From a143e1e96d8610920faedb641ef7049613f289de Mon Sep 17 00:00:00 2001
From: Bartłomiej Nitoń <bartek.niton@gmail.com>
Date: Fri, 15 Jan 2021 14:19:23 +0100
Subject: [PATCH] Add 1965-1969 period.
---
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml | 73 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml | 821 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml | 61 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml | 789 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml | 103 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml | 962 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml | 187 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml | 1837 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml | 109 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml | 746 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml | 55 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml | 398 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml | 43 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml | 123 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml | 97 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml | 867 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml | 37 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml | 171 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml | 109 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml | 1405 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml | 208 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml | 2068 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml | 85 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml | 690 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml | 76 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml | 614 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml | 199 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml | 1758 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml | 100 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml | 852 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml | 76 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml | 532 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml | 217 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml | 1895 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml | 148 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml | 1471 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml | 154 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml | 1872 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml | 61 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml | 281 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml | 250 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml | 2688 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml | 94 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml | 1055 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml | 88 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml | 636 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
46 files changed, 27161 insertions(+), 0 deletions(-)
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml
create mode 100644 1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..e51a5cf
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
@@ -0,0 +1,73 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00001-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>1 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>1 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">1</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1965-06-24</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="CzlonkowieRadyPanstwa" role="speaker">
+ <persName>Członkowie Rady Państwa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MarszalekSenior" role="speaker">
+ <persName>Marszalek-Senior</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MarszalekSeniorBoleslawDrobner" role="speaker">
+ <persName>Marszałek-Senior Bolesław Drobner</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MielczarekMariaKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Mielczarek Maria Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MlynczakTadeuszWitold" role="speaker">
+ <persName>Młyńczak Tadeusz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MonkaWaclawWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Mońka Wacław Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGomulkaWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gomułka Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaliszewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaliszewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKraskoWincenty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kraśko Wincenty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPodedwornyBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Podedworny Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTejchmaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tejchma Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WendeJanKarol" role="speaker">
+ <persName>Wende Jan Karol</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..d0ee0b5
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,821 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 1 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 24 czerwca 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 5</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek— Senior Bolesław Drobner, następnie Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Rada Państwa powierzyła mi już po raz trzeci z rzędu jako najstarszemu wiekiem posłowi dokonanie otwarcia pierwszego posiedzenia Sejmu. Na tej podstawie — zgodnie z art. 16 regulaminu Sejmu — otwieram pierwsze posiedzenie IV kadencji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Obywatele Posłowie! W kwietniu bieżącego roku Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu przedstawił społeczeństwu naszemu wspólny program wyborczy wszystkich skupionych we Froncie Jedności Narodu organizacji politycznych i społecznych, a więc Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której mam zaszczyt być członkiem, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, związków zawodowych, związków spółdzielni pracy i organizacji chłopskich, organizacji kobiet i związków młodzieży, stowarzyszeń inteligencji, świeckich działaczy katolickich itd. Program ten zapowiadał kontynuację naszej drogi dziejowej, zapoczątkowanej przed 20 laty przez Krajową Radę Narodową, w pamiętnych dniach zwycięstwa nad hitlerowskim faszyzmem i narodzin Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jak głosiła odezwa Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu jest to program rozwoju i rozkwitu naszego kraju, jego gospodarki i kultury, program pokoju między narodami, niepodległości i bezpieczeństwa Polski, przyjaźni i jedności bratnich narodów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">W wyborach do Sejmu i rad narodowych, które odbyły się w dniu 30 maja br., naród polski wypowiedział się bez mała jednogłośnie za programem wyborczym Frontu Jedności Narodu. Świadczą o tym następujące urzędowe dane: w wyborach do Sejmu wzięło udział 96,62% wyborców; na listy kandydatów Frontu Jedności Narodu oddano 98,81% ważnie oddanych głosów.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Można było w związku z tym stwierdzić, że dzień 30 maja br. przejdzie do historii Polski Ludowej jako dzień zwycięstwa idei Frontu Jedności Narodu, idei, wyrażającej zespolenie całego patriotycznie myślącego społeczeństwa wokół zadań dalszej budowy socjalizmu, rozwoju i pomyślności kraju, jego rosnącego wkładu w walce o pokój.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">To ogromne zaufanie okazane nam, posłom na Sejm, przez cały naród polski nakłada na nas szczególnie odpowiedzialne obowiązki. W ciągu 48 miesięcy trwającej III kadencji Sejm, jak to stwierdził Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu — najwyższy organ przedstawicielski w naszym państwie — rozwijał i doskonalił swoje funkcje ustawodawcze, usprawniał metody konstytucyjnej kontroli nad rządem oraz innymi organami władzy państwowej. Sejm ten odbył 32 posiedzenia i uchwalił 93 ustawy; w obradach plenarnych głos zabrało 725 posłów, w tym 93 sprawozdawców i 632 posłów zabierających głos w dyskusjach, ponadto zabrało głos 43 przedstawicieli rządu; komisje nasze odbyły łącznie 887 posiedzeń i uchwaliły 1.842 dezyderaty.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ogromne znaczenie miały uchwalone przez ten Sejm kodeksy, jak cywilny, rodzinny i postępowania cywilnego oraz historyczna ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Czterokrotnie uchwalone zostały w latach 1961—1965 roczne narodowe plany gospodarcze i budżety państwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Na nas, posłach na Sejm IV kadencji, ciąży teraz obowiązek kontynuowania tej słusznej, demokratycznej linii.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i ostatnio odbyte III Plenum Komitetu Centralnego naszej partii nakreśliły drogę dalszego rozwoju demokracji socjalistycznej w naszym kraju. Nakreśliły drogę dalszego, coraz skuteczniejszego wykorzystywania przez Sejm i jego organy ich konstytucyjnych uprawnień. Nakreśliły drogę dalszego ulepszania metod i form pracy Sejmu. Nakreśliły drogę dalszego zacieśniania więzi łączącej posłów z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Od nas samych zależy teraz, Obywatele Posłowie, na ile odpowiemy zaufaniu okazanemu nam przez wyborców. Oczekują oni od nas niemało, gdyż nam właśnie, Sejmowi IV kadencji, przypadnie — wśród innych ważnych zadań — uchwalić najbliższy narodowy plan gospodarczy na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Pozwólcie zatem, że zanim przystąpię do dalszych punktów porządku dziennego, z tego miejsca jako najstarszy wiekiem członek tej Izby życzyć Wam będę pełnego powodzenia w zaszczytnej i odpowiedzialnej pracy na ławach najwyższego organu przedstawicielskiego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">I pozwólcie, że powtórzę ponownie słowa, które już z tej trybuny jako marszałek-senior w dniu 20 lutego 1957 r. wypowiedziałem. Mówiłem wówczas: — „Droga nasza jest słuszna i niezawodna. Zatryumfował na naszej ziemi humanizm socjalistyczny, zatryumfowała odwaga ludzi mocnych i twardych, zatryumfowała idea socjalistyczna. Jesteśmy przekonani, że w walce o nową Polskę wytrwamy i wygramy!”</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Przystępujemy do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Tekst roty ślubowania został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">W myśl art. 1 ust. 3 regulaminu Sejmu ślubowanie odbywa się przez odczytanie roty, której wszyscy wysłuchamy stojąc, a następnie kolejno będzie wywoływany każdy poseł, który powstając z miejsca powtórzy słowo „ślubuję”.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Do odczytania nazwisk Obywateli Posłów powołuję jedną z najmłodszych wiekiem posłanek, obywatelkę Zofię Grzebisz.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#komentarz">(Powołana posłanka zajmuje miejsce przy stole prezydialnym).</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#komentarz">(Czyta rotą ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Proszę Posłankę Zofię Grzebisz o odczytywanie nazwisk obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#komentarz">(Następujący posłowie w kolejności odczytywanych przez posłanką Zofią Grzebisz nazwisk powtarzają — „Ślubuję”).</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Adamiec Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Adamowicz Lucyna</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Adamuszek Witold</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Albrecht Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Aleksiejczuk Wincenty</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Augustyn Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Balicki Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Baliński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Banach Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Baran Irena</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Barańska Ksawera</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Barcikowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bartosiewicz Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Basza Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bednarek Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Benesz Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bezler Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bielawski Karol</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bieńczak Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bieńkowski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Biernacka Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bies Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Blachura Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Blat Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Blinowski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Błajszczak Eugenia</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Błaszkiewicz Czesław</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bodalski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bogus Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Borkowska Teodozja</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Borodzik Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Brudziński Leon</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Budzik Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Budzynowski Leon</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Bukowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Burski Czesław</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Byczkowski Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Cabaj Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ceberek Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Cegłowski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Chajn Leon</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Chudziński Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Cieślak Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ciężarek Marcin</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ciupiński Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Cwyl Grzegorz</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Cyrankiewicz Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Czapski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Czarnecki Alojzy</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Czechowska Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Czerniakiewicz Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Czeszko Bohdan</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Daniel Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąb-Kocioł Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąbal Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąbek Paweł</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąbrowska Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąbrowski Konstanty</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dąbska Helena</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dechnik Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dejewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.85" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Depa Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.86" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dębski Feliks</u>
+ <u xml:id="u-2.87" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dolata Pelagia</u>
+ <u xml:id="u-2.88" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Domagała Czesław</u>
+ <u xml:id="u-2.89" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Domiński Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.90" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Drewka Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.91" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Drobner Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.92" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Drzewiecki Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.93" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dubiel Magdalena</u>
+ <u xml:id="u-2.94" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dubiel Paweł</u>
+ <u xml:id="u-2.95" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dubis Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.96" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Duda Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.97" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dybaś Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.98" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dziedzic Szymon</u>
+ <u xml:id="u-2.99" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Dziemba Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.100" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Filipowicz Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-2.101" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Fiutowski Feliks</u>
+ <u xml:id="u-2.102" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Franczyk Wincenty</u>
+ <u xml:id="u-2.103" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Frankowski Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.104" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Frąszczak Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.105" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Fronc Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.106" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gajewski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.107" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gajewski Piotr</u>
+ <u xml:id="u-2.108" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gałaj Dyzma</u>
+ <u xml:id="u-2.109" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gałązka Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.110" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gałka Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.111" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gawlik Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.112" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gąsiorkiewicz Teresa</u>
+ <u xml:id="u-2.113" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gede Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.114" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gesing Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.115" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gębka Piotr</u>
+ <u xml:id="u-2.116" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gierek Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.117" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ginter Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.118" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Głowacki Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.119" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Godlewski Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.120" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Golińska Henryka</u>
+ <u xml:id="u-2.121" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gołda Henryk</u>
+ <u xml:id="u-2.122" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gomoła Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.123" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gomułka Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.124" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grad Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.125" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Graliński Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.126" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gregorek Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.127" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grendys Michał</u>
+ <u xml:id="u-2.128" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grochal Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-2.129" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grochalski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.130" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grochowski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.131" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grudzień Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.132" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gruszkiewicz Barbara</u>
+ <u xml:id="u-2.133" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grzebisz Zofia</u>
+ <u xml:id="u-2.134" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grzecznarowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.135" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Grzywiński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.136" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gucwa Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.137" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gutowski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.138" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Gwiazda-Pietrasz Henryka</u>
+ <u xml:id="u-2.139" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Hagmajer Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.140" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Hajduk Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-2.141" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Hałas Henryk</u>
+ <u xml:id="u-2.142" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Hasiak Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.143" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Hebda Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.144" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Heidner Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.145" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Horodecki Julian</u>
+ <u xml:id="u-2.146" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ignar Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.147" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Ilczuk Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.148" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Iwaszkiewicz Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.149" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Iwaszkiewicz Jarosław</u>
+ <u xml:id="u-2.150" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Izydorczyk Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.151" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jabłoński Henryk</u>
+ <u xml:id="u-2.152" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jagielski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.153" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jagodziński Wacław</u>
+ <u xml:id="u-2.154" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jakszewicz Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.155" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Janiszewska Irena</u>
+ <u xml:id="u-2.156" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Janiszewska Jadwiga</u>
+ <u xml:id="u-2.157" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Janiurek Włodzimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.158" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Janczyk Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.159" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jankowski Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.160" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Janus Henryk</u>
+ <u xml:id="u-2.161" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jarosiński Witold</u>
+ <u xml:id="u-2.162" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jaroszewicz Piotr</u>
+ <u xml:id="u-2.163" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jaruzelski Wojciech</u>
+ <u xml:id="u-2.164" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jaszczuk Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.165" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jaworski Marian</u>
+ <u xml:id="u-2.166" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jeziorski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.167" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jeżewska Emilia</u>
+ <u xml:id="u-2.168" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jędras Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.169" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jedruch Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.170" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jędrychowski Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.171" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jędryszczak Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.172" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Jodłowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.173" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Juchnicki Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.174" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Juzków Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.175" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kaczmarek Roman</u>
+ <u xml:id="u-2.176" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kaczor Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.177" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kaliszewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.178" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kałwak Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.179" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kandzierski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.180" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kaniuga Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.181" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Karpińska Halina</u>
+ <u xml:id="u-2.182" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kasiak Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.183" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kasman Leon</u>
+ <u xml:id="u-2.184" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kasperski Witold</u>
+ <u xml:id="u-2.185" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kaszewski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.186" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kawałek Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.187" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kądziołka Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.188" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kępiński Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.189" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kiełczewski Wacław</u>
+ <u xml:id="u-2.190" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Klecha Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.191" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kleczaj Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.192" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Klimaszewski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.193" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kliszko Zenon</u>
+ <u xml:id="u-2.194" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Knapik Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.195" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kociołek Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.196" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kołder Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.197" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Konarska Jadwiaga</u>
+ <u xml:id="u-2.198" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Konkolewski Ignacy</u>
+ <u xml:id="u-2.199" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kopecki Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.200" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Koraszewski Jacek</u>
+ <u xml:id="u-2.201" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Korczyński Grzegorz</u>
+ <u xml:id="u-2.202" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Korotyński Henryk</u>
+ <u xml:id="u-2.203" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Korzycki Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.204" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kostka Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.205" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kostrzewa Roch</u>
+ <u xml:id="u-2.206" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kościjańska Zuzanna</u>
+ <u xml:id="u-2.207" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Koślacz Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.208" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kot Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.209" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kowal Eugenia</u>
+ <u xml:id="u-2.210" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kowalski Marian</u>
+ <u xml:id="u-2.211" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kozdra Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.212" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kozioł Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.213" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kozubski Wacław</u>
+ <u xml:id="u-2.214" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Krakowski Ignacy</u>
+ <u xml:id="u-2.215" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kraska Elżbieta</u>
+ <u xml:id="u-2.216" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Krassowska Eugenia</u>
+ <u xml:id="u-2.217" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Krasko Wincenty</u>
+ <u xml:id="u-2.218" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Krauss Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.219" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Król Teresa</u>
+ <u xml:id="u-2.220" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Królasik Zenon</u>
+ <u xml:id="u-2.221" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kruczek Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.222" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kruczkowski Adam</u>
+ <u xml:id="u-2.223" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Książkiewicz Adolf</u>
+ <u xml:id="u-2.224" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kubica Walenty</u>
+ <u xml:id="u-2.225" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kubicki Marian</u>
+ <u xml:id="u-2.226" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kulas Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.227" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kulczyński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.228" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kulesza Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.229" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kuligowski Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.230" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kuraś Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.231" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kurowska Kamila</u>
+ <u xml:id="u-2.232" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kuszyk Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.233" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kuziński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.234" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kwiatkowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.235" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Kwietniewski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.236" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Langosz Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.237" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lankamer Marta</u>
+ <u xml:id="u-2.238" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lassota Witold</u>
+ <u xml:id="u-2.239" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lechowicz Włodzimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.240" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Leczykiewicz Sylwester</u>
+ <u xml:id="u-2.241" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lendzion Leon</u>
+ <u xml:id="u-2.242" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lewandowski Edmund</u>
+ <u xml:id="u-2.243" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lewko Antoni</u>
+ <u xml:id="u-2.244" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lipka Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.245" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Loga-Sowiński Ignacy</u>
+ <u xml:id="u-2.246" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lorentz Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.247" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Lubecka Antonina</u>
+ <u xml:id="u-2.248" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Luty Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.249" who="#komentarz">Łaciak Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.250" who="#komentarz">Łastowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.251" who="#komentarz">Łaszewicz Arkadiusz</u>
+ <u xml:id="u-2.252" who="#komentarz">Łęczycki Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.253" who="#komentarz">Łopatyński Igor</u>
+ <u xml:id="u-2.254" who="#komentarz">Łubieński Konstanty</u>
+ <u xml:id="u-2.255" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Machalski Adolf</u>
+ <u xml:id="u-2.256" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Machejek Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.257" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Macichowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.258" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Maciejczyk Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.259" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Maciejewska Bolesława</u>
+ <u xml:id="u-2.260" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Maj Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.261" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Majchrzak Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.262" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Makowski Janusz</u>
+ <u xml:id="u-2.263" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Makowski Roman</u>
+ <u xml:id="u-2.264" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Makowski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.265" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Malawski Leopold</u>
+ <u xml:id="u-2.266" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Malcharek Marta</u>
+ <u xml:id="u-2.267" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Malewski Juliusz</u>
+ <u xml:id="u-2.268" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Malinowski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.269" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Malinowski Tomasz</u>
+ <u xml:id="u-2.270" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Małolepszy Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.271" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Marek Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.272" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Marszałek-Młyńczyk Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-2.273" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Martiszko Marian</u>
+ <u xml:id="u-2.274" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Marzec Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-2.275" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Matusiak Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.276" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Matuszewska Łucja</u>
+ <u xml:id="u-2.277" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Matyjas Edmund</u>
+ <u xml:id="u-2.278" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Matys Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.279" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Mazowiecki Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.280" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Mazurek Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.281" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Mazurek Wojciech</u>
+ <u xml:id="u-2.282" who="#MarszalekSeniorBoleslawDrobner">Mędzkiewicz Anna</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#MielczarekMariaKrystyna">Mikłaszewicz Eugenia</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#MielczarekMariaKrystyna">Miotk Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#MielczarekMariaKrystyna">Mirek Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#MielczarekMariaKrystyna">Miśkiewicz Marian</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#MielczarekMariaKrystyna">Mitręga Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#MielczarekMariaKrystyna">Mlącki Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#MielczarekMariaKrystyna">Mleczko Franciszek</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#MlynczakTadeuszWitold">Moczar Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#MlynczakTadeuszWitold">Mojkowski Stanisław</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Motyka Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Motyka Lucjan</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Mrowiec Antoni</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Murawski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Musiałowa Alicja</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nagórzański Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Natorska Barbara</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Niedźwiecki Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Niedźwiecki Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nitecki Leon</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Noga Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nowak Aleksy</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nowak Roman</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nowak Zenon</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Nowakowski Piotr</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Obolewicz Wiktor</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ochab Edward</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Okwieka Hubert</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Oleszkiewicz Czesław</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Olszewski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Olszewski Leon</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Olszyński Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Opałko Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Orlewski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ostapczuk Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Owczarek Edward</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Owsianik Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ozga Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ozga Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ozga-Michalski Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Paczkowski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pająk Pelagia</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pałka Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Papiernik Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Paryżak Zofia</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pastusiak Stefan</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pawłowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Piasecki Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Piątkowski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pierański Florian</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pilch Augustyn</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Piłatowski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pisula Feliks</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pławski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Poczęsny Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Podedworny Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pohl Henryk</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Polnar Michał</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Polski Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Połeć Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Poniedziałek Leon</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pospieszyński Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Poślednik Regina</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Prusiński Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#komentarz">Prȕfer Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pryma Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Przybyciński Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Przybyłek Edward</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pstrągowska Barbara</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ptasiński Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Puch Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pysz Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Pytel Paweł</u>
+ <u xml:id="u-5.63" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ramotowska Janina</u>
+ <u xml:id="u-5.64" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Raźny Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.65" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Reiff Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-5.66" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Romanowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.67" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Roskiewicz Bernard</u>
+ <u xml:id="u-5.68" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rozmiarek Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-5.69" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Róg-Świostek Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.70" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Różańska Wiktoria</u>
+ <u xml:id="u-5.71" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rudczyk Maksym</u>
+ <u xml:id="u-5.72" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rumiński Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-5.73" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rusin Bartłomiej</u>
+ <u xml:id="u-5.74" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ruszkowski Edward</u>
+ <u xml:id="u-5.75" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rutkowski Henryk</u>
+ <u xml:id="u-5.76" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rybak Antoni</u>
+ <u xml:id="u-5.77" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ryznar Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.78" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Rześniowiećki Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-5.79" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sabik Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.80" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sadowski Czesław</u>
+ <u xml:id="u-5.81" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sadurski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.82" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sasak Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.83" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Schab Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.84" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Schmidt Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-5.85" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Serwicki Stefan</u>
+ <u xml:id="u-5.86" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Siedlewski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-5.87" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sieradzki Aleksy</u>
+ <u xml:id="u-5.88" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sierański Bernard</u>
+ <u xml:id="u-5.89" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sitek Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-5.90" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Skibniewska Halina</u>
+ <u xml:id="u-5.91" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Skrobisz Henryk</u>
+ <u xml:id="u-5.92" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sokorski Włodzimierz</u>
+ <u xml:id="u-5.93" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Soroko Anna</u>
+ <u xml:id="u-5.94" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Specjał Michał</u>
+ <u xml:id="u-5.95" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Spychalski Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.96" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Spychalski Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.97" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sroczyńska Irena</u>
+ <u xml:id="u-5.98" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stachoń Roman</u>
+ <u xml:id="u-5.99" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stachowiak Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.100" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stachura Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.101" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Starewicz Artur</u>
+ <u xml:id="u-5.102" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Starzec Feliks</u>
+ <u xml:id="u-5.103" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stasiak Ludomir</u>
+ <u xml:id="u-5.104" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stefaniak Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-5.105" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stefańczyk Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.106" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stępień Helena</u>
+ <u xml:id="u-5.107" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stomma Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.108" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Strzelecki Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-5.109" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Stuczyński Edmund</u>
+ <u xml:id="u-5.110" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Studziński Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-5.111" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Sulima Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.112" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szafrański Henryk</u>
+ <u xml:id="u-5.113" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szajna Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.114" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szczerbal Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.115" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szindler Maria</u>
+ <u xml:id="u-5.116" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szubar Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-5.117" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szukała Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.118" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szura Rudolf</u>
+ <u xml:id="u-5.119" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szwałkiewicz Olga</u>
+ <u xml:id="u-5.120" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szydlak Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.121" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szymczak Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.122" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szyndlar Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.123" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Szyr Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-5.124" who="#komentarz">Śliwa Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.125" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tatarkówna-Majkowska Michalina</u>
+ <u xml:id="u-5.126" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tejchma Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.127" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Toczek Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-5.128" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tokarski Julian</u>
+ <u xml:id="u-5.129" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomal Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-5.130" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomala Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.131" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomaszewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.132" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomaszewski Stefan</u>
+ <u xml:id="u-5.133" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomczyk Zofia</u>
+ <u xml:id="u-5.134" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tomkowski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.135" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Trojanowska Ewa</u>
+ <u xml:id="u-5.136" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Trojok Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.137" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Trzaska Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.138" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Trześniak Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.139" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Tuka Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.140" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Turski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.141" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Ujma Edmund</u>
+ <u xml:id="u-5.142" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Urbaniec Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.143" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Urbanowicz Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.144" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Wachowicz Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.145" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Walaszek Antoni</u>
+ <u xml:id="u-5.146" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Walczak Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.147" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Walendowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-5.148" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Waniołka Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.149" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Wantuła Leon</u>
+ <u xml:id="u-5.150" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Warowny Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.151" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Waryszak Czesław</u>
+ <u xml:id="u-5.152" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Wasążnik Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.153" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Wasilkowski Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.154" who="#MonkaWaclawWladyslaw">Wąsicki Jan</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WendeJanKarol">Werblan Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#WendeJanKarol">Werner Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#WendeJanKarol">Wicenty Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#WendeJanKarol">Wicha Władysław</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#WendeJanKarol">Wichłacz Florian</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#WendeJanKarol">Wieczorek Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#WendeJanKarol">Wiśniowski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#WendeJanKarol">Witek Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#WendeJanKarol">Wlekły Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#WendeJanKarol">Wojas Paweł</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#WendeJanKarol">Wołosz Wiesław</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#WendeJanKarol">Wojtowicz Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#WendeJanKarol">Wroniak Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#WendeJanKarol">Wróbel Wiktor</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#WendeJanKarol">Wycech Czesław</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#WendeJanKarol">Wysocki Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#WendeJanKarol">Zabłocki Janusz</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#WendeJanKarol">Zarzycki Janusz</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#WendeJanKarol">Zawadecka Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#WendeJanKarol">Zawadzki Mirosław</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#WendeJanKarol">Zawieyski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#WendeJanKarol">Ziętek Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#WendeJanKarol">Ziętek Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#WendeJanKarol">Zuj Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#WendeJanKarol">Zyzik Wiktor</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#komentarz">Żabiński Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#komentarz">Żakowiecki Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#komentarz">Żebrowski Edward</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#komentarz">Żurek Mirosław )</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#MarszalekSenior">Stwierdzam, że wszyscy obecni na posiedzeniu posłowie złożyli ślubowanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#MarszalekSenior">Wobec tego, że pierwszy punkt porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia stanowi wybór Marszałka Sejmu, przystępujemy do tego punktu.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#MarszalekSenior">Proszę o zgłaszanie kandydatur.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#komentarz">(Poseł Bolesław Podedworny:</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#MarszalekSenior">Proszę o głos.)</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#MarszalekSenior">Głos ma poseł Bolesław Podedworny.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#komentarz">) Z powodu nieobecności na 1 posiedzeniu nie</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#MarszalekSenior">złożyli ślubowania posłowie:</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#MarszalekSenior">Lange Oskar Wiensek Jan</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#MarszalekSenior">Rapacki Adam Żółkiewski Stefan</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W imieniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego zgłaszam kandydaturę posła Czesława Wycecha na stanowisko Marszałka Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Poseł Czesław Wycech, syn chłopski z ziemi podlaskiej, jest powszechnie znanym, długoletnim działaczem chłopskim. W okresie międzywojennym i w latach hitlerowskiego najazdu, poseł Czesław Wycech bierze czynny udział w pracy i w walce o Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W Polsce Ludowej pełni ważne funkcje polityczne, społeczne i państwowe jako członek władz naczelnych stronnictw ludowych, zastępca Przewodniczącego Rady Państwa, Marszałek Sejmu, prezes, a następnie honorowy prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego, przewodniczący Krajowego Komitetu Społecznego Funduszu Budowy Szkół Tysiąclecia, przewodniczący Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i innych organizacji i towarzystw.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Poseł Czesław Wycech posiada duży dorobek naukowy i pisarski. Jako polityk i publicysta poseł Czesław Wycech wniósł poważny wkład do ideologicznego dorobku Polski Ludowej, naszego Stronnictwa, historii chłopów, a także do rozwoju oświaty i społecznego ruchu nauczycielskiego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#MarszalekSenior">Czy są jeszcze inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#MarszalekSenior">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#MarszalekSenior">Stosownie do art. 18 ust. 2 regulaminu Sejm wybiera Marszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#MarszalekSenior">Na podstawie listy obecności stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#MarszalekSenior">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#MarszalekSenior">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Czesława Wycecha na stanowisko Marszałka Sejmu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#MarszalekSenior">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#MarszalekSenior">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#MarszalekSenior">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#MarszalekSenior">Stwierdzam, że Sejm wybrał jednomyślnie Marszałkiem Sejmu obywatela posła Czesława Wycecha.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#MarszalekSenior">Proszę Obywatela Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#komentarz">(Długotrwale oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#komentarz">(Marszałek Sejmu Czesław Wycech, witany oklaskami, podchodzi do stołu prezydialnego i obejmuje przewodnictwo),</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Dziękuję za wybór i zaufanie, którym mnie obdarzyliście. Pragnę Was zapewnić, Obywatele Posłowie, że przy ścisłej z Wami współpracy, przy współpracy posłów zrzeszonych w klubach i posłów bezpartyjnych dołożę wszystkich starań, aby Sejm IV kadencji jak najlepiej wykonywał swoje konstytucyjne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#Marszalek">Wszyscy wybrani zostaliśmy do tego Sejmu jako kandydaci Frontu Jedności Narodu. Naród polski z ogromną jednomyślnością poparł program wyborczy Frontu Jedności Narodu. Naród polski wypowiedział się za kontynuowaniem pokojowej polityki zagranicznej Polski, polityki umacniania bezpieczeństwa i niepodległości naszego ludowego państwa, w oparciu o współdziałanie i przyjaźń z krajami socjalistycznymi oraz pokojową współpracę z państwami o innych ustrojach społecznych, poparł program dalszego rozwoju i unowocześnienia gospodarki narodowej, kultury oraz urządzeń socjalnych i cywilizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#Marszalek">Naszym zadaniem jest wcielanie w życie programu wyborczego Frontu Jedności Narodu. Sejm na wniosek rządu uchwali w najbliższym czasie Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1966—1970, w którym zostaną określone podstawowe zadania rozwoju naszej gospodarki narodowej. Nasze ludowe państwo w oparciu o dalszy rozwój socjalistycznego przemysłu podejmie ambitne i duże zadania we wszystkich działach gospodarki narodowej i kultury. Dla jego realizacji trzeba wytężonej pracy całego narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#Marszalek">Szeroki rozwój demokracji socjalistyczne j w ostatnich latach stwarza pomyślne warunki do udziału jak najszerszych mas obywateli we współrządzeniu ludowym państwem i w pracy nad dalszym rozwojem swych środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#Marszalek">Poprzez aktywną działalność i obywatelską troskę rad narodowych, masowych organizacji społecznych, rozwijają się miasta i wsie, rośnie bogactwo i podnosi się poziom kulturalny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#Marszalek">W naszej ludowej ojczyźnie szczególna rola przypada Sejmowi. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określiła jego zadania w systemie politycznym państwa. Działalność Sejmu III kadencji została wysoko oceniona przez zjazdy i kongresy partii politycznych. Jego działalność była szeroko omawiana w prasie i na licznych spotkaniach posłów i kandydatów na posłów z wyborcami. Sejm poprzedniej kadencji przekazał obecnemu Sejmowi poważny dorobek.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#Marszalek">Sejmowi IV kadencji przypada szczególne zadanie dalszego rozwoju, pogłębiania i usprawniania naszego ludowego parlamentaryzmu. Zadanie to określa Konstytucja, nakładając na Sejm obowiązek uchwalania ustaw i sprawowania kontroli państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#Marszalek">W obu tych dziedzinach powinniśmy jeszcze bardziej udoskonalać pracę Sejmu, kontynuując dzieło naszych poprzedników. Udoskonalenie pracy Sejmu i jego organów sprawi, że nasze państwo mieć będzie jeszcze lepsze ustawy, stwarzając pomyślniejsze warunki prawno-organizacyjne dla rozwoju gospodarki narodowej i kultury oraz służące sprawie budownictwa socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#Marszalek">W pracy ustawodawczej trzeba będzie jeszcze w szerszym stopniu wykorzystać uwagi i doświadczenia zakładów pracy, instytucji i środowisk społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#Marszalek">Pogłębienie i rozszerzenie pracy Sejmu w zakresie kontroli przyczyni się do usprawnienia działalności organów władzy ludowej, państwowych zakładów i instytucji, do uruchomienia rezerw w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#Marszalek">W wykonaniu tych zadań Sejm i jego organy korzystać będą z dorobku przekazanego przez komisje sejmowe z poprzedniej kadencji, zacieśniając współpracę z radami narodowymi i wojewódzkimi zespołami poselskimi.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#Marszalek">Zgodnie z postanowieniami Konstytucji wszystkie organy władzy i administracji powinny zdawać przed narodem sprawę ze swej działalności. Szczególny obowiązek w tym zakresie spoczywa na członkach organów przedstawicielskich — na posłach i na radnych. Informowanie wyborców przez posłów o pracy Sejmu, o uchwalanych narodowych planach gospodarczych i budżetach, oświetlanie kierunku rozwoju Polski Ludowej, polityki partii i stronnictw sojuszniczych posiada doniosłe znaczenie dla podnoszenia świadomości ideowo-politycznej społeczeństwa i rozwijania jego aktywności wokół konkretnych poczynań w środowiskach i zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#Marszalek">Szczególnie doniosłą rolę mają tu do spełnienia wojewódzkie zespoły poselskie, ściśle związane z wojewódzkimi ogniwami Frontu Jedności Narodu, zespalając w jedną całość interesy i potrzeby terenowe z interesami ogólnonarodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#Marszalek">Sejm IV kadencji będzie kontynuował współpracę z parlamentami innych krajów, co posiada duże znaczenie dla realizacji pokojowej polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W ubiegłym pierwszym zakończonym 20-leciu kraj nasz może poszczycić się dużymi osiągnięciami, które powstały w wyniku wytężonej pracy całego narodu przy wcielaniu jedynie słusznych założeń rozwoju naszego ludowego państwa. Wchodzimy w nowe drugie 20-lecie rozwoju Polski Ludowej. Partie polityczne, których przedstawiciele zasiadają tu w Wysokiej Izbie, na swych zjazdach i kongresach ustaliły podstawowe zadania i kierunki rozwoju kraju na najbliższy okres 5-letni. W oparciu o osiągnięcia socjalistycznego przemysłu, zwiększone fachowe kadry oraz wzrost poziomu społecznego i kulturalnego mas zakłada się duże zadania do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W ciągu czterech lat będziemy analizować zadania w tej Wysokiej Izbie z okazji uchwalania narodowych planów gospodarczych, budżetów, zatwierdzania sprawozdań z działalności rządu i uchwalania ustaw. Wokół uchwalania tych zadań i realizacji ich w Sejmie rozwinie się współpraca między wszystkimi posłami tak zrzeszonymi w klubach poselskich, jak i bezpartyjnymi w pracy nad dalszym rozwojem kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#Marszalek">Jestem głęboko przeświadczony, że obecny Sejm, podobnie jak poprzedni, będzie harmonijnie współpracował z Radą Państwa, z Najwyższą Izbą Kontroli, z rządem oraz z poszczególnymi resortami w pracy nad dalszym rozwojem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#Marszalek">Wspólnym wysiłkiem stworzymy warunki do pełnej realizacji programu wyborczego Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#Marszalek">Od Obywatela Prezesa Rady Ministrów wpłynęło pismo treści następującej:</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#Marszalek">„Obywatel Marszałek Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#Marszalek">W związku z rozpoczęciem nowej kadencji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej składa w ręce Sejmu swoje dotychczasowe funkcje dla umożliwienia powołania Rady Ministrów przez nowo obrany Sejm, zgodnie z art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#Marszalek">Józef Cyrankiewicz Prezes Rady Ministrów.”</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#Marszalek">Proponuję, aby Sejm przyjął do wiadomości pismo Prezesa Rady Ministrów oraz aby powierzył rządowi dalsze pełnienie obowiązków w dotychczasowym składzie aż do powołania nowej Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął moją propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#Marszalek">Uważam propozycję za przyjętą.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#Marszalek">Proponuję ustalić dalszy porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia, jak następuje:</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#Marszalek">2)wybór wicemarszałków Sejmu, 3)wybór Rady Państwa, 4)powołanie Prezesa Rady Ministrów i powierzenie mu przedstawienia Sejmowi wniosków co do składu Rady Ministrów, 5)wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#Marszalek">Czy w sprawie porządku dziennego ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę, wobec tego uważam, że Sejm przyjął propozycję porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru wicemarszałków Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#Marszalek">Proszę o zgłaszanie kandydatur.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#komentarz">(Poseł Józef Tejchma:</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#Marszalek">Proszę o głos.)</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Józefowi Tejchmie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoki Sejmie! Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przedstawić kandydata w osobie posła Zenona Kliszki do objęcia funkcji wicemarszałka Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselTejchmaJozef">Towarzysz Zenon Kliszko, członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, odgrywa doniosłą rolę w życiu państwowym i społeczno-politycznym Polski Ludowej. Towarzysz Zenon Kliszko jako długoletni działacz na polu parlamentaryzmu polskiego, reprezentując politykę Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jest współtwórcą wielkiej roli naszego Sejmu w rozwijaniu i utrwalaniu systemu socjalistycznej demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselTejchmaJozef">Proponuję Wysokiej Izbie wybór posła Zenona Kliszko na wicemarszałka Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Kaliszewski:</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselTejchmaJozef">Proszę o głos.)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Kaliszewskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego zgłaszam na stanowisko wicemarszałka Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kandydaturę posła Jana Karola Wendego.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Działalność Jana Karola Wendego od wczesnej młodości jako studenta, potem literata i publicysty związana była z postępowym, demokratycznym ruchem politycznym. W okresie najazdu hitlerowskiego, przebywając na emigracji w Związku Radzieckim, Jan Karol Wende brał udział w walce z okupantem, wstępując do Wojska Polskiego. Uczestniczył w pracach Związku Patriotów Polskich, potem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego jako sekretarz generalny jego prezydium. Jan Karol Wende był potem kolejno wiceministrem Kultury i Sztuki, ambasadorem Polski w Jugosławii, sekretarzem generalnym Komitetu Współpracy Kulturalnej z Zagranicą przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Jan Karol Wende jest współtwórcą odrodzonego Stronnictwa Demokratycznego, był wieloletnim wiceprzewodniczącym Centralnego Komitetu, a obecnie — od lipca 1961 r. — sekretarzem generalnym Centralnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Od zarania Polski Ludowej Jan Karol Wende brał aktywny udział w pracach naszego Sejmu, piastując w nim w ubiegłej kadencji stanowisko wicemarszałka. Kandydaturę Jana Karola Wendego na stanowisko wicemarszałka zgłaszamy z głębokim przeświadczeniem, iż wypełni on dobrze powierzone mu przez Wysoką Izbę odpowiedzialne obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Czy są inne kandydatury? Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 18 pkt 2 regulaminu Sejmu — Sejm wybiera wicemarszałków bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Zenona Kliszki na wicemarszałka Sejmu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Jana Karola Wendego na wicemarszałka Sejmu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm wybrał jednomyślnie posłów — Zenona Kliszkę i Jana Karola Wendego na wicemarszałków Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#Marszalek">Proszę Obywateli Wicemarszałków o zajęcie miejsc przy stale prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#komentarz">(Wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende zajmują miejsca przy stole prezydialnym.)</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#Marszalek">Przystępujemy do dalszych punktów porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#Marszalek">Zgłaszanie kandydatur do punktu 3 i 4 porządku dziennego może odbywać się łącznie.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać glos?</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#komentarz">(Poseł Władysław Gomułka:</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#Marszalek">Proszę o głos.)</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#Marszalek">Głos zabiorze poseł Władysław Gomułka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Z ramienia Centralnej Komisji Porozumiewawczej trzech partii — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, które to partie stanowią trzon Frontu Jedności Narodu i reprezentowane są w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przez kluby poselskie PZPR, ZSL i SD — mam zaszczyt zgłosić Wysokiemu Sejmowi kandydaturę na Przewodniczącego Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w osobie posła na Sejm, członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — Edwarda Ochaba.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Kandydatura ta znalazła również pełną aprobatę przedstawicieli bezpartyjnych kół poselskich, z którymi była konsultowana.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Wysoka Izba i całe nasze społeczeństwo znają dobrze Towarzysza Edwarda Ochaba, którego Sejm poprzedniej kadencji powołał w maju 1961 r. na zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa, a od sierpnia 1964 r. wybrał na zaszczytne stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Towarzysz Edward Ochab, jako wybitny działacz robotniczy, przez całe swoje życie ofiarnie służył narodowi polskiemu, a społeczeństwo naszego kraju wyraziło mu swe zaufanie wybierając go posłem na Sejm wszystkich kadencji. W kwietniu bieżącego roku Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu wybrał go na swego Przewodniczącego.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Odpowiedzialne obowiązki wypływające z wysokich, powierzonych mu funkcji, towarzysz Edward Ochab wypełniał zawsze sumiennie i należycie — zgodnie z interesami państwa i narodu. Wnioskodawcy, których mam zaszczyt reprezentować, są przekonani, że towarzysz Edward Ochab powierzone mu wysokie stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa będzie nadal sprawował ku zadowoleniu Wysokiego Sejmu i pożytkowi Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Również z upoważnienia Centralnej Komisji Porozumiewawczej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego — w związku ze złożeniem przez Prezesa Rady Ministrów dymisji rządu — zgłaszam wniosek, aby Wysoki Sejm powierzył misję utworzenia nowego rządu dotychczasowemu Premierowi rządu, posłowi na Sejm, członkowi Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — Józefowi Cyrankiewiczowi</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Kandydatura ta była również konsultowana z przedstawicielami bezpartyjnych kół poselskich i spotkała się z ich strony z pełną aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Wysoka Izba i nasze społeczeństwo dobrze znają wieloletnią, ofiarną pracę towarzysza Józefa Cyrankiewicza dla dobra naszej ludowej ojczyzny. Reprezentowani przeze mnie wnioskodawcy są głęboko przeświadczeni, że towarzysz Józef Cyrankiewicz, który nabył duże doświadczenie w kierowaniu pracami rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — nie będzie i nadal szczędził sił i trudu, aby prace rządu były jak najbardziej owocne, aby pomnożyły socjalistyczny dorobek naszego kraju i umocniły naszą ojczyznę, Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselGomulkaWladyslaw">Wnoszę, aby Wysoki Sejm zatwierdził obie, zgłoszone przeze mnie, kandydatury na czołowe stanowiska w naszym państwie.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Kto jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w celu zgłoszenia kandydatur?</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Jan Karol Wende:</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#Marszalek">Proszę o głos.)</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#Marszalek">Udzielam głosu wicemarszałkowi Wendemu, w celu zgłoszenia dalszych kandydatur.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! W imieniu i z upoważnienia klubów poselskich: Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego — mam zaszczyt zgłosić następujące kandydatury do Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">na zastępców Przewodniczącego Rady Państwa:</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">posła Stanisława Kulczyńskiego, profesora, Przewodniczącego Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa poprzedniej kadencji;</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">posła Oskara Langego, profesora, członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa poprzedniej kadencji;</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">posła Ignacego Logę-Sowińskiego, członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Przewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji;</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">posła Bolesława Podedwornego, wiceprezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na Sekretarza Rady Państwa — posła Juliana Horodeckiego, członka Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Sekretarza Rady Państwa poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na członków Rady Państwa:</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">posła Władysława Gomułkę</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#komentarz">(długotrwałe oklaski),</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I Sekretarza Komitetu Centralnego</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Kazimierza Banacha, sekretarza Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Franciszka Gesinga, członka Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, przewodniczącego Centralnego Związku Kółek Rolniczych, posła Mieczysława Klimaszewskiego, profesora, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, posła Eugenię Krassowską, członka Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, długoletniego podsekretarza stanu w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, posła Romana Nowaka, członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczącego Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Józefa Ozgę-Michalskiego, wiceprezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Ryszarda Strzeleckiego, członka Biura Politycznego, sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Władysława Wichę, sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Jerzego Zawieyskiego, bezpartyjnego, literata, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji, posła Jerzego Ziętka, członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, członka Rady Państwa poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! Dotychczasowa działalność polityczna i społeczna zgłoszonych kandydatów daje rękojmię, że w toku bieżącej kadencji Sejmu będą realizować powierzone im zadania, zgodnie z interesem narodu, dla dobra naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie tych kandydatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Czy są inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 47 ust. 3 regulaminu — Sejm dokonuje wyboru Rady Państwa bezwzględną większością głosów, przy obecności co najmniej połowy liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#Marszalek">Będziemy głosowali każdą ze zgłoszonych kandydatur odrębnie.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za dokonaniem wyboru posła Edwarda Ochaba na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do wyboru zastępców Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Stanisława Kulczyńskiego na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Oskara Langego na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Ignacego Logi-Sowińskiego na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Bolesława Podedwornego na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Juliana Horodeckiego na Sekretarza Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Kazimierza Banacha na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Franciszka Gesinga na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.38" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Władysława Gomułki</u>
+ <u xml:id="u-18.39" who="#komentarz">(oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.40" who="#Marszalek">na stanowisko członka Rady Państwa — proszę podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.41" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.42" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.43" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.44" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Mieczysława Klimaszewskiego na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.45" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.46" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.47" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.48" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posłanki Eugenii Krassowskiej na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.49" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.50" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.51" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.52" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Romana Nowaka na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.53" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.54" who="#Marszalek">Kto jest /przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.55" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.56" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Józefa Ozgi-Michalskiego na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.57" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.58" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.59" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.60" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Ryszarda Strzeleckiego na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.61" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.62" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.63" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.64" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Władysława Wichy na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.65" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.66" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.67" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.68" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Jerzego Zawieyskiego na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.69" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.70" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.71" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.72" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za kandydaturą posła Jerzego Ziętka na stanowisko członka Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.73" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.74" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.75" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.76" who="#Marszalek">Stwierdzam podjęcie przez Sejm jednomyślnie następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-18.77" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokonał wyboru Rady Państwa w następującym składzie :</u>
+ <u xml:id="u-18.78" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa — Edward Ochab.</u>
+ <u xml:id="u-18.79" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.80" who="#Marszalek">Zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa:</u>
+ <u xml:id="u-18.81" who="#Marszalek">Stanisław Kulczyński</u>
+ <u xml:id="u-18.82" who="#Marszalek">Oskar Lange</u>
+ <u xml:id="u-18.83" who="#Marszalek">Ignacy Loga-Sowiński</u>
+ <u xml:id="u-18.84" who="#Marszalek">Bolesław Podedworny.</u>
+ <u xml:id="u-18.85" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.86" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa — Julian Horodecki.</u>
+ <u xml:id="u-18.87" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kazimierz Banach</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Franciszek Gesing</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Władysław Gomułka</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Mieczysław Klimaszewski</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Eugenia Krassowska</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Roman Nowak</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Józef Ozga-Michalski</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Ryszard Strzelecki</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Władysław Wicha</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Jerzy Zawieyski</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Jerzy Ziętek”.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Przystępujemy do głosowania nad kandydaturą na stanowisko Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Przypominam, że zgodnie z art. 48 ust. 2 regulaminu Sejmu — Sejm powołuje Prezesa Rady Ministrów, powierzając mu jednocześnie przedstawienie Sejmowi wniosków co do składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto z Obywateli Posłów jest za powołaniem Józefa Cyrankiewicza na stanowisko Prezesa Rady Ministrów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Stwierdzam podjęcie przez Sejm następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje Obywatela Józefa Cyrankiewicza na stanowisko Prezesa Rady Ministrów i powierza mu przedstawienie wniosków co do składu Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Proszę o zgłaszanie kandydatur.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#komentarz">(Poseł Wincenty Krasko:</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Proszę o głos.)</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Głos zabierze poseł Wincenty Krasko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKraskoWincenty">Wysoki Sejmie! W imieniu i z upoważnienia klubów poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego zgłaszam następujący skład Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKraskoWincenty">Posłowie:</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKraskoWincenty">Czarnecki Alojzy</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKraskoWincenty">Dąbrowski Konstanty</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKraskoWincenty">Grendys Michał</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKraskoWincenty">Hajduk Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKraskoWincenty">Izydorczyk Jan</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKraskoWincenty">Janiszewska Irena</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKraskoWincenty">Jarosiński Witold</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKraskoWincenty">Jaworski Marian</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKraskoWincenty">Klecha Jan</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKraskoWincenty">Kociołek Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKraskoWincenty">Kwiatkowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKraskoWincenty">Nowak Roman</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKraskoWincenty">Owsianik Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKraskoWincenty">Polski Jan</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKraskoWincenty">Poniedziałek Leon</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKraskoWincenty">Ruszkowski Edward</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKraskoWincenty">Sabik Jan</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKraskoWincenty">Sadurski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselKraskoWincenty">Skibniewska Halina</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselKraskoWincenty">Stasiak Ludomir</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselKraskoWincenty">Wroniak Józef</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselKraskoWincenty">Zawadecka Stanisława.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Czy są inne kandydatury? Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosować łącznie całą listę.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#Marszalek">Sprzeciwu co do tego nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem Komisji Mandatowo-Regulaminowej w składzie, jaki zaproponował poseł Krasko — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm dokonał wyboru Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#Marszalek">Do Komisji tej — zgodnie z art. 30 regulaminu Sejmu — Prezydium Sejmu skieruje złożone przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdanie z przeprowadzonych w dniu 30 maja br. wyborów do Sejmu wraz z aktami wyborczymi.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#Marszalek">Na tym kończymy pierwsze posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#Marszalek">Następne posiedzenie Sejmu odbędzie się jutro, dnia 25 czerwca br.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#Marszalek">Początek posiedzenia o godzinie 11.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#Marszalek">Na porządku dziennym będzie exposé Prezesa Rady Ministrów i przedstawienie wniosków w sprawie składu Rady Ministrów, sprawozdacie Komisji Mandatowo-Regulaminowej oraz wybór komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#Marszalek">Komunikuję Obywatelom Posłom, którzy weszli w skład Komisji Mandatowo-Regulaminowej, że posiedzenie Komisji zwołuję w dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..7325f73
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
@@ -0,0 +1,61 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00002-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>2 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>2 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">2</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1965-06-25</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFrankowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frankowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPodedwornyBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Podedworny Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelLucynaAdamowicz" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Lucyna Adamowicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek. Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..0c9df55
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,789 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 2 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 25 czerwca 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 5</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu ustaliło porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia, który został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm zatwierdził porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu nie proponuje na razie dokonania wyboru sekretarzy Sejmu, ponieważ są wysunięte propozycje, aby dokonać w tym zakresie pewnych zmian w regulaminie Sejmu. Wobec tego proponuje się, aby do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Prezydium Sejmu powoływać doraźnie na każdym posiedzeniu dwóch posłów do pełnienia funkcji sekretarzy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Sprzeciwu co do tego nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm zatwierdził tę propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Na sekretarzy powołuję posłów — Lucynę Adamowicz i Władysława Gałkę.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie stwierdzenia ważności wyborów posłów na Sejm (druk nr 1).</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Mandatowo-Regulaminowej pragnę poinformować, że po zapoznaniu się ze sprawozdaniem z przeprowadzonych wyborów i zbadaniu aktów wyborczych przedstawionych Komisji przez Państwową Komisję Wyborczą, a w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselGrendysMichal">protokołów przyjęcia zgłoszenia list kandydatów — zgodnie z art. 42 Ordynacji wyborczej oraz protokołów głosowania okręgowych komisji wyborczych (art. 64 Ordynacji wyborczej) — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza co następuje.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselGrendysMichal">Wybory do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 30 maja 1965 r. przeprowadzone zostały zgodnie z Konstytucją i przepisami Ordynacji wyborczej. Wybrani posłowie otrzymali ilość głosów wymaganych przez art. 69 Ordynacji wyborczej. Nie zachodzi żadna przyczyna, która mogłaby, stosownie do postanowień art. 73 Ordynacji wyborczej, spowodować unieważnienie wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Do Państwowej Komisji Wyborczej i do żadnej z okręgowych komisji wyborczych nie wpłynęły skargi ani zażalenia, które mogłyby podważyć praworządność aktu wyborczego w którymkolwiek okręgu lub obwodzie głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselGrendysMichal">Ogólna liczba osób uprawnionych do głosowania wynosiła 19.645.803. W wyborach wzięło udział 18.982.316 osób,. czyli 96,62% wyborców. Głosów ważnych oddano 18.968.476. Na kandydatów Frontu Jedności Narodu oddano 18.742.152 głosy, czyli 98,81% ważnie oddanych głosów.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselGrendysMichal">Do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wybranych zostało 460 posłów, w tym 255 posłów jest członkami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, 117 posłów — Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, 39 posłów — jest członkami Stronnictwa Demokratycznego, 49 posłów jest bezpartyjnych, wśród nich wielu działaczy katolickich.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselGrendysMichal">Posłów w wieku do lat 25 jest jeden, do lat 30 — 11, do lat 40 — 81, do lat 50 — 169, do lat 60 — 153, w wieku ponad 60 lat — 45, W Sejmie zasiada 57 kobiet-posłanek.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselGrendysMichal">Pod względem podziału na grupy zawodowe najliczniej reprezentowani są w Sejmie pracownicy zatrudnieni w produkcji. Jest ich łącznie 90, w tym 58 robotników, 22 inżynierów i techników oraz 10 kierowników przedsiębiorstw państwowych i zjednoczeń. Drugą co do wielkości grupę zawodową stanowią posłowie pracujący w rolnictwie. Jest ich łącznie 75, w tej liczbie 50 rolników pracujących indywidualnie, 8 członków spółdzielni produkcyjnych, 13 specjalistów rolnych, to jest inżynierów rolnych i agronomów oraz 4 robotników rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselGrendysMichal">Spośród innych zawodów w Sejmie IV kadencji jest 17 pracowników naukowych, 10 lekarzy i pracowników służby zdrowia, 20 nauczycieli, 24 literatów, publicystów i dziennikarzy, 10 prawników oraz 8 rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselGrendysMichal">6 posłów — to zawodowi wojskowi.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselGrendysMichal">Mamy również w składzie posłów 3 rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselGrendysMichal">Wśród posłów obecnej kadencji mamy działaczy politycznych — 89, działaczy państwowych — 24, działaczy związków zawodowych — 22, działaczy społecznych — 21, działaczy organizacji młodzieżowych — 5, spółdzielczości i kółek rolniczych — 17, rad narodowych — 19.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselGrendysMichal">Wśród 460 posłów IV kadencji — 191 posłów posiada pełne wyższe wykształcenie, niepełne wyższe — 51, pełne średnie — 84, niepełne średnie — 42, zaś podstawowe — 92.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselGrendysMichal">30 posłów ma tytuły naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselGrendysMichal">197 posłów jest pochodzenia robotniczego, 184 — chłopskiego, 73 — inteligenckiego, a 6 posłów pochodzi z innych grup społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselGrendysMichal">Spośród obecnych 460 posłów — 38 piastowało mandat poselski w Krajowej Radzie Narodowej, 56 — w Sejmie Ustawodawczym, 71 — w Sejmie I kadencji, 117 — w Sejmie II kadencji oraz 288 — w Sejmie III kadencji, Za swe dotychczasowe osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej wielu posłów IV kadencji posiada wysokie odznaczenia państwowe, w tym: Order Budowniczych Polski Ludowej posiada 21 posłów, Order Sztandaru Pracy — 150, Order Odrodzenia Polski — 234 Krzyż Virtuti Militari — 19, Krzyż Grunwaldu — 45, Krzyż Walecznych — 28, Krzyś Partyzancki — 29, Krzyże Zasługi — 256.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselGrendysMichal">Komisja Mandatowo-Regulaminowa wyraża przekonanie, że skład osobowy Sejmu IV kadencji z punktu widzenia społecznego, zawodowego i wykształcenia odzwierciedla pozytywne procesy zachodzące w naszym dynamicznie rozwijającym się kraju, a zespolenie wybitnych teoretyków z doświadczonymi działaczami i praktykami stanowi gwarancję właściwego wykonywania przez Sejm jego konstytucyjnych funkcji zarówno ustawodawczych, jak i kontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselGrendysMichal">Obywatele Posłowie! Wyniki wyborów stały się wyrazem manifestacji politycznej naszego narodu, aprobującej osiągnięcia polityk Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i władzy ludowej na przestrzeni 20-lecia polskiego państwa oraz aprobatą programu Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselGrendysMichal">Są one także wymownym świadectwem ugruntowania świadomości obywatelskiej społeczeństwa i jego gotowości do realizacji programu działania, wynikającego z uchwał IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz z kongresów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselGrendysMichal">W ocenie przebiegu kampanii wyborczej, która toczyła się wśród powszechnego zainteresowania społeczeństwa, trzeba podkreślić ofiarny i patriotyczny trud, jaki wniosły do kampanii wyborczej rzesze aktywistów wyborczych — członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych działaczy Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselGrendysMichal">W Sejmie III kadencji dominowały ustawodawcze prace o charakterze kodyfikacyjnym, regulującym i porządkującym w sposób kompleksowy i trwały podstawowe problemy systemu gospodarki, stosunków społecznych i kultury narodu, zgodnie z tendencjami rozwojowymi budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselGrendysMichal">Poza jednym dekretem wszystkie akty normatywne były uchwalane przez Sejm, stanowiący jedyny, najwyższy organ ustawodawczy w tym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselGrendysMichal">Działalność Sejmu spełniła pokładane przez społeczeństwo nadzieje na odcinku umocnienia praworządności socjalistycznej i wzrostu autorytetu władzy ludowej. Do tych osiągnięć przyczyniło się pogłębienie więzi posłów ze społeczeństwem oraz poszerzenie i pogłębienie pracy komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselGrendysMichal">Nowo wybrany Sejm podejmuje pracę w kierunku dalszego doskonalenia systemu prawnego na gruncie różnorodnych form pracy Sejmu ubiegłych kadencji i ich poważnego dorobku w dziedzinie ustawodawczej i kontrolnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselGrendysMichal">Jednym z pierwszoplanowych zadań Sejmu IV kadencji będzie uchwalenie 5-letniego planu gospodarczego na lata 1966—1970 oraz planu i budżetu na rok 1966, zapewniających dalszy, wszechstronny rozwój gospodarki narodowej, dalszy postęp budownictwa socjalistycznego i poprawę warunków pracy i życia ludności. Wśród wielu problemów, jakie wyłonią się przy realizacji planów alternatywnych przez zakłady i przedsiębiorstwa państwowe, będą wymagały uwzględnienia w działalności Sejmu zgłoszone przez wyborców i zasługujące na uwagę postulaty i wnioski. Przedmiotem szczególnej troski nowo wybranych posłów powinno być utrzymanie i pogłębienie więzi ze społeczeństwem, szeroko rozpowszechnionych w kampanii wyborczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselGrendysMichal">Trwałość kontaktów posłów z wyborcami jest niewyczerpanym źródłem siły i twórczej działalności Sejmu, najwyższego organu władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselGrendysMichal">Jednoznaczne poparcie społeczeństwa uzyskane w dniu 30 maja 1965 r. zobowiązuje nas posłów do aktywnej i sumiennej pracy oraz do współdziałania Sejmu z organami władzy i administracji państwowej w celu pełnej realizacji programu Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Zgodnie z wynikami swoich prac, Komisja Mandatowo-Regulaminowa przedstawia Sejmowi następujący projekt uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselGrendysMichal">„1. Sejm przyjmuje do zatwierdzającej wiadomości sprawozdanie Państwowej Komisji Wyborczej z wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 30 maja 1965 roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselGrendysMichal">2.Na podstawie art. 74 ustawy z dnia 24 października 1956 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — Dziennik Ustaw z 1960 r. nr 58, poz. 325 i z 1963 r. nr 57, poz. 307 — Sejm stwierdza ważność wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych w dniu 30 maja 1965 r. we wszystkich okręgach wyborczych i obwodach głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselGrendysMichal">3.Na podstawie art. 16 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Sejm stwierdza ważność wyboru wszystkich półsłów w wyborach do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wymienionych w obwieszczeniu Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 1 czerwca 1965 r. o wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych dnia 30 maja 1965 r. (Monitor Polski nr 29, poz. 157).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad projektem uchwały zamieszczonej w druku sejmowym nr 1.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały Komisji Mandatowo-Regulaminowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwałę Komisji Mandatowo-Regulaminowej przyjął, a tym samym stwierdził ważność wyboru posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Oświadczenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie proponowanego składu i programu prac rządu.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Głos zabierze Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Zaszczytne zadanie przedstawienia propozycji co do składu Rady Ministrów, które wczoraj na wniosek I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Towarzysza Władysława Gomułki, wyrażone także z upoważnienia Komisji Porozumiewawczej partii i stronnictw politycznych — otrzymałem od Wysokiego Sejmu — pragnąłbym połączyć z oświetleniem niektórych wybranych zagadnień, dotyczących prac rządu i pewnych zasadniczych wytycznych działania, którymi zamierzamy się kierować przy wykonywaniu naszych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zamierzamy nasze zadania wykonywać w ścisłej współpracy i pod kontrolą Sejmu, w rozwiniętej jeszcze szerszej niż dotąd współpracy z komisjami sejmowymi. Jest to nie tylko spełnienie wymogów formalnych wobec Sejmu jako najwyższego organu władzy ludowej, ale na gruncie doświadczeń i dotychczasowej praktyki jest to niezwykle nieraz cenna możliwość konfrontacji zamierzeń rządowych i praktyki rządzenia z tym odczuciem i odbiciem rzeczywistości, jakie reprezentują posłowie, przedstawiciele poszczególnych terenów, poszczególnych środowisk, jakie reprezentują składające się z tych posłów komisje sejmowe, specjalizujące się dzięki odpowiedniemu doborowi członków w określonych zagadnieniach, jakie reprezentuje wreszcie cały Sejm jako ten organ władzy ludowej, któremu wyborcy powierzyli czuwanie nad realizacją programu Frontu Jedności Narodu — tego realnego drogowskazu na najbliższą przyszłość naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Z kolei Sejm powierza kierowanie realizacją dużej części tego programu powołanemu przez siebie rządowi i kierowanej przez niego administracji państwowej, w tym i gospodarczej, centralnej i terenowej. Dochodzi do tego czuwanie nad realizacją programu Frontu Jedności Narodu w przekroju terenowym i kontrola jego wykonania przez rady narodowe wszystkich szczebli, do gromady włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W ten sposób realizacja programu Frontu Jedności Narodu, programu ustalającego na podstawie uchwał najwyższych organów, kierowniczej siły — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uchwał Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego — kierunki możliwie najbardziej harmonijnego rozwoju, proporcje i hierarchię zadań w dziedzinie rozbudowy kraju — ta realizacja ma na wszystkich szczeblach władzy ludowej odpowiednie organy nadrzędne kontroli działania organów wykonawczych i konfrontacji wykonawstwa z programem.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W ten sposób poprzez Sejm, poprzez rady narodowe, poprzez skład tych organów, w których zasiadają przedstawiciele Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego i innych ugrupowań Frontu Jedności Narodu wraz z bezpartyjnymi — poprzez konstytucyjne kompetencje tych organów i poprzez stworzoną już praktykę, polegającą na uchwalaniu planów wieloletnich i rocznych oraz budżetów, poprzez system uchwał i zaleceń, poprzez coraz bardziej gruntowne prace komisji — realizuje się sporą część funkcji, wynikających z kierowniczej roli naszej partii i roli sojuszniczych stronnictw, a także bezpartyjnych w naszym systemie władzy ludowej, funkcji wykonywanych przez przedstawicieli klasy robotniczej, mas chłopskich i inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zadaniem naszym będzie jeszcze bardziej udoskonalać i pogłębiać różnorodne formy tej pożytecznej konfrontacji programu i uchwał z wykonaniem i praktyką dla podniesienia realizacji naszych zamierzeń na wyższy poziom, dla usprawnienia naszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">A zarówno program, jak i nasze zamierzenia realizacyjne są logiczną i konsekwentną kontynuacją procesów rozwojowych, które zaczęły się w naszym kraju w chwili wyzwolenia i wynikały z tego, co określamy mianem polskiej rewolucji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wybór drogi, którą kroczymy, dokonany został w samym zaraniu wskrzeszonej po wojnie Rzeczypospolitej w rozwinięciu zasad wysuniętych jeszcze w ogniu walki z okupantem hitlerowskim, zasad sformułowanych przez Polską Partię Robotniczą i uchwalonych przez podziemną Krajową Radę Narodową.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wybór drogi ostatecznie utrwalony został w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 r. Oceniając znaczenie tego wyboru drogi mówił Władysław Gomułka na wiecu komitetów obywatelskich w Warszawie 25 stycznia 1947 roku:</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">„W wyborach styczniowych, jak w żadnych innych wyborach w przeszłości, starły się ze sobą dwie koncepcje polityczne: koncepcja budowania trzeciej ludowej Rzeczypospolitej Polskiej z koncepcją restauracji drugiej Rzeczypospolitej. Zwyciężyła koncepcja reprezentowana przez Blok Demokratyczny, koncepcja budowania odrodzonej Polski na nowych, innych od starych, podstawach społecznych i w innych granicach państwowych.” Wtedy to właśnie naród polski przypieczętował wybór definitywny drogi: budujemy Polskę Ludową i socjalistyczną, w granicach nad Odrą, Nysą i Bałtykiem. Była to decyzja historyczna i jesteśmy jej wykonawcami. Oczywiście, dziś wykonawcami w zmienionych warunkach, albowiem decyzja ta oznaczała gruntowną przemianę tej rzeczywistości, jaką zastaliśmy w Polsce, gdy uszedł z niej hitlerowski okupant.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Żyjemy dziś już w innej Polsce, budowanej od 20 lat przez polskiego robotnika, chłopa i inteligenta własnymi mózgami, własnymi rękami, w swoim własnym interesie klasowym i narodowym. Było najważniejszą cechą dokonanej rewolucji, że interes klasowy ludu polskiego stał się identyczny z interesem narodowym kraju. Gdy znikła podstawowa sprzeczność, nękająca Polskę minionego czasu, znikło też podstawowe źródło jej słabości.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Żyjemy więc w innej Polsce. Popatrzmy jak bardzo innej. Gdy wybieraliśmy Sejm Ustawodawczy w 1947 r. spośród 24 milionów — tyle ludności liczył wtedy kraj — jedna trzecia mieszkała w miastach, a dwie trzecie na wsi. Dziś spośród ponad 31 milionów mieszkańców nieomal połowę stanowi ludność miejska.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Już to jedno zestawienie świadczy o przewrocie w kraju, który przeobraził się z rolniczego w przemysłowo-rolniczy. Przeszło 2ipółkrotnie — z 3,2 mln do 8,5 mln wzrosła liczba pracowników zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nakłady inwestycyjne wtedy, w roku zebrania się Sejmu Ustawodawczego, wynosiły niespełna 20 mld zł; dziś są z górą 6-krotnie większe.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Powiększyliśmy więcej niż 6-krotnie produkcję energii elektrycznej, 5-krotnie produkcję stali, prawie 2-krotnie wydobycie węgla, wytwarzamy cztery razy z górą więcej maszyn rolniczych, stocznie nasze w 1947 r. spuściły na wodę statki morskie pojemności 200 ton, dziś ich wydajność roczna wynosi ponad 300.000 ton. Handel zagraniczny jest 7-krotnie większy. Mamy cztery razy więcej absolwentów szkół wyższych rocznie, pięć razy tyle lekarzy co w roku 1947, osiem razy tyle bibliotek publicznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nie zamierzam tu czynić bilansu 20-lecia. Dokonaliśmy tego niedawno przy okazji uroczystych obchodów 20-lecia Polski Ludowej, 20-lecia zwycięstwa, 20-lecia powrotu Ziem Odzyskanych. Każda z tych rocznic przypomniała nam odpowiedni aspekt przełomowych wydarzeń najnowszej historii naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chciałbym wszakże uwypuklić, jak bardzo inna jest Polska dnia dzisiejszego — ten kraj, który my posłowie reprezentujemy — od Polski roku 1947, gdy w tej samej sali, co i dziś, zbierał się pierwszy po wyzwoleniu Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Ale nawet najbardziej trafnie dobrane liczby i wskaźniki nie unaocznią najistotniejszej przemiany, która dokonała się w naszym kraju — przemiany postaw ludzkich. Socjalizm wniknął głęboko w świadomość naszego społeczeństwa. Dorosło już i dojrzało pokolenie wychowanków Polski Ludowej. Przekształciły się pod wpływem wielkich przemian postawy myślowe olbrzymiej większości ludzi z pokoleń starszych. Mamy dziś do czynienia z opinią publiczną, dla której ustrój socjalistyczny jest rzeczą naturalną, nikt z ludzi myślących w naszym kraju nie wyobraża sobie, by możliwe było odmienienie w kierunku wstecznym tego, co dokonało się w 20-leciu.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Albowiem proces kształtowania się socjalistycznej świadomości społeczeństwa, oznaczając cementowanie się jedności narodu na płaszczyźnie socjalizmu, oznacza równocześnie ogromny rozwój świadomości politycznej i społecznej, wyostrzenie krytycyzmu, uaktywnienie społeczne, wzrost zaangażowania milionów w pracy gospodarczej, politycznej, społecznej i kulturalnej. Dążyliśmy do rozszerzenia uprawnień organów władzy terenowej zarówno dlatego, że dyktował to nakaz usprawnienia systemu zarządzania, jak i dlatego, by stworzyć jak najszersze podstawy pod demokrację socjalistyczną w Polsce, by wciągnąć jak najszersze masy do udziału w procesie rządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Innymi słowy nie zachodzi już potrzeba, jak w pierwszych latach Polski Ludowej, przekonywania ludzi o wartości ustroju socjalistycznego — są w olbrzymiej większości przekonani o tym. Zachodzi jednak codzienna potrzeba udowadniania im praktyką, że poszczególne organy władzy należycie spełniają zadania płynące z nakazu budownictwa socjalistycznego i potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Toteż uważamy, że musi być troską zarówno rządu, jak i rad narodowych, czuwanie nad tym, żeby organy naszej władzy coraz lepiej spełniały swoje zadania. Nie jest to tylko nakaz programowy naszej socjalistycznej demokracji. Jest to równocześnie nakaz wypływający z rachunku gospodarczego. Dla usprawnienia procesu produkcyjnego istotne są nie tylko bodźce ekonomiczne, ale także odpowiadającą danemu okresowi racjonalna organizacja zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Kadencja obecnego Sejmu obejmuje między innymi uchwalenie nowego planu 5-letniego. Zadaniem rządu będzie kierowanie realizacją tego planu. Stawia on przed nami wszystkimi i przed całym społeczeństwem trudne, a nawet w niektórych dziedzinach bardzo napięte zadania. Jest to naturalnym następstwem postępującego procesu uprzemysłowienia, że zadania stają się coraz trudniejsze, bardziej skomplikowane. Mamy przed sobą cały splot zagadnień — dziś dyskutowanych — jaki narzuca nam konieczność coraz bardziej ekonomicznego, oszczędnego gospodarowania, podnoszenia wydajności pracy, obniżki kosztów własnych, modernizacji procesów produkcyjnych, podnoszenia jakości wyrobów, usprawnienia planowania i metod zarządzania, rozszerzenia asortymentów, przejścia na produkcję bardziej uszlachetnioną, precyzyjną, opanowania nowych technologii, zwiększenia konkurencyjności na rynkach zagranicznych — słowem to wszystko, co jest następstwem przejścia na wyższy szczebel industrializacji przy jednoczesnym przezwyciężaniu wciąż jeszcze istniejących zapóźnień rozwojowych, ze względu na bardzo niski poziom naszego startu.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Już u samego progu opracowywania założeń naszego planu stanęliśmy wobec poważnego problemu zapewnienia nowych miejsc pracy dla blisko 1,5-milionowej rzeszy młodzieży wchodzącej do produkcji w tym okresie. Przy czym, jak już miałem możność mówić w Sejmie, uważamy ten duży przyrost roczników ludzi zdolnych do pracy i wykwalifikowanych za zdobycz dla gospodarki narodowej, oczywiście pod warunkiem prawidłowego wykorzystania tej kadry, a nie zatrudniania za wszelką cenę, gdyż powstaje wówczas niebezpieczeństwo nienależytego podnoszenia wydajności pracy. Była o tym mowa w dyskusji przed IV Zjazdem naszej partii i na Zjeździe. Problemy te znajdą rozwiązanie w planie, który będzie Wysokiej Izbie przedstawiony.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zadaniem naszym będzie także wygranie wielkiej batalii eksportowej i to na kilku frontach na raz. Zwiększenie konkurencyjności naszych artykułów eksportowych oznacza wydatną poprawę ich jakości, dostosowanie do potrzeb zagranicznych rynków przy jednoczesnym utrzymaniu opłacalności. Nie jest naszym celem eksport za tak zwaną wszelką cenę, a więc kosztem dochodu narodowego, lecz eksport opłacalny, przynoszący krajowi korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Duże znaczenie dla poprawy i umocnienia równowagi naszego bilansu płatniczego ma sprawa uwolnienia kraju od ciężaru importu zbóż. To zaś stawia niemałe zadania przed naszym rolnictwem i przemysłem, pracującym dla rolnictwa, a szczególnie chemii i przemysłu maszynowego. Oczywiście, strategia gospodarcza, jak każda strategia, wymaga koncentracji sił i środków na najbardziej decydujących dla wygrania batalii kierunkach. Te kierunki zostały określone. Na pierwszym miejscu — jeśli chodzi o tempo rozwoju — znajduje się chemia. Jej produkcja ma zostać podwojona. Obok przemysłu chemicznego koncentrujemy uwagę na przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym i metalowym. Hasłem jest tu modernizacja, uszlachetnienie wyrobów, podniesienie ich jakości. Te przemysły decydują o postępie całej gospodarki narodowej. Ale jeżeli nacelowujemy nasz wysiłek na szybszy rozwój powyższych gałęzi wytwórczości, to nie znaczy, że nie doceniamy innych; uważamy tylko, że zwiększone nakłady na wybrane dziedziny przyczynią się do szybszego dźwignięcia całej naszej ekonomiki na wyższy poziom, co ułatwi start do następnej fazy rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Do niedostatecznie zaspokojonych potrzeb ludności należą usługi. Troska o ten dział gospodarki należy przede wszystkim do rad narodowych. A ogólna polityka rządu zmierzać będzie do stworzenia pomyślnych warunków dla rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nie jest moim zamierzeniem szczegółowe omawianie wszystkich dziedzin przyszłego planu gospodarki narodowej. Będzie na to czas, gdy projekt planu znajdzie się przed Wysoką Izbą. Chodziło mi tylko o wydobycie najważniejszych elementów naszego przyszłego gospodarowania, które stanowić będą o tempie postępu i kierunkach rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nie muszę dodawać, że przedmiotem szczególnej troski nas wszystkich są sprawy oświaty i kultury. Rewolucja kulturalna, która dokonała się w Polsce, jest ważkim składnikiem wielkiej przemiany ustrojowej. Bez tej rewolucji kulturalnej nie byłoby możliwe osiągnięcie tego poziomu rozwojowego, na którym znajdujemy się obecnie, ani tego, ku któremu zmierzamy. Ona to przyczynia się do kształtowania owej świadomości socjalistycznej, o której mówiłem na początku, ona współdziałała w procesie przeobrażania naszego kraju w nowoczesne państwo przemysłowe, dodawała ludziom otuchy, ambicji, motywowała te działania. Bez bujnego rozkwitu szkolnictwa wszelkich szczebli, bez tej liczby uczelni wyższych i instytutów naukowych, bez takich nakładów finansowych na te cele, a przede wszystkim bez tej rzeszy utalentowanych i ofiarnych naukowców, wykładowców, pedagogów, nauczycieli — nie moglibyśmy marzyć o wychowaniu milionów młodzieży, wytworzeniu dobrej kadry we wszystkich dziedzinach naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dali tu swój ważki wkład pisarze i artyści, inteligencja twórcza wszystkich kierunków, która swym talentem i wielkim wysiłkiem twórczym podniosła poziom kultury narodowej, uczyniła ją powszechnie dostępną ogółowi polskiemu, a także szeroko spopularyzowała kulturę polską poza granicami kraju. Te osiągnięcia w dziedzinie nauki i kultury stanowią dorobek równie doniosły i cenny dla przyszłości narodu, jak osiągnięcia natury materialnej. Jeżeli w codziennym kołowrocie wysiłku operujemy — i słusznie — wskaźnikami rozwoju gospodarczego, i nimi przede wszystkim odmierzamy drogi naszego rozwoju, to oczywiście nie zapominamy, że bez osiągnięć w dziedzinie nauki, oświaty, kultury owe sukcesy gospodarcze nie byłyby możliwe ani te dzisiejsze, ani — tym bardziej — jutrzejsze. Co więcej, sfera duchowa życia narodowego jest nieodłączną częścią składową rewolucji socjalistycznej, która dokonuje się w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zasadniczym ideałem, ku któremu nieodmiennie dążymy, jest światły i świadomy swych celów i obowiązków obywatel naszego socjalistycznego państwa, korzystający w pełni z dostępnych w tej chwili dóbr materialnych i kulturalnych. Tego zasadniczego celu nie spuszczamy z oka ani na chwilę.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Rząd poświęcać będzie w dalszym ciągu najwięcej uwagi, podobnie jak poprzednio, sprawom gospodarki narodowej, głównej decydującej dźwigni rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nie będę zapuszczał się w szczegóły zadań powierzonych poszczególnym resortom. Główne zadania bieżące określa aktualna sytuacja gospodarcza kraju. Warto z tych względów pokrótce scharakteryzować te cechy, które określają tę aktualną sytuację gospodarczą kraju w przededniu nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Za najbardziej charakterystyczną tendencję aktualnej sytuacji gospodarczej uznać należy niewątpliwie stosunkowo wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej i inwestycji w gospodarce narodowej. W okresie pięciu miesięcy bieżącego roku globalna produkcja przemysłowa wzrosła w porównaniu z odpowiednim okresem roku 1964 o ponad 11%, to jest więcej niż założono w planie. Jest to najwyższe tempo wzrostu produkcji przemysłowej osiągnięte w ciągu realizacji bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Oznacza to zarazem przywrócenie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji przemysłowej po okresie pewnego jej osłabienia, obserwowanego przejściowo w latach 1962—1963. Dodać trzeba, że również w 1964 roku uzyskaliśmy wzrost produkcji przemysłowej, który przekroczył 9%. Decyduje wreszcie o tych tendencjach to, że nasza gospodarka po okresie wielkiego wysiłku inwestycyjnego z lat 1960— 1964, którego ciężar w zasadniczy sposób powiększyły trudności w rolnictwie w latach 1962—1963, korzysta obecnie z efektów kończenia prac inwestycyjnych w nowo wznoszonych obiektach i zakładach przemysłowych oraz uruchamiania w nich produkcji. Czyli decyduje o obecnej sytuacji fakt, że wysiłek inwestycyjny lat 1960—1964 zaczyna przynosić spodziewane owoce.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Bez żadnej przesady, bez zamykania oczu na trudności, a także błędy, możemy być dumni z wysiłku, na jaki zdobył się nasz naród w ubiegłych 5 latach w dziedzinie dalszej rozbudowy swojej gospodarki, a zwłaszcza jej bazy surowcowej, co zawsze jest jeszcze większym ciężarem. Po okresie kadencji ubiegłego Sejmu nasza gospodarka dziedziczy wielkie efekty tej rozbudowy: (licząc łącznie z przewidywanym wykonaniem planu tegorocznego) wzrost całej produkcji przemysłowej o ponad 50% w porównaniu z rokiem 1960; przezwyciężenie deficytu mocy elektrowni w stosunku do zapotrzebowania, do czego w dużym stopniu przyczyniło się zbudowanie największej w kraju elektrowni w Turoszowie; 3,5-krotny w porównaniu z 1960 r. wzrost produkcji przetworów naftowych dzięki uruchomieniu rafinerii w Płocku; ponad 2-krotny wzrost wydobycia węgla brunatnego; stworzenie dzięki budowie kombinatu w Tarnobrzegu nowego przemysłu siarkowego; ponad 2-krotny wzrost produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego, a więc tych gałęzi, które decydują o tempie rekonstrukcji całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dane te świadczą o drodze, jaką przebył nasz naród pod kierownictwem partii i Frontu Jedności Narodu w okresie ubiegłej kadencji Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Równocześnie z ogólnym wysokim wzrostem produkcji korzystnym objawem, charakterystycznym już częściowo dla roku 1964, a także dla bieżącego roku, jest przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji przeznaczonej na potrzeby rynku, zwłaszcza w przemyśle lekkim i spożywczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Oczywiście, cieszy nas wysokie tempo rozwoju naszej produkcji przemysłowej w ciągu ostatnich dwóch lat, z drugiej strony stawia ono nowe problemy, które muszą być na bieżąco rozwiązywane.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Są to problemy — najkorzystniejszych z punktu widzenia postępu technicznego, eksportu i konsumenta krajowego — zmian w strukturze produkcji, jakości i nowoczesności. Jest to czołowy problem naszej gospodarki w nadchodzących latach.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Oznaki zwiększenia aktywności gospodarczej, wysoki rytm wzrostu cechują również naszą działalność inwestycyjną. Mamy tu do czynienia z korzystnym zjawiskiem lepszego niż w poprzednim roku przebiegu realizacji inwestycji na tak zwanych budowach priorytetowych. Zadanie sprawnego i terminowego oddawania następnych inwestycji do użytku warunkuje uzyskanie efektów gospodarczych, założonych w planie.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jednym z kluczowych problemów wzrostu naszej gospodarki i podnoszenia stopy życiowej całego narodu jest przyśpieszenie rozwoju rolnictwa. Stąd też sprawy rolnictwa będą przedmiotem szczególnej opieki rządu w jeszcze wyższym stopniu niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Podstawy działania w tym zakresie stworzyły uchwały IV Zjazdu PZPR i IV Kongresu ZSL, które wytyczyły kierunki unowocześnienia bazy techniczno-produkcyjnej rolnictwa i tych gałęzi przemysłu, które umożliwią mu dostarczenie nowoczesnych środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W okresie najbliższym mamy w rolnictwie do rozwiązania kilka trudnych problemów. Najważniejszym z punktu widzenia całej gospodarki narodowej jest problem zbożowo-paszowy. W pierwszej fazie uprzemysłowienia, która przyniosła zasadnicze przeobrażenie struktury gospodarczej naszego kraju, musieliśmy szybko rozwijać produkcję zwierzęcą mimo zbyt powolnego wzrostu produkcji roślinnej i własnych zasobów paszowych. Prowadziło to do narastającego importu zbóż. Obecnie osiągnięty poziom przemysłu oraz planowana rozbudowa, zwłaszcza przemysłu nawozowego, umożliwiają postawienie rolnictwu nowego zadania, to jest takiego przyśpieszenia tempa wzrostu produkcji roślinnej w następnych latach, aby wyprzedzała tempo rozwoju produkcji zwierzęcej, czyli ażeby ta produkcja rozwijała się w coraz większym stopniu na krajowej bazie paszowej, oczywiście, w granicach możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Konkretne programy działania w tym kierunku opracowały resorty rolnictwa, chemii, przemysłu spożywczego i przemysłu ciężkiego. Obejmują one wielostronny zespół środków i poczynań organizacyjnych, które zapewnią dostarczenie rolnictwu do 1970 r., 2,7 raza większej niż obecnie ilości nawozów sztucznych, dwa razy więcej wapna nawozowego, dwa razy więcej ciągników i maszyn, co także łączy się z podwojeniem prac melioracyjnych. Czyli stwarzane będą coraz to korzystniejsze warunki dla przyśpieszenia wzrostu produkcji roślinnej. I wówczas poziom produkcji roślinnej będzie mógł określać tempo rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W tej dziedzinie jako główne wysuwa się zadanie szybkiego wzrostu pogłowia bydła oraz wydatnego powiększenia produkcji mleka i mięsa wołowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Obok wymienionych zadań wypada również podkreślić i szereg innych, jak zadanie dalszego podnoszenia plonów i zbiorów roślin przemysłowych, strączkowych, warzyw i owoców, co łączy się z należytą organizacją odbioru, przechowalnictwa i rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Tak więc główny kierunek działania — to dalsza i szybsza intensyfikacja całej gospodarki rolnej, wszystkich sektorów i wszystkich rejonów naszego kraju. Mając to na uwadze zmierzać musimy do tego, żeby planowane dostawy środków produkcji, nakłady inwestycyjne i pomoc kredytowa trafiały przede wszystkim do tych gospodarstw, w których przyniosą największe i możliwie najszybsze rezultaty — przyrost produkcji. To oznacza, że formy naszej pomocy muszą być bardziej niż dotychczas zróżnicowane i dopasowane do warunków poszczególnych regionów i grup gospodarstw różnej wielkości. Czyli ma to być pomoc z rachunkiem ekonomicznym. W rejonach natomiast z dominacją drobnych gospodarstw, a więc w południowo-wschodniej i w środkowej części kraju, gdzie istnieją duże zasoby siły roboczej, główną na przykład rezerwę produkcyjną widzimy przede wszystkim w pracy rolników, którą musimy wykorzystać jeszcze lepiej niż dotychczas, rozszerzając uprawę warzyw, sadownictwo, uprawę i zbiory pracochłonnych roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Program wzrostu produkcji całego rolnictwa opiera się również — i to w poważnym stopniu — na państwowych gospodarstwach rolnych. I one, ażeby sprostać zadaniom, które się im stawia, muszą być poważnie doinwestowane.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Bardzo ważnym ogniwem modernizacji indywidualnych gospodarstw chłopskich, bez naruszania ich społecznej struktury, stały się w ostatnich kilku latach kółka rolnicze. Mogą one już coraz bardziej efektywnie pracować, ale to jest wciąż jeszcze początek drogi — możliwość, którą będziemy przekształcać w rzeczywistość unowocześnienia technicznego wsi, w pracy ogranizatorskiej kadry mechanizatorskiej POM i ich filii — przy znacznym rozwoju zaplecza remontowego oraz rozwijaniu gospodarskiej troski samych rolników — członków kółek rolniczych. Rzecz jasna, że dochodzi do tego troska nasza o stałe podnoszenie poziomu wiedzy rolniczej i kultury technicznej rolników.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W ciągu 5-lecia, które nadchodzi, ma ukończyć wyższe szkoły rolnicze ponad 18 tys.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">absolwentów, a technika — ponad 42 tys. Ten poważny dopływ specjalistów oraz systematyczne, powszechne szkolenie zimowe rolników, które w ostatnich kilku latach objęło ponad milion uczestników, na pewno będą ważnymi czynnikami wzrostu kultury rolnej, a co za tym idzie — produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Polityka rolna naszego państwa, której główne kierunki pokrótce przedstawiłem, skierowana jest na stałe ulepszanie warunków trwałego rozwoju produkcji rolniczej. Do polityki tej nasi rolnicy przyzwyczaili się i wysoko ją sobie cenią. Wiedzą oni dobrze, że władza ludowa pamięta o nich tak w wypadkach gdy chodzi o stwarzanie nowych perspektyw, jak i wtedy, gdy trzeba nieść wyraźną pomoc gospodarstwom, które znalazły się na skutek klęsk żywiołowych w trudnej sytuacji. W ostatnich tygodniach klęska powodzi dotknęła 36 powiatów w dorzeczu Odry. Zalanych zostało 80 tys. hektarów użytków rolnych w 75 tys. gospodarstw. Straty w rolnictwie przekraczają 500 milionów złotych. Ogólnie dochodzą, jak wiadomo, do miliarda złotych. Poza doraźną pomocą dla dotkniętych powodzią — w postaci środków żywności, odzieży i pomocy sanitarnej — uruchomiliśmy natychmiast pomoc dla rolników w postaci dostaw środków produkcji. Dostarczono 6.700 ton nasion, przeszło 3 tys. ton sadzeniaków, 25 tys. ton pasz itd. Ponadto udziela się kredytów na pasze, nasiona, nawozy i materiały niezbędne do remontów.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Obecna bieżąca sytuacja w rolnictwie nie jest jeszcze w pełni jasna, bo w ostatecznym rezultacie o wynikach produkcji roślinnej decydować będą warunki atmosferyczne w dalszych miesiącach lata i jesieni.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W handlu zagranicznym w ciągu 5 miesięcy br. obroty wzrosły łącznie o około 9%, to jest w tempie nieco szybszym niż założono w planie. Eksport wzrósł łącznie o ponad 7%. W porównaniu z odpowiednim okresem 1964 r. eksport maszyn i urządzeń wzrósł około 24°/o, czyli dał przeważającą część osiągniętego przyrostu całego eksportu. Import wzrósł odpowiednio o 10%, przy czym w najszybszym tempie wzrósł import konsumpcyjnych artykułów przemysłowych, przeznaczonych na zaopatrzenie rynku krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W handlu zagranicznym problem równowagi bilansu płatniczego w obszarze wolnodewizowym pozostaje nadal jednak problemem trudnym, wymagającym stałej uwagi rządu i dalszej aktywizacji eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Charakterystyczną cechę bieżącego roku — tych miesięcy, które mamy za sobą — stanowi również wysoki wzrost zatrudnienia, a w konsekwencji szybszy niż w latach poprzednich wzrost dochodów ludności. Jak wiadomo rok bieżący charakteryzuje się znacznym zwiększeniem liczby ludności wchodzącej w wiek zdolności do pracy. Stawia to przed naszą gospodarką zadanie przygotowania większej liczby nowych miejsc pracy także dla opuszczającej szkoły i wyższe uczelnie młodzieży. Zadanie to w ciągu pierwszych miesięcy br. realizujemy z powodzeniem. W ciągu 4 miesięcy br. ogólny poziom zatrudnienia w naszej gospodarce był wyższy o 5,3% niż w odpowiednim okresie 1964 roku: oznacza to, że w ciągu tego okresu ponad 400 tys. osób uzyskało pracę, a tym samym własne źródła dochodów i możliwość poprawy swej sytuacji materialnej. Dochody ludności z tytułu płac oraz skupu przez państwo artykułów rolnych wzrosły łącznie w ciągu 5 miesięcy br. o 10% w porównaniu z odpowiednim okresem 1964 roku. Łączy się z tym wzrost obrotów w handlu, przekraczający 9% i dalszy wzrost wkładów oszczędnościowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Przytoczone fakty pozwalają na stwierdzenie o charakterze podsumowania. Kraj nasz znajduje się na fali wysokiego tempa rozwoju gospodarczego. Trudności, jakie napotkaliśmy w latach 1962—1963 zostały w poważnej części przezwyciężone, chociaż nadal występują napięcia wynikające z nie w pełni ustabilizowanej sytuacji w rolnictwie, handlu zagranicznym i w sytuacji rynkowej — i to rząd musi mieć na uwadze.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Z aktualnej sytuacji gospodarczej wynikają nowe problemy, na których rozwiązaniu rząd będzie koncentrował swoją uwagę Pierwszy, to sprawa systematycznego polepszania sytuacji rynkowej, poprawa zaopatrzenia ludności. W wyniku znacznego wzrostu dochodów ludności w latach 1961—1964, a równocześnie niewykonania w pełni zadań planu 5-letniego w zakresie produkcji dóbr konsumpcyjnych — co łączyło się także z sytuacją rolnictwa w ciągu 2 lat — nastąpił i utrzymuje się duży nacisk na rynek wewnętrzny. Przy istnieniu globalnej równowagi rynkowej występują nadal braki zarówno ilościowe, jak i asortymentowe w dostawach szeregu artykułów, stwarzające trudności w zakupach.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Przezwyciężanie tych trudności uważamy za centralne zadanie w aktualnej sytuacji gospodarczej. W tym celu już w planie na 1965 rok zmienione zostały proporcje na korzyść poprawy sytuacji produkcji przeznaczonej na potrzeby rynku i obecnie obserwujemy w tej dziedzinie pierwsze, chociaż jeszcze niedostateczne, rezultaty. W tym samym celu jeszcze w ubiegłym roku podjęliśmy uchwałę o dodatkowej, ponadplanowanej produkcji wyrobów rynkowych w przemyśle maszynowym i drobnym. W bieżącym roku podjęliśmy decyzję zwiększenia i przyśpieszenia importu maszyn dla przemysłu włókienniczego w celu poprawy zaopatrzenia rynku w deficytowe materiały, między innymi w wyroby dziewiarskie, pończosznicze, zwłaszcza produkowane z przędzy helanko.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba dodać, że coraz bardziej zwiększający się udział włókien chemicznych powinien sprzyjać uatrakcyjnieniu wyrobów przemysłu lekkiego, uzyskaniu lepszej jakości i większych walorów użytkowych, także drobna wytwórczość powinna w sposób bardziej elastyczny i szybki dostosować się do potrzeb rynku i lepiej wypełniać luki w podaży.</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Odrębną uchwałą zapewniliśmy środki dla usprawnienia działalności gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jeżeli chodzi o dostawy na rynek w następnych kwartałach, przewidujemy poważny wzrost dostaw szeregu deficytowych artykułów. Wszystkie te decyzje wymagają konsekwencji w ich wprowadzaniu i dlatego rząd będzie w br. nadal poświęcał im szczególną uwagę. Oczywiście, wysiłki nasze muszą mieścić się w granicach możliwości gospodarczych. Nie można zwłaszcza dopuścić do tego, by na rynku znajdowało się więcej środków płatniczych aniżeli towarów.</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Drugi problem to sprawa dostosowania ilości i struktury asortymentowej dostaw na rynek wiejski do siły nabywczej wsi, zwiększonej w br. na skutek bardzo pozytywnego procesu zwiększonych dostaw artykułów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.63" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rząd podjął już szereg środków dla zabezpieczenia dodatkowych dostaw towarów na rynek wiejski. Ograniczono — chociaż chyba jeszcze niedostatecznie — eksport cementu, przesuwając część dostaw na zaopatrzenie rynku wiejskiego. Dostawy cementu, które już w roku ubiegłym osiągnęły poziom 2.600 tys. ton, w bieżącym roku wzrosły o 8%. Zdajemy sobie sprawę, że jest to ilość wciąż jeszcze niedostateczna. Ci, którzy stykali się z wyborcami na wsi, chyba nie zaprzeczą temu.</u>
+ <u xml:id="u-5.64" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rząd rozpatruje również szereg propozycji, zmierzających do zwiększenia dostaw innych towarów dla wsi. Stawia to szczególnie odpowiedzialne zadania przed zakładami produkującymi wyroby przeznaczone na rynek wiejski. I na tej sprawie rząd będzie koncentrował uwagę również w dalszych miesiącach.</u>
+ <u xml:id="u-5.65" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Mówiłem przedtem, jak ważną sprawą jest osiągnięcie zdecydowanej poprawy jakości i nowoczesności produkcji — ważną zarówno ze względu na rynek wewnętrzny, jak i eksport. W tej dziedzinie wykonano już wiele prac przygotowawczych, dokonano szeregu ocen jakościowego poziomu produkcji. Teraz nadchodzi czas na wyciąganie wniosków oraz przedsięwzięcie szeregu dalszych kroków organizacyjnych i ekonomicznych, które umożliwiłyby osiągnięcie w najbliższych latach zasadniczej poprawy w tej sprawie. Myślę, że byłoby dobrze, gdyby komisje sejmowe poświęciły tym sprawom specjalną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-5.66" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Głównym czynnikiem rozwoju naszej gospodarki narodowej, który ma zmniejszyć różnicę dzielącą nas od przodujących krajów, musi być szybkie i śmiałe wprowadzenie we wszystkich dziedzinach gospodarki postępu technicznego i technologicznego, których kuźnią jest przemysł elektromaszynowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.67" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dalszym problemem, który wymaga szczególnej uwagi, jest terminowe oddawanie do użytku przewidzianych planem inwestycji. Łączy się z tym problem inwestycji na wsi, gdzie wzrost siły nabywczej ludności stworzył nowe bodźce dla zwiększenia budownictwa. Rząd niezależnie od tego postanowił dodatkowo zwiększyć kredyty inwestycyjne dla rolników o dalsze 400 mln zł, co oznacza, że otrzymują oni w tym roku prawie 5 mld zł kredytów na inwestycje, to jest o 18% więcej niż w ubiegłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.68" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wiążą się z tym zwiększone wymagania wobec przemysłu, który musi sprostać zapotrzebowaniu wsi na środki produkcji. Od tego zależy prawidłowy przebieg inwestycji, mających znaczenie dla produkcji rolnej. W tym celu już podjęliśmy decyzje w kierunku powiększenia inwestycji w przemyśle cementowym, rozszerzony został program inwestycji modernizacyjnych i kapitalnych remontów w przemyśle materiałów ściennych. I tu znowu sprawa terminowego wykonania inwestycji i remontów decydować będzie o zwiększeniu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.69" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Odrębną sprawą, na której koncentruje się uwaga rządu w ostatnim okresie i której nadal poświęcać się będzie wiele uwagi, jest sprawa budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.70" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jak wiadomo, budujemy z roku na rok więcej mieszkań, ale faktem jest, że rozmiary budownictwa nie pokrywają jeszcze potrzeb. W tej sytuacji stało się rzeczą wielkiej wagi maksymalne wykorzystanie możliwości budownictwa mieszkaniowego przez rozszerzenie systemu współfinansowania budownictwa mieszkaniowego przez ludność. Temu celowi służą ostatnie decyzje w sprawie nowych zasad budownictwa spółdzielczego, które wchodzą w życie i wymagać będą uwagi również w dalszych miesiącach tego roku i w następnych latach. Obywatelom Posłom znana jest ta sprawa z wielu wszechstronnych naświetleń. Mówił o niej także obszernie Towarzysz Gomułka w dniu 25 maja br.</u>
+ <u xml:id="u-5.71" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Głównym kierunkiem rozwoju budownictwa mieszkaniowego w przyszłości będzie budownictwo spółdzielcze, jako podstawowe źródło zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności — wydatnie wspomagane przez państwo w formie kredytów długoterminowych, wynoszących w najbliższym 5-leciu około 40 mld zł i w formie niezbędnych ulg.</u>
+ <u xml:id="u-5.72" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dalszą sprawą, która wymagać będzie aktywnej kontroli w następnych kwartałach bieżącego roku — jest sprawa właściwych proporcji między wzrostem produkcji, zatrudnienia, wydajności pracy i płac. Mówiąc o tym z tej trybuny, chciałbym zachęcić wszystkich odpowiedzialnych działaczy gospodarczych, kierowników przedsiębiorstw, pracowników administracji gospodarczej, ażeby nad tą sprawą stale czuwali. Mówiłem już, że stosunkowo wysoki wzrost zatrudnienia w bieżącym roku 5,1% wobec planowanych 3,6% — plus pewien wzrost liczby godzin nadliczbowych, ma w dużej mierze przyczyny obiektywne. W dalszych kwartałach należy zwrócić szczególną uwagę na właściwą gospodarkę przyrostem zatrudnienia i konsekwentnie dbać o realizację wytycznych rządu w tej sprawie, aby nie dopuścić do wzrostu zatrudnienia nie uzasadnionego potrzebami produkcji lub usług, nie dopuścić do przekroczenia i tak już wysokiego planu wzrostu zatrudnienia w bieżącym roku; mogłoby to utrudnić poprawę sytuacji rynkowej, na co kładziemy tak duży nacisk.</u>
+ <u xml:id="u-5.73" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">A więc trzeba zapewnić szybszy wzrost wydajności pracy przez większy wzrost produkcji, przede wszystkim w asortymentach potrzebnych dla rynku i eksportu. W sprawach wzrostu zatrudnienia niezbędna jest ostrożność. Wszystkie ogniwa administracji gospodarczej powinny stale pilnować tego zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-5.74" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysiłki naszego rządu w dalszych miesiącach bieżącego roku zmierzać będą, do stworzenia jeszcze lepszych warunków wyjściowych do realizacji nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.75" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba sobie powiedzieć, że jeżeli zapewnimy i utrzymamy wysokie tempo wzrostu wydajności pracy i należytą dyscyplinę finansową, a w rolnictwie osiągniemy przynajmniej zgodny z planem poziom produkcji, to można oczekiwać, że wyniki gospodarcze i finansowe będą lepsze niż założyliśmy i dzięki temu start do następnego planu 5-letniego będzie korzystny.</u>
+ <u xml:id="u-5.76" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba mieć pełną świadomość, że tylko pracą, należytą dyscypliną finansową, oszczędnym gospodarowaniem społeczną złotówką, rzetelnym wykonywaniem obowiązków we wszystkich ogniwach gospodarczych przez wszystkich obywateli naszego kraju — będzie można osiągnąć wolny od zakłóceń, harmonijny rozwój gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.77" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chcę jeszcze raz przypomnieć i podkreślić, że sprawy ochrony i rozwoju rzemiosła były przedmiotem wielu poczynań rządu w ostatnim okresie. W programie na dalsze lata przewidujemy konsekwentną realizację podjętych ustaleń i ich uzupełnianie w miarę potrzeby. Na czoło dużej listy aktów prawnych, które podniosły rangę społeczną zawodu rzemieślniczego i które mają sprzyjać zwiększeniu napływu uczniów do warsztatów rzemieślniczych — wysunąć należy ustawę o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-5.78" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wydane zostały także polecenia organom prezydiów rad, zmierzające do zwiększenia przydziałów lokali użytkowych dla rzemieślniczych zakładów usługowych i stosowania ulg czynszowych. W domach spółdzielczych będzie się również stosować zasadę przyznawania części mieszkania na warsztat pracy dla rzemieślników wykonujących prace w domach administrowanych przez organy miejskie.</u>
+ <u xml:id="u-5.79" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Przewiduje się także budowę pawilonów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.80" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Poważną trudność stanowią sprawy zaopatrzenia rzemiosła. W tym celu między innymi rozszerzono uprawnienia rzemieślników do dokonywania zakupów w sieci handlu detalicznego z wyjątkiem towarów bezspornie deficytowych. Anulowano też przepis stanowiący, że rachunki wydawane rzemieślnikom w sklepach nie mogą stanowić dowodów w postępowaniu podatkowym. Rozszerzono listę maszyn i urządzeń, które mogą być sprzedawane na raty, obniżono ceny na maszyny zakupywane z importu, rozszerzono zakres ulg podatkowych z tytułu poniesionych nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.81" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W przygotowaniu są dalsze ustalenia dotyczące trybu przydziału surowców i półfabrykatów dla rzemiosła, a w szczególności dla warsztatów usługowych i rzemieślników eksportujących swoje wyroby.</u>
+ <u xml:id="u-5.82" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Przedstawiciele rzemiosła skarżą się często na zbyt uciążliwy, przewlekły tryb przedkładania kalkulacji i zatwierdzania cen. Wydane już zostały polecenia znacznego uproszczenia, uelastycznienia zasad i trybu przedkładania kalkulacji. Dotyczy to także zróżnicowania. stopy zysku i preferowania rozwoju nowych usług pracochłonnej produkcji eksportowej oraz produkcji o charakterze nowości technicznych. Uczciwe rzemiosło, rozwijające usługi dla ludności, może liczyć na opiekę i poparcie rządu.</u>
+ <u xml:id="u-5.83" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Poruszyłem kilka razy sprawy plonu 5-letniego. W chwili obecnej trwają w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — w oparciu o materiały opracowane przez przedsiębiorstwa, zjednoczenia i ministerstwa oraz przez prezydia rad narodowych — intensywne prace nad wstępnym projektem 5-letniego planu rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.84" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Należy stwierdzić, że prace nad projektem przyszłego planu prowadzone są gruntowniej i w szerszym zakresie niż przy poprzednich planach wieloletnich. Rozwinięta została akcja opracowywania i dyskutowania w poszczególnych zakładach, tak zwanych planów alternatywnych, w których załogi pracownicze zawarły swoje propozycje. Plany te są oceniane na szczeblu województw, a następnie przekazywane Komisji Planowania, dla której stanowią cenny materiał do dalszych prac nad projektem planu. Plany alternatywne oprócz bardzo cennego aspektu polityczno-społecznego — chodzi o inicjatywę załóg — mają równocześnie niezaprzeczalny walor ekonomiczny, ponieważ zawierają bardzo często propozycje efektywniejszego wykorzystania rezerw, oszczędniejszego gospodarowania środkami inwestycyjnymi. To nam pozwoliło wzbogacić i skonkretyzować problematykę planu. Można powiedzieć dla ilustracji, że na przykład w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego 319 przedsiębiorstw na 486 ogółem, zasygnalizowało za pośrednictwem planów alternatywnych, możliwość powiększenia produkcji, przy czym 200 zakładów podkreślało, że może tego dokonać bez dodatkowych nakładów inwestycyjnych, a 28 zakładów przewidziało nawet pewne zmniejszenie nakładów ustalonych w wytycznych. To oczywiście trzeba jeszcze sprawdzić.</u>
+ <u xml:id="u-5.85" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jednym z kluczowych problemów nadchodzącego 5-lecia jest prawidłowe gospodarowanie siłą roboczą i dlatego w dotychczasowych pracach nad projektem planu położono szczególny nacisk na możliwie wszechstronne oświetlenie tego problemu. W świetle terenowych bilansów siły roboczej — obok potrzeby dostarczenia nowych miejsc pracy w szeregu małych miejscowości — powstał problem ograniczenia zatrudnienia w wielkich ośrodkach miejskich, przede wszystkim w Warszawie, w górnośląskim okręgu przemysłowym i na terenie Trójmiasta — Gdańsk, Gdynia, Sopot. W tym celu zostały powołane specjalne zespoły do spraw ograniczenia wzrostu zatrudnienia, których propozycje zostaną rozpatrzone i uwzględnione w toku dalszych prac nad planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-5.86" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Należy też podkreślić, że opracowywany obecnie projekt planu 5-letniego oparty jest w dużym stopniu na wynikach przeprowadzonych konsultacji i uzgodnień z krajami zrzeszonymi w RWPG na temat wzajemnych dostaw surowców i gotowych wyrobów, co stanowi jeden z elementów podbudowujących realność zawartych w nim ustaleń.</u>
+ <u xml:id="u-5.87" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Stan prac nad planem pozwala na stwierdzenie, że podstawowe kierunki rozwoju będą zgodne z ustaleniami zawartymi w wytycznych uchwalonych przez IV Zjazd PZPR — przy konieczności dokładniejszego opracowania takich zagadnień, jak sprawy zatrudnienia, inwestycji, handlu zagranicznego. Ostateczny projekt planu będzie przedłożony Sejmowi do rozpatrzenia pod koniec bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.88" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chciałbym jeszcze dodać parę słów na temat zagadnień, którym partia i rząd poświęcały wiele uwagi na przestrzeni ostatnich kilku lat, a mianowicie doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką narodową. Sprawom tym wiele uwagi poświęcił IV Zjazd Partii. W wyniku uchwały tego Zjazdu prowadziły prace odpowiednie zespoły partyjno-rządowe. Rezultaty tych prac będą zreferowane w najbliższym czasie Komitetowi Centralnemu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i na gruncie jego uchwał rząd dokona później dalszych posunięć, które rzutować będą na najbliższe lata.</u>
+ <u xml:id="u-5.89" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rezultaty tych prac są także wynikiem szerokich dyskusji prowadzonych na różnych szczeblach aż do przedsiębiorstw włącznie. Trzeba powiedzieć, że ulepszanie metod planowania i zarządzania jest w naszej praktycznej działalności procesem może nieraz niewidocznym, ale ciągłym, opartym na wynikach wielu doświadczeń, badań i eksperymentów.</u>
+ <u xml:id="u-5.90" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Uzyskane w ten sposób wyniki były i są sukcesywnie wprowadzane do praktyki gospodarczej. Można spokojnie stwierdzić, że nie jesteśmy w tej sprawie na ostatnim miejscu — wiele spraw gdzieindziej dyskutowanych wprowadzono u nas do praktyki. Nie oznacza to oczywiście, że nie mamy w tej dziedzinie jeszcze sporo do zrobienia, do nadrobienia, a przede wszystkim do zastosowania w praktyce. Jak powiedziałem, decyzje, które zostaną podjęte w najbliższym czasie, wprowadzane będą do praktyki gospodarczej na przestrzeni kilku lat.</u>
+ <u xml:id="u-5.91" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chciałbym nieco uwagi poświęcić sprawie trybu pracy rządu i organów wykonawczych. Funkcja rządu ma charakter przede wszystkim kierowniczo-koordynacyjny. Zadaniem jego jest nadawanie kierunku prac organów administracji, gospodarki i koordynowanie tej działalności. Znaczenie tej funkcji rządu wzrasta wybitnie wraz z dokonanym w ostatnich latach rozszerzeniem kompetencji i usamodzielnieniem działalności ministerstw, prezydiów rad narodowych, zjednoczeń i przedsiębiorstw. Dzięki temu rząd może, i przede wszystkim powinien, koncentrować się w coraz większej mierze na takich sprawach, od których rozstrzygnięcia zależy zasadniczy kierunek działalności organów administracji, a przez koordynację tej działalności zapewnić jak najlepszą jej sprawność i efektywność.</u>
+ <u xml:id="u-5.92" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Ta zasadnicza zmiana charakteru funkcji z natury rzeczy wpływa na sposób jej wykonywania. Rząd musi posiadać organ pozwalający na bieżące, systematyczne sprawowanie jego funkcji kierowniczo-koordynacyjnej. To zadanie spoczywa przede wszystkim na Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów, jako organie Rady Ministrów, przez nią wyłonionym. Działalność ta wymaga z natury rzeczy innego — szybszego rytmu pracy. Charakterystyczne są dane dotyczące liczby posiedzeń KERM-u. W ostatnich latach KERM zbierał się przeciętnie raz na dekadę, często zbiera się co tydzień, przy czym podstawowymi zagadnieniami, jakie rozpatruje, są problemy bieżącej realizacji NPG i budżetu,. wytyczne projektów NPG i budżetu, węzłowe problemy rozwoju poszczególnych dziedzin lub odcinków gospodarki narodowej. Ta dziedzina na pewno wymaga rozbudowy działalności KERM.</u>
+ <u xml:id="u-5.93" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dokonywanym w ostatnich latach poważnym zmianom w usytuowaniu prezydiów rad narodowych odpowiada też zmieniony stosunek rządu do ich pracy. Bezpowrotnie minął czas, gdy organa centralne mogły drobiazgowo kierować pracą prezydiów rad i ingerować w tę pracę. Dziś podstawowym instrumentem sprawowania przez rząd funkcji kierowniczo-koordynacyjnej w stosunku do prezydiów rad narodowych, zwłaszcza do prezydiów WRN, są wytyczne NPG i budżetu oraz uchwały o charakterze normatywnym, ogólnym. Rozwinęły się też poważnie różnorodne formy współpracy rządu z prezydiami rad narodowych w postaci bezpośrednich, szerokich narad rządu z przedstawicielami prezydiów (często rad powiatowych, a nawet gromadzkich), konsultowania projektów uchwał, udziału w posiedzeniach rządu i jego komisji do spraw prezydiów rad narodowych itp. Współpracy tej będziemy nadawać coraz większą planowość i systematyczność przez częstsze rozpatrywanie ogólnych sprawozdań o pracy prezydiów WRN.</u>
+ <u xml:id="u-5.94" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Będzie to na pewno pożyteczne dla całokształtu pracy prezydium WRN. Chodzi nie tylko o nadzór rządu nad pracą danego prezydium, ale o możliwość upowszechniania zdobywanych w ten sposób doświadczeń, o zastosowanie osiągnięć poszczególnych prezydiów i ich aparatu w skali całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.95" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nie ulega wątpliwości, że w określonym zakresie będzie się to także stosować do niektórych wielkich zjednoczeń wobec zamierzonego zwiększenia ich znaczenia, zadań, uprawnień, obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-5.96" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rady narodowe w wyniku konsekwentnie przeprowadzanego procesu decentralizacji, rozszerzyły jak wiadomo znacznie swoje uprawnienia. W 1955 r. gospodarowały, jeżeli chodzi o ich budżet, 18 mld zł, dziś gospodarują 77 mld zł. Zwiększyły się dochody własne; dotacja przestała być głównym instrumentem finansowym. Ukształtowany został szczebel wojewódzki posiadający też bardzo poważne uprawnienia koordynacyjne w stosunku do organów im nie podporządkowanych.</u>
+ <u xml:id="u-5.97" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Poważnie także zaawansowano proces uniezależnienia rad szczebla powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.98" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W skali kraju poważnie spada udział jednostkowych budżetów województw na rzecz budżetów powiatów. Jest to poza tym dowód dalszego rozwoju decentralizacji, ale należy go wzmocnić przez przekazywanie powiatom uprawnień koordynacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.99" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Natomiast bardzo nikły jest jeszcze wzrost budżetów rad gromadzkich i rad miejskich miast nie stanowiących powiatów — tych więc rad, które są najbliżej ludności i jej potrzeb. I to jest kierunek działania na najbliższy okres łączący się z zamierzoną, a zaniedbaną aktywizacją małych miast, która stanowi poważną rezerwę gospodarczą. Konieczne jest też umocnienie roli gromady wspartej wprowadzanym już w życie planem gospodarczym, dotyczącym przede wszystkim rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.100" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nadal istnieje wiele hamulców na szczeblu powiatowym w przekazywaniu spraw gromadom. Będziemy wspólnie te hamulce usuwać. Ostatnio przekazaliśmy gromadom uprawnienia dotyczące wymiaru podatku. Przepisy te wejdą w życie od 1 stycznia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.101" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba dodać, że wnioski i opinie terenu odgrywają dużą rolę w pracy naczelnych organów państwowych. Przykładem tego są choćby organizowane corocznie krajowe narady przewodniczących prezydiów wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Przykładem, jest sposób opracowywania wniosków, które tam padają, sposób udzielania przez ministrów odpowiedzi, załatwiania określonych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-5.102" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Tradycją spotkań członków Biura Politycznego i rządu z przedstawicielami rad jest rozszerzanie kręgu ich uczestników. W 1962 r. po raz pierwszy odbyła się krajowa narada przewodniczących rad gromadzkich. W jesieni br. projektuje się spotkanie z sołtysami z poszczególnych terenów. Wypowiedzi tych sołtysów mogą ukazać typowość określonych zjawisk na danym terenie. Podobne narady można potem organizować w województwach czy nawet powiatach, gdzie zachodzi potrzeba bezpośredniego instruktarzu. Zależy nam na tym, aby instytucję sołtysa, przywróconą przed 7 laty podnieść w opinii publicznej; sołtys to z jednej strony ważny działacz gospodarczy, w pewnym stopniu także funkcjonariusz państwowy, z drugiej zaś — przedstawiciel ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.103" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Odbyły się już pierwsze sesje rad, inaugurujące 4-letni okres działalności nowo wybranych organów władzy. Nowo wybrane rady przejmują po radach poprzedniej kadencji znaczny dorobek, ale chyba większe jeszcze i bardziej odpowiedzialne zadania. Do zadań tych należy w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-5.104" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">— Umacnianie roli i pozycji systemu przedstawicielskiego rad, a więc roli sesji, komisji rad, radnych oraz organizacji społecznych, współdziałających z radami.</u>
+ <u xml:id="u-5.105" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">— Dalsza stabilizacja i umacnianie odpowiedzialności rad i organów im podległych; chodzi tu o gruntowne przyswojenie przyznanych im uprawnień i konsekwentne ich wykorzystywanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.106" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">— Działalność koordynacyjna, która powinna być wysunięta na plan pierwszy w działalności rad: na obecnym etapie podstawowym kryterium sprawności działania i dojrzałości rad jest umiejętność i skuteczność wykonywania funkcji koordynacyjnej w przekroju poziomym. Zdajemy sobie dobrze sprawę, ile to może nasuwać trudności w terenie przy partykularyzmie resortowym czy przedsiębiorstw, ale tego wysiłku musimy dokonać. Rady narodowe i prezydia otrzymają określoną pomoc ze strony rządu, ważne jest tylko, żeby same chciały te swoje uprawnienia śmiało wykorzystywać.</u>
+ <u xml:id="u-5.107" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">— Umocnienie nadzoru w systemie rad. Jest to sprawa niezwykle istotna w procesie decentralizacji. Zwiększenie obowiązków organów niższych stopni wymaga równoczesnego nadzoru ze strony organów stopnia wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-5.108" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Polepszanie stosunków urząd — obywatel: podniesienie kwalifikacji zawodowych pracowników, troska o uczciwy i sumienny stosunek do obywatela to nie tylko zagadnienie sprawności urzędowania, ale bardzo ważne zagadnienie polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.109" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba powiedzieć, że zadania, które stoją przed radami narodowymi — to wielkie, ambitne zadania, stojące przed tysiącami działaczy i pracowników terenowej administracji państwowej, zadania których wykonanie jest jednym z warunków realizacji naszych celów gospodarczych i politycznych, umocnienia jedności społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.110" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Sprawą bardzo istotną jest organizacja wykonania i jego kontrola. Wszyscy wiemy, że najlepsza uchwała pozostaje tylko na papierze, jeżeli żywi ludzie nie organizują jej wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-5.111" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Niestety, często u nas rozumie się potrzebę organizacji wykonania uchwał rządu jako potrzebę wydawania przez wszystkie organa i na wszystkich szczeblach odpowiedniej ilości okólników i instrukcji, albowiem tzw. niższy szczebel czeka na okólnik lub instrukcje od „szczebla bezpośrednio wyższego”. Nieraz słyszy się, że w terenie — ale dotyczy to z pewnością i organów centralnych — przystępuje się do wykonywania wydanych ustaw i podejmowanych uchwał rządu dopiero wtedy, gdy odpowiedni okólnik — „swojego” ministra lub odpowiedniego organu terenowego puści sprawę w ruch. Mówi się, że organa administracji stosują nie ustawy, ale okólniki... trzeba będzie zmniejszyć ilość papierkowych manipulacji, zwiększyć natomiast konkretne, szybsze, znacznie bardziej skuteczne działanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.112" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Z tym łączy się jeszcze jedna sprawa. Na wszystkich szczeblach kierowania trzeba dawać kierownikom, trzeba dawać aparatowi więcej samodzielności. Nie prowadzić w każdej sprawie za rączkę, nie podpowiadać wszystkiego, nie wypisywać całego regulaminu czynności, nie wymagać stałego zwracania się z wnioskami o decyzję, zwłaszcza że jest to zawsze jakąś próbą uciekania od odpowiedzialności. Kierownicy powinni sami, oczywiście w granicach swych kompetencji, podejmować szybciej i śmielej decyzje, decyzje rozważne, rzecz jasna; tam, gdzie trzeba — decyzje kolegialnie konsultowane, przebadane, opiniowane. Czyli więcej samodzielności, nie decydować za szczeble niższe, lepiej za to kontrolować i lepiej nadzorować.</u>
+ <u xml:id="u-5.113" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wtedy wyłapie się czy skoryguje takie czy inne decyzje błędne, bo i takie mogą być, ale za to wcześniej wejdzie w życie szereg decyzji słusznych. Czyli nie kontrola wstępna przez zatwierdzanie, ale kontrola zstępna. To jest istota trybu działania decentralizacji w administracji i gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-5.114" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Szereg istniejących przepisów całkowicie to ułatwia i umożliwia. Ale potrzebne jest stworzenie w naszym trybie zarządzania odpowiedniego klimatu, ażeby w coraz szerszym zakresie podejmowano odpowiedzialność. Będzie to zjawisko równoległe do rozbudzonej inicjatywy szerokich mas, wyrażającej się w tysiącach wniosków zgłoszonych w ostatnich latach, np. podczas wielkiej dyskusji przedzjazdowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.115" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chciałem po prostu zwrócić uwagę, że chodzi tu nie tylko o reformę przepisów, że chodzi także o stworzenie odpowiedniego klimatu. Będzie się to łączyć z zagadnieniem podniesienia na wyższy poziom kontroli, w tym także kontroli społecznej, z szerszą współpracą administracji wszystkich szczebli z nauką, z organizacjami technicznymi, a w działalności resortów — z szerszym korzystaniem z pomocy ciał doradczych, które powinny być rezerwuarem doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.116" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Przed administracją tak samo jak przed każdym zakładem, przedsiębiorstwem stoi także zadanie podnoszenia wydajności, gospodarności, wprowadzania postępu technicznego w dziedzinie organizacji i techniki pracy administracyjnej, biurowej. Trudno żądać poprawy organizacji pracy tylko od przedsiębiorstw przemysłowych, a nie żądać tego samego od całego aparatu państwowego. A więc i tu musimy dążyć do ulepszania organizacji pracy, uproszczenia struktury, metod działania, musimy zwiększać wydajność, stosować nowoczesne metody pracy i zawsze pamiętać o tym, że prawa Parkinsona nie należy stosować nigdzie...</u>
+ <u xml:id="u-5.117" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chcemy też szerzej niż dotychczas stosować w organizacji aparatu administracyjnego metodę eksperymentu. Tam gdzie ją zastosowano np. przekazanie niektórym GRN wymiaru podatku gruntowego metoda ta dała dobre rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-5.118" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W sumie chcemy kontynuować prace nad stałym podnoszeniem kwalifikacji fachowych i politycznych pracowników tych bardzo ważnych gałęzi aparatu państwowego. Problemy ekonomiczne, techniczne, administracyjne, społeczne, jakie w codziennej pracy stają przed każdym pracownikiem tego aparatu wraz z rozwojem gospodarki, techniki, wraz z postępem społecznym — stają się coraz bardziej złożone.</u>
+ <u xml:id="u-5.119" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nowym problemem w nowych warunkach może sprostać tylko kadra o należytych, coraz wyższych kwalifikacjach fachowych i społeczno-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.120" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chciałbym krótko poinformować Wysoki Sejm, że w pracach rządu poświęcono wiele uwagi sprawie uproszczenia i usprawnienia sprawozdawczości. Przyniosło to określone rezultaty, których wielkości nie zamierzam wyolbrzymiać, zwłaszcza, że sprawozdawczość mą zawsze tendencje do odradzania się; myślę o sprawozdawczości zbędnej. Oczywiście właściwa sprawozdawczość jest konieczna — jest instrumentem działania, instrumentem bilansowania, jest także instrumentem kontroli, ale w potrzebnych granicach. Nadmierna, wynikająca z reliktów centralizacji, jest nieraz zmorą. Z całą surowością będziemy tępić sprawozdawczość nielegalną. W wyniku środków podejmowanych szczególnie w 1964 r. osiągnęliśmy istotny postęp w dziedzinie uproszczenia i ograniczenia sprawozdawczości. Odsetek zlikwidowanych sprawozdań wynosi: w dziale sprawozdawczości GUS — ok. 29%, w dziale sprawozdawczości resortowej — ok. 27%.</u>
+ <u xml:id="u-5.121" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rząd prowadzić będzie dalsze prace nad upraszczaniem i ograniczaniem sprawozdawczości do koniecznych rozmiarów.</u>
+ <u xml:id="u-5.122" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W ostatnich latach dokonano wielkiej pracy w dziedzinie koniecznej kodyfikacji i uporządkowania całego naszego ustawodawstwa. Skodyfikowano niekiedy po raz pierwszy w Polsce całe działy, takie jak: prawo cywilne, postępowanie cywilne, prawo rodzinne i opiekuńcze, postępowanie administracyjne, prawo morskie, lotnicze, celne, wodne, drogowe, transportowe, wynalazcze, probiercze, o rybołówstwie, melioracjach, terenach budowlanych, normalizacji, statystyce, dobrach kultury, obywatelskie, cudzoziemcach, zgromadzeniach, organizacji szkolnictwa wyższego i nauki, organizacji oświaty i wychowania, o bezpieczeństwie i higienie pracy, o zwalczaniu chorób zakaźnych itd.</u>
+ <u xml:id="u-5.123" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Prace legislacyjne będą kontynuowane, stoi bowiem jeszcze przed nami zadanie opracowania nowoczesnego kodeksu karnego oraz wiążących się z nim ustaw: o wykroczeniach, prawa penitencjarnego, kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.124" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trzeba przystąpić do pracy nad uporządkowaniem prawa pracy regulowanego najrozmaitszymi ustawami. Będzie to miało istotne znaczenie i dla pracowników i dla kierownictw zakładów pracy. W toku przygotowywania projektów zamierzamy nadal korzystać, a nawet rozwijać, różne formy dyskusji publicznej nad projektami oraz konsekwentnie stosować zasadę konsultowania projektów z organami terenowymi, związkami zawodowymi i zainteresowanymi środowiskami. Zamierzone prace legislacyjne zmierzają — rzecz jasna — do uporządkowania tego wszystkiego, co wymaga uporządkowania. Nie zamierzamy natomiast próbować unormować — nieraz przedwcześnie, a nieraz niepotrzebnie — tych dziedzin życia, które tego nie wymagają, i podejmować prac legislacyjnych dla samej radości tworzenia ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-5.125" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chcemy też wzmóc pracę nad uporządkowaniem aktów niższego rzędu, wykonawczych i innych, które niejednokrotnie przez różne zbędne wymogi i warunki krępują inicjatywę i utrudniają życie pracownikom gospodarki i administracji oraz obywatelom.</u>
+ <u xml:id="u-5.126" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Cały pokojowy wysiłek naszego narodu, o którym mówią cyfry i osiągnięcia ostatnich 5 lat i ostatniego 20-lecia, pokojowy wysiłek, którego rezultatem jest dzisiejsza pozycja Polski w świecie, jest także — rzecz jasna — wspierany przez polską politykę zagraniczną.</u>
+ <u xml:id="u-5.127" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Założenia tej polityki wynikają w sposób naturalny z istoty ustrojowej Polski Ludowej, z kierunku rozwojowego, jaki wytycza przed narodem jego siła czołowa — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Głównym celem polskiej polityki zagranicznej było, jest i pozostaje zapewnienie krajowi bezpieczeństwa, nienaruszalności granic, możliwości pokojowego, socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.128" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Realizacji tych celów służy niezawodnie nasz braterski, nierozerwalny sojusz ze Związkiem Radzieckim, nasza przynależność do wielkiej wspólnoty krajów socjalistycznych, solidarność z wszystkimi siłami postępu i wolności narodów, aktywna, wytrwała walka o pokój. Oto wytyczne działania, które przy poparciu całego narodu realizować będzie konsekwentnie rząd wyłoniony przez obecny Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-5.129" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Podstawowym kierunkiem działalności naszej polityki zagranicznej pozostaje nadal sprawa bezpieczeństwa europejskiego. Wynika to. rzecz prosta, z położenia geograficznego Polski, z naszych niemałych i bolesnych doświadczeń historycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.130" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Są jednak i wydarzenia poza naszym kontynentem, które rzucają dziś ponury cień na sytuację światową i napawają nas wszystkich w Polsce i ludzi na całym świecie głęboką troską.</u>
+ <u xml:id="u-5.131" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W ostatnich miesiącach nastąpiło wyraźne zaostrzenie sytuacji międzynarodowej. Stało się tak w wyniku wejścia rządu Stanów Zjednoczonych na drogę otwartych interwencji wojennych, prowokowania konfliktów, ponownego spychania świata nie tylko w odmęty zimnej wojny, lecz ku krawędzi wojny gorącej. Przedwyborcze hasła o konieczności utrzymania pokoju, dążenia do porozumień z ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi, hasła, za którymi opowiedziała się znaczna większość społeczeństwa amerykańskiego, przekształciły się w powyborczej praktyce w bezceremonialną politykę z pozycji siły, w akty imperialistycznej agresji, kolonialnej ingerencji w wewnętrzne sprawy innych państw, w systematyczne naruszanie Karty Narodów Zjednoczonych, w gwałcenie zasad prawa między narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.132" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W kształtowaniu polityki USA zdobyły przewagę siły zimnowojenne, siły usiłujące ignorować historyczne procesy społeczne zachodzące w świecie. Koła te zaślepione antykomunizmem żywią niebezpieczne złudzenia, że stanowiący doniosłą cechę naszego okresu proces walki narodowo-wyzwoleńczej ludów dotychczas uciskanych, może być powstrzymany drogą zbrojnej interwencji.</u>
+ <u xml:id="u-5.133" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">W niedługich odstępach czasu nastąpiła agresja amerykańska przeciwko Demokratycznej Republice Wietnamu, która jest przedłużeniem trwającej już, brutalnej, wciąż rozszerzającej się interwencji zbrojnej w Wietnamie Południowym, gdzie dzieje się to pod hasłem pomocy dla marionetkowych rządów, które w dodatku wciąż się zmieniają na tle całkowitego rozkładu reakcyjnych sił politycznych w kraju. Zmieniają się rządy, ale nie zmienia się, tylko zwiększa stale pomoc dla tych rządów, które nie panują zupełnie na swoim terytorium.</u>
+ <u xml:id="u-5.134" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Doszła do tego inwazja na Republikę Dominikańską. Chyba bez przesady można powiedzieć, że od zakończenia drugiej wojny światowej nie było w tak krótkim okresie takiego zagęszczenia aktów agresji i interwencji imperializmu na tak rozległej arenie — od Azji Płd.-Wsch. po wybrzeża Ameryki.</u>
+ <u xml:id="u-5.135" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zimna wojna została reaktywowana w pełni, a przekształcając się w orężne konflikty, grozi nieobliczalnymi następstwami.</u>
+ <u xml:id="u-5.136" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">U źródeł tej imperialistycznej polityki leżą te same obsesje i fałszywe koncepcje, które w swoim czasie stały się przyczyną rozpętania zimnej wojny w początku lat pięćdziesiątych. Wyrastają one z dążenia do zatrzymania nieodwracalnego procesu budzenia się świadomości społecznej i narodowej narodów, długo dotychczas trzymanych w jarzmie zależności kolonialnej, półkolonialnej, ekonomicznej i politycznej przez kraje imperialistyczne. Ten proces przybierający charakter żywiołowego pędu narodów uciskanych do niezależności politycznej i ekonomicznej, do szukania własnych dróg wyzwolenia i zrzucenia nienawistnego jarzma, przybiera różne formy. Doprowadził już, w wyniku nowego układu sił po drugiej wojnie światowej, do wyzwolenia olbrzymich obszarów Azji. Nastąpiła potem emancypacja licznych narodów Afryki. Trwa jeszcze walka z resztkami kolonializmu na obu tych kontynentach. Z kolei historia puka do drzwi kontynentu amerykańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.137" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Trudno się dziwić, że panika ogarnia te koła, których miliardowe fortuny i zyski płyną z eksploatacji krajów i ludów dźwigających się teraz z odwiecznej niewoli. Dopatrują się oczywiście wszędzie — „wywrotowej agitacji”. Niegdyś przypisywano każdy odruch buntu ujarzmionych mas „intrygom Moskwy”. Dziś przypisuje się to raz Moskwie, raz Pekinowi, raz Hawanie — jak komu wygodniej, jaki straszak komu wydaje się bardziej wielkooki — byle był to antykomunizm. Ale sprawa staje się groźna, gdy organizatorami i wyrazicielami tej paniki i tych obsesji stają się koła rządzące w jakimś kraju, zwłaszcza gdy krajem tym jest potężne mocarstwo nuklearne.</u>
+ <u xml:id="u-5.138" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rzecz jasna, że te akcje Stanów Zjednoczonych, o których mówiłem, są pogwałceniem wiążących układów międzynarodowych, a agresja lotnicza na DRW jest w ogóle niezwykłym w swoim cynizmie aktem wojny bez wypowiedzenia, jest gwałceniem najbardziej elementarnych praw międzynarodowych. Te źródła imperialistycznej polityki wyrastają niewątpliwie z dążenia do zatrzymania tego nieodwracalnego procesu budzenia się świadomości społecznej i narodowej. Rząd USA stał się rzecznikiem nowej doktryny międzynarodowej, według której jest on upoważniony do interwencji zbrojnej wszędzie i zawsze, jeśli tylko uzna, że to odpowiada jego interesom. Niektórzy nazywali to już doktryną Johnsona. Jest to w gruncie rzeczy doktryna znacznie starsza od kadencji obecnego prezydenta USA. Jest to stara jak świat, imperialistyczna doktryna, jeśli tak ją można nazwać — prawa dżungli i długiej pałki.</u>
+ <u xml:id="u-5.139" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Ale z odmętów drugiej wojny światowej wyłonił się zupełnie inny świat, w którym siły imperializmu znalazły potężną przeciwwagę w postaci obozu państw socjalistycznych i licznej plejady nowych, wyzwolonych państw „Trzeciego Świata”. Imperializm po raz pierwszy natrafił na opór sił zdolnych skutecznie mu się przeciwstawić. Te siły stały się rzecznikiem polityki pokojowego współistnienia, świadome w pełni, jakie skutki mogłaby w dzisiejszych warunkach pociągnąć za sobą wojna światowa. Żyjemy w epoce broni masowej zagłady i świadomość następstw tego faktu nie powinna nas opuszczać ani na chwilę. Ci, którzy uprawiają politykę na krawędzi wojny, ci którzy uprawiają stopniowanie agresji — w rzeczywistości spychają świat ku katastrofie nuklearnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.140" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Kraje obozu socjalistycznego ani na chwilę nie spuszczają z oka tego podstawowego faktu. Ich polityka od początku, od pierwszej eksplozji atomowej, podyktowana była troską uratowania świata od nuklearnej pożogi. Zmierzały w tym kierunku wszystkie nasze propozycje wysuwane na forum międzynarodowym. Od wielkich radzieckich planów powszechnego rozbrojenia i całkowitego zakazu broni atomowej — po nasze polskie projekty rozwiązań częściowych w postaci dezatomizacji regionalnej w Europie Środkowej, bądź zamrożenia tu stanu zbrojeń atomowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.141" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Naturalnie, nie spuszczając z oka ogólnej sytuacji światowej, koncentrujemy naszą uwagę na najbliższym nam rejonie Europy. Tu bowiem znajduje się ognisko zapalne, bezpośrednio nam zagrażające. Na zachód od Łaby znajduje się ośrodek polityki zmierzającej do podważenia ustalonego po wojnie ładu europejskiego. Najwyższe czynniki NRF oficjalnie głoszą rewizjonizm terytorialny zwrócony przeciwko państwom Europy Wschodniej. Najostrzejsze ataki tych kół zwracają się przeciwko granicy na Odrze i Nysie. Raz po raz rozlegają się głosy pretensji do pogranicza Czechosłowacji. Oficjalna doktryna głosi fikcyjną tezę o „Niemczech w granicach 1937 r.”. Ta fikcja prawna ma głęboki sens polityczny. Jest wyraźnym dążeniem do przekreślenia skutków klęski Trzeciej Rzeszy i przywrócenia państwa niemieckiego w tym kształcie, w jakim istniało przed wojną. Pamiętamy dobrze, co to za państwo niemieckie istniało w tym czasie. Faktycznie chodzi o wchłonięcie drugiego pokojowego państwa niemieckiego — NRD, o zabór ziem polskich, czechosłowackich i radzieckich.</u>
+ <u xml:id="u-5.142" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Zestawmy te dążenia rewizjonistyczne z ustawicznym pędem NRF do uzyskania dostępu do broni nuklearnej, a uprzytomnimy sobie skutki, jakie mogą być następstwem polityki Bonn. Prawda, że w obecnym układzie sił międzynarodowych w obliczu potęgi obozu socjalistycznego Republika Bońska nie ma szans powtórzenia na własną rękę roku 1939. Ale ta sama Republika Bońska, wyposażona w broń nuklearną, jest całkowicie zdolna do wywołania prowokacji międzynarodowej, która poprzez system sojuszów atlantyckich może wciągnąć w wielką awanturę międzynarodową jej sprzymierzeńców i pogrążyć świat w odmętach nowej katastrofy. Zwłaszcza, że ambicje nuklearne Bonn cieszą się poparciem Waszyngtonu.</u>
+ <u xml:id="u-5.143" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Kraje socjalistyczne stanowczo i kategorycznie przeciwstawiają się udostępnieniu broni nuklearnej rzecznikom rewizjonizmu i odwetu. Przeciwstawiamy tym planom propozycje, których zasadniczym sensem jest dążenie do zredukowania napięcia w tym zapalnym punkcie i zwiększenie bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.144" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Punktem wyjścia dla osiągnięcia postępu w dziedzinie odprężenia może być jedynie uznanie istniejących w Europie realiów politycznych. Nie można pogodzić dążenia w tym kierunku z próbami ignorowania faktu istnienia suwerennej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, której rola i autorytet międzynarodowy stale rosną i umacniają się. Złączona więzami nierozerwalnej przyjaźni z Polską, Związkiem Radzieckim i wszystkimi krajami socjalistycznymi, NRD stanowi ważny czynnik pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Bezpieczeństwo NRD jest nierozdzielnie związane z bezpieczeństwem naszego kraju, z bezpieczeństwem całej wspólnoty socjalistycznej. Popieramy w pełni realistyczne i pokojowe propozycje NRD w sprawie rozładowania napięcia w Niemczech i posuwania się naprzód na drodze do pokojowego uregulowania problemu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.145" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Pragniemy dobrych stosunków z całym narodem niemieckim.</u>
+ <u xml:id="u-5.146" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jesteśmy za rozwojem i normalizacją stosunków z NRF na zasadach pokojowego współistnienia. Oświadczaliśmy to niejednokrotnie. Daliśmy temu wyraz, normalizując stosunki gospodarcze z NRF — na bazie wzajemnych korzyści. Gotowi jesteśmy je rozwijać na tej właśnie podstawie. Warunkiem jednak normalizacji politycznej jest uznanie granicy na Odrze i Nysie i wyrzeczenie się przez NRF roszczeń terytorialnych w stosunku do Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.147" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Oceniając realistycznie i bez uprzedzeń sytuację w NRF nie tracimy z pola widzenia tego, że istnieją tam również siły polityczne trzeźwo patrzące na przeszłość i teraźniejszość w NRF i rozumiejące, że pokój leży w żywotnym interesie narodu niemieckiego. Jak dotychczas, nie te siły określają oblicze praktyczne NRF i politykę jej rządu.</u>
+ <u xml:id="u-5.148" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Pragnę stwierdzić, że rząd polski w ścisłym porozumieniu ze swoimi sojusznikami będzie kontynuował i wzmacniał swe wysiłki w kierunku przygotowania i zwołania europejskiej konferencji w celu omówienia całokształtu problemów dotyczących bezpieczeństwa zbiorowego w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-5.149" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Z zadowoleniem stwierdzamy, że w różnych krajach europejskich — zarówno neutralnych, jak i należących do NATO, zwłaszcza w państwach mniejszych — rośnie zainteresowanie dla naszych propozycji. Rząd polski jest zainteresowany w kontynuowaniu konstruktywnego dialogu z rządami tych państw, którego celem byłoby umocnienie bezpieczeństwa w Europie. Podobne dążenia wyrażają inne kraje socjalistyczne Europy.</u>
+ <u xml:id="u-5.150" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jednym z elementów, na których opiera się wzrost agresywności imperializmu były rachuby na rozbicie wewnątrz obozu socjalistycznego. Jest elementarnym nakazem interesu socjalizmu i pokoju światowego umacnianie jedności naszego obozu w obliczu narastającej agresywności obozu imperialistycznego, w szczególności — niezależnie od różnic — umacnianie jedności działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.151" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Świadomość niebezpieczeństwa wynikającego z obecnej polityki agresywnego imperializmu nie ogranicza się do samego tylko obozu państw socjalistycznych. Liczne objawy narastającego niepokoju obserwujemy we wszystkich państwach związanych ze Stanami Zjednoczonymi. Wielokrotnie podnosił ostrzegawczy głos prezydent Francji, generał de Gaulle. Potępił interwencję w Wietnamie i Dominikanie, wypowiedział się przeciwko udostępnieniu Bonn broni nuklearnej w jakiejkolwiek formie. Opowiedział się za uznaniem granicy na Odrze i Nysie. Ostatnio zaś odrzucił koncepcję tzw. Unii Europejskiej, która w gruncie rzeczy dąży do podporządkowania narodów zachodniej Europy hegemonii Niemiec zachodnich i dyktatowi USA.</u>
+ <u xml:id="u-5.152" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wszyscy niemal sojusznicy USA, członkowie rozmaitych paktów, jak: NATO, SEATO, CENTO są pełni niepokoju z powodu przebiegu wydarzeń w Azji południowo-wschodniej i w Dominikanie. Tylko Wielka Brytania zdaje się bez zastrzeżeń popierać tę niebezpieczną politykę, wbrew oczekiwaniom i nadziejom, jakie łączyła opinia z rządem Labour Party i wbrew przyrzeczeniom danym wyborcom.</u>
+ <u xml:id="u-5.153" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pilnie śledzi wydarzenia na arenie międzynarodowej. Pozostaje w ścisłym kontakcie z zaprzyjaźnionymi rządami Związku Radzieckiego i innych krajów socjalizmu. Wytyczną naszego rządu jest konsekwentne dążenie do umocnienia pokoju i osłabienia napięcia. Wraz z naszymi sojusznikami uczynimy wszystko, co jest w ludzkiej mocy, by przeciwstawić się agresji, a równocześnie zachować pokój światowy. Pomoc dla znajdującego się w ciężkiej potrzebie bratniego kraju socjalistycznego — Demokratycznej Republiki Wietnamu — jest nakazem solidarności socjalistycznej. Rząd Polski dawał niejednokrotnie wyraz swej solidarności i uznania dla sprawiedliwej walki narodu wietnamskiego — i chciałbym jeszcze raz powtórzyć to z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-5.154" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Równocześnie — niezależnie od trudności — kontynuujemy naszą działalność w ramach Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli. Zaprzestanie bombardowań Demokratycznej Republiki Wietnamu jest elementarną przesłanką wszelkich wysiłków w kierunku pokojowego uregulowania problemu wietnamskiego. Problem ten musi być uregulowany w oparciu o zasadę wycofania obcych wojsk z tego kraju i umożliwienia narodowi wietnamskiemu swobodnego decydowania o swych sprawach. Te słuszne zasady sformułowane zostały w znanym wystąpieniu premiera Pham Van Donga z dnia 8 kwietnia br. i zmierzają do zapewnienia wolności i niepodległości całemu narodowi wietnamskiemu, a zarazem do przywrócenia pokoju w tym od z górą ćwierć wieku nękanego wojną i agresją zakątku Azji.</u>
+ <u xml:id="u-5.155" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Kanonem naszej polityki zagranicznej była od początku przyjaźń, współpraca i sojusz ze Związkiem Radzieckim. Ta podstawowa wytyczna znalazła wyraz w odnowionym niedawno na dalszych lat 20 układzie sojuszniczym polsko-radzieckim. Znalazła się w nim klauzula o nienaruszalności naszej granicy zachodniej, jako rękojmia naszego bezpieczeństwa, jako ostrzeżenie pod adresem tych, którym marzą się awanturnicze koncepcje wskrzeszenia od dawna pogrzebanych na pobojowiskach od Stalingradu po Berlin planów Drang nach Osten.</u>
+ <u xml:id="u-5.156" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jesteśmy ogniwem wielkiego sojuszu państw socjalistycznych, które wraz z nami połączone wspólnotą interesów narodowych i socjalistycznych celów stoją wzajemnie na straży swego bezpieczeństwa i pokoju. Umacnianie tych więzi przyjaźni i sojuszu, wszechstronny rozwój stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych w kierunku jak największego zbliżenia stanowi nieodmiennie cel naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-5.157" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Prowadzimy politykę przyjaźni i współpracy z naszym południowym sąsiadem i przyjacielem — Czechosłowacją, z naszym zachodnim sąsiadem i przyjacielem — Niemiecką Republiką Demokratyczną, z wszystkimi krajami socjalistycznymi Europy, z Chińską Republiką Ludową i innymi krajami socjalistycznymi Azji. W wytrwałym umacnianiu jedności i zwartości całej wspólnoty socjalistycznej widzimy podstawową przesłankę naszej zwycięskiej walki o pokój i socjalizm. Dlatego konsekwentnie występujemy przeciwko wszystkiemu, co mogłoby pogłębić istniejące na obecnym etapie różnice i rozbieżności w naszym obozie i w międzynarodowym ruchu robotniczym. Jesteśmy za uwypukleniem podstawowych wspólnych celów, które nas łączą. Uważamy, że dzisiaj w obliczu agresywnych poczynań imperialistów amerykańskich i wzrastających wpływów militaryzmu zachodnioniemieckiego, zespolenie naszych wysiłków w walce przeciw tym siłom jest bardziej potrzebne, niż kiedykolwiek. Nie będziemy szczędzić wysiłków, by przyczynić się do umocnienia jedności działania wszystkich krajów socjalistycznych i wszystkich sił postępu w walce o pokój i wolność narodów.</u>
+ <u xml:id="u-5.158" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Nadal rozwijać będziemy nasze przyjazne stosunki z krajami wyzwolonymi i walczącymi o umocnienie swej niepodległości, jak i z krajami walczącymi jeszcze o wyswobodzenie się z zależności kolonialnej. Wszelkie formy kolonializmu uważamy za sprzeczne z prawami obecnego rozwoju historycznego i hańbiące dla naszych czasów. Nie będziemy szczędzić wysiłków w Organizacji Narodów Zjednoczonych i na innych płaszczyznach, by przyczynić się do ostatecznej likwidacji kolonializmu i neokolonializmu. Pragniemy nadal rozwijać stosunki gospodarcze z krajami — „Trzeciego Świata”, mając na uwadze sprawę ich rozwoju ekonomicznego i umocnienia ich niepodległości, a także obopólne korzyści. Pragniemy utrzymywać przyjazne stosunki ze wszystkimi krajami, niezależnie od ich ustroju społecznego i systemu politycznego, na zasadzie równości, poszanowania suwerenności, wzajemnych korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-5.159" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Z wielu krajami europejskimi stosunki te kształtują się pomyślnie, przy czym widzimy możliwości dalszej ich rozbudowy, zarówno w dziedzinie ekonomicznej, kulturalnej, jak i politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.160" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Należy tu wymienić także możliwość pomyślnych perspektyw rozwoju stosunków ekonomicznych z Francją po dość długim okresie zastoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.161" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Pomyślnie i z możliwością dalszego rozwoju układają się nasze stosunki dwustronne z Wielką Brytanią, z krajami skandynawskimi, z Włochami, Belgią, Austrią i innymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-5.162" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wychodząc z założenia pokojowego współistnienia, jako podstawy rozwoju stosunków z krajami kapitalistycznymi, pragnę podkreślić, że jest ono zależne od wszystkich zainteresowanych stron.</u>
+ <u xml:id="u-5.163" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Przed rządem Polski Ludowej, podobnie jak przed rządami innych krajów socjalistycznych, stoi więc nadal odpowiedzialne zadanie wytrwałej i umiejętnej walki o pokój, o uchronienie ludzkości przed śmiercionośnym konfliktem nuklearnym. Jest to zadanie trudne, lecz zarazem wyjątkowo doniosłe dziś, gdy siły międzynarodowej reakcji znów nawracają do zbankrutowanych, lecz groźnych dla pokoju doktryn i knują spiski przeciw narodom, przeciw bezpieczeństwu świata i pokojowi.</u>
+ <u xml:id="u-5.164" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chcę wyrazić przeświadczenie, które jest — nie wątpię — przeświadczeniem całej Izby i całego naszego narodu, że zdecydowana wola pokoju milionów ludzi, niezłomna potęga obronna Związku Radzieckiego i całego obozu socjalistycznego, pokojowe dążenie coraz liczniejszych rządów państw — „Trzeciego Świata” — jednym słowem — zjednoczony wspólny front pokoju i wolności narodów pokrzyżuje awanturnicze plany frontu agresji i niewoli.</u>
+ <u xml:id="u-5.165" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.166" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Chciałem przedstawić Wysokiemu Sejmowi proponowany skład Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-5.167" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów — Stefana Ignara.</u>
+ <u xml:id="u-5.168" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów — Piotra Jaroszewicza.</u>
+ <u xml:id="u-5.169" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów — Zenona Nowaka.</u>
+ <u xml:id="u-5.170" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki — Eugeniusza Szyra.</u>
+ <u xml:id="u-5.171" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów — Juliana Tokarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.172" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Wiceprezesa Rady Ministrów — Franciszka Waniołkę.</u>
+ <u xml:id="u-5.173" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów proponuje się Stefana Jędrychowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.174" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — Mariana Olewińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.175" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Finansów — Jerzego Albrechta.</u>
+ <u xml:id="u-5.176" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Gospodarki Komunalnej — Stanisława Srokę.</u>
+ <u xml:id="u-5.177" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Górnictwa i Energetyki — Jana Mitręgę.</u>
+ <u xml:id="u-5.178" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Handlu Wewnętrznego — Mieczysława Lesza.</u>
+ <u xml:id="u-5.179" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Handlu Zagranicznego — Witolda Trąmpczyńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.180" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Komunikacji — Piotra Lewińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.181" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Kultury i Sztuki — Lucjana Motykę.</u>
+ <u xml:id="u-5.182" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — Romana Gesinga.</u>
+ <u xml:id="u-5.183" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Łączności — Zygmunta Moskwę.</u>
+ <u xml:id="u-5.184" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Obrony Narodowej — Marszałka Mariana Spychalskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.185" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Oświaty — Wacława Tułodzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.186" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Przemysłu Chemicznego — Antoniego Radlińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.187" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Przemysłu Ciężkiego — Janusza Hrynkiewicza.</u>
+ <u xml:id="u-5.188" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jest to kandydatura nowa. Inż. Janusz Hrynkiewicz — dotychczasowy podsekretarz stanu w tym resorcie, urodzony w 1924 r., ukończył Politechnikę Gdańską, uzyskał stopień magistra inżyniera łączności. Był kolejno: zast. dyr. do spraw nowej produkcji w Zakł. im. Kasprzaka, wicedyr. techniki elektromaszynowej w centrali Ministerstwa, dyr. techn. w Zjedn. Przem. Elektronicznego i Teletechnicznego, wiceministrem Przemysłu Ciężkiego. Jest współuczestnikiem państwowej nagrody zespołowej z 1953 r. Potem współpracuje nad nowymi osiągnięciami technicznymi naszego przemysłu elektronicznego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Przewodniczy sekcji nowoczesności i jakości — jednej z sekcji przygotowujących V Kongres Techników Polskich. Jest członkiem PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-5.189" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Jego profil techniczny — że tak powiem — łączy się ściśle z tymi działami przemysłu ciężkiego, które w następnej 5-latce chcemy najbardziej rozwijać. O powierzeniu mu opieki nad całym resortem zdecydowały również jego walory organizatorskie.</u>
+ <u xml:id="u-5.190" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Dotychczasowy Minister Przemysłu Ciężkiego, dobry fachowiec — maszynowiec, tow. Ostrowski zostanie w pełni wykorzystany w pracy w tych samych i organizacyjnie pokrewnych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-5.191" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Przemysłu Lekkiego proponuje się Eugeniusza Stawińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.192" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Przemysłu Spożywczego — Feliksa Pisulę.</u>
+ <u xml:id="u-5.193" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Rolnictwa — Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.194" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Spraw Wewnętrznych — Mieczysława Moczara.</u>
+ <u xml:id="u-5.195" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Spraw Zagranicznych — Adama Rapackiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.196" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Sprawiedliwości proponuje się Stanisława Walczaka — dotychczasowego (od 1957 r.) podsekretarza stanu w tym Ministerstwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.197" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Stanisław Walczak — w latach trzydziestych działacz lewicy akademickiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W okresie okupacji był członkiem PPR. Po wojnie, niezależnie od pracy zawodowej, jest czynnym działaczem partyjnym i społecznym. W latach 1946—1947 — przewodniczący delegatury Komisji Specjalnej we Wrocławiu. Od roku 1948 do 1956 — pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego. Następnie przez pewien czas — sekretarz KW PZPR we Wrocławiu. Prof. dr Stanisław Walczak jest obecnie kierownikiem katedry prawa i polityki penitencjarnej na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Odznaczony jest Orderem Sztandaru Pracy II klasy i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Uważamy, że profesor Stanisław Walczak zapewni należyte kierownictwo tego bardzo odpowiedzialnego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-5.198" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Szkolnictwa Wyższego proponuje się Henryka Golańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.199" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej — Jerzego Sztachelskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.200" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Ministra Żeglugi — Janusza Burakiewicza.</u>
+ <u xml:id="u-5.201" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości — Włodzimierza Lechowicza.</u>
+ <u xml:id="u-5.202" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Na Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac — Aleksandra Burskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.203" who="#PrezesRadyMinistrowJozefCyrankiewicz">Chcę prosić Wysoki Sejm o zatwierdzenie proponowanego składu Rady Ministrów. Pragnę raz jeszcze zapewnić, że wyłoniony przez Sejm rząd uczyni wszystko, aby według najlepszych sił, doświadczenia, energii, umiejętności realizować uchwały Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, sugestie i dezyderaty bezpartyjnych w ramach programu Frontu Jedności Narodu — programu dalszego rozwoju naszego kraju, programu zapewnienia narodowi coraz lepszych warunków życia i dalszego rozwoju, programu zapewnienia Polsce Ludowej należytego miejsca w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.204" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Obecnie zarządzam przerwę w obradach. Po przerwie obrady zostaną wznowione o godz. 17.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 15 do godz. 17 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do dyskusji nad oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie proponowanego składu i programu prac rządu.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">Udzielam głosu wicemarszałkowi Zenonowi Kliszce.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Obywatele Posłowie! Wysłuchaliśmy z uwagą exposé Prezesa Rady Ministrów. Nakreślony w nim program prac rządu odpowiada aprobowanemu przez, całe społeczeństwo w wyborach majowych programowi Frontu Jedności Narodu. W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnę wyrazić pełne poparcie dla programu działania i dla składu Rady Ministrów, które przedstawił Sejmowi Premier Józef Cyrankiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wybory powszechne z 30 maja tor. stały się wielką manifestacją dojrzałości politycznej i patriotyzmu naszego społeczeństwa. Zarówno wyniki wyborów, jak i polityczna atmosfera kampanii wyborczej, świadczą o pełnym zaufaniu i poparciu ze strony naród u polskiego dla polityki naszej partii, dla programu Frontu Jedności Narodu, dla wytyczonego w tym programie kierunku rozwoju społecznego i ekonomicznego naszego kraju. To zaufanie społeczeństwa jest podstawowym źródłem siły politycznej naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Szczególną cechą tegorocznej kampanii wyborczej była wysoka aktywność polityczna klasy robotniczej, chłopów, inteligencji, całego naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Aktywność społeczna — cechująca ostatnią kampanię wyborczą i będąca wyrazem dalszego wzrostu socjalistycznej świadomości narodu polskiego — stanowi najcenniejsze osiągnięcie naszej partii i wszystkich współdziałających z nią w ramach Frontu Jedności Narodu ugrupowań politycznych i sił społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wybory były wielką manifestacją jedności naszego społeczeństwa, Jedność ta wyrosła na gruncie socjalistycznych stosunków społecznych, na gruncie likwidacji klas wyzyskujących i reakcyjnych sił politycznych, na gruncie szerokich perspektyw i możliwości, które ustrój nasz stwarza przed wszystkimi klasami i warstwami ludzi pracy. Jedność ta kształtowała się na podstawie doświadczeń dwu dziesięcioleci, które dowiodły generalnej słuszności polityki władzy ludowej. Socjalizm, zrodzony z dążeń i walk klasy robotniczej, zdobył dziś umysły i serca ogromnej większości narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kampania wyborcza i wyniki wyborów świadczą o tym, że naród nasz, wszystkie jego warstwy, niezależnie od wykształcenia, niezależnie od różnic w stosunku do religii, zajmują jednolite stanowisko polityczne wobec najważniejszych spraw Polski i świata współczesnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uważamy za swój podstawowy obowiązek umacnianie jedności politycznej naszego narodu. Będziemy nadal umacniać sojusz polityczny ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratycznym — stos pacierzowy Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Będziemy nadal rozwijać współpracę z ugrupowaniami katolickimi, które inspirację dla swego patriotycznego stanowiska politycznego i swego poparcia dla socjalizmu znajdują w światopoglądzie katolickim.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wszędzie — w Sejmie, w radach, na każdym odcinku życia społecznego, gospodarczego i politycznego będziemy zacieśniać wieź i współpracę z bezpartyjnymi, wspólnie z nimi. pracując nad rozwiązywaniem żywotnych problemów naszego państwa i naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W czasie spotkań przedwyborczych zgłoszone zostały wobec kandydatów do Sejmu i do rad tysiące postulatów. Wszystkie one wymagają rzetelnego rozpatrzenia. Wnioski te i postulaty poważnie wzbogacają naszą wiedzę o problemach i potrzebach nurtujących społeczeństwo, a także o możliwościach i rezerwach zawartych w naszej gospodarce, które możemy i powinniśmy wykorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Od ośmiu już lat Sejm nasz zasłużył na miano Sejmu pracującego, Sejmu rzeczywistej dyskusji, konstruktywnej krytyki. Sejmu o różnorodnych i bogatych kontaktach ze społeczeństwem. Klub Poselski PZPR będzie dokładać starań, aby w IV kadencji te dobre tradycje naszego socjalistycznego parlamentaryzmu zostały utrzymane i wzbogacone.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! W ogólnonarodowej dyskusji w czasie kampanii wyborczej, która obejmowała zarówno sprawy wewnątrzkrajowe, jak i sprawy polityki zagranicznej, na czoło wysuwały się problemy dalszego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jest to naturalne, gdyż rozwój gospodarki jest podstawą wzrostu dobrobytu społeczeństwa i jego poziomu kulturalnego, umacniania bezpieczeństwa naszej ojczyzny i jej międzynarodowej pozycji. W nowej pięciolatce chcemy utrzymać wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej. Bieżący rok jest pod tym względem pomyślny. Osiągamy najwyższy w całym pięcioleciu wzrost globalnej produkcji przemysłowej i tendencja ta powinna się utrzymać w drugiej połowie roku, co zapowiada zwiększenie produkcji przemysłowej w Obecnej pięciolatce o około 52°/o, a więc przekroczenie jej zadań.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W bieżącym roku notujemy poprawę szeregu wskaźników ekonomicznych w przemyśle. Lepsze są proporcje między wzrostem zatrudnienia i funduszem płac a wzrostem produkcji. Pomyślniej rozwija się nasz handel zagraniczny. Wszystko to wskazuje, że podjęte w roku ubiegłym przez rząd, na podstawie wytycznych partii, wysiłki na rzecz racjonalizacji i porządkowania naszej ekonomiki, dają pozytywne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nasza gospodarka narodowa znajduje się obecnie w takiej fazie rozwoju, kiedy na czoło wszystkich zadań wysuwa się walka o wyższą jakość wyrobów, o lepsze wskaźniki ekonomiczne, o zmniejszenie kosztów materiałowych, o zwiększenie udziału żywej pracy w wartości naszych maszyn, urządzeń i wszystkich wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Realizacja tych zadań wymaga długofalowego programu unowocześniania struktury produkcji, wdrażania postępu technicznego i technologicznego, rozwoju własnej myśli technicznej i zakupu licencji za granicą. Programem takim będzie plan 5-letni, który Sejm rozpatrywać będzie za kilka miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ale już obecnie robimy niemało w celu przygotowania pomyślnego startu do tej nowej pięciolatki. Koncentrujemy się na rozwoju najbardziej nowoczesnych gałęzi i metod produkcji, związanych z przyśpieszeniem wzrostu całej gospodarki narodowej i produkcji eksportowej. Wzmagamy nasze wysiłki w kierunku intensyfikacji rolnictwa i modernizacji jego bazy wytwórczej. Kładziemy szczególny akcent na zadaniach jakościowych, na postępie technicznym, lepszym dostosowaniu struktury produkcji do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysiłki te przynoszą konkretne rezultaty. Nastąpił w szczególności wyraźny wzrost udziału przemysłu maszynowego i chemicznego w globalnej produkcji przemysłowej, przy równoczesnym zmniejszeniu udziału paliw oraz przemysłu rolno-spożywczego. Odpiciem tych zmian jest korzystna ewolucja struktury naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wykonanie nakreślonych zadań musi być wszechstronnie zabezpieczone poprzez odpowiednią politykę inwestycyjną. Jednocześnie niezbędne jest wprowadzanie dalszych zmian w systemie planowania i zarządzania gospodarką, które zapewnią najlepsze warunki dla walki o modernizację produkcji, powszechne wdrażanie rachunku ekonomicznego i prawidłowe stosowanie bodźców materialnego zainteresowania. Sprawom tym partia nasza poświęca wielką uwagę. Będą one przedmiotem obrad najbliższego Plenum Komitetu Centralnego naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W ostatecznym rachunku pomyślne wykonanie wszystkich zadań, jakie realizujemy obecnie i jakie zakładamy na następne lata, zależy przede wszystkim od aktywności i inicjatywy załóg, od poziomu pracy kadr robotniczych, technicznych, inżynieryjnych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Podstawowym celem naszego budownictwa socjalistycznego, dalszego dynamicznego rozwoju naszej gospodarki narodowej — przemysłu, rolnictwa, usług — jest stworzenie realnych przesłanek dla wzrostu stopy życiowej naszego społeczeństwa, umocnienie siły i bezpieczeństwa kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W dziedzinie warunków bytowych newralgicznym punktem jest problem mieszkaniowy. Na nim też powinien koncentrować swą uwagę rząd, który dziś powołujemy.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jak przedstawia się sytuacja w tej dziedzinie?</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W bieżącym 5-leciu według przewidywanego wykonania, oddamy do użytku w miastach 1.790 tys. nowych izb, to jest około 612 tys. mieszkań; 315 tys. rodzin zamieszkałych dotychczas w pomieszczeniach niemieszkalnych, w domach zagrożonych i lokalach nadmiernie zagęszczonych, otrzyma nowe mieszkania z budownictwa rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W rezultacie wskaźnik zagęszczenia na jedną izbę spodnie z 1,53 osoby w 1960 r. do 1,46 osoby w 1965 r. Mimo niewątpliwej poprawy, sytuacja mieszkaniowa daleka jest jeszcze od zadowalającej.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na liście najpilniej potrzebujących znajduje się nadal około 380 tys. rodzin, którym należy zapewnić możliwość otrzymania mieszkań w nowej 5-latce. Mając na uwadze ten stan rzeczy, jak również uznając za konieczne zapewnienie mieszkań dla dorastającej młodzieży i młodych małżeństw, a także poprawę warunków mieszkaniowych dla licznych rodzin zamieszkujących w lokalach zbytnio zagęszczonych — partia nasza i rząd występują z wydatnie zwiększonym programem budownictwa mieszkaniowego na nowe 5-lecie.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Planujemy w ciągu następnych pięciu lat wybudować w miastach 2.190 tys., zaś na wisi ponad 700 tys. nowych izb mieszkalnych, a więc w miastach o około 400 tys. izb więcej, niż przewidywane wykonanie w bieżącej 5-latce.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wykonanie tego programu, który przyniesie poprawę warunków mieszkaniowych ludności wiąże się ściśle z rozwojem spółdzielczości mieszkaniowej. W uchwale IV Zjazdu naszej partii założyliśmy, że w roku 1970 spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe stanowić będzie 2/3 całości budownictwa, miejskiego. Spółdzielczość mieszkaniowa zbuduje w nowej 5 Jatce 434 tys. mieszkań wobec 142 tys. w obecnej 5-latce, a więc trzykrotnie więcej. Oznacza to, że potrzeby mieszkaniowe ludności będą zaspokajane w głównej mierze przez spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe. Chodzi nie tylko o większe zaangażowanie środków własnych ludności w budownictwie mieszkaniowym. Nowe zasady rozwoju spółdzielczości mieszkaniowej zakładają również zwiększony udział państwa w realizacji budownictwa spółdzielczego. Spółdzielnie otrzymają długoterminowe kredyty państwowe do wysokości 85% kosztów budowy, zaś spłata tych kredytów w wielu wypadkach rozłożona zostanie na 60 lat. Środki przeznaczone przez państwo na budownictwo mieszkaniowe bynajmniej nie maleją, lecz będą w większym niż dotychczas stopniu kierowane na rozwój budownictwa spółdzielczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Państwo nie rezygnuje też z kontynuacji budownictwa rad narodowych. Wybudują one ponad 300 tys. izb, które będą przeznaczane dla najmniej zarabiających, a znajdujących się w najgorszych warunkach mieszkaniowych. Jednocześnie kontynuowane będzie w rozmiarach około 267 tys. izb budownictwo resortów i zakładów pracy, przeznaczone przede wszystkim na mieszkania służbowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przyjęte niedawno nowe zasady członkostwa w spółdzielniach mieszkaniowych przewidują jego upowszechnienie, a jednocześnie zróżnicowanie wkładów ludności, odpowiednio do możliwości różnych grup zarobkowych. Oczywiście, wysokość wkładów własnych i system pożyczek będą zróżnicowane zależnie od typu spółdzielni, standardu wyposażenia i lokalizacji mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rozwój budownictwa spółdzielczego powinien nie tylko przyczynić się do zwiększenia rozmiarów budownictwa, ale jednocześnie poprawić gospodarkę mieszkaniami i domami.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przy słusznym założeniu, że rozmiary budownictwa spółdzielczego nie powinny być limitowane wielkością kredytów państwowych dla spółdzielni mieszkaniowych, lecz tylko nagromadzonymi środkami na wkładach mieszkaniowych, należy liczyć się realnie z możliwością i potrzebą przekroczenia założonych aktualnie rozmiarów budownictwa spółdzielczego na lata 1966—1970. A to oznacza, że wraz ze społecznie słusznym i niewątpliwie celowym wstąpieniem na drogę spółdzielczego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, musimy dokonać równocześnie ponownej, głębszej analizy bazy materiałowej dla całego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie wolno bowiem dopuścić do dysproporcji między środkami finansowymi przeznaczonymi na budownictwo mieszkaniowe przez państwo i przez ludność w ramach wkładów spółdzielczych a stojącą do dyspozycji ilością materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Być może, okaże się konieczne wygospodarowanie w innych działach gospodarki środków na szybszy rozwój przemysłu materiałów budowlanych. Należy równocześnie szukać różnych sposobów powiększania rozmiarów produkcji tych materiałów w oparciu o lokalne surowce i małe zakłady ceramiczne, obecnie nieraz słabo wykorzystane. Przemysł terenowy i spółdzielczy powinien rozwijać jak najenergiczniej produkcję materiałów ściennych i kruszywa eksploatowanego z małych złóż, nieopłacalnych dla przemysłu kluczowego. Trzeba też zwrócić większą uwagę na likwidację poważnie występującego deficytu nowoczesnych materiałów wykończeniowych, zwłaszcza z, tworzyw sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Planowany na przyszłe lata dynamiczny rozwój spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego wymaga dalszego upowszechniania oszczędnych metod budownictwa. Praktyka dowodzi, że zastosowanie oszczędnego budownictwa pozwala pokaźnie zwiększyć liczbę oddawanych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Walka o oszczędne i racjonalne gospodarowanie, o nowoczesność i wysoką jakość produkcji we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej, zależna jest w wielkim stopniu od aktywności kadr inżynieryjno-technicznych i ekonomicznych. Nasze kadry o wyższych kwalifikacjach są młode, dynamiczne, pełne zapału do twórczej pracy. 68% ogółu zatrudnionych z wyższym wykształceniem i 82% ze średnim wykształceniem nie przekroczyło 40 roku życia.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W najbliższej 5-latce rozpocznie pracę około 115 tys. młodych specjalistów z wyższym wykształceniem, 520 tys. ze średnim wykształceniem oraz około 800 tys. absolwentów zasadniczych szkół zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednocześnie przewiduje się, że spośród ludzi już pracujących, 340 tys. podwyższy swe kwalifikacje, uzyskując uprawnienia techników, zaś około 40 tys. zakończy wyższe studia. Poprawi się proporcja między inżynierami i technikami. Kraj nasz będzie miał więc kadry zdolne rozwiązywać nowe i skomplikowane zadania gospodarczo-techniczne, wynikające z obecnej fazy naszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Bogatsi w doświadczenia, ulepszamy metody planowania rocznego i wieloletniego. Dzięki nowym poszukiwaniom i konfrontacjom centralnie opracowanych wytycznych planu z doświadczeniem klasy robotniczej i inteligencji technicznej powstały cenne i twórcze propozycje, wnioski i sugestie dziesiątków tysięcy ekonomistów, techników i działaczy samorządów robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Coraz wnikliwsze i bardziej kompleksowe spojrzenie na przemysł kluczowy i terenowy, z uwzględnieniem powiązań ogólnogospodarczych i regionalnych, umożliwia bardziej racjonalne precyzowanie zadań produkcyjnych, lepszą lokację inwestycji i produkcji, oszczędniejsze wykorzystywanie surowców i siły roboczej. Coraz wyraźniej w tych warunkach następuje integracja planowania centralnego z regionalnym, planowania gospodarczego z przestrzennym, planowania ekonomicznego ze społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoka Izbo! Klub Poselski PZPR aprobuje ocenę sytuacji międzynarodowej i kierunki naszej polityki zagranicznej, przedstawione w exposé rządowym. Są one zgodne z wymogami bezpieczeństwa i najżywotniejszymi interesami naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Sprawa pokoju i bezpieczeństwa naszego kraju jest nierozerwalnie związana ze sprawą socjalizmu, wolności narodów i pokoju na całym świeci e. W ścisłym współdziałaniu z bratnimi krajami socjalistycznymi dążymy do umocnienia naszej socjalistycznej wspólnoty, udzielamy poparcia ruchom narodowowyzwoleńczym, przeciwstawiamy się imperialistycznej polityce agresji i interwencji w wewnętrzne sprawy innych narodów, walczymy o pokojowe współistnienie państw o różnych ustrojach społecznych, o normalizację stosunków międzynarodowych. Interes pokoju światowego wymaga pokrzyżowania agresywnych poczynań imperializmu amerykańskiego. Bezpośrednia ingerencja militarna Stanów Zjednoczonych w Wietnamie Południowym i ich brutalna agresja przeciwko Demokratycznej Republice Wietnamu, są prowokacją przeciwko wszystkim walczącym o wolność narodom i przeciwko wszystkim krajom socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jesteśmy przekonani, że imperializm amerykański nie złamie narodu wietnamskiego, który w swojej ciężkiej walce o wolność rozporządza poparciem i solidarnością narodów świata. Stany Zjednoczone poniosą tam klęskę, podobnie, jak klęską kończyły się inne, dotychczasowe próby zdławienia wolności narodów, wielokrotnie podejmowane przez siły imperialistyczne. Nie zdołały one zahamować ani rozwoju światowego systemu socjalistycznego, ani rozpadu kolonializmu. Nie zdoła osiągnąć tego również obecna ofensywa imperializmu Stanów Zjednoczonych, które — jak stwierdza te nawet prasa amerykańska — biorą na siebie „faryzeuszowską i samobójczą rolę policjanta świata”.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednakże polityka USA zarówno w Wietnamie, jak i w Ameryce Łacińskiej i na innych kontynentach, stanowi niebezpieczne zagrożenie pokoju na świecie. Agresja w jednej strefie prowadzi dziś nieuchronnie do wzrostu napięcia na całym globie ziemskim, a każdy przypływ napięcia jest dziś bardziej niebezpieczny niż przed laty, chociażby dlatego, że beczka prochu jest pełniejsza, że żyjemy w świecie, w którym arsenały napęczniały od rakietowo-nuklearnej broni masowej zagłady. Do tego świata imperializm amerykański wnosi dzisiaj Zapaloną pochodnię agresji.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ze wszystkich spraw obecnej sytuacji międzynarodowej najpilniejsza jest sprawa położenia kresu amerykańskiej agresji w Wietnamie.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W czasie pobytu w Polsce delegacji partyjno-rządowej Demokratycznej Republiki Wietnamu przeprowadziliśmy z nią braterskie, szczere rozmowy w duchu socjalistycznej solidarności. Zapewniliśmy naszych braci wietnamskich o naszym poparciu moralnym i materialnym. Uważaliśmy i uważamy, że USA muszą zaprzestać pirackich nalotów na DRW, uznać jako reprezentanta ludności południowo-wietnamskiej Narodowy Front Wyzwolenia, wycofać swe wojska z Półwyspu Indochińskiego. Bez tego nie może być mowy o politycznym rozwiązaniu problemu wietnamskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powodowanych braterską solidarnością z napadniętym narodem i oburzeniem na zbrodnie popełniane na ziemi wietnamskiej, wielu obywateli naszego kraju zgłasza gotowość ochotniczej pomocy wietnamskim braciom. Demokratyczna Republika Wietnamu dotąd nie zwróciła się do innych krajów socjalistycznych o taką pomoc, jednakże jej walkę w obronie przed imperialistyczną agresją kraje socjalistyczne traktują jako sprawę własną, udzielają i udzielać jej będą wszelkiej niezbędnej pomocy. Takie jest nasze stanowisko w tej kwestii.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ważne problemy, jak podkreślono już w exposé, nasuwa też obecna sytuacja w Europie, którą z natury rzeczy kraj nasz śledzi z największą uwagą. Rząd boński wykorzystuje wzrost napięcia międzynarodowego do forsowania swoich roszczeń terytorialnych i planów zdobycia dostępu do broni nuklearnej. Rząd NRF w szczególności próbuje różnymi środkami osłabić międzynarodową pozycję Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Wchłoniecie NRD leży w planach — „zjednoczenia Niemiec”, lansowanych przez NRF. Na przekór tym usiłowaniom — NRD, której istnienie i rozwój jest niezbędnym i ważnym czynnikiem bezpieczeństwa całej Europy, umacnia nieustannie swoją pozycje, zaś granica na Łabie jest granicą światowego pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na horyzoncie zachodniej Europy zarysowuje się coraz wyraźniej widmo nowej, szczególnie niebezpiecznej osi polityczno-militarnej, osi Bonn — Waszyngton. Wywołuje to zrozumiały niepokój w Europie zachodniej, która obawia się podwójnej hegemonii amerykańsko-zachodnioniemieckiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rosnący nacisk NRF na zdobycie dostępu do broni nuklearnej czyni coraz bardziej pilną sprawę budowy ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, jak to słusznie podkreślił towarzysz Premier w swym exposé.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Polska nie żywi niechęci do narodu niemieckiego. Nasza partia kieruje się zasadami proletariackiego internacjonalizmu wobec wszystkich narodów. Łączą nas braterskie i przyjazne stosunki z 19 milionami niemieckich ludzi pracy, którzy utworzyli między Odrą i Łabą swe demokratyczne, socjalistyczne państwo. Z sympatią odnosimy się również do tych sił w społeczeństwie zachodnioniemieckim, które w poczuciu realizmu i troski o przyszłość swego kraju przeciwstawiają się militarystycznej i rewizjonistycznej polityce rządu bońskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nasza polityka Wobec NRF nie jest też powodowana niepewnością lub obawą o trwałość naszej zachodniej granicy. Granica ta jest dobrze broniona. Na straży naszego bezpieczeństwa stoi siła naszego państwa, zespolona z siłą wszystkich państw uczestników Układu Warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Podnosimy sprawę bezpieczeństwa zbiorowego w trosce o pokój w Europie. Jesteśmy gotowi współpracować ze wszystkimi krajami, którym sprawa ta leży na sercu. Gotowi jesteśmy zacieśnić współpracę z Francją, z która mamy wiele Wspólnych interesów i z którą łączy nas tradycja wspólnych walk. Pragniemy również dalszego rozwoju wszechstronnych stosunków z krajami skandynawskimi, które wykazują dużą troskę o zabezpieczenie Europy przed rozszerzeniem zbrojeń nuklearnych, a także z Włochami i innymi krajami Europy zachodniej.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoka Izbo! Fundamentem naszej polityki zagranicznej, którą rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przy gorącym poparciu całego narodu będzie dalej konsekwentnie realizował, jest sojusz, przyjaźń i współpraca ze Związkiem Radzieckim. Są one gwarancją nienaruszalności naszych granic, bezpieczeństwa Polski i stwarzają pomyślne warunki dla rozwoju socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Społeczeństwo nasze powitało z radością niedawne odnowienie polsko-radzieckiego Układu na następnych 20 lat. Powszechnie i gorąco aprobowało ten Układ, głosując za programem Frontu Jedności Narodu, w którym sojusz, przyjaźń i współpraca ze Związkiem Radzieckim wysunięto zostały na plan pierwszy polityki zagranicznej Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zgodnie z generalną linią naszej partii nowo powołany rząd PRL będzie nadal rozwijać wszechstronną współpracę z bratnim Związkiem Radzieckim, z Czechosłowacją, z Niemiecką Republiką Demokratyczną i innymi krajami socjalistycznymi, dążąc konsekwentnie do umocnienia jedności całej socjalistycznej wspólnoty. Według naszego głębokiego przeświadczenia podstawowym nakazem płynącym z obecnej sytuacji międzynarodowej jest zapewnienie jednolitej polityki państw socjalistycznych w walce z imperializmem, mimo istniejących różnic ideologicznych. Obóz socjalistyczny współdziałający z potężniejącym z roku na rok antyimperialistycznym frontem narodów — „Trzeciego Świata” — to ogromna siła zdolna zmusić do odwrotu imperializm amerykański, narzucić mu poszanowanie suwerennych praw narodów i zasad pokojowego współistnienia, wygasić ogniska wojny i obronić pokój.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Takie jest stanowisko naszej partii wobec głównych problemów polityki międzynarodowej. Temu stanowisku odpowiada program działania rządu, nakreślony przez Premiera i Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyraża swe całkowite poparcie dla tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Bolesławowi Podedwornemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Wysoka Izbo! Wybory do Sejmu i do rad narodowych były wielkim wydarzeniem w życiu politycznym naszego kraju. Odbywały się One w 20 rocznicę rozgromienia hitlerowskiego faszyzmu i stały się godnym zamknięciem jubileuszowego roku 20-lecia Polski Ludowej. Powszechne, swobodne głosowanie w dniu 20 maja br. było akceptacją drogi, którą idzie Polska Ludowa, było uznaniem dla dorobku Polski Ludowej, z którego cały naród może być słusznie dumny. Było to pełne poparcie programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, którego istotą jest umacnianie niepodległości, suwerenności i bezpieczeństwa naszego ludowego państwa; dalszy wszechstronny rozwój naszej gospodarki narodowej, dalsza budowa socjalizmu. Duże zainteresowanie wyborami i związane z tym ogromne ożywienie działalności politycznej w okresie kampanii wyborczej ogarnęło nie tylko bardziej ruchliwe z natury rzeczy środowiska miejskie i przemysłowe, ale również i wsie nasze, rozrzucone na rozległych połaciach naszego kraju. Trzeba przy tym pamiętać, że był to okres opóźnionych prac polowych i niesprzyjającej wiosny. Przedmiotem zainteresowania wyborców była również działalność Sejmu. Ocena jego pracy wypadła pozytywnie.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i nadal zmierzać będzie do dalszego umacniania roli Sejmu jako najważniejszego ustawodawczego i kontrolującego organu państwowego, do poprawienia jego metod pracy, do jeszcze bliższego kontaktu posłów z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Uważamy również, że na porządku plenarnych posiedzeń Sejmu pojawiać się powinny częściej informacje rządu i poszczególnych ministrów o swej działalności i zamierzeniach. Uważamy również, że materiały kontrolne Najwyższej Izby Kontroli powinny być jeszcze gruntowniej przepracowywane przez komisje sejmowe, a wnioski z nich płynące powinny być lepiej egzekwowane i wprowadzane w życie.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Szeroka, wnikliwa praca Sejmu jest ważnym elementem umacniania ludowej praworządności i socjalistycznie] demokracji. Prowadzone przez rząd wysiłki zmierzające w kierunku przekazywania uprawnień centralnych organów naszej władzy radom narodowym — uważamy za słuszną drogę do pogłębienia socjalistycznej demokracji, do coraz ściślejszego wiązania szerokich mas z całością zagadnień państwowych oraz wychowywania obywateli w poczuciu odpowiedzialności za sprawy ogólne.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Szczególnie jesteśmy zainteresowani stopniowym umacnianiem pozycji powiatowych i gromadzkich rad narodowych. Poszerzanie kompetencji tych rad, zwłaszcza gromadzkich, zapewnienie im odpowiednich środków gospodarczych, finansowych i kadrowych do realizacji ich zadań — stworzy warunki do ożywienia społecznej inicjatywy oraz zachęci ludność do coraz bardziej pełnego udziału w decydowaniu i rozwiązywaniu spraw swego powiatu i gromady. Przywrócenie instytucji sołtysa uważamy za słuszną i trafną decyzję rządu. Wpływa to i wpływać będzie coraz więcej na kształtowanie i podnoszenie aktywności wsi w życiu gospodarczym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Od dobrej pracy rad narodowych, od aktywności radnych, komisji, prezydiów rad i ich wydziałów — w dużej mierze zależą warunki i atmosfera codziennego życia mas pracujących w miastach i na wsi, w dużej mierze zależy wykonanie programów wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe udzieli radom narodowym w realizacji ich zadań jak najszerszego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Przedstawione przez Obywatela Premiera ogólne kierunki prac rządu, zmierzające do usprawnienia planowania i zarządzania gospodarką narodową, a zwłaszcza do rozszerzania i umacniania ekonomicznych podstaw planowania i zarządzania, upowszechnianie na wszystkich szczeblach planowania analizy ekonomicznej jako podstawy decyzji, lepsze stosowanie bodźców ekonomicznych, rozwój koordynacji i integracji różnych ogniw gospodarczych tak w układzie terytorialnym, jak i branżowym — Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego uważa za w pełni słuszne i życzy możliwie szybkiego ich zakończenia i możliwie szybkiego wprowadzenia w życie.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Chłopi polscy i cała wieś są żywotnie zainteresowani w dalszym wszechstronnym rozwoju przemysłu, który dostarcza rolnictwu te środki produkcji, od których w dużym stopniu zależy dalsza intensyfikacja gospodarki rolnej. Przemysł przy tym wchłania nadwyżkę ludności wiejskiej i jest źródłem dodatkowych dochodów dla wielu chłopów-robotników.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Jesteśmy również, podobnie jak cała gospodarka narodowa, żywo zainteresowani w maksymalnym rozwoju postępu technicznego w przemyśle, w uruchamianiu produkcji nowych wyrobów o najlepszych cechach użytkowych i eliminacji wyrobów przestarzałych.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W całej rozciągłości popieramy zamierzenia dotyczące wykorzystania własnej bazy surowcowej, obniżania nakładów materiałowo-surowcowych na jednostkę produkcji oraz ogólnych jej kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Z rozwojem przemysłu chemicznego wiążemy nadzieje na przekroczenie w skali kraju plonów czterech zbóż w wysokości 21 q z ha i na dalsze podniesienie poziomu produkcji zwierzęcej. Zainteresowani jesteśmy rozwojem produkcji tworzyw sztucznych, włókien chemicznych, nowych przetworów ropy naftowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Pod adresem przemysłu materiałów budowlanych zgłaszamy postulat o pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych, o zwiększenie wydajności pracy i o poprawę jakości wyrobów. Od tego zależy bowiem lepsze niż przewiduje plan na lata 1966—1970 zaopatrzenie rolnictwa w materiały ścienne, w prefabrykaty zastępujące stal i drewno oraz w materiały dekarskie.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Uchwały IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jak i program wyborczy przewidują, że w latach 1966—1970 ogólna wartość inwestycji produkcyjnych w rolnictwie wyniesie 146 mld zł. Stanowić to będzie przeszło 18% wartości wszystkich inwestycji, jakie zostaną zrealizowane w następnym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Z ogólnych wartości inwestycji przewidzianych na rolnictwo, około dwie trzecie przeznaczone zostanie na budownictwo, melioracje i urządzenia elektryfikacyjne. Na inwestycje te należy patrzeć nie tylko z punktu widzenia wzrostu produkcji w latach 1966—1970. Należy na nie patrzeć jako na rozszerzenie mocy produkcyjnych naszego rolnictwa na najbliższe kilka dziesiątków lat. Są to bowiem inwestycje perspektywiczne. Ze 146 mld zł przewidzianych na inwestycje w rolnictwie, co najmniej około 80 mld zł zostanie przeznaczone na budowę tych właśnie inwestycji. Ważny jest fakt, że w tej kwocie mieszczą się własne nakłady finansowe chłopów — łącznie ze spłatami za wykonanie melioracji — które stanowić będą co najmniej około 60 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Planowanie tak dużego udziału środków własnych chłopów w nakładach inwestycyjnych możliwe jest dzięki właściwej polityce rolnej, dzięki pełnemu zaufaniu chłopów do polityki rolnej, ustalonej przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Właściwa realizacja tej polityki przyczyni się niewątpliwie do pełnego zrealizowania planu produkcyjnego i inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Plan na lata 1966—1970 zakłada ogromne zmiany, można powiedzieć, przełom techniczny w corocznych nakładach na bieżącą produkcję rolną. W ciągu pięciu lat, zwiększy się 2,5 krotnie ilość nawozów mineralnych, 3-krotnie ilość wapna nawozowego, co najmniej 2-krotnie wartość środków ochrony roślin, prawie o 50% wartość nasion i sadzeniaków kwalifikowanych w przeliczeniu na 1 hektar użytków rolnych. Dokonany także będzie ogromny postęp w produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ważną podstawą tej zmiany będą dostarczone rolnictwu mieszanki pasz treściwych, które powinny przyczynić się do likwidacji marnotrawstwa pasz, jakie istnieje w wyniku skarmiania pasz o niedostatecznej zawartości białka.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Planowany wzrost produkcji będzie wymagał dużego wysiłku ze strony chłopów. Wprowadzenie większej ilości środków produkcji — w tym często nowych — do przedsiębiorstwa rolnego, wymagać będzie szerszej wiedzy, nowej praktyki produkcyjnej, znajomości nowej technologii produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Trzeba więc rozszerzyć wszystkie drogi, którymi może płynąć wiedza rolnicza do chłopów, trzeba również szerzej otworzyć drzwi dla tej wiedzy w mieszkaniach rodzin chłopskich. Bez tego nie wykorzystamy należycie przeznaczonych środków i możemy ponieść nawet straty. Tak, na przykład, już w najbliższych latach stosować będziemy mocznik jako nawóz sztuczny. W świetle dotychczasowych doświadczeń, w niektórych warunkach azot zawarty w moczniku był o 8% efektywniejszy niż azot zawarty w saletrze, a na przykład, niewłaściwie stosowany na niektórych łąkach z dużą dawką wapna dawał o 22% gorszą efektywność, niż azot w saletrze. Tymczasem w postaci mocznika stosować będziemy około 25% azotu nawozowego. Warto dodać, że przykład ten jest jeszcze stosunkowo najbardziej prosty.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Mamy wiele roślin, które na wyprodukowanie 1 kilograma suchej masy potrzebują 300—500 litrów wody. Większe plony wymagają więcej wody. Melioracjami objęliśmy i obejmiemy w latach 1966—1970 tylko kilka milionów ha użytków rolnych. Tymczasem istnieje problem walki o wodę na całym obszarze, to jest na 22 mln ha użytków rolnych. Główny front walki o wodę na glebach nie meliorowanych i nie wymagających melioracji, to pogłębianie warstwy uprawnej, to orka z pogłębiaczem, podorywki, spulchnianie gleby, tworzenie gruzełkowatej struktury, między innymi przez wapnowanie czy siew roślin motylkowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Trzeba więc, aby 90 tys. traktorów, które dostarczone zostaną kółkom rolniczym, zostały użyte nie tylko do wyrównywania niedoborów siły roboczej. W tym wypadku kółka rolnicze powinny wziąć na siebie zadania głównej społecznej siły postępu.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zakładane inwestycje, jak również planowany wzrost produkcji, nie dokonają się automatycznie. Będą one wymagały dużego wysiłku państwa i chłopów. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe dołoży wszystkich starań, aby wszystko to, co zależy od świadomości chłopów, od ich inicjatywy i pracy, zostało w pełni wykonane. Koła Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, działając w porozumieniu z podstawowymi organizacjami partyjnymi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, są w stanie wzmocnić i rozszerzyć istniejącą już ogromną chęć i zdolność chłopską do inicjatywy na rzecz realizacji postawionych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Nad planami dalszego wszechstronnego rozwoju naszej gospodarki, zwłaszcza nad rozwojem rolnictwa, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego podejmie szczegółową dyskusję w Sejmie i w komisjach sejmowych w toku debaty nad rządowym projektem planu 5-letniego w końcu bieżącego roku — jak poinformował tu Obywatel Premier.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Obecnie, przy generalnej debacie nad exposé, chciałbym poruszyć i inne sprawy. Areał gruntów rolnych, zajętych pod uprawy kontraktowane, przekroczył w 1965 r. 2,7 mln ha. Oznacza to, że prawie co piąty hektar gruntów rolnych objęty jest kontraktacją. Świadczy to o poważnej działalności organizacyjnej resortu, zwłaszcza na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W przyszłej pięciolatce przewiduje się dalszy znaczny wzrost produkcji towarowej rolnictwa. W tej sytuacji problem zabezpieczenia sprawnego odbioru tej ogromnej ilości produktów rolnych jest niewiele mniej istotny od problemów związanych bezpośrednio z produkcją rolną. Wyładowywanie na przykład buraków ręcznie, widłami, z wozu na wysokie pryzmy czy do wagonów, przeciąża pracę chłopa, przedłuża ją i powoduje wielogodzinne wyczekiwanie na punktach odbioru i to w okresie pilnych prac polowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Druga sprawa — to konieczność zwiększenia troski o należyte gospodarowanie produktami skupywanymi od chłopów. Tylko, na przykład, nieuzasadnienie przedłużający się transport trzody chlewnej i bydła od chwili skupu do uboju powoduje duże ubytki wagi zwierząt, a więc mięsa. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że skupuje się rocznie około 9 milionów sztuk żywca, to wyraźnie rysuje się tu waga tego problemu. Mam na myśli transport, który nieuzasadnienie się przedłuża i dlatego też należy dążyć do odbierania od producentów tylko taką ilość żywca, jaka może być bez zwłoki odesłana do uboju i to przyśpieszonym transportem. W tym celu należy ustalać odpowiednio częstsze terminy odbioru towaru. Poprawa w tym dziale skupu jest palącą koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Obywatele Posłowie! Do dobrego gospodarowania ziemią, która jest skarbem naszego narodu, trzeba zmierzać nie tylko w rolnictwie, ale i w leśnictwie, a zwłaszcza w lasach chłopskich, które obejmują 1 milion 400 tys. ha ziemi i stanowią około 17% naszej powierzchni leśnej, a korzyści z nich płynące w postaci surowca drzewnego wynoszą niecałe 5% drewna pozyskiwanego w kraju. Wskazuje to wyraźnie na konieczność polepszenia gospodarki w tych lasach.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Silne rozdrobnienie tych lasów i niska na ogół jakość gleb nie sprzyja szybkiemu podniesieniu ich produktywności, ale przy wzmożonej pomocy rad narodowych i administracji lasów państwowych, przy równoczesnej trosce samych chłopów, wyrażającej się w prawidłowym wykonywaniu zalesień, pielęgnacji, jak również ochrony przed szkodami, istnieją niewątpliwie duże możliwości polepszenia stanu tych lasów.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Chciałbym również zwrócić uwagę na zagadnienie zanieczyszczania wód bieżących.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W ciągu ostatnich 16 lat powojennych zużycie wody przez przemysł i gospodarkę komunalną wzrosło 3 i pół krotnie. Dalsze uprzemysławianie kraju i wzrost liczby ludności powoduje dalszy wzrost zużycia wody. Równocześnie narasta poważne zanieczyszczenie wód. Wisła i Odra na jednej trzeciej części swego biegu, jak twierdzą fachowcy, nie nadaje się już dość często do użytku. W okręgu przemysłowym śląsko-krakowskim ponad 65% wszystkich bieżących wód zamieniło się w kanały ściekowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W tym świetle nałożony ustawą na wszystkie resorty obowiązek oczyszczania ścieków powinien być surowo przestrzegany i o to zwracamy się do Obywatela Premiera. Jest to sprawa nie tylko dalszego rozwoju gospodarki narodowej, lecz również sprawa zdrowia ludności, sprawa ochrony wartości nie dających się wymierzyć miernikami materialnymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w pełni popiera zawarty w przemówieniu Premiera kierunek w zakresie polityki zagranicznej naszego państwa. Polityka ta, której głównym celem jest zapewnienie naszemu krajowi bezpieczeństwa i nienaruszalności granic, polityka umacniania pokoju i zasad pokojowego współistnienia i współpracy między narodami — realizowana konsekwentnie w całym okresie Polski Ludowej — przyczyniła się w poważnym stopniu do umocnienia autorytetu naszego państwa na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Polityka zachowania pokoju i wytrwałej walki o pokój odpowiada najżywotniejszym interesom wszystkich narodów, a szczególnie naszemu narodowi, który swój byt i swoją przyszłość opiera na własnej pokojowej pracy, na możliwości pokojowego, socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Obecny okres w sytuacji międzynarodowej obfituje w niepokojące wydarzenia. Nieustanne bombardowanie Demokratycznej Republiki Wietnamu przez lotnictwo amerykańskie, bezpośrednie zaangażowanie się amerykańskich sił lądowych w walkach w Południowym Wietnamie przeciwko ruchowi wyzwoleńczemu, wreszcie okupacja Republiki Dominikańskiej, wszystko to są przykłady świadczące o wzmożeniu aktywności sił agresywnych w świecie. W Europie środkowej stałym ogniskiem zapalnym jest Niemiecka Republika Federalna, gdzie siły odwetowe i rewizjonistyczne podnoszą coraz otwarciej głowę i cieszą się oficjalnym poparciem rządu bońskiego. Jest to powrót do starej polityki zaborców niemieckich, do polityki siły i podboju skierowanych zwłaszcza ku ziemiom słowiańskim. Historia naszych zachodnich ziem, to ciągłe bronienie się ich przed zaborcami niemieckimi. Wolności i polskości tych ziem bronili już przed wiekami mieszkańcy Głogowa i Wrocławia, bronili chłopi na leśnych przesiekach i odrzańskich brodach. Usilne zabiegi w kierunku otrzymania dostępu do broni atomowej czynione przez rząd NRF budzą powszechną obawę i stwarzają poważne zagrożenie dla pokoju w Europie. Na tym tle jeszcze bardziej wyraźnie rysuje się historyczne znaczenie przedłużonego na dalszych 20 lat Układu Polsko-Radzieckiego o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Układ ten jest fundamentem nowych stosunków między Polską a Związkiem Radzieckim, jest wyrazem najżywotniejszych interesów Polski i Związku Radzieckiego, wypływa ze wspólnych dążeń do zabezpieczenia nienaruszalności naszych granic i stanowi ważne ogniwo tak w Układzie Warszawskim, jak i w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Witamy gorąco podpisanie tego układu i deklarujemy pełne poparcie dla realizacji zawartych w nim treści. Wszechstronny rozwój gospodarczy naszego kraju i kultury wzmacnia siły naszego ludowego państwa i równocześnie daje wkład do wielkiej sprawy umacniania sił obozu socjalizmu, który potęgą swą zapewnia bezpieczeństwo i pokojowa pracę własnym narodom i zagradza drogę światowym siłom agresji, zmierzającym do wywołania nowej wojny o nieobliczalnych dla ludzkości skutkach.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Chciałbym tu zaznaczyć, że współpraca ekonomiczna krajów socjalistycznych, a zwłaszcza należących do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, może w większym niż dotychczas stopniu wpływać na rozwój gospodarczy tych krajów i tym samym podnosić siły całego obozu socjalizmu. Dlatego wysiłki naszego rządu, zmierzające do poszerzenia i pogłębienia tej współpracy, są w pełni słuszne i powinny być nadal kontynuowane.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Gdy mówimy o sprawach zagranicznych, to zawsze pamiętamy o rodakach naszych żyjących poza granicami naszego kraju, którzy sercem i myślą są z krajem, z nami, i cieszą się z naszych osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Kontakty z Polonią zagraniczną należy więc nadal pogłębiać i poszerzać, ułatwiać rodakom przyjazdy na studia lub wypoczynek do kraju, poszerzać pomoc dla szkół polskich za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przedstawionym przez Prezesa Rady Ministrów programem działania i udzieli jego realizacji pełnego poparcia. Również Klub nasz będzie głosował za przedstawionym składem osobowym rządu.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu wicemarszałkowi Janowi Karolowi Wendemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Po zapoznaniu się z oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego deklaruje pełne poparcie dla kierunku działania rządu, nakreślonego w dzisiejszym expose Obywatela Premiera oraz dla proponowanego składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! IV Kadencja Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, otwierając kolejny okres działalności polskiego ludowego parlamentaryzmu, zbiega się z początkiem nowego, doniosłego etapu w rozwoju kraju, w życiu narodu. Dzięki 20-letniej wytężonej pracy naszego narodu, klasy robotniczej, chłopstwa, inteligencji, rzemiosła i wszystkich ludzi pracy mamy już za sobą najtrudniejszy okres odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych i 5-letniej okupacji. W znacznym stopniu przezwyciężyliśmy już także skutki wielowiekowego gospodarczego niedorozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Znane w głównych zarysach z uchwał IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej kierunki i tempo dalszego rozwoju kraju w nadchodzącym 5-leciu, o czym mówił w swym exposé Obywatel Premier i co będzie przedmiotem prac Sejmu w najbliższych miesiącach, oznaczają wejście Polski w kolejno wyższy etap rozwoju jej gospodarki narodowej, oświaty, nauki i kultury, jej urządzeń socjalnych, oznaczają usprawnienie naszego systemu zarządzania i metod planowania, oznaczają modernizację naszego rolnictwa, oznaczają dalszy rozwój stosunków międzynarodowych tak w płaszczyźnie politycznej, jak i ekonomicznej i kulturalnej. W sumie oznaczają dobrą zapowiedź dalszego awansu Polski.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ale już dziś, dzięki dotychczasowym 20-letnim osiągnięciom, Polska Ludowa przesunęła się znacznie naprzód w tabeli państw wysoko rozwiniętych. I dlatego stać nas dziś na to, by podjąć i pomyślnie realizować wskazane ogólnie w exposé Prezesa Rady Ministrów zadania wysunięte do rangi czołowego problemu naszej gospodarki w następnych latach, po to, by rozwój nasz był jak najbardziej zrównoważony, by połączony był z najkorzystniejszymi — z punktu widzenia postępu technicznego, eksportu i potrzeb konsumenta na rynku krajowym — zmianami w strukturze produkcji, zmianami w jej jakości i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Polska międzywojenna, Polska 1939 roku była kopciuszkiem wśród znaczących coś w Europie państw. Polska 1965 roku jest ważnym faktorem międzynarodowym. Polska Ludowa poważana jest jako solidny kontrahent ekonomiczny, jako cenny partner polityczny, jako ważki, twórczy ośrodek naukowo-kulturalny. Polska Ludowa przestała być przedmiotem gier politycznych, jest podmiotem własnych dziejów.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">We współczesnym świecie, kiedy państwa i narody są ze sobą związane tysiącem rozmaitych splotów: ekonomicznych, politycznych, naukowych, socjalnych itd., kiedy w związku z obiektywnie nieuniknionymi procesami integracyjnymi uwzględniony powinien być dobrze pojęty interes narodowy poszczególnych krajów — władza ludowa steruje w Polsce sprawami państwa zgodnie z potrzebami i racją stanu naszego narodu i w harmonii z prawidłowo rozumianym wspólnym interesem krajów socjalistycznych, krajów sojuszniczych i zaprzyjaźnionych. Polska dzięki powrotowi na swoje ziemie zachodnie stała się czynnikiem stabilizacji w układzie sił politycznych, gospodarczych i obronnych Europy.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z satysfakcją i dumą stwierdzamy, iż w ciągu ubiegłego okresu społeczeństwo polskie dokonało skoku w zakresie rozwoju gospodarczego oraz znacznie wzbogaciło swój skarbiec kultury. Coraz poważniejszą rolę odgrywa w świecie polska myśl twórcza: naukowa, techniczna, ekonomiczna, architektoniczna, socjologiczna czy filozoficzna. Nasza twórczość i odtwórczość artystyczna notowana jest w świecie wysoko i posiada nieznaną dawniej rangę.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlatego też stwierdzenie Obywatela Premiera w dzisiejszym exposé, iż osiągnięcia Polski w dziedzinie nauki i kultury stanowią dorobek równie doniosły i cenny dla przyszłości narodu, jak osiągnięcia natury materialnej — będzie niewątpliwie bodźcem do dalszego rozwoju tych dziedzin i nowym źródłem energii dla wszystkich, którzy tym dziedzinom poświęcają swój wysiłek.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jest rzeczywiście tak. Bez dynamicznego, ilościowego i jakościowego rozwoju nauki i kultury niemożliwe byłyby te wielkie dokonania i osiągnięcia w okresie ubiegłych 20 lat i nie można byłoby realnie myśleć o dalszym szybkim i wszechstronnym posuwaniu się naszego kraju naprzód i wyżej.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wszystkie te, tak oczywiste dziś dla każdego przemiany, osiągnięcia i dokonania widoczne we wszystkich dziedzinach życia publicznego, zawdzięczamy zwycięstwu w naszym kraju socjalistycznej koncepcji ustrojowej, socjalistycznych sił społecznych, zawdzięczamy 20-letniemu istnieniu władzy ludowej w Polsce. Zgadzamy się ze stwierdzeniem Obywatela Premiera, iż trudności, jakie napotykaliśmy w latach 1962/1963 w naszej gospodarce zostały w znacznej mierze przezwyciężone. Niemniej jednak, nasza niezupełnie zadowalająca sytuacja rynkowa, o której była mowa w expose, uzasadnia całkowicie słuszność decyzji dotyczącej planu na rok 1965, a zmieniającej proporcję na korzyść poprawy sytuacji w produkcji przeznaczonej dla rynku dla lepszego zaspokojenia potrzeb konsumenta. Operatywny plan, przewidujący poważny wzrost dostaw na rynek w trzecim kwartale bieżącego roku deficytowych artykułów, powinien tu być poważną dźwignią poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Gdy mówimy o gospodarce narodowej — przyjmujemy z zadowoleniem informację Obywatela Premiera o zaawansowaniu prac nad doskonaleniem metod planowania i systemu zarządzania. Duże znaczenie będzie miało rzeczywiste przekazanie w dół uprawnień w ręce organów i ludzi realizujących programy rozwoju kraju i w ten sposób pełne uruchomienie ich inicjatywy, a zarazem odpowiedzialności za sprawy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Wchodzimy obecnie w kolejną dekadę rozwoju kraju. To właśnie Sejmowi IV kadencji, jak wspomniano już z tej trybuny, przypadnie w udziale nadanie ostatecznego kształtu i uchwalenie planu 5-letniego na okres 1966—1970, na okres, który stać się powinien przysłowiowym słupem milowym na drodze do kolejnego, wyższego etapu wszechstronnego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie ma chyba, Obywatele Posłowie, pośród nas nikogo, kto nie zdawałby sobie sprawy z tego, że oczekujące nas w związku z tym zadania nie są łatwe, jak niełatwy był dotychczasowy wysiłek narodu dźwignięcia w górę kraju z dna zniszczenia i upokorzenia okupacyjnego, jak niełatwa była droga od powojennych ruin, okupacyjnej nędzy i wewnętrznego rozbicia społeczeństwa do dzisiejszych wielkich fundamentalnych osiągnięć gospodarczych, kulturowych, socjalnych i politycznych, do zespolenia społeczeństwa we Froncie Jedności Narodu; od zgliszcz Warszawy do dzisiejszych rusztowań Ściany Wschodniej; od nędzy biedaszybów i niedorozwoju przemysłowego do dzisiejszych Turoszowów, Nowej Huty, tarnobrzeskiego Kombinatu Siarkowego czy potężnego kompleksu płockiej Petrochemii; od prymitywnej gospodarki i zacofania kulturalnego wsi do elektryfikacji, puławskich — „Azotów” i szybkiego wzrostu kultury wsi; od żenującego procentu analfabetów, braku szkół do dzisiejszego stanu oświaty, szkolnictwa średniego i wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie ma zresztą potrzeby w tej Izbie i w tym gronie nakreślania raz jeszcze całego ogromu dokonanej pracy. W ciągu 2 zaledwie dziesiątków łat kraj nasz zmienił się nie do poznania i naród nasz posunął się naprzód we wszystkich dziedzinach życia krokiem olbrzyma.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Pragnąłbym, Obywatele Posłowie, poświęcić nieco uwagi sprawom, których echa wszyscy jeszcze mamy w żywej pamięci, mianowicie ostatniej kampanii wyborczej, w której wyniku społeczeństwo wyposażyło nas w mandaty, upoważniające do zabierania głosu w tej Izbie, do radzenia nad sprawami Rzeczypospolitej, do decydowania o wielu żywotnych sprawach naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Każdy z nas, Obywatele Posłowie, ma własne doświadczenia z kampanii wyborczej, nagromadzone podczas wielogodzinnych spotkań, rozmów i dyskusji z wyborcami i każdy ma swój własny spory zasób refleksji i wniosków. Ale wszyscy chyba, bez względu na przynależność klubową, zgodni jesteśmy co do jednego: kampania ta była jeszcze jednym poważnym egzaminem politycznej dojrzałości i obywatelskiej postawy społeczeństwa polskiego, które 30 maja br. dokonało podwójnego niejako wyboru: wyboru programu Frontu Jedności Narodu oraz wyboru posłów na Sejm i radnych, mających czuwać nad wcielaniem w życie tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Społeczeństwo naszego kraju postawą swą udowodniło, iż jego zaangażowanie jest wielkim kapitałem społecznym, źródłem obywatelskiego spojrzenia na zagadnienia i problemy naszej gospodarki, co znajdowało dobitny wyraz w wielu konstruktywnych wypowiedziach podczas zebrań przedwyborczych. Ten dorobek, odpowiednio rozwinięty na szerokiej płaszczyźnie samorządnych organizacji, będzie poważną dźwignią dalszego rozwoju aktywności naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wiemy, że nasze społeczeństwo lubi, tak na co dzień, ponarzekać, krytykować — często słusznie, nierzadko z przesadą. Jest to jeden, że tak powiem z narodowych rysów intelektualnych naszego społeczeństwa. Ale gdy naród nasz staje wobec podstawowej decyzji natury ogólnopaństwowej, wówczas — tak jak już wielokrotnie — wykazuje wielką dojrzałość polityczną i pełną odpowiedzialność za losy kraju. Tak było też 30 maja br.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Myśląc o przebiegu i wynikach ostatnich wyborów, analizujemy przede wszystkim ich głęboki sens ideowo-polityczny. Koncepcja polityczna szerokiego Frontu Jedności Narodu zrodziła się z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej jeszcze w czasie hitlerowskiej okupacji. Miała ona wówczas na celu mobilizację demokratycznych, patriotycznych organizacji społeczeństwa polskiego do walki z okupantem — o wyzwolenie narodowe, o niepodległą, demokratyczną Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Powołany do życia w 1956 r. Front Jedności Narodu, w warunkach istnienia niepodległej, suwerennej Rzeczypospolitej Ludowej, jest kontynuacją idei jednoczenia, zespolenia wszystkich twórczych i patriotycznych sił narodu wokół wielkiego programu budowy socjalizmu w Polsce, wokół programu dalszego, sprawniejszego i efektywniejszego rozwoju kraju, jego zasobów materialnych i duchowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Trzonem Frontu Jedności Narodu są, jak wiemy, trzy sojusznicze partie polityczne, czołowa partia — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne. Jest to model życia politycznego zrodzony z naszej tradycji, odpowiadający potrzebom, interesom i dobru naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sojuszowi temu, w którym kierownicza rola przypada Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, co determinuje i gwarantuje socjalistyczny kierunek rozwoju Polski, przy zachowaniu samodzielności i odrębności każdej partii, przyświeca jedność dążeń i jeden wspólny cel: budowa socjalizmu w naszym kraju, to znaczy stworzenie nowoczesnej Polski zasobnej i światłej, Polski silnej i sprawiedliwej, to znaczy umocnienie i utrwalenie naszej niepodległości i suwerenności narodowej, zabezpieczenie granic naszego państwa i naszej pokojowej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wokół tego trój członu politycznego skupiają się wszystkie zawodowe i społeczne organizacje masowe polskiego świata pracy; skupiają się wszyscy Polacy, którym bliskie są losy kraju, którzy myślą o sprawach własnych i ogółu, dla których dobro ojczyzny jest najwyższym prawem.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W koncepcji Frontu Jedności Narodu zawiera się więc nie tylko sojusz trzech partii, ale zarazem sojusz partyjnych i bezpartyjnych, trwałe współdziałanie wszystkich obywateli przy wzniesieniu i upiększeniu naszego wspólnego domu — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">We Froncie Jedności Narodu jest więc miejsce dla ludzi wszystkich klas i warstw, dla ludzi o różnym światopoglądzie, dla, wierzących i niewierzących, których wspólną dewizą, wspólnym zawołaniem jest dobro ludowej Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Oto, Obywatele Posłowie, gdzie tkwi najgłębszy sens polityczny wyników wyborów 30 maja far.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przytłaczająca większość głosów, która padła w wyborach za programem Frontu Jedności Narodu i za kandydatami na posłów i radnych — była nie tylko wyrazem ogólnonarodowego poparcia dla tego programu. Był to jednocześnie kredyt polityczny i moralny udzielony przez społeczeństwo najwyższemu organowi władzy — Sejmowi PRL oraz radom narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">To powszechne poparcie społeczeństwa powinno być dla nas nakazem dalszego właściwego inicjowania i kierowania sprawami Rzeczypospolitej, czuwania nad prawidłową realizacją dalszego rozwoju kraju, a zatem — realizacją tych spraw, w imię których społeczeństwo polskie 30 maja br. szło tak masowo do urn wyborczych i głosowało na wspólne listy kandydatów Frontu Jedności Narodu, na wspólny socjalistyczny program trzech sojuszniczych partii, które mimo różnych tradycji ideowo-politycznych, mimo różnego zakresu i zasięgu działania i oddziaływania wśród społeczeństwa — stoją wspólnie na platformie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne — będąc partią niemarksistowską, stojącą nieodmiennie na gruncie socjalizmu — skupia w swoich szeregach różne środowiska inteligencji pracującej, wolne zawody, rzemiosło i inne grupy miejskich warstw pośrednich. Rzesze członkowskie naszego Stronnictwa — możemy to dziś stwierdzić z całą oczywistością — stanęły na gruncie afirmacji naszego ustroju i nie tylko opowiedziały się za budownictwem socjalistycznym w Polsce, ale wspólnie z klasą robotniczą i pracującym chłopstwem ofiarnie to budownictwo realizują i umacniają. Cel podstawowy jest więc jeden — socjalizm. Osiągnięciu tego celu będziemy nadal poświęcać wszystkie swoje siły, szukając najlepszych metod, form, tempa i środków realizacji zadań, co oceniamy jako zjawisko naturalne i twórcze.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Poszukiwanie najlepszych metod, form i środków realizacji wspólnego programu, konfrontacja stanowisk i poglądów — doskonali sam program i jego wykonanie, a zarazem utrwala sojusz trzech partii i FJN jako całości, umacnia więź społeczeństwa z władzą ludową. Na takich zasadach kształtowała się i kształtować się będzie również w przyszłości międzypartyjna współpraca parlamentarna Klubów Poselskich PZPR, ZSL i SD oraz współpraca z bezpartyjnymi posłami, taka będzie codzienna praktyka naszego sojuszu, wspólnych celów i ideałów, sojuszu w służbie narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I w pełni zgadzamy się ze stwierdzeniem Władysława Gomułki, że sojusz i braterska współpraca trzech partii, to wielki dorobek Polski Ludowej, że jest to główne polityczne źródło naszych politycznych sukcesów. Jest to też rokująca, pomyślna zapowiedź dalszych dokonań i osiągnięć w rozkwicie naszego kraju, Wysoka Izbo! Wśród wielu oczekujących Sejm IV kadencji prac, których celem jest dalszy wszechstronny rozwój kraju — na pierwsze miejsce wysuwają się prace nad planem 5-letnim na okres 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Założenia tego planu i jego podstawowe wskaźniki stały w centrum dyskusji i uchwał XV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, który wytyczył główne kierunki rozwoju naszej gospodarki na okres najbliższego pięciolecia; założenia te były również przedmiotem dyskusji i uchwał IV Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego. Program wyborczy Frontu Jedności Narodu oparty został właśnie o treść uchwał tych kongresów partyjnych,. Z faktu tego wynikają określone wnioski — obowiązki i zadania.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne — ponosząc jako partia polityczna współodpowiedzialność za całość spraw kraju, nie wypuszczając ze swego pola widzenia i zainteresowania ogólnonarodowych problemów z zakresu zadań politycznych, gospodarczych, kulturalnych, socjalnych itd. — widzi celowość poświęcenia szczególnej uwagi w swoim działaniu politycznym i organizacyjnym sprawie prawidłowego rozwoju szeroko pojmowanej sfery usług, a więc sfery aktywności, obejmującej liczne dziedziny działalności pozaprodukcyjnej — zarówno zawodów inteligenckich, jak i rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Generalnie można stwierdzić, Obywatele Posłowie, że w nowoczesnym, wysoce rozwiniętym organizmie państwowym — znaczenie ekonomiczne i społeczne szeroko pojmowanych usług w gospodarce narodowej ma tendencję wzrastającą. Tym bardziej w naszych warunkach ustrojowych sfera usług — w szerokim pojęciu tego słowa — awansuje do rangi bardzo istotnego czynnika w prawidłowym rozwoju budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W systemie gospodarki socjalistycznej większość szeroko pojmowanych usług wpływa pośrednio na wzrost dochodu narodowego, na kształtowanie się warunków bytowych ludności, jak też na umacnianie i zwiększanie potencjału gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Takie usługi, jak oświata, podnosząca poziom wykształcenia i świadomości społecznej człowieka, czyniąc zeń pełnowartościowego realizatora zadań w dziedzinie produkcji, zwiększają wydajność pracy, pomnażają wyniki ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Takie usługi, jak na przykład ochrona zdrowia, upowszechnianie różnych gałęzi sztuki ozy porada prawna — zaspokajając potrzeby ludności, stanowią zarazem inwestycję w ten podstawowy czynnik procesu gospodarowania, jakim jest człowiek; usługi wykonywane przez administrację stanowią bardzo ważny element kształtowania się stosunków produkcji, oddziałując między innymi, na przykład, na stopień wykorzystania potencjału gospodarczego; z kolei usługi gospodarcze, naprawcze i inne, wykonywane przez zakłady uspołecznionej i nieuspołecznionej drobnej wytwórczości, decydują o stopniu wykorzystania oraz o czasie użytkowania artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku, w tym również maszyn, narzędzi itd.</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ocena kierunków rozwoju gospodarki narodowej wykazuje, że podczas realizacji poprzednich planów gospodarczych koncentracja nakładów odbywała się poza sferą usług, a w szczególności poza sferą usług odpłatnych. Z tego też względu problem rozwijania usług wymaga stałego zainteresowania zarówno partii politycznych, jak i tych organów administracji, których zadaniem jest zabezpieczenie wzrastających potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa oraz zmienionej struktury popytu.</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#WicemarszalekJanKarolWende">U podstaw tych narastających potrzeb społeczeństwa w zakresie szeroko pojętych usług leży ogólny rozwój i osiągnięcia naszej gospodarki narodowej, które — na przykład w wyniku wzrostu mechanizacji — stwarzają w skali masowej nowe potrzeby społeczne. Toteż wzrostowi produkcji i stopnia wykorzystania współczesnych zdobyczy mechanizacji i techniki w życiu zbiorowym i indywidualnym — musi odpowiadać rozwój sieci usług gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.39" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W niektórych gałęziach naszej gospodarki, jak na przykład w rolnictwie, niedostateczny rozwój działalności usługowej staje się wręcz hamulcem w dalszym rozwoju procesu elektryfikacji, chemizacji i mechanizacji produkcji rolnej oraz ogólnych zmian społecznych, cywilizacyjnych i kulturowych dokonujących się na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-11.40" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Znaczenie szeroko pojmowanych usług w gospodarce narodowej ma też aspekt szerszy.</u>
+ <u xml:id="u-11.41" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W opracowywanym planie 5-letnim ważne miejsce zajmuje problem zabezpieczenia odpowiedniej ilości miejsc pracy dla obywateli wchodzących w wiek produkcyjny, o czym była już mowa w dyskusji. I tu również usługi uwzględnione zostały słusznie jako jedna z tych dziedzin gospodarki, która stwarza pewne możliwości zatrudnienia określonej liczby młodych pracowników. Pogląd ten oparty został między innymi na analizie kosztów uruchamiania nowych miejsc pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.42" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Cieszą nas ciepłe słowa wypowiedziane dziś z tej trybuny przez Obywatela Premiera pod adresem rzemiosła oraz informacja o już podjętych, znanych decyzjach, zmierzających do rozwoju i prawidłowego działania rzemiosła, jak również zapowiedź dalszych słusznych posunięć w zakresie przydziału surowców, lokali, polityki podatkowej, polityki cen, sprawy spółdzielczości mieszkaniowej itd. Nie wątpimy, że kroki te przyniosą oczekiwane rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-11.43" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W trosce o prawidłowy rozwój odpłatnych gospodarczych usług dla ludności poczyniono wiele dla rozszerzenia sieci usług i poprawy ich jakości. Od podjęcia w 1960 r. uchwały Rady Ministrów Nr 194 obserwuje się starania władz o lepsze zaspokojenie usługowych potrzeb ludności, w tym również troskę o rozwój rzemiosła, które w zakresie usług — tak w miastach, jak i na wsi — ma do spełnienia poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-11.44" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Gdy mowa o rzemiośle, z zadowoleniem odnotowaliśmy fakt, :iż przy końcu ubiegłej kadencji uchwalona została przez Sejm ustawa o ubezpieczeniu rzemieślników — o czym dziś mówił Obywatel Premier. Był to jeden z odblasków przysłowiowego — „zielonego światła”, które zapalono dla rzemiosła, spełniającego pozytywną funkcję w gospodarce narodowej. Takich świateł zapaliło się ostatnio więcej, między innymi w centralnej polityce fiskalnej wobec warsztat ów usługowych oraz produkujących na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-11.45" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Niestety, to — „zielone światło” nie wszędzie w terenie płonie wyraźnie. Nadal napływają sygnały mówiące o tym, że centralne zalecenia rozpływają się jakoś po drodze, nie docierają do celu bądź spychane bywają przez różnych nadgorliwców na boczny, ślepy tor.</u>
+ <u xml:id="u-11.46" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie czas dziś, Obywatele Posłowie, na szczegółowe orna wianie problemu rzemiosła, do którego to problemu wypadnie nam jeszcze nieraz powrócić.</u>
+ <u xml:id="u-11.47" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Jak już zaznaczyłem — mówiąc o usługach w szerokim pojęciu tego słowa — mamy na myśli zarówno tradycyjne, gospodarcze dziedziny działalności usługowej, jak i całokształt spraw, związanych z usługami w dziedzinie niematerialnej, w dziedzinie oświaty, kultury, służby zdrowia itd. — ze szczególnym uwzględnieniem mniejszych ośrodków miejskich, dla których aktywizacji mogą one być istotnym bodźcem.</u>
+ <u xml:id="u-11.48" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Małe miasta są bowiem szczególnie predestynowanym terenem dla rozszerzania wszelkich form działalności usługowej — gospodarczej i pozagospodarczej, rozwoju drobnego przemysłu terenowego itp. Rozwój tych dziedzin umożliwiłby zwiększenie zatrudnienia w tych ośrodkach, wykorzystanie miejscowych surowców, powstanie zaplecza dla rolnictwa itd.</u>
+ <u xml:id="u-11.49" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne, poświęcając wiele uwagi problemom małych miast, wskazywało niejednokrotnie, iż istnieją znaczne możliwości podniesienia rangi tych ośrodków, do czego przyczyniłoby się w znacznej mierze utworzenie — na wzór funduszu gromadzkiego — funduszu rozwoju małych miast. Stronnictwo Demokratyczne wskazywało swym ogniwom organizacyjnym i działaczom spośród inteligencji i rzemiosła na zadania, jakie stoją przed nimi w dziedzinie aktywizacji małych miast, poświęcając wytyczeniu tych zadań specjalne Plenum Centralnego Komitetu. Zaleciło ono między innymi zrzeszonej w naszym Stronnictwie inteligencji z małych miast, aby — w ścisłym współdziałaniu z aktywem sojuszniczych partii politycznych, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — stawała w pierwszym szeregu przy podejmowaniu i realizowaniu wszelkich inicjatyw społecznych w małych ośrodkach miejskich, aby służyła sprawie podniesienia rangi małych miast swym doświadczeniem i wiedzą fachową, mając na oku między innymi podnoszenie kultury życia codziennego mieszkańców i estetyki tych ośrodków, rozwijanie ich możliwości i zasobów w dziedzinie turystyki, regionalnej kultury, zaspokajania potrzeb oświatowo-kulturalnych, socjalnych, prawnych itp. najbliższego regionu wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.50" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Do małych miast — aczkolwiek problem ten występuje również i w większych ośrodkach, ale specjalnej ostrości i znaczenia nabiera właśnie w małych miastach — trwa i nasila się napływ młodej kadry fachowców, młodej inteligencji, wychowanej już w Polsce Ludowej. Uważamy za rzecz wielkiej wagi, by tę młodą kadrę związać z tymi ośrodkami poprzez wykazywanie stałej troski i starania o stworzenie jej odpowiednich warunków życia i pracy, poprzez otoczenie jej życzliwością i opieką. Z drugiej strony — od młodej tej kadry wymagać można i trzeba właściwiej, rzetelnej i sumiennej postawy przy wypełnianiu obowiązków i odpowiedzialności za wykonanie powierzonych jej prac i zadań.</u>
+ <u xml:id="u-11.51" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! Program Frontu Jedności Narodu przywiązuje wielką wagę do rozwijania demokracji socjalistycznej — usprawniania pracy aparatu państwowego, walki z niedostrzeganiem przezeń ludzkich trosk i potrzeb, walki z biurokracją. Wszystkie te postulaty łączą się ściśle z doskonaleniem pracy rad narodowych, które dzięki swej strukturze i charakterowi funkcjonowania są powiązaniem elementów władzy państwowej z elementami organizacji typu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.52" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z działalnością rad narodowych styka się bezpośrednio na co dzień każdy obywatel naszego kraju. Ten kontakt: urząd — obywatel, podkreślony w swej wadze uchwaleniem przed pięciu laty przez Sejm Kodeksu postępowania administracyjnego, jest sprawą, która wciąż jeszcze wymaga stałej uwagi oraz troski. I mimo, iż na tym polu wiele poczynań przyniosło dobre owoce, jest często przedmiotem wielu krytycznych — częstokroć słusznych — uwag ze strony społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.53" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rosnące znaczenie organów przedstawicielskich w naszym kraju, ich rozszerzające się stale uprawnienia muszą iść w parze z doskonaleniem pracy tych organów. Stronnictwo nasze wiele uwagi poświęca działalności wszystkich komórek rad narodowych. Skupiając w swych szeregach sporą liczbę członków spośród inteligencji zatrudnionej w administracji, wpajamy im zasadę, iż dobre ułożenie stosunków między urzędem a obywatelem, respektowanie jego uzasadnionych potrzeb i postulatów, wyeliminowanie zbędnych czynności w teku załatwiania spraw, rzetelna i sprawna informacja — stanowią poważny czynnik umacniania zaufania ludzi pracy do organów władzy ludowej, zbliżenia społeczeństwa do rad narodowych, ułatwienia człowiekowi pracy rozwiązywania wielu jego życiowych spraw i problemów. Zbyteczne przy tym chyba mówić szerzej z tej trybuny, iż rady narodowe będą realizatorem programów terenowych, z którymi szliśmy do wyborów. Stąd waga sprawy i jej poważne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-11.54" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Skoro jesteśmy przy problemach rad narodowych, chciałbym z tej trybuny jeszcze raz poświęcić nieco uwagi — jak najkrócej rzecz ujmując — problemowi, o którym mieliśmy możność kilkakrotnie mówić, a który wciąż jest problemem aktualnym. Jest to sprawa środków materialnych, płynących w teren z wielu źródeł — Ministerstwa Kultury i Sztuki, wojewódzkich rad narodowych, związków zawodowych, związków spółdzielczych itp. — z przeznaczeniem na upowszechnianie kultury oraz uruchamianie najrozmaitszych urządzeń socjalnych. Te środki, aczkolwiek może nie adekwatne do narastających wciąż potrzeb, są takie, na jakie nas w bieżącej sytuacji gospodarczej stać. Zsumowane — złotówka do złotówki, milion do miliona — stanowią poważną dźwignię materialną dla podniesienia poziomu kulturalnego korzystających z nich ośrodków. Mimo iż tylko w niektórych, i to nielicznych, terenach w swoim czasie powołane zostały do życia komisje koordynacyjne — praca ich przyniosła zamierzone owoce.</u>
+ <u xml:id="u-11.55" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Chciałbym postulować pod adresem nowo wybranych komisji kultury rad narodowych, by skierowały swe spojrzenie na problem koordynacji środków przeznaczonych na upowszechnianie kultury, a pochodzących z różnych źródeł, i odpowiednio do specyfiki swego terenu — znalazły właściwe formy realizacji tak pożytecznej w tej dziedzinie koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-11.56" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Poważną rolę inspirującą ma tu do spełnienia aktyw polityczny trzech naszych partii, którego zainteresowanie się tym problemem dałoby niewątpliwie możność zwiększenia efektów i bardziej celowego społecznego wykorzystania rozproszonych dotychczas środków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.57" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! Sejm ubiegłej kadencji ma za sobą duży dorobek. Rozwinęły się i umocniły zapoczątkowane w roku 1957 nowe formy pracy naszego ludowego parlamentu. Znalazło to swój wyraz nie tylko w przejęciu przez Sejm pełni funkcji ustawodawczych i kontrolnych, ale i we wzrastającej roli we wszystkich dziedzinach życia publicznego. Rozwinęły i utrwaliły się formy i metody działania tego ważnego organu Sejmu, jakim są komisje sejmowe. Bilans ich działalności jest dodatni. Zdobyte w ubiegłych latach doświadczenia trzeba będzie dalej rozwijać i wzbogacać o nowe wartości.</u>
+ <u xml:id="u-11.58" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na uwagę zasługuje też prawidłowa praktyka uchwalania przez komisje dezyderatów poselskich, które zdobyły sobie trwałe prawo obywatelstwa w polskiej praktyce parlamentarnej. Dezyderaty stały się jakby nową formą zbiorowej interpelacji poselskiej, wspartej autorytetem całej bądź znacznej większości komisji sejmowych — co jest ich niewątpliwą zaletą.</u>
+ <u xml:id="u-11.59" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Łączy się z tym sprawa dalszego wzbogacania dotychczas ukształtowanych form prac Sejmu i — jeśli można, tak powiedzieć — dialogu między władzą ustawodawczo-kontrolną, a władzą wykonawczą, o czym mówił dziś Obywatel Premier — nie tylko na swoiście ekskluzywnym forum komisji sejmowej, ale i na forum szerszym, na plenarnych posiedzeniach Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.60" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlatego też z zadowoleniem witaliśmy w ostatnich latach mające coraz częściej miejsce korzystanie z gościnności tej trybuny przez przedstawicieli rządu, w celu bezpośredniego informowania Wysokiej Izby o ważniejszych problemach naszego życia państwowego bądź wyjaśniania obywatelom posłom niektórych spraw bieżących.</u>
+ <u xml:id="u-11.61" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wyrażamy nadzieję, że ten dobry obyczaj parlamentarny będzie kontynuowany z pożytkiem dla sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.62" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Chciałbym też stwierdzić, z zadowoleniem, iż w zapowiedzi zawartej w dzisiejszym exposé Prezesa Rady Ministrów, że: — „rząd zadania swe wykonywać będzie w ścisłej współpracy pod kontrolą Sejmu; w rozwiniętej jeszcze szerzej niż dotąd współpracy z komisjami sejmowymi” — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego widzi zgodność ze swymi poglądami na rolę naszego ludowego parlamentu, na jego zadania jako najwyższego organu władzy ludowej w naszym kraju i wyraziciela opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.63" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Jak już podkreślali moi przedmówcy, obecna sytuacja międzynarodowa musi budzić naszą troskę w związku z brutalną agresją amerykańską w różnych częściach świata.</u>
+ <u xml:id="u-11.64" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Awanturnicze koła, imperialistyczne uparcie nie chcą wyciągać wniosków z nauki historii i wbrew interesom swych własnych narodów igrają z ogniem, balansując nad przepaścią powszechnego konfliktu zbrojnego. Co to oznacza w dobie broni nuklearnej i rakiet międzykontynentalnych — nie trzeba szeroko dowodzić. Świadomość tej grozy jest powszechna i powszechne jest też oburzenie narodów na tych, którzy Igrają z płomieniem wojny.</u>
+ <u xml:id="u-11.65" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Społeczeństwo polskie potępia agresywną politykę Stanów Zjednoczonych w Wietnamie i Dominikanie. Polska, która po dziś dzień odczuwa skutki wojny i okupacji, naród nasz, który nigdy nie uległ najeźdźcy i z bronią w ręku walczył i wywalczył swoją wolność i niepodległość, z całą sympatią śledzi walkę narodów o wolność i niezawisłość państwową pod każdą szerokością geograficzną.</u>
+ <u xml:id="u-11.66" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jesteśmy sercem i myślami przy bohaterskich żołnierzach południowowietnamskiego ruchu oporu, przy obrońcach niezawisłej Demokratycznej Republiki Wietnamu, przy ofiarnej, odważnej ludności i żołnierzach legalnego rządu dominikańskiego — przy wszystkich patriotach broniących niepodległości swego kraju, swojej godności narodowej, niezawisłości politycznej i ekonomicznej swego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-11.68" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Awanturnicza polityka imperialistów w różnych częściach świata ośmiela coraz bardziej pogrobowców hitleryzmu — zachodnioniemieckich militarystów i odwetowców; coraz częściej słyszeć się dają w NRF butne głosy spadkobierców prusactwa; coraz zuchwalsze są żądania polityków i wojskowych z Bonn, którzy — po remilitaryzacji „klasycznej” — coraz głośniej domagają się już broni nuklearnej. Zdajemy sobie w pełni sprawę z groźnej dla pokoju wymowy tej polityki, połączonej z narastającą propagandą rewizjonistyczną. I dlatego maimy prawo domagać się od mocarstw zachodnich, a przede wszystkim od Stanów Zjednoczonych, aby przywołały do porządku swego zachodnioniemieckiego satelitę i aby położyły kres uprawianej przez NRF wielce niebezpiecznej polityki żądań terytorialnych i propagandy rewanżu, polityki podsycania wśród części społeczeństwa zachodnich Niemiec iluzji o możliwości odwracania tego, co jest nieodwracalne.</u>
+ <u xml:id="u-11.69" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Polska potrzebuje i pragnie trwałego pokoju wokół własnych granic i w świecie. I taki jest niezmienny kierunek naszej polityki zagranicznej, której główne linie omówił dziś w swym exposé Obywatel Premier.</u>
+ <u xml:id="u-11.70" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlatego też, wraz z całym społeczeństwem polskim, popieramy w pełni politykę zagraniczną rządu polskiego, politykę bezpieczeństwa i siły Polski, politykę opartą o trwały sojusz ze Związkiem Radzieckim — sojusz wzmocniony wznowionym dwudziestoletnim Układem na wiosnę tego roku — i o sojusze z innymi krajami socjalistycznymi; politykę jedności państw socjalistycznych, politykę zagrodzenia drogi agresji, politykę rozbrojenia i trwałego pokoju w Europie i w świecie. Popieramy tę politykę. Jest to bowiem jedynie rozsądna i słuszna polityka umacniania bezpieczeństwa, suwerenności i niepodległości naszego państwa, ponieważ jest to polityka współpracy i pokoju ze wszystkimi narodami świata, które pragną żyć w spokoju, pokoju i przyjaźni, działając razem z nami na rzecz lepszego jutra; całej ludzkości. Trzeba równocześnie raz jeszcze podkreślić, o czyim mówił Obywatel Premier, że pragniemy dobrych stosunków i współpracy z całym narodem niemieckim na zasadzie wzajemnego zrozumienia niezawisłych interesów naszych państw. Mówiąc o stosunkach polsko-niemieckich warto dziś w związku ze zbliżającą się 15 rocznicą zawarcia w Zgorzelcu historycznego układu między Polską Rzecząpospolitą Ludową i NRD o wytyczeniu granicy pokoju na Odrze i Nysie — warto podkreślić dobry rozwój stosunków między naszymi państwami, pożyteczny dla obu stron rozwój współpracy gospodarczej i kulturalnej, naszą bliską, sojuszniczą współpracę polityczną i obronną na rzecz pokoju, na rzecz sąsiedzkiej przyjaźni.</u>
+ <u xml:id="u-11.71" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Kraj nasz ufny w przyszłość i w swoją pokojową pracę idzie w spokoju naprzód. Jesteśmy przeświadczeni, że czas działa na naszą korzyść, na rzecz pokoju. Dowodem tego jest też budząca podziw i uznanie odbudowa i rozkwit piastowskich ziem nad Odrą i Nysą. Odbudowaliśmy Wrocław, Gdańsk, Szczecin i dziesiątki innych miast, uczyniliśmy nasze odzyskane ziemie piękniejszymi niż były kiedykolwiek. Owocuje bogato na nich ciężki, twórczy trud Polaka — robotnika i intelektualisty, rolnika i nauczyciela, inżyniera i lekarza, rzemieślnika i urzędnika.</u>
+ <u xml:id="u-11.72" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Odrodzenie i rozkwit polskich ziem zachodnich jest typowym przykładem, co niesie ze sobą pokój i pokojowa praca narodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.73" who="#WicemarszalekJanKarolWende">A pracy tej czeka nas niemało. Realizacja nakreślonych w programie wyborczym Frontu Jedności Narodu wielkich planów wymagać będzie, jak wspominaliśmy, dużego wysiłku społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.74" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Gdy spojrzymy jednak z perspektywy minionego 20-lecia na osiągnięte przez kraj wyniki — stwierdzimy, że jest to wysiłek nie tylko na miarę naszych potrzeb, ale i realnych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-11.75" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne, zgodnie z decyzjami swego VIII Kongresu, będzie nadal przyczyniać się do wzrostu świadomego zaangażowania skupionych w naszych szeregach środowisk inteligencji, rzemiosła i miejskich warstw pośrednich w budowę socjalizmu, aby w ten sposób wzmocnić więzy łączące te warstwy z klasą robotniczą i chłopstwem, aby jeszcze bardziej zbliżyć warstwy i środowiska związane ze Stronnictwem Demokratycznym do organów władzy ludowej, ugruntować wśród nich przekonanie, iż nasz Sejm i nasz rząd są wyrazicielami interesów wszystkich ludzi pracy w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-11.76" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego deklaruję pełne poparcie naszej reprezentacji parlamentarnej dla proponowanego składu nowego rządu, dla przedstawionego Wysokiej Izbie przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów programu działania, będącego zapowiedzią realizacji zadań nakreślonych w programie Frontu Jedności Narodu, którego słuszność potwierdziły wybory w dniu 30 maja bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-11.77" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu obywatelowi posłowi Stanisławowi Stommie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Przemawiać będę w imieniu Koła Posłów — „Znak”, a raczej może ściślej jest powiedzieć, w imieniu tych posłów, którzy reaktywowali już obecnie decyzją swoją Koło Posłów i zwrócą się do Prezydium Sejmu o zatwierdzenie tego Koła.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselStommaStanislaw">Posiedzenie dzisiejsze ma charakter inauguracyjny i przeto w dużej mierze uroczysty. Z uwagi na ten uroczysty charakter nie chciałbym przeciążać przemówienia wieloma szczegółowymi sprawami i wobec tego postaram się ograniczyć do kilku spraw, w naszym zrozumieniu spraw najważniejszych. Początek nowej kadencji Sejmu staje się dla nas siłą rzeczy początkiem nowego etapu w pracy politycznej w państwie. Otóż składając deklarację na początku tego nowego etapu pracy politycznej, ograniczę się właśnie do tego, co dla nas się wydaje najżywotniejsze i najistotniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselStommaStanislaw">Poruszę tu kilka tylko kwestii, alby tym bardziej je uwypuklić i syntetycznie, trochę może upraszczając te kwestie poruszone, zawrzeć w formę dwóch postulatów. Pierwszy postulat dotyczyć będzie kontynuowania reform rozpoczętych w latach 1956—1957, wiążących się z symbolem października. Postulat drugi dotyczyć będzie nowego ułożenia stosunków z kościołem, nowej polityki w dziedzinie wyznaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselStommaStanislaw">W ciągu ubiegłych kadencji posłowie nasi wielokrotnie przemawiali z tej trybuny i zawsze wtedy staraliśmy się zgłaszać jakieś — w naszym rozumieniu — konstruktywne propozycje, zmierzające do przyśpieszenia procesu demokratyzacji oraz od ulepszenia naszej gospodarki społecznej. Czyniliśmy to w przeświadczeniu, że obowiązkiem posła jest stałą troska o — „naprawę Rzeczypospolitej”. Obowiązek zawsze taki sobie przypisywaliśmy i nadal uważamy to za swój obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselStommaStanislaw">Oczywiście, jesteśmy przekonani, że jest to obowiązek nie tylko naszej grupy posłów, ale wszystkich posłów, całego Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej!. Obowiązkiem Sejmu jest dzieło naprawy Rzeczypospolitej, jak to pięknie kiedyś w okresie naszego złotego wieku określił Andrzej Frycz-Modrzewski.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselStommaStanislaw">Takie postawienie sprawy, że się domagamy permanentnego procesu reform, może budzić pewne zastrzeżenia. Można wysunąć obiekcję, że przecież reforma nie może być dziełem ciągłym. Reformy oczywiście nie są celem samym w sobie. Nie chodzi tylko o stworzenie dynamiki zmian. Bardzo słusznie zastrzeżenie to formułował dzisiaj Pan Premier Cyrankiewicz, ironizując na temat nowelizacji i niepotrzebnych zmian ustawowych wprost dla samej przyjemności nowelizacji. Oczywiście, że instytucje dobrze funkcjonujące, dobrze osadzone — że tak powiem — w rzeczywistości nie wymagają zmian. I odwrotnie, trzeba je strzec starannie przed gorączkową nieraz chęcią nowatorstwa dla nowatorstwa. Natomiast uważamy, że reformy są uzasadnione, jako proces stale odbywającej się akomodacji do warunków epoki, proces wytwarzania najlepszych struktur — struktur, które w danym układzie historycznym dają największą szansę sukcesu, umożliwiają społeczeństwom maksimum osiągnięć i najpełniejszy postęp.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż w tym sensie nurt reform powinien być procesem stałym. W społeczeństwie dynamicznym problem reform zawsze jest aktualny. W historii naszej mieliśmy wiek złoty, jest on chlubą dziejów naszego narodu. To przede wszystkim nasz wiek XVI, koniec wieku XV, czasy Zygmuntowskie, okres wielkiej świetności nie tylko ze względu na potęgę państwa, lecz wspaniały rozwój kultury, oświaty, rozkwit myśli politycznej, czasy wielkiej tolerancji itd. Otóż wie każde dziecko, wie każdy uczniak, że wiek złoty to u nas właśnie wiek reform. Przez cały wiek złoty trwała dyskusja na temat reform i nie ustają wołania o reformy. Wtedy to właśnie Andrzej Frycz-Modrzewski pisał swoje dzieło — „O naprawie Rzeczypospolitej”, z którego zapożyczam tutaj to hasło. Później prąd reformatorski się urywa w miarę tego, jak słabnie poczucie odpowiedzialności za życie zbiorowe, za życie wspólne, a więc właśnie za Rzeczpospolitą. Następuje upadek myśli politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselStommaStanislaw">Słuchałem z uwagą dzisiejszego exposé Pana Premiera Cyrankiewicza i w toku mowy Premiera Cyrankiewicza doszedłem do optymistycznego wniosku, że idea reform, jako pewnego permanentnego procesu, nie jest obca obecnemu naszemu rządowi. Pan Premier wyliczał przecież cały szereg problemów, które brane są obecnie na warsztat, które będą — że się tak wyrażę — atakowane pod kątem widzenia weryfikacji ich w życiu i pod kątem widzenia ewentualnych, potrzebnych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselStommaStanislaw">Słyszeliśmy tutaj wyliczenie bardzo obszernego wachlarza spraw, które mają być brane na warsztat. Mówił Pan Premier o sprawie reformy planowania gospodarczego i zarządzania gospodarką społeczną. Sprawa niewątpliwie pilna, doniosła, potrzeba jest oczywista. Dobrze, że problem ten dostał się na warsztat. Chodzi o to, aby teraz nie był rozwiązany połowicznie. Słyszeliśmy ciekawe uwagi na temat planowania alternatywnego.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselStommaStanislaw">Nie będę w te rzeczy wchodził, bo szczupłość czasu mi na to nie pozwala. Wiąże się z tym sprawa bodźców ekonomicznych w gospodarce społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselStommaStanislaw">Słyszeliśmy dzisiaj znowu z ust wicemarszałka Kliszki, że także ten problem jest brany pod uwagę jako problem do studiów i problem do ewentualnych zmian i korektur. Oczekujemy efektywnych wyników także w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselStommaStanislaw">Ponieważ, jak słyszeliśmy, rząd gotów jest rozważać krytycznie cały szereg istniejących uregulowań pod kątem szukania jeszcze lepszych rozwiązań, bardziej odpowiadających ciągle narastającym nowym potrzebom, dlatego my, jako posłowie bezpartyjni, uważamy za swój obowiązek dalej zwracać uwagę władzy na różne inne dziedziny, które dziś wymieniane nie były, ale gdzie również, zdaniem naszym, zaznacza się potrzeba zmian i gdzie powinna wkroczyć śmiała myśl reformatorska.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselStommaStanislaw">Poruszę tu zagadnienie tak ważne, tak bardzo istotne, jak sprawa sprawowanego kierownictwa politycznego przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą w Polsce. Kierownictwo to — można powiedzieć — stało się de facto elementem ustrojowym. Chodzi o to, jak ma być zrealizowane. Ze względu na szczególną rolę, jaką w naszym państwie pełni PZPR, w założeniu należy do niej inspiracja oraz kontrola życia politycznego. Ważne jest natomiast wytyczenie granic między funkcją inspiracji i kontroli a funkcją już samego administrowania. Otóż apelujemy do kierownictwa PZPR o krytyczne skontrolowanie obecnego stanu rzeczy w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselStommaStanislaw">Sytuacja społeczno-polityczna ulega wciąż zmianom. Są nowe warunki i nowe warunki narzucają też konieczność nowych metod w kierownictwie politycznym. Chyba można stwierdzić, że nie jest dziś uzasadnione założenie, że między obywatelem, który należy do jednej z partii politycznych, a obywatelem, który do żadnej partii nie należy — jest obywatelem bezpartyjnym — zachodzą jakieś bardzo istotne różnice w postawie czy w poglądach. Przynależność do jednej z partii, a pozostawanie bezpartyjnym, to już nie jest dziś linia dzieląca obywateli na społecznie i politycznie dojrzałych oraz politycznie niedojrzałych, niewyrobionych.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselStommaStanislaw">Rozwój historyczny powoduje szybkie zanikanie podziałów klasowych, które w Polsce już właściwie nie istnieją, a także coraz bardziej zacierają się również różnice w poglądach politycznych. Ludzie społecznie wyrobieni i odpowiedzialni myślą dziś w Polsce na ogół bardzo podobnie, niezależnie od tego czy znajdują się w kadrach którejś partii politycznej, czy się w tych kadrach nie znajdują. Myśl jest dość podobna i stanowisko jest dość podobne. Ogólne ramy ustrojowe są czymś bezspornym, uznanym dla ogromnej większości obywateli. Zakorzeniło się przeświadczenie, że dalszy rozwój odbywać się powinien na obecnej bazie ustrojowej, a zatem w ramach ustroju socjalistycznego. Zakorzenionym pewnikiem są nasze sojusze, które przeszły próbę życia, przede wszystkim sojusz ze Związkiem Radzieckim. Te podstawowe tezy polityczne stały się dziś niewątpliwie wspólnym dobrem ogromnej większości obywateli. A jeśli tak jest, to społeczeństwo polskie nie zasługuje na nieufność polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselStommaStanislaw">Proces politycznej unifikacji społeczeństwa postępuje szybko, co zresztą było dziś stwierdzane przez osoby tak bardzo miarodajne, jak Pan Premier Cyrankiewicz czy wicemarszałek Kliszko. I w związku z tym sądzimy, że rozwój powinien iść raczej w kierunku zacierania różnic pomiędzy bezpartyjnymi a ludźmi, którzy do partii należą, niż uwypuklania tych różnic. Mówię dlatego, że z pewnym niepokojem obserwowaliśmy raczej pewne tendencje do wzrostu upartyjnienia stanowisk w tym sensie, że wymóg przynależności do partii przesuwał się w ostatnich czasach raczej w kierunku stanowisk niższych. Więc mówię ze względu na zaobserwowanie tego rodzaju procesu, który naszym zdaniem nie jest uzasadniony przez sytuację obiektywną.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselStommaStanislaw">Pytanie dalsze, które chcę skierować do kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dotyczy sprawy tak zwanych podstawowych organizacji partyjnych, które mają dużą rolę do spełnienia, ale która to rola powinna być bardzo właściwie i taktownie ujęta. Pytamy, czy sprawy tej nie należy na nowo rozważyć i przemyśleć w nowych warunkach politycznych. Fakty mają swoją wymowę i fakty powinny służyć za podstawę do wyciągania wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselStommaStanislaw">Mówiono tu dziś bardzo wiele o ostatnich wyborach. Prawie wszyscy mówcy dzisiejsi powoływali się na ostatnie wybory. Istotnie ewenement ten jest bardzo istotny i bardzo — naszym zdaniem — pouczający.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselStommaStanislaw">Stwierdzono tu dziś wielki udział ludności w wyborach, liczny udział w spotkaniach i bardzo rozsądne stanowisko dominujące na tych spotkaniach. To wskazuje na duży stopień wyrobienia społeczeństwa, co łączy się niewątpliwie ze stabilizacją polityczną państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż sądzimy, że fakty dezawuują opinię tych ludzi, którzy chronicznie starają się utrzymywać w sobie tezę o nieufności do naszego społeczeństwa. Powiedzielibyśmy im: jeżeli jest tak dobrze, to dlaczego ma być tak źle. Jeżeli jest tak dobrze z postępem wyrobienia społeczeństwa, tak dobrze z postępem stabilizacji politycznej, dlaczego miałyby być uzasadnione jakieś negatywne osądy ogólne, dotyczące kwalifikacji politycznej naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselStommaStanislaw">Nasuwają się dalsze jeszcze pytania, które chcemy tutaj postawić w ramach tezy o permanentnej naprawie Rzeczypospolitej. Zapytujemy, czy słusznie jest dalej utrzymywać pewne instytucje nadzwyczajne, datujące się z dawnych lat, kiedy sytuacja była zgoła inna, gdy było ostre napięcie wewnętrzne, kiedy były walki wewnętrzne, kiedy jeszcze ustrój się nie utrwalił, a był dopiero in statu nascendi i kiedy ustrój dopiero walczył o utrwalenie.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselStommaStanislaw">Sądzimy, że kodyfikacja Kodeksu karnego, która obecnie się toczy i która niewątpliwie dobiegnie końca jeszcze w toku tej kadencji (jeżeli chodzi o Komisję Kodyfikacyjną), że ta kodyfikacja Kodeksu karnego pozwoli także w tej dziedzinie na znaczne reformy, między innymi na przykład, na likwidację sądów doraźnych. Postulat ten był wysuwany przez obce nam środowiska, niemniej jednak sam w sobie wydaje nam się słuszny.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Wymieniłem tu niektóre zagadnienia, które wydają się nam szczególnie ważne i które obcięlibyśmy poddać pod rozwagę naszym władzom. Dorzucić tu muszę jeszcze jeden postulat, który na początku zapowiedziałem.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselStommaStanislaw">W ramach dzieła naprawy Rzeczypospolitej znaleźć się powinna również sprawa poprawy i normalizacji stosunków między państwem i kościołem — zagadnienie w naszym życiu narodowym ogromnej wagi. Sprawa religii i kościoła obchodzi u nas żywo miliony ludzi, wkracza bowiem w sferę ich życia osobistego. Od początku naszej państwowości jest to sprawa trudna, nastręczająca wielokrotnie poważne komplikacje i wywołująca nieraz poważne tarcia.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselStommaStanislaw">Obecny stan rzeczy w tej kwestii jest niezadowalający. Stwierdzaliśmy to wiele razy i nie ma potrzeby mówić o tym na nowo. Zatargi na tle religijnym są dla społeczeństwa szczególnie nękające i psychologicznie wyczerpujące.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselStommaStanislaw">Dlatego postulat zmiany w tej dziedzinie wydaje nam się sprawą niezwykle pilną. Powtarzamy jednak za każdym razem, kiedy dotykamy tej kwestii: sprawa nie jest jednostronna, ale jest dwustronna. Nie chodzi tylko o stosunek państwa do kościoła, ale chodzi też i wzajemnie — o stosunek kościoła do państwa. Zdarzają się ze strony kościelnej enuncjacje, które musimy dezaprobować, które oceniamy krytycznie. Ale z drugiej strony musimy też przyznać, że są zarządzenia administracyjne, które dla kościoła są krzywdzące, a dla ludności drażniące. Wymienię tylko jeden, jedyny przykład. Ostatnio została tak bardzo ograniczona możność ubezpieczeń społecznych dla zakonników i zakonnic pracujących w jakichkolwiek instytucjach kościelnych, że w praktyce są one prawie zniesione. Otóż to dotyka krzywdząco tych ludzi i wywołuje mnóstwo rozgoryczenia, w naszym przekonaniu zupełnie niepotrzebnego.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselStommaStanislaw">Powodem tych rozmaitych tarć jest brak uregulowania zasadniczego. W roku 1950 zawarte było porozumienie między rządem i episkopatem stanowiące swego rodzaju konkordat wewnętrzny. Odnowiono je w roku 1956. Dziś w praktyce nie gra ono swojej roli, roli praktycznego regulatora. Zresztą, zmienione warunki wymagają już i nowych sformułowań.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselStommaStanislaw">Od czasu pontyfikatu wielkiego papieża Jana XXIII w stosunkach między kościołem a obozem socjalistycznym zaznacza się pewna poprawa. Następstwem tego były bezpośrednie kontakty rządów państw socjalistycznych z przedstawicielami Stolicy Apostolskiej. Jak wiadomo, doszło do podpisania formalnego układu między Stolicą Apostolską a rządem Węgierskiej Republiki Ludowej, a później, o ile nam wiadomo, toczyły się, a może się i toczą nadal, między przedstawicielami Watykanu a rządem CSRS i rządem Jugosławii.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselStommaStanislaw">Mamy więc pozytywne precedensy historyczne. Pragniemy gorąco, aby doszło do rozmów bezpośrednich między naszym rządem a właściwymi organami Stolicy Apostolskiej, by doprowadziły one do układu i do wymiany jakichś wzajemnych reprezentacji dyplomatycznych. Niezależnie od tego są oczywiście pożądane kontakty bezpośrednie pomiędzy przedstawicielami rządu i episkopatu — dlatego bezustannie powtarzamy dezyderat powoływania komisji wspólnej. To nie zmienia faktu, że zasadniczego uregulowania oczekiwać należy od dwustronnego aktu między Stolicą Apostolską i rządem. Przywiązujemy do tego ogromną wagę z bardzo wielu względów. Po pierwsze — układ taki, mający walor międzynarodowy, da większą stabilizację stosunkom; po wtóre — miałoby to ogromne znaczenie psychologiczne i znaczenie symboliczne. Z tego względu byłoby to wielkim wkładem w dzieło pokoju. Mówię to z całą premedytacją i tak na te sprawy patrzymy.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselStommaStanislaw">Jesteśmy przekonani, że w słowach tych nie ma przesady, że układ między rządem PRL a Stolicą Apostolską byłby ogromnie ważnym czynnikiem w dziele ofensywy pokojowej, w dziele umacniania pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselStommaStanislaw">O sytuacji międzynarodowej mówiono dziś bardzo dużo i odmalowywana była w barwach nader czarnych, mówiono z niepokojem o rozwoju sytuacji międzynarodowej ze względu na konflikt ostry w Azji południowo-wschodniej, gdzie agresywna polityka amerykańska stwarza ogromne zagrożenie dla pokoju. W tych warunkach ogromnego znaczenia nabiera wszelkie współdziałanie sił broniących pokoju, sił konstruktywnych, które opowiadają się za pokojowym współistnieniem i za współdziałaniem na rzecz dobra i rozwoju całej ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#PoselStommaStanislaw">Nie potrzebuję tłumaczyć, jak ważnym czynnikiem konstruktywnym i pokojowym stała się Stolica Apostolska od czasu dwóch ostatnich papieży — Jana XXIII i Pawła VI. Wiadomo, jaką sławę zyskał sobie pod tym względem Jan XXIII i jak bardzo jego zasługi na rzecz pokoju były wysoko cenione.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#PoselStommaStanislaw">Kontynuatorem tej linii jest w dalszym ciągu papież Paweł VI.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#PoselStommaStanislaw">Ta postawa papiestwa znajduje żywy oddźwięk w społeczeństwach chrześcijańskich na Zachodzie, i to zarówno w katolickich, jak też i w ośrodkach protestanckich.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#PoselStommaStanislaw">Mówię tu o tych licznych środowiskach i katolickich i protestanckich, które myślą w duchu soboru i — że się tak wyrażę — włączają się w soborowe dzieło reformy. To są środowiska i liczne, i aktywne. Ludzie ci stawiają sobie zadania moralne w zakresie życia publicznego. I w tym sensie można dziś mówić o nowym obozie chrześcijańskim w Europie i poza Europą.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#PoselStommaStanislaw">Nie jest to obóz polityczny, ale obóz w sensie skupienia sił moralnych dla realizacji celów o znaczeniu społecznym, a więc siłą rzeczy też i o konsekwencjach politycznych. To są siły duże.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#PoselStommaStanislaw">Znaczenie tego nowego nurtu jest duże, bo skupia on ludzi zdecydowanych i świadomych celów. Wpływa też to środowisko coraz bardziej na życie, co zwłaszcza zaznacza się w świecie katolików.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#PoselStommaStanislaw">Niestety, nie ma dotąd stałego i skutecznego kontaktu, kontaktu pozytywnego między tym nowym tworzącym się obozem chrześcijańskim a obozem komunistycznym, który przyjmuje zasadę koegzystencji. Nawiązanie takiego kontaktu jest utrudnione na skutek dużych zadrażnień na tle sprawy religijnej. No, bo przecież dla tych ludzi sprawa religijna jest alfą i omegą, jest inspiracją, jest jedyną racją bytu w ogóle.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż panujące nieufności na tle religijnym ogromnie ten kontakt utrudniają i tworzą się wskutek tego zapory trudne do przekroczenia. Utrudnia to koordynację sił pokojowych, co wykorzystują bardzo umiejętnie prawicowe ośrodki zimnowojenne. Powstają stąd szkody duże.</u>
+ <u xml:id="u-13.39" who="#PoselStommaStanislaw">Dlatego nie od dziś mówimy o potrzebie generalnej poprawy stosunków między obozem socjalistycznym i między obozem chrześcijańskim, co łączyć się musi z dezyderatem także nowej polityki w sprawach kościelnych. Polska ma pod tym względem rolę niewątpliwie ogromną do spełnienia.</u>
+ <u xml:id="u-13.40" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Na tym kończę swoje uwagi. Jak powiedziałem, ograniczam się do kilku tylko problemów, dlatego że wydają mi się ogromnie ważne, przywiązujemy do nich jak największą wagę, wydają się nam one problemami absolutnie kluczowymi. I dlatego chcielibyśmy je jak najbardziej uwypuklić.</u>
+ <u xml:id="u-13.41" who="#PoselStommaStanislaw">I na tych dwóch uwagach zasadniczych kończę. Chcielibyśmy, aby znalazły one zrozumienie i znalazły także swoje konsekwencje w ramach reformatorskich poczynań naszego rządu.</u>
+ <u xml:id="u-13.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Porównanie treści wystąpień Premiera w Sejmie z okazji powoływania poszczególnych składów rządów wykazuje trwałość i ciągłość kierunków programowych rządzenia naszym krajem. Aktualne przemówienie zawiera w tezach zasadnicze pokrewieństwo z założeniami z lutego 1957 roku i maja 1961 roku. Pokrewieństwo to dotyczy nie tylko kamieni węgielnych naszej polityki wewnętrznej i międzynarodowej. W zadaniach określanych przez rząd w poszczególnych kadencjach Sejmu powtarzają się akcenty w stosunku do takich zagadnień, jak na przykład: usprawnianie aparatu planowania i zarządzania, dalsze rozszerzanie uprawnień rad narodowych, zabezpieczanie obrotów handlu zagranicznego, efektywność inwestycji, poprawa zaopatrzenia czy też potrzeba wzrostu aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Dzieje Polski od dawna wykazywały niezbędność władzy państwowej, zdolnej zapewnić linię rozwojowej kontynuacji programu raz przyjętego, a słusznego historycznie. Słomiany ogień polskich zamiarów, nużących się długotrwałością konsekwentnego wysiłku, często w przeszłości narodowej pozbawiał pracę pokoleń spodziewanych skutków. Jeśli więc w programach przedstawianych przez rząd na początku kolejnych kadencji Sejmu stwierdzamy ciągłość i rozwój — w ramach przyjętej 21 lat temu socjalistycznej i patriotycznej linii generalnej — to razem z całym świadomym społeczeństwem odczuwamy dojrzałą satysfakcję obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Zróżnicowania natomiast potrzebuje sprawa oceny powtarzania się w zamierzeniach kolejnych rządów tych samych konkretnych zadań. Trzeba tu rozróżnić cele długofalowe od planów dających się zamknąć wykonawczo w ciągu czterech lat. Jasne jest, że na przykład zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa musi w naszych warunkach stanowić program rządowy na wiele kadencji sejmowych. Natomiast, przykładowo mówiąc, cztery lata powinny wystarczyć na zaprowadzenie celowej ekonomicznie dyscypliny w sposobie inwestowania. W poszczególnych zresztą wystąpieniach programowych Premiera znajdują się fragmenty budzące sejmową i społeczną uwagę zarówno w stosunku do wytłumaczalnych obiektywnie, jak też dających się uniknąć braków wykonania programu rządu, przedstawionego w poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Wiemy, że zakrojone na szeroką skalę starania kierownictwa partii i rządu w zakresie dalszej poprawy metod zarządzania gospodarką oraz w dziedzinie postępu technicznego, mają już niedługo znaleźć swoje zastosowanie w życiu, a przede wszystkim w praktyce konstruowania i wykonywania najbliższego planu 5-letniego. Wydaje się jednak, że rozwojowy socjalistyczny ruch umysłowy objął w naszym kraju nie tylko — zasadnicze zresztą w swej doniosłości — zadanie polepszenia metod gospodarowania i sprostania w produkcji wymogom jakościowym nowoczesności. Opinia poważnej części obywateli polskich rozważa nowe zagadnienia intelektualne i polityczne, dyktowane przez współczesność drugiej połowy XX wieku. Przykładowo absorbują obywatelskie myślenie najbardziej świadomej części społeczeństwa następujące problemy:</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselHagmajerJerzy">po pierwsze — nie tylko praktyczny, ale i teoretyczny rozwój założeń demokracji socjalistycznej w okresie przekształcania się państwa dyktatury proletariatu w państwo ogólnonarodowe;</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselHagmajerJerzy">po drugie — nie tylko osiągnięta już, a zademonstrowana masowo, łącznie z duchowieństwem, w wyborach patriotyczna jedność wierzących i niewierzących, ale także intelektualna perspektywa równoprawnego współżycia odrębnych światopoglądów w jednym socjalistycznym narodzie.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Wreszcie ważny dla naszych patriotycznych interesów całokształt zagadnień związanych z trudnościami rozwoju i osiągnięciami światowej myśli socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Nie przypadkowo jako wyznawca światopoglądu chrześcijańskiego poruszam zagadnienie rozwijającego się również w Polsce — socjalistycznego ruchu umysłowego. Zbiega on się w czasie z awangardowym intelektualnie w chrześcijaństwie nurtem odnowy soborowej. My, obywatele Polski Ludowej, z zaangażowaniem chrześcijańskim, patriotycznym i socjalistycznym, jesteśmy żywotnie zainteresowani w dialogu sił materialistycznego i chrześcijańskiego ruchu umysłowego, wbrew wszystkim konserwatywnym postawom i siłom.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselHagmajerJerzy">W warunkach słusznej polityki pokojowego współistnienia i współzawodnictwa — każdy patriota polski prowadzi na co dzień polemikę z taką czy inną obecnością propagandy, godzącej w założenia państwa ludowego. Nie trzeba dodawać, że polemika ta jest skuteczna nie tylko jako prowadzona z pozycji osiągniętego rozwoju kraju w dziedzinie ekonomicznej i technicznej, ale zwycięża ona także całością społeczno-patriotycznej perspektywy Polski w obozie socjalizmu — miejsca Polski w święcie — oraz opiera się na etycznych i intelektualnych walorach socjalistycznego postępu. Dlatego ważny jest w exposé Premiera wyraz troski o stały rozwój świadomości obywatelskiej, towarzyszącej wykonywaniu planów narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Tylko w parlamencie państwa liberalno-burżuazyjnego można by się zapytać w tym miejscu, co ma wspólnego społeczny ruch umysłowy z omawianiem programu rządu, programu — jak się tam mówi — administracji. Istotną natomiast cechą charakteru władz państwa ludowego jest przyjęcie zasady dialogu z obywatelami na temat całokształtu zagadnień ekonomicznych, kulturalnych i społeczno-politycznych, jak też przyjęcie zasady odwoływania się do opinii publicznej. Całość dzisiejszego wystąpienia Premiera można ująć jako programową platformę rządu w tym dialogu, zaleconą do wykonania z pozycji odpowiedzialności patriotycznej i socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Ze szczególną uwagą wysłuchaliśmy fragmentów przemówienia Premiera poświęconych sytuacji międzynarodowej. Doceniamy groźbę, którą stanowi zarówno dla Polski, jak i dla pokoju światowego — niebezpieczna zbieżność tendencji militarystycznych w polityce rządów USA i NRF. Przyjęcie przez Stany Zjednoczone tragicznej w konsekwencjach roli samozwańczego — „żandarma świata” w Wietnamie i Dominikanie, zbiega się z nienotowanym dotychczas nasileniem fali rewizjonizmu i ducha odwetu w NRF. Tę sprzeczną z żywotnymi potrzebami pokoju na świecie sytuację obserwuje z powagą naród polski, będąc całkowicie zjednoczony z polityką międzynarodową swej ludowej władzy. Przy tej okazji stwierdzamy wszyscy raz jeszcze, że sojusz ze Związkiem Radzieckim i dobrosąsiedzkie stosunki z NRD i Czechosłowacją czynią rzeczywiście skutecznym wpływ Polski na właściwe rozwiązywanie problemu Niemiec w Europie i przyczynianie się polityki polskiej do pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Koło Poselskie — „Pax”, głosując za przedstawionym przez Premiera programem rządu, będącym wynikiem twórczej inspiracji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stronnictw współrządzących i wszystkich świadomych sił Frontu Jedności Narodu, czynić to będzie w przekonaniu, że stanowi on zarówno kontynuację, jak i zapowiada dalszy rozwój myśli i działalności w służbie patriotyzmu i socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Janowi Frankowskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przemawiać z tej trybuny w imieniu posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Stowarzyszenie nasze grupuje i działa w kręgu ludzi wierzących, wyznających światopogląd chrześcijański, a więc katolików i ludzi innych wyznań chrześcijańskich. Działalność nasza dotyczy — jak sama nazwa wskazuje — przede wszystkim problemów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselFrankowskiJan">Posłowie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, podobnie jak wszyscy inni posłowie zasiadający na tej sali, zostali wybrani ze wspólnej listy Frontu Jedności Narodu. Jest to fakt, który wyraża nasz współudział wraz z całym społeczeństwem w budowie, umacnianiu i rozwijaniu ustroju socjalistycznego w Polsce. Nasze zaangażowanie nie zostało podyktowane jedynie względem na rację stanu. Nasze zaangażowanie wynika stąd, że obecny ustrój jest wspólnym dobrem nas wszystkich, że dzięki niemu stały się udziałem naszego kraju te wielkie osiągnięcia na przestrzeni owych dwudziestu lat, jakie dzielą nas od zakończenia drugiej wojny światowej, że jedynie dzięki ustanowieniu u nas tego właśnie ustroju otworzyły się przed nami — jako narodem i państwem — wielkie, historyczne perspektywy rozwojowe. Z całą świadomością i powagą zobowiązaliśmy się wczoraj, składając poselskie ślubowanie, do pracy — — „dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselFrankowskiJan">Słusznie Premier Cyrankiewicz wskazał w swoim exposé jako na sprawę najważniejszą — na przemianę postaw społeczeństwa i kształtowanie się jego świadomości socjalistycznej. Olbrzymia większość społeczeństwa — słusznie również stwierdził Premier — widzi w ustroju socjalistycznym główną przyczynę ogromnego skoku, jaki Polska dokonała.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselFrankowskiJan">Krzepiąca i umacniająca optymizm była atmosfera panująca na przedwyborczych spotkaniach. Nie było w niej miejsca na demagogię i frazeologię. Każdy starał się mówić o tym, na czym się zna, z poczucia gospodarskiej troski o sprawy własnego regionu i całego kraju. W życiu społecznym i obywatelskim nie ma u nas podziału na wierzących i niewierzących. Sam miałem okazję obserwować, jak ludzie wprost z nabożeństwa majowego udawali się na spotkania z kandydatami na posłów i radnych. Kampania wyborcza wykazała, że proces patriotycznej integracji społeczeństwa jeszcze bardziej się umocnił, że jedność narodu jeszcze bardziej okrzepła.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselFrankowskiJan">Program Frontu Jedności Narodu spotkał się z akceptacją ze strony społeczeństwa. Słusznie mówił Przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, Edward Ochab, na kwietniowym plenum Komitetu, że: — „Idea zespolenia całego społeczeństwa polskiego wokół programu budowy socjalizmu, wokół wspólnych, ogólnonarodowych zadań umacniania suwerenności i bezpieczeństwa naszej ojczyzny i jej wszechstronnego rozwoju, przeniknęła głęboko w świadomość milionów Polaków i Polek”. Program Frontu Jedności Narodu społeczeństwo nasze darzy zaufaniem i poparciem właśnie dlatego, że jest to program konkretny, realny, pozbawiony pustych obietnic i beztreściowej frazeologii. Społeczeństwo ceni sobie między innymi i to, że z programem tym zeszliśmy niejako w dół, obejmując nim nie tylko sprawy ogólnokrajowe, nie tylko województwa, ale również powiaty i gromady.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselFrankowskiJan">To zaufanie społeczeństwa do programu Frontu Jedności Narodu jest niezwykle cennym kapitałem, jest wartością, której nie wolno zmarnować. Dlatego pozwalam sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby i nowego rządu na wnioski i postulaty wyborców zgłoszone w toku kampanii przedwyborczej. Były one wyrazem zarówno gospodarskiej troski, jak i patriotycznego zaangażowania. Dlatego powinny być one z całym szacunkiem i wnikliwością rozpatrzone. Wiele z nich wyrażało krytyczną ocenę działalności różnych organów administracji. Dobrze więc się stało, że Premier Cyrankiewicz w specjalnym piśmie do przewodniczących rad narodowych zobowiązał ich do zebrania i zewidencjonowania postulatów i wniosków oraz ich rozpatrzenia pod kątem ich zasadności, celowości i możliwości realizacji. Wydaje się nam, że sprawa ta nie może znaleźć się poza polem widzenia również i Sejmu. Jeżeli stawiamy społeczeństwu — i słusznie — określone wymagania, to również społeczeństwo ze swej strony bacznie śledzi, jak traktowane są jego postulaty wysuwane pod naszym adresem.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselFrankowskiJan">Chyba będzie na miejscu, gdy przypomnę tu, jakże słuszne słowa podyktowane rzetelną troską o praworządność, które na IV Zjeździe partii wypowiedział wybitny jej działacz — Ryszard Strzelecki. Oświadczył on wtedy że: — „przypadki biurokratycznego załatwiania spraw obywateli budzą rozgoryczenie, a czasem załamują wiarę ludzi w skuteczność stwarzanych przez nas norm życia społecznego”.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselFrankowskiJan">Na spotkaniach z wyborcami padały głosy wytykające z pozycji gospodarskiej troski i inne również niekorzystne zjawiska odczuwane przez mieszkańców miast i wsi w ich codziennym życiu. Wskazywano więc na braki w zaopatrzeniu, wynikające jakże często z wadliwej dystrybucji, na trudności w komunikacji, na zaniedbania w dziedzinie rozwoju usług. Rolnicy skarżyli się na wadliwość dostarczanego im sprzętu. Te głosy to coś więcej niż skargi i zażalenia. To rzeczowa krytyka. I dlatego nie mogą być lekceważone. W odpowiednim czasie rząd powinien przedstawić Sejmowi wyczerpujące sprawozdanie o sposobie załatwienia wniosków i postulatów wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Początek nowej kadencji, to jednocześnie rozpoczęcie prac nad realizacją programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, a więc uczynienie nowego kroku naprzód w budowie i umacnianiu naszego socjalistycznego ustroju, we wszechstronnym rozwoju kraju. Musimy być świadomi wielkich, poważnych i trudnych zadań z tym związanych. Zadania te stoją przed Sejmem, rządem i całym narodem. Chodzi o to, by nasza praca przy realizacji tych zadań dawała jak największe efekty, by nie było marnotrawstwa ludzkich wysiłków, energii, zapału i talentów, by nie było marnotrawstwa środków materialnych. Dlatego — uważam — Sejm powinien w większym stopniu wykorzystać swe uprawnienia i możliwości w dziedzinie kontroli, więcej dobrej i skutecznej kontroli — oto dewiza, która powinna nam przyświecać. Pod tym względem zgadzamy się w pełni ze stanowiskiem wicemarszałka Zenona Kliszki, wyrażonym swego czasu na konferencji prasowej w Klubie Sprawozdawców Parlamentarnych oraz w artykule ogłoszonym na łamach — „Życia Literackiego”.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselFrankowskiJan">Zgadzamy się też całkowicie z jego poglądem, że więcej uwagi powinien Sejm poświęcić kontroli wykonania budżetu i Narodowego Planu Gospodarczego za okres ubiegły. Dlatego przedstawianie Sejmowi sprawozdania NIK z wykonania planu i budżetu za okres ubiegły, powinno być, naszym zdaniem, przedmiotem debaty odrębnej, a nie przeprowadzanej łącznie z rozpatrywaniem planu i budżetu na okres następny.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselFrankowskiJan">Za bardzo słuszną i ze wszech miar godną realizacji uważamy koncepcję, by do programu prac parlamentarnych wprowadzić debaty problemowe, niekoniecznie związane z jakimś projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselFrankowskiJan">W minionej kadencji Sejm uczynił już udaną próbę w tym kierunku, przeprowadzając debatę w sprawie rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselFrankowskiJan">Nie chciałbym być posądzony o negliżowanie i pomniejszanie znaczenia ustawodawczych prac Sejmu. Wśród zadań naszych w nowej kadencji znajdzie się z pewnością rozpatrzenie i uchwalenie ustaw o wielkiej dla kraju doniosłości. Obok uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawy o budżecie państwa, których znaczenie zrozumiałe jest samo przez się, na porządku prac Sejmu znajdzie się projekt nowego Kodeksu karnego, a także projekt Kodeksu postępowania karnego. Posłowie z Koła Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego przywiązują wielką wagę do obu tych projektów. Zdaniem naszym byłoby dobrze, gdyby Sejm w bieżącej kadencji mógł uchwalić ustawę o pomocy społecznej. Stanowiłaby ona pewnego rodzaju małą kodyfikację, której brak daje się odczuwać. Oczekujemy przedstawienia Sejmowi obecnej kadencji projektów ustaw o prawie budżetowym i planowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselFrankowskiJan">Z zadowoleniem przyjęliśmy do wiadomości, że na warsztacie prac rządu znajduje się sprawa ulepszenia metod planowania i zarządzania. Podzielamy pogląd, że istniejące w tej dziedzinie niedomagania działają hamująco na rozwój gospodarki narodowej, że zmniejszają efekt ludzkiej pracy. Opowiadamy się za dalszą decentralizacją zarządzania gospodarką narodową przez zwiększenie uprawnień przedsiębiorstw. Uważamy również, że należy uprościć system planowania przez dalsze zmniejszenie liczby wskaźników normatywnych na rzecz rachunku ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselFrankowskiJan">Nawiązując do wspomnianej przed chwilą przeze mnie sprawy problemowych posiedzeń Sejmu, poddaję również pod rozwagę Wysokiej Izby poświęcenie jednego z posiedzeń plenarnych systemowi kontroli w naszym państwie. Inne sprawy, które warto byłoby zdaniem naszym rozpatrzyć na takich problemowych posiedzeniach — to, na przykład, sprawa jakości produkcji czy też aktywizacji małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoka Izbo! Wspomniałem już poprzednio o konieczności podnoszenia efektów pracy. Chodzi mi w tej chwili o zwykłą ludzką pracę. Jej wydajność zależy nie tylko od dobrej organizacji i należytego przestrzegania dyscypliny. Ważnym elementem są także warunki, w jakich. praca ta jest wykonywana. Dziś modny jest termin — „humanizacja pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselFrankowskiJan">I dobrze, że jest modny, bo to dowodzi, że sprawa jest przedmiotem zainteresowań i rozważań.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselFrankowskiJan">Z zadowoleniem pragnę stwierdzić, że humanizacja pracy jest też treścią konkretnego działania. Tak więc niedawno czytałem w — „Trybunie Ludu” artykuł red. Zofii Krzyżanowskiej, z którego dowiedziałem się, że w Zakładach Lamp Elektronicznych im. Róży Luksemburg ma zostać utworzone stanowisko — przytaczam dosłownie — — „zastępcy dyrektora do spraw ludzkich”. Do jego zadań będzie należało czuwanie nad realizacją postulatów dotyczących właśnie humanizacji pracy. Ten sam artykuł informuje, że w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telekomunikacyjnych im. Komuny Paryskiej od dawna już działa komisja humanizacji. Są to fakty godne jak największego rozgłoszenia i upowszechnienia. Są to sprawy, które nam, ludziom wierzącym, leżą szczególnie mocno na sercu i deklarujemy swą współpracę w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselFrankowskiJan">Dalsze ważne zagadnienie — to bezpieczeństwo i higiena pracy. Ustawę o bhp uchwalił Sejm poprzedniej kadencji. Stanowi ona chlubną kartę w dziedzinie naszego ustawodawstwa socjalnego. Jest jeszcze jednym wyrazem troski o humanizację pracy, jest tamą chroniącą przed pomnażaniem szeregu ludzi kalekich i chorych, jest więc czynnikiem umacniającym ludzkie szczęście osobiste i rodzinne. Postulować zatem należałoby jej pełną realizację, co uwarunkowane jest między innymi tym, abyśmy niezbyt długo czekali na wydanie przepisów wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselFrankowskiJan">Pozwolą, Obywatele Posłowie, że wtrącę tu dodatkową uwagę. Otóż wydaje mi się, że za wiele uchwalanych jest ustaw zawierających tak zwane delegacje upoważniające do wydawania dalszych aktów normatywnych. Pozwolę sobie przypomnieć, że na 52 artykuły ustawy o bhp przypadało aż 23 na delegacje. Sądzę, że tego rodzaju praktyka powinna być poddana rewizji.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselFrankowskiJan">Chciałbym jeszcze na chwilę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby przy owych ludzkich sprawach. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne wielką uwagę zwraca na los ludzi starych i ich warunki życiowe. Staramy się dopomóc tym ludziom, pracując w Polskim Komitecie Pomocy Społecznej. W obecnej kadencji zamierzamy przyczyniać się w pracy poselskiej do uczynienia wszystkiego, aby ulżyć doli ludzi starych, a zwłaszcza zniedołężniałych, chorych, pozbawionych odpowiedniej opieki rodzinnej. Zabiegać będziemy o kontynuowanie przez Sejm prac nad dalszym ulepszaniem systemu ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia emerytalnego. Uważamy za szczególnie istotną sprawę podniesienie, gdy sytuacja gospodarcza kraju na to pozwoli, rent najniższych. Opowiadamy się również za przyśpieszeniem opracowania programu budowy domów opieki.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselFrankowskiJan">Postulaty te znajdują się zresztą w zaleceniach sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych poprzedniej kadencji, a jak słusznie powiedział we wczorajszym przemówieniu Marszałek Czesław Wy cech: — „Sejm i jego organy korzystać będą z dorobku przekazanego przez komisje sejmowe w poprzedniej kadencji”.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselFrankowskiJan">Ale ludzkie sprawy mają jeszcze i inny aspekt. Chodzi mi o postawę moralną obywateli kraju, wyrażającą się w ich stosunku do naszej ojczyzny, do obowiązków obywatelskich, do pracy społecznej i zawodowej, o ich postawę w życiu rodzinnym, o ich rolę w wychowaniu młodego pokolenia, o ich uczciwość, obowiązkowość, poczucie odpowiedzialności w życiu prywatnym, społecznym i zawodowym. W tego rodzaju sprawach źródłem inspiracji u ludzi wierzących jest światopogląd chrześcijański. Pragnęlibyśmy, aby źródło to i jego wartość dla państwa były należycie doceniane przez ludzi o innym światopoglądzie.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselFrankowskiJan">Z wdzięcznością przyjmować będziemy każdy przejaw troski władz kościelnych o uwzględnienie w pracy duszpasterskiej tego wszystkiego, co może się przyczyniać do rozwijania w ludziach wierzących cnót cechujących dobrego patriotę i obywatela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselFrankowskiJan">W bieżącym roku obchodziliśmy 20 rocznicę zakończenia II wojny światowej. Obchodziliśmy też 20 rocznicę odzyskania Ziem Zachodnich i Północnych. Powrót do macierzy prastarych ziem polskich oraz ich zagospodarowanie i rozwój, to przedmiot radości i dumy całego narodu. Nie ma Polaka, dla którego granica na Odrze, Nysie i Bałtyku nie byłaby granicą trwałą i ostateczną. Słowa Władysława Gomułki, że nie istnieje problem granic, istnieje tylko problem pokoju, wyrażają stanowisko całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na żywy udział w obchodach XX-lecia odzyskania Ziem Zachodnich ludzi wierzących. Pozwolę sobie na przykład wskazać na odbyty 9 czerwca br. w Szczecinie zjazd księży zrzeszenia katolików — „Caritas”. W wygłoszonym z tej okazji referacie przytoczone zostały następujące słowa zawarte w apelu nieżyjącego już kardynała Augusta Hlonda:</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselFrankowskiJan">„Gdy wybiła godzina rachunku stulecia, a wy kochani bracia i siostry, ruszyliście ze wszystkich dzielnic polskich i z zagranicy, by osiedlić się na piastowskich ziemiach nadodrzańskich, na pomorskich wyżynach i wybrzeżach, Warmii zielonej, nad mazurskimi jeziorami, szedł z wami kościół. Trwajcie! Nie poddawajcie się lękom ani zniechęceniu. Bądźcie ufni, spokojni. To co tworzycie, ma się ostać na wieki. Mamy bronić praw i dobra Rzeczypospolitej także z obowiązku sumienia chrześcijańskiego. Jest naszą chrześcijańską powinnością zabezpieczyć kraj przed powtórzeniem się katastrofy ostatnich lat”.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#PoselFrankowskiJan">Dobrze się stało, że słowa te zostały przypomniane. Są one obowiązujące dla wszystkich katolików polskich, świeckich i duchownych. Obowiązujące na dziś i na jutro. Warto przytoczyć jeszcze stwierdzenie zawarte w rezolucji uchwalonej na szczecińskim zjeździe:</u>
+ <u xml:id="u-17.28" who="#PoselFrankowskiJan">„Jesteśmy głęboko przeświadczeni, że dotychczasowe osiągnięcia — chodzi o osiągnięcia na Ziemiach Zachodnich i Północnych — zostały umożliwione przemianami społecznymi i ustrojowymi, jakie dokonały się w naszym kraju w ciągu minionego XX-lecia”.</u>
+ <u xml:id="u-17.29" who="#PoselFrankowskiJan">Zjazd w Szczecinie był słuszną odpowiedzią na zakusy zachodnioniemieckich rewizjonistów, którym, niestety, udzielają swego poparcia niektórzy biskupi z Niemieckiej Republiki Federalnej, kierujący się nie poczuciem sprawiedliwości i dążeniem do utrwalenia pokoju na świecie, ale hołdujący odwiecznemu pruskiemu hasłu: — „Drang nach Osten”.</u>
+ <u xml:id="u-17.30" who="#PoselFrankowskiJan">Taką odpowiedzią są również zapoczątkowane dnia 20 czerwca br. w Olsztynie obchody XX-lecia powrotu diecezji zachodnich i północnych. Nadano im charakter przede wszystkim kościelny, ale nie brak w nich akcentów patriotycznych. Pragnęlibyśmy, by te piękne i podniosłe obchody unaoczniły także ludziom wierzącym i tę niewątpliwą prawdę, że odbudowa organizacji życia kościelnego i religijnego na tych ziemiach wiąże się nierozerwalnie z ich odbudową i wszechstronnym rozwojem, z dokonaniami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, z osiągnięciami mieszkańców obszarów położonych nad Odrą, Nysą i Bałtykiem. I tych wierzących i tych niewierzących. Wszystkich. I tam proces narodowej integracji rozwinął się i umocnił. Miejmy też nadzieję, że echa tych obchodów dotrą do Stolicy Apostolskiej i zabrzmią jak przypomnienie, że przecież polskie diecezje na Ziemiach Zachodnich i Północnych nie są jeszcze dotąd w pełni erygowane mimo, że od zakończenia wojny minęło już 20 lat, a wierząca ludność tych terenów, dawniej w ogromnej większości niekatolicka, w przeważającym stopniu należy dziś do wiernych kościoła katolickiego.</u>
+ <u xml:id="u-17.31" who="#PoselFrankowskiJan">Sprawa Ziem Zachodnich i Północnych łączy w jednym patriotycznym froncie nie tylko wszystkich Polaków w kraju. Za swoją uważają ją również szerokie koła Polonii zagranicznej. Polonijne obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego dały tego liczne dowody. W przyszłym roku nastąpi zakończenie obchodów. Odbędą się również uroczystości tysiąclecia chrztu Polski. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne stoi na stanowisku, że dwoistość tych obchodów nie musi i nie powinna być okazją dla wytwarzania atmosfery, w której wysuwałyby się na czoło momenty antagonistyczne, podważające jedność polskiej społeczności. Tak jak w świeckich obchodach Tysiąclecia Państwa Polskiego nie należy przemilczać czy pomniejszać roli chrztu w rozwoju państwowości polskiej, tak samo w religijnych obchodach tysiąclecia chrztu nie może być nic, co sprzeczne jest z duchem chrześcijańskiej miłości i pokoju, które tak akcentował w swoich poczynaniach i wypowiedziach niezapomniany papież Jan XXIII. Słuszny i zrozumiały jest szacunek dla przeszłości narodu, dla tysiącletnich dziejów naszego państwa. Pamiętajmy jednak, że do Tysiąclecia należy również pierwsze 20-lecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dorobek tego dwudziestolecia tak bogaty i wszechstronny, to owoc pracy współczesnego pokolenia Polaków. Dlatego też ta współczesność musi mieć należne sobie miejsce w obchodach Tysiąclecia.</u>
+ <u xml:id="u-17.32" who="#PoselFrankowskiJan">Są, niestety, na emigracji koła — należy do nich, z goryczą to stwierdzam, część polskiego duchowieństwa pracującego w środowiskach polonijnych — które próbują wykorzystać tysiąclecie chrztu dla rozpętania kampanii politycznej przeciwko Polsce Ludowej. Mamy tu do czynienia z bezceremonialnym nadużywaniem religii dla zgoła niereligijnych celów, mamy też do czynienia z działalnością szkodzącą naszemu narodowi i krajowi. Pozwalamy sobie poddać tę sprawę pod rozwagę księdzu Prymasowi Kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu, który z tytułu misji powierzonej mu przez Stolicę Apostolską sprawuje duszpasterską opiekę nad Polonią zagraniczną.</u>
+ <u xml:id="u-17.33" who="#PoselFrankowskiJan">Tysiąclecie Państwa Polskiego i tysiąclecie chrztu Polski powinny w naszym narodzie wyzwalać dążenia sprzyjające postępującemu procesowi patriotycznej integracji. Powinny stać się punktem wyjścia dla poczynań politycznych na dalszą metę.</u>
+ <u xml:id="u-17.34" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Stosunki między kościołem i państwem w Polsce komplikowane są przez doraźne trudności i zadrażnienia. A przecież w interesie obu stron leży właściwe rozwiązanie istniejących trudności. Problem jest skomplikowany, ale w warunkach obopólnej dobrej woli, szacunku i tolerancji możliwy do rozwiązania. Wielką pomocą byłoby w naszym przekonaniu nawiązanie stosunków między Polską Rzecząpospolitą Ludową i Watykanem. O pożyteczności takich kontaktów mówią nam doświadczenia Węgier, Jugosławii, Czechosłowacji. Zbliża się IV sesja II Soboru. Zdecyduje ona o roli kościoła we współczesnym świecie. W naszym przekonaniu powinna to być rola, o której myślał i realizował ją Jan XXIII, a więc: — „...okazywać gotowość do lojalnej współpracy, do osiągnięcia wspólnymi siłami tego, co albo jest dobre z samej natury — albo też do dobrego prowadzi”. — pisał Jan XXIII pod adresem katolików. Wskazanie to kieruje się i do nas katolików polskich i do kościoła w Polsce. Dla normalizacji stosunków kościół-państwo duże znaczenie miałoby zaspokojenie i respektowanie słusznych postulatów kościoła.</u>
+ <u xml:id="u-17.35" who="#PoselFrankowskiJan">Wspomniałem poprzednio, że w życiu społecznym i obywatelskim nie ma u nas podziału na wierzących i niewierzących. Są natomiast odrębności światopoglądowe, które ku ogólnemu pożytkowi powinny być szanowane tym bardziej, że bynajmniej nie wykluczają one dialogów. W naszym przekonaniu dialog taki będzie twórczy i konstruktywny tylko wtedy, gdy dotyczyć on będzie stałego ulepszania i pogłębiania współpracy między ludźmi wierzącymi a niewierzącymi.</u>
+ <u xml:id="u-17.36" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Zebraliśmy się w tej sali polskiego parlamentu, gdy sytuacja międzynarodowa budzi uzasadniony niepokój. Brudna wojna, którą Stany Zjednoczone rozpoczęły w Wietnamie oraz wypadki w Dominikanie wywołują troskę o losy pokoju na świecie. Nie wolno też lekceważyć awanturniczych poczynań rządu NRF. Toteż szczególnie na czasie zbierze się niebawem w Warszawie Krajowa Konferencja Polskiego Ruchu Pokoju. Szczególnie ważnym wydarzeniem będzie Światowa Konferencja Pokoju w Helsinkach. Pragnę przy sposobności podkreślić, że Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne przywiązuje znaczenie do działalności ruchu pokoju, a jego działacze biorą w nim aktywny udział. Polska Rzeczpospolita Ludowa prowadzi konsekwentnie politykę pokojową, występuje z konkretnymi inicjatywami, wierna jest zasadzie pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest jednocześnie świadoma swej siły oraz wartości swoich sojuszów, a przede wszystkim braterskiego sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Niedawne przedłużenie tego sojuszu o dalsze 20 lat jest wydarzeniem o wielkiej doniosłości.</u>
+ <u xml:id="u-17.37" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne uważa, że obowiązkiem całego społeczeństwa jest realizowanie programu wyborczego Frontu Jedności Narodu. Tylko własną pracą, wydajną praca, utrwalać i pomnażać będziemy te wartości, które stworzyliśmy w minionym powojennym dwudziestoleciu. Program Frontu Jedności wskazuje nam drogę działania. Tą drogą podążać będziemy wszyscy wierzący i niewierzący, zjednoczeni we wspólnym patriotycznym wysiłku — zjednoczeni w zaufaniu do kierownictwa politycznego narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.38" who="#PoselFrankowskiJan">Z zaufaniem odnosimy się do przedstawionego w expose Prezesa Rady Ministrów sposobu realizacji programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, będziemy też głosować za wyrażeniem votum zaufania przez Sejm rządowi, którego skład przedstawił nam Premier Józef Cyrankiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-17.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-17.40" who="#PoselFrankowskiJan">Lista mówców została wyczerpana. Wobec ego zamykam dyskusję nad oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-17.41" who="#PoselFrankowskiJan">Art. 48 regulaminu Sejmu ustala, że Sejm powołuje rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-17.42" who="#PoselFrankowskiJan">Wnioski Prezesa Rady Ministrów głosowane są łącznie.</u>
+ <u xml:id="u-17.43" who="#PoselFrankowskiJan">Na podstawie listy obecności stwierdzam, że w posiedzeniu biorą udział prawie wszyscy posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-17.44" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.45" who="#PoselFrankowskiJan">Kto z Obywateli Posłów jest za przedstawionymi wnioskami Obywatela Prezesa Rady Ministrów co do składu rządu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-17.46" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.47" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.48" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.49" who="#PoselFrankowskiJan">Stwierdzam, że Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
+ <u xml:id="u-17.50" who="#PoselFrankowskiJan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołał na wniosek Prezesa Rady Ministrów następujących członków Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-17.51" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów — Stefan Ignar.</u>
+ <u xml:id="u-17.52" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów — Piotr Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-17.53" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów — Zenon Nowak.</u>
+ <u xml:id="u-17.54" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów i Przewodniczący Komitetu Nauki i Techniki — Eugeniusz Szyr.</u>
+ <u xml:id="u-17.55" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów — Julian Tokarski.</u>
+ <u xml:id="u-17.56" who="#PoselFrankowskiJan">Wiceprezes Rady Ministrów — Franciszek Waniołka.</u>
+ <u xml:id="u-17.57" who="#PoselFrankowskiJan">Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — Stefan Jędrychowski.</u>
+ <u xml:id="u-17.58" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — Marian Olewiński.</u>
+ <u xml:id="u-17.59" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Finansów — Jerzy Albrecht.</u>
+ <u xml:id="u-17.60" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Gospodarki Komunalnej — Stanisław Sroka.</u>
+ <u xml:id="u-17.61" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Górnictwa i Energetyki — Jan Mitręga.</u>
+ <u xml:id="u-17.62" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Handlu Wewnętrznego — Mieczysław Lesz.</u>
+ <u xml:id="u-17.63" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Handlu Zagranicznego — Witold Trąmpczyński.</u>
+ <u xml:id="u-17.64" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Komunikacji — Piotr Lewiński.</u>
+ <u xml:id="u-17.65" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Kultury i Sztuki — Lucjan Motyka.</u>
+ <u xml:id="u-17.66" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — Roman Gesing.</u>
+ <u xml:id="u-17.67" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Łączności — Zygmunt Moskwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.68" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Obrony Narodowej — Marian Spychalski, Marszałek Polski.</u>
+ <u xml:id="u-17.69" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Oświaty — Wacław Tułodziecki.</u>
+ <u xml:id="u-17.70" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Przemysłu Chemicznego — Antoni Radliński.</u>
+ <u xml:id="u-17.71" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Przemysłu Ciężkiego — Janusz Hrynkiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-17.72" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Przemysłu Lekkiego — Eugeniusz Stawiński.</u>
+ <u xml:id="u-17.73" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu — Feliks Pisula.</u>
+ <u xml:id="u-17.74" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Rolnictwa — Mieczysław Jagielski.</u>
+ <u xml:id="u-17.75" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Spraw Wewnętrznych — Mieczysław Moczar.</u>
+ <u xml:id="u-17.76" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Spraw Zagranicznych — Adam Rapacki.</u>
+ <u xml:id="u-17.77" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Sprawiedliwości — Stanisław Walczak.</u>
+ <u xml:id="u-17.78" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Szkolnictwa Wyższego — Henryk Golański.</u>
+ <u xml:id="u-17.79" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Zdrowia i Opieki Społecznej — Jerzy Sztachelski.</u>
+ <u xml:id="u-17.80" who="#PoselFrankowskiJan">Minister Żeglugi — Janusz Burakiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-17.81" who="#PoselFrankowskiJan">Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości — Włodzimierz Lechowicz.</u>
+ <u xml:id="u-17.82" who="#PoselFrankowskiJan">Przewodniczący Komitetu Pracy i Płac — Aleksander Burski.”</u>
+ <u xml:id="u-17.83" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Wybór stałych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.84" who="#PoselFrankowskiJan">W myśl art. 28 regulaminu Sejm wybiera 19 stałych komisji.</u>
+ <u xml:id="u-17.85" who="#PoselFrankowskiJan">Wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej został dokonany na poprzednim posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-17.86" who="#PoselFrankowskiJan">Proponowane składy osobowe pozostałych 18 komisji zostały w dniu wczorajszym Obywatelom Posłom doręczone.</u>
+ <u xml:id="u-17.87" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.88" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby do składu podanego już Obywatelom Posłom dodać jeszcze nazwiska posłów: Franciszka Mleczko z ZSL i Stanisława Poczęsnego z PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.89" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi w sprawie proponowanego składu? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.90" who="#PoselFrankowskiJan">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem wymienionych we wniosku posłów z dodanym uzupełnieniem do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-17.91" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.92" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.93" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.94" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-17.95" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi w sprawie kandydatów do tej Komisji? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.96" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie, proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-17.97" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.98" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.99" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.100" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.101" who="#PoselFrankowskiJan">Do proponowanego składu proszę dopisać jeszcze posła Wiktora Wróbla z ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-17.102" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi w sprawie kandydatur? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.103" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.104" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.105" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.106" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.107" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Handlu</u>
+ <u xml:id="u-17.108" who="#PoselFrankowskiJan">Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.109" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.110" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie, proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-17.111" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.112" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.113" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.114" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Komunikacji i Łączności.</u>
+ <u xml:id="u-17.115" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby dodać do proponowanej listy jeszcze posłów Stanisław Heidnera — PZPR i Czesława Waryszaka — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.116" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi co do składu Komisji? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.117" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.118" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.119" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.120" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.121" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Kultury i Sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-17.122" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby dodać do proponowanej listy jeszcze posła Tadeusza Gutowskiego — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.123" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.124" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.125" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.126" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.127" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.128" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-17.129" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.130" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.131" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.132" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.133" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.134" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.135" who="#PoselFrankowskiJan">Jest dodatkowa propozycja, aby skreślić z listy posła Grzegorza Korczyńskiego — PZPR, a dopisać jeszcze posła Stanisława Kociołka — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.136" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.137" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.138" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.139" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.140" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.141" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Oświaty i Nauki. Jest jeszcze propozycja, aby dodać do proponowanej listy posła Jana Wąsickiego — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.142" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.143" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.144" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.145" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.146" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.147" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-17.148" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby dodać jeszcze do proponowanej listy posłów: Władysława Kuszyka — PZPR i Michalinę Tatarkównę-Majkowską — PZPR, a skreślić z tej listy posła Michała Polnara — ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-17.149" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.150" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.151" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.152" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.153" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.154" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.155" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby z przedstawionej Obywatelom Posłom listy skreślić posłankę Irenę Sroczyńską — PZPR, a dopisać posłankę Henrykę Golińską — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.156" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.157" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem tej Komisji?</u>
+ <u xml:id="u-17.158" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.159" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.160" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.161" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.162" who="#PoselFrankowskiJan">Jest jeszcze propozycja, aby z listy skreślić posła Stanisława Poczęsnego — PZPR, a dopisać posła Tadeusza Młyńczaka — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.163" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.164" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.165" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.166" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.167" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.168" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.169" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby z listy skreślić nazwisko posła Franciszka Mleczko — ZSL, który będzie pracował w innej Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-17.170" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.171" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.172" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.173" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.174" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.175" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-17.176" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby z proponowanej listy skreślić posłów Jana Pysza — PZPR i Wiktora Wróbla — ZSL, a dopisać nazwisko posła Michała Polnara — ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-17.177" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-17.178" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie, proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-17.179" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.180" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.181" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.182" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.183" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby dodać jeszcze do proponowanej listy posła Grzegorza Korczyńskiego — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.184" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-17.185" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem tej Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.186" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.187" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.188" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.189" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.190" who="#PoselFrankowskiJan">Jest propozycja, aby dodać do proponowanej listy posła Wojciecha Jaruzelskiego — PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-17.191" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.192" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.193" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.194" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.195" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.196" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-17.197" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.198" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.199" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.200" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.201" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.202" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do wyboru Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-17.203" who="#PoselFrankowskiJan">Czy są jakieś uwagi? Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.204" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest za wyborem Komisji w proponowanym składzie?</u>
+ <u xml:id="u-17.205" who="#PoselFrankowskiJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.206" who="#PoselFrankowskiJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.207" who="#PoselFrankowskiJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.208" who="#PoselFrankowskiJan">Stwierdzam, że Sejm dokonał wyboru stałych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.209" who="#PoselFrankowskiJan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-17.210" who="#PoselFrankowskiJan">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję przyjęcia uchwały zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 2:</u>
+ <u xml:id="u-17.211" who="#PoselFrankowskiJan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 41 ust. 4 regulaminu postanawia zamknąć pierwszą sesję Sejmu z dniem 25 czerwca 1965 r.” Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-17.212" who="#PoselFrankowskiJan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-17.213" who="#PoselFrankowskiJan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.214" who="#PoselFrankowskiJan">Stwierdzam, że Sejm przyjął uchwałę o zamknięciu pierwszej sesji Sejmu IV kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-17.215" who="#PoselFrankowskiJan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-17.216" who="#PoselFrankowskiJan">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Lucynę Adamowicz o odczytanie komunikatu o posiedzeniach komisji.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Posiedzenia komisji sejmowych odbędą się w dniu dzisiejszym, to jest 25 czerwca br. według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">o godz. 20 min. 15 zbiorą się Komisje:</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Budownictwa i Gospodarki Komunalnej —w sali nr 67, Dom Poselski, Handlu Wewnętrznego —w sali nr 70, Dom Poselski, Obrony Narodowej —w sali nr 101, Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów —w sali nr 118, Spraw Zagranicznych —w sali nr 102, Wymiaru Sprawiedliwości —w sali nr 121, o godz. 20 min. 30 zbiorą się następujące Komisje:</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Gospodarki Morskiej i Żeglugi —w sali nr 101,</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Kultury i Sztuki —w sali nr 70, Dom Poselski,</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego —w sali nr 121,</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — w sali nr 102, Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego —w sali nr 118, Zdrowia i Kultury Fizycznej —w sali nr 67, Dom Poselski, o godz. 20 min. 45 zbiorą się następujące Komisje:</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Handlu Zagranicznego —w sali nr 101,</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Komunikacji i Łączności —w sali nr 121,</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Oświaty i Nauki —w sali nr 118,</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Pracy i Spraw Socjalnych —w sali nr 70, Dom Poselski,</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#SekretarzposelLucynaAdamowicz">Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy —w sali nr 67, Dom Poselski, Spraw Wewnętrznych —w sali nr 102.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy drugie posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min. 10)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..95e35f6
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
@@ -0,0 +1,103 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00003-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>3 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>3 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">3</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1965-11-11 i 12</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="KadencjaIVSesja" role="speaker">
+ <persName>Kadencja IV — Sesja</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterFinansowJerzyAlbrecht" role="speaker">
+ <persName>Minister Finansów Jerzy Albrecht</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamRapacki" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adam Rapacki</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBanachKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Banach Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBiernackaKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Biernacka Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBiesFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bies Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBodalskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bodalski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCieslakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cieślak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaszczukBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jaszczuk Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrassowskaEugenia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krassowska Eugenia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLutyBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Luty Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatynskiIgor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatyński Igor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRapackiAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rapacki Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRudczykMaksym" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rudczyk Maksym</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStachuraMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stachura Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasilkowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wasilkowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawieyskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawieyski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZolkiewskiStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żółkiewski Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Stefan Jędrychowski.</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelZofiaGrzebisz" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Zofia Grzebisz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..86f7cca
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,962 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#KadencjaIVSesja">II</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#KadencjaIVSesja">Sprawozdanie Stenograficzne z 3 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 11 i 12 listopada 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#KadencjaIVSesja">Warszawa 1 9 6 5</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16)</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 28 października 1965 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać drugą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 30 października 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa Julian</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#komentarz">Horodecki”</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Zofię Grzebisz i Tadeusza Młyńczaka.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#Marszalek">Protokoły 1 i 2 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte, gdyż nie wniesiono przeciwko nim zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska umieszczone będą w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem zakomunikować muszę Obywatelom Posłom, że w ostatnich miesiącach zmarli dwaj nasi Koledzy: poseł ziemi szczecińskiej Jan Wiensek i poseł miasta Warszawy — Oskar Lange.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#Marszalek">Jan Wiensek urodził się w 1909 r. w rodzinie chłopskiej na Podlasiu. W okresie międzywojennym pracował długie lata jako robotnik, a po wojnie, po wyzwoleniu Ziem Zachodnich, jako jeden z pierwszych osadników w powiecie stargardzkim brał czynny udział w odbudowie gospodarczej tych ziem i pełnym ich złączeniu z macierzą.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#Marszalek">Jan Wiensek był długoletnim i aktywnym działaczem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, ostatnio — wiceprezesem Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Szczecinie i prezesem Komitetu Powiatowego w Stargardzie szczecińskim. Był także aktywnym organizatorem i ambitnym działaczem kółek rolniczych. Wybrany w roku 1961 posłem na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zasiadał w Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, z ramienia której referował tu w tej sali w 1962 r. projekt ważnej ustawy dotyczącej uprawnień i obowiązków w zakresie wymiany gruntów chłopskich. Wybrany znowu posłem na Sejm w ostatnich wyborach, ponownie powołany został przez Wysoką Izbę do składu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Ciężka choroba nie pozwoliła mu na rozwinięcie aktywnej działalności w Sejmie IV kadencji. Zmarł w dniu 2 sierpnia; ubył z naszych szeregów oddany Polsce Ludowej poseł, cieszący się wielkim szacunkiem i szczerym zaufaniem szerokiego aktywu działaczy społecznych i politycznych województwa szczecińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#Marszalek">W dniu 2 października zmarł także poseł na Sejm — zastępca Przewodniczącego Rady Państwa, profesor Oskar Lange. Znana jest Obywatelom Posłom Jego droga życiowa. Urodzony w Tomaszowie Mazowieckim w 1904 r. ukończył studia prawno-ekonomiczne w latach dwudziestych, studiował potem dalej za granicą, a w latach trzydziestych objął katedrę na jednym z uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych. Od młodych lat związany był z ruchem socjalistycznym. W czasie II wojny światowej był jednym z organizatorów lewicowego ruchu wśród Polonii amerykańskiej i współtwórcą Amerykańsko-Polskiej Rady Robotniczej, z ramienia której nawiązywał kontakty ze Związkiem Patriotów Polskich w Związku Radzieckim. Po wojnie znalazł się w gronie najwybitniejszych działaczy państwowych i politycznych Polski Ludowej. Od roku 1948 był niezmiennie członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od roku 1957 pełnił — z dokonanego przez Sejm wyboru — zaszczytne obowiązki zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa. Był jednocześnie od wielu lat członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, wybitnym i twórczym teoretykiem w dziedzinie ekonomii politycznej socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#Marszalek">Oskar Lange od wielu lat zasiadał w tej Izbie. Był posłem na Sejm Ustawodawczy, posłem do Sejmu I, II, III i IV kadencji. Wielokrotnie słyszeliśmy tu Jego głos. Był to głos oddanego sprawie budownictwa ustroju socjalistycznego działacza ruchu robotniczego; był to jednocześnie głos światowej sławy uczonego, znakomitego znawcy teorii i praktyki ekonomicznej. Te dwa nurty splatały się bowiem nierozłącznie w działalności i wystąpieniach Oskara Langego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#Marszalek">Z trybuny sejmowej przedstawił Oskar Lange dwukrotnie z ramienia sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — projekty 5-letnich planów rozwoju gospodarki narodowej na lata 1956—1960, a następnie także na lata 1961—1965. Był ponadto referentem kilku rocznych projektów narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa, zabierał także wielokrotnie głos w sprawach dotyczących sytuacji międzynarodowej, w sprawach ustrojowych i w sprawach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#Marszalek">Oskar Lange piastował w Sejmie szereg stanowisk z wyboru. Był w swoim czasie przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR; był przez długie lata przewodniczącym sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz w Sejmie Ustawodawczym Komisji Spraw Zagranicznych; piastował także przez pewien czas funkcję przewodniczącego Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej. Przykładał On dużą wagę do sprawy rozwoju różnych form demokracji socjalistycznej; zwracał baczną uwagę na prawidłowe kształtowanie się oddziaływania Sejmu na rozwój ekonomiczny naszego kraju. — „W myśl Konstytucji i zasad naszego ludowo-demokratycznego ustroju — mówił w tej sali — Sejm jest nie tylko organem ustawodawczym. Jest on najwyższym organem władzy państwowej i władzę tę spełniać musi we wszystkich zakresach. Szczególnie zaś ważnym atrybutem władzy państwowej jest — jak podkreślał — stała kontrola działalności rządu. Sejm — mówił — nie tylko uchwala ustawy, ale także kontroluje ich wykonanie”.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#Marszalek">W ostatniej kampanii wyborczej do Sejmu mógł już tylko wziąć udział na drodze pisemnej. — „...Obłożna choroba — pisał w liście do redakcji „Trybuny Ludu” — ...uniemożliwiła mi aktywny udział w kampanii wyborczej.” Wyrażał jednak nadzieję, że planowane spotkania z wyborcami dojdą do skutku w późniejszym terminie. — „Liczę jednak na to — pisał — że będę miał możność licznej dwustronnej wymiany zdań, która dla mnie zawsze była...cennym źródłem informacji”.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Budowniczy Polski Ludowej Oskar Lange wniósł wielki wkład w pracę Sejmu, w jego dorobek, w jego konkretne, polityczne i gospodarcze osiągnięcia. Ciężką stratę ponieśliśmy wszyscy przez Jego tak przedwczesną śmierć. Odszedł od nas wybitny działacz państwowy i partyjny, światowej miary uczony, wybitny parlamentarzysta, a wreszcie serdecznie bliski nam, niezmącenie pogodny, skromny, uprzejmy i pełen mądrego optymizmu Kolega i Towarzysz. Cześć Jego pamięci!</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#Marszalek">Proponuję, aby pamięć obu zmarłych Kolegów zechcieli Obywatele Posłowie uczcić chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich wskutek śmierci:</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#Marszalek">posła Jana Wienska z dniem 2 sierpnia 1965r. i posła Oskara Langego z dniem 2 października 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#Marszalek">O ustalonym przez Prezydium Sejmu porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia zostali Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego:</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#Marszalek">Pierwsze czytanie:</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#Marszalek">a)projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na rok 1967 (druk nr 19), b)projektu ustawy budżetowej na rok 1966(druk nr 20).</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#Marszalek">Głos zabierze Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Ob. Stefan Jędrychowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Przed omówieniem kierunków przedstawionego Wysokiemu Sejmowi projektu Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i podstawowych założeń planu na rok 1967 pragnę przedstawić aktualną sytuację gospodarczą kraju oraz stopień realizacji zadań planu na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozwój sytuacji gospodarczej kraju w tym roku charakteryzują następujące podstawowe cechy:</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po pierwsze — pomyślne wykonanie podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1965. W bieżącym roku z nadwyżką wykonany będzie plan wzrostu produkcji przemysłowej. Przekroczony będzie również szacunek produkcji rolnej. W rezultacie wzrost dochodu narodowego będzie wyższy niż planowano.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po drugie — wysokie tempo rozwoju gospodarczego w tym roku. Wzrost produkcji rolniczej, Wzrost dochodu narodowego osiągnie w 1965 roku tempo najszybsze w bieżącym pięcioleciu, a wzrost produkcji przemysłowej tempo najszybsze od 1961 r,.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po trzecie — rozwój gospodarczy w roku 1965 jest bardziej zrównoważony, a w szczególności korzystniejsze niż w poprzednich latach bieżącego pięciolecia są proporcje pomiędzy wzrostem produkcji przemysłowej a wzrostem produkcji rolniczej, a w przemyśle — pomiędzy wzrostem produkcji środków wytwarzania a wzrostem produkcji wyrobów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ta ogólnie pozytywna ocena wyników roku 1965 nie może przesłaniać faktu, że na niektórych odcinkach zadania planu nie zostały wykonane. W sumie jest to jednak dobry rok.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W przemyśle produkcja globalna wzrosła w ciągu 9 miesięcy bieżącego roku o 10,4% w porównaniu z odpowiednim okresem roku ubiegłego, a w ciągu całego bieżącego roku wzrośnie według obecnej oceny o 9,5% w porównaniu z 1964 r., co oznaczać będzie wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego w 102,8%.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Osiągnięcie stosunkowo wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej w 1965 r. stało się możliwe dzięki zwiększonej ilości nowych obiektów uruchamianych w wyniku zakończenia inwestycji oraz opanowaniu produkcji w obiektach oddanych do użytku w latach poprzednich, dzięki poprawie przebiegu skupu artykułów rolnych, a w rezultacie większej ilości surowców do przerobu w przemyśle spożywczym oraz dzięki wzrostowi importu surowców i materiałów pomocniczych dla przemysłu, co umożliwiła poprawa sytuacji płatniczej osiągnięta w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Najszybszy w 1965 r. jest wzrost produkcji w przedsiębiorstwach przemysłu chemicznego, podległych Ministerstwu Przemysłu Chemicznego, które zwiększą swą produkcję o 16,5% w porównaniu z 1964 r. oraz w przedsiębiorstwach przemysłu maszynowego, podległych Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, które zwiększą produkcję o 14,7%. Szybszy niż w latach poprzednich jest również wzrost produkcji w przemyśle podległym Ministerstwu Przemysłu Spożywczego i Skupu. Wyniesie on według obecnej oceny 7%. Wzrost produkcji w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego wyniesie 6,8%, a w przemyśle podległym Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — 8,8%.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Korzystne rezultaty produkcyjne osiągnięto w 1965 r. również w innych gałęziach przemysłu, jak na przykład w przemyśle energetyczno-paliwowym i w planowanym terenowo drobnym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Charakterystyczną cechę 1965 r. stanowi prawie wyrównane tempo wzrostu produkcji środków wytwarzania (tak zwanej grupy — „A”) i wyrobów konsumpcyjnych (tak zwanej grupy — „B”), po kilkuletnim okresie wyraźnego nienadążania wzrostu produkcji wyrobów grupy — „B” za wzrostem produkcji wyrobów grupy — „A”. Szacuje się obecnie, że produkcja wyrobów grupy — „A” wzrośnie w 1965 r. o 9,7% w porównaniu z 1964 r., a produkcja wyrobów grupy — „B” o około 9%. Szybszy w 1965 r. wzrost produkcji wyrobów grupy „B” jest nie tylko wynikiem wzrostu dostaw surowców dla takich gałęzi przemysłu spożywczego, jak przemysł mięsny, cukrowniczy, tłuszczowy, ale również wynikiem działania środków podjętych w latach 1964—1965 dla przyśpieszenia produkcji rynkowej, a mianowicie zwiększenia importu surowców dla przemysłu lekkiego, przyśpieszenia tempa wzrostu produkcji dóbr trwałego użytkowania w przemyśle maszynowym oraz aktywizacji produkcji wyrobów rynkowych w państwowym i spółdzielczym przemyśle planowanym terenowo.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W sumie w ciągu 5 lat produkcja przemysłowa wzrośnie według obecnej oceny o około 52%, co oznaczać będzie wykonanie w 100% zadań planu 5-letniego, przy nieosiągnięciu jednak planowanego poziomu produkcji wyrobów konsumpcyjnych, a przekroczeniu planu w przemyśle produkującym środki wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W rolnictwie przewiduje się w bieżącym roku stosunkowo znaczny wzrost produkcji globalnej, a mianowicie o 7% w porównaniu z rokiem 1964, co oznaczać będzie przekroczenie poziomu założonego w Narodowym Planie Gospodarczym o ponad 5%. Wysokie tempo wzrostu produkcji rolniczej w 1965 r. zawdzięczać należy głównie korzystnym wynikom w produkcji roślinnej, a przede wszystkim osiągnięciu najwyższych z dotychczasowych plonów i zbiorów zboża, siana i rzepaku. Plony buraków cukrowych i ziemniaków, jakkolwiek niższe niż w 1964 r., są również stosunkowo dobre.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Produkcja zwierzęca przekroczy w 1965 r. poziom planowany i wzrośnie w porównaniu z rokiem poprzednim. Dotyczy to zwłaszcza żywca i mleka. W czerwcu 1965 r. pogłowie trzody chlewnej przekroczyło po raz pierwszy poziom z czerwca 1962 r. — najwyższy uprzednio osiągnięty poziom przed okresem spadku pogłowia w latach 1963—1964.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wzrost zbiorów i hodowli spowodował wzrost przychodów pieniężnych wsi z tytułu sprzedaży państwu produktów rolnych i jest źródłem poprawy jej sytuacji ekonomicznej, której towarzyszy ożywienie procesów inwestycyjnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W rezultacie wyniki roku 1965 znacznie poprawiają łączny wynik rolnictwa w bieżącym pięcioleciu. Produkcja rolnictwa wzrośnie łącznie w ciągu 5 lat o 14%. Wskutek niekorzystnych na ogół warunków atmosferycznych w latach 1962, 1963 i 1964 nie osiągnie ona jednak poziomu założonego w planie 5-letnim, w którym szacowano wzrost produkcji rolnictwa na 22%.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nakłady inwestycyjne w bieżącym roku osiągną poziom 137 mld zł, co oznacza wykonanie planu w 100,3%. O przekroczeniu planu decydują głównie wyższe niż planowano nakłady na nielimitowane inwestycje szybko rentujące się oraz inwestycje ze środków społecznych, jak na przykład inwestycje w ramach czynów społecznych. Nakłady inwestycyjne ogółem będą w 1965 r. o około 7,6% wyższe niż w roku 1964. Pozwoliło to na znaczne zaawansowanie budowy kluczowych obiektów, z których znaczna część weszła już do produkcji w 1965 r. lub oddana zostanie do użytku w I półroczu 1966 r. Znacznie zwiększyła się liczba obiektów oddawanych do użytku. Jednakże efekty poniesionego wysiłku inwestycyjnego w tym roku zostały pomniejszone przez fakty opóźnień w oddawaniu do użytku szeregu obiektów, zwłaszcza przemysłowych, oraz nieosiągania w wyznaczonych terminach ich projektowanej zdolności produkcyjnej. Niepełne wykonanie planu oddawania do użytku obiektów z inwestycji stanowi jedną z ujemnych stron naszej działalności inwestycyjnej w tym roku, na którą musi być zwrócona szczególna uwaga w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nakłady inwestycyjne w bieżącym pięcioleciu osiągną prawie 100% poziomu założonego w planie 5-letnim. Jednakże znaczne opóźnienia w oddawaniu szeregu obiektów do użytku, opóźnienia w opanowaniu pełnej zdolności projektowej nowo oddanych obiektów oraz przekraczanie planowanych lub szacowanych początkowo kosztów budowy i jako pośredni skutek tego, zmiany i przesunięcia w rzeczowych programach inwestycyjnych powodują, że w szeregu gałęzi przemysłu planowany przyrost zdolności produkcyjnej nie został w tym pięcioleciu osiągnięty.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W handlu zagranicznym eksport wzrośnie w bieżącym roku — według obecnej oceny (która może być zaniżona ze względu na możliwości przekroczenia planów operatywnych w IV kwartale) o 1,6%, przy wzroście importu o 10,8%.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pomimo szybszego wzrostu importu niż eksportu równowaga w bilansie płatniczym państwa została zachowana ze względu na częściowe wykorzystanie należności na rachunkach bieżących w obrotach z wielu krajami socjalistycznymi i kapitalistycznymi. Natomiast niekorzystnym faktem było niepełne wykonywanie planów eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W sumie dzięki korzystnym wynikom osiągniętym w roku 1965 w przemyśle i rolnictwie, przewidujemy, że w bieżącym roku osiągnięty będzie wysoki wzrost dochodu narodowego do podziału, oceniany obecnie na 7,7%, co stanowić będzie najwyższy przyrost dochodu narodowego od roku 1961. Niemniej jednak w sumie wzrost dochodu narodowego w ciągu bieżącego pięciolecia — chociaż znaczny — będzie jednak niższy niż planowano.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W handlu wewnętrznym w bieżącym roku obroty wzrosną według obecnych przewidywań o około 8,6% w porównaniu z rokiem 1964. Najwyższa dynamika cechuje obroty w handlu wiejskim, które w związku ze wzrostem siły nabywczej wsi wzrosną o ponad 10% w porównaniu z rokiem 1964, przy czym w porównaniu z latami poprzednimi osiągnęliśmy znaczną poprawę zaopatrzenia tego rynku zwłaszcza w środki produkcji dla rolnictwa, materiały budowlane, opał itp.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jednak mimo wzrostu obrotów i znacznego zwiększenia dostaw do handlu wielu podstawowych artykułów — nie uzyskaliśmy w pełni zadowalającej poprawy sytuacji rynkowej. Na wielu odcinkach istnieją jeszcze niedobory w zaspokajaniu popytu ludności. Stanowi to główną słabość aktualnej sytuacji gospodarczej. W szczególności w ciągu całego roku występowały poważne trudności w zrównoważeniu popytu i podaży mięsa i przetworów mięsnych, chociaż dostawy tych wyrobów na rynek w porównaniu z rokiem 1964 wzrosły o około 12%.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Na taki stan wpłynęło kilka przyczyn, a między innymi pogorszenie proporcji ekonomicznych w 1965 r. w stosunku do zakażeń planu, a mianowicie szybszy niż planowano i nie w pełni uzasadniony przekroczeniem planu produkcji wzrost zatrudnienia i związany z tym wzrost dochodów nowo zatrudnionych, co spowodowało wzmożenie popytu na żywność i odzież. Dodatkowo na zwiększenie popytu na mięso wpłynął w roku 1965 nieurodzaj i brak na rynku dostatecznej ilości warzyw i owoców. Nie osiągnięto również pełnego zrównoważenia popytu i podaży w dostawach całego szeregu wyrobów przemysłu lekkiego, pomimo globalnego wzrostu wartości dostaw artykułów przemysłu włókienniczego, odzieżowego i skórzano-obuwniczego o około 8%. Braki dotyczyły zwłaszcza niektórych poszukiwanych asortymentów tkanin, wyrobów dziewiarskich i pończoszniczych, a także obuwia.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wszystko to wskazuje, że sytuacja rynkowa wymaga nadal szczególnej uwagi i koncentracji wysiłków wszystkich ogniw naszej gospodarki. W sumie rok ten stanowił okres przyśpieszonego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Oceniając pozytywnie wyniki dotychczasowej działalności gospodarczej, nie można jednak zapominać, że powstały jednocześnie pewne dysproporcje, związane między innymi z nadmiernym wzrostem zatrudnienia i siły nabywczej ludności, niewystarczającym zaopatrzeniem działalności inwestycyjnej w niektóre materiały budowlane oraz nie dostosowanym niejednokrotnie do potrzeb odbiorców krajowych i zagranicznych profilem produkcji bądź niewystarczającym poziomem jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dlatego też podstawowe zadania, jakie trzeba będzie realizować w 1966 roku, wynikają z jednej strony z potrzeby utrwalenia i umocnienia obecnych osiągnięć gospodarczych, a z drugiej — z konieczności przezwyciężenia powstałych opóźnień i dysproporcji. Oznacza to budowę takiego planu, który zapewniłby lepiej zbilansowany, bardziej harmonijny rozwój gospodarki narodowej przy jednoczesnym rozwiązaniu najbardziej dokuczliwych niedociągnięć i braków.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przedstawiony projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok przewiduje bardziej umiarkowane tempo wzrostu produkcji przy jednoczesnym zwiększeniu rezerw, podnoszących stopień realności planu i zmniejszających niebezpieczeństwo nieprzewidzianych zakłóceń równowagi gospodarczej kraju. Dochód narodowy wytworzony zwiększy się w 1966 roku zgodnie z projektem planu o około 3,7%. Jednocześnie zakłada się, że dochód narodowy do podziału wzrośnie o 3,9%.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Należy podkreślić, że wzrost ten założony jest ostrożnie, tak że istnieje duże prawdopodobieństwo przekroczenia przyjętych ustaleń w trakcie realizacji planu. Wiąże się to w szczególności z ostrożnymi przewidywaniami, dotyczącymi poziomu produkcji rolnej w 1966 roku, co stanowi specyficzną, choć trudną do liczbowego określenia, rezerwę planu. Problem ten przedstawię nieco dokładniej w dalszej części przemówienia. Z innych rezerw planu należy zwrócić uwagę na utworzenie w planie inwestycyjnym łącznych rezerw na sumę ponad 6,6 mld zł (w tym rezerwa centralna w wysokości około 2,5 mld zł) oraz rezerw towarów rynkowych, przeznaczonych na pokrycie ewentualnego przekroczenia siły nabywczej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Projekt Narodowego Planu Gospodarczego przewiduje następnie ściślejsze — niż to było w 1965 roku — dostosowanie działalności inwestycyjnej, w tym zwłaszcza budowlano-montażowej, do aktualnych możliwości zaopatrzeniowych i mocy przerobowej przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Projekt planu na rok 1966 zakłada pewne obniżenie tempa wzrostu zatrudnienia w stosunku do roku 1965, jednak wzrost zatrudnienia jest znaczny, gdyż prawie 280 tys. osób, a udział zatrudnienia w wartości przyrostu produkcji przemysłowej i budowlanej wzrasta w porównaniu z przeciętną obecnego pięciolecia. Dlatego założone w planie liczby zatrudnienia i funduszu płac, obejmujące rezerwy na przekroczenie planu produkcji, powinny być traktowane jako górna granica.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Tego rodzaju generalne założenia projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok pozwolą na lepsze zbilansowanie produkcji z możliwościami zaopatrzeniowymi oraz potrzebami odbiorców krajowych i zagranicznych, zwłaszcza pod względem struktury asortymentowej i jakości towarów. Realizacja tych założeń powinna wzmocnić równowagę gospodarczą kraju i stworzyć warunki, ułatwiające wdrożenie w codzienną praktykę nowych zasad planowania i zarządzania, co z kolei powinno przyczynić się do zwiększenia stopnia efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W projekcie planu na rok 1966 zakłada się obniżkę kosztów własnych w przemyśle co najmniej o 0,5%, w budownictwie o 0,1%, w transporcie o 0,5%.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W świetle przyjętych założeń działalność inwestycyjna w 1966 roku powinna przebiegać sprawniej, taniej i szybciej niż w latach ubiegłych. Wyrazem tego może być fakt, że w 1966 roku nastąpi skrócenie średniego cyklu inwestycyjnego w stosunku do roku 1965 o około 4%, a ilość obiektów inwestycyjnych oddawanych do użytku wyniesie około 6 tys., to jest o ponad 12% więcej niż w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">I wreszcie podstawowe założenia Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok powinny umożliwić wyraźniejsze zwiększenie eksportu, co w konsekwencji spowoduje poprawę bilansu płatniczego, oraz przez zwiększenie dostaw wielu artykułów na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, pozwoli na wzmocnienie nie tylko globalnej równowagi, lecz również i złagodzenie najbardziej dotkliwych braków na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przechodząc do szczegółowego omówienia kierunków i zadań projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok, chciałbym rozpocząć od problemów spożycia. W nadchodzącym roku zamierza się rozwiązać szereg zagadnień. Szacuje się, że fundusz spożycia ogółem wzrośnie w tempie większym od dochodu narodowego i będzie wyższy w 1966 roku o 4,7% w porównaniu z przewidywanym poziomem 1965 roku, w tym fundusz spożycia indywidualnego będzie wyższy o około 4,5%, zaś tak zwane spożycie zbiorowe, obejmujące między innymi sferę ochrony zdrowia, szkolnictwa i innych placówek, zaspokajających potrzeby ludności lub pracujących na ogólne potrzeby społeczeństwa, wzrośnie o około 6,2%. Oznacza to, że wzrost spożycia indywidualnego na jednego mieszkańca wyniesie w 1966 r. około 3,4% w porównaniu z 1965 rokiem.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Te założenia znajdują pełne pokrycie w planie obrotu towarowego, przewidującym, że zakupy towarów w handlu uspołecznionym wzrosną co najmniej o 5,5%, oraz w przewidywanej sprzedaży usług w gospodarce uspołecznionej, która wzrośnie o 8,4%. Należy zaznaczyć, że przewidziane w planie dostawy towarów z produkcji i importu do sieci handlowej zapewniają — niezależnie od założonego tempa wzrostu obrotów — również wzrost stanów zapasów towarów rynkowych w sieci handlowej o ponad 7 mld zł, co powinno przyczynić się do poprawy ciągłości i rytmiczności zaopatrzenia rynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Liczby spożycia i obrotu towarowego nie obejmują dalszego wzrostu siły nabywczej i spożycia w rezultacie regulacji płac, na pokrycie których w planie, jak corocznie, została założona rezerwa towarowa.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jak już podkreśliłem, jednym z zasadniczych zadań gospodarki narodowej w 1966 r. jest zapewnienie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego w najbardziej poszukiwane artykuły. Cel ten zamierza się osiągnąć:</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">po pierwsze — przez pełniejsze, niż dotychczas, dostosowanie asortymentu i struktury produkcji do aktualnych potrzeb ludności;</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">po drugie — przez dążenie do poprawy jakości produkcji, zwłaszcza w zakresie artykułów przemysłowych trwałego użytku i artykułów przemysłu lekkiego;</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">po trzecie — przez dążenie do zwiększenia importu surowców służących do produkcji artykułów rynkowych oraz przez wykorzystywanie możliwości importu artykułów konsumpcyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">po czwarte — przez ograniczenie eksportu niektórych, najbardziej poszukiwanych przez ludność artykułów, jak na przykład mięso.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W szczególności Narodowy Plan Gospodarczy zakłada znaczny wzrost sprzedaży mięsa i przetworów mięsnych ogółem, a mianowicie o około 8%.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Należy podkreślić, że łączny wzrost dostaw mięsa w latach 1965—1966 w stosunku do roku 1964 wyniesie około 20%.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wydatna poprawa zaopatrzenia rynku nastąpi w zakresie wyrobów przemysłu lekkiego, dzięki dalszemu zwiększeniu produkcji tej gałęzi przemysłu. Łączna wartość dostaw na rynek wyrobów przemysłu lekkiego, a więc tkanin, konfekcji, wyrobów dziewiarskich i pończoszniczych, obuwia, wyrobów futrzarskich i galanteryjnych, wzrośnie w 1966 roku o około 10%. Dostawy tkanin bawełnianych, licząc w metrach kwadratowych — o około 6%, wyrobów dziewiarskich — o około 12%, a obuwia z wierzchami skórzanymi, licząc w tysiącach par, o około 9%.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nie uda się prawdopodobnie jeszcze w pełni pokryć zapotrzebowania na niektóre asortymenty tkanin bawełnianych, chociaż uczynimy wszystko, aby przynajmniej zmniejszyć istniejące braki. Natomiast istotna poprawa w zaopatrzeniu rynku nastąpi w wyrobach dziewiarskich oraz pończoszniczych, gdyż znacznie, prawie dwukrotnie, zwiększą się dostawy z przemysłu wyrobów z elastilu i w większym niż dotychczas stopniu wzrosną dostawy wyrobów dziewiarskich z anilany.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nastąpi także poprawa zaopatrzenia rynku w meble, szkło stołowe, wyroby przemysłu porcelanowo-fajansowego i wyroby papiernicze.</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Duże znaczenie dla poprawy zaopatrzenia rynku mieć będzie zwiększony import owoców cytrusowych oraz kawy. Sprzedaż owoców cytrusowych w 1966 r. wzrośnie o około 33%, a sprzedaż kawy zwiększy się o 26%.</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Tempo wzrostu dostaw artykułów trwałego użytku jest niższe w roku 1966 niż osiągane w latach ubiegłych, co jest związane ze względnym nasyceniem popytu ludności na niektóre artykuły, jak na przykład pralki, maszyny do szycia, motocykle itp. Natomiast w tych dziedzinach, w których popyt ludności nie jest zaspokojony, przewiduje się dalszy wzrost dostaw, który w 1966 r. wyniesie na przykład w zakresie lodówek 22,3%, a w zakresie telewizorów — 6,5%.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Szczególnie istotnym problemem w tym zakresie jest podniesienie jakości wyrobów oraz wprowadzenie nowych, udoskonalonych i dostosowanych do potrzeb ludności modeli. Stawia to poważne zadanie przed przemysłem, a zwłaszcza przed przemysłem metalowym i elektrotechnicznym, który po początkowych sukcesach, związanych z opanowywaniem nowej w naszym kraju produkcji szeregu artykułów trwałego użytku, powinien obecnie uzyskać wydatniejsze postępy w jej doskonaleniu i urozmaiceniu.</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przewiduje się, że w 1966 r. nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia rynku w materiały budowlane. Ogólna wartość dostaw przeznaczonych na sprzedaż dla ludności materiałów budowlanych — mineralnych, drzewnych i hutniczych — wzrośnie o 9,3%.</u>
+ <u xml:id="u-4.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wzrost dostaw cementu, przeznaczonego na sprzedaż dla ludności, wyniesie w 1966 r. — 11%, to jest do poziomu 3.160 tys. ton, zaś dostawy bardzo poszukiwanych płyt azbestowo-cementowych wzrosną w 1966 r. o 22,4%.</u>
+ <u xml:id="u-4.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dostawy na sprzedaż dla ludności wyrobów hutniczych, a więc wyrobów walcowanych, rur stalowych, blachy ocynkowanej wzrosną o 14% i osiągną 200 tys. ton, co powinno pozwolić na poważne zmniejszenie braków rynkowych tych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-4.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przedstawiając problemy związane ze wzrostem spożycia i dostaw rynkowych, należy również wspomnieć o polityce cen, jaką zamierzamy prowadzić w roku 1966. Podstawowym założeniem będzie tu utrzymanie Ogólnego poziomu cen na niezmienionym poziomie oraz dążenie do stabilizacji poziomu kosztów utrzymania. Założenie to dotyczy oczywiście cen tych towarów i usług, na ukształtowanie których mamy wpływ, gdyż zmiany (poziomu kosztów utrzymania, związane na przykład z wahaniami urodzajów owoców i warzyw, są — choć mogą być łagodzone przez politykę interwencyjną państwa — nieuniknione. Założenie to nie oznacza również, że nie będziemy dokonywać niezbędnych zmian w proporcjach cen pomiędzy poszczególnymi asortymentami. W tych jednak wypadkach, gdy okaże się konieczne podniesienie ceny jednego artykułu — zostaną obniżone ceny innych, w rozmiarach kompensujących bądź nawet przewyższających dokonane podwyżki.</u>
+ <u xml:id="u-4.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wreszcie pragnę wyjaśnić, w związku z istniejącymi pogłoskami, że nie zamierzamy podnieść cen abonamentów radiowych i telewizyjnych, przeciwnie, wprowadzimy bodźce zachęcające do zakupywania aparatów radiowych i telewizyjnych; nie przewidujemy także w najbliższej przyszłości dalszego zwiększenia opłat telefonicznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Projekt Narodowego Pianiu Gospodarczego na 1966 rok zakłada pokaźny przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, gdyż wynoszący blisko 280 tys. osób, czyli 3,4%. W ramach ogólnego przyrostu przewiduje się wzrost zatrudnienia w przemyśle o 2,8%, a w budownictwie o 3,1%. Wielkość tego przyrostu odpowiada przyrostowi zasobów siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W projekcie planu założono wzrost wydajności pracy w przemyśle o 3,1%, a w budownictwie — o 4,8%. Wzrost ten jest niższy niż osiągany w latach bieżącego pięciolecia. Bardziej umiarkowane zadania w zakresie wzrostu wydajności pracy zostały założone w celu umożliwienia korzystnych zmian w strukturze asortymentowej produkcji w kierunku obniżenia jej materiałochłonności oraz dla umożliwienia poprawy jakości produkcji. Jednocześnie przy tych stosunkowo umiarkowanych zadaniach w zakresie wzrostu wydajności pracy, przekroczenie planów produkcji powinno się odbywać z reguły bez ponadplanowego wzrostu zatrudnienia przy wykorzystaniu istniejących rezerw Wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Narodowy Plan Gospodarczy na 1966 r., rozpoczynający nowy 5-letni etap rozwoju gospodarczego kraju, zakłada dalsze kontynuowanie intensywniej działalności inwestycyjnej. Szacuje się, że nakłady inwestycyjne w całej gospodarce narodowej osiągną poziom 145 mld zł, co w rezultacie oznacza, że obciążenie inwestycjami netto dochodu narodowego podzielonego zwiększy się w 1966 r. do 17,8%, wobec 17,2% przewidywanych w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Należy jednak pamiętać o tym, że założona w planie wielkość inwestycji stanowi w zasadzie ich górną granicę, podczas gdy szacunek dochodu narodowego stanowi Wielkość minimalną. Przy przekroczeniu założeń w zakresie dochodu narodowego, jego obciążenie inwestycjami netto może faktycznie ukształtować się na poziomie niższym. Potwierdza to doświadczenie lat ubiegłych. Tak na przykład w roku 1961 w planie szacowano udział inwestycji netto w dochodzie narodowym podzielonym na 18,5%, faktycznie osiągnięto 16,9%. Odpowiednie liczby dla roku 1962 wynoszą — 19,4% i 18,6%; dla 1963 r. — 19,5% i 17,4%; dla roku 1964 w Obu wypadkach — 17,3%; dla roku 1965 — 17,7% i przewidywane wykonanie 17,2%.</u>
+ <u xml:id="u-4.60" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Największy wzrost nakładów przeznacza się w roku przyszłym na inwestycję produkcyjne, a w szczególności na rolnictwo około 10% wzrostu, na transport i łączność około 6,4% oraz na przemysł około 4,2%.</u>
+ <u xml:id="u-4.61" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W nieco wolniejszym tempie, wynoszącym w sumie około 1,8%, wzrastają w 1966 r. inwestycje nieprodukcyjne. W zakresie inwestycji nieprodukcyjnych bardzo poważny wzrost wykazują nakłady w dziale nauki i szkolnictwa wyższego — o 16,5% oraz nakłady na budownictwo mieszkaniowe — o 7,7%.</u>
+ <u xml:id="u-4.62" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Zgodnie z przyjętymi kierunkami polityki mieszkaniowej nakłady na spółdzielcze (budownictwo mieszkaniowe we wszystkich jego formach Wzrosną w 1966 r. o 76,4% w porównaniu z 1965 r., a jego udział w całości uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego wzrośnie z 21,8% do 44,8%.</u>
+ <u xml:id="u-4.63" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wobec tego, że podane tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych nie obejmuje rezerwy centralnej, rzeczywisty wzrost nakładów na poszczególne gałęzie gospodarki narodowej, w tym zwłaszcza na przemysł, będzie nieco większy. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że niebezpieczeństwo wzrostu nakładów inwestycyjnych, ze względu na niewłaściwie zaplanowany koszt poszczególnych inwestycji, jest mniejsze niż w ubiegłym pięcioleciu. Wiąże się to z wprowadzonymi zmianami w planowaniu i realizacji inwestycji. Przykładowo możne podać, że koszt inwestycji włączonych do projektu planu na rok 1966 był weryfikowany w bieżącym roku aż trzykrotnie: w kwietniu — przez resorty, a w maju i sierpniu — przez specjalne grupy robocze, złożone z przedstawicieli Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, resortów, wykonawców i banków, finansujących inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-4.64" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W 1966 roku przewiduje się skoncentrowanie nakładów na najważniejszych dla gospodarki obiektach oraz uzyskanie postępu w przyśpieszeniu terminów oddawania nowych obiektów do użytku. W szczególności zakłada się, że w 1966 roku zostanie zakończona budowa i (zostanie przekazanych dto eksploatacji szereg ważnych obiektów przemysłowych. Przykładowo można tu wymienić V wielki piec w hucie im. Lenina, trzy nowe ciągi syntezy amoniaku i mocznika w Zakładach Azotowych w Puławach, wytwórnię akrylonitrylu na bazie acetylenu z gazu ziemnego w Zakładach Azotowych Tarnów II, kombinat cementowo-wapienniczy w Nowinach.</u>
+ <u xml:id="u-4.65" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Z obiektów rozpoczynanych w 1966 roku należy wymienić gazociągi magistralne Puławy — Warszawa i Tarnów — Skawina, elektrociepłownię w Bydgoszczy, walcownię — slabing w hucie im. Lenina w Krakowie, fabrykę nawozów fosforowych przy Gdańskiej Fabryce Kwasu Siarkowego, Fabrykę Przemyślu Odzieżowego w Wejherowie i skręcalnię elastilu w Łowiczu, fabrykę obuwia w Słupsku oraz szereg zakładów przemysłu materiałów budowlanych i przemysłu rolno-spożywczego. Ponadto w 1966 roku rozpocznie się rozbudową szeregu istniejących już zakładów, zwłaszcza w górnictwie, hutnictwie i przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-4.66" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Narodowy Plan Gospodarczy zakłada zwiększenie globalnej wartości produkcji przemysłowej o około 6.5%. W ramach globalnej produkcji przemysłowej najszybszy wzrost produkcji przewiduje się w przemyśle chemicznym — o 10% oraz w przemyśle maszynowym — o 9,2%, przy czym w przemyśle maszynowym Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego produkcja wzrośnie o około 10%. Również w przemyśle porcelanowo-fajansowym nastąpi wydatny wzrost produkcji o 11,6%. Stosunkowo znaczny jest również wzrost produkcji przemysłu lekkiego, mianowicie: odzieżowego — o 7,2%, włókienniczego, obejmującego również dziewiarstwo i pończosznictwo — o 5,8% i skórzano-obuwniczego o 5,6%.</u>
+ <u xml:id="u-4.67" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Znacznie wolniej natomiast — w wyniku ostrożnego zaplanowania rozwoju bazy surowcowej w rolnictwie — zostało założone tempo wzrostu państwowego i spółdzielczego przemysłu spożywczego — o 2,7%.</u>
+ <u xml:id="u-4.68" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po wyeliminowaniu przemysłu spożywczego z ogólnej wartości produkcji przemysłowej, tempo wzrostu produkcji w pozostałych gałęziach przemysłu jest wyższe i wyniesie w 1966 r. 7,4%. O ile w roku 1966 sytuacja w rolnictwie będzie bardziej pomyślna, niż zakłada się w planie, to istniejące w przemyśle spożywczym rezerwy w zdolnościach produkcyjnych pozwolą przetworzyć ponadplanową podaż płodów rolnych i przyśpieszyć ogólne tempo wzrostu produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.69" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Mniej napięte zadania w dziedzinie wzrostu produkcji przemysłowej sprzyjać powinny wysiłkom, jakich należy dokonać w zakresie poprawy jakości produkcji, oraz lepszego dostosowania asortymentu produkcji do bieżących potrzeb gospodarki narodowej, a zwłaszcza do popytu ze strony ludności i do zamówień na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-4.70" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W przemyśle chemicznym, którego produkcja w 1966 r. wzrośnie o 10%, najszybszy wzrost przewidziany jest w produkcji nawozów azotowych — o 25,5%, włókien syntetycznych — o 24,8% i tworzyw sztucznych — o 31%. Rozwój produkcji nawozów azotowych oparty będzie na nowoczesnej technologii, polegającej na zastosowaniu do produkcji amoniaku najtańszego surowca, jakim jest gaz ziemny, co pozwoli wydatnie obniżyć koszty produkcji. Udział amoniaku, produkowanego z gazu ziemnego, wzrośnie w 1966 r. do 27% ogólnej produkcji amoniaku, wobec 12,6% w 1965 r. Produkcja włókien syntetycznych, której przyrost w porównaniu z 1965 r. wynosi 5.400 ton, pozwoli na ograniczenie wzrostu importu surowców włókienniczych oraz wpłynie na poprawę jakości i trwałości wyrobów przemysłu lekkiego. W zakresie produkcji włókien chemicznych przewiduje się również podjęcie niezbędnych środków, zapewniających poprawę ich jakości. Dotyczy to zwłaszcza przędzy z jedwabiu wiskozowego i przędzy z włókien syntetycznych. Zakłada się również środki zapewniające poprawę jakości ogumienia trakcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-4.71" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nie wymieniam tutaj ujętych w dokumentach planu zadań wszystkich gałęzi przemysłu, na przykład przemysłu energetycznego, węglowego, hutniczego, przemysłu materiałów budowlanych, drzewnego i celulozowo-papierniczego. Pełne wykonanie przez te gałęzie przemysłu ich zadań, opartych na ocenie istniejących zdolności produkcyjnych, ma ważne znaczenie dla zrównoważonego rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.72" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Tempo wzrostu produkcji przemysłu maszynowego w 1966 roku nadal będzie szybsze od tempa wzrostu całej produkcji przemysłowej. Podstawowym zadaniem, jakie stoi przed tą gałęzią produkcji, jest potrzeba uzyskania wyraźnego postępu w zakresie unowocześnienia konstrukcji szeregu wyrobów, co wiąże się z obniżeniem ich materiałochłonności i poprawą właściwości użytkowych. Powinno to umożliwić zrealizowanie postawionych zadań w zakresie eksportu, w którym wyroby przemysłu maszynowego odgrywają coraz większą rolę, oraz ułatwić poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.73" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przy ustalaniu zadań planu na 1966 rok w zakresie rolnictwa musiał być uwzględniony fakt, że w 1965 roku warunki klimatyczne były szczególnie sprzyjające dla wszystkich upraw, z wyjątkiem ziemniaków i sadów. Planując rozwój rolnictwa na rok przyszły, nie możemy oczywiście liczyć na powtórzenie się tych szczególnie korzystnych warunków. Zgodnie z ustaloną ostatnio metodą, zakładamy plony na poziomie średniej z ostatnich czterech lat, a więc na poziomie niższym od wysokich plonów uzyskanych w roku bieżącym. W związku z tym przewiduje się, że produkcja globalna rolnictwa będzie w 1966 roku o 3% niższa niż w roku 1965, przy czym produkcja roślinna będzie w stosunku do 1965 r. niższa o 5,4%, a produkcja zwierzęca zwiększy się o 0,8%. Poziom produkcji rolniczej będzie jednak wyższy o 3,6% niż średni w ciągu ostatnich czterech lat.</u>
+ <u xml:id="u-4.74" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Bardzo korzystne warunki paszowe roku bieżącego powinny umożliwić w przyszłym roku zwiększenie stanu pogłowia bydła o 3,5%. Nie zakładamy natomiast istotniejszego wzrostu pogłowia trzody chlewnej. Należy bowiem przewidywać, iż tegoroczny niższy poziom plonów ziemniaków będzie działał hamująco na rozwój pogłowia trzody. Przewidujemy także, iż tegoroczny znaczny przyrost zbiorów zbóż, w związku z dokonaną podwyżką cen skupu zbóż, przyczyni się głównie do wzrostu skupu zbóż i nie zostanie przeznaczony na spasanie przez trzodę. W związku z tym Narodowy Plan Gospodarczy zakłada, iż produkcja żywca w 1966 r. wzrośnie tylko o 0,6%. Wzrost pogłowia bydła, uzyskany w roku przyszłym, umożliwi przyśpieszenie wzrostu produkcji żywca wołowego w roku 1967.</u>
+ <u xml:id="u-4.75" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rok 1966 będzie pierwszym rokiem realizacji nakreślonego przez IV Zjazd PZPR 5-letniego programu przyśpieszenia rozwoju rolnictwa i w związku z tym Narodowy Plan Gospodarczy zakłada pokaźny wzrost zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji. W roku 1966 nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia rolnictwa w nawozy sztuczne. Pod zbiory roku 1966 rolnictwo otrzyma o 8,5% więcej nawozów. Natomiast w drugim półroczu roku 1966 i w pierwszym półroczu roku 1967 nastąpi znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu dostaw nawozów sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.76" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pod zbiory w 1967 r. rolnictwo otrzyma o 22,8% więcej nawozów sztucznych niż w troku 1966. Znaczny wzrost dostaw nawozów umożliwi między innymi intensyfikację niedostatecznie nawożonych upraw zbożowych i znaczne powiększenie nawożenia użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-4.77" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jednym z najpoważniejszych zadań służby agrotechnicznej, kółek rolniczych i aparatu handlu wiejskiego jest przygotowanie się do tego bardzo szybkiego wzrostu dostaw nawozów. Dostawy wapna nawozowego wzrosną w 1966 r. o 15,9% w stosunku do roku 1965 i wyniosą, licząc w czystym składniku, 1.150 tys. ton. Dostawy chemicznych środków ochrony roślin wyniosą w 1966 r. — 88,2 tys. ton, co oznacza wzrost w porównaniu z 1965 r. o 26,4%.</u>
+ <u xml:id="u-4.78" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W latach 1966 i 1967 będą kontynuowane wysiłki w kierunku podniesienia efektywności zużycia pasz i zmiany struktury żywienia zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-4.79" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dostawy przemysłowych mieszanek paszowych wzrosną w roku przyszłym o 10,1% i wyniosą 2.550 tys. ton. Zawartość w tych mieszankach pasz wysokobiałkowych, jak makuchy, mączki rybne i zwierzęce, drożdże pastewne itp. wyniesie w roku przyszłym 576 tys. ton, co oznacza wzrost o 24,4% w porównaniu z rokiem bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-4.80" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Tak znaczny wzrost dostaw pasz wysokobiałkowych powinien przyśpieszyć proces zastępowania zbóż w żywieniu trzody chlewnej mieszankami zapewniającymi wysoką efektywność spasania.</u>
+ <u xml:id="u-4.81" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Specjalną uchwałą Rady Ministrów zapewniono odpowiednie preferencje w dostawach pasz województwom krakowskiemu, rzeszowskiemu, opolskiemu i wrocławskiemu, w których spadek plonów ziemniaków stwarza niekiedy niekorzystne warunki dla hodowli trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.82" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wzrosną nakłady inwestycyjne na rolnictwo. Plan przewiduje między innymi dalsze zwiększenie nakładów budowlanych i maszynowych w państwowych gospodarstwach rolnych. 0 12,5% wzrosną nakłady inwestycyjne na melioracje. Przewiduje się, iż bardzo wysoki wskaźnik wzrostu — 21,4% osiągną nakłady inwestycyjne kółek rolniczych, które zostaną głównie przeznaczone na zakup traktorów i maszyn. Przewiduje się dalszą poprawę zaopatrzenia indywidualnego rolnictwa w materiały budowlane, a szczególnie w cement, którego dostawy wzrosną o ponad 11%. Poprawione zostanie zaopatrzenie w materiały hutnicze, których dostawy powinny wzrosnąć o 15%.</u>
+ <u xml:id="u-4.83" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Kończąc omawianie podstawowych kierunków i problemów Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok, należy podkreślić, że sprawy szybkiego i wszechstronnego rozwoju handlu zagranicznego nadlał będą znajdować się w centrum uwagi rządu.</u>
+ <u xml:id="u-4.84" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Odmiennie niż w 1965 r., gdy tempo wzrostu importu przekraczało znacznie tempo wzrostu eksportu, w 1966 r. eksport powinien wzrosnąć co najmniej o 5,4%, to jest nieco szybciej niż import, który wzrośnie o 5,2%.</u>
+ <u xml:id="u-4.85" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Projekt Narodowego Planu Gospodarczego zakłada poprawę struktury obrotów towarowych z zagranicą. Wyraża się to w dalszym wzroście udziału maszyn i urządzeń oraz przemysłowych towarów konsumpcyjnych w eksporcie, przy jednoczesnym spadku udziału w wywozie surowców i materiałów oraz artykułów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-4.86" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Założony wzrost eksportu maszyn i urządzeń (o 15,8%) oraz towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego (o 20,5%) stanowią niewątpliwie zadania trudne, choć w pełni realne. Zrealizowanie tego będzie wymagać odpowiedniego rozszerzenia produkcji dla potrzeb eksportu, podniesienia jej jakości, dostosowania do wymagań odbiorców oraz skrócenia terminów dostaw. Z drugiej zaś strony konieczne będzie zwracanie uwagi, by dążenie do ilościowego zwiększenia eksportu nie obniżało dewizowej efektywności transakcji, ani nie doprowadzało do uszczuplenia przewidzianego w planie zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.87" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Na jeszcze jedną sprawę chciałbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu. Zgodnie z przyjętymi zasadami usprawniania planowania i zarządzania przechodzimy w coraz szerszym zakresie na planowanie dwuletnie. Wyrazem tego jest między innymi uzupełnienie po raz pierwszy projektu uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym podstawowymi założeniami na rok następny, w konkretnym przypadku — założeniami na 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-4.88" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Założenia te stanowią wstępną wytyczną do prac nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego na 1967 rok. Przyjęcie tego rodzaju rozwiązania stwarza warunki zwiększające stabilność planów gospodarczych, rozszerza perspektywy zadań planowych, stojących przed podmiotami planu gospodarczego i zwalnia w zasadzie od uciążliwych i mimo to niejednokrotnie opóźnionych prac, związanych z ustalaniem i uchwalaniem przez Radę Ministrów wytycznych w połowie roku poprzedzającego okres planowy.</u>
+ <u xml:id="u-4.89" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przedstawione Wysokiemu Sejmowi podstawowe założenia na 1967 rok przewidują dalszy, wszechstronny rozwój gospodarki narodowej. Wyraża się to w założeniu wzrostu wytworzonego dochodu narodowego o 6,4%, nakładów inwestycyjnych o 7,3%!, obrotów handlu zagranicznego o 8,1%, produkcji przemysłowej o 6,6% oraz we wzroście dostaw towarów na zaopatrzenie rynku wewnętrznego o 5,6%.</u>
+ <u xml:id="u-4.90" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Oczywiście, dane dla roku 1967 nie mogły być tak dokładne jak ustalenia dla roku 1966 i dlatego też w toku ostatecznych prac nad planem w roku przyszłym mogą ulec zmianom. Należy jednak przypuszczać, jak wskazują na to dotychczasowe ustalenia, że w większości dziedzin tempo wzrostu będzie poważniejsze, niż to zakładamy w Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok. Tak więc na podstawie wyników 1966 roku, w którym zamierzamy wzmocnić równowagę gospodarczą kraju i wyrównać powstałe dysproporcje, będzie możliwe uzyskanie dalszego harmonijnego i szybkiego rozwoju gospodarki narodowej w roku 1967.</u>
+ <u xml:id="u-4.91" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Chciałbym podkreślić, że projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i podstawowe założenia planu na rok 1967, stosownie do postanowień uchwały IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zostały już opracowane z uwzględnieniem szeregu zmian W metodach planowania i zarządzania w latach 1966 do 1970.</u>
+ <u xml:id="u-4.92" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dostosowaniu do nowych założeń w zakresie systemu zarządzania, zwiększających rolę zjednoczeń przemysłu, wyodrębniono w projekcie uchwały Rady Ministrów wskaźniki produkcji, zatrudnienia i płac oraz nakłady inwestycyjne dla zjednoczeń przemysłu węgla kamiennego, energetyki, hutnictwa, żelaza i stali, przemysłu okrętowego, przemysłu azotowego, włókien sztucznych, przemysłu farmaceutycznego, odzieżowego i dziewiarsko-pończoszniczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.93" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poza omawianymi sprawami, stosownie do ustaleń IV Plenum KC, projekt Narodowego Planu Gospodarczego realizuje już szereg zasadniczych kierunków, które zostały wytyczone do wprowadzenia w latach 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-4.94" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dziedzinie wydajności pracy i płac w szerszym niż dotychczas zakresie wykorzystano nowe mierniki produkcji, zbliżone do nakładów pracy, zróżnicowane w dostosowaniu do Specyfiki poszczególnych branż i zjednoczeń. Dotyczy to głównie znacznej liczby przedsiębiorstw resortu przemysłu ciężkiego, lekkiego, chemicznego, rolno-spożywczego i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.95" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dziedzinie inwestycji rozszerzono kategorię tak zwanych inwestycji zjednoczeń, kosztem inwestycji centralnych^1^. Znalazło to wyraz w Narodowym Planie Gospodarczym w odpowiednim ustaleniu nakładów na poszczególne kategorie inwestycji. Inwestycje zjednoczeń będą finansowane wyłącznie ze środków własnych i kredytów bankowych. Wzmocnienie roli kredytów znajduje również odzwierciedlenie w tym, że nowo rozpoczynane inwestycje centralne, z wyjątkiem tak zwanych inwestycji priorytetowych, będą finansowane technicznym kredytem bankowym, udzielanym na całość zadania inwestycyjnego i spłacanym z dotacji budżetowej dopiero po zakończeniu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-4.96" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Stosownie do ustaleń IV Plenum KC w Narodowym Planie Gospodarczym Wzmocniono planowanie rzeczowe inwestycji, ustalając dyrektywnie dla ważniejszych zadań inwestycyjnych: wartość kosztorysową, terminy oddawania inwestycji do użytku oraz planowany na dany rok przyrost zdolności produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.97" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dziedzinie handlu zagranicznego, zgodnie z przyjętą przez IV Plenum KC PZPR zasadą, począwszy od 1966 r. ustalono zadania eksportowe oraz limity importowe w ujęciu wartościowym w złotych dewizowych z tym, że zadania w zakresie eksportu i importu niektórych ważniejszych surowców i materiałów nadal wyrażane są również w ilości.</u>
+ <u xml:id="u-4.98" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Tak ustalone zadania eksportowe i importowe zostały określone dla poszczególnych resortów wraz z uprawnieniami do dokonywania w trakcie realizacji planu zmian i przesunięć w asortymencie towarowym importu i eksportu, uzasadnionych względami ekonomicznymi z tym jednak, aby wykonać zadania w eksporcie i nie przekroczyć limitów importowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.99" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ma to na celu zwiększenie zainteresowania producentów w prawidłowej realizacji zadań w zakresie obrotów towarowych z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-4.100" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez IV Plenum KC PZPR w Narodowym Planie Gospodarczym nastąpiło dość istotne ograniczenie wskaźników dyrektywnych, wynikających z tego planu dla ministerstw i prezydiów wojewódzkich rad narodowych, a w konsekwencji zjednoczeń i przedsiębiorstw. Dotyczy to przede wszystkim wskaźników ilościowych w zakresie poszczególnych wyrobów przemysłowych. W tym zakresie nomenklaturę objętą Wskaźnikami dyrektywnymi zmniejszono o około 30%. W zakresie wskaźników zatrudnienia wyłączono z limitowania szereg dalszych zjednoczeń, a mianowicie przemysłu odzieżowego, dziewiarsko-pończoszniczego, skórzano-obuwniczego, Polskie Koleje Państwowe oraz niektóre zakłady eksperymentujące. W usługach dla ludności i rolnictwa uchylono dyrektywność w stosunku do wskaźników zatrudnienia i funduszu płać. To samo dotyczy państwowych ośrodków maszynowych. Uchylono również dyrektywność w stosunku do funduszu płac pracowników umysłowych, który przedsiębiorstwa ustalać będą we własnym zakresie pod kontrolą zjednoczeń. Tak więc obecnie dyrektywą dla przedsiębiorstw będzie tylko ogólny wskaźnik zatrudnienia i funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-4.101" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Projekt Narodowego Planu Gospodarczego, poza nowym systemem finansowania przedsiębiorstw i zjednoczeń oraz inwestycji, uwzględnia wprowadzenie dyrektywnego wskaźnika rentowności, zamiast dyrektywnej kwoty akumulacji finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.102" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pomimo utrzymania w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego jeszcze dość szerokiego zakresu wskaźników dyrektywnych zadań planowych i środków dla ich wykonania, przedsiębiorstwa w latach 1966—1967 opierać będą swą działalność gospodarczą przede wszystkim na zamówieniach i umowach o dostawę, zawartych z odbiorcami. Stąd struktura asortymentowa produkcji i usług będzie operatywnie dostosowywana do aktualnych potrzeb odbiorców, zwłaszcza rynkowych i handlu zagranicznego, a zmiany z tego tytułu wskaźników planu będą dokonywane z rezerw utworzonych na poszczególnych szczeblach organizacyjnych gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.103" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Omawiając projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 rok i podstawowych założeń na 1967 rok, konieczne jest uwzględnienie faktu, że dane dla tych lat stanowią pierwszy etap realizacji planu 5-letniego na okres 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-4.104" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W związku z tym należy wyjaśnić, dlaczego nie został przedstawiony Wysokiemu Sejmowi równocześnie projekt uchwały o planie 5-letnim. Odpowiadając na to pytanie trzeba stwierdzić, że prace nad projektem planu 5-letniego, choć poważnie zawansowane, nie doprowadziły jeszcze do takiego stopnia zbilansowania, który pozwoliłby na rozpatrywanie planu 5-letniego już w chwili obecnej. W szczególności konieczne jest jeszcze dopracowanie problemów związanych z handlem zagranicznym oraz z inwestycjami, a w tej liczbie zwłaszcza z inwestycjami eksportowymi w nadchodzącym pięcioleciu. Konieczne jest również przed ostatecznym ustaleniem zadań planu zawarcie długoletnich umów handlowych z krajami członkowskimi Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Przewidujemy, że prace z tym związane zostaną zakończone do końca tego roku, tak że projekt uchwały o planie 5-letnim na lata 1966—1970 zostanie przedstawiony Wysokiemu Sejmowi w I kwartale 1966 roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.105" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Proszę Wysoki Sejm w imieniu rządu o rozpatrzenie i zatwierdzenie projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-4.106" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Obecnie zabierze głos Minister Finansów ob. Jerzy Albrecht.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! Budżet państwa, który w imieniu rządu mam zaszczyt przedstawić dziś Sejmowi, jest uogólnionym wyrazem naszych dotychczasowych osiągnięć, możliwości i zamierzeń na najbliższą przyszłość. Został on ukształtowany pod wpływem trzech zwłaszcza czynników:</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—rozwoju sytuacji gospodarczej i finansowej w 1965 roku, —zmian i udoskonaleń w systemie finansowania gospodarki, których założenia wytyczyło IV Plenum Komitetu Centralnego naszej partii i wreszcie najważniejszego czynnika, to jest:</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—założeń Narodowego Planu Gospodarczego, na rok 1966, które przedstawione zostały w referacie Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Pragnę krótko scharakteryzować te trzy przesłanki, określające projektowany poziom oraz strukturę dochodów i wydatków budżetu na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jak kształtuje się sytuacja finansowa w roku 1965? Dobre wyniki osiągnięte przez podstawowe dziedziny naszej gospodarki, sprawiają, że na ogół korzystnie ukształtują się rezultaty finansowe działalności gospodarczej w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Określone w ustawię budżetowej na rok 1965 dochody w wysokości 292 mld zł będą zrealizowane z nadwyżką ponad 7 mld zł, osiągną więc blisko o 6% wyższy poziom niż w roku 1964. Pomyślnie zamykają się również budżety terenowe. Rady narodowe wygospodarują nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości około 1 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Osiągnięcia te są przede wszystkim wynikiem przekroczenia planów akumulacji finansowej przedsiębiorstw oraz innych dochodów z gospodarki uspołecznionej. Opierają się one głównie na wysokim wzroście produkcji przemysłowej i rolnictwa. Pewne, aczkolwiek nie tak wydatne postępy można również odnotować w dziedzinie obniżki kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Poważny wpływ na dochody budżetu wywiera produkcją przemysłu ciężkiego i chemicznego, które dadzą około 1,1 mld zł ponadplanowej akumulacji, czyli około 24% ponadplanowej akumulacji całego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W jeszcze większym stopniu do wygospodarowania ponadplanowej akumulacji przyczynił się przemysł rolno-spożywczy. Dzięki zwiększonym dostawom produkcji roślinnej i zwierzęcej, przemysł rolno-spożywczy znacznie przekroczył plan produkcji towarowej dając około 3,3 mld zł ponadplanowej akumulacji. Jest to około 70% całej ponadplanowej akumulacji przemysłu. Lepiej niż w poprzednich latach i lepiej niż planowano ukształtowały się wyniki ekonomiczne państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dobrym wynikom produkcji rolnej towarzyszą tendencje do zwiększania nakładów produkcyjnych i inwestycyjnych w indywidualnym rolnictwie. Wygospodarowane w bieżącym roku nadwyżki budżetowe pozwoliły na wsparcie tych tendencji przez szeroką akcję kredytową.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Kredyty inwestycyjne, udzielone indywidualnym gospodarstwom rolnym, wyniosą w bieżącym roku około 4,8 mld zł i będą o około 800 mln zł wyższe niż w roku ubiegłym. Kredyty obrotowe na cele związane z kontraktacją, zakupem nawozów i innymi potrzebami produkcyjnymi wsi wyniosą około 11,7 mld zł i będą o około 1,3 mld zł wyższe niż w roku ubiegłym. Sprzyja to angażowaniu rosnących dochodów wsi w rozwoju produkcji rolnej. Świadczy o tym między innymi znacznie szybszy wzrost nakładów pieniężnych wsi, przeznaczonych na produkcję bieżącą i na inwestycje produkcyjne, niż wzrost jej dochodów realnych.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Należy odnotować również stosunkowo niezłe postępy w realizacji planów inwestycyjnych w gospodarce narodowej. Nakłady inwestycyjne będą o około 8,6% wyższe niż przed rokiem, a finansowanie inwestycji w większym niż planowano stopniu opiera się na wygospodarowanych przez przedsiębiorstwa środkach własnych. W nieco mniejszym natomiast stopniu niż planowaliśmy angażowane są na ten cel środki budżetowe. Słabą stromą w realizacji tegorocznego planu inwestycji są nadal opóźnienia w oddawania obiektów do eksploatacji. Nie udało się też uniknąć pewnych napięć w robotach budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Na podkreślenie zasługuje wreszcie osiągnięcie korzystniejszego niż w latach ubiegłych salda obrotów towarowych z krajami kapitalistycznymi. Nie oznacza to jednak, że osiągnęliśmy już dostateczne postępy w dziedzinie wzrostu eksportu do tych krajów i w poprawie jego struktury.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wymienionym w skrócie postępom produkcji rolnej i przemysłowej oraz osiągnięciom handlu zagranicznego towarzyszy znaczny wzrost globalnych dochodów pieniężnych ludności i obrotów handlu wewnętrznego. Zwiększone dostawy na rynek zabezpieczają wprawdzie ponadplanowy wzrost popytu, ale brak jest nadwyżek niektórych towarów niezbędnych dla poprawy zaopatrzenia rynku. W ten sposób odcinkowe zakłócenia dostaw na rynek są słabym ogniwem rozwoju sytuacji gospodarczej w 1965 roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Znaczny wzrost globalnych dochodów ludności sprawił, że wkłady oszczędnościowe wzrosną w bieżącym roku o około 9 mld zł i osiągną już poziom ponad 52 mld zł. Przewidywany natomiast stan emisji wyniesie na koniec roku około 40 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Trzeba podkreślić, że źródłem przyrostu dochodów ludności, utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej, w przeważającej mierze jest wysoki przyrost zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wzrost dochodów z tego tytułu wyniósł ponad 7 mld zł. Wysoki przyrost zatrudnienia, nie zawszę zresztą uzasadniony potrzebami produkcji, ograniczył w pewnym stopniu możliwości regulacji płac. Jednakże dochody ludności z tytułu regulacji płac wzrosły dotąd o około 1,2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W sumie rok 1965, chociaż nie pozbawiony szeregu słabości, uznać należy za rok pomyślnie kończący bieżące pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Drugim czynnikiem poważnie wpływającym na ukształtowanie projektu budżetu państwa na 1966 rok jest nowy system finansowania gospodarki państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Podstawowym założeniem nowego systemu finansowania przedsiębiorstw i zjednoczeń jest oparcie oceny ich działalności na wynikach finansowych jako sprawdzianu najbardziej syntetycznego. Równoległym założeniem jest przyjęcie zasady, że działalność przedsiębiorstw powinna być rentowna. Na, swoje potrzeby eksploatacyjne i rozwojowe powinny one same zapracować w możliwie szerokim zakresie, obniżając koszty i zwiększając produkcję zgodnie z dobrze pojętym interesem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Oparcie nowego systemu finansowego na takich zasadach zmienia sposób jego oddziaływania na zjednoczenia i przedsiębiorstwa. Jako podstawowy, obowiązujący przedsiębiorstwa wskaźnik, otrzymają one wskaźnik rentowności. Wskaźnik rentowności określa stosunek zysku lub w niektórych wypadkach akumulacji do kosztów sprzedanej produkcji i usług. Osiągnięty zysk będzie dzielony, na podstawie określonych co najmniej na 2 lata norm, pomiędzy przedsiębiorstwo i zjednoczenie. Zjednoczenia — na podstawie podobnych norm, część zysku zatrzymają na swoje potrzeby rozwojowe, a pozostałość wpłacą do budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W ten sposób każda wypracowana przez przedsiębiorstwo złotówka zysku lub akumulacji dzieli się na część przekazywaną do budżetu i na część zatrzymywaną na potrzeby rozwojowe przedsiębiorstw i zjednoczeń. Im więcej tych złotówek przedsiębiorstwa i zjednoczenia wypracują, tym więcej pozostanie im do dyspozycji na fundusz zakładowy i na własne potrzeby rozwojowe oraz rezerwy. Im bardziej oszczędnie i racjonalnie przedsiębiorstwa wykorzystywać będą wygospodarowane środki na finansowanie zapasów i na potrzeby eksploatacyjne, tym więcej pozostanie im na inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Równocześnie, w zasadzie wyeliminowane zostaną dotacje budżetowe na finansowanie inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw; inwestycje te finansowane będą ze środków własnych tych jednostek. Brakujące środki na inwestycje zjednoczenia i przedsiębiorstwa otrzymają w postaci kredytu bankowego, który będą musiały spłacać. Przy pomocy kredytu bankowego finansowana będzie również większość inwestycji centralnych, z wyjątkiem inwestycji priorytetowych. Zaciągnięte na ten cel kredyty zwracane będą inwestorom przez budżet po zakończeniu budowy.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wprowadza się także oprocentowanie środków trwałych przedsiębiorstw. Ma ono skłaniać jednostki gospodarujące do intensywniejszego wykorzystywania posiadanych środków trwałych oraz rozważnego angażowania się w przedsięwzięcia inwestycyjne i unikania zbyt kosztownych rozwiązań, nie dających odpowiednich efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Przedstawione w dużym skrócie zasady funkcjonowania nowego systemu finansowego przedsiębiorstw i finansowania inwestycji zmierzają do zwiększenia zainteresowania przedsiębiorstw wzrostem rentowności i obniżeniem kosztów inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Zmiany systemu finansowania wywierają znaczny wpływ na ukształtowanie się dochodów i wydatków w projekcie budżetu państwa na rok 1966. W największym uproszczeniu można powiedzieć, że zmniejszy się, przynajmniej w początkowym okresie, udział budżetu państwa w zyskach przedsiębiorstw. Większa bowiem niż dotychczas ich część pozostanie w dyspozycji przedsiębiorstw i zjednoczeń. Z drugiej strony zmaleje jednak udział budżetu państwa w finansowaniu inwestycji, gdyż pokrywane będą one w większym stopniu ze środków własnych przedsiębiorstw i z kredytu bankowego, którego rola w kształtowaniu warunków i kierunków rozwoju gospodarki poważnie wzrośnie.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Syntetycznym wyrazem tych zmian jest spadek przejmowanej przez budżet państwa części akumulacji finansowej przedsiębiorstw z 83% w 1965 r. do 79% w całości akumulacji w 1966 roku. Pozwoli to na zwiększenie części akumulacji przeznaczanej na różnego typu fundusze własne przedsiębiorstw i zjednoczeń o pomad 32%. Ponadto budżety terenowe zrezygnują z przejmowanej dotychczas części amortyzacji przedsiębiorstw, która pozostanie do ich dyspozycji — na remonty kapitalne i inwestycje przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Te przesunięcia w kształtowaniu dochodów i wydatków budżetu państwa są najbardziej chyba konkretną, bo pieniężną formą wzmocnienia odpowiedzialności przedsiębiorstw i zjednoczeń za wyniki ich działalności. Stwarza to równocześnie jakościowo nowe zadania dla systemu bankowego, zwiększa rolę planu kredytowego i wzmacnia oddziaływanie banków na gospodarkę przedsiębiorstw i zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Założenia Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 są — jak mówiłem na wstępie — trzecim i to najważniejszym czynnikiem kształtującym projekt budżetu państwa. Nie muszę ich w tym miejscu charakteryzować, gdyż uczynił to w swoim wystąpieniu tow. Jędrychowski. Przypomnę jedynie, że w naszej gospodarce finanse odzwierciedlają rzeczowe procesy produkcji i dystrybucji.</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Tak więc, założone tempo wzrostu produkcji i obrotów w decydujący sposób określa tempo wzrostu akumulacji przedsiębiorstw, stanowiącej główne źródło dochodu budżetu państwa. Według projektu planu gospodarczego na 1966 rok akumulacja tą wzrośnie o około 7% w porównaniu z jej przewidywanym poziomem w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoko Izbo! Obecnie pragnę poświęcić nieco uwagi samym założeniom budżetu na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Rząd przedstawia Sejmowi budżet, który na miarę istniejących możliwości zabezpiecza zadania gospodarcze i potrzeby społeczne zbliżającego się 1966 roku. Jest to budżet zrównoważony. Przewiduje dochody w wysokości około 305 mld zł, i wydatki ponad 299 mld zł, co daje ponad 5,5 mld zł nadwyżki. W porównaniu z przewidywanym wykonaniem budżetu na rok 1965 oznacza to wzrost dochodu o około 6 mld zł, to jest o około 2% i wzrost wydatków o około 13 mld zł, to jest około 4,5%.</u>
+ <u xml:id="u-6.32" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ponadto — stosownie do przyjętych zasad planowania rzeczowego — także i w budżecie przewidziane są niezbędne rezerwy finansowe. Jest to rezerwa Rady Ministrów w wysokości około 3,5 mld zł oraz rezerwy inwestycyjne — ogólna i resortowe — w wysokości około 4,6 mld zł. Także budżety wojewódzkich rad narodowych wyposażone są w odpowiednie kwoty rezerwy na nieprzewidziane wydatki.</u>
+ <u xml:id="u-6.33" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wymienione przeze mnie przed chwilą dane liczbowe uwzględniają już pewne korekty projektu budżetu w stosunku do przedstawionych Obywatelom Posłom dokumentów. Korekty te w trybie autopoprawek zgłosimy w toku prac poszczególnych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.34" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jakie są główne źródła dochodów budżetu państwa? Pytanie to swego czasu postawiła między innymi prasa w uproszczonym sformułowaniu: — „Z czego żyje państwo?” Odpowiedź na to publicystyczne pytanie jest tylko jedna:</u>
+ <u xml:id="u-6.35" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">— Źródłem dochodów budżetu — jako scentralizowanego funduszu społecznego, gromadzącego środki i finansującego potrzeby społeczeństwa, jest — jak zresztą źródłem wszelkich wartości — oczywiście praca obywateli. Inne bowiem źródła dochodów i wartości w ogóle nie istnieją. Formy zaś, w jakich te dochody budżet przejmuje, są różnorodne, dostosowane do założeń naszej polityki gospodarczej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-6.36" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dochody budżetu państwa na rok 1966 oparte są głównie na planowanych wynikach działalności przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Około 71% ogółu dochodów budżetu, to wpłaty tych przedsiębiorstw w postaci podatku obrotowego i wpłat z zysku. W przyszłym roku pojawi się nową forma dochodów budżetu, a mianowicie wpływy z oprocentowania środków trwałych. Bezpośrednie natomiast podatki i opłaty od ludności i gospodarki nieuspołecznionej są źródłem zaledwie 10% dochodów budżetu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.37" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Środki odprowadzane do budżetu z tytułu podatku obrotowego od przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej wyniosą około 95 mld zł i będą o około 3 mld zł wyższe niż w roku bieżącym. Wiąże się to z przewidywanym wzrostem produkcji i sprzedaży artykułów obciążonych tym podatkiem.</u>
+ <u xml:id="u-6.38" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wpłaty z zysku, przejmowane przez budżet, wyniosą w 1966 r. około 50 mld zł i będą o około 5 mld zł niższe niż w bieżącym roku. Obniżenie ich, o czym już poprzednio wspominałem, jest przede wszystkim wynikiem zwiększenia funduszów własnych przedsiębiorstw oraz oprocentowania środków trwałych. Dochody budżetu z tego ostatniego tytułu wyniosą około 6,6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.39" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jak już wspomniałem, wpłaty części zysku przedsiębiorstw do budżetu dokonywane będą według z góry określonych norm.</u>
+ <u xml:id="u-6.40" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Stwierdzić należy, że zadania w dziedzinie akumulacji i zysku nie są zbyt napięte. Ich wykonanie możliwe jest całkowicie przy równoczesnej poprawie jakości i asortymentu produkcji. Z pewnością też plany akumulacji przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej mogą być znacznie przekroczone. Intensywne poszukiwanie dróg obniżki kosztów własnych produkcji jest więc centralnym zagadnieniem zarówno dla pomyślnej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego, jak i budżetu na 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.41" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Specjalnie podkreślić przy tym należy, że chodzi tu zwłaszcza o obniżkę kosztów materiałowych. Projekt planu na 1966 r. zakłada, że wskaźnik udziału kosztów własnych w wartości produkcji towarowej wyniesie 81,7% i będzie o około 0,5% niższy niż w roku bieżącym. Wskaźnikowa jest to niewielka obniżka. W liczbach bezwzględnych odpowiada ona jednak ponad 3 mld zł dodatkowej akumulacji. Z kwoty tej ponad 1 mld zł przypada na obniżkę poziomu kosztów materiałowych, co należy uznać jako zadanie minimalne, które może i powinno być przekroczone. Również obniżenie poziomu kosztów osobowych o około 2 mld zł, wobec dotychczasowych przekroczeń planów zatrudnienia i płac, będzie ważnym zadaniem na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-6.42" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dochody budżetu państwa wiążą się także z rezultatami finansowymi obrotów zagranicznych. W projekcie budżetu zakłada się 2,5 mld zł wpływów z tego tytułu. Zarówno dla polepszenia naszych stosunków płatniczych z zagranicą, jak i zwiększenia dochodów budżetu, dewizą działania musi być bardziej efektywny eksport i bardziej opłacalny import. Oznacza to konieczność nie tylko zwiększenia obrotów zagranicznych, ale i polepszenia jakości oraz standardu eksportowanych wyrobów i celniejszego wyboru importowanych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-6.43" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W związku z tym, jednym z najpilniejszych zadań jest takie dalsze usprawnienie rozrachunku gospodarczego przedsiębiorstw, ażeby coraz ściślej wiązał się on z wynikami finansowymi wymiany z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-6.44" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Drugim co do wielkości źródłem dochodów budżetu państwa są wpłaty przedsiębiorstw i instytucji na rzecz ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-6.45" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wpływy z ubezpieczeń społecznych wzrosną z około 32 mld zł w 1965 r. do ponad 34 mld zł w 1966 r., to jest o ponad 7%, a ich udział z 10,7% do 11,3%. Jest to wynikiem planowanego wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej. Należy wspomnieć przy tym, że ubezpieczeniem społecznym objęto także rzemiosło indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-6.46" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wpływy z podatku od wynagrodzeń i innych opłat od ludności wzrosnąć mają z około 19,5 mld zł w bieżącym roku do 20,8 mld zł w 1966 r., to jest o około 6,4%, głównie w wyniku planowanego wzrostu zatrudnienia i płac.</u>
+ <u xml:id="u-6.47" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Następne co do wielkości źródło dochodów budżetu, to podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej. Wyniosą one 9,9 mld zł. Projekt budżetu na rok 1966 nie przewiduje ich wzrostu. W zakresie dochodów z gospodarki nieuspołecznionej zamierzamy bowiem utrzymać dotychczasowy kierunek polityki podatkowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.48" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Nadal będziemy starali się oddziaływać pobudzająco na rozwój produkcji rolnej przez doskonalenie zasad wymiaru podatku gruntowego i elastyczne ulgi. Podjęte zostały w tym celu między innymi badania około 280 tys. gospodarstw rolnych, zmierzające do sprawdzenia prawidłowości działania obciążeń w różnych grupach gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-6.49" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W stosunku do rzemiosła nadal stosować będziemy dogodne, zryczałtowane formy opodatkowania, ułatwiające rozwijanie działalności rzemieślników, zwłaszcza świadczących usługi. Przedłużymy na następne pięciolecie ulgi inwestycyjne dla rzemiosła usługowego. Utrzymamy również dwuletnie zwolnienia od podatku dla nowo założonych, usługowych warsztatów rzemieślniczych w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców. Zamierzamy także upowszechnić w 1966 r. zryczałtowany pobór podatku obrotowego i dochodowego od zakładów, działających w ramach rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-6.50" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W celu stworzenia dodatkowych bodźców dla wzrostu zatrudnienia w rzemiośle, zamierzamy rozszerzyć zakres stosowania niższej skali podatku dochodowego. Objęte nią zostanie rzemiosło usługowe, zatrudniające do 4 czeladników oraz średniej wielkości rzemiosło produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-6.51" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Niezależnie od już zastosowanych obniżek podatkowych dla prywatnych zakładów gastronomicznych, przyznamy im ulgi inwestycyjne i dodatkowe ulgi podatkowe dla nowo uruchamianych zakładów gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-6.52" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem podstawowe zasady, jakimi kierujemy się przy gromadzeniu dochodów budżetowych. Proszę więc, abyście zechcieli poświęcić również swoją uwagę ocenie naszych zamierzeń, dotyczących ukształtowania wydatków budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.53" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Około 53% wydatków budżetu państwa zamierzamy przeznaczyć na potrzeby gospodarki uspołecznionej. Wiadomo dobrze, że bez tych wydatków nie mogłoby być mowy o racjonalnym jej rozwoju, a tym samym i o wzroście spożycia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-6.54" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Około 30% wydatków budżetu, to jest prawie o 2 punkty więcej niż w bieżącym roku zamierzamy przeznaczyć w 1966 roku na finansowanie oświaty i kultury, ochrony zdrowia. opieki społecznej i kultury fizycznej oraz na ubezpieczenia społeczne. Są to wszystko wydatki w sposób bardzo bezpośredni rzutujące na warunki życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-6.55" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wydatki na administrację, wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo — pochłaniają natomiast niecałe 5% wydatków budżetu państwa. I wreszcie niecałe 9% wydatków budżetu przeznaczyć zamierzamy na potrzeby obrony narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.56" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Z przedstawienia struktury wydatków budżetu państwa wynika, że nadal — pomimo poważnego zwiększenia funduszów przedsiębiorstw — budżet nasz jest przede wszystkim budżetem gospodarczym, finansującym potrzeby rozwoju gospodarki i spożycia społecznego ludności.</u>
+ <u xml:id="u-6.57" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Głównym kierunkiem świadczeń budżetu na rzecz rozwoju gospodarczego kraju jest oczywiście finansowanie inwestycji. Przewidujemy, że z budżetu pokryte będzie w 1966 r. około 47% nakładów inwestycyjnych gospodarki uspołecznionej, podczas gdy w bieżącym roku pokrywamy około 55%. Udział środków budżetu w finansowaniu inwestycji obniża się. Jest to wynikiem wspomnianych na wstępie zmian w zasadach finansowania inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-6.58" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Z ogólnej sumy nakładów na inwestycje w przemyśle, rolnictwie, budownictwie, transporcie i gospodarce komunalnej przypada około 98 mld zł, z czego budżet państwa powinien pokryć około 47,7 mld zł, to jest około 49%. Główną pozycją wydatków budżetowych będzie tu finansowanie inwestycji priorytetowych, które i w nowym systemie finansowym będą dotowane z budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-6.59" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Na inwestycje te o szczególnej wadze dla gospodarki narodowej przeznaczymy ponad 18 mld zł środków budżetowych. Finansować będziemy z budżetu budowę takich kopalń, jak — „Staszic”, — „Jastrzębie”, „Moszczenica”; elektrowni — „Pątnów”, — „Łaziska”, — „Siersza II”; finansować będziemy rozbudowę huty — „Lenina”, kombinatu górniczo-hutniczego w Lubinie, Zakładów Mechanicznych — „Ursus”, Zakładów Azotowych w Tarnowie i w Puławach, Zakładów Celulozowych w Świeciu, elektryfikację kolei, stopień wodny na Wiśle we Włocławku, rozgłośnię radia i telewizji w Warszawie i wiele innych. Nazwy tych inwestycji znane są społeczeństwu, kryje się za nimi dalszy rozwój sił wytwórczych, wzmocnienie podstaw wzrostu poziomu ekonomicznego i kulturalnego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-6.60" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ponadto, na pozostałe inwestycje centralne — kontynuowane, budżet przeznaczy w 1966 r. około 5 mld zł. Natomiast nowe inwestycje centralne finansowane będą kredytem bankowym i dopiero po ich ukończeniu inwestorzy otrzymają odpowiednie dotacje budżetowe na zwrot zaciągniętego kredytu.</u>
+ <u xml:id="u-6.61" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Inwestycje zjednoczeń i przedsiębiorstw, jak już mówiłem, finansowane będą ze środków własnych, pochodzących z zysku i amortyzacji oraz w części — przy pomocy kredytu bankowego. Tylko w niewielu zjednoczeniach, które nie zdołały jeszcze nagromadzić własnych środków, wystąpi niezbędna dotacja budżetowa. Warto podkreślić, że nakłady inwestycyjne, finansowane z własnych środków przedsiębiorstw i zjednoczeń, a więc nakłady, które cechuje duża zależność od wielkości wygospodarowanych środków — wykazują w 1966 r. największą dynamikę.</u>
+ <u xml:id="u-6.62" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W finansowaniu inwestycji gospodarczych następuje wyraźne ograniczenie środków budżetowych do głównych obiektów, decydujących o rozwoju całej gospodarki narodowej. Natomiast w dziedzinie inwestycji, tak zwanej sfery nieprodukcyjnej, udział budżetu w ich finansowaniu nie ulegnie zmianie, z wyjątkiem budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.63" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Łącznie na inwestycje w dziedzinie oświaty, ochrony zdrowia i kultury budżet przeznacza 5 mld zł. Ponadto, około 4 mld zł przeznaczone zostanie na budownictwo mieszkaniowe, głównie rad narodowych. Suma ta jest niższa niż w 1965 roku. Równocześnie jednak wydatnie zwiększą się kredyty bankowe na spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe. Wyniosą one w 1966 r. około 3,8 mld zł, podczas gdy w bieżącym roku szacuje się je na 2,5 mld zł. Na indywidualne budownictwo mieszkaniowe przewiduje się około 900 mln zł kredytów bankowych, to jest około 30% więcej niż planowano w bieżącym roku. Łącznie środki państwowe na budownictwo mieszkaniowe będą wyższe niż w bieżącym roku. Zgodnie jednak z założeniami nowej polityki mieszkaniowej wyraźnie zmienia się ich struktura. Wzrastają kredyty dla spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.64" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Powinniśmy dołożyć starań, aby rok 1966 stał się poważnym krokiem naprzód w dziedzinie uporządkowania i zwiększenia efektywności naszych inwestycji. Są ku temu sprzyjające warunki. Plan inwestycyjny jest stosunkowo mniej napięty niż w pierwszych latach bieżącej pięciolatki. Ma on jednak nadal odcinkowe napięcia, które powinny być pilnie obserwowane i w trakcie realizacji usuwane. Głównie chodzi tu o roboty budowlano-montażowe. Dalsze ograniczenie zapotrzebowania na te roboty, w stosunku do założeń planu, byłoby jak najbardziej pożądane. Napięcia tkwić mogą także w realizacji planu dostaw niektórych asortymentów materiałów budowlanych. Rytmiczność dostaw i oszczędne zużycie materiałów decydować będą o powodzeniu realizacji planu. Wreszcie, skoncentrowanie uwagi i sił na terminowym oddawaniu do użytku nowych obiektów jest dalszym podstawowym warunkiem pomyślnej realizacji planu inwestycyjnego w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.65" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Liczymy na to, że nowy system finansowania inwestycji w 1966 r. — choć będzie to pierwszy rok jego działania i stąd zakres jego stosowania jeszcze dosyć wąski — zostanie wykorzystany dla usprawnienia procesów inwestycyjnych i wzmocnienia dyscypliny realizatorów planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-6.66" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Poważną pozycję wydatkową budżetu zajmować będzie finansowanie rolnictwa. Budżet pokryje ponad 40% ogółu nakładów inwestycyjnych w rolnictwie. Wydatki budżetu na inwestycje rolne wyniosą około 12 mld zł, a więc prawie o 11% więcej niż w 1965 r. W ramach tej sumy najszybciej będą rosły wydatki na melioracje — o około 12%, i rozwój bazy mechanizacji o 11%. Nakłady inwestycyjne poważnie zasili również Fundusz Rozwoju Rolnictwa w kwocie około 4,4 mld zł, na który przelewane są środki z budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-6.67" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Budżet państwa, podobnie jak w latach ubiegłych, przeznacza poważne sumy nie tylko na inwestycje, ale i na bieżące potrzeby rolnictwa. Na popieranie produkcji zwierzęcej i roślinnej, konserwację urządzeń melioracyjnych, utrzymanie agronomówek, zbiorowe zaopatrywanie wsi w wodę oraz na upowszechnianie wiedzy rolniczej przewidziano w projekcie budżetu 3,3 mld zł, a więc o 13,6% więcej niż w roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-6.68" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Środki budżetowe to tylko część świadczeń państwa na rzecz rozwoju rolnictwa. Podstawowym instrumentem oddziaływania na inwestycje i produkcję indywidualnej gospodarki chłopskiej pozostaje nadal polityka kredytowa.</u>
+ <u xml:id="u-6.69" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Plan kredytowy przewiduje, że w 1966 r. udzielimy rolnikom indywidualnym i spółdzielniom produkcyjnym ponad 17 mld zł kredytów, z czego na kredyty obrotowe przypadnie około 12,5 mld zł, a na kredyty inwestycyjne — ponad 5 mld zł. Pewne wyobrażenie o roli, jaką kredyty te odgrywają w kształtowaniu rozwoju rolnictwa, może dać fakt, że ich udział w nakładach pieniężnych gospodarki chłopskiej na inwestycje przekracza 50%, a w nakładach na produkcję bieżącą kształtuje się w granicach 44%.</u>
+ <u xml:id="u-6.70" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W celu bardziej efektywnego wykorzystania kredytów dla potrzeb rozwoju gospodarki rolnej przewidujemy między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-6.71" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—silniejsze skoncentrowanie ich na terenach, gdzie kierowane są większe nakłady na meliorację, mechanizację i budowę dróg itd.;</u>
+ <u xml:id="u-6.72" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—zacieśnienie współpracy z radami narodowymi dla ustalenia najwłaściwszych na danym terenie rejonów, form i kierunków kredytowania.</u>
+ <u xml:id="u-6.73" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Sądzę, że właściwe wykorzystanie środków, zmierzające do zapewnienia korzystnych warunków rozwoju produkcji rolnej, przyniesie pożądane rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-6.74" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Scharakteryzowałem ważniejsze kierunki wydatkowania środków, jakie przeznaczamy na rozwój potencjału produkcyjnego naszej gospodarki. Stwierdzić jednak muszę, że nie mniejszą wagę przywiązujemy do postępów nauki i techniki jako bardzo istotnego czynnika rozwoju naszej gospodarki. Wyrazem tego jest między innymi projektowany wzrost wydatków bieżących budżetu na naukę o ponad 16% i wydatków inwestycyjnych o około 20% więcej niż w bieżącym roku. Są to więc najbardziej dynamiczne pozycje wydatków budżetowych. Poza wydatkami na naukę w kwocie około 3,4 mld zł, ponoszonymi przez budżet, przewidziane są jeszcze odpisy przedsiębiorstw na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego w wysokości około 4,8 mld zł, a więc prawie o 26% więcej niż w bieżącym roku. Przeznaczając tak wiele środków na rozwój nauki i postępu technicznego, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na pełne ich wykorzystanie oraz zwiększenie ich efektywności. Powinny one wywrzeć poważny wpływ między innymi na wzrost jakości wytwarzanych wyrobów oraz dostosowanie ich do potrzeb rynku krajowego i, co szczególnie ważne, do wymagań naszych zagranicznych kontrahentów.</u>
+ <u xml:id="u-6.75" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jak już mówiłem, drugą co do wielkości pozycją wydatków budżetu państwa są nakłady na działalność socjalno-kulturalną. W 1966 roku wyniosą one około 52,7 mld zł i będą o około 6% wyższe niż w bieżącym roku. W ich ramach zamierzamy przeznaczyć około 26,3 mld zł na oświatę i wychowanie, to jest o 8,5% więcej niż w bieżącym roku. Powinno to zapewnić niezbędne środki na reformę szkolnictwa podstawowego, dynamiczny rozwój szkolnictwa zawodowego i odpowiednie rozszerzenie szkolnictwa wyższego. Przewidujemy również pewną poprawę norm żywienia w zakładach opiekuńczo-wychowawczych na sumę około 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.76" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W dziedzinie kultury i sztuki budżet na 1966 rok przewiduje wydatki w wysokości około 3,3 mld zł, które będą o 6,5% wyższe niż w bieżącym roku. Znaczna ich część, bo prawie 2 mld zł wraca do budżetu państwa, głównie w formie opłat radiowych i telewizyjnych. Zwiększone zostaną między innymi nakłady na radio i telewizję o ponad 20%, głównie w celu uruchomienia nowych studiów telewizyjnych i punktów transmisyjnych programu telewizyjnego oraz zwiększenia zakupu filmów telewizyjnych. Poważnie wzrosną również środki na działalność przedsiębiorstw artystycznych, między innymi w związku z uruchomieniem Teatru Wielkiego w Warszawie, Opery w Łodzi i Nowego Teatru w Gdańsku.</u>
+ <u xml:id="u-6.77" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Następną ważną dziedziną świadczeń budżetu na zaspokojenie potrzeb ludności są wydatki na ochronę zdrowia. W 1966 r. preliminuje się na ten cel ponad 20 mld zł, a zatem o 3% więcej niż w 1965 r. Pozwoli to między innymi na sfinansowanie przyrostu około 7 tys. łóżek szpitalnych oraz uruchomienie ponad 190 nowych przychodni lecznictwa otwartego w miastach i ponad 170 ośrodków zdrowia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-6.78" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W celu poprawy jakości usług służby zdrowia proponujemy podwyższenie norm na leki w szpitalach i sanatoriach przeciwgruźliczych oraz norm na wydatki rzeczowo-administracyjne. W projekcie budżetu zarezerwowaliśmy na ten cel około 200 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.79" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Preliminowane w projekcie budżetu wydatki na kulturę fizyczną i turystykę w wysokości 1,2 mld zł stanowią około 45% ogółu tych wydatków, bo są one uzupełniane ze środków związków zawodowych i z innych funduszy.</u>
+ <u xml:id="u-6.80" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Następną bardzo poważną pozycją wydatków państwa jest finansowanie systemu ubezpieczeń społecznych. W projekcie budżetu na 1966 r. wynoszą one około 33 mld zł, z czego na renty przypada około 19 mld zł. W porównaniu z poziomem bieżącego roku wzrosną one o 5,6%, co jest głównie wynikiem wzrostu przeciętnej wysokości rent i zasiłków.</u>
+ <u xml:id="u-6.81" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Rok 1966 powinien być okresem znacznych, korzystnych zmian w gospodarce mieszkaniowej. Przeprowadzona w bieżącym roku podwyżka czynszów, na której rekompensatę są przewidziane środki w budżecie państwa sprawi, że dochody gospodarki mieszkaniowej pokryją w pełni koszty eksploatacji i remontów bieżących. Możliwe będzie podwyższenie średnio w kraju wydatków na eksploatację i remonty bieżące budynków mieszkalnych z 25 do przeszło 36 zł na 1 m^2^ powierzchni użytkowej. Powinno to zapewnić znaczną poprawę stanu budynków mieszkalnych. Obok własnych środków zarządów budynków mieszkalnych, w projekcie budżetu państwa przewidziano około 1,2 mld zł na kapitalne remonty budynków. Racjonalne wykorzystanie tych środków wiąże się z konieczną poprawą zaopatrzenia i usprawnieniem pracy przedsiębiorstw i ekip remontowo-budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-6.82" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ponadto, na potrzeby gospodarki komunalnej zakłada się wydatki budżetu w wysokości 6,2 mld zł. Środki te posłużą do sfinansowania potrzeb komunikacji miejskiej, ulepszenia nawierzchni ulic, ich oświetlenia itd.</u>
+ <u xml:id="u-6.83" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! Scharakteryzowałem podstawowe pozycje dochodów i wydatków projektu budżetu w łącznych kwotach dla całego państwa. Na budżet ten składają się jednak również 22 budżety wojewódzkich rad narodowych i miast wydzielonych. W projekcie budżetu na 1966 r. przewidziane są w nich wydatki rzędu 77,4 mld zł, z czego około 22,4 mld zł na inwestycje. Na pokrycie tych wydatków rady narodowe będą dysponowały dochodami własnymi w wysokości około 36,7 mld zł oraz środkami wyrównawczymi w postaci dotacji i udziałów w dochodach budżetu centralnego w wysokości 40,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.84" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W ukształtowaniu dochodów budżetów terenowych szczególną uwagę zwracamy obecnie na prawidłowe zrównoważenie budżetów w najniższych ogniwach administracji terenowej, to jest w gromadzkich radach narodowych. Zakres ich działalności zostanie w 1966 r. wydatnie rozszerzony w związku z zamierzonym przekazaniem do gromad ewidencji i poboru podatku gruntowego. Dzięki temu rolnicy wszystkie sprawy podatkowe będą mogli załatwiać na miejscu, w gromadzie.</u>
+ <u xml:id="u-6.85" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W 1966 r. budżety rad narodowych obejmą około 26% ogólnej kwoty budżetu państwa. Ich udział w ogólnej kwocie budżetu państwa utrzyma się na niezmienionym poziomie, pomimo wyeliminowania z budżetów rad wpływów nadwyżek amortyzacji przedsiębiorstw oraz odpowiedniej części nakładów na inwestycje i kapitalne remonty przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-6.86" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Szczególnie wysoki jest udział budżetów terenowych w finansowaniu wydatków na cele socjalno-kulturalne. Około 70 do 80% wydatków na oświatę, kulturę, ochronę zdrowia i opiekę społeczną oraz kulturę fizyczną finansowane jest w ramach budżetów terenowych. Również około 85% wydatków na rolnictwo finansowane będzie z budżetów rad.</u>
+ <u xml:id="u-6.87" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dotychczasowe osiągnięcia rad narodowych w dziedzinie zarządzania gospodarką pozwalają wyrazić przekonanie, że poważne środki oddane do ich dyspozycji będą racjonalnie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-6.88" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! Obok wysiłków zmierzających do prawidłowego ukształtowania dochodów i wydatków budżetu, przedmiotem naszej szczególnej troski w 1966 roku będzie dalsza poprawa sytuacji pieniężno-rynkowej. Ogólnie biorąc, bilans pieniężnych dochodów i wydatków ludności jest zrównoważony i zawiera niezbędne rezerwy. Przewidzieliśmy odpowiednie środki na sfinansowanie wzrostu zapasów towarów rynkowych o ponad 7 mld zł, to jest o 9,7% wyższych niż w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.89" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dalsza poprawa sytuacji pieniężno-rynkowej zależna jest więc przede wszystkim od dwóch czynników: od prawidłowego wykonania zadań w zakresie dostaw towarów na rynek zarówno pod względem ilości, jak i ich jakości oraz asortymentu, a ponadto od tego, w jakim stopniu zdołamy utrzymać dyscyplinę zatrudnienia i płac.</u>
+ <u xml:id="u-6.90" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ważnym czynnikiem kształtującym równowagę pieniężno-rynkową jest także aktywna polityka kredytowa. W bieżącym pięcioleciu stała się ona elastycznym instrumentem oddziaływającym nie tylko na omówiony już rozwój produkcji rolnej i budownictwo mieszkaniowe. Kredyty wykorzystujemy również dla popierania rozwoju rzemiosła i kształtowania struktury sprzedaży w handlu detalicznym. Politykę tę zamierzamy kontynuować nadal. W 1966 r. wypłaty kredytów dla ludności wyniosą łącznie około 27,5 mld zł i będą o 6,5% wyższe niż w bieżącym roku. Po potrąceniu 22,5 mld zł spłat przyniesie to wzrost zadłużenia ludności o około 4,7 mld zł. W ramach polityki kredytowej przewidujemy między innymi zwiększenie o 200 mln zł kredytów dla rzemiosła i o 900 mln zł na zakupy ratalne ludności.</u>
+ <u xml:id="u-6.91" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Poczesne miejsce w kształtowaniu równowagi pieniężno-rynkowej przypada ponadto organizacjom finansowym, zajmującym się gromadzeniem wkładów oszczędnościowych, zwłaszcza w PKO i SOP. Przewidujemy, że przyrost oszczędności w przyszłym roku powinien wynieść około 9,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-6.92" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Kończąc, chciałbym zwrócić jeszcze uwagę na parę istotnych, jak sądzę, spraw.</u>
+ <u xml:id="u-6.93" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Rok 1966 będzie pierwszym rokiem nowego pięciolecia. Zarówno więc od prawidłowych założeń planu i budżetu na ten okres, a tym bardziej od pomyślnego ich wykonania, zależeć będzie wiele na przyszłość. Jakie przesłanki decydują więc o tym, że po pomyślnym i charakteryzującym się wysoką dynamiką rozwoju gospodarczego roku 1965 zakładamy stosunkowo umiarkowane tempo rozwoju na rok 1966, co znajduje swoje odbicie również w budżecie państwa?</u>
+ <u xml:id="u-6.94" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Podstawową przesłanką merytoryczną rozważnych, umiarkowanych założeń tempa rozwoju na rok 1966 jest dążenie do:</u>
+ <u xml:id="u-6.95" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—uniknięcia niepożądanych napięć w go spodarce, —zabezpieczenie odpowiednich rezerw oraz —zwrócenie większej uwagi na problemy jakościowe, których nie powinny przesłaniać — jak to się niekiedy zdarzało — nadmiernie napięte zadania ilościowe.</u>
+ <u xml:id="u-6.96" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Te słuszne zasady racjonalnego planowania — wyraźnie podkreślone przez IV Zjazd PZPR i IV Plenum KC Partii — znajdują swoje odbicie w założeniach metodologicznych. Planujemy, jak mówił już o tym tow. Jędrychowski, po dobrych urodzajach roku 1965, wzrost produkcji rolnej na podstawie przeciętnych plonów ostatnich czterech lat. Ma to swoje konsekwencje w ostrożnie ustawionych założeniach wzrostu produkcji rolnej, jak również i tych gałęzi produkcji przemysłowej, które bazują na surowcach rolnych. Rzutuje to w decydującym stopniu na wskaźniki planu produkcji przemysłowej, a w sumie i dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.97" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Założenia planu inwestycyjnego wskazują chyba również na mniejszy nieco stopień napięcia niż w pierwszych latach bieżącego pięciolecia. Jest to tendencja korzystna. Nasze dotychczasowe doświadczenia wyraźnie wskazują bowiem, że ilekroć mieliśmy do czynienia z nadmiernym tempem wzrostu inwestycji, było to źródłem wielu komplikacji.</u>
+ <u xml:id="u-6.98" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Równocześnie jednak trzeba zdawać sobie w pełni sprawę z tego, że plan i budżet na 1966 r. mogą być znacznie lepiej wykonane zarówno w dziedzinie produkcji przemysłowej, a zapewne i rolnej. Stąd też ostrożne założenia planu będą jego istotnym walorem wówczas, gdy wszyscy realizatorzy planu wykorzystają istniej ące możliwości przekroczenia zarówno jego wskaźników jakościowych, jak i ilościowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.99" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W planie są oczywiście różne rezerwy, których wykorzystanie nie w pełni zależne jest od realizatorów planu. Myślę tu na przykład o produkcji rolnej, gdzie oprócz naszych zabiegów, wiele zależy również od warunków atmosferycznych. Są w nim jednak rezerwy, których wykorzystanie całkowicie leży w rękach ludzi, w rękach realizatorów planu. Myślę o szerszym wdrażaniu postępu technicznego i zwiększaniu wydajności pracy, obniżaniu kosztów i poprawie jakości produkcji oraz o koncentracji nakładów inwestycyjnych. Są to podstawowe kierunki działania, zapewniające lepsze jakościowe i ilościowe wykonanie zadań.</u>
+ <u xml:id="u-6.100" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Aby postulaty te zostały pomyślnie zrealizowane, konieczne jest umiejętne posługiwanie się bodźcami i instrumentami nowego systemu finansowego. Konieczna jest jednak równocześnie koncentracja na tych właśnie zagadnieniach całej uwagi i wysiłków aktywu społecznego, samorządu robotniczego, kierownictwa zakładów i milionów ludzi pracy; tych wszystkich, którym bliska jest i droga sprawa naszego dalszego rozwoju i pomyślnej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-6.101" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Oddając pod obrady Wysokiej Izby projekt budżetu państwa, wyrażam przekonanie, że udoskonalony w toku prac Sejmu, dobrze spełniać on będzie swą rolę — podstawowego planu finansowego naszej działalności gospodarczej i społecznej w nadchodzącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.102" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad punktem pierwszym porządku dziennego przeprowadzić w dniu jutrzejszym, a obecnie — po krótkiej przerwie — przystąpić do rozpatrzenia drugiego punktu porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę. Uważam propozycję za przyjętą.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">II sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Projekt ustawy o rozszerzeniu uprawnień GRN w zakresie podatkowym Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 5 do godz. 18 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych (druki nr 4 i 10).</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Cieślak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia projekt ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselCieslakStanislaw">Tekst rządowego projektu tej ustawy jest znany obywatelom posłom z druku sejmowego nr 4. Pragnę przypomnieć jego główne zasady.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselCieslakStanislaw">Wieś i państwo łączy i zespala rozbudowany system wzajemnych zobowiązań i należności finansowych. Rosną z roku na rok bezpośrednie świadczenia państwa na unowocześnienie i przebudowę naszego rolnictwa, na poprawę warunków życia i pracy ludności wiejskiej. Państwo udostępnia poważne sumy kredytów na cele produkcyjne, organizuje planowy skup produktów rolnych, gwarantuje rolnikom odbiór płodów rolnych po opłacalnych cenach. Zabezpiecza także zaopatrzenie w środki produkcji i organizuje pomoc fachową.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselCieslakStanislaw">Z drugiej strony i wieś świadczy finansowo na potrzeby swego ludowego państwa. Rolnicy — właściciele gospodarstw — płacą podatek gruntowy. Roczny wymiar tego podatku wynosi 6 mld zł. Po odliczeniu ulg i zwolnień realizacja wynosi 5,7 mld zł wraz z opłatą leśną od właścicieli lasów prywatnych w wysokości 30 mln zł rocznie. Rolnicy, wynajmujący swe pomieszczenia na cele nierolnicze, płacą niewielki stosunkowo podatek od nieruchomości w wysokości około 20 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselCieslakStanislaw">Obok tych trzech należności o charakterze wyraźnie podatkowym istnieje na wsi rozbudowany system ubezpieczeń rzeczowych i osobowych. Składki z tego tytułu wynoszą około 2.100 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselCieslakStanislaw">Nabywcy ziemi na mocy ustaw: o reformie rolnej i osadnictwie na ziemiach odzyskanych spłacają w ratach należności za przekazane im grunty. Roczne wpłaty na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi z tego tytułu wynoszą średnio około 525 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselCieslakStanislaw">Wspólnym wysiłkiem państwa i rolników elektryfikuje się wsie, przeprowadza wielkie prace melioracyjne na gruntach ornych i użytkach zielonych. Udział finansowy rolników w tych inwestycjach rozkładany jest na raty. Roczne spłaty tych rat — jeśli chodzi o opłaty melioracyjne — to suma około 130 mln zł rocznie. Jeśli chodzi o opłaty elektryfikacyjne — około 600 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselCieslakStanislaw">Podkreślić należy dużą rzetelność i skrupulatność, z jaką wieś — poza nielicznymi wyjątkami — wywiązuje się ze swoich zobowiązań i należności pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselCieslakStanislaw">Co roku z tytułu wymienionych siedmiu należności i zobowiązań — w łącznej sumie blisko 10 mld zł rocznie — trzeba było wysyłać z różnych instytucji i urzędów przeszło 15 milionów indywidualnych wezwań płatniczych, dokonywać co roku ponad 80 milionów księgowań. Zatrudnionych było przy tym wielu pracowników, zużywano tony papieru. W wypadku pomyłek lub nieprawidłowości w wymiarze, wymagających sprostowania, rolnik odbywać musiał wędrówki do powiatu, gdzie w dużej odległości i oderwaniu od konkretnego warsztatu rolnego koncentrował się wymiar tych należności. Różne były także terminy płatności poszczególnych zobowiązań, nie zawsze dostosowane one były do możliwości i warunków finansowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselCieslakStanislaw">Od wielu więc lat chłopi postulowali scalenie wymiaru i poboru wszystkich świadczeń i należności finansowych. Proponowali wprowadzenie tak zwanych książeczek podatkowych, żądali usprawnienia trybu składania zażaleń i odwołań. Wychodząc na spotkanie tym postulatom chłopskim, pragnąc usprawnić tryb działania administracji finansowej państwa, Ministerstwo Finansów rozpoczęło jeszcze przed kilku laty prace przygotowawcze, zmierzające do gruntownego zreformowania i usprawnienia tej dziedziny pracy administracji.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselCieslakStanislaw">W 1964 r. w 11 powiatach, w 1965 r. w następnych 39 powiatach, a więc razem w 50 powiatach naszego kraju wypróbowano, na zasadach eksperymentu, nowy, uproszczony znacznie system wymiaru i poboru świadczeń i zobowiązań finansowych wsi. Eksperyment polegał na objęciu jednym nakazem płatniczym kilku należności przypadających od tego samego rolnika, na ujednoliceniu terminów płatności, na prowadzeniu jednej karty kontowej na łączną sumę należności, na prowadzeniu łącznego inkasa, poboru i rachunkowości oraz polegał na uproszczeniu rozliczania się z poszczególnymi instytucjami z wpływów na poczet należności. Na podstawie dodatnich wyników tego eksperymentu, jak to na Komisji sprawdziliśmy, poprawiła się w tych 50 powiatach zarówno płatność należności, jak również zmalała liczba zażaleń i odwołań płatników. Eksperyment można uznać za udany i dlatego też rząd wystąpił do Sejmu z projektem ustawy, zmierzającym do rozciągnięcia na cały kraj tych wypróbowanych i sprawdzonych przepisów już w 50 powiatach.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselCieslakStanislaw">Projekt ustawy opiera się na następujących zasadach:</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselCieslakStanislaw">1.Wymiar podatku gruntowego, funduszu gromadzkiego, opłat elektryfikacyjnych, składek Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, opłat melioracyjnych, opłat na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi, podatku od nieruchomości oparty jest na dotychczasowych przepisach, dotyczących poszczególnych zobowiązań. Nie ulega więc zmianie ani wysokość świadczeń, ani nie zmieniają się zasady wymiaru.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselCieslakStanislaw">2.Obliczaniem należności od rolników z tytułu podatku gruntowego, funduszu gromadzkiego, opłat elektryfikacyjnych, opłat na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi, opłat melioracyjnych, podatku od nieruchomości zajmować się będą biura prezydiów gromadzkich rad narodowych pod kierownictwem sekretarza prezydium gromadzkiej rady narodowej, który jest tego biura szefem. W tym celu we wszystkich gromadach założone zostaną księgi gromadzkie, zawierające stale aktualizowane karty wszystkich gospodarstw rolnych na terenie gromady. Karty te zawierać będą najważniejsze dane o stanie prawnym i majątkowym gospodarstwa rolnego. W ten sposób wszelkie sprawy sporne, dotyczące tytułu własności, wielkości gospodarstwa, klas ziemi itp. oraz związane z nimi zasady wymiarów poszczególnych należności będą rozstrzygane odtąd na miejscu w gromadzie, a nie, jak dotychczas, w powiecie.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselCieslakStanislaw">3.Wysokość należnych składek Państwowego Zakładu Ubezpieczeń ustalają powiatowe inspektoraty PZU i przekazują je wraz z gotowymi wezwaniami płatniczymi do biur prezydiów gromadzkich rad narodowych. Wezwania płatnicze PZU, mające charakter polisy ubezpieczeniowej i zawierające specyfikację poszczególnych składek, doręczane będą płatnikom razem ze scalonym jednym wezwaniem płatniczym.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselCieslakStanislaw">4.Należności z tytułu wymienionych siedmiu zobowiązań finansowych wyliczone będą na tym wezwaniu płatniczym w kwocie łącznej i w kwotach odrębnych, odnoszących się do poszczególnych należności. Pozwala to płatnikowi, właścicielowi lub użytkownikowi gospodarstwa rolnego na skontrolowanie słuszności wymiaru odnośnie do całości należności i każdej należności z osobna.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselCieslakStanislaw">5.Należność łączna z tytułu siedmiu zobowiązań pieniężnych rozłożona zostaje na cztery raty, równe raty, płatne 15 lutego, 15 maja, 15 września i 1 listopada. Jeśli łączna suma należności nie przekracza 150 zł — w wypadku drobnych gospodarstw — całość należności, bez rozłożenia na raty, powinna być spłacona w terminie do 15 lutego.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselCieslakStanislaw">6.Inkaso należności prowadzić będą, jak dotychczas — sołtysi, wystawiając jedno pokwitowanie na łączne zobowiązania.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselCieslakStanislaw">7.Upomnienia, tytuły wykonawcze i ewentualne egzekucje — rzadkie w stosunku do tych należności — na łączne zobowiązania prowadzić będą, jak dotychczas, powiatowe skarbowe urzędy komornicze.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselCieslakStanislaw">W powiecie, w wydziałach finansowych, znajdować się będzie administracja dawnych zaległości sprzed 1958 r., tak zwanych — „należności scalonych”.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselCieslakStanislaw">8.Zgodnie z projektem ustawy, gromadzkie rady narodowe będą miały prawo:</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselCieslakStanislaw">a)odraczać terminy płatności poszczególnych rat, nie później jednak, jak do 15 listopada ;</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselCieslakStanislaw">b)rozkładać spłatę zaległych, pieniężnych zobowiązań na raty na okres 1 roku, jeśli łączna suma zaległości nie przekracza 3 tys. zł;</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselCieslakStanislaw">c)umarzać należności do wysokości 500 zł, a w wypadku, gdy wymiar funduszu gromadzkiego w gospodarstwie rolnym przekracza tę sumę, do wysokości wymiaru funduszu gromadzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselCieslakStanislaw">9.Wymiar należności odbywać się będzie w końcu roku, a obowiązek płatniczy powstaje lub wygasa w dniu 1 stycznia każdego roku, a nie w innych terminach, jak to miało miejsce dotychczas, na przykład, przy podatku gruntowym, gdy okres po żniwach był tym okresem, w którym się rodził lub zamierał obowiązek podatkowy.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselCieslakStanislaw">10.Nie będzie się oddzielnie księgować wpływów z poszczególnych należności. Rozliczenie więc między budżetem państwa a Państwowym Zakładem Ubezpieczeń dokonywane będzie centralnie.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselCieslakStanislaw">W związku z tym należy jeszcze wyjaśnić dwie sprawy związane ze spłatami za ziemię na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi i w związku z wypłatą odszkodowań PZU.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselCieslakStanislaw">Rolnik, który spłacił całą należność w stosunku do Państwowego Funduszu Ziemi i pragnie wykreślić w księgach wieczystych wpis długu za nadaną ziemię, aby otrzymać odpowiednie zaświadczenie, czyli tak zwany popularnie — „kwit mazalny”, musi wykazać, że nie ma również żadnych zaległości w spłacaniu wszystkich innych scalonych należności.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselCieslakStanislaw">A jak będzie w dziedzinie ubezpieczeń? Państwowy Zakład Ubezpieczeń ma przecież prawo stosować potrącenia przy wypłacie odszkodowań w wypadku zalegania ze składkami. Obecnie — ponieważ rozliczenia wpływów ze składek PZU dokonywane będą centralnie, pomiędzy budżetem państwa a Państwowym Zakładem Ubezpieczeń, potrącenia tego typu będzie się stosować tylko wówczas — dość rzadko — gdy wpłaty rolnika z tytułu wszystkich siedmiu scalonych należności nie wyniosą tyle, ile wynosi wymiar składek PZU.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselCieslakStanislaw">Ten cały uproszczony system ściągania wymiaru i poboru tych 7 scalonych należności zmniejsza o 2/3 pracochłonność czynności, związanych z wymiarem świadczeń finansowych i należności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselCieslakStanislaw">Przesunięcie podstawowych czynności w tej dziedzinie do gromady wymaga 4.436 etatów pracowniczych w biurach prezydiów gromadzkich rad narodowych. Uzyskano je przez przesunięcie do biur prezydiów gromadzkich rad narodowych 2.911 etatów z pionu rachunkowo-wymiarowego wydziałów finansowych prezydiów powiatowych rad narodowych. 1.075 etatów uzyskano przez przesunięcie z innych komórek wydziałów finansowych oraz skarbowych urzędów komorniczych. Zaszła więc potrzeba przyznania tylko 446 nowych etatów. Koszt więc całej operacji, jeśli chodzi o wzrost funduszu płac, zamyka się skromną w stosunku do wielkości i znaczenia tej operacji i dla państwa i dla rolników kwotą około 11 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselCieslakStanislaw">Opracowanie takiego systemu wymagało jednak drogi ustawowej. Nie dało się załatwić tej sprawy w drodze rozporządzeń wykonawczych. Scalenie należności i łączne ich traktowanie na jednym dokumencie, wzywającym płatnika do uregulowania należności, nie byłoby bowiem możliwe bez ustalenia kilku spraw.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselCieslakStanislaw">Po pierwsze — trzeba było ustalić, że płatnikiem tych wszystkich 7 scalonych należności i zobowiązań jest właściciel lub użytkownik gospodarstwa rolnego w rozumieniu prawa cywilnego, a więc faktycznie ten, kto gospodarstwo to prowadzi bez względu na to — a często jeszcze tak na wsi bywa — że poszczególne składniki majątkowe gospodarstwa rolnego, na przykład ziemia, budynki, inwentarz itp. należą nieraz do poszczególnych członków rodziny, do męża, żony lub dzieci czy osób pozostających z nimi we wspólnym gospodarstwie rolnym. Otóż wyraźnie to precyzuje art. 1 projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselCieslakStanislaw">Po drugie — opracowanie takiego systemu wymagało określenia solidarnej odpowiedzialności członków rodziny i osób pozostających z nimi we wspólnym gospodarstwie za zobowiązanie pieniężne, obciążające właściciela lub użytkownika gospodarstwa rolnego. To właśnie ustala art. 3 i 4 projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselCieslakStanislaw">Po trzecie — łączne traktowanie siedmiu różnych zobowiązań i należności finansowych wsi wymaga rozciągnięcia przepisów dekretu o zobowiązaniach podatkowych i postępowania podatkowego również na takie należności, które nie mają charakteru podatkowego, jak na przykład składki PZU czy opłaty melioracyjne. Ustala to art. 5 projektu.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselCieslakStanislaw">W granicach administracyjnych miast i osiedli znajduje się wiele gospodarstw rolnych. W związku z tym Komisja uważa za słuszne, aby upoważnić w art. 8 Ministra Finansów do rozciągnięcia w drodze rozporządzenia przepisów tej ustawy także na tereny miast i osiedli w stosunku do gospodarstw rolnych i zgłasza w tym duchu poprawkę, zawartą w druku sejmowym nr 10, który został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Projektowana ustawa poważnie rozszerza dotychczasowe uprawnienia gromadzkich rad narodowych. Ten kierunek rozwoju w świetle zadań stojących przed wsią i rolnictwem i rosnącej roli organizatorskiej gromadzkich rad narodowych — jest kierunkiem jak najbardziej słusznym i prawidłowym. Nie ma jednak praw — bez obowiązków. Powierzenie gromadzkim radom narodowym prowadzenia w skali 10 mld zł rozliczeń wsi wobec państwa nakłada na rady, na ich prezydia i komisje, na cały aparat urzędniczy, pracujący w biurach GRN, na sołtysów, ogromną społeczną odpowiedzialność. Na pewno wywiążą się z niej w sposób rzetelny, jeśli troska o sprawne funkcjonowanie nowego systemu w interesie państwa i obywateli będzie stale w centrum uwagi rad gromadzkich, powiatowych i wojewódzkich oraz aktywu politycznego i społecznego w gromadach. Potrzebna będzie również stała pomoc i instruowanie oraz kontrola ze strony powiatowych i wojewódzkich rad narodowych. Działacze rad powinni zdawać sobie w całej pełni sprawę z tego, że dalsze posunięcia w rozszerzeniu uprawi eń i zakresu działania gromadzkich rad narodowych zależeć będą od oceny, jak gromadzkie rady narodowe wywiązały się z tych zadań tak poważnych, jakie nakłada na nie obecnie omawiana ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów jest przekonana, że gromadzkie rady narodowe wywiążą się z tych zadań w sposób właściwy i należyty i dlatego wnosi o przyjęcie rządowego projektu ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych — z poprawką Komisji, zawartą w druku sejmowym nr 10, który został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy głos zabierze poseł Igor Łopatyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych jest wyrazem demokratycznych zasad zarządzania gospodarką narodową w dziedzinie rolnictwa — tej gałęzi produkcji, która stanowi obecnie szczególną troskę partii i rządu.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselLopatynskiIgor">Wynika ona z zadań w zakresie wszechstronnego rozwoju rolnictwa, jakie zostały nakreślone w uchwałach IV Zjazdu Partii oraz IV Kongresu ZSL na okres najbliższej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselLopatynskiIgor">Dla realizacji tych zadań państwo udziela daleko idącej pomocy w postaci poważnych nakładów finansowych na meliorację, mechanizację, elektryfikację wsi, na budownictwo gospodarcze i na rozwój systemu oświaty rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselLopatynskiIgor">Administracja naszego państwa nie szczędzi środków niezbędnych dla szybszego zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, jak nawozy sztuczne, pasze treściwe, nasiona kwalifikowane, właściwy materiał zarodowy w hodowli oraz na rozwój usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselLopatynskiIgor">Wydaje mi się, że wskazane jest zaakcentować tę wielokierunkową działalność państwa, która w powiązaniu z rosnącą aktywnością samej wsi, wsparta miliardowymi kwotami, staje się realną pomocą dla naszego rolnictwa i stanowi o korzyściach coraz bardziej odczuwalnych przez całą polską wieś i całą naszą gospodarkę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselLopatynskiIgor">Na tym tle pragnę wyeksponować proponowane w przedstawionym pod obrady Wysokiemu Sejmowi projekcie ustawy wszystkie ułatwienia w praktycznym zarządzaniu gospodarką rolną na szczeblu najniższym, których wartość można wyważyć miarą ekonomiczną. Na tej tylko płaszczyźnie rozpatrywane ułatwienia okazują się jako niezmiernie doniosłe. Jednakże w ustawodawstwie naszym zawarty jest również głęboki sens humanistyczny.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselLopatynskiIgor">Moim zdaniem przedstawiony projekt ustawy łączy w sobie w równej mierze dwie doniosłe i niezwykle ważne wartości: ludzki sens i bezpośrednią korzyść ekonomiczną. Ludzki dlatego, że rolnik będzie mógł niemal wszystkie swoje sprawy, wiążące się z podatkiem gruntowym i szeregiem innych należności, załatwić w swojej najbliższej gromadzie. W związku z tym skończy się dla niego długie, męczące pasmo mitręgi biurokratyczno-administracyjnej, pochłaniającej wiele energii i czasu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselLopatynskiIgor">Każdy rolnik będzie mógł w swoim biurze gromadzkim uzyskać wyczerpujące informacje o wysokości ustalonych zobowiązań, ciążącym na nim zadłużeniu, dowie się także o możliwościach uzyskania ewentualnych ulg w postaci umorzeń, odroczeń czy też o rozłożeniu należności na raty. Zmniejszy się także ilość skarg i zażaleń ze strony podatników na działalność aparatu finansowego. Świadczą o tym konkretne przykłady z tych powiatów, w których przeprowadzono eksperyment.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselLopatynskiIgor">Na przykład w powiecie oleśnickim w 1961 r. do Wydziału Finansowego wniesiono 57 odwołań i 757 podań, a po wprowadzeniu wspomnianego eksperymentu, to jest po przekazaniu agend do gromad — już w 1962 r. wniesiono do wszystkich biur gromadzkich tylko 12 odwołań i 32 podania.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselLopatynskiIgor">Na tym nie wyczerpuje się oczywiście lista zalet. Pamiętać trzeba i o tym, że przeprowadzone eksperymenty dowiodły przekonywająco, że wzrósł znacznie autorytet władz gromadzkich wśród ludności oraz poczucie odpowiedzialności pracowników gromadzkich biur.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselLopatynskiIgor">Z obliczeń wynika, że proponowane ułatwienia zmniejszą trzykrotnie pracochłonność czynności związanych z ewidencją, księgowością i inkasem zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselLopatynskiIgor">Nie bez znaczenia jest i ta innowacja, która przewiduje, że przedmiotem obciążenia ma być całe gospodarstwo, a nie poszczególne składniki majątkowe, należące do różnych członków rodziny. Konsekwencją tej zasady będzie koncentracja w jednym nakazie płatniczym wszystkich składników majątkowych prowadzonego wspólnie gospodarstwa rolnego i traktowanie tych składników jako jednego przedmiotu podlegającego łączeniu zobowiązań, a także koncentracja w tym samym nakazie płatniczym należności z Państwowego Funduszu Ziemi i Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, przypadających z różnych tytułów od osób, prowadzących wspólną gospodarkę lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselLopatynskiIgor">Tylko takie jasne, a jednocześnie sprawiedliwe i zrozumiałe w środowisku wiejskim zasady pozwolą z jednej strony na praworządne wykonywanie uprawnień podatkowych przez gromady, z drugiej zaś — staną się podstawą do rzeczywistego usprawnienia. Są to — moim zdaniem — doniosłe, ważne i istotne aspekty dyskutowanego projektu ustawy, akcentującej równocześnie praworządność socjalistyczną, wybijającej na czoło demokratyczną i samodzielną rolę gromadzkiej rady narodowej w podejmowaniu ważkich decyzji, dotyczących ludzi danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselLopatynskiIgor">O ekonomicznych korzyściach proponowanych ułatwień świadczą przeprowadzone eksperymenty, których podstawowy cel sprowadzał się do zebrania możliwie obiektywnego i bogatego materiału doświadczalnego, będącego praktyczną ilustracją sugestii projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselLopatynskiIgor">Przeprowadzony w 1964 r. eksperyment skumulowania należności finansowych wsi w 11 powiatach, oceniony został zadowalająco przez gromadzkie rady narodowe i co najważniejsze — przez samych rolników. Ta pozytywna ocena wyraża się w konkretnych efektach płatniczych. W 9 powiatach na 11 eksperymentujących, uzyskano o wiele lepsze wyniki finansowe niż w roku 1963. Wyniki te są tym bardziej godne podkreślenia, że rozpatrywane były na tle ogólnego wzrostu wymiaru należności skumulowanych w stosunku do roku 1963, uwarunkowanego porządkowaniem ewidencji gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselLopatynskiIgor">Ta pomyślna realizacja należności finansowych w powiatach eksperymentujących, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum czynności egzekucyjnych, jest w dużym stopniu wynikiem lepszego i bardziej prawidłowego oddziaływania pracowników gromadzkich rad narodowych i sołtysów, którzy powodują dobrowolne regulowanie zobowiązań rolników wobec państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselLopatynskiIgor">Jak z tego wynika, dysponujemy wystarczająco przekonywającą argumentacją, podbudowaną praktycznym doświadczeniem, by omawiane zmiany weszły w życie w formie obowiązującej ustawy z dniem 1 stycznia 1966 r. w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselLopatynskiIgor">Szczególnie doniosłym zagadnieniem, którego nie sposób pominąć, gdy analizuje się praktyczne skutki proponowanych zmian, są kadry.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselLopatynskiIgor">Wiadomo powszechnie, że zapewnienie odpowiedniej ilości wyszkolonych, rozumnie działających pracowników, uwzględniających subtelne niuanse rozmaitych sytuacji życiowych — których w wielu wypadkach nie może rozstrzygać żaden paragraf — jest zadaniem pierwszoplanowym, które musi stać się przedmiotem najwyższej troski rad narodowych szczebla wojewódzkiego i powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselLopatynskiIgor">Można wyrazić przekonanie, że im odpowiedzialniejsze uprawnienia przekazujemy gromadzkim radom narodowym, tym większa odpowiedzialność moralna i specjalistyczna spada na tych wszystkich pracowników wojewódzkich i powiatowych rad narodowych, którzy z racji swych obowiązków i funkcji są powołani do zapewnienia takich warunków, by praktyczna realizacja wskazań finansowych i organizacyjnych projektowanej ustawy przebiegała prawidłowo, bez zakłóceń i zniekształceń.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselLopatynskiIgor">Warunki te można osiągnąć przez dobrą organizację szkolenia tych wszystkich pracowników, którym zawierzymy nadanie ustawie jej praktycznego kształtu.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselLopatynskiIgor">Wiele momentów pozwala przypuszczać, że będziemy w stanie problemy doboru i przeszkolenia kadr rozwiązać pomyślnie. Obecnie trwa już angażowanie z zewnątrz 3,5-tysięcznej rzeszy nowych pracowników finansowych gromad.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselLopatynskiIgor">Do gromadzkiej służby podatkowej zdeklarowało się przejść dotychczas około 25% pracowników powiatowych wydziałów finansowych. Rozpoczęto już masowe szkolenie, którym obejmie się 1.500 pracowników w powiatach, prawie 6 tys. w gromadach i w węższym co prawda zakresie, wszystkich sekretarzy biur gromadzkich i sołtysów. Dobór dużej liczby odpowiednich referentów finansowych w skali kraju jest na pewno dziś jeszcze trudnym problemem. Jego rozwiązanie ułatwiają jednak stosunkowo wysokie płace — 1.200 zł, oraz fundusze nagród dla pracowników podatkowych w gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselLopatynskiIgor">Nadanie realnego i praktycznego kształtu proponowanej ustawie zależeć będzie także od solidnego przygotowania do końca listopada podstawowej dokumentacji do wymiaru należności finansowych, to jest założenia kart gospodarstw rolnych w tak zwanych księgach gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselLopatynskiIgor">Księgi gromadzkie, stanowiące podstawę do wymiaru podatku gruntowego, funduszu gromadzkiego i opłaty elektryfikacyjnej muszą charakteryzować się porządkiem i aktualnością. Jeśli spełnią te wymagania, pomogą w likwidowaniu sporów z rolnikami i stanowić będą nieocenioną pomoc dla władz gromadzkich w ich pracy w dziedzinie planowania i rozpatrywania codziennych indywidualnych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselLopatynskiIgor">Skuteczną realizację wskazań projektowanej ustawy warunkować będzie sprężystość samej struktury organizacyjnej biura gromadzkiego, właściwy rozdział czynności i pełne wykorzystanie wszystkich jego pracowników oraz harmonijne zespolenie wysiłków i poczynań aparatu finansowego szczebla powiatowego z pracownikami gromadzkimi. Trzeba pamiętać i o tym, że realizacja ustawy stanowić będzie dla rad narodowych wszystkich szczebli trudny egzamin, zwłaszcza w pierwszym okresie wprowadzenia jej w życie.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselLopatynskiIgor">Chciałbym na marginesie omawianej dziś ustawy poruszyć dwie jeszcze sprawy do ewentualnego rozpatrzenia nieco później, to jest w toku jej realizacji. Mam po pierwsze na myśli proponowane ustalenie kompetencji gromadzkich rad narodowych w sprawie umorzeń należności płatniczych do wysokości 500 zł. W sensie procentowym w stosunku do zróżnicowanej średniej obciążenia gospodarstw w różnych powiatach i gromadach, stanowi to faktycznie różny jakby zakres kompetencji dla gromadzkich rad narodowych. Warto zatem w okresie realizacji ustawy przyjrzeć się bliżej temu problemowi i w miarę pełniejszego rozeznania ujednolicić ten zakres kompetencji bądź drogą zastosowania jednolitego wskaźnika procentowego.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselLopatynskiIgor">Drugą sprawą, którą pragnę zasygnalizować, jest duże zróżnicowanie ilości płatników w poszczególnych gromadach i wynikające stąd nierówne obciążenie pracowników podatkowych. Ministerstwo Finansów proponuje przydzielić po jednym pracowniku każdej z gromad w kraju, bez względu na jej wielkość. Proszę jednak zważyć, że na przykład w powiecie płockim istnieją takie gromady, jak Drobin i Starożreby, które liczą po około 1.700 płatników, a obok nich, na niejako przeciwnym biegunie — gromady, liczące zaledwie po 300—400 płatników. Rozpiętość jest dość znaczna i powinna być w toku realizacji uregulowana bardziej elastycznie.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Od podjęcia uchwał VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nieprzerwanie poświęcamy dużo uwagi sprawom związanym z racjonalną decentralizacją administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselLopatynskiIgor">Realizując uchwały VIII Plenum KC partii, zrobiono dotychczas dużo w kraju w zakresie zwiększenia uprawnień w kierowaniu całokształtem terenu przez rady wojewódzkie i powiatowe. Obecnie, w wyniku osiągniętego już umocnienia gromadzkich rad narodowych, przekazujemy kolejne i mam nadzieję, że nie ostatnie — ważne, odpowiedzialne uprawnienia gromadzkim radom narodowym, decydującemu ogniwu w naszej produkcyjnej działalności w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselLopatynskiIgor">Nasze ludowe państwo otacza dziś rolnictwo wszechstronną troską, pomocą finansową i inwestycyjną. W latach nadchodzącej pięciolatki rolnictwo otrzyma prawie 1/4 część wszystkich środków przeznaczonych na inwestycje, nie licząc wzrastających z roku na rok finansowych świadczeń na inne cele w gospodarce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselLopatynskiIgor">Mamy prawo liczyć, że wszechstronna pomoc, jaką okazuje państwo wsi, będzie rekompensowana coraz większym poczuciem odpowiedzialności rolników wobec państwa w postaci pełnej realizacji zobowiązań finansowych na rzecz skarbu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselLopatynskiIgor">W zagwarantowaniu tej ekonomicznej i obywatelskiej rekompensaty pomoże niewątpliwie realizacja — „ducha i litery” proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselLopatynskiIgor">W tym przekonaniu, w imieniu Klubu Poselskiego PZPR, zgłaszam pełne poparcie dla projektu ustawy — za uchwaleniem której wraz z wniesioną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawką będziemy głosować.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Bies.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselBiesFranciszek">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego ZSL pragnę zabrać głos w związku ze zreferowanym projektem ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselBiesFranciszek">Projekt powyższej ustawy dotyczy najbardziej życiowych spraw chłopów na szerokiej płaszczyźnie ich styku z władzą ludową i jej organami wykonawczymi w zakresie świadczeń należności podatkowych i innych należności pieniężnych na rzecz państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselBiesFranciszek">Sprawa dogodnego, jasnego i prostego unormowania tego zagadnienia była od wielu lat sprawą palącą, dyskutowaną, przez chłopów postulowaną i ostatnio od szeregu lat przez resort finansów w niektórych powiatach i gromadach eksperymentowaną.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselBiesFranciszek">Co się tyczy rozszerzenia uprawnień gromadzkich rad narodowych na odcinku podatkowym — sprawa jest prosta i nie nasuwa wątpliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselBiesFranciszek">Właściciele gospodarstw rolnych obciążeni są na rzecz państwa następującymi należnościami podatkowymi i innymi należnościami pieniężnymi:</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselBiesFranciszek">1)podatkiem gruntowym, 2)należnościami Państwowego Funduszu Ziemi, gdy gospodarstwo powstało bądź uzupełnione zostało obszarowo z nadziału ziemi w drodze reformy rolnej, 3)funduszem gromadzkim, 4)opłatą elektryfikacyjną, 5)opłatą melioracyjną, 6)obowiązkowymi składkami na rzecz Państwowego Zakładu Ubezpieczeń za ubezpieczenie budynków, ziemiopłodów i mienia ruchomego, 7)podatkiem od nieruchomości, gdy właściciel gospodarstwa rolnego prócz budynków związanych z gospodarstwem rolnym posiada na terenie gromady budynki z gospodarstwem rolnym nie związane.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselBiesFranciszek">Obecnie gromady administrują tylko dwiema należnościami, to jest funduszem gromadzkim i opłatą melioracyjną; natomiast reszta należności jest wymierzana i pobierana przez powiatowe rady narodowe lub, gdy chodzi o obowiązkową składkę ubezpieczeń, przez powiatowe inspektoraty PZU.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselBiesFranciszek">Rozszerzenie uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oznacza, że obok funduszu gromadzkiego i opłaty melioracyjnej, gromady — stosownie do zasad wyrażonych w projekcie ustawy — będą organami wymiarowymi i poborowymi również reszty wspomnianych należności, a więc będą administrowały siedmioma tytułami zobowiązań finansowych wsi wobec państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselBiesFranciszek">Gromadzkie rady staną się więc — jak z tego wynika — władzą podatkową wsi w pełnym tego słowa znaczeniu, gdyż z wymiarem i poborem należności będą się wiązały kompetencje gromad: do udzielania odroczeń i rozkładania rat w spłacie wymierzonych należności, do decydowania, które sprawy i kiedy należy kierować do egzekucji oraz do samodzielnego umarzania zobowiązań w określonych granicach kwotowych. Są to więc uprawnienia pozwalające gromadom na załatwienie wielu pilnych i niejednokrotnie bardzo życiowych spraw ich mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselBiesFranciszek">Poważnie więc zwiększą się uprawnienia gromad w sprawach finansowych, a ich rola i autorytet ulegną dalszemu wzmocnieniu, gdyż z organu „opiniodawczego”, w sprawach podatkowych i innych należności mieszkańców wisi, staną się one w większości spraw organami decydującymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselBiesFranciszek">Dla rolników zaś rozszerzenie uprawnień gromad będzie oznaczało kres wędrówek do powiatu w sprawach wszelkich obciążeń finansowych wsi, gdyż każdy będzie mógł niemal wszystkie swoje finansowe sprawy załatwić w gromadzie, a tylko w bardzo nielicznych sprawach pojedzie do powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselBiesFranciszek">Ustaną więc słuszne narzekania chłopów na stratę czasu i ponoszenie kosztów związanych z koniecznością docierania do powiatu w błahych często sprawach, gdyż wiele, i to ważnych nieraz spraw na miejscu, w gromadzkiej radzie będzie można z powodzeniem załatwić.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselBiesFranciszek">Obliczenia kwot poszczególnych należności, z wyjątkiem składki Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, dokonywać będą biura gromadzkie na podstawie danych zawartych w kartach gospodarstw, określających obszar, rodzaje użytków rolnych i klas glebowych indywidualnych gospodarstw rolnych, zgodnie z ewidencją gruntów, prowadzoną przez komórki geodezji powiatowych wydziałów rolnictwa. Karty gospodarstw będą więc niejako gromadzkim katastrem gruntowym i w tym zakresie zamiast powiatowych wydziałów finansowych partnerem komórek geodezji powiatowych wydziałów rolnictwa staną się gromadzkie rady narodowe. One będą na podstawie decyzji organów rolnych aktualizowały zapisy w kartach gospodarstw i na zapisach tych będą opierały wymiar podatku gruntowego i innych należności.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselBiesFranciszek">Jest tajemnicą publiczną, że wiele błędów na odcinku obciążeń podatkiem gruntowym gospodarstw rolnych było wynikiem nie zawsze należytej pracy geodezji. Aby to się nie powtórzyło, gdy organem wymiarowym należności od gospodarstw rolnych będą gromady, praca geodezji musi być sprawniejsza i z większym poczuciem odpowiedzialności wykonywana. Dlatego z tego miejsca pragnę zaapelować do wydziałów rolnictwa prezydiów wojewódzkich rad narodowych i do resortu rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselBiesFranciszek">Aby to wszystko zostało osiągnięte potrzebni są ludzie, którzy będą zasady tej ustawy prawidłowo realizować. W związku z przekazaniem agend podatkowych do gromad — odmiennie od dotychczasowych zwyczajów — wzmacnia się obsadę personalną biur gromadzkich głównie etatami obecnych pracowników wydziałów finansowych, zatrudnionych przy wymiarze i rachunkowości podatków i innych należności schodzących do gromad, oraz etatami pracowników skarbowych urzędów komorniczych, gdyż przewiduje się, iż omawiane usprawnienia zmniejszą w znacznym stopniu rozmiary pracy egzekucji. Etaty powyższe w miarę potrzeby uzupełni się nowymi, z puli centralnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselBiesFranciszek">Dobrze będzie, jeżeli pracownicy wydziałów finansowych przejdą do biur gromadzkich. Nie wszystkim jednak sytuacja na to pozwoli i wówczas na ich miejsce będą musiały gromady zaangażować nowych pracowników, a więc ludzi nie przygotowanych, których będzie trzeba dopiero nauczyć pracy w zakresie nowych agend rad gromadzkich. W związku z tym sądzimy, że sprawy płacowe pracowników gromadzkich rad narodowych należy przemyśleć, aby je poprawić.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselBiesFranciszek">Druga sprawa, mająca również duży wpływ na sprawność wykonania nowych zadań przez gromadzkie rady narodowe — to polepszenie ich warunków pracy na odcinku materiałowo-technicznym. Mam tu szczególnie na myśli maszyny do liczenia, których w biurach gromadzkich odczuwa się ogólny brak. Mówi się wprawdzie o tym, że na razie nie można od razu tych braków uzupełnić, lecz sukcesywnie będą gromady w sprzęt ten wyposażone. Zaopatrzenie gromad w maszyny do liczenia potrwa jednak co najmniej trzy lata, Nie jest to pocieszające, bo trzy lata, to okres długi, a praca będzie wykonywana od razu, od zaraz. Od dobrego startu tej pracy wszystko zależy. Jeżeli będzie on wadliwy, odbije się to ujemnie na dalszej sprawności działania aparatu gromadzkiego w zakresie agend podatkowych, do czego, mając w pamięci niesławną na tym odcinku pracę dawnych gmin, dopuścić nie można. Dlatego wydaje się rzeczą konieczną rychlejsze zaopatrzenie gromad we wspomniane urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselBiesFranciszek">Wysoki Sejmie! Jako rolnik powiatu oświęcimskiego, w którym to powiecie od roku 1963 zasady wyrażone w projekcie omawianej ustawy są realizowane eksperymentalnie, przekonałem się o dobrodziejstwach, jakie płyną dla rolników z decentralizacji agend podatkowych oraz z usprawnienia w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności od rolników, dlatego proszę Wysoki Sejm o uchwalenie ustawy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Krystyna Biernacka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselBiernackaKrystyna">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, nad którym Wysoki Sejm obraduje, ma istotne znaczenie w postępującym procesie decentralizacji. Dzięki jej przepisom decentralizacja dotrze do najniższego ogniwa, którym są gromadzkie rady narodowe. Pozwoli to gromadzkim radom stać się w pełni gospodarzem terenu, wzmocni ich znaczenie, a następnie przyniesie bezsporne korzyści rolnikowi.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselBiernackaKrystyna">Korzyści te są różnorodne. Zamiast wielu nakazów płatniczych — jeden, uwzględniający wszystkie tytuły należności. Zamiast wielu terminów — cztery równe raty. Zamiast wielokrotnie przemierzanej drogi do siedziby powiatu — znacznie krótsza droga do biura gromadzkiej rady narodowej. Krótsza droga, to znaczna oszczędność czasu. Czasu, którego w pewnych okresach roku rolnik nie ma zbyt wiele.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselBiernackaKrystyna">Uprawnienia gromadzkich rad narodowych, wynikające z decentralizacji podatkowej, stwarzają również lepsze niż dotychczas warunki do stosowania właściwej polityki podatkowej w dziedzinie przyznawania rolnikom ulg, odroczeń i umorzeń. Gromadzkie rady narodowe będą miały lepsze rozeznanie niż powiaty w zakresie podstaw wymiaru oraz możliwości wykorzystania tego rozeznania nie tylko w polityce podatkowej, lecz również i ubezpieczeniowej. Ułatwiona będzie prawidłowa ocena stopnia obciążeń poszczególnych grup gospodarstw rolnych. Jest to z korzyścią i dla aparatu administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselBiernackaKrystyna">Dalszym udogodnieniem jest uproszczone, bo łączne inkaso, łączne tytuły egzekucyjne na wszystkie zaległości. Nie bez znaczenia jest możliwość bardziej rytmicznego zaopatrywania budżetów gromadzkich w środki pieniężne w okresie całego roku, nie wyłączając pierwszego kwartału. Gromadzkie rady narodowe od dawna domagały się przekazania im spraw podatkowych, obecnie będą miały wiec pełne możliwości wykazania swej aktywności i gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselBiernackaKrystyna">Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że przejęcie wymiaru i rachunkowości podatków wiejskich to nie tylko przejecie określonych czynności i uprawnień, ale także pełna odpowiedzialność za sprawną i właściwą realizację tych zadań. Ministerstwo Finansów dla prawidłowego wykonania zwiększonych zadań zapewniło gromadzkim radom narodowym odpowiednia ilość etatów i fundusz płac, a prezydia wojewódzkich i powiatowych rad narodowych zobowiązano do przeszkolenia personelu pracowniczego gromad oraz do stałego nad nimi nadzoru.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselBiernackaKrystyna">Chciałabym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na trudności, które mogą jednak wystąpić na przełomie lat 1965 — 1966. Faktem jest bowiem, że niewielka ilość pracowników wydziałów finansowych prezydiów powiatowych rad narodowych wyraziła chęć przejścia do pracy w gromadach. Złożyło się na to wiele czynników; sprawy wynagrodzenia były jednym z istotniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselBiernackaKrystyna">W związku z tym w powiatach obejmujących większą ilość gromad pracownicy zatrudnieni w charakterze samodzielnych referentów finansowych i pracownicy księgowości w tych gromadach będą mieli tylko przeszkolenie, lecz nie będą mieli praktyki w zakresie tego rodzaju pracy. Dlatego też na ten odcinek pracy, to jest właściwe przeszkolenie pracowników gromadzkiego aparatu finansowego, należałoby obecnie położyć duży nacisk. Przy tym szkolenie to nie może być tylko jednostronne. Obok wyszkolenia fachowego odpowiednie przygotowanie tej kadry, które można by nazwać przygotowaniem obywatelskim, ma bardzo istotne znaczenie. Na szczeblu gromadzkiej rady narodowej następuje bowiem najpowszechniejsza, najczęstsza styczność administracji z obywatelem.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselBiernackaKrystyna">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych — poprzedziły odpowiednie przygotowania i prowadzone w tym zakresie eksperymenty w kilkudziesięciu powiatach naszego kraju. Eksperymenty przyniosły pozytywne wyniki. Wymiar podatków i świadczeń pieniężnych w tych gromadach przebiegał prawidłowo i zakończony był w obowiązujących terminach. Ilość odwołań od wymiaru zmniejszyła się, a wpływy były większe.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselBiernackaKrystyna">Całokształt spraw związanych z rozszerzeniem uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym omawiany był i dyskutowany na licznych zebraniach gromadzkich i wiejskich, a także na spotkaniach posłów z wyborcami. Ocena była powszechnie pozytywna.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselBiernackaKrystyna">Reasumując, bez obawy można powiedzieć, że wprowadzenie w życie przepisów omawianego projektu ustawy przyniesie korzyści ludności rolniczej, gospodarce terenowej i usprawni administrację.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselBiernackaKrystyna">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego — w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać — będzie głosować za projektem ustawy w brzmieniu przedstawionym przez rząd z poprawką zgłoszoną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Mieczysławowi Stachurze.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Spotkania posłów ze swymi wyborcami mają wagę ogromną, gdy z przeciwległej strony prezydialnego stołu zapanuje w wypowiedziach szczerość. Wypowiedzi te można wówczas uznać za reprezentatywny głos opinii publicznej. Z wielu z nich skorzystałem również w odniesieniu i do tego aktu ustawodawczego, który mamy za chwilę uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Na jednym ze spotkań z mieszkańcami wsi, którzy czynem społecznym mieli zamiar rozbudować szkołę, mówiłem o awansie wsi przez dokonanie imponującego skoku w dziedzinie oświaty i kultury. Aby chętnych do czynu poprzeć, a nie przekonanych przekonać — starałem się ukazać wizję przyszłości — kiedy to znaczącą pozycję społeczną, ekonomiczną, polityczną we własnym środowisku, w narodzie, w świecie — będą mieć przede wszystkim ludzie wykształceni; gdy największym bogactwem człowieka stanie się wiedza; gdy biada będzie tym, co zostaną zdystansowani w dziedzinie nauki i oświaty przez innych ludzi, przez inne społeczeństwa, gdy zostaną zepchnięci do grona — „proletariatu wiedzy”.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselStachuraMieczyslaw">W dyskusji zabrał między innymi głos 70-letni rolnik. Powiedział tak: „Mój ojciec był wójtem, choć nie znał sztuki pisania i czytania. Miał natomiast piśmiennego sekretarza, który prowadził księgę podatków. Kwitów nie dawał, myśmy podatki płacili tylko raz. Teraz nie ma w naszej gromadzie analfabety. Co więcej — w roku szkolnym 1964—1965 nie było u nas ani jednego absolwenta VII klasy, który nie chciałby się uczyć dalej. Tego moja pamięć — mówił dalej — obciążona wieloma dziwnymi sprawami, jeszcze nie zanotowała.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselStachuraMieczyslaw">I to jest rzeczywistym osiągnięciem socjalizmu, że rozbudził w Polakach pęd do nauki, do poznania świata i jego spraw. Ale z drugiej strony trudno jest zrozumieć, dlaczego ci ludzie piśmienni, wykształceni, każą nam — bo zdarza się I tak — po raz drugi płacić należności, choć jesteśmy w posiadaniu dokumentu zapłaty przez nich wystawionego. I to nie jednego^1^ dokumentu, ale kilkunastu w ciągu roku. Czy naprawdę — pyta — nie można już tego nonsensu usunąć?” — zakończył pytaniem przy aplauzie wszystkich obecnych na sali osób.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Okazuje się, że można, i że trzeba, jeśli konsekwentnie będzie się szło w kierunku rozwoju demokracji socjalistycznej oraz w kierunku decentralizacji zadań i uprawnień, będących częścią tego rozwojowego kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Dzięki dostępowi do oświaty, do nauki — nastąpił burzliwy proces wznoszący poziom intelektualny i ekonomiczny wsi. Zmienił świadomość chłopskich mas, rozbudził w nich i przygotował je do szerszego udziału we współrządzeniu krajem. Spowodował, że masy te stały się podmiotem historii własnego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Obecny stan charakteryzuje się faktycznie rozwiniętą świadomością ideowo-polityczną tych mas. Ma ona swe źródło również i w posiadaniu coraz wyższego stopnia wiedzy ogólnej i fachowej. Ze ścisłością można powiedzieć, że proces ten będzie postępował dalej.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Cóż to za proces? Otóż naszym zdaniem Polska, jak zresztą każdy rozwijający się kraj, nie może uniknąć takiej sytuacji — to jest naturalne — w której będzie nadal następował odpływ ludności wiejskiej z produkcji rolnej. Trzeba malejący do właściwych granic procent zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej uznać za miarę ewidencjonującą awans gospodarczy kraju. Im więcej będzie zatrudnionych rąk poza rolnictwem, i im większa produkcja rolna przypadnie na jednego pracującego w rolnictwie, tym większy będzie poziom cywilizacyjny kraju, a więc i szybszy krok do nowoczesnej gospodarczo i kulturalnie wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Jasną jest jednak rzeczą, że odpływ ludności ze wsi do miast nie może być żywiołowy, ale musi być świadomie regulowany. Prawidłowość zmniejszania się liczby zatrudnionych W rolnictwie wymaga: — po pierwsze — mechanizacji faktycznie wprowadzonej, zmniejszającej potrzebę ludzkiej pracy w bezpośredniej produkcji rolnej, po drugie — rozwoju miast, aby można w nich po opuszczeniu wsi znaleźć zatrudnienie.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Jednym z elementów regulowania odpływu ludności ze wsi jest podnoszenie atrakcyjności jej życia społecznego i państwowego w miejscu zamieszkania. Omawiana przez nas ustawa, choć fragmentarycznie, wychodzi naprzeciw temu problemowi.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Mamy ponad 5.200 gromadzkich rad narodowych, mamy ponad 120 tys. radnych tych rad. Trudno sobie wyobrazić, by tak ogromna rzesza ludzi miała teatralizować, a nie oddziaływać na rozwój socjalistycznej rzeczywistości. Jest zatem sprawą odpowiedzialności państwowej, aby liczny przedstawicielski organ władzy ludowej, mający bezpośredni styk z liczbą około 16 milionów obywateli, wziął większą odpowiedzialność za wartość działalności społecznej i gospodarczej w gromadzie.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Dlaczego to na przykład wieś nasza nie mogłaby prócz wytwarzania i zbywania surowców zbywać poprzez związki producentów pewne półfabrykaty i przetwory? Koncentrowanie produkcji tylko w wielkich kombinatach, poza wsią, jest nieuzasadnione ekonomicznie i społecznie.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Dlaczego to na przykład kółka rolnicze i inne związki producentów w oparciu o tradycję organizacyjnych form samorządu chłopskiego nie miałyby doprowadzić do skuteczniejszego uzupełnienia przez przedsiębiorstwa usługowe — jak rzemiosło, handel i inne — działalności przemysłu i usprawnienia pośrednictwa między rolnictwem a innymi działami gospodarki narodowej? Można te sprawy przeprowadzić, jeśli wyjdą potrzebom naprzeciw podobne jak dziś akty prawne. Można je realizować na podstawie autorytetu terenowej władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Na marginesie poruszonych spraw pragnę zasygnalizować Wysokiej Izbie wcale nie marginesowy problem. Istnieje w Polsce zbliżona do liczby gromadzkich rad narodowych liczba katolickich parafii wiejskich. Warto podzielić się z tej wysokiej trybuny obserwacją wynikającą z socjologicznych badań, że ludność wiejska, podnosząc swój poziom ogólny i poziom życia, tworząc społeczne, kulturalne i gospodarcze wartości socjalizmu i korzystając z nich — co jest oczywiste — pozostaje w swej masie wierząca. Społeczna inspiracja katolicka towarzyszy, lub może twórczo towarzyszyć, dalszym przeobrażeniom na wsi polskiej. Dysponuje ona bowiem służebnymi możliwościami w zakresie podnoszenia moralności, etyki, doskonalenia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Istnieje w aktualnych naszych warunkach obiektywne zapotrzebowanie patriotyczne na wiązanie funkcji społecznej parafii z postępem społeczno-gospodarczym wsi. Obok tego należy również stwierdzić brak powodów, aby terenowe organy władzy nie miały docenić walorów pracy duszpasterskiej duchowieństwa w zakresie wychowania moralnego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Dzięki ustawie — przez biura gromadzkich rad narodowych przepłynie strumień ponad 10 mld zł. Uprawnienia prezydiów gromadzkich rad narodowych pozwalają też na umarzanie zobowiązań w granicach 500 złotych. Są to przykładowo podane sprawy, które mają aspekt nie tylko finansowy, ale również i moralny.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Ustawa, którą mamy podjąć, została poprzedzona eksperymentem. Wydaje się być przekonywającym kierunek, aby większość nowych ustaw lub nowelizacja już istniejących, następowała w drodze eksperymentu. Doświadczenie jest tu najlepszym rzecznikiem.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Głos publicznej opinii wyrażany na spotkaniach z posłami przedstawia jednak dalsze problemy związane z treścią dyskutowanego projektu do zanotowania i rozpatrzenia w najbliższej przyszłości. A toto kilka najważniejszych naszym zdaniem spraw:</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselStachuraMieczyslaw">— Realizacja ustawy będzie napotykała na trudności w wydziałach rolnictwa i w referatach geodezji, do których należy aktualizacja ewidencji gruntów. Trudności te tłumaczy się brakiem potrzebnej ilości etatów niezbędnych do bieżącego prowadzenia. zmian i kontrolowani a gromad na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselStachuraMieczyslaw">— Wśród istniejącej liczby rad gromadzkich jest jeszcze pewien procent gromad bardzo słabych ekonomicznie i kadrowo. Słuszne byłoby dążenie do takiego stanu, w którym istnienie gromady znajduje sens społeczny i ekonomiczny.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselStachuraMieczyslaw">— Istnieje obawa wśród aktywu rad narodowych, że wynagrodzenia pracowników, którzy przejdą z wydziałów finansowych do gromadzkich rad narodowych, będą w niejednym wypadku wyższe od wynagrodzenia sekretarza prezydium gromadzkiej rady narodowej, co może spowodować niewłaściwą dla ustawy atmosferę wśród pracowników biur gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselStachuraMieczyslaw">— Radni powiatowi i gromadzcy wspólnie z organizacjami społecznymi powinni przeprowadzić w gromadach pracę wyjaśniającą i mobilizującą do solidarnego uiszczania należności na rzecz skarbu państwa, objętych obecnie jednym nakazem płatniczym — dotyczy to zwłaszcza należności ciążących na kilku osobach współgospodarujących.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselStachuraMieczyslaw">— Wreszcie ostatnia sprawa od dawna już postulowana, to wprowadzenie książek podatkowych. Skoro w uzasadnieniu ustawy mówi się, że rolnik płacić będzie to co poprzednio, że zamiast kilkunastu kwitów będzie otrzymywał kilka — to dalszy postęp i usprawnienia administracyjne należy widzieć w wydaniu takich książek. Za obecnym posunięciem ustawodawczym kryje się ogromna oszczędność pracy związanej z ewidencją, księgowością, inkasem, kryje się ogromna oszczędność papieru. 10 milionów wezwań rocznie mniej, 50 milionów mniej pozycji do księgowania. A o ile mniejsza będzie liczba wystawionych pokwitowań, upomnień. Jest to jednocześnie mniej wyciętych lasów, a więcej papieru na książki. Wprowadzenie książek podatkowych skróciłoby jeszcze o połowę czas pracy i przyniosłoby jeszcze większe oszczędności papieru, przekreślając raz na zawsze mający w jakimś sensie uzasadnienie dowcip, że w ramach walki z biurokratyzmem wszystkie dokumenty należy spalić, ale przedtem odpisy zrobić w pięciu egzemplarzach.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Uogólniając to, co dotąd powiedziałem, pragnę wyrazić w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” zadowolenie, że dyskutowana ustawa spowoduje dalsze narastanie podmiotowości środowisk wiejskich. Nie tylko przez awans ich mieszkańców, którzy przeszli do miasta, ale również przez awans tych, którzy zostali na miejscu. I dlatego będziemy głosować za przyjęciem ustawy w brzmieniu przedstawionym przez rząd Sejmowi ze zgłoszoną przez Komisję poprawką.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście mówców więcej zgłoszeń nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos w dyskusji?</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o rozszerzeniu uprawnień gromadzkich rad narodowych w zakresie podatkowym oraz o usprawnieniu w gromadach wymiaru i poboru podatków i innych należności pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady Sejmu w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Posła Sekretarza Zofię Grzebisz o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">Jutro, to jest w dniu 12 listopada tar. o godz. 9.30 odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">— Grupy Parlamentarnej Polsko-Brytyjskiej w sali nr 101, — Grupy Parlamentarnej Polsko-Belgijskiej w sali nr 70, Dorn Poselski, — Grupy Parlamentarnej Polsko-Indyjskiej nie w sali nr 67 — jak było zapowiedziane — a w sali klubowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">Również w dniu jutrzejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, odbędzie się posiedzenie Grupy Parlamentarnej Polsko-Francuskiej w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, dnia 12 listopada do godz. 10 rano.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 45)</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 45)</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 5)</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Barbara Pstrągowską.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na pierwszym posiedzeniu Sejmu byli nieobecni posłowie Adam Rapacki i Stefan Żółkiewski. Z tego powodu nie złożyli ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę wymienionych Obywateli Posłów zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę wszystkich Obywateli Posłów o powstanie.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselRapackiAdam">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Poseł Stefan Żółkiewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselZolkiewskiStefan">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Stwierdzam, że posłowie Adam Rapacki i Stefan Żółkiewski złożyli ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy ido dalszego ciągu punktu 1 porządku dziennego:</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Pierwsze czytanie:</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">a)projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok (druk nr 19), b)projektu ustawy budżetowej na rok 1966 (druk nr 20).</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Bolesław Jaszczuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz Minister Finansów omówili węzłowe problemy projektów Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na 1966 rok. Przedstawione przez rząd projekty zawierają wytyczne działalności gospodarczej i rozwoju sił wytwórczych i na tle przyjętych wyników określają tempo rozwoju naszego kraju w pierwszym roku trzeciej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Planowe zadania roku przyszłego należy rozpatrywać, uwzględniając przewidywane efekty, jakie osiągnie nasza gospodarka w bieżącym roku. Dzięki wysokiemu przekroczeniu przez przemysł i rolnictwo planów produkcji, gospodarka narodowa uzyskuje wysoki w stosunku do całego pięciolecia przyrost dochodu narodowego i poważny wzrost zapasów, zwłaszcza w rolnictwie indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Gdy w 1963 r. ogólny przyrost rezerw w kraju wyniósł 34 mld zł — w cenach bieżących — a w roku ubiegłym już 36 mld zł, to w roku bieżącym szacuje się go na ponad 45 mld zł. Z tego około 5,5 mld zł przypada na wzrost zapasów w gospodarce chłopskiej. Dzięki więc pomyślnym tegorocznym wynikom produkcyjnym zostały nagromadzone w gospodarce narodowej poważne rezerwy, które mogą być w pewnej mierze wykorzystane także w ciągu przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Umożliwia to przyjęcie wyrównanie go w ciągu 2 lat ogólnego trendu rozwojowego w sferze spożycia. Ten moment wart jest podkreślenia, gdyż inaczej budziłyby wątpliwości przyjęte w planie proporcje, przewidujące szybszy w roku przyszłym wzrost funduszu spożycia niż wzrost dochodu narodowego, przeznaczonego do podziału, o ile bowiem dochód narodowy przeznaczony do podziału ma wzrosnąć w przyszłym roku według planu o 3,9%, to wzrost funduszu spożycia planuje się, uwzględniając również rezerwę artykułów rynkowych, o ponad 5,2%. Przyjęte założenie opiera się na mniejszym przyroście zapasów, który ma wynieść około 32 mld zł. Jest on więc o około 13 mld zł mniejszy niż przyrost tegoroczny, a uzyskana różnica pozwala odpowiednio zwiększyć zarówno fundusz spożycia, jak też i nakłady na inwestycje. Dzięki temu przy planowanym wzroście dochodu narodowego przeznaczonego do podziału o około 20 mld zł, fundusz spożycia może wzrosnąć, licząc łącznie z rezerwą planu, o ponad 21 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Jak wynika z tego, podstawową i najbardziej rzucającą się w oczy cechą planu gospodarczego jest dążność do utrzymania wzrostu funduszu spożycia w kraju w terapie niewiele tylko niższym, niż uzyskane w pomyślnym pod tym względem roku bieżącym, w którym fundusz spożycia wzrośnie — według dotychczasowych przewidywań — o około 6%.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Warto równocześnie zaznaczyć, że wzrost funduszu spożycia w roku przyszłym utrzyma się na poziomie średniorocznego wzrostu w obecnym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Problem następny dotyczy tempa wzrostu całej gospodarki, jak też produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Plan zakłada pewne obniżenie tempa szczególnie w produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego oraz na bazie ostrożnego planowania wyników w rolnictwie — umiarkowany wzrost produkcji przemysłu rolno-spożywczego. Częściowo mamy tu do czynienia z proporcjami wynikającymi ze wskaźników statystycznych. Dobre wyniki tegoroczne podniosły wysoko, wyżej niż przewidywano jeszcze kilka miesięcy temu, bazę wyjściową do następnej pięciolatki. Jest to zjawisko ze wszech miar pozytywne. Powoduje ono jednak, że absolutny poziom produkcji wyznaczony pierwotnie dla 1966 roku — mimo że został jeszcze zwiększony — wykazuje, biorąc procentowo, niższy wskaźnik wzrostu niż miałoby to miejsce, gdyby plan produkcji w roku bieżącym został przekroczony w mniejszym stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Z tego względu, gdy mowa o wskaźniku rozwoju produkcji przemysłowej na rok przyszły, celowe jest także porównanie go z planowanym na rok bieżący.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zestawiając planowany na rok bieżący wzrost produkcji przemysłowej w wysokości 7,8% z założonym na rok przyszły 6,5% widać, że plan zakłada istotnie pewne osłabienie tempa, jednak różnica nie jest tak znaczna. Jeśli sięgnąć do absolutnych liczb, charakteryzujących przyrost, to okaże się, że zarówno założenia roku bieżącego, jak też planu na rok następny, wyrażają się tą samą kwotą 43 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Przyjęta do planu różnica tempa wzrostu produkcji przemysłowej wynika głównie z założonego wskaźnika wzrostu dla dwóch przemysłów: maszynowego i chemicznego. Przemysł. maszynowy miał założony w planie tegorocznym wskaźnik wzrostu o ponad 11%, a na rok następny planuje się wzrost o 9,2%. Podobną różnicę około 2 punktów wykazuje również przemysł chemiczny. Każda z tych różnic ma jednak odmienne przyczyny: w przemyśle maszynowym występują głównie trudności zaopatrzeniowe, zaś w przemyśle chemicznym — mniejszy stosunkowo przyrost mocy produkcyjnych, licząc według wartości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wypada tu jednak z całym naciskiem stwierdzić, że plan nie zakłada pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych ani w przemyśle chemicznym, ani w przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zadanie przekroczenia planu powinno być zgłoszone z trybuny sejmowej zarówno pod adresem pracowników przemysłu chemicznego, jak też i przemysłu maszynowego. Gospodarka narodowa wymaga bowiem od obu tych przemysłów wyższego poziomu produkcji zarówno na potrzeby kraju, jak też na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Przewodniczący Komisji Planowania wskazał na szereg niewątpliwych rezerw istniejących w planie, które pozwalają spodziewać się w rzeczywistości wyższego Od założeń poziomu produkcji zarówno przemysłowej, jak i rolnej. Pragnąłbym jednak wskazać na jeszcze jedną rezerwę wzrostu produkcji i dochodu narodowego. Jest nią technicznie i ekonomicznie uzasadnione gospodarowanie materiałami i surowcami, zmniejszanie braków i odpadów czy wreszcie zastępowanie w jak najszerszym zakresie — zgodnie z zasadniczą dyrektywą partii — produkcji materiałochłonnej przez pracochłonną. W efekcie końcowym powinno to zwiększyć tempo wzrostu dochodu narodowego. Plan założył spadek udziału kosztów materiałowych i kosztów produkcji dla przemysłu o 0,5% i dla budownictwa o 0,1%.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nie są to zadania szczególnie napięte, jeśli uwzględnimy, że w latach obecnej pięciolatki osiągaliśmy większe obniżenie udziału kosztów. Rok ubiegły zamknęliśmy obniżką 1,1% w stosunku do 1963 r., zaś bieżący rok charakteryzuje się obniżką wynoszącą 0,7%.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Podnoszę ten moment dlatego, że przy kosztach produkcji przemysłowej, wynoszących około 673 mld zł każde ich obniżenie, chociażby o 1 promil, przynosi gospodarce narodowej dodatkową akumulację w wysokości około 670 mln zł, zwiększając odpowiednio możliwości wzrostu gospodarczego. Zadaniu obniżenia kosztów materiałowych, które w strukturze kosztów produkcji odgrywają decydującą rolę, sprzyjać powinno również wprowadzanie do przemysłu wskaźnika rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zastąpienie obowiązującej dotychczas w przedsiębiorstwach dyrektywy finansowej w postaci ogólnej kwoty akumulacji przez dyrektywny wskaźnik rentowności powinno zwiększyć zainteresowanie przedsiębiorstw obniżką kosztów. Wiadomo bowiem, że obniżka kosztów wpływa podwójnie na poprawę wskaźnika — z jednej strony zwiększając sumę zysków, a z drugiej — zmniejszając nakłady ogólne. Aktyw gospodarczy zakładów pracy powinien sobie zdawać sprawę z tego, że od wielkości osiągniętego wskaźnika rentowności zależeć będą korzyści materialne w postaci wyższego niż się planuje funduszu zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Względnie wolniejsze tempo rozwoju przemysłu w założeniach planu na rok następny, mimo że w praktycznej realizacji będzie na pewno złagodzone, jest zjawiskiem, które wymaga głębszej analizy.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Mimo pewnej poprawy w procesie inwestowania, występują nadal opóźnienia w realizacji ustalonych cykli inwestycyjnych. W nie mniejszym stopniu na tempo wzrostu produkcji rzutuję zbyt długi okres w osiąganiu przez uruchamiane zakłady projektowanych zdolności produkcyjnych. Ma to istotne znaczenie w przemyśle surowcowym oraz wytwarzającym półfabrykaty. Na sprawy te musimy więc wszyscy wyostrzyć swoją uwagę, w coraz bowiem większym stopniu ogólne tempo rozwoju naszego przemysłu będzie uzależnione od przyrostu nowych zdolności produkcyjnych, szczególnie w chemii, na którą przede wszystkim stawiamy w naszej perspektywie rozwojowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Stworzenie warunków dla osiągania szybkiej i efektywnej rozbudowy zdolności produkcyjnych legło u podstaw decyzji IV Plenum KC rozszerzającej zakres samodzielności przedsiębiorstw i zjednoczeń przemysłowych także i w dziedzinie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Plan na 1966 r. zakłada poważny, bo 26% wzrost inwestycji przedsiębiorstw i zjednoczeń w stosunku do staniu obecnego. Ich udział w ogólnych nakładach inwestycyjnych resortów przemysłowych i budownictwa wzrośnie do 41,5%.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Na tle tego pozytywnego i pożądanego procesu wymaga jednak analizy zbyt wysoki udział robót budowlano-montażowych, a tym samym zbyt niski udział maszyn i urządzeń w całości nakładów na tego rodzaju inwestycje, zwłaszcza realizowane przez zjednoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Jeżeli zamierzamy skierować uwagę przedsiębiorstw, zjednoczeń na inwestycje, mające na celu modernizację i unowocześnienie parku maszynowego, jeżeli chcemy wprowadzać nowe procesy technologiczne, musimy zapewnić odpowiednio wysoki udział maszyn i urządzeń w ogólnych nakładach inwestycyjnych, kosztem ograniczenia do niezbędnego poziomu nakładów na obudowę i inne roboty budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Polityka kredytowa państwa, realizowana przez właściwe banki, powinna więc preferować zakup maszyn i urządzeń pozwalających na wprowadzenie nowoczesnych technologii, a dzięki temu na wytwarzanie nowoczesnych wyrobów. Inwestycje takie powinny mieć pierwszeństwo przed zakupami tradycyjnych maszyn, a tym bardziej przed robotami budowlanymi.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W 1966 r. szczególną uwagę należy zwrócić na problem unowocześnienia produkcji. Stosunkowo mniejsze tempo wzrostu produkcji globalnej w 1966 roku, w porównaniu z poprzednimi latami, powinno sprzyjać koncentracji wysiłków zarówno zaplecza technicznego, jak też zakładów produkcyjnych, na problematyce unowocześnienia wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W roku przyszłym należy uruchomić produkcję co najmniej 400 nowych lub zmodernizowanych maszyn i urządzeń. Szczególnie zależy mam na zwiększeniu produkcji nowoczesnych maszyn i urządzeń w tych branżach, które powinny odegrać większą niż dotychczas rolę w eksporcie. Odnosi się to głównie do obrabiarek, maszyn włókienniczych i maszyn rolniczych, do elektroniki i elektrotechniki.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Ze stanem nowoczesności wyrobów wiążemy poziom jakości ich wykonania i trwałości działania. Trzeba podkreślić, że obserwuje się tu stałą poprawę, a wiele asortymentów produkowanych jest bez usterek i posiada dobrą markę zarówno u odbiorcy krajowego, jak też zagranicznego. Jednak tempo poprawy jakości trudno uważać za wystarczające wobec coraz to wyższych wymagań, szczególnie w eksporcie.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zachodzi potrzeba podjęcia niezbędnych kroków i opracowania programu poprawy jakości w zakładach produkcyjnych. Trzeba, aby związek, jaki przez właściwą cenę fabryczną istnieje między poziomem jakości i nowoczesności wyrobów a uzyskiwaną przez zakład rentownością, był znany załogom przedsiębiorstw i stał się jeszcze jednym czynnikiem mobilizacji do uzyskiwania stałej poprawy technicznych i użytkowych walorów wytwarzanych produktów.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Jakość stanowi problem nie tylko dla przemysłu maszynowego, chociaż najwięcej o nim się mówi ze względu na wagę, jaką odgrywa w rozwoju naszej gospodarki. Także dla przemysłu chemicznego — nie mniej decydującego, jak maszynowy — słabe tempo poprawy jakości staje się często przyczyną niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych i przekraczania zużycia materiałów wsadowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wymiana handlowa z zagranicą nabiera coraz większego znaczenia w rozwoju gospodarczym naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Mimo bogatych i dość różnorodnych zasobów naturalnych nie dysponujemy wszystkimi niezbędnymi surowcami. Wiele z nich, i to o podstawowym znaczeniu, musimy sprowadzać z innych krajów, przy czym w miarę jak gospodarka nasza przechodzi do wyższych warstw przetwórstwa, zapotrzebowanie to poważnie się zwiększa.</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Rozwój sił produkcyjnych kraju, zabezpieczenie odpowiedniego postępu technicznego, a więc i unowocześnienia produkowanych przez nas wyrobów wymaga zwiększonego importu maszyn i urządzeń, dokumentacji oraz licencji. Jest to prawidłowość rozwoju gospodarczego współczesnej doby, szczególnie w krajach średnio rozwiniętych, których zasoby i możliwości nie pozwalają na równoległy i samodzielny rozwój wszystkich dziedzin techniki i produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wzrost importu wynika wreszcie bezpośrednio ze zwiększających się i różnicujących potrzeb ludności, których możliwie wszechstronne zaspokojenie wymaga wzrastających dostaw wielu produktów rolno-spożywczych, których nie posiadamy, ze względu na nasze warunki glebowo-klimatyczne oraz wielu przemysłowych artykułów konsumpcyjnych, które wzbogacają poważnie zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W ostatecznym rachunku źródłem pokrycia wszystkich tych potrzeb są wpływy dewizowe uzyskane z naszego eksportu. Stąd właśnie wynika znaczenie, jakie przypisujemy jego wzrostowi. Funkcją eksportu jest więc zarówno uzyskanie niezbędnych towarów, które nie są lub nie mogą być u nas w ogóle wytwarzane, jak również uzyskanie i takich, które zawierają mniejsze nakłady pracy społecznej, a więc są tańsze, niż gdybyśmy sami uruchamiali ich produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W przedstawionym Wysokiemu Sejmowi projekcie planu na rok 1966 i wytycznych na rok 1967 zadania w dziedzinie handlu zagranicznego odgrywają zasadnicze znaczenie. Plan zakłada, że w roku 1966 obroty handlu zagranicznego wzrosną o 5,3% w stosunku do roku bieżącego, a więc mniej więcej w takim samym tempie, co w roku bieżącym. Tempo wzrostu eksportu będzie nieco większe niż importu.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Najsilniejszą dynamikę w imporcie wykazują maszyny i urządzenia, których przywóz zwiększony zostanie prawie o 15%. Wzrost ten wynika z potrzeb rekonstrukcji technicznej naszej gospodarki, którą zamierzamy zrealizować w przyszłym pięcioleciu i której podwaliny chcemy i powinniśmy budować już w pierwszym roku nowego 5-letniego okresu rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-26.36" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Import surowców, materiałów do produkcji i paliw zwiększony zostanie w roku przyszłym o 4,6% w stosunku do 1965 roku. W tym samym tempie zwiększy się przywóz przemysłowych artykułów konsumpcyjnych. Import artykułów rolno-spożywczych będzie natomiast nieco niższy niż w roku bieżącym, co związane jest z dobrym urodzajem, a co za tym idzie niższym importem zbóż. Warto tu jednak podkreślić, że import towarów ważnych z punktu widzenia zaopatrzenia ludności wykazuje bardzo poważny wzrost.</u>
+ <u xml:id="u-26.37" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wzrost potrzeb importowych pokryty będzie zwiększonym wywozem maszyn i urządzeń, paliw, surowców i materiałów do produkcji oraz artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. Jedynie w grupie artykułów rolno-spożywczych eksport ukształtuje się poniżej poziomu roku bieżącego, co związane jest z decyzją o ograniczeniu eksportu mięsa w celu poprawy zaopatrzenia rynku w tej dziedzinie. Na tym tle szczególnej wagi w dziedzinie zabezpieczenia wzrostu eksportu nabierają zadania wywozowe, dotyczące maszyn i urządzeń oraz artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. Wymagają one od przemysłu wyprodukowania i postawienia na eksport towarów odpowiadających pod względem wymagań użytkowych oraz jakościowych odbiorcom zagranicznym, zaś przed handlem zagranicznym — sprzedania tych towarów na możliwie jak najlepszych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-26.38" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Założenia towarowe projektu planu na rok 1966 i wytyczne na 1967 r. mają istotny wpływ na kierunki geograficzne dalszego rozwoju naszych obrotów handlowych z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-26.39" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Podstawowym kierunkiem naszej wymiany handlowej będą obroty z państwami socjalistycznymi, a wśród nich wymiana handlowa z największym naszym partnerem — ze Związkiem Radzieckim. W obrotach handlowych, jakie Polska prowadzi ze 145 krajami świata, Związek Radziecki partycypuje w 33,4%.</u>
+ <u xml:id="u-26.40" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Znaczenie obrotów z naszym wschodnim sąsiadem najkrócej, ale też chyba najbardziej plastycznie, scharakteryzować można przy pomocy paru liczb. W roku 1965 dostawy ze Związku Radzieckiego pokryją przeszło 35% zapotrzebowania Polski na import paliw, surowców i materiałów do produkcji oraz 34% naszego importu maszyn i urządzeń. W zakresie tak podstawowych surowców i materiałów do produkcji, jak ropa naftowa i produkty naftowe, ruda żelazna, manganowa i chromowa, wyroby hutnicze, bawełna, tarcica i inne — pokrycie to wynosi od 50% do 100%. Na liście dostaw maszyn ze Związku Radzieckiego znajdują się ważne dla rozwoju naszej gospodarki narodowej kompletne obiekty przemysłowe, nowoczesne urządzenia hutnicze, ciężki sprzęt transportowy, maszyny, urządzenia chemiczne i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-26.41" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Dostawy te pokrywamy eksportem naszych towarów, w których maszyny, urządzenia i środki transportu uczestniczą prawie w 53%, a artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego sięgają blisko 18%. Jest to więc bardzo korzystna struktura obrotów handlowych, która odpowiada aktualnym oraz przyszłym potrzebom i możliwościom naszej gospodarki. Dlatego wszechstronny rozwój wymiany handlowej i stosunków ekonomicznych ze Związkiem Radzieckim leży w jak najbardziej żywotnym interesie naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.42" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Udział krajów socjalistycznych w obrotach handlowych Polski wyniesie w roku 1966 około 64% obrotów naszej wymiany w handlu zagranicznym. Kraje te pokrywają w 80% zapotrzebowanie naszej gospodarki na maszyny i urządzenia oraz w 65% potrzeby importowe na paliwa, surowce i materiały do produkcji. W imporcie z krajów socjalistycznych maszyny i urządzenia stanowić będą w przyszłym roku ponad 44%, zaś paliwa, surowce prawie 42%. Resztę stanowi udział artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego i rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.43" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W naszym eksporcie do krajów socjalistycznych, którym pokrywamy te zakupy — gotowe wyroby przemysłowe Stanowią prawie 70%, na surowce przypada niecałe 30%. Struktura towarowa obrotów z krajami socjalistycznymi odpowiada więc potrzebom i poziomowi rozwoju naszej gospodarki. Jeśli dodać do tego, że wymiana ta wolna jest od przejawów dyskryminacji, że rozwija się na bazie wieloletnich umów handlowych i przy stosunkowo niskich kosztach transportu, podstawowe znaczenie obrotów handlowych z krajami socjalistycznymi staje przed nami w całej rozciągłości.</u>
+ <u xml:id="u-26.44" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Od właściwego dostosowania się do potrzeb tych krajów w zakresie asortymentowym, od jakości i nowoczesności naszych wyrobów oraz terminowości dostaw uzależniony jest bowiem stopień, w jakim zdołamy intensyfikować naszą wymianę na tym podstawowym odcinku obrotów handlowych z zagranicą. Warunkuje to również możliwości szerszego pokrycia potrzeb gospodarki narodowej w imporcie i, co za tym idzie, przyśpieszenia naszego rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.45" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Ważny odcinek naszej wymiany handlowej z zagranicą stanowią rozwinięte kraje kapitalistyczne. W krajach tych kupujemy cenne dla naszego przemysłu maszyny, urządzenia, licencje oraz surowce. Z krajów tych sprowadzamy również znaczne ilości zbóż. Struktura naszego eksportu do rozwiniętych krajów kapitalistycznych ma nadal jednak charakter surowcowo-rolny. Udział gotowych wyrobów przemysłowych w eksporcie do tych krajów wynosił w roku ubiegłym nieco więcej niż 12%. Nie odpowiada to przemianom, jakie dokonały się w naszej gospodarce, a biorąc pod uwagę stałą tendencję obniżania się cen na artykuły rolno-spożywcze, niekorzystnie wpływa na efektywność obrotów z tą grupą krajów.</u>
+ <u xml:id="u-26.46" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Poważne przeobrażenia, jakie dokonały się w naszym eksporcie, a które znajdują wyraz w tym, że w roku ubiegłym udział gotowych wyrobów przemysłowych wynosił 45,8% są rezultatem przede wszystkim rozwoju wymiany handlowej z krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-26.47" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Ujemnym zjawiskiem w Obrotach z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi jest często ich niestabilność oraz rozliczne, choć może trudne do uchwycenia na pierwszy rzut oka przejawy dyskryminacji, które ograniczają rozwój obustronnie korzystnej wymiany handlowej z wieloma z tych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-26.48" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nasza polityka handlowa w stosunku do tych państw, zróżnicowana zresztą w zależności od polityki stosowanej przez poszczególne z tych krajów w stosunku do Polski, zmierzać będzie do zmiany niekorzystnego dla nas podziału pracy poprzez dążenie do usuwania z wzajemnych stosunków handlowych różnego rodzaju barier i ograniczeń, które zostały nam narzucone, a także przez aktywizację eksportu w dziedzinie gotowych wyrobów przemysłowych, między innymi i na drodze porozumień typu kooperacyjnego. Obok wieloletnich umów handlowych ma to istotne znaczenie dla zwiększenia wzajemnie korzystnej dla obu stron wymiany handlowej. O tym, że istnieją możliwości rozwijania wymiany handlowej z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi, świadczy pomyślny w ostatnich latach rozwój obrotów z Wielką Brytanią, Francją, Włochami czy też Danią.</u>
+ <u xml:id="u-26.49" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nasza wymiana z rozwijającymi się krajami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej stanowi wprawdzie najmniejszy udział w obrotach handlowych Polski, ale też wykazuje w ciągu ostatnich lat najszybszą dynamikę wzrostu. W dążeniu do dalszego rozwoju wymiany handlowej z rozwijającymi się krajami będziemy zmierzać do zawierania umów o odcinkowym podziale pracy, które uważamy za ważny czynnik w jej aktywizacji, szczególnie na odcinku gotowych wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.50" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wzrastające znaczenie handlu zagranicznego w naszej gospodarce powoduje, że sposób pokrycia zwiększających się potrzeb importowych, a więc struktura towarowa i asortymentowa naszego eksportu oraz jego opłacalność dewizowa urasta do jednego z węzłowych problemów nie tylko na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-26.51" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Jest to problem, którym będziemy się zajmować w całym zbliżającym się pięcioleciu. Na efektywność eksportu poważny wpływ ma praca naszego przemysłu. Ona bowiem decyduje o doborze asortymentowym eksportowanych przez nas towarów, który powinien zapewnić możliwość uzyskania najwyższej opłacalności dewizowej. Ona decyduje o poziomie jakości i techniczno-użytkowych walorach towarów stawianych na eksport. Ona wreszcie decyduje o tempie obniżki kosztów produkcji. O wynikach, jakie uzyskamy w zakresie efektywności dewizowej naszego eksportu, decyduje również jakość pracy aparatu handlu zagranicznego, jego znajomość sytuacji rynkowej i rozwoju koniunktury, jego umiejętność w zakresie akwizycji, sprzedaży i negocjacji cenowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.52" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Dlatego Klub Poselski PZPR deklaruje gotowość poświęcenia problemowi efektywności w handlu zagranicznym wiele uwagi w pracach komisji sejmowych zarówno w trakcie rozpatrywania projektu planu, jak też kontroli jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-26.53" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoki Sejmie! Kontynuując pracę nad ekonomicznym rozwojem kraju partia nasza i rząd polski dążą równocześnie, zgodnie z podstawowymi założeniami swej polityki zagranicznej, do zapewnienia najlepszych warunków zewnętrznych dla realizacji socjalistycznego budownictwa, utrwalenia bezpieczeństwa i pozycji Polski.</u>
+ <u xml:id="u-26.54" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Jest to związane bezpośrednio przede wszystkim z dalszym umacnianiem przyjaźni, sojuszu i wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim i innymi bratnimi krajami socjalistycznymi, wzmacnianiem siły obronnej Układu Warszawskiego i doskonaleniem współpracy gospodarczej w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Te i inne sprawy rozwoju stosunków dwustronnych, umacniania socjalistycznej wspólnoty i całokształt sytuacji międzynarodowej, były przedmiotem niedawnych rozmów przywódców naszego kraju z przywódcami radzieckimi. Potwierdziły one raz jeszcze jedność naszych stanowisk w kwestiach politycznych i służyć będą dalszemu rozszerzaniu dwustronnej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.55" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zacieśniają się również nieustannie nasze więzy z Czechosłowacją, Niemiecką Republiką Demokratyczną i innymi krajami socjalistycznymi. W najbliższych dniach polska delegacja partyjno-rządowa udaje się do Jugosławii. Wizyta ta będzie mieć z pewnością dużą wagę dla dalszego pogłębienia przyjaźni i współpracy między naszymi bratnimi, socjalistycznymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-26.56" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W ostatnim okresie, realizując aktywnie swą politykę rozwijania pokojowych stosunków międzynarodowych na zasadzie poszanowania, suwerenności, równości i wzajemnych korzyści, rząd nasz przeprowadził owocne rozmowy z szefami państw i rządów Finlandii, Francji, Austrii i Włoch, a także z ministrami spraw zagranicznych Danii i Wielkiej Brytanii. Rozmowy te pozwoliły na pożyteczną wymianę poglądów, wykazały istnienie punktów zbieżnych w tych czy innych kwestiach bezpieczeństwa Europy i pokoju na świecie. Nade wszystko powinny one ułatwić dalszy rozwój stosunków dwustronnych, w szczególności zaś współpracy gospodarczej, do której przywiązujemy doniosłe znaczenie, gdyż szeroka współpraca ekonomiczna stanowi solidną podstawę również do kontaktów w innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-26.57" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nie ulega wątpliwości, że rozwój stosunków wzajemnych między krajami Europy wschodniej i zachodniej, pokojowa stabilizacja w Europie leżą w interesie wszystkich narodów naszego kontynentu. Potwierdziła to zwłaszcza wizyta Premiera Cyrankiewicza w Paryżu i jego rozmowy z Prezydentem de Gaulle'em, świadczące o odnowieniu tradycyjnej przyjaźni między naszymi narodami w nowych warunkach współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-26.58" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Podkreślamy od dawna, że w interesie wszystkich krajów Europy, a także świata, leży zapewnienie bezpieczeństwa opartego na realnych przesłankach powojennej mapy Europy. Dziś głównym warunkiem zachowania i umacniania bezpieczeństwa europejskiego jest zagrodzenie Niemcom zachodnim drogi do broni nuklearnej, odrzucenie planów wielostronnej czy atlantyckiej siły nuklearnej, wszystkich koncepcji, które taką drogę miałyby otworzyć. Szantaż podjęciem własnej produkcji broni nuklearnej, a równocześnie wzmożona przy okazji niedawnych wyborów w NRF licytacja w lansowaniu haseł nacjonalistycznych i rewizjonistycznych dowodzą jeszcze raz, że umożliwienie Niemieckiej Republice Federalnej dostępu do brom nuklearnej byłoby posunięciem o nieobliczalnych konsekwencjach. Przede wszystkim o te plany rozbijają się obecnie również wysiłki, zmierzające do zawarcia układu o nierozpowszechnianiu broni nuklearnej, którego nieodzowność podkreśla większość państw świata.</u>
+ <u xml:id="u-26.59" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Rząd Polski Ludowej nie szczędzi wysiłków na rzecz bezpieczeństwa w Europie. Kraj nasz złożył w tej kwestii szereg konstruktywnych propozycji, które nadal są aktualne — zaproponował odbycie konferencji zainteresowanych rządów. Konferencja taka, poświęcona sprawie bezpieczeństwa europejskiego, mogłaby również służyć omówieniu ważniejszych problemów współpracy gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-26.60" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zwracając uwagę na sprawy Europy, Polska Ludowa współdziała też w dążeniach do rozładowania napięcia w całej sytuacji międzynarodowej. Głównym jego źródłem, a jednocześnie główną przeszkodą w procesie odprężenia, jest trwająca nadal brutalna agresja Stanów Zjednoczonych w Wietnamie. Rząd USA zaangażował już w Wietnamie południowym 150 tysięcy swoich żołnierzy, kontynuuje barbarzyńskie, naloty na Demokratyczną Republikę Wietnamu i krok za krokiem zwiększa skalę tej napastniczej wojny. Jednocześnie sam traci złudzenia, że może wygrać ją przeciwko narodowi, który nie zrezygnuje z wolności i swych suwerennych praw, który cieszy się sympatią i poparciem większości narodów świata. W interesie pokoju na świecie konieczne jest jak najszybsze położenie kresu tej wojnie, a więc przede wszystkim przerwanie agresji wobec DRW, wycofanie amerykańskich sił interwencyjnych z Wietnamu południowego i ścisła realizacja porozumień genewskich z 1954 roku.</u>
+ <u xml:id="u-26.61" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Rozwój sytuacji międzynarodowej w ostatnim okresie potwierdza ze wszech miar konieczność przywrócenia i umocnienia jedności państw socjalistycznych i międzynarodowego ruchu komunistycznego. Jedność ta jest zasadniczym warunkiem paraliżowania imperialistycznej agresji, skutecznego działania na rzecz wolności narodów i pokoju na świecie. Podobnie jak dotychczas, nasza partia będzie nadal czynić wszystko w tym kierunku, prowadząc nadal aktywną politykę, służącą interesom naszego kraju, sprawie socjalizmu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-26.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Kazimierz Banach.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Przewodniczącego Komisji Planowania i Ministra Finansów obraz sytuacji naszego kraju w bieżącym roku, a zarazem w ostatnim roku obecnego planu 5-letniego, słusznie akcentuje duże osiągnięcia gospodarcze, kulturalne i społeczno-polityczne Polski Ludowej, nie pomijając niedomagań i trudności, jakie ujawniły się w tym okresie. Klub Poselski ZSL wyraża poparcie dla głównych kierunków projektu Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 oraz założeń na rok 1967 i ustawy budżetowej na rok 1966. Aktualna sytuacja gospodarcza i polityczna stwarza przesłanki dla pomyślnego wykonania tych realistycznych zadań planowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselBanachKazimierz">Nasz optymizm opieramy przede wszystkim na pomyślnej realizacji założeń obecnego Narodowego Planu Gospodarczego, na uzyskaniu w roku 1965 wysokiej dynamiki rozwoju gospodarczego, na dalszym umacnianiu osiągniętej w roku ubiegłym poprawy równowagi gospodarczej kraju, jak również bardziej wyrównanym, aniżeli to miało miejsce w latach poprzednich, tempie wzrostu produkcji w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselBanachKazimierz">Rok 1965, jak i poprzednie lata bieżącego planu 5-letniego, przyniosły dalsze wydatne wzmożenie potencjału ekonomicznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselBanachKazimierz">Jak wiadomo, według wstępnych obliczeń przewiduje się, że produkcja przemysłowa wzrośnie w bieżącym roku w porównaniu do roku minionego o 9,5% i przekroczy plan o blisko 3%.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselBanachKazimierz">Jest to więc tempo wzrostu dużo szybsze niż w trzech poprzednich latach. Planowane zadania bieżącego roku zostaną — jak się przewiduje — przekroczone między innymi w przemyśle chemicznym, maszynowym, a również w przemyśle wytwarzającym środki spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselBanachKazimierz">głównie zaś w przemyśle rolno-spożywczym, z uwagi na dobre efekty uzyskane w produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselBanachKazimierz">Rolnictwo osiągnęło w bieżącym roku pomyślne rezultaty. Rok ten był najlepszym rokiem w okresie naszego całego dwudziestolecia.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselBanachKazimierz">Ocenia się, że globalna produkcja rolnictwa wzrośnie o około 7% w porównaniu z rokiem 1964, przy szybszym tempie wzrostu produkcji roślinnej, wynoszącym 7,2% aniżeli produkcji zwierzęcej, kształtującej się na wysokości 6,5%. W ten sposób plan produkcji roślinnej zostanie przekroczony o 6,9%, a zwierzęcej o 3,6%. Stwarza to niewątpliwie korzystniejszą sytuację dla hodowli, której rozwój był dotychczas hamowany przez niedostateczną produkcję roślinną, zwłaszcza zaś przez trudności paszowe.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselBanachKazimierz">Osiągnięte w bieżącym roku dobre plony zbóż i roślin oleistych oraz siana, jak również ogólna poprawa bilansu paszowego, zwłaszcza w zakresie hodowli bydła, stwarzają korzystne tendencje w kształtowaniu się pogłowia krów. Co prawda pogłowie bydła utrzymało się na poziomie roku ubiegłego przy spadku krów o 1,5%, to jednak po raz pierwszy od kilku lat obserwujemy w drugiej połowie roku zahamowanie spadkowej tendencji pogłowia krów, a nawet jego lekki wzrost. Pogłowie trzody chlewnej osiągnęło w bieżącym roku 13,8 mln sztuk i wzrosło o 6,7% w porównaniu do roku ubiegłego. Rok obecny, jak zresztą słyszeliśmy, charakteryzuje się wzrostem skupu żywca i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselBanachKazimierz">Rok 1966 rozpoczyna okres nowego planu 5-letniego, w którym przewiduje się duży wzrost zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji pochodzenia przemysłowego, zwłaszcza zaś nawozy sztuczne, wapno nawozowe, środki ochrony roślin i inne, które (pozwolą na wydatny wzrost produkcji roślinnej, przede wszystkim zaś zbożowej. Powinno to stworzyć sprzyjające warunki do ograniczenia, a w perspektywie do likwidacji importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselBanachKazimierz">W wyniku wspólnych decyzji (politycznych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zostały w bieżącym roku stworzone dodatkowe bodźce dla rozwoju produkcji zbożowej w postaci podwyżki cen zbóż i rozszerzenia ich kontraktacji na dogodnych warunkach. Temu celowi służy też w dużej mierze wspólna uchwała Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie koncentracji usług mechanizacyjnych na wsi, stwarzająca warunki do objęcia procesami koncentracji rejonów o przewadze gospodarstw większych. Te decyzje powinny zintensyfikować produkcję zbóż, zwłaszcza w gospodarstwach, które wykazują ujemny bilans siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselBanachKazimierz">Osiągnięte rezultaty produkcyjne w rolnictwie są niewątpliwie wynikiem konsekwentnej od 9 lat realizacji zasad polityki rolnej, opracowanych wspólnie przez PZPR i ZSL. Opierają się one na rosnącym zaopatrzeniu rolnictwa w przemysłowe środki produkcji, na wzroście nakładów inwestycyjnych na rolnictwo i gałęzie z nim związane oraz na aktywizacji społeczno-gospodarczej chłopów i ich organizacji. Stwarza to sprzyjające warunki dla procesów modernizacji i racjonalizacji gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselBanachKazimierz">Wzrost nakładów inwestycyjnych na meliorację, budownictwo, mechanizację, chemizację, rozwój obiektów usługowych dla rolnictwa oraz wzrost zaopatrzenia w środki produkcji pochodzenia przemysłowego, zwłaszcza w bieżącym planie 5-letadm, pozwolił również na ograniczenie ujemnych skutków nie sprzyjających warunków atmosferycznych w ciągu trzech lat obecnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselBanachKazimierz">Chciałbym równocześnie podkreślić fakt, że o poziomie wyników w rolnictwie decydował, obok wydatnej pomocy państwa dla rolnictwa, duży wysiłek i gospodarska troska oraz aktywność produkcyjna i społeczna rolników zrzeszonych w kółkach rolniczych, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, pracowników PGR, pracowników i działaczy spółdzielczości wiejskiej, jak zaopatrzenia i zbytu, mleczarskiej, ogrodniczej, oszczędnościowo-pożyczkowej, wysiłek pracowników POM i instytucji obsługujących rolnictwo, służby agro-i zootechnicznej oraz wielu innych specjalności. W parze z tym szedł wzmożony wysiłek załóg robotniczych przedsiębiorstw przemysłowych pracujących na potrzeby rolnictwa. W pracy ich, w intensywnej pracy chłopów i klasy robotniczej, manifestuje się codzienna praktyka sojuszu robotniczo-chłopskiego — fundamentu władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselBanachKazimierz">Na zaakcentowanie zasługuje wysiłek inwestycyjny chłopów indywidualnych w zakresie inwestycji produkcyjnych, który odbywał się niejednokrotnie kosztem ograniczenia wzrostu konsumpcji. Wysiłek ten mógłby być jeszcze większy, gdyby istniały możliwości lepszego pokrycia potrzeb produkcyjnych wsi, zwłaszcza w zakresie materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselBanachKazimierz">Według szacunków nakłady pieniężne w gospodarce chłopskiej na inwestycje produkcyjne wzrosły w 1965 roku, w porównaniu do roku 1960, o 34%, a na konsumpcję, łącznie z inwestycjami nieprodukcyjnymi, o około 11%. Wskazuje to na poważny wzrost własnych nakładów rolników na inwestycje, jeśli się uwzględni, że dochody realne wsi zwiększyły się w tym okresie o około 15%. Jest to jeden z ważkich elementów, świadczących o czynnej akceptacji przez ogół rolników polityki rolnej realizowanej przez rząd i wyraz dużego do niej zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselBanachKazimierz">Rośnie też systematycznie aktywność społeczna środowiska wiejskiego, wyrażająca się w różnorodnych czynach społecznych, a zwłaszcza przy budowie dróg i obiektów socjalno-kulturalnych na wsi. Poprzez udział w kółkach rolniczych, spółdzielniach wiejskich, radach narodowych — chłopi uczestniczą we współrządzeniu w procesie poprawy warunków ich życia i pracy oraz w ogólnym rozwoju cywilizacyjnym wsi. Rozwijający się proces przekazywania uprawnień gromadzkim radom narodowym niewątpliwie będzie sprzyjał pogłębianiu samorządności, usprawnianiu i polepszaniu stosunków między rolnikiem a urzędem i polepszaniu ogólnych warunków gospodarowania na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselBanachKazimierz">W rozwoju rolnictwa duży udział przypada i będzie przypadał organizacjom rolniczym, zwłaszcza kółkom rolniczym i spółdzielczości wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselBanachKazimierz">Kółka rolnicze stały się masowym, powszechnym ruchem społeczno-gospodarczym rolników, niezmiernie ważnym ogniwem postępu w rolnictwie. Rozwija się ich działalność mechanizacyjna, a także w zakresie zagospodarowania Państwowego Funduszu Ziemi, rozwoju różnorodnych usług oraz oświaty i kultury na wsi. Ich autonomiczne organizacje, związki i zrzeszenia branżowe mają duży dorobek w specjalizacji produkcji, w poprawie jej jakości oraz rozwoju bazy surowcowej dla potrzeb przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselBanachKazimierz">Wzrasta też coraz bardziej rola spółdzielczości w polepszaniu warunków rozwoju wsi i rolnictwa. Rosnące zaopatrzenie, sprawny odbiór płodów rolnych, rozbudowa usług nabierają coraz większego znaczenia w kształtowaniu nowoczesnego wysoko wydajnego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Oceniając wstępnie projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i założenia na rok 1967 należy stwierdzić, że są one zaplanowane z umiarem i gospodarską rozwagą. Wskaźniki wzrostu produkcji przemysłowej oraz produkcji rolnej są planowane na poziomic niższym niż osiągnięty w 1965 roku. Może wywołać to wrażenie zaniżania zadań planowanych. Należy jednak brać pod uwagę to, że w przypadku rolnictwa dobre urodzaje bieżącego roku nie mogą być jedyną podstawą wyjściową dla planu na rok przyszły. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń przyjęliśmy słuszną koncepcję konstruowania planu rozwoju produkcji rolnej na podstawie przeciętnego jej wyniku z ostatnich 4 lat z przewidywaniem pewnej rezerwy produkcyjnej, dającej poczucie stabilności oraz zabezpieczającej warunki harmonijnego rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselBanachKazimierz">Planowane wskaźniki rozwoju produkcji rolnej w roku 1966, chociaż są niższe niż osiągnięte w dobrym roku 1965, ale są jednak wyższe, aniżeli średnie wyniki za ostatnie cztery lata.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselBanachKazimierz">W projekcie planu rolnictwa na rok 1966 wyrażona jest główna tendencja, którą Klub Poselski ZSL w pełni popiera, zmierzająca do polepszenia proporcji między produkcją roślinną i zwierzęcą oraz do umiarkowanego wzrostu produkcji rolnej przy pełniejszym jednocześnie zaopatrzeniu w środki produkcji, zwłaszcza zaś w paszę, nawozy, środki ochrony roślin i maszyny rolnicze. Utrzymane są również wstępne założenia planu 5-letniego na lata 1966—1970 w zakresie wysokiego poziomu inwestycji w rolnictwie, założenia określone przez IV Zjazd PZPR i IV Kongres ZSL. Zwiększony poziom inwestycji i nakładów na produkcję bieżącą wsparty będzie — jak wynika z założeń — znacznymi kredytami obrotowymi i inwestycyjnymi, co będzie stwarzało dogodne warunki do pogłębienia dotychczasowych procesów inwestycyjnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselBanachKazimierz">Dziś, bardziej niż kiedykolwiek, rozwój rolnictwa i wsi jest sprzęgnięty z rozwojem całej gospodarki narodowej. Tempo rozwoju rolnictwa w sposób istotny determinuje tempo wzrostu innych działów gospodarki narodowej, i odwrotnie, od ich rozwoju w sposób bezpośredni zależy rozwój rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselBanachKazimierz">Chciałbym zwrócić uwagę na niektóre elementy, które są obecnie i będą w przyszłości podstawą postępu w rolnictwie, jego ogniwami wiodącymi.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselBanachKazimierz">W praktyce rolnictwo często przy konkurencji innych potrzeb nie otrzymuje tego, co jest zaplanowane jako niezbędne do osiągnięcia określonego w planach rozwoju produkcji rolnej. Przemysł nie zawsze w zaplanowanych wielkościach, terminach, asortymencie i odpowiedniej jakości dostarcza środki produkcyjne dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselBanachKazimierz">Także poniżej założeń planowanych są realizowane w wielu wypadkach inwestycje w rolnictwie. Przykładowo można wymienić, że tegoroczny plan budowy agronomówek i POM za osiem miesięcy bieżącego roku został wykonany tylko w 46%. Nie zawsze jest też właściwa dbałość o jakość wykonawstwa. Opóźnienie w realizacji inwestycji, jakość wykonawstwa obniża efekty naszych wysiłków inwestycyjnych, na co zresztą zwrócił we wczorajszym wystąpieniu uwagę Przewodniczący Komisji Planowania ob. Stefan Jędrychowski. Stąd też wzmożenie dyscypliny w tym zakresie jest rzeczą ważną, umożliwia bowiem uruchomienie znacznych rezerw produkcyjnych i inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselBanachKazimierz">Zdajemy sobie w pełni sprawę z faktu, że wysokość inwestycji na rolnictwo jest ograniczona możliwościami naszej gospodarki, która podejmuje wielki wysiłek, przeznaczając środki inwestycyjne na rozwój rolnictwa w planowanych wysokościach. Nie możemy zatem pozwolić, aby realizacja tych inwestycji, jak również ich wykorzystanie zarówno przez rolnictwo, jak i przemysł oraz przedsiębiorstwa obsługujące rolnictwo, było mało efektywne. Przykładowo możemy tu wymienić melioracje.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselBanachKazimierz">Rolnicy nie zawsze w dostateczny sposób dbają o właściwe zagospodarowanie pomelioracyjne i konserwację urządzeń wodno-melioracyjnych. Aktywizacja w tej dziedzinie kółek rolniczych i spółek wodnych może poprawić wydatnie efekty przeprowadzonych melioracji. Od rad narodowych powinniśmy oczekiwać większego niż dotychczas wykorzystywania ich uprawnień koordynacyjnych w zakresie realizacji programu inwestycyjnego w rolnictwie, bardziej celowego rozmieszczania w układzie przestrzennym oraz wykorzystania inwestycji poszczególnych organizacji i instytucji obsługujących rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselBanachKazimierz">Sprawom racjonalnego wykorzystania środków inwestycyjnych dla rozwoju wsi i rolnictwa chcemy poświęcić najbliższe plenum Naczelnego Komitetu ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselBanachKazimierz">Niezwykle ważną rzeczą dla wsi i rozwoju produkcji rolnej jest zaopatrzenie w materiały budowlane. Plany zaopatrzenia gospodarki chłopskiej w materiały budowlane w bieżącym pięcioleciu zostały wykonane: w cemencie w 96,6%, w wapnie budowlanym w 78,4%, w materiałach ściennych w 72,4% oraz w drewnie w 93%.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselBanachKazimierz">Każde zwiększenie dostaw materiałów budowlanych wiąże znaczną część dochodów wsi na rzecz inwestycji produkcyjnych, a tym samym wzmaga towarowość produkcji rolnej. Potrzeby w tym zakresie są duże. Istnieje konieczność postulowania pod adresem komisji sejmowych, Kolegów Posłów, aby analizując program dostaw materiałów budowlanych szczególną uwagę zwracali na wyszukiwanie rezerw zarówno w planie centralnym, jak i w planach terenowych, jak również szczegółowiej rozpatrzyli możliwości zwiększenia produkcji materiałów budowlanych przez zespoły chłopskie i spółdzielczość wiejską. Plan zobowiązuje Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych do opracowania określonego programu produkcji materiałów w zespołach chłopskich i kółkach rolniczych. Program ten musi być odpowiednio atrakcyjny, aby mogły powstawać chłopskie zespoły budowlane i skutecznie podejmować produkcję. W parze ze wzrostem zaopatrzenia w materiały budowlane powinno iść usprawnienie systemu wydawania zezwoleń budowlanych, zwiększenie możliwości uzyskiwania porad i pomocy fachowej w zakresie budownictwa wiejskiego oraz rozwijanie usług rzemieślniczo-budowlanych, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselBanachKazimierz">Innym istotnym elementem rozwoju rolnictwa jest jego zaplecze w postaci przemysłu rolno-spożywczego i sprawnie funkcjonującego rynku zbytu. Jak wiemy, w bieżącym roku skupimy znacznie więcej surowców rolnych aniżeli w latach poprzednich. Wzrost skupu zbóż, buraków cukrowych, ziemniaków, oleistych, żywca zwierzęcego i mleka ujawnił słabe strony organizacji naszego handlu. Liczne fakty oraz wypowiedzi rolników, między innymi na zjazdach powiatowych ZSL wskazują, że mamy trudności w skupie i przerobie mleka, w odbiorze i dosuszaniu rzepaku, w skupie i w magazynowaniu zboża, odbiorze i przerabianiu truskawek. Tym zjawiskom towarzyszy marnotrawstwo i pogarszanie jakości surowca rolnego, zmarnowanie cennego czasu rolników, co niekiedy powoduje zniechęcenie ich do wydatnego rozwijania określonych kierunków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselBanachKazimierz">Źródłem tych trudności jest niedostateczne wyposażenie punktów skupu pod względem technicznym, brak dostatecznej powierzchni magazynowej, deficyt urządzeń chłodniczych, braki w transporcie, jak również niski poziom zatrudnionych tam kadr. Plan na rok 1966 zobowiązuje Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu do usprawnienia odbioru surowców rolnych i poprawy wyposażenia technicznego punktów skupu oraz do rozszerzenia produkcji urządzeń chłodniczych, do usprawnienia magazynowania i transportu, a także maksymalnego wykorzystania odpadów przemysłowych na paszę. Trzeba, by zajęły się tym wszystkie instytucje biorące udział w skupie — a w tym szczególnie cała spółdzielczość wiejska.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselBanachKazimierz">Ze względu na wagę modernizacji obrotu rolnego i przemysłu rolno-spożywczego dla rozwoju produkcji rolnej, jak również dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego w artykuły spożywcze, należy traktować inwestycje w tych gałęziach na równi z inwestycjami bezpośrednio produkcyjnymi. Od spółdzielczości wiejskiej możemy i powinniśmy wymagać większych wysiłków w zakresie organizacyjnego usprawnienia odbioru płodów rolnych i działania w kierunku zmniejszenia sezonowości skupu.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselBanachKazimierz">Ostatnio — o tym już mówiłem — Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL oceniając dotychczasowe osiągnięcia kółek rolniczych w zakresie mechanizacji, podjęły wspólną uchwałę w sprawie koncentracji usług mechanizacyjnych na wisi. Uchwała przewiduje objęcie planami koncentracji sprzętu przede wszystkim tych rejonów, w których występuje niedostateczne wykorzystanie ziem oraz tam, gdzie istnieją gospodarstwa większe i gdzie przyjście z pomocą w zakresie usług mechanizacyjnych może wyrównać niedobór siły roboczej i pociągowej, a tym samym może przyczynić się do lepszego zagospodarowania i wykorzystania ziemi oraz uruchomienia innych rezerw produkcyjnych. Uchwała przewiduje zwiększenie pomocy ze strony POM i ich filii w rozwoju mechanizacji, jak również podejmowanie przez filie POM w imieniu kółek rolniczych działalności mechanizacyjnej tam, gdzie nie ma warunków na jej rozwój w samym kółku czy bazie międzykółkowej. To wszystko Stawia odpowiedzialne zadania przed POM.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselBanachKazimierz">Dalszy zatem rozwój działalności mechanizacyjnej powinien prowadzić: do zagwarantowania odpowiedniego nadzoru oraz odpowiedzialności POM za stan techniczno-eksploatacyjny sprzętu maszynowego kółek; do wzrostu udziału fachowców w działalności mechanizacyjnej; do zwiększania funkcji zarządzania oraz kontroli społecznej ze strony organów samorządu kółek nad tą działalnością; do realizacji programu pozamechanizacyjnego kółek, a także do dalszego rozwoju ogólnej aktywności gospodarczo-społecznej producentów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselBanachKazimierz">Jedną z ważnych cech gospodarki rolnej w naszym kraju jest znaczne jej terytorialne zróżnicowanie. Wykorzystanie specyficznych warunków w rozwoju produkcji rolnej może przynieść w niektórych rejonach znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu i aktywizacji społeczno-gospodarczej. Należy między innymi wykorzystać szanse rozwoju małych miast i osiedli pod kątem potrzeb gospodarki rolnej, co niewątpliwie wpłynie na ich wzajemną aktywizację.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselBanachKazimierz">Jak wiemy, w najbliższych latach z rolnictwa będzie w zasadzie zdejmowany jedynie przyrost siły roboczej, natomiast nie przewiduje się jej zmniejszenia. Wynika to między innymi z określonych możliwości zatrudnienia w pozarolniczych gałęziach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.39" who="#PoselBanachKazimierz">Ale mamy województwa, które charakteryzują się znacznymi nadwyżkami ludności wiejskiej w wieku produkcyjnym, inne zaś wykazują deficyt, który stanowi poważny hamulec w rozwoju usług produkcyjnych w rolnictwie, w rozwoju produkcji rolnej i ogólnej aktywizacji społeczno-gospodarczej. Trzeba, aby odpowiednie resorty podjęły bardziej planową działalność w zakresie przemieszczania młodzieży do rejonów deficytowych i przygotowania jej do określonych zawodów, jak również odpowiedniego przemieszczania siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-28.40" who="#PoselBanachKazimierz">Natomiast kółka rolnicze i spółdzielczość wiejska powinny w swoich programach w większym stopniu uwzględnić wykorzystanie miejscowych nadwyżek siły roboczej w ramach chłopskich gospodarstw rolnych przez pomoc w rozwoju pracochłonnych kierunków produkcji bądź przez zatrudnienie ich w usługach dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.41" who="#PoselBanachKazimierz">W miarę wzrostu przemysłowych środków produkcji, postępujących procesów technizacji rolnictwa wzrasta ranga kwalifikacji i umiejętności gospodarowania. Dziś już nie można gospodarować jak się chce, lecz zgodnie z wymaganiami nowoczesnej agro-i zootechniki oraz nowoczesnej organizacji pracy. W warunkach wzrastających procesów uprzemysławiania produkcji rolnej kwalifikacje fachowe są umiejętnościami wysoko rentującymi się w gospodarce chłopskiej, a praca w rolnictwie staje się zawodem wymagającym coraz większych kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.42" who="#PoselBanachKazimierz">Trzeba z zadowoleniem podkreślić dużą dynamikę w rozwoju oświaty rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-28.43" who="#PoselBanachKazimierz">Systematycznie rozwija się masowo szkolenie rolnicze, zespoły i szkoły przysposobienia rolniczego, niższe i średnie szkoły rolnicze. O ile w roku szkolnym 1958/59 mieliśmy 1.014 szkół przysposobienia rolniczego, do których uczęszczało ponad 29 tys. uczniów, to w roku 1964/65 mieliśmy tych szkół 3.128 z liczbą prawie 117 tys. uczestników. Trzeba przy tym podkreślić, że 70% absolwentów SPR zostaje na wsi, podejmując pracę w produkcji rolnej lub usługach. Na uznanie zasługuje ożywiona działalność organizacyjna, inicjatywa oraz pomoc Związku Młodzieży Wiejskiej w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych i umiejętności gospodarowania młodych rolników. Wielu członków Związku Młodzieży Wiejskiej prowadzi dziś wzorowe, wysoko towarowe gospodarstwa, będące dobrym, przykładem dla całej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.44" who="#PoselBanachKazimierz">Wysiłek odpowiedzialnych resortów oraz organizacji społecznych, jak i samej wsi w przygotowaniu producentów do zawodu, rolniczego, obok masowego szkolenia rolniczego, należy skierować przede wszystkim na szkolenie młodzieży wiejskiej poprzez przysposobienie rolnicze i szkoły przysposobienia rolniczego, niższe i średnie szkoły rolnicze. W związku z tym potrzebna jest większa pomoc w zakresie zabezpieczenia odpowiednich warunków pracy, zwłaszcza dla szkół przysposobienia rolniczego, w zakresie kadr, pomieszczeń, organizacji i wyposażenia pracowni oraz nadzoru pedagogicznego. System powszechnej oświaty rolniczej należy tak rozbudować, aby umożliwiał on przygotowanie w pełni ludzi, którzy każdego roku przychodzić będą do pracy w gospodarce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-28.45" who="#PoselBanachKazimierz">Oto niektóre sprawy związane z rozwojem produkcji rolnej. W ścisłym związku z rozwojem wsi i rolnictwa pozostają wielkie zadania w dziedzinie oświaty, kultury i zdrowia. Duży wysiłek państwa w tych dziedzinach spotyka się i będzie się spotykał z rosnącą aktywizacją i wysiłkiem samej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.46" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Mówiąc o sytuacji ekonomicznej kraju, o sytuacji na wsi, trzeba powiedzieć, że wieś polska żywo interesuje się wydarzeniami na arenie międzynarodowej. Wydarzenia międzynarodowe są przedmiotem dyskusji na wszystkich prawie zebraniach, między innymi na zjazdach — ostatnio powiatowych — ZSL oraz na spotkaniach poselskich. Ze szczególnym zadowoleniem chłopi witają aktywną działalność naszego rządu w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-28.47" who="#PoselBanachKazimierz">Ożywione ostatnio kontakty Polski z Francją, Włochami, Anglią, Danią, Finlandią, szeroki rozwój stosunków gospodarczych i kulturalnych, wyrażający się w podpisaniu wielu umów międzypaństwowych, handlowych czy kulturalnych wskazuje — w opinii chłopów i w opinii całego narodu — na oczywisty fakt, że wzrasta autorytet Polski Ludowej w święcie, że liczy się nasze zdanie w rozwiązywaniu trudnych problemów współczesnego świata, zwłaszcza współczesnej Europy. Pomyślny i bardzo szybki rozwój naszej gospodarki narodowej, atrakcyjność naszej nauki, kultury i sztuki, tworzą z Polski Ludowej pożądanego kontrahenta w handlu zagranicznym, we współpracy naukowej, technicznej, kulturalnej. Są to dziedziny, które najłatwiej przyczyniają się do wzrostu wzajemnego szacunku i zaufania, do utrwalenia pokojowego współistnienia. Właściwy, wzajemnie korzystny rozwój stosunków gospodarczych odgrywa istotną rolę w osłabieniu napięcia międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.48" who="#PoselBanachKazimierz">Jesteśmy członkami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Członkostwo to przynosi nam bardzo istotne korzyści, a rozwój naszej aktywności ekonomicznej w wielostronnych i dwustronnych kontaktach krajów członkowskich tej Rady przyczynia się w podstawowy sposób do dalszej wszechstronnej rozbudowy naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.49" who="#PoselBanachKazimierz">Wieś polska — na równi z całym narodem — szczególnie wysoko ceni naszą wymianę towarową, techniczną, naukową i kulturalną ze Związkiem Radzieckim. Z uznaniem witają chłopi obustronnie korzystny dalszy rozwój współpracy ze wszystkimi krajami socjalistycznymi jako trzon naszej wymiany z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-28.50" who="#PoselBanachKazimierz">Jako kraj pokojowej pracy jesteśmy także żywo zainteresowani w rozwoju współpracy ekonomicznej oraz techniczno-naukowej i kulturalnej z państwami kapitalistycznymi oraz nowo wyzwolonymi krajami Afryki i Azji. Dążymy do tego, aby handel światowy rozwijał się bez dyskryminacyjnych ograniczeń i warunków politycznych. Widzimy w tym poważny element rozwoju i naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.51" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! W zakończeniu swej wypowiedzi pragnę ponowić zadeklarowane na wstępie poparcie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego dla podstawowych założeń Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966. Jesteśmy przekonani, że ostateczny kształt tego planu i budżetu, po uwzględnieniu uwag i wniosków komisji sejmowych, po szczegółowej debacie na plenarnych posiedzeniach Sejmu będzie odpowiadał najżywotniejszym interesom narodu i jako taki będzie czynnikiem aktywizującym działalność społeczną i gospodarczą ludzi pracy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.52" who="#PoselBanachKazimierz">Wszystkie siły musimy skierować na rzecz jak najbardziej gospodarskiego, oszczędnego wykorzystywania stojących do dyspozycji środków przewidzianych w przedstawionym projekcie planu i budżetu, jak również innych środków finansowych i materiałowych, które znajdują się w dyspozycji rad narodowych i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.53" who="#PoselBanachKazimierz">W aktywności gospodarczo-społecznej ludzi pracy miast i wsi, w niespożytych zasobach ich pracowitości, w doświadczeniu i energii widzimy ogromne rezerwy, które powinny być uruchomione jako dźwignia postępu technicznego i kulturalnego, jako twórczy czynnik wzrostu dochodu narodowego i systematycznego podnoszenia stopy życiowej wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-28.54" who="#PoselBanachKazimierz">Wyrażamy głębokie przekonanie, że wieś polska, jak zawsze pracowita i ofiarna, wyjdzie również w przyszłym roku na spotkanie wzmożonej pomocy państwa dalszym rozwojem swojej aktywności gospodarczej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-28.55" who="#PoselBanachKazimierz">W codziennej pracy nad rozwojem naszego gospodarstwa narodowego, nad podnoszeniem poziomu oświaty i kultury, nad kształtowaniem właściwych stosunków międzyludzkich budować będziemy lepsze życie i wzmacniać swoje siły i znaczenie Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.56" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Obywatele Posłowie! Przed chwilą przybyła na posiedzenie naszego Sejmu delegacja Kongresu Narodowego Chile z Przewodniczącym Izby Deputowanych panem Eugenio Ballesteros na czele.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Pozwolę sobie w imieniu Wysokiej Izby i w imieniu własnym serdecznie powitać naszych chilijskich kolegów.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kontakty między Sejmem, a parlamentem Chile nawiązane zostały w 1960 r., kiedy delegacja naszego Sejmu odwiedziła Chile. Delegacja nasza była bardzo serdecznie przyjmowana i przeprowadziła wówczas ciekawe i pożyteczne rozmowy. Kontakty międzypaństwowe między Chile a Polską Odbywały się wówczas na szczeblu parlamentu. Nie było jeszcze normalnych stosunków dyplomatycznych. W tym roku, jak wiedzą Obywatele Posłowie, zostały nawiązane normalne stosunki dyplomatyczne między Polską a Chile i wkrótce nastąpi wymiana ambasadorów.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Również stosunki handlowe, korzystne dla obu stron, rozwijają się coraz lepiej.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Korzystając z obecności Kolegów chilijskich na naszym dzisiejszym posiedzeniu, pragnę w imieniu całej Izby wyrazić przekonanie, że pogłębiające się stosunki między naszymi parlamentami przyczynią się do zacieśnienia przyjacielskich stosunków między obu naszymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Życzymy naszym Kolegom z Chile pomyślnego rozwoju ich kraju, którego rozkwit jako niezależnego państwa, zależy od realizacji wspólnego dla nas wszystkich celu, jakim jest pokój i rozwój przyjaznych stosunków między narodami, niezależnie od ich ustroju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jestem więc głęboko przekonany, że pobyt delegacji parlamentu Chile w naszym kraju nie tylko przyczyni się do zbliżenia naszych narodów, ale będzie naszym wspólnym wkładem w dzieło pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Z kolei udzielam głosu posłance Eugenii Krassowskiej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselKrassowskaEugenia">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Tegoroczna debata nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa ma znaczenie szczególne. Rok 1966 otwiera bowiem nowy okres rozwoju naszego kraju, jest pierwszym rokiem nowego planu 5-letniegio.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselKrassowskaEugenia">Co prawda projekt uchwały o 5-letnim planie zostanie przedstawiony Sejmowi — jak informował Przewodniczący Komisji Planowania ob. Stefan Jędrychowski — w pierwszym kwartale 1966 r. Należy jednak z uznaniem stwierdzić fakt, że równocześnie z przedstawionymi założeniami planu na rok 1966 zostały przedstawione podstawowe kierunki rozwoju gospodarki na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselKrassowskaEugenia">Przyjęcie systemu planowania dwuletniego świadczy o stałym postępie w metodologii planowania dotyczącego rozwoju naszego kraju. System bowiem planowania dwuletniego pozwala na głębszą ocenę kierunków rozwojowych, na bardziej wszechstronną analizę i wyciągnięcie słusznych wniosków, na wcześniejszą konkretyzację i uszczegółowienie założeń drugiego roku.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wziąć też trzeba pod uwagę, że podstawowe założenia nowej pięciolatki są znane. Zostały one sformułowane na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wiele uwagi poświęcały im ostatnie kongresy partii sojuszniczych: IV Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i VIII Kongres naszego Stronnictwa. O podstawowych kierunkach, związanych z uchwaleniem i realizacją nowego planu, mówił Obywatel Premier w swoim exposé podczas pierwszej sesji nowej kadencji naszego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselKrassowskaEugenia">Spodziewać się należy, że dyskusja szczególną uwagę poświęci tym problemom, których prawidłowe rozwiązanie powinno stworzyć pomyślny start dla całego planu 5-letniego, stworzyć pomyślne przesłanki dla jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselKrassowskaEugenia">Analiza podstawowych dziedzin naszej gospodarki i wyników finansowych działalności gospodarczej za rok 1965, przedstawiona w obu wczorajszych referatach — opartych na wszechstronnych danych, których nie zamierzam powtarzać — pozwala w pełni zgodzić się z wyrażoną w nich opinią, że rok 1965, nie wolny od słabości i dysproporcji, pomyślnie kończy bieżące pięciolecie. W sumie stwierdzić można, że startujemy pomyślnie, że odzyskaliśmy zachwianą w okresie ostatnich lat szybką dynamikę wzrostu, uzyskaliśmy większe zrównoważenie naszego rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselKrassowskaEugenia">Podstawowe zadania i kierunki planu zmierzają z jednej strony do utrwalenia i umocnienia obecnych osiągnięć, z drogiej zaś — zakładają konieczność przezwyciężenia powstałych opóźnień i dysproporcji.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselKrassowskaEugenia">Obywatele Posłowie! Ze względu na to, że jest to pierwsze czytanie przedstawionych projektów uchwał rządowych o Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa nie podejmuję szczegółowej analizy kierunków i zadań w nich zawartych. Należy spodziewać się, że zgodnie z naszą tradycją sejmową staną się one przedmiotem ożywionej dyskusji zarówno w komisjach, jak też podczas debaty plenarnej. W dyskusji tej, w ramach swych możliwości wezmą jak najaktywniejszy udział również posłowie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselKrassowskaEugenia">Pragnę ograniczyć się do kilku elementów, które mają szczególne znaczenie, jak się wydaje, dla dalszego harmonijnego rozwoju naszej gospodarki, gdyż pozwolą wyeliminować lub co najmniej złagodzić zakłócenia, które w tej gospodarce występowały. Chcę również zasygnalizować te problemy nowego planu, na których Stronnictwo nasze pragnie skupić uwagę, zgodnie z programowymi założeniami swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselKrassowskaEugenia">Za jak najbardziej słuszną należy uznać podstawową zasadę konstrukcji obecnego planu. Ma on zapewnić w pełni zbilansowany, harmonijny rozwój gospodarki narodowej przy równoczesnym rozwiązywaniu najbardziej dokuczliwych niedociągnięć i braków oraz stworzyć podstawy do dalszego, szybszego, harmonijnego rozwoju ekonomicznego naszego kraju w okresie pięciolecia 1966—1970. Zasada ta odpowiada szerokiemu zapotrzebowaniu społecznemu.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselKrassowskaEugenia">Z zadowoleniem przyjąć trzeba również fakt, że budżet na miarę możliwości zabezpiecza zadania gospodarcze i niezbędne potrzeby społeczne zbliżającego się roku 1966, że jest budżetem — jak stwierdził wczoraj Minister Albrecht — zrównoważonym. Plan gospodarczy i budżet zakładają dalsze, ale stosunkowo umiarkowane tempo rozwoju na rok 1966, co niewątpliwie świadczy o wzrastającej realności naszego planowania. Plan zakłada niższe niż w ubiegłym roku tempo wzrostu produkcji przemysłowej, ostrożnie planuje wzrost produkcji rolnej, bardziej realnie zakłada wzrost wydajności pracy. Przewiduje nieco niższe tempo wzrostu dochodu narodowego, który w naszym średnio rozwiniętym kraju w sposób istotny zależy od wyników produkcji rolnej, na co wpływają również i czynniki niewymierne, jak warunki atmosferyczne. Na tle wyników pomyślnego i odznaczającego się wysoką dynamiką rozwoju gospodarczego roku 1965 rodzi się pytanie, czy słusznie plan na 1966r. zakłada bardziej umiarkowane tempo rozwoju gospodarczego. Trzeba odpowiedzieć na to pytanie jak najbardziej twierdząco.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselKrassowskaEugenia">Bardziej umiarkowane tempo wzrostu rozwoju gospodarki narodowej umożliwia — jak już podkreślali moi przedmówcy — stworzenie odpowiednich rezerw rynkowych, inwestycyjnych i finansowych, pozwala uniknąć niepożądanych zakłóceń, które od czasu do czasu nękały naszą gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselKrassowskaEugenia">Mniejsze napięcie zadań wpłynie dobroczynnie na podniesienie jakości produkcji, zgodnie z rosnącymi wymaganiami ludności i związanego z nami umowami handlowymi odbiorcy zagranicznego, umożliwi wzbogacenie jej asortymentu oraz dokonywanie zmian asortymentów zgodnie z aktualnymi potrzebami. Pozwala wreszcie skoncentrować większą uwagę, zgodnie z założeniami planu, na powszechnym wprowadzaniu postępu technicznego i organizacyjnego w zakładach pracy. Jednym słowem lepiej odpowiada potrzebom unowocześnienia naszej produkcji, przyczyni się do produkowania coraz większej ilości towarów odpowiadających standardom światowym. Rozwaga i realność planowania zapewniają maksymalną gwarancję wykonania planu, a poprzez właściwe wykorzystanie rezerw dają możliwość uzyskiwania wyższych wyników. Stworzenie warunków stabilności i zrównoważenia gospodarki narodowej ma nie dające się ująć w wymiernych kategoriach efekty społeczne, wyrażające się w poczuciu stabilności sytuacji życiowej ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wychodząc z tych ogólnych uwag, dotyczących planu, pragnę poruszyć trzy istotne problemy omawianych przedłożeń rządowych. Jednym z węzłowych zadań planu na rok 1966 jest poprawa sytuacji na rynku wewnętrznym. Chodzi o poprawę zaopatrzenia ludności w niezbędne artykuły, poprawę ciągłości i rytmiczności tego zaopatrzenia. Mimo poważnego tempa wzrostu wyrobów konsumpcyjnych, mimo poważnego wzrostu podaży tych wyrobów oraz artykułów trwałego użytku, w roku 1965 utrzymywały się na rynku wewnętrznym nadal poważne trudności. Podaż towarów nie zaspokajała w pełni wzrastającego popytu na niektóre artykuły, na przykład mięso, na bardziej atrakcyjne asortymenty towarów. Nie zaspokajała zmian w strukturze spożycia, zmian związanych między innymi z nowymi potrzebami młodszych roczników naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselKrassowskaEugenia">Przyczyny tych trudności były wielokrotnie analizowane i wyjaśniane. Przedstawiony Sejmowi Narodowy Plan Gospodarczy zawiera szeroki, realny plan działania w zakresie poprawienia sytuacji rynkowej. Chociaż była już o tym mowa, trzeba w pełni zaaprobować takie zamierzenia jak:</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselKrassowskaEugenia">—pełniejsze niż dotychczas dostosowanie asortymentów produkcji artykułów do aktualnych potrzeb ludności, co praktycznie staje się bardziej wykonalne między innymi przez stworzenie warunków zapewniających elastyczne dostosowywanie w planach operatywnych asortymentów produkcji do aktualnych, rodzących się nowych potrzeb, —dążenie do zwiększenia importu surowców niezbędnych do produkcji rynkowej, —poważny wzrost produkcji tworzyw sztucznych — rozszerzającej krajową bazę produkcyjną przemysłu lekkiego, —ograniczenie eksportu niektórych poszukiwanych na rynku towarów, w tym mięsa i wzrost jego podaży, —dążenie do poprawy jakości i modeli wyrobów trwałego użytku, —ustalenie rezerwy artykułów konsumpcyjnych przeznaczonych na regulację płac i zwiększenie siły nabywczej ludności z innych tytułów, co pozwoli na wyeliminowanie występujących zakłóceń rynkowych, —stabilizacja cen na obecnym poziomie, a w wypadku podniesienia cen na pewne artykuły, szczególnie w związku ze zmianą asortymentu lub jakości, obniżanie cen innych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselKrassowskaEugenia">Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na konieczność energicznego przeciwdziałania ukrytym, wciąż jeszcze występującym, podwyżkom cen na artykuły przy częstokroć tylko pozornej poprawie ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselKrassowskaEugenia">Drugi problem — to sprawa uporządkowania i wzrostu efektywności naszych nakładów inwestycyjnych. W roku ubiegłym, mimo pewnego przekroczenia nakładów inwestycyjnych, mimo zwiększenia liczby obiektów oddawanych do użytku i lepszego wykorzystania produkcyjnego ich użytkowania, piętą achillesową naszej gospodarki było, a zresztą jest do dzisiaj, przekraczanie planowanych lub szacowanych kosztów inwestycji, nieterminowe ich wykonanie, nieosiąganie w ustalonych terminach projektowanej zdolności produkcyjnej zakładów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselKrassowskaEugenia">Ciąży na planowaniu naszych inwestycji mimo niewątpliwie poważnej poprawy, niedostosowanie planów inwestycyjnych do możliwości wykonawczych. Skutki tych dysproporcji odczuwa dotkliwie przemysł, ale także i inne dziedziny naszego życia, na przykład szkolnictwo wyższe, oświata, gdzie na przykład w roku ubiegłym, mimo wielkich trudności lokalowych i wzrastających potrzeb związanych z wprowadzeniem reformy szkoły podstawowej i szybkim rozwojem szkolnictwa zawodowego z tych właśnie powodów, o których mówiłam, środki na inwestycje nie zostały w pełni wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselKrassowskaEugenia">Zgodzić się trzeba z obywatelem Ministrem Albrechtem, że w roku 1966 istnieją sprzyjające warunki do przezwyciężania tych braków.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselKrassowskaEugenia">Sprzyja temu przede wszystkim mniejsze napięcie planu inwestycyjnego, przyjęcie zasady pełnego zbilansowania zamierzeń inwestycyjnych z możliwościami wykonawstwa (warto sądzę zasugerować, aby w dyskusjach na komisjach sejmowych posłowie zwrócili uwagę na realizację tej zasady w planach poszczególnych resortów); nowe zasady bankowego finansowania inwestycji oraz stosowanie odpowiednich środków dla urealnienia kosztorysów. Przestrzeganie tych zasad w toku wykonania planu powinno stać się przedmiotem szczególnej troski.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselKrassowskaEugenia">Skoro mowa o inwestycjach, z zadowoleniem należy podkreślić wysoki wzrost nakładów inwestycyjnych i budżetowych na naukę, której rosnące znaczenie dla unowocześnienia naszej gospodarki, podnoszenia ogólnego poziomu kultury narodowej, kształtowania świadomości społecznej i umacniania naszej pozycji w świecie trudno przecenić.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselKrassowskaEugenia">Środki przewidziane w planie i budżecie posuwają naprzód sprawę budownictwa mieszkaniowego i stworzą praktyczne warunki dla budownictwa spółdzielczego, którego udział w^ ^całości budownictwa mieszkaniowego wzrośnie do 44,8%.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselKrassowskaEugenia">Nie rosną natomiast nakłady inwestycyjne na gospodarkę komunalną, na oświatę, zdrowie i kulturę fizyczną.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselKrassowskaEugenia">Trzeba jeszcze raz podkreślić olbrzymie osiągnięcia w tej dziedzinie i olbrzymie wydatki ponoszone dotychczas na te dziedziny naszego życia narodowego. Należy jednak równocześnie wyrazić nadzieję, że jest to stan przejściowy i że dalszy rozwój gospodarki narodowej w latach następnych pozwoli w większym stopniu zaspokoić potrzeby inwestycyjne tych tak ważnych dziedzin naszego życia. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera jak najbardziej racjonalne i pełne wykorzystanie przewidzianych nakładów i jak najbardziej gospodarne dysponowanie wzrostem środków budżetowych. Ciąży ten obowiązek w bardzo poważnym stopniu na radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselKrassowskaEugenia">I problem trzeci. Realizacja założonych zadań planu w zakresie wzrostu produkcji i stopy życiowej ludności uzależniona jest w poważnym stopniu od utrzymania zatrudnienia w granicach zakreślonych planem, zresztą dosyć wysokiego. Z problemem tym borykamy się nie od dziś. Od tego, w jakim stopniu utrzyma się dyscyplinę zatrudnienia i płac, zależy w poważnym stopniu poprawa sytuacji rynkowej, a więc spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselKrassowskaEugenia">Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że również względy efektywności ekonomicznej nakazują ograniczanie tendencji uzyskiwania większej wydajności płynącej ze wzrostu stanu zatrudnienia przy jednoczesnym niedostatecznym jeszcze wykorzystaniu postępu technicznego i usprawnieniu organizacji produkcji. Ponadplanowy wzrost zatrudnienia, jak już wielokrotnie podkreślano w dyskusjach sejmowych, zwiększa płynność kadr, dezorganizuje pracę, uniemożliwia podniesienie płac pracownikom o wysokich kwalifikacjach, — „rozpylając” fundusz płac na dodatkowe zatrudnienie pracowników, z reguły gorzej kwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PoselKrassowskaEugenia">Założony w planie wzrost zatrudnienia odpowiada w zasadzie stosunkom demograficznym, a utrzymanie jego poziomu będzie wpływać również hamująco na ucieczkę z rolnictwa, którego rozwój i unowocześnienie słusznie stanowią kluczową pozycję planu narodowego na 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PoselKrassowskaEugenia">Obywatele Posłowie! Należy z zadowoleniem stwierdzić na podstawie wczorajszego referatu Przewodniczącego Komisji Planowania Ob. Stefana Jędrychowskiego, że zaczynamy wyciągać praktyczne wnioski z dyskusji, badań oraz ustaleń IV Plenum KC PZPR w dziedzinie usprawniania metod planowania i zarządzania. Zmierzamy w kierunku realizacji zasady dalszej decentralizacji właśnie w tych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#PoselKrassowskaEugenia">Mamy na myśli stosowanie takich metod, jak zwiększanie uprawnień i odpowiedzialności zjednoczeń, które przestaną być — „skrzynką pocztową” między resortem a przedsiębiorstwem; opieranie planów produkcji i asortymentów na umowie między centralami handlowymi a producentem, stosowanie dodatkowych bodźców ekonomicznych przy przekraczaniu zaplanowanej ilości wyrobów zaklasyfikowanych do przemysłowych wyrobów grupy — „A”, legitymującej się standardem światowym i bodźców ujemnych przy przekraczaniu produkcji wyrobów typu przestarzałego, zaliczanych w klasyfikacji przemysłowej do grupy — „C”.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#PoselKrassowskaEugenia">Dalej warto podkreślić zmniejszenie ilości centralnych wskaźników dla coraz większej grupy przedsiębiorstw, rozszerzanie zakresu eksperymentów planistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#PoselKrassowskaEugenia">Obywatel Minister Albrecht omówił wczoraj wyczerpująco nowy system finansowania gospodarki narodowej. Nie wchodząc w szczegóły tego problemu, wypada podkreślić istotne znaczenie ekonomiczne takich zasad, jak oparcie oceny działalności przedsiębiorstw i zjednoczeń na wynikach finansowych, przyjęcie zasady rentowności i korzystania przez przedsiębiorstwo z osiągniętego zysku.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#PoselKrassowskaEugenia">Przedstawiciele naszego Stronnictwa nie raz podnosili z tej trybuny potrzebę zmian w metodach planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#PoselKrassowskaEugenia">Pragniemy wyrazić przekonanie, że wnioski z przeprowadzanych eksperymentów pozwoli na dalsze usprawnienia w tej dziedzinie, odpowiadające potrzebom ekonomicznym naszego kraju i zgodnie z interesem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#PoselKrassowskaEugenia">Pragniemy podkreślić, że w dalszej decentralizacji metod planowania i zarządzania widzimy poważne dźwignie zwiększania energii i odpowiedzialności społecznej, bliższe zaangażowanie świata pracy w procesie zarządzania, podnoszenia świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wydaje się również, że jest potrzeba przygotowania i podjęcia właściwych decyzji w sprawie planowania drobnej wytwórczości, jak się wydaje niedostatecznie jeszcze zaawansowanych. Istnieją dysproporcje między zdecentralizowanym systemem zarządzania drobnej wytwórczości a zasadami jej planowania, które nie wpływają korzystnie na strukturę produkcji drobnej wytwórczości, lecz wytwarzają warunki bardziej korzystne dla materiałochłonnej produkcji zaopatrzeniowej, niż pracochłonnej i rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#PoselKrassowskaEugenia">Nie wchodząc bliżej w meritum sprawy, pragnę zasygnalizować, że Stronnictwo nasze — na podstawie postulatów Komitetu Drobnej Wytwórczości, prac komisji powołanej w ubiegłym roku przez Przewodniczącego Komisji Planowania oraz eksperymentu planistycznego w drobnej wytwórczości wprowadzonego w lipcu bieżącego roku w 4 województwach — zajmie się głębszą analizą tego zagadnienia i opracowaniem odpowiednich propozycji.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wysoka Izbo! W miarę rozwoju gospodarczego naszego kraju coraz poważniejszą rolę w podnoszeniu jego poziomu odgrywają kwalifikacje kadr. Coraz też większą rolę mają do spełnienia szeroko pojęte usługi w dziedzinie ochrony zdrowia, oświaty, kultury, turystyki, nie pozostające bez wpływu na wyniki produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#PoselKrassowskaEugenia">Rolą szeroko pojętych usług zajmowało się III plenum naszego Stronnictwa i ten problem omawialiśmy obszernie między innymi z trybuny sejmowej. Nie zamierzam więc rozwijać i uzasadniać naszego stanowiska. Pragnę zasygnalizować potrzebę bliższej analizy ekonomicznej tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#PoselKrassowskaEugenia">Badaniem ekonomicznych efektów szeroko pojętych usług, szczególnie oświaty, ostatnio coraz intensywniej zajmuje się nauka wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych. Również uczeni Związku Radzieckiego podjęli próby obliczenia ekonomicznych skutków wzrostu wykształcenia kadr, szczególnie jego wpływu na wydajność pracy. Problem jest niezmiernie skomplikowany. Wyda je się pożądane, by zachęcić naszych ekonomistów do głębszego zbadania wpływu sfery tak zwanej działalności nieprodukcyjnej na kształtowanie się dochodu narodowego, nad ustaleniem prawidłowego udziału zatrudnienia w dziedzinie szeroko pojętych usług wśród ogółu zatrudnionych. Na marginesie znowu warto podkreślić, że w Polsce dopiero w 1980 r. zatrudnienie w szeroko pojętych usługach osiągnie poziom Związku Radzieckiego z roku 1939.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wyniki badań w tej dziedzinie mogą stworzyć naukowe przesłanki do właściwego ukształtowania udziału sfery działalności nieprodukcyjnej w dochodzie narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#PoselKrassowskaEugenia">Chciałabym zatrzymać się także nad zagadnieniem rozwoju usług rynkowo-materiałowych, a w szczególności usług remontowo-naprawczych, wykonywanych przez uspołecznione i nieuspołecznione zakłady drobnej wytwórczości, obrotu towarowego i gospodarki komunalnej. Usługi tego typu mają istotne znaczenie dla harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej i dla zaspokojenia rosnących potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-30.42" who="#PoselKrassowskaEugenia">Zgodnie z założeniami planu na rok 1966 i wytycznymi ogólnymi na rok 1967, gospodarkę naszą będzie przecież cechować stały postęp w dziedzinie wyposażenia aparatu wytwórczego w coraz liczniejsze, nowoczesne urządzenia do mechanizacji procesów produkcyjnych, jak też zachodzić będzie poważny postęp w dziedzinie elektryfikacji kraju, w dziedzinie rozwoju motoryzacji, usprzętowienia i uprzemysłowienia gospodarstw rolnych oraz kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.43" who="#PoselKrassowskaEugenia">Konsekwencją dalszego rozwoju gospodarczego kraju i poprawy stopy życiowej ludności będzie stały wzrost popytu ludności i gospodarki uspołecznionej na różnorakie usługi, które zapobiegają między innymi pomniejszaniu oraz zbyt szybkiemu zużywaniu majątku trwałego.</u>
+ <u xml:id="u-30.44" who="#PoselKrassowskaEugenia">Szczególne znaczenie ma rozwój usług, zwłaszcza konserwacyjno-remontowych, przy przechodzeniu od ekstensywnych do intensywnych form gospodarowania, opartych na wysokim wykorzystaniu istniejącego potencjału wytwórczego. W niektórych dziedzinach naszej gospodarki, na przykład w rolnictwie, niedostateczny rozwój sieci placówek usługowych stawał się wręcz hamulcem w rozwoju produkcji rolnej. Przez wiele lat w naszej gospodarce narodowej problem rozwoju sieci usług remontowo-konserwacyjnych nie był w pełni doceniany, a nakłady inwestycyjne na zakupy nowych maszyn i urządzeń dla nowo wznoszonych zakładów produkcyjnych — nie w pełni skorelowane z rozwojem sieci placówek usługowo-konserwacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.45" who="#PoselKrassowskaEugenia">Pragnę podkreślić dwa nowe elementy, które wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na rozwój usług remontowo-naprawczych. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-30.46" who="#PoselKrassowskaEugenia">— wzrost dochodów ludności wiejskiej, który znajduje coraz większe ujście w działalności inwestycyjnej, która będzie powodować wzrost zapotrzebowania na usługi remontowo-naprawcze, — skutki nowej polityki czynszowej. Podwyżka czynszów przeprowadzona w bieżącym roku umożliwia podwyższenie średnio w kraju wydatków na eksploatację i remonty bieżące budynków mieszkalnych z 25 do przeszło 36 zł na jeden metr kwadratowy. Bez właściwej bazy remontowo-naprawczej realizacja tego zadania nie będzie możliwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.47" who="#PoselKrassowskaEugenia">Mimo wyraźnej poprawy, w ostatnich latach ciągle niedostatecznie przedstawia się sprawa przygotowania nowych kadr do placówek usługowych omawianego typu. Programy szkolenia zawodowego, mimo poważnej ostatnio poprawy, nie są w pełni dostosowane do wymagań gospodarki narodowej i poszczególnych terenów. Problemy te muszą znajdować się w polu widzenia naszych zamierzeń także na 1966 rok, a rozwój usług powinien być rozpatrywany w sposób bardziej kompleksowy, w ścisłym powiązaniu z produkcją.</u>
+ <u xml:id="u-30.48" who="#PoselKrassowskaEugenia">Przyśpieszenie rozwoju usług należy uznać za problem wielkiej wagi, mający istotne znaczenie — jak podkreślałam — dla poprawy sytuacji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.49" who="#PoselKrassowskaEugenia">Cieszy nas troska o rozwój rzemiosła zaprezentowana w projekcie budżetu państwa. A więc nadal mają być stosowane dogodne, zryczałtowane formy opodatkowania, ułatwiające rozwijanie działalności rzemieślników, zwłaszcza świadczących usługi; utrzymane zostaną dwuletnie zwolnienia od podatku dla nowo założonych usługowych warsztatów rzemieślniczych w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców. Zamierza się rozszerzyć zakres stosowania niższej skali podatku dochodowego na rzemiosło usługowe, zatrudniające do 4 czeladników oraz średniej wielkości rzemiosło produkcyjne, co odpowiada powszechnie wysuwanym postulatom rzemiosła. Zamierza się upowszechnić zryczałtowany wymiar podatku obrotowego i dochodowego od zakładów działających w ramach rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-30.50" who="#PoselKrassowskaEugenia">Jest to jeszcze jedno centralne zielone światło dla stabilizacji zawodowej i rozwoju rzemiosła. Niestety, napływają sygnały, że centralne zalecenia nie zawsze są realizowane w terenie. Trzeba większej energii i troski rad narodowych, aby słuszna polityka rządu nie natrafiała na sprzeczne z interesem społecznym hamulce.</u>
+ <u xml:id="u-30.51" who="#PoselKrassowskaEugenia">W dalszej dyskusji rozwiniemy problematykę rzemiosła, a szczególnie problemy związane z jego przechodzeniem do wyższych form organizacyjnych na tle współpracy samorządu rzemieślniczego z rzemieślniczą spółdzielczością zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-30.52" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wysoki Sejmie! Akcentując znaczenie szeroko pojętych usług, mam na myśli sfery działalności pozaprodukcyjnej zarówno zawodów inteligenckich, jak i rzemieślniczych, szczególną wagę przywiązywaliśmy i przywiązujemy do rozwoju tych usług w małych miastach. W nich właśnie aktywizacja i rozwój usług mogą odegrać istotną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-30.53" who="#PoselKrassowskaEugenia">Działacze Stronnictwa Demokratycznego zarówno pracownicy umysłowi, jak i rzemieślnicy, podjęli w małych miastach liczne konkretne inicjatywy, zmierzające do rozwoju drobnej wytwórczości i rzemiosła. Mają one na celu wykorzystanie miejscowych surowców, tworzenie zaplecza usługowego dla wsi. Podejmują również wiele inicjatyw w zakresie rozwoju turystyki i kultury regionalnej.</u>
+ <u xml:id="u-30.54" who="#PoselKrassowskaEugenia">We współdziałaniu z aktywem sojuszniczych partii rozwija nasz aktyw swą działalność przede wszystkim w ramach czynów społecznych. Trzeba stwierdzić, że w radach narodowych istnieje głębokie zrozumienie dla problemu małych miast. Wiadomo, że została stworzona rezerwa w wysokości 1,5-miliardowego funduszu na rozwój małych miast. Te niebagatelne środki państwowe wesprą poważnie społeczny wysiłek małych miast. Powstaje więc większa szansa uzyskania w aktywizacji małych miast poważniejszych rezultatów. Stronnictwo nasze w dalszym ciągu będzie wiele uwagi poświęcać ternu zagadnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-30.55" who="#PoselKrassowskaEugenia">Wysoki Sejmie! Zadania ilościowe planu na rok 1966 zostały ustalone realnie i rozważnie, przy czym zawarte są w planie rezerwy, umożliwiające uzyskanie wyższych rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-30.56" who="#PoselKrassowskaEugenia">Zawiera on szereg instrumentów pozwalających rezerwy te właściwie wykorzystać. Mówili o nich moi przedmówcy. Równocześnie plan stawia znacznie wyższe wymagania jakościowe, wymaga coraz wyższych kwalifikacji fachowych od kadr, umiejętności organizatorskich, zerwania z rutyną, wymaga umiejętności wykrywania tych rezerw we własnym zakładzie pracy, umiejętności wyboru najlepszych rozwiązań, wymaga odwagi w decyzjach i samodzielności.</u>
+ <u xml:id="u-30.57" who="#PoselKrassowskaEugenia">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w pełni popiera założenia przedstawione w projektach uchwal rządowych Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa stwierdzając, że stanowią one istotną podstawę do tego, aby po wszechstronnej dyskusji przybrać kształt odpowiadający żywotnym interesom i potrzebom naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jerzy Zawieyski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselZawieyskiJerzy">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zabierając głos w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” w naszej debacie sejmowej na tematy gospodarcze, pragnę na początku wypowiedzieć kilka myśli ogólnych, które tylko pozornie mogą się wydawać, iż odbiegają od tematu.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselZawieyskiJerzy">Pierwsza refleksja, jaka mnie ogarnia to ta, że obradujemy w momencie nie ustępujących napięć w sytuacji międzynarodowej. Przedstawiony plan gospodarczy jest planem pierwszego roku nowego planu 5-letniego. Mówi on o liniach generalnych budownictwa socjalistycznego naszego kraju. A ten kto coś buduje, musi budować z wiarą w trwałość swoich zamierzeń, które mają przynieść narodowi i pokoleniom przyszłym lepsze warunki życia.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselZawieyskiJerzy">Debata nasza jest debatą pokojową, a przedstawiony plan — planem pokoju. Tymczasem w świecie dzieją się rzeczy przeciwne tendencjom naszych obrad. Sprawa Wietnamu i interwencja amerykańska w tym kraju, bombardowanie ludności z użyciem środków masowej zagłady wywołuje oburzenie i protest moralny na całym świecie. Ogniska zapalne mniej lub bardziej groźne istnieją w wielu punktach naszego globu. Ożyła znów atmosfera zimnej wojny, której towarzyszy wojna gorąca. Zbrojenia i propaganda rewizjonizmu Niemiec zachodnich w szczególny sposób niepokoi naród polski. To jest ten punkt Europy, gdzie łatwo o spowodowanie katastrofy światowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselZawieyskiJerzy">Na tym tle szczególną wymowę miała w ostatnich miesiącach ożywiona działalność polityczna i dyplomatyczna naszego rządu. Przewodniczący Rady Państwa, Edward Ochab wraz z członkami delegacji wyjeżdżał do Finlandii z rewizytą do Prezydenta Kekkonena, który wielokrotnie dawał wyraz, że polityka jego kraju jest polityką pokoju, a on sam podejmuje inicjatywy organizujące kraje skandynawskie na rzecz rozładowania napięcia międzynarodowego. We wrześniu odbyła się wizyta Premiera Cyrankiewicza i towarzyszących mu osób we Francji i w Austrii. Naród polski obserwował z uwagą, zaciekawieniem i sympatią podróż naszego Premiera, jego rozmowy z Prezydentem generałem de Gaulle'em i kontakty z innymi osobistościami. Dla Francji wszyscy mamy wiele serca, a oprócz uczuć mamy szczególne powiązania polityczne, długie okresy wspólnych walk i chlubną tradycję wspólnoty kulturalnej. Osoba obecnego Prezydenta de Gaulle'a jest dobrze pamiętana z czasów okupacji, jako wodza ruchu oporu. Gościliśmy niedawno w Polsce Prezydenta Włoch, pana Giuseppe Saragata. Nie zapomnimy tej wizyty, zwłaszcza przemówienia Prezydenta w Oświęcimiu, nacechowanego głębokim i szlachetnym humanitaryzmem. Włochy, jak i Francja, to także kraj, z którym łączą się tradycje wspólnych walk. To wszakże we Włoszech tworzył swój legion Henryk Dąbrowski, a po nim Adam Mickiewicz w ścisłej łączności z Garibaldim i Manzinim. Legiony polskie miały dewizę: per la nostra e la vostra liberta.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselZawieyskiJerzy">Zapowiedziany wyjazd delegacji partyjno-rządowej do Jugosławii, na czele z Władysławem Gomułką, będzie miał duże znaczenie dla pokoju w Europie i pogłębienia pomyślnie rozwijających się stosunków pomiędzy obu krajami. Wizyta Przewodniczącego Rady Państwa do Egiptu i Etiopii przyczyni się niewątpliwie do wspólnego zrozumienia zadań dla pokoju świata pomiędzy Polską a tamtymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselZawieyskiJerzy">Doceniamy też w pełni wagę polityczną wizyt ministrów z krajów zachodnioeuropejskich, wizytę Ministra Spraw Zagranicznych Wielkiej Brytanii Stewarta, Ministra Finansów Republiki Francuskiej Giscard d'Estaing i Ministra Spraw Zagranicznych Danii Per Heakkerupa.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselZawieyskiJerzy">W październiku odbywał się na tej sali międzynarodowy Kongres Światowej Federacji Związków Zawodowych, gdzie jednym z tematów obrad była sprawa pokoju i odprężenia międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselZawieyskiJerzy">Są to pozytywne działania, o których trzeba pamiętać i ich znaczenie z uznaniem podkreślać, zwłaszcza na tle międzynarodowej rzeczywistości, pełnej napięcia i grozy.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nieustanne wysiłki Związku Radzieckiego i krajów socjalistycznych, zmierzające do realizacji zasady współistnienia i obrony pokoju, przeciwdziałają polityce agresji amerykańskiej na drugiej półkuli i polityce rewizjonistycznej Niemiec zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselZawieyskiJerzy">Jeżeli mówię o głosach broniących pokoju, nie mogę pominąć ważnego, historycznego faktu, jakiego byliśmy niedawno świadkami. Mam na myśli podróż Papieża Pawła VI do Nowego Jorku na uroczystą sesję Organizacji Narodów Zjednoczonych. Paweł VI, który uważany jest za papieża turystę, chętnie odwiedzający kraje nawet bardzo dalekie, wypowiedział w poczuciu swej misji religijnej pamiętne słowa: — „Posłuchajcie trzeźwych słów wielkiego zmarłego Johna Kennedy'ego, który cztery lata temu mówił: „Ludzkość musi położyć kres wojnie, jeżeli wojna nie ma położyć kresu ludzkości”. Wystarczy przypomnienie — mówił Papież — że krew milionów ludzi, że niesłychane i niezliczone cierpienia, że niepotrzebne masakry i straszliwe ruiny uprawomocniają łączący was pakt i czynią z niego przysięgę, która powinna odmienić przyszłą historię świata: nigdy wojny, już nigdy wojny. To pokój, pokój ma rządzić losem ludów i całej ludzkości”.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wysoka Izbo! W dniach 31 sierpnia i 1 września bieżącego roku odbyły się we Wrocławiu uroczystości z okazji dwudziestolecia wprowadzenia polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich. Episkopat polski nadał tym uroczystościom charakter religijny i narodowy. — „Po dwudziestu latach pracy polskich serc, mózgów i dłoni — czytaliśmy w liście pasterskim biskupów polskich — dzięki walnej pomocy kościoła, na ziemiach tych istnieje społeczeństwo scalone i zjednoczone nierozerwalnym związkiem z macierzą... Stoimy tu dzisiaj, zachowując jednolite stanowisko wszystkich dzieci narodu polskiego, które bez względu na swe orientacje polityczne czy światopoglądowe uważają, że Ziemie Zachodnie, w myśl przyrodzonej sprawiedliwości, są nieodłącznie związane z macierzą. Tak myślimy i to wyznajemy”.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselZawieyskiJerzy">W czasie uroczystości prymas polski ks. kardynał Wyszyński powiedział, że — „Kościół na tych ziemiach to nie rywal, to sprzymierzeniec”.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselZawieyskiJerzy">Stanowisko episkopatu jest zgodne ze stanowiskiem całego narodu, który granicę na Odrze i Nysie uważa za granicę nienaruszalną, granicę pokoju. Jednolitość hierarchii kościelnej i całego narodu została w pełni doceniona przez opinię świata. Z wyjątkiem jednak Niemiec zachodnich, gdzie posypały się negatywne artykuły i oświadczenia z licznych środowisk rewizjonistycznych. Niechęć spojrzenia prawdzie w oczy popchnęła różnorodne ośrodki i kierownicze koła polityczne NRF do gwałtownej reakcji na obchody kościelne, jakie odbyły się we Wrocławiu. W oświadczeniu Koła Poselskiego — „Znak” pisaliśmy na ten temat: — „Wspomniana tu kampania prasowa odzwierciedla nie tylko brak moralnej i politycznej odwagi mówienia prawdy narodowi niemieckiemu, lecz i godzi w perspektywę normalizacji stosunków między naszymi narodami. Polskie społeczeństwo katolickie jest zjednoczone z episkopatem w stanowisku, które wyraził on we Wrocławiu. Polska opinia publiczna uczyni wszystko, aby stanowisko to było jasno widziane w Stolicy Apostolskiej i wszędzie, na całym świecie. Ziemie Zachodnie są sprawą całego narodu, warunkiem jego egzystencji i rozwoju”.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselZawieyskiJerzy">Odpowiednie negatywne stanowisko wobec kampanii propagandowo-rewizjonistycznej zajęła cała prasa polska, w tym także katolicka ze środowisk reprezentowanych także tutaj w Sejmie.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselZawieyskiJerzy">Obywatele Posłowie! W dziedzinie odprężenia międzynarodowego na rzecz pokoju Polska Rzeczpospolita Ludowa ma swój indywidualny wkład przez wysunięcie odpowiednich propozycji, że wymienię tu plan Rapackiego i projekt Władysława Gomułki dotyczący zamrożenia zbrojeń atomowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselZawieyskiJerzy">Jesienne wizyty mężów stanu państw zachodnich i rewizyty polskich mężów stanu stwarzają atmosferę dla umocnienia pokoju. W tej dziedzinie Polska Ludowa ma do odegrania swoją poważną rolę, przede wszystkim jako państwo, które musi się liczyć z blisko istniejącym punktem zapalnym, podsycanym przez liczne grupy rewizjonistów w Niemieckiej Republice Federalnej. Rolę tę rząd polski wypełnia przy poparciu całej naszej opinii publicznej. Przeciwdziałając sztywnej i nie liczącej się z faktami polityce Niemieckiej Republiki Federalnej, a zwłaszcza popieraniu kół rewizjonistycznych, nie tracimy z pola widzenia wszelkich przejawów odmiennego stanowiska, jakie występują w społeczeństwie zachodnioniemieckim.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselZawieyskiJerzy">Z uznaniem należy tu podkreślić głośne memorandum kościoła ewangelickiego, którego autorzy z odwagą i dalekowzrocznością podejmują problematykę uznawaną dotąd za swego rodzaju — „tabu”, i pragną dokonać istotnego postępu w spojrzeniu na granicę na Odrze i Nysie oraz ma stosunki między narodem polskim i niemieckim. Chcielibyśmy żywić nadzieję, że i w odpowiedzialnych kręgach katolickich Niemiec zachodnich znajdzie wreszcie prawo obywatelstwa podobna dalekowzroczność, odwaga i realizm myślenia.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wysoka Izbo! Podkreśliłem przed chwilą sprawy łączące wszystkich Polaków w trosce o odprężenie w Europie oraz o bezpieczeństwo naszej ojczyzny. Są to sprawy nadrzędnie. Również w dziedzinie życia wewnętrznego naszego kraju powinna dominować troska o sprawy, które nas łączą.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselZawieyskiJerzy">Pozwolę też sobie wyrazić opinię, w najgłębszym przekonaniu wielokrotnie tu przez nas przedstawioną, że dla konsolidacji narodu, jego jedności i atmosfery twórczej w dziedzinie realizacji najpilniejszych zadań państwowych jest konieczne także odprężenie w dziedzinie stosunków pomiędzy kościołem i państwem. Wiem że jest to zagadnienie dwustronne. Chodzi także o to, aby z życzliwością i powagą doceniać wielkie przemiany, jakie zachodzą w poglądach kościoła na jego stosunek do współczesnego świata, czemu daje wyraz działalność apostolsko-podróżnicza Pawła VI i obrady drugiego Soboru watykańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wysoka Izbo! Chcę także wypowiedzieć kilka myśli o sprawach gospodarczych w nawiązaniu do tego tła, jakie stworzyły wczorajsze wypowiedzi Przewodniczącego Komisji Planowania — Stefana Jędrychowskiego i Ministra Jerzego Albrechta. Ale o tych sprawach będę mówił trochę innym językiem niż mówią specjaliści od ekonomii, będę mówił jako humanista.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselZawieyskiJerzy">Rok bieżący jest ostatnim rokiem obecnego planu 5-letniego. Wraz z następnym rokiem wejdziemy w nowy plan wieloletni. Naturalne więc jest, że w tym roku podsumowujemy nasze osiągnięcia i analizujemy trudności, a jednocześnie rozważamy, z jakich pozycji będziemy startować do następnego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselZawieyskiJerzy">Rok bieżący, jakkolwiek nie szczędził nam swych trudności gospodarczych, pozwolił jednak jednocześnie na zanotowanie kilku bardzo pozytywnych zjawisk. Do takich zaliczyłbym:</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselZawieyskiJerzy">po pierwsze — wysoką dynamikę produkcji przemysłowej, co udowodniło, że gospodarka nasza po okresie wolniejszego rozwoju w latach 1963—1964 odzyskuje znów swoją dawną prężność;</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselZawieyskiJerzy">po drugie — zaliczyłbym poważne osiągnięcia w rolnictwie, zwłaszcza najwyższy w całym dwudziestoleciu urodzaj zbóż;</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselZawieyskiJerzy">po trzecie — do takich pozytywów zaliczyłbym opracowanie programu reform gospodarczych, zawartego w uchwale IV plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselZawieyskiJerzy">I chociaż nasze wejście do nowej pięciolatki zależy od poziomu osiągniętego w przemyśle i rolnictwie, to jednak — moim zdaniem — jeszcze bardziej zależy od tego, w jaki sposób, w jakim tempie i zakresie będziemy te właśnie reformy realizować.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselZawieyskiJerzy">Zaproponowane reformy gospodarcze polegają na zmianach zasadniczych, które mogą być dokonane przy szerokiej mobilizacji tysięcy i setek ludzi, przy mobilizacji mas. Dla takiego ruchu mas trzeba stworzyć nie tylko odpowiednie warunki materialne i gospodarcze, ale także warunki duchowe i społeczne. Nad tymi psychologiczno-społecznymi warunkami i nad pewnymi głębszymi przyczynami reform gospodarczych pragnę się chwilę zatrzymać.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselZawieyskiJerzy">Rok bieżący kończy nie tylko pięciolecie, kończy okres znacznie dłuższy, okres dwudziestolecia Polski Ludowej. A 20 lat to — prócz nowych hut, fabryk i miast —także nowe pokolenie. Można powiedzieć, że właśnie dzisiaj jesteśmy świadkami tego, jak to nowe pokolenie wyrosłe i dojrzałe w nowych warunkach przejmuje od nas starszych ster na wielu odcinkach. Nie o walkę pokoleń tu chodzi, lecz o normalne następstwo. By jednak nowe pokolenie mogło objąć nasze posterunki, muszą być przygotowane warunki właściwego wykorzystania tych młodych ludzi z nadchodzącego wyżu demograficznego, aby mogli oni znaleźć ujście dla swej energii i wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nie zapominajmy bowiem, że nowe nadchodzące roczniki to są ludzie wykształceni, to są fachowcy, ludzie z konkretną praktyczną umiejętnością i wiedzą, którą będą chcieli zastosować w swej pracy. Jest rzeczą oczywistą, że ci ludzie dziś 20- i 25-letni będą, mogli wydajnie pracować i rozwijać naszą gospodarkę i kulturę tylko w warunkach instytucjonalnych i organizacyjnych, dostosowanych do osiągniętego już poziomu rozwoju naszego kraju. Można bowiem odwrócić znane przysłowie i powiedzieć, że zmieniają się ludzie, a wraz z nimi zmieniać się powinny czasy i instytucje.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#PoselZawieyskiJerzy">Zaproponowane reformy gospodarcze mają wyzwolić nową wielką energię i inicjatywę mas. Pamiętamy ten zapał z początkowych lat odbudowy po zniszczeniach wojennych i z lat pionierskiego marszu ku zachodnim i północnym granicom na ziemiach odzyskanych. Obecne reformy gospodarcze powinny i mogą, mają szansę otworzyć drogę nowym granicom idącym ku wzrostowi gospodarki i kultury wzwyż i w głąb, tak jak poprzednio wzrastały one wszerz. To wszystko jednak wymaga nowego klimatu, nowych warunków psychologiczno-społecznych, Warunki te, to przede wszystkim umocnienie zaufania do rzetelności i konsekwencji zamierzeń reformatorskich ze strony rządu i partii. Następnie, to odzyskanie przez tysiące ludzi działających w gospodarce poczucia samodzielności, wiary we własne siły i wiary, że zwiększony wysiłek jest ceniony i że się opłaca. Warunki te wreszcie, to zwiększenie poczucia odpowiedzialności u tych, którzy będą samodzielnie działać. Nie mniej ważnym elementem tych warunków jest również stworzenie bodźców zachęcających ludzi do wydatkowania energii, do wykazania inicjatywy, do błyśnięcia pomysłowością i usuwania przeszkód nie tylko materialnych, ale i moralno-psychologicznych, które często sprawiały, że energia, inicjatywa, pomysłowość nie znajdowały należytego zrozumienia.</u>
+ <u xml:id="u-32.30" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wydaje mi się też, że nie wszystko w gospodarce musi być z góry jak najdokładniej zaplanowane, zbilansowane i przydzielone, że trzeba też zostawić większe rezerwy na owe czyny społeczne w szerokim rozumieniu tego wyrazu. Trzeba jeszcze coś zostawić inicjatywie i twórczym: pomysłom ludzi na niższych szczeblach. Wtedy mają lepsze samopoczucie, wydajniej pracują, bo widzą, że ich uzdolnienia znajdują społeczne potwierdzenie. System, w którym by jedna doskonała supermaszyna cybernetyczna wszystko z góry idealnie policzyła i zaplanowała, pozostawiając ludziom jedynie rolę wykonawców i konsumentów produkcji, byłby systemem niehumanistycznym, a więc i niesocjalistycznym. Wiem, że takich tendencji u nas nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-32.31" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wszyscy się dziś godzą, że trzeba przedsiębiorstwom i innym dołowym ogniwom gospodarki dać więcej samodzielności i pozostawić troskę o to, by lepiej gospodarowały, gospodarniej produkowały i ekonomiczniej kalkulowały. Będzie to nie tylko bardziej humanistyczne, ale i bardziej — jak się to teraz mówi — efektywne.</u>
+ <u xml:id="u-32.32" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ale w takim razie usamodzielnione przedsiębiorstwo musi uzyskać swoją indywidualność i poczucie własnego interesu. A to wymaga aktywnego udziału załogi, rozwoju samorządu robotniczego oraz właściwego typu kierowników.</u>
+ <u xml:id="u-32.33" who="#PoselZawieyskiJerzy">Reforma gospodarcza musi dotrzeć również i do rad narodowych. A samorządna rada narodowa wymaga takiego typu działaczy, którzy by łączyli rozumną inicjatywę ze społecznym zaangażowaniem i nie czekali wyłącznie na odgórne polecenia. Jeżeli dobrze pamiętam, mówił o tej sprawie Premier Cyrankiewicz w swoim exposé na pierwszym posiedzeniu Sejmu nowej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-32.34" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wiele innych instytucji gospodarczych wymaga nowych form organizacji i kontroli, w których wzięłaby czynny udział opinia publiczna. Także na odcinku — „urząd — obywatel” trzeba stworzyć nowe stosunki i nowy klimat, zwłaszcza, gdy tym urzędem jest wydział finansowy, mieszkaniowy, zatrudnienia czy wydział przemysłu i handlu rady narodowej. Obywatel musi mieć możność skutecznego odwołania się od decyzji urzędu, którą uzna za krzywdzącą. Powtórzę jeszcze raz, o czym kiedyś z tej trybuny mówiłem, że pojęcie władzy ludowej oznacza służebność wobec obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-32.35" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nowy klimat, umożliwiający realizację reform, wymaga również coraz bardziej skutecznej kontroli organów planujących przez Sejm i rady narodowe, co wiąże się z formą konkretnej odpowiedzialności organów planujących i przyjęciem takiego trybu prac nad planem, aby w, większym stopniu niż dotąd umożliwiał on posłom, jako reprezentantom społeczeństwa, merytoryczne ustosunkowanie się do projektu planu.</u>
+ <u xml:id="u-32.36" who="#PoselZawieyskiJerzy">Jeszcze na jedno pragnę zwrócić uwagę. Życie społeczeństw jest całością i nie można izolować jednej jego strony od innych, na przykład gospodarki od tak zwanego życia kulturalnego i innych spraw społecznych. Chciałbym właśnie podkreślić ten głęboki związek między różnymi dziedzinami życia społecznego i konieczność wszechstronnego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-32.37" who="#PoselZawieyskiJerzy">W najbliższych pięciu latach ponad 3 umilony młodych ludzi rozpocznie życie zawodowe. Wraz z 4 milionami młodzieży, która zaczęła pracować w ostatnich latach, ta młoda fala, wychowana już w Polsce Ludowej, stanowić będzie połowę ludzi zawodowo aktywnych w naszym kraju. Młodzież ta żyje na ogół w wielokrotnie lepszych warunkach materialnych niż jej rodzice oraz otrzymała w przeważającej części wykształcenie ogólne i zawodowe. Dynamizm kulturowy tego pokolenia mógłby i powinien być o wiele większy, niż naszego pokolenia sprzed wojny lub lat bezpośrednio powojennych. Nie często tak jednak jest. Niejednokrotnie obserwujemy mniejsze zaangażowanie młodych i starszych w życie społeczne niż dawniej, mniej entuzjazmu i inicjatywy w działalności samorządowej, kulturalnej, samokształceniowej. Charakterystyczne przykłady dają w tym zakresie ukazujące się ostatnio tomy pamiętników młodego pokolenia. Nie chcę tej sprawy uogólniać, bo wiem, że na przykład badania czytelnictwa w województwie lubelskim świadczą o tym, że hasło — „Polska krajem ludzi uczących się” nie jest pustym frazesem. Sygnalizuję tylko pewne ujemne zjawiska, występujące w naszym kraju, aby im zapobiec. Tym czynnikiem zapobiegawczym, według mojej skromnej opinii, byłby rozwój oddolnych inicjatyw społecznych na wszystkich polach, co jest także rzeczą nieodzowną dla ogólnego rozwoju kraju. Bez niego szybki rozwój gospodarczy oraz rozwój socjalistycznej struktury społecznej będzie napotykał na trudności. Osiągnęliśmy wysoki poziom rozwoju gospodarczego i kulturalnego, musimy wypracować formy aktywności społecznej, które w nowych warunkach umożliwią uruchamianie energii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.38" who="#PoselZawieyskiJerzy">Warunkiem rozwoju tych nowych form jest między innymi także rozwój twórczości artystycznej, o której powiedział Norwid, że organizuje ona wyobraźnię narodową. Twórczość w tej dziedzinie wzmaga zainteresowanie dla spraw ogólnonarodowych i ogólnoludzkich. Opieka i pomoc państwa w tym zakresie, rozszerzenie możliwości dla pracy twórczej, jest czymś niezbędnym. Chcę z uznaniem podkreślić, że jak to wynika z referatu Ministra Albrechta, rząd na sprawy kultury i sztuki przeznacza sumy bardzo poważne.</u>
+ <u xml:id="u-32.39" who="#PoselZawieyskiJerzy">Każdy plan rozwoju gospodarczego powinien z równą uwagą uwzględniać z jednej strony sprawy materialne, sprawy zatrudnienia, coraz lepszą organizację pracy i życia społecznego, oraz z drugiej — inwestycje w człowieka, czyli wychowanie, oświata, kultura oraz rozwój twórczości ludzkiej i rozwój wszelkich form aktywności społecznej. Ta dziedzina ludzkich potrzeb jest równie ważna, jak praca i chleb.</u>
+ <u xml:id="u-32.40" who="#PoselZawieyskiJerzy">Kończę te uwagi w przekonaniu, że władze polityczne i gospodarcze doceniają problemy, które tutaj w skrócie poruszyłem i wyrażam nadzieję, że będą one stanowić przedmiot troski rządu w toku realizacji planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-32.41" who="#PoselZawieyskiJerzy">W imieniu Koła Poselskiego — „Znak” oświadczam, że będziemy głosować za przedstawionym Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok następny.</u>
+ <u xml:id="u-32.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezydium Sejmu proponuje, aby przedstawione projekty uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966 i podstawowych założeniach na 1967 rok oraz ustawy budżetowej na rok 1966 — Sejm odesłał do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Prezydium Sejmu proponuje również, aby jak corocznie, odpowiednie komisje rozpatrzyły poszczególne części planu i budżetu — zgodnie z art. 37 regulaminu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawioną propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 45)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników (druki nr 5 i 18).</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Mieczysław Bodalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Ustawa z dnia 28 czerwca 1962 r. o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników, obejmująca swym działaniem spółdzielnie wyższego typu, przyniosła spółdzielcom i spółdzielniom poważne korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W roku 1964 z rent starczych oraz z rent inwalidzkich i rent rodzinnych-wypadkowych skorzystało około 2 tys. spółdzielców. Łączna suma wypłaconych rent wyniosła około 14.500 tys. zł, czyli wyniosła 7.250 zł na osobę.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Zaopatrzenie emerytalne, oprócz bezpośrednich korzyści materialnych dla uprawnionych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, przyczyniło się także między innymi do znacznych osiągnięć tych spółdzielni — osiągnięć o niemałym znaczeniu dla naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Ilość spółdzielni wyższego typu, to jest spółdzielni prowadzących zespołową uprawę gruntów oraz zespołową produkcję zwierzęcą, wzrosła od 1961 r. o 50 nowych gospodarstw socjalistycznych, ą powierzchnia użytków rolnych w spółdzielniach zwiększyła się o ponad 27 tys. ha. Nowych członków przybyło ponad 6.600 osób Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym spotkała się ze szczególnym zainteresowaniem kobiet. W ciągu ostatnich trzech lat do spółdzielni produkcyjnych przybyło ponad 4.200 nowych członkiń. Członkinie spółdzielni korzystają bowiem nie tylko z prawa niższej o 5 lat granicy wieku emerytalnego, ale korzystają one również z uprawnienia do wypracowania o 140 do 350 dniówek mniej od mężczyzn.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Uprawnienia te stały się poważnym bodźcem zachęcającym kobiety do wstępowania w szeregi spółdzielń oraz do wydajnej pracy w tych spółdzielniach.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wzrost członków, a szczególnie napływ kobiet do spółdzielni produkcyjnych, przyczynił się do poważnego wzrostu produkcji w gospodarstwach zespołowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Pragnę podkreślić, że w tak ważnej dla nas produkcji zbożowej spółdzielcy uzyskali w bieżącym roku plony na poziomie około 22 q z ha, czyli o ponad 2 q wyższej, niż w urodzajnym 1961 roku. Sporą część tego zboża stanowią kwalifikowane nasiona dla gospodarstw indywidualnych. Rozwijają też spółdzielcy produkcję innych nasion na potrzeby całego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W produkcji zwierzęcej nasz sektor spółdzielczy nie ma jeszcze dobrych wyników brak mu bowiem odpowiednich pomieszczeń inwentarskich.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Tym niemniej jednak tegoroczny czerwcowy spis rolny wykazał, że pogłowie bydła w spółdzielniach wzrosło o dalsze 14,3% w stosunku. do roku ubiegłego, a o 11,3% wzrosło pogłowie trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Uwzględniając okoliczność, że indywidualne gospodarstwa chłopskie mają budynki inwentarskie o średniej wartości około 15 tys. zł na hektar, a majątek spółdzielczy w tej pozycji wyraża się skromniejszą znacznie liczbą, bo zaledwie 6,5 tys. zł na hektar, rząd podjął niedawno decyzję o pomocy finansowej, która przyśpieszy proces zainwestowania spółdzielni i przyśpieszy tempo wzrostu pogłowia bydła, trzody i drobiu w spółdzielniach produkcyjnych. Zwiększone nakłady inwestycyjne pozwolą zmodernizować gospodarkę spółdzielczą, pozwolą znacznie podnieść jej wydajność, a przy tym poważnie zmienić i poprawić warunki pracy i życia członków spółdzielni oraz ich rodzin. Te procesy są w naszych spółdzielniach zaledwie w początkowej fazie i sporo jeszcze czasu upłynie, zanim wszystkie zespołowe gospodarstwa staną się w pełni nowoczesnymi przedsiębiorstwami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Aby przyśpieszyć proces modernizacji i rozbudowy zespołowych gospodarstw, alby przeobrażenia te zachodziły dostatecznie szybko, aby praca spółdzielców mogła być jak najbardziej efektywna i wydajna, w ciągu ostatnich czterech lat nakłady inwestycyjne, spółdzielni zostały podwojone. Zgodnie ze statutem, spółdzielnie powinny przeznaczać rocznie co najmniej 10% ogólnego dochodu na niepodzielny fundusz zasobowy. Odpisy na ten cel wyniosły za ubiegły srok 15,1% dochodu i przewyższyły o 35 mln zł wyznaczone minimum. Sam tylko zeszłoroczny nakład inwestycyjny wynosi w spółdzielniach 2,5 tys. zł na 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W 1964 r. inwestycyjny wydatek rolniczych spółdzielni produkcyjnych ze środków własnych, w przeliczeniu na jedną rodzinę zrzeszoną w spółdzielni, wyniósł około 6 tys. zł. Do tej kwoty wypada doliczyć jeszcze znaczne sumy w postaci nakładów na powiększenie innych wspólnych funduszy i wydatków zwiększających wartość produkcji w toku.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Warto też wspomnieć o wydatkach spółdzielni na cele socjalne. Wiele spółdzielni dzięki własnej samorządnej inicjatywie wprowadziło szczególny rodzaj ubezpieczenia chorobowego z własnych środków, polegający na tym, że członkom spółdzielni płaci się od 50 do 100% dniówki obrachunkowej za dzień nieobecności w pracy z powodu choroby oraz pomaga im się w zakupie lekarstw. W wielu spółdzielniach wprowadzono płatne urlopy macierzyńskie i płatne urlopy wypoczynkowe dla spółdzielców. W kilkuset spółdzielniach młodzież otrzymuje stypendia na kształcenie się w średnich i wyższych uczelniach rolniczych. W niektórych zamożniejszych spółdzielniach młode małżeństwa otrzymują od spółdzielni pomoc — posag — w postaci określonego procentu od wartości dotąd wypracowanych dniówek obrachunkowych oraz uzyskują pomoc w budowie mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wydzielane w stosunkowo wysokim procencie kwoty na fundusz socjalno-kulturalny pozwalają spółdzielniom rozwiązywać wiele ważnych i istotnych spraw. Wzrasta ilość domów kultury, świetlic, dziecińców i przedszkoli.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Spółdzielnie produkcyjne rozwiązują poważną część przedsięwzięć społecznych i gospodarczych razem z kółkami rolniczymi, wspólnie z gospodarstwami indywidualnymi pod hasłem: — „Spółdzielnia rolnikom — rolnicy spółdzielni”.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W ramach tych porozumień ponad 400 wsi połączyło swoje środki Funduszu Rozwoju Rolnictwa ze środkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, aby tą drogą uzyskać możliwie najsprawniejsze świadczenia wzajemnych usług i najlepsze efekty ekonomiczne tych usług.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Takie są z grubsza wyniki gospodarki spółdzielni produkcyjnych wyższego typu, wyniki gospodarności i pracowitości ponad 30-tysięcznej rzeszy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wyniki te spółdzielnie produkcyjne zawdzięczają również w dużej mierze pomocy fachowej udzielanej przez kilkuset agronomów i zootechników — kierowników produkcji w pracujących spółdzielniach. Coraz większej pomocy udzielają spółdzielniom agronomowie gromadzcy.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Trzeba podkreślić, że bardzo dużą pomoc w uzyskaniu tych wyników dała ustawa z dnia 28 czerwca 1962 roku o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Ustawa o rentach zapewniła opiekę ze strony państwa ludziom starym, którzy przez wiele niełatwych — jak wiadomo — lat pracowali nad budową zrębów społecznej gospodarki w rolnictwie. Ustawa wreszcie utwierdziła członków spółdzielni w przekonaniu, że ich wkład w umacnianie zespołowego gospodarstwa może być zabezpieczeniem osobistych interesów członków spółdzielni i ich rodzin zarówno dzisiaj, jak i na przyszłość. Przyśpieszony w ostatnich latach rozwój spółdzielczej gospodarki był oczekiwaną, pozytywną odpowiedzią spółdzielców na tę ustawę.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wypada obecnie uznać, że motywy, dla których w swoim czasie ograniczono zaopatrzenie emerytalne tylko do spółdzielni wyższego typu, nie były w pełni słuszne. Liczono bowiem na to, że członkowie spółdzielni niższego typu, prowadząc w dowolnych rozmiarach produkcję zwierzęcą w swych przyzagrodowych gospodarstwach, mogą osiągać z niej o wiele większe dochody, niż przynosi działka przyzagrodowa w spółdzielniach wyższego typu. Na podstawie tych zwiększonych dochodów mieliby zapewnić sobie zabezpieczenie na starość. Za ważniejsze jednak i podstawowe w tej sprawie należało uznać inne względy, a mianowicie, że w naszych warunkach koncepcja socjalistycznej przebudowy rolnictwa postuluje nierozerwalność dwóch zasad:</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">1)stałego powiększania produkcji rolniczej, 2)stałego rozwoju społecznych form gospodarowania w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Aby te dwa nieodłączne od siebie cele móc zrealizować, należy w pełni wykorzystać i stale powiększać możliwości wytwórcze, które tkwią w dotychczasowej bazie produkcyjnej całego naszego rolnictwa. Jeszcze długo bowiem uspołeczniony sektor rolny nie będzie w stanie w pełni pokrywać naszych rosnących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Oczywiście, nowo powstająca spółdzielnia produkcyjna nie może również od razu rozporządzać takim warsztatem wytwórczym, który by w pełni zastąpił potencjał produkcyjny zrzeszonych w niej drobnych gospodarstw. Gospodarstwo zespołowe będzie powstawać i rozwijać się w ciągu wielu lat. Nie leży też w interesie ani państwa, ani chłopa pozostawienie bez wykorzystania budynków inwentarskich, będących własnością zrzeszonych w spółdzielni gospodarstw, budynków często zamortyzowanych w niewielkim jeszcze stopniu, Uwzględnić też musimy, że umiejętności zespołowego gospodarowania narastają u chłopów stopniowo, nie każdą więc spółdzielnię należy od razu wyposażać w bogaty zestaw środków dla zespołowej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Powinniśmy więc bardziej niż dotąd popierać rozwój spółdzielni niższego typu. Przedstawiony obecnie pod obrady Sejmu rządowy projekt ustawy właśnie W tyto kierunku zmierza.</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, przy udziale przedstawicieli sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, jednomyślnie przyjęła projekt w brzmieniu proponowanym przez Radę Ministrów. Dezyderaty zgłoszone w czasie dyskusji nad projektem, mogą być zrealizowane w trybie decyzji rządu i nie wymagają one zmian w tekście proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-35.26" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Główną treścią wnoszonego obecnie projektu ustawy jest rozszerzenie świadczeń emerytalnych, a mianowicie przyznanie członkom spółdzielni niższego typu rent starczych, rent inwalidzkich z innych przyczyn niż wypadek w pracy oraz rent rodzinnych. Proponuje się ustalenie wysokości tych rent na poziomie o 30% niższym niż dla spółdzielni wyższego typu, właśnie ze względu na możliwości uzyskania większych dochodów z przyzagrodowej, nieograniczonej hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-35.27" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Jedynie wypadkowe renty inwalidzkie — rodzinne, zgodnie z projektem ustawy, nie ulegną obniżce. Poczucie bowiem krzywdy wywołanej kalectwem nie zależy od typu spółdzielni, samo zaś kalectwo, jak wiadomo, ogranicza możliwość osiągania dochodu w podobnej mierze w obu typach spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-35.28" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiając projekt zmian ustawy do zatwierdzenia, pragnę podkreślić, że zaopatrzenie emerytalne członków spółdzielni zarówno w wyższym, jak i niższym typie spółdzielni produkcyjnych, dokonuje się na koszt państwa ze środków na ten cel przeznaczanych i wygospodarowanych ze zwiększonego dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych wymiaru podatku gruntowego.</u>
+ <u xml:id="u-35.29" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dodatkowe korzystne warunki zaopatrzenia emerytalnego dla rolników-spółdzielców są następujące:</u>
+ <u xml:id="u-35.30" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">po pierwsze — krótki, bo zaledwie od 2—5 lat niezbędny okres pracy członków, aby uzyskać prawo do korzystania z renty starczej, a 5 lat — do renty inwalidzkiej z innych przyczyn;</u>
+ <u xml:id="u-35.31" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">po drugie — w rolniczej spółdzielni produkcyjnej można otrzymywać rentę starczą, bądź rodzinną, a jednocześnie, jeżeli renciście zdrowie pozwala może on pracować i ma prawo do korzystania z normalnej, nie obniżonej dniówki obrachunkowej;</u>
+ <u xml:id="u-35.32" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">po trzecie — jeżeli rolnik wniósł do spółdzielni wkład gruntowy może on — poza rentą starczą także korzystać z renty gruntowej (mówi o tym ustawa o spółdzielniach i ich związkach oraz statut spółdzielni).</u>
+ <u xml:id="u-35.33" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Natomiast w wypadku rozwiązania spółdzielni — renciści z tej spółdzielni tracą prawo do pobieranej renty. Tracą to prawo, ponieważ wycofują oni ziemię ze spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-35.34" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Jeżeli grunty członka spółdzielni po rozwiązaniu spółdzielni przejmie państwo, wówczas renciście będzie przysługiwać renta na podstawie innej ustawy, a mianowicie ustawy z dnia 29 czerwca 1962 r. o przejmowaniu na własność państwa gruntów w zamian za rentę emerytalną.</u>
+ <u xml:id="u-35.35" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W ślad za poprzednio przyjętymi ustawami nowy projekt ustawy zakłada dalsze powiększenie liczby rolników, którzy mogą liczyć na zaopatrzenie rentalne. Obok liczącej setki tysięcy osób grupy drobnych rolników, zarobkujących w uspołecznionych przedsiębiorstwach, obok chłopów, którzy przekazali ziemię państwu i obok członków spółdzielni wyższego typu — uzyskują prawo do rent członkowie pozostałych spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-35.36" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Projektowane obecnie zmiany ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników rozszerzają prawa do pewnej i spokojnej starości dla członków wszystkich typów spółdzielni produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.37" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Zwiększają one tym Samym obiektywne możliwości do szerszego korzystania z dobrodziejstwa nowej ustawy dla wszystkich chłopskich rodzin, oczywiście, pod warunkiem spełnienia obowiązków przewidzianych w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-35.38" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Z wprowadzenia ubezpieczenia emerytalnego uzyskuje korzyści także młodzież pracująca w spółdzielniach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.39" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Jakie to są korzyści? Jeżeli ustawa zapewnia rentę starczą — starym, niezdolnym do pracy rodzicom, to tym samym zwiększa ona realne dochody ich dzieci, a więc zwiększa te dochody młodzieży pracującej w spółdzielni. Przyczynia się więc ona d|o poważnego złagodzenia kłótni rodzinnych i nierzadko gorszących nieporozumień między rodzicami a dziećmi na wsi, nieporozumień, jak wiadomo, powstających na tle obowiązków alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.40" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Nie znaczy to jednak, że ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym na starość zdejmuje czy osłabia odpowiedzialność materialną, prawną i moralną dzieci wobec swoich rodziców. Pragnę podkreślić, że ustawa tę odpowiedzialność obiektywnie wzmacnia. Państwo, społeczeństwo nasze za pośrednictwem ustawy wyraża swój pełen szacunku stosunek do ludzi starych.</u>
+ <u xml:id="u-35.41" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Stosunek państwa do starców jest nie tylko przykładem dla dzieci, a jest on dla nich moralnym i prawnym zobowiązaniem, aby swych rodziców-starców, wczorajszych żywicieli i wczorajszych nauczycieli otoczyć należną opieką, pomocą i należnym szacunkiem.</u>
+ <u xml:id="u-35.42" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Przedstawiając w imieniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rządowy projekt ustawy wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 18, wnoszę o jego uchwalenie.</u>
+ <u xml:id="u-35.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Maksym Rudczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselRudczykMaksym">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji jako wieloletni spółdzielca, pragnę jeszcze raz podkreślić doniosłość wydarzenia, jakim było wprowadzenie w roku 1962 zaopatrzenia emerytalnego dla spółdzielców. Ustawa o rentach rozwiązała bowiem najtrudniejszy problem społeczny, jakim jest zapewnienie wysłużonym członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych spokojnej starości. Ustawa ta bardzo korzystnie wpłynęła na rozwój gospodarczy i społeczny zespołowych gospodarstw. Wytworzyła ona u członków poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, związała ich na trwałe ze spółdzielniami. Mówił o tym szeroko tow. poseł Bodalski.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselRudczykMaksym">Ustawa z 1962 r. rozwiązała jednak problem zaopatrzenia emerytalnego w zespołowych gospodarstwach wysoko zorganizowanych. Duże znaczenie dokonywanej nowelizacji ustawy polega na tym, że obecnie mają być objęci pełnym zaopatrzeniem emerytalnym również członkowie spółdzielni produkcyjnych, prowadzący zespołowo tylko produkcję roślinną. Hodowla w tych spółdzielniach pozostaje we władaniu członków — na działce przyzagrodowej. A więc mamy zabezpieczyć starość i niezdolność do pracy chłopom — że się tak wyrażę — półspółdzielcom, pół jeszcze indywidualnym. Akt ten ma więc duże znaczenie dla dalszego rozwoju ruchu spółdzielczości produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselRudczykMaksym">Pytanie, co będzie ze mną na starość, kiedy nie będę mógł pracować — jest przecież stale aktualnym tematem rozmyślań i rozmów wszystkich chłopów i działaczy chłopskich. Z bojaźni przed złym losem na starość rodzi się niechęć do przekazywania gospodarstwa dorastającym dzieciom.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselRudczykMaksym">Tereny województwa białostockiego należały przed wojną do szczególnie zaniedbanych gospodarcze i społecznie. Słabe uprzemysłowienie nie pozwalało na odpływ ludności wiejskiej do przemysłu. Powodowało to rozdrabnianie i tak już małych i karłowatych gospodarstw chłopskich, które nie mogły zaspokoić najniezbędniejszych potrzeb ich właścicieli i bardzo licznych rodzin. Trzeba tu dodać wyjątkowo niski poziom rozwoju społecznego i wiedzy rolniczej — i co za tym idzie — niskie plony, które nie wyżywiały chłopów. Szukali więc chłopi białostoccy zarobków na obcej ziemi, byli wyzyskiwani i poniewierani.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselRudczykMaksym">Los ludzi starych nie był i jeszcze obecnie nie jest wszędzie do pozazdroszczenia. Znana to bowiem prawda, że tam, gdzie jest niska produkcja i niedostatek chleba dla ludzi w pełni sił i dla ich dzieci, tam idzie ostra walka o dożywocie dla starych ludzi. Starzy, niezdolni do pracy, są bowiem ciężarem dla rodziny chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselRudczykMaksym">Władza ludowa stworzyła dla wsi białostockiej nowe perspektywy. W okresie dwudzielstolecia zaszły ogromne przemiany społeczno-gospodarcze. Ale wielowiekowych zaniedbań nie da się w krótkim czasie odrobić. Na to są potrzebne nie tylko środki, lecz także szybsze dojrzewanie ludzi do nowych stosunków produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselRudczykMaksym">Członkowie spółdzielni produkcyjnych województwa białostockiego Zdają sobie z tego sprawę, że mają bardzo dużo do zrobienia, chcąc pokonać poprzednie zaniedbania i wejść równocześnie na drogę wszechstronnego postępu w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselRudczykMaksym">Wysoki Sejmie! Chciałbym — pokazać, w jaki sposób spółdzielnie produkcyjne w Białostockiem rozpoczęły wielką ofensywę unowocześnienia swoich gospodarstw i poprawy warunków bytowych i socjalnych zrzeszonych w nich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselRudczykMaksym">Spółdzielni mamy obecnie 16. Zrzeszają one 251 rodzin gospodarujących na 3.300 ha, w tym użytków rolnych tylko 2.495 ha. Wszystkie gospodarstwa, z wyjątkiem jednej spółdzielni, prowadzą zespołową hodowlę bydła, trzody chlewnej, owiec i drobiu.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselRudczykMaksym">Mamy opracowany dla wszystkich gospodarstw wieloletni plan rozwoju produkcji roślinnej i hodowlanej oraz piany rozwoju socjalno-kulturalnego. Dopilnowanie ich wykonania, zwłaszcza na odcinku produkcji zbożowo-paszowej i hodowlanej sprawi, że już wkrótce spółdzielnie województwa białostockiego osiągną wysoką produkcyjność. Liczymy na zwiększenie obsady bydła do 62 sztuk na 100 ha. Specjalizujemy się w hodowli trzody chlewnej. Poza ilościowym podniesieniem obsady bydła i trzody chlewnej — program nasz zakłada wymianę stad podstawowych w celu podniesienia rentowności produkcji zwierzęcej — szczególnie produkcji mięsa i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselRudczykMaksym">Podnosząc stale rolę samorządu w spółdzielniach — dążymy równocześnie do sprężystej organizacji i kierownictwa produkcją oraz do podniesienia kwalifikacji fachowych członków spółdzielni. Muszę podkreślić, że dokonuje się to równocześnie z przejmowaniem znacznych obszarów Państwowego Funduszu Ziemi i wyeksploatowanych gruntów chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselRudczykMaksym">W bieżącym roku spółdzielnie województwa białostockiego zwiększyły swój areał, przejmując 273 ha z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselRudczykMaksym">Przejęcie dalszych gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi o obszarze 405 ha jest w toku załatwiania formalnego, a spółdzielnie już je częściowo zagospodarowują. Łącznie zwiększą więc spółdzielnie swój areał w bieżącym roku o prawie 700 ha. Na każdą rodzinę przypadnie dodatkowo do zagospodarowania prawie 3 ha. Większa część gruntów spółdzielczych — to klasa V i VI. Istnieje więc mniejsza możliwość zwiększenia produkcji pól. Nastawiamy się na zwiększenie areału kontraktacji upraw ziemniaka i łubinu jako roślin najbardziej udających się na naszych glebach.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselRudczykMaksym">Lecz nie tylko na tym polega gospodarcze rozbudzenie spółdzielni. Począwszy od roku 1964, spółdzielcy i działacze naszego związku przy pomocy władz, a przede wszystkim nadkładem własnej pracy, rozpoczęli wielką akcję zagospodarowywania stojących pustką i niszczejących budynków po dawnych spółdzielniach; budynków — często oddalonych od baz spółdzielczych o kilka, a nawet kilkanaście kilometrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselRudczykMaksym">Dotychczas spółdzielnie przejęły 13 ośrodków z 23 budynkami. W toku załatwienia jest przejęcie dalszych trzech ośrodków z 6 budynkami. Razem więc — 16 ośrodków z 29 budynkami o łącznej kubaturze prawie 28 tys. metrów kwadratowych. Wartość rzeczywista tych budynków wynosi około 18 mln zł. Wartość ta znacznie wzrośnie po dokonanych remontach i adaptacjach.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselRudczykMaksym">Do jakich celów potrzebne są spółdzielcom te ośrodki, z których remontami, przygotowaniem do produkcji i jej uruchomieniem jest nieprawdopodobnie wiele kłopotów, wymaga to wysiłków, zabiegów i osobistej pracy fizycznej działaczy spółdzielczych i związkowych?</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselRudczykMaksym">Otóż, spółdzielnie białostockie chcą w krótkim czasie osiągnąć wysoką produkcję towarową mięsa, nastawiły się na chów drobiu — kurcząt i kaczek typu brojler. Dzieje się to głównie w adaptowanych budynkach.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselRudczykMaksym">Nie tak łatwo było początkowo przekonać spółdzielców do przemysłowej produkcji drobiu. Pierwsze dobre wyniki tuczu oraz wyniki finansowe spółdzielni Krzywiec i Zubry — jeszcze na początku roku 1964 zachęciły dalsze spółdzielnie do podjęcia tej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselRudczykMaksym">I dla tych celów przejęto i przejmuje się dalej stojące nieprodukcyjnie i ziejące pustką obiekty. Adaptację budynków rozpoczęto na szerszą skalę w IV kwartale 1964 r. Dotychczasowy dorobek jest już bardzo znaczny.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselRudczykMaksym">Plan produkcji na rok bieżący przewiduje wychów 480 tys. szt. brojlerów. Z tej liczby do końca września wyprodukowano już 386 tys. szt.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselRudczykMaksym">Mówił tu towarzysz poseł Bodalski, że przeciętnie w kraju na jedną rodzinę spółdzielczą przypada 250 szt. brojlerów. U nas wypada prawie 2 tys. szt. na jedną rodzinę, a licząc przeciętnie po 1,40 kig na sztukę — to każda rodzina spółdzielcza w białostockiem daje produkcję mięsa na rynek około 2.800 kg rocznie. Całość, czyli 672 tys. kg wyprodukowanego mięsa drobiowego daje produkcję wartości 17,5 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselRudczykMaksym">Lecz to jest tylko jedna strona — ekonomiczna. Druga — jest daleko cenniejsza z gospodarczego i społecznego punktu widzenia. Jeśli chciałoby się wybudować 29 budynków — to kosztowałoby to co najmniej 20 mln zł, nie mówiąc o zużyciu potrzebnych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselRudczykMaksym">Koszt adaptacji martwych dotychczas obiektów wyniósł około 2 mln zł. Każda więc ulokowana złotówka dała w tym samym jeszcze roku produkcję wartości 10 złotych.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselRudczykMaksym">Spółdzielnie — dla uruchomienia produkcji i stałej jej obsługi — musiały przygotować ludzi. Znalazły ich wśród chłopów i chłopek indywidualnych, mieszkających w pobliżu ośrodków.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselRudczykMaksym">Członkowie spółdzielni doszli do porozumienia z chłopskimi rodzinami, a głównie z młodzieżą. 64 osoby — w tym 48 kobiet i dziewcząt w wieku od 18 lat uczęszczało na kurs i przystąpiło do egzaminu. Ubiegało się o to znacznie więcej chłopek i chłopów. Dla wsi białostockiej — taki wyjazd na kurs dziewczyny czy żony, a nierzadko matki — to duży przełom w dotychczasowej atmosferze i stosunkach. Wyjechały przecież, aby pracować w spółdzielni produkcyjnej. To także nowe zjawisko. To każę spojrzeć chłopom i chłopkom białostockim innymi oczami na gospodarkę społeczną i na nowoczesną produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselRudczykMaksym">Nie jest chyba przypadkiem, że spośród chłopów, sąsiadujących z ośrodkami zagospodarowanymi przez spółdzielnie, wpływają podania o przyjęcie ich na członków. Do baz produkcyjnych zaglądają młodzi, aby zobaczyć, jak to taka produkcja brojlerów odbywa się. Młodzi interesują się możliwością założenia spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselRudczykMaksym">Dla ruchu spółdzielczości produkcyjnej w naszym województwie — to także wielkie osiągnięcie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PoselRudczykMaksym">Już nie 16 punktów spółdzielczych istnieje, bo faktycznie jest ich 45; wokół ośrodków gromadzą się nowi ludzie — w przyszłości spółdzielcy.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PoselRudczykMaksym">Muszę tu jeszcze dodać, że dochód wypracowany na chowie drobiu idzie tylko w niewielkim procencie do kieszeni spółdzielców. Spółdzielcy z tego dochodu większą część świadomie odkładają na dalsze inwestycje — na rozwój hodowli bydła, modernizację baz spółdzielczych, na zagospodarowanie przejmowanych gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PoselRudczykMaksym">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie na nakreślenie niektórych kierunków działalności spółdzielców białostockich, spółdzielców, którzy wypracowują nowe wartości w gospodarce rolnej naszego kraju i niepodzielny społeczny majątek. Uważam, że ustawa, rozszerzająca dotychczasowy zakres świadczeń emerytalnych dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych również na spółdzielnie niżej zespołowo zorganizowane, będzie zachętą dla chłopów do przystąpienia do naszego ruchu spółdzielczego.</u>
+ <u xml:id="u-37.30" who="#PoselRudczykMaksym">Jako poseł ziemi białostockiej szczególnie popieram ten projekt. Wnoszę w imieniu Klubu Poselskiego PZPR o jego uchwalenie. Uważam, że rozbudowa spółdzielni produkcyjnych — zwłaszcza spółdzielni niższego typu — mogących dać chłopom dochody, a na starość wysłużoną rentę — może przyczynić się w województwie białostockim do szybszego pokonania trudności związanych z dalszą przebudową gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-37.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisław Luty.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselLutyBronislaw">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt zabrać głos w dyskusji. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników jest faktem o dużej doniosłości społeczno-politycznej nie tylko dla ruchu spółdzielczości produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselLutyBronislaw">Rozszerzenie bowiem zaopatrzenia emerytalnego na starość w przypadku niezdolności do pracy, jak też zaopatrzenia rodzinnego chłopów zrzeszonych w spółdzielniach mniej zespołowo zorganizowanych, wpłynie bardzo korzystnie na rozwój gospodarczy i umocnienie istniejących spółdzielni niższego typu, a w przyszłości doprowadzi do powstawania nowych spółdzielni produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselLutyBronislaw">Dobre spółdzielnie, prowadzące tylko zespołową produkcję roślinną, będą mogły rozwiązać niejeden trudny problem społeczny, problem intensyfikacji produkcji roślinnej, a dla chłopa należącego do spółdzielni produkcyjnej stanowi to osobiście niejedno trudne zagadnienie. Problem zapewnienia sobie spokojnej starości i bytu w razie niezdolności do pracy, od dawna bowiem nurtuje chłopów, właścicieli gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselLutyBronislaw">Sprawa ta jest także przyczyną wielu trudnych sytuacji i konfliktów w rodzinach chłopskich — niekorzystnych dla rozwoju i unowocześnienia naszej gospodarki rolnej. Starzy gospodarze, nie mając pewności co do swego losu na starość, bronią się przed zbyt wczesnym, prawnym przekazywaniem gospodarstw dzieciom. Młodzi natomiast chcą być jak najprędzej na swoim, chcą prowadzić gospodarstwo po swojemu, nowocześniej, zgodnie ze zdobytą w szkołach wiedzą rolniczą oraz ich umiejętnym wysiłkiem. Mając jednak nie uregulowany stosunek prawny do gospodarstwa, uciekają do miast, pozostawiając bardzo często starzejących się rodziców bez pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselLutyBronislaw">Pewna część chłopów-gospodarzy weszłaby do spółdzielni, lecz do spółdzielni bardziej dostosowanych do ich dotychczasowych przyzwyczajeń i nawyków, do spółdzielni ułatwiających dotychczasową ciężką pracę w produkcji roślinnej — spółdzielni pozostawiających hodowlę zwierząt przy gospodarstwie przyzagrodowym. Zbyt trudno bowiem jest chłopu pozbyć się bezpośredniego prowadzenia całości gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselLutyBronislaw">Przynależność do takich spółdzielni dotychczas nie dawała większych przywilejów i nie uprawniała do renty na starość oraz nie zabezpieczała bytu jej członków i ich rodzin w razie niezdolności do pracy. Przeciwnie, nawet przynależność do spółdzielni niższego typu komplikowała sprawę zabezpieczenia na starość, ponieważ ustalone dla gospodarstw indywidualnych prawne formy zabezpieczenia starości, jak dożywocie, użytkowanie, jak się mówi w Poznańskiem — „wycug” lub „chlebówka” stały się nieprzydatne po włączeniu gruntów i przekazaniu użytkowania gospodarstwa spółdzielni jako osobie prawnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselLutyBronislaw">Przystąpienie chłopa do spółdzielni pociąga za sobą szereg zasadniczych i dość różnorodnych zmian w jego sytuacji majątkowej, roli w procesie produkcji, jak też w jego stosunkach rodzinnych, a mianowicie chłop wnosi do spółdzielni wszystkie grunty, na których poprzednio gospodarzył — posiadane konie, ciągniki i maszyny rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselLutyBronislaw">Mimo zachowania praw własności, nie może on rozporządzać dowolnie i w dowolnym czasie gruntami i wkładami wniesionymi do spółdzielni, ponieważ dezorganizowałoby to gospodarkę spółdzielczą i przez ogół członków byłoby traktowane jako działanie na szkodę spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselLutyBronislaw">Członek spółdzielni jest zobowiązany pracować w gospodarstwie spółdzielni w zakresie ustalonym przez walne zgromadzenie, podporządkować się przyjętej organizacji pracy oraz regulaminom wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselLutyBronislaw">Praca w zespołowym gospodarstwie stanowi też główne źródło utrzymania członków i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselLutyBronislaw">Dalszą bardzo istotną zmianą w sytuacji gospodarczej spółdzielni, w porównaniu z jego poprzednią sytuacją gospodarza indywidualnego jest to, że w czasie należenia do spółdzielni nie pomnażają się posiadane przez niego środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselLutyBronislaw">Akumulacja w spółdzielni odbywa się bowiem zespołowo w drodze corocznych odpisów na fundusz zespołowy. Nagromadzony w ten sposób majątek stanowi własność spółdzielni i własność społeczną. Majątek ten nie podlega podziałowi pomiędzy członków zarówno w czasie istnienia spółdzielni, jak też w razie likwidacji spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselLutyBronislaw">W sytuacji, jaką nakreśliłem, dotychczasowy system emerytalny, przyznający członkom spółdzielni niższych typów jedynie renty inwalidzkie w razie wypadku przy pracy w spółdzielni lub choroby zawodowej, nie rozwiązywał w spółdzielniach niższego typu podstawowego problemu, jakim jest zaopatrzenie na starość i w razie niezdolności do pracy. Członkowie tych spółdzielni musieli te problemy rozwiązywać w ramach funduszu społecznego — zwykle niezbyt wielkiego w tego typu spółdzielniach.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselLutyBronislaw">Rozwiązanie się spółdzielni niższego typu oraz nieuzasadnione posiadanymi warunkami gospodarczymi przyjmowanie przez te spółdzielnie statutów wyższego typu, było między innymi wynikiem nieobjęcia członków tych spółdzielni systemem pełnego zaopatrzenia emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselLutyBronislaw">A przecież tylko na dobrych i mających perspektywy dalszego rozwoju spółdzielniach, prowadzących tylko zespołową gospodarkę roślinną, zależy zarówno państwu, jak i ruchowi spółdzielczości produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselLutyBronislaw">Niższe, wstępne formy zespołowego gospodarowania są bardzo pożyteczne. Wykorzystać bowiem można jeszcze przez wiele lat budynki gospodarcze połączonych gospodarstw na intensywną hodowlę przyzagrodową, zwłaszcza że dobrze prowadzone zespołowe gospodarstwo może dostarczać pasz w nieograniczonym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselLutyBronislaw">Dopiero stopniowo, po okrzepnięciu gospodarczym i nabyciu doświadczeń przez chłopów w zarządzaniu zespołową własnością, po wzajemnym przystosowaniu się do zorganizowanej pracy, można przechodzić na wyższe formy wspólnej gospodarki rolnej, obejmującej również zespołową hodowlę. Zespołowa hodowla wymaga bowiem zazwyczaj wielu kosztownych inwestycji budowlanych, wymaga też nowoczesnej organizacji pracy i wyższej wiedzy zootechnicznej.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselLutyBronislaw">Wracając do zagadnienia zaopatrzenia emerytalnego pragnę zaznaczyć, że ustawa z dnia 28 czerwca 1962 r. rozwiązała w zasadzie problem starości i trwałej niezdolności do pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin w spółdzielniach już utrwalonych, prowadzących wysoko zorganizowaną gospodarkę zespołową, ponieważ uzależniała ona zakres świadczeń od stopnia uspołecznienia środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselLutyBronislaw">Zastosowane w tej ustawie bodźce bardzo pomogły w uporządkowaniu organizacyjnym spółdzielni i w ich rozwoju gospodarczym, w organizacji pracy, we wzroście produkcji towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselLutyBronislaw">Jestem przekonany, że obecny rządowy projekt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników ma jeszcze donioślejsze znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselLutyBronislaw">Rozszerzenie na spółdzielnie niższego typu pełnego zakresu świadczeń, jakie przysługiwały dotychczas tylko członkom spółdzielni wyższego typu, pomoże zorganizować ruchowi spółdzielczości produkcyjnej spółdzielnie niższego typu w taki sposób, aby stały się one przykładem wzorowej gospodarki dla chłopów wahających się dotychczas w decyzji przystąpienia do takiej spółdzielni lub jej. założenia.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselLutyBronislaw">Tak więc projekt omawianej ustawy jest aktem bardzo doniosłym i ważnym dla całej wsi. Otwiera on bowiem wrota dla chłopów — właścicieli gospodarstw, dla których problem dalszego, rentownego prowadzenia gospodarstwa, a później zapewnienia sobie spokojnej starości, był nieraz troską odbierającą im sen, zwłaszcza jeśli dzieci ich poszły w świat.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselLutyBronislaw">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i osobiście jako poseł chłopski, jako kilkunastoletni członek spółdzielni i przewodniczący Rady Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, wnoszę o przyjęcie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników w brzmieniu projektu przedstawionego przez kolegę posła Bodalskiego.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz ich rodzin i domowników.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o prawię właściwym dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych (Międzynarodowe prawo prywatne) — (druki nr 8 i 14).</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wasilkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselWasilkowskiJan">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi przez rząd projekt ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym zamyka w zasadzie długotrwałe prace nad przebudową naszego ustawodawstwa z dziedziny prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz postępowania cywilnego. W razie uchwalenia projektu przez Sejm pozostaną poza zakresem dokonanej reformy tylko pewne fragmenty tego ustawodawstwa, pominięte w uchwalonych w ciągu trzeciej kadencji Sejmu kodeksach cywilnym i postępowania cywilnego. Dotyczy to w szczególności przepisów o kredycie hipotecznym, przepisów o księgach wieczystych i przepisów o prawie upadłościowym.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselWasilkowskiJan">Chciałbym nadmienić, że rozpatrywany obecnie projekt tak samo jak rządowe projekty trzech kodeksów uchwalonych w roku ubiegłym, mianowicie Kodeksu cywilnego, Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego jest oparty na propozycjach opracowanych przez Komisję Kodyfikacyjną, utworzoną na podstawie zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1956 r. Można więc stwierdzić, że cywilistyczny pion Komisji Kodyfikacyjnej wyczerpał powierzone mu zadania.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselWasilkowskiJan">Przedmiotem Omawianego projektu są przepisy kolizyjne, dotyczące międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Mianowicie przepisy te określają, jakie prawo — polskie czy obce, a jeżeli obce, to które jest w Polsce właściwe dla stosunków należących do wymienionych dziedzin prawa, jeżeli stosunki te zawierają elementy obce (pozakrajowe, międzynarodowe). Więc na przykład, jeżeli stroną w jednym z tych stosunków jest cudzoziemiec, albo jeżeli stosunek powstał za granicą, to według jakiego prawa ocenia się jego skutki w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt — w razie jego uchwalenia — zastąpi obowiązującą dotychczas ustawę z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych. Ustawa ta stanowiła poważne osiągnięcie polskiej myśli prawniczej i spotkała się z pozytywną na ogół oceną specjalistów zarówno polskich, jak i zagranicznych. Jest jednak oczywiste, że jako akt ustawodawczy, który odzwierciedlał koncepcje prawno-polityczne Polski burżuazyjno-obszarniczej, ustawa ta nie może odpowiadać potrzebom państwa ludowego. Wiele jej przepisów pozostaje w sprzeczności z zasadami naszego obecnego porządku prawnego. Spośród przepisów tej kategorii można przykładowo wymienić:</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselWasilkowskiJan">1.Przepis, który — wbrew zasadzie rozdziału kościoła od państwa — sankcjonuje w pewnym zakresie zakaz zawierania małżeństwa przez cudzoziemców w Polsce z powodu tak z walnych przeszkód o charakterze wyznaniowym — różnica religii, wyższe święcenia kapłańskie, uroczyste śluby zakonne (art. 12 ustawy). Przepis ten stał się już dawno martwą literą, ponieważ nasze prawo małżeńskie jest od roku 1945 prawem czysto świeckim.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselWasilkowskiJan">2.Przepisy, które — wbrew zasadzie równouprawnienia kobiet — sankcjonują przewagę ojczystego prawa męża nad prawem ojczystym żony (art. 15, art. 14 ust. 3, art. 19 ust, 4 ustawy).</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselWasilkowskiJan">3.Przepisy, które — wbrew zasadzie równego traktowania dzieci — zasadzie przyjętej w naszym ustawodawstwie od 1950 roku przewidują odrębny status tak zwanych dzieci nieślubnych (art. 20—22 ustawy).</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselWasilkowskiJan">4.Przepis, który — wbrew przyjętej u nas od dawna zasadzie, że prawo pracy stanowi odrębną gałąź ustawodawstwa — zalicza stosunki pracy do kategorii stosunków o charakterze cywilno-prawnym, mianowicie do zobowiązań majątkowych (art. 8 pkt 7).</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselWasilkowskiJan">Niektóre postanowienia ustawy z 1926 roku stały się bezprzedmiotowe wskutek zmian naszego prawa rodzinnego i cywilnego. Dotyczy to na przykład przepisów o rozdziale od stołu i łoża (separacji — art. 17 ustawy) lub przepisów o spadkach bezdziedzicznych, których to spadków bezdziedzicznych nasze ustawodawstwo obecne nie zna (art. 31 ustawy).</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselWasilkowskiJan">Szereg przepisów ustawy z 1926 roku wymaga istotnych zmian ze względu na zmienione potrzeby społeczno-gospodarcze. Dotyczy to przede wszystkim przepisów o prawie właściwym dla międzynarodowych zobowiązań umownych, a więc dla przepisów, mających zastosowanie zwłaszcza w dziedzinie handlu zagranicznego (art. 7—10 ustawy). Przepisy te ograniczają nadmiernie swobodę stron w zakresie wyboru prawa, któremu zobowiązanie ma podlegać, a na wypadek niedokonania wyboru przez strony regulują właściwość prawa w sposób niedostatecznie zróżnicowany. Jest to niekorzystne, zwłaszcza dla stosunków handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselWasilkowskiJan">Trzeba wreszcie nadmienić, że niektóre rozwiązania przyjęte w ustawie z 1926 roku okazały się w praktyce nieodpowiednie, a niekiedy nawet szkodliwe.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt zawiera normy kolizyjne, dotyczące stosunków regulowanych przez materialne prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze oraz prawo pracy. W odróżnieniu od ustawy z 1926 roku projekt nie zawiera przepisów z dziedziny międzynarodowego postępowania cywilnego. Postępowanie to zostało uregulowane w sposób w pełni dostateczny przez przepisy księgi trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego, uchwalonego przez Sejm w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt nie dotyka zagadnień specjalnych, uregulowanych w ustawach szczególnych, jak na przykład: prawo morskie, prawo lotnicze, prawo kolejowe, prawo wekslowe, prawo czekowe. Projekt normuje więc tylko problematykę powszechnego międzynarodowego prawa prywatnego.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselWasilkowskiJan">Jak wiadomo, normy naszego międzynarodowego prawa prywatnego mają swe źródło nie tylko w naszym ustawodawstwie wewnętrznym, lecz także w wielu obowiązujących Polskę umowach międzynarodowych. Znaczenie tego drugiego źródła, to znaczy umów i konwencji międzynarodowych, stale wzrasta także w dziedzinie międzynarodowego prawa prywatnego. Tytułem przykładu wymienię szereg umów o pomocy prawnej, zawartych przez Polskę z państwami socjalistycznymi. Są to umowy:</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselWasilkowskiJan">—między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych. (Dz. U. z 1958 r. Nr 32, poz. 147);</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Niemiecką Republiką Demokratyczną o obrocie prawnym w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych (Dz. U. z 1958 r. Nr 27, poz. 114);</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Węgierską Republiką Ludową o obrocie prawnym w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych (Dz. U. z 1960 r. Nr 8, poz. 54);</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Rumuńską Republiką Ludową o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych (Dz. U. Nr 63, poz. 301);</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o uregulowaniu obrotu prawnego w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych (Dz. U. z 1962 r. Nr 23, poz. 103);</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Ludową Republiką Bułgarii o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych (Dz. U. z 1963 r. Nr 17, poz. 88);</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselWasilkowskiJan">—między PRL a Federacyjną Ludową Republiką Jugosławii o obrocie prawnym w sprawach cywilnych i karnych (Dz. U. z 1963 r. Nr 27, poz. 162).</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselWasilkowskiJan">Umowy z niektórymi innymi krajami są w stadium przygotowania.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PoselWasilkowskiJan">W razie niezgodności między przepisami naszego ustawodawstwa wewnętrznego, a postanowieniami obowiązującej Polskę umowy międzynarodowej, postanowienia umowy międzynarodowej mają pierwszeństwo przed przepisami wewnętrznymi. Projekt wyraża tę zasadę w art. 9. Przepis ten brzmi: — „Przepisów ustawy niniejszej nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której Polska Rzeczpospolita jest stroną, postanawia inaczej”. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje, ażeby przytoczony przepis przenieść do art. 1, który określa przedmiot i zakres projektu, ponieważ dopiero zestawienie obecnego art. 1 z art. 9 pozwala prawidłowo określić zakres proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt charakteryzuje się zwięzłością i dążeniem do syntetycznych sformułowań. To stanowisko redaktorów projektu wydaj e się w pełni uzasadnione. Przepisy międzynarodowego prawa prywatnego należą do tej kategorii aktów normatywnych, dla których szczegółowość przepisów okazuje się raczej szkodliwa. Nie mówiąc już o prawie anglosaskim, w którym ustawa jest uważana za drugorzędne źródło prawa, trzeba stwierdzić, że również w klasycznych krajach kodyfikacji, jak na przykład Francja, ustawowe przepisy z dziedziny międzynarodowego prawa prywatnego są na ogół bardzo nieliczne, a rozwój tej dziedziny prawa opiera się głównie na praktyce organów państwowych i na doktrynie. Według przeważającej opinii tendencja do nadmiernej szczegółowości stanowiła jedną ze słabych stron polskiej ustawy z 1926 roku.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt zawiera normy kolizyjne, które dotyczą: prawa osobowego, formy czynności prawnych, przedawnienia roszczeń, małżeństwa, pokrewieństwa, opieki i kurateli, prawa własności i innych praw rzeczowych, zobowiązań, stosunków pracy, prawa spadkowego. Nadto projekt formułuje kilka zasad ogólnych, które dotyczą całokształtu regulowanych materii.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#PoselWasilkowskiJan">Z tej obszernej i zawiłej problematyki, chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie kilka zagadnień mających szczególną doniosłość społeczno-polityczną lub społeczno-gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#PoselWasilkowskiJan">W sferze międzynarodowego prawa prywatnego zasadnicze znaczenie dla stosunków osobistych i rodzinnych oraz dla niektórych stosunków majątkowych ma według projektu tak zwane prawo ojczyste. Prawem ojczystym jest z reguły prawo państwa, którego dana osoba jest obywatelem. Wobec tego, że niektóre prawodawstwa obce — w przeciwieństwie do ustawodawstwa polskiego — dopuszczają podwójne, a nawet potrójne obywatelstwo, projekt reguluje wypadki, kiedy takie podwójne obywatelstwo mogłoby wywierać wpływ na właściwość prawa, któremu dany stosunek prawny miałby w Polsce podlegać. Mianowicie projekt postanawia — zgodnie z koncepcją naszego ustawodawstwa o obywatelstwie:</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#PoselWasilkowskiJan">po pierwsze — że obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby inne państwo uznawało go za swego obywatela, po drugie — że cudzoziemiec będący obywatelem dwóch lub więcej państw podlega w Polsce, jako prawu ojczystemu prawu tego z tych państw, z którym jest najściślej związany (art. 2 projektu). Wynika stąd, że zarówno w stosunku do naszych obywateli, jak i w stosunku do cudzoziemców respektujemy tylko jedno obywatelstwo.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#PoselWasilkowskiJan">Jeżeli nie można ustalić obywatelstwa danej osoby albo jeżeli osoba ta nie ma w ogóle obywatelstwa żadnego państwa, należy w Polsce stosować jako prawo ojczyste tej osoby prawo państwami, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania (art. 3, art. 18 § 3, art. 19 projektu).</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#PoselWasilkowskiJan">Według projektu prawo ojczyste jest w szczególności właściwe: dla oceny zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej (art. 10), dla uznania osoby zaginionej za zmarłą albo dla stwierdzenia zgonu (art. 12), dla rozstrzygnięcia o możności zawarcia małżeństwa (art. 15).</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#PoselWasilkowskiJan">Prawo ojczyste stosuje się do unieważnienia małżeństwa z braku jego prawno-materialnych przesłanek. Stosuje się ono również w sprawie o rozwód (art. 17 i art. 19). Rozstrzyga ono o treści stosunków prawnych, osobistych i majątkowych między małżonkami (art. 18), o stosunkach prawnych między rodzicami a dziećmi, (rozstrzyga w tym wypadku prawo ojczyste dziecka) (art. 20), rozstrzyga ono o możności i trybie ustalenia i zaprzeczenia ojcostwa lub macierzyństwa. Stosuje się ono do roszczeń alimentacyjnych między krewnymi lub powinowatymi itd. itd. Rozstrzyga ono o dopuszczalności rozporządzeń na wypadek śmierci (testamentu i innych czynności na wypadek śmierci). Prawu ojczystemu z chwili śmierci spadkodawcy podlegają sprawy spadkowe (art. 36).</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#PoselWasilkowskiJan">Forma czynności prawnych podlega zasadniczo prawu właściwemu dla tej czynności. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana (art. 13).</u>
+ <u xml:id="u-41.32" who="#PoselWasilkowskiJan">Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane (art. 16). Były w toku prac nad projektem propozycje, ażeby przepis ten ograniczyć w odniesieniu do obywateli polskich przez przyjęcie zasady, że obywatel polski także za granicą może zawrzeć tylko ślub cywilny. Ze względu na trudności, do których by zasada taka prowadziła, zwłaszcza w stosunku do licznych Polaków zamieszkujących za granicą, lecz mających obywatelstwo polskie, uznano jednak, że omawiana propozycja, odbiegająca od powszechnie przyjętych zasad, nie byłaby celowa.</u>
+ <u xml:id="u-41.33" who="#PoselWasilkowskiJan">Obciąłbym nadmienić, że w odróżnieniu od obowiązującej obecnie ustawy z 1926 roku o międzynarodowym prawie prywatnym, projekt nie wymaga dla rozporządzeń nieruchomościami położonymi w Polsce zachowania formy przewidzianej przez prawo polskie, jeżeli rozporządzenie jest dokonane za granicą. U nas, jak wiadomo, zbycie lub obciążenie nieruchomości musi mieć formę notarialną. Przeważył pogląd, że nie należy utrudniać rozporządzeń nieruchomościami położonymi w Polsce przez obywateli polskich zamieszkałych za granicą lub przez obywateli obcych pochodzenia polskiego, zwłaszcza że w praktyce rozporządzenia te są dokonywane na rzecz naszych obywateli, zamieszkałych w Polsce. Projektowana zmiana obecnego stanu prawnego jest istotna, zwłaszcza ze względu na to, że w największych skupiskach naszej dawnej emigracji zarobkowej, przede wszystkim w Ameryce północnej, zachowanie formy notarialnej, odpowiadającej przepisom prawa polskiego, napotyka trudności i pociąga za sobą znaczne koszty.</u>
+ <u xml:id="u-41.34" who="#PoselWasilkowskiJan">Własność i inne prawa rzeczowe podlegają w myśl projektu prawu państwa, na którego obszarze znajduje się przedmiot tych praw. Prawo obowiązujące w miejscu położenia nieruchomości stosuje się także do stosunków zobowiązaniowych, które tej nieruchomości dotyczą (art. 26 § 2, art. 27 zdanie drugie).</u>
+ <u xml:id="u-41.35" who="#PoselWasilkowskiJan">Zobowiązania umowne, przede wszystkim zobowiązania w zakresie handlu zagranicznego, z wyjątkiem zobowiązań dotyczących nieruchomości mogą być poddane przez strony jakiemukolwiek prawu, które pozostaje w związku z zobowiązaniem. Autonomia stron w zakresie wyboru prawa, które ma regulować ich zobowiązania umowne, jest więc bardzo szeroka. W toku prac nad projektem była rozważana kwestia, czy nie należałoby posunąć się dalej i zrezygnować z wszelkich ograniczeń wyboru prawa, któremu strony chcą poddać swój stosunek zobowiązaniowy. Przeważył jednak pogląd, że tak szeroka autonomia stron nie odpowiada naszym realnym potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-41.36" who="#PoselWasilkowskiJan">Jeżeli strony zawierające umowę, która ma elementy międzynarodowe, nie dokonały wyboru prawa — zobowiązanie umowne podlega prawu państwa, w którym strony w chwili zawarcia umowy mają siedzibę albo miejsce zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-41.37" who="#PoselWasilkowskiJan">Na wypadek, gdy strony nie imające siedziby albo miejsca zamieszkania w tym samym państwie nie dokonały wyboru prawa, projekt przewiduje szereg rozwiązań dostosowanych do poszczególnych rodzajów najważniejszych umów, jak sprzedaż rzeczy ruchomych, umowa o dostawę, umowa o dzieło, umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa przewozu, umowa spedycji, umowa przechowania, umowa składu, umowa ubezpieczenia itd. (art. 28, 29, 30). Ten przepis jest jedynym przepisem w projekcie, który z formalnego punktu widzenia razi ujęciem kazuistycznym, jednakże te różne umowy wymagają odmiennego uregulowania i potrzeby praktyczne musiały przeważyć nad zamiłowaniem do syntetycznej redakcji.</u>
+ <u xml:id="u-41.38" who="#PoselWasilkowskiJan">Stosunek pracy może być według projektu poddany prawu wybranemu przez strony, jeżeli to prawo pozostaje w związku z danym stosunkiem pracy. Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, stosunek pracy podlega prawu państwa, w którym strony w chwali powstawania tego stosunku mają miejsce zamieszkania albo siedzibę (art. 33 i 34).</u>
+ <u xml:id="u-41.39" who="#PoselWasilkowskiJan">Według projektu, podobnie jak według ustawy z 1926 roku, stosowanie obcego prawa w Polsce ulega pewnym ograniczeniom. Projekt — podobnie jak inne akty ustawodawcze regulujące zagadnienia międzynarodowego prawa prywatnego — przyjmuje tak zwaną klauzulę porządku publicznego. Mianowicie, nie można w Polsce stosować prawa obcego, jeżeli jego zastosowanie miałoby w danym wypadku skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego PRL (art. 6). Zastrzeżenie to dotyczy wszelkich wypadków, gdy w myśl przepisów projektu miałoby być w Polsce stosowane prawo innego państwa. Na przykład cudzoziemiec przebywający w Polsce chce zawrzeć małżeństwo jakkolwiek pozostaje w związku małżeńskim zawartym w swoim kraju, a prawo tego kraju dopuszcza wielożeństwo. Jest oczywiste, że jakkolwiek możność zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca ocenia się według jego prawa ojczystego, to jednak w tym wypadku zasady tego prawa ojczystego są sprzeczne z naszym porządkiem prawnym i w Polsce stasowane być nie mogą.</u>
+ <u xml:id="u-41.40" who="#PoselWasilkowskiJan">Inny przykład — w jakimś kraju, nie można dochodzić ojcostwa pozamałżeńskiego. Są takie prawodawstwa, które zabraniają dochodzenia ojcostwa. Jeżeli sprawa miałaby się toczyć w Polsce, trzeba by ją ocenić także ze stanowiska klauzuli porządku publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.41" who="#PoselWasilkowskiJan">Klauzula porządku publicznego jest powszechnie przyjęta w międzynarodowym prawie prywatnym państw współczesnych, jednakże jej treść nie jest we wszystkich prawodawstwach jednakowa. Klauzula ta wiąże się bowiem jak najściślej z ustrojem społeczno-politycznym i społeczno-gospodarczym danego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.42" who="#PoselWasilkowskiJan">Zdarza się, że nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa obcego. Na przykład wiadomo, że dania osoba nie jest obywatelem polskim, ale nie można ustalić, jakiego państwa jest obywatelem. Zdarza się również, że można ustalić, jakie prawo dla obywatela obcego jest właściwe, ale nie możną ustalić treści tego prawa. Ustalenie treści prawa obcego bywa często trudne i w niektórych wypadkach może być praktycznie niewykonalne. W obu wymienionych wypadkach stosuje się według projektu prawo polskie (art. 7).</u>
+ <u xml:id="u-41.43" who="#PoselWasilkowskiJan">Jak zaznaczyłem, przedmiotem projektu są w zasadzie tylko normy kolizyjne, to jest normy określające, jakie prawo jest właściwe dla stosunku prawnego, mającego cechę obcą. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest przepis dotyczący zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych cudzoziemców w Polsce (art. 8). Według tego przepisu cudzoziemcy mogą mieć w Polsce prawa i obowiązki na równi z obywatelami polskimi, chyba że ustawa przewiduje wyjątki. Prawa i obowiązki, o których mową w tym przepisie, należą oczywiście do kategorii praw i obowiązków objętych zakresem projektu, to znaczy, są to stosunki z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.44" who="#PoselWasilkowskiJan">Cytowany przepis realizuje w sferze międzynarodowego prawa prywatnego zasadę pokojowego współistnienia. W stosunku do ogromnej większości państw socjalistycznych jest on nam niepotrzebny, ponieważ problematyka ta jest już uregulowana przez umowy międzynarodowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.45" who="#PoselWasilkowskiJan">Z przepisu tego wynika, po pierwsze, że nasze państwo stoi na gruncie równości własnych obywateli i cudzoziemców w zakresie stosunków cywilno-prawnych, rodzinnoprawnych oraz stosunku pracy, oraz po drugie, że wyjątki od zasady równości są dopuszczalne tylko na mocy ustawy. Należy zauważyć, że wyjątki tego rodzaju są nieliczne (na przykład nabycie nieruchomości), a dopuszczalność wyjątków od zasady równości jest w prawach współczesnych powszechnie uznawana.</u>
+ <u xml:id="u-41.46" who="#PoselWasilkowskiJan">Na zakończenie obciąłbym przedstawić Wysokiej Izbie ważniejsze poprawki proponowane przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości. Pomijam poprawki o charakterze formalno-redakcyjnym, które stanowią większość.</u>
+ <u xml:id="u-41.47" who="#PoselWasilkowskiJan">Pierwsza poprawka dotyczy tytułu ustawy. Projekt rządowy ma nagłówek: „Ustawa o prawie właściwym dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych (Międzynarodowe prawo prywatne)”. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje nagłówek: — „Prawo prywatne międzynarodowe”. Uzasadnieniem poprawki jest wzgląd na to, że nagłówek projektu rządowego nie wydaje się dostatecznie ścisły. Dla osiągnięcia ścisłości należałoby w nim powtórzyć całą treść art. 1 projektu, który właśnie mówi, jakie stosunki majątkowe i osobiste są regulowane przez projektowaną ustawę. Oczywiście, taki długi nagłówek nie byłby praktyczny. Komisja jest zdania, że nagłówek — „Prawo prywatne międzynarodowe” — powszechnie zrozumiały zarówno w krajach socjalistycznych, jak i w krajach kapitalistycznych, nie powinien nasuwać zastrzeżeń i jakkolwiek termin: „Prawo prywatne międzynarodowe” jest oczywiście terminem umownym, konwencyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-41.48" who="#PoselWasilkowskiJan">Wniosek o włączenie treści ant. 9 projektu, który dotyczy umów międzynarodowych, był już omówiony na innym miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-41.49" who="#PoselWasilkowskiJan">Według wniosków Komisji art. 11 projektu powinien otrzymać nieco inne brzmienie, ponieważ jego obecne sformułowanie mogłoby wywoływać wątpliwości. Dotyczy to zwłaszcza użytego w tym sformułowaniu pojęcia prawa rzeczowego, którego zakres w różnych ustawodawstwach nie jest bynajmniej jednakowy (poprawka nr 6). Z punktu widzenia naszego ustawodawstwa sformułowanie — „Prawo rzeczowe” jest w danym wypadku zbyt wąskie, nie obejmuje bowiem rozporządzeń, których przedmiotem są dobra majątkowe niematerialne. Nie obejmuje na przykład takich umów, jak zbycie patentu lub ustanowienie licencji patentowej. Wydawało się, że byłaby to dość istotna luka.</u>
+ <u xml:id="u-41.50" who="#PoselWasilkowskiJan">Komisja uznała, że sformułowanie § 2 art. 18 nie wyraża należycie myśli, o którą w danym wypadku chodzi. Proponuje ona następujące brzmienie: „Stosunki majątkowe wynikające z majątkowej umowy małżeńskiej podlegają wspólnemu prawu ojczystemu stron z chwili jej zawarcia” (poprawka nr 11).</u>
+ <u xml:id="u-41.51" who="#PoselWasilkowskiJan">Dalsza poprawka merytoryczna dotyczy art. 22 projektu. Przepis ten ma sformułowanie zbyt szerokie, ponieważ mówi ogólnie o roszczeniach matki przeciwko ojcu dziecka pozamałżeńskiego. Nie chodzi tu jednak o wszelkie roszczenia, lecz tylko o roszczenia związane z poczęciem i urodzeniem się dziecka. I to właśnie wyraża proponowana poprawka nr 13.</u>
+ <u xml:id="u-41.52" who="#PoselWasilkowskiJan">Według projektu rządowego ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym miałaby wejść w życie z dniem 1 stycznia 1966 r. (art. 39 projektu). Komisja proponuje, ażeby terminem wejścia ustawy w życie był dzień 1 lipca 1966 r. (poprawka nr 21). Jest więc propozycja odroczenia terminu wejścia ustawy w życie o pół roku. Uzasadnieniem poprawki jest wzgląd na to, że zarówno sądy, jak i niektóre inne organy w kraju oraz nasze placówki zagraniczne powinny mieć możność dokładnego zapoznania się z treścią ustawy, która dotyczy bardzo skomplikowanych problemów. Dla naszych placówek zagranicznych konieczne jest poza tym dokonanie przekładu ustawy na niektóre języki obce.</u>
+ <u xml:id="u-41.53" who="#PoselWasilkowskiJan">Kończąc omówienie poprawek nadmieniłam jeszcze, że w tekście projektu (druk nr 8) należy sprostować dwie usterki. Są one tak drobne, że wśród poprawek nie są wymienione. Mianowicie w art. 13 zdanie drugie zamiast wyrazu — „została” powinien być wyraz — „zostaje”. Identyczna poprawka w zdaniu drugim w art. 36.</u>
+ <u xml:id="u-41.54" who="#PoselWasilkowskiJan">W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, która rozpatrzyła projekt z udziałem przedstawicieli Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Handlu Zagranicznego oraz z udziałem rzeczoznawców z Komisji Kodyfikacyjnej — wnoszę, ażeby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym wraz z przedstawionymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-41.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o prawie właściwym dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych (Międzynarodowe prawo prywatne) wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o prawie właściwym dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych (Międzynarodowe prawo prywatne).</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#Marszalek">Porządek dzienny został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła Józefa Trojaka o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, odbędzie się w sali nr 118 spotkanie prezydium Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z przewodniczącymi lub zastępcami przewodniczących wszystkich komisji sejmowych oraz przewodniczącymi zespołów problemowych Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 3 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14. min. 10).</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..89f86a0
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
@@ -0,0 +1,187 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00004-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>4 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>4 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">4</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1965-12-09 i 10</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz" role="speaker">
+ <persName>Minister Handlu Wewnętrznego Mieczysław Lesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz" role="speaker">
+ <persName>Minister Przemysłu Ciężkiego Janusz Hrynkiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAugustynMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Augustyn Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBaranskaKsawera" role="speaker">
+ <persName>Poseł Barańska Ksawera</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBarcikowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Barcikowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBeneszAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Benesz Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlinowskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Blinowski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCeberekStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ceberek Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCwylGrzegorz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cwyl Grzegorz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzapskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czapski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzechowskaKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czechowska Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabalFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbal Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDolataPelagia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dolata Pelagia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGierekEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gierek Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalasHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hałas Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczykTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janczyk Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJeziorskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jeziorski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJuchnickiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Juchnicki Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJuzkowBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Juzków Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKalwakBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kałwak Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKlechaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Klecha Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKnapikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Knapik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKopeckiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kopecki Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKraussStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krauss Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKsiazkiewiczAdolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Książkiewicz Adolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurasKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuraś Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuszykWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuszyk Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMajFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maj Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMatusiakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Matusiak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazurekJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazurek Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiklaszewiczEugenia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mikłaszewicz Eugenia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOzgaMichalskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ozga-Michalski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPawlowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pawłowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPieranskiFlorian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pierański Florian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPruferStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Prȕfer Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaznyJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raźny Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselReiffRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Reiff Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRuszkowskiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ruszkowski Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSiedlewskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Siedlewski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSpecjalMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Specjał Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStarzecFeliks" role="speaker">
+ <persName>Poseł Starzec Feliks</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanczykStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefańczyk Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalendowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walendowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski" role="speaker">
+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli Konstanty Dąbrowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelAndrzejZabinski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Andrzej Żabiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..39dc8d2
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1837 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 4 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 9 i 10 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 5</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10.05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Ryszarda Bieńczaka i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 3 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska umieszczone będą w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">a)o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok (druki nr 19 i 23), b)o projekcie ustawy budżetowej na rok 1966 (druki nr 20 i 24).</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Franciszek Blinowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie poselskiego zreferowania podstawowych założeń planu gospodarczego i budżetu na rok następny.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zamierzeń planu i związanych z nimi ściśle dochodów oraz wydatków budżetowych nie sposób jednakże traktować w oderwaniu od aktualnego stanu gospodarki. Dlatego też uważam za wskazane poinformować na wstępie Obywateli Posłów, że dokonana w komisjach sejmowych wszechstronna analiza potwierdziła w pełni ocenę sytuacji gospodarczej w kraju, przedstawioną Sejmowi przez Przewodniczącego Komisji Planowania i przez Ministra Finansów przy pierwszym czytaniu projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wchodzimy w rok 1966, a wraz z tym i w nową pięciolatkę, w warunkach poważnego wzmocnienia ogólnej równowagi w gospodarce narodowej. A zawdzięczamy to głównie pomyślnym wynikom uzyskanym w tym roku przez wszystkie działy gospodarki. W każdym z nich zadania roczne, wyznaczone przez plan, zostaną zrealizowane z nadwyżką, przy czym w przemyśle i w rolnictwie nadwyżka ta będzie szczególnie wysoka: w przemyśle ponad 2,6%, w rolnictwie zaś ponad 6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Miarą poważnych osiągnięć naszej gospodarki w roku bieżącym jest największy na przestrzeni pięciolecia wzrost dochodu narodowego. Według obecnych szacunków dochód narodowy do podziału wzrośnie w tym roku o około 37,8 mld zł, co w wyrażeniu procentowym wynosi 7,7%. Warto zaś przypomnieć, że plan zakładał wzrost tego dochodu o 5,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dzięki tak dużej różnicy zostaną zgromadzone poważne, ponadplanowe rezerwy. Wyniosą one według szacunków około 13 mld zł, z czego około 5,7 mld zł przypada na ponadplanowy przyrost zapasów w gospodarce chłopskiej, licząc je łącznie z przyrostem wartości podstawowego stada zwierzęcego. Duże znaczenie miała także ta okoliczność, że planowe zadania przemysłu zostały przekroczone w większym stopniu na odcinku przedmiotów spożycia niż w zakresie środków wytwarzania. Pozwoliło to znacznie zwiększyć dostawy różnych towarów dla handlu i wzmocnić równowagę rynkową, wyrazem czego jest lepsze niż w roku poprzednim pokrycie towarowe pieniądza znajdującego się w obiegu.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Stwierdzając ten wysoce pozytywny moment nie sposób jednakże nie zauważyć, że nie wszystkie jeszcze odcinki handlu zostały w jednakowym stopniu zrównoważone. Dotyczy to w szczególności rynku tkanin, a także rynku mięsnego, mimo że wzrost dostaw mięsa dla potrzeb ludności był w tym roku wyjątkowo duży, gdyż wyniósł ponad 12%. Niedostateczny był również — jak to stwierdziły komisje sejmowe w toku obrad nad projektem planu — postęp w zakresie wzbogacenia asortymentu oferowanych konsumentom towarów oraz postęp w zakresie poprawy ich jakości. Niedostatki te przesłaniały niekiedy konsumentom ogólną poprawę sytuacji na rynku, znajdującą swój wyraz w silnym, bo wynoszącym 8,6% wzroście obrotów detalicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Osiągnięciem naszej gospodarki, znaczenia którego nie sposób przecenić, jest uzyskanie w tym roku zdecydowanej i noszącej wszelkie znamiona trwałości poprawy w bilansie paliwo-energetycznym. Po raz pierwszy zostało w pełni zaspokojone zapotrzebowanie gospodarki i ludności na węgiel, przy jednoczesnym wzroście jego eksportu i przy nagromadzeniu na koniec roku zapasu, pokrywającego 33-dniowe przeciętne zużycie, co w warunkach kraju będącego wielkim producentem węgla należy uznać za zapas całkowicie wystarczający. A trzeba zaznaczyć, że uzyskano to przy całkowitym zniesieniu niedzielnej pracy w górnictwie i przy poważnej normalizacji godzin nadliczbowych w dniach zwykłych. Skończyły się również systematyczne w latach ubiegłych kłopoty z dostawą energii elektrycznej w okresie szczytowego zapotrzebowania jesienno-zimowego, pociągające za sobą okresowe wyłączenia dostaw prądu dla dużej liczby odbiorców. Wyłączeń takich obecnie już nie ma, gdyż posiadamy niezbędną rezerwę mocy, zapewniającą regularną dostawę prądu dla wszystkich odbiorców w ciągu całego roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dużemu wzrostowi produkcji i wzmocnieniu ogólnej równowagi w gospodarce nie towarzyszył jednakże dostateczny postęp w zakresie wydajności pracy. Przy znacznym przekroczeniu planów produkcji wydajność pracy w przemyśle wzrosła tylko o 4,1%. Oznacza to, że całą ponadplanową produkcję uzyskano na drodze dodatkowego wzrostu zatrudnienia. W sumie więc, w całej gospodarce zatrudnienie będzie o około 50 tys. ludzi wyższe niż planowano. Świadczy to, że w wielu zakładach nie podjęto jeszcze niezbędnego wysiłku, zmierzającego do poprawy organizacji pracy i do zastosowania bardziej nowoczesnych metod produkcji opartych na konsekwentnym wdrażaniu postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zamykając tę krótką z konieczności ocenę aktualnej sytuacji gospodarczej kraju wypada stwierdzić, że w sumie układa się ona pomyślnie i stanowi solidną podstawę dla ogólnego rozwoju ekonomicznego kraju w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Startujemy do nowego planu 5-letniego z wyższej bazy wyjściowej zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, niż to przewidywano przy opracowywaniu wytycznych uchwalonych przez IV Zjazd PZPR. Różnica na plus w stosunku do ówczesnych przewidywań wyniesie w przemyśle około 28 mld zł, a więc blisko 4%, w rolnictwie zaś około 8,5 mld zł, czyli około 3,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Nieco inny jednak obraz daje porównanie tej bazy wyjściowej z ustaleniami sejmowej uchwały o planie 5-letnim. W przemyśle — dyrektywa Sejmu, dotycząca wzrostu globalnej produkcji w latach 1961—1965, zostanie w porównywalnych warunkach organizacyjnych wykonana, a nawet nieznacznie przekroczona. W rolnictwie natomiast — zamiast zaplanowanego wzrostu o 22% uzyskamy wzrost o 14%, co w liczbach bezwzględnych stanowi różnicę około 18 mld zł. Różnica ta stanowi ważną, choć nie jedyną przyczynę niezrealizowania zamierzonego na pięciolecie wzrostu płac realnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W toku obrad nad projektem planu w komisjach sejmowych wyłoniła się kwestia wpływu zbyt wczesnej w tym roku zimy na przewidywane całoroczne wyniki. Przy bliższym zbadaniu sprawy okazało się, że rzeczywiście w transporcie i w budownictwie, a także w rolnictwie, wyniki mogą okazać się nieco gorsze od szacunków przyjętych w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego. W świetle jednak obecnego rozeznania w minimalnym tylko stopniu odbije się to na ogólnych rozmiarach dochodu narodowego. Nie ma więc potrzeby korygowania żadnych podstawowych wskaźników w projekcie planu, zwłaszcza gdy się uwzględni, że dyrektywny charakter w planie mają liczby absolutne, a nie wskaźniki wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Plan gospodarczy na rok przyszły zakłada następujące podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki: wzrost produkcji przemysłowej o 6,5%, spadek globalnej produkcji rolniczej o 3%, wzrost produkcji budowlano-montażowej o 5,5%, wzrost ogólnej wartości przewozów o 5,6%, wzrost obrotów w handlu detalicznym o 5,8%, a w handlu zagranicznym — o 5,3%.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Przy tych założeniach, dotyczących rozwoju podstawowych działów gospodarki narodowej, wytworzony dochód narodowy wzrośnie o 3,7%, a dochód do podziału o 3,9%. Pozwoli to przy mniejszym niż w tym roku przyroście zapasów zwiększyć fundusz spożycia o 4,7%, a inwestycje netto — o 6,8%. Powstanie też rezerwa w bilansie masy towarowej w wysokości 2,5 mld zł, rozdysponowanie której podniesie fundusz spożycia do 5,2%, co odpowiada średniorocznemu wzrostowi spożycia w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zatrudnienie poza indywidualnym rolnictwem wzrośnie w całej gospodarce narodowej o 300 tys. osób, a w gospodarce uspołecznionej o 280 tys. osób, co wynosi 3,3%. Wzrost ten jest równy przyrostowi zasobów siły roboczej, zapewnia więc w skali całej gospodarki równowagę w bilansie zatrudnieniowym. Konieczna będzie jednak, podobnie jak w latach poprzednich, pewna migracja z województw nadwyżkowych pod względem zasobów siły roboczej, jak: kieleckie, lubelskie czy też rzeszowskie do okręgów odczuwających niedostatek rąk do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wydajność pracy ma wzrosnąć w przemyśle o 3,1%, w budownictwie zaś o 4,8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Jak wynika z przytoczonych syntetycznych wskaźników, w roku przyszłym planuje się stosunkowo umiarkowany rozwój gospodarki, przy czym jest on we wszystkich działach równomierny, poza oczywiście rolnictwem, gdzie sytuacja jest specyficzna i gdzie wskaźnik przyjęty w planie jest z jednej strony wyznaczony przez wysoki poziom produkcji w tym roku, z drugiej zaś — przez stosowaną u nas metodę szacowania plonów na poziomie przeciętnego wyniku za 4 lata poprzednie.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zwraca uwagę niski wskaźnik wydajności pracy zaplanowany dla przemysłu. Wiąże się to jednak z dążeniem do stworzenia przedsiębiorstwom lepszych warunków w celu podniesienia jakości i do podejmowania produkcji bardziej pracochłonnej, której to tendencji ma również służyć zalecone w projekcie NPG szerokie wdrażanie mierników produkcji, opierających się na normatywnych nakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Może powstać pytanie, nad którym toczyła się również dyskusja w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — czym tłumaczy się założenie w planie stosunkowo niskiego wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Tłumaczy się to głównie przyjętym szacunkiem plonów i w następstwie rozmiarów produkcji rolnej. Szacunek ten jest świadomie ostrożny, ponieważ zależy od niego wiele innych zadań wyznaczanych przez plan, jak między innymi: rozmiary produkcji przemysłu rolno-spożywczego, dostawy dla rynku wewnętrznego i handlu zagranicznego, a także wielkość importu zboża i pasz. Szacunek plonów na poziomie przeciętnej z czterech lat tworzy w planie rezerwę, gdyż świadomie nie uwzględnia efektów zwiększających się nakładów na rolnictwo. W praktycznej realizacji, przy przeciętnych warunkach klimatycznych, wzrost dochodu narodowego powinien więc okazać się wyższy od planowanego. Większa bowiem niż zaplanowano będzie produkcja rolna oraz produkcja przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Warto może poinformować, że po wyłączeniu rolnictwa, krajowy dochód narodowy w pozostałych działach gospodarki narodowej ma wzrosnąć w przyszłym roku o 6,1%, podczas gdy w tym roku wzrósł on o 7,6%, średniorocznie zaś, w przekroju całej kończącej się 5-latki — o około 7,7%. Różnica jest więc tu znacznie mniejsza. Wynika z niej jednak, że plan istotnie zakłada pewne osłabienie dynamiki rozwojowej naszej gospodarki w stosunku do przeciętnego tempa wzrostu w latach 1961—1965. Wiąże się to głównie ze stosunkowo umiarkowanym wzrostem produkcji przemysłowej. I na tym jednak odcinku słabsze tempo rozwoju w dużej mierze wynika ze świadomej tendencji do stwarzania warunków dla bardziej zrównoważonego rozwoju przez pozostawienie w planie niezagospodarowanych do końca rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Założone rezerwy bilansowe zaopatrzenia materiałowego są większe niż w latach poprzednich. Ponadto zaś, licząc się z możliwymi opóźnieniami w uruchamianiu nowych obiektów i urządzeń produkcyjnych, przy opracowaniu planu uwzględniono tylko w połowie przyrost z tego tytułu nowych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wszystko to wskazuje, że przy normalnych warunkach i przy dobrej pracy plan produkcji przemysłowej w roku przyszłym może i powinien być przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W związku z tym jednak wyłania się problem, na który Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciła szczególną uwagę rządu, a mianowicie, potrzeba właściwego ukierunkowania przekraczania planów w przemyśle przetwórczym. Chodzi o to, aby rezerwy stojące do dyspozycji przemysłu były wykorzystane w całej pełni w celu przekroczenia produkcji towarów najbardziej poszukiwanych przez ludność lub też towarów mogących być przedmiotem w pełni opłacalnego eksportu. W przeciwnym razie nastąpi wzrost zapasów, który jednakże nie przyczyni się do umocnienia ogólnej, a zwłaszcza odcinkowej równowagi na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Komisja uważa, że resorty i zjednoczenia powinny to mieć na uwadze przy rozdziale pozostawionych do ich dyspozycji rezerw funduszu płac, przeznaczając je wyłącznie na ponadplanową produkcję, odpowiadającą ściśle konkretnym zamówieniom odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Spadek tempa wzrostu produkcji przemysłowej ma jednak częściowo — obok zmienionej świadomie metody planowania — również inne źródło, a mianowicie ograniczony możliwościami naszej gospodarki przyrost nowych mocy produkcyjnych. Jest to jednak odrębny problem, do którego jeszcze powrócę przy omawianiu planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Jedną z zasadniczych dyrektyw IV Zjazdu PZPR, dotyczących rozwoju przemysłu, jest postulat konsekwentnego unowocześniania jego struktury. Powinno to się wyrażać coraz większym udziałem energetyki, przemysłu maszynowego i przemysłu chemicznego w ogólnej produkcji przemysłowej. Te trzy gałęzie wyznaczają bowiem w coraz większym stopniu charakter światowego przemysłu we współczesnych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Projekt planu na rok 1966 czyni w pełni zadość temu postulatowi. Przy średnim wzroście całej produkcji przemysłowej o 6,5%, produkcja energii elektrycznej rośnie o 10,5%, produkcja przemysłu maszynowego o 9,2%, a produkcja przemysłu chemicznego o 10,8%. W wyniku tego łączny udział wymienionych trzech gałęzi w całej produkcji przemysłowej podniesie się z 36,1% w roku bieżącym, na 37,3% w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zgodnie z wytycznymi Zjazdu są również nakreślone w planie główne kierunki rozwoju każdej gałęzi przemysłowej. Nie sposób omówić je w pełnym ujęciu, dlatego też ograniczę się do przedstawienia zamierzeń w najbardziej podstawowych dziedzinach produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W przemyśle paliw najsilniej wzrasta produkcja węgla brunatnego i gazu ziemnego. Na skutek tego struktura krajowego bilansu paliw ulega pewnej, jakkolwiek nieznacznej jeszcze poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W hutnictwie, przy ogólnym wzroście stopnia przetwórstwa, najsilniejszy rozwój nastąpi na odcinku wyrobów walcowanych oraz blach i taśm ze stali jakościowej, a także w zakresie rur. Produkcja blach ze stali jakościowej wzrośnie o 14,1%, a produkcja rur stalowych o 12,5%, co jednak nie zaspokoi jeszcze w pełni potrzeb kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W przemyśle chemicznym największy będzie wzrost produkcji nawozów azotowych — o 25,5%, włókien syntetycznych o 24,8% i tworzyw sztucznych o 31%. Wiąże się to ze stworzeniem warunków dla wzrostu produkcji rolnej i dla unowocześnienia bazy surowcowej w przemyśle włókienniczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W przemyśle maszynowym silniejszy, jakkolwiek nie dość jeszcze wyraźny, akcent kładzie się na przyśpieszenie rozwoju elektroniki oraz produkcji przyrządów pomiarowych, a także produkcji automatyki przemysłowej. Silnie natomiast wzrasta produkcja silników okrętowych oraz ciągników w związku z uruchomieniem w roku bieżącym produkcji traktora o większej mocy.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W przemyśle lekkim najsilniejszą dynamikę ma dziewiarstwo i produkcja odzieży. Udział włókien syntetycznych w ogólnym zużyciu wzrośnie z 7,3% do 8,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Produkcja najbardziej podstawowych artykułów przemysłowych wyniesie w roku przyszłym:</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselBlinowskiFranciszek">energii elektrycznej — 48.400 mln KWH węgla kamiennego—121,5mln ton stali—9,7mln ton kwasu siarkowego —1.120 tys. ton cementu—10,5mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wyznaczone dla poszczególnych przemysłów zadania produkcyjne zabezpieczają pokrycie potrzeb zaopatrzeniowych gospodarki oraz zaplanowany wzrost obrotów w handlu krajowym i zagranicznym. Dotyczy to zwłaszcza zaopatrzenia w paliwo. Pewne niedobory utrzymają się jednak nadal na odcinku wyrobów walcowanych oraz rur. Trudności te nie pozwoliły między innymi na wyższy niż to założono w planie rozwój przemysłu maszynowego, chociaż ma on ku temu możliwości od strony zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Oceniając zaplanowane dla poszczególnych przemysłów zadania produkcji, właściwe komisje sejmowe uznały je za realne i nie zgłoszono żadnych poprawek w tym zakresie. Wyłoniło się natomiast w toku obrad komisji wiele problemów, na które uznano za celowe zwrócić uwagę rządu w formie dezyderatów i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselBlinowskiFranciszek">I tak, na przykład, Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa stwierdziła potrzebę zabezpieczenia warunków do właściwego składowania węgla, przy tak poważnym stanie zapasów, jaki obecnie istnieje w kraju. Sytuacja obecna powoduje bowiem w znacznej ilości składów dużą stratę wartości opałowej węgla.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Ta sama Komisja zwraca uwagę, że coraz szerszemu zużywaniu w gospodarce produktów i surowców chemicznych nie towarzyszy umiejętność ze strony odbiorców właściwego stosowania tych produktów. Pociąga to za sobą poważne straty dla kraju, które — gdyby nie nastąpiła w tej dziedzinie zasadnicza poprawa — będą się zwiększać w następnych latach. Niezbędne więc i pilne jest zorganizowanie przez przemysł chemiczny właściwego instruktarzu dla odbiorców co do racjonalnego stosowania produktów chemicznych w produkcji i w zużyciu.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Następnym postulatem tej Komisji jest zniesienie dualizmu, jaki obecnie istnieje w zarządzaniu gazownictwem, ponieważ staje on na przeszkodzie racjonalnemu zagospodarowaniu najbardziej efektywnego i najbardziej wygodnego dla ludności paliwa, jakim jest gaz.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Komisja Przemysłu Lekkiego, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, stwierdzając przestarzałość parku maszynowego w przemyśle lekkim i znaczne jego obciążenie, wyrażające się bardzo wysokim współczynnikiem zmianowości, postuluje opracowanie i uchwalenie przez rząd programu modernizacji tego przemysłu i unowocześnienia w nim procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, stwierdzając opóźnienie w uruchomieniu produkcji przyczep dostosowanych do potrzeb rolnictwa, postulowała podjęcie środków, mających na celu jak najszybsze uruchomienie tej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Znaczna ilość uchwalonych przez Komisję dezyderatów dotyczy jakości produkcji. Sprawa ta została uznana za jedno z najważniejszych zadań w realizacji planu przyszłorocznego. Kwitując z uznaniem podjęte już w tym zakresie postanowienia rządu, stwierdzono w dyskusji, że nie przyniosły one jeszcze wyraźnych efektów, wobec czego konieczne i pilne jest opracowanie i wcielenie w życie kompletnego, skoordynowanego programu poczynań w tej dziedzinie. Niezbędnym elementem tego programu powinno być usprawnienie i zaostrzenie kontroli technicznej w zakładach oraz kontroli odbioru gotowego produktu.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Doniosłość problemu poprawy jakości polega jednak nie tylko na zwiększeniu społecznego bogactwa w postaci większej wartości użytkowej dóbr oraz na lepszym zaspokojeniu rosnących wymagań ludności. Wyznacza ona również możliwości naszego eksportu i jego opłacalność. W miarę rozwoju naszej gospodarki tempo jej wzrostu będzie w coraz większej mierze zależało od zwiększonego zakupu za granicą szeregu surowców, których nie mamy w kraju, a także maszyn, których produkcji nie możemy podjąć, gdyż byłoby to nieopłacalne. Musimy więc zwiększać wydatnie eksport i to przede wszystkim eksport produktów o jak największym stopniu przetwórstwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Plan zakłada wzrost obrotów po stronie importu o 5,2%, a po stronie eksportu o 5,4%. Wskaźniki te są w zasadzie proporcjonalne do wzrostu produkcji przemysłowej, należy więc uznać je za uzasadnione. Zadania postawione na odcinku eksportu są jednak trudne, przy czym trudność tkwi nie tyle w wielkości wzrostu, ile w zasadniczej zmianie struktury eksportu. Cały bowiem wzrost ma się dokonać poprzez zwiększony eksport maszyn i urządzeń produkcyjnych oraz gotowych wyrobów przemysłowych przy równoczesnym spadku wywozu paliw i surowców, a zwłaszcza towarów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Musimy ograniczać eksport surowców, gdyż nasza gospodarka potrzebuje ich coraz więcej. Musimy to czynić również w stosunku do towarów rolnych, gdyż opłacalność tego eksportu jest niska, a ostatnio w zakresie cukru i jaj uległa zasadniczemu pogorszeniu wobec dużego spadku cen na rynku światowym. W związku z tym plan zakłada wzrost wywozu maszyn i urządzeń produkcyjnych o 15,8% oraz wzrost eksportu konsumpcyjnych towarów przemysłowych o 7,5%. Aby to osiągnąć niezbędny będzie wielki wysiłek zarówno ze strony aparatu handlu zagranicznego, jak i ze strony przemysłu, ponieważ rozwijać eksport maszyn oraz gotowych wyrobów przemysłowych w takim tempie można tylko wtedy, jeśli oferuje się odbiorcom zagranicznym towar w pełni odpowiadający ich wymaganiom co do jakości i co do nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Z realizacją zadań eksportowych przy równoczesnej poprawie opłacalności eksportu wiąże się więc konieczność rozwiązywania wielu problemów technicznych i organizacyjnych, którymi będzie musiał się zająć rząd i wszystkie resorty.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wysoki Sejmie! Zaplanowane na rok przyszły rozmiary produkcji oraz ich realizacja, chociaż wywrą wpływ na kształtowanie się tej produkcji w następnych fazach nowego planu 5-letniego, nie będą mimo wszystko czynnikiem determinującym końcowe jego wyniki. Bardziej natomiast zasadnicze znaczenie dla dalszego rozwoju gospodarki w następnych latach ma plan inwestycyjny. Wymaga więc on nieco bliższego omówienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W planie na rok przyszły przeznacza się na inwestycje łączne nakłady w wysokości 144,9 mld zł, co stanowi w stosunku do nakładów poniesionych w roku bieżącym wzrost o 5,7%. Dynamika inwestycji ma być więc nieco szybsza, niż szacowana obecnie dynamika dochodu narodowego. Na skutek tego udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wzrasta z 17,2% na 17,8%. Należy jednak mieć na uwadze, że kwota przeznaczona na inwestycje jest traktowana jako górny limit, natomiast faktyczny wzrost dochodu narodowego przypuszczalnie ukształtuje się na wyższym poziomie niż się go obecnie szacuje.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W praktyce więc udział inwestycji w dochodzie narodowym wyniesie mniej niż 17,8%. Wynika z tego, że skala wzrostu inwestycji nie jest duża i że nie będą one stanowiły nadmiernego obciążenia dla naszej gospodarki. Wzrost ich nie przekroczy również możliwości wykonawstwa inwestycyjnego, którymi będziemy dysponowali.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Z ogólnej sumy nakładów na inwestycje w gospodarce uspołecznionej przeznacza się 130,4 mld zł, a inwestycje w gospodarce nieuspołecznionej szacuje się na 14,5 mld zł, z czego 5,6 mld zł będzie stanowiła pomoc finansowa państwa udzielana ludności na budownictwo mieszkaniowe w mieście i na inwestycje podejmowane przez gospodarstwa chłopskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zgodnie z dyrektywami IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nakłady na inwestycje zawierają nierozdysponowaną jeszcze rezerwę, wynoszącą łącznie 6,5 mld zł, z czego 2,5 mld zł przypada na centralną rezerwę planu, a 3,9 mld zł na rezerwy ministerstw i prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Rezerwy ministerstw i rad narodowych mają zabezpieczyć zakończenie inwestycji przewidzianych do uruchomienia w tym roku, jeśli terminy ich oddania się opóźnią oraz mają one również pokryć ewentualne niedoszacowanie kosztów. Natomiast rezerwa centralna jest w zasadzie przeznaczana na podjęcie w nowym roku nowych zadań, które okażą się dla gospodarki niezbędne.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Stworzenie w planie inwestycyjnym rezerw czyni ten plan bardziej stabilnym i stwarza warunki do lepszej jego realizacji w ujęciu rzeczowym, z czym jak wiadomo w poprzednich latach sprawa przedstawiała się nie najlepiej i co stanowiło jedną ze słabości naszej działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Podstawowym problemem w planowaniu inwestycji i w ich wykonawstwie jest efektywność procesu inwestycyjnego. Zależy ona obok wysokości kosztów głównie od prawidłowej struktury technicznej i od długości cyklu realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Na wielkość produkcji mały w zasadzie wpływ mają hale budynki, duży natomiast — zainstalowane w nich maszyny i urządzenia produkcyjne. Im szybciej buduje się obiekt, tym krócej środki wyłożone pozostają bezprodukcyjne, tym prędzej można uzyskać wzrost produkcji czy też usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Tendencja do poprawy efektywności procesu inwestycyjnego znajduje swój wyraz w planie. Przejawia się to w spadku udziału robót budowlano-montażowych w ogólnych nakładach z 55,3% na 55,2% i w skróceniu przeciętnego cyklu inwestycyjnego z 5 lat do 4,9 roku. Trudno byłoby jednak uznać wyrażający się w tych wskaźnikach stopień poprawy za wystarczający. Mówią one bowiem, że budujemy nadal zbyt długo i że mniej niż 40% środków przeznaczamy na zakup maszyn i urządzeń. Wynika z tego, że cykle realizacji przyjęte w planie przyszłorocznym nie mogą być utrzymane na lata następne. Wszechstronnej analizy wymaga również sprawa stosunku między nakładami na roboty budowlane a nakładami na maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Plan koncentruje nakłady na inwestycjach produkcyjnych. W nakładach już rozdzielonych na poszczególne działy gospodarki (bez uwzględnienia rezerwy centralnej) na inwestycje produkcyjne przeznacza się 106,4 mld zł, co oznacza wzrost o 4,6%, a na inwestycje nieprodukcyjne 36 mld zł, co stanowi wzrost o 1,8%. Przesunięcie to jest konsekwencją silnego wzrostu nakładów na rolnictwo oraz na przemysł bezpośrednio obsługujący produkcję rolną. Inwestycje w rolnictwie ulegają zwiększeniu o 9,7% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym, a ich udział w ogólnej kwocie nakładów wyniesie 17,2%, w stosunku zaś do inwestycji produkcyjnych udział rolnictwa wyniesie ponad 23%. Będzie to już odpowiadało udziałowi rolnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego. Znika więc dysproporcja, jaka pod tym względem istniała w poprzednich okresach, kiedy to inwestycje rolne nie odpowiadały gatunkowemu ciężarowi rolnictwa w gospodarce narodowej. W uspołecznionych inwestycjach rolnych najsilniej wzrastają nakłady na budownictwo rolnicze — o 16,4% i na melioracje — o 12%. Wartość traktorów, silników i maszyn dostarczonych rolnictwu wzrośnie o 8,5% i wyniesie łącznie około 8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Rozdzielone już nakłady na przemysł wykazują wzrost w stosunku do kwot wydatkowanych w tym roku o 4,2%. Łącznie na przemysł przeznacza się 40,8% ogólnych nakładów. Wzrost koncentruje się głównie w przemysłach: chemicznym, gumowym, drzewnym, energetyce oraz w hutnictwie metali nieżelaznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Mimo większych nakładów inwestycyjnych ilość nowych obiektów przemysłowych oddawanych do użytku będzie w przyszłym roku mniejsza niż w roku bieżącym. Stąd też i przyrost zdolności produkcyjnych płynących z tych źródeł będzie odpowiednio mniejszy. I to właśnie jest jedną z przyczyn, dla których tempo wzrostu produkcji przemysłowej w tym roku cechuje w planie nieco słabnąca dynamika.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Spośród ważniejszych obiektów i urządzeń przemysłowych, które będą oddane do użytku w przyszłym roku, wypada wymienić następujące: dwa bloki energetyczne w elektrowni Adamów o łącznej mocy 250 MW i jeden blok o mocy 125 MW w Stalowej Woli, aglomerownia oraz piąty wielki piec w Hucie im. Lenina, pierwszy ciąg produkcyjny huty aluminium w Koninie, cztery piece przewałowe w hucie cynku w Miasteczku Śląskim, trzy ciągi syntezy amoniaku i mocznika w Puławach, dwa ciągi półspalania gazu i syntezy amoniaku w Zakładach Azotowych Tarnów-II oraz w tychże zakładach wytwórnia aksylonitrylu do produkcji włókien anilana i instalacja do produkcji polichlorku winylu i wreszcie kombinat cementowo-wapienniczy w Nowinach.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Terminowe oddanie do użytku i szybkie opanowanie produkcji w wielkich obiektach, których uruchomienie przewiduje się w przyszłym roku, będzie mieć duże znaczenie dla wykonania, a także dla przekroczenia zadań planowych w zakresie produkcji, zwłaszcza dotyczy to przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Przebieg wykonawstwa tych obiektów powinien więc stać się przedmiotem wzmożonej kontroli ze strony najwyższych organów rządowych, które w razie zachodzących opóźnień powinny podejmować niezbędne środki zapewniające terminowe uruchomienie tych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wydaje się słuszne postulowanie, aby przebieg realizacji podstawowych obiektów, które mają być w ciągu roku przyszłego oddane do użytku, był systematycznie analizowany przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Na inwestycje w transporcie i łączności przeznacza się nakłady o 6,4% większe niż w roku bieżącym, co zwiększy udział tego działu gospodarki narodowej w ogólnych nakładach, podczas gdy w latach poprzednich udział ten malał.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Najsilniej wzrosną tu nakłady na transport lotniczy i żeglugę morską. Poważnie, gdyż o 16,2% zwiększą się wydatki przeznaczone na tabor kolejowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Spośród inwestycji nieprodukcyjnych wzrastają nakłady na budownictwo mieszkaniowe o 7,7% i na szkolnictwo wyższe. W pozostałych działach wielkość nakładów spada, bądź też utrzymuje się na nie zmienionym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W ramach budownictwa mieszkaniowego przewiduje się oddanie do użytku 403.600 izb typu miejskiego, a więc o 25.600 izb więcej niż w roku bieżącym. Zgodnie z nową polityką mieszkaniową najsilniej, gdyż o 40.200 izb wzrośnie budownictwo spółdzielcze, które w coraz szerszym zakresie zastąpić ma budownictwo rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Jednocześnie ze wzrostem nowego budownictwa powinna już w przyszłym roku zaznaczyć się wyraźna poprawa w konserwacji domów. Na remonty bieżące mieszkań przeznacza się bowiem środki o 40% wyższe niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Problematyce inwestycyjnej wszystkie komisje sejmowe poświęciły wiele uwagi. Wyraziło się to w dużej ilości dezyderatów. Niektóre z nich uchwalone przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozwolę sobie zakomunikować Wysokiej Izbie w brzmieniu dosłownym.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dezyderat pierwszy. Niezbędne jest w toku opracowania i realizacji planu 5-letniego gruntowniejsze doinwestowanie przemysłu lekkiego, zwłaszcza pod kątem stworzenia warunków do szybszej modernizacji tego przemysłu w celu podniesienia na wyższy poziom jakości produkcji i stopnia wykończenia produktów tego przemysłu przeznaczonych na eksport i na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dezyderat drugi. Dalszy wzrost produkcji przemysłowej i rolnej wymaga opracowania długofalowego programu rozwiązania problemu magazynów, transportu i opakowań. Problem ten z całą ostrością występuje na odcinku rolnictwa, gdzie wzrasta z roku na rok zarówno podaż artykułów rolnych, jak i zwiększają się w szybkim tempie dostawy środków produkcji dla rolnictwa. Komisja uważa za niezbędne zwrócenie uwagi rządu na potrzeby w tym zakresie spółdzielczości wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dezyderat trzeci. Szybki rozwój spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego wymaga dla osiągnięcia planowanego poziomu ilościowego tego budownictwa i dla prawidłowego terenowo rozmieszczenia nowych mieszkań starannej kontroli rozdziału kredytów przeznaczonych na budownictwo spółdzielcze. W przeciwnym razie może zaistnieć niebezpieczeństwo nadmiernej koncentracji budownictwa spółdzielczego w wielkich miastach, gdzie spółdzielczość mieszkaniowa ma tradycje, a zbyt powolny jego rozwój w małych miastach i osiedlach oraz w nowych okręgach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Obywatele Posłowie! Jednym z centralnych założeń planu jest dalsze umocnienie równowagi rynkowej przy równoczesnej poprawie zaopatrzenia handlu w artykuły najbardziej poszukiwane przez konsumentów. Znajduje to swój wyraz zarówno w ogólnych wskaźnikach dotyczących wzrostu dostaw oraz sprzedaży, jak i w wielkościach dostaw poszczególnych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Masa towarowa dostarczana dla handlu ma wzrosnąć w przyszłym roku o 7,2%, sprzedaż zaś — o 5,8%. Większy wzrost dostaw niż sprzedaży wykazuje, że przewiduje się na koniec roku większy niż w tym roku przyrost zapasów i, co za tym idzie, pewne zwolnienie szybkości obrotów w handlu. Ma to na celu stworzenie szerszych możliwości wyboru dla nabywców. Ogólny stan zapasów towarów rynkowych ma wynieść na koniec roku ponad 91 mld zł, co z górą 2-krotnie przewyższy ilość pieniądza w obiegu, i powinno zagwarantować spokój na rynku. Od strony ogólnej wielkości dostaw założenia planu nie mogą więc budzić zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Poważny wysiłek podejmuje się w planie dla lepszego zaopatrzenia ludności w mięso i wyroby mięsne, zmniejszając w tym celu wydatnie, gdyż o 70 tys. ton eksport. Dostawy mięsa i przetworów oraz drobiu wzrosną procentowo w przyszłym roku o 8,7%. W związku z tym konsumpcja mięsa na jednego mieszkańca przekroczy w przyszłym roku 50 kg. Będzie więc ona równa spożyciu na Węgrzech, a wyższa niż w Holandii w roku gospodarczym 1963/64. Przy równoczesnym wzroście dostaw jaj o 10% i ryb o 12% powinna nastąpić odczuwalna dla ludności poprawa zaopatrzenia w artykuły białkowe, nie ma jednak pewności, czy silnie zarysowany w tym roku popyt na mięso zostanie w pełni pokryty.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W zakresie natomiast takich artykułów, jak: mleko, tłuszcze wieprzowe, margaryna, przetwory zbożowe, cukier — potrzeby rynku zostaną w pełni zaspokojone.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Znacznie, gdyż o ponad 19% zwiększy się zaopatrzenie rynku w wyroby czekoladowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dostawy warzyw i owoców będą zależeć od urodzaju. Powinny one jednak być wyższe niż w tym roku, który jak wiadomo, był dla owoców i warzyw wybitnie niepomyślny, co w zasadniczym stopniu wpłynęło na podwyżkę kosztów utrzymania. Można więc przewidywać, że w przyszłym roku koszty te powinny wykazać nieco inną dynamikę, a mianowicie obniżyć się.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Łączna ilość tkanin dostarczona w metrażu i odzieży wzrasta o około 5% w tkaninach bawełnianych, jedwabnych i lnianych, w tkaninach zaś wełnianych utrzymuje się w zasadzie na poziomie roku bieżącego. Powinno to w zasadzie zaspokoić popyt, pewne jednak trudności mogą być w zakresie tkanin pościelowych i flanel.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Dostateczne pod względem ilościowym będą również dostawy obuwia; wzrastają one o ponad 6,7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W zakresie dóbr trwałego użytku, takich jak rowery, motocykle, zegarki, pralki, lodówki, telewizory, maszyny do szycia, radia — podaż pokryła popyt już w tym roku i będzie również całkowicie wystarczająca w roku przyszłym. Podobnie ma się sprawa w zakresie artykułów mydlarskich i kosmetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Tak więc w układzie według grup asortymentowych towarów konsumpcyjnych plan w zasadzie zapewnia równowagę rynkową. Otwarte natomiast pozostają problemy jakości oraz bogactwo wyboru w poszczególnych asortymentach. Poprawa na tym odcinku nie zależy jednak od ustaleń planu, ponieważ nie da się tego zaplanować. Jak wiadomo, odeszliśmy od szczegółowego ustalania w planie zadań asortymentowych. Będzie to zależeć przede wszystkim od starań zarówno organizacji handlowych, które powinny śledzić bacznie kształtowanie się popytu i dostosowywać do niego swe zamówienia, jak i od przedsiębiorstw przemysłowych, w których ręku leży głównie poprawa jakości. Duże znaczenie ma również, zwłaszcza w zapewnieniu regularnego zaopatrzenia rynku, zgranie zamówień handlu wewnętrznego i zagranicznego, aby nie występowały zjawiska okresowego znikania z rynku towarów, dlatego że cała ich kwartalna niekiedy produkcja została z góry przeznaczona na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Przyjęcie i praktyczne zastosowanie w planowaniu operatywnym przedsiębiorstw ustalonej przez IV Plenum KC PZPR zasady, że o wielkości i charakterze planu przedsiębiorstwa produkującego na rynek decydują nie odgórne, dyrektywne wskaźniki, lecz konkretne zamówienia odbiorców oraz zniesienie jako podstawowego kryterium oceny przedsiębiorstwa wykonania planu produkcji globalnej stwarza podstawy do prawidłowego ukształtowania się wzajemnych stosunków między handlem a przemysłem. Szansa ta powinna być przez obie strony wykorzystana w jak najszerszym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W zakresie dostaw na rynek artykułów niekonsumpcyjnych nastąpi wzrost, wynoszący 9,6% przy równoczesnej poprawie rozdziału tych towarów w układzie terenowym. Założono wynoszący 11,1% wzrost dostaw cementu oraz ponad 20-procentowy wzrost dostaw płyt azbestowo-cementowych. Przewiduje się również większe dostawy tarcicy, a także płyt pilśniowych i wiórowych. Dostawy materiałów ściennych z uspołecznionych zakładów wzrastają tylko o 5,4%, a więc są nieproporcjonalne do rozwoju budownictwa chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W zakresie wyrobów hutniczych przewiduje się wydatną poprawę — wzrost o 14%, w zakresie zaś takich poszukiwanych przez wieś artykułów, jak łańcuchy, gwoździe, siatki druciane, drobne narzędzia gospodarskie — zakłada się pełne zaspokojenie potrzeb rynku wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wysoka Izbo! Odbiciem finansowym zadań Narodowego Planu Gospodarczego jest budżet, który gromadzi znaczną część dochodów osiągniętych przez jednostki gospodarcze i przez ludność, a następnie dokonuje ich rozdziału na różne cele finansowane przez państwo, a wśród nich przede wszystkim na cele gospodarcze oraz na cele socjalne i kulturalne. W ten sposób za pośrednictwem budżetu dokonuje się u nas wtórnego podziału około 40% dochodu narodowego. W roku przyszłym wskaźnik ten jednak nieco się obniży, ponieważ w projekcie budżetu, co należy przywitać z uznaniem, znalazły już swój wyraz uchwały IV Plenum KC PZPR, dotyczące zmian w planowaniu i zarządzaniu gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Podstawowym założeniem nowego systemu finansowego jest spotęgowanie gospodarności przedsiębiorstw przez silniejsze zainteresowanie ich rentownością produkcji przy równoczesnym uwzględnieniu interesów ogólnospołecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W tym celu zostaje zwiększony udział przedsiębiorstw i zjednoczeń w wygospodarowanym zysku, z którego to zwiększonego udziału będą one musiały obecnie pokryć wszystkie swe potrzeby eksploatacyjne i inwestycyjne, zaciągając w razie konieczności oprocentowany kredyt bankowy. Natomiast budżet nie będzie już udzielał im bezzwrotnych dotacji na uzupełnienie środków obrotowych i na wydatki inwestycyjne. Rozszerza to pole samodzielnego działania i inicjatywy gospodarczej przedsiębiorstw, a równocześnie zmusza je do bardziej starannego rachunku nakładów i wyników. Kto bowiem osiągnie niższą rentowność, ten automatycznie będzie miał mniejszy fundusz zakładowy i mniejsze środki na rozwój przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Skutki tych zmian wyrażają się w budżecie zmniejszeniem zarówno dochodów, jak i wydatków, o sumę ponad 9 mld zł. W tej więc skali budżet jest po obydwu stronach nieporównywalny z budżetami poprzednimi.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Projekt budżetu, uwzględniając już autopoprawki rządu wniesione do pierwotnego tekstu przedstawionego Sejmowi, zamyka się nadwyżką 5,5 mld zł, gdyż suma dochodów ma wynieść około 305.100 mln zł, a wydatków 299.600 mln zł. Wymóg równowagi budżetu jest więc dotrzymany. Dodatkowym zaś jej zabezpieczeniem jest centralna, nie rozdysponowana jeszcze rezerwa rządu w wysokości 3,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Źródłami zwiększenia dochodów budżetu będą w przyszłym roku tylko trzy następujące źródła: akumulacja finansowa uspołecznionych przedsiębiorstw oraz wpłaty z tytułu ubezpieczeń społecznych i wpłaty z podatku od wynagrodzeń. Natomiast podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej w sumie będą nieco niższe niż w roku bieżącym, ponieważ wpływy z podatku gruntowego ulegną zmniejszeniu o 0,2%, a wpływy z podatku obrotowego i dochodowego od nieuspołecznionej gospodarki miejskiej zwiększą się tylko o 0,4%.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Utrzymanie na nie zmienionym poziomie obciążenia finansowego wsi tłumaczy się przewidywanym w przyszłym roku zmniejszeniem jej dochodów płynących ze skupu przez państwo artykułów rolnych. Stabilizacja zaś obciążeń podatkowych gospodarki nieuspołecznionej w mieście jest wyrazem polityki popierania rozwoju indywidualnego rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Warto podkreślić, że w związku ze zmianą systemu finansów państwowych zjawia się po raz pierwszy w budżecie we wpływach od przedsiębiorstw uspołecznionych nowa pozycja, wynosząca około 6 mld zł z tytułu oprocentowania środków trwałych w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zadania w zakresie akumulacji finansowej przedsiębiorstw uspołecznionych, stanowiącej główne źródło dochodów naszego państwa, nie są nadmierne. Wzrost akumulacji wyprzedza tylko nieznacznie wzrost produkcji. Obniżka kosztów ma wynieść tylko 0,5%. Kryje się tu więc dodatkowa rezerwa zarówno planu gospodarczego, jak i budżetu. Rezerwa — bardzo ważna, gdyż zwiększająca rozmiary produkcji i dochodu narodowego bez dodatkowego zużycia surowców i materiałów, których nie mamy przecież w nadmiarze.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Zmiany w systemie finansowym pociągają za sobą również inne niż w latach poprzednich proporcje w układzie wydatków budżetowych. Zmniejsza się mianowicie centralne finansowanie potrzeb gospodarczych kraju, co ma znaczenie nie tylko formalne, lecz również merytoryczne, gdyż daje wyraz dążeniu do wzmocnienia rozrachunku gospodarczego. Kwoty, którymi budżet będzie w przyszłym roku zasilał poszczególne działy gospodarki narodowej maleją, z wyjątkiem rolnictwa, gdzie następuje wzrost z 22.917 mln zł na 23.389 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Mimo zmniejszającego się zakresu finansowania przez budżet potrzeb gospodarki, wydatki na ten cel stanowić będą nadal główną jego pozycję. Ich udział procentowy w całości budżetu wyniesie bowiem około 53%. Zasadnicza treść naszego budżetu, polegająca na centralnym sterowaniu rozwojem gospodarczym kraju przez państwo przy pomocy środków finansowych zostanie więc nadal utrzymana. Finansowanie przez budżet inwestycji gospodarczych ulega zmniejszeniu, ponieważ wszystkie inwestycje zjednoczeń i przedsiębiorstw będą na przyszłość prowadzone na podstawie własnych środków i kredytu bankowego. Mimo to wydatki na inwestycje stanowić będą nadal dominującą część świadczeń finansowych budżetu na rzecz gospodarki. W roku przyszłym wyniosą one 47,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Poważną pozycję będą stanowić wydatki na rzecz popierania rozwoju produkcji rolnej zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośrednio przez stosowanie dotacji do produkcji nawozów sztucznych, pasz, niektórych maszyn rolniczych itp. Łączna kwota przeznaczona z budżetu bezpośrednio na inwestycje rolne wyniesie 12 mld zł, czyli około 40% całości nakładów inwestycyjnych w rolnictwie uspołecznionym i indywidualnym. Inne bezpośrednie wydatki na rzecz popierania produkcji rolnej zamkną się kwotą około 11,3 mld zł. Chodzi tu o takie pozycje, jak przede wszystkim przelewy na Fundusz Rozwoju Rolnictwa, a oprócz tego wydatki na pokrycie strat gospodarstw rolnych, wydatki na nasiennictwo, wydatki na weterynarię, na konserwacje urządzeń melioracyjnych, na odszkodowania dla hodowców itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Odrębną, nie obciążającą budżetu formą pomocy państwa dla rolnictwa są kredyty, które wzrosną w przyszłym roku do ponad 17 mld zł, z czego na kredyty inwestycyjne przypadnie 5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Na finansowanie nauki, oświaty, ochrony zdrowia, kultury i świadczeń społecznych, przeznacza się w budżecie 56.093 mln zł, co oznacza w stosunku do roku bieżącego wzrost o 6,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Najsilniej, gdyż o ponad 17% wzrastają wydatki na finansowanie badań naukowych w instytutach i innych placówkach naukowo-badawczych. Zważywszy, że jeszcze silniej, gdyż o ponad 36% wzrastają nie figurujące w budżecie wydatki na rozwój badań naukowych z Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego wypada stwierdzić, że państwo podejmuje poważny wysiłek w celu stworzenia nauce polskiej sprzyjających warunków rozwoju. Wysiłek ten jest konieczny, gdyż we współczesnych warunkach nauka stała się decydującą siłą motoryczną rozwoju ekonomicznego, związaną coraz bardziej bezpośrednio z procesem społecznej reprodukcji. Wydatki na naukę cechuje najwyższa efektywność ekonomiczna. Powinniśmy więc łożyć na nią coraz więcej, jeśli chcemy osiągnąć szybki przełom w zakresie nowoczesności naszej produkcji, bez czego trudno byłoby nam dotrzymać kroku innym krajom w rozwoju ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wydatki netto na oświatę i kulturę wzrosną łącznie z inwestycjami w przyszłym roku o 8,3%. Na bieżące wydatki w zakresie oświaty i wychowania przeznacza się 13.105 mln zł, czyli o 8,7% więcej aniżeli w roku bieżącym. Zabezpiecza to niezbędne środki do realizacji reformy szkolnictwa, która w tej dziedzinie jest najważniejszym zadaniem państwowym w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Ponieważ tak zwany wyż młodzieżowy przesuwa się z wieku obowiązku szkolnego na wiek pozaszkolny, musi temu towarzyszyć niezbędny rozwój szkolnictwa zawodowego, a równocześnie musimy także zawczasu przygotowywać warunki do wydatnego zwiększenia w następnych latach rekrutacji do szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W związku z tym wydatki bieżące na szkolnictwo zawodowe wzrastają o 11,5%, a na szkolnictwo wyższe — o 8,3%.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Na kulturę i sztukę budżet przeznacza 3,2 mld zł, to jest o 6,3% więcej niż w tym roku. Wzrost dotyczy głównie przedsiębiorstw artystycznych w związku z uruchomieniem Teatru Wielkiego Opery i Baletu. Drugą podstawową pozycją podnoszącą wydatki jest rozwój telewizji i radia.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wydatki na ochronę zdrowia, kulturę fizyczną i świadczenia społeczne wyniosą łącznie 23,1 mld zł, w tym na ochronę zdrowia 20,1 mld zł. Ich wzrost wynosi 3,2%. W ramach tych wydatków około 200 mln zł przeznacza się na podwyższenie w szpitalach norm finansowych na leki.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wydatki z tytułu ubezpieczeń społecznych zwiększą się o 1,7 mld zł, czyli o 5,3%. Wzrost ten związany jest ze zwiększeniem się liczby ubezpieczonych i średnich płac oraz z przyrostem rent. Wpływ na wzrost świadczeń z ubezpieczeń społecznych ma objęcie tymi ubezpieczeniami również indywidualnego rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Nową pozycją w budżecie jest kwota 2,5 mld zł przeznaczona na dodatki mieszkaniowe, rekompensujące ludności podwyżkę czynszu.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Obywatele Posłowie! W toku obrad komisji sejmowych uchwalono wiele poprawek zarówno do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966, jak i do projektu ustawy budżetowej. Poprawki te są ujęte w doręczonych Obywatelom Posłom drukach sejmowych, nie będę więc ich wyliczał ani omawiał punkt za punktem, a ograniczę się tylko do ogólnej ich charakterystyki.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Część poprawek została wniesiona przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów po rozpatrzeniu wniosków i propozycji innych komisji sejmowych, część zaś ma charakter autopoprawek wniesionych przez rząd.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Z ważniejszych poprawek do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na uwagę zasługuje przede wszystkim podniesienie o 100 tys. ton dostaw cementu na rynek, w tym 95 tys. ton dla poprawy zaopatrzenia budownictwa indywidualnego na wsi i 5 tys. ton dla indywidualnego budownictwa robotniczego na Śląsku. Uchwalając tę poprawkę, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów kierowała się potrzebą stworzenia warunków umożliwiających pełną realizację programu założonego w tym zakresie na obu wymienionych odcinkach, czego, zdaniem Komisji, przeznaczone na rynek dostawy materiałów ściennych nie mogły w pełni zabezpieczyć.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Druga z ważniejszych poprawek dotyczy podniesienia o 21 mln zł nakładów inwestycyjnych w gospodarce leśnej, z przeznaczeniem na szerszy program budowy dróg leśnych i budownictwa mieszkaniowego dla pracowników leśnictwa. Poprawka ma przede wszystkim na celu podniesienie efektywności gospodarki leśnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Poprawki wniesione do projektu ustawy budżetowej podnoszą w ostatecznym wyniku sumę dochodów budżetu państwa o 1.790.497 tys. zł w stosunku do pierwotnej kwoty przedłożenia rządowego, a sumę wydatków o 38.714 tys. zł. Wzrost wpływów płynie w całości z podwyższenia akumulacji finansowej w przedsiębiorstwach uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Z poprawek wniesionych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów na uwagę zasługują następujące:</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PoselBlinowskiFranciszek">1)podniesienie o 1,50 zł normy na wyżywienie w szpitalach psychiatrycznych, co w sumie daje 21 mln zł na rok;</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PoselBlinowskiFranciszek">2)zwiększenie o 6,5 mln zł dotacji na różne formy pomocy społecznej świadczonej przez Polski Czerwony Krzyż, Polskie Towarzystwo Opieki Społecznej, Związek Głuchoniemych, Związek Ociemniałych i Polski Związek Inwalidów Wojennych; chodzi tu między innymi o zwiększenie zakresu domowej pomocy pielęgniarskiej dla osób pozbawionych opieki domowej ;</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PoselBlinowskiFranciszek">3)zwiększenie o 8 mln zł dotacji budżetowej na pomoc społeczną w kilku województwach, w których dotacja na ten cel była proporcjonalnie wyraźnie niższa niż w pozostałych województwach;</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PoselBlinowskiFranciszek">4)zwiększenie o 2,5 mln zł dotacji na zakup sprzętu dla szkolnych klubów sportowych w związku ze zwiększeniem się liczby starszych dzieci w szkołach na tle powszechnego wprowadzania VIII klasy.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Intencje, którymi kierowała się Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów są tak oczywiste, że nie wymagają żadnych dodatkowych motywacji ani komentarzy.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wysoki Sejmie! Kończąc omawianie podstawowych założeń i zadań planu gospodarczego i budżetu na rok przyszły, czuję się w obowiązku przedstawić ich ogólną charakterystykę dokonaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Jest ona następująca: — „Podstawowe proporcje planu i budżetu zostały ustalone prawidłowo, zadania wytyczone w planie są realne, zewnętrznie zharmonizowane i zaspokajają stosownie do istniejących możliwości najpilniejsze i najważniejsze potrzeby społeczne, zabezpieczając równocześnie dalszy zrównoważony rozwój gospodarki oraz oświaty i kultury”.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W związku z tą oceną wnoszę o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966 i podstawowych założeniach na rok 1967 (druk nr 19) z uwzględnieniem poprawek wyszczególnionych w druku nr 23 oraz projektu ustawy budżetowej na rok 1966 (druk nr 20) z uwzględnieniem poprawek wymienionych w druku nr 24.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1966 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 r. (druki nr 12, 15, 16 i 21).</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Konstanty Dąbrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Na podstawie obecnie już posiadanych danych możemy stwierdzić, że mimo wielu trudności i niepełnej realizacji niektórych zadań, wykonanie planu gospodarczego bieżącego pięciolecia stanowi wielki postęp w rozbudowie bazy produkcyjnej naszego kraju i jest dalszym wielkim wkładem w dzieło rozwoju naszej gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Rok temu, zabierając głos na posiedzeniu Sejmu III kadencji, omówiłem warunki, które w latach 1962—1963 spowodowały przejściowe osłabienie tempa rozwoju naszej gospodarki. Przedstawiając uwagi Najwyższej Izby Kontroli do sprawozdań rządu oraz wniosek w przedmiocie absolutorium dla rządu, chciałbym przy omawianiu wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa w 1964 r. nawiązać do ówczesnej oceny.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wyniki gospodarcze 1964 r. zajmują szczególne miejsce w procesie realizacji bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">To, co jest charakterystyczne dla roku 1964, to przede wszystkim znaczne przyśpieszenie tempa rozwoju naszej gospodarki w porównaniu z 1963 r. Po okresie bowiem dużych trudności gospodarczych, jakie wystąpiły w 1962 i 1963 r., i które były przyczyną znacznego napięcia w gospodarce narodowej, osiągnięte zostało w 1964 r. wyraźne wzmocnienie sytuacji gospodarczej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W przemyśle osiągnięto w 1964 r. wzrost produkcji o 9,3%, podczas gdy w 1963 r. wzrost ten wynosił 5,5%. Korzystny był przebieg wykonania zadań w przemyśle wydobywczym i energetyce. Pozwoliło to między innymi na przezwyciężenie trudności paliwowo-energetycznych, które utrudniały pracę przemysłu i transportu w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Nastąpił dalszy wydatny wzrost udziału w ogólnej produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego, gałęzi decydujących o możliwościach technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Bardziej korzystnie niż w latach poprzednich ukształtowały się proporcje w ilości wytworzonych dóbr grupy środków produkcji i środków konsumpcji. W obydwu grupach nastąpił znaczny wzrost produkcji, przy czym w porównaniu z latami poprzednimi rozpiętość tempa wzrostu między nimi zmniejszyła się.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przyrost produkcji osiągnięty został w znacznie wyższym stopniu niż w 1963 r. wskutek wzrostu wydajności pracy, przy jednoczesnym utrzymaniu wzrostu zatrudnienia w granicach założonych w planie.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotnym osiągnięciem w gospodarce 1964 r. był wzrost usług transportu, który szczególnie w latach 1962—1963 nie nadążał za wzrostem potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła w 1964 r. tylko o około 1,2%, co wiąże się z nieurodzajem zbóż, spowodowanym niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi; uzyskano natomiast wysokie zbiory okopowych. Dobre z kolei zbiory ziemniaków umożliwiły znaczny wzrost pogłowia trzody chlewnej, której stan przekroczył w 1964 r. najwyższe pogłowie uzyskane w 1962 r. Podkreślenia również wymaga fakt utrzymania pogłowia bydła, mimo niekorzystnej sytuacji paszowej, spowodowanej nieurodzajem zbóż i siana. Istotne znaczenie w tej sprawie miała zwiększona pomoc państwa w dostawach pasz dla gospodarstw rolnych, z czym związany był między innymi ponadplanowy import zbóż paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Należy podkreślić osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, wyrażające się szczególnie w dalszym wzroście ich towarowości oraz w zagospodarowaniu nowych powierzchni uprawnych, przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Obok doraźnie podejmowanych środków dla rozwoju produkcji rolnej, rok 1964 cechuje podjęcie środków o charakterze działania długofalowego. Przy ogólnym wzroście nakładów w gospodarce narodowej na inwestycje o 4,3%, nakłady inwestycyjne na rolnictwo wzrosły w 1964 r. o 19,4%.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1964 r. bardziej korzystnie ukształtował się bilans handlu zagranicznego, a to w związku z pomyślnym wykonaniem zadań eksportowych. Ponad plan wzrósł eksport węgla i energii elektrycznej, a szczególnie pozytywnym objawem był dalszy wzrost eksportu maszyn i urządzeń. Poważny wzrost eksportu nie zapewnił jednak osiągnięcia w pełni zaplanowanej poprawy bilansu płatniczego, o czym zadecydowała konieczność zwiększenia ponad plan importu, głównie importu zboża i pasz.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1964 r. prowadzone były dalsze prace nad metodami analizy w dziedzinie badania ekonomicznej efektywności handlu zagranicznego, co ma istotne znaczenie zarówno dla podejmowania operatywnych decyzji przy zawieraniu transakcji i ich realizacji, jak i studiów nad kierunkami rozwoju najbardziej opłacalnych gałęzi produkcji eksportowej i dokonywania w związku z tym odpowiednich nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Ważnym czynnikiem poprawy sytuacji gospodarczej, charakterystycznym dla 1964 r., były postępy w zagospodarowaniu obiektów inwestycyjnych, realizowanych w latach 1961—1963. Na skutek oddania w 1964 r. do eksploatacji wielu nowych obiektów, nastąpił znaczny wzrost zdolności produkcyjnych przemysłu, co z kolei było jednym z istotnych czynników wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W budownictwie mieszkaniowym oddano do użytku 491 tys. nowych izb mieszkalnych, to jest o 13,3% więcej niż w 1963 r. Na dalszą poprawę sytuacji mieszkaniowej ludności — obok nowego budownictwa — istotny wpływ mieć będzie realizacja zadań w zakresie poprawy gospodarki remontowej i konserwacji zasobów mieszkaniowych, co łączy się z przeznaczeniem zwiększonych środków na te cele.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Syntetycznym wyrazem poprawy w gospodarce było uzyskanie ponadplanowego wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Dochód wytworzony, mierzony w cenach stałych, był w 1964 r. o 6,7% wyższy niż w roku poprzednim. Był to również wzrost szybszy niż średni z lat 1961—1963. Oznacza to przekroczenie planu dochodu narodowego wytworzonego o przeszło 21 mld zł. W związku z pomyślnym ukształtowaniem się dochodu wytworzonego, dochód do podziału wzrósł w cenach stałych o 4,9%. W rezultacie przyrost funduszu spożycia indywidualnego i zbiorowego oraz inwestycji netto był większy niż w 1963 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Dalszy postęp osiągnięto w dziedzinie oświaty i kultury. Planowane zadania w zakresie szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego oraz wyższego zostały wykonane. Sukcesywnie prowadzono prace związane z realizacją reformy szkolnictwa podstawowego. Wzrosła — w porównaniu z 1963 r. — produkcja książek, gazet i czasopism zarówno pod względem tytułów, jak i nakładów. Osiągnięto również postęp w upowszechnianiu radia i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Na tle osiągnięć gospodarczych 1964 r. pragnę przedstawić niektóre problemy tego okresu, zachowujące i obecnie swoją aktualność, których rozwiązanie wymaga długofalowego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W odniesieniu do przemysłu, chciałbym poruszyć problem, któremu w 1964 r. nadano większą niż kiedykolwiek rangę, a mianowicie zagadnienie jakości i nowoczesności produkcji. Przy ocenie tego problemu należy uwzględnić, że w procesie realizacji kolejnych planów gospodarczych nastąpił wzrost udziału w produkcji takich gałęzi przemysłu, które w poważnym stopniu wpływają i umożliwiają podniesienie technicznego poziomu gospodarki narodowej, a więc przemysłu maszynowego, chemicznego i energetycznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1964 r. nakreślono dla całego przemysłu, a szczególnie przemysłu maszynowego, długofalowy program podniesienia poziomu nowoczesności produkcji. Podjęto prace nad sklasyfikowaniem produkowanych wyrobów według trzech grup: grupy A — wyrobów o standardzie światowym, którą należy rozwijać, grupy B — wyrobów o poziomie uzasadniającym kontynuowanie produkcji przez określony czas i grupy C — wyrobów, których poziom kwalifikuje je do stopniowego wycofywania z produkcji. Klasyfikacja ta jest punktem wyjściowym dużej pracy na tym odcinku i stwarza warunki do realizacji założonego programu.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1964 r. pogłębione zostały prace zarówno w zakresie rozszerzenia badań naukowych, jak i większego zbliżenia nauki do potrzeb produkcji. Wyrazem zastosowanych środków jest między innymi zwiększenie i umocnienie roli Komitetu Nauki i Techniki jako organu koordynującego i wiodącego, powołanie nowych instytutów i zwiększenie bazy instytutów istniejących, zaktualizowanie tematyki ich prac; zwiększono środki dla zakładów przemysłowych na cele wynalazczości i racjonalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotne znaczenie ma decyzja podjęta w sprawie zwiększonego zakupu licencji zagranicznych na produkcję wyrobów o wyższym standardzie technicznym i użytkowym tam, gdzie to może mieć istotny wpływ na obniżenie kosztów i osiągnięcie szybszych efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Konieczność podjęcia i kontynuowania we wszystkich dziedzinach prac nad podnoszeniem jakości i nowoczesności produkcji jest ściśle związana ze sprawą systematycznego podnoszenia ekonomicznej efektywności naszej gospodarki narodowej oraz możliwości dalszego zwiększenia eksportu, jednego z istotnych warunków rozwoju naszej gospodarki narodowej i coraz pełniejszego i obfitszego zaspokajania stale rosnących potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Problem podnoszenia jakości i nowoczesności wymaga odpowiedniego ukierunkowania polityki inwestycyjnej, rozwoju badań naukowych i podnoszenia kwalifikacji kadr. Realizacja tego zadania jest nieodłącznie jednak związana również z koniecznością podnoszenia wymagań i odpowiedzialności za wykonanie poruczonych zadań na każdym stanowisku, stałego usprawniania organizacji pracy w przedsiębiorstwach, jak i dyscypliny przestrzegania istniejących i obowiązujących zasad technologii. W tym zakresie kontrole Najwyższej Izby Kontroli stwierdzają w wielu przedsiębiorstwach wiele braków. Szczególnie rażące są przykłady braku dyscypliny zachowania obowiązujących norm technologicznych, niewłaściwego wykorzystania precyzyjnych maszyn, używania niewłaściwych surowców, niedopuszczalnego skracania procesów produkcyjnych, wykończeniowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Szczególnej uwagi wymaga sytuacja w przedsiębiorstwach wytwarzających artykuły zaopatrzenia produkcyjnego i inwestycyjnego, zwłaszcza w niektórych branżach przemysłu ciężkiego i chemicznego. Należy zauważyć, że w tej sferze w mniejszym stopniu działają takie bodźce, jak presja konsumenta, opinia społeczna, żądania importera, które większą rolę odgrywają w przemyśle dostarczającym artykuły na rynek oraz na eksport. W związku z tym coraz większego znaczenia nabiera sprawa dyscypliny realizacji umów między przedsiębiorstwami kooperującymi, między inwestorem a wykonawcą, gdyż — jak to wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli — stan w tej dziedzinie jest niezadowalający. Wyrazem tego jest rozmiar wzajemnie płaconych kar za nieterminowe, nieodpowiednie jakościowo i asortymentowo dostawy objęte umowami.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Jak to z powyższych uwag wynika, działanie niezbędne dla poprawy w dziedzinie podniesienia jakości i nowoczesności produkcji jest złożone i wielokierunkowe. Wiele uwagi rząd w pracach swoich poświęcał sprawie jakości wyrobów przemysłowych jako problemowi o wielkim znaczeniu ekonomicznym i społecznym. W tym zakresie podjęto szereg długofalowych środków organizacyjnych i ekonomicznych. Szczególnej uwagi i studiów wymaga sprawa ustalenia takiego systemu bodźców, który powodowałby stałe zainteresowanie zakładów wprowadzaniem nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji doniosłe znaczenie mieć będzie realizacja uchwał o dalszym doskonaleniu systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową. Problematyka nowoczesności i jakości wyrobów jako zadanie długofalowe — staje się jednym z głównych zadań przemysłu w nadchodzącej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przechodząc do omówienia niektórych problemów rolnictwa w 1964 r., pragnę podkreślić, że jeżeli mimo niesprzyjających warunków atmosferycznych nastąpił wzrost globalnej produkcji rolnej w porównaniu z 1963 r., a jednocześnie stworzono korzystną bazę wyjściową dla wzrostu produkcji w bieżącym roku, to w dużej mierze z tego względu, iż rok 1964 przeszedł w rolnictwie pod znakiem wysokiego wzrostu środków przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wydatnie wzrosły nakłady na meliorację, budownictwo gospodarcze, mechanizację, a w tym na rozwój zaplecza technicznego i przygotowanie fachowych kadr dla potrzeb rolnictwa. Jak już wspomniałem, łączne nakłady na rolnictwo wzrosły w 1964 r. w porównaniu z rokiem poprzednim o 19,4%, przy wzroście nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce narodowej o 4,3%.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Rolnictwo uzyskało pod zbiory 1964 r. o 7,5% więcej nawozów niż w 1963 r. Dostawy ziarna kwalifikowanego wzrosły blisko o jedną czwartą, a zużycie chemicznych środków ochrony roślin — o jedną trzecią. Dostawy traktorów, silników i maszyn rolniczych wzrosły w 1964 r. o 6,4%, a liczba traktorów przekroczyła w całym rolnictwie 100 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Zapewnienie warunków do rozwoju produkcji zwierzęcej było w 1964 r. przedmiotem szeregu uchwał rządu, w wyniku których zwiększono zaopatrzenie rolnictwa i rozszerzono bodźce ekonomiczne stymulujące wzrost hodowli bydła. Wybudowanie 100 tys. nowych silosów pozwoliło zwiększyć ilość pasz dla bydła. Duże znaczenie dla poprawy bilansu paszowego miał również dalszy poważny wzrost sprzedaży pasz oraz stworzenie korzystniejszych relacji cen zbóż i mieszanek paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Dziedziną rolnictwa, w której efektywność wzrastających nakładów nie może jeszcze zadowalać, jest melioracja łąk i pastwisk. Mimo że rok 1964 przyniósł poprawę w działalności przedsiębiorstw melioracyjnych i konserwacyjnych oraz spółek wodnych, to w przebiegu melioracji i w zagospodarowaniu pomelioracyjnym, a także w eksploatacji wybudowanych urządzeń występowało jeszcze sporo niedociągnięć. Kontrole dużych kompleksów melioracyjnych stwierdzały występowanie nadmiernych, nawet wieloletnich wydłużeń cyklu inwestycyjnego, począwszy od melioracji podstawowych do pomelioracyjnego zagospodarowania użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Na niepełne osiągnięcie efektów wpływało niedostateczne przestrzeganie zasad kompleksowości robót oraz niepodejmowanie na zmeliorowanych kompleksach uzupełniających inwestycji, które warunkują pełne wykorzystanie zmeliorowanych użytków. Część tych niedociągnięć wynikała z braku koncentracji środków i nie zawsze dość racjonalnego rozdysponowania posiadanych środków.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Należy stwierdzić wyraźny postęp w 1964 r. w wykorzystywaniu przez kółka rolnicze maszyn i traktorów, co wyraziło się między innymi w przepracowaniu przez traktory kołek średnio około 1.000 godzin rocznie, a więc zbliżenie się do granicy, która stwarza podstawę rentowności mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Osiągnięcia kółek rolniczych uwarunkowane były poważnym wzrostem troski aktywu chłopskiego o majątek społeczny oraz poprawą usług państwowych ośrodków maszynowych w zakresie remontów i konserwacji sprzętu traktorowo-maszynowego. Do poprawy technicznej obsługi sprzętu kółek rolniczych przyczyniła się również stopniowa koncentracja tego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Należy jednak stwierdzić, że dalszy pomyślny postęp mechanizacji rolnictwa, w tym również i w kółkach rolniczych, wymaga dalszej poprawy jakości produkowanego sprzętu, jak i rozszerzenia asortymentu maszyn oraz zwiększenia i usprawnienia dostaw części zamiennych, gdyż w 1964 r. zaznaczyły się w tej dziedzinie pewne dysproporcje. Wyrazem tego było między innymi pogorszenie się w kółkach rolniczych wskaźnika ilości maszyn towarzyszących, przypadających na 100 traktorów. Wynikało to między innymi z braku niektórych maszyn towarzyszących lub nieodpowiedniego układu asortymentowego dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1964 r. nastąpiło dalsze ożywienie i zainteresowanie wsi rozwojem budownictwa; w związku z tym mimo poważnego wzrostu dostaw materiałów budowlanych, zapotrzebowanie w tym zakresie nie mogło być w pełni zaspokojone. W tych warunkach szczególnego znaczenia nabiera oszczędne i właściwe wykorzystanie istniejących rezerw zarówno w produkcji, jak i w zużyciu tych materiałów w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W celu stałego podnoszenia efektywności ekonomicznej nakładów przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej, Ministerstwo Rolnictwa i rady narodowe oraz zainteresowane jednostki przemysłu i handlu podjęły szereg istotnych kroków dla usunięcia występujących niedociągnięć. Wiele spraw pomyślnie załatwiono, Podjęto szereg środków, mających na celu przeprowadzenie uzupełniających melioracji w odniesieniu do obiektów, które tego wymagały. Wydzielono specjalną pulę nawozów i zastosowano inne środki, zmierzające do lepszego zagospodarowania i wykorzystania obiektów zmeliorowanych.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Opracowany został program zaopatrzenia rolnictwa w maszyny potrzebne do kompleksowej mechanizacji podstawowych działów produkcji rolnej. W planie produkcji maszyn rolniczych zostały uwzględnione zarówno maszyny obecnie produkowane i wypróbowane w praktycznej eksploatacji, jak również maszyny, których produkcję trzeba uruchomić dla uzupełnienia luk w stosowanych zestawach maszyn. W ten sposób zostały stworzone warunki do kompleksowego programowania rozwoju przemysłu maszyn rolniczych i mechanizacji produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Ministerstwo Rolnictwa wprowadziło stałe ceny za remonty kapitalne wielu typów ciągników. Wzrósł zakres obsługi gwarancyjnej sprzętu dostarczanego rolnictwu. Specjalne czołówki warsztatowe pełnią obsługę gwarancyjną sprzętu dostarczanego wszystkim grupom użytkowników. Dzięki przyśpieszeniu i usprawnieniu remontów wzrósł stopień wykorzystania maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Mimo tych przedsięwzięć, w dziedzinie melioracji i mechanizacji rolnictwa pozostaje nadal wiele do zrobienia zarówno ze strony producentów i dostawców, jak i ze strony bezpośrednich użytkowników zmeliorowanych obiektów oraz maszyn i urządzeń rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Jak już wspomniałem, realizacja planu inwestycyjnego 1964 r. przyczyniła się do przyśpieszenia tempa wzrostu gospodarki narodowej. W 1964 r. oddano do użytku szereg ważnych obiektów budowanych w latach poprzednich, przy jednoczesnym znacznym zaawansowaniu robót na obiektach w budowie. Poważny wzrost nakładów inwestycyjnych, zwłaszcza w dziedzinach, w których inwestycje podejmuje się w kraju po raz pierwszy, nasuwał szereg trudności do rozwiązania, związanych między innymi z koniecznością uwzględniania szybkiego postępu techniki.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W działalności inwestycyjnej w 1964 r. występowały jednak nadal i takie zjawiska, które osłabiają efektywność inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Poważne skutki wywołuje przede wszystkim przewlekłość w realizacji niektórych obiektów, zwłaszcza dużych obiektów przemysłowych. Opóźnienia w wykonaniu inwestycji są częstokroć wywoływane brakami organizacyjnymi, głównie wadliwym i nieterminowym przygotowaniem dokumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Plan inwestycyjny na 1964 r. zawierał 138 zadań dotyczących obiektów przemysłowych bez zatwierdzonych projektów wstępnych, przy czym wyznaczony inwestorom termin uzupełnienia dokumentacji w większości wypadków nie był dotrzymany.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Proces inwestycyjny jest utrudniony również wskutek ciągle jeszcze niedostatecznie przezwyciężonego zjawiska niewłaściwej wyceny kosztów inwestycji. W tej mierze szczególnie istotne są występujące wypadki niskiej wyceny kosztów inwestycji w momencie wprowadzania ich do planu.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Zdarzają się wypadki, że poszczególne zadania inwestycyjne wykazywane są w założeniach w kwotach znacznie niższych niż te, jakie zamieszczano następnie w projektach wstępnych. W wielu wypadkach wycena kosztów nie jest również należyta w projektach wstępnych i w związku z tym podlegała dalszym korektom.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wspomniane czynniki, powodujące znaczną rozpiętość między kosztem określonym w momencie wprowadzania inwestycji do planu a rzeczywistym kosztem inwestycji oddawanej do użytkowania, wywołują szereg ujemnych skutków, a przede wszystkim konieczność przesuwania środków i trudności w utrzymaniu należytej ich koncentracji.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Niemałe trudności wywołuje nieosiąganie we właściwym czasie — wskutek opóźnień inwestycyjnych — założonego przyrostu zdolności produkcyjnych. Trudności te przejawiają się w dysproporcjach w produkcji uzależnionych od siebie surowców i półfabrykatów, a w dalszej konsekwencji — w braku niektórych towarów przeznaczonych dla rynku i na eksport lub na zaopatrzenie.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Niekorzystnym zjawiskom w działalności inwestycyjnej rząd przeciwdziałał, podejmując zarówno decyzje dotyczące konkretnych obiektów bądź grup inwestycji, jak również środki o charakterze organizacyjnym. W 1965 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę, stwarzającą podstawę do poprawy w zakresie wyceny kosztów inwestycji w planach rocznych i wieloletnich. Uchwała określiła zwiększone wymagania dotyczące programowania, projektowania i planowania inwestycji, jak również kontroli i analizy kosztów inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotne znaczenie dla działalności inwestycyjnej mieć będą zmiany w zasadach finansowania inwestycji, wchodzące w życie z nowym rokiem. Polegają one między innymi na rozszerzeniu roli kredytu bankowego, jako źródła finansowania działalności inwestycyjnej, a poprzez zróżnicowane oprocentowanie kredytu dla inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw, a częściowo także inwestycji centralnych — na działaniu w kierunku oszczędnej i terminowej realizacji inwestycji. Lepszej gospodarce środkami inwestycyjnymi sprzyjać powinno także stopniowo wprowadzane oprocentowanie środków trwałych.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Chciałbym z kolei przedstawić niektóre sprawy z dziedziny zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Rok 1964 charakteryzował się wzrostem ogólnej wartości dostaw na zaopatrzenie rynku, występowały jednakże trudności w różnych okresach i w różnym stopniu nasilenia w zaopatrzeniu w poszczególne towary, szczególnie w branży mięsnej i mleczarskiej, a w zakresie artykułów przemysłowych — obuwniczej i tekstylnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Handel nasz miał w 1964 r. niewątpliwie dalsze istotne osiągnięcia, wiele dokonano i niemało środków przeznaczono na unowocześnienie handlu, wprowadzenie nowych form obsługi, rozszerzenie sieci nowoczesnych sklepów. Mimo to w działalności handlu występowały nadal poważne trudności i niedociągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">U podstaw wielu trudności leżą ograniczone możliwości produkcyjne niektórych branż przemysłu, konieczność ograniczania importu niektórych surowców i artykułów konsumpcyjnych związana z sytuacją płatniczą kraju, jak również niedostateczna jeszcze ilość placówek handlowych, niedostatek środków transportu itp. Niezależnie od wymienionych trudności na stan zaopatrzenia rynku mają również wpływ przyczyny zależne od pracy organizacji handlowych, od należytej współpracy handlu z przemysłem oraz od właściwej obsługi ludności przez aparat handlu.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wiele nieprawidłowości wynika z niedostatecznej jeszcze organizacji i techniki sprzedaży w hurcie i detalu, niewłaściwej często informacji, niedociągnięć w koordynacji działania hurtu i detalu.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Ważną sprawą, wiążącą się z zaopatrzeniem rynku, jest niedostateczna jeszcze zdolność produkcyjna przemysłu lekkiego i bazy przetwórczej w przemyśle rolno-spożywczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Z sytuacją zaopatrzeniową w zakresie niektórych produktów żywnościowych wiąże się sprawa niedostatecznego rozwoju i znanych wad w funkcjonowaniu gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Ujemny wpływ na poziom zaopatrzenia rynku mają również niedociągnięcia występujące w przemyśle produkującym na potrzeby rynku zarówno kluczowym, jak i terenowym. Zbyt wolno postępuje proces usprawniania wzajemnych stosunków pomiędzy handlem a przemysłem. Przemysł nie dotrzymuje terminów dostaw, a częstokroć dokonuje licznych zmian asortymentowych i gatunkowych, naruszając zawarte umowy. Występują w niektórych zakładach przemysłowych fakty dostaw na rynek artykułów cieszących się mniejszym popytem, przy jednoczesnym niewywiązywaniu się z dostaw artykułów poszukiwanych na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotnym elementem dla kształtowania się sytuacji rynkowej jest wszechstronny rozwój usług dla ludności. W tej dziedzinie w roku 1964 nastąpił dalszy postęp. Niemniej jednak nie zostały jeszcze usunięte wszystkie przeszkody i trudności w zaspokojeniu stale wzrastających w tym zakresie potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotnym źródłem niedomagań jest niedostateczna jeszcze sprawność działania poszczególnych ogniw administracji, choć przy istniejących trudnościach obiektywnych właśnie znacznie większa uwaga powinna być zwrócona na działalność ogniw odpowiedzialnych za stan zaopatrzenia rynku w towary i za rozwój usług.</u>
+ <u xml:id="u-5.63" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Należy stwierdzić, że sprawom zaopatrzenia rynku i zagadnieniu rozwoju usług rząd poświęcał wiele uwagi w celu podniesienia stopnia odpowiedzialności za ten odcinek gospodarczy wobec wszystkich resortów produkujących na potrzeby rynku oraz jednostek organizacyjnych rad narodowych, odpowiedzialnych za należyty nadzór, organizację i funkcjonowanie sieci handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-5.64" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W zakresie realizacji budżetu państwa należy podkreślić, że przy pełnym zabezpieczeniu potrzeb finansowych na realizację zadań przewidzianych w Narodowym Planie Gospodarczym osiągnięto nadwyżkę dochodów nad wydatkami większą o 4,1 mld zł od założonej w ustawie budżetowej. Źródłem tej nadwyżki były ponadplanowe wpłaty przedsiębiorstw uspołecznionych z tytułu akumulacji finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.65" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W wykonywaniu budżetu nastąpiła w 1964 roku dalsza poprawa w zakresie przestrzegania zasad celowości i gospodarności w dysponowaniu środkami. Dotyczy to zwłaszcza gospodarowania etatami i osobowym funduszem płac. Do poprawy przyczyniło się również usprawnienie planowania i stosowanie norm budżetowych w zakresie finansowania urządzeń socjalnych i kulturalnych. Nastąpiła również dalsza poprawa w gospodarce budżetowej rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.66" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotnym elementem podniesienia dyscypliny i ekonomiki w gospodarowaniu środkami społecznymi jest zagadnienie ewidencji majątkowej, której stan i poziom według oceny Najwyższej Izby Kontroli jest niezadowalający. Dotyczy to zwłaszcza stanu dokumentacji materiałowej, będącej ważnym czynnikiem zarówno kontroli prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych, jak i analizy gospodarczej oraz ochrony mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.67" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Realizacja Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1964, mimo występujących trudności i niepełnego wykonania niektórych zadań zasługuje na pozytywną ocenę. Był to bowiem okres, w którym intensywna praca całego społeczeństwa oraz skuteczne środki podejmowane przez rząd pozwoliły na znaczne przyśpieszenie tempa rozwoju gospodarczego, szybszy wzrost dochodu narodowego głównie na podstawie poważnego wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.68" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Reasumując, Najwyższa Izba Kontroli na podstawie wyników kontroli i oceny wykonania zadań stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1964 i że podstawowe zadania w nich zawarte zostały pomyślnie wykonane. Na tej podstawie zgodnie z art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę — w imieniu Kolegium Najwyższej Izby Kontroli — o udzielenie rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1964 r. do 31 grudnia 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.69" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca drugiego punktu porządku dziennego — poseł Feliks Starzec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselStarzecFeliks">Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz pozostałe komisje sejmowe, ustosunkowując się do sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1964 oraz do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia rządowi absolutorium za ten okres, dokonały analizy realizacji planu i budżetu w roku 1964, a jednocześnie uwzględniły w tej analizie ocenę, jak poszczególne problemy gospodarcze rozwiązywane były w roku bieżącym. Jak wiadomo plan roku 1964 zakładał umocnienie proporcjonalnego rozwoju gospodarki kraju i przełamanie tych trudności, które wystąpiły w latach 1962, 1963.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselStarzecFeliks">Dyskusja w komisjach sejmowych podkreślała dużą skuteczność podjętych przez rząd środków do stopniowego usuwania wielu znanych, szeroko omawianych w debacie sejmowej nad planem roku 1964 trudności. Dzięki tym środkom zastosowanym w przemyśle, a zwłaszcza skoncentrowaniu uwagi rządu na wzroście wydajności pracy, lepszym zaopatrzeniu przemysłu w surowce, pełniejszym wykorzystaniu istniejących mocy produkcyjnych i oddaniu do eksploatacji nowych obiektów, produkcja przemysłowa wzrosła o 9,3%, przekraczając zadania Narodowego Planu Gospodarczego o 3,8%. Produkcja wyrobów grupy A wzrosła przy tym o 10,1%, a grupy B — o 8%. Były to więc proporcje korzystniejsze dla rynku wewnętrznego niż w latach ubiegłych. Przekroczony został poziom założonego w planie dochodu narodowego o 21 mld zł, co stanowi wzrost w stosunku do 1963 roku o 6,7%.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselStarzecFeliks">Poprawiły się znacznie proporcje podstawowych wskaźników ekonomicznych. I tak, jeśli w latach 1961—1963 wydajność pracy w przemyśle wzrastała przeciętnie o 4,8%, to w 1964 r. wzrosła o 7,1%, zatrudnienie natomiast wzrosło o 2%. W związku z tym 79% przyrostu produkcji przemysłowej osiągnięto dzięki lepszej wydajności pracy. Przedsiębiorstwa przemysłowe obniżyły koszty własne produkcji o około 8 mld zł, w tym koszty materiałowe o 3,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselStarzecFeliks">W handlu zagranicznym osiągnięto dodatnie saldo w wysokości ponad 96 mln zł dewizowych. Zwiększył się udział w eksporcie maszyn i urządzeń. Obroty handlu zagranicznego wzrosły o 11,2% w stosunku do roku 1963. Przekroczono więc założenia planu o 10,4%.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselStarzecFeliks">W centrum uwagi rządu i całego państwa znalazły się sprawy rolnictwa. Nastąpiło znaczne ożywienie działalności inwestycyjnej w rolnictwie, rząd podjął szereg środków dla usprawnienia i zapewnienia większej ilości odpowiednich środków produkcji dla rolnictwa. Pogłowie trzody chlewnej przekroczyło założenia Narodowego Planu Gospodarczego o 600 tys. sztuk. Rozszerzono areał upraw: pszenicy, strączkowych jadalnych, roślin przemysłowych oraz warzyw. Wysoki był również urodzaj ziemniaków i buraków cukrowych oraz warzyw i owoców.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselStarzecFeliks">Przekroczono plan budownictwa mieszkaniowego zarówno w mieście, jak i na wsi o 13,6%. Plan remontów wykonano z nadwyżką 3,5%.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselStarzecFeliks">Budżet państwa wykonany został po stronie dochodów 102,6%, a po stronie wydatków 101,2%. Akumulacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych wzrosła w stosunku do 1963 roku o 17,3%.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselStarzecFeliks">Wykonano również podstawowe zadania w dziedzinie oświaty, kultury i zdrowia, chociaż potrzeby w tym zakresie są ciągle rosnące.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselStarzecFeliks">Wzrósł prestiż naszego kraju wśród innych narodów świata dzięki konsekwentnie prowadzonej przez rząd polityce pokojowego współistnienia i umacniania współpracy z państwami socjalistycznymi, a także z innymi krajami, które dalszy rozwój wiążą z utrwalaniem pokoju, dzięki polityce przeciwstawiania się agresywnym siłom w świecie, które szczególnie niebezpieczny charakter przejawiały w Stanach Zjednoczonych i NRF. Wzrosła również siła obronna naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselStarzecFeliks">Wyrażając rządowi uznanie za dużą zdolność koncentrowania wysiłków na szczególnie ważnych lub zagrożonych odcinkach, za przezwyciężanie trudności, jakie występowały w naszej gospodarce w dwóch poprzednich latach — komisje podkreślały jednocześnie ofiarność, pracowitość i aktywną postawę naszego społeczeństwa, robotników, chłopów i inteligencji, kobiet i młodzieży. Postawa ta w niemałym stopniu przyczyniła się do osiągniętych rezultatów roku 1964. Trzeba jednocześnie przypomnieć, że był to rok obchodów XX-lecia Polski Ludowej, rok IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i kongresów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselStarzecFeliks">W wyniku zobowiązań i czynów społecznych powstały nowe wielomiliardowe wartości. Nie każde wynikające ze szlachetnych i społecznych pobudek działanie czy postawa da się jednak ocenić w złotówkach. Troska o majątek społeczny, o rozwój oświaty i kultury, o lepsze stosunki międzyludzkie, choć często niewymierne materialnie, jakże pozytywnie wpływa na to, co się określa klimatem życia i atmosferą dnia codziennego.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselStarzecFeliks">Komisje koncentrowały jednak swoją uwagę przede wszystkim na tych zagadnieniach, które warunkują dalszy postęp w rozwoju gospodarki i w polepszaniu bytu ludzi miast i wsi. Jest rzeczą naturalną, że każdy chce lepiej żyć, więcej zarabiać, lepiej mieszkać, lepiej się ubierać i odżywiać, mieć więcej wolnego czasu, pełniej korzystać z dóbr kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselStarzecFeliks">W skali narodu — materialne i kulturalne dążenia mogą być urzeczywistnione jedynie zwiększonym i lepiej zorganizowanym, bardziej efektywnym wysiłkiem wszystkich obywateli. Główne zadanie polega więc na tym, żeby lepiej organizować produkcję, usprawniać system bodźców i właściwie je stosować, by oszczędniej gospodarować każdą złotówką nakładów, aby na każdym stanowisku pracować wydajniej, dbając o dobre wykonanie zadań. Dlatego też komisje zwróciły uwagę, aby rząd nadal koncentrował swe wysiłki na tych dziedzinach działalności gospodarczej, w których tkwią największe rezerwy; do nich zaś należy zaliczyć między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselStarzecFeliks">1)doskonalenie procesów inwestycyjnych, 2)poprawę jakości produkcji i dostosowanie jej do potrzeb rynku wewnętrznego i zagranicznego, 3)dalszą poprawę proporcji podstawowych wskaźników ekonomicznych, 4)utrzymanie planowanego tempa intensyfikacji rolnictwa, koncentrując uwagę na pełnej realizacji tych planów, 5)szybszą poprawę wyników handlu zagranicznego, 6)dalszy, szybszy rozwój rzemiosła, chałupnictwa, drobnego przemysłu oraz usług.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselStarzecFeliks">Pragnę przekazać Wysokiej Izbie uwagi komisji sejmowych dotyczące tych grup zagadnień, poczynione w toku omawiania wyników gospodarczych 1964 roku. Siłą rzeczy będę raczej mówił o słabościach występujących w poszczególnych dziedzinach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselStarzecFeliks">Podkreślając uzyskane sukcesy osiągnięte w omawianym roku, trzeba nadal skoncentrować wysiłki na tych dziedzinach działalności gospodarczej, w których zarówno w roku 1964, jak i w roku bieżącym mimo dużych możliwości były wciąż niedostateczne wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselStarzecFeliks">W omawianym roku zadania inwestycyjne wykonano w całej gospodarce w 100,5% planowanych nakładów. Przekazano do eksploatacji wiele ważnych obiektów, dzięki czemu między innymi wzrosła tak wydatnie produkcja przemysłowa. Jednocześnie jednak spośród planowanych 53 obiektów priorytetowych, przekazano do eksploatacji tylko 38 obiektów, przy równoczesnym poważnym przekroczeniu planowanych kosztów wielu zadań inwestycyjnych. Wzrost kosztów inwestycji spowodowany był wieloma przyczynami, przede wszystkim jednak wadliwą ich wyceną.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselStarzecFeliks">Opóźnienia w oddawaniu obiektów do użytku najczęściej powodowane były nieterminowymi dostawami maszyn i urządzeń, a także złą organizacją robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselStarzecFeliks">Nie wszędzie też osiągnięto założoną w harmonogramie moc wytwórczą. Między innymi występowały opóźnienia w przygotowaniu kadr dla nowych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselStarzecFeliks">Jak wykazują uwagi NIK w 1964 roku, a nawet w roku bieżącym, nadal wprowadzano do planu i realizowano obiekty bez wstępnych projektów, mimo wyraźnych w tym zakresie przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselStarzecFeliks">Doświadczenia roku bieżącego wskazują, iż — choć rząd podjął szereg środków działania — nadal istnieje konieczność dalszego doskonalenia procesów inwestycyjnych przez lepsze opracowywanie dokumentacji, lepszą synchronizację robót budowlano-montażowych z dostawami maszyn i urządzeń, koncentrowanie wysiłku na obiektach rozpoczętych, podejmowanie decyzji inwestycyjnych po głębszej analizie ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselStarzecFeliks">Ważnym elementem wpływającym zarówno na efekty ekonomiczne działalności produkcyjnej, jak i pełniejsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa, jest struktura i jakość produkcji przeznaczonej na zaopatrzenie rynku wewnętrznego. Podjęte przez rząd środki przyczyniły się do pewnej poprawy jakości wielu wyrobów oraz pełniejszego zaopatrzenia rynku w sprzęt gospodarstwa domowego, a zwłaszcza pralki, telewizory, lodówki, a także niektóre wyroby przemysłu włókienniczego i chemicznego. Jednak nadal występują poważne braki wielu asortymentów, zwłaszcza przemysłu włókienniczego, obuwniczego, spożywczego itd., jak również w pewnych gałęziach przemysłu chemicznego. Zarówno braki niektórych towarów oraz ich niska jakość wywodziła się z dwóch źródeł: z niedostatecznego zaopatrzenia w odpowiednie surowce, słabego często opanowania technologii produkcji wielu, zwłaszcza nowych w naszym przemyśle wyrobów oraz pewnych nieprawidłowości wzajemnych układów przedsiębiorstwo — rynek.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselStarzecFeliks">W 1964 r. wysunęła się potrzeba bardziej zdecydowanych środków dla poprawy jakości i nowoczesności wyrobów. Uznając wysoką rangę tych spraw, komisje zwróciły uwagę na konieczność koncentrowania wysiłków na dalszym doskonaleniu metod planowania produkcji towarów rynkowych, stwarzania bardziej efektywnych bodźców dla produkcji o wysokiej jakości, wypracowania bardziej prawidłowych ocen wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, dążąc do uwzględnienia w tej ocenie w szerszym zakresie skali zaspokajania potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselStarzecFeliks">Plan na rok 1964 w zakresie przemysłu zakładał poprawę wyników w obniżce kosztów własnych produkcji. Jako węzłowy problem tego planu wysunięto sprawę oszczędnego gospodarowania wszystkimi środkami będącymi w dyspozycji przemysłu. Oszczędne zużycie surowców, lepsze wykorzystanie parku maszynowego, zwiększenie wydajności pracy poprzez racjonalną jej organizację, zastosowanie ulepszonych konstrukcji, umiejętna gospodarka środkami, to zasadnicze czynniki wpływające na obniżenie kosztów wytwarzanych wyrobów. Przytoczone poprzednio liczby świadczą o licznych osiągnięciach w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselStarzecFeliks">Nie zawsze, niestety, i nie wszędzie przedsiębiorstwa sięgają po tańsze surowce zastępcze, nie zawsze pracują nad poprawą wskaźnika wydajności pracy czy racjonalnie gospodarują surowcami i materiałami. Na przykład w niektórych zjednoczeniach przemysłu ciężkiego przekroczenie planowanych kosztów materiałowych było wyższe od przekroczenia planu produkcji. W przemyśle motoryzacyjnym, maszyn rolniczych zawyżono koszty zużycia materiałowego z powodu nieprzestrzegania reżimów technologicznych i niewłaściwej eksploatacji urządzeń. Przeprowadzone kontrole w przemyśle materiałów budowlanych wskazują na istniejące tam możliwości obniżenia kosztów, które to możliwości nie zostały wykorzystane przez zakłady tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselStarzecFeliks">Jak już wspomniałem, wiele pozytywnych zjawisk możemy zanotować w rolnictwie. Można by wyliczyć długą listę innych interesujących dowodów dalszej intensyfikacji rolnictwa i skuteczności pomocy państwa udzielanej wsi oraz poprawy gospodarności rolników.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselStarzecFeliks">Wyniki osiągnięte w rolnictwie nie mogą jednak w pełni zadowalać. Nadal istnieją poważne rezerwy produkcyjne w znacznej grupie gospodarstw chłopskich i PGR, zwłaszcza w poprawie agrotechniki, żywienia zwierząt, w lepszej pracy organizacji i instytucji rolniczych, a także pełniejszej realizacji planów inwestycyjnych. Nie wykonano bowiem wielu planowanych założeń. Planowane nakłady na inwestycje produkcyjne wykonane zostały w 91,5%, mimo wzrostu tych nakładów o 19% w stosunku do 1963 r. Wystąpiło tu zjawisko niedoskonałych metod bilansowania nakładów finansowych z zaopatrzeniem materiałowym i mocami przerobowymi przedsiębiorstw budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselStarzecFeliks">Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na bardzo poważny problem, to jest na brak materiałów ściennych oraz wciąż niedostateczne ilości cementu i wapna budowlanego. Niedostateczny rozwój produkcji tych materiałów budowlanych w stosunku do potrzeb wymaga specjalnej analizy i podjęcia odpowiednich środków w celu jej szybszego wzrostu. Wydaje się, że w tej gałęzi przemysłu, w której nie działa tak zwana bariera surowcowa należy śmielej w miarę naszych możliwości uruchamiać nowe moce produkcyjne, występujące natomiast ograniczenia działalności drobnych zespołów produkujących materiał ścienny i dachowy należy szybko usunąć. Z zadowoleniem należy przyjąć zwrócenie na tę sprawę większej uwagi rządu w planie na 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselStarzecFeliks">W 1964 r. przekroczono plan dostaw traktorów dla kółek rolniczych i PGR, nie wykonano natomiast planu dostaw wielu innych maszyn i narzędzi rolniczych, którymi zainteresowana jest gospodarka chłopska. Poprawa struktury maszyn rolniczych dostarczanych rolnictwu, należy nadal do jednych z pilniejszych zadań przyszłych planów gospodarczych. Wiele też jest do zrobienia w zakresie poprawy jakości niektórych maszyn, a zwłaszcza narzędzi rolniczych oraz części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselStarzecFeliks">Aczkolwiek nastąpiła poważna poprawa wykonawstwa robót melioracyjnych, to jednak nadal wymaga wielkiej troski stan konserwacji urządzeń melioracyjnych, zwłaszcza na użytkach zielonych, oraz zagospodarowanie pomelioracyjne. Niezbędne jest zwiększenie mocy przerobowych przedsiębiorstw konserwacji urządzeń melioracyjnych oraz biur projektowych. Zdarza się bowiem często, że biura projektowe przygotowywują dokumentację bez dostatecznej konfrontacji z warunkami lokalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselStarzecFeliks">Kontrola NIK, jak i analiza Komisji Handlu Zagranicznego, podkreślają wiele pozytywnych zjawisk, jakie wystąpiły w roku 1964 w handlu zagranicznym, wskazując jednocześnie na dalsze potrzeby i możliwości doskonalenia produkcji eksportowej, uwzględniania w szerszym zakresie aktualnych i przyszłych potrzeb eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselStarzecFeliks">Komisja Przemysłu Lekkiego wskazywała na przykład na potrzebę szybszego zwiększenia tempa wzrostu mocy produkcyjnych i unowocześnienia parku maszynowego przemysłu lekkiego, uwzględniając szersze możliwości eksportowe tego przemysłu i potrzeby rynku wewnętrznego. Niezbędna jest również poprawa działalności wielu central handlu zagranicznego. Należy doskonalić informację o perspektywicznych i najbliższych trendach na rynku zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselStarzecFeliks">W roku 1964 rząd podejmował wiele wysiłków dla poprawy jakości i wzrostu ilości usług świadczonych ludności. Postulaty Komisji zmierzały do poprawy zaopatrzenia rzemieślników w większą ilość maszyn i surowców, zabezpieczenia odpowiedniej ilości lokali oraz szybszego wzrostu ilości placówek usługowych. Negatywnym zjawiskiem jest fakt zmniejszenia produkcji zakładów podległych Komitetowi Drobnej Wytwórczości na zaspokajanie potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselStarzecFeliks">Doświadczenia omawianego roku posłużyły w znacznej mierze do podjęcia w roku bieżącym zasadniczych decyzji w zakresie budownictwa i remontów mieszkań; przyczynią się one do racjonalniejszej gospodarki w tym zakresie, a co za tym idzie do szybszej poprawy warunków mieszkaniowych w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselStarzecFeliks">W ubiegłym roku wykonano również podstawowe zadania w zakresie rozwoju oświaty i kultury. Na uwagę zasługuje znaczny wzrost sprawności nauczania zarówno w mieście, jak i na wsi. Poważnie zaawansowano prace związane z reformą szkolnictwa. Niewykonanie jednak w pełni planu oddawania do użytku izb lekcyjnych jest zjawiskiem szczególnie niekorzystnym wobec przedłużenia obowiązku nauczania do lat ośmiu.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselStarzecFeliks">W dziedzinie ochrony zdrowia nastąpił pewien postęp, aczkolwiek nie w pełni wykonano plan na niektórych odcinkach. Zmniejszyła się natomiast ilość ludności przypadającej na jeden ośrodek zdrowia na wsi z 9,2 tys. w 1963 r. do 8,5 tys. w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselStarzecFeliks">Wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim ilość wydanych książek, gazet, czasopism — zarówno pod względem ilości tytułów, arkuszy wydawniczych jak i nakładów. Jednocześnie jednak szybko rosną potrzeby społeczeństwa w tym zakresie, z czego należy się cieszyć i dążyć do pełniejszego ich zaspokojenia. Nastąpił dalszy szybki wzrost liczby abonentów telewizyjnych oraz osób korzystających z bibliotek.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselStarzecFeliks">Pomyślniejszą też niż w latach ubiegłych realizację budżetu państwa osiągnięto dzięki podjęciu wielu środków zmierzających do zwiększenia dyscypliny budżetowej; nastąpiła znaczna poprawa gospodarności w wydatkowaniu środków finansowych. Poprawiła się praca aparatu finansowego oraz aparatu rewizji finansowo-księgowej. W dalszym ciągu należy doskonalić pracę, zwłaszcza niższych szczebli administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselStarzecFeliks">Komisje zwróciły uwagę na problemy decentralizacji dyspozycji finansowej w obrębie budżetów terenowych. W roku 1964 udział niższych ogniw władzy terenowej w realizacji ogółu wydatków nawet nieco się zmniejszył w stosunku do roku ubiegłego. Podjęty w 1964 r. eksperyment w sprawie skoncentrowania wymiaru i poboru należności i zobowiązań wsi w gromadzkich radach narodowych, wprowadzony w 50 powiatach, dał pozytywne wyniki i stał się podstawą do rozszerzenia go na teren całego kraju już od początku 1966 r., umacniając w ten sposób procesy decentralizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselStarzecFeliks">Pozytywnym zjawiskiem jest zmniejszenie wydatków na administrację centralną. Wskazane są dalsze wysiłki, zmierzające do zmniejszenia wydatków na ten cel. Poważne rezerwy tkwią w dalszym upraszczaniu funkcjonowania administracji, technicznym wyposażeniu biur oraz ograniczeniu zbędnej sprawozdawczości.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselStarzecFeliks">Jednym z czynników poprawy warunków życia społeczeństwa, nie wymagającym dodatkowych nakładów, a wręcz odwrotnie, przyczyniającym się do uzyskania dodatkowych środków, a zwłaszcza wpływającym na racjonalne gospodarowanie ludzkim czasem, wpływającym na ogólną atmosferę i poprawiającym ludzkie samopoczucie, jest jakość usług komórek administracji. Jakość tych usług poprawiła się w roku 1964. Nie możemy jednak poprzestać na tym, co zostało osiągnięte. Poszczególne komisje, jak też wyborcy w bezpośrednich spotkaniach z posłami, wciąż wskazują na fakty biurokratycznej mitręgi, opieszałego załatwiania spraw obywateli, nieprzestrzegania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselStarzecFeliks">Przy okazji analizy wykonania planu i budżetu roku 1964 należy wyrazić uznanie wszystkim tym pracownikom administracji — a jest ich olbrzymia większość — o których najczęściej się nie mówi i nie pisze, a którzy swym solidnym stosunkiem do obywateli, do swych codziennych obowiązków przyczynili się do poprawy stosunków międzyludzkich, którzy przy załatwianiu spraw nawet trudnych dali powód do zadowolenia obywateli, którzy przyczynili się do utrwalenia dobrego imienia administracji władzy ludowej. Pracownikom tym komisje składają serdeczne wyrazy uznania. Jednocześnie pragniemy zaapelować do rządu, aby podejmował dalsze skuteczne środki przeciw tym, którzy swą bezdusznością, biurokratyczną skorupą odgradzają się od ludzi pracy, przyczyniając się do trwonienia ludzkiego czasu, opóźniając rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselStarzecFeliks">We wszechstronnej ocenie wysiłków roku 1964 bardzo istotny wkład wniosła Najwyższa Izba Kontroli. Działalność NIK w 1964 r. przyczyniła się nie tylko do ujawnienia wielu nieprawidłowości w funkcjonowaniu poszczególnych komórek w administracji państwowej, ale również do usuwania tych nieprawidłowości.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselStarzecFeliks">Dalsze kontynuowanie tego kierunku pracy NIK, pogłębianie jej oraz współpraca z kontrolą wewnętrzną instytucji i przedsiębiorstw spełniać będzie ważną funkcję, zwłaszcza w okresie wprowadzania nowych zasad planowania i zarządzania gospodarką. Pełniej jednak należy egzekwować odpowiedzialność osobistą kierownictw komórek gospodarczych za nieprawidłowe gospodarowanie środkami im powierzonymi. Należy też głębiej sięgać do źródeł i analizować skutki poszczególnych uchybień i braków.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselStarzecFeliks">W omawianym okresie dojrzewało wiele koncepcji zmierzających do opracowania doskonalszych metod planowania i zarządzania gospodarką narodową, które sprecyzowane zostały na IV Plenum KC PZPR. Uwzględniają też one wiele postulatów wysuwanych w okresie prac komisji sejmowych nad planem i budżetem za rok 1964 i 1965.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselStarzecFeliks">Wysoka Izbo! Oceniając rok 1964, jak to już podkreślałem na początku, komisje sejmowe koncentrowały się szczególnie na brakach i niedociągnięciach występujących jeszcze w funkcjonowaniu poszczególnych komórek naszej gospodarki narodowej. Chcemy bowiem szybciej rozwijać nasz kraj, wyciągać nauki z przeszłości, coraz pełniej i lepiej rozwiązywać poszczególne problemy naszego życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselStarzecFeliks">Analiza wyników roku 1964 pokazała, że rząd nie poprzestał na realizacji zadań nakreślonych w planie i budżecie, ale podejmował dalsze kroki, by wzmacniać harmonijny rozwój, koncentrował swoją uwagę na tych odcinkach, które są najsłabsze i na tych, które mają decydujące znaczenie. Na wielu z tych odcinków uzyskaliśmy wyniki znacznie lepsze od zaplanowanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselStarzecFeliks">Wyniki roku 1964, jak i aktualny stan naszej gospodarki świadczą, że rząd wywiązał się ze swych zadań nakreślonych w planie i budżecie na 1964 r. i z tego też względu zgodnie z wnioskami i ocenami wszystkich komisji sejmowych Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłasza na plenum Sejmu następujące wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselStarzecFeliks">Wysoki Sejm powziąć raczy następujące uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PoselStarzecFeliks">1.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za rok 1964.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PoselStarzecFeliks">2.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#PoselStarzecFeliks">3.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli udziela rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1964 r. do 31 grudnia 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam obecnie 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1966 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Pierwszemu udzielam głosu posłowi Edwardowi Gierkowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselGierekEdward">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Tegoroczna debata nad projektami planu i budżetu na rok 1966 wraz z podstawowymi założeniami na rok 1967 oraz nad wnioskiem o absolutorium dla rządu za rok 1964 przebiega na przełomie dwóch pięciolatek.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselGierekEdward">Pełna analiza i ocena planu nowej pięciolatki dokonana zostanie w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselGierekEdward">Jednakże celowe wydaje się, aby w sposób syntetyczny uzmysłowić sobie już przebytą drogę i aktualnie osiągnięty poziom startowy do zadań ujętych w planie na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselGierekEdward">Okres minionych pięciu lat nie był łatwy. Musieliśmy rozwiązywać wielkie problemy, które z kolei decydować miały o możliwościach rozwoju naszej gospodarki w całym dwudziestoleciu.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselGierekEdward">Chodziło więc o:</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselGierekEdward">—zintensyfikowanie i przyśpieszenie rozwoju krajowej bazy surowcowej, której niedostatki hamowały tempo naszego rozwoju przemysłowego w latach 1950—1960;</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselGierekEdward">—konieczność stworzenia znacznej liczby nowych miejsc pracy dla wchłonięcia zwiększonych od 1963 r. roczników produkcyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselGierekEdward">—zwiększenie rangi handlu zagranicznego w naszym rozwoju gospodarczym oraz włączenie się Polski w międzynarodowy podział pracy na rynkach światowych;</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselGierekEdward">—konieczność masowego rozwoju szkolnictwa wszystkich szczebli dla przygotowania naszego społeczeństwa do wielkich zadań rozwoju gospodarczego w okresie planu perspektywicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselGierekEdward">Dodajmy, że rozwiązanie tych problemów łączyło się z koniecznością nowych inwestycji w gospodarce narodowej. W związku z tym wyniki planu 5-letniego muszą być oceniane nie tyko z punktu widzenia odchyleń rzeczywistych wyników od poszczególnych wskaźników planu, ale przede wszystkim z punktu widzenia postępu osiągniętego w rozwiązywaniu węzłowych problemów, które przypadły na lata 1961—1965 w ramach długofalowego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselGierekEdward">Stwierdzić też można z całym przeświadczeniem, że pomimo znacznych trudności, mimo wystąpienia szeregu niepowodzeń w realizacji poszczególnych zadań planu niewiele jest w naszej historii okresów o podobnie wielkim natężeniu pracy nad rozwojem gospodarczym, a równocześnie tak owocnych w dziedzinie wzrostu potencjału gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselGierekEdward">W toku realizacji pięciolatki dokonano skrupulatnych analiz przebiegu procesu inwestycyjnego i niezbędnych zmian w wewnętrznej strukturze planu inwestycyjnego. W konsekwencji powiększył się udział w nakładach inwestycyjnych rolnictwa oraz podstawowych przemysłów, zwiększył się udział inwestycji produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselGierekEdward">Wyraźny akcent położono na inwestycje w dziedzinie energii elektrycznej, kopalnictwa gazowego, kopalnictwa naftowego zagospodarowywania złóż, wierceń geologiczno-poszukiwawczych za ropą i gazem, rozbudowy i modernizacji kopalń węgla, budowy kopalń rud miedzi, eksploatacji złóż siarki, przetwórstwa hutniczego, intensyfikacji produkcji eksportowej przemysłu maszynowego itd. Słowem nastąpiła koncentracja na najważniejszych dla gospodarki narodowej obiektach przy jednoczesnym, jeszcze lepszym przygotowaniu procesu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselGierekEdward">Zmiany szły zatem w kierunku przyśpieszenia wzrostu w dziedzinach decydujących o postępie i nowoczesności, szły w kierunku aktywizacji oraz poprawy efektywności w handlu zagranicznym, nacelowane zostały na zwiększenie produkcji związanej z intensyfikacją rolnictwa i zabezpieczeniem zaopatrzenia ludności. Wyrazem tych zmian jest poważny wzrost udziału w produkcji przemysłowej przemysłu elektromaszynowego i chemicznego, a więc tych gałęzi, które decydują o tempie rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej we współczesnym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselGierekEdward">Układ asortymentowy naszej produkcji coraz lepiej odpowiada potrzebom rynku krajowego i handlu zagranicznego, choć w tej dziedzinie wiele jest jeszcze do zrobienia. Wzrosła ranga naszego handlu zagranicznego jako ważnego czynnika rozwoju kraju. Wzrosło nie tylko ogólne tempo obrotów handlu zagranicznego, ale jego dynamika zaczęła wyprzedzać tempo wzrostu dochodu narodowego — a co szczególnie znamionuje kraje uprzemysłowione — wyprzedzać tempo wzrostu produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselGierekEdward">Warto podkreślić, przyjmując za podstawę przewidywane wykonanie planu na rok bieżący, że w mijającej 5-latce 66% przyrostu eksportu przypada na wyroby gotowe — maszyny i urządzenia oraz na artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego. Udział tych grup towarowych w eksporcie zwiększył się z 38% w 1960 r. do 49% w roku bieżącym. Stosunkowo korzystny układ struktury towarowej naszego eksportu nie rozkładał się jednak równomiernie na poszczególne obszary geograficzne. Mimo osiągnięcia w roku 1965 dodatniego salda w obrotach handlowych z krajami kapitalistycznymi — w wyniku konieczności importu zbóż — nasz stale rozwijający się eksport nie zabezpieczył w pełni zrównoważenia bilansu płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselGierekEdward">Spoglądając wstecz na kończące się pięciolecie można chyba z głębokim przeświadczeniem stwierdzić, że stanowi ono w naszym 20-letnim rozwoju cenny wkład obecnego pokolenia Polaków w budownictwo socjalistyczne, poważny dorobek sprzyjający i przyśpieszający dalszy postęp w unowocześnieniu struktury gospodarczej naszego kraju oraz zmniejszeniu rozpiętości w poziomie rozwoju gospodarczego w stosunku do tych krajów, które jeszcze niedawno znacznie nas wyprzedzały.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselGierekEdward">Wysoka Izbo! Stoimy obecnie na progu roku 1966 — pierwszego roku nowej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselGierekEdward">Szczegółowej, wnikliwej analizy i oceny projektów planu i budżetu na 1966 r. dokonały komisje sejmowe. Ich dorobek i stanowisko zaprezentował w swym sprawozdaniu generalny referent Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Dlatego w swoim wystąpieniu zatrzymam się tylko na niektórych, wybranych zagadnieniach.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselGierekEdward">Zagadnienie pierwsze — to rozgałęziony i wielostopniowy system rezerw integralnie tkwiących w konstrukcji planu i budżetu na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselGierekEdward">Mając na uwadze wysoką bazę wyjściową, osiągniętą w gospodarce w roku bieżącym oraz konieczność zaostrzenia wymogów jakości i nowoczesności produkcji, wprowadzenia wielu nowych wyrobów związanych z konsekwentnym ulepszaniem procesów technologicznych i rozbudową zaplecza technicznego, zapoczątkowanie praktycznej realizacji uchwał IV Plenum KC PZPR w zakresie zmian w systemie planowania i zarządzania — plan na rok 1966 stwarza swego rodzaju oddech rozruchowy poprzez założone, umiarkowane tempo wzrostu produkcji w przemyśle, a szczególnie w rolnictwie. Oczywistą konsekwencją tego jest założony wzrost dochodu i ostrożnie wyważone jego rozdysponowanie pomiędzy funduszem spożycia i akumulacją.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselGierekEdward">Ta zasada ostrożnego planowania integralnie wiąże się z tkwiącymi w samych zadaniach rezerwami.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselGierekEdward">Zarówno w przemyśle, w rolnictwie, jak i w pozostałych gałęziach gospodarki narodowej istnieją realne szanse nie tylko pełnej realizacji założeń planu, lecz również poważnego ich przekroczenia. Szanse te są uwarunkowane wszechstronnym i racjonalnym wcielaniem w życie tych aktów prawnych, które rząd i resorty w myśl wytycznych IV Plenum KC naszej partii zamierzają wprowadzić w życie już od 1 stycznia 1966 roku w zakresie planowania, organizacji i zarządzania, nauki i techniki, finansów, zatrudnienia i płac, cen, inwestycji i budownictwa, handlu zagranicznego, gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselGierekEdward">. Obok niezbędnej systematycznej pracy w tym zakresie ogniw naczelnych, jako generalny kierunek naszego ekonomicznego działania w roku 1966 niezbędna jest przede wszystkim intensywniejsza działalność wszystkich ogniw zjednoczeń i zakładów, aktywne współdziałanie konferencji samorządów robotniczych. Tylko tą drogą można będzie skutecznie realizować zadania cechujące pierwszy rok pięciolatki: walkę o wzrost rentowności poprzez obniżkę kosztów materiałowych produkcji, poprzez gospodarność i oszczędność; walkę o pogłębienie i poszerzenie postępu technicznego w aspekcie kompleksowego traktowania unowocześniania konstrukcji, technologii i organizacji pracy w zakładach; walkę o większą efektywność inwestycji i eksportu; walkę o lepszą jakość i nowoczesność produkowanych wyrobów i wzbogacenie ich asortymentu.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselGierekEdward">Spośród wielostronnego systemu rezerw — zatrzymam się na dwóch: na rezerwie 2,5 mld zł. w inwestycjach w 1966 roku oraz na rezerwie 2 mld zł w funduszu płac, przeznaczonej na przekroczenie planu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselGierekEdward">Jeśli rezerwy resortowe i wojewódzkie ponad 3,9 mld zł na 1966 r. i ponad 4,5 mld zł na 1967 r. przeznaczone są na usprawnienie i niwelowanie niedociągnięć w procesie inwestycyjnym w toku realizacji planowych zadań, to centralna rezerwa inwestycyjna daje możność — jeśli zajdzie taka potrzeba — włączenia do planu nowych dodatkowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselGierekEdward">Rezerwa ta powinna stać się istotnym czynnikiem polepszenia zaopatrzenia ludności oraz poprawienia napiętego bilansu płatniczego. Oczywiście, wybór nie może tu być przypadkowy. Rezerwa powinna służyć dynamizowaniu tempa ogólnego rozwoju gospodarczego poprzez szczególne uprzywilejowanie tych gałęzi, branż czy grup asortymentowych, które są najbardziej efektywne z punktu widzenia oszczędnego zaangażowania kapitału i surowców.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselGierekEdward">Należałoby również zwrócić większą uwagę na doskonalenie systemu oddziaływania na kierunek rozwoju produkcji ponadplanowej. Z szacunkowych analiz można wnioskować, że rezerwa funduszu płac nie zawsze była wykorzystywana zgodnie z jej przeznaczeniem. Istotną rolę mogą tu i powinny odegrać oba ministerstwa handlu. Istnieje na przykład wykaz wyrobów, w stosunku do których nie jest pożądane przekroczenie planu. Aktualizacją tego wykazu można elastycznie oddziaływać na przekroczenie planów produkcji artykułów szczególnie poszukiwanych na rynku krajowym lub na rynkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselGierekEdward">Rok 1966 będzie przebiegał pod znakiem dalszych wysiłków inwestycyjnych. I tak: udział inwestycji w dochodzie do podziału netto wzrasta z 17,2% w 1965 r. do 17,8% w 1966 r. i 18,3% w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselGierekEdward">Nastąpi także dalsze zmniejszenie zamrożenia w inwestycjach kontynuowanych (na tego rodzaju obiekty przeznacza się w przemyśle ciężkim około 90% środków inwestycyjnych).</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselGierekEdward">Zakłada się dalsze skracanie średniego cyklu inwestycji z 4 lat i 8 miesięcy w 1965 r. do 4 lat i 2 miesięcy w 1967 r. to jest oczywiście średnia. Problem ten ma dla naszej gospodarki i jej rozwoju zasadnicze znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselGierekEdward">W obecnym planie trzy założenia przy ścisłym ich realizowaniu i systematycznej kontroli mogą wnieść zasadniczą poprawę w tej dziedzinie:</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselGierekEdward">1)Ustala się w planie ściślejsze dostosowanie działalności inwestycyjnej, zwłaszcza budowlano-montażowej, do aktualnych możliwości zaopatrzeniowych i mocy przerobowej przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselGierekEdward">2)Moc przerobowa przedsiębiorstw budowlano-montażowych — w wyniku zmniejszenia wykonawstwa systemem gospodarczym — rośnie o 5 mld zł, a zadania w planie inwestycyjnym gospodarki uspołecznionej o 3,75 mld zł, a więc przyrost mocy przerobowej znacznie wyprzedza przyrost zadań.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselGierekEdward">3)Zakłada się także szybsze tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych od tempa wzrostu robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselGierekEdward">Pamiętajmy jednak, że:</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselGierekEdward">po pierwsze — zgranie zadań inwestycyjnych z mocą produkcyjną w skali kraju nie jest równoznaczne z zabezpieczeniem każdej budowy z około 30 tysięcy placów, po drugie — wyprzedzanie zadań inwestycyjnych przez moce przerobowe nie zawsze będzie układało się prawidłowo w każdym regionie naszego kraju, po trzecie — mamy w pamięci zbyt częste narzekanie nie tylko na brak materiałów, ale również na jakość dostarczanych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselGierekEdward">Mówiąc o inwestycjach, trudno pominąć sprawy mieszkaniowe, zwłaszcza że problem ten niejednokrotnie znajdował swe odbicie w wystąpieniach z trybuny sejmowej. Dla przyśpieszenia poprawy sytuacji mieszkaniowej ludzi pracy wkroczyliśmy na drogę spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, na drogę szerszego wykorzystania inicjatywy i środków własnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#PoselGierekEdward">Znaczny napływ członków i kandydatów do spółdzielni świadczy o pełnym zrozumieniu tego problemu przez społeczeństwo. Obok 125 tys. członków oczekujących na przydział mieszkań po 1965 r., do końca września bieżącego roku zarejestrowało się już w spółdzielniach 135 tys. kandydatów. Tempo rejestracji kandydatów nadal jest duże i wynosi miesięcznie około 10 tys. osób. Ilość mieszkaniowych książeczek PKO na koniec października bieżącego roku wynosiła 250 tys., a zgromadzone na nich wkłady 1.135 mln zł. Liczby te świadczą dobitnie, że decyzje naszej partii i rządu w tym względzie były jak najbardziej trafne.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#PoselGierekEdward">Utrzymanie zaufania ludzi do spółdzielczości mieszkaniowej, której przekazują oni swoje oszczędności na budowę mieszkań, wymaga jednak terminowego dostarczania mieszkań i wykonywania ich z maksymalnym uwzględnieniem życzeń członków, oczywiście w granicach obowiązujących normatywów i przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#PoselGierekEdward">Zgodnie z dyskutowanym dziś projektem planu na 1966 r. spółdzielczość mieszkaniowa powinna oddać do użytku około 148 tys. izb mieszkalnych, czyli około 64% więcej niż w roku bieżącym, oraz więcej niż wynoszą ogólne rozmiary budownictwa rad narodowych w 1965 r. Nie będą to zadania łatwe, uwzględniając konieczność przygotowania w tym roku odpowiedniego frontu robót dla oddania w i 1967 r. około 226 tys. izb. Dla zapewnienia realności tych zadań konieczny będzie większy niż dotychczas wysiłek i pomoc ze strony rad narodowych, odpowiedzialnych za koordynację całości spraw budownictwa mieszkaniowego na swoim terenie.</u>
+ <u xml:id="u-10.41" who="#PoselGierekEdward">Konieczne jest także daleko idące wiązanie doświadczeń okresu eksploatacji zasobów mieszkaniowych z realizacją nowego budownictwa mieszkaniowego. Ludzie wnoszą na budowę mieszkań spółdzielczych znaczne środki finansowe; ponosząc faktyczne koszty utrzymania budynków i biorąc poprzez swoje organy samorządowe aktywny udział w prowadzeniu prawidłowej gospodarki słusznie chcą wpływać na proces inwestowania. Z tych względów spółdzielczość rozwinęła i rozwija dalej swoje własne służby inwestycyjne, korzystając tam gdzie istnieje taka potrzeba z częściowej lub pełnej pomocy zakładowych, miejskich i powiatowych służb inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.42" who="#PoselGierekEdward">Formy działania i współdziałania sprzyjające realizacji spółdzielczości mieszkaniowej — o ile tylko zapewniają optymalne warunki jej rozwoju — powinny znaleźć szerokie i aktywne poparcie i pomoc ze strony związków zawodowych i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.43" who="#PoselGierekEdward">Drugim ważnym odcinkiem z zakresu gospodarki mieszkaniowej jest podniesienie stanu gospodarowania aktualnymi zasobami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-10.44" who="#PoselGierekEdward">Podstawowym zagadnieniem jest tu właściwe i w odpowiednim czasie przeprowadzone remontowanie bieżące budynków, przeciwdziałające ich nadmiernemu niszczeniu. W związku z tym, przedstawiony projekt planu na rok 1966 przewiduje poważny, bo 40% wzrost nakładów na ten cel. Przewidziano również dodatkowy wzrost zatrudnienia ekip remontowo-konserwatorskich o 2.500 pracowników, stworzono możliwości zwiększenia rozmiarów, przeprowadzanych remontów poprzez tak zwaną korektę bankową funduszu płac dla tych jednostek oraz dodatkową rozbudowę ich zaplecza techniczno-produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.45" who="#PoselGierekEdward">Niezbędna tu jest pomoc rad narodowych, by uruchomione dodatkowo środki zostały w pełni i racjonalnie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-10.46" who="#PoselGierekEdward">Wysoka Izbo! Wysiłek i ofiarność wszystkich ludzi pracy w dziedzinie rozwoju i unowocześnienia naszej gospodarki służy podstawowemu celowi naszej działalności, jakim jest tworzenie trwałych podstaw i warunków podnoszenia bytu każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-10.47" who="#PoselGierekEdward">Mimo umiarkowanego wzrostu dochodu narodowego i obciążenia go niezbędnymi dla rozwoju kraju nakładami inwestycyjnymi w 1966 r. — nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia ludności dzięki między innymi nagromadzonym zapasom i rezerwom oraz większemu dostosowaniu struktury i jakości asortymentowej podaży do aktualnych potrzeb ludności. Mówił o tym generalny sprawozdawca poseł Franciszek Blinowski.</u>
+ <u xml:id="u-10.48" who="#PoselGierekEdward">Ze swej strony chciałbym podkreślić, że w roku przyszłym nastąpi dalsze poszerzenie i modernizacja sieci sklepów i zakładów detalicznych w mieście i na wsi. Wzrośnie liczba sklepów samoobsługowych i preselekcyjnych do ponad 27 tys. placówek. W inwestycjach handlu wewnętrznego na czoło wysuwają się magazyny hurtowe i pawilony handlowe. Można się spodziewać, że coraz lepiej owocować zaczną już działające częściowo usprawnienia obrotu towarowego dzięki współpracy handlu z przemysłem, wprowadzeniu podziału masy towarowej z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych regionów, skuteczniejszemu zapobieganiu przeciekom na rynek towarów złej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-10.49" who="#PoselGierekEdward">Nie można jednak nie podkreślić faktu, że oddziaływanie handlu na przemysł w kierunku lepszego dostosowania produkcji do potrzeb rynku pozostaje wciąż jeszcze niedostateczne; że odczuwalny jest nadal brak właściwej informacji dla detalu o zapasach hurtu; że pozostawia wiele jeszcze do życzenia bieżąca analiza struktury asortymentowej zapasów hurtu. W zakresie działalności służb odbioru jakościowego — niezależnie od konieczności zaktywizowania odpowiedzialnej kontroli wewnętrznej w zakładach — należałoby jeszcze bardziej wyczulić je i skierować szczególną uwagę na te dziedziny produkcji, w których poprawa jakości wyrobów, z uporem godnym lepszej sprawy, jest wciąż niedostateczna, jak pieczywo, wędliny, meble, artykuły przemysłu elektrotechnicznego, chemicznego oraz spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-10.50" who="#PoselGierekEdward">Centralnym problemem naszego rynku w 1966 r. są zatem zadania jakościowe. Mimo korzystniejszych warunków ich realizacji nie zostaną one zrealizowane automatycznie. Współdziałanie handlu z przemysłem, większa dolegliwość kar za niedotrzymanie przez przedsiębiorstwa ustalonego asortymentu, poziomu jakości i terminu, wykorzystanie uprawnień banku w kierunku dyscyplinującym finansowane przezeń przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe — mogą i powinny dopomóc w prawidłowym przebiegu realizacji założonych w planie zadań w zakresie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.51" who="#PoselGierekEdward">Wysoki Sejmie! Kolejny ważny problem, który uważam za wskazane podnieść w swoim wystąpieniu — to problem nauki i badań naukowych. W planie i budżecie na rok przyszły środki, które przeznaczamy na ważniejsze prace naukowo-badawcze, rosną poważnie, bo o około 1.700 mln zł, a całkowita realizacja prac naukowo-badawczych, objętych wstępnymi założeniami planu 5-letniego — łącznie z kwotami potrzebnymi na dokończenie realizacji części zadań po 1970 roku — sięga ponad 9 mld zł. We współczesnych warunkach nauka jest jedną z głównych sił motorycznych rozwoju ekonomiki i bez uwzględnienia jej zdobyczy nie sposób ani produkować tęgo, czego żąda dziś światowy rynek, ani też osiągać niskich kosztów światowego poziomu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-10.52" who="#PoselGierekEdward">Nauce i jej zdobyczom przypada decydująca rola w unowocześnieniu naszej gospodarki, w rozszerzeniu naszej bazy surowcowej i w lepszym wykorzystaniu surowców, w udoskonaleniu procesów technologicznych i w podnoszeniu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.53" who="#PoselGierekEdward">Słusznie więc plan rozwoju nauki i techniki na lata 1966—1967 kładzie szczególny akcent na zintensyfikowanie prac naukowo-badawczych w zakresie centralnego problemu nowej pięciolatki — unowocześnienia produkcji oraz metod wytwarzania w gospodarce narodowej, zwłaszcza w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym. Co więcej, zwraca specjalną uwagę kompleksowość, koordynacja i działalność wdrożeniowa, w celu racjonalnego wykorzystania całego potencjału badawczego resortów, PAN, szkolnictwa wyższego. Godne podkreślenia jest szersze włączenie krajowych wynalazków jako metody rozwiązania poszczególnych problemów lub ich fragmentów, sformułowanie wyraźnych zadań w zakresie wycofania z produkcji przestarzałych maszyn i urządzeń czy też określenie węzłowych zadań normalizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.54" who="#PoselGierekEdward">W aspekcie wymogów nowoczesności i jakości produkcji zarówno ze względu na potrzeby wewnątrzkrajowe, jak i handlu zagranicznego, sprawą pilną jest dokonanie kompleksowej analizy aktualnego stanu najbliższych zadań i perspektyw rozwoju oraz programów działania biur konstrukcyjnych, technologicznych i projektowych. Musimy bowiem w toku realizacji pięciolatki, której rokiem inaugurującym jest rok 1966, stworzyć wielostronne warunki do faktycznego wcielenia w życie postulatu nowoczesności i jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-10.55" who="#PoselGierekEdward">Wysoka Izbo! Klub Poselski PZPR uważa, iż umiarkowane, prawidłowo wyważone i wewnętrznie zharmonizowane założenia planu i budżetu na rok 1966 z jednej strony zapewniają realne ich wykonanie, a w sprzyjających warunkach poważne nawet przekroczenie dzięki lepszemu i pełniejszemu wykorzystaniu wewnętrznych możliwości tkwiących w ludziach, w ich gospodarności i inicjatywie. Z drugiej zaś strony — zabezpieczają one w racjonalnych granicach potrzeb i możliwości niezbędne przedsięwzięcia w dziedzinie produkcji, inwestycji i handlu zagranicznego, by stworzyć warunki właściwej dynamiki rozwoju naszej gospodarki w następnych latach pięciolatki przy utrzymaniu zasady systematycznego wzrostu spożycia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-10.56" who="#PoselGierekEdward">Liczymy przy tym w pierwszej kolejności na te głębokie, naturalne i nieprzebrane rezerwy tkwiące w ludziach pracy, w załogach i w kolektywach inżynieryjno-technicznych wszystkich zakładów. Wyzwolenie tych ogromnych rezerw ludzkiej mądrości, inicjatywy, gospodarności, ofiarności i głębokiego patriotyzmu stanowi — naszym zdaniem — istotny czynnik powodzenia w wykonywaniu zadań roku 1966 i zadań przyszłej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-10.57" who="#PoselGierekEdward">Wierzymy w to gorąco, iż jak zawsze tak i tym razem sprawy nowego planu weźmie w swe ręce nasz lud pracujący i że on właśnie wykrzesze ze swych serc, sił i umiejętności taką dozę twórczej energii, która wystarczy nie tylko na realizację wszystkich tych zadań, jakie postawione zostały w planie i budżecie na rok 1966, ale także na ich przekroczenie.</u>
+ <u xml:id="u-10.58" who="#PoselGierekEdward">Biorąc powyższe pod uwagę Klub Poselski PZPR będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o NPG na rok 1966 wraz z podstawowymi założeniami na 1967 rok w brzmieniu proponowanym przez sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-10.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Ozga-Michalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W parlamencie Polski Ludowej rozpatrujemy dzisiaj plan i budżet na rok następny, który równocześnie jest pierwszym rokiem nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest to plan intensywnego rozwoju przemysłu i rolnictwa, plan rozwoju miast i wsi, plan kształcenia młodzieży, aby zdolna była objąć stanowiska pracy, plan upowszechnienia kultury i pomnożenia sił Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Naturalne prawo, którym się kierujemy, aby być w zgodzie z sumieniem ludowym, polega na przestrzeganiu harmonii między zdolnością inwestycyjną społeczeństwa a planem, który to społeczeństwo realizuje.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Plan i założenia budżetowe, możliwość ich realizacji poprzedzają postulaty wyborców, dyskusja prowadzona w miejscach pracy zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, poprzedza je inicjatywa robotników i chłopów, do których uchwalony w Sejmie plan i budżet dociera później w ciągu całego roku w postaci nowych zadań, nowych fabryk, przetwórni, dróg, szkół i ośrodków zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Praca budżetowa Sejmu — to praca bardzo odpowiedzialna, dotyczy ona narastającej tkanki życia milionów ludzi i ich spraw, a wraz z tym dotyczy, rzecz jasna, największej sprawy, jaką jest rozwój narodowego organizmu jako całości. Wyborcy wykazują uzasadnione zainteresowanie polityką państwa, jego gospodarką i kulturą, ponieważ w tym państwie żyją, tym państwem współrządzą i ich los i powodzenie osobiste zależy ściśle od powodzenia polityki państwa. Można dziś po wielu latach kształtowania się demokracji ludowej, demokracji typu socjalistycznego, powiedzieć, że sumienie ideowo-polityczne obywateli jest w tym stanie dojrzałości, który pozwala na stałą wymianę myśli, na publiczną rozmowę dotyczącą realizacji założeń, tak aby każda złotówka została zainwestowana najbardziej celowo i wydajnie i aby nikt nie czuł się zwolniony od oceny procesu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Rząd robotniczo-chłopski, przedstawiając plan i budżet Sejmowi, przedstawia go tym samym całemu społeczeństwu, jest to program działania klas społecznych, które on reprezentuje z ich wyboru.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest to zatem określony plan i program, w stosunku do określonej rzeczywistości, obliczony na miarę możliwości i na skalę potrzeb. W planie mogą znaleźć się błędy, tak jak w każdym wielkim przedsięwzięciu, ale w planie i budżecie zbudowanym na zasadzie tej konfrontacji poglądów, o której wspomniałem, nie może zachodzić zjawisko asymetrii i sprzeczności. Formuła władzy jest bowiem leninowską formułą współczesnej władzy ludowej, dla której budowa socjalizmu nie jest odświętnym hasłem, lecz codziennym tworzeniem nowych faktów w gospodarce i kulturze narodu, faktów, które tworzą sami robotnicy i chłopi, coraz liczniejsza i coraz bardziej wyspecjalizowana kadra naszej inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Dla powodzenia planu — mówiono o tym w Sejmie — ważny jest klimat społeczno-politycznego działania, zaufanie do przyszłości, oparte na trwałych zasadach zbudowanej rzeczywistości i na naszym dążeniu ku nowemu. Przede wszystkim dążenie ku nowemu nie może wyprzedzać bazy tak, aby jej nie traciło z oczu. Sądzę, że ten warunek jest respektowany i nasze poczucie rzeczywistości jest dostatecznie silne, aby to co nowe było rozwijane nie w abstrakcji, lecz w mocnym związku z materialną i ideowo-polityczną bazą, którą rozporządzamy.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Tą podstawową bazą jest sojusz robotniczo-chłopski, który przebywa swoją drogę rozwoju w rosnącym coraz bardziej nowoczesnym przemyśle, w rozwijającym się coraz wydajniejszym rolnictwie, w kulturze i oświacie mas ludowych — wreszcie w znamiennym fakcie powstania nowej, szerokiej warstwy ludzi oświeconych, którzy dzięki procesowi powszechnego samokształcenia wyrośli z prostych robotników i chłopów na ludzi wykształconych w toku najgłębszego procesu rewolucji, jakim jest doskonalenie się samego człowieka, zdobywanie przez niego specjalizacji zawodu zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Bardzo pouczająca w tym względzie jest historia pewnego hasła politycznego naszego ruchu ludowego, które brzmiało: — „Żywią i bronią”. W ubiegłym roku z tym hasłem na manifestacji pierwszomajowej szli inżynierowie chemii, a chłopi z zadowoleniem patrzyli na to hasło i na zapowiedź trzykrotnego zwiększenia dostaw nawozów sztucznych w następnej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Sojusz robotniczo-chłopski nie jest, jak niektórym się wydaje, tylko historyczną przysięgą wypowiedzianą na Placu Zwycięstwa w okresie parcelacji obszarników. Jest to formuła składająca się z najbardziej współczesnych treści obiegających organizm narodu. Dlatego, gdy mowa o klimacie, o szansach otwarcia nowych dróg wiodących ku wzrostowi gospodarki i kultury wzwyż i w głąb, trzeba uwzględniać tę naturalną, zazębioną o siebie monolitość narodu, ten sojusz, którego funkcje i potrzeby stanowią samą istotę życia i jego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Plan i budżet jest właśnie wyrazem tej polityki sojuszu, polityki jego rozwoju na obecnym odcinku drogi, jest materialnym potwierdzeniem idei i dlatego wyzwala on z kolei olbrzymie rezerwy oddolnej inicjatywy społecznej. Czymże jest budowa 3 tys. km dróg rocznie o twardej nawierzchni w czynie społecznym? Jest to rzeczowe, nie deklaracyjne potwierdzenie drogi, po której idzie dziś Polska Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Czym jest uruchomienie czterech tysięcy klubo-kawiarni w ciągu roku na głębokiej prowincji? Jest to potwierdzenie awansu oświeconego chłopa i robotnika, który sięga po kulturę, tak jak wczoraj sięgał po chleb.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Klimat, w którym działamy, stwarza miejsce na inicjatywę ludzi pomysłowych. Statut przedsiębiorstw i dołowych ogniw gospodarki nie stawia ludzi w roli biernych wykonawców lub konsumentów, lecz stawia ich w roli inicjatorów i współtwórców.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W projekcie planu, jeśli chodzi o przemysł, główny nacisk położony jest na dalszą rozbudowę bazy surowcowej w kraju i na rozwój tych gałęzi przemysłu, które decydują o nowoczesności gospodarki, a więc: chemii, przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego oraz produkcji tworzyw sztucznych i włókien sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Licząc się ze stale rosnącą siłą nabywczą ludności, niemałe środki przeznaczono na dalszy rozwój produkcji przemysłu lekkiego, włókienniczego, skórzanego, drzewnego, produkcji artykułów gospodarstwa domowego, aby wyrównać poważne braki asortymentowe, występujące jeszcze w tej dziedzinie na rynku. Nie chodzi tu już tylko o większą ilość, a przede wszystkim o wyższą jakość, nowoczesność kształtu i konstrukcji, o dokładność wykonania i solidne wykończenie. Przechodzić będziemy w tym celu na najnowsze metody technologiczne, modernizując odpowiednio urządzenia produkcyjne i park maszynowy w tych gałęziach przemysłu, które pracują na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Troska o jakość, o nowoczesność to nie tylko sprawa lepszego i bardziej trafnego zaopatrzenia rynku wewnętrznego. To także decydująca sprawa, jeśli chodzi o rozwój eksportu, który będzie odgrywał coraz większą rolę w całokształcie naszej gospodarki narodowej. W konkurencji handlowej na rynkach świata wygrywa ten, kto ma do sprzedania towary wysokiej jakości, solidnie wykonane, gwarantujące długi okres użytkowania. Dlatego walka o jakość produkcji to jedno z głównych zadań nowego planu w dziedzinie przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wiele uwagi w toku dyskusji na komisjach poprzedzających naszą debatę generalną w Sejmie zwrócono na niedostateczny jeszcze poziom produkcji materiałów budowlanych i poziom zaopatrzenia wsi w te artykuły. Nie jest to tylko sprawa Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, bo dostarcza ono przecież tylko połowę materiałów potrzebnych do budowy. Drugą połowę materiałów, i to tych najbardziej nowoczesnych, dostarczają inne ministerstwa: Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego czy nawet Lekkiego i troska o szybszy wzrost produkcji materiałów budowlanych w tych resortach, jak również w przemyśle terenowym zarządzanym przez rady narodowe — to jest jedno z głównych zadań najbliższych lat.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wysoki Sejmie! Zadania, jakie spadają na wieś z tytułu przyjętego planu i założeń finansowych, spotkają się z postawą ludzi aktywnych, świadomych tej roli, jaka przypadnie im w udziale, aby produkcja rolna w ujęciu ogólnym zwiększyła się w stosunku do średniej z lat 1962—1965 o założone w planie procenty. Nie chodzi tu tylko o te procenty osiągnięte dzięki dobrej pogodzie, lecz chodzi o te zwyżkowe procenty, które osiągamy pracą ludzką, opartą na większej ilości nawozów, na wydajniejszych maszynach, na zmeliorowanych gruntach, na szkoleniu rolniczym i rozważnym instruktarzu agronoma, na dobrych odmianach sadzeniaków i nowych, lepszych nasionach zbóż, na zwiększeniu opłacalnej hodowli bydła i rozszerzaniu kontraktacji zbóż, na rozkręceniu całego procesu inwestycji chłopskich w jego własną gospodarkę, nie tylko z pozycji państwowych, lecz i z jego własnej kieszeni, z jego własnych funduszów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Dobra pogoda jest pożądana, ale nie siedzimy jeszcze w krzesłach, z których się ją reguluje. Natomiast politykę rolną możemy regulować i tę pogodę również, która odbija się na czole rolnika. Myślę, że tę pogodę mamy. Chłopi rozumieją i akceptują kierunek rozwoju naszego rolnictwa i odpowiadają w sposób najlepszy z możliwych pożądaną społecznie skalą i strukturą produkcji. Kierunek, którego oczekiwaliśmy, a więc zwiększenie hodowli bydła, utrzymuje się, jest słuszny, bowiem prowadzi przez zwiększenie ilości obornika do zwiększonej i pożądanej produkcji zbóż, zaspokaja potrzebę mleka, masła, serów i mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W rejonie o przewadze gospodarstw drobnych główne zadania dotyczyć będą unowocześnienia procesu tuczu trzody chlewnej i drobiu na podstawie mieszanek treściwych, dających szybszy i tańszy przyrost.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">System szkolenia i specjalizowania się rolników na kursach zimowych jest jednym z podstawowych warunków wykonania planu w produkcji roślinnej i hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Tak więc produkcja roślinna, obszary łąkarsko-pastwiskowe, melioracje i nasiennictwo muszą być w planie inwestycyjnym w nakładach i w środkach organizacyjnych uznane za problem pierwszoplanowy dla uzyskania koniecznego wzrostu hodowli w roku 1966. Uwagę naszą musimy skupić również na gospodarstwach, które posiadają gleby słabe, lżejsze, jest ich ponad 50%. Kontraktacja zbóż i korzyści stąd płynące, a więc nawozy sztuczne i nowe ceny są krokiem uczynionym już na drodze do podniesienia ich wydajności. Chodzi o dalszą ich aktywizację. Sprawa dotyczy połowy gruntów w kraju, które powinny z roku na rok przy pomocy odpowiednich bodźców wchodzić w coraz intensywniejszy proces produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Nie będzie w tym przesady, jeśli powiem, że istotnym rzeczywistym sprawdzianem założeń planu w rolnictwie będzie ilość inwestycji chłopskich wykonanych z własnych funduszów i wniesionych w dalszy rozwój gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">160 tys. wydanych w tym roku zezwoleń na budynki chłopskie świadczy o prężności inwestycyjnej wsi. Równocześnie nastąpił znamienny przełom w budownictwie i remontach na Ziemiach Zachodnich. Obecnie poziom budownictwa w centrum kraju i na zachodzie wyrównał się, ale to właśnie spowodowało, że ilość materiałów budowlanych dotychczas podawana na rynek stała się niewystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Rozwój produkcji rolnej to nie tylko pasze, nawozy i maszyny, to równocześnie inwestycje w budynki gospodarskie, bez których nie można rozwijać produkcji hodowlanej. Obecnie zapotrzebowanie na materiały budowlane wyprzedza poważnie ich aktualną podaż. Dlatego należy jak najbardziej zdyscyplinować wszystkie inwestycje budowlane, aby nie przedłużać procesu budowy i nie zamrażać w ten sposób bezużytecznie materiałów budowlanych. Ale to według naszego rozeznania nie wystarcza. Planowany przyrost cementu nie zaspokoi rosnącej potrzeby chłopskich inwestycji z funduszów własnych. Powinniśmy szukać dodatkowych możliwości w ramach planu i środków finansowych, którymi rozporządzamy bez naruszania podstawowych proporcji w założeniu inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Na przykład, czy nie można w fabrykach cementu zbudować z tego samego przez siebie wyprodukowanego cementu dodatkowych silosów, ponieważ jak wiemy wąskim gardłem produkcji naszych cementowni jest brak pomieszczeń na ten cenny materiał budowlany. Chodzi o to, aby produkcję cementu utrzymać przez cały rok na najwyższym poziomie, nie obniżając jej z powodu braku magazynów w okresach trudności jej odbioru ze względu na brak transportu. Można tu również, przynajmniej w promieniu stu kilometrów, zapewnić własny transport GS lub kółek rolniczych dowożący deficytowy cement bezpośrednio na zamówienia chłopskie.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Produkcja materiałów budowlanych nie jest limitowana dewizami, może i powinna być rozwijana łącznie z chłopskimi zespołami wypału cegły przy inicjatywie i lepszej organizacji pracy w zakładach, które już istnieją i których profil należy uzupełniać pod kątem zapotrzebowania rynku. Jest to czołowe zadanie dla powiatowych i wojewódzkich rad narodowych. A więc nie tylko produkcja globalna, ale i produkcja rynkowa powinna być sprawdzianem dobrze funkcjonującej gałęzi przemysłu budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Druga sprawa, na którą chciałem zwrócić uwagę, to odbiór i zagospodarowanie produktów rolnych. Spółdzielczy aparat skupuje dziś zboże, mięso, mleko, drób, warzywa, wszystko to, co przed wojną parę milionów gospodarstw woziło parę razy na tydzień na paru milionach chłopskich wozów na ciasne rynki miast i miasteczek.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Przejście w ciągu kilkunastu lat z tego anarchicznego, pełnego huśtawki cen rynku, który nękał chłopa i często zamrażał jego produkcję — na rynek spółdzielczy typu socjalistycznego, jest wielkim osiągnięciem społecznym i ustrojowym, jest osiągnięciem, które wraz z kontraktacją i wolnym skupem daje wsi i miastu głęboki, równy oddech w produkcji i w konsumpcji. Dlatego właśnie powinniśmy ten dział traktować na równi z innymi, poświęcać mu nie mniej uwagi niż produkcji, ponieważ gotowa już i tak kosztowna produkcja powinna być ceniona przez wszystkich jako rzecz osiągnięta wspólnym wysiłkiem.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jeśli wyprodukowano kielich, jeśli nalano w niego wino, to powinniśmy go nieść do ust równo, aby się z niego nie wylewało. Otóż, pewne ilości tego drogiego wina tracimy na skutek dysproporcji między aktualną produkcją rolną, a poziomem przemysłu rolno-spożywczego i sprawnością funkcjonowania sfery obrotu rolnego. Niskie moce produkcyjne przemysłu przetwórczego, widoczne zwłaszcza na obszarach Polski wschodniej i centralnej, ciągle słabo technicznie wyposażone i dlatego mało sprawne punkty skupu, niedostateczna ilość środków transportowych, niewystarczające powierzchnie magazynowe tak w obrocie spółdzielczym, jak i państwowym — to główne przyczyny tej dysproporcji. Rozumiemy, że ogólna sytuacja gospodarki nie pozwala jeszcze na dokonanie takich nakładów, aby dysproporcje natychmiast zlikwidować. Można jednak gospodarować bardziej celowo, dokonując nowych nakładów w sposób skoordynowany, zmniejszając nadmierną sezonowość podaży produktów rolnych, szczególnie zwierzęcych i ogrodniczych, można znacznie złagodzić trudności w skupie, magazynowaniu i przetwórstwie.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Należy też wypowiedzieć zdecydowaną walkę marnotrawstwu czasu chłopskiego na postojach, przy punktach skupu, wszędzie tam, gdzie brak sprawnej organizacji załatwiania rolników, przyczynia się to bowiem do nikomu niepotrzebnej kradzieży tak drogiego dziś na wsi czasu. Czas chłopa nie jest już indywidualny, to jest czas społeczny. Okradanie chłopa przez biurokrację z tego czasu produkcyjnego jest nadużyciem w stosunku do całego społeczeństwa, jest obiektywnie czynnikiem obniżającym samą produkcję rolną, wspólne bogactwo narodu.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Trzeba w tym miejscu podkreślić, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe z zadowoleniem przyjmuje projekty rządu, zmierzające do szybszego rozwoju i aktywizacji małych miast i miasteczek nie będących siedzibą powiatu. Jest ich w Polsce ponad 650, a mieszka w nich ponad 4,5 miliona obywateli naszego kraju. Rozwój tych miast będących małymi stolicami wiejskich regionów ma ogromne znaczenie dla dalszego podniesienia na wyższy poziom stanu oświaty, kultury i ochrony zdrowia ludności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W tych małych miastach widzimy przyszłe siedziby zakładów usługowych pracujących na rzecz rolnictwa. Tu powinno się koncentrować życie kulturalne okolic. Przewiduje się więc uruchomienie bankowych kredytów inwestycyjnych w wysokości półtora miliarda złotych na budowę w tych miastach różnych małych zakładów usługowych produkcyjnych pod warunkiem, że jedno miejsce pracy nie będzie kosztować więcej niż 50 tys. zł i że zakład nie będzie liczył więcej niż stu zatrudnionych, a działalność zakładów opierać się będzie przede wszystkim na możliwościach i surowcach lokalnych. Myśli się także o stworzeniu na wzór funduszu gromadzkiego tak zwanego funduszu miejskiego, który by oddał do dyspozycji miejskich rad narodowych w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców dodatkowe środki i fundusze w wysokości około pół miliona złotych rocznie średnio na jedno miasto. Jesteśmy przekonani, że podobnie jak to się dzieje na wsi dzięki istnieniu funduszu gromadzkiego, stworzenie takiego pozabudżetowego funduszu miejskiego pozwoli w szerszym zakresie rozwinąć w małych miastach i osiedlach czyny społeczne, zmierzające do uporządkowania tych miast i do ich aktywizacji na rzecz własnego rozwoju i na rzecz rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe widzi również potrzebę podjęcia działań, które przypadają w udziale oświacie rolniczej i naukom ekonomiczno-rolniczym oraz instytutom badawczym.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Rezultaty badań zakładów doświadczalnych wpływają już obecnie, szczególnie jeśli chodzi o dobre odmiany kartofli, na poważny wzrost plonów. Chłopi wysoko cenią prace naukowców w tym zakresie. Wyhodowano i przekazano do produkcji 18 nowych bardzo dobrych odmian ziemniaków o korzystnych cenach gospodarczych. Ostatnio rozwija się również praca instytutów naukowych nad wydajnymi odmianami zbóż, które będą wchodziły do produkcji i które powinny podobnie jak ziemniaki dać pozytywne wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-12.36" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Kółka rolnicze i grupy plantatorów spełniają tutaj niezmiernie ważną rolę organizatorów nowoczesnej postępowej produkcji w naszym rolnictwie. Na kółkach rolniczych spoczywa nie tylko odpowiedzialność za postępujący naprzód proces mechanizacji rolnictwa, proces, który powinien przebiegać w myśl wymogów rentowności maszyn i opłacalności pracy rolnika, tak aby służył zwiększaniu wydajności i potanieniu produkcji. Na kółkach rolniczych spoczywa również obowiązek upowszechniania wiedzy rolniczej i równoczesnego stosowania tej wiedzy do praktyki rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-12.37" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Nikt inny, poza kółkami rolniczymi i związanymi z nimi kołami gospodyń oraz młodzieżą z przysposobienia rolniczego, nie jest w stanie tego masowego procesu uzawodowienia rolnictwa podjąć. Jest to sprawa, która wszędzie na świecie we współczesnym rolnictwie zajmuje pierwszoplanowe miejsce i ma największe znaczenie dla podniesienia produkcji. Stosowanie rosnącej liczby i różnorodności środków produkcji wymaga bowiem coraz głębszej wiedzy i poznania właściwości technologii produkcji. Trzeba więc poszerzyć i unowocześnić drogi upowszechnienia wiedzy techniczno-rolniczej i ekonomicznej, trzeba objąć nią nie tylko młodzież, ale i dojrzałe pokolenie. Trzeba prowadzić prace nad otwieraniem umysłów na wszystko co nowe i postępowe.</u>
+ <u xml:id="u-12.38" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Musimy również zwrócić uwagę na ten znamienny fakt, że wyż demograficzny bije w tej pięciolatce o mury średnich i wyższych szkół, rozsadza je, skoro na jedno miejsce w tych szkołach przypada już dziś 8—12 kandydatów. Mamy ogromne, wzbudzające podziw w świecie wyniki, jeśli chodzi o rozbudowę szkolnictwa podstawowego, zwłaszcza na wsi. Niemałą zasługę ma tu całe nasze społeczeństwo, które nie szczędziło składek na Społeczny Fundusz Budowy Szkół, dzięki któremu wybudowaliśmy do końca bieżącego roku 1.150 szkół. Obecnie z tą samą konsekwencją musimy zabrać się do rozbudowy zawodowego szkolnictwa średniego i rozszerzenia pojemności naszych wyższych uczelni. Biorąc pod uwagę interesy robotników i chłopów, zdolnej młodzieży pochodzącej z tych podstawowych środowisk społecznych, rozszerzać musimy także sieć internatów i domów studenckich. Jednocześnie nie możemy zapominać, że wchodzimy w decydujący etap reformy szkolnictwa podstawowego. 1 września 1966 r. w 22 tysiącach oddziałów rozpoczną naukę uczniowie nowych ósmych klas szkoły podstawowej. Wielka to sprawa, zwłaszcza dla wsi. Na wygospodarowanie lub dobudowanie pomieszczeń dla tych ósmych klas, a w ostateczności na wynajęcie na wsi dodatkowych izb, trzeba będzie zwrócić dużą uwagę w każdej wsi i w każdej gromadzie.</u>
+ <u xml:id="u-12.39" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Trzeba tu również podkreślić wielką wagę całego procesu przeobrażeń społeczno-kulturalnych, który następuje pod wpływem potrzeb organizującej się wsi, przemysłowej cywilizacji oraz przemian ustrojowych. Pod względem zaspokajania potrzeb kultury Polska znalazła się w czołówce świata; publiczność czytająca — przekracza połowę ludności. Większość wśród tej czytającej publiczności to ludzie pracy. Jest to przełom znamienny w porównaniu z elitarnością i zamrożeniem niedostępnej dla mas drogiej i kosztownej kultury w czasach Polski burżuazyjnej. Ale też kultura, sztuka, literatura, jak każda inna forma działalności społecznej, rozwija się w określonym układzie społecznym i podlega, jak każda rzecz na ziemi, prawu konfrontacji społecznej. Sztuka nie jest dziedziną wyodrębnioną przez bogów i zastrzeżoną tylko do ich kompetencji. Jest staroświeckim, konserwatywnym poglądem schlebianie komukolwiek w tym względzie. Również w sprawach najwyższej kontemplacji duchowej nie można kryć się pod skrzydła sił wyższych, unikając konfrontacji z tym, co określamy opinią ludową, opinią masowego odbiorcy kultury w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-12.40" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">We froncie kultury codziennie uczestniczą miliony ludzi, na których działa film, książka, klub i teatr.</u>
+ <u xml:id="u-12.41" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest rzeczą zrozumiałą, że współczesne pokolenie polskie nie chce być biernym przedmiotem historii i kultury. Elitarność poprzednich epok dawała nam w tym zakresie gorzkie doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-12.42" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Pokolenie współczesne walczy o swoje polskie, indywidualne oblicze w kulturze europejskiej, ma poczucie swojej wartości, która wyrosła z rewolucyjnych przemian ludowych i chce kształtować nie jakiegokolwiek ducha kultury, lecz pragnie kształtować ducha kultury narodowej, wyrosłej z wartości moralnych nowych klas budujących rzeczywistość współczesną.</u>
+ <u xml:id="u-12.43" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Nie może być dla nikogo obojętna potrzeba integracji narodowej, dla której literatura powinna dać i daje swoje niezastąpione spoiwo. Jej udział w budzeniu i kształtowaniu humanistycznej świadomości socjalistycznej, jej udział w kształtowaniu wzoru dobra i piękna, wyrosłego z podłoża idei kształtujących nowy, sprawiedliwy świat, nie może być mniejszy od liczby jej twórców i ich obecności nie tylko fizycznej, ale i duchowej w życiu narodu budującego socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-12.44" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wysoka Izbo! Przedstawiając stanowisko Klubu Poselskiego ZSL w głównych sprawach planu gospodarczego, pragnę wyrazić przekonanie, że zadania gospodarcze i potrzeby społeczne zbliżającego się 1966 roku znajdują swoje odbicie i są zabezpieczone w projekcie budżetu państwa, ukształtowanego pqd wpływem rozwoju sytuacji gospodarczej, produkcyjnej i finansowej w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-12.45" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Budżet państwa zgromadzi odpowiednie środki i przeznaczy je na cele produkcyjne i socjalne, na rozwój nauki i kultury, na utrzymanie administracji i na obronę kraju. Mamy podstawy, żeby stwierdzić, że jest to budżet zrównoważony, dysponujący pewną nadwyżką dochodów nad wydatkami. Przewidziane są w nim odpowiednie rezerwy finansowe, warunkujące nieprzerwane i sprawne funkcjonowanie całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.46" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Projekt planu gospodarczego i budżetu, który jest przedmiotem debaty, przewiduje umiarkowane tempo wzrostu produkcji, ale zwiększa rezerwy i podnosi stopień realności planu, zmniejsza niebezpieczeństwo wystąpienia czynników, które mogłyby naruszyć równowagę gospodarczą kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.47" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ponadto, pewne rezerwy w planie i budżecie umożliwią realizowanie jednego z naczelnych zadań całej gospodarki narodowej, mianowicie uzyskiwanie wyższej jakości wyrobów i lepszych wskaźników ekonomicznych we wszystkich przedsiębiorstwach przemysłowych, rolniczych, handlowych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.48" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Skuteczna walka o wyższą jakość wyrobów wymaga wieloletniego programu modernizacji struktury produkcji, stwarzania warunków do powszechnego wdrażania elementów postępu technicznego i technologicznego, opartego na rozwoju własnej myśli technicznej oraz uwzględniającego dorobek myśli technicznej innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-12.49" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jakie jest oblicze kraju, mówią najlepiej nie słowa, lecz nasze czyny inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-12.50" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Plan nasz, to plan pokoju, plan naszej wiary w przyszłość. Jest on najlepszą odpowiedzią na pytanie, co myśli naród polski, do czego zmierza.</u>
+ <u xml:id="u-12.51" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W tej myśli i w tym jednoznacznym uznaniu rzeczywistości oraz zarysowanej perspektywy — Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za planem i budżetem na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-12.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Sekretarza Posła Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Podaję komunikat.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu, odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">1)Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — w sali nr 67, Dom Poselski, 2)Komisji Wymiaru Sprawiedliwości — w sali nr 102.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Miesięczny okres, jaki dzielił nas od pierwszego czytania i wstępnej debaty nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1966 i podstawowymi wytycznymi na 1967 r. oraz nad projektem budżetu państwa na przyszły rok, wypełniony był intensywnymi pracami komisji sejmowych, klubów poselskich i wojewódzkich zespołów nad poszczególnymi działami tych dokumentów.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Novum tegorocznych prac nad planem i budżetem jest fakt, że w okresie od wstępnej debaty, na spotkaniach posłów z aktywem rad narodowych, na spotkaniach środowiskowych i z liczną rzeszą wyborców, ogólne kierunki, wielkości i proporcje planu i budżetu zostały skonfrontowane z opinią szerokich kręgów społeczeństwa, działaczy społecznych i gospodarczych, z opinią tych, którzy w codziennej pracy będą współrealizatorami planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podstawowe kierunki i wielkości planu oraz budżetu państwa zostały szeroko omówione w toku debaty wstępnej. Wyrażają się one przewidywanym wzrostem globalnej produkcji przemysłu o 6,5%, przyjęciem do planu średniej czteroletniej wydajności w rolnictwie, szybszym tempem wzrostu dochodu narodowego do podziału, w wysokości około 3,9% w stosunku do przewidzianego wzrostu wytworzonego dochodu narodowego w wielkości 3,7%.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przyjęty został wzrost części dochodu narodowego przeznaczony na spożycie o około 4,7%, w tym na spożycie indywidualne 4,5%, a na spożycie zbiorowe 6,2%.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dziś pragnę zwrócić uwagę na kilka charakterystycznych elementów konstrukcji planu i budżetu oraz zająć się uszczegółowieniem kilku problemów.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W konstrukcji Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r., opartej na wynikach gospodarczych i doświadczeniach kończącego się planu 5-letniego, a szczególnie na wysokiej dynamice wzrostu produkcji przemysłowej, będącej wynikiem znacznego przyrostu mocy produkcyjnej z nowych inwestycji w bieżącym roku i pomyślnych tegorocznych zbiorach w rolnictwie — znalazły swój wyraz różne kierunki i elementy przewidziane w nadchodzącym pięcioleciu; wszystkie te problemy, które warunkują prawidłowe działanie naszej gospodarki w najbliższych latach.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Plan charakteryzuje się umiarkowanym tempem rozwoju, przy jednoczesnym zwiększeniu rezerw, dominuje w nim prymat harmonii i zrównoważenia.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podstawowe proporcje planu i budżetu mają na celu zaspokojenie w miarę posiadanych możliwości najpilniejszych potrzeb społecznych oraz zabezpieczenie dalszego zrównoważonego rozwoju gospodarki, oświaty i kultury narodu.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Proporcje planu zezwolą na skuteczniejszą eliminację występujących w bieżącym roku napięć i dysproporcji oraz na znaczną poprawę zaspokajania zapotrzebowania ludności na artykuły konsumpcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zakładane ostrożnie w planie wielkości produkcji zezwolą na lepsze dostosowanie wachlarza asortymentów do stale wzrastających potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu. Ustalenia te zezwalają na podniesienie jakości i nowoczesności produkcji, przejście z produkcji materiałochłonnej na bardziej pracochłonną.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W tych warunkach, zakładane w planie rezerwy należy wykorzystać dla przekroczenia planu produkcji towarów rynkowych, szczególnie poszukiwanych przez ludność. Rezerwy i inne środki umożliwią umocnienie globalnej i odcinkowej równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dzięki wzmocnieniu równowagi gospodarczej i eliminacji napięć, proporcje planu ułatwią przyswojenie przez aparat gospodarczy nowych zasad planowania i zarządzania oraz poszukiwania dalszych nowych rozwiązań i stosowania nowych eksperymentów, co z pewnością spowoduje wzrost efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Istniejące jeszcze napięcie na rynku wewnętrznym w sferze artykułów konsumpcyjnych i rosnące potrzeby społeczeństwa wymagają dalszych intensyfikacji poczynań dla utrzymania wzrostu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Harmonijna realizacja planów, rozwój naszej ekonomiki, przyśpieszenie tempa wzrostu stopy życiowej ludności wymagają pełnego wykorzystania posiadanych mocy produkcyjnych, stałego wykrywania i wykorzystywania tkwiących jeszcze w naszej gospodarce rezerw. Wymagają nowych, sprawniejszych przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stała troska o przyśpieszenie tempa wzrostu stopy życiowej społeczeństwa zobowiązuje nas do jak najbardziej racjonalnej gospodarki środkami produkcji i nakładami inwestycyjnymi. Wymaganiom tym wychodzi naprzeciw nowy system finansowy w przemyśle, który obowiązywać będzie w przyszłym roku budżetowym.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przyjęta zasada wskazująca na rentowność jako jeden z głównych mierników oceny przedsiębiorstwa, oprocentowanie środków trwałych, nowe formy podziału zysku, zawężenie dotacji budżetowych na nowe inwestycje w zasadzie do kręgu jedynie obiektów priorytetowych, przejście w podstawowej masie inwestycji na kredyty bankowe i środki własne — sprzyjać powinna bardziej racjonalnej gospodarce środkami i powodować intensywniejsze metody gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Postulat stałego poszukiwania i wykorzystywania rezerw wskazuje na konieczność wprowadzania permanentnego unowocześniania produkcji i wzrostu wydajności pracy. Postulat ten zobowiązuje do dalszego umacniania dyscypliny w dziedzinie inwestycji, usprawniania pracy biur projektowych, dokładnego zharmonizowania zadań inwestycyjnych i mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlanych, zsynchronizowania robót budowlano-montażowych z dostawami maszyn i urządzeń, przestrzegania terminów oddawania inwestycji do eksploatacji, skracania cyklu inwestycyjnego, jak i szybkiego osiągania zakładanego wzrostu mocy wytwórczych nowych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dziedzinie inwestycji istnieją jeszcze znaczne źródła dodatkowych i niemałych efektów, wykraczające poza obręb jednej inwestycji czy jednego inwestora. Mam na myśli problem wspólnych analiz i wspólnych poczynań w sferze inwestycyjnej różnych przedsiębiorstw, niezależnie od ich przynależności resortowej. Możliwości te wykorzystywać można w ramach prawidłowej koordynacji terenowej. Efekty w tej dziedzinie uzależnione są jednak od poziomu pracy terenowych organów planistycznych, od rozmiarów ich uprawnień i środków działania.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rozmiary wykorzystanego potencjału gospodarczego, wzrostu efektywności gospodarowania, poprawa jakości, nowoczesności i wydajności pracy są uzależnione w znacznej mierze od tempa postępu technicznego, ekonomicznego, organizacyjnego, a więc od stopnia wpływu nauki na produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VIII Kongres Stronnictwa Demokratycznego podkreśliły rolę szybkiego wzrostu nauki w świecie współczesnym. Szczególna rola przypada nauce w społeczeństwie socjalistycznym, w którym gospodarka planowa zapewnia możliwości wykorzystania wyników badań, zgodnie z hierarchią potrzeb społecznych. Nauka stwarza bowiem podstawy dla rozwoju nowych dziedzin wytwórczości, dokonuje przewrotu w dziedzinach już rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Należyty rozwój badań naukowych i zapewnienie im bazy materialnej, wypracowanie systemu szybkiego wdrażania w życie wyników badań naukowych, jest dziś podstawowym warunkiem rozwoju kultury narodowej, gospodarki i postępu technicznego. Postulat ten znajduje odzwierciedlenie w projekcie planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z problemem postępu technicznego i ekonomicznego łączy się również ściśle społeczne i ekonomiczne znaczenie szeroko pojmowanych usług. VIII Kongres Stronnictwa Demokratycznego szeroko rozwinął problem prawidłowego rozwoju szeroko pojmowanej sfery usług, to jest sfery aktywności zawodowej, obejmującej liczne dziedziny działalności pozaprodukcyjnej zarówno zawodów inteligenckich, jak i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W nowoczesnym, wysoko rozwiniętym organizmie państwowym znaczenie szeroko pojmowanych usług, obejmujących wszelkiego rodzaju pracę fizyczną i umysłową, nie będącą pracą produkcyjną — ma tendencję wzrastającą.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Do zjawisk znamionujących postęp gospodarczy zalicza się obok zmian w bazie materialnej również zmiany zachodzące w strukturze spożycia ludności, jak i zmiany w strukturze zatrudnienia. W naszym kraju zarysowują się już obecnie te tendencje i chyba w następnych latach nastąpią dość istotne przesunięcia w strukturze zatrudnienia, stymulowane dodatkowo skutkami wzrostu liczby ludności.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Następować powinien szybszy wzrost zatrudnienia w dziedzinie szeroko rozumianych usług, obejmujących urządzenia socjalne i kulturalne, opiekę zdrowotną, turystykę, łączność, komunikację, a więc usług mających charakter działalności reprodukcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W naszych warunkach bowiem, sfera usług awansuje do rangi bardzo istotnego czynnika w prawidłowym rozwoju budownictwa socjalistycznego. Wpływa ona pośrednio na kształtowanie się warunków bytowych ludności, jak też na umocnienie i zwiększenie potencjału gospodarczego kraju. Działalność ta coraz silniej splata się z produkcją materialną kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W planie i budżecie na rok przyszły znajduje odzwierciedlenie troska państwa o wzrost usług konsumpcyjnych, jak nauka, oświata, kultura, ochrona zdrowia i inne.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Środki, które przeznacza państwo na rozwój oświaty, owocują najcenniejszym i najtrwalszym kapitałem, gdyż pomnażają ogólne zasoby wiedzy i umiejętności zawodowej ludności, wartości intelektualne naszej młodzieży, stanowią główną dźwignię wzrostu socjalistycznej kultury naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-17.28" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rosnące jednak zapotrzebowanie na szkoły zawodowe, średnie i wyższe wymaga dalszych wysiłków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.29" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Konieczna jest także terytorialna korekta w rozmieszczeniu szkół zawodowych oraz budowa internatów i domów akademickich. Pozwoli to w znacznym stopniu na zniwelowanie skutków dotychczasowej preferencji geograficznej, która powoduje, że szczególnie młodzież małych miast i wsi ma stale jeszcze mniejsze szanse kontynuowania nauki.</u>
+ <u xml:id="u-17.30" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrastające o 6,5% wydatki państwa na rozwój kultury i sztuki, jak również środki przeznaczone na ten cel z innych źródeł, powinny być jak najbardziej efektywnie wykorzystane. Wypływa stąd postulat prawidłowej koordynacji i ukierunkowania tych wydatków przez rady narodowe. Dodać trzeba jednak, że realizacja tego postulatu zależeć będzie w głównej mierze od pozytywnego stanowiska dysponentów tych środków. Pragnę zwrócić uwagę na konieczność dalszego rozwoju bazy materialnej i zasięgu działania nowoczesnych środków upowszechniania kultury, a szczególnie telewizji. Na poparcie zasługują terenowe inicjatywy organizacji sieci muzeów regionalnych, jak i skuteczniejsze niż dotychczas poszukiwanie użytkowników zabytkowych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-17.31" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Resort kultury, rady narodowe, organizacje polityczne i społeczne powinny otoczyć szczególną opieką i pomocą rosnący i rozwijający się społeczny ruch kulturalny w postaci regionalnych towarzystw kulturalnych i naukowych, ruch, który reprezentuje wielki kapitał energii i pomysłowości. Jest on bowiem w ostatnich latach jednym z głównych czynników rozwoju życia kulturalnego w małych ośrodkach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-17.32" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Konsekwencją dalszego rozwoju gospodarczego kraju będzie stały wzrost popytu na różnorodne usługi materialne i rynkowe, jak również ich wpływ na pokrycie krążących na rynku środków pieniężnych. Mimo pewnej poprawy, w ostatnich latach rozwój tych usług nie nadąża za stale wzrastającym popytem. Powoduje to umniejszenie efektów wysiłku produkcyjnego, powoduje szybsze zużycie majątku trwałego, rzutuje ujemnie na poziom życia ludności. W miarę rozwoju gospodarczego kraju, w miarę sukcesów produkcyjnych ciężar trudności zaczyna coraz bardziej przesuwać się ze sfery produkcji materialnej do sfery obsługi milionów ton towarów, czyli milionów sztuk przedmiotów. Tempo rozwoju określonej gałęzi gospodarki powinno znajdować równoległe odzwierciedlenie w dynamice rozwoju odpowiedniej gałęzi usług.</u>
+ <u xml:id="u-17.33" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Badania rynku, analiza i ewidencja ruchu towarów i transportu wyraźnie nie nadążają za podażą, stają się wąskim gardłem umniejszającym rezultaty wysiłku produkcyjnego bądź też ujemne konsekwencje przesuwają na klienta. I tak — w handlu w okresie ubiegłego dziesięciolecia tempo wzrostu ilości sprzedawanych towarów jest prawie 5-krotnie wyższe od wzrostu zatrudnienia w handlu przy znacznym wzroście ludności w kraju. Również osiągany wzrost nowych powierzchni sklepowych i magazynowych oraz środków transportu nie zabezpiecza sprawnej obsługi zwiększającej się masy towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.34" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jedynie spływu na rynek określonej masy towarów. Ważne jest również to, aby asortyment towarów zgodny był z podstawowymi potrzebami i wymaganiami konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-17.35" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na poziom zaopatrzenia rynku obok podaży, nie mniej istotny wpływ ma praca aparatu handlowego, jego system działania, który może przyśpieszyć drogę towaru od producenta do indywidualnego odbiorcy. Na przykład, zakłady przemysłu terenowego i spółdzielczego w dziedzinie produkcji konfekcji czy obuwia osiągnęły znaczne rezultaty ilościowe i asortymentowe. Jednak nieodpowiednie przygotowanie sieci i urządzeń sklepowych powoduje, że klient odczuwa okresowo braki lub ma do wyboru skromny — nie odpowiadający produkcji — asortyment towarów. Te dysproporcje odczuwamy szczególnie ostro w zakresie produkcji sezonowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.36" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zamierzenia w dziedzinie mechanizacji, elektryfikacji i chemizacji produkcji rolnej, jak i efekty dokonanych już wysiłków i nakładów, są w znacznej mierze uzależnione od racjonalnego, proporcjonalnego rozwoju zaplecza usługowego.</u>
+ <u xml:id="u-17.37" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zakładany znaczny wzrost środków na konserwację i remonty mieszkaniowe — wynikający z regulacji opłat czynszowych — wymaga proporcjonalnego zwiększenia potencjału usługowego przedsiębiorstw gospodarki komunalnej i spółdzielczości pracy. W większym również stopniu należy wykorzystać istniejące rezerwy w tym zakresie przede wszystkim w grupie rzemiosł budowlanych, których moce przerobowe określa się wartością około 2 mld zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-17.38" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W ostatnich latach jesteśmy świadkami ogromnego wzrostu turystyki krajowej i wypoczynku świątecznego. Zjawisko to jest następstwem szybko postępującej industrializacji, wzrostu środków lokomocji tak publicznych, jak i indywidualnych ludności, chęcią oderwania się od miast. Wzmożony ruch turystyczny jest również wynikiem wzrostu dochodu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-17.39" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pomimo znacznego, bo prawie 3-krotnego w ostatnich latach zwiększenia bazy noclegowej i gastronomicznej, w wyniku jednak równoczesnego 4-krotnego wzrostu ruchu turystycznego, w dalszym ciągu braki w obsłudze turystów są bardzo dotkliwe. W celu szybszego usunięcia tych braków, należy szerszym frontem wykorzystywać rezerwy będące w posiadaniu ludności, bardziej angażować rezerwy prywatnej gastronomii i usług, jak i energiczniej włączać i rozwijać rzemiosło usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.40" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Elementem celowego i pożytecznego usprawnienia pracy uspołecznionej sieci handlu i gastronomii w szczytach ruchu turystycznego mogą stać się małe placówki, prowadzone systemem prowizyjno-ajencyjnym. Tegoroczny sezon turystyczno-wczasowy dostarczył nam wiele pozytywnych przykładów w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-17.41" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi warunkom działalności i rozwoju drobnej wytwórczości, a szczególnie spółdzielczości pracy rzemieślniczej, spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz rzemiosłu. Pomimo znacznej poprawy w ostatnich latach w warunkach działalności spółdzielczości i rzemiosła, plan spółdzielczości pracy na rok przyszły jest trudny i napięty.</u>
+ <u xml:id="u-17.42" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Słuszny postulat społeczny — przyśpieszenie wzrostu produkcji rynkowej, dalszej poprawy form i jakości usług, znacznego podniesienia jakości produkcji rynkowej — determinowany jest takimi czynnikami, jak obowiązujący system planowania i zarządzania, bariera surowcowa i inwestycyjna, skromne możliwości modernizacji i unowocześnienia produkcji oraz usług.</u>
+ <u xml:id="u-17.43" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Struktura terytorialna planowanego wzrostu wartości produkcji, zgodnie z aktywizacyjną funkcją drobnej wytwórczości, zakłada najszybsze tempo wzrostu na terenie województw słabiej uprzemysłowionych, a najpowolniejsze w wielkich miastach i na terenach wysoko uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-17.44" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tle podstawowych wskaźników planu drobnej wytwórczości pragnę podkreślić niektóre mobilizujące elementy konstrukcji planu, wynikające z układu proporcji pomiędzy najważniejszymi wskaźnikami.</u>
+ <u xml:id="u-17.45" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przez wzrost wydajności pracy uzyska się produkcję towarową o wartości ponad 3 mld zł, podczas gdy w wyniku wzrostu zatrudnienia uzyska się produkcję o wartości około 1,7 mld zł. Napięcie to jest szczególnie wysokie w państwowym przemyśle terenowym i w spółdzielczości pracy. W pionach tych wzrost produkcji w wyniku wzrostu wydajności pracy dochodzi lub przekracza 70% całej wielkości produkcji. Założenie to wymaga pełnej mobilizacji załóg pracowniczych przedsiębiorstw i spółdzielni oraz systematycznej opieki i pomocy ze strony ich jednostek nadrzędnych i zainteresowanych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.46" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z planu inwestycyjnego drobnej wytwórczości wynikają ograniczone możliwości działania dla uruchomienia rozproszonych rezerw terenowych w dziedzinie surowców miejscowych i wtórnych oraz zatrudnienia nadwyżek siły roboczej. W konsekwencji układ ten znacznie hamuje oddziaływanie na rozwój ośrodków i terenów słabiej rozwiniętych gospodarczo.</u>
+ <u xml:id="u-17.47" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zakładany planem wysoki, prawie 10% wzrost akumulacji, nosi w sobie niebezpieczeństwo pogarszania się proporcji między produkcją rynkową a zaopatrzeniowo-inwestycyjną. W tych warunkach, przedsięwzięciem w pełni gospodarczo uzasadnionym, jest rozwój pracy chałupniczej i nakładczej o zakładanej w planie wartości produkcji prawie 6 mld zł. Jest to prawie bezinwestycyjne źródło wzrostu produkcji, sięgające przeważnie do nie objętych bilansem rezerw siły roboczej, zwłaszcza kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-17.48" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rozwój produkcji towarów i usług w zakładach drobnej wytwórczości, produkcji mającej wybitnie rynkowy charakter, jest istotnym czynnikiem kształtowania się sytuacji gospodarczej kraju, szczególnie w zakresie likwidacji odcinkowych napięć rynkowych, które w bieżącym roku przysporzyły nam stosunkowo dużo kłopotów. A pamiętać musimy, że w dalszym ciągu około 1/4 zaopatrzenia rynkowego kraju pochodzić będzie z zakładów drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-17.49" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W tej sytuacji nabiera szczególnego znaczenia postęp we wprowadzaniu zmian w metodach zarządzania i planowania oraz w systemie bodźców ekonomicznych drobnej wytwórczości. Stosowana bowiem dotychczas metodologia planowania nastręcza od szeregu lat wiele zastrzeżeń i była przedmiotem zabiegów, mających na celu wyeliminowanie zachodzących w przemyśle drobnym trudności i powstających antybodźców. Wyrażają się one między innymi: w niezgodności zasad centralnego, dyrektywnego planowania działalności drobnej wytwórczości ze zdecentralizowanym terenowym systemem zarządzania, w pewnej wewnętrznej sprzeczności niektórych wskaźników dyrektywnych, preferujących produkcję o wysokiej akumulacji i materiałochłonnej, kosztem produkcji o niższej rentowności, ale poszukiwanej na rynku; w zbytnim sformalizowaniu planów utrudniających elastyczność działania, wynikającą z charakteru drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-17.50" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Narastające rozbieżności między metodologią planowania a potrzebami drobnej wytwórczości sygnalizowane były licznymi wystąpieniami prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Pilność sprawy potwierdziły postulaty i wnioski załóg pracowniczych drobnej wytwórczości, zgłaszane w ramach dyskusji przed IV Zjazdem PZPR i VIII Kongresem SD.</u>
+ <u xml:id="u-17.51" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Istnieje więc pilna konieczność podsumowania wyników aktualnie prowadzonych w drobnej wytwórczości eksperymentów i szybkie wprowadzenie konkretnych rozwiązań planistycznych, przystosowanych do specyficznych potrzeb przedsiębiorstw, spółdzielni i zakładów o różnej organizacji i ekonomice.</u>
+ <u xml:id="u-17.52" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Celem tych zmian powinno być coraz lepsze zaspokojenie potrzeb rynku przez stworzenie elastycznego systemu uruchamiania rezerw terenowych i lepszego wykorzystania posiadanych mocy produkcyjnych i usługowych. Musimy bowiem pamiętać, że jednym z głównych zadań drobnej wytwórczości jest zwiększenie efektywności produkcji społecznej, podniesienie jej jakości i lepsze dostosowanie do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-17.53" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Odrębną grupę spraw w ramach problematyki planu na 1966 rok stanowią sprawy rzemiosła. Trzeba stwierdzić, że na przestrzeni bieżącego roku, rzemiosło zostało uznane za dziedzinę gospodarki narodowej, wymagające rozwoju i poparcia ze względu na wzrost zapotrzebowania ludności na usługi i rynkową produkcję rzemiosła. W konsekwencji wielu posunięć rządu w formie zastosowanych ulg i bodźców nastąpił dalszy wzrost liczby zakładów i zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-17.54" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Szacunkowe wskaźniki w planie przyszłego roku zakładają wzrost warsztatów do 146 tys. o zatrudnieniu 264 tys. pracowników i liczbie 60 tys. uczniów, pobierających naukę zawodu w warsztatach rzemieślniczych. Poprawa ta jest również konsekwencją rozszerzenia działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz pewnej, ale ciągle jeszcze niedostatecznej poprawy zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-17.55" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dla pełnego osiągnięcia tych szacunków i stabilizacji warunków działalności rzemiosła, niezbędne jest stosowanie w praktyce dnia codziennego przez wszystkie organy i ogniwa władzy terenowej ustalonej polityki państwa w stosunku do tej sfery gospodarczego działania.</u>
+ <u xml:id="u-17.56" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rady narodowe powinny zabezpieczyć warunki realizacji planu 5-letniego w zakresie rozwoju rzemiosła na swoim terenie.</u>
+ <u xml:id="u-17.57" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z szerokiej gamy czynników, hamujących zakładany rozwój rzemiosła, pragnę zwrócić uwagę na skomplikowany i długotrwały tryb zatwierdzania cen na wyroby rzemieślnicze, na istniejące jeszcze różnice w określaniu norm zysków między komisjami cen a organami finansowymi, na opory wśród przedsiębiorstw handlu uspołecznionego w zakresie przyjmowania drobnej produkcji rzemieślniczej do obrotu oraz na tradycyjne już trudności w zaopatrzeniu w materiały i części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-17.58" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W przyszłym roku gospodarczym jednym z zasadniczych zagadnień związanych z dalszym włączaniem rzemiosła w nurt gospodarki narodowej będzie rozszerzenie i pogłębienie działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, jej ścisła współpraca z samorządem gospodarczym i zawodowym rzemiosła w dziedzinie powiązania indywidualnych interesów rzemieślników z interesem ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-17.59" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne od dłuższego czasu podnosiło problem społecznej, gospodarczej i kulturalnej aktywizacji małych ośrodków miejskich, wskazując na rozwój przemysłu terenowego i spółdzielczego oraz szeroko pojętych usług jako ważkiego czynnika aktywizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-17.60" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rozwój tych dziedzin umożliwiłby zwiększenie zatrudnienia w tych ośrodkach, wykorzystanie miejscowych surowców, powstanie zaplecza usługowego dla rolnictwa, stopniowe krystalizowanie się roli tych miast jako ośrodków gospodarczych dla poszczególnych mikroregionów.</u>
+ <u xml:id="u-17.61" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W toku prac nad planem gospodarczym w kilku komisjach sejmowych szczególnie ostro podkreślony został deficyt materiałów budowlanych na pokrycie potrzeb wsi. Deficyt ten jest naturalną konsekwencją wzmożonego budownictwa gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-17.62" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Nie pomniejszając roli i znaczenia chłopskich zespołów produkujących niektóre elementy budowlane, wydaje się, że małe miasta poprzez zakłady drobnej wytwórczości są szczególnie predestynowane do organizacji tego typu produkcji. W świetle bowiem wzrastających zadań rolnictwa, wysiłek chłopów powinien być przede wszystkim skierowany na intensyfikację produkcji roślinnej i hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-17.63" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Niewielkie specjalistyczne zakłady w małych miastach, wyposażone w niedrogi sprzęt mechaniczny, z całą pewnością osiągną znaczniejsze rezultaty w dziedzinie ilości i jakości produkowanych elementów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-17.64" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrastający popyt wsi na usługi rynkowe i pozarynkowe, wynikający ze wzrostu ilości środków pieniężnych na wsi, wzrostu ilości maszyn i urządzeń produkcyjnych, środków lokomocji i sprzętu gospodarstwa domowego — wymaga szybkiej i znacznej rozbudowy zaplecza konserwacyjnego i remontowego, które powinno być zlokalizowane blisko usługobiorcy, a więc w małych miastach i miasteczkach.</u>
+ <u xml:id="u-17.65" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z zadowoleniem przyjęliśmy informację rządu o znacznym zaawansowaniu pracy nad dwoma istotnymi dla rozwoju małych miast projektami rozporządzeń Rady Ministrów i zapowiedź wydania ich na początku przyszłego roku. Mam na myśli rozporządzenie w sprawie utworzenia funduszu miejskiego w miastach nie stanowiących powiatów o ludności poniżej 20 tys. mieszkańców oraz funduszu aktywizacji przemysłu w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-17.66" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Znaczenie funduszu miejskiego, szacowanego na około 400 mln zł rocznie, wyraża się tym, że obejmie on 608 miast i kilka milionów ich mieszkańców, a poprzez wzrost środków wyrównawczych dla budżetów terenowych, me pomniejszy on wpływów własnych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.67" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Drugi fundusz, przeznaczony na aktywizację przemysłu w miastach do ó tys. mieszkańców w formie kredytu bankowego, wykorzystany być może na organizację niewielkich zakładów wytwórczych o zatrudnieniu do 100 osób, o niskim, 50-tysięcznym nakładzie na jedno stanowisko pracy, których produkcja oparta będzie na surowcach terenowych. Elementem pomniejszającym znaczenie tego kredytu jest projekt ustalenia spłaty kredytu na okres od 3 do 5 lat. W warunkach prostej, pracochłonnej produkcji w zakładach o tak niskim nakładzie inwestycyjnym z pewnością wyjątkowo trudna będzie splata kredytu w tak krótkim terminie. Moment ten Rada Ministrów powinna wziąć pod uwagę przy podejmowaniu ostatecznej decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-17.68" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Realizując przyszłoroczny plan i budżet wejdziemy w nowy plan 5-letni. Gwarancją wykonania zadań jest rosnąca aktywność naszego społeczeństwa i proces udoskonalania zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-17.69" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pragnę wyrazić przekonanie, że zadania tego zrównoważonego planu zostaną przekroczone, przyczyniając się do wzrostu poziomu życia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.70" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem projektu Narodowego Planu Gospodarczego i ustawy budżetowej na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-17.71" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Michałowi Specjałowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na niektóre problemy zatrudnienia, wydajności pracy, rentowności i obniżki kosztów w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselSpecjalMichal">Zacznę od kluczowego problemu dla rentowności — problemu obniżki kosztów własnych produkcji, w tym szczególnie obniżki kosztów materiałowych, decydujących między innymi o naszym rozwoju gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselSpecjalMichal">Ustalone w planie zadania obniżenia udziału kosztów własnych w wartości produkcji w przemyśle o 0,5% należy uznać za minimalne. Powstaje zatem konieczność podjęcia działania w kierunku osiągnięcia większej od zaplanowanej obniżki kosztów. Wysuwając potrzebę poprawy rentowności drogą postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, wzrostu jakości i nowoczesności produkcji, można wykorzystać dotychczasowe osiągnięcia w ujawnianiu rezerw w zakładach, wstępne programy usprawnień zawartych w planach alternatywnych, doświadczenia w dziedzinie społecznych przeglądów, w rozwijaniu współzawodnictwa pracy i wynalazczości pracowniczej oraz innych form inicjatywy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselSpecjalMichal">Poważne zadania przypadają dla klasy robotniczej Śląska. Przede wszystkim musimy siłami załóg i ich organizacji oraz administracji starać się o podniesienie jakości wydobywanego węgla oraz produkowanych wyrobów innych gałęzi przemysłu. Trzeba podkreślić, że załogi zakładów Śląska, wspólnie z administracją, koncentrują swoją uwagę na podniesieniu jakości produkcji. Mimo znacznej poprawy na tym odcinku nie wykorzystano wszystkich istniejących możliwości. Jak wykazują kontrole techniczne można podnieść jakość wydobywanego węgla czy wyrobów innych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselSpecjalMichal">Trzeba też wskazać na pewne istniejące jeszcze rezerwy produkcyjne. Jak wykazują badania, udoskonalenie na przykład rozdziału asortymentów na poszczególne huty może spowodować pewien wzrost produkcji i obniżkę kosztów własnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselSpecjalMichal">Jeśli się uważnie przyjrzeć naszemu przemysłowi, to stwierdza się, że tkwią w nim znaczne rezerwy i w wielu wypadkach nie wymagają one dodatkowych nakładów. Plany alternatywne w poważnym stopniu ujawniły rezerwy, ale wnioski wynikające z tych planów nie zawsze były należycie potraktowane przez administrację. Wykrywanie istniejących rezerw produkcyjnych, zwłaszcza w gospodarce materiałowo-surowcowej, zmniejszanie braków i odpadów w produkcji, a w parze z tym przechodzenie z produkcji materiałochłonnej na pracochłonną — to ważne dla administracji i załóg zadania w dziedzinie postępu techniczno-organizacyjnego, obniżki kosztów produkcji i racjonalnego zatrudnienia, podnoszenia rentowności przedsiębiorstw i branż. Powinno temu sprzyjać zastąpienie — w ramach procesu doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką — dotychczas obowiązującej dyrektywy dla przedsiębiorstw w formie określonej kwoty akumulacji, przez wskaźnik rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselSpecjalMichal">Zastosowanie w przedsiębiorstwach przemysłowych obok nowych mierników produkcji wskaźnika rentowności jako syntetycznego kryterium oceny ich działalności pobudzać będzie do obniżenia kosztów produkcji, głównie materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselSpecjalMichal">Wskaźnik rentowności może ponadto odegrać rolę bodźca ekonomicznego do wzrostu produkcji odpowiednich asortymentów o określonej jakości, jeżeli zostanie prawidłowo ustalony dla poszczególnych zjednoczeń i zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselSpecjalMichal">Pobudzaniu załóg do wzrostu rentowności przedsiębiorstw i podniesieniu jakości produkcji niewątpliwie sprzyjać będzie dokonana reforma w tworzeniu i podziale funduszu zakładowego, stanowiącego podstawowy zespołowy bodziec materialnego zainteresowania pracowników. Uzależniając wielkość funduszu zakładowego od wykonania planu rentowności i jej poprawy, a wysokość nagród indywidualnych od stopnia wykonania ważnych dla danej komórki zadań gospodarczych, zwiększa się siłę oddziaływania tego ważnego bodźca na dostosowanie struktury produkcji do potrzeb społecznych, podniesienia jej jakości i obniżenia kosztów własnych. Łącznie ze zmianą zasad tworzenia funduszu zakładowego ulegają zmianie — zgodnie z uchwałą XV Plenum CRZZ z dnia 20 listopada bieżącego roku — zasady podziału funduszu zakładowego, której to sprawie związki zawodowe i samorząd robotniczy poświęcą szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselSpecjalMichal">Istotnym zadaniem jest tu opracowanie nowych regulaminów podziału funduszu zakładowego w 1966 roku, które to regulaminy powinny być podane do wiadomości załóg na początku roku.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselSpecjalMichal">W polityce zatrudnienia niezmiernie ważnym zagadnieniem jest przede wszystkim zapewnienie efektywnego wykorzystania planowanego przyrostu zatrudnienia. Bilans siły roboczej, mimo zrównoważenia w skali krajowej, nie jest wolny od określonych napięć, przede wszystkim w przekroju terenowym i w podziale według płci.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselSpecjalMichal">Analiza stanu i potrzeb zatrudnienia wskazuje, że w ośrodkach wysoko uprzemysłowionych występuje niedobór siły roboczej. Jak wiadomo, jednym z czynników zmniejszenia istniejącego deficytu rąk do pracy jest prowadzona akcja deglomeracyjna. Mówiąc o deficycie siły roboczej, trzeba przede wszystkim mieć na uwadze dwa wielkie ośrodki przemysłowe, jakimi są Śląsk i Warszawa. W tych ośrodkach deglomeracja nabrała przeto rumieńców życia. Wydaje mi się natomiast, iż nie można uznać za słuszne wysuwanie daleko idących zamierzeń deglomeracyjnych w innych ośrodkach bez właściwych badań i przyczyn. Odbicie tych częstokroć nie dość uzasadnionych zamierzeń, znajdujemy i w prasie. Sprowadzają się one do podejmowania na skalę szerszą — niż to faktycznie określają potrzeby — planów przenoszenia szeregu zakładów poza teren większych miast. Trzeba pamiętać, że wysuwanie zamierzeń przy podejmowaniu przedsięwzięć wyprowadzenia z danych miast zakładów, jak to się na przykład mówi, uciążliwych, musi być poprzedzone dokonaniem odpowiedniej analizy, czy tego rodzaju pociągnięcia są dostatecznie umotywowane przesłankami ekonomicznymi i społecznymi. I właśnie na Śląsku, gdzie my to robimy, staramy się zawsze, aby każdą sprawę dokładnie zbadać i przeanalizować, licząc koszty, dbając o to, aby nie uszczuplić produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselSpecjalMichal">Z punktu widzenia potrzeb ośrodków przemysłowych, przede wszystkim wielkich, jednym z podstawowych, o kluczowym znaczeniu zagadnień — obok deglomeracji, która działa bardziej długofalowo — jest wdrażanie i rozwijanie postępu organizacyjno-technicznego, drogą rozszerzania i doskonalenia mechanizacji pracy i technologii produkcji oraz usprawnienia organizacji pracy. Przykładem dobrych wyników w tym zakresie może być to, że w poszczególnych kopalniach węgla — dzięki koncentracji wydobycia, stanowiącej zasadniczy kierunek postępu techniczno-organizacyjnego — zabezpieczono wykonanie zadań produkcji z nadwyżką przy malejącym stanie zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselSpecjalMichal">Z drugiej strony trzeba pamiętać, że istnieją jeszcze małe ośrodki czy miasta, których stopień aktywizacji gospodarczej nie pozwolił jeszcze na pełne zatrudnienie kobiet. W związku z tym ogniwa administracji gospodarczej, a także rady narodowe muszą o wiele poważniej podejść do rozwiązania problemu zatrudnienia kobiet. Prawie z reguły w tych miejscowościach występuje jednocześnie niedobór męskiej siły roboczej. Stąd jednym z kierunków działania, ale nie jedynym, powinno być przesuwanie mężczyzn do prac innych niż wykonywane, a zwolnione w ten sposób stanowiska obsadzać należałoby kobietami. Oczywiście muszą tu być uwzględnione odpowiednie warunki, a więc staż pracy dotychczas zatrudnionych, ich kwalifikacje itp. Konieczne jest również odpowiednie przygotowanie zawodowe kobiet, nie mających dotychczas kwalifikacji, a także zwiększenie liczby dziewcząt w szkołach zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselSpecjalMichal">Rozładowaniu istniejących nadwyżek poszukujących pracy kobiet sprzyjać powinien dalszy rozwój usług. Jednym z istotnych czynników przyśpieszających ten rozwój będzie znoszone limitowanie zatrudnienia i funduszu płac w zakładach świadczących odpłatnie usługi dla ludności i rolnictwa. To powinno być wykorzystane przez drobną wytwórczość i rady narodowe dla wzmożenia pracy organizatorskiej w zakresie rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselSpecjalMichal">Przyrost zatrudnienia jest niewątpliwie czynnikiem dynamizującym rozwój gospodarczy. Chodzi jednak o to, aby zapewniając pracę dla wszystkich, którzy chcą i mogą ją podjąć, racjonalniej gospodarować rozmieszczeniem sił ludzkich, aby zwiększyć w interesie wszystkich pracujących efekty ich działalności produkcyjnej czy usługowej. Na tle tego stwierdzenia chciałbym uczynić uwagę co do stosowania nowych mierników produkcji dla celów określenia wielkości zatrudnienia i funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselSpecjalMichal">Nie ulega wątpliwości słuszność stosowania mierników pracochłonności, które lepiej niż wskaźnik produkcji globalnej określają potrzeby przedsiębiorstw w zakresie nakładów pracy żywej. Rzecz jednak w tym, aby ustalanie wielkości zatrudnienia na podstawie mierników wyrażających pracochłonność produkcji wynikało z rzeczywistych potrzeb. Stosowanie nowych mierników nie może stać się pretekstem do ukrywania rezerw wzrostu wydajności pracy i nadmiernego zwiększania liczby pracowników. Nadmierne zwiększania zatrudnienia w jednych zakładach, uszczupla niejednokrotnie możliwości zatrudnienia niezbędnych kadr w innych przedsiębiorstwach. Zgodnie z uchwałami IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uczyniony został znaczny krok naprzód w zwiększeniu uprawnień przedsiębiorstw w zakresie gospodarowania zatrudnieniem i funduszem płac. Aby ten proces doskonalenia gospodarki funduszem płac i zatrudnieniem rozwijać dalej, wymagany jest wzrost odpowiedzialności wszystkich ogniw zarządzania w przedsiębiorstwach, a także organów samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselSpecjalMichal">Te nowe uprawnienia powinny być wykorzystane przede wszystkim dla wzmocnienia na przykład służb zaplecza, niezmiernie ważnych z punktu widzenia podniesienia jakości i nowoczesności produkcji. Wciąż aktualna jest także sprawa dyscypliny pracy. W okresie pierwszego półrocza bieżącego roku, w porównaniu do pierwszego półrocza ubiegłego roku, wzrosły liczby godzin nadliczbowych z 93 do 103 mln oraz godzin postojowych z 14,8 do 16,3 mln.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselSpecjalMichal">Organy samorządu robotniczego i organizacje związkowe domagając się stanowczo od administracji zapewnienia dobrej organizacji pracy i rytmicznej produkcji, powinny również wzmóc pracę wychowawczą w kierunku poprawy dyscypliny naszych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselSpecjalMichal">Wraz ze wzmożeniem dyscypliny pracy zachodzi potrzeba dalszego uporządkowania zatrudnienia w przedsiębiorstwach, zwłaszcza przemysłowych. W tym celu należy tak rozłożyć przyrost zatrudnienia w ciągu roku, aby zapewnić w odpowiednim czasie zatrudnienie absolwentów szkół. Jak dotychczas, na skutek nie zawsze uzasadnionego potrzebami, nadmiernego wzrostu zatrudnienia w I półroczu danego roku, niejednokrotnie obserwuje się trudności z zapewnieniem pracy dla niektórych grup absolwentów szkół zawodowych oraz ogólnokształcących. Właściwie rozkładając w czasie i prawidłowo wykorzystując przyrost zatrudnienia, wyłania się konieczność — o czym już wspomniałem — aby administracja wspólnie z organizacjami związkowymi i organami samorządu robotniczego przeanalizowała dotychczasowy stan zatrudnienia w przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselSpecjalMichal">Ogólna analiza dotychczasowego stanu zatrudnienia dowodzi bowiem, że rozmieszczenie kadr nie zawsze zgodne jest z ich kwalifikacjami i możliwościami zawodowymi. Usunięcie tych nieprawidłowości jest jednym z warunków wzrostu jakości produkcji i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PoselSpecjalMichal">Projekt zamierzeń na rok 1966 zakłada pewne obniżenie w planie tempa wzrostu produkcji i wydajności pracy w porównaniu do roku bieżącego. Zawiera się w tym bowiem poważne zadanie dla administracji, samorządu robotniczego i załóg uzyskiwania ponadplanowych efektów ekonomicznych, wzbogacania asortymentów produkcji i wzrostu wydajności pracy, co jest jednym z głównych założeń planu. Wskazuje to na konieczność koncentracji wysiłków administracji i załóg na:</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PoselSpecjalMichal">—sprawniejszym i efektywniejszym wprowadzaniu postępu technicznego i ekonomicznego, —dostosowaniu struktury produkcji do potrzeb, —podniesieniu poziomu jakości i nowoczesności wyrobów, —optymalnym wykorzystaniu zasobów siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PoselSpecjalMichal">Z tego zasadniczego kierunku planu na rok przyszły wynikają także określone zadania dla rad zakładowych i samorządu robotniczego w zakresie pobudzania odpowiednich inicjatyw pracowników, ukierunkowania rozwoju współzawodnictwa pracy na wzrost jakości i nowoczesności produkcji oraz podniesienia jej rentowności, usprawnienia organizacji pracy i polepszenia technologii procesu produkcyjnego. Działanie to powinno zapewnić wzrost wydajności pracy powyżej ustalonego dla przemysłu wskaźnika — 3,1%.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PoselSpecjalMichal">Dla poprawienia założonych w planie wskaźników, konieczne będzie skoncentrowanie uwagi i wysiłku resortów, zjednoczeń i zakładów pracy zwłaszcza na:</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PoselSpecjalMichal">—prawidłowym podziale zadań i środków na branże i przedsiębiorstwa, —racjonalnym gospodarowaniu zasobami siły roboczej i zapewnieniu ponadplanowego wzrostu wydajności pracy, —dostosowaniu produkcji do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu oraz do wymagań jakości i nowoczesności, —wzmożeniu dyscypliny finansowej i dyscypliny pracy, —na przestrzeganiu zasady niezbędnej elastyczności ekonomicznej w sterowaniu procesami produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Zdzisławowi Balickiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoka Izbo! Jest już tradycją naszego Sejmu i zasadą jego postępowania wynikającą z istoty naszego ustroju, że uchwalając plan i budżet państwa, nie tylko wyznacza on główne zadania dla rządu i podległej mu administracji, lecz zarazem odwołuje się do patriotycznej inicjatywy i socjalistycznej świadomości bezpośrednich wykonawców planu — do załóg robotniczych, inteligencji technicznej i ekonomicznej. Daliśmy tej zasadzie dobitny wyraz przed siedmioma laty, gdy w trosce o stworzenie prawnych gwarancji dla rozwoju demokracji robotniczej i aktywności produkcyjnej załóg Sejm uchwalił z inicjatywy związków zawodowych — ustawę o samorządzie robotniczym.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Dziś samorząd robotniczy wyrósł już w potężną siłę społeczną, angażując do współgospodarowania zakładami pracy 215 tys. pracowników, w tym 144 tys. robotników i ponad 54 tys. inżynierów i techników. Na tę siłę liczymy i stawiamy też, omawiając dziś zadania na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przedstawiony przez rząd projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i podstawowych założeń na rok 1967, zakłada w słusznej intencji lepszego, wewnętrznego zrównoważenia i uniknięcia napięć w trakcie jego realizacji, umiarkowane wskaźniki przyrostu produkcji i dochodu narodowego, zawiera w sobie znaczne rezerwy i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Dzięki rozwinięciu inicjatywy produkcyjnej załóg i podniesieniu sprawności działania wszystkich ogniw gospodarki plan ten może i powinien być przekroczony, a w sprzyjających okolicznościach nawet wydatnie przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Realizacji planu na rok 1966 towarzyszyć będzie proces wdrażania nowych zasad i metod planowania i zarządzania gospodarką narodową wytyczonych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą na IV Plenum Komitetu Centralnego. Założeniem reformy jest poprawa efektywności naszego gospodarowania, podnoszenie rangi wymogów jakościowych i ekonomicznych w gospodarce narodowej, stworzenie warunków do bardziej racjonalnej i uzgodnionej z celami ogólnonarodowymi pracy przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwo bowiem jest i pozostanie podstawowym ogniwem gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Ogromna część zadań związanych z wprowadzeniem w życie nowych zasad i metod planowania i zarządzania gospodarką narodową przypada już na rok 1966 i znajduje swój wyraz w przedstawionym projekcie planu i budżetu oraz w licznych uchwałach Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Pragnąłbym w związku z tym zwrócić uwagę na to, że znamienną cechą reformy jest zasadnicze podniesienie roli systemu finansowego w przedsiębiorstwie i związanych z tym systemem bodźców i dźwigni ekonomicznych. W warunkach dotychczasowych problematyka finansowa znajdowała się na skutek jej stosunkowo słabego wpływa na ocenę i wyniki pracy przedsiębiorstwa i załogi na nieco dalszym miejscu w programach działania samorządu robotniczego. Obecnie system finansowania przedsiębiorstw jest poważnie wzmocniony. Dlatego też jest rzeczą konieczną, by w ślad za aktami normatywnymi poszła szersza niż dotąd akcja szkoleniowa, instruktażowa i kontrolna, by słuszne idee tkwiące w nowym systemie stały się znane wśród załóg i aktywu fabrycznego.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Pod szczególną opieką samorządów i administracji powinien znaleźć się nowy, wiodący wskaźnik przedsiębiorstwa: wskaźnik rentowności, gdyż od jego wykonania i przekroczenia zależeć będzie między innymi wielkość funduszu rozwoju i funduszu zakładowego w większości przedsiębiorstw. Oznacza to więc w praktyce udzielenie większego zainteresowania ze strony samorządu robotniczego problematyce kosztów własnych, szczególnie kosztów jednostkowych, gdyż ich obniżenie będzie miało decydujący wpływ na poprawę wskaźnika rentowności. Sądzę, że pod tym względem godne kontynuowanie i doskonalenia są prowadzone już od kilku lat przez samorządy robotnicze społeczne przeglądy gospodarki materiałowej. Godne są także rozpowszechnienia — niestety, nieliczne dotąd — próby przedstawiania zrozumiałego dla szerokiego ogółu pracowników i przekonywającego obrazu kształtowania się kosztów i czynników: oddziałujących na nie.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">W większości zakładów zostanie też w roku przyszłym wprowadzone oprocentowanie środków trwałych. Będzie ono bezpośrednio wiązać stopień wykorzystania maszyn, urządzeń i budynków ze wskaźnikiem rentowności przedsiębiorstwa. Powinno to więc wzmóc zainteresowanie załóg tym ważnym problemem, a więc na przykład podniesieniem wskaźników zmianowości tam, gdzie jest to celowe i możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nowy system finansowy, kierując wysiłki załóg i przedsiębiorstw w pożądanym społecznie kierunku, wymaga świadomego wdrażania i przeciwdziałania niewłaściwym tendencjom. Uważam, iż to świadome działanie powinno uwzględniać zwłaszcza polepszanie jakości produkcji, tego kapitalnego problemu, do którego rozwiązywania zabraliśmy się na szerokim froncie. Jednocześnie trzeba jeszcze bardziej zdecydowanie niż dotychczas przeciwstawiać się wszelkim tendencjom o charakterze partykularnym, — „łatwemu” zdobywaniu rentowności kosztem niekorzystnych zmian asortymentu lub pogarszania jakości. Rząd w słusznej trosce o te sprawy zamierza uruchomić nowe i umocnić już istniejące środki działania. Uruchamia się więc w części zakładów fundusz gwarancji i wydłuża jego okres na artykuły trwałego użytku, planuje się odpowiednią grę cen fabrycznych oraz rozszerzenie rozpiętości cen między gatunkami. Chociaż przy nowym systemie finansowym niewątpliwie będzie bardziej odczuwane płacenie kar umownych między dostawcami i odbiorcami, to może jednak warto rozważyć celowość podniesienia dotychczasowych stawek kar umownych związanych z niedotrzymywaniem wymaganej jakości wyrobów. W każdym razie sprawy jakości na tle nowego systemu powinny znajdować się pod stałą kontrolą resortów.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">Trzeba też wzmóc pracę wyjaśniająca wśród załóg fabrycznych, a także działalność organizatorską samorządu robotniczego w dziedzinie ugruntowania prawidłowych kierunków walki o obniżkę kosztów i poprawę rentowności oraz niedopuszczania do powstawania zjawisk niesłusznych i społecznie szkodliwych.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">W wielu zakładach, zwłaszcza zaś w kopalniach węgla kamiennego, przyjęła się i utrwaliła praktyka systematycznego omawiania na posiedzeniach oddziałowych rad robotniczych — a więc tych najbliższych produkcji — miesięcznych zadań produkcyjnych. Dokonuje się na nich krytycznego przeglądu sytuacji i wymienia wzajemne uwagi między załogą i dozorem, ustala zadania i środki zaradcze. Te skromne, robocze zebrania, odbywane bez stołu prezydialnego mogą odegrać ogromną rolę w walce o gospodarność, jeżeli potrafimy sprawy te uczynić zrozumiałymi i bliskimi dla robotników, jeżeli załogi zrozumieją i odczują związek między efektami pracy, a wynikami ekonomicznymi zakładu i własną sytuacją materialną.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">W tej dziedzinie samorządy robotnicze powinny związać się ściślej i znaleźć oparcie w nowo powołanych służbach ekonomicznych, nie tylko korzystając z ich badań i analiz, ale także sugerując im podejmowanie określonych tematów. Będzie to jednak możliwe w miarę kompletowania i umacniania służb ekonomicznych w przedsiębiorstwach, gdyż na przeszkodzie w szybkiej realizacji tej niezmiernie ważnej dla umocnienia systemu zarządzania uchwale stanął niedobór kadr ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselBalickiZdzislaw">Ze sprawą inicjatywy załogi i skuteczności oddziaływania samorządu na gospodarność przedsiębiorstw wiąże się respektowanie przez administrację jego wniosków. W dalszym ciągu reakcja na wnioski robotnicze nie zawsze jest właściwa, a narzekania na ten temat słyszy się ciągle na spotkaniach poselskich z załogami i aktywem fabrycznym. Potwierdzają to zresztą obiektywne badania. Oto na przykład w województwie kieleckim w 7 badanych zakładach różnych branż na 28 skierowanych wniosków do zjednoczeń tylko w jednym wypadku udzielono odpowiedzi, a co najgorsze, nie doczekało się takiej odpowiedzi wiele wniosków skierowanych do dyrekcji własnych przedsiębiorstw. Problem ten wymaga więc odpowiedniego potraktowania ze strony resortów i zjednoczeń, zwłaszcza w ich działalności kontrolnej. Doczekał się on takiego właśnie potraktowania ze strony Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego, które w sierpniu bieżącego roku uchwaliło szczegółowy i bardzo konkretny tryb rozpatrywania i kontroli wykonywania wniosków samorządu robotniczego oraz obowiązki i odpowiedzialność określonych komórek i osób w tym przedmiocie.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W nowych zasadach i metodach planowania i zarządzania gospodarką narodową, bardziej dostosowanych do nowego etapu naszego rozwoju i dających większe pole dla inicjatywy i przedsiębiorczości załóg, tkwią duże dźwignie dla pomyślnego wykonania zadań już w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselBalickiZdzislaw">W swoim wystąpieniu starałem się jednak podkreślić, że dźwignie te nie będą przecież działać samoczynnie. O stopniu ich uruchomienia decydować będzie sprawność pracy ludzi na wszystkich stanowiskach, aktywność samorządów robotniczych i załóg fabrycznych. Stąd też nabiera szczególnego znaczenia w roku przyszłym nasza praca z ludźmi nad przyswojeniem i prawidłowym wdrażaniem w życie tego nowego zespołu środków usprawniających naszą gospodarkę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Kazimierz Kopecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselKopeckiKazimierz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Plan naszej gospodarki na rok 1966 zamyka się w ciaśniejszych granicach, niż patrząc nań z punktu widzenia niektórych gałęzi byłoby pożądane, a nawet i słuszne. Mimo to nawet w tych ciaśniejszych granicach mogą wystąpić pęknięcia i braki, które utrudniają wzrost naszej gospodarki, a nawet mogą mu zagrozić. Pragnę poruszyć na tym tle zagadnienia nauki i szkolnictwa wyższego. Chciałbym przy tym na chwilę zapomnieć, że należę do grona pracowników nauki i oderwać się od zrozumiałych może chęci akcentowania ważności tej sfery, a pragnąłbym raczej popatrzeć na to oczyma pracownika przemysłu, którym byłem przez wiele lat i członka sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa. W tym aspekcie widzę naukę, jak chyba my wszyscy, jako siłę produkcyjną i siłę postępu.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselKopeckiKazimierz">Mówił o tym przekonywająco poseł sprawozdawca generalny, uzasadniając wzrost nakładów na naukę i badania, a bardzo słusznie przedstawił te zagadnienia poseł Gierek, przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselKopeckiKazimierz">Rok przyszły będzie rokiem, w którym nastąpi znaczny postęp we wszystkich gałęziach gospodarki. Na to liczymy i liczyć musimy. Postęp ten musi się opierać na lepszych konstrukcjach, lepszej technologii, sprawniejszej organizacji, kooperacji, transporcie i składowaniu, lepszym wykorzystaniu surowców wyjściowych, paliw i energii i przetwarzaniu ich na tworzywa i półprodukty i wreszcie na dobrej jakości pracy, lepszej kontroli międzyoperacyjnej i kontroli końcowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselKopeckiKazimierz">Oczywiście, pod słowem — „lepsze” rozumiemy kryteria nie tylko techniczne, ale przede wszystkim ekonomiczne. Zbyt dużo czasu musiałbym poświęcić na omówienie szczegółów tego zagadnienia, ale stwierdzić chyba muszę, że wszystko to, co — „lepsze”, potrafiłoby zwiększyć nasz dochód narodowy o kilka do kilkunastu procent, czego przykładem może być szereg krajów będących swego czasu w daleko gorszej pozycji wyjściowej i często nawet nie dysponujących prawie żadnymi bogactwami naturalnymi, ale opierających swą produkcję przemysłową na znacznym wkładzie procentowym i wysiłku wykwalifikowanych pracowników badawczych krajów, łożących wielkie środki na naukę i badania.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselKopeckiKazimierz">My dotychczas nie jesteśmy w stanie poświęcić na badania naukowe dostatecznych środków. Co prawda wzrastają one z roku na rok, ale trzymają się stale na poziomie zaczarowanego 1% dochodu narodowego łącznie, przeznaczonego na szkoły wyższe, pomoc dla studentów, PAN, instytuty naukowe i naukowo-badawcze oraz na dotacje na fundusz postępu technicznego, podczas gdy tylko na same badania naukowe i techniczne w krajach przemysłowych poświecą się średnio 2,5% dochodu narodowego (w ZSRR około 2,5%, w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej około 3,5%). Nasze niedobory dotyczą nie tylko kadry pracowników w placówkach naukowych i naukowo-badawczych, która wynosi zaledwie 1‰ zaludnienia, gdy w niektórych krajach dochodzi do 4‰, a w ZSRR wynosi 1,8‰. Gdybyśmy chcieli dorównać poziomowi radzieckiemu, musielibyśmy powiększyć kadrę naukową, kadrę instytutów naukowych i naukowo-badawczych o 50%, to jest o około 20 tys. pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#PoselKopeckiKazimierz">Poza brakami ilościowymi istnieją też ciągle poważne braki jakościowe, zbyt mało posiadamy zwłaszcza w instytutach przemysłowych pracowników o najwyższych kwalifikacjach. Ale główne braki istnieją w wyposażeniu tych placówek w środki i aparaturę potrzebną do badań oraz w ich złej lokalizacji, gdyż ponad 50% potencjału badawczego skupione jest w Warszawie, co jest wygodne dla administracji, skąd wyszła większość placówek badawczych, ale jest niedobre dla produkcji naukowo-badawczej.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselKopeckiKazimierz">Mimo tych braków, korzyści z prowadzonych badań są ogromne. W czasie dyskusji budżetowej w Komisji stwierdzono, że cały budżet aparatu badawczego, podległego Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Wykorzystania Energii Jądrowej, mimo że przecież znaczna część badań dotyczy zagadnień podstawowych, związanych z daleką perspektywą, zwraca się nam w postaci wzrostu produkcji przemysłowej, związanej z rozwojem techniki izotopowej tak ważnej dla całego przemysłu. W roku 1970 ta część wydatków na badania zwróci się nam 3-krotnie. Wiemy, jakie korzyści odniosła nasza gospodarka z rozwoju badań geologicznych, górniczych, hutniczych, w przemyśle chemicznym, maszynowym, elektrotechnicznym i wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#PoselKopeckiKazimierz">Ze sprawozdania jednego z bardzo wysoko rozwiniętych instytutów brytyjskich, a mianowicie zajmującego się zagadnieniem oszczędności paliw i energii wiadomo, że w ciągu ostatnich 10 lat istnienia instytutu każda pracownikodniówka pracownika badawczego przyniosła oszczędność 20 ton węgla rocznie, czyli uwzględniając już potrzebne nakłady opłaciła się około 100-krotnie. Nawiasem wspomnę, że u nas ponad 10% zużycia paliw i energii można by zaoszczędzić dzięki rozwinięciu odpowiednich badań.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#PoselKopeckiKazimierz">Szkody wynikające dla gospodarki z opóźnienia prac badawczych są bardzo znaczne. Temu należy przypisać przykładowo złą albo przestarzałą produkcję niektórych zakładów przemysłu maszynowego, że wspomnę o silnikach dieslowskich dla wyposażenia statków, o pompach, wentylatorach, małych kotłach, niektórych działach produkcji okrętowej, poważnej części produkcji elektronicznej, jak radioodbiorniki i telewizory; temu należy przypisać też zbyt mały udział w omawianym przez nas planie przeszłorocznym, tak zwanej produkcji nowej, w licznych gałęziach produkcji chemicznej, przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#PoselKopeckiKazimierz">Dlatego chciałbym wyrazić tutaj opinię, która przewijała się w licznych wypowiedziach posłów w czasie debaty komisyjnej, że wieźmy o tych brakach, że to są braki poważne, że one nie przechodzą nie zauważone, ale mimo to, albo właśnie dlatego, oczekiwać musimy wzmożonych wysiłków, większej koncentracji i większej efektywności prowadzonych w najbliższym czasie prac naukowych i prac naukowo-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#PoselKopeckiKazimierz">Jak przedstawia się sprawa kadr z wyższym wykształceniem, zwłaszcza technicznych, przy pomocy których będzie można realizować omawiany postęp? Niewiele dziś możemy wpłynąć na proporcję lat najbliższych i stan dzisiejszy rzutuje na to, co się będzie działo nie jutro czy za 2 lata, ale co się będzie działo za 6—7 lat, gdyż kadra, która wówczas wejdzie do produkcji, dziś już znajduje się w salach wykładowych i pracowniach. Niestety, już dziś wiemy, że w roku 1970 zabraknie nam 30 do 50 tys. inżynierów, a środki budżetowe, jakie zarysowują się na okres najbliższy, wskazują na pogłębienie się tego deficytu w latach następnych. Co gorsza, nic nie wskazuje na to, że będzie można przez lepsze wyposażenie pracowni i laboratoriów polepszyć jakość szkolenia. Nowoczesne metody szkolenia dyktują, aby główny ciężar przenieść z wykładów, które wymagają stosunkowo najmniej środków i powierzchni dydaktycznej, na zajęcia praktyczne i pracę własną, odbywaną w uczelniach pod kierunkiem pracowników naukowo-dydaktycznych, a to wymaga dużych środków. To samo dotyczy studiów dla pracujących i studiów podyplomowych. Tymczasem w roku 1964 dysponowaliśmy w Polsce powierzchnią 12,1 m^2 ^na studenta studiów dziennych, zamiast potrzebnych 22 m^2^, a w roku 1970 spadnie ta liczba zależnie od naboru i przyznanych środków od 9 do 10 m^2^ na studenta, co praktycznie znacznie utrudni przygotowanie przyszłej kadry. Mówić o tym jeszcze będziemy przy dyskusji nad planem 5-letnim, ale dziś mówię o tym dlatego, że w roku 1966 nasze resorty przemysłowe będą mogły i — o ile mi wiadomo — będą chciały pomóc w doinwestowaniu szkolnictwa wyższego. Jest to konieczne i najbardziej celowe; we wszystkich krajach w ten sposób to się odbywa. Muszą to jednak zrobić w sposób przemyślany i rozsądny, aby jak to niestety nieraz się dzieje, te i tak niewystarczające środki nie były przydzielane całkowicie dowolnie, uprzywilejowując jedne, a dyskryminując inne działy gospodarki i całe regiony gospodarcze. Mam oczywiście na myśli i swój teren, którego jestem posłem.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#PoselKopeckiKazimierz">Na tym tle chciałbym na koniec wspomnieć o dwóch sprawach, które wiążą się ściśle z przyszłorocznym planem. Pierwsza sprawa — to są inwestycje budowlane w resorcie szkolnictwa wyższego, a druga — zatrudnienie młodych kadr z wykształceniem wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#PoselKopeckiKazimierz">Otóż tak się złożyło, że roboty budowlane, i tak prowadzone w skali niewystarczającej ze względu na środki, są dziś w skali krajowej najbardziej opóźnione w zakresie inwestycji dla szkolnictwa wyższego. Wykonanie ich w skali krajowej na koniec listopada wyniesie 66,2%, a w Gdańsku, gdzie budowlani okazują nam szczególną przyjaźń i sympatię, pobito rekord krajowy, wykonując zaledwie 33,4% założonego planu. Obywatel Minister Budownictwa zna szczegóły i jak sądzę wyciągnie stąd właściwe wnioski. Myśleć należy o tym, jak w roku 1966 nie tylko zrobić to, co należy, ale nadrobić braki, które powstały w ostatnich latach. Gdyby nie nastąpiła poprawa, należałoby zastanowić się nad dalszą organizacją tych prac, które, moim zdaniem, ze względów perspektywicznych mają wyższy priorytet niż wszystkie inne, a koledzy budowlani z całej Polski będą musieli pamiętać o tym, że z ich winy wśród wielkiej rzeszy nie przyjętych na studia będą się znajdować także ich synowie i ich córki.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#PoselKopeckiKazimierz">Mówiliśmy o zarysowującym się poważnym braku kadr z wyższym wykształceniem. Tym bardziej trzeba dobrze gospodarować kadrami. Tymczasem, to co się dzieje w tej chwili z zatrudnieniem tak zwanych stażystów, skłania nas do poważnego zastanowienia się nad samą instytucją stażu. Według ankiety zebranej przez organizacje młodzieżowe w ostatnich tygodniach znaczna część zakładów naukowych — dotyczy to zarówno inżynierów, jak i lekarzy — nie znajduje wręcz miejsca pracy dla stażysty. Przechodzi on przez dwa lata najbardziej upokarzający staż — staż człowieka niepotrzebnego. Zapytywani o powód tego stanu stażyści w ankiecie podają: brak planu zatrudnienia, zła organizacja, brak czasu kierownika, niechęć ze strony kierownika do stażystów.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#PoselKopeckiKazimierz">Jest to problem utraty cennych lat przez tysiące młodych sił produkcyjnych, którym musimy się zająć.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#PoselKopeckiKazimierz">Wysoka Izbo! Poruszyłem wiele zagadnień raczej ujemnych, nie chcę jednak przez to wywierać wrażenia — i sądzę, że tego nie uczyniłem — że wszystko co w tej dziedzinie robimy jest złe albo niedostateczne. Na szczęście aktywa są wielokrotnie większe i wielokrotnie donioślejsze i to napawa nas konstruktywnym optymizmem na przyszłość. Trzeba tylko, abyśmy wszyscy nie tylko jednomyślnie poparli plan i budżet przyszłego okresu, ale przede wszystkim, abyśmy uczynili największy wysiłek dla jego pomyślnej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselReiffRyszard">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Przedstawione w uchwale wskaźniki Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 i wstępne założenia dla roku 1967 trzeba odnieść do bazy, z jakiej będziemy startowali do ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselReiffRyszard">Rok 1965 zamyka bieżący plan 5-letni pozytywnym akordem wyrażającym się liczbami przedstawionymi tutaj przez posła generalnego sprawozdawcę. Nie tylko ten rok, ale i całe mijające pięciolecie przyniosło ogromne sukcesy przede wszystkim w postaci wzmożenia potencjału ekonomicznego Polski. Nasz przemysł rozwijał się w tempie nieomal dwukrotnie szybszym, niż w czterech najbardziej rozwiniętych krajach Europy: Anglii, Francji, NRF i Włoch. Niezaprzeczalne są nasze osiągnięcia w rozszerzaniu bazy surowcowej i paliwowo-energetycznej. Zbudowaliśmy około 370 wielkich obiektów i oddziałów produkcyjnych. Nastąpiły nowoczesne przekształcenia strukturalne w całej gospodarce, a przede wszystkim wewnątrz przemysłu, gdzie przemysły elektromaszynowy i chemiczny znacznie zwiększyły swój ciężar gatunkowy. Ogólny postęp gospodarczy stanowi nie tylko trwałą podstawę naszego rozwoju, ale jest kapitałem, który rentuje już obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselReiffRyszard">Są jednak i słabsze strony odchodzącej do historii pięciolatki. Rolnictwo nie wykona planu produkcji; w przemyśle, przy bardzo wysokiej dynamice rozwoju obserwujemy duże dysproporcje w realizacji zadań. Większość jednak gałęzi, wytwarzających środki produkcji, plan wykona bądź przekroczy. Natomiast przemysł rolno-spożywczy i lekki w dużym stopniu nie wypełni swych zadań. Nie nastąpiła w spodziewanej skali zmiana struktury obrotów zagranicznych. Znacznemu zmniejszeniu uległ program budownictwa w grupie inwestycji nieprodukcyjnych. Na szczęście plan budownictwa mieszkaniowego, mierzony ilością izb, zostanie wykonany prawie całkowicie. Przy niemal pełnym wydatkowaniu sum inwestycyjnych, ogólny plan rzeczowy w postaci uruchamianych zdolności produkcyjnych nie będzie wykonany. Kilka gałęzi przemysłu, między innymi hutnictwo, przekroczyło nakłady, nie uzyskując w pełni efektów rzeczowych. Gałęzie przemysłu konsumpcyjnego, rolnictwo i działy nieprodukcyjne wydatkowały na inwestycje mniej pieniędzy, niż planowały. Wzrosło powyżej planowanego poziomu zatrudnienie, zwłaszcza w przemyśle. Stąd też nie będzie wykonany plan wydajności pracy W działach produkcyjnych. Mimo to wszystko, w każdej dziedzinie życia gospodarczego, nawet najbardziej wnikliwy krytyk stwierdzi, że nie ma stagnacji, lecz jest większy lub mniejszy postęp.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselReiffRyszard">Realizowany na przestrzeni kilku lat plan musi mieć odchylenia i to jest zjawiskiem naturalnym, często nawet pożądanym. Plan bowiem nie jest fetyszem, lecz wytyczną działania. Rzecz jednak w tym, że konsekwencje poszczególnych odchyleń pokrzyżowały szyki w zakresie niektórych bardzo istotnych generalnych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselReiffRyszard">Na pewno jedna z głównych przyczyn zachwiania niektórych proporcji gospodarczych i wielu stąd płynących trudności były błędy i zahamowania w realizacji planów inwestycyjnych. Toteż z dużym zadowoleniem należy przyjąć ostatnie posunięcia rządu, zmierzające do ulepszenia systemu planowania i finansowania inwestycji. System rezerw inwestycyjnych, kredytowanie nakładów, wzmożenie dyscypliny finansowej, podniesienie rachunku ekonomicznego i jego roli w ustalaniu nowych zadań powinny wyeliminować dotychczasowe błędy i niedociągnięcia w praktyce inwestycyjnej. Wchodzimy w nowe pięciolecie bogatsi o wiele doświadczeń, nieraz bolesnych, ale na pewno pouczających.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselReiffRyszard">Bez względu na trudności, z jakimi borykaliśmy się w tym pięcioleciu, wzmocniliśmy bardzo wydatnie potencjał ekonomiczny naszego kraju. Nasza gospodarka osiągnęła już rozwiniętą strukturę gospodarczą z wyraźną dominacją przemysłu. Aparat wytwórczy kierowany jest przez bardziej doświadczoną i liczebnie silniejszą kadrę. Osiągnęliśmy wiele w zakresie inwestycji podstawowych, inicjujących. Dlatego też można twierdzić, że tym samym powstały bardziej dogodne niż kiedykolwiek możliwości kierowania większych nakładów na inwestycje uzupełniające cykl ogniw przetwórstwa. Jest to tym korzystniejsze, że ten pracochłonny kierunek rozwoju przemysłu koresponduje z bilansem siły roboczej w następnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselReiffRyszard">Jednocześnie realizacja uchwał IV Plenum powinna stworzyć właściwe warunki ekonomiczne i klimat dla lepszego wykorzystania wewnętrznych możliwości aparatu produkcyjnego. Od postępu technicznego i wszelkich wysiłków intensyfikacyjnych zależeć będzie siła dodatkowego impulsu wzrostu efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselReiffRyszard">Specyficzne zadania, szczególnie istotne dla pomyślnego rozwoju sytuacji w przyszłym roku, w znacznej mierze zdeterminowane są przez tegoroczne wyniki naszej gospodarki. O pomyślnym jej rozwoju w bieżącym roku w większym stopniu decydują postępy o charakterze ilościowym, niż osiągnięcia jakościowe. Rozwój produkcji, rozwój spożycia i handlu zagranicznego ma swe źródło głównie we wzroście produkcji rolnej, przyroście mocy produkcyjnych w nowych obiektach, oddawanych w większych ilościach do eksploatacji pod koniec pięciolatki oraz w wysokim wzroście zatrudnienia. W mniejszym natomiast stopniu o postępach gospodarki w bieżącym roku zadecydowały takie czynniki, jak wzrost wydajności pracy, poprawa jakości asortymentu produkcji, obniżka kosztów własnych oraz zwiększenie stopnia przetwarzania dostępnych surowców.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselReiffRyszard">Planowany na rok następny wzrost produkcji przemysłowej jest stosunkowo niższy, niż osiągany w poprzednich latach. Wynosi on jak wiadomo 6,5%, podczas gdy przeciętny wzrost produkcji w ostatnim pięcioleciu wynosił około 9%. W planie na rok 1966 na 1% przyrostu produkcji przemysłowej przypada około 0,43% przyrostu zatrudnienia. Jest to wskaźnik niewiele niższy niż w bieżącym roku. Drugi więc rok z rzędu będziemy mieli do czynienia ze stosunkowo wysokim wzrostem zatrudnienia w przemyśle i stosunkowo mało napiętymi zadaniami w dziedzinie wzrostu wydajności pracy. W poprzednich latach wysoki procent zatrudnienia był zwykle wynikiem przekraczania planów. Tak ustawione plany produkcji i zatrudnienia na rok 1966 stwarzała łatwiejsze warunki dla znacznego postępu jakości produkcji oraz lepszego dostosowania jej do potrzeb rynku krajowego i. handlu zagranicznego, W tym widzimy specyficzne zadania nowego planu. Czynniki sprzyjające realizacji tych zadań nie ograniczają się tylko do wyżej wymienionych.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselReiffRyszard">Na podkreślenie zasługuje ponadto planowany na rok 1966 wzrost nakładów na naukę:</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselReiffRyszard">o 16% na wydatki bieżące i o 20% na nakłady inwestycyjne. Na uwagę również zasługuje wysoki wzrost odpisów na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego. Osiągną one kwotę około 5 mld zł z tym jednak, że stale niezadowalający jest procent dochodu narodowego przeznaczonego na naukę. Mówił o tym już mój przedmówca i niewątpliwie w tej dziedzinie musimy szczególnie śledzić zestawienia liczbowe i porównywać procent dochodu narodowego przeznaczony na ten cel przez wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne i przez nasz kraj.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselReiffRyszard">Konfrontacja ta nie wygląda dla nas jeszcze korzystnie i trzeba z tego wyciągać wnioski w przyszłym planowaniu środków na rozwój nauki. Jeśli dodać do tego, że od nowego roku będą obowiązywały nowe przepisy finansowania przedsiębiorstw, umożliwiające między innymi zaciąganie kredytów na inwestycje modernizacyjne, zapewniające postęp techniczny, to można mieć nadzieję, że stworzono w planie już znacznie lepsze warunki do podniesienia jakości produkcji. Lepszemu dostosowaniu asortymentu do potrzeb rynku krajowego i handlu zagranicznego sprzyjać powinny ponadto zmiany w zakresie dyrektywności wskaźników dla szeregu przedsiębiorstw przemysłu kluczowego.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselReiffRyszard">Tym zabiegom towarzyszyć powinny szersze prace społeczno-wychowawcze, które powinny doprowadzić do podniesienia w całym społeczeństwie kultury technicznej, autorytetu pracy naukowej i myśli wynalazczej. Trzeba równocześnie wytwarzać w przedsiębiorstwach przychylniejszą atmosferę dla wszelkich przejawów postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselReiffRyszard">Najogólniej oceniając wytyczne planu na rok 1966 widzimy celowe zwolnienie tempa wzrostu ilościowego po to, aby uzyskać oddech dla większego rozmachu w rozwiązywaniu szeregu zadań gospodarczych o charakterze jakościowym.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselReiffRyszard">Wysoka Izbo! Rok 1965, ostatni rok bieżącej pięciolatki, mimo niezbyt pomyślnych warunków przyrodniczych, był dla rolnictwa w zakresie zbiorów, szczególnie zbóż — jeśli operować skalą całego kraju — pomyślny. Mimo to założenia planowe na koniec pięciolatki nie zostały wykonane. Jest to skutek z jednej strony nierealnego ustalenia dawniej planowanych założeń, z drugiej strony — braku należytego wyposażenia w środki produkcji. W związku z tym zaopatrzenie ludności w artykuły rolne, przede wszystkim w mięso i przetwory mięsne, było i jest niedostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselReiffRyszard">Wytyczne na nową pięciolatkę w świetle uchwał partii i rządu i na podstawie znacznie zwiększonych środków inwestycyjnych dla rolnictwa i przemysłu współpracującego z rolnictwem są jak najbardziej słuszne. Zwiększające się stopniowo zaopatrzenie w nawozy mineralne, które w 1970 r. ma być prawie 2,5-krotnie większe od obecnego, wzrastająca produkcja mieszanek paszowych i innych środków produkcji, wszystko to — przy realnie dziś planowanym wzroście produkcji — daje rękojmię usunięcia szkodliwej dysproporcji między produkcją roślinną i zwierzęcą oraz stopniowego ograniczenia importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselReiffRyszard">Efekty zamierzonego postępu technicznego, jakie można osiągnąć w rolnictwie dzięki planowanym inwestycjom, uzależnione są przede wszystkim od jakości dóbr inwestycyjnych, od fachowego, dobrze wyposażonego zaplecza technicznego oraz należytego przygotowania producentów i użytkowników nowoczesnych urządzeń i maszyn. W tej dziedzinie, jak dotąd, istnieją zasadnicze braki i niedociągnięcia, które trzeba możliwie szybko usunąć.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselReiffRyszard">. Jednym z istotnych ujemnych zjawisk jest nienadążanie za potrzebami w wiejskim budownictwie mieszkaniowym, a szczególnie gospodarczym, które obok groźby dekapitalizacji majątku trwałego będzie hamować rozwój rolnictwa. Niedostateczne zaopatrzenie wsi w materiały budowlane musi być przezwyciężone, jak również trzeba zwrócić większą uwagę i poprzeć inicjatywę społeczną w wykorzystaniu miejscowych surowców przetwarzanych albo stosowanych w budownictwie gospodarczym przy współudziale wiejskiego rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselReiffRyszard">Palącym problemem jest zaopatrzenie rolnictwa w wodę, które uregulowane będzie projektowaną ustawą. Na tle istniejących wielkich zaniedbań w zakresie ujęć wodnych i rozprowadzenia wody, które nie gwarantują zdrowej i dostatecznej ilości wody do picia dla ludzi i inwentarza, nie zapewniają również koniecznych potrzeb użytkowo-sanitarnych, na tle postępującego zanieczyszczania wód ściekami miejskimi i przemysłowymi oraz na tle ujemnego wpływu, jaki lokalnie wywierają coraz liczniejsze wiercenia geologiczne i budowa szybów kopalń — konieczne jest zastosowanie energicznych środków zaradczych w skali krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#PoselReiffRyszard">Zakłady przetwórcze artykułów rolnych i magazyny już dziś — w latach urodzajnych — nie są w stanie bez zaburzeń w odbiorze i dużych strat surowca zagospodarować masę towarową. Przy przewidzianej znacznie zwiększonej produkcji artykułów rolnych — rozbudowa i unowocześnienie zakładów przetwórczych i magazynów musi wyprzedzać potrzeby, a organizacja tych placówek powinna uwzględniać specyfikę produkcji rolnej i zależność zbiorów od zmiennych warunków przyrodniczych.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#PoselReiffRyszard">Generalnie — obok postępu technicznego, dobrze działające i odpowiednio rozbudowane zaplecze usługowe dla rolnictwa staje się jednym z ważniejszych postulatów, od którego w coraz większej mierze będzie zależało przystosowanie rolnictwa do obserwowanego już i nieuchronnie postępującego obniżania się proporcji ludności pracującej w rolnictwie do ogółu ludności, bez ujemnego wpływu dla produkcji rolnej. Obecny stan usług jest daleki od zadowalającego i musi ulec szybkiej poprawie szczególnie w tych rejonach naszego kraju, gdzie występuje brak rąk do pracy w produkcji rolnej i gdzie osiągnięto wysoką produkcyjność.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#PoselReiffRyszard">Sterowanie rolnictwem za pomocą bodźców ekonomicznych uznajemy za najbardziej prawidłowe, a system kontraktacji jako bardzo pozytywny czynnik w działaniu. Waga i zasięg tego czynnika wymaga stałego kontrolowania skutków, jakie ujawniają się w ujęciu kompleksowym, oraz doskonalenia samego systemu bodźców. W miarę rozwoju intensyfikacji rolnictwa rośnie znaczenie, jakie fachowe kadry rolników wywierają na produkcję. Dotychczasowy system przygotowania zarówno agronomów i instruktorów w służbie gromady, jak i kierowników państwowych gospodarstw rolnych, nie ujawnił w dostatecznej mierze w skali powszechnej ich praktycznej kwalifikacji do zajmowanych stanowisk. Wydaje się, że nadmiar zadań o charakterze administracyjno-biurokratycznym pogłębia niedostateczne wyniki ich działalności. Wielka płynność kadr na tych stanowiskach wymaga również poważnego zastanowienia i zastosowania środków zaradczych.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#PoselReiffRyszard">Wysoka Izbo! Dyskusja w ramach debaty budżetowej nad pierwszym rokiem następnej pięciolatki stwarza sposobność dla ogólniejszych rozważań politycznych. Pragnę mówić o problemie związanym z polityką NRF. Co pewien czas wypływa ona z ukrycia gwałtowną falą antypolskich wystąpień ze strony zachodnioniemieckich kół rewizjonistycznych. Tak też jest i teraz. Niemiecka Republika Federalna jest jedynym państwem w Europie, które dziś po przeszło 20 latach od zakończenia II wojny światowej nie chce pogodzić się z realnie istniejącą rzeczywistością, lecz wysuwa pod adresem innych państw, przede wszystkim pod adresem Polski, roszczenia terytorialne i oficjalnie, jawnie, bez żadnych osłonek głosi program rewizji granic ukształtowanych po ostatniej wojnie prawomocnymi układami międzynarodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#PoselReiffRyszard">Cel ten przyświeca zarówno rządowi w Bonn, jak i wszystkim czołowym partiom i działającym tam stronnictwom politycznym. Istnieją tylko pewne rozbieżności odnośnie do drogi, jaką trzeba pójść, aby to osiągnąć. Stąd intensywna realizacja programu zbrojeń, rozbudowa Bundeswehry, która przed miesiącem obchodziła dziesięciolecie swego istnienia i która dzisiaj jest najsilniejszą armią NATO w Europie. Składa się z 12 dywizji liczących około 500 tys. żołnierzy i wyposażona jest w najnowocześniejszą broń łącznie z seryjnie produkowanymi w NRF rakietami i pociskami zdalnie kierowanymi, nie wyłączając rakiet przystosowanych do przenoszenia głowic atomowych, a jak dowiedzieliśmy się przed kilkoma dniami z opartych na zachodnioniemieckim — „Spieglu” doniesień naszych korespondentów, bomby atomowe już znajdują się pod kadłubami samolotów zachodnioniemieckiej Luftwaffe. Rzekomo mogą być one użyte tylko na rozkaz amerykański, niemniej jednak z relacji „Spiegla” jasno wynika, że bez tego rozkazu oficerowie Luftwaffe, gdyby odważyli się na to zdecydować, mogą rozpętać kataklizm o nieobliczalnych skutkach. Takie są fakty, których nie przekreślą żadne pokojowe enuncjacje, które wielokrotnie ogłaszają i podają do wiadomości publicznej przywódcy bońscy.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#PoselReiffRyszard">Z największym uznaniem pragnę tu podkreślić, że polityka rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w całej pełni uwzględnia doniosłość tych faktów i następstw, jakimi grożą one światu. Wie o tym całe społeczeństwo polskie, wiedzą o tym szerokie rzesze bezpartyjnych, wiedzą o tym ludzie wierzący. Wiedzą i w całej rozciągłości solidaryzują się ze stanowiskiem, jakie wobec zagrożenia, które płynie dla Polski z polityki NRF, zajmują partia i rząd.</u>
+ <u xml:id="u-25.25" who="#PoselReiffRyszard">Rozwój sytuacji międzynarodowej, jej wyraźne zaostrzenie, nasilenie w NRF rewizjonizmu sprawiają, że potrzeba podjęcia tej pracy przez cały polski front patriotyczny jest ciągle aktualnym zadaniem ideowo-politycznym. Stowarzyszenie — „Pax” od zarania swego istnienia, to znaczy od 20 lat, służy tej sprawie i poświęca jej w swej działalności społecznej, prowadzonej wśród ludzi wierzących, bardzo wiele uwagi i wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-25.26" who="#PoselReiffRyszard">Dążyliśmy i dążymy do tego, by społeczność katolicka w Polsce była w pełni świadoma, iż podstawowym nakazem odpowiedzialności politycznej wszystkich Polaków jest utrzymanie stanu czujności narodowej wobec zachodnio-niemieckiego militaryzmu i rewizjonizmu i że nasze stosunki gospodarcze z NRF, których rozwinięcie może dla naszej ekonomiki mieć tak pozytywne znaczenie, muszą być także podporządkowane temu nakazowi. Z tej przesłanki płynie wniosek następny: polityka jakiegokolwiek państwa, popierająca, a nawet tylko neutralna wobec agresywnych tendencji zachodnioniemieckich, musi natychmiast spotkać się z uznaniem jej przez całe społeczeństwo polskie za wrogą, a przynajmniej sprzeczną z naszym interesem narodowym. Jest to podstawowy drogowskaz polskiej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-25.27" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba bowiem pamiętać, że granica na Odrze i Nysie została ukształtowana w wyniku napastniczej wojny rozpętanej przez niemiecki militaryzm, a powrót nas Polaków nad Odrę, Nysę i Bałtyk stanowił także cenę, jaką Niemcy musiały zapłacić za zbrodniczą wojnę, w której krwawym odmęcie — w ich imieniu — pogrążył ludność reżim hitlerowski. Niemcy muszą pamiętać, że hitleryzm to rozdział ich historii, a nie naszej. To właśnie w imię jakiejkolwiek zgodnej ze zdrowym sensem perspektywy trzeba społeczeństwu NRF nieustannie przypominać. A również i to, że zjednoczenie Niemiec musi być poprzedzone wyrzeczeniem się wszelkich działań, a nawet tendencji militarystycznych i rewizjonistycznych oraz stworzeniem realnej gwarancji, że zjednoczone Niemcy nie będą należały do militarnego obozu antysocjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-25.28" who="#PoselReiffRyszard">Szerzenie tych prawd wśród ludzi wierzących w Polsce, a także przekazywanie ich szerokim kręgom światowej opinii publicznej, przede wszystkim środowiskom chrześcijańskim, jest poważnym zadaniem katolickich działaczy w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-25.29" who="#PoselReiffRyszard">Jednym z jej wyrazów był specjalnie wydany w języku niemieckim numer tygodnika — „WTK” przeznaczony i dostarczony odbiorcom w NRF. Numer tego tygodnika wywołał tak szeroki międzynarodowy rezonans, że wprowadził władze bońskie w stan dużej konsternacji, czego dowodem była zarządzona w Hamburgu konfiskata kilkuset egzemplarzy. Ten krok władz bońskich dał jednak w efekcie tylko jedno: powszechne oburzenie w wielu krajach Europy. Cel, który nam przyświecał został osiągnięty. Spory odłam opinii publicznej w NRF dezinformowanej przez rząd boński i w dużej mierze nieświadomej stanowiska, jakie naród polski zajmuje wobec granicy na Odrze i Nysie i problemu niemieckiego rewizjonizmu, spory odłam tej opinii pojął, że w tej sprawie nie ma między Polakami żadnych różnic, a polityka partii i rządu cieszy się pełnym poparciem całego społeczeństwa, bez względu na istniejące różnice światopoglądowe. O tym, że wielu Niemców w NRF nareszcie to zrozumiało świadczą liczne listy, jakie ciągle jeszcze napływają do redakcji — „WTK”. Myślę, iż dobrze, że tak się stało, bo może choć niektórzy z nich potrafią wyciągnąć z tego właściwe wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-25.30" who="#PoselReiffRyszard">Tak więc specjalne wydanie — „WTK” było celowym przedsięwzięciem. Jest to zresztą nie tylko nasza opinia — wyraził ją także bawiący niedawno na uroczystościach XX-lecia stowarzyszenia — „Pax” sekretarz generalny Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej w NRD i zastępca Przewodniczącego Rady Państwa NRD Gerald Götting; podkreślili to również w swych przemówieniach wygłoszonych w trakcie tych uroczystości wszyscy przewodniczący delegacji zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-25.31" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Przedstawiony plan i budżet na rok 1966 jest wyrazem ambicji patriotycznych Polaków, zjednoczonych w imię rozwoju gospodarczego kraju, awansu Polski w świecie, wielkiego zadania niezmarnowania czasu historycznego, który każde pokolenie, w tym i współczesne pokolenie, musi wykorzystać, by zapewnić przyszłość następnych pokoleń. Tak nakreślony kierunek jest wyrazem zaspokojenia potrzeb społecznych i w całej pełni służy wymogom polskiej racji stanu i dlatego Koło Poselskie — „Pax” będzie głosowało za przedstawionym projektem planu i budżetu na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-25.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Maria Augustyn.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselAugustynMaria">Wysoki Sejmie! Już niewiele dni dzieli nas od zamknięcia bieżącej pięciolatki. Dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu lat 1961—1965 towarzyszył szybki rozwój szkolnictwa, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego. Z roku na rok wzrastał udział tego szkolnictwa w zaspokajaniu potrzeb kadrowych w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselAugustynMaria">Zadania planu 5-letniego w zakresie zasadniczych szkół zawodowych zostały przekroczone o 4,5%. Szkoły te dostarczyły gospodarce narodowej około 550 tys. robotników wykwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselAugustynMaria">Znaczne przekroczenie zadań planu w okresie pięciolecia nastąpiło na odcinku techników zawodowych, bo o około 16,6%, co wyraża się liczbą około 230 tys. techników o różnych specjalnościach.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselAugustynMaria">Stopniowej i systematycznej poprawie uległa sprawność kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych — z 59% w roku szkolnym 1961/62 do 70% w roku szkolnym 1964/65. W analogicznym okresie w technikach zawodowych wzrosła ona o ponad 8% — z 51,1% do 59%.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselAugustynMaria">Rok 1966 jest pierwszym rokiem nowej pięciolatki, jest też jednocześnie pierwszym rokiem wprowadzenia reformy szkolnej. W związku z przedłużeniem do 8 lat okresu nauki w szkołach podstawowych wstrzymane zostaną przyjęcia do klas VIII liceów ogólnokształcących oraz ograniczony będzie znacznie plan przyjęć do klasy pierwszej szkół zawodowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o te specjalności zawodowe, w których zarysowuje się w przyszłej pięciolatce nadwyżka absolwentów w stosunku do potrzeb gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselAugustynMaria">Zaznaczyć jednak trzeba, że mimo zmniejszenia się liczby młodzieży w klasach I szkół zawodowych, ogólna liczba młodzieży pobierającej naukę w tych szkołach nie tylko nie ulegnie zmniejszeniu, ale będzie nawet nieznacznie wyższa — o 1,2%.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselAugustynMaria">Planuje się dalszy poważny wzrost liczby absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, która w 1966 r. wyniesie ponad 100 tys. osób. Oznacza to wzrost o 17,5% w stosunku do planu na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselAugustynMaria">Najwięcej, bo ponad 38 tys. kwalifikowanych robotników dostarczą zasadnicze szkoły zawodowe o kierunku mechanicznym, co oznacza wzrost o 13% w stosunku do planu na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselAugustynMaria">Przemysł chemiczny otrzyma ponad 2.200 kwalifikowanych robotników. Wzrośnie o 8% liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych o kierunku elektrycznym oraz o ponad 7% — o kierunku budowlanym.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselAugustynMaria">Rosnącym potrzebom w zakresie kadry ze średnim wykształceniem technicznym w poszczególnych działach gospodarki narodowej odpowiadają w planie na rok 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselAugustynMaria">odpowiednio zwiększone liczby absolwentów techników młodzieżowych, przede wszystkim po VII klasie. Szkoły te przygotują około 43.600 absolwentów-techników o różnej specjalności. Oznacza to wzrost o 48,8%, w stosunku do przewidywanego wykonania planu na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselAugustynMaria">Coraz lepiej rozwijają się technika po zasadniczych szkołach zawodowych młodzieżowych. Dostarczą one w przyszłym roku około 4.800 absolwentów głównie dla potrzeb górnictwa, budownictwa i energetyki.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselAugustynMaria">Wzrastające potrzeby kadrowe w rolnictwie zaspokajać będą rozwijające się technika po szkołach przysposobienia rolniczego. W roku 1966 z tych techników wyjdzie ponad 2.100 absolwentów, co oznacza wzrost o ponad 169% w stosunku do planu na 1965 rok — w tym najwięcej, bo około 1.400 absolwentów o kierunku ogólnorolniczym.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselAugustynMaria">Studia nauczycielskie przygotują do pracy w 8-letniej szkole podstawowej blisko 10 tys. absolwentów, co oznacza ponad 25% wzrostu w stosunku do planu na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselAugustynMaria">W szybszym tempie niż szkoły zawodowe dla młodzieży rozwijać się będą szkoły zawodowe dla pracujących. W zasadniczych szkołach zawodowych tego typu ponad 81.700 robotników uzyska pełne kwalifikacje do pracy głównie na takich kierunkach, jak mechaniczny — ponad 34.900 robotników, elektryczny, budowlany, komunikacyjny i hutniczy.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselAugustynMaria">W technikach dla pracujących uzyska pełne kwalifikacje ponad 21 tys. pracujących na podobnych kierunkach z tym, że największy ilościowo wzrost absolwentów będzie również na kierunku mechanicznym, a następnie na elektrycznym i budowlanym.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselAugustynMaria">Pełne kwalifikacje w zakresie studiów nauczycielskich drogą szkolenia zaocznego uzyska około 13.700 nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselAugustynMaria">Obok planu przyjęć uczniów do szkół zawodowych po szkole podstawowej, przewiduje się również przyjęcie do klas pierwszych szkół zawodowych po maturze około 14.400 osób, to jest o 8,4% więcej w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1965. Szkoły te zostały powołane do życia początkowo głównie jako próba rozwiązania problemu absolwentów liceów ogólnokształcących, którzy nie dostali się na wyższe studia i nie podjęli pracy zawodowej, nie mając do niej przygotowania. Nabór do tych szkół był raczej przypadkowy, toteż na I roku był duży odpad. Z roku na rok sytuacja jednak poprawiała się. Wzrastał autorytet tych szkół. Spełniały one bowiem swoje zadania, przygotowywały absolwentów liceów ogólnokształcących do zawodu, z drugiej strony — dostarczały fachowców potrzebnych w różnych działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselAugustynMaria">Poważnymi osiągnięciami w tym zakresie poszczycić się może 2-letnia Państwowa Szkoła Techniczna w Krotoszynie o specjalności — technologia ceramiki. Szkoła początkowo miała duże trudności z naborem uczniów — specjalność mało atrakcyjna dla młodzieży, trudne warunki pracy. Zgłaszała się przeważnie młodzież wiejska. W pierwszym roku był bardzo duży odsiew, sięgający blisko 50%.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#PoselAugustynMaria">Sami absolwenci tych szkół stwierdzają dziś, jak również aktualni słuchacze, że do szkoły w większości przychodzili zawiedzeni maturzyści, po nieudanym starcie na wyższe uczelnie, bez zainteresowania kierunkiem nauki, niejednokrotnie traktując swój pobyt w szkole jako okres oczekiwania do wstępnych egzaminów na wyższe uczelnie. Jednak w toku pracy wzrastało ich zainteresowanie nauką i prowadzonymi zajęciami praktycznymi. Do wzrostu zainteresowania przyczyniły się między innymi dobrze zorganizowane i wyposażone pracownie technologiczne. Dostrzegali celowość kontynuowania nauki w tym przypadkowym początkowo kierunku i przejścia do pracy po ukończeniu szkoły, zgodnie z przygotowaniem. Wszyscy absolwenci podjęli pracę w wyuczonym zawodzie i pracują dziś w zakładach ceramiki budowlanej, ceramiki szlachetnej, w zakładach materiałów ogniotrwałych w różnych województwach. Jako pracownicy cieszą się dobrą opinią. Po stażu zajmują stanowiska majstrów, pracują w dziale technicznym przedsiębiorstw; znane też są wypadki awansowania ich na kierowników zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselAugustynMaria">Absolwenci utrzymują także kontakty ze szkołą. Stwierdzają oni, że szkoła ta dobrze przygotowała ich do pracy od strony rzeczowej — fachowo, odczuwali jednak początkowo braki z zakresu ekonomiki i organizacji pracy w przedsiębiorstwach i dlatego postulowali wprowadzenie tych zagadnień do programu szkoły, postulowali również wprowadzenie obowiązkowej nauki języków obcych, zwłaszcza języka rosyjskiego i niemieckiego, ze względu na konieczność korzystania z literatury fachowej w tych językach.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#PoselAugustynMaria">Dobrą opinią w pracy cieszą się również absolwenci Państwowej Szkoły Technicznej w Dzierżoniowie o specjalności radiotechnika i telewizja. Według oceny zakładu — są pracowici, szybko przystosowują się do warunków pracy w zakładzie. Zazwyczaj już po 2 miesiącach stają się pełnowartościowymi pracownikami, szybko awansują. Dyrekcja zakładu chętnie przyjmuje absolwentów tej szkoły, uważając ich za pracowników odpowiedzialnych, lepiej przygotowanych, bardziej dojrzałych i zdyscyplinowanych w stosunku do absolwentów 5-letnich techników młodzieżowych. Taka jest ocena Dzierżoniowskich Zakładów — „Diora”, Zakładów Urządzeń Radiowych i Telewizyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.22" who="#PoselAugustynMaria">Zapotrzebowanie na absolwentów szkół pomaturalnych, zwłaszcza państwowych szkół technicznych, stale wzrasta. Jest ono znacznie większe niż możliwości ich przygotowania przez szkoły, dlatego zakłady pracy zainteresowane są w organizowaniu tego typu szkół. Nierzadko zakłady uczestniczą w ponoszeniu kosztów z tym związanych, aby tylko zapewnić sobie dopływ potrzebnych fachowców. Tak na przykład Zjednoczenie Przemysłu Materiałów Budowlanych wyasygnowało około 8,5 mln zł na budowę wspomnianej Państwowej Szkoły Technicznej w Krotoszynie.</u>
+ <u xml:id="u-27.23" who="#PoselAugustynMaria">Stąd też coraz częściej u podstaw organizowania szkoły pomaturalnej o określonym kierunku leży już nie tyle troska o los absolwentów liceów ogólnokształcących, którzy nie dostali się na wyższe uczelnie, ile określona potrzeba gospodarcza.</u>
+ <u xml:id="u-27.24" who="#PoselAugustynMaria">Następstwem tego jest też stopniowa zmiana stosunku kandydatów do tych szkół. Szkoły te stają się już — zwłaszcza niektóre — szkołami atrakcyjnymi tak ze względu na kierunek, jak i możliwość zdobycia w krótszym czasie określonego zawodu i przeważnie dobrze płatnego. Tym samym studia wyższe przestają już być jedyną odskocznią po ukończeniu liceum ogólnokształcącego, zwłaszcza że istnieją nadal możliwości ich kontynuowania systemem zaocznym.</u>
+ <u xml:id="u-27.25" who="#PoselAugustynMaria">Taką atrakcyjną szkołą między innymi staje się 3-letnia Państwowa Szkoła Techniczna w Koszalinie o specjalności: radio, telewizja, mikrofale. Szkoła ta powstała w wyniku potrzeb kadrowych dla budującego się zakładu — „Rawar” w Białogardzie przy wydatnej pomocy Oficerskiej Szkoły w Koszalinie, która udostępniła młodzieży własną bazę szkoleniową i służy kadrą wykładowców. Szkoła istnieje drugi rok, jest w trakcie rozwoju, ma jednak duże trudności lokalowe i częściowo kadrowe, które — jak należy się spodziewać — zainteresowany zakład pomoże rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-27.26" who="#PoselAugustynMaria">Ze szkół pomaturalnych — państwowe szkoły techniczne są najbardziej opłacalne, ponieważ poza nielicznymi wyjątkami nie stanowią placówek samoistnych, lecz tworzone są przy szkołach młodzieżowych, korzystając z budynków i warsztatów techników zawodowych odpowiedniego kierunku i specjalności. Często też z pomocą przychodzą im zainteresowane zakłady pracy, umożliwiając korzystanie z własnych warsztatów i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-27.27" who="#PoselAugustynMaria">Już z tej krótkiej informacji wynika waga i istotne znaczenie gospodarcze szkół pomaturalnych i dlatego należałoby określić miejsce i umocnić pozycję tych szkół w ogólnym systemie szkolnym:</u>
+ <u xml:id="u-27.28" who="#PoselAugustynMaria">—wyrastają bowiem z potrzeb gospodarczych kraju, ich istnieniem zainteresowane są zakłady pracy, stąd łatwość wzajemnego powiązania ich dla wykorzystania bazy szkoleniowej zakładu i kadry wykładowców;</u>
+ <u xml:id="u-27.29" who="#PoselAugustynMaria">—w stosunkowo krótkim czasie przygotowują dobrych fachowców do określonych zawodów i mniejszym nakładem środków, ponieważ zazwyczaj korzystają z bazy szkół młodzieżowych;</u>
+ <u xml:id="u-27.30" who="#PoselAugustynMaria">— łatwo jest zmienić ich profil po zaspokojeniu określonych potrzeb kadrowych, dają bowiem podstawy do przejścia na stanowiska pracy o kierunkach pokrewnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Edward Ruszkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselRuszkowskiEdward">Wysoka Izbo! Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa dokonała na swych kolejnych posiedzeniach analizy i oceny realizacji przez objęte swym zakresem działania resorty zadań ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa na rok 1964. Udział wymienionych trzech resortów w produkcji krajowej jest poważny i osiągnął w 1964 r. ponad 48% produkcji globalnej całego przemysłu uspołecznionego w kraju. Wykonały one pomyślnie większość zadań ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym na 1964 r. dając w sumie ponadplanową produkcję globalną wartości około 9,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselRuszkowskiEdward">W porównaniu do 1963 r. produkcja całego przemysłu uspołecznionego wzrosła o 9,3%, wyższy jednak od przeciętnego wzrost produkcji uzyskano w energetyce, przemyśle maszynowym i chemicznym. Dzięki wykonaniu i znacznemu przekroczeniu zadań przez wymienione resorty poprawiła się sytuacja energetyczna i paliwowa w kraju, osiągnięto lepsze zaopatrzenie gospodarki narodowej w podstawowe surowce i wyroby przemysłowe, realizacja dostaw dla ludności i na eksport przebiegała w wielu dziedzinach pomyślniej aniżeli w 1963 r.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselRuszkowskiEdward">W 1964 r. osiągnięto dalszy postęp w rozwoju techniki. Zmodernizowano i zautomatyzowano wiele procesów produkcyjnych, wprowadzono nowe procesy technologiczne, uruchomiono produkcję wielu nowych ważnych wyrobów i unowocześniono szereg dotychczas produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselRuszkowskiEdward">Między innymi w zakresie unowocześnienia procesów produkcyjnych w resorcie przemysłu ciężkiego zastosowano w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym kilkadziesiąt linii obróbczych i montażowych: automatycznych, półautomatycznych i o ustalonym cyklu, szereg montaży potokowych i taktowych oraz 125 obrabiarek zespołowych. W resorcie górnictwa rozszerzono mechanizację urabiania i ładowania węgla. Nastąpiła również dalsza mechanizacja i automatyzacja produkcji oraz modernizacja stosowanych technologii w resorcie przemysłu chemicznego. Uruchomiono w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego produkcję 570 nowych wyrobów, a w przemyśle chemicznym 162.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselRuszkowskiEdward">Równocześnie jednak, mimo wzrostu wskaźników mechanizacji w górnictwie węglowym, zwraca uwagę duża rozpiętość pomiędzy rozwojem mechanizacji procesów urabiania i ładowania węgla w wyrobiskach ścianowych a w wyrobiskach zabierkowych i chodnikowych. Również wskaźniki mechanicznego ładowania dla ścian są porównawczo znacznie wyższe i wzrastały znacznie szybciej, aniżeli na zabierkach i chodnikach. Poprawa sytuacji wymagać będzie rozszerzenia produkcji i szerszego wprowadzenia do wyrobisk chodnikowych nowoczesnych zespołów wrębo-ładujących, wrębiarek chodnikowych, ładowarek zasięrzutnych oraz dalszego ulepszania organizacji robót chodnikowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselRuszkowskiEdward">Zwraca również uwagę, że szybkiemu stosunkowo wzrostowi wydajności w przodkach węglowych kopalń nie towarzyszy odpowiedni wzrost wydajności robót pozaprzodkowych, a głównie transportu urobku oraz materiału i sprzętu na dole kopalń. Ogranicza to korzyści, wynikające z postępującej mechanizacji i koordynacji wydobycia w przodkach węglowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselRuszkowskiEdward">W energetyce szereg nowych bloków energetycznych pracowało w 1964 r. przy niskim wskaźniku dyspozycyjności, wynoszącym około 70%. Związane z tym zaniżenie dyspozycyjności sięgało 10—15%. U podstaw tego stanu rzeczy była wysoka awaryjność, zwłaszcza bloków energetycznych o mocy 120 MW, wywołana wadami eksploatacyjnymi w zakresie ich rozruchu i eksploatacji wstępnej, przede wszystkim jednak niedostateczną jakością materiałów, z których zbudowane są te jednostki, mankamentami w montażu fabrycznym i montażu na budowach, w tym — w wadliwym spawaniu rur kotłowych. Stan ten powodował, że plany postępu technicznego w elektrowniach służyły w podstawowej swej części doprowadzaniu maszyn i urządzeń do stanu sprawności, jaką powinny były mieć w chwili przekazywania ich do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselRuszkowskiEdward">Ujemnym zjawiskiem rozwoju techniki było nadal wydłużanie się cyklu przygotowania uruchamiania nowych produkcji zarówno w przemyśle ciężkim, jak i chemicznym. Jednostki przemysłowe w niewystarczającym stopniu wykorzystywały prace naukowo-badawcze, prowadzone przez katedry szkół wyższych w ramach badań podstawowych bądź na zlecenia przemysłu. Przewlekle również wprowadzano do produkcji wartościowe, opatentowane wynalazki i pomysły racjonalizatorskie.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselRuszkowskiEdward">W przemyśle ciężkim nie ukończono do 1964 r. prób i badań niektórych prototypów, których konstrukcje rozpoczęto opracowywać w latach 1959—1960, jak na przykład kilku typów maszyn odlewniczych, maszyn włókienniczych i urządzeń elektrycznych. Z opóźnieniami realizowane były przez hutnictwo zadania w zakresie rozszerzenia asortymentów stali o podwyższonych parametrach jakościowych, między innymi niektórych wyrobów walcowanych.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselRuszkowskiEdward">W omawianych resortach podjęto w 1964 r. wiele przedsięwzięć, zmierzających do dalszej poprawy produkcji, co przyczyniło się do osiągnięcia lepszej jakości wyrobów, jak na przykład niektórych wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości, szyn normalnotorowych, wyrobów lakierniczych dla przemysłu okrętowego i kolejnictwa oraz leków.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselRuszkowskiEdward">W ostatnim okresie uległa wyraźnej poprawie jakość węgla kamiennego. Wzrosła wartość opałowa węgla energetycznego, zapopielenie węgla kamiennego uległo zmniejszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselRuszkowskiEdward">Nadal jednak budzi zastrzeżenie jakość wielu jeszcze wyrobów przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego i chemicznego, między innymi maszyn rolniczych, samochodów ciężarowych — „Żubr”, niektórych narzędzi do obróbki skrawającej i szlifierskiej, łożysk tocznych, niektórych wyrobów przemysłu gumowego, włókien sztucznych, farb i lakierów itp., co było szeroko omawiane na posiedzeniach Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselRuszkowskiEdward">Sprawą, wymagającą dalszego skupienia uwagi resortów jest wyeliminowanie występujących jeszcze niezgodności niektórych wyrobów z wymaganiami polskich norm pod względem składu chemicznego, własności mechanicznych i wymiarów.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselRuszkowskiEdward">Konieczne jest również podjęcie i kontynuowanie przedsięwzięć, zmierzających do polepszenia opracowań dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej. Zaostrzenia wymaga dyscyplina reżimów produkcyjnych u wytwórców wyrobów finalnych, półfabrykatów i elementów kooperacyjnych. Zwrócić należy uwagę na konieczność skrócenia cykli uruchamiania produkcji nowych wyrobów oraz na skuteczne wykorzystanie wyników przeprowadzonej oceny kwalifikacyjnej poziomu technicznego wyrobów dla możliwie szybkiego unowocześnienia ich produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselRuszkowskiEdward">Stosunkowo wiele uwagi poświęciła Komisja zagadnieniom inwestycyjnym omawianych resortów, które angażują ponad 70% ogólnych nakładów na inwestycje w przemyśle. W omawianym okresie sprawozdawczym, w wyniku realizacji planu inwestycyjnego, przekazano do użytku wiele obiektów ważnych dla gospodarki narodowej. W związku z tym uzyskano dalszy przyrost zdolności produkcyjnej w ważniejszych działach produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselRuszkowskiEdward">W działalności jednak inwestycyjnej występowały jeszcze istotne nieprawidłowości. W dalszym ciągu bowiem budowę niektórych obiektów realizowano w sposób przewlekły. Spośród 15 obiektów inwestycji priorytetowych nie przekazanych w terminie do eksploatacji — największa liczba przypada na resort przemysłu ciężkiego (7) i przemysłu chemicznego (5).</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselRuszkowskiEdward">Trzeba stwierdzić, że w niektórych wypadkach normatywne cykle budowy obiektów i zakładów naruszano już w fazie planowania i zawierania umów na roboty budowlano-montażowe. Niekorzystny wpływ na stan realizacji zadań inwestycyjnych wywierały braki lub wady dokumentacji projektowo-kosztorysowej, nieterminowe dostawy maszyn i urządzeń oraz często brak mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Nie były w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne oddawanych do użytku obiektów i zakładów przemysłowych, a ponadto znacznie przedłużał się okres uzyskiwania pełnych projektowanych zdolności produkcyjnych niektórych zakładów. Dość istotną przyczyną była niedostateczna synchronizacja przebiegu robót budowlanych z dostawami maszyn oraz niezharmonizowanie z terminami uruchomienia dostaw surowców i materiałów. Z tych przyczyn niektóre obiekty oddane do użytku w 1964 r. nie były w pełni zagospodarowane bądź wynikła konieczność ponadplanowego importu niezbędnych surowców.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselRuszkowskiEdward">Usprawnienie procesów inwestycyjnych podjęte już w bieżącym roku oraz przewidywane w szerszym zakresie na rok 1966, wymaga już na etapie wprowadzenia do planu zwiększenia nacisku na prawidłowość projektowania i wyceny kosztów inwestycji oraz na zsynchronizowanie wykonawstwa i zaopatrzenia materiałowo-technicznego z programem inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselRuszkowskiEdward">Poruszone przeze mnie problemy w celu zaostrzenia uwagi resortów w początkach nowej pięciolatki w sprawach decydujących o dalszym naszym rozwoju nie pomniejszają wagi i znaczenia wspomnianych już przeze mnie osiągnięć w roku 1964. Dlatego — zgodnie z uchwałą Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa oraz stanowiskiem pozostałych komisji reprezentowanych przez generalnego sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — będę głosował za uchwaleniem absolutorium dla rządu za działalność w roku 1964.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Pelagia Dolata.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselDolataPelagia">Wysoki Sejmie! Ponieważ pracuję w gospodarstwie rolnym, chcę powiedzieć parę słów na temat trosk i potrzeb, jakie odczuwają dzisiaj kobiety wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselDolataPelagia">Prowadzona przez kółka rolnicze wielka mechanizacja w rolnictwie stwarza coraz lepsze warunki do specjalizacji dla kobiet w takich działach produkcji, jak hodowla drobiu, bydła, trzody chlewnej i uprawa warzyw. Ażeby jednak pracę naszą uczynić bardziej wydajną, ażebyśmy mogły dać większą i lepszą jakościowo produkcję z naszych gospodarstw, konieczna jest nam daleko idąca pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselDolataPelagia">Sprawa pierwsza, o którą postulujemy my, kobiety wiejskie — to zwiększenie produkcji różnorodnego sprzętu mechanicznego. Sama prowadzę hodowlę drobiu, odstawiam jaja do zakładu wylęgowego. Ale gdy chodzi na przykład o korytka do karmy i poidełka, to widziałam je tylko na wystawie, bo kupić nigdzie nie mogę.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselDolataPelagia">Albo sprawa konwi do mleka. Taka 20-litrowa konew mleka waży 25 kg. Mężczyzna jej nie udźwignie, natomiast kobieta musi, i to codziennie, wystawiać ją na odległość kilkunastu metrów na drogę. Pytam się więc — czyż naprawdę nie można by produkować konwi lekkich, z innego materiału?</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselDolataPelagia">Podobnie rzecz ma się z transportowaniem paszy. Nie ma w sprzedaży taczek ogumionych, sprzedawane są tylko taczki żelazne, ale są ciężkie i mało zwrotne, tak że z tego ulepszenia trzeba zrezygnować na rzecz odwiecznych kubłów. W ogóle przygotowanie pasz zabiera nam wiele czasu, sił i energii, także wciąż jeszcze są trudności z nabyciem parnika elektrycznego, bo za mała jest jeszcze jego produkcja.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselDolataPelagia">Wdzięczne też byłybyśmy konstruktorom i przemysłowi, żeby dostarczyli, zwłaszcza tym gospodarstwom, które prowadzą większą hodowlę bydła, prostych i łatwych w użyciu chłodni do mleka. Domowy bowiem system chłodzenia mleka, zwłaszcza w okresie letnich upałów, naraża nas na częste straty w gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselDolataPelagia">Obok sprzętu drobnego na użytek indywidualny gospodarstw rolnych odczuwamy również potrzebę rozszerzenia asortymentu maszyn, będących w posiadaniu kółek rolniczych. Mam na myśli takie maszyny, które służą do prac przy pielęgnacji roślin przemysłowych i warzywnych.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselDolataPelagia">Podejmujemy w naszych gospodarstwach wychów prosiąt od loszek hodowlanych. Ten odchów prosiąt pochłania nam dużo czasu i przysparza niejednokrotnie wiele kłopotu, gdyż wymagają one dużej troski. Bardzo byśmy chcieli, aby przemysł paszowy mógł nam dostarczyć paszę granulowaną, oczywiście w ramach wymiany za zboże.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselDolataPelagia">Chciałam jeszcze parę słów poświęcić sprawie rozwoju usług na wsi. Cieszy nas, że GS-y nasze budują piękne pawilony handlowe. Ale czy przy tych budowlach nie można byłoby śmielej rozwijać takich punktów usługowych, jak na przykład: naprawy sprzętu elektrotechnicznego, pralniczych, krawieckich, fryzjerskich itd.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselDolataPelagia">W miastach, w sklepach — „Argedu”, jest sporo różnego rodzaju sprzętu elektrycznego dla naszych gospodarstw domowych. Wieś tego prawie nie kupuje. Podjęta została przez CRS piękna idea organizowania ośrodków „Praktyczna Gospodyni”. Idea piękna, ale jej realizacja nie odbywa się wcale w tempie XX wieku. Nawet te nieliczne ośrodki, które już powstały, nie zawsze dysponują eksponatami przy organizowaniu pokazów dla kobiet, a demonstrują przy pomocy planszy, na przykład, tak nieskomplikowany sprzęt służący do gotowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselDolataPelagia">Odczuwamy potrzebę rozszerzenia usług również od strony spółdzielczości mleczarskiej i Zrzeszenia Producentów Trzody Chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselDolataPelagia">Pragnę na zakończenie podkreślić i tę sprawę, że wszechstronny rozwój usług dla rolnictwa będzie nie tylko dobrodziejstwem dla kobiet prowadzących gospodarstwa rolne, ale również stworzy warunki do zatrudnienia na wsi i w małych miasteczkach tej części młodzieży żeńskiej, która już dziś poszukuje pracy poza naszym gospodarstwem.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę. Wznowimy obrady następnie o godz. 18.45.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 20 do godz. 18 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Józef Czapski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselCzapskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Złożony wniosek Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium rządowi za rok 1964 dotyczy okresu, w którym nastąpiło wzmocnienie gospodarki narodowej i poprawa ogólnej równowagi gospodarczej kraju po dość trudnych latach 1962—1963.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselCzapskiJozef">Rok 1964 charakteryzował się dość wyraźną poprawą ekonomicznych rezultatów gospodarowania i w przeciwieństwie do lat 1962—1963 przyniósł wysokie tempo wzrostu gospodarczego, co przyczyniło się do pozytywnego wykonania zadań gospodarczych w roku 1965. W przemyśle — rok 1964 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej, której wartość globalna wzrosła o 9,3%, a równocześnie był to rok najniższego zatrudnienia w gospodarce narodowej w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselCzapskiJozef">Wydatniej niż w latach poprzednich poprawiły się proporcje pomiędzy wzrostem wydajności pracy i średnich płac, co miało decydujące znaczenie dla utrzymania należytej równowagi rynkowej. Nastąpiła również korzystniejsza proporcja pomiędzy wykonaniem zadań rzeczowych w produkcji i obrocie a wykonaniem planu akumulacji finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselCzapskiJozef">W wyniku podjętych odpowiednich decyzji przez rząd nastąpiło w roku 1964 wydatne zwiększenie produkcji towarów rynkowych, co. nie tylko wpłynęło na lepsze zaopatrzenie niż w latach poprzednich, ale spowodowało także zrównoważenie dochodów pieniężnych ludności z masą towarową na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselCzapskiJozef">Przy szybszym tempie wzrostu globalnej produkcji przemysłowej, dzięki prawidłowej realizacji uchwał rządu w sprawie dodatkowej, ponadplanowej produkcji towarów na potrzeby rynkowe, uzyskano poprawę proporcji pomiędzy produkcją środków wytwarzania (grupa A) i wyrobów konsumpcyjnych (grupa B), przekraczając wykonanie planu w obu tych grupach.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselCzapskiJozef">Ze wzrostem masy towarowej na zaopatrzenie rynkowe nie zawsze występowała poprawa w zaopatrzeniu rynku, często ze względu na niewykonywanie jeszcze w dostatecznej ilości produkcji asortymentowej, jak również występującej także nieprawidłowej współpracy przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych oraz hurtu i detalu.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselCzapskiJozef">W okresie sprawozdawczym w przemyśle kluczowym, jak również i terenowym przejawiano dużą aktywność w rozszerzaniu wzornictwa wielu typów wyrobów produkcyjnych, a także troskę o unowocześnianie, podnoszenie poziomu estetyki wykonania wyrobów, jednak wykonaniu, często z dość dużą nadwyżką wartościowych zadań, nie zawsze towarzyszył wzrost jakościowy i ilościowy produktów w asortymentach poszukiwanych na rynku przez rzesze konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselCzapskiJozef">Wzrost produkcji przemysłowej oraz dobre zbiory niektórych upraw pozwoliły na znaczny, ponadplanowy wzrost eksportu, najszybszy na przestrzeni ostatnich 10 lat, wzrósł szczególnie eksport artykułów rolno-spożywczych, maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselCzapskiJozef">W rezultacie wzrostu eksportu osiągnięto poprawę sytuacji płatniczej, co z kolei umożliwiło wzrost importu surowców i półfabrykatów dla przemysłu i było jednym z istotnych czynników przyśpieszenia tempa wzrostu produkcji wyrobów konsumpcyjnych (grupa B) nie tylko w roku 1964, ale także już i w roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselCzapskiJozef">W związku z pomyślną realizacją podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego, dochód narodowy wytworzony przekroczył poziom założony w planie na rok 1964, osiągając wzrost 6,7%. Dochód narodowy do podziału również przekroczył poziom założony, ale wolniejsze było tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału, niż tempo wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselCzapskiJozef">Pomimo ogólnie mniejszego przyrostu dochodu narodowego do podziału, w porównaniu z rokiem poprzednim w liczbach absolutnych, to jednak przyrost funduszu spożycia indywidualnego i zbiorowego oraz inwestycji był większy niż w roku 1963.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselCzapskiJozef">Dochody ludności z pracy w gospodarce uspołecznionej wzrosły w roku 1964 nominalnie o 4,3% w porównaniu z rokiem 1963, a realne o 3,3%.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselCzapskiJozef">Wzrost kosztów utrzymania wyniósł 1% w roku 1964 z tym, że od drugiego półrocza obserwowano stabilizację kosztów utrzymania, a w ostatnich miesiącach roku nawet ich obniżenie w porównaniu z poziomem z ostatnich miesięcy 1963 roku. Przeciętna płaca realna netto, przypadająca na jednego zatrudnionego, ukształtowała się wyżej o 2,1% niż w roku 1963.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselCzapskiJozef">Zgodnie z założeniami NPG nastąpiły zmiany w strukturze inwestycji, które charakteryzowały się zwiększeniem udziału inwestycji kończących się i oddawanych do użytku. Pomimo nieznacznego przekroczenia założonego w Narodowym Pianie Gospodarczym poziomu inwestycji, zadanie zahamowania dalszego wzrostu obciążania dochodu narodowego inwestycjami nowymi i zmniejszenia napięcia w procesie inwestycyjnym zostało przez rząd osiągnięte. Zadecydowało o tym głównie przejściowe zmniejszenie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, korzystne zmiany w strukturze inwestycji oraz poprawa przebiegu robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselCzapskiJozef">Zmiany w strukturze rzeczowej inwestycji charakteryzowały się szybszym tempem wzrostu nakładów na roboty budowlano-montażowe niż na zakup maszyn, a po raz pierwszy od 3 lat wykonano w pełni plan nakładów na roboty budowlano-montażowe.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselCzapskiJozef">Lepiej przebiegała realizacja i został wykonany pian — mimo zwiększenia o 3,5% w stosunku do 1963 roku — nakładów na kapitalne remonty budynków mieszkalnych, jak również plany budownictwa mieszkaniowego zrealizowano w szerszym zakresie niż w latach ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Na tle analizy roku 1964 chciałbym jeszcze poświęcić nieco uwagi wykonaniu zadań przez drobną wytwórczość, to jest przez ten pion gospodarki narodowej, któremu Stronnictwo Demokratyczne w swej pracy poświęca wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselCzapskiJozef">Zadania w zakresie produkcji towarowej uspołeczniona drobna wytwórczość wykonała w 104,7%. Wartość produkcji towarowej w porównaniu do roku 1963 wzrosła do 7,3 mld zł, to jest o 9,8%. Plan produkcji wykonały wszystkie zjednoczenia państwowego przemysłu terenowego i wojewódzkie związki spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselCzapskiJozef">Rozpoczęto produkcję wielu nowych wyrobów powszechnego użytku i środków produkcji. Wartość produkcji tych nowych 1.217 wyrobów powszechnego użytku i 339 nowych artykułów produkcyjnych wyniosła 1.300 mln zł, co stanowi około 6,5% całej wartości produkcji towarowej tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselCzapskiJozef">Ze wzrostem ilości nie zawsze jednak szła w parze jakość, gdyż jeszcze na przykład aparat handlu obuwiem w 1964 r. zareklamował ponad 16% wartości dostaw z pionów państwowego przemysłu terenowego i około 9% ze spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselCzapskiJozef">Drobna wytwórczość wykonała plan eksportu, ale nadal niezadowalający był jeszcze poziom jakości i estetyki wykonania wyrobów i opakowań w dostawach na eksport. Wyrazem tego były odrzuty, reklamacje lub odstępowanie od umów przez kontrahentów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselCzapskiJozef">Dla przeciwdziałania wadliwej produkcji wydane zostały ponowne wytyczne Komitetu Drobnej Wytwórczości i Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy, obligujące organizacje wojewódzkie między innymi do opracowania długofalowych programów poprawy w tym zakresie i zaostrzenia rygorów materialnych i dyscyplinarnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselCzapskiJozef">Podkreślić należy także stale rozwijający się rozwój produkcji systemem nakładczym oraz rozwój usług świadczonych dla ludności, zarówno przez drobną wytwórczość uspołecznioną, jak i rzemiosło indywidualne. Wzrost produkcji nakładczej oraz usług nastąpił tak pod względem wartościowym, jak i ilościowym.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselCzapskiJozef">Mówiąc o usługach rzemieślniczo-gospodarczych, chciałbym stwierdzić, że Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje również dużą wagę i do rozwoju usług szeroko pojętych, świadczonych ludności przez różne działy naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselCzapskiJozef">Dlatego z zadowoleniem podkreślamy fakt, że przewidziane w ustawie budżetowej wydatki inwestycyjne i bieżące na usługi kulturalno-socjalne w roku 1964 zostały zrealizowane lepiej i pełniej w tak ważnych działach gospodarki narodowej, jak oświata i wychowanie — w 99,8%, kultura i ochrona zdrowia — w 99,5%, opieka społeczna i kultura fizyczna — w 100,5%. Budżet państwa również w całości został wykonany po stronie dochodu w 102,6%, a po stronie wydatków w 101,2% i wygospodarowana została nadwyżka budżetowa w budżecie centralnym oraz w budżetach terenowych łącznie ponad 9 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Reasumując to co powiedziałem, chcę stwierdzić, że analiza wykonania przez rząd Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, osiągnięte wyniki, jak również uwagi Najwyższej Izby Kontroli o gospodarce w tym okresie upoważniają nas do stwierdzenia, że rząd mimo trudności i wielu występujących nie sprzyjających warunków, zrealizował w pełni podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1964.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselCzapskiJozef">Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej równocześnie z rozwojem gospodarczym, kulturalnym i społecznym kraju, realizował w roku 1964 konsekwentnie i stale rozwijał pokojową politykę zagraniczną, rozszerzając i umacniając pozycję Polski Ludowej w świecie — wśród narodów miłujących pokój.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Kończąc pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem rządowi absolutorium — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
+ <u xml:id="u-34.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Prȕfer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselPruferStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w czasie prac nad planem i budżetem na rok 1966 wiele miejsca i uwagi poświęciła sprawom nowoczesności i jakości produkcji. Wskazywano, że unowocześnienie produkowanych wyrobów przemysłowych jest najlepszą i najskuteczniejszą drogą do uruchomienia i wykorzystania znacznych rezerw wzrostu gospodarczego kraju. A czynić to można i należy poprzez: obniżenie zużycia surowców i materiałów, ograniczenie środków inwestycyjnych na ilościowy rozwój produkcji, obniżenie zużycia energii i paliw, podniesienie wartości towarów inwestycyjnych i rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselPruferStanislaw">Sprawa nowoczesności i jakości produkcji oraz estetyki wykonania produkcji przemysłowej ma kapitalne znaczenie również dla zabezpieczenia wykonania zadań w dziedzinie eksportu maszyn i urządzeń. Szczególne miejsce w tej wielkiej batalii o nowoczesność i jakość produkcji zajmuje przemysł elektro-maszynowy, od którego zależy w pierwszej kolejności rozwój i poziom techniczny wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselPruferStanislaw">Przemysł ten cechowała od początku duża dynamika przyrostu produkcji; dawał on na rynek wewnętrzny i eksport potrzebną ilość maszyn i urządzeń. Jednak poziom jakości i nowoczesności nie zawsze odpowiadał wymaganiom odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselPruferStanislaw">W latach 1964—1965 w przemyśle elektromaszynowym dokonano wielkiej pracy, mającej na celu określenie poziomu technicznego produkowanych obecnie i przygotowanych do produkcji maszyn i urządzeń. Front prac nad rozeznaniem faktycznego stanu poziomu technicznego w przemyśle elektro-maszynowym przebiegał na wszystkich szczeblach organizacyjnych i w pionach poszczególnych służb.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselPruferStanislaw">Do najważniejszych prac z tego zakresu zaliczyć należy:</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselPruferStanislaw">po pierwsze — przeprowadzenie we wszystkich zakładach przemysłu elektro-maszynowego oceny poziomu technicznego wyrobów produkowanych seryjnie.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselPruferStanislaw">W wyniku tej oceny:</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselPruferStanislaw">—do grupy — „A” — obejmującej wyroby o najwyższym poziomie technicznym, odpowiadające najlepszym wyrobom zagranicznym — zakwalifikowano 26% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselPruferStanislaw">—do grupy — „B” — obejmującej wyroby o średnim poziomie technicznym, zakwalifikowano 52% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselPruferStanislaw">—do grupy — „C” — obejmującej wyroby przestarzałe i które mają być wycofane z produkcji, zakwalifikowano 22% udziału wyrobów w ogólnej wartości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselPruferStanislaw">Po drugie — dokonanie na przeglądzie katowickim oceny poziomu technicznego prototypów i nowych konstrukcji przygotowanych do produkcji seryjnej w latach 1966—70.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselPruferStanislaw">Przegląd ten pozwolił na uzyskanie aktualnych informacji o stopniu przygotowania się przedsiębiorstw i branż przemysłu elektro-maszynowego do realizacji czekających nas zadań, uchwalonych na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselPruferStanislaw">W wyniku przeprowadzonej oceny przedstawione wyroby zakwalifikowano:</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselPruferStanislaw">do grupy — „A” — 53% do grupy — „B” — 40% do grupy — „C” — 7% Z przedstawionych liczb wynikają określone zadania dla przedsiębiorstw, instytutów i centralnych biur konstrukcyjnych oraz całego zaplecza technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselPruferStanislaw">Po trzecie — opracowanie i wprowadzenie w życie systemu świadectw nowoczesności wyrobów, które stanowią podstawę dopuszczenia wyrobów przemysłu elektro-maszynowego do produkcji seryjnej. Już w 1966 r. świadectwami nowoczesności objętych zostanie około 12 tys. wyrobów; są to maszyny i urządzenia przeznaczone między innymi na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselPruferStanislaw">Po czwarte — dokonanie oceny poziomu technicznego podstawowych procesów technologicznych, stosowanych w przemyśle elektromaszynowym oraz dorobku placówek naukowo-badawczych w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselPruferStanislaw">Wyniki przeprowadzonych ocen nowoczesności i poziomu technicznego wykazały poważne osiągnięcia przedsiębiorstw, instytutów, centralnych laboratoriów i centralnych biur konstrukcyjnych, za co należy się wszystkim pracownikom i robotnikom pracującym w tym przemyśle duże uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselPruferStanislaw">Pamiętać jednak zawsze należy, że jeszcze zbyt dużo wyrobów przemysłu elektro-maszynowego znajduje się w grupie — „B”, czyli odpowiada średniemu poziomowi światowemu, jak również mamy niemały margines wyrobów zaliczonych do grupy — „C”.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselPruferStanislaw">Wnioski i zadania, wynikające z oceny nowoczesności bieżącej produkcji oraz przeglądu nowych konstrukcji, stały się przedmiotem wnikliwej analizy we wszystkich jednostkach organizacyjnych przemysłu elektro-maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselPruferStanislaw">Na podstawie zebranych wniosków i doświadczeń przedsiębiorstwa, instytuty, centralne laboratoria i centralne biura konstrukcyjne opracowały programy poprawy poziomu technicznego wyrobów i unowocześnienia produkcji na lata 1966—1970. Opracowane programy uwzględniają możliwości technicznego zaplecza przedsiębiorstw i jego dalszego rozwoju, jak również współpracę właściwych instytutów, centralnych biur konstrukcyjnych, katedr wyższych uczelni technicznych itp.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselPruferStanislaw">Bardzo ważnym czynnikiem, który został uwzględniony w opracowanych programach unowocześnienia produkcji, jest powiązanie tych programów z możliwościami uzyskania pomocy z krajów RWPG oraz z zakupu licencji z innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselPruferStanislaw">Produkcja nowoczesnych wyrobów oraz podniesienie ich jakości i żywotności uzależniona jest w dużym stopniu od poziomu technicznego stosowanych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselPruferStanislaw">Przeprowadzone oceny nowoczesności podstawowych procesów technologicznych, stosowanych w przemyśle elektro-maszynowym, w zestawieniu z osiągnięciami instytutów, wskazują na pewne zaniedbania w upowszechnieniu osiągnięć placówek naukowo-badawczych i na poważne możliwości szerokiego wdrożenia do przemysłu nowoczesnych procesów technologicznych. Dotyczy to szczególnie obróbki cieplnej, nakładania powłok ochronnych, spawalnictwa, tłocznictwa i procesów odlewniczych.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselPruferStanislaw">Wyniki przeprowadzonych ocen poziomu technicznego stosowanych procesów technologicznych stały się punktem wyjścia do opracowania programów wdrożenia nowoczesnych procesów technologicznych. Aby opracowane programy były realne i obejmowały rzeczywiście postępowe procesy technologiczne, zobowiązano instytuty branżowe i centralne laboratoria do przeprowadzenia serii seminariów według specjalności dla danej technologii, w których to seminariach uczestniczyli główni technolodzy, kierownicy wydziałów produkcyjnych i mistrzowie w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselPruferStanislaw">Stosowanie nowoczesnych i postępowych technologii warunkowane jest zastosowaniem w procesie produkcyjnym nowoczesnych maszyn i urządzeń oraz odpowiednich dla danych wymagań przyrządów kontrolno-pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselPruferStanislaw">Postulat ten został w pełni uwzględniony przy opracowywaniu planu rozwoju techniki w przemyśle elektro-maszynowym w latach 1966—1967. Plan ten zakłada uruchomienie i opanowanie produkcji 1.350 nowych wyrobów, z których 260 stanowią skomplikowane nowe typy maszyn, urządzeń i środków transportowych o nowoczesnych rozwiązaniach konstrukcyjnych. Przewiduje się modernizację 730 ważnych wyrobów oraz wycofanie z produkcji 600 technicznie przestarzałych i zastąpienie ich wyrobami nowymi lub zmodernizowanymi.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselPruferStanislaw">Nie zapomniano również o nowoczesnych konstrukcjach i przewidziano opracowanie ich dla około 1.400 nowych wyrobów oraz wykonanie około 1.350 prototypów i modeli.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#PoselPruferStanislaw">Dla zabezpieczenia praktycznej realizacji wdrożenia nowych technologii, przewiduje się opanowanie i uruchomienie ogółem ponad 60 nowych obrabiarek do obróbki skrawaniem oraz 10 nowych typów maszyn do obróbki plastycznej, w tym również pras dla wyrobów z proszków spiekanych jako wyrobów najbardziej aktualnie rozwijanych w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#PoselPruferStanislaw">Wykonanie tych tak poważnych zadań w przemyśle elektro-maszynowym wymagać będzie dużego wysiłku resortu, zjednoczeń, zaplecza technicznego, a szczególnie setek tysięcy ludzi pracujących w bezpośredniej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#PoselPruferStanislaw">Od rzetelnej i uczciwej pracy wszystkich ogniw organizacyjnych zależeć będzie między innymi jakość i estetyka wykonania produkowanych części, podzespołów, maszyn i urządzeń — przeznaczonych na potrzeby rynku wewnętrznego oraz dla zabezpieczenia realizacji planu eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-36.30" who="#PoselPruferStanislaw">Wiemy, że obok licznych przedsiębiorstw przemysłowych, znanych z wysokiej jakości wyrobów, produkcja których cieszy się dobrą opinią w kraju i za granicą, istnieją jeszcze przedsiębiorstwa, w których nie zwracało się dostatecznej uwagi na doskonalenie jakości wytwarzanych wyrobów. Niska jakość produkcji tych przedsiębiorstw przyniosła gospodarce narodowej poważne straty.</u>
+ <u xml:id="u-36.31" who="#PoselPruferStanislaw">Analizując przyczyny powstawania produkcji złej jakości na podstawie dokumentów zebranych przez Najwyższą Izbę Kontroli, stwierdzić należy, że do najczęściej występujących zaliczyć należy:</u>
+ <u xml:id="u-36.32" who="#PoselPruferStanislaw">Po pierwsze — uchybienia i wady w rozwiązaniach konstrukcyjnych węzłów lub całych podzespołów oraz nieusuwanie tych błędów przy wykonywaniu prototypów i serii informacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.33" who="#PoselPruferStanislaw">Po drugie — nieprzestrzeganie dyscypliny technologicznej, warunków technicznych, norm państwowych, branżowych i resortowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.34" who="#PoselPruferStanislaw">Po trzecie — nieodpowiednia sprawność maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w procesie produkcyjnym oraz nieodpowiednie kwalifikacje pracowników wyznaczonych do wykonania określonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-36.35" who="#PoselPruferStanislaw">Po czwarte — niedostateczny nadzór nad przebiegiem procesu produkcyjnego, często niewłaściwe ustawienie kontroli międzyoperacyjnej i końcowej oraz brak odpowiednio sprawnych przyrządów kontrolno-pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.36" who="#PoselPruferStanislaw">Wśród podanych przyczyn, mających wpływ na jakość produkcji, nie ma przyczyn ważnych lub mniej ważnych — wszystkie one w jednakowym stopniu decydują o tym, czy produkcja finalna będzie dobra, czy trzeba będzie ją zbrakować. Takie postawienie sprawy nakłada dużą odpowiedzialność na konstruktorów, technologów, mistrzów i robotników za swoje wyroby.</u>
+ <u xml:id="u-36.37" who="#PoselPruferStanislaw">Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwą organizację kontroli wejściowej i międzyoperacyjnej, która eliminować powinna w porę z procesu produkcyjnego surowce, materiały i półfabrykaty złej jakości oraz sygnalizować nieprawidłowości występujące w procesie produkcyjnym. Tworzyć należy sprzyjające warunki do szerszego wprowadzania w naszym przemyśle kontroli aktywnej, działającej w trakcie trwania procesu produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-36.38" who="#PoselPruferStanislaw">W większym stopniu niż dotychczas należy stosować automatyzację procesów kontrolnych, wyposażać stanowiska kontrolne w przyrządy pomiarowe, zapewniające dokonanie pomiaru zgodnego z dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną.</u>
+ <u xml:id="u-36.39" who="#PoselPruferStanislaw">Tak więc całości prac i wysiłków, zmierzających do poprawy jakości i nowoczesności produkcji maszyn i urządzeń, nie wolno traktować jako jednorazowej akcji, ale musi to być proces ciągły, robiony w sposób planowy, a opracowane programy z tych dziedzin stale powinny być uzupełniane nowymi elementami i zadaniami.</u>
+ <u xml:id="u-36.40" who="#PoselPruferStanislaw">Plan resortu w tym zakresie jest bogaty i wszechstronny, należy tylko życzyć wszystkim pracownikom, którym przypadnie w udziale jego realizacja, pomyślnych wyników.</u>
+ <u xml:id="u-36.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Szeroka problematyka Komisji Przemysłu Ciężkiego znalazła swoje naświetlenie w licznych już wystąpieniach moich kolegów z tej Komisji, jak również w swoich najistotniejszych elementach została poruszona w wystąpieniu posła sprawozdawcy generalnego. Również temat, któremu zamierzałem poświęcić moje wystąpienie według ogólnych uzgodnień, jakich dokonaliśmy wśród kolegów posłów z Komisji Przemysłu Ciężkiego, mianowicie jakość i nowoczesność produkcji znalazł dużo naświetlenia. W szczególności rzeczowo, od strony warsztatu produkcyjnego, ujął sprawę również mój przedmówca kolega poseł Prȕfer.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Myślę, że w związku z tym mogę sprawom jakości i nowoczesności produkcji poświęcić ujęcie z jednej strony dość ogólne, a z drugiej strony poruszające sprawy marginesowe tego zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Otóż, przede wszystkim, trzeba sobie uprzytomnić, że sprawa jakości, sprawa nowoczesności produkcji to nie jest życzenie, lecz jest to twardy mus dla naszej produkcji przemysłowej, wynikający z dwóch przesłanek: po pierwsze — stąd, że generalnie rzecz biorąc, rynek krajowy na wielu odcinkach jest już nasycony artykułami przemysłowymi bądź jest bliski stanu nasycenia. Jeszcze braki w dystrybucji, braki w planowaniu ilościowym zakłócają ten stan rzeczy, ale dzisiejszy stan ilościowego zaopatrzenia w porównaniu z tym sprzed kilku bodaj lat, jest nieporównywalny. Stąd przechodzimy do swobody wyboru i do wymagań stawianych przez odbiorcę krajowego. Po drugie — twarde warunki konkurencji w handlu zagranicznym, warunki które sami sobie stawiamy, ażeby nasz handel zagraniczny po stronie eksportu był w sposób nie względny, a bezwzględny opłacalny — stawia wymóg jakości i wymóg nowoczesności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Tak więc, jak powiedziałem na wstępie, wysoka jakość i nowoczesność produkcji to jest mus, to jest twardy i konieczny obowiązek, a nie tylko błogie życzenie. Trzeba powiedzieć, że już dziś, a na pewno niedługo, zapasy magazynowe, towary bez odbiorcy przestaną być wartościami produkcyjnymi, zaliczanymi przemysłowi, a staną się tym, czym są w istocie — zmarnowanym surowcem, zmarnotrawioną robocizną, nie wykorzystanymi bazami produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, co oznacza wysoka jakość i co oznacza nowoczesność produkcji, czy istnieje jakiś swoisty ekonomiczny sens tych pojęć, tak jak istnieje ekonomiczny sens postępu technicznego w ogóle i jak postęp techniczny bez zrozumienia jego ekonomicznej treści traci na społecznym sensie.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Zbyt dużo jeszcze produktów złej jakości mamy w naszej gospodarce, ażeby poddawać jakimś ograniczeniom, ażeby stawiać jakąś tamę szerokiemu i zupełnie jednoznacznemu wymogowi jakości i nowoczesności. Chciałbym tę moją myśl wyjaśnić. Jakość to jest niezawodność i trwałość. Oczywiście, można mówić o jakości węgla, można mówić o jakości produkcji elektrycznej ze spadkiem napięcia, można mówić o jakości materiałów tekstylnych, o jakości maszyn i urządzeń. Skala jest tak szeroka, że jakiekolwiek krótkie sformułowania, które by próbowały objąć całą tę gamę produkcji, będą trudne. Jednak przynajmniej jedno z tych określeń, to znaczy niezawodność bądź trwałość, a w ogóle wypełnienie swoich funkcji przez produkowany towar, jest niewątpliwie cechą wysokiej jakości. Ale tutaj trzeba zwrócić uwagę na jeden fakt. Istnieje pojęcie moralnego zużycia w odniesieniu do maszyn i urządzeń i istnieje problem fizycznej trwałości maszyny i urządzenia, istnieje coś, co w codziennym życiu nazywa się modą, co nie zużyty jeszcze przedmiot każę odłożyć bądź zdewaloryzowany zastąpić innym.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Otóż chyba już teraz, stawiając w ogóle wymaganie wysokiej jakości, w tym sensie jak go określiłem, a więc niezawodności i trwałości, trzeba chyba widzieć, że jest jakąś kierunkową działania, niestwarzanie zbyt wielkiego odstępu między okresem moralnego zużycia — to jest nie bardzo szczęśliwe słowo, ale tak go sig używa — wyjścia z mody, jeśli ktoś woli — wyjścia z ekonomicznego użycia w innych wypadkach a bezwzględną fizyczną trwałością urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Musimy się zacząć powoli oswajać z myślą, że nie to urządzenie jest ekonomicznie doskonałe, które da się naprawiać bez końca, ale to, które we wszystkich swoich elementach działając prawidłowo, działa prawidłowo przez zakreślony przez nas — z góry i technicznie uzasadniony czas.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselBukowskiJerzy">Tak więc zbliżanie tych obu czasokresów, nie zrównanie, ale zbliżanie obu czasokresów:</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselBukowskiJerzy">moralnego zużycia i fizycznego zniszczenia urządzeń jest chyba jakąś dyrektywą, którą po przezwyciężeniu naszych nagminnych wad jakości musimy mieć na uwadze w przyszłym rozwoju i doskonaleniu naszej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeśli chodzi o nowoczesność, to nie potrzeba tutaj dodawać argumentów na rzecz unowocześnienia produkcji, ale tak jak moda stwarza zapotrzebowanie na sprzęt nowy, chociażby nie zawsze lepszy, tak trzeba pamiętać, że istnieje coś takiego jak nawyk, jak przyzwyczajenie odbiorcy, które u tego odbiorcy trzeba uszanować. Istnieje coś takiego jak poziom techniczny konsumowania bądź eksploatowania produkcji, który też czasem do nadmiernej nowoczesności może nie być przygotowany. Nie jest przecież rzeczą nie znaną, że kiedy zaprzestaliśmy produkcji naszych bardzo starych ciągników — „Ursus”, zjawiły się, i chyba istnieją dotychczas, perspektywy eksportowe na te ciągniki do krajów rozwijających się, do krajów o niskim poziomie kultury technicznej. Nie będę mówił, że nasze nowoczesne ciągniki sprawiają niekiedy kłopot użytkownikowi o niedostatecznym poziomie technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Nawracam do tego, że sprawa jakości i sprawa nowoczesności mają również swoje uwarunkowania ekonomiczne, które należy honorować.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeśli chodzi o problem zasadniczy, jakie są uwarunkowania nowości i jakości produkcji, to wiele na ten temat w toku dyskusji było tutaj powiedziane. W formie skrótowej dokonam przeglądu tych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Otóż pierwszą i zasadniczą rzeczą są surowce wyjściowe, u nas przede wszystkim surowce przemysłu hutniczego i przemysłu chemicznego, które w dużej części otrzymujemy z importu. Możemy wydłużać listę naszych żalów i życzeń do przemysłu chemicznego o dobre farby i lakiery. Jeśli ten przemysł nie będzie otrzymywał wystandaryzowanych i pewnym normom jakości poddanych surowców, będzie zawsze w kłopocie z daniem dobrego wyrobu finalnego.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselBukowskiJerzy">To samo można powiedzieć o przemyśle hutniczym, jeśli chodzi o zestawy rud i o warunek ekonomicznej produkcji stali.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselBukowskiJerzy">Wszelkie wysiłki, w tym wysiłki naszego handlu zagranicznego, w kierunku zapewnienia dostaw surowców, stanowiących należyty punkt wyjścia do wysokiej jakości dalszego procesu wyrobów, są punktem pierwszym. Punktem drugim, ważnym dla przemysłu przetwórczego, są materiały wyjściowe przede wszystkim pochodzenia hutniczego i pochodzenia chemicznego. Bez dobrych materiałów wyjściowych przemysł przetwórczy nie podoła warunkom, nie podoła trudnościom na drodze do osiągnięcia wysokiej jakości produktu finalnego.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Chciałbym tu zasygnalizować obawę, która znalazła wyraz w dyskusji na Komisji Przemysłu Ciężkiego i która stanowi przedmiot jednego z dezyderatów tej Komisji. Mianowicie, przy słusznej koncentracji nakładów inwestycyjnych w przemyśle chemicznym powstał w Komisji niepokój, czy te wymagania, jakie stawiamy naszej chemii w zakresie dostarczenia materiałów właśnie do unowocześnienia, do ulepszenia naszej produkcji przede wszystkim maszynowej, ale również i w innych dziedzinach, nie napotykają na pewne zahamowania. Chodzi tu o produkcję chemiczną, która nie wyraża się wielkimi efektami tonażu, to jest chemia rozmaitych dodatków, to jest chemia rozmaitych środków wykańczających, która wpłynie decydująco na proces podniesienia jakości i nowoczesności naszych wyrobów. W dyskusji nad planem 5-letnim będziemy szukać możliwości wyrównania frontu na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselBukowskiJerzy">Ważną sprawą jest udział metali kolorowych we wszelkiego rodzaju konstrukcjach i budownictwie. Jesteśmy tutaj na trudnej, ale jednak stwarzającej perspektywy drodze dalszego rozwoju naszej produkcji aluminium i w perspektywie rozwoju produkcji miedzi.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselBukowskiJerzy">Dalszym kolejnym etapem jakości jest ulepszona konstrukcja, ulepszona technologia. O tym była mowa. Rozsądnie przemyślana polityka patentowa i polityka licencyjna, stanowią ważny element unowocześnienia w dziedzinie konstrukcji i technologii. Jeżeli chodzi o zagadnienia importu myśli twórczej, trzeba zwrócić uwagę, jak sprawy patentów i licencji wiążą się ze sobą. Jeśli nie będziemy rozwijać ruchu ochrony wynalazczości, nie będziemy przywiązywać należytej uwagi do polityki patentowej, to będziemy odlegli od tego, co w krajach rozwiniętych technicznie występuje. Można zbilansować obrót w zakresie nie tylko materiałowym, ale i wymiany myśli. Myślę tutaj o możliwości sprzedaży własnych patentów za częściową bodaj rekompensatą zakupu licencji.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PoselBukowskiJerzy">Ważną niezmiernie sprawą, która też była w dyskusji poruszona, jest sprawa kontroli procesu produkcyjnego i sprawa kontroli fabrycznej. Są to sprawy niezmiernie ważne. Ostatecznie żyjemy nie na księżycu, żyjemy w warunkach ułomności ludzkich. Samymi apelami o wysoką jakość na każdym etapie produkcji zdziałać możemy dużo, ale nie zdołamy zdziałać wszystkiego. Niezbędne jest ustawienie tego procesu kontroli i ludzi za kontrolę odpowiadających, tak aby nie byli oni pod naciskami towarzyszy pracy, całego zespołu produkcyjnego, jak to często się zdarza.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PoselBukowskiJerzy">Szczególną formą kontroli jest sprawa odbioru produktu finalnego, czy to produkowanego na rynek wewnętrzny, a już szczególnie na eksport. W tej dziedzinie również można zanotować uchybienia, które nie powinny mieć miejsca.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PoselBukowskiJerzy">Oddzielnym zagadnieniem podniesienia jakości i nowoczesności produkcji są normy i znaki jakości. Po prostu tylko sygnalizuję ten problem jako zagadnienie niezmiernej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PoselBukowskiJerzy">Chciałbym jeszcze kilka uwag poświęcić problemowi powiązań nauki z produkcją, badań i produkcji. Całe przemówienie naszego kolegi z Komisji, posła Kopeckiego, było poświęcone temu tematowi. Poruszam go tylko marginesowo. To jest skomplikowany splot zagadnień — zagadnienie współpracy nauki z produkcją i niemało tutaj jest pomylenia pojęć.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PoselBukowskiJerzy">Chyba trzeba stwierdzić, że problem wyprzedzenia zamówienia społecznego przez naukę i problem wywiązywania się z zamówienia społecznego przez naukę, to są dwa bardzo związane ze sobą, a jednak odrębne zagadnienia. I trzeba powiedzieć, że nauka w służbie postępu technicznego i w służbie społecznej równocześnie z pełną odpowiedzialnością obydwa te zadania musi wypełniać. Dalej z jednej strony jest zagadnienie — tak nieładnie nazwę — strawności opracowań naukowych dla potrzeb produkcji, ale z drugiej strony sprawa umiejętności formułowania zadań przez produkcję pod adresem placówek badawczych. Tutaj często z jednej strony produkcja stwierdza, że owoc wypracowań placówek badawczych jest nie do skonsumowania, a z drugiej strony placówki badawcze twierdzą, że nie dostają pytań należycie sformułowanych ze strony produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeśli powiem, że te skrajne stanowiska są fałszywe, to w każdym razie z tak ustawionego zagadnienia można pewne ziarno prawdy na pewno wyłuskać. W moim mniemaniu poprawy trzeba szukać na drodze znalezienia lepszego języka porozumienia poprzez znalezienie należytych dróg komunikacyjnych — od nauki do produkcji i z powrotem. Przy czym trzeba pamiętać, że postęp i nowoczesność to jest przede wszystkim szybkość. Nam może nie brak jest nowych opracowań, ale brak nam jest, jak dotychczas, szybkości w ich realizacji. I na tę sprawę chciałbym zwrócić szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PoselBukowskiJerzy">Najlepsze pomysły, najlepsze nowości przestają być nowościami już po trzech latach. Powiedziałem dla przykładu trzy — czasami może to być pięć lat, czasami nawet rok, w zależności od skali zagadnienia i doniosłości nowego osiągnięcia. W każdym razie tej szybkości nam brak. Zarówno inicjatywy prasowe, jak i slogany, które drukujemy, czy to będzie — „Od pomysłu do przemysłu”, czy nowe lansowane przez jedno ze stołecznych pism, wskazują na to, że ciągle coś tutaj nie gra.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PoselBukowskiJerzy">Chciałbym temu zagadnieniu poświęcić chwilę uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PoselBukowskiJerzy">Na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów posłanka Trojanowska mówiła o źle zrozumianej konkurencyjności między niektórymi zakładami i placówkami. Zanotowałem sobie — może niezupełnie dokładnie — takie zdanie, że nie ma wymiany doświadczeń, ale jest utrudnianie sobie pracy. Coś jest w tym prawdziwego i jakkolwiek to może nie jest powszechna prawidłowość, ale zjawisko dostatecznie często występujące, ażeby zwrócić na nie uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PoselBukowskiJerzy">Występuje czasem przechwytywanie inicjatyw nowatorskich bez pełnych kwalifikacji przechwytującego. Widzi się nowość, na której można uzyskać korzyść i dla zakładu, i dla siebie. Warto jest więc sprawę przechwycić, jeśli nawet nie zawsze ma się do tego kwalifikacje. Nawet współpraca czy wsparcie komórki, która w tej sprawie ma już coś do powiedzenia, byłaby właściwszą formą, niż jej dyskredytowanie i zaczynanie samemu, nieporadnie, często od nowa.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie chcę tutaj cytować przykładów. Jeżeli mówię o tym, to znaczy, że takie przykłady mam. Ale nie chodzi przecież o wymienianie jakichś sporadycznych zjawisk. Chodzi o zaznaczenie, że zjawiska takie istnieją i że trzeba im się przeciwstawić. Wreszcie obserwujemy zjawisko wędrówki tak zwanych wysokich specjalistów, którym gdzieś się nie podoba i przechodzą w inne miejsce, gdzie zaczynają koło siebie montować nowość. Takie zjawisko zmian miejsca pracy jest niezdrowe, jeśli nie podyktowane jest względem na interes społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PoselBukowskiJerzy">Posłanka — przepraszam, że tylko wymieniam posłanki — Tatarkówna-Majkowska, na tym samym posiedzeniu Komisji zwracała uwagę na zagadnienie wynalazczości, racjonalizacji, powiązań uczelni z zakładami produkcyjnymi, rolę organizacji NOT. Jak najzupełniej było to słuszne, 100-procentowo słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#PoselBukowskiJerzy">Będziemy mieć w niedługim czasie krajową konferencję poświęconą zagadnieniom wynalazczości i racjonalizacji. Trzeba będzie widzieć zadania tego wielkiego ruchu i w naszym najbliższym 5-letnim planie gospodarczym. Kiedy i przedtem mówiono o rozwoju naszej techniki, o rozwoju naszego przemysłu, podnoszono istnienie antybodźców ekonomicznych. Jest to niewątpliwie tło ekonomiczne tych rozmaitych schorzeń, utrudniających właściwe przenikanie postępu technicznego na drodze od nauki do praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#PoselBukowskiJerzy">Na pewno takie uwarunkowania ekonomiczne istnieją, na pewno są jakieś anomalie, które trzeba usuwać, ale mnie się wydaje, że trzeba również spojrzeć prawdzie w oczy, że jakość współpracy kolejnych organów postępu technicznego zagrożona jest często po prostu brakiem należytych postaw obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#PoselBukowskiJerzy">Interesy grupowe, jeżeli reprezentują nawet interesy całych załóg, nie mogą stawać na drodze rozwoju gospodarki narodowej. Przypadki oportunistycznego opóźniania wdrożeń postępu technicznego do produkcji zasługują na wnikliwą obserwację i surową ocenę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#PoselBukowskiJerzy">Myślę, że w tym pomyślnym okresie dla naszej gospodarki, kiedy mogliśmy sobie pozwolić na pewien oddech przez obniżenie wskaźnika wzrostu wydajności pracy — uwagi, jeżeli znalazły się wśród nich i bardziej gorzkie na temat uwarunkowań rozwoju postępu technicznego, jakości i unowocześnienia naszej produkcji, są na miejscu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Juchnickiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Wysoki Sejmie! Ocena, jakiej dokonał sprawozdawca poseł Starzec wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium rządowi, znajduje pełne potwierdzenie i aprobatę sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy. Jako członek tej Komisji pragnę poruszyć niektóre sprawy z działalności Ministerstwa Przemysłu Lekkiego w 1964 r., resortu, którego produkcja nie tylko zaspokaja gros potrzeb rynku wewnętrznego w zakresie odzieży, obuwia i innych artykułów, lecz również w coraz większym stopniu bierze udział w zakresie zadań eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Wyroby produkowane przez zakłady podległe resortowi przemysłu lekkiego, wywołują wśród obywateli naszego kraju wiele komentarzy, uwag i porównań z wyrobami innych krajów. Sporo miejsca sprawom tej produkcji poświęca radio i prasa, nierzadko też w rodzinach naszych — gdy mowa o produkcji przemysłu lekkiego — żony nasze wyrażają zachwyt lub rozczarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Jako poseł w ubiegłej kadencji Sejmu brałem udział w pracach Komisji przy omawianiu planu i budżetu Ministerstwa Przemysłu Lekkiego na 1964 r. Przy szczegółowym rozpatrzeniu wszystkich elementów tego planu Komisja stwierdziła, że — „pełna realizacja zadań 1964 r. będzie wymagała od resortu, zjednoczeń i zakładów pracy dużego wysiłku”. Przebieg realizacji zadań zaplanowanych potwierdza, że ponad półmilionowa rzesza pracowników podległych resortowi przemysłu lekkiego potrafiła sprostać trudnym zadaniom 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Zadania Narodowego Planu Gospodarczego 1964 r. określone uchwałą Rady Ministrów w części dotyczącej Ministerstwa Przemysłu Lekkiego zostały wykonane z nadwyżką, przy czym zadania zostały wykonane przy prawidłowym kształtowaniu się współzależnych wskaźników zatrudnienia i funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Tempo wzrostu produkcji było wyższe od założonego w Narodowym Planie Gospodarczym i wyniosło 10,2% w stosunku do 1963 r. Było też wyższe od osiągniętego w całym przemyśle uspołecznionym, które — jak słyszeliśmy z referatu posła sprawozdawcy — wyniosło 9,2%. Zwiększono, aczkolwiek wciąż jeszcze niedostatecznie, dostawy na rynek wyrobów uznanych za deficytowe, jak rajstopy dziecięce i młodzieżowe, skarpety elastyczne i inne. Przekroczono nieznacznie zadania eksportowe ogółem przy poważnym wzroście eksportu na rynki krajów kapitalistycznych, z nadwyżką przekroczono zadania w zakresie akumulacji. Obok niewątpliwie pozytywnych osiągnięć, celowe wydaje się zwrócenie uwagi na niektóre zjawiska i fakty, które utrudniały produkcję w 1964 r. i których przezwyciężenie również i dziś jest aktualne w działalności Ministerstwa Przemysłu Lekkiego. Zazębiają się one z działalnością również innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Otóż w resorcie przemysłu lekkiego w omawianym okresie wykazano niemało starań i wysiłku w zakresie poprawy jakości, estetyki i nowoczesności wyrobów. Wprowadzono do produkcji w 1964 roku 12.400 nowych wzorów i modeli, zwiększono o 30% produkcję tkanin apreturami szlachetnymi. Poprawa udziału wskaźników produkcji I gatunku w stosunku do 1963 roku nie odzwierciedla jednak w pełni starań i wysiłków, jakie na tym odcinku zostały dokonane. Niemałe znaczenie odegrało tu eliminowanie z produkcji przestarzałych maszyn i urządzeń — kontynuacja modernizacji zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselJuchnickiStanislaw">W tej dziedzinie w ostatnich latach sporo zostało zrobione, lecz na pewno nie stać gospodarki narodowej na szybkie i radykalne usunięcie całego przestarzałego, dawno zamortyzowanego parku maszynowego, a który w resorcie przemysłu lekkiego stanowi niemałą część (61%). Wiąże się z tym również sprawa zwiększenia wydajności pracy. Wystarczy wskazać, że nowoczesne zgrzeblarki posiadają wydajność 6—7 razy wyższą, aniżeli większość zgrzeblarek czynnych w naszym przemyśle włókienniczym. Sprawa to niebagatelna, jeśli się zważy, że ilość czynnych o niskiej wydajności zgrzeblarek wynosi około 3 tys. sztuk. A przecież spraw modernizacji zakładów w przemyśle włókienniczym nie można sprowadzić tylko do zgrzeblarek. Mając na uwadze potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu oraz potencjalne możliwości sprostania im przez przemysł lekki, zwracam się z postulatem pod adresem Ministra Przemysłu Ciężkiego, aby produkcja jakościowo dobrych maszyn nowoczesnych o wysokiej wydajności dla potrzeb przemysłu lekkiego znalazła się w centrum spraw stojących przed kierownictwem przemysłu ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Od kilku lat zakłady przemysłu włókienniczego w związku z przechodzeniem na coraz większy udział w produkcji surowców chemicznych w stosunku do naturalnych, przeżywają duże trudności na skutek nieopanowania produkcji jakości włókien przez zakłady podległe resortowi przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Przechodzenie z surowców naturalnych na włókna chemiczne jest procesem nieuchronnym, postępowym, niosącym poważne zmiany w dotychczasowym sposobie wytwarzania, pozwalającym na stopniowe zmniejszanie surowców naturalnych, takich jak wełna i bawełna, i zastępowanie ich surowcami o własnościach często lepszych aniżeli surowce naturalne. W krajach rozwiniętych produkcja tkanin z udziałem surowców chemicznych stale rośnie.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Niestety, surowce chemiczne — tak pod względem jakości, ilości, jak i terminowości dostaw — produkowane przez zakłady podległe resortowi przemysłu chemicznego i dostarczane zakładom przemysłu włókienniczego, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wywołuje to w niektórych zakładach dużo nerwowości, napięć i perturbacji, nie przynosząc zakładanych efektów produkcyjnych. Dla zlikwidowania tego stanu wydaje się konieczne ściślejsze i bardziej efektywne współdziałanie obu resortów i podległych tym resortom instytutów naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Kilka słów o wzajemnych stosunkach, zachodzących między handlem a przemysłem.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Oceniając przebieg realizacji zadań 1964 roku należy podkreślić skuteczniejsze współdziałanie przemysłu lekkiego z handlem i ukształtowanie takich stosunków, które pozwalają na coraz lepsze wypełnianie podstawowej funkcji gospodarki socjalistycznej — zaspokajanie rosnących potrzeb społeczeństwa. Wykonanie tych zadań musi być dziś oceniane nie tylko w aspekcie ilościowym, lecz również z punktu widzenia przydatności produkcji pod względem asortymentowym i jakości. Dlatego też analiza popytu i wykorzystanie wszystkich form zbliżenia towaru do konsumenta oraz przystosowanie produkcji do zmian, jakie w zapotrzebowaniu konsumenta zachodzą — to wspólne zadanie przemysłu i handlu. Dokładniejsze rozeznanie potrzeb konsumenta powinno pozwolić na obopólne, a więc przemysłu i handlu, oddziaływanie na produkcję w taki sposób, by produkowano to, co potrzebne społeczeństwu i nie obciążano gospodarki narodowej artykułami trudno zbywalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Mimo pewnej poprawy w zakresie współpracy handlu z przemysłem niemały jest jeszcze zasięg spraw wymagających dalszego doskonalenia. Do spraw tych chyba można zaliczyć niedotrzymywanie terminów umów, wprowadzanie do obrotu towarów wadliwej jakości, zbyt wąski asortyment towarów znajdujących się w sprzedaży, niedotrzymywanie rytmiczności dostaw, klasyfikowanie produkcji niezgodne z gatunkowością i wiele innych spraw, które na styku działalności przemysł lekki i handel występują, a które w nadchodzącym roku gospodarczym, w co nie wątpię, zostaną usprawnione.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Elementem dyscyplinującym producenta oraz aparat handlu w ich wzajemnych zobowiązaniach są kary pieniężne. Stosowanie kar w obecnie obowiązującym systemie obrony interesów konsumenta, niestety, jeszcze nie zabezpiecza.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Zwracam się z apelem do rządu, ażeby dokonać głębszej analizy działania stosowanych kar, wyciągnięcia z dotychczasowej praktyki niezbędnych wniosków, aby nadać im charakter bardziej efektywnego i skuteczniej oddziaływającego narzędzia zdyscyplinowania producentów, narzędzia stanowiącego o poprawie zaopatrzenia, jakości i użyteczności szeregu wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselJuchnickiStanislaw">Wysoki Sejmie! Głęboko przekonany, że wykonanie zadań planu i budżetu 1964 roku stanowiło dalszy krok w realizacji zadań sprzyjających rozwojowi naszego kraju — będę głosować za udzieleniem rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Jako ostatni w dzisiejszej debacie przemawiać będzie poseł Adolf Książkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie plan i budżet na rok 1966 daje gospodarską wycenę naszych możliwości i potrzeb dla zaspokojenia stale wzrastającego spożycia społeczeństwa i prawidłowego rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Aktualne możliwości surowcowo-materiałowe oraz wymagania obecnego etapu rozwoju zmuszają nasz przemysł do przechodzenia na produkty bardziej uszlachetnione, o lepszych parametrach użyteczno-technicznych, wysokiej estetyce i długotrwałej żywotności.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Stopniowa realizacja uchwał IV Plenum naszej partii stwarza i pogłębia dobry klimat wśród załóg fabrycznych do podnoszenia jakości i nowoczesności wyrobów. Propozycje zakładów zawarte w programach poprawy jakości i nowoczesności produkcji, a zwłaszcza w tej części, które nie wymagają dodatkowych nakładów inwestycyjnych, stanowią dobre kierunki rozwojowe dla naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Zasada alternatywnego opracowywania planów zakładowych uelastyczniła możliwości wytwórcze zakładów i zmusiła do stosowania w szerokim zakresie rachunku ekonomicznego. Nowe zasady planowania pozwalają realniej ocenić efekty produkcji i preferują wprowadzanie nowocześniejszych sposobów wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Prowadzona w szerokim zakresie dyskusja wśród kadry inżynieryjno-technicznej w ramach przygotowania do V Kongresu Techniki ujawniła wiele ciekawych inicjatyw produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Zgłoszone zostały propozycje bliższego powiązania placówek naukowo-badawczych z przemysłem, o czym już dzisiaj słyszeliśmy. Dotyczy to realniejszych metod i badań w skali półtechnicznej wprowadzanych technologii. Przebadano wiele parametrów w stosowanych technologiach i rozwiązaniach konstrukcyjnych, wyciągnięto wiele wniosków i usprawnień. Opracowano wiele nowych prototypów. Wysunięto propozycje rozszerzenia produkcji przyrządów i podzespołów automatyki, pozwalających w szerszym zakresie na automatyzację i samoczynną regulację procesów technologicznych, zwłaszcza w przemyśle chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Aby prawidłowo wykorzystać ten dobry początek w zakresie poprawy jakości i nowoczesności wytwarzania, należy zadbać o dobrą jakość wytwarzanych surowców, półfabrykatów, a szczególnie osprzętu, który w poważnej mierze warunkuje dobrą jakość produktu końcowego.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Oddzielnym zagadnieniem, utrudniającym terminową i jakościową realizację produkcji, jest sprawa należytej kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Wskazane rozwojowe tendencje przemysłu ujawniają korzystniejsze niż dotychczas lokowanie i wykorzystanie środków przeznaczonych na postęp techniczny. Dotychczas często gospodarowanie tymi środkami nie przynosiło spodziewanych efektów. Zakłady przemysłowe i ich załogi dążą do szybkiego ustalania przez jednostki nadrzędne wieloletniej perspektywy rozwojowej i określenia profilu produkcji. Odpowiedź na to zagadnienie nie jest łatwa ze względu na zmianę koniunktur rynkowych i wielu innych czynników. Uzyskanie jednak pozytywnej odpowiedzi ma kolosalne znaczenie dla poprawy stabilizacji załóg fabrycznych i ich zaangażowania w proces produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Zakłady o dużej samodzielności, rozwiniętym zapleczu projektowo-konstrukcyjnym wychodzą z propozycjami nowych uruchomień. Można jednak zaobserwować zjawisko, że wiele zakładów produkcyjnych nie ma pełnego rozeznania wprowadzanych nowych uruchomień potrzebnych produkcji. Wynika to z niedostatecznej informacji o chłonności rynków światowych rozeznanych przez handel zagraniczny. Zjednoczenia, jako podstawowe jednostki gospodarcze w przemyśle, powinny wypełnić tę lukę i kierować podziałem produkcji i szeroką koordynacją.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Powinniśmy doprowadzić do przekazywania prostszych produkcji wraz z oprzyrządowaniem zakładom mniejszym, spółdzielczości pracy bądź drobnej wytwórczości. Chodzi tu o zasadę lepszego wykorzystywania potencjału produkcyjnego zakładów dobrze uzbrojonych i przejmowania przez nie produktów bardziej skomplikowanych i trudnych technicznie. Chodzi tu również o taki asortyment, jak turbosprężarki, dmuchawy, pompy specjalnego przeznaczenia, dźwigi, koparki, ciężki sprzęt budowlany i górniczy.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">W ramach produkcji antyimportowej wiele zakładów opanowało produkcję urządzeń i maszyn dla własnych potrzeb. W wielu wypadkach uzyskano nawet lepsze parametry od urządzeń pochodzących z importu. Wydaje się słuszne przeanalizowanie listy tych wyrobów i rozlokowanie produkcji seryjnej dla pokrycia rynku wewnętrznego, a nawet możliwości eksportowych. Dla zabezpieczenia bilansu płatniczego naszego kraju założono w planie na rok 1966 szybkie tempo wzrostu eksportu maszyn i urządzeń z równoczesnym poważnym ograniczeniem importu w granicach ekonomicznie uzasadnionych.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Przemysł ciężki, chemiczny i górnictwo przyjmują na swoje barki wygospodarowanie drogą eksportu puli dewizowej, która wynika z ograniczenia eksportu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Rozwojowe tendencje naszego przemysłu, które starałem się pokrótce wykazać, potwierdzają realność wykonania trudnego zadania zwiększenia eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Przemysł nasz opiera się coraz szerzej na krajowej bazie surowcowej, zwłaszcza przemysł chemiczny opiera się na krajowym wydobyciu siarki. Polska siarka stała się opłacalnym dobrym produktem handlowym. Rozszerzenie produkcji siarki w tarnobrzeskim zagłębiu siarkowym stanowi jeden z mocnych elementów rozwojowych naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Środki przekazane resortom do ich dyspozycji, a ujęte w omawianym dzisiaj planie, w poważnej części skierowano na odcinki inwestycji uzupełniających, które pozwolą na poprawę jakości i estetyki wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Założono poważną modernizację linii technologicznych, polepszenie aparatury elektrotechnicznej, rozszerzenie bazy wykończenia produktów przez rozbudowę malarni, galwanizerni i innych prac końcowych. Są to środki na doraźne rozszerzenie naszych możliwości l eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Przemysł chemiczny w latach ubiegłych rozszerzył pulę surowcową pochodzenia chemicznego, jak włókna syntetyczne, tworzywa sztuczne, które pozwalają na rozszerzenie produkcji innym gałęziom przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Nowe atrakcyjne surowce powinny być skierowane do tych gałęzi produkcji, gdzie przewiduje się największą ich opłacalność, tam gdzie wpłyną one na obniżkę kosztów produkcji, obniżenie ciężaru wyrobu, uczynią produkty bardziej estetyczne i trwalsze, bardziej konkurencyjne w handlu.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Tradycjonalizm części naszego przemysłu i zwykłe wygodnictwo powodują, że wiele jednostek produkcyjnych trzyma się jeszcze tradycyjnych, przestarzałych sposobów wytwarzania, produkując w poważnej części wyroby przestarzałe. W tej dziedzinie mamy wiele do odrobienia. Około 70% naszych wyrobów wymaga ulepszenia.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Przejście do technologii na poziomie standardu światowego nie może jednak nastąpić radykalnie i potrwa kilka lat. Na wielu odcinkach już dzisiaj potrzebne są odważne decyzje. Wiążą się one z pozornymi często stratami, dlatego dość trudno je uzyskać. Im wcześniej one zapadną, tym szybciej będzie dokonywana modernizacja produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Analiza pracochłonności w zakładach produkcyjnych zrodziła wiele ciekawych inicjatyw. Oddziały remontowe postulują samorzutne wprowadzenie kart gwarancyjnych na wykonywane usługi. Dominuje zasada — zrobić dobrą robotę i raz. Wiąże się to z lepszym wykorzystaniem czasu pracy, instalacji i linii technologicznej, a załogi liczą na zagwarantowanie im dwustronnie działających bodźców ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.22" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">W polityce eksportowej zrodziła się tendencja do robienia dużego interesu. Duża seria — duży odbiorca. Zasada słuszna, ale dlaczego mamy rezygnować z dużej ilości drobnych transakcji, które mogą również przynieść pokaźną pulę dewizową. Jeśli tego rodzaju operacja opłaca się innym kontrahentom, należy doprowadzić do takich warunków, aby dla nas była ona opłacalna. Istnieją jeszcze hamulce w kierunku drobnych usprawnień i ulepszeń wyrobów eksportowych w celu uzyskania wyższej ceny.</u>
+ <u xml:id="u-42.23" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">W obecnej sytuacji nie wolno nam rezygnować z żadnych możliwości handlu zagranicznego. Wysoki wciąż jeszcze wskaźnik importu urządzeń i maszyn nie wynika bynajmniej z ograniczonych możliwości produkcyjnych naszego przemysłu. Wynika on z niewłaściwego rozłożenia programu inwestycyjnego i wydłużonego wciąż cyklu dostaw krajowych. Poprawa obydwu tych warunków może przynieść nam ten sam efekt przyrostu zdolności produkcyjnej nowo oddawanych obiektów inwestycyjnych z równoczesną poważną oszczędnością dewizową gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-42.24" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Wysoki Sejmie! W programie produkcyjnym naszego przemysłu na rok 1966 uwzględniono znaczną poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego w poszukiwane artykuły gospodarcze z równoczesnym podniesieniem ich jakości i użytkowności. Zwiększone pokrycie zapotrzebowania na artykuły spożywcze stworzy dobrą atmosferę w zakładach produkcyjnych, w naszym społeczeństwie i na pewno przyczyni się do pomyślnej realizacji zadań postawionych przed naszym przemysłem, który coraz lepiej wpływa na zaspokojenie potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#Marszalek">Wznowienie posiedzenia nastąpi jutro o godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#Marszalek">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Spraw Wewnętrznych odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 118. Posiedzenie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do jutra — 10 grudnia, do godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9.05)</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Władysława Gałkę i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok, projektem ustawy budżetowej na 1966 rok oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1964 roku.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwsza zabierze głos posłanka Krystyna Czechowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć problem jakości i nowoczesności produkcji w przemyśle lekkim oraz związany z tym problem zaopatrzenia rynku w świetle Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Ze względu na duże społeczne zapotrzebowanie na wyroby przemysłu lekkiego, nowoczesność i jakość produkcji tego przemysłu jest szczególnie szeroko dyskutowana wśród społeczeństwa, zwłaszcza, że wyrazicielami opinii na ten temat są przede wszystkim kobiety. One bowiem w większości zaopatrują siebie i swoje rodziny w wyroby przemysłu lekkiego, one również te wyroby odświeżają i konserwują.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselCzechowskaKrystyna">W warunkach nowoczesnego życia niewiele czasu kobieta pracująca może poświęcić na prace domowe, dlatego w jej pojęciu nowoczesny i dobrej jakości wyrób, to taki wyrób, który się nie gniecie, mało się brudzi, łatwo się prasuje i pierze, jest trwały i higieniczny w użytkowaniu, estetyczny i zgodny z aktualną modą. Takich wyrobów życzą sobie kobiety dla siebie i swoich rodzin, bowiem nie obrażając Obywateli Posłów, mężczyźni ograniczają swoje żądania pod adresem przemysłu zazwyczaj do prośby o zwiększenie produkcji skarpet z elastilu i koszul ze stylonu. Te wszystkie życzenia użytkowników przemysł lekki w dużej mierze uwzględnił w planach produkcyjnych na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Kontynuując temat — poprawę jakości i nowoczesności wyrobów — przemysł lekki uzyska w roku przyszłym na drodze zwiększonego uszlachetnienia wyrobów przez szersze stosowanie apretur szlachetnych, przez zmianę składu surowca oraz rozszerzenie asortymentów i wzornictwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Podam kilka liczb: zwiększy się ilość tkanin bawełnianych wykończonych apreturami szlachetnymi o ponad 27 mln metrów bieżących w stosunku do roku bieżącego, a tkanin wełnianych — o 3,5 mln metrów bieżących.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Udział włókien chemicznych wzrośnie w ogólnym zużyciu surowców włókienniczych do 45%. Znaczny wzrost ma nastąpić w przerobie włókien syntetycznych typu elana i anilana. Tu uwaga pod adresem przemysłu chemicznego. Ilość i jakość produkowanych włókien syntetycznych jest niewystarczająca i powinna ulec poprawie. Konieczna jest również ściślejsza współpraca instytutów badawczych, resortu chemii i przemysłu lekkiego w celu opracowania właściwej technologii przerobu włókien syntetycznych, dostosowanej do naszych warunków produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselCzechowskaKrystyna">W zakresie wyrobów poszukiwanych na rynku wewnętrznym wzrośnie w stosunku do roku bieżącego ilość tkanin ortalionowych o ponad 63%, wyrobów z elastilu, takich jak skarpety i rajtuzy — o 65%, koszul stylonowych o 33%.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Na marginesie wzrostu produkcji tkanin ortalionowych nasuwa się uwaga pod adresem przemysłu. Dorosła część naszej ludności w znacznym stopniu zaopatrzona jest już w płaszcze ortalionowe i tkaninę tę należałoby produkować z myślą o konfekcji dziecięcej, a więc w kolorach jasnych i żywych.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Zaznaczyć należy, że w nowoczesności i jakości produkowanej odzieży notuje się stały wzrost, Niemniej jednak konieczna jest poprawa estetyki wykończenia, a tym samym poprawa jakości dodatków wykończeniowych i rozszerzenie ich asortymentu.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Krytyczne uwagi, które padają pod adresem przemysłu odzieżowego, dotyczą przede wszystkim odzieży roboczej, produkowanej często z nieodpowiedniej jakości tkaniny. Mocne i odporne na warunki atmosferyczne drelichy są poszukiwane przez pracowników wielu zawodów, na przykład rolników. Z myślą o nich należałoby produkować część tkanin drelichowych z domieszką włókien syntetycznych oraz zwiększyć procent drelichów o wykończeniu wodoodpornym.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Opinia społeczna ostatnio bardzo krytycznie ocenia jakość i bra ki zaopatrzenia rynku wewnętrznego w obuwie. Generalnie biorąc, jakość naszego obuwia jest niedostateczna. Wzrastające wciąż kary konwencjonalne, które przemysł płaci z tytułu przeklasyfikowania z gatunku pierwszego do gatunków niższych mają wpływ na zwiększenie ilości niższych gatunków obuwia na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Pragnę zwrócić uwagę, że gatunkowość to tylko jeden z elementów jakości obuwia. Jakość i nowoczesność obuwia to przede wszystkim estetyka, zgodność z modą, trwałość i higieniczność, odpowiednio szeroki asortyment i wzornictwo. Obuwie nasze jest twarde, produkowane z nieodpowiednich skór. Przy czym rozbieżne są zdania, czy wina tkwi w jakości surowca, czy też w nieprawidłowych procesach technologicznych. Obuwie jest piekące z powodu nieodpowiedniej jakości klejów, a estetyka wykończenia, jak również asortyment budzą poważne zastrzeżenia. Te wszystkie krytyczne uwagi dotyczące obuwia padają bardzo często na spotkaniach poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Z poprawą sytuacji w przemyśle obuwniczym łączy się konieczność lepszego zaopatrzenia przemysłu skórzanego w niezbędne środki chemiczne, lepsze jakościowo skóry oraz konieczność rozbudowania bazy naukowo-badawczej. W zakładach produkcyjnych należy podnieść poziom wyszkolenia zawodowego, polepszyć organizację pracy i wzmóc kontrolę międzyoperacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Jak mi wiadomo w sprawie poprawy jakości obuwia rozpoczęto już poważną akcję we wszystkich zakładach przemysłu obuwniczego. Akcja ta zainicjowana przez samorządy robotnicze, które opracowały program poprawy jakości, powinna wpłynąć na polepszenie sytuacji na tym odcinku w roku przyszłym. Godne podkreślenia są uwagi samorządów robotniczych postulujące szersze niż dotychczas oddziaływanie bodźców materialnego zainteresowania jakością i oszczędnością produkcji w przemyśle obuwniczym. Chodzi tu o rozszerzenie materialnej odpowiedzialności za jakość produkcji na każde stanowisko robocze. Egzekwowanie odpowiedzialności materialnej za jakość produkcji, począwszy od pionu kierowniczego, a skończywszy na robotniku, powinno być szeroko stosowane w całym przemyśle lekkim.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Wysoka Izbo! Rozpatrując problem nowoczesności i jakości wyrobów przemysłu lekkiego, szczególną uwagę należy zwrócić na wymagania odbiorców zagranicznych. Materiały dotyczące analizy rynków zagranicznych pozwalają wyciągnąć wniosek, że przemysł powinien szczególnie poprawić w produkcji eksportowej te czynniki jakościowe, które wpływają decydująco na estetykę i walory użytkowe wyrobów. Mniej ważne z punktu widzenia produkcji eksportowej są czynniki wytrzymałości i bezwzględna wartość wkładu surowca. Bardzo ważne jest również zagadnienie estetyki i jakości opakowań, które, niestety, daleko odbiegają u nas od standardu światowego. Niejednokrotnie bowiem wysoka jakość wyrobu jest niedostrzegalna z powodu nieodpowiedniego opakowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Wymienione pokrótce zagadnienia dotyczące jakości i nowoczesności wyrobów w świetle zapotrzebowania rynku krajowego i eksportu wiążą się w produkcji ściśle z postępem technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Uważam, że programy postępu technicznego powinny być bardziej szczegółowo analizowane pod kątem obniżki kosztów wytwarzania przez zjednoczenia przemysłowe, zakłady produkcyjne i instytuty naukowo-badawcze. Celem nowoczesności produkcji jest wprowadzenie nowych technologii, automatyzacji i intensyfikacji procesów produkcyjnych, zmierzających do lepszego wykorzystania surowców, polepszenia jakości, zwiększenia wydajności i w rezultacie obniżenia kosztów wytwarzania, bowiem wszystkie kryteria nowoczesności i jakości należy rozpatrywać z punktu widzenia społecznej efektywności ekonomicznej, obejmującej zarówno sferę użytkowania, jak i sferę produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Na zakończenie chciałabym wskazać na czynniki hamujące w pewnej mierze postęp w dziedzinie nowoczesności i jakości w przemyśle lekkim. Coraz szerzej wkraczająca chemizacja procesów technologicznych do przemysłu lekkiego oraz rozwijające się wzornictwo wymaga lepszego zaopatrzenia przemysłu w środki chemiczne i barwniki zarówno z produkcji krajowej, jak i z importu.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Dotychczasowo ustalane zapasy barwników z importu są za małe, powoduje to wiele perturbacji na odcinku rytmiczności produkcji i terminowości wykonywania zamówień eksportowych. Sprawę komplikuje jeszcze fakt, że realizacja dostaw środków chemicznych i barwników z importu przebiega często niezgodnie z potrzebami asortymentowymi, co jest dla przemysłu sprawą istotną.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Ważnym czynnikiem, osłabiającym tempo nowoczesności i jakości w przemyśle lekkim, jest zarysowujący się brak mocy produkcyjnych, jak na przykład w tej chwili w przędzalniach bawełnianych. Wysoka zmianowość w przemyśle lekkim oraz praktycznie niezbyt szeroki margines możliwości intensyfikacji starego parku maszynowego utrudniają osiąganie wyższej wydajności pracy, jakości i nowoczesności wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PoselCzechowskaKrystyna">W świetle tego rytmiczne i planowe wykonywanie zadań inwestycyjnych w roku przyszłym i w latach następnych jest zagadnieniem niezmiernej wagi w tym resorcie. Duże społeczne zapotrzebowanie na wyroby przemysłu lekkiego na rynku wewnętrznym, jak i na eksport jest powodem, dla którego wydaje się konieczne głębsze przeanalizowanie nakładów inwestycyjnych w przyszłej pięciolatce na przemysł lekki.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Należałoby też przede wszystkim przeanalizować możliwości przyśpieszenia terminów niektórych inwestycji, zwłaszcza w grupie inwestycji zamykających kompleksowe rozbudowy zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PoselCzechowskaKrystyna">Znalezienie pomyślnego rozwiązania tych problemów pozwoli przemysłowi lekkiemu na zwiększenie produkcji, unowocześnienie i podniesienie jakości produkcji, której celem powinno być jak najlepsze zaspokojenie potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Pawłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W przedstawionym do uchwalenia projekcie budżetu państwa na rok 1966 nie bez głębszej myśli ujawnia się szczególną cechę jego struktury: wysokie wskaźniki wzrostu wydatków na naukę (117,3%), oświatę i kulturę (108,3%), przekraczające inne wskaźniki wzrostu działalności gospodarczej, które kształtują się od 97 do 103%.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wskaźniki wzrostu wydatków na naukę uległyby dalszej zwyżce, o ile uwzględnić nakłady finansowe na prace naukowo-badawcze, przewidziane w budżetach resortów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Sądzę, że w ten sposób podkreślona została wiodąca rola nauki w życiu gospodarczym kraju, oceniony został udział myśli i wysiłków ludzi, którzy opracowują konkretne tezy, przygotowują technologie i konstrukcje i przekazują owoce swojej pracy i teoretycznych dociekań do praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Nauka ma swój głęboki nurt, zawsze wybiega myślą w przód i przygotowuje podstawy przyszłych organizacji i aktywnej działalności w różnych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Chcę tutaj uwagę Obywateli Posłów na chwilę zająć rolą geologii i tez geologiczno-poszukiwawczych dla rozwoju gospodarki w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W organizację odbudowy zniszczonego kraju i rekonstrukcję jego struktury w kierunku uprzemysłowienia wniosła i wnosi swój udział geologia polska. Opracowuje ona podstawy poszukiwań surowców i rozbudowy bazy surowcowej, ujawnia potencjalne ukryte źródła energii, dokumentuje i przekazuje gospodarce do eksploatacji nowo poznane skarby ziemi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Naród, który przejął prawa i obowiązki jedynego gospodarza, chce wiedzieć, czym dysponuje, gdzie i w jakich warunkach występują surowce mineralne, aby móc planowo i racjonalnie zarządzać swym własnym majątkiem.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Nic więc dziwnego, że rozwijają się skutecznie badania geologiczne, a na te niezbędne inwestycje państwo nie szczędzi pieniędzy. Nakłady na badania geologiczne stale rosną. W latach 1956—1960 wydatkowaliśmy około 4 mld zł, w następnej pięciolatce w 1960— 1965 wydatkowaliśmy około 8,5 mld zł, w latach 1966—1967 projekt budżetu przewiduje na te cele kwotę około 4,9 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Dla ustalenia właściwych proporcji, liczby te trzeba zestawić z kwotami obciążającymi nasz roczny bilans płatniczy ze względu na import surowców mineralnych z jednej strony oraz z efektami gospodarczymi dotychczasowych odkryć geologicznych z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W roku 1964, a podobnie i w latach ubiegłych, wartość importu surowców mineralnych osiągnęła 1.830 mln zł dewizowych, w czym największy udział mają surowce energetyczne, rudy metali i surowce przemysłu chemicznego, łącznie 96,5% wartości ogólnej importu surowców mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Dalsze wysiłki uprzemysławiania kraju wymagać będą zaspokajania coraz to większych potrzeb i wzrostu tej gałęzi importu, o ile w porę nie stworzymy bariery i nie doprowadzimy do planowego i korzystnego dla kraju, maksymalnego wykorzystania własnej bazy surowcowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Trzeba podkreślić, że efekty dotychczasowej działalności i badań geologiczno-geofizycznych przyniosły gospodarce duże wartości, powiem nawet, niewspółmiernie duże w stosunku do zaangażowanych sum na te badania. Droga od teoretycznych rozważań do praktycznego wykorzystania idei i tez poszukiwawczo-geologicznych okazała się bardzo krótka do pokonania w naszym pokoleniu.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wystarczy wspomnieć, że u podstaw nowo powstałych aktywnych i z jasną perspektywą rozwoju okręgów przemysłowych Lubina, Tarnobrzegu, Lubaczowa, Łęczycy, Kłodawy, Grobli — leżą odkrycia i sukcesy geologów, geofizyków, wiertników, górników zespolonych w akcji budowy fundamentów życia gospodarczego w Polsce socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Powstały i powstają nowe warsztaty pracy na nie uprzemysłowionych dotychczas terenach, likwidowane są niektóre dotkliwe pozycje importu surowców, pojawiają się natomiast cenne pozycje eksportu, kraj korzysta z nowych własnych źródeł surowców.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Spoglądamy obecnie na Polskę nowych możliwości surowcowych, a według oceny fachowców geologów, o dalszych obiecujących perspektywach. Włączamy w orbitę naszych zainteresowań mało zbadane tereny, poza tradycyjnymi okręgami przemysłowymi: ropy w Karpatach, węgla kamiennego w zagłębiu górnośląskim i dolnośląskim, rud żelaza w zagłębiu staropolskim i częstochowskim. Penetracja geologiczna Polski postępuje wszerz i wzdłuż oraz — co najważniejsze — w głąb, nawet do głębokości 4,5 tys. m. Korzystamy z udziału dostępnych, nowoczesnych środków badawczych: geofizyki, geologii, wiertnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Przed nami ciągle jednak jeszcze niedostateczny stopień rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej Polski i związanych z tym środowisk złożowych wymagać będzie w najbliższych latach dużego zaangażowania wierceń i geofizyki.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Gdybyśmy chcieli porównać Polskę z Ukrainą, Białorusią i krajami z zachodu o podobnych warunkach budowy geologicznej, to statystycznie można stwierdzić daleko większe nasycenie tamtych terenów otworami geologiczno-poszukiwawczymi, czego skutkiem są efekty w postaci eksploatowanych tam złóż, w szczególności ropy naftowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Nas czeka jeszcze duża praca, ale i duże możliwości odkryć.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Narodowy Plan Gospodarczy przewiduje w latach 1966—1967 dalszą intensyfikację prac geologiczno-poszukiwawczych. W szczególności przewiduje się koncentrację wysiłków na poszukiwaniu złóż surowców deficytowych, do których należą: ropa naftowa i gaz ziemny, rudy metali, sole potasowe i fosforyty. Zdobycie dla gospodarki własnych złóż tych surowców mineralnych rozwiąże trudności bazy paliwowo-energetycznej, bazy dla produkcji nawozów mineralnych dla rolnictwa, a tym samym w poważnym stopniu ograniczy import surowców mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Ta świadoma celu akcja poszukiwań ma pełne zabezpieczenie w przyznanych środkach w budżecie państwa na rok 1966. W resorcie Ministerstwa Górnictwa i Energetyki jest przewidziana na te prace kwota ponad 1.367 mln zł, czyli 58,5% nakładów na geologię w kraju. W Centralnym Urzędzie Geologii przewidziana jest kwota 750 mln zł, to jest 32,1% ogólnych nakładów na geologię.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Dla osiągnięcia pełnej skuteczności działania trzeba będzie jednak nadal dużą uwagę poświęcić rytmicznemu i na wysokim poziomie technicznym wykonawstwu wierceń. Jest to kosztowny, ale niezmiernie ważny instrument poszukiwań, mający swoje techniczno-materiałowe wymagania, których dopiero spełnienie gwarantuje ciągłość procesu badań, tak nieodzowną w tego rodzaju pracach.</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Trzeba podkreślić, że aparatem tym działa żywa siła ludzka, wysoko sprawna i oddana pionierskiej pracy, złożona z załóg technicznych i współdziałających pracowników nauki na tym wielkim froncie pokojowej walki o polskie surowce.</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W miarę rozwoju problemu narastać będzie materiał badawczy naukowy i niewątpliwie akcja będzie wymagała jeszcze większego osobistego zaangażowania geofizyków, geologów i wiertników wszystkich ogniw służby geologicznej i nauki, wymagać będzie wdrażania postępowej techniki i metodyki prac poszukiwawczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Cel jest jeden — duży wysiłek inwestycyjny państwa ma przynieść oczekiwane efekty w określonym czasie. Czas jest w tej walce o nowe, twórcze wartości polskich surowców bardzo ważnym elementem. Trzeba powiedzieć, że prognozy poszukiwań są dobre.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Projekt budżetu państwa na rok 1966 i projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1966 we właściwych proporcjach ustalają realne zadania i niezbędne środki, mając na uwadze nie tylko doraźne potrzeby kraju, ale zabezpieczając możliwości rozwoju gospodarki w następnych latach. Popieram przedstawione projekty i będę głosował za ich uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Hałas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselHalasHenryk">Wysoki Sejmie! Chciałbym w kilku słowach ustosunkować się do planów rozwoju techniki budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Podstawowym kierunkiem technicznym na najbliższe lata jest rozwój uprzemysłowienia budownictwa i związane z tym dalsze obniżenie pracochłonności, skrócenie cyklu budowy i obniżenie kosztów wykonawstwa. Kierunek ten realizowany ma być przez rozszerzenie mechanizacji i uprzemysłowienia robót budowlanych, doskonalenie stosowania technologii wykonawstwa zarówno uprzemysłowionych, jak i tradycyjnych, wprowadzenie i upowszechnianie nowych konstrukcji i materiałów, doskonalenie rozwiązań typowych i upowszechnienie typizacji we wszystkich rodzajach budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselHalasHenryk">W zakresie postępowych metod wykonawstwa przewiduje się dalszy rozwój metod uprzemysłowionych w budownictwie mieszkalnym. I tak przy przewidywanym wykonaniu w 1965 roku 40.700 izb z budownictwa wielkopłytowego, w 1966 r. planuje się 49.600, a w 1967 r. — 62.700 izb. Przewidywane wykonanie izb wielkoblokowych wyniesie w 1965 r. — 99.200, w 1966 r. — 111.300, a w 1967 r. — 115 tys. Przewidywane wykonanie budownictwa monolitycznego wyniesie w 1965 r. — 24.500 izb, w 1966 r. — 26 tys., a w 1967 r. — 27.300 izb. Będą również rozwijane metody uprzemysłowienia w wykonawstwie budownictwa szkolnego. W budownictwie przemysłowym przewiduje się zwiększenie udziału hal i budynków wielokondygnacyjnych, realizowanych z prefabrykatów wielkowymiarowych. Wydaje się, że widać tutaj jakieś wyraźne przyśpieszenie prac ze strony resortu, zmierzających w kierunku zwiększenia postępowych metod wykonawstwa. Jeżeli jednak chodzi o program w zakresie postępowych rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych, to budzi on pewne zastrzeżenia.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselHalasHenryk">Resort przewiduje dalsze umasowienie stosowania materiałów i elementów budowlanych, których stosowanie w zasadzie zostało sprawdzone w praktycznej realizacji. Należą do nich w szczególności: wielkowymiarowe elementy ścienne z gazobetonu, lekkie płyty dachowe z betonu komórkowego, ścienne materiały drążone, rury azbesto-cementowe, tworzywa sztuczne na podłogi, izolacje, instalacje, powłoki i profile wykończeniowe. I chyba jak najbardziej słuszne jest, aby udział tych materiałów w budownictwie był najwyższy.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselHalasHenryk">Przeprowadzone jednak kontrole, między innymi przez NIK wykazują, że efekty możliwe do osiągnięcia w wyniku zastosowania w budownictwie nowych materiałów budowlanych zostały obniżone na skutek nieprawidłowości popełnionych przy uruchamianiu produkcji i wdrażaniu tych materiałów do stosowania. Nieprawidłowości te polegały w głównej mierze na braku kompleksowej analizy efektywności techniczno-ekonomicznej materiałów przeznaczonych do zastosowania w budownictwie. W związku z tym, przy podejmowaniu decyzji o wprowadzaniu do stosowania nowych materiałów budowlanych, z reguły brak było danych pozwalających prawidłowo określić pełną przydatność tych materiałów oraz zakres i efektywność ich stosowania w porównaniu z materiałami dotychczas stosowanymi. Również zbyt wysokie ceny wpływały na ograniczenie stosowania nowych materiałów budowlanych, których jakość była wyższa lub równorzędna jakości materiałów tradycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselHalasHenryk">Podam parę przykładów: koszt wykonania basenu natryskowego z tworzyw sztucznych wynosił w 1964 r. 614 zł, ustalona cena zbytu 659 zł, podczas gdy cena basenu żeliwnego wynosiła 550 zł; koszt wykonania wanny — 1.070 mm z tworzyw sztucznych wynosił 1.029 zł, cena zbytu 1.494 zł, zaś cena zbytu wanny żeliwnej emaliowanej 720 zł. Wysokie koszty produkcji niektórych nowych materiałów budowlanych były spowodowane niedostatecznym stopniem wykorzystania zdolności produkcyjnych. I tak na przykład produkcja płyt z odpadów poekstrakcyjnych, mających między innymi zastosowanie do budowy ścianek działowych, była deficytowa. Średni koszt własny 1 m^3^ płyt wyprodukowanych przez Wytwórnię Ekstraktów Garbarskich w Bydgoszczy w 1964 r. wynosił 3.290 zł, podczas gdy średnia cena zbytu wynosiła 2.700 zł. Zasadniczą przyczyną było to, że wykorzystanie zdolności produkcyjnych wobec braku zbytu wyniosło zaledwie 50%.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselHalasHenryk">Na ograniczenie zakresu stosowania nowych materiałów budowlanych przez inwestorów i wykonawców robót wpływała także niedostateczna ich jakość, spowodowana uchybieniami w procesie produkcyjnym lub niepełnym opanowaniem procesów technologicznych w pierwszym rzędzie po wprowadzeniu materiałów do sprzedaży. Na skutek tego odbiorcy niechętnie nabywali takie materiały, mimo poprawy ich jakości. I tak na przykład, wykładzina rulonowa PCW, produkowana przez zakłady chemiczne w Bydgoszczy została dopuszczona do sprzedaży i stosowania w budownictwie, mimo że zakłady nie opanowały procesu produkcyjnego, w związku z czym jakość jej nie była odpowiednia. Produkcja płyt paździerzowych rozpoczęta została w 1961 r., podczas gdy prace nad usunięciem przykrego zapachu tych płyt, spowodowanego obecnością kwasu masłowego, zostały zakończone dopiero w końcu 1964 r. Występowanie przykrego zapachu spowodowało w znacznym stopniu ograniczenie stosowania tych płyt w budownictwie i przemyśle meblarskim.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselHalasHenryk">Zbyt mało jeszcze w stosunku do innych krajów produkujemy tworzyw sztucznych. Analizując projekt opracowany przez międzyresortową komisję, który przewiduje na najbliższe lata dalszy rozwój, należy stwierdzić, że na tym odcinku nastąpi poważna poprawa.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselHalasHenryk">Jeżeli chodzi o materiały budowlane, produkowane przez resort budownictwa i przemysłu i materiałów budowlanych, to uważam, że w przemyśle cementowym należy zwrócić uwagę:</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselHalasHenryk">po pierwsze — na oszczędne gospodarowanie przydzielonymi środkami inwestycyjnymi w tym przemyśle, po drugie — na zwiększenie produkcji cementu wyższych marek, po trzecie — na lepszą niż dotychczas i korzystniejszą lokalizację zakładów przemysłu cementowego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselHalasHenryk">W przemyśle wapienniczym należy przeprowadzić likwidację pieców kręgowych, które są wysoce nieekonomiczne, nieopłacalne i szybko niszczące zdrowie ludzkie. Jeżeli chodzi o zagadnienie gipsu — problem pozostaje dyskusyjny. Największe nasze zakłady w Dolinie Nidy w woj. kieleckim, pobudowane ogromnym kosztem, nie są w pełni wykorzystane. Brak jest zasadniczego zainteresowania gipsem i właśnie w tym kierunku resort powinien wyczulić swoją uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselHalasHenryk">W zakresie projektowania przewiduje się wprowadzenie zasadniczej stabilizacji rozwiązań projektowo-konstrukcyjnych, w wyniku zwiększenia stosowania rozwiązań typowych. Realizacji tego zamierzenia służą wojewódzkie zestawy projektów dla budownictwa mieszkaniowego i rolniczego oraz zestawy resortowe dla budownictwa przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselHalasHenryk">Większa powtarzalność projektów całych obiektów w poszczególnych rejonach kraju pozwoli na rozszerzenie mechanizacji pracy, wzrost wydajności pracy ludzi i sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselHalasHenryk">Wysoka Izbo! Realizacja tych wszystkich zamierzeń powinna przynieść w efekcie dalsze zmniejszenie pracochłonności w wykonaniu obiektów, zmniejszenie kosztów oraz skrócenie cyklu realizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W celu omówienia niektórych problemów poruszonych w dyskusji — o głos prosi Minister Przemysłu Ciężkiego ob. Janusz Hrynkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Wysoki Sejmie! Zabierając głos na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu pragnę przedstawić Obywatelom Posłom niektóre problemy przemysłu ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Podstawowe wielkości planu były przedstawione przez Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Stefana Jędrychowskiego, omówione przez generalnego sprawozdawcę obywatela posła Franciszka Blinowskiego, a także przez przedstawicieli klubów poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Szereg liczb i przykładów przytoczonych w wypowiedziach, a odnoszących się do średniej wielkości dla całego przemysłu w gospodarce narodowej, a także w odniesieniu do przemysłu ciężkiego — nie zawsze i nie w pełni odzwierciedla problemy i napięcia w poszczególnych zagadnieniach i branżach przemysłu ciężkiego oraz nie zawsze w pełni charakteryzuje niezbędny wysiłek naszych załóg dla osiągnięcia dobrej realizacji zadań planowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Plan na rok 1966 dla Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego wzrasta ogółem o 8,3%. Daje to udział wartości produkcji MPC w produkcji przemysłowej kraju w roku 1966 w wysokości 31,2%, w porównaniu do roku 1965 — 30,5% i w 1961 r. 27,9%.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Na rok 1967 założono dalszy wzrost produkcji o 8,9%. Z tego w przemyśle hutniczym wartość wzrośnie w 1966 roku o 5,4%, a w 1967 r. o 5,3%.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W przemyśle maszynowym przewidujemy wzrost produkcji o 10% powyżej założonego w okresie budowy planu wykonania roku 1965. Nie jest wykluczone, że ze względu na faktyczne wykonanie w roku 1965 wskaźnik wzrostu w 1966 roku przemysłu maszynowego może być wyższy niż te wymienione przeze mnie 10%. Na rok 1967 przewidujemy wzrost około 10,9%.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Zarówno w przemyśle hutniczym, jak i maszynowym, zgodnie z ustalonymi kierunkami, zostały założone istotne zmiany w strukturze produkcji. W przemyśle hutniczym, przy wzroście produkcji stali w 1966 roku o 5,5%, to jest do poziomu 9.665 tys. ton i wyrobów walcowanych o 6%, to jest do 6.520 tys. ton, założono wzrost wyrobów walcowanych ze stali jakościowej o ponad 7% oraz taśmy zimnowalcowanej o około 30%.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Na temat wzrostu stali jakościowej o ponad 14%, rur stalowych o 12,5% i innych wyrobów przetwórstwa hutniczego mówił wczoraj generalny sprawozdawca poseł Blinowski.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W ten sposób produkcja przemysłu hutniczego jest coraz bardziej zbliżona do asortymentowych potrzeb przemysłu maszynowego, eksportu i innych odbiorców. Mimo to niedobór wyrobów hutniczych obok artykułów chemicznych jest podstawowym hamulcem w jeszcze szybszym rozwoju przemysłu maszynowego i innych dziedzin gospodarki, zużywających wyroby walcowane.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Szerzej o sprawach hutnictwa nie będę mówił. Chcę jednak podkreślić duży wysiłek załóg hutniczych, które mimo szeregu trudności, olbrzymim wysiłkiem realizują ponadplanowe zadania bieżącego roku. Liczymy, że również w roku 1966 hutnicy dołożą wszelkich starań, aby zwiększyć produkcję na zgniataczach o 100 tys. ton, a także wykonać i przekroczyć dodatkowe zadania, szczególnie w zakresie gotowych wyrobów walcowanych.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W przemyśle górniczym stawiamy sobie podstawowe zadania przede wszystkim na odcinku dalszych postępów w kopalnictwie miedzi. W listopadzie bieżącego roku górnicy nasi doszli do pokładów miedzi w drugim szybie w Polkowicach, a w trzecim szybie w tym zagłębiu wykonali w ciągu jednego miesiąca 120 metrów wgłębienia na głębokości 700 metrów. W przyszłym roku, obok innych zadań w górnictwie rud żelaza, cynku, ołowiu i topników, na czołowe miejsce wysuwamy sprawę kopalnictwa miedzi. Powinniśmy wykonać ponad 2.350 metrów bieżących szybu oraz ponad 13 tys. metrów bieżących robót poziomych.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Nasza ponad 50-tysięczna rzesza górników rozumie te zadania i zdaje sobie sprawę, że lata 1966 i 1967 są decydujące dla udostępnienia gospodarce narodowej i społeczeństwu korzyści ze znajdujących się na tym terenie złóż miedzi.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W przemyśle maszynowym lata 1966 i 1967 charakteryzują się dalszą zmianą struktury produkcji. Konsekwentnie staramy się szybciej rozwijać produkcję artykułów bardziej precyzyjnych, o stosunkowo wyższym, uzasadnionym technicznie, udziale pracochłonności i niższym udziale materiałów w kosztach własnych produkcji. Przez zmiany strukturalne staramy się w lepszym niż dotychczas stopniu pokryć potrzeby ludności, eksportu i poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Szereg zadań realizujemy. Wymienię tu choćby rozwój produkcji lodówek — co było już omawiane wczoraj na tej sali — w której nastąpiło zrównoważenie podaży z aktualnym popytem; mówili wczoraj o tym również obywatele posłowie, że z rozwojem automatyki wchodzimy coraz szerzej do nowych dziedzin gospodarki, a założony wzrost produkcji elementów automatyki w roku przyszłym o 64% stanowi poważny krok naprzód w stosunku do stanu dzisiejszego.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Są jednak dziedziny, w których mimo wysiłków nie nadążamy za potrzebami gospodarki, jak to ma miejsce na przykład z lokomotywami spalinowymi dużych mocy. Występują tu jeszcze duże trudności techniczne i produkcyjne, zwłaszcza z silnikami do tych lokomotyw, i mimo wzrostu produkcji nie pokrywamy potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Realizując zadania zmiany struktury produkcyjnej, wyższe od przeciętnego na rok 1966 tempo wzrostu produkcji ustalono dla szeregu grup wyrobów, jak na przykład: obrabiarki do metali skrawających — wzrost ponad 115%, urządzenia dla przemysłu chemicznego ponad 116%, maszyny papiernicze około 136%, maszyny włókiennicze ponad 116%, przyrządy pomiarowe ponad 118%.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Plan na rok 1966 przewiduje dalsze poważne zwiększenie produkcji dla potrzeb rynku. Wartość dostaw artykułów rynkowych wyniesie ponad 32 mld zł według cen detalicznych, co stanowi wzrost o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Wysoki wzrost dostaw założono dla szeregu wyrobów, w tym dla motorowerów o 30%, odbiorników radiowych turystycznych o 64%, lodówek domowych o 14%, naczyń ocynkowanych o 21%, naczyń emaliowanych o 19%.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Niezależnie od wzrostu ilościowego produkcji założyliśmy dużą ilość nowych asortymentów. Udział w dostawach wyrobów z nowych uruchomień sięga w poszczególnych grupach, na przykład w sprzęcie gospodarstwa domowego, od 17 do 29%.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Przedłużone zostają okresy gwarancyjne na niektóre wyroby przeznaczone dla ludności — na okres 1,5 do 2 lat. Wymaga to, rzecz jasna, dużego wysiłku ze strony konstruktorów, technologów i wykonawców tych wyrobów, aby osiągnąć taki standard tych wyrobów, aby przedłużenie okresów gwarancyjnych wynikało przede wszystkim z podniesienia jakości wykonania, a nie ze zwiększonych kosztów napraw.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W celu zabezpieczenia dalszego postępu technicznego i rozwoju produkcji w dziedzinie artykułów konsumpcyjnych dla potrzeb ludności, wyznaczyliśmy podstawowe trzy zjednoczenia (poza zjednoczeniem przemysłu motoryzacyjnego i zjednoczeniem przemysłu elektronicznego) jako odpowiedzialne za określone grupy sprzętu; tworzymy przy tych zjednoczeniach niezbędne zaplecze techniczne do badań i prób tych wyrobów. Stworzy to niewątpliwie lepsze warunki dla dalszego rozwoju produkcji tych artykułów i ich przystosowania w coraz większym stopniu do wymagań odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Stan realizacji przedsięwzięć dla rozwoju produkcji artykułów rynkowych nie zadowala nas jednak i będziemy czynili wysiłki, aby nadal rozszerzać asortyment, powiększyć ilości tam, gdzie to będzie niezbędne i podnieść jakość artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Ze sprawami rynkowymi łączą się zagadnienia wsi. Chciałbym zapewnić rolników, pracujących zarówno w gospodarce wielkotowarowej, jak i indywidualnej, że resort przemysłu ciężkiego — traktuje jako jedną z najważniejszych sprawę poprawy jakości oraz zwiększenie ilości i asortymentu maszyn rolniczych dla dalszego podnoszenia stopnia kompleksowości w mechanizacji prac rolnych zarówno w kółkach rolniczych, jak też w państwowych gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Staraniem naszym jest i będzie wespół z zakładami Komitetu Drobnej Wytwórczości, które są głównym producentem sprzętu konnego, aby również dla indywidualnej gospodarki chłopskiej dostarczać pełnosprawny sprzęt, zastępujący ciężką pracę ręczną.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W roku 1966 zwiększymy produkcję ciągników rolniczych z 18 tys. do dwudziestu kilku tysięcy sztuk — w tym następuje znaczny wzrost traktorów o mocy 40 koni mechanicznych, a produkcja maszyn rolniczych i narzędzi, przy średnim wzroście około 10%, zwiększona będzie poważnie w wielu deficytowych asortymentach, jak na przykład rozsiewaczach wapna, kopaczkach ciągnikowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W zamierzeniach naszych będziemy maksymalnie uwzględniać postulaty i uwagi, jakie pod adresem sprzętu dla wsi padły zarówno na komisjach sejmowych, jak też z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Chciałbym zapewnić ob. posłankę Dolatę i innych obywateli posłów, że doceniając ciężkie warunki i trud pracy rolnika, a szczególnie kobiety na wsi, będziemy czynić starania, aby nasi inżynierowie i technicy, jak też robotnicy fabryk, skierowali swoje doświadczenia, umiejętności i ambicje zawodowe na rozszerzenie asortymentu potrzebnych dla wsi urządzeń, narzędzi, w tym i tych drobnych narzędzi, o których tutaj wczoraj była mowa, oraz na szybkie usuwanie braków i niedomagań, które niewątpliwie przy już osiągniętych pozytywnych rezultatach w rozwoju produkcji sprzętu rolniczego zasłużyły na słuszną krytykę.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Nawiązując do wczorajszej wypowiedzi w sprawie konwi mleczarskich, chciałbym powiedzieć, że przeprowadziliśmy w latach 1957—1958 próby z uruchomieniem produkcji konwi aluminiowych. Wprawdzie konwie te, na przykład 20-litrowe ważyłyby tylko 6 kg w porównaniu do obecnych konwi stalowych, ważących 9 kg, niemniej jednak przerwaliśmy uruchomienie tej produkcji przede wszystkim ze względu na poważne różnice w cenach blachy aluminiowej w stosunku do blachy żelaznej; cena konwi aluminiowych prawie dwukrotnie była większa; na decyzję wpłynęły również zalecenia związków spółdzielni mleczarskich, bowiem konwie aluminiowe znacznie gorzej znoszą trudne warunki codziennego transportu na samochodach i wozach do mleczarni.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Jestem głęboko przekonany, że szczególnie podejmowane przez przemysł ciągników i maszyn rolniczych różne formy współpracy załóg wytwórni z użytkownikami sprzętu pomogą do unowocześnienia maszyn i narzędzi rolniczych, jak też do doraźnego wprowadzenia usprawnień konstrukcyjnych. Jest już szereg maszyn, które dzięki tej współpracy, dzięki wysłuchaniu uwag naszych rolników poprawiliśmy, ale zdajemy sobie doskonale sprawę, że są również i takie maszyny, które wymagają szybkiej i zdecydowanej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Uważamy, że najlepszym potwierdzeniem w praktyce sojuszu robotniczo-chłopskiego będzie z naszej strony dostarczenie całemu rolnictwu wysokosprawnych środków produkcji o dobrej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-53.30" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Dużą wagę przywiązujemy w resorcie do spraw eksportu. Założony na rok 1966 wzrost eksportu przemysłu maszynowego wraz z ustalonymi dodatkowymi zadaniami, których ostateczna wielkość jeszcze zależy od podpisania odpowiednich umów międzynarodowych z krajami demokracji ludowych, wynosi na rok 1966 około 11%, w tym do krajów kapitalistycznych około 29%. Są to zadania poważnie napięte. Wzrost ten wymaga od przemysłu wielkiego wysiłku dla podniesienia jakości produkcji, rozszerzenia asortymentu, a także wielkiej elastyczności w produkcji, w celu szybkiego dostosowania się do życzeń odbiorców zagranicznych. W odniesieniu do szeregu rynków zagranicznych konieczne są jeszcze wysiłki dla opracowania razem z pracownikami handlu zagranicznego odpowiedniego portfelu zamówień na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-53.31" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Wymienione przeze mnie zadania przemysł maszynowy ma realizować przy jednoczesnym poważnym wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.32" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">O ile w przemyśle krajowym — jak o tym mówił generalny sprawozdawca — ustalony został wzrost wydajności pracy na rok 1966 w wysokości około 3,5%, to w przemyśle maszynowym zadania te, przy aktualnie zarysowującym się wykonaniu planu produkcji globalnej w 1965 r., mogą być około dwukrotnie większe.</u>
+ <u xml:id="u-53.33" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Stopień napięcia produkcji i wzrostu wydajności jest zróżnicowany dla poszczególnych zjednoczeń i przedsiębiorstw. W zakładach przedsięwzięto szereg posunięć w zakresie postępu technicznego dla podniesienia wzrostu wydajności pracy. Jednak posunięcia te naszym zdaniem nie są jeszcze dostateczne. Liczymy jednak na świadomość naszych załóg i dalszą ich inicjatywę i uważamy, że przy dużym wysiłku w zakładach ujęte planem zadania powinny być zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-53.34" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">O planie inwestycyjnym mówiło tu kilku obywateli posłów i naświetliło nasze problemy, dlatego nie będę ich bliżej omawiał. Obywatel poseł Edward Gierek podał liczbę około 90%, charakteryzującą koncentrację nakładów na inwestycje kontynuowane w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-53.35" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Ta koncentracja nakładów inwestycyjnych, która daje stosunkowo najszybsze efekty produkcyjne, spowodowała jednak, że wiele wniosków poszczególnych zakładów, odnośnie do wprowadzenia nowych tytułów inwestycyjnych bądź rozpoczynania nowych budów, wysuniętych w dyskusjach nad planem na lata 1966 i 1967 — musieliśmy odłożyć. Było to jednak konieczne, gdyż chcemy — jak to było powiedziane — skracać cykle inwestowania i oddawania do ruchu obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-53.36" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Przechodząc obecnie do innych zagadnień, które będą miały istotne znaczenie dla realizacji planu roku 1966, chcę podkreślić, że zarówno w przemyśle hutniczym, jak i maszynowym na czoło naszej działalności wysuwane będą rozpoczęte prace nad polepszeniem jakości i nowoczesności produkcji. Na temat jakości mówiło krytycznie wielu obywateli posłów. Chcę zapewnić Wysoką Izbę, że sprawa ta leży nam na sercu, czynimy wiele wysiłków i nie poprzestaniemy na doraźnym działaniu. Sprawą jakości będziemy się zajmować stale. Zagadnienie to jest sprawą bardzo złożoną i wielopłaszczyznową — szeroko mówił i prawidłowo ocenił to wczoraj poseł Prȕfer, a także poseł Bukowski — dlatego nie będę tych spraw powtarzał.</u>
+ <u xml:id="u-53.37" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W trakcie prac nad zagadnieniem jakości potwierdziło się, że przeważająca część wad jakościowych pochodzi z niewłaściwego wykonawstwa elementów i podzespołów, a także wyrobów finalnych, wytwarzanych w określonym zakładzie pracy. To znaczy, że nie tylko są u nas dostawcy złych materiałów i elementów — ale przede wszystkim w każdym zakładzie produkującym w zakresie jakości należy wprowadzić porządek.</u>
+ <u xml:id="u-53.38" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W czasie naszych kontroli w niektórych zakładach potwierdziliśmy raz jeszcze, że szereg wytwarzanych tam elementów bywa niezgodnych z dokumentacją konstrukcyjną i nie zawsze jest przestrzegany proces technologiczny. Główny zatem nacisk chcemy położyć na doprowadzenie do pełnej zgodności wymiarów i procesów technologicznych z zatwierdzoną dokumentacją. Chcemy, aby każdy pracownik zarówno produkcji, jak i kontroli w pełni i solidnie wykonywał swoje obowiązki. Jest to punkt wyjścia, od którego powinna być rozpoczęta walka o jakość w każdym zakładzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.39" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Prowadzimy prace nad zniesieniem anonimowości w produkcji poszczególnych detali, gdyż dotychczasowy stan w wielu przedsiębiorstwach uniemożliwiał stwierdzenie, kto wykonał odpowiednią operację na określonym detalu i jaki kontroler uznał to wykonanie za prawidłowe. Taki stan rzeczy uniemożliwiał wyciąganie wniosków zarówno na płaszczyźnie ekonomicznej, jak i społecznej w stosunku do winnych powstawania braków.</u>
+ <u xml:id="u-53.40" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W walce o jakość produkcji będziemy nadal wzmacniać wyposażenie zaplecza technicznego, a także rozwijać system bodźców ekonomicznych bądź kar dla spowodowania poprawy jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-53.41" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Aby jednak nasze poczynania przyniosły odpowiednie rezultaty, konieczne jest stworzenie na wszystkich szczeblach właściwego klimatu poparcia dla tych pracowników, którzy dają produkt o nienagannej jakości i dbają o wysoki poziom jakości w zakładzie oraz klimatu społecznego potępienia tych, którzy dopuszczają do produkcji wyroby nieodpowiedniej jakości. Takie same wymagania stawiamy wobec kierowników zjednoczeń i przedsiębiorstw oraz całych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-53.42" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W pracy swojej liczymy na poparcie wszystkich organizacji społeczno-politycznych i stowarzyszeń naukowo-technicznych. Również wypowiedzi obywateli posłów umocnią naszą działalność w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-53.43" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Jeśli nie pomagają inne sposoby — wyciągamy w stosunku do takich pracowników ostre konsekwencje służbowe. W ostatnich miesiącach zwolniliśmy z zajmowanych stanowisk 3 dyrektorów zakładów i kilkunastu kierowników wydziałów produkcyjnych, majstrów i pracowników kontroli technicznej, którzy dopuszczali produkcję złej jakości do obiegu.</u>
+ <u xml:id="u-53.44" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Uważamy, że weszliśmy na słuszną drogę walki o jakość produkcji i z drogi tej nie zejdziemy. Rozumiemy, że nie osiągniemy od razu wszystkiego, jednakże stan poprawy jakości przy zespołowym działaniu i odpowiednim klimacie musi ulegać stałemu polepszaniu.</u>
+ <u xml:id="u-53.45" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W 1966 r. będziemy realizować dalsze zadania w zakresie unowocześnienia produkcji. Mówiło tu o tym i podawało przykłady szereg obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.46" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Przypomnę tylko, że zakładamy w latach 1966—1967 opanowanie i uruchomienie produkcji ponad 1.350 nowych wyrobów, z których 260 stanowią skomplikowane nowe typy maszyn i urządzeń. Przewiduje się w tym okresie modernizację i rekonstrukcję około 730 ważniejszych wyrobów oraz wycofanie z produkcji ponad 600 wyrobów technicznie przestarzałych.</u>
+ <u xml:id="u-53.47" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Słuszna była krytyka obywatela posła Ruszkowskiego dotycząca zbyt długich cykli nowych uruchomień i sprawa ta jest również przedmiotem naszych trosk i poczynań. Plan techniczny 1966 roku przewiduje skrócenie cykli w stosunku do uprzednich zamierzeń w szeregu konkretnych tematach.</u>
+ <u xml:id="u-53.48" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Niewątpliwy wpływ na unowocześnienie naszej produkcji będzie miała również współpraca z wyższymi uczelniami, o czym mówił tu między innymi także obywatel poseł Kazimierz Kopecki, a którą to współpracę chcemy dalej rozwijać i rozszerzać.</u>
+ <u xml:id="u-53.49" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Z zagadnieniami jakości produkcji, obniżeniem jej pracochłonności, obniżeniem zużycia materiałowego na jednostkę produkcji oraz zmniejszeniem kosztów własnych produkcji są powiązane zagadnienia technologii.</u>
+ <u xml:id="u-53.50" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W roku 1966 poświęcimy sprawie technologii szczególnie dużo uwagi. Dla pokrycia potrzeb w urządzeniach technologicznych zorganizowaliśmy w drugiej połowie 1965 roku specjalny pion tej produkcji i zgrupowaliśmy tam zakłady, biura projektów i dwa instytuty, zajmujące się projektowaniem i wykonywaniem szeregu urządzeń technologicznych, takich jak galwanizernie, malarnie, urządzenia spawalnicze, urządzenia obróbki termicznej.</u>
+ <u xml:id="u-53.51" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W związku z tym, a także wobec ustalenia wysokich zadań na rok 1966 liczymy na poważny wzrost produkcji tych specjalistycznych urządzeń technologicznych. Nadal także będziemy pogłębiać specjalizację przedsiębiorstw, która ma wyraźny wpływ na polepszenie technologii wytwarzania w naszym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-53.52" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Przewidujemy także, o czym mówiła na Komisji sejmowej posłanka Gąsiorkiewicz, konieczność utworzenia przedsiębiorstwa zajmującego się rekonstrukcją technologiczną różnych branż przemysłu maszynowego. W roku 1966 będziemy się starali realizować w miarę powstających możliwości maksimum w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-53.53" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W dyskusji na forum Sejmu była poruszana sprawa części zamiennych. Chciałbym się zatrzymać nad zagadnieniem części zamiennych do sprzętu motoryzacyjnego oraz ciągników i maszyn rolniczych jako problematyką najbardziej złożoną zarówno w sferze produkcji, jak i organizacji zaopatrzenia odbiorców, gdzie występujące dotychczas nieprawidłowości powodują słuszną krytykę.</u>
+ <u xml:id="u-53.54" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Projekt planu na 1966 rok zakłada nadal poważny w stosunku do 1965 roku wzrost produkcji części zamiennych do wszystkich maszyn i urządzeń wytwarzanych przez nasz przemysł, przy czym wzrost produkcji części zamiennych do pojazdów samochodowych wynosi 26%, do ciągników prawie 12%, do maszyn rolniczych ponad 14%.</u>
+ <u xml:id="u-53.55" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Dla przykładu mogę podać, że roczna wartość produkcji części zamiennych do samochodów — „Star” stanowi obecnie około 54% udziału ogólnej wartości produkcji finalnej tych pojazdów, a w częściach do samochodu — „Warszawa” i pochodnych — wskaźnik ten wynosi odpowiednio 23%, co oznacza nie zawsze celowe odbudowywanie niekiedy długo eksploatowanych samochodów z części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-53.56" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Na przestrzeni lat 1961—1965 łączny wzrost produkcji części zamiennych do ciągników wynosi 175%, a łączny przyrost zapasów w magazynach tych części wzrósł 4-krotnie. Dla maszyn rolniczych łączny wzrost wynosi 135%, a przyrost zapasów 4 razy większy. W motoryzacji wzrost wynosi 288%, a przyrost zapasów jest około 3-krotny.</u>
+ <u xml:id="u-53.57" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Wartość zapasów części zamiennych do ciągników przekracza już obecnie wartość jednorocznej produkcji tych ciągników, przy czym przewiduje się dalszy wzrost zapasów w 1966 roku w stosunku do poziomu 1965 roku.</u>
+ <u xml:id="u-53.58" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Muszę przyznać, że ze stanu tego nie jesteśmy zadowoleni. Obok krytyki za brak konkretnych asortymentów części zamiennych, występujący szczególnie w sieci detalicznej, jesteśmy również krytykowani za zbyt wysokie zapasy części ogółem. Wskazuje to, że ponoszone nakłady na przyrost produkcji i utrzymywanie zapasów części zamiennych nie przynoszą pożądanej efektywności gospodarce i nie zapewniają prawidłowego zaopatrzenia użytkowników. Dotychczasowe doświadczenia wykazują, iż na stan ten jako jeden z podstawowych czynników wpływa fakt, że asortyment części deficytowych jest zmienny, a obecny system zamawiania, mimo wprowadzonych usprawnień, nie daje możliwości dość wczesnego przeciwdziałania tym deficytom. Również istniejący system ustalania normatywów zapasów części stanowi wprawdzie krok naprzód, jednak nie rozwiązuje problemu, gdyż metoda obliczania normatywów nie jest dokładna, a ponadto wiele części, zwłaszcza do ciągników i sprzętu motoryzacyjnego, jest zużywanych przez drobnych, często nieznanych wytwórców do produkcji różnych innych wyrobów finalnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.59" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Dla zobrazowania złożoności tego zagadnienia pozwolę sobie podać, że mimo stosunkowo intensywnych prac normalizacyjnych i unifikacyjnych w branży ciągników i maszyn rolniczych występuje aktualnie około 34 tys. asortymentów części zamiennych, zaś w branży motoryzacyjnej około 11 tys. asortymentów, co przy równoczesnym ich rozlokowaniu w setkach punktów sprzedaży hurtowej i detalicznej wymaga stosowania wyższej niż dotychczas i całkowicie odmiennej techniki programowania produkcji i organizacji obrotu.</u>
+ <u xml:id="u-53.60" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Docelowe uregulowanie sprawy części zamiennych widzimy jedynie, podobnie jak to stosują kraje wysoko uprzemysłowione, przez wprowadzenie nowoczesnej organizacji i metodologii ich planowania i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-53.61" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Zagadnienie to sprowadza się między innymi do wprowadzenia systemu stałych (na przykład dekadowych) informacji ze wszystkich punktów hurtowych i detalicznych o sprzedaży i stanie magazynowym każdego pojedynczego typowymiaru danej części zamiennej. Na podstawie tych danych, obliczonych centralnie (za pomocą maszyn matematycznych), zaistnieje możliwość programowania i uruchamiania w produkcji odpowiednich części w odpowiednim terminie, z wyprzedzeniem uwzględniającym między innymi sezonowość zużycia, przerzuty między składami, tak aby nie dopuścić do powstawania braków w detalu z jednej strony i nadmiernych zapasów z drugiej strony. Zrealizowanie tych zmian będzie jednakże wymagało czasu i odpowiednich środków. Rozumiemy, że przystąpienie do tej działalności nie zwalnia nas od natężonej pracy dla polepszenia istniejącego stanu rzeczy już obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-53.62" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W związku z tym, zgodnie z uchwałą Rady Ministrów o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok, ustalona wielkość produkcji części zamiennych stanowi dyrektywę dla zarezerwowania koniecznych zdolności produkcyjnych, zatrudnienia i materiałów na wyprodukowanie części w tej ilości; natomiast dyrektywę produkcyjną dla przedsiębiorstw — stanowią konkretne zamówienia asortymentowe central handlowych. Ten sposób ujęcia zadań planowych pozwoli na lepsze pokrycie potrzeb użytkowników i będzie przeciwdziałał w jakimś stopniu narastaniu zbytecznych remanentów w centralach zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-53.63" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Ponadto przewidujemy rozwijanie magazynów, posiadających stosunkowo szeroką nomenklaturę części zamiennych do określonych typów maszyn i urządzeń, rozszerzenie i dalsze wprowadzanie indywidualnej sprzedaży wysyłkowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.64" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Liczymy, że te posunięcia wpłyną na złagodzenie sytuacji i pozwolą na dalszą poprawę w zaopatrzeniu odbiorców w poszukiwane części zamienne w stosunku do stanu obecnego.</u>
+ <u xml:id="u-53.65" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Wysoka Izbo! Rok 1966 jest pierwszym rokiem wdrażania w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego reform gospodarczych, uchwalonych na IV Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zarówno w zakresie rentowności, podziału zysku, oprocentowania środków trwałych i innych, jak również rozszerzenia i stosowania nowych mierników produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-53.66" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Liczymy bardzo na te reformy. Po zakończeniu ich wdrażania staną się one dźwignią wzrostu ekonomiczności pracy naszej gospodarki i liczymy, że rok 1966 przyniesie już pierwsze rezultaty w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-53.67" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Przedstawiając niektóre zagadnienia dotyczące naszego przemysłu chcę stwierdzić, że przy realizacji planu na rok 1966 postaramy się w możliwie jak największym stopniu uwzględnić wszystkie uwagi i postulaty obywateli posłów wysunięte w czasie obecnej debaty i na posiedzeniach komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.68" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">W swoim wystąpieniu nie zdołałem się ustosunkować do wszystkich niezwykle cennych dla nas wypowiedzi obywateli posłów. Wynika to przede wszystkim z konieczności ograniczenia czasu mojego wystąpienia, a ponadto szereg spraw wymaga bardziej szczegółowej analizy. Niemniej jednak, chcę zapewnić Obywateli Posłów w imieniu swoim i wszystkich pracowników resortu, że wysunięte sprawy przyjmujemy z największą uwagą i dołożymy wszelkich starań do jak najlepszej i najszybszej ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-53.69" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Jak już wspomniałem, plan przemysłu ciężkiego na rok 1966 jest planem trudnym i realizacja jego wymaga wielkiego wysiłku ze strony załóg fabrycznych, samorządów robotniczych, aktywu gospodarczo-politycznego, inżynierów i techników zatrudnionych w biurach konstrukcyjnych, instytutach, laboratoriach i fabrykach.</u>
+ <u xml:id="u-53.70" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Załogi zakładów przemysłu ciężkiego przystąpiły już do zatwierdzania szczegółowych planów na 1966 rok. Przy omawianiu planów główną uwagę będziemy zwracać na zagadnienia jakości i technologii. Rozumiemy bowiem, że wzrost zatrudnienia nie powinien być tym pierwszym i jedynym sposobem, z pomocą którego wykonuje się napięte zadania, lecz istnieje może bardziej trudna, lecz niewątpliwie bardziej słuszna droga — to jest droga rozwiązywania trudności przez postęp techniczny i organizacyjny w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-53.71" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Żywimy nadzieję, że głosy wypowiedziane przez obywateli posłów na posiedzeniach komisji sejmowych, w czasie debaty na plenarnym posiedzeniu Wysokiej Izby, a także wypowiedziane w terenie na spotkaniach z wyborcami — będą niewątpliwie miały pomyślny wpływ na realizację zadań 1966 roku przez załogi przemysłu ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-53.72" who="#MinisterPrzemysluCiezkiegoJanuszHrynkiewicz">Jesteśmy przekonani, że podjęcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1966 i założeniach na rok 1967 — przez najwyższą reprezentację mas ludowych, przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — będzie miało nie tylko zasadnicze znaczenie ustawowe, ale będzie decydującym elementem mobilizującym milionową rzeszę hutników, górników i metalowców zatrudnionych w przemyśle ciężkim do dalszego polepszania pracy, do osiągania lepszych wyników ekonomicznych i produkcyjnych, do podnoszenia poziomu techniki i jakości produkcji. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.73" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję Ministrowi za informację. Z kolei głos zabierze poseł Jan Klecha.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Debatujemy nad planem i budżetem 1966 r., który otwiera nowy plan 5-letni i właściwie zamyka obecny plan 5-letni. Co przyniosła ta mijająca pięciolatka w rolnictwie i jaki daje start do nowej pięciolatki?</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselKlechaJan">W produkcji roślinnej plan 5-letni zostanie wykonany, w tym także i w dziale zbożowym, Jeśli się zważy, że na pięć lat trzy lata właściwie miały złe warunki atmosferyczne i to, że rolnictwo nie otrzymało w pełni zaplanowanych dla niego nawozów sztucznych, to należy przyjąć, że wspomniane osiągnięcia są duże i należy także przypuszczać, że są one trwałe.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselKlechaJan">Produkcja roślinna osiągnęła w tym pięcioleciu szybsze tempo wzrostu niż produkcja zwierzęca. Jest to fakt dodatni, zmniejszający dysproporcje w tych działach. W roślinach przemysłowych i warzywnych, z wyjątkiem owoców zimowych, rolnictwo osiągnęło poziom, który pozwala mu wyprodukować każdą potrzebną ilość tych produktów na potrzeby kraju i na eksport. Nie nadąża za tym rozwojem rolnictwa przemysł spożywczo-rolny i spółdzielczość. Paląca jest sprawa rozbudowy punktów skupu, składów, magazynów przetwórstwa i sprawnego dostarczania tych artykułów zarówno na rynek wewnętrzny, jak i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselKlechaJan">Nie został jednak wykonany zaplanowany wzrost pogłowia bydła, trzody chlewnej i owiec. Trzeba jednak stwierdzić, że wzrost pogłowia zwierzęcego był zbyt wysoko założony i nie miał on pełnego pokrycia w planowanym wzroście pasz, zwłaszcza pasz objętościowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselKlechaJan">W ubiegłym pięcioleciu osiągnięty został poważny dorobek w dziedzinie organizacyjnego kierowania rolnictwem. Jeśli się zważy, że nasze rolnictwo jest drobnochłopskie, jest to sprawa niemałej wagi. Zostały opracowane i coraz skuteczniej wprowadzane są w życie plany: nasienny, ochrony roślin, wapnowania gleb, plan wzrostu produkcji zbóż i kontraktacji wspierany pomocą nawozową, paszową, zwiększonymi cenami, plan rozwoju bydła w ogóle, w tym bydła rzeźnego i wzrostu mleczności krów. Rozwija się coraz szerzej budowa silosów. Ulepszana jest, choć jeszcze powoli, gospodarka na użytkach zielonych. Został ulepszony system planowania i zarządzania państwowymi gospodarstwami rolnymi. Wzrost produkcji w tych gospodarstwach oparto na materialnym zainteresowaniu załóg i daje to dobre wyniki. Umocniły się znacznie gospodarczo i organizacyjnie spółdzielnie produkcyjne. Należy dodać, że na początku pięciolatki byliśmy na progu mechanizacji rolnictwa chłopskiego poprzez kółka rolnicze. Dziś mimo wielu słabości trudno byłoby wyobrazić sobie wieś bez mechanizacji w kółkach rolniczych i bez funduszu rolnictwa na ten cel. Obecnie, na podstawie dorobku i doświadczeń w tej dziedzinie, są podejmowane kroki w kierunku ulepszenia zarządzania tymi maszynami, rozbudowy bazy remontowej i zwiększania odpowiedzialności państwowych ośrodków maszynowych za mechanizację.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselKlechaJan">Wieś polska, zacofana i biedna niegdyś, nie miała szans poprawy warunków pracy na wsi. Jedyną nadzieją było wyjście z niej. Stąd też bierze się głęboko zakorzenione niedocenianie rolnictwa zarówno na wsi, jak i u wielu ludzi poza wsią.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselKlechaJan">Reforma rolna przeprowadzona po wyzwoleniu nie mogła od razu zmienić starego, niesłusznego poglądu na wieś i zawód rolnika, tym bardziej, że odbudowa kraju i rozbudowa przemysłu odwracały uwagę od wsi, tworzyły swego rodzaju romantyzm awansu dla młodzieży wiejskiej na wielkich obiektach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselKlechaJan">W ostatnim pięcioleciu w pojęciach o wsi i o zawodzie rolnika zaszły duże zmiany zarówno wśród ludności wiejskiej, jak i wśród tych ludzi, którzy oddziałują na szeroką opinię publiczną. Rolnictwo coraz bardziej rozumiane jest jako zawód ważny, interesujący i mogący dać pracującym w tym zawodzie źródło utrzymania i osobistego zadowolenia oraz kulturalnego rozwoju. Coraz więcej ludzi na wsi widzi, że wiele zdobyczy cywilizacyjnych może być także zastosowane i na wsi. Dobra droga, światło, energia elektryczna, woda, ośrodek zdrowia, kino, czytelnia, telewizja itp., a przede wszystkim dobra szkoła — to cele, do których dąży zbiorowym wysiłkiem ludność wsi. Coraz więcej ludzi na wsi rozumie również, że urządzenia cywilizacyjne ułatwiają życie, ale pociągają również i wydatki na ich utrzymanie, że na te wydatki stać będzie tylko tego, kto ulepsza swoją gospodarkę, podnosi produkcję i zwiększa dochody.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselKlechaJan">Toteż we wszystkich poczynaniach zbiorowych wsi czy to w haśle Lubelszczyzny — „zmieniamy oblicze wsi”, czy w działaniach kółek rolniczych w wielu innych województwach sprawa wzrostu produkcji rolnej zajmuje coraz bardziej czołowe miejsce. Ruch społeczno-produkcyjny i kulturalny na wsi — to wielka szkoła działania i myślenia obywatelskiego. Rozwiązując te problemy, które wykraczają poza ramy jednego gospodarstwa, wieś przyśpiesza jeszcze bardziej swój rozwój gospodarczy i kulturalny. Na gruncie rozwiązywania tych problemów rozwija się szeroki i różnorodny ruch kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselKlechaJan">Reasumując, należy stwierdzić, że zarówno poziom produkcji, jak i społeczna świadomość wsi stwarzają dobry start w roku 1966. Zakładany poziom 17,1 q z ha produkcji roślinnej, zwłaszcza zbóż, oparty jest na średniej 4-letnich plonów. Podobnie ustalany jest plan w innych działach produkcji rolnej. Te ostrożne wskaźniki przy sprzyjających warunkach klimatycznych zostaną z pewnością przekroczone. Na wypadek jednak nieurodzaju, zabezpieczają one gospodarkę narodową przed szkodliwymi skutkami w dziale bilansu produkcji roślinnej. Należy jednak podkreślić, że zarówno robotnicy PGR jak i chłopi mierzą wzrost plonów swoich gospodarstw na podstawie poziomu produkcji i rezerw ich własnych gospodarstw. I te ich zamierzenia będą siłą mobilizującą i one będą decydować w poważnym stopniu o wysokości plonów w 1966 r. Te wskaźniki ogólnokrajowe są słuszne i ta postawa i zamierzenia rolników nie są z nimi sprzeczne.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselKlechaJan">Mimo dogodnego startu wystąpi w 1966 r. i w latach późniejszych wiele problemów ważnych, a jednocześnie trudnych, zwłaszcza jeśli się je rozpatruje w perspektywie zadań na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselKlechaJan">Pozwólcie, Koledzy Posłowie, że zwrócę waszą uwagę na dwa problemy. Po pierwsze — to wzrost produkcji zbóż i zmniejszenie ich importu. Aby założone plany do 1970 roku w tej dziedzinie osiągnąć, trzeba zapewnić średnio roczny wzrost zbóż z jednego ha o około 60 kg, a nie 40, jak to było w obecnej pięciolatce, a więc o 50% powinien być ten wzrost wyższy. Trzeba zwiększyć nie tylko obszar ziemi pod pszenicę, która daje lepszy plon na glebach żyznych, ale trzeba także udoskonalać uprawę żyta, które właśnie na glebach gorszych plonuje lepiej od pszenicy. Trzeba zwrócić uwagę na gospodarstwa mniej zamożne, mające gleby słabsze, a nawet ekonomicznie podupadłe. W gospodarstwach tych słabsze są nawyki wiązania się z państwem umowami. Kontraktacja zbóż, a szczególnie żyta, da im nowe szanse wzrostu produkcji i dochodowości. Dotychczasowy plan kontraktacji żyta na 1966 r. został wykonany tylko w 50%. Trzeba zatem dalej wzmóc kontraktację. Ważne jest też, żeby wszyscy chłopi, którzy kontraktują zboże już teraz zaopatrzyli się w nawozy sztuczne. Oziminy w tym roku wchodzą w ziemię słabiej niż w roku ubiegłym. Użyźnianie ziemi na wiosnę w poważnym stopniu wpłynie na wzrost plonów zbóż i zwiększy kontraktację zbóż w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselKlechaJan">Założony plan wzrostu produkcji zbóż wymaga intensywnego rozwijania prac selekcyjno-hodowlanych w instytutach rolniczych. Szczególnie dużo uwagi należy udzielać pracom nad żytem, pamiętając że mamy w kraju przewagę ziem żytnich. Rozwiązanie problemu zbożowego w dużym stopniu uzależnione jest od wysokości plonów żyta na tych glebach.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselKlechaJan">Wiadome jest, że nowe odmiany żyta wyhodowane w Polsce i w NRD w doświadczeniach polowych dały w roku bieżącym do 40 q ziarna z 1 ha. Słowem istnieją szanse poważnych osiągnięć. Warto też wspomnieć, że żyto ma tę zaletę, że schodzi z pola wcześniej od innych zbóż i daje miejsce poplonom, a także w dobrym roku dobrze udają się wsiewki. Inne zboża tej zalety nie mają.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Drugim ważnym, a jednocześnie trudnym zadaniem jest rozwój pogłowia bydła. Chodzi tu o przyrost 350 tys. sztuk bydła w roku 1966. Trudności w tej dziedzinie tkwią w zacofaniu, jakie jeszcze istnieje w hodowli bydła, zwłaszcza w gospodarce chłopskiej. Zacofanie to wyraża się przede wszystkim niską mlecznością (2.100 litrów rocznie od krowy), niskim procentem jałowizny w stadzie (tylko 40%) i dużą ilością młodych cieląt o niskiej wadze, oddawanych na rzeź.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#PoselKlechaJan">Najważniejszą przyczyną tego stanu jest niska kultura gospodarowania na łąkach i pastwiskach, wadliwy płodozmian w układach polowych, brak paszy pogłębiony nieumiejętnością racjonalnego żywienia i brakiem ekonomicznej kalkulacji. Badania Zakładu PAN w Jastrzębiu i inne dowodzą, że wartość genetyczna bydła pozwoliłaby obecnie już osiągnąć od 3—3,5 litra mleka od krowy, gdyby były pasze w dostatecznej ilości. Zatem od wzrostu produkcji pasz zależy wzrost produkcji mleka i wzrost opłacalności hodowli. Trzeba powiedzieć, że ważne są i inne zabiegi w hodowli, jak poprawa gatunku, rozwijanie inseminacji, zwalczanie gruźlicy itd. Powodzenie tych zabiegów zależne jest od tego, czy jest pod dostatkiem paszy czy nie.</u>
+ <u xml:id="u-55.16" who="#PoselKlechaJan">Hodowla bydła ma i inne walory bardzo korzystne dla gospodarki narodowej. Po pierwsze — wykazuje ona większą stabilność w latach o zmniejszonym urodzaju, niż trzoda chlewna. Po drugie — rozwój hodowli bydła oparty jest przeważnie na paszach objętościowych, produkowanych we własnym gospodarstwie, których możliwość wzrostu jest jeszcze bardzo duża, a zarówno masa jednostek karmowych jak i koszt ich produkcji jest o wiele korzystniejszy od uprawy zbóż. I po trzecie — rozwój hodowli bydła i dobrze ułożony płodozmian stanowią dźwignię produkcji zbóż okopowych, a pośrednio i trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-55.17" who="#PoselKlechaJan">Długofalowy plan pokonywania zacofania i zwiększenia pogłowia bydła został dobrze przyjęty przez wieś i jest aktywnie realizowany. Kontraktacja młodego bydła rzeźnego z 800 tys. sztuk w roku 1963 osiągnęła 1.100 tys. sztuk w roku 1965 i zakłada w planie na 1966 rok 1.200 tys. szt. Wzrosła także mleczność krów i towarowość mleka. Rozwija się budownictwo silosów. Jednakże udoskonalanie rozwoju hodowli bydła wymaga wieloletniego wysiłku i ciągłego kontaktu fachowców z szerokim ogółem rolników.</u>
+ <u xml:id="u-55.18" who="#PoselKlechaJan">Trzeba jednak stwierdzić, że o ile inne branże rolne są organizacyjnie związane z kółkami rolniczymi, jak nasiennictwo czy mechanizacja — bądź należą do związków branżowych takich, jak hodowców trzody czy roślin oleistych — to branża hodowli bydła nie jest na miarę swojej wagi organizacyjnie ujęta. Koła hodowców bydła liczą zaledwie 31 tys. członków, to jest mniej niż jeden hodowca na wieś. Więcej jest takich, którzy zajmują się hodowaniem i sprzedażą przychówku z własnej obory, niż szeroką pionierską pracą podnoszenia w skali masowej poziomu hodowli bydła w całej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-55.19" who="#PoselKlechaJan">Wielu fachowców zootechników, nie mając wsparcia w chłopskiej organizacji, działa w rozproszeniu i wpływ ich na rozwój hodowli bydła jest niewielki. Organizacyjne oddziaływanie służby rolnej rad narodowych i spółdzielczości powinno być przemyślane i ulepszone.</u>
+ <u xml:id="u-55.20" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Rozwiązywanie zadań produkcyjnych w rolnictwie, a szczególnie w rolnictwie indywidualnym, wymaga ulepszenia pracy rad narodowych i wszystkich organizacji gospodarczych działających na wsi. Przy opracowaniu gromadzkiego planu rozwoju rolnictwa powinien brać udział szeroki aktyw kółek rolniczych i każde kółko rolnicze powinno zabezpieczyć wykonanie planu gromadzkiego we wsi, swoim własnym planem działania. Zobowiązania rolników dotyczące wprowadzania agrominimum w swoich gospodarstwach powinny być także złożone w kółku rolniczym, które z kolei powinno pomagać rolnikom i kontrolować wykonanie tych zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-55.21" who="#PoselKlechaJan">Należy się zastanowić, czy gromadzkiego planu rolnego nie należałoby uchwalać przed nowym rokiem gospodarczym w rolnictwie, a nie — jak to jest obecnie — dopiero w grudniu, po upływie połowy roku gospodarczego. Realizacja gromadzkiego planu rolnego powinna być oparta na zorganizowanej społecznej sile wsi; taką organizacją, która tę siłę organizuje, jest kółko rolnicze. W przeciwnym razie nawet wiele dobrze opracowanych planów rad narodowych w dziedzinie rolnej może zostać nie spełnionym życzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-55.22" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Plan i budżet na rok 1966 w rolnictwie wyrastają z generalnych założeń naszej polityki rolnej. Chłopi uważają tę politykę za słuszną i udzielają jej czynnego poparcia. I tu tkwi główna rękojmia realności wykonania planu na 1966 rok.</u>
+ <u xml:id="u-55.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze posłanka Ksawera Barańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselBaranskaKsawera">Wysoki Sejmie! Nawiązując do wypowiedzi swego przedmówcy chciałam kilka słów powiedzieć również na temat sytuacji w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselBaranskaKsawera">Na przestrzeni kilkunastu lat, wzrostowi masy towarowej w rolnictwie nie towarzyszy równoczesny rozwój bazy technicznej w skupie produktów i surowców rolniczych. Dlatego też występują tutaj stałe trudności w przyjęciu produktów rolnych na punktach skupu, szczególnie w sezonach spiętrzonych różnorodnych dostaw, często drobnych partii surowców i produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselBaranskaKsawera">Problem sprawnego odbioru produktów rolnych uwarunkowany jest w dużym stopniu od organizacyjnego uporządkowania spraw związanych z działalnością skupu. Wprawdzie resort przemysłu rolno-spożywczego drogą przepisów uporządkował wiele spraw organizacyjnych, jednak są nadal poważne niedociągnięcia, szczególnie na odcinku koordynacji skupu przez terenowe rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselBaranskaKsawera">Rady narodowe ograniczają swoją działalność do spraw przeważnie administracyjnych, jak: opracowanie planu skupu, wymiaru obowiązkowych dostaw, przestrzegania terminów tych dostaw, co na pewno jest bardzo słuszne i ważne, ale w niedostateczny sposób interesują się pracą służby skupu i kontrolą jej działalności w procesie skupu.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselBaranskaKsawera">W województwie kieleckim na czynnych 165 punktów skupu zbóż tylko 27 ma warunki, zapewniające sprawny odbiór produktów, pozostałe mieszczą się w starych budynkach, nie nadających się na punkty skupu. Podobnie sytuacja przedstawia się i w Państwowych Zakładach Zbożowych. I znów dla przykładu podam, że na 36,5 tys. ton zboża przyjętych w tych magazynach, przechowuje się w nich w tej chwili około 49 tys. ton zboża, co powoduje nadmierne przeładowanie do tego stopnia, że nawet w magazynie Dwikozy w powiecie sandomierskim od przeładowania magazynu pękła ściana.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselBaranskaKsawera">Postuluję więc, z uwagi na dotkliwe braki powierzchni magazynów i krótkie terminy dostaw zbóż, o równomierne rozłożenie terminu dostaw zbóż na miesiące jesienno-zimowe. Znajduje to uzasadnienie w tym, że w okresie jesiennym w rolnictwie jest duże nasilenie robót polowych.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselBaranskaKsawera">W ostatnich latach bardzo poważnie wzrosła produkcja buraków cukrowych. Nie uporządkowany jest jednak ich odbiór. Wprawdzie Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu przeznacza poważne sumy na poprawę punktów skupu, to jednak braki na tym odcinku są jeszcze bardzo duże, szczególnie na odcinku zmechanizowania odbioru.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselBaranskaKsawera">Dla przykładu podaję, że w cukrowni Włostów w powiecie sandomierskim w czasie nasilenia dostaw rolnicy tracili po kilkanaście godzin, ażeby rozładować wóz buraków. Takich przykładów jest znacznie więcej. Podobna sytuacja istnieje również w skupie ziemniaków.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselBaranskaKsawera">Już obecnie w rejonach o nasilonej uprawie warzyw i owoców występują trudności w odbiorze i zagospodarowaniu masy towarowej, co w wielu wypadkach powoduje zahamowanie rozwoju tych upraw. Obecny poziom bazy przetwórczej i punktów skupu prowadzonych przez przemysł państwowy i spółdzielczość ogrodniczą jest niewystarczający i nie rokuje szybkiego rozwiązania tych trudności. Wydaje się, że słuszne byłoby podejmowanie przez kółka rolnicze budowy zespołowych małych magazynów i przechowalni owoców dla potrzeb indywidualnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselBaranskaKsawera">Stan zdolności przerobowej w branży mleczarskiej wymaga również radykalnej poprawy, gdyż braki w tym zakresie mogą się stać hamulcem w przyszłych latach w rozwoju hodowli bydła. W rejonach o wyższej produkcji mleka trzeba budować nowe, dobrze wyposażone punkty skupu, a w rejonach o niższej produkcji rozwijać formy skupu bezpośredniego od producentów własnym transportem spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselBaranskaKsawera">Skup żywca na zlecenie Centrali Przemysłu Mięsnego prowadzi Centrala Rolnicza Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” w prawie 3 tysiącach punktów skupu. Stan budynków i wyposażenie tych punktów są w przeważającej większości nieodpowiednie do tych celów. Obok wielu trudności w samym przyjęciu żywca w punktach skupu występują też poważne utrudnienia w przetrzymywaniu skupionego już żywca w nieodpowiednich warunkach, co powoduje duże ubytki wagowe zwierząt i wynikające stąd olbrzymie straty.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselBaranskaKsawera">Problem ten musi być rozwiązany w najbliższych latach. Szczególnie przy skupie żywca występuje sprawa klasyfikacji w punktach skupu — często krzywdząca hodowców. Postuluję o szczegółowe rozpatrzenie tego zagadnienia przez Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselBaranskaKsawera">Ważną sprawą jest rozwój nowych form skupu produktów i surowców rolniczych bezpośrednio od producentów transportem własnym instytucji skupujących. Dlatego też należy dążyć do zwiększenia liczby środków transportowych dla organizacji i instytucji, obsługujących rolnictwo, co przyniesie w konsekwencji korzyść dostawcom, czyli wsi, jak również i państwu.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#PoselBaranskaKsawera">Mając nadzieję, że zostaną uwzględnione wysunięte przeze mnie postulaty, będę głosowała za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#PoselJankowskiAntoni">Wysoki Sejmie! Chciałem na wstępie poruszyć problem hodowli bydła. Wprawdzie poseł Klecha wspomniał w grubszych zarysach, ale uważam, że problem ten jest bardzo ważny. Dlatego Obywatele Posłowie pozwolą, że jeszcze powiem kilka słów na ten temat.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#PoselJankowskiAntoni">Założenia planu na rok 1966 w dziale produkcji zwierzęcej kładą główny akcent na rozwój hodowli bydła i przewidują, że pod koniec 1966 roku powinno być 10.300 tys. szt. bydła, w tym krów 5.920 tys. do 5.940 tys. sztuk. W porównaniu do roku 1965 zakłada się wzrost pogłowia bydła o około 350 tys. sztuk. Natomiast mimo sprzyjających warunków paszowych plan nie zakłada wzrostu pogłowia krów. Dane bowiem o ilości jałówek ze spisu czerwcowego, wskazują jedynie na możliwość utrzymania obecnego stanu pogłowia krów lub uzyskania tylko niewielkiego przyrostu. Oznacza to, że nie zostanie osiągnięty w roku 1966 średni poziom pogłowia krów z ostatniego czterolecia.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#PoselJankowskiAntoni">Natomiast zakłada się dalszy wzrost pogłowia bydła młodego. Założenia wzrostu pogłowia bydła o 350 tys. sztuk są ostrożne, ale bardzo realne i stwarzają perspektywy przekroczenia stawianych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#PoselJankowskiAntoni">Rozwojowi hodowli bydła sprzyjają takie elementy, jak opłacalne wysokie ceny za młody żywiec wołowy i mleko, stworzenie bazy paszowej poprzez meliorację i ułatwienie nabycia nasion roślin pastewnych, system kredytów na silosy i związane z tym kiszonkarstwo, akcja odgruźliczania i szeroko stosowana profilaktyka weterynaryjna oraz rozszerzanie inseminacji. Także nie bez wpływu na wzrost pogłowia bydła będzie rozwój budownictwa inwentarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#PoselJankowskiAntoni">Te wszystkie elementy gwarantują zabezpieczenie dalszego wzrostu hodowli bydła. Zwiększone nakłady na meliorację, zapewniają wzrost pasz słomiastych i soczystych, podstawowej paszy w żywieniu bydła. Także pomoc państwa w zaopatrzeniu rolnictwa w pasze treściwe, a w szczególności w mieszanki wysokobiałkowe zabezpiecza właściwe żywienie, które wpływa decydująco na wzrost pogłowia młodego bydła i na produkcyjność zwierząt dorosłych.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#PoselJankowskiAntoni">W roku 1966 akcją odgruźliczania objęte zostanie bydło w państwowych gospodarstwach rolnych na terenie całego kraju oraz w gospodarstwach indywidualnych i spółdzielniach produkcyjnych województw: kieleckiego, warszawskiego, katowickiego, łódzkiego i w pięciu powiatach województwa opolskiego oraz powiat wrzesiński województwa poznańskiego. Planowa akcja odgruźliczania bydła pozwoli na uwolnienie od tej tak niebezpiecznej choroby dla naszego bydła i jednocześnie grożącej infekcją człowiekowi. Jednocześnie zwiększona sieć lecznic weterynaryjnych i weterynaryjnych ośrodków specjalistycznych pozwoli objąć lepszą opieką większe ilości zwierząt gospodarskich, a w tym i bydła, i szerzej stosować profilaktykę weterynaryjną i lecznictwo, przez co wydatnie zmniejszą się upadki.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#PoselJankowskiAntoni">W hodowli zwierząt niezmiernie ważną rolę odgrywa rozród. W naszym kraju są jeszcze stosowane dwie metody rozrodu, jak krycie naturalne uznanymi rozpłodnikami i unasienianie zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#PoselJankowskiAntoni">Inseminację bydła stosuje się już na terenie całego kraju. Na terenach górskich stosuje się także inseminację owiec. Również stosuje się, na razie w wąskim zakresie, inseminację loch. Metoda ta pozwala w stosunkowo krótkim czasie wyrównać pogłowie bydła, zwiększyć wydajność mleczną oraz podnieść procent tłuszczu. Pozwala także na skuteczną walkę z chorobami krycia oraz zawiera poważny walor ekonomiczny, ponieważ jednym buhajem można unasienić i zacielić w ciągu roku od dwóch do czterech, a nawet pięciu tysięcy sztuk krów i jałówek.</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#PoselJankowskiAntoni">W roku 1966 zostanie objętych inseminacją 3.478 tys. krów i jałówek, co stanowić będzie ponad 50% pogłowia krów w kraju, czyli co druga krowa będzie unasieniana.</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#PoselJankowskiAntoni">Także wielkie znaczenie dla hodowli bydła będzie miało rozszerzenie działalności stacji oceny zwierząt. W roku 1966 kontrolą użytkowości zostanie objętych ponad 570 tys. krów. Stacje te obejmą swoją działalnością także obory nadzorowane do tej pory przez spółdzielnie mleczarskie. Również korzystne znaczenie dla rozwoju hodowli bydła będzie miała praca zootechników gromadzkich — których zatrudnienie w roku 1966 ma wynieść 1.300 osób — oraz różne formy popierania hodowli jak konkursy, pokazy hodowlane, pomoce w utrzymywaniu rozpłodników i nabyciu materiału hodowlanego. Plan na rok 1966 zakłada utrzymanie wysokiego poziomu mleczności krów, osiągniętego w bieżącym roku przy bardzo korzystnej sytuacji paszowej.</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#PoselJankowskiAntoni">W zakresie racjonalnego żywienia, jakkolwiek i tu zrobiono olbrzymi krok naprzód, czeka nas jeszcze poważna i bynajmniej niełatwa praca. Z wysoką wydajnością mleczną jest związane zagadnienie właściwego zagospodarowania mleka.</u>
+ <u xml:id="u-59.11" who="#PoselJankowskiAntoni">W bieżącym roku wskutek obfitości pasz znacznie wzrosły dostawy mleka, którego zakłady mleczarskie nie były w stanie przyjąć i przerobić, dlatego wiele troski musi przejawić spółdzielczość mleczarska, aby podobna sytuacja nie powtórzyła się w roku 1966. Z informacji wynika, że poczyniono wiele usprawnień w systemie odbioru mleka. W 1965 r. było punktów skupu ogółem 31.188, do których dostarczano mleko z 36.204 wsi. Spółdzielczość mleczarska oblicza, że przemysł mleczarski może przerobić w 1966 r. na artykuły spożywcze mleczarskie, białkowe tylko 50% produkcji towarowej, łącznie z kazeiną 56%, a łącznie z masłem i kazeiną 75%. Znaczy to, że w okresach szczytu w niektórych rejonach może wystąpić zwracanie rolnikom nadmiernej ilości mleka chudego, mimo że rolnik tego mleka nie będzie potrzebował. Wobec tego nasuwa się konieczność wszechstronnego przeanalizowania podziału przyznanych limitów inwestycyjnych na okres lat 1966—1970, ze szczególnym uwzględnieniem województw: warszawskiego, łódzkiego i białostockiego.</u>
+ <u xml:id="u-59.12" who="#PoselJankowskiAntoni">Następne bardzo ważne zagadnienie to racjonalne wykorzystanie pasz przez właściwe żywienie. Obfite tegoroczne zbiory siana łąkowego i z motylkowych oraz dobry urodzaj zbóż stworzyły dobrą bazę paszową. Oprócz tego zaopatrzenie rolnictwa w pasze treściwe z zasobów państwowych w roku 1966 powinno wynieść 2.925 tys. ton, w tym 2.550 tys. ton mieszanek pasz zawierających 576 tys. ton składników wysokobiałkowych. Stosowana szeroko finansowa i materiałowa pomoc państwa w budowaniu silosów pozwala na wytwarzanie cennej paszy soczystej.</u>
+ <u xml:id="u-59.13" who="#PoselJankowskiAntoni">Racjonalne żywienie zwierząt gospodarskich powinno być stałym tematem szkoleń jesienno-zimowych. W letnim żywieniu zwierząt dużą rolę odgrywa pastwisko, a jego właściwe wykorzystanie, to wypas kwaterowy, który należy szeroko propagować. Właśnie spółdzielczość mleczarska podejmuje się w 1966 r. organizować kwaterowy wypas, jak również przykładowe żywienie cieląt i krów.</u>
+ <u xml:id="u-59.14" who="#PoselJankowskiAntoni">Biorąc pod uwagę szerokie uwzględnienie w założeniach na rok 1966 wszystkich zagadnień warunkujących rozwój hodowli bydła, jestem przekonany, że zadania w dziale produkcji zwierzęcej na odcinku hodowli bydła zostaną wykonane, a nawet przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-59.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Janowi Mazurkowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#PoselMazurekJan">Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1966 w zakresie rolnictwa, podkreślam jego realność i właściwie założone proporcje w rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#PoselMazurekJan">Utrzymanie równowagi między dwiema podstawowymi gałęziami produkcji rolnej w kraju i dążenie do osiągnięcia jej w różnorodnych rejonach produkcyjnych oraz stworzenie pewnych rezerw, ze względu na charakter produkcji i związane z tym wahania, pozwalają na uzupełnianie się poszczególnych gałęzi produkcji oraz na zabezpieczenie systematycznego rozwoju i wzrostu produkcji rolniczej w najbliższym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#PoselMazurekJan">Jeżeli uwzględnimy planowany wzrost środków finansowych na rozwój rolnictwa w roku następnym o 2,5 mld zł w stosunku do roku 1965 i jeśli rolnictwu zostaną dostarczone planowane środki rzeczowe — możemy uznać, że będą warunki do wykonania podstawowych zadań postawionych przed rolnictwem na rok 1986.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#PoselMazurekJan">Podkreślone w wypowiedziach I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Władysława Gomułki: — „...nadmierne obciążenie, jakie ponosi państwo, utrzymując wysoki import zbóż” — postawiło na pierwszym miejscu w resorcie rolnictwa sprawę zwiększenia produkcji towarowej zbóż, co umożliwi stopniową likwidację importu zbożowego. W związku z tym przewidywany jest wzrost powierzchni uprawy roślin zbożowych o 40 tys. hektarów. Powinny najszybciej wzrosnąć zasiewy pszenicy i jęczmienia. Wydaje się to realne, ponieważ w roku 1965 nastąpiło wyraźne zwiększenie uprawy tych roślin. Potwierdza to również w roku, bieżącym przebieg kontraktacji zbóż, na przykład w województwie białostockim — do 30 października wykonano roczny plan kontraktacji pszenicy i jęczmienia browarnego w 75%, żyta i owsa tylko w 25%. Trzeba też zwrócić uwagę na poziom planowanej produkcji. Oparty jest on na średniej wydajności z 4 lat ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#PoselMazurekJan">Możliwość osiągnięcia tej wydajności zabezpieczona została dalszym wzrostem nawozów mineralnych azotu, fosforu i potasu o 8,5% i wapna o 16%. Zastosowanie zwiększonej ilości nawozów mineralnych — szczególnie fosforowych — jak również wapnowanie gleb kwaśnych zapobiegać powinno coraz skuteczniej występowaniu dużych wahań w poziomie produkcji. Istnieje możliwość i realna potrzeba powszechnego stosowania nawozów na podstawie map zasobności gleb, które zostały opracowane dla 90% naszych gleb w kraju. Otrzymamy wtedy większe efekty wydajności. Problem ten będzie nabierał znaczenia w miarę wzrostu stosowania nawozów mineralnych, które, stanowiąc najbardziej efektywny środek produkcji w rolnictwie, będą obok postępu agrotechnicznego głównym czynnikiem umożliwiającym wydatne zwiększenie ilości zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#PoselMazurekJan">W roku 1966 przewiduje się wysianie 560 tys. ton nasion kwalifikowanych, a więc na 1/3 powierzchni zasiewów zbożowych. Niektóre województwa dążą już do obsiewu całego areału uprawy zbóż materiałem o sprawdzonej wartości siewnej, na przykład województwo poznańskie. Wzrost nawożenia mineralnego, zorganizowana dobrze wymiana nasion i chemiczna walka z chwastami umożliwić mogą nie tylko osiągnięcie, ale i przekroczenie założonego poziomu produkcji zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#PoselMazurekJan">Uwzględniając możliwość zastosowania w najbliższej przyszłości wysokich dawek nawozów mineralnych, na podstawie wyników doświadczeń Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, jak i Rolniczych Rejonowych Zakładów Doświadczalnych oraz biorąc pod uwagę opracowane programy rozwoju rolnictwa w różnych powiatach — można stwierdzić, że ponad dwukrotny, a nawet trzykrotny wzrost towarowości zbóż w nadchodzącym planie 5-letnim jest zupełnie realny. Należy jednak podkreślić, że wzrost towarowości zbóż wymaga odpowiedniej organizacji bazy paszowej. Pełne zabezpieczenie własnych pasz niezbędnych dla wzrastającego pogłowia, przy systematycznie wzrastającej produkcji pasz przemysłowych, może zapewnić jeszcze szybszy niż podano wyżej wzrost towarowości zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#PoselMazurekJan">Bardzo poważnym bodźcem ekonomicznym, sprzyjającym wzrostowi dostaw ziarna, jest podwyższenie ceny ich skupu. Rolnik przestał być w zasadzie zainteresowany w wywożeniu zboża na targ, bo nie uzyska tam wyższej ceny.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#PoselMazurekJan">Na spotkaniach poselskich podnoszona jest sprawa skupu. Zwraca się uwagę na dosyć częste stosowanie cen według II standardu i tłumaczenie nie zawsze dokładnej wyceny — brakiem pomieszczeń i związaną z tym niemożliwością magazynowania według jakości ziarna.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#PoselMazurekJan">Wydaje się, że należy w pełni przestrzegać zasadę płacenia za zboże ściśle według jego jakości, a więc za zboże o pełnej wartości — pełną cenę. Inaczej rolnik nie będzie zainteresowany dostawą zboża o jak najlepszej jakości. W wielu wypadkach podkreślana jest słaba jeszcze organizacja skupu. Rolnik nie tylko dostarcza towar na wagę, ale musi go odwieźć i wysypać.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#PoselMazurekJan">Liczymy na to, że CRS polepszy w najbliższym czasie obsługę rolników w zakresie skupu, jak to na przykład robi już spółdzielczość mleczarska. Dla usprawnienia skupu i kontraktacji potrzebna jest też lepsza niż dotychczas współpraca instytucji kontraktujących i skupujących z gromadzkimi radami narodowymi, co umożliwi uwzględnienie właściwych terminów dostaw, a przez to:</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#PoselMazurekJan">—zabezpieczenie materiału siewnego, —złagodzenie sprawy magazynowania skupionego ziarna konsumpcyjnego, —wyeliminowanie pośredników przy sprzedaży zwierząt rzeźnych.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#PoselMazurekJan">Kontraktacja jako system podnoszenia kultury rolnej spełni całkowicie swoje zadanie, jeżeli usunie występujące niedociągnięcia organizacyjne, które w wielu wypadkach zniechęcają producenta do zawierania umów i zmniejszają zainteresowanie w pełnej realizacji swoich zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#PoselMazurekJan">Uznając pracę człowieka za główny, decydujący czynnik w rozwoju produkcji, trzeba podkreślić szczególną jej rolę w gospodarstwach drobnotowarowych, gdzie człowiek-wykonawca jest jednocześnie organizatorem i kierownikiem gospodarstwa. Może on podnosić gospodarstwo na wyższy poziom i zwiększać produkcję towarową swoją pracą i umiejętnościami, na podstawie środków własnych i środków stawianych mu do dyspozycji przez państwo. Czas rolnika nie zawsze jest jeszcze należycie oceniany i dlatego wydaje się konieczne, aby instytucje współpracujące z rolnikiem i oddziaływające na rozwój produkcji stale swoją pracę udoskonalały i udzielały coraz większej pomocy chłopom.</u>
+ <u xml:id="u-61.14" who="#PoselMazurekJan">Wzrastające z roku na rok środki państwa na rolnictwo, inwestowanie przez samych rolników, zobowiązują do coraz lepszej organizacji produkcji i obsługi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-61.15" who="#PoselMazurekJan">Dużą rolę w organizowaniu produkcji rolnej odgrywają kółka rolnicze. Z każdym rokiem wzrasta wartość środków, którymi zarządy kółek dysponują. Biorąc pod uwagę wysokość środków wykorzystywanych przez kółka z Funduszu Rozwoju Rolnictwa, wydaje się konieczne kompleksowe rozwiązywanie spraw mechanizacji, która trafia na wieś głównie przez kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-61.16" who="#PoselMazurekJan">Jednak w rejonach o dużym rozdrobnieniu gospodarstw pomoc kółek ogranicza się do orki, zbiorów oraz transportu ziemiopłodów i materiałów budowlanych. Odczuwa się jeszcze brak niektórych maszyn konnych, na przykład kosiarek, kopaczek, a czasem siewników rzędowych i wozów ogumionych. Obok ilościowego wzrostu maszyn i stopniowego ich ulepszania niezbędna jest coraz lepsza ich konserwacja i eksploatacja, co wymaga przygotowania odpowiednich ludzi, zabezpieczenia bazy remontowej, części zamiennych i garaży. Plany inwestycyjne w kółkach rolniczych nie były, niestety, pomyślnie realizowane. Zrealizowano w ciągu 8 miesięcy bieżącego roku tylko 59% planu rocznego. Wydaje się, że należyte rozwiązanie tych spraw w roku 1966 jest konieczne dla zabezpieczenia dobrej pracy maszyn w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-61.17" who="#PoselMazurekJan">Planowany poważny, systematyczny wzrost produkcji rolnej powoduje konieczność zwrócenia uwagi na zagadnienia produkcji rolniczej w poszczególnych rejonach produkcyjnych. Jako przykład podam, jakimi zagadnieniami żyją kółka rolnicze w województwie białostockim. Większość poruszonych tematów jest aktualna również w odpowiednich rejonach innych województw.</u>
+ <u xml:id="u-61.18" who="#PoselMazurekJan">W rejonach o dużej ilości użytków zielonych, które stanowią na Białostocczyźnie 30% użytków rolnych, z każdym rokiem wzrasta dzięki pomocy państwa ilość zagospodarowanych łąk i pastwisk. Przewiduje się, że na około 470 tys. ha użytków zielonych, wymagających melioracji, do końca 1965 r. wykona się prace na powierzchni około 145 tys. ha, a więc 31% planu ogólnego.</u>
+ <u xml:id="u-61.19" who="#PoselMazurekJan">Na meliorację i drenowanie wydano dotychczas 1,9 mld zł. Przewiduje się też dalej na meliorację w latach 1966—1970 nakłady w wysokości 1,6 mld zł. Wzrośnie więc bardzo poważnie produkcja pasz. Trzeba więc, aby odpowiednio wzrosła obsada inwentarza żywego. Wydaje się, że w rejonach tego typu zajdzie potrzeba udzielenia pomocy organizacyjnej, a może nawet finansowej w zabezpieczeniu proporcjonalnego rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej. Na terenach tych wzrośnie też niezwykle szybko potrzeba budowania pomieszczeń dla inwentarza. Wiąże się z tym konieczność rozwinięcia produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-61.20" who="#PoselMazurekJan">W rejonach gleb lekkich występują bardzo duże wahania produkcji. Problem podniesienia kultury tych gleb i racjonalnego ich użytkowania, na przykład przez zastąpienie ugorów wysiewem łubinu lub innych roślin na zielony nawóz, powszechne stosowanie siewu rzędowego — jest sprawą podstawową. Trzeba jednak dodać, że przy lżejszej na tych glebach uprawie, plony bywają jeszcze niskie i stąd często spotyka się gospodarstwa słabe, którym trzeba udzielić pomocy. Wydaje się, że pozytywny wpływ na rozwój produkcji na tych glebach miałoby między innymi: zabezpieczenie nasion na zielony nawóz po zniżonych cenach, dostarczenie odpowiednich dla tych gleb rodzajów nawozów azotowych i fosforowych, zakupienie i wypożyczanie siewników rolnikom przez kółka rolnicze, rozkładanie w razie potrzeby spiętrzających się spłat na raty. Sądzimy, że będzie to słuszny kierunek, bowiem łatwiej jest zapobiec upadkowi gospodarstwa, niż doprowadzić gospodarstwo podupadłe do pełnej zdolności produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-61.21" who="#PoselMazurekJan">W rejonach o dobrym poziomie produkcji dalszy jej wzrost związany jest w pewnym zakresie z rozwojem przemysłu rolno-spożywczego, na przykład obecnie istnieje w województwie białostockim poważne zaplecze buraka cukrowego. W roku 1964 skupiono 314 tys. ton. W najbliższych latach przewiduje się osiągnąć produkcję 400 tys. ton. Dotychczas buraki przesyłane są do przerobu na teren innych województw. Pociąga to za sobą obciążenie taboru kolejowego oraz straty i ubytki w transporcie, czego dowodem jest rok bieżący. Uprawa buraka cukrowego — to również rozwiązanie w tych rejonach bazy paszowej. Dlatego wydaje się nadal uzasadniona potrzeba budowy cukrowni w Łapach, która może przyczynić się w dużym stopniu do dalszego wzrostu produkcji w tym rejonie.</u>
+ <u xml:id="u-61.22" who="#PoselMazurekJan">Liczymy na to, że udzielanie zróżnicowanej pomocy państwa poszczególnym rejonom produkcyjnym pozwolić może na lepsze wykorzystanie środków produkcji i uzyskanie wyższych efektów oraz harmonijnego rozwoju rolnictwa w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-61.23" who="#PoselMazurekJan">W przekonaniu, że kierunki i wytyczne zawarte w planie gospodarczym i budżecie na rok 1966, który jest pierwszym rokiem nadchodzącej pięciolatki są ze wszech miar słuszne i zabezpieczające korzystne warunki rozwoju rolnictwa, a więc przynoszące duże korzyści wsi polskiej — jako poseł reprezentujący szerokie rzesze rolników, przemawiając z ramienia Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, będę nie tylko głosował za przyjęciem przedstawionej ustawy, ale w codziennej swojej pracy w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym wraz z praktykami-rolnikami w swoim rejonie — będę realizował program rozwijania produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-61.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Kałwak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselKalwakBronislaw">Wysoka Izbo! Chciałbym w swoim wystąpieniu zwrócić uwagę Obywateli Posłów na inwestycje budowlano-montażowe państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselKalwakBronislaw">W ciągu ostatnich kilku lat obserwujemy stale wzrastający postęp wyników produkcyjnych i ekonomicznych w państwowych gospodarstwach rolnych. W przedstawionym Sejmowi projekcie planu na rok 1966 przewiduje się dla państwowych gospodarstw rolnych dalsze poważne zadania w zakresie produkcji nasiennej i hodowlanej, służącej rozwojowi całego rolnictwa. Przewiduje się także znaczne zwiększenie produkcji towarowej, zwłaszcza zboża, mleka oraz żywca wołowego. Jednocześnie państwowe gospodarstwa rolne będą zagospodarowywać dalsze znaczne obszary gruntów przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi. Należy podkreślić, że dotychczasowe wyniki i zadania planowe państwowe gospodarstwa rolne realizują na podstawie skromnego jeszcze wyposażenia w środki produkcji, a zwłaszcza w budynki i maszyny. Dalszy zatem wzrost produkcji uzależniony jest głównie od przyśpieszenia realizacji programu inwestycyjnego, zmierzającego do modernizacji i rozszerzenia bazy materiałowo-technicznej gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselKalwakBronislaw">Istnieje także pilna potrzeba poprawy warunków bytowych robotników rolnych. Wymaga to dużych nakładów na budowę mieszkań pracowniczych i innych koniecznych urządzeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselKalwakBronislaw">Na rok 1966, jako pierwszy rok inwestycyjnego planu 5-letniego, przyznano państwowym gospodarstwom rolnym 6,8 mld zł. Przeznacza się je przede wszystkim na przyśpieszenie procesów mechanizacyjnych i rozbudowę zaplecza dla mechanizacji, dozbrojenie gospodarstw nasiennych i hodowlanych. Zwiększa się także program budownictwa mieszkaniowego i ogólnogospodarczego. Znaczne kwoty przeznacza się na zagospodarowanie przejętych gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselKalwakBronislaw">Uznając za słuszny rzeczowy kierunek planu inwestycyjnego w PGR na rok 1966, należy z uznaniem podkreślić prawidłowy także jego podział terytorialny. Przeznacza się mianowicie znaczne środki tam, gdzie dotąd wyposażenie PGR w środki trwałe jest najniższe, a więc dla rejonów północnych i zachodnich kraju. Oceniając pozytywnie przyjęte przez PGR kierunki inwestowania zarówno w układzie rzeczowym, jak i terytorialnym, chciałbym zwrócić uwagę na niektóre problemy, których prawidłowe rozwiązanie jest konieczne dla harmonijnej realizacji planów inwestycyjnych i produkcyjnych PGR.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselKalwakBronislaw">1.Podstawowym zagadnieniem decydującym o wykorzystaniu otrzymanych limitów inwestycyjnych jest zabezpieczenie wykonawstwa. Mimo że na tym odcinku w ostatnich latach zrobiono dużo, to jednak nadal istnieje problem napiętych zadań inwestycyjnych. Dlatego w dalszym ciągu istnieje konieczność umacniania pod względem techniczno-organizacyjnym przedsiębiorstw budownictwa rolniczego, w celu zwiększenia ich mocy przerobowej, szczególnie w rejonach północnych kraju. Na przykład województwo olsztyńskie otrzymało na rok 1966 limit inwestycyjny w wysokości około 400 mln zł, z czego 100 mln zł nie ma pokrycia w mocy przerobowej istniejących przedsiębiorstw budowlanych, a właśnie PGR województwa olsztyńskiego posiadają najniższe w kraju wyposażenie w środki trwałe na 100 ha użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselKalwakBronislaw">2.Właściwe wykorzystanie przyznanych limitów inwestycyjnych w przyszłej pięciolatce zależne jest i będzie od uporządkowania wielu czynników, które w chwili obecnej są za mało doceniane, a które decydują o wynikach gospodarowania i efektywności poniesionych nakładów inwestycyjnych w państwowych gospodarstwach rolnych. Oto niektóre z nich:</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselKalwakBronislaw">—nie określono przyszłości organizacyjnej PGR; inwestor nie wie, co będzie jednostką organizacyjną — gospodarstwo, klucz, czy też kombinat;</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselKalwakBronislaw">—w wielu PGR nie ustalono podstawowych kierunków produkcji; w zasadzie w przedsiębiorstwach tych kierunki produkcji zależne są od upodobań i zainteresowania dyrektorów.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselKalwakBronislaw">Uwidacznia się brak koordynacji w planowaniu inwestycji rolniczych między inwestorami w sektorze rolnictwa i skupu.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselKalwakBronislaw">A oto przykłady z powiatu, w którym pracuję. Na przykład PGR Wysoka, które jest centralnie położone i łączy się polami z trzema innymi państwowymi gospodarstwami rolnymi. Łącznie wymienione cztery gospodarstwa posiadają około 1.400 ha użytków rolnych. W każdym z nich już wybudowano i wyposażono kuźnię, stolarnię, warsztaty mechaniczne, pobudowano nowe budynki inwentarskie lub zmodernizowano istniejące, w zasadzie dostosowując je do cyklu zamkniętego.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselKalwakBronislaw">Proszę sobie wyobrazić, że te gospodarstwa zostaną połączone w klucz, w którym zgodnie z zasadami ekonomiki wprowadzi się specjalizację. Na 1.400 ha użytków rolnych będą 4 kuźnie, 4 stolarnie, 3 warsztaty mechaniczne. Zajdzie konieczność modernizowania i przebudowy wnętrz nowych budynków.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#PoselKalwakBronislaw">W wielu gospodarstwach zbyt pochopnie modernizuje się budynki inwentarskie.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#PoselKalwakBronislaw">W powiecie pasłęckim w następnej pięciolatce jest planowana budowa elewatora zbożowego o pojemności 50 tys. ton, który zostanie wyposażony w suszarnię i czyszczalnię oraz zostanie odpowiednio zmechanizowany. Jednocześnie w państwowych gospodarstwach rolnych położonych wokół Pasłęka planuje się budowę 5 magazynów zbożowych o łącznej pojemności 500 ton. Każdy z tych magazynów zostanie wyposażony w suszarnię i czyszczalnię oraz zostanie odpowiednio zmechanizowany. Łączny ich koszt wyniesie około 5,5 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#PoselKalwakBronislaw">Państwowe Gospodarstwo Rolne Wysoka położone jest na granicy dwóch województw. Administracyjnie podlega województwu olsztyńskiemu, natomiast w województwie gdańskim posiada 200 ha polderów. Obok tych 200 ha znajduje się około 250 ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. W celu właściwego zagospodarowania tego areału PGR Wysoka wystąpiło z projektem budowy suszarni zielonek. Okazało się jednak, że województwo olsztyńskie nie będzie inwestować w województwie gdańskim, zaś województwo gdańskie nie chce ponosić nakładów, gdyż użytkownik znajduje się w województwie olsztyńskim. W związku z powyższym Inspektorat PGR Elbląg zaplanował budowę nowego PGR o nazwie Topolno Małe. Zaraz obok istnieje już zorganizowane PGR w województwie olsztyńskim posiadające odpowiednią bazę budynkową, o tej samej nazwie, liczące 200 ha użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#PoselKalwakBronislaw">Jestem przekonany, że poruszone przeze mnie problemy, to jest:</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#PoselKalwakBronislaw">—zwiększenie mocy przerobowej przedsiębiorstw budownictwa rolniczego, —określenie form organizacyjnych państwowych gospodarstw rolnych, —ustalenie podstawowych kierunków produkcji oraz właściwa koordynacja budownictwa rolniczego w terenie, przyczynią się do ulepszenia realizacji inwestycji w PGR oraz lepszego ich wykorzystania dla dalszego i szybkiego wzrostu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ostatnim mówcą przed przerwą będzie poseł Stanisław Stefańczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselStefanczykStanislaw">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966 oraz założeń na rok 1967 — pragnę zatrzymać się nad zagadnieniem usług na wsi w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselStefanczykStanislaw">Rozwój usług na terenach wiejskich, w tym usług produkcyjnych dla rolnictwa, nie nadążał i jeszcze nie nadąża za zmianami zachodzącymi na wsi. W rozwoju tych usług brak skoordynowania poczynań oraz stosowania różnorodnych form organizacyjnych. Ponadto niedostateczna ilość punktów usługowych, często niewłaściwe ich rozmieszczenie, braki w wyposażeniu tych punktów powodują niedostateczne zaspokojenie występujących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselStefanczykStanislaw">Właściwe wykorzystanie nowoczesnych środków produkcji dostarczanych rolnictwu wymaga zorganizowania odpowiedniego systemu obsługi rolnictwa i ludności wiejskiej oraz zwiększa zapotrzebowanie na usługi już wykonywane, jak również i na nowe rodzaje usług.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselStefanczykStanislaw">Toteż prawidłowy jest układ, że w projekcie budżetu naszego państwa na rok 1966 środki na rozwój usług wzrosły w stosunku do 1965 r. Dla przykładu podam, że opracowany program dla województwa kieleckiego na bieżącą pięciolatkę zakłada wzrost wartości usług w wysokości 527 mln zł, w tym w gospodarce uspołecznionej 240 mln zł i w rzemiośle o około 271 mln zł. Ilość zakładów ma wzrosnąć do 9.360 w tym na wsi do 5.043, zaś zatrudnienie ogółem zaplanowano na 18.964 osoby.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselStefanczykStanislaw">Z dotychczasowej realizacji wynika, że w zatrudnieniu i wartości usług — plan zostanie wykonany, a nawet przekroczony. Nie wykonamy jednak zadań rozwoju sieci punktów, a to głównie z braku odpowiednich pomieszczeń lokalowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselStefanczykStanislaw">Ponadto dodać należy, że rozwój zakładów usługowych, rzemieślniczych i chałupniczych koncentruje się przeważnie w miastach. A jeżeli przyjrzymy się wzrastającym potrzebom na usługi dla wsi, na przykład, jeśli chodzi o naprawy telewizorów, aparatów radiowych, pralek, to niestety, my mieszkańcy wsi zdani jeszcze jesteśmy na pomoc samym sobie, to znaczy domorosłym tak zwanym — „majstrom klepkom”.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselStefanczykStanislaw">Jeżeli można powiedzieć, że mieszkańcy miast korzystają w dostatecznym stopniu z niezbędnych usług, to ludność wsi zmuszona jest poszukiwać w odległych miejscowościach punktów i fachowców z zakresu usług, czyli musi jeździć do odległych miast.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselStefanczykStanislaw">A już z przysłowiową lampą trzeba szukać na wsi krawca, a brak fryzjerów jest powszechny — myślę oczywiście o wsi. Życzyć by sobie należało, żeby ktoś z Komitetu Drobnej Wytwórczości miał tę szczęśliwą sposobność chcieć się ostrzyc u fryzjera na wsi — musiałby długo jeździć w poszukiwaniu za nim.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselStefanczykStanislaw">Poza usługami w zakresie zaspokajania codziennych potrzeb ludności wsi, niezbędne są również usługi związane z produkcją rolną oraz rozwojem życia kulturalnego na wsi. Stąd uważam za bardzo słuszne opracowanie w resorcie rolnictwa programu rozwoju usług na rzecz rolnictwa. Podjęte w ostatnich latach decyzje naszych władz centralnych tworzą sprzyjającą atmosferę dla rozwoju usług. Należy jednak przyznać, że dla przyśpieszenia tempa rozwoju usług należy usunąć wiele istniejących trudności, spowodowanych nieufnością wielu rad narodowych, jak też wydziałów finansowych do rzemiosła i usług.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselStefanczykStanislaw">Szczególnie należy rozbudować bazę lokalową, zwiększyć zaopatrzenie w niezbędne materiały oraz przyśpieszyć szkolenie kadr fachowych. Szkolenie na kursach, jak też terminowanie w indywidualnych warsztatach u rzemieślników powinno być otoczone większą opieką przez władze terenowe.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselStefanczykStanislaw">Zdajemy sobie dobrze sprawę, że nie jesteśmy w stanie jeszcze w pełni zabezpieczyć na ten cel potrzebnych środków państwowych. Myślę jednak, że prawidłowe i mądre gospodarowanie istniejącymi środkami pozwoliłoby nam zrobić daleko więcej. Mam tu na uwadze zespolenie tych środków przez inwestorów uspołecznionych na budowę, na przykład wielobranżowych pawilonów usługowych. Punkty te powinny być szczególnie lokalizowane w małych miasteczkach, jak również we wsiach rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselStefanczykStanislaw">Ważną sprawą jest zaopatrzenie punktów usługowych rzemieślniczych w części zamienne oraz niezbędne surowce, jak stal, żelazo, drzewo, koks itp. Wielu usług nie można jeszcze dotychczas wykonać z braku tych surowców, a szczególnie metali szlachetnych, części radiotechnicznych, części zamiennych maszyn rolniczych, ciągników oraz silników spalinowych i elektrycznych. Ponadto punkty sprzedaży tych części są zbyt scentralizowane i odległe od punktów usługowych. Należy — moim zdaniem — zwiększyć ich asortyment oraz wprowadzić sprzedaż w każdym PZGS, POM i ich filiach.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselStefanczykStanislaw">W zakresie rolnictwa głównymi kierunkami rozwoju usług są: naprawa sprzętu rolniczego, elektrotechnika, wykonanie zabiegów ochrony roślin, wykonanie nawożenia i wapnowania gleb, ochrona sadów oraz podobne kierunki.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselStefanczykStanislaw">Obok rozbudowujących się zakładów państwowych uważam, że powinny być organizowane zakłady naprawcze i inne punkty przy kółkach rolniczych, wykorzystując na ten cel środki Funduszu Rozwoju Rolnictwa, Niezbędne jest jednoczesne prowadzenie szkolenia.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#PoselStefanczykStanislaw">Poza tym w rozwoju tego rodzaju usług znaczną przeszkodę stanowi brak urządzeń i odzieży ochronnej. Nasz przemysł zatem powinien zwiększyć produkcję niezbędnych urządzeń do transportu i rozsiewu wapna, nawozów sztucznych, ochrony roślin itp. Sprawa zaopatrzenia brygad w odzież ochronną powinna być rozwiązana w roku 1966.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#PoselStefanczykStanislaw">W ścisłym powiązaniu z rozwojem usług jest sprawa uprzejmej i kulturalnej obsługi rolników na punktach skupu i zaopatrzenia, jak również w punktach sprzedaży i spółdzielniach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#PoselStefanczykStanislaw">Świadczone usługi dla rolnictwa nie nadążają jeszcze za postępującym wzrostem produkcji rolnej i coraz większym ilościowym zaopatrzeniem rolników w środki produkcji. A przecież terminowość i jakość wykonania usług to sprawa podstawowa dla produkcji rolniczej i warunek atmosfery zaufania do rzemiosła i do samych usług.</u>
+ <u xml:id="u-65.17" who="#PoselStefanczykStanislaw">Dla szybkiej poprawy warunków obsługi uważam za konieczne, aby spółdzielczość wiejska, spółdzielczość pracy oraz instytucje kontraktujące posiadane środki pozalimitowe wykorzystały w całości na modernizację istniejących i nowo organizujących się punktów skupu i usług. Będzie to także wyrazem poszanowania pracy i czasu rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-65.18" who="#PoselStefanczykStanislaw">Jak wykazuje praktyka, problem rozwoju usług dla rolnictwa, jak i w ogóle usług na terenach wiejskich, należy rozpatrywać na szczeblu gromady. Przyjęcie takiego sposobu działania w organizacji oraz rozmieszczeniu usług powinno przynieść spodziewane prawidłowe rozwiązanie tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-65.19" who="#PoselStefanczykStanislaw">Dotychczasowe zainteresowanie miejscowych rad narodowych w zakresie zapewnienia miejscowej ludności podaży usług było wysoce niedostateczne. Dlatego też gromadzkie rady narodowe powinny w szerszym zakresie organizować zakłady usługowe, przeznaczając na ten cel własne środki budżetu. Zakłady te będą mogły wypełnić luki w zakresie najbardziej poszukiwanych usług na terenie wsi i gromady.</u>
+ <u xml:id="u-65.20" who="#PoselStefanczykStanislaw">Usunięcie istniejących braków w rzemiośle na wsi i zwiększenie usług dla rolnictwa, szczególnie dla kobiety wiejskiej — to przecież nie tylko ulżenie pracy codziennej rolnika, ale w konsekwencji będzie to wzrost wydajności w zbiorach z hektara, jak i w produkcji hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-65.21" who="#PoselStefanczykStanislaw">Życzliwy stosunek do rzemieślników na wsi, pomoc dla punktów usługowych przez rady narodowe i organizacje gospodarcze i spółdzielcze do tego powołane — to pomoc całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-65.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 11 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Janczykowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! W szerokiej, dyskusji, która toczyła się podczas obrad Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów były szeroko omawiane problemy, wynikające z konieczności kompleksowego rozpatrywania spraw, wynikających ze zwiększonych dostaw na wieś środków produkcji oraz wzrostu w związku z tym zbiorów. Z tego wynika konieczność jak najbardziej właściwego wykorzystania wszystkich materialnych środków, jakie są osiągalne dla wykonania planowych zadań. Aby wysiłki były skuteczne, muszą one być odpowiednio zsynchronizowane, zwłaszcza kiedy chodzi o bazę techniczną, niezbędną dla zwiększonej produkcji i obrotu.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#PoselJanczykTadeusz">Weźmy dla przykładu kluczowy dla nas problem zbożowy. Chcę tu mówić o tej części tego problemu, która jest związana z obrotem zbożem. Chodzi mianowicie o bazę magazynową, która by była zdolna przyjąć i przechować zwiększone ilości zboża. W pięciolatce 1956—1960 skupowaliśmy przeciętnie rocznie około 2.400 tys. ton zboża, a w następnej pięciolatce, obecnie się kończącej, przeciętny skup roczny kształtował się na poziomie około 2.600 tys. ton, a w 1966 r. skup zboża ma sięgnąć 3 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#PoselJanczykTadeusz">Polityka naszego państwa ludowego w dziedzinie rolnictwa, której wyrazem jest między wieloma wielkimi poczynaniami państwa również i stały wzrost ilości nawozów sztucznych dla rolnictwa, ma doprowadzić w najbliższej pięciolatce do wielkiego wzrostu skupu, wyrażającego się liczbą około 6,5 mln ton zboża w roku 1970. Tak więc w ciągu pięciolatki rozmiary skupu zostaną podwojone. Będzie to olbrzymi skok naprzód, powodujący doniosłe dodatnie skutki dla życia całego naszego narodu. Naturalnie, aby zgromadzić i zagospodarować tak wielkie z punktu widzenia dnia dzisiejszego ilości zboża, trzeba wielkiego wysiłku organizacyjnego i inwestycyjnego, wysiłku zarówno w aparacie państwowym — mam tu na myśli przede wszystkim Państwowe Zakłady Zbożowe — jak i w spółdzielczym, a więc w spółdzielniach zrzeszonych w Centrali Rolniczej Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#PoselJanczykTadeusz">Ekonomiści przewidują, że na wspomnianą przeze mnie ilość 6,5 mln ton zboża w 1970 r., państwowe gospodarstwa rolne dostarczą około 1,5 mln ton, zaś gospodarka chłopska dostarczy do magazynów skupu gminnych spółdzielni 5 mln ton, w czym 3,8 mln ton zostanie skupione na drodze kontraktacji i skupu rynkowego. Zarysowuje się więc bardzo wyraźnie rosnąca rola kontraktacji zbóż z gospodarstw chłopskich, co wiąże się z określonym wielkim wysiłkiem organizacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#PoselJanczykTadeusz">Jak wygląda obecnie baza magazynowa przeznaczona dla przechowania zboża? Otóż, jeżeli chodzi o magazyny, to występują dwie ich kategorie. Jedna z nich, to magazyny skupu gminnych spółdzielni, które można by nazwać przelotowymi, a w których w zasadzie powinno się tylko przyjmować zboże od rolników i przesyłać je natychmiast zgodnie z dyspozycjami do odpowiednich magazynów Państwowych Zakładów Zbożowych lub do młynów.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#PoselJanczykTadeusz">I tutaj trzeba się zastanowić, w jakim stopniu zostały w dotychczasowych planistycznych — „przymiarkach” dopasowane ilości zbóż z odpowiednią powierzchnią magazynową. Podkreślam — „przymiarkach” planistycznych, gdyż dotychczas prowadzona jest jeszcze żywa dyskusja co do różnorodnych proporcji planu. Dla nikogo nie są tajemnicą dyskusje i dążenia do wykrojenia sobie przez różne organizacje i resorty z ogólnego planu możliwie największych ilości środków na inwestycje, które by ułatwiły wykonanie zadań. Przyjdzie czas, kiedy dyskusja przeniesie się do komisji sejmowych, wejdzie na plenum Sejmu i dojdzie do tego, że plan uchwalony w odpowiednich proporcjach stanie się dyrektywą.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#PoselJanczykTadeusz">Pamiętajmy o tym, że po okresie kapitalistycznym nie odziedziczyliśmy, jeżeli chodzi o zbożową gospodarkę magazynową, nic lub prawie nic. Jeżeli nawet to lub owo się zachowało, to nie odpowiada zupełnie wymaganiom naszej nowej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#PoselJanczykTadeusz">Obecna zdolność magazynowania zbóż w Państwowych Zakładach Zbożowych wynosi nieco więcej niż 1.500 tys. ton. Ponieważ zaś w roku bieżącym dostawy zboża były większe niż w latach poprzednich i dostawy te zostały skoncentrowane w stosunkowo krótkim okresie czasu, to w rezultacie wytworzyła się trudna sytuacja, gdyż w końcu października roku bieżącego stan zapasów zbóż wynosił ponad 2 mln ton. Cóż więc zrobiono? Ponieważ stan zapasów znacznie przekraczał możliwości składowania Państwowych Zakładów Zbożowych — zboże trzeba było lokować w magazynach interwencyjnych, a nawet posiłkować się plandekami okrywającymi zboże złożone na placach przy elewatorach. Zakorkowane też zostały w dużej mierze magazyny gminnych spółdzielni, które z przelotowych stały się w wielu wypadkach magazynami składowymi. Wydaje się, że sytuacja roku bieżącego jest dla nas, to jest zarówno dla Sejmu jak i dla rządu, wielkim sygnałem do szukania sposobów rozwiązania tych trudności.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#PoselJanczykTadeusz">Co według dotychczasowych zamiarów ma być zrobione, jeżeli chodzi o elewatory Państwowych Zakładów Zbożowych? Przewiduje się w projektowanej pięciolatce budowę 41 elewatorów o łącznej pojemności składowej 770 tys. ton, przy czym 4 elewatory o pojemności 100 tys. ton, wybudowane mają być wprawdzie w pięciolatce, ale zostaną oddane do użytku dopiero w latach 1971—1972. Naturalnie, zostaną wykorzystane również i możliwości przemysłu młynarskiego przez budowę stosunkowo tanich spichrzów komorowych. Jednakże cały ten program nie rozwiązuje całkowicie zagadnienia magazynowania w Państwowych Zakładach Zbożowych i w dalszym ciągu pod tym względem będą istniały poważne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#PoselJanczykTadeusz">Jeżeli chodzi o gminne spółdzielnie, to mają one około 3.200 magazynów zbożowych o pojemności ponad 418 tys. ton. Część z tych magazynów została wybudowana przez spółdzielczość, a część stanowią pomieszczenia stare, nie przystosowane do prawidłowego składowania zbóż. Według dotychczasowych przewidywań, w ogólnym planie inwestycyjnym spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu — na magazyny zbożowe w ramach inwestycji limitowych i pozalimitowych przeznacza się 700 mln zł w pięciolatce, co w rezultacie da 880 magazynów skupu o pojemności 295 tys. ton. Przy tego rodzaju rachunku rotacja zboża w tych magazynach, która obecnie jest 6-krotna w ciągu roku, musiałaby w okresie następnym wzrosnąć do 9-krotnej, co jest prawie technicznie nieosiągalne, zwłaszcza wobec szczupłej mechanizacji magazynów.</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#PoselJanczykTadeusz">Co można tu zrobić bez fantazjowania i stawiania nierealnych wniosków? Naturalnie, w miarę możliwości, o ile by się jeszcze dało, przeznaczyć większe środki limitowane na inwestycje magazynowe zarówno dla Państwowych Zakładów Zbożowych, jak i dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. Jeżeli chodzi o Państwowe Zakłady Zbożowe, to wskazane byłoby zwiększenie ilości elewatorów przynajmniej o 10 po 30 tys. ton każdy. Następnie ważną sprawą byłoby przyśpieszenie budowy przynajmniej 6 elewatorów o łącznej pojemności 120 tys. ton, przewidzianych do budowy w roku 1968—1969.</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#PoselJanczykTadeusz">Spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu należałoby pozwolić uchwałą rządu na budowanie magazynów skupu w trybie pozalimitowym. Magazyny takie z prefabrykatów kosztowałyby od 800 tys. zł do 1 mln zł i w tej wysokości byłoby wskazane ustalenie przez rząd górnej granicy inwestycji pozalimitowej zbożowego magazynu skupu gminnych spółdzielni. Budowa tych magazynów w niewielkim tylko stopniu wiązałaby się z użyciem deficytowych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-68.12" who="#PoselJanczykTadeusz">Podobnie trudna sytuacja kształtuje się w dziedzinie magazynowania nawozów sztucznych w gminnych spółdzielniach. Dysproporcja pomiędzy zwiększoną ilością dostaw nawozów sztucznych a przewidywaną budową magazynów przeznaczonych na nawozy jest jeszcze większa, niż jeżeli chodzi o zboże. I tutaj sprawę rozwiązać można podobnie jak w dziedzinie magazynów zbożowych skupu, to jest drogą inwestycji pozalimitowych, przy czym przeciętny magazyn nawozów powinien pomieścić około tysiąca ton nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-68.13" who="#PoselJanczykTadeusz">Trzeba tu podkreślić zainteresowanie ludności wiejskiej sprawami budowy różnorodnych obiektów spółdzielczych. Zdarza się często, że na obiekty te rolnicy dają bezpłatnie działki własnej ziemi, dają bezpłatną niefachową robociznę, sprzężaj itd. To źródło społecznej inicjatywy i społecznej pomocy może i powinno być również brane pod uwagę w naszych postanowieniach. Naturalnie, że sprawy tych trudności mogą i powinny być rozwiązywane nie tylko drogą inwestycji limitowych lub pozalimitowych. Potrzebne tu są również i nowe metody działania mające na celu przyśpieszenie obrotu z możliwym uniknięciem składowania w magazynie.</u>
+ <u xml:id="u-68.14" who="#PoselJanczykTadeusz">Istnieją wielkie możliwości usprawnienia obrotów i zmniejszenia składowania nawozów sztucznych w magazynach. Obecnie nawozy sztuczne dostarczane są do gminnych spółdzielni z fabryk lub importu systematycznie przez cały rok, podczas gdy odbiór przez rolników następuje w krótkich okresach czasu tuż przed siewami jesiennymi lub wiosennymi. Wśród spółdzielców toczą się ożywione dyskusje nad usprawnieniem metod działania. Jeżeli chodzi o inwestycje, to w grę przede wszystkim muszą wejść projekty magazynów tanich, z prefabrykatów i płyt możliwie cienkich, przy czym magazyny te musiałyby być zaopatrzone w tak zwaną małą mechanizację. Dla uniknięcia składowania w grę mogą wchodzić dostawy zbiorowe z wagonów do kółek rolniczych bądź do zagród rolników. W spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu dokonywane są ciekawe eksperymenty usługowych dostaw transportowych bezpośrednio z wagonu do zagrody rolnika lub też na odwrót z zagrody rolnika do wagonów. Eksperymenty te zdały całkowicie egzamin. Można więc zastanowić się nad sprawą zwiększenia ilości transportu samochodowego, przez co zmniejszą się automatycznie potrzeby budowania magazynów. Wydaje się, że trzeba zrewidować system rabatów na zakup nawozów sztucznych przez rolników w okresach przedsezonowych. Musimy pamiętać o tym, że za parę lat, przy wysoko zwiększonej podaży nawozów sztucznych, zajdzie konieczność zabezpieczenia sobie bezpośredniego dotarcia do rolników-producentów, w związku z czym trzeba będzie stosować wiele nowych sposobów akwizycji i propagandy oraz różnorodnych udogodnień, by nawozy znalazły się w rezultacie w ziemi i służyły podniesieniu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-68.15" who="#PoselJanczykTadeusz">Dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu niesłychanie wielkie znaczenie mają organizowane przy PZGS brygady budowlane, które wykonują budowę magazynów i sklepów w gminnych spółdzielniach i PZGS. Ostatnio należy podkreślić zrozumienie i chęć pomocy dla tego rodzaju działalności spółdzielczej w Komisji Planowania. Trzeba mieć nadzieję, że brygady te uzyskają więcej drobnego sprzętu budowlanego niż dotychczas, co pozwoli im między innymi na pobudowanie zaplanowanych magazynów zbożowych i nawozowych w gminnych spółdzielniach.</u>
+ <u xml:id="u-68.16" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Mówiąc o tych sprawach, chcę skorzystać z okazji i zwrócić uwagę Sejmu na eksport, organizowany przez — „Polcoop” — przedsiębiorstwo handlu zagranicznego Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Przedsiębiorstwo to zajmuje się eksportem różnych drobnych artykułów, będących czasami tematem żartów niektórych czasopism, choć sprawy te należałoby traktować — moim zdaniem — poważniej. Na przykład — „Polcoop” eksportuje mak, króliki, ślimaki, kanarki itp. Asortyment na oko niepoważny wobec węgla albo maszyn. Ale muszę powiedzieć, że w roku bieżącym — „Polcoop” wyeksportował tych drobnych artykułów za kilkadziesiąt milionów złotych dewizowych. Samych tylko królików za 13.200 tys. zł dewizowych, a to już jest proszę Sejmu suma niebagatelna, wcale nie zasługująca jedynie na złośliwe żarciki. Jest szereg dziedzin eksportu, w których nie osiąga się takich wyników, choć pisze się o nich z namaszczeniem w różnych czasopismach. Rozwój tego drobnego eksportu powinien nam przysporzyć dziesiątki milionów złotych dewizowych. Jeżeli wspominam o tym drobnym eksporcie, to po to, by podkreślić konieczność rozwijania go przez spółdzielczość w większym niż dotychczas stopniu oraz konieczność pomocy ze strony Ministerstwa Handlu Zagranicznego w kierunku rozszerzenia uprawnień eksportowego przedsiębiorstwa spółdzielczego oraz stworzenia bodźców materialnych dla rozwijania tego kłopotliwego, ale bardzo zyskownego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-68.17" who="#PoselJanczykTadeusz">Przedstawiając powyższe sprawy Wysokiemu Sejmowi, pragnę jeszcze raz podkreślić konieczność kompleksowego rozwiązywania zagadnień, a więc koordynowania środków z zamierzonymi celami, a w produkcji rolnej uwzględniania w większym niż dotychczas stopniu bazy technicznej dla obrotu. Budowa takiej bazy jednak musi być połączona z przemyślaną pracą organizacyjną instytucji państwowych i spółdzielczych oraz nowymi skutecznymi metodami pracy, pozwalającymi skojarzyć możliwości z potrzebami.</u>
+ <u xml:id="u-68.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Ceberek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#PoselCeberekStanislaw">Wysoka Izbo! W moim wystąpieniu pragnę, aczkolwiek w wielkim skrócie, omówić zagadnienie gospodarki w lasach prywatnych i lasach stanowiących własność społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-70.1" who="#PoselCeberekStanislaw">Ogólna powierzchnia lasów niepaństwowych w naszym kraju wynosi 1.253 tys. ha. Czyli co piąty hektar lasów w Polsce stanowi własność prywatną lub społeczną. Tak poważna powierzchnia musi być we właściwy sposób zagospodarowana, aby mogła dać w przyszłości taką ilość masy drzewnej z hektara, która byłaby zbliżona do wydajności z ha w lasach państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-70.2" who="#PoselCeberekStanislaw">Pragnę przy tym stwierdzić, że w okresie powojennym, a zwłaszcza w ostatnich latach, obserwuje się na odcinku zalesienia i odnawiania powierzchni w lasach niepaństwowych wyraźną poprawę. Podkreślić jednak należy, że gospodarka w lasach niepaństwowych jest trudna i dość skomplikowana z tego powodu, że małe, nieraz kilkuarowe działki, rozrzucone są na dość dużym obszarze i z tego powodu nie mogą być w dostateczny sposób nadzorowane i kontrolowane przez leśniczych lasów niepaństwowych.</u>
+ <u xml:id="u-70.3" who="#PoselCeberekStanislaw">Druga sprawa, to brak dokładnego rozeznania stanu jakości i ilości tych lasów, czyli brak właściwej i całkowitej inwentaryzacji.</u>
+ <u xml:id="u-70.4" who="#PoselCeberekStanislaw">Trzecia z kolei sprawa to brak właściwego rozeznania co do struktury gleby, która na skutek wadliwej gospodarki indywidualnej uległa degradacji.</u>
+ <u xml:id="u-70.5" who="#PoselCeberekStanislaw">Analizując to zjawisko postuluję, aby problem odnowienia i zalesienia lasów niepaństwowych, biorąc pod uwagę wspomniane poprzednio rozdrobnienia tych powierzchni leśnych i utrudnioną w tym wypadku kontrolę, opierać na dokładnym przestrzeganiu ustawy oraz przepisów o opiece nad lasami niepaństwowymi. Następnie dokonać inwentaryzacji lasów będących własnością prywatną lub stanowiących własność społeczną w okresie tej pięciolatki. Na podstawie tej inwentaryzacji rozplanować szczegółowo jak, co, kiedy i gdzie wykonać. A więc ustalić właściwy rodzaj drzewostanu, uwzględniając właściwą pielęgnację sadzonek, ochronę przed szkodnikami i pasożytami. Jedną z podstawowych rzeczy jest uregulowanie wreszcie sprawy wypasu bydła również w lasach niepaństwowych. Należy wreszcie dokonać szczegółowego przebadania gleby w celu ustalenia właściwości tej gleby i jej składu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-70.6" who="#PoselCeberekStanislaw">Podkreślam to dlatego, bowiem na terenie powiatu ostrołęckiego stwierdzono w glebie duży procent glinu, który ujemnie odbija się na rozwoju zasadzonych tam drzew, a niejednokrotnie całkowicie uniemożliwia ich egzystencję.</u>
+ <u xml:id="u-70.7" who="#PoselCeberekStanislaw">Należy przypuszczać, że podobne fakty zdarzają się i w innych powiatach czy województwach.</u>
+ <u xml:id="u-70.8" who="#PoselCeberekStanislaw">Jako poseł ziemi kurpiowskiej, gdzie jest wysoki procent lasów niepaństwowych, a sprawa ich zagospodarowania jest częstym tematem na spotkaniach poselskich, uważam, że do naszych bolączek wrócę na Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-70.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Kuszyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#PoselKuszykWladyslaw">Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć niektóre zagadnienia związane z zaopatrzeniem rynku. Plan zaopatrzenia rynku na 1966 r. w sieci handlu detalicznego, jak również w dziedzinie gastronomii i usług, opiera się na bilansie dochodów i wydatków pieniężnych ludności, który określa wielkość i tempo wzrostu dochodów ludności, na rozliczeniu masy towarowej, jaka stoi do dyspozycji na pokrycie funduszu nabywczego ludności na towary oraz na szacunku sprzedaży w detalu dla odbiorców pozarynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-72.1" who="#PoselKuszykWladyslaw">Sprzedaż w sieci handlu detalicznego wiążąca fundusze nabywcze ludności wyniesie w 1966 r. 296,5 mld zł, oznacza to wzrost o 5,5% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-72.2" who="#PoselKuszykWladyslaw">Z przytoczonych wyżej liczb wynika wielka rola i odpowiedzialność zarówno przemysłu, jak i handlu, za wykonanie stojących przed nimi zadań. Wyciągając wnioski z trudności, z jakimi spotykaliśmy się w tej dziedzinie w minionym i obecnym roku, można stwierdzić, że główny wysiłek skierowany musi być na utrzymanie równowagi między masą towarową a siłą nabywczą ludności — między strukturą produkcji dla potrzeb rynku a strukturą konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-72.3" who="#PoselKuszykWladyslaw">Aby stan równowagi został osiągnięty nie wystarcza sama ilość towarów, jaka może lub powinna zaspokoić siłę nabywczą ludności, ale trzeba produkować takie towary, które ludność kupi. Wymaga to pełniejszego rozeznania potrzeb rynku przez handel, jego aktywniejszego oddziaływania na przemysł oraz wysokiego usprawnienia samego aparatu i sieci handlowej, aby była zagwarantowana sukcesywna i terminowa dostawa towarów.</u>
+ <u xml:id="u-72.4" who="#PoselKuszykWladyslaw">W dziedzinie zaopatrzenia rynku zarówno przemysł, jak i handel, mają niemałe już sukcesy. Przy tych niewątpliwych sukcesach musimy jednak wyciągać wnioski z trudności, jakie w tej dziedzinie wystąpiły w minionych latach i w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-72.5" who="#PoselKuszykWladyslaw">W dostawach wystąpiło zjawisko nierytmiczności i nieterminowości. Wystąpiło również niepożądane zjawisko, że kara stosowana przez handel wobec niesolidnych producentów i dostawców nie zawsze była dostatecznie dolegliwa. Przy tym zjawisko to wystąpiło w znacznie szerszej skali w wielkich zakładach przemysłowych, a stosunkowo w węższej skali w mniejszych zakładach. W szeregu wypadków wielkim zakładom przemysłowym lepiej kalkulowało się uiścić karę za zerwane lub nieterminowe dostawy, gdyż zysk z pozaplanowej produkcji przewyższał znacznie wysokość kar umownych. Zjawisko to świadczy, że system kar, jakim posiłkuje się handel, powinien być zrewidowany i ustawiony w ten sposób, aby przedsiębiorstwom przemysłowym w żadnym wypadku nie opłacała się taka kalkulacja.</u>
+ <u xml:id="u-72.6" who="#PoselKuszykWladyslaw">Jakkolwiek aparat handlu usprawnił i zaostrzył odbiór towarów dostarczanych przez przemysł, to mimo to liczba zakwestionowanych produktów o złej jakości musi budzić niepokój i dowodzi, że podjęcie bardziej skutecznych środków przeciwstawiających się takim zjawiskom jest pilne i konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-72.7" who="#PoselKuszykWladyslaw">Do najczęściej kwestionowanych artykułów należały: mięso, owoce, warzywa, pieczywo, ryby, konserwy rybne, przetwory owocowo-warzywne oraz zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego. Fakt, że 93% zakwestionowanych towarów o złej jakości uznali sami producenci-dostawcy wskazuje, że aparat handlu, jego organy kontrolne doskonalą się coraz lepiej i że praca ich w tym kierunku powinna się nadal doskonalić. Z drugiej strony odsłania fakt, iż w systemie bodźców sprawa wymaga stałego, pełniejszego uwzględniania pożądanego dla naszej gospodarki kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-72.8" who="#PoselKuszykWladyslaw">W sieci handlu przy pozytywnych zjawiskach występuje jeszcze wiele zjawisk negatywnych. Nasza sieć handlowa ciągle jeszcze nie ma dostatecznego rozeznania rynku. Ujawnia się niedostateczna więź i współpraca między hurtem a detalem. Przedsiębiorstwa hurtowe nie zawsze potrafią zorganizować na właściwym poziomie informację dla przedsiębiorstw detalicznych. W rezultacie braku informacji handel detaliczny dosyć często nie posiada w sprzedaży artykułów, które w dostatecznej ilości zalegają magazyny hurtowe, Z drugiej strony mieliśmy zjawisko nadmiernej sprzedaży pozarynkowej w sieci handlu detalicznego, co w rezultacie pomniejszyło masę towarów przeznaczonych na zaopatrzenie ludności. Zjawisko to zostało pogłębione niepełnym wykonaniem dostaw przez przemysł oraz brakami organizacyjnymi w pracy wielu przedsiębiorstw i central handlu hurtowego.</u>
+ <u xml:id="u-72.9" who="#PoselKuszykWladyslaw">Metody analizy rynku stosowane przez jednostki hurtu nie dawały dostatecznych podstaw do prawidłowego określenia jego potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-72.10" who="#PoselKuszykWladyslaw">W wielu wypadkach bilanse towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku opracowano na podstawie danych liczbowych o obrotach w ubiegłych okresach oraz stanach zapasów. Nie mając prawidłowego rozeznania w potrzebach rynku, branżowe przedsiębiorstwa hurtowe nie zawsze potrafiły przedstawić zakładom przemysłowym prawidłowo opracowane zamówienia. Od przedsiębiorstw handlowych należy wymagać, ażeby przewidywany brak towarów sygnalizowały już wówczas, gdy są jeszcze do dyspozycji wystarczające zapasy, aby w ten sposób pobudzać produkcję do ich systematycznego wyrównywania. Bowiem zgodność popytu i podaży urzeczywistnia się dzięki stałemu ruchowi zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-72.11" who="#PoselKuszykWladyslaw">Prawidłowy stan zapasów pozwala na rytmiczne i terminowe zaopatrzenie rynku oraz na utrzymanie zróżnicowanego stanu asortymentów. Bez dostatecznej sumy zapasów nie można prowadzić właściwej i ustabilizowanej polityki zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-72.12" who="#PoselKuszykWladyslaw">Kilka uwag o przemyśle gastronomicznym. Cecha charakterystyczną, różniąca od innych gałęzi przemysłu, jest to, że w zakładach tych równolegle dokonuje się produkcja i sprzedaż wyprodukowanych towarów. Specyfika ta wymaga specjalnych form organizacyjnych i bardzo specyficznego systemu kontroli. Również kadra pracownicza w tych zakładach wymaga innych zasad klasyfikacji. W miastach wojewódzkich zakłady gastronomiczne odpowiadają już mniej więcej ogólnym normom kultury i cywilizacji, jeśli chodzi o ich wyposażenie techniczne i przestrzeń konsumpcyjna. Natomiast w miastach powiatowych i osadach jest jeszcze wiele do zrobienia w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-72.13" who="#PoselKuszykWladyslaw">Ta gałąź przemysłu wymaga niewielkich nakładów finansowych i zdawałoby się, że z tego powodu powinna być szybko rentujaca się i przynosić gospodarce narodowej wysoką zyskowność. Ale właśnie dlatego, że wymaga ona specyficznych form organizacyjnych i kontroli — nie zawsze i nie wszędzie daje ona dobre rezultaty finansowe. Jednym z głównych mankamentów tego przemysłu jest to, że 40% zatrudnionego w tych zakładach personelu nie posiada właściwego przygotowania fachowego. Zwłaszcza na głębokiej prowincji sposób prowadzenia tych zakładów i poziom kulturalny obsługi konsumenta pozostawiają jeszcze wiele do życzenia. Brak fachowego przygotowania personelu przypadkowość i przelotność zatrudnienia w gastronomii sprawiają również to, że nie ma większej inicjatywy i nie umie się wykorzystać istniejących możliwości zwiększenia produkcji, wzbogacenia asortymentu, aby podnieść na wyższy poziom rentowność tych zakładów. Cierpi na tym ciągle jeszcze poziom kultury i higiena tych zakładów, cierpią konsumenci, bowiem braki w fachowym przygotowaniu personelu powodują nieprzestrzeganie technologii i receptury sporządzanych posiłków.</u>
+ <u xml:id="u-72.14" who="#PoselKuszykWladyslaw">Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, usiłując poprawić stan wewnętrzny zakładów i usprawnić ich działalność, wprowadziło w styczniu bieżącego roku nowy system płac pracowników gastronomicznych, oparty na bodźcach prowadzących do postępu w tej dziedzinie i do lepszej kulturalniejszej obsługi konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-72.15" who="#PoselKuszykWladyslaw">Jednakże, aby rezultaty tej reformy były szybciej odczuwalne, wydaje się, że jest niezbędne, aby WZPH, Związek Spółdzielni Spożywców „Społem” i Centrala Rolniczej Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” wzięły w swoje ręce przeszkolenie fachowe tej rzeszy pracowniczej.</u>
+ <u xml:id="u-72.16" who="#PoselKuszykWladyslaw">W dziedzinie zaopatrzenia rynku w artykuły konsumpcyjne zarówno spożywcze, przemysłowe, jak i zaopatrzeniowo-inwestycyjne dla rolnictwa oraz dla sprzedaży pozarynkowej wiele braków mogłyby usunąć właściwe terenowe rady narodowe. Jednakże jeszcze ciągle w licznych radach narodowych brak jest zrozumienia i dostatecznej aktywności w rozwiązywaniu tych spraw, zwłaszcza jeśli chodzi o nadzór i kontrolę. Ustawa z dnia 21 stycznia 1958 r. daje radom narodowym oręż i wszystkie uprawnienia, aby na podległych ich administracji terenach usunąć przyczyny hamujące prawidłowe zaopatrzenie w towary sieci handlu hurtowego i detalicznego.</u>
+ <u xml:id="u-72.17" who="#PoselKuszykWladyslaw">Obecnie nie tylko uprawnienia, ale i zwiększone środki finansowe, jakie dodatkowo przyznaje się radom narodowym, powiększają ich możliwości inwestycyjne dla rozbudowy lepszej, bardziej planowo i celowo rozmieszczonej sieci handlu hurtowego i detalicznego.</u>
+ <u xml:id="u-72.18" who="#PoselKuszykWladyslaw">Jednakże w licznych radach narodowych, szczególnie niższych szczebli, równolegle ze wzrostem uprawnień i środków finansowych nie rozwija się dostateczna inicjatywa. Nie prowadzi się analiz planów inwestycyjnych organizacji handlowych, nie wykorzystuje się kredytów na budowę nowych sklepów i modernizację starych. Właściwa aktywizacja i inicjatywa rad narodowych w tej dziedzinie usunęłaby wiele dokuczliwych nieraz bolączek.</u>
+ <u xml:id="u-72.19" who="#PoselKuszykWladyslaw">Obywatele Posłowie! Sprawa rad narodowych nie jest jedynie ich wewnętrzną, zamkniętą, wyłączną sprawą. Jest to sprawa również nasza — sprawa poselska. Na dziesiątkach spotkań z ludnością, jakie każdy z nas miał w okresie kampanii wyborczej i obecnie na spotkaniach, nasi wyborcy stale podnoszą potrzeby budowy sklepów, lepszego ich wyposażenia, modernizacji, lepszego ich zaopatrzenia w lepszy i szerszy asortyment towarów. To jest zrozumiałe. To przecież ułatwia życie ludzkie, polepsza je, usuwa może drobne, ale przecież bardzo istotne kłopoty. A czynić życie ludzkie lepsze, jaśniejsze — powiem — bardziej słoneczne, to przecież główny cel naszej działalności i główne nasze poselskie zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-72.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Kazimierz Kuraś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#PoselKurasKazimierz">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach sprawa właściwego dostosowania ilości i struktury asortymentowej produkcji artykułów rynkowych do potrzeb rynku stała się jednym z głównych problemów prawidłowego funkcjonowania zaopatrzenia rynku. W tej dziedzinie zarówno rząd, jak i resorty oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku podjęły wiele środków zmierzających do realizacji tych zadań. Sprzyjający klimat stworzyła uchwała IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, która w sposób wyraźny stawia sprawę, że zadaniem planowania gospodarczego jest jak najlepsze dostosowanie struktury produkcji do kształtującego się aktualnie i przewidywanego zapotrzebowania. Przyjęto zasadę podejmowania produkcji jedynie na zamówienie odbiorcy, zaś produkcja bezumowna może być traktowana jako wyjątek. Ma to szczególne znaczenie dla dalszego pogłębienia zmian w strukturze naszego spożycia, w której udział artykułów przemysłowych konsumpcyjnych wciąż jeszcze jest za mały, a tak przecież pożądany ze względu na równowagę rynkową.</u>
+ <u xml:id="u-74.1" who="#PoselKurasKazimierz">W tej sytuacji sprawa właściwego funkcjonowania współpracy przemysłu z handlem nabiera szczególnego znaczenia i chociaż tutaj w debacie sejmowej nad planem i budżetem była już o sprawach tych mowa, niemniej jednak uważam za celowe poruszyć jeszcze niektóre zagadnienia z tej dziedziny.</u>
+ <u xml:id="u-74.2" who="#PoselKurasKazimierz">W wyniku rozwoju produkcji zgodnie z potrzebami rynku zlikwidowano na poszczególnych odcinkach naruszenie równowagi pomiędzy podażą a popytem w wielu artykułach trwałego użytku, niektórych asortymentach artykułów gospodarstwa domowego, licznych wyrobach przemysłu chemicznego itp.</u>
+ <u xml:id="u-74.3" who="#PoselKurasKazimierz">Mimo to analiza stanu zaopatrzenia rynku i realizacja przez przemysł dostaw artykułów rynkowych wskazuje w dalszym ciągu na występowanie szeregu zasadniczych braków we współpracy przemysłu z handlem, w wyniku których zostaje naruszona równowaga między podażą a popytem.</u>
+ <u xml:id="u-74.4" who="#PoselKurasKazimierz">Niedomagania we współpracy przemysłu z handlem można sprowadzić do następujących, zasadniczych niedociągnięć: w wielu branżach przemysł nie jest jeszcze w stanie w pełni dostosować ilości i asortymentów produkcji do potrzeb prezentowanych przez organizacje handlu. Wynika to z ogólnie znanych przyczyn obiektywnych, jak wielkość mocy produkcyjnych, możliwości zaopatrzenia w surowce itd.</u>
+ <u xml:id="u-74.5" who="#PoselKurasKazimierz">Trudności te uwzględnia również handel korygując odpowiednio swoje wymagania. Ostatecznie uzgodnione pomiędzy przemysłem i handlem plany dostaw stanowią następnie podstawę do umów zawieranych pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami handlu i zakładami przemysłowymi. Przebieg realizacji tych umów przez zakłady przemysłowe pozostawia jednak ciągle jeszcze wiele do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-74.6" who="#PoselKurasKazimierz">Jak wynika ze sprawozdań handlu oraz ustaleń kontroli przeprowadzanej w tej dziedzinie, między innymi w branży obuwniczej i odzieżowej, rzeczywiste dostawy z przemysłu znacznie odbiegają od przewidzianych w umowach i to zarówno w odniesieniu do ilości i asortymentów, jak i terminów dostaw. Problem ten szeroko omawiany był na Komisji Handlu Wewnętrznego i to nie jeden raz. Zastrzeżenie budziła również terminowość dostaw z przemysłu, zwłaszcza w odniesieniu do artykułów sezonowych.</u>
+ <u xml:id="u-74.7" who="#PoselKurasKazimierz">Z danych centrali tekstylno-odzieżowej wynika, że w wielu asortymentach konfekcji sezonowej było znaczne przekroczenie planu dostaw w końcu sezonu bądź po sezonie, przy niewykonaniu planu dostaw w okresie przygotowania do sezonu. I tak na przykład w okresie przygotowania do sezonu wiosenno-letniego 1964 roku plany dostaw artykułów wiosenno-letnich były wykonywane niekiedy w 31 lub 55%, podczas gdy po sezonie, w III kwartale, były przekraczane. Analogiczna sytuacja występowała również w okresie przygotowania do sezonu jesienno-zimowego 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-74.8" who="#PoselKurasKazimierz">Nierytmiczne i nieterminowe dostawy z przemysłu, zwłaszcza artykułów sezonowych, w znacznej mierze utrudniały właściwe i terminowe zaopatrzenie sieci detalicznej w sezonach, a równocześnie przyczyniały się do powstawania nadmiernych zapasów artykułów posezonowych, które w następnym sezonie wymagały przeceny.</u>
+ <u xml:id="u-74.9" who="#PoselKurasKazimierz">Do występowania w przemyśle nieprawidłowości w realizacji planów dostaw obok trudności obiektywnych przyczyniały się także wady organizacji przebiegu procesu produkcyjnego i organizacji zbytu w zakładach przemysłowych. Polegały one na nieterminowym wydawaniu dyspozycji produkcyjnych, na nierytmiczności produkcji, na niedostatecznym przestrzeganiu wydanych dyspozycji produkcyjnych oraz na opóźnianej ekspedycji wyrobów gotowych z magazynów.</u>
+ <u xml:id="u-74.10" who="#PoselKurasKazimierz">Na niewykonanie uzgodnionych z handlem planów dostaw miały również wpływ tendencje zakładów przemysłowych do preferowania produkcji wielu towarów nie objętych umowami, lecz umożliwiających osiągnięcie korzystniejszych wskaźników wykonania planu. Mówił o tym obszernie mój przedmówca.</u>
+ <u xml:id="u-74.11" who="#PoselKurasKazimierz">Występowaniu odchyleń od planów dostaw sprzyjała, niestety, również nie dość jeszcze ścisła kontrola w realizacji umów w przedsiębiorstwach handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-74.12" who="#PoselKurasKazimierz">Jak wspomnieli moi przedmówcy, resort handlu wewnętrznego poczynił wiele posunięć, zmierzających do polepszenia kontroli. Widoczne zresztą są już tego efekty w postaci zwiększenia kar pieniężnych nałożonych na zakłady przemysłowe z tytułu nieprzestrzegania terminów i warunków przewidzianych w umowach o dostawy.</u>
+ <u xml:id="u-74.13" who="#PoselKurasKazimierz">Pragnę jednak zwrócić uwagę — i nie przypadkowo podkreśla się to w dzisiejszej debacie — że kary konwencjonalne nie zawsze stanowią dostatecznie skuteczny element zapewnienia dyscypliny realizacji planów dostaw, albowiem nierzadkie są przypadki, że zakłady przemysłowe w wyniku zmian w asortymentowej strukturze dostaw uzyskują dodatkową akumulację w wysokości znacznie przekraczającej wartość naliczanych z tego tytułu kar konwencjonalnych.</u>
+ <u xml:id="u-74.14" who="#PoselKurasKazimierz">Niezbędnym warunkiem do właściwego ustawienia wielkości i struktury asortymentowej produkcji artykułów rynkowych jest dokładna znajomość potrzeb rynku oraz tendencji kształtowania się popytu w poszczególnych branżach i grupach towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-74.15" who="#PoselKurasKazimierz">Poziom analizy rynku ze strony handlu, mimo niewątpliwego postępu jest jeszcze niedostateczny, zwłaszcza w sytuacji, w której podejmowanie produkcji rynkowej zostało ściśle powiązane z umowami zawieranymi między producentami i organizacjami handlowymi. Stąd też przed resortem handlu wewnętrznego stoi zadanie dalszego rozszerzenia zakresu doskonalenia metod analizy rynku na wszystkich szczeblach obrotu.</u>
+ <u xml:id="u-74.16" who="#PoselKurasKazimierz">Omawiając zaopatrzenie rynku w aspekcie współpracy przemysłu z handlem, szereg kolegów posłów słusznie akcentowało również zagadnienie jakości towarów dostarczanych dla ludności. Przypominam to, ponieważ uważam, że jakość powinna być przedmiotem szczególnej troski zarówno resortów produkcyjnych, jak i organizacji handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-74.17" who="#PoselKurasKazimierz">Wyrażam głębokie przekonanie, że zainteresowane resorty, które już podjęły w omawianych przeze mnie kierunkach szereg środków, potrafią — mimo istnienia obiektywnych przeszkód — wyeliminować ze swej działalności te zjawiska, które hamują pełne wykorzystanie rezerw produkcyjnych naszego przemysłu oraz organizacji zaopatrzenia rynku przez uspołeczniony handel, dla zapewnienia wykorzystania realnych możliwości dalszego, lepszego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-74.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma posłanka Eugenia Mikłaszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu pragnę zasygnalizować niektóre problemy usług gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-76.1" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Na stale rosnące znaczenie tej formy usług dla ludności, na coraz większe potrzeby rozwoju sieci zakładów gastronomicznych i na coraz wyższe wymagania w stosunku do jakości usług tych zakładów rzutuje wiele zjawisk gospodarczych i społecznych, a przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-76.2" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">—przekształcanie się struktury zatrudnienia ludności z rolniczej na rolniczo-przemysłową, —stale rosnące obecnie i w perspektywie zatrudnienie kobiet, —rozwój różnych form ruchu turystycznego, —wzrost liczby młodzieży kształcącej się, —systematyczna poprawa poziomu materialnego ludności i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-76.3" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">W celu zapewnienia poprawy usług gastronomicznych i zwiększenia rentowności zakładów gastronomicznych rząd i resort poczynili w bieżącym pięcioleciu wiele wysiłków. Rok rocznie zwiększały się nakłady na nowe inwestycje, na remonty i modernizację starych zakładów, w bieżącym roku była podwyżka płac pracowników gastronomii, zwrócono baczniejszą uwagę na dobór i kwalifikacje kadr, podniesiono w zakładach marże gastronomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-76.4" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Te poczynania rządu i resortu dały niewątpliwe efekty. Jednak ich odczuwalność przez społeczeństwo jest jeszcze wciąż zbyt mała. Sprawność, kultura i jakość usług gastronomicznych stanowią dla konsumenta w dalszym ciągu problem wywołujący wiele zastrzeżeń. Sprawa pierwsza to przepustowość lokali gastronomicznych. Zbyt długie oczekiwanie na posiłki jest w dalszym ciągu powszechnym utrapieniem konsumentów, szczególnie w porze śniadań, obiadów i kolacji.</u>
+ <u xml:id="u-76.5" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Ten mankament zakładów gastronomicznych ma wiele przyczyn, a jedną z nich jest to, że liczba miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych wzrasta zbyt wolno w stosunku do potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-76.6" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Porównanie liczby miejsc konsumpcyjnych na 10 tys. mieszkańców w Polsce i w krajach o podobnej strukturze gospodarczej daje następujące dane: w 1964 r. Węgierska Republika Ludowa miała na 10 tys. mieszkańców 900 miejsc, Czechosłowacja — 1.200, Niemiecka Republika Demokratyczna — 2.198, Polska — 208 miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-76.7" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Podobnie przedstawia się porównanie liczby zakładów gastronomicznych na 10 tys. mieszkańców. W Węgierskiej Republice Ludowej wypada 14,7 zakładów, w Czechosłowacji — 19,5, w Niemieckiej Republice Demokratycznej — 19, w Polsce — 3,2.</u>
+ <u xml:id="u-76.8" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Przytaczając wymienione dane, zdaję sobie całkowicie sprawę, że nie są one w pełni porównywalne, i że należy uwzględnić różne tradycje w tej dziedzinie, inny lepszy start gospodarczy naszych sąsiadów.</u>
+ <u xml:id="u-76.9" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Wydaje się jednak, że w naszych warunkach, przy określonych nakładach finansowych, odchodząc od tradycyjnych typów zakładów a przechodząc na bary szybkiej obsługi, bary samoobsługowe, wprowadzając szybciej modernizację zakładów i racjonalniejsze wykorzystanie urządzeń technicznych — mimo wszystko można tę różnicę w porównaniu z innymi krajami obniżyć.</u>
+ <u xml:id="u-76.10" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Uderza również nierównomierność rozmieszczenia zakładów gastronomicznych w różnych regionach naszego kraju nawet przy uwzględnieniu takich czynników, jak struktura zatrudnienia i zamieszkania ludności, przepływ ludności. Wynosi ono mniej więcej 6 zakładów na 10 tys. mieszkańców w woj. opolskim, 4 zakłady w woj. szczecińskim i kilku innych, około 2 zakładów w woj. łódzkim i w białostockim, a jeśli chodzi o województwo łódzkie 2 zakłady dają zaledwie 111 miejsc na 10 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-76.11" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Województwo białostockie — na terenie którego jest wiele jezior i puszcz staje się województwem o coraz większym nasileniu ruchu turystycznego — odczuwa poważne trudności z powodu tak słabego zaplecza gastronomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-76.12" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Inną przyczyną narzekań konsumenta pod adresem gastronomii jest zbyt mała liczba zakładów masowego żywienia w pełnym tego słowa znaczeniu, jak jadłodajnie sprzedające obiady, bary — „samy” i bary mleczne. Udział tego typu zakładów w zaspokajaniu potrzeb żywieniowych ludzi pracy jest uderzająco mały. Dla przykładu: na ogólną liczbę 10.051 zakładów uspołecznionych (bez stołówek pracowniczych związków zawodowych i organizacji społecznych), jadłodajnie sprzedające obiady stanowią 3,2%, to jest 338 zakładów, bary mleczne — 3,9%, to jest 405 zakładów, bary-samy i bary z wyszynkiem — 29,7%, to jest przeszło 3 tys. zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-76.13" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">W tej sytuacji budzi zdziwienie społeczeństwa fakt zmniejszania placówek masowego żywienia wymienionych przed chwilą typów i przekształcania ich w niektórych wypadkach na restauracje, a więc lokale o całkiem innym profilu, nie zawsze odpowiadające przeciętnemu konsumentowi.</u>
+ <u xml:id="u-76.14" who="#PoselMiklaszewiczEugenia">Baczniejsze zwrócenie uwagi na zasygnalizowane problemy, szybsze i efektywniejsze ich rozwiązywanie — to pilny postulat konsumentów pod adresem Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-76.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Franciszek Dąbal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#PoselDabalFranciszek">Wysoki Sejmie! Debata generalna nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1966 i założeniami planu na rok 1967 daje okazję do zgłoszenia szeregu uwag i wniosków dotyczących możliwości bardziej wszechstronnego wykorzystania środków społecznych i ekonomicznych w realizacji zadań oraz uruchomienia istniejących rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-78.1" who="#PoselDabalFranciszek">Pomyślny przebieg wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w roku bieżącym i równocześnie planu 5-letniego, osiągnięcie dalszego rozwoju naszej gospodarki narodowej stwarzają pomyślne warunki do realizacji zadań roku przyszłego i nowej pięciolatki. Konstrukcja Narodowego Planu Gospodarczego na rok następny jest oparta na realnych elementach i uzasadnionych przesłankach dalszego socjalistycznego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-78.2" who="#PoselDabalFranciszek">Ważną funkcję w naszej gospodarce narodowej spełnia obrót towarowy, którego zadaniem jest dostarczenie na rynek wewnętrzny towarów dla potrzeb produkcyjnych i konsumpcyjnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-78.3" who="#PoselDabalFranciszek">Korzystając z możliwości zabrania głosu na dzisiejszym posiedzeniu, chciałbym podnieść kilka uwag na temat obrotu towarowego na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-78.4" who="#PoselDabalFranciszek">W ostatnich latach zaopatrzenie wsi uległo znacznej poprawie i wyraża się wzrostem obrotów detalicznych i zwiększeniem dostaw masy towarowej. Równocześnie ma to związek z rozwojem produkcji rolnej i poziomem stopy życiowej ludności wiejskiej. Praktyka wykazuje, że zaopatrzenie wsi nie jest sprawą łatwą, wymaga dużej znajomości potrzeb rynku wiejskiego, bardzo poważnie zróżnicowanego pod względem popytu na różne artykuły; zależy od wielu czynników takich, jak społeczna struktura ludności wiejskiej, rodzaj i poziom produkcji rolnej oraz wpływy gotówki dla ludności pracującej poza rolnictwem, a mieszkającej na wsi. Postępująca decentralizacja spożycia powoduje częste wahania na rynku wiejskim, co wymaga szczegółowej analizy i dużej elastyczności w działalności organizacji handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-78.5" who="#PoselDabalFranciszek">Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1966 przewiduje dalszą poprawę zaopatrzenia rynku wiejskiego i uwzględnia zwiększenie dostaw artykułów dla potrzeb wsi. Znajduje to potwierdzenie w planie obrotów handlu wiejskiego oraz wskaźnikach przydziału masy towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-78.6" who="#PoselDabalFranciszek">Planowany dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu obrót w detalu jest wyższy od poziomu roku bieżącego o 7,6%, a w tym obroty artykułami do produkcji rolnej o 12—13%. Wzrost zadań dla gastronomii wyniesie 9,1%. Korzystne dla wsi jest zwiększenie dostaw takich towarów, jak nawozy sztuczne o 19,5%, materiały budowlane o 11,6%, wytwory hutnicze o 10,3%, węgiel o 11,5%, większe dostawy artykułów żywnościowych np. mięsa i jego przetworów o 8,4%. Przewidywana jest również dalsza poprawą zaopatrzenia wsi w artykuły przemysłowe konsumpcyjne. Należy się spodziewać, że działalność handlowa w roku 1966 przyczyni się do lepszego zaopatrzenia gospodarstw chłopskich w artykuły do produkcji rolnej, jak również wszystkich społecznych grup ludności mieszkającej na wsi w artykuły konsumpcyjne. Będzie to niewątpliwie dalszym czynnikiem aktywizacji wymiany towarowej pomiędzy miastem a wsią oraz rozszerzeniem stosunków produkcyjnych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-78.7" who="#PoselDabalFranciszek">Organizowanie obrotu towarowego na wsi zostało zlecone spółdzielczości wiejskiej, szczególnie spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, która nie tylko prowadzi zaopatrzenie, ale również skup płodów rolnych, produkcję i usługi. Niezależnie od poważnej działalności gospodarczej, spółdzielczość ta rozwija szeroką działalność społeczno-wychowawczą, wprowadzając ogromną masę ludzi, bo 4 mln członków w orbitę społecznego działania. Spółdzielczość zorganizowana w CRS, korzystając z dużej pomocy państwa, posiada już poważną bazę materialno-techniczną i społeczną do wykonania zadań. Od stopnia wykorzystania posiadanych środków i sprawnej działalności organizatorskiej będzie zależało, w jakim stopniu nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia wsi. Wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego w części dotyczącej obrotu towarowego na wsi będzie w dużej mierze zależało od stopnia zaangażowania kierownictwa i aparatu pracowniczego spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, od pracy samorządu spółdzielczego, od stopnia wykorzystania urządzeń technicznych i wielu innych czynników.</u>
+ <u xml:id="u-78.8" who="#PoselDabalFranciszek">Przy tej okazji chciałbym zwrócić uwagę na niektóre sprawy i zjawiska występujące przy wykonywaniu zadań w roku bieżącym, a które mogą również wystąpić i w roku przyszłym na rynku wiejskim. Ważną sprawą jest zabezpieczenie terminowości dostaw masy towarowej na rynek wiejski, z uwzględnieniem sezonowości oraz poprawy jej jakości. Konsument wiejski stawia także coraz większe wymagania pod względem asortymentu towarów. Nieterminowość dostaw masy towarowej powoduje trudności w zaopatrzeniu rynku. Uwidoczniło się to w roku bieżącym w wielu asortymentach takich, jak niektóre maszyny rolnicze, materiały budowlane, wytwory hutnicze, artykuły tekstylne, odzieżowe, obuwnicze, dziewiarskie i inne. Dla przykładu można podać, że tylko w branży odzieżowo-włókienniczej i obuwniczej za trzy kwartały ubiegłego roku CRS wyegzekwowała od przemysłu tytułem kar umownych kwotę prawie 25 mln zł, a za trzy kwartały roku bieżącego 54.432 tys. zł, to jest ponad 2-krotnie więcej. Najbardziej w tym wypadku są poszkodowane tereny odległe od zakładów przemysłowych. Niektóre zakłady wolą zbywać atrakcyjną masę towarową do sieci handlu bliżej położonej, oszczędzając na kosztach transportu, mogą więc płacić kary innym organizacjom handlowym, które nie mają warunków odbioru towaru własnym transportem.</u>
+ <u xml:id="u-78.9" who="#PoselDabalFranciszek">Wprawdzie otrzymane kary poprawiają wyniki rentowności przedsiębiorstw, jednak skutki takiego postępowania godzą przede wszystkim w interes konsumenta. Można przykładowo podać, że za okres 3 kwartałów bieżącego roku, dla WZGS w Rzeszowie zalegały z dostawami: Myśliborskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego — 2.900 szt. koszul męskich, Świebodzińskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego nie dostarczyły 2.656 sztuk płaszczy chłopięcych. Zakłady Przemysłu Odzieżowego w Szczecinie — 13.800 szt. koszul, Zakłady Przemysłu Jedwabniczego — „I Łódź” zalegają z dostawą 12.225 m tkanin jedwabnych, sukienkowych i bluzkowych, a Zakłady Przemysłu Bawełnianego II Armii Wojska Polskiego w Bielawie nie dostarczyły 14.700 m tkanin bawełnianych sukienkowych. Ogółem zaległości wynoszą 37.265 m różnego rodzaju tkanin, to jest 14,4% w stosunku do planowanej w tych artykułach masy towarowej na zaopatrzenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-78.10" who="#PoselDabalFranciszek">Zaległości w dostawach przemysłu obuwniczego wyniosły 27.640 par różnego rodzaju obuwia deficytowego.</u>
+ <u xml:id="u-78.11" who="#PoselDabalFranciszek">Podobne zaległości występują również w dostawach towarów na rzecz produkcji rolnej takich, jak cement, cegła, wapno, niektóre maszyny rolnicze, artykuły branży elektrotechnicznej i inne. Niektóre towary dostarczone po sezonie nie znajdują już często nabywców, zalegają magazyny, stają się niechodliwe, są następnie przeceniane, przynosząc straty gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-78.12" who="#PoselDabalFranciszek">Następna sprawa wymagająca uregulowania pomiędzy handlem wiejskim a przemysłem dotyczy jakości dostarczanych na rynek wiejski towarów. Rozmiary tego zjawiska są nadal poważne, o czym świadczy wielkość wnoszonych przez handel reklamacji. Np. CRS tylko w grupie artykułów gospodarstwa domowego zgłosiła w roku ubiegłym reklamacji na sumę ponad 55,5 mln zł, a już za okres I półrocza bieżącego roku suma reklamacji wyniosła prawie 44 mln zł. Pretensje handlu są oczywiście kierowane pod adresem zakładów przemysłowych, produkujących i dostarczających na rynek towary złej jakości. Nie dotyczy to przeważającej większości naszych zakładów, które produkują coraz lepiej i dostarczają konsumentowi towar pierwszej jakości. W stosunku do zakładów produkujących towar złej jakości, powinny być zaostrzone sankcje organizacyjne i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-78.13" who="#PoselDabalFranciszek">Przewidywana w planie na rok 1966 dalsza poprawa zaopatrzenia nie pokrywa jednak w całości potrzeb rynku wiejskiego, co należałoby uwzględnić na przyszłość przy planowaniu i organizowaniu produkcji oraz podziale masy towarowej dla wsi. Nadal nie zostanie w pełni zaspokojony popyt w takich artykułach, jak niektóre maszyny rolnicze, na przykład ciągniki, przyczepy, kopaczki konne, części zamienne do maszyn, materiały budowlane, wyroby hutnicze i inne. W artykułach przemysłowych konsumpcyjnych odczuwa się brak pełnego pokrycia potrzeb w asortymentach branży włókienniczej, obuwniczej, odzieżowej, w dziewiarstwie i pończosznictwie. Znaczne braki występują w asortymencie artykułów elektrotechnicznych, urządzeń instalacji wodno-kanalizacyjnych, porcelany stołowej, kamionki, szkła stołowego, w asortymencie mebli dla wsi i w wielu artykułach gospodarstwa domowego niejednokrotnie drobnych, ale potrzebnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-78.14" who="#PoselDabalFranciszek">Oprócz zabezpieczenia masy towarowej znacznie większe wymagania należy postawić spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu w zakresie rejonizacji asortymentu towarowego w stosunku do potrzeb, uwzględniając warunki produkcyjne i społeczną strukturę ludności wiejskiej. W związku z tym jest rzeczą nieodzowną prowadzenie bardziej wszechstronnej analizy potrzeb rynku, usprawnienie dostaw towaru z hurtu do placówek detalicznych i zabezpieczenie pełnej realizacji zamówień GS. Jeszcze zdarzają się wypadki braku towarów w sieci detalicznej, pomimo że te artykuły znajdują się w magazynach hurtowych.</u>
+ <u xml:id="u-78.15" who="#PoselDabalFranciszek">Mieszkańcy wsi, nie znajdując zaopatrzenia w lokalnych sklepach, wyjeżdżają po zakupy do miast, tracąc czas nieraz potrzebny dla produkcji rolnej oraz obciążają środki lokomocji. Dlatego wydaje się, że rejonizacja masy towarowej powinna coraz bardziej zbliżać towar do nabywcy. Gdybyśmy wyliczyli społecznie stracony czas na zakupy towarów poza miejscem lokalnego zaopatrzenia, to uzyskalibyśmy poważne wartości ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-78.16" who="#PoselDabalFranciszek">Większej sprawności będzie wymagać wykorzystanie obiektów i urządzeń sklepowych i magazynowych, ponieważ wzrost zadań gospodarczych znacznie wyprzedza narastanie środków trwałych w spółdzielczości. Planowane nakłady inwestycyjne dla CRS na rok 1966 wynoszą 98,1% w stosunku do limitu uzyskanego w roku bieżącym. Wprawdzie w ostatnich latach dynamika wzrostu nakładów na inwestycje tej spółdzielczości była znaczna, to jednak nie zaspokaja ona narastających potrzeb rozwoju sieci detalicznej i hurtowej. Szczególne trudności przewiduje się z braku pomieszczeń magazynowych na nawozy sztuczne, pasze, zboża i inne. Niewystarczający jest również potencjał produkcji piekarniczej.</u>
+ <u xml:id="u-78.17" who="#PoselDabalFranciszek">Dalszego usprawnienia będzie wymagać działalność transportu spółdzielczego, który ze względu na szczupłość i poważne wyeksploatowanie nie pozwala wykorzystać wszystkich możliwości poprawy zaopatrzenia wsi. Podjęte ostatnio przez CRS poszukiwania i wprowadzanie nowych form organizacyjnych w zakresie transportu przyczynia się do usprawnienia jego działalności, jednak przy poważnym wzroście zadań przewozowych stan ilościowy pojazdów, szczególnie średnio i wysoko tonażowych jest niewystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-78.18" who="#PoselDabalFranciszek">Zwiększone zadania będą również wymagały pełnego wykorzystania istniejących rezerw w przedsiębiorstwach spółdzielczych, szczególnie dalszego podniesienia wydajności pracy, lepszego i bardziej wszechstronnego wykorzystania pomieszczeń i urządzeń sklepowych, magazynowych, punktów skupu, prowadzenia bieżącej analizy rynku, usprawnienia dostaw towarów do detalu oraz wprowadzenia wielu innych usprawnień organizacyjnych. Dużą rolę do spełnienia ma również samorząd spółdzielczy, w którym pracuje ponad 207 tys. działaczy, szczególnie wiejskie komitety członkowskie, rady nadzorcze spółdzielni i związków. Wielką wagę przywiązujemy także do wykorzystania pomysłowości, inicjatywy i do sumiennego wykonywania obowiązków przez zespoły pracownicze.</u>
+ <u xml:id="u-78.19" who="#PoselDabalFranciszek">Większej i bardziej wszechstronnej pomocy spółdzielniom terenowym powinny udzielać związki — PZGS, WZGS i CRS — przede wszystkim na odcinku instruktarzu, szkolenia kadry pracowniczej, organów samorządu spółdzielczego, w zakresie informacji i reklamy, działalności inwestycyjnej, transportowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-78.20" who="#PoselDabalFranciszek">Spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu wykorzystując zasoby posiadanego potencjału społeczno-gospodarczego, wypracowując nowe formy i wzbogacając treści swojej rozległej działalności — może zabezpieczyć pełne wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego w części dotyczącej obrotu towarowego na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-78.21" who="#PoselDabalFranciszek">Można wyrazić przeświadczenie, że planowana w następnym roku poprawa zaopatrzenia wsi nie tylko zrównoważy siłę nabywczą ludności, ale równocześnie przyczyni się do dalszego rozwoju produkcji rolnej i wzbogacenia dorobku ogólnonarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-78.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Matusiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#PoselMatusiakStanislaw">Wysoka Izbo! W roku bieżącym nastąpiła niewątpliwie — mimo nie zawsze pełnego wszędzie odczucia — dalsza poprawa zaopatrzenia w artykuły konsumpcyjne i trwałego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#PoselMatusiakStanislaw">W okresie ostatnich lat nastąpił dalszy rozwój bazy materiałowo-technicznej handlu. Wzrosła globalnie ilość sklepów, w tej liczbie również sklepów opartych na samoobsłudze i preselekcji — jako bardziej nowoczesnych form obsługi konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#PoselMatusiakStanislaw">Plan na rok 1966 zakłada dalszy wzrost o 5,8% sprzedaży detalicznej, lecz w stosunku do wzrostu sprzedaży zbyt powolne jest tempo wzrostu ilości sklepów i powierzchni sklepowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.3" who="#PoselMatusiakStanislaw">Prawidłowy rozwój sieci detalicznej obok właściwej masy towarowej stanowi istotny czynnik właściwego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-80.4" who="#PoselMatusiakStanislaw">Analiza rozwoju sieci nasuwa szereg uwag krytycznych. W roku 1964 plan rozwoju sieci detalicznej został wykonany tylko w nieznacznym procencie. Przede wszystkim było to wynikiem nieuzyskania założonego przyrostu lokali handlowych z nowego budownictwa mieszkaniowego. Uzyskanie przyrostu powierzchni użytkowej nastąpiło w wyniku łączenia małych lokali w większe jednostki handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-80.5" who="#PoselMatusiakStanislaw">Sytuacja w roku 1965 nie uległa zasadniczej zmianie. Z tej przyczyny też możemy zaobserwować takie zjawiska, że w poszczególnych miejscowościach powstają nowoczesne bloki mieszkalne, a nawet całe osiedla mieszkaniowe, w których brak jest niezbędnej sieci handlowej i punktów usługowych, zapewniających zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszkańców. Na tę sprawę powinny zwrócić szczególną uwagę właściwe rady narodowe, gdyż one przede wszystkim powołane są do nadzoru w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-80.6" who="#PoselMatusiakStanislaw">Drugie zagadnienie, które chcę poruszyć — to konieczność zachowania właściwych proporcji zagęszczenia sieci handlowej, to jest stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie powierzchni handlowych w poszczególnych województwach, miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-80.7" who="#PoselMatusiakStanislaw">W okresie minionego pięciolecia w skali kraju nastąpił wzrost wielkości powierzchni handlowej liczonej w m^2^ na 1.000 mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-80.8" who="#PoselMatusiakStanislaw">Równocześnie analiza wskazuje na znaczne, nieuzasadnione gospodarczo, dysproporcje. Na przykład w handlu miejskim woj. warszawskiego wskaźnik powierzchni sklepowej na 1.000 mieszkańców w 1964 r. wynosił 197 m^2^, w planie na rok 1965 przewiduje się 208 m^2^, to jest znacznie poniżej norm przyjętych przez MHW. Podobna sytuacja istnieje w woj. łódzkim i mieście Łodzi oraz w woj. kieleckim i gdańskim, w których wskaźnik ten w roku 1964 wynosił 236—250 m^2^ na 1.000 mieszkańców. Jednocześnie w woj. koszalińskim plan na rok 1965 przewiduje wzrost powierzchni sklepowej do 320 m^2^ na 1.000 mieszkańców. Podobna sytuacja istnieje w woj. opolskim i wrocławskim.</u>
+ <u xml:id="u-80.9" who="#PoselMatusiakStanislaw">Z danych kontroli NIK i badań przeprowadzonych przez MHW w 258 miastach w zakresie sieci handlu detalicznego wynika, że w 22 miastach na terenie 6 województw, z tego w 10 miastach na terenie woj. warszawskiego, wskaźnik powierzchni użytkowej sieci detalicznej sklepów kształtował się poniżej 170 m^2 ^na 1.000 mieszkańców, to jest poniżej normy przewidzianej dla sieci podstawowej. Natomiast w 60 miastach wskaźnik ten kształtuje się ponad 350 m^2^ na 1.000 mieszkańców — to jest ponad ustalone przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego optymalne granice zapotrzebowania na powierzchnie sklepowe mieszkańców miast objętych badaniem. Podobne, a nawet jeszcze większe dysproporcje, wykazuje analiza stanu zagęszczenia sieci zakładów gastronomicznych oraz analiza ilości miejsc konsumpcyjnych na 1.000 mieszkańców. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ilość miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych ogółem jest niedostateczna i wpływa w określonym stopniu na działalność uspołecznionej gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-80.10" who="#PoselMatusiakStanislaw">Podobne zjawiska, jakie wymieniłem, występują również w handlu wiejskim. Na przykład gminna spółdzielnia Samopomocy Chłopskiej w Lidzbarku Wielkim woj. olsztyńskie uruchomiła w tym mieście 11 sklepów, pozostawiając jednocześnie zupełnie bez sieci sklepów takie miejscowości, jak Grądy, Rynek, Tarczyny, Kroszewo, Koty, Piaseczno i wiele innych. Przykładów takich można przytoczyć więcej.</u>
+ <u xml:id="u-80.11" who="#PoselMatusiakStanislaw">Wyniki kontroli wskazują, że zainteresowane prezydia rad narodowych oraz ich organy — wydziały handlu, w niedostatecznym stopniu zajmowały się analizą i koordynacją rozmieszczenia sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej na terenie województw i powiatów, objętych ich zakresem działania, mimo że omawiane dysproporcje w lokalizacji sieci utrudniały mieszkańcom nabywanie towarów przeznaczonych na zaspokojenie codziennych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-80.12" who="#PoselMatusiakStanislaw">Z tych względów wydaje się słuszne, aby resort handlu wewnętrznego z punktu widzenia nadzoru, a przede wszystkim właściwe rady narodowe, organizacje handlowe, państwowe i spółdzielcze podjęły właściwe kroki dla złagodzenia bądź zlikwidowania gospodarczo nieuzasadnionych dysproporcji w rozmieszczaniu sieci handlowej, gastronomicznej oraz usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! Wśród wielu spraw związanych z planem i budżetem na rok 1966 szczególnie dobrą prasę ma w społeczeństwie stwierdzenie zawarte w projekcie naszej uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym przewidujące, że jednym z zasadniczych zadań gospodarki narodowej w roku 1966 będzie zapewnienie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego w najbardziej poszukiwane artykuły. Na liście tych artykułów wcale poczesne miejsce zajęła ryba. Jest na pewno ciekawym zjawiskiem fakt, że z wielu działów naszej niesłychanie szybko rozwijającej się gospodarki morskiej właśnie rybołówstwo — zwłaszcza ostatnio — cieszy się największym zainteresowaniem, co zresztą nie zawsze równoczesne jest z pełnym aplauzem istniejącej sytuacji. Dowodem tego są liczne wypowiedzi w naszej kampanii wyborczej na spotkaniach poselskich, listy nadchodzące do redakcji, szereg artykułów prasowych (Trybuna Ludu, Dziennik Morski, Tygodnik Morski, Kurier Polski).</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#PoselBeneszAndrzej">Czemuż to ryby zawdzięczają ten niezwykły awans społecznego zainteresowania?</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#PoselBeneszAndrzej">Wszystkim na ogół przecież znane są fakty, świadczące o ogromnym rozwoju tego odcinka naszej gospodarki morskiej. To, że łowimy ponad ćwierć miliona ton ryb rocznie — to, że nasza flota rybacka liczy obecnie ponad 390 statków, w tym 144 jednostek dalekomorskich o łącznym tonażu 155 tys. ton — to, że w następnym roku wejdzie do eksploatacji 6 dalszych wysoce nowoczesnych dalekomorskich jednostek uprzemysłowionych — fakt, że na pewno dobrze pracuje nasz przemysł stoczniowy, że — wprawdzie od niedawna — ale znacznie poprawiła się sytuacja na odcinku wyposażenia naszych statków w nowoczesny sprzęt elektroniczny, że wychodzimy na coraz dalsze łowiska, że na pewno rosną nam kadry najwyższej klasy zawodowej. Tej roboty nauczyliśmy się dobrze i przed nikim wstydzić się nie potrzebujemy. Ale sytuacja, losy złowionej ryby — zaczynają wyglądać nieco mniej optymistycznie, gdy ryba ta ląduje w portach.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#PoselBeneszAndrzej">I tutaj właśnie — na drodze pomiędzy portem wyładunkowym a konsumentem — wiele spraw wymaga nowych spojrzeń i innych chyba rozwiązań. Jakaś część prawdy tkwi chyba w lapidarnym, ale słusznym stwierdzeniu, że nie wystarcza łowić. Na pewno istnieje u nas spora dysproporcja pomiędzy naszym potencjałem łowczym na morzu a naszym zapleczem lądowym. Także zbyt wielka jest dysproporcja w dotychczasowym spożyciu ryb w kraju, w docieraniu jej nie tylko do dalszych województw, ale i do wsi, do miasteczek. Podczas gdy tutaj w Warszawie spożycie ryb wynosi — zaokrąglając oczywiście liczby — 8 kg na głowę rocznie, w Gdańsku 10 kg, to w woj. rzeszowskim 1 kg na głowę mieszkańca, w woj. krakowskim niecałe 2 kg, w woj. łódzkim i warszawskim niecałe 3 kg.</u>
+ <u xml:id="u-82.4" who="#PoselBeneszAndrzej">Równocześnie jednak zaczyna występować u nas dość paradoksalne zjawisko. Równolegle ze znacznym powszechnym jakimś zapotrzebowaniem na rybę w tym roku po raz pierwszy w poważniejszych rozmiarach wystąpiły trudności z jej zbytem, rosną zapasy w magazynach.</u>
+ <u xml:id="u-82.5" who="#PoselBeneszAndrzej">Wydaje się, że wzrost wielkości połowów, wzrost uzyskiwanej tą drogą masy towarowej zaczyna przekraczać pewną wielkość, dla rozprowadzenia której nie wystarczają już metody zbliżone do dystrybucji, a potrzebne są operatywniejsze metody typowe dla handlu.</u>
+ <u xml:id="u-82.6" who="#PoselBeneszAndrzej">Narasta także konieczność podjęcia starań zmierzających do wprowadzenia na rynek nowych nie znanych u nas jeszcze powszechnie w kraju gatunków — ale bardzo użytecznych gatunków ryb. Że takie działanie może być skuteczne — najlepszym przykładem jest chyba dorsz — jeszcze nie tak dawno obiekt rozmaitych wierszyków, a dzisiaj tak lubiana i tak poszukiwana ryba.</u>
+ <u xml:id="u-82.7" who="#PoselBeneszAndrzej">Niemałe znaczenie może mieć tutaj także lepsze przygotowanie formy towaru, przystosowanie go bardziej do wymagań handlu, do potrzeb konsumenta. 100-kilogramowa beczka śledzi, i to oczywiście jednego gatunku dla małego wiejskiego sklepiku, może być kłopotliwą pozycją, ale już 50-kilogramowa beczka sprawę częściowo rozwiązuje. Kilkukilogramowy blok mrożonych filetów dla typowego klienta jest nieraz praktycznie nie do przyjęcia. W tej chwili wprawdzie przy dużym popycie na filety klient to jakoś znosi, ale chyba już w najbliższej przyszłości trzeba będzie i tutaj wyjść naprzeciw rozsądnym wymaganiom konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-82.8" who="#PoselBeneszAndrzej">Wreszcie na pewno trzeba będzie poważnie rozważyć możliwość wprowadzenia bardziej elastycznych cen na rybę. Nikogo u nas nie dziwi fakt, że ceny ziemniaków, pomidorów, jaj w zależności od stopnia świeżości, a przede wszystkim sezonu, odległości dla transportu — rozmaicie się kształtują. Tymczasem ryba, ten chyba już przysłowiowo najbardziej wrażliwy towar, od strony cen traktowana jest stanowczo zbyt biurokratycznie. Sprawy te będą nabierały szczególnie wielkiego znaczenia w miarę dalszego, a wiadomo, szybkiego rozwoju naszych połowów, zwłaszcza na morzu.</u>
+ <u xml:id="u-82.9" who="#PoselBeneszAndrzej">Nie wolno nam tutaj doprowadzać do niepotrzebnych, nieuzasadnionych strat i to właśnie już na tej drodze, o której wczoraj mówiliśmy, między produkcją wina a ustami, tylko że tu można uronić nie kilka kropel wina i nie tylko zakąskę, ale wysoce wartościowe, podstawowe i tanie danie obiadowe.</u>
+ <u xml:id="u-82.10" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! Na początku, naszej obecnej debaty poseł sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów stwierdził, że ludność powinna odczuć poprawę w zaopatrzeniu w artykuły białkowe. Jednym z właściwych adresatów jest tutaj gospodarka rybna i jej rezerwy. Czy takie są? Na pewno są i to chyba duże. Plan na 1966 rok zakłada potrzebę powiększenia dostaw ryby świeżej, filetowanej i tak poszukiwanej ryby wędzonej, a jednak ciągle jeszcze rzadko spotykanej w naszych sklepach. Na przykład tylko na Wybrzeżu Gdańskim istnieje ponad 30 tradycyjnych kaszubskich wędzarń, z których jedynie 23 są w tej chwili czynne i to przeważnie dorywczo. W tym roku przerobiły one około 2.200 ton ryb, a mogą wędzić około 7 do 10 tys. ton. Chciałoby się powtórzyć nieraz — zwłaszcza ostatnio stawiane pytanie — w czyim interesie leży unieruchomienie tych dużych przecież możliwości owego nadmorskiego, dobrze znającego swój fach rzemiosła. Na pewno nie w interesie konsumenta. I chyba tegoroczne zarządzenia, jeszcze bardziej ograniczające praktycznie działalność tych wędzarń, nie odpowiadają gospodarczym postulatom chwili.</u>
+ <u xml:id="u-82.11" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoki Sejmie! Dla nas obecnie najważniejsze jest stwierdzenie, że plan i budżet, nad którymi debatujemy, zabezpieczają kluczowe pozycje rozwojowe naszego przemysłu rybnego — i z tym głębokim przekonaniem i zadowoleniem Klub nasz, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, za ich przyjęciem będzie głosował. Zagadnienia poruszane w naszym wystąpieniu dotyczą spraw rezerw, które można w dużej mierze w ramach istniejących możliwości załatwić. Najważniejsze mamy już za sobą. Umiemy łowić i łowimy rybę. Niemało i dobrze. Teraz już czas bardziej ułatwić jej drogę z nadbrzeży portowych po prostu na nasz talerz konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-82.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego Mieczysławowi Leszowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Wysoka Izbo! Każdy nasz roczny plan gospodarczy zakłada zawsze określoną poprawę zaopatrzenia i taką samą poprawę zakłada także i plan na rok 1966. Wiadomo, że wiele artykułów, które jeszcze wczoraj były deficytowe i były trudno dostępne na rynku, osiągają taki stopień podaży po pewnym czasie, który w pełni zaspokaja potrzeby. Jeszcze nie tak dawno brakowało na rynku lodówek, pralek, telewizorów — dziś tych artykułów jest nie tylko dość, ale sprzedajemy je na raty. Poprawiło się zaopatrzenie w węgiel, przede wszystkim zaopatrzenie wsi w węgiel. Nie tylko że nie zalegamy z węglem za kontraktację, jak to nieraz przecież dawniej bywało i jak to dobrze pamiętamy, ale pewne ilości węgla mogliśmy dodatkowo sprzedać ponadplanowo. W bieżącym roku sprzedano około 200 tys. ton. Poprawiło się też w określonym stopniu zaopatrzenie wsi w materiały budowlane, a szczególnie w cement.</u>
+ <u xml:id="u-84.1" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Ale trzeba zdawać sobie sprawę, że poprawa zaopatrzenia z roku na rok może być tylko taka, na jaką nas aktualnie stać. Mówiło się — i słusznie — że rok 1965 jest rokiem określonych osiągnięć gospodarczych, jednym słowem, że był to dobry rok. Ale nawet w dobrym roku nie mogą zniknąć od razu wszystkie nasze trudności, nie mogą być za jednym zamachem rozwiązane wszystkie problemy. Trzeba pamiętać o tym, że nie przestaliśmy być krajem na dorobku, nie przestaliśmy być krajem, który musi dużo inwestować, który musi dużo importować, a to innymi słowami znaczy, że musi też dużo eksportować, który musi wreszcie w dalszym ciągu zatrudniać produkcyjnie liczne roczniki swojej młodzieży. O tych wszystkich sprawach zawsześmy otwarcie mówili, niczego nie ukrywając ani zatajając. Dlatego też chciałbym wobec Wysokiej Izby poruszyć kilka trudnych problemów rynkowych l zwrócić na nie uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-84.2" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">W bieżącym roku był bardzo słaby urodzaj owoców, a szczególnie jabłek i niektórych warzyw. Skup jabłek wyniósł zaledwie jedną piątą skupu zeszłorocznego. Jeśli chodzi o warzywa — dobry był urodzaj kapusty, marchwi, buraków, cebuli, ale słaby pomidorów i ogórków. Skup ogórków był niższy niż w roku ubiegłym o jedną trzecią, a pomidorów o połowę. Ażeby złagodzić sytuację, zostało zdecydowane bardzo znaczne zwiększenie importu owoców i także w pewnym stopniu warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-84.3" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">W ciągu ostatnich miesięcy sprowadzono do kraju 2,5 raza więcej winogron, o 56% więcej pomidorów — aniżeli w tym samym czasie w roku ubiegłym. Sprowadzono około 4 tys. ton śliwek, których nigdy nie importowaliśmy w przeszłości. Po raz pierwszy importowaliśmy 8 tys. ton jabłek.</u>
+ <u xml:id="u-84.4" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Wartość dostarczonych na rynek w czterech ostatnich miesiącach roku importowanych warzyw i owoców przekracza jeden miliard zł.</u>
+ <u xml:id="u-84.5" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Podobnie została ustawiona sprawa na I kwartał 1966 roku. Dość, że na I kwartał 1966 roku zostało zakontraktowane 2,5 raza więcej pomarańcz i 2,5 raza więcej cytryn, aniżeli w I kwartale bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-84.6" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Pewne opóźnienie nastąpiło w roku bieżącym w gromadzeniu rezerw zimowych ziemniaków. Opóźniona wegetacja ziemniaków i związane z tym opóźnione wykopki oraz wcześniejsze nastanie pierwszych mrozów spowodowały, że organizacje skupu nie zdążyły w pełni zakończyć skupu i skierować ziemniaki do miejsc przeznaczenia. Obecnie wykorzystujemy odwilż w celu przetransportowania reszty ziemniaków. Na dzień dzisiejszy przewieziono, już ^2^/3 brakującej jeszcze do rezerwy ilości i mamy nadzieję, że pełna rezerwa będzie przygotowana w porę, Plan na rok przyszły zakłada określoną poprawę zaopatrzenia w mięso. Była o tym mowa także i w referatach. Spożycie na głowę ludności wzrośnie o około 7%. Po raz pierwszy osiągniemy spożycie około 50 kg mięsa na mieszkańca rocznie. Popyt nie będzie jednak jeszcze w pełni pokryty.</u>
+ <u xml:id="u-84.7" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Przy spożyciu 50 kg mięsa rocznie na mieszkańca, każdy wzrost płac, każdy wzrost zatrudnienia w rodzinie wywołuje — jak uczą o tym budżety rodzinne, prowadzone w statystyce GUS — jeszcze co najmniej w połowie rodzin dalszy wzrost popytu na mięso.</u>
+ <u xml:id="u-84.8" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Jakkolwiek zaopatrzenie w artykuły przemysłu lekkiego stopniowo się poprawia, to jednak nie będziemy jeszcze mogli w 1966 roku w pełni zrównoważyć popytu w zakresie takich artykułów, które produkowane są przy pomocy nowych technologii, jak na przykład laminaty albo wyroby z elastilu. Chodzi po prostu o to, że przemysł potrzebuje czasu, ażeby w tym kierunku poczynić odpowiednie inwestycje. Zresztą na tę okoliczność zwracali uwagę także obywatele posłowie, między innymi przemawiający przed chwilą obywatel poseł Kuraś.</u>
+ <u xml:id="u-84.9" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Rząd czyni maksymalne wysiłki, ażeby zwiększyć ilość towarów rynkowych. Dość, jeżeli powiem, że już po przedstawieniu planu gospodarczego Sejmowi zdecydowano, ażeby drogą lepszego wykorzystania zdolności produkcyjnych w przemyśle lekkim zwiększyć dostawy na rynek o dalsze ćwierć miliarda złotych w zakresie najbardziej potrzebnych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-84.10" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Jak wiadomo także, na wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwiększono w stosunku do pierwotnych propozycji dostawy cementu na 1966 rok o dalsze 100 tys. ton. Dostawy cementu będą więc wyższe o około 16% aniżeli w roku bieżącym. Poprawa zaopatrzenia powinna być także w rezultacie realizacji postanowień IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w sprawie zmian w systemie planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-84.11" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Bodźce ekonomiczne zostaną nakierowane na lepsze dostosowanie się produkcji do potrzeb, a co apelowało wielu występujących tu obywateli posłów. Temu celowi służyć będą nowe mierniki produkcji, temu celowi służyć będzie odejście od dyrektywności akumulacji. Temu celowi służyć będzie również reforma zasad naliczania funduszu zakładowego. Między innymi zostanie także rozwiązana wysuwana tutaj sprawa sezonowej zmiany cen rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-84.12" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">W 1966 r. będzie w istotny sposób powiększony import konsumpcyjny, szczególnie wzrośnie import konsumpcyjny z krajów kapitalistycznych o około 16%. Ale i tutaj także nie rozwiążemy od razu wszystkich spraw. Import konsumpcyjny może osiągnąć tylko taki poziom, na jaki nas stać aktualnie.</u>
+ <u xml:id="u-84.13" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Ważną sprawą w planie na rok 1966 jest rozszerzenie frontu sprzedaży, budowa nowych domów towarowych, nowych pawilonów i piekarni. Najwięcej raduje to, że w naszym najsmutniejszym mieście, mam na myśli oczywiście Łódź, w różnym stopniu są zaawansowane duże obiekty handlowe: dwa duże powszechne domy towarowe, z których jeden jest na ukończeniu, jeden spółdzielczy dom handlowy i wreszcie poważnie zaawansowany duży dom meblowy. Wszystkie te cztery domy towarowe będą ozdobą głównej arterii Łodzi, ul. Piotrkowskiej, i umożliwią dalszą poprawę zaopatrzenia ludności miasta.</u>
+ <u xml:id="u-84.14" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Chciałbym z tej trybuny apelować do Obywateli Posłów, a jest ich wielu, którzy są równocześnie działaczami rad narodowych, o otoczenie szczególną opieką inwestycji w handlu.</u>
+ <u xml:id="u-84.15" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Największą wagę przywiązujemy do dwóch typów inwestycji: do pawilonów handlowych i do inwestycji piekarniczych. Obywatele posłowie zwracali już na to uwagę, że mamy jeszcze, niestety, takie nowe dzielnice miasta, gdzie budownictwo mieszkaniowe wyprzedziło budownictwo handlowo-usługowe. Tam właśnie w 1966 r. trzeba zbudować pawilony handlowe. Chodzi o to, aby precyzowany plan budowy tych pawilonów rzeczywiście był w pełni wykonany. Mówił o tym ob. poseł Matusiak i ob. poseł Kuszyk. Z całego serca popieram ich wystąpienia.</u>
+ <u xml:id="u-84.16" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Drugą niezmiernie ważną dziedziną inwestowania są inwestycje w piekarnictwie. Są u nas jeszcze takie miasta i miasteczka, w których chleb na niedzielę piecze się już od piątku, a niekiedy nawet od czwartku z powodu braku zdolności produkcyjnych, co naturalnie odbija się potem na jakości tego chleba. Plan w 1966 r. przewiduje poważne nakłady na inwestycje piekarnicze. Nie jest wykluczone, o czym chcę uprzedzić, że plan ten może będzie jeszcze przez rząd zwiększony. Chodzi znów o to, żeby ten inwestycyjny plan w piekarnictwie wykonać w pełni.</u>
+ <u xml:id="u-84.17" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Podstawowym zadaniem, które resort stawia na 1966 r. przed organizacjami handlu w całym kraju jest zadanie lepszego badania potrzeb rynku, lepszego badania potrzeb konsumentów. Mówił o tej sprawie i podkreślił ją szczególnie ob. poseł Gierek i ob. poseł Kuraś. W celu lepszego badania potrzeb rynku będą podjęte starania w kierunku mechanizacji i uściślenia ewidencji towarów. Już dziś funkcjonuje zmechanizowana ścisła ewidencja sprzedaży we wszystkich warszawskich domach towarowych oraz w Katowicach w spółdzielczym domu handlowym „Zenit”. Ta ewidencja pozwala na śledzenie sprzedaży według kolorów, rozmiarów i według numeracji, a to znów pozwoli z kolei uściślić zamówienia na przyszłość i lepiej dostosować się do popytu z uwzględnieniem właśnie wzorów, rozmiaro-wzrostów i numeracji.</u>
+ <u xml:id="u-84.18" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Zostało przygotowane przejście na całkowicie zmechanizowaną ewidencję sprzedaży we wszystkich większych domach towarowych w ciągu 1966 r. Zostały poczynione przygotowania do mechanizacji ewidencji w hurcie spożywczym również w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-84.19" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Dla określenia popytu na artykuły nowo wprowadzone na rynek będą w przyszłym roku szerzej stosowane metody ankietowego badania popytu. W tych ankietach konsumenci będą mogli sami wypowiedzieć się na temat tego, które artykuły im się podobają, które nie, i stąd będzie wskazówka dla producentów i dla handlu, w jakiej skali należy rozwijać ich produkcję i w jakiej skali należy rozwijać ich sprzedaż.</u>
+ <u xml:id="u-84.20" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Trzeba podkreślić, że handel ma wykonać swoje zadania w 1966 r. przy bardzo umiarkowanym wzroście zatrudnienia. Będzie to wymagało szybszego rozwijania nowych form handlu, samoobsługi, preselekcji, lepszego wykorzystania powierzchni sklepowej, lepszego dostosowania grafików pracy pracowników do godziny — „szczytu” zakupów itd.</u>
+ <u xml:id="u-84.21" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Wysoka Izbo! Stoimy u progu nowego planu 5-letniego. Jest to moment, który skłania do podsumowania rezultatów kończącej się pięciolatki w zakresie handlu. Trzeba stwierdzić, że w tym okresie nastąpił poważny wzrost czegoś, co nazwałbym infrastrukturą naszego handlu. Powstało nie tylko nowych 11 tys. sklepów, 1.840 zakładów gastronomicznych, nie tylko przybyło w tych zakładach 161 tys. miejsc konsumpcyjnych, co stanowi wzrost o 30%, ale powstało wiele organizacji, zakładów służących bezpośrednio lub pośrednio dla lepszej pracy całego handlu. Powstał na przykład na naszych oczach cały nowy przemysł maszyn i urządzeń handlowych. Dzisiaj ten przemysł, który produkuje szafy chłodnicze, lady chłodnicze, urządzenia dla mechanizacji gastronomii, który produkuje meble sklepowe — zatrudnia 5.500 pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-84.22" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Zostało zorganizowane specjalistyczne Biuro Projektów Handlu, zatrudniające w tej chwili 300 pracowników. Został zorganizowany znany już szeroko ORS, to jest bank dla finansowania zakupów na raty. Zwiększyła się powierzchnia magazynów hurtu o 225 tys. m^2^. Został zorganizowany w pionie Ministerstwa Handlu Wewnętrznego odbiór jakościowy towarów, o czym Obywatele Posłowie dzisiaj wielokrotnie mówili, zatrudniający obecnie 1.520 pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-84.23" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Stworzono w siedmiu województwach własne przedsiębiorstwa remontowo-budowlane i remontowo-montażowe dla remontu obiektów handlowych, a także dla budowy handlowych pawilonów. Przedsiębiorstwa te zatrudniają 3.350 osób.</u>
+ <u xml:id="u-84.24" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">Wydaje się, że handel jest dostatecznie przygotowany do wykonania zadań 1966 roku i nie ma wątpliwości, że potrafi je wykonać.</u>
+ <u xml:id="u-84.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Pozwolę sobie prywatnie sprostować błędny pogląd towarzysza Lesza na temat Łodzi. Łódź już dawno przestała być smutnym miastem i szkoda, że Towarzysz Minister Lesz tego nie dostrzegł. A jeżeli to było powiedziane jako stara nazwa, no to w tym przemówieniu jakoś nie wyszło.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#MinisterHandluWewnetrznegoMieczyslawLesz">To proponuję to skreślić z protokołu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję budżetową obecnie przerwać i wznowić ją na następnym posiedzeniu Sejmu, to jest w dniach 13 i 14 grudnia. Natomiast dziś, po przerwie obiadowej, proponuje przystąpić do rozpatrzenia trzech następnych punktów porządku dziennego, to jest do wysłuchania sprawozdań komisji sejmowych o trzech projektach ustaw, przeprowadzenia dyskusji nad nimi i uchwalenia ich.</u>
+ <u xml:id="u-87.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-87.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 15 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-87.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 35 do godz. 15 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-88.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę (druki nr 6 i 13).</u>
+ <u xml:id="u-88.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Kazimierz Barcikowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Zarówno projekt ustawy, jak i ogólne zasady wynikających stąd decyzji wykonawczych, były szczegółowo rozpatrywane na posiedzeniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego na podstawie materiałów przedstawionych przez Ministerstwo Rolnictwa i wniosków wcześniej powołanej podkomisji. Zasługuje na podkreślenie fakt, że projekt ustawy w tej sprawie był również przedmiotem prac Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego poprzedniej kadencji Sejmu, przy czym poprawki wniesione przez ówczesną Komisję zostały uwzględnione w projekcie rządowym. Jeśli uwzględnić dodatkowo żywe zainteresowanie tą ustawą wśród szerokich kręgów rolników i specjalistów różnych dziedzin — co znalazło wyraz w licznych publikacjach w prasie fachowej i periodycznej, jak również w dyskusjach na spotkaniach poselskich — to można stwierdzić, że przedstawiony pod obrady Sejmu projekt ustawy został wszechstronnie przygotowany i cieszy się poparciem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-89.1" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Jest to całkowicie zrozumiałe, gdyż projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę dotyczy przedsięwzięcia o wielkiej doniosłości dla całego kraju, a dla rolnictwa w szczególności. Bez obawy o przesadę można stwierdzić, że doniosłość tej ustawy odpowiada wadze aktów prawnych, które w swoim czasie dały początek elektryfikacji wsi czy też rozwojowi prac melioracyjnych w rolnictwie. Potrzeba tego aktu prawnego wynika bowiem z przystępowania przez państwo do planowego rozwiązywania problemu wody na wsi, problemu o zasadniczym znaczeniu dla postępu w produkcji hodowlanej i poprawy warunków zdrowotnych ludności. Stopniowe rozwiązywanie tego problemu w miarę narastania środków, jakie na ten cel będzie mogło przeznaczać państwo i ludność wiejska, stanie się niewątpliwie jednym z istotnych czynników rugowania tradycyjnych opóźnień w życiu wsi przez nasycanie jej urządzeniami będącymi wyrazem współczesnej cywilizacji. To właśnie przesądza, że rozpatrywana dzisiaj ustawa zajmie poczesne miejsce wśród licznych aktów prawnych określających etapy wielkich prac, podejmowanych w ludowym państwie polskim na rzecz przyśpieszenia rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-89.2" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Zapotrzebowanie wsi na wodę jest duże i wzrasta wraz z rozwojem hodowli i wprowadzaniem nowoczesnych urządzeń produkcyjnych i cywilizacyjnych. Dosyć powiedzieć, że jedna sztuka bydła potrzebuje dziennie około 60 litrów wody, przy czym niedostatek wody obniża o 15 do 20% efektywność żywienia. Należy także zauważyć, że mechanizacja zaopatrzenia w wodę gospodarki hodowlanej stanowi jeden z najważniejszych czynników wzrostu wydajności pracy w tej gałęzi produkcji rolnej. W gospodarstwach o mniejszej ilości siły roboczej fakt ten ma już obecnie duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-89.3" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Przy szacunkach zużycia wody na potrzeby ludności normę zużycia odpowiadającą 55 litrom dziennie na osobę uważa się za minimalną. W pełni zrozumiałe są wysokie wymagania jakościowe stawiane przez higienistów wodzie, przeznaczonej na zaopatrzenie ludności, gdyż zła woda staje się rozsadnikiem chorób. Bez obfitości łatwo dostępnej wody postęp w zakresie higienizacji wsi może mieć raczej ograniczony charakter. Woda — jak wiadomo powszechnie — stanowi zasadniczy środek ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-89.4" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Istniejące na wsi urządzenia zaopatrywania w wodę nie pokrywają w pełni zapotrzebowania ilościowego rolnictwa i ludności, a jeszcze gorzej przedstawia się jakość wody pobieranej z tych urządzeń. W gospodarstwach chłopskich zasadniczym źródłem wody są studnie indywidualne, z których około 80% znajduje się w niezadowalającym stanie technicznym. Jeśli wyłączyć jednostki gospodarki uspołecznionej, to tylko w 900 wsiach mamy wodociągi publiczne, a w dalszych 13 tysiącach wsi studnie publiczne. Na części terenów wiejskich, gdzie występują warunki hydrogeologiczne powodujące utrudniony dostęp do wody, mamy do czynienia z okresowym bądź nawet trwałym deficytem wody.</u>
+ <u xml:id="u-89.5" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Na terenie 154 powiatów deficyt wody występuje w licznych gospodarstwach z tym, że w 26 powiatach ponad 50% gospodarstw nie posiada wody w swoim obejściu, a w wielu wypadkach gospodarstwa te muszą pobierać wodę z odległych źródeł. W takich województwach, jak lubelskie, krakowskie, kieleckie, gdańskie, rzeszowskie, gospodarstwa bez własnych studni stanowią ponad 40% ogółu gospodarstw. Nie ulega wątpliwości, że w gospodarstwach brak wody na potrzeby hodowli stanowi istotny czynnik ograniczający jej rozwój. Nie pozostaje to również bez wpływu na stan sanitarny tych gospodarstw i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-89.6" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W świetle przytoczonych danych, w pełni zrozumiały staje się ustęp uchwały IV Zjazdu partii o potrzebie zwiększenia nakładów inwestycyjnych na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę. Stanowisko to zyskało pełne poparcie wyborców wiejskich podnoszących na licznych spotkaniach wagę tego problemu. Świadczą o tym wymownie liczne komitety społeczne, jakie powstały na wsi z myślą o realizacji budownictwa wodnego.</u>
+ <u xml:id="u-89.7" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Z przytoczonych danych wynika, że istnieje u nas problem terenów rolniczych o ostrym deficycie wody, co zostało uwzględnione przy opracowaniu projektu omawianej ustawy i wytyczaniu dróg jej realizacji. Należy zauważyć, że dotychczasowe przepisy prawne, wynikające z ustawy z dnia 17 lutego 1960 r. o zaopatrywaniu ludności w wodę, nie stwarzały wystarczających podstaw prawnych, aby w pierwszej kolejności, w sposób planowy rozwiązywać problem deficytu wody na terenach rolniczych, gdzie szczególnie ostro występuje. Wówczas kiedy ustawa ta była przyjmowana byliśmy dopiero u progu wzmożonych inwestycji w rolnictwie, a i sam problem zaopatrywania rolnictwa w wodę nie był w naszych warunkach dość rozpoznany. Możliwości techniczno-ekonomiczne podjęcia szerszych prac w tym zakresie na wsi były wtedy również nader ograniczone.</u>
+ <u xml:id="u-89.8" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Przepisy ustawy z 1960 r. stanowiły, że budowa urządzeń zbiorowego zaopatrywania wsi w wodę następuje z inicjatywy przyszłych użytkowników i ich organizacji i jest realizowana w zasadzie z ich środków przy pomocy państwa. Przepisy o finansowaniu tego budownictwa przewidywały, że zlecenie opracowania dokumentacji następowało dopiero wówczas, gdy zostały zgromadzone udziały rolników, a prezydium powiatowej rady narodowej zatwierdziło plan pokrycia finansowego budowy. Mówiąc najogólniej, przepisy stanowiły, że budowa zbiorowego zaopatrzenia rolnictwa chłopskiego w wodę mogła być realizowana w trybie czynów społecznych. Obok wielu komplikacji organizacyjnych powodowało to w praktyce taki stan rzeczy, że budownictwo to rozwijało się przeważnie we wsiach dysponujących większymi środkami materialnymi, natomiast wsie o słabiej rozwiniętej produkcji, między innymi dlatego, że występują tam trudności z wodą, pozostawały nader często poza zasięgiem tego budownictwa. Jest to jedno ze zjawisk ujawnionych w praktyce, a uzasadniających potrzebę opracowania referowanej ustawy, ustawy wyodrębniającej problemy budownictwa wodnego na wsi i ustalającej zasady prawne przystosowane do specyficznych warunków rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-89.9" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W ostatnich latach państwo podjęło zwiększone wysiłki na rzecz przyśpieszenia rozwoju produkcji rolnej. Przechodzimy do dalszego etapu modernizacji bazy wytwórczej rolnictwa. Niektóre wcześniej podjęte prace, jak na przykład elektryfikacja wsi, wchodzić będą w końcowy etap realizacji, co zmniejszy obciążenie budżetu państwa, zwalniając część środków przeznaczonych na ten cel. Jednocześnie rozwijają się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa rad narodowych i ogniwa organizacyjne, których zadaniem jest realizacja, we współdziałaniu z rolnikami, zamierzeń państwa w zakresie postępu technicznego w rolnictwie. Dotyczy to również pionu organizacyjno-technicznego budownictwa wodnego, co znajduje wyraz w rozwoju przedsiębiorstw — „Wodrolu” i ogniw z nimi współdziałających. Dzięki temu powstają większe, aniżeli lat temu kilka, możliwości rozszerzenia programu prac w zakresie budownictwa wodnego na potrzeby rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-89.10" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Zgodnie z zasadą kompleksowego rozwiązywania zagadnień produkcji rolnej, mieszczącej w sobie stopniowe rozszerzanie swoistych wąskich gardeł tej produkcji, środki inwestycyjne państwa, przeznaczane na ten cel, powinny być użyte w sposób planowy tam, gdzie ich zastosowanie przyniesie nam największe korzyści ekonomiczne, a więc w tym wypadku przede wszystkim na terenach odczuwających ostry deficyt wody.</u>
+ <u xml:id="u-89.11" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Przedstawiona ustawa stanowiąc, że — „zaopatrywanie rolnictwa i wsi w wodę należy do planowej działalności państwa” stwarza możliwości skoncentrowanego użycia środków państwowych przeznaczonych na ten cel zgodnie z pilnymi potrzebami rolnictwa. Wprowadzając zasadę, że na koszty budowy wykłada państwo i dopiero po rozliczeniu budowy następuje obciążenie opłatami użytkowników z tytułu kosztów budowy w części na nich przypadającej, ustawa usprawnia ten tok planowania realizacji i finansowania budowy. Tym samym ustawa ułatwia realizację inwestycji skojarzonych, łączących użytkowników indywidualnych i uspołecznionych, co do tej pory było w praktyce utrudnione przez wymagane wcześniejsze zgromadzenie środków własnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-89.12" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Obok inwestycji z tego zakresu prowadzonych przez państwo, ustawa reguluje ogólne zasady budowy urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę przez kółka rolnicze, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółki wodne i inne zrzeszenia ze środków tych jednostek oraz ze środków ludności, zapewniając im pomoc państwa. Tym samym ustawa pozostawia pole do inicjatywy społecznej we wsiach nie objętych bezpośrednio planem państwowym. Jest rzeczą zrozumiałą, że podjęcie budowy w tym wypadku wymaga zgody prezydium powiatowej rady narodowej. Zarządzenia wykonawcze do ustawy różnicują również zasady odpłatności pomiędzy wsiami objętymi planem państwowym i budującymi urządzenia z własnej inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-89.13" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Projekt ustawy wprowadza klasyfikację urządzeń technicznych zbiorowego zaopatrzenia w wodę, ustalając jednocześnie ogólne zasady pokrycia kosztów ich budowy. Rozróżnia się trzy rodzaje urządzeń:</u>
+ <u xml:id="u-89.14" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">1.Urządzenia podstawowe obejmujące samo ujęcie wody, a więc w ogromnej większości wypadków studnie o odpowiedniej wydajności oraz urządzenia do oczyszczania, uzdatniania i magazynowania wody. Koszty budowy tych urządzeń w wypadku budownictwa objętego planem państwowym według przygotowanego projektu uchwały rządu, pokrywa w całości państwo, natomiast, jeśli budowę realizuje zrzeszenie, udział ludności w kosztach ma wynosić 30%.</u>
+ <u xml:id="u-89.15" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">2.Urządzenia półpodstawowe obejmujące sieć rozprowadzającą wodę i urządzenia do odprowadzania ścieków powstających w wyniku instalacji urządzeń rozprowadzających wodę. Koszty budowy tej części urządzeń, w wypadku budownictwa planowego, pokrywa państwo w 60%, a użytkownicy w 40%. Jeśli budowa realizowana jest przez zrzeszenie, wówczas użytkownicy pokrywają 50% kosztów tej części budowy (według projektu uchwały rządu).</u>
+ <u xml:id="u-89.16" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">3.Urządzenia szczegółowe obejmujące odgałęzienia od zewnętrznej sieci rozprowadzania wody, instalacje wewnętrzne w budynkach oraz instalacje służące do odprowadzania ścieków z tych budynków — jest to więc całość instalacji w gospodarstwie. Koszty tej części budowy będą w całości pokrywane przez właścicieli nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-89.17" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Niezależnie od udziału państwa w kosztach realizacji budowy pokrywa ono pełne koszty dokumentacji projektowo-kosztorysowej, badań hydrogeologicznych i nadzoru inwestycyjnego, w wypadku budów realizowanych przez samo państwo, oraz udziela pomocy finansowej na niezbędne badania lub dostarcza gotową dokumentację wtedy, kiedy budowę realizuje zrzeszenie. Nastąpi również rozszerzenie pomocy instruktażowej, organizacyjnej i kredytowej ze strony państwa, związanej z budową i modernizacją istniejących studni chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-89.18" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Można więc stwierdzić, że ustawa stanowi dalszą konkretyzację jednej z naczelnych zasad polityki rolnej naszego państwa — zasady stopniowej modernizacji rolnictwa poprzez współdziałanie państwa z rolnikami w drodze łączenia środków państwowych ze środkami własnymi ludności. Stanowi to konkretny przykład pomocy państwa dla rolnictwa w procesie jego rekonstrukcji technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-89.19" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wówczas, gdy budowa urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę prowadzona jest przez państwo, na właścicielach nieruchomości korzystających z urządzeń półpodstawowych i szczegółowych ciążyć będzie obowiązek uiszczania opłat odpowiadających części przypadających na nich kosztów budowy. Do wymiaru tych opłat, ich poboru i ściągania w wypadku zalegania z wnoszeniem, ustawa czyni właściwymi odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, przepisy o zobowiązaniach podatkowych i egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych. Ustawa zabezpiecza więc w tym wypadku interesy państwa w zakresie ściągalności zobowiązań, wynikających z realizacji inwestycji. Jednocześnie ustawa zapewnia obronę interesów ludności. Przewiduje odszkodowania za szkody powstałe w trakcie budowy i określa tryb postępowania w tym względzie.</u>
+ <u xml:id="u-89.20" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Decyzję o przyznawaniu odszkodowań i ich wysokości będzie wydawać właściwy organ do spraw rolnych prezydium powiatowej rady narodowej, opierając się na przepisach o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości na rzecz państwa. Ponieważ w trakcie budowy wykonywanej przez państwo może być konieczna pomoc ze strony mieszkańców wsi, ustawa przewiduje możliwość zobowiązania ich do świadczeń osobistych i rzeczowych na ten cel. W praktyce może chodzić o pomoc w robociźnie, w transporcie materiałów budowlanych czy udzielaniu kwater pracownikom przedsiębiorstw budowlanych. Wartość tych świadczeń zaliczać się będzie na poczet opłat za budowę urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-89.21" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Podejmowanie decyzji przez państwo o budowie urządzeń podstawowych, a więc nie pociągających za sobą finansowego udziału mieszkańców, ustawa przekazuje prezydium powiatowej rady narodowej. W praktyce chodzić będzie w tym wypadku o budowę głównie studni głębinowych, które będą wykorzystywane w pierwszym etapie jako studnie publiczne. Natomiast budowa urządzeń półpodstawowych i szczegółowych, a więc wymagająca finansowego udziału mieszkańców, następować będzie w zasadzie na wniosek co najmniej połowy zainteresowanych, zaakceptowany przez prezydium powiatowej rady narodowej. Tylko w wypadkach uzasadnionych gospodarczo prezydium powiatowej rady narodowej może podjąć z urzędu decyzję o budowie urządzeń półpodstawowych. Przepis ten, nie obejmujący budowy urządzeń szczegółowych, wydaje się ze wszech miar uzasadniony, gdyż mogą zaistnieć przypadki, kiedy interes społeczny wymagać będzie zastosowania przymusu w stosunku do jednostek, których aspołeczna postawa może hamować realizację koniecznych na wsi urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-89.22" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Decyzja prezydium powiatowej rady narodowej, wywieszona na okres 14 dni w biurze gromadzkiej rady narodowej, uprawnia wykonawcę do wejścia na grunt poszczególnych właścicieli i do podjęcia czynności objętych ogólnym planem budowy.</u>
+ <u xml:id="u-89.23" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W miarę realizacji założeń niniejszej ustawy będzie się pomnażał majątek społeczny wsi i gromad, majątek służący wszystkim mieszkańcom i wymagający społecznej ochrony oraz utrzymania go w należytym stanie. Urządzenia podstawowe i półpodstawowe, zbudowane przez państwo przy udziale ludności lub przez zrzeszenia, ustawa oddaje pod opiekę prezydiów gromadzkich rad narodowych lub zrzeszeń, które prowadziły budowę. Na tych jednostkach spoczywać będzie obowiązek utrzymania, eksploatacji i konserwacji urządzeń podstawowych i półpodstawowych. Natomiast obowiązek ten w stosunku do urządzeń szczegółowych spoczywać będzie na ich użytkownikach.</u>
+ <u xml:id="u-89.24" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Ustawa wprowadza zasadę opłat za wodę pobieraną z urządzeń służących zbiorowemu zaopatrzeniu wsi w wodę i upoważnia Radę Ministrów do uregulowania w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad i trybu pobierania tych opłat. Przygotowane projekty uchwał Rady Ministrów, według informacji przedstawionych Komisji Rolnictwa, przewidują ustalenie opłat w stosunku do rzeczywistych kosztów utrzymania, eksploatacji i konserwacji urządzeń podstawowych i półpodstawowych oraz podział wynikających stąd obciążeń według faktycznego poboru wody przez użytkowników — gdy zostaną założone wodomierze bądź tam, gdzie wodomierzy nie będzie, według norm zużycia wody ustalonych na podstawie prawa budowlanego. Wymiaru oraz poboru opłat za wodę dokonywać będą gromadzkie rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-89.25" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Według projektu uchwały rządu zwolnienia od opłat za wodę mają obejmować pobór wody wprost z urządzeń podstawowych, a więc ze studni publicznych. Zwolnione od opłat będą również osoby nie zamieszkałe w danej miejscowości, a pobierające dorywczo wodę z, urządzeń półpodstawowych. Nie będzie pobierać się opłat za wodę użytą do gaszenia pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-89.26" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W końcowym rozdziale projekt ustawy stanowi, że — „budowa urządzeń rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy niniejszej podlega wykończeniu w trybie przepisów dotychczasowych”. Uznając prawną i organizacyjną zasadność tego przepisu, na sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwrócono uwagę na konieczność pomocy ze strony Ministerstwa Rolnictwa i organów rad, aby przyśpieszyć ukończenie budów rozpoczętych przed wejściem w życie obecnie rozpatrywanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-89.27" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę rozpatrujemy na progu nowej pięciolatki, w trakcie której zostaną podjęte zwiększone wysiłki na rzecz stopniowego rozwiązywania tego problemu. Dlatego na zakończenie wydaje mi się celowe zatrzymać uwagę Obywateli Posłów nad ogólnymi warunkami realizacji programu w tym względzie w najbliższych latach. Według wstępnych założeń następnego planu 5-letniego przewiduje się, że w ciągu najbliższych 5 lat nakłady inwestycyjne państwa na zaopatrywanie rolnictwa chłopskiego i wsi w wodę wyniosą około 1,5 mld zł, co pozwoli wybudować około 3 tys. nowoczesnych studni i około 200 rozprowadzeń wody. Szacuje się, że poza tym około 300 rozprowadzeń wody zostanie zbudowanych przez zrzeszenia i organizacje rolnicze kosztem około 0,5 mld zł. Szacunkowe nakłady ze środków rolników na budowę studni indywidualnych wyniosą około 2,5 mld zł, co powinno pozwolić zbudować około 200 tys. studni i około 13 tys. zagrodowych rozprowadzeń wody.</u>
+ <u xml:id="u-89.28" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Z przytoczonych danych wynika, że środki państwowe zostaną skierowane w pierwszej kolejności na budownictwo urządzeń podstawowych, głównie studni publicznych, które w przyszłości będą mogły posłużyć jako ujęcia wody do sieci rozprowadzającej. Jak już wcześniej zwracałem uwagę, budownictwo państwowe w latach najbliższych zostanie skoncentrowane na terenach o ostrym deficycie wody. Przy ograniczonych środkach finansowych i materiałowych, jakie w latach najbliższych będą mogły być na ten cel przeznaczone, zasada ta nie może budzić wątpliwości.</u>
+ <u xml:id="u-89.29" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W latach najbliższych realizacja programu wymagać będzie również dalszej rozbudowy specjalistycznych przedsiębiorstw wykonujących prace inwestycyjne w tym zakresie. Rozbudowa obejmie zarówno podległe Ministerstwu Rolnictwa przedsiębiorstwa zaopatrzenia rolnictwa w wodę „Wodrol”, których zjednoczenie spełnia funkcje wiodące i koordynujące w budownictwie urządzeń wodnych dla rolnictwa, jak również przedsiębiorstwa i zakłady tej branży, nadzorowane przez Komitet Drobnej Wytwórczości i inne ogniwa.</u>
+ <u xml:id="u-89.30" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Przewidywane nakłady na rozwój przedsiębiorstw — „Wodrol” wyniosą w tych latach około 380 mln zł, z czego olbrzymią większość planuje się przeznaczyć na zakup sprzętu i organizację baz terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-89.31" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Realizacja programu będzie wymagać poważnego wysiłku od przemysłu dostarczającego niezbędne rury i pompy odpowiadające temu typowi budownictwa wodnego. Nie będą to bynajmniej proste zadania dla przemysłu, gdyż ich wykonanie wymagać będzie prawdopodobnie zmian w profilu produkcyjnym niektórych zakładów. Należy oczekiwać, że wszystkie elementy programu zostaną właściwie zgrane i zadania przypadające na lata najbliższe zostaną wykonane, a zdobyte doświadczenia organizacyjne i produkcyjne posłużą jako punkt wyjścia do prac w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-89.32" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Realizacja programu zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę stawia nowe zadania przed organizacjami rolniczymi i radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-89.33" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Ustawa przekazuje dużo uprawnień radom narodowym, a szczególnie prezydiom powiatowych rad narodowych i gromadzkim radom narodowym. Odpowiada to tendencjom do decentralizacji zarządzania, ale pociąga też za sobą zwiększoną odpowiedzialność rad narodowych za decyzje w sprawach lokalizacji i realizacji budownictwa wodnego, aby ich poczynania w tym względzie zyskiwały poparcie i zrozumienie opinii społecznej wsi. Stanowi to jeden z ważnych warunków określających stopień mobilizacji sił społecznych wsi i środków własnych ludności na rzecz realizacji programu zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-89.34" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy określa ogólne zasady prawne zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę. Ustalenie przepisów szczegółowych przekazuje organom wykonawczym państwa. Ogólny charakter zawartych w ustawie przepisów jest logicznie uzasadniony. Znajdujemy się w początkowej fazie realizacji programu rzeczowego, który przez długie lata wcielany będzie w życie. W tym czasie zmieniać się będą warunki realizacji ustawy i możliwości zarówno państwa, jak i ludności wiejskiej. Wymagać to będzie elastycznego dostosowywania przepisów szczegółowych do zmieniających się warunków. Nie byłoby słuszne, aby każdorazowa zmiana tych przepisów wymagała wnoszenia poprawek do ustawy. Ogólny charakter ustawy czyni zadość wymogowi trwałości zawartych w niej rozstrzygnięć.</u>
+ <u xml:id="u-89.35" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wnosi o przyjęcie przez Sejm projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę w przedłożeniu rządowym (druk sejmowy nr 6) z poprawką Komisji zgłoszoną w druku sejmowym nr 13.</u>
+ <u xml:id="u-89.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Stanisław Krauss.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#PoselKraussStanislaw">Wysoki Sejmie! Stałe postępy w industrializacji i urbanizacji kraju powodują szybki wzrost zapotrzebowania wody zarówno dla celów przemysłowych, jak i zaopatrzenia mieszkańców miast, wsi i osiedli. Zapotrzebowanie to wynoszące w 1960 r. około 5 mld m^3^, szacuje się w 1980 r. na 23 mld m^3^ wody. Woda staje się zatem coraz bardziej cennym i deficytowym surowcem, przy czym w niektórych rejonach deficyt ten odczuwa się poważnie już dzisiaj.</u>
+ <u xml:id="u-91.1" who="#PoselKraussStanislaw">Z drugiej strony te same czynniki, przyczyniające się do wzrostu zapotrzebowania, powodują stałe i szybko rosnące zanieczyszczenie i zatruwanie wód ściekami przemysłowymi i bytowymi, pogarszając bilans wodny i powodując ogromne straty dla całości gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-91.2" who="#PoselKraussStanislaw">Wśród ogółu zasobów naturalnych, woda była i jest surowcem, który ogarnia wszystkie dziedziny życia ludzkiego i wszystkie gałęzie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-91.3" who="#PoselKraussStanislaw">Coraz częściej odczuwają dotkliwy niedobór wody centra wielkiego przemysłu oraz skupiska ludności wiejskiej i miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-91.4" who="#PoselKraussStanislaw">Trudności te wynikają z nierównomiernie rozłożonych w czasie i przestrzeni dyspozycyjnych zasobów wód powierzchniowych i na ogół niewielkich ilości wód podziemnych.</u>
+ <u xml:id="u-91.5" who="#PoselKraussStanislaw">Rolnictwo jest głównym odbiorcą wody i jest w najwyższym stopniu zainteresowane gospodarką wodną, a potrzeby jego stanowią 70% ogólnego zapotrzebowania wody wszystkich działów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-91.6" who="#PoselKraussStanislaw">W województwie lubelskim, podobnie jak w całym kraju, jednym z największych problemów naszych czasów jest regulowanie pod względem ilościowym i jakościowym naturalnego obiegu wody dla celów pitnych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-91.7" who="#PoselKraussStanislaw">W roku 1960 na obszarze województwa lubelskiego na 4.370 osiedli wiejskich, zamieszkałych przez 1.360 tys. mieszkańców były tylko dwie wsie, które posiadały wodociągi z siecią. Podstawowe zasoby wody, z których wieś korzysta, stanowią wody gruntowe, a typowym ujęciem wody są prywatne studnie przyzagrodowe.</u>
+ <u xml:id="u-91.8" who="#PoselKraussStanislaw">Na terenie wsi znajduje się 180 tys. studni gospodarskich, w tym płytkich studni kopanych 170 tys., co stanowi 98%. Stan sanitarny studzien gospodarskich: są to przeważnie studnie bez przykrycia, nieszczelne, kontaktujące się często ze ściekami, przy czym woda w tych studniach stanowi potencjalne źródło zakażeń bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych ludzi i zwierząt na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-91.9" who="#PoselKraussStanislaw">Z ogólnej ilości studzien przyzagrodowych tylko 10% studni posiada wodę zdatną do picia. Studni publicznych istniejących w województwie jest 806, w tym płytkich studni kopanych — 640, co stanowi 79%. Według kryterium oceny techniczno-eksploatacyjnej, dobrych studni publicznych jest około 20%, średnich 20%, złych 10% i bardzo złych 50%. Studnie te są wyeksploatowane, mało wydajne i nieodpowiednio zlokalizowane. Zbudowane w różnych okresach są one wyposażone w ręczne urządzenia pompowe lub kołowroty.</u>
+ <u xml:id="u-91.10" who="#PoselKraussStanislaw">Źródeł naturalnych, z których ludność korzysta istnieje 1.600. Średnio przypada na jedną — wiadomo jak prymitywną — studnię gospodarską 8 mieszkańców, na jedną studnię publiczną 1.700 osób, na jedno źródło naturalne — 862 osoby. Oznacza to, że około 1.220 tys. mieszkańców wsi korzysta z wody nie nadającej się do picia i użytku gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-91.11" who="#PoselKraussStanislaw">W 520 wsiach występuje uciążliwy brak wody z różnych przyczyn, w tym głównie na skutek warunków hydrogeologicznych. Gospodarstwa nie posiadające we własnym obejściu ani wodociągu, ani studni stanowią 38%. Obszary upośledzone pod względem zasobów wód użytkowych obejmują głownio Roztocze, Kotlinę Sandomierską, częściowo wzniesienia Lubartowsko-Chełmskie i niektóre części Wyżyny Lubelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-91.12" who="#PoselKraussStanislaw">Wśród powiatów — do najbardziej odczuwających brak wody należą: Zamość, Biłgoraj, Kraśnik, Krasnystaw i Janów. Dla przykładu należy też podać, że w powiecie Zamość na 220 wsi ponad 100 wsi odczuwa dotkliwy niedobór wody. Ludność tych wsi zmuszona jest czerpać wodę powierzchniową z rzek, stawów i jezior i donosić lub dowozić ze znacznych, często parukilometrowych odległości, co połączone jest z dużymi stratami czasu i energii, która powinna być wykorzystana na podniesienie produkcji rolnej i hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-91.13" who="#PoselKraussStanislaw">Do roku 1964 inwestycje ujęć wodnych dla potrzeb wsi prowadziły dwa resorty — resort gospodarki komunalnej i resort rolnictwa, a w pewnym stopniu również resort oświaty i przemysłu. Ta dwutorowość niejednokrotnie powodowała niedociągnięcia w zakresie koordynacji planów zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Z dniem 1 stycznia 1964 roku resort rolnictwa przejął całokształt spraw dotyczących zaopatrzenia ludności w wodę na terenie gromad.</u>
+ <u xml:id="u-91.14" who="#PoselKraussStanislaw">Jednolity system administracji państwowej w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę pozwoli niewątpliwie na skoordynowanie działalności inwestycyjnej, usprawnienie projektowania, skrócenie cyklu budowy studni i wodociągów na podstawie lepszego zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-91.15" who="#PoselKraussStanislaw">Istniejący stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę obejmuje 3 rodzaje zaopatrzenia:</u>
+ <u xml:id="u-91.16" who="#PoselKraussStanislaw">—system zakładowy obejmujący zaopatrzenie w wodę PGR, POM, zakłady lecznictwa zwierząt, agronomówki, zakłady wytwórcze gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”, szkoły, ośrodki zdrowia itd.</u>
+ <u xml:id="u-91.17" who="#PoselKraussStanislaw">—system zbiorowy, obejmujący zaopatrzenie w wodę ogółu mieszkańców wsi i jednostek gospodarki uspołecznionej w bezpośrednim zasięgu, —system punktowy i indywidualny, zaspokajający potrzeby rolnictwa drobnotowarowego.</u>
+ <u xml:id="u-91.18" who="#PoselKraussStanislaw">W systemie zakładowym — spośród 86 PGR — 36 gospodarstw posiada wodociągi i zaopatruje się w wodę przy pomocy urządzeń mechanicznych, przy czym w latach 1961—1965 wybudowano 32 wodociągi. Na 28 POM — 14 posiada wodociągi, a 2 wodociągi są w budowie. Spośród 78 zakładów lecznictwa zwierząt — 25 posiada studnie wiercone. Na 118 spółdzielni produkcyjnych 1 spółdzielnia w Łazowej ma własny wodociąg, a 30 spółdzielni posiada studnie wiercone.</u>
+ <u xml:id="u-91.19" who="#PoselKraussStanislaw">Pozostałe jednostki zaopatrują się w wodę ze studni kopanych. W latach 1961—1965 resort rolnictwa wybudował łącznie 42 wodociągi zakładowe i 30 studni wierconych kosztem 38 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-91.20" who="#PoselKraussStanislaw">WZGS w tymże okresie dla swoich zakładów produkcyjnych d usługowych wybudowały kosztem 6 mln zł 50 studni wierconych.</u>
+ <u xml:id="u-91.21" who="#PoselKraussStanislaw">Ten postęp w zakresie poprawy zaopatrzenia jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa w wodę jest wyrazem konsekwentnej realizacji zadań planu bieżącego pięciolecia. Jednak środki podjęte dotąd w tej sprawie nie rozwiązują kwestii.</u>
+ <u xml:id="u-91.22" who="#PoselKraussStanislaw">Dla ilustracji braków w tym zakresie może służyć statystyka, z której wynika, że jednostki produkcyjne resortu rolnictwa w województwie lubelskim posiadają łącznie 84 wodociągi, podczas gdy województwo koszalińskie ma ich 634, poznańskie 634, olsztyńskie 620, wrocławskie 543 i woj. zielonogórskie 430.</u>
+ <u xml:id="u-91.23" who="#PoselKraussStanislaw">W zakresie systemu zbiorowego i punktowego następuje także zbyt powolna poprawa zaopatrzenia w wodę, a mianowicie istnieje obecnie 10 wodociągów, z czego 4 wybudowane zostały przez resort gospodarki komunalnej i 6 przez resort rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-91.24" who="#PoselKraussStanislaw">Plan realizacji zadań na rok 1965 obejmuje ogółem 28 urządzeń podstawowych i półpodstawowych dla zaopatrzenia zbiorowego oraz 60 studni i 5 wodociągów dla zaopatrzenia zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-91.25" who="#PoselKraussStanislaw">Wstępne założenia planu na lata 1966—1970 przewidują nakłady na zaopatrzenie zbiorowe i zakładowe 240 mln zł, w tym na zaopatrzenie zakładowe — 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-91.26" who="#PoselKraussStanislaw">Na sumę 240 mln zł złożą się nakłady limitowe państwa w wysokości 150 mln zł. Pozostałe będą pokryte ze środków własnych ludności. Pozwolą one na wybudowanie:</u>
+ <u xml:id="u-91.27" who="#PoselKraussStanislaw">—20 wodociągów zakładowych i 50 wiejskich, —80 studni zakładowych i 110 studni publicznych wierconych.</u>
+ <u xml:id="u-91.28" who="#PoselKraussStanislaw">Program ten, jak widać, nie rozwiąże najpilniejszych potrzeb województwa. Pokryjemy w zasadzie potrzeby województwa w gospodarstwach państwowych i jednostkach takich jak POM, szkoły rolnicze, lecznice weterynaryjne.</u>
+ <u xml:id="u-91.29" who="#PoselKraussStanislaw">Po wykonaniu 50 wodociągów i 110 studni publicznych dla wsi, nadal 270 wsi odczuwać będzie niedobór wody, który częściowo złagodzony zostanie pomocą kredytową i materiałowa państwa na budowę ujęć punktowych dla rolników indywidualnych. W związku z tym należałoby ująć w odpowiednich opracowaniach przewidujących docelowe i kompleksowe rozwiązanie problemu zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę, uwzględniając różne rozwiązania techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-91.30" who="#PoselKraussStanislaw">Mając to na uwadze, w woj. lubelskim poczyniono wysiłki organizacyjne nad opracowaniem takiego programu, który przewidywałby różnorodne kompleksowe rozwiązania na przykładzie powiatu zamojskiego.</u>
+ <u xml:id="u-91.31" who="#PoselKraussStanislaw">Położenie geograficzne oraz trudny układ hydrogeologiczny, występujący głównie na obszarze Roztocza na głębokościach warstw wodonośnych do 90 m oraz różnorodność przewidywanych rozwiązań technicznych, w pełni przemawiają za podjęciem programu kompleksowego zaopatrzenia w wodę tych wsi powiatu zamojskiego, które odczuwają jej brak.</u>
+ <u xml:id="u-91.32" who="#PoselKraussStanislaw">Układ architektoniczno-budowlany niektórych wsi pozwala na zastosowanie różnorodnych rozwiązań technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-91.33" who="#PoselKraussStanislaw">Przygotowany program docelowego rozwiązania problemu zaopatrzenia w wodę przewiduje wykonanie w latach 1966—1970 na terenie powiatu zamojskiego 70 studni publicznych i 20 wodociągów.</u>
+ <u xml:id="u-91.34" who="#PoselKraussStanislaw">Powiat zamojski znany powszechnie w całym kraju z historii ruchu robotniczego oraz ogromnych prześladowań w okresie okupacji, które spowodowały olbrzymie wyniszczenie ludności i ruinę materialną powiatu — w pełni zasługuje na poparcie tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-91.35" who="#PoselKraussStanislaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę na terenie woj. lubelskiego i propozycje rozwiązań szczegółowych opartych na wstępnych opracowaniach, powszechne zainteresowanie tym żywotnym problemem ludności, wskazują, że uchwalenie ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę jest jak najbardziej aktualne, pilne i w pełni uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-91.36" who="#PoselKraussStanislaw">Ustawa stawia przed nami bardzo trudne zadanie w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę. Wieś polska odznacza się specyficznym układem architektoniczno-budowlanym, różnorodnością stosunków własnościowych i kierunków produkcji rolnej, a w rezultacie wymaga jak najbardziej przemyślanych decyzji przy lokalizacji ujęć wody dla jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa, wsi oraz dla gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-91.37" who="#PoselKraussStanislaw">We wsiach zwartych i rozwojowych należy lokalizować urządzenia podstawowe i półpodstawowe o charakterze publicznym. Lokalizację ujęć punktowych należy kierować tam, gdzie zgodnie z planami osiedleńczo-rolnymi i planami zagospodarowania przestrzennego przewiduje się, że rozwój wsi będzie zanikowy, a w chwili obecnej wieś ta odczuwa dotkliwy brak wody, który ogranicza produkcję rolna. Dotyczy to przede wszystkim kolonii, przysiółków i wsi rozproszonych. Przepisy wykonawcze powinny uregulować to zagadnienie i przewidzieć budowę w zanikowych wsiach ujęć indywidualnych względnie wspólnych ujęć przez sąsiadujących ze sobą rolników. Przepisy wykonawcze powinny sprecyzować możliwie jak najtrafniej działalność inwestycyjną w systemie indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-91.38" who="#PoselKraussStanislaw">Wiemy, że możliwości inwestycyjne państwa nie pozwalają na pełne wyposażenie wsi w urządzenia wodociągowe w najbliższym okresie czasu. Dlatego też jako podstawowy kierunek inwestowania ustawa przyjmuje budowę studni publicznych i zakładowych. Musimy jednak mieć na uwadze, że budowa ujęć wodnych jest bardzo kosztowna i obliczona na użytkowanie co najmniej przez kilkadziesiąt lat.</u>
+ <u xml:id="u-91.39" who="#PoselKraussStanislaw">Dlatego też budowę urządzeń podstawowych jako studni publicznych — należy lokalizować i projektować pod kątem wykorzystania ich do zasilania wodociągów w okresie późniejszym. W ten sposób unikniemy w przyszłości niepotrzebnych wydatków na budowę nowych ujęć wody bądź rekonstrukcję istniejących w celu technicznego przystosowania ich do zasilania wodociągów.</u>
+ <u xml:id="u-91.40" who="#PoselKraussStanislaw">Ustawa wymaga wielu poczynań organizacyjnych w dziedzinie wykonawstwa i zaopatrzenia materiałowego. Inwestycje ujęć wodnych z konieczności muszą być rozproszone w terenie i nie można ich upodabniać do melioracji, które wykonuje się na ściśle określonym obszarze.</u>
+ <u xml:id="u-91.41" who="#PoselKraussStanislaw">W parze z tym zachodzi nieodzowna konieczność dokonania radykalnej zmiany w dziedzinie zaopatrzenia materiałowego, zwłaszcza dla rolników indywidualnych, na budowę własnych ujęć punktowych. W tym wypadku problem ten może rozwiązać nasz przemysł zarówno centralny, jak i terenowy, który na podstawie dokumentacji typowej powinien podjąć produkcję seryjną materiałów i urządzeń niezbędnych do budowy studni wierconych.</u>
+ <u xml:id="u-91.42" who="#PoselKraussStanislaw">Następny problem, to usprawnienie projektowania studni i wodociągów na wsi. Obecny system projektowania nie odpowiada wymogom, jakie stawia ustawa, dlatego iż zakłada on indywidualne rozwiązanie techniczne dla każdej studni.</u>
+ <u xml:id="u-91.43" who="#PoselKraussStanislaw">Nieodzowną więc rzeczą będzie wprowadzenie standaryzacji projektów urządzeń podstawowych dla studni i wodociągów wiejskich. Należy też rozważyć możliwości wprowadzenia projektów typowych i powtarzalnych dla ujęć punktowych budowanych dla rolników indywidualnych i jednostek produkcyjnych resortu rolnictwa. Projekty takie można by opracować na podstawie wyników badań głębokości pokładów wód podziemnych w danym rejonie, a także na podstawie inwentaryzacji ujęć kopanych. Wiąże się to również z dostosowaniem przepisów wykonawczych prawa budowlanego do wymogów ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Przepisy te powinny wprowadzić projekty typowe budynków mieszkalnych i inwentarskich na wsi z uwzględnieniem instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej.</u>
+ <u xml:id="u-91.44" who="#PoselKraussStanislaw">Zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę jest jednym z zasadniczych elementów mechanizacji rolnictwa. Uregulowanie sprawy instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej na podstawie typizacji projektów przyśpieszy proces mechanizacji rolnictwa. Obecnie rolnik musi chodzić do projektanta, prosić go o wykonanie projektu instalacji wewnętrznej sieci wodociągowej, ponosić często wygórowane koszty, gdyż typowy projekt, według którego wybudował mieszkanie lub oborę — instalacji takiej nie przewiduje.</u>
+ <u xml:id="u-91.45" who="#PoselKraussStanislaw">Wszystkie wymienione kwestie należy unormować w przepisach wykonawczych do ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę. Przepisy wykonawcze powinny też ustanowić jednolite zasady konserwacji i eksploatacji urządzeń studziennych i wodociągowych w systemie zbiorowym i zakładowym. W szczególności powinny unormować sprawę obsługi technicznej, planowania nakładów na remonty i konserwację, szkolenia konserwatorów i rozwój zakładów usługowych, zajmujących się naprawą studni i wodociągów na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-91.46" who="#PoselKraussStanislaw">Kończąc pragnę zaznaczyć, że jako członek Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będę głosował za ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-91.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Maj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#PoselMajFranciszek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Stan zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę jest obecnie niezadowalający. Niektóre rejony kraju odczuwają dotkliwie brak wody. Potrzeby na tym odcinku trzeba rozwiązywać w szybszym niż dotychczas tempie, ponieważ rozwój kopalnictwa i przemysłu powoduje w wielu rejonach kraju zakłócenia w gospodarce wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-93.1" who="#PoselMajFranciszek">Woda w poważnym stopniu wpływa na warunki bytu ludności wiejskiej, poza tym stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, a ilość i jakość tej wody wpływa w poważnym stopniu na zdrowotność połowy ludności kraju, na poziom kulturalny i sanitarny wsi, a w produkcji rolnej na przyrost roślin, przyrost wagi inwentarza żywego, mleczności krów itp.</u>
+ <u xml:id="u-93.2" who="#PoselMajFranciszek">Jestem przekonany, że nowy akt prawny, jakim wkrótce stanie się projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — przyśpieszy w poważnym stopniu poprawę na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-93.3" who="#PoselMajFranciszek">Zdaję sobie sprawę, że odrobienie zaniedbania na tym odcinku nie jest możliwe w ciągu jednego czy nawet dwóch planów 5-letnich — chyba nawet w ciągu jednego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-93.4" who="#PoselMajFranciszek">Wytyczne do planu 5-letniego na lata 1966—1970 przewidują następujące podstawowe kierunki rozwoju urządzeń:</u>
+ <u xml:id="u-93.5" who="#PoselMajFranciszek">—wykonanie podstawowych urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę na terenach najbardziej deficytowych, —doprowadzenie do poprawy stanu technicznego i sanitarnego istniejących już urządzeń zaopatrywania w wodę, — wyposażenie państwowych gospodarstw rolnych w urządzenia poboru wody.</u>
+ <u xml:id="u-93.6" who="#PoselMajFranciszek">W obecnych warunkach założenia planu 5-letniego na lata 1966—1970 należy uznać za słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-93.7" who="#PoselMajFranciszek">Projekt ustawy wprowadza określony system odpłatności: częściowej do 40% za urządzenia półpodstawowe i 100% za urządzenia szczegółowe po wykonaniu inwestycji, to znaczy, że zmienia dotychczasowy system finansowania budowy wodociągów stosowany dotychczas przez resort gospodarki komunalnej, stosownie do którego ludność musiała zebrać najpierw środki potrzebne na ten cel, i dopiero wówczas przystępować do czynności związanych z budową wodociągu. W tej sytuacji w wielu wypadkach budowano wodociągi tam, gdzie ludność była w stanie zebrać potrzebne środki, a nie tam, gdzie wodociągi najbardziej były potrzebne. Projekt ustawy i założenia planu 5-letniego przychodzą w pierwszej kolejności z pomocą terenom, odczuwającym dotkliwy brak wody.</u>
+ <u xml:id="u-93.8" who="#PoselMajFranciszek">Największym problemem w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę jest sprawa jej jakości. Według oceny instytutów naukowych i stacji sanitarno-epidemiologicznych około 90% studni chłopskich posiada wodę złą i zanieczyszczoną, nie nadającą się do celów pitnych zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-93.9" who="#PoselMajFranciszek">W związku z tym niezbędne jest opracowanie specjalnego programu poprawy jakości wody w studniach indywidualnych, uwzględniającego dezynfekcję studni oraz szerszego zastosowania mechanicznego poboru wody, które zabezpieczy studnie przed zanieczyszczeniem z zewnątrz.</u>
+ <u xml:id="u-93.10" who="#PoselMajFranciszek">Dlatego też projekt ustawy w art. 11 przewiduje, że: — „Państwo zapewnia pomoc organizacyjną, materiałową, techniczną i finansową przy budowie studzien oraz innych urządzeń indywidualnego zaopatrywania W wodę w gospodarstwach rolnych oraz w zabudowaniach i działkach przyzagrodowych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych” — i że Rada Ministrów określi zakres i zasady pomocy państwa przy budowie tych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-93.11" who="#PoselMajFranciszek">Brak jest dotychczas w Polsce planowego działania w tej dziedzinie — chodzi o projektowanie produkcji sprzętu i wykonawstwa. Można już jednak mówić o pewnych krokach w tej dziedzinie. Zjednoczenie zaopatrzenia rolnictwa w wodę dokonało pierwszych prac w zakresie modelowych rozwiązań wraz z obliczeniem kosztów budowy i eksploatacji — takie rozwiązania przewidziano cztery: studnię gospodarczą jednoczerpalną i wieloczerpalną, studnię gospodarczą z rozprowadzeniem wody oraz studnię gospodarczą z rozprowadzeniem wody do kilku budynków czy kilku gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-93.12" who="#PoselMajFranciszek">Mechanizacja urządzeń zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę jest składowym i wyjściowym elementem mechanizacji rolnictwa. Rozwiązania techniczne zaopatrzenia w wodę i ilość zużywanej wody — są podstawowym miernikiem standardu życia ludności rolniczej w kierunku zmniejszenia różnicy w standardzie życia między miastem a wsią.</u>
+ <u xml:id="u-93.13" who="#PoselMajFranciszek">Na wybudowanie wodociągów we wszystkich wsiach i doprowadzenie wody do gospodarstw potrzeba kilkudziesięciu lat, ponieważ są to inwestycje wymagające dużych nakładów finansowych i materiałowych oraz dużego potencjału w zakresie wykonawstwa. Dlatego należy dążyć do tego, żeby przemysł obok zwiększenia produkcji materiałów do budowy wodociągów — a potrzeby te według programu perspektywicznego wzrastają w porównaniu do obecnego poziomu wykonawstwa kilkakrotnie — zwiększył również produkcję materiałów i urządzeń do indywidualnego mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody. W województwie bydgoskim dotychczas brak jest dostatecznej ilości rur o odpowiednich przekrojach — brak jest również dostatecznej ilości pomp ręcznych do studni.</u>
+ <u xml:id="u-93.14" who="#PoselMajFranciszek">Urządzenia do mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody to nie tylko ulżenie w pracy ludności pracującej w rolnictwie, ale również poprawa stanu zdrowotnego tej ludności, to umożliwienie służbie zdrowia oddziaływania profilaktycznego.</u>
+ <u xml:id="u-93.15" who="#PoselMajFranciszek">Pożyteczne byłoby zorganizowanie przy inspektoratach zaopatrzenia rolnictwa w wodę wojewódzkich i powiatowych rad narodowych — punktów informacyjnych, gdzie rolnik noszący się z zamiarem budowy studni mógłby uzyskać niezbędne informacje prawne, organizacyjne i techniczne, związane z inwestycją wodną.</u>
+ <u xml:id="u-93.16" who="#PoselMajFranciszek">Decydującym czynnikiem przy budowie urządzeń mechanicznego poboru i rozprowadzenia wody — w indywidualnych gospodarstwach będzie zaopatrzenie materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-93.17" who="#PoselMajFranciszek">Trzeba zaopatrzyć rynek w urządzenia techniczne, jak pompy, hydrofory, rury i inne materiały instalacyjne oraz sanitarne dla umożliwienia ludności unowocześnienia studzien, z jakich dziś korzysta, podjąć produkcję środków oczyszczających wodę dla podniesienia jej jakości, rozszerzyć wykonawstwo przedsiębiorstw i zwiększyć kadrę rzemieślniczą, wykonującą roboty studzienno-wodociągowe.</u>
+ <u xml:id="u-93.18" who="#PoselMajFranciszek">Pomyślnie wykonywany jest plan melioracji rolnych, dobiega również końca plan elektryfikacji rolnictwa. Realizacja zamierzeń programowego, planowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę — na pewno będzie trudniejsza i droższa od elektryfikacji rolnictwa. W realizacji tych zamierzeń w dużym stopniu pomoże uchwalona dzisiaj ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-93.19" who="#PoselMajFranciszek">Śmiały program w tym zakresie przy połączeniu poczynań rządu dotyczących zabezpieczenia środków finansowych z wysiłkiem wielomilionowej rzeszy rolników, spółdzielców i załóg PGR, jeśli realizowana będzie konsekwentnie, przyczyni się do podniesienia zdrowotności ludności wiejskiej, odciąży od pracochłonnych czynności wyciągania i dźwigania wody i przyczyni się do podniesienia produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-93.20" who="#PoselMajFranciszek">I dlatego ja, jak również Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, będziemy głosować za ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-93.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-94">
+ <u xml:id="u-94.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Florian Pierański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-95">
+ <u xml:id="u-95.0" who="#PoselPieranskiFlorian">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Wiele zasadniczych aspektów projektu ustawy wyczerpali moi przedmówcy. Ja pragnę natomiast rzucić pewne światło na rodzącą się ustawę od strony całości gospodarki wodnej w kraju. Nazbyt często mamy złudzenia, że należymy do krajów zasobnych w wodę. Tak jednak nie jest. Dzisiaj na przykład, gdy roczne zapasy brutto na jednego mieszkańca we Francji wynoszą 3 tys. m^3^, w Związku Radzieckim 11 tys. m^3^, przeciętna światowa na jednego mieszkańca wynosi 12 tys. m^3^, to u nas według obliczeń naszych naukowców — na jednego mieszkańca przypada tylko 1.900 m^3 ^wody. Słuszna więc jest teza, że woda jest u nas surowcem deficytowym.</u>
+ <u xml:id="u-95.1" who="#PoselPieranskiFlorian">Sytuację naszą pogarsza również fakt nierównomiernego rozłożenia zasobów w kraju. Bo gdy na przykład rejon północny, południowy, Podkarpacie, Sudety mają pokryte potrzeby z własnych zasobów, mogą wodę magazynować i przerzucać do innych rejonów naszego kraju, to sam środek Polski, a więc Nizina Podlasko-Mazowiecka, Nizina Kujawsko-Wielkopolska, wododziały Wisły i Odry — należą do okręgów deficytowych w wodę. A przecież zdajemy sobie sprawę, że tam właśnie leży nasz wielki przemysł górnośląski, przemysł Łodzi, Częstochowy, tam rozwija się dynamicznie okręg Konina, Koła i Turka. Ten Lewiatan pożera na sekundę 100 m^3^ wody. Niedługo, bo za lat 15 oblicza się, że sam COP będzie pobierał na sekundę 700 m^3^ wody. Jak obliczają, jest to mniej więcej tyle, ile przepływa na sekundę w ujściu Wisły.</u>
+ <u xml:id="u-95.2" who="#PoselPieranskiFlorian">To zapotrzebowanie na wodę wzrasta gwałtownie, bo na przykład, gdy w roku 1960 zużyto szacunkowo, o czym mówił prof. Krauss, około 5 mld m^3^ wody, to już w 1975 roku sam przemysł będzie zużytkowywał około 4 mld m^3 ^wody, a potrzeby bytowe i gospodarcze ludności oblicza się na 1.140 mln m^3^, jest także już obliczone zapotrzebowanie wsi, które wyniesie około 670 mln m^3^ wody.</u>
+ <u xml:id="u-95.3" who="#PoselPieranskiFlorian">Jak z tego wynika, największym dotychczas udziałowcem był — co jest zrozumiałe — przemysł. Ustawa, którą rozpatrujemy, powoduje, że baczniejszą zwrócimy uwagę na wieś, na jej mieszkańców, na ten dział, który należał raczej do małego udziałowca, gdyż udział wsi wynosił 11%.</u>
+ <u xml:id="u-95.4" who="#PoselPieranskiFlorian">Wieś nasza dotąd obywała się, jak tu mówiono, zaledwie 500 mln m^3^ wody, ale w tej chwili obliczenia wykazują, że dla ludności w 1970 r. będzie potrzeba 147 mln m^3^ wody, dla inwentarza 580 mln m^3^ wody, czyli po prostu przez 5 lat wzrosły potrzeby z 500 mln do 727 mln m^3^ wody. Tego nie mogą zaspokoić aktualne źródła wody na wsiach. Jest ich mało — 500 tys. studni prywatnych czy 21 tys. studni o charakterze publicznym. O stanie tych studni mówili dziś zresztą już moi przedmówcy. Większość tych studni, jak wiemy, są to studnie, niestety, płytkie i wysychające w okresie suszy. Ludność musi korzystać z sadzawek, ze stawów pełnych pasożytów i bakterii. Projektowana ustawa ma więc niewątpliwie głębokie aspekty sanitarne.</u>
+ <u xml:id="u-95.5" who="#PoselPieranskiFlorian">Toczymy obecnie na przykład zwycięską, skuteczną walkę z gruźlicą zwierząt, o czym była mowa przed południem w debacie nad planem i budżetem. Sukcesy służby weterynaryjnej, zootechnicznej na tym odcinku mogą ulec zachwianiu właśnie z braku tego najważniejszego ogniwa, jakim jest dobra woda pitna. Niejednokrotnie bowiem sprawdzaliśmy, że źródłem zakażenia, często całej wsi, była zła jakość wody z wiejskiej, małej sadzawki.</u>
+ <u xml:id="u-95.6" who="#PoselPieranskiFlorian">Na pewno musi nas zastanawiać, jako posłów, jak wygląda rachunek ekonomiczny tych naszych projektowanych inwestycji wodnych. Dążymy wszelkimi drogami do intensyfikacji naszego rolnictwa. Wzrasta liczba ludności kraju, rosną nasze wymagania z dnia na dzień, a przecież ziemi u nas nie przybywa. Dziś na każdego z nas wypada jeszcze 0,7 ha, w Związku Radzieckim i USA — 2,3 ha, a więc wniosek konkretny jest tylko jeden, ten który państwo wybrało — intensyfikacja rolnictwa w każdym dziale, a więc i w produkcji zwierzęcej. Nie może być jednak intensyfikacji produkcji zwierzęcej bez dostatecznej ilości wody. Sprawozdawca, jak i moi przedmówcy stwierdzili już, że brak wody, to spadek produkcji o 10—20%.</u>
+ <u xml:id="u-95.7" who="#PoselPieranskiFlorian">Jako lekarz weterynarii pracowałem w takich wsiach, gdzie w czasie suszy strata w mleku wynosiła 30%. Można było obliczyć w jednej małej wsi, gdzie było 100 krów, że straty w ciągu 100 dni wyniosły 30 tys. litrów mleka i w przeliczeniu na pieniądze — 100 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-95.8" who="#PoselPieranskiFlorian">Można tu więc od razu śmiało postawić tezę na tym małym tylko odcinku, że inwestycje na studnie głębinowe czy wodociągi rentują się właściwie natychmiast po wybudowaniu, przez wzrost produkcji zwierzęcej, chociaż na pewno nie mniejsze, ale wielokrotnie większe są wartości niewymierne, te wartości, które leżą w poprawie warunków bytowych ludności. I w tym tkwi chyba głęboki sens tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-95.9" who="#PoselPieranskiFlorian">Chciałbym podkreślić jeszcze prócz tych aspektów społecznych czy ekonomicznych, sanitarnych, także i aspekt polityczny, bo przecież ta ustawa, która będzie za chwilę uchwalona, jest na pewno dowodem wzrastającej zamożności kraju, który może sobie już w tej chwili pozwolić na miliardowe inwestycje w celu — jak mówi ustawa na wstępie — poprawy warunków bytowych ludności. Jest to też przecież dowodem jakiejś długofalowej akcji w celu podniesienia ilości i jakości produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-95.10" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Zabieram głos, jako członek Stronnictwa Demokratycznego w sprawie dotyczącej rzekomo tylko wsi. My jednak uważamy i reprezentujemy pogląd, że sprawy wsi są sprawami miasta. Nie ma już dziś wśród nas reprezentantów dawnej maksymy mieszczańskiej — niech sobie woda wyschnie w górach, byle ciekła w miejskich rurach. Zdajemy sobie doskonale sprawę, jak wieś i miasto są ze sobą związane, dlatego rozumiemy wagę i wszelkie aspekty tej rodzącej się ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-95.11" who="#PoselPieranskiFlorian">Chciałbym przy końcu zwrócić uwagę na pewne niepokoje i złożyć kilka wniosków. Mianowicie chciałbym zwrócić uwagę na brak wykwalifikowanych pracowników w dziale wodno-kanalizacyjnym, co może ujemnie wpływać na realizację tej ustawy. Jak stwierdzono tu, brak jest tak zwanych studniarzy, techników, również niewielu jest absolwentów tak zwanej inżynierii komunalnej, na skutek słabej przepustowości odpowiednich pracowni. Sądzę, że trzeba by to zagadnienie jeszcze raz przeanalizować i zaplanować przyrost fachowców w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-95.12" who="#PoselPieranskiFlorian">Następnie — moim zdaniem — należy wzmóc wysiłki, by istniejące ujęcia wody na terenach wiejskich dokładniej zinwentaryzować i poprawiać w dalszym ciągu ich stan sanitarny. Na przykład w roku 1964 skontrolowano według informacji Ministerstwa Zdrowia 5.500 studzien. Dobrych studzien było tylko 33%, a takich, które doprowadzono do stanu używalności było tylko 8%. Skwitować musimy uznaniem na pewno wielkie wysiłki służby sanitarno-epidemiologicznej, ale postulujemy dalsze wzmocnienie akcji higienizacji wsi. O tym też mówili moi przedmówcy. Na pewno trzeba poprzeć postulaty moich przedmówców, żeby zabezpieczyć pełną produkcję materiałów wodno-kanalizacyjnych, hydroforów. Kto wie czy tutaj nie mogła by pomóc w tym zakresie drobna wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-95.13" who="#PoselPieranskiFlorian">Obywatele Posłowie! Ustawa, którą wszyscy gorąco popieramy, ma na pewno na celu poprawę gospodarki wodnej jako całości i dlatego śmiem postawić tezę, że chyba czas na to, by gospodarka wodna była uznana jako podstawa, na której dopiero może się rozwijać cała gospodarka narodowa. Sądzę, że należałoby przyjąć prawo pierwszeństwa dla inwestycji wynikających z tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-95.14" who="#PoselPieranskiFlorian">Kończąc swoje wystąpienie w dyskusji stwierdzam, że cały Klub Poselski Stronnic twa Demokratycznego poprze projektowaną ustawę, uważamy ją bowiem za nowy kamień milowy na drodze do poprawy bytu ludności, a ustawa ta jest ponadto jeszcze jednym dowodem troski państwa ludowego o gospodarstwa rolne, które są warsztatami produkcyjnymi, produkującymi żywność dla całego naszego narodu, dla ludności wsi i naszych miast.</u>
+ <u xml:id="u-95.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-96">
+ <u xml:id="u-96.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisław Juzków.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-97">
+ <u xml:id="u-97.0" who="#PoselJuzkowBronislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i Wsi w wodę — pragnę zwrócić uwagę Obywateli Posłów na następujące zagadnienia:</u>
+ <u xml:id="u-97.1" who="#PoselJuzkowBronislaw">1.Wpływ wody na wzrost produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-97.2" who="#PoselJuzkowBronislaw">2.Woda a zdrowotność zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-97.3" who="#PoselJuzkowBronislaw">3.Koordynacja prac w tej dziedzinie przez organy władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-97.4" who="#PoselJuzkowBronislaw">Woda staje się w coraz większym stopniu surowcem deficytowym, to chyba nie ulega najmniejszej wątpliwości i jest jednym z bardzo ważnych problemów w życiu naszego kraju. Brak odpowiedniej ilości i jakości wody w żywieniu zwierząt wpływa na wydajność mleka od jednej krowy oraz wpływa na przyrost tucznika czy bukata. Aby nie być gołosłownym, posłużę się danymi, na podstawie których oprę swoje stwierdzenie.</u>
+ <u xml:id="u-97.5" who="#PoselJuzkowBronislaw">W Państwowym Gospodarstwie Rolnym Leszczenica uległa awarii pompa, dostarczająca wodę do obór. Latem, dopóki była możliwość pojenia bydła wodą, dostarczaną ze studni bądź z małego strumyka, to udój wynosił 759 litrów mleka dziennie. Na skutek awarii bydło zaczęto poić wodą ściekową, znajdującą się w bajorku obok gospodarstwa. W przeciągu jednego miesiąca spadł udój mleka do 475 litrów dziennie. Zaobserwowałem to zjawisko i poleciłem dowozić wodę z oddalonego jeziora, choć i ta nie wystarczała na pokrycie pełnego zapotrzebowania wody przez bydło — wtedy nastąpił wzrost udoju mleka do 684 litrów.</u>
+ <u xml:id="u-97.6" who="#PoselJuzkowBronislaw">We wsi Domisław, kiedy zepsuła się studnia, zaczęto poić bydło wodą ściekową, znajdującą się w rowach. Dostawa mleka do mleczarni spadła o 540 litrów. Po wybudowaniu w tej wsi wodociągu w czynie społecznym, nastąpił wzrost dostaw mleka do mleczarni o 820 litrów.</u>
+ <u xml:id="u-97.7" who="#PoselJuzkowBronislaw">W pierwszym i drugim wypadku mleko poddano próbie reduktarzowej — badaniu bakteriologicznemu, nie wytrzymało ono wymaganego parametru i zaliczone zostało do klasy — „B”, co w konsekwencji powoduje, że producent otrzymuje niższą cenę za 1 litr mleka — a to już jest zagadnienie opłacalności prowadzenia hodowli krów. Wydaje mi się, że i to może być również jedną z przyczyn spadku pogłowia krów w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-97.8" who="#PoselJuzkowBronislaw">W tuczami mokrego żywienia w PGR Gockowo na skutek braku odpowiedniej ilości wody dzienne przyrosty wagi spadły z 472 na 391 gramów dziennie. Wodę dowożono przez parę miesięcy, na skutek tego gospodarstwo poniosło straty w granicach 250 tys. zł, gdyż koszt produkcji 1 kg mięsa wahał się w granicach 26 zł. Po naprawieniu pompy i dostawie wody — „do syta”, przyrosty wzrosły do 502 gramów dziennie — a to już jest granica opłacalności tuczu.</u>
+ <u xml:id="u-97.9" who="#PoselJuzkowBronislaw">To samo zastosowano przy suchym żywieniu. Również i tu woda odgrywa rolę w opłacalności produkcji. Zjawiska takie występują również u rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-97.10" who="#PoselJuzkowBronislaw">Dla przykładu — w powiecie Bytów we wsi Rykowo, kiedy wodę dowożono z odległego jeziora, produkcja mleka od 1 krowy była niższa o 20%. Po zbudowaniu wodociągu nastąpił wzrost produkcji mleka. I sami rolnicy mówią, że koszt włożony w wybudowanie wodociągu szybko się im zwróci.</u>
+ <u xml:id="u-97.11" who="#PoselJuzkowBronislaw">Dowóz wody dla inwentarza jest uciążliwy nawet latem. Nie mówię już o okresie zimy. Inwentarz niedopojony — rzecz zrozumiała — powoduje spadek produkcji. Jest taka prosta zasada — jeżeli hodowca ma dobre siano i ma dostateczną ilość wody, to sprawa hodowli bydła jest prawie zagadnieniem rozwiązanym.</u>
+ <u xml:id="u-97.12" who="#PoselJuzkowBronislaw">Jak wspomniałem, mleko od krów pojonych wodą ściekową z rowów i wodami zanieczyszczonymi przez ścieki z zakładów przemysłowych nie wytrzymuje próby reduktarzowej — zakażenia bakteriologicznego. To zjawisko występuje jeszcze w niektórych państwowych gospodarstwach rolnych i w zagrodach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-97.13" who="#PoselJuzkowBronislaw">Niepokojącym zjawiskiem są przypadki białaczki zwierzęcej. Jest to problem sanitarny i ekonomiczny. Z przeprowadzonych badań nad białaczką u zwierząt wynika, że zjawisko to nabiera coraz większej aktualności i znaczenia i staje się problemem, ponieważ schorzenia białaczkowe mogą stać się przyczyną bardzo poważnych następstw w hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-97.14" who="#PoselJuzkowBronislaw">Jedną z wielu przyczyn powodującą białaczkę u bydła, jest pojenie bydła wodą ściekową oraz wodami zanieczyszczonymi przez ścieki z zakładów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-97.15" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wydaje mi się, że mięso pochodzące z ubitych sztuk, u których stwierdzono schorzenia białaczkowe, powinno być poddane ostrym rygorom przy badaniu. Jak dotąd, Obywatele Posłowie, nie mogłem nigdzie znaleźć przepisów regulujących ocenę mięsa, które pochodzi z bydła chorego na białaczkę. Jeżeli nie ma takich przepisów — to proszę zainteresowane czynniki rządowe o wydanie ich. Mleko, które nie wytrzymuje próby reduktarzowej — zakażenia bakteriologicznego, powinno mieć również określone przeznaczenie. Należałoby także określić kompetencje służby weterynaryjnej czy też nadzoru sanitarnego nad mleczarniami, gdyż i to nie jest uregulowane.</u>
+ <u xml:id="u-97.16" who="#PoselJuzkowBronislaw">Nasuwa się więc pytanie czy nie jest czas, aby już pomyśleć nad opracowaniem projektu ustawy czy przepisów żywnościowych, które regulowałyby dopuszczenie na rynek artykułów żywnościowych, określające ich wymagania sanitarne i jakościowe. To co powiedziałem, ma ścisły związek z dobrą wodą.</u>
+ <u xml:id="u-97.17" who="#PoselJuzkowBronislaw">Bardzo dobrze się stało, że Sejm dzisiaj dyskutuje nad projektem ustawy, która konkretnie precyzuje, kto jest koordynatorem wszystkich poczynań inwestycyjnych w sprawie zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-97.18" who="#PoselJuzkowBronislaw">Art. 8 w sposób bardzo prawidłowy stawia to zagadnienie. A ileż to do dnia dzisiejszego było nieprawidłowości w tej materii. Ażeby nie być gołosłownym — przytoczę parę przykładów z życia codziennego.</u>
+ <u xml:id="u-97.19" who="#PoselJuzkowBronislaw">We wsi Przechlewo pow. Człuchów wybudowała mleczarnia studnię Gromadzka rada też sobie wybudowała studnię obok agronomówki, kółko rolnicze też wybudowało studnię — razem wybudowano trzy studnie w jednej wsi. Wydano w ten sposób trzykrotnie większą sumę pieniędzy, zużyto trzykrotnie więcej rur, o które nie tak łatwo — niżby to kosztowało, gdyby na przykład poczynania te były skoordynowane i zostało wybudowane jedno ujęcie wody, a pozostałe środki przeznaczono na rozprowadzenie wody. I wodociąg byłby gotowy, a dziś są trzy studnie. I tak zamierza się w tej wsi powrócić do budowy wodociągu.</u>
+ <u xml:id="u-97.20" who="#PoselJuzkowBronislaw">Takich przykładów można dać o wiele więcej. Na przykład w powiecie wałeckim, gdzie PGR wybudowało studnię, a obok niej, o kilkanaście metrów dalej — gromadzka rada wybudowała studnię dla wsi. Moim osobistym zdaniem jest to marnotrawstwo materiałowe, a ludzie to widzą i krytykują nas za rozrzutność. I chyba mają rację.</u>
+ <u xml:id="u-97.21" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wydaje mi się, że dla zapewnienia realizacji ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, bardzo poważne zadania spadają na przemysł ciężki, żeby te dostawy materiałów, szczególnie rur, przybywały w wyznaczonym czasie i w zaplanowanej ilości.</u>
+ <u xml:id="u-97.22" who="#PoselJuzkowBronislaw">Obywatele Posłowie! Z przyjemnością wysłuchałem dziś zapewnienia Ministra Przemysłu Ciężkiego o zwiększeniu ilości dostaw i poprawie jakości części wymiennych i o zaopatrzeniu rolnictwa w te materiały. Mam nadzieję, że obietnica Ministra Przemysłu Ciężkiego będzie dotrzymana, z czego osobiście bardzo się cieszę.</u>
+ <u xml:id="u-97.23" who="#PoselJuzkowBronislaw">Ministerstwo Rolnictwa wspólnie z radami narodowymi powinno określić perspektywy rozwojowe poszczególnych wsi i PGR i według tego budować studnie czy ujęcia dostosowane do wielkości rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-97.24" who="#PoselJuzkowBronislaw">Obywatele Posłowie! Dotarcie telewizji do wsi wszyscy nazywamy kulturalną rewolucją na wsi i jest to na pewno 100% racja. Ale muszę stwierdzić, że realizacja ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — to jeszcze jedna ogromna zdobycz socjalna, która podniesie higienę i zdrowotność ludzi na wsi, która szczególnie ulży w pracy naszej ofiarnej kobiecie wiejskiej, gdyż to ona właśnie najwięcej odczuwa ciężar braku wody.</u>
+ <u xml:id="u-97.25" who="#PoselJuzkowBronislaw">Na spotkaniach jeszcze w czasie ubiegłej kadencji rolnicy mówili o tych problemach i z utęsknieniem czekali na tę ustawę. Środki, które posiadają na pewno przeznaczą w pierwszej kolejności na ten cel — to znaczy na wodę. W robotach niespecjalistycznych wszyscy na pewno gremialnie wezmą udział.</u>
+ <u xml:id="u-97.26" who="#PoselJuzkowBronislaw">Ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę — to wyraz wielkiej troski naszego państwa o rozwój naszego rolnictwa, dla którego przeznacza się tak wielkie sumy, ażeby podnieść produkcję i poprawić stopę życiową ludności naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-97.27" who="#PoselJuzkowBronislaw">Z przekonaniem i z całym sercem będę głosował za uchwaleniem tej ustawy. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-97.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-98">
+ <u xml:id="u-98.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-99">
+ <u xml:id="u-99.0" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Historia ustawodawstwa Polski Ludowej, jak to podkreślił słusznie poseł sprawozdawca, notuje wiele aktów prawnych, które są wyznacznikami w dziele postępu i uwspółcześniania gospodarki narodowej. Dyskutowana ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę należy do takich właśnie aktów ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-99.1" who="#PoselKnapikJozef">Jak mało która z ustaw, nie tylko wychodzi naprzeciw istotnym potrzebom gospodarczym wsi polskiej, ale również jest chyba wynikiem samorzutnych inicjatyw rolników, podejmowanych od wielu już lat, a ostatnio specjalnie nasilonych w ramach inicjowanych i przeprowadzanych w całym kraju czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-99.2" who="#PoselKnapikJozef">Ustawa, dążąc do zaspokojenia powszechnych potrzeb gospodarczych wsi polskiej, ma na celu wyzwolenie i ukierunkowanie tych inicjatyw na skalę o wiele szerszą niż dotychczas, przy zwielokrotnionej pomocy państwa. Wypływa ona z dwóch podstawowych źródeł: zwiększających się potrzeb produkcji rolnej, wymagających coraz to większej ilości dobrej wody oraz z konieczności dostatecznego pod względem ilościowym i jakościowym zaopatrzenia w wodę ludności zamieszkującej wieś polską.</u>
+ <u xml:id="u-99.3" who="#PoselKnapikJozef">Woda, jako zasadniczy element produkcji rolnej, wywiera decydujący wpływ na kształtowanie wyników i opłacalność tej produkcji. Nie będzie również ryzykiem stwierdzenie, że jest ona również ważkim czynnikiem kulturalnego podniesienia wsi polskiej. Plan rozwoju rolnictwa zarówno na rok przyszły, jak również na lata następne, przewiduje konieczny, uzasadniony w pełni tak przyrostem ludności naszego kraju, jak również potrzebami rozwojowymi naszej gospodarki, wzrost produkcji rolnej. Wzrost ten może nastąpić wyłącznie na drodze mechanizacji upraw i postępu procesów produkcyjnych. Oczywistą jest rzeczą, że jednym z elementów tej mechanizacji i postępu jest i będzie w coraz to większym zakresie woda i decyduje w tym wypadku zarówno jej ilość, jakość, jak i miejsce poboru.</u>
+ <u xml:id="u-99.4" who="#PoselKnapikJozef">Co prawda uprawy zbóż i okopowych w naszym kraju w zakresie zaopatrzenia w wodę sterowane są prawie bez udziału człowieka, niemal wyłącznie przez siły przyrody, lecz w warzywnictwie oraz produkcji zwierzęcej nie można się już dziś obywać bez planowej ingerencji człowieka. Ale nawet dostarczanie wody dla produkcji zbóż i ziemniaków musi być również w niedalekiej przyszłości w pewnych rejonach kraju rozwiązywane przy czynnej ingerencji rolników.</u>
+ <u xml:id="u-99.5" who="#PoselKnapikJozef">Postępująca w rolnictwie ciągła mechanizacja będzie wymagać również coraz to większych ilości wody. Związane to jest z obsługą, eksploatacją i konserwacją maszyn rolniczych. Przykładowo: samochody, kombajny i traktory używane w rolnictwie przy prawidłowej konserwacji i eksploatacji, wymagają przynajmniej 300 litrów wody w ciągu doby na jednostkę.</u>
+ <u xml:id="u-99.6" who="#PoselKnapikJozef">W każdej produkcji, a więc i produkcji rolnej, najważniejszym elementem jest człowiek, kierujący tą produkcją i biorący w niej bezpośredni udział. Dostarczanie dobrej jakościowo i w dostatecznych ilościach wody, nie tylko ułatwia człowiekowi kierowanie i udział w produkcji, lecz ma kolosalne znaczenie dla niego samego przez podniesienie warunków sanitarnych, przez zapewnienie bezpieczeństwa pracy. Jest to ważny czynnik rozwoju kulturalnego wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-99.7" who="#PoselKnapikJozef">Stan zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę decyduje bowiem również o jej zdrowotności. Niedostatek wody pociąga za sobą niedostateczne utrzymywanie zarówno higieny osobistej człowieka, jak i jego otoczenia oraz niski poziom urządzeń sanitarnych. To z kolei zwiększa podatność na wszelkiego rodzaju schorzenia, zwłaszcza zakaźne. Skuteczne zwalczanie chorób zakaźnych nie może się odbywać bez wystarczającej ilości wody i bez właściwych urządzeń sanitarnych.</u>
+ <u xml:id="u-99.8" who="#PoselKnapikJozef">Woda w dostatecznej ilości i z wygodnymi punktami jej poboru jest zasadniczym warunkiem bezpieczeństwa przeciwpożarowego wsi, a wiemy z doświadczeń, w jakim rozmiarze ogień przysparza strat materialnych, których dałoby się uniknąć lub choć znacznie zmniejszyć, przy ilościowo dostatecznym i właściwie zlokalizowanym poborze wody dla zwalczania pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-99.9" who="#PoselKnapikJozef">Dostateczna ilość dobrej wody daje jeszcze dodatkowe korzyści. Przecież mało pracochłonny pobór wody i wystarczająca jej ilość zbliża na tym odcinku standard życiowy ludności wiejskiej, do standardu bytowego ludności miasta. Widzenie tego aspektu jest konieczne, ze względu na stojące przed produkcją rolną zadania w planach perspektywicznych. Wygodny i mało pracochłonny pobór wody poważnie zmniejsza pracę ludzką, wyzwalając w ten sposób nowe rezerwy sił koniecznych do postępu produkcji. Na przykład według źródeł sporządzonych przez uczonych radzieckich — dla dostarczenia gospodarstwu wiejskiemu jednego metra sześciennego wody potrzeba: przy użyciu wiader i transportu konnego 400 roboczominut, przy użyciu pompy ręcznej — 280 roboczominut, przy użyciu pompy konnej — 40 roboczominut, przy użyciu pompy elektrycznej — 8 roboczominut, przy użyciu automatycznej stacji pomp — 1,5 roboczominuty. Widzimy zatem, jak kolosalne rezerwy pracy ludzkiej zostaną zwolnione przy zastosowaniu nowoczesnych metod dostarczania wody do produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-99.10" who="#PoselKnapikJozef">Rezerwy te można by uruchomić przez skierowanie do podstawowej działalności rolniczej — zamiast nieprodukcyjnego zużywania ich przy stosowaniu dotychczasowych, archaicznych systemów dostarczania wody dla celów gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-99.11" who="#PoselKnapikJozef">Wysoka Izbo! Ustawę o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę należy powitać z dużym uznaniem jako duży krok naprzód w dziedzinie polepszenia sytuacji, która pod wieloma względami budzi coraz większy niepokój. Celem ustawy jest poprawa warunków bytowych ludności wiejskiej, w tym i stanu sanitarnego, polepszenie warunków produkcji rolnej oraz poprawienie stanu ochrony przeciwpożarowej. Sama ustawa jest ramowa, ze względu na różną specyfikę poszczególnych terenów. Dobre jej wykonywanie będzie zatem zależało od rozporządzeń wykonawczych, uwzględniających zróżnicowane potrzeby poszczególnych regionów.</u>
+ <u xml:id="u-99.12" who="#PoselKnapikJozef">Obecny stan zaopatrzenia wsi w wodę, jest istotnie zły, jak to przedstawił poseł sprawozdawca i mój przedmówca. Ponad 25% gospodarstw chłopskich w kraju nie ma własnego ujęcia wody. Przy realizacji ustawy należy również wziąć pod uwagę sytuację w województwie lubelskim, gdzie ponad 38% gospodarstw nie ma własnego źródła wody oraz w województwach kieleckim i krakowskim, w których procent tego rodzaju gospodarstw wynosi ponad 36%. Część gospodarstw nieposiadających własnych studni zaopatruje się w wodę u sąsiadów, ale prawie 13% musi dowozić lub donosić wodę z rzek, kanałów, jezior i stawów, a czasem w okresie zimy uciekać się po prostu do topienia śniegu. Jest to nie tylko pracochłonne, ale ze względów sanitarnych szkodliwe, gdyż woda ta przeważnie bywa zanieczyszczona przez ścieki. Również woda ze studni wiejskich, wadliwie zbudowanych, jest zanieczyszczona ściekami z gnojowni, obór, podwórek i dróg. Tylko niecałe 7% gospodarstw w Polsce ma właściwy, racjonalny ze względów sanitarnych i produkcyjnych, system zaopatrzenia w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-99.13" who="#PoselKnapikJozef">Na tle tego co powiedzieli przede mną moi przedmówcy — można sobie zdać sprawę, jakie jest zapotrzebowanie wody na wsi. Wynosi ono na jednego mieszkańca w gospodarstwach bez wodociągów do 40 litrów dziennie, w gospodarstwach z wodociągami do 70 litrów na dobę. Jak widzimy, wprowadzenie wodociągów automatycznie zwiększa zużycie wody i poprawia tym samym warunki higieniczne życia mieszkańców wsi. Dostateczna ilość wody poprawia również wyniki hodowli, zwiększając na przykład wydajność mleka u krów. Krowa mleczna zużywa przy zainstalowaniu poideł samoczynnych jednak do 90 litrów wody, natomiast gdy brak jest wodociągów i poideł tylko 70 litrów na dobę.</u>
+ <u xml:id="u-99.14" who="#PoselKnapikJozef">Wraz z rozwojem produkcji rolnej wzrasta zapotrzebowanie wody dla produkcji roślinnej w związku z nawadnianiem, deszczowaniem pól i tym podobnymi zabiegami. Względy powyższe uzasadniają zwiększenie nakładów inwestycyjnych na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę, będące wynikiem dyskutowanej przez Wysoką Izbę ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-99.15" who="#PoselKnapikJozef">Nie rozwiązuje to oczywiście całkowicie sprawy. Wraz z rozwojem wierceń geologicznych; rozbudową przemysłu, kryzys wodny będzie się pogłębiał, dotykając w coraz szerszym zakresie również terenów wiejskich. Wiercenia geologiczne i budowa nowych szybów powodują zanikanie źródeł wody w bardzo szerokim zasięgu. W tych warunkach nawet dobre dotychczas studnie wiejskie wysychają. Z drugiej strony, wzrastające zużycie wody przez przemysł i przez ośrodki miejskie, powoduje zanieczyszczanie wód w rzekach, w jeziorach i innych zbiornikach wodnych i będzie miało również swoje negatywne znaczenie dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-99.16" who="#PoselKnapikJozef">Na przykład dane Wydziału Gospodarki Wodnej PAN, obliczane dla roku 1975, są wysoce niepokojące, bo w wymienionym roku — roczne wytwarzanie ścieków będzie wyższe od aktualnych możliwości zaopatrzenia w wodę o 3 km^3^, co oznacza, że szczególnie w okresie letnim, płynąć będą w naszych rzekach głównie wody ściekowe.</u>
+ <u xml:id="u-99.17" who="#PoselKnapikJozef">Oceniając bardzo pozytywnie rozwój przemysłu jako czynnik dalszego postępu w gospodarce narodowej oraz źródło zaopatrzenia rolnictwa w nowoczesne środki produkcji, należałoby wysunąć postulat lepszego zharmonizowania rozwoju przemysłu z potrzebami wsi również w zakresie gospodarki wodnej. Jest rzeczą pewną, że kryzys wodny w naszej gospodarce, a więc w rolnictwie nie będzie mógł być całkowicie opanowany, jeżeli nie wprowadzi się dość radykalnych środków, jak:</u>
+ <u xml:id="u-99.18" who="#PoselKnapikJozef">1)zahamowanie dalszego wzrostu zanieczyszczania wód ściekami przemysłowymi, 2)przeprowadzenie wierceń geologicznych równocześnie z planem zabezpieczającym zaopatrzenie okolicznych wsi w wodę, 3)przyśpieszenie budowy zbiorników retencyjnych do magazynowania zapasów wody dla celów przemysłowych, 4)rozpoczęcie planowej regulacji rzek.</u>
+ <u xml:id="u-99.19" who="#PoselKnapikJozef">Wydaje się, że zaistnieje konieczność nasilenia tych zadań w którymś z kolejnych planów 5-letnich.</u>
+ <u xml:id="u-99.20" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad ustawą o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, dotknąłem zaledwie kilku zagadnień wyrwanych z całości wielkiej sprawy, której będzie służył omawiany przez nas akt ustawodawczy. Nie bez powodu zabieram głos jako przedstawiciel Koła Poselskiego — „Pax”. Stowarzyszenie nasze od początku swojej działalności jest zainteresowane i stara się współdziałać w miarę swoich środków i możliwości we wszystkich procesach, mających na celu przyśpieszenie postępu ekonomicznego i cywilizacyjnego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-99.21" who="#PoselKnapikJozef">W zakresie zaopatrzenia wsi w wodę należy wymienić inicjatywy na wsi suwalskiej w latach 1962—1965 przez Powiatowy Komitet Higienizacji Wsi w Suwałkach, powołany z inicjatywy wojewódzkiego oddziału Stowarzyszenia — „Pax” w Białymstoku. Komitet przyjął zasadę tworzenia wzorcowych zhigienizowanych wsi, realizując ją we wsiach Przerośl i Filipów przy aktywnej pomocy mieszkańców tych wsi. Oddział Stowarzyszenia — „Pax” w Gdańsku również prowadził w dosyć szerokim zakresie akcję zaopatrzenia wsi w wodę, wykorzystując na przykład we wsi Kleszczewko istniejące ujęcie wody w mleczarni dla założenia wodociągu wiejskiego. Podobne inicjatywy były podejmowane i realizowane również w innych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-99.22" who="#PoselKnapikJozef">Trzeba przewidzieć, że ustawa, jak wszystkie tego rodzaju akty prawne, spowoduje wiele komplikacji przy jej realizacji. Będą się one mieścić nie tylko w ramach koniecznej do zaplanowania ilości materiałów dla budowy wodociągów wiejskich, powoływania i ciągłego rozwoju przedsiębiorstw, ale również w sprzecznościach konkurencyjnych, wynikających z koniecznej planowej już realizacji ustawy, skutkiem czego jedne miejscowości będą wyprzedzane przez inne zarówno w rozwoju produkcji, jak i warunków kulturalnego życia. Konflikty te jednak są nieodłącznym elementem postępu cywilizacyjnego i w żadnym wypadku nie mogą go hamować.</u>
+ <u xml:id="u-99.23" who="#PoselKnapikJozef">Biorąc pod uwagę wielkie znaczenie dyskutowanego projektu ustawy dla dalszego prawidłowego rozwoju wsi polskiej Koło Poselskie — „Pax” będzie głosować za jej przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-99.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-100">
+ <u xml:id="u-100.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Walendowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-101">
+ <u xml:id="u-101.0" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Przedstawiony przez posła sprawozdawcę projekt ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę oznacza wprowadzenie planowej działalności państwa i koordynacji społecznych wysiłków terenowych w zakresie budowy i utrzymania urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę, a to w celu poprawy warunków bytowych ludności wiejskiej, polepszenia warunków rozwoju produkcji rolnej, jak również stworzenia bezpieczniejszych warunków ochrony przeciwpożarowej na wsi. Przyczyni się to przede wszystkim do dalszej intensyfikacji rolnictwa, która jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech polityki rolnej naszej partii i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-101.1" who="#PoselWalendowskiStanislaw">W uchwałach IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej problem gospodarki wodnej potraktowano jako jeden z kluczowych czynników, leżących u podstaw dalszego rozwoju produkcji rolnej. Dlatego też uchwały IV Zjazdu zobowiązują do ustalenia na lata 1966—1970 właściwej hierarchii obiektów inwestycyjnych gospodarki wodnej z punktu widzenia ich pilności i efektywności dla gospodarki narodowej i ludności, a w szczególności dla rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-101.2" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Woda stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, nieodzowny w zasadzie w każdym procesie tej produkcji, jest ona niezbędnym składnikiem paszy, wpływa na przyrost wagi inwentarza, mleczności krów.</u>
+ <u xml:id="u-101.3" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Poza względami natury produkcyjnej, niezmiernie ważny jest wpływ prawidłowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę na warunki życia ludności wiejskiej i decyduje w tym wypadku zarówno ilość, jak i jakość wody.</u>
+ <u xml:id="u-101.4" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Ponadto wskaźnik zużycia wody jest miernikiem standardu życia ludności rolniczej. Stan zaopatrywania w wodę ludności wiejskiej decyduje między innymi o zdrowotności, poziomie kulturalnym i sanitarnym wsi, ma także wpływ między innymi na zahamowanie odpływu młodzieży wiejskiej na skutek zmniejszenia dysproporcji w standardzie życia między miastem a wsią.</u>
+ <u xml:id="u-101.5" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Poprawa stanu zaopatrzenia wsi w wodę oznacza także zmniejszenie strat spowodowanych klęskami pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-101.6" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Należy skoordynować ponoszone dotychczas wydatki na oczyszczanie i wykorzystanie ścieków w kierunku ich rolniczego wykorzystania. Wody ściekowe, dzięki znacznej zawartości podstawowych składników pokarmowych, związków organicznych wzbogacających glebę nawodnioną w próchnicę, pobudzają wzrost i rozwój roślin.</u>
+ <u xml:id="u-101.7" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Zarówno okresy suszy, jak i lata nadmiernej ilości opadów atmosferycznych powodują poważne straty w rolnictwie i w całej gospodarce narodowej. Dlatego też problem uporządkowania gospodarki wodnej — jest problemem najwyższej rangi w dziedzinie zapewnienia trwałych podstaw w intensyfikacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-101.8" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Szczególnie trudne, a zarazem odpowiedzialne zadanie w tej dziedzinie ma województwo poznańskie — pełniące poważną rolę w krajowej produkcji rolniczej, z udziałem wynoszącym 1/10 rolniczej produkcji kraju.</u>
+ <u xml:id="u-101.9" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Tymczasem zaopatrzenie rolnictwa i wsi naszego województwa w wodę jest nadal niedostateczne. Brak jest odpowiedniej ilości studni wierconych oraz urządzeń do rozprowadzania wody. Należałoby w pierwszej kolejności zająć się sprawą rzetelnej inwentaryzacji istniejących studni wierconych i urządzeń wodociągowych.</u>
+ <u xml:id="u-101.10" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Inwentaryzacja umożliwiłaby rozeznać:</u>
+ <u xml:id="u-101.11" who="#PoselWalendowskiStanislaw">—jaki jest stan istniejących studni wierconych i urządzeń wodociągowych, —w jakich wypadkach można wykorzystać istniejące nieczynne studnie wiercone i urządzenia wodociągowe.</u>
+ <u xml:id="u-101.12" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Na tym tle będzie można ustalić rzeczywistą ilość studni wierconych i urządzeń wodociągowych koniecznych do pobudowania w celu pełnego pokrycia zapotrzebowania w wodę. Bilans ten należy przeprowadzić dla państwowych gospodarstw rolnych, spółdzielni produkcyjnych i gospodarki indywidualnej. Opierając się na pobieżnym szacunku, należałoby w woj. poznańskim dla PGR w latach 1966—1970 wybudować około 300 studni.</u>
+ <u xml:id="u-101.13" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Z zagadnieniem studni wierconych wiąże się sprawa budowy w PGR urządzeń wodociągowych o znormalizowanych parametrach technicznych, jak do rozprowadzenia wody i hydrofornie.</u>
+ <u xml:id="u-101.14" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Posiadane materiały wykazują, że spółdzielnie produkcyjne woj. poznańskiego zaopatrują się w wodę w dużej części ze studni kopanych, które nie zabezpieczają dostatecznie ilości, jak również jakości wody zdatnej do picia. Około 40% studni w spółdzielniach produkcyjnych posiada jedynie wodę dobrą, 34% niepewną oraz 26% wodę złą. Problem prawidłowego zaopatrzenia spółdzielni produkcyjnych w wodę w następnym okresie lat 1966—1970 może rozwiązać budowa około 150 studni wierconych.</u>
+ <u xml:id="u-101.15" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Indywidualne gospodarstwa rolne zaopatrują się w wodę do picia i do zaspokajania wszystkich potrzeb gospodarczych przeważnie z indywidualnych, prymitywnie urządzonych studni przyzagrodowych. Studnie te nie odpowiadają potrzebom wsi, są mało wydajne, w okresie suszy częściowo wysychają, pobór wody jest uciążliwy i pracochłonny.</u>
+ <u xml:id="u-101.16" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Według oceny sanitarno-epidemiologicznej jedynie w około 20% studni wiejskich znajduje się woda zdatna do picia. W pozostałych 80% studni wiejskich wodę ocenia się jako złą lub niepewną pod względem chemicznym i bakteriologicznym.</u>
+ <u xml:id="u-101.17" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Przyczyny złej jakości wody w studniach wiejskich wynikają z wadliwej lokalizacji studni: tuż przy budynkach inwentarskich, gnojowniach i ściekach, z braku odpowiedniej obudowy ochronnej przed zanieczyszczeniem oraz z powodu pobierania wody zaskórnej, często niezdatnej do picia.</u>
+ <u xml:id="u-101.18" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Trudne warunki zaopatrzenia w wodę są przyczyną strat, jakie wieś ponosi na skutek pożarów. Skuteczność ochrony przeciwpożarowej na wsi jest słaba z braku odpowiednich ujęć wody i zbiorników z wodą gaśniczą.</u>
+ <u xml:id="u-101.19" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Pobór i rozprowadzenie wody zajmuje obecnie dużo czasu i wymaga bardzo dużego wysiłku ze strony ludności wiejskiej. Na tym odcinku od lat niewiele się zmieniło w kierunku zastąpienia systemu ręcznego przez mechaniczny.</u>
+ <u xml:id="u-101.20" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Przystępując do oceny deficytu wody na wsi trzeba ogólnie stwierdzić, że w około 560 miejscowościach woj. poznańskiego występuje długotrwały bądź okresowy brak wody. Na ogółem 282.830 gospodarstw indywidualnych — 232.782 gospodarstwa, to jest 82,3% ogółu gospodarstw, posiadają urządzenia wodne we własnych obejściach, natomiast 50.047 gospodarstw nie posiada w ogóle studni i wodociągu we własnych obejściach, co stanowi 17,7% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa te zmuszone są do korzystania z obcych urządzeń, z wody bieżącej lub stojącej, to jest z rzek, jezior i stawów z odległości nawet do 500 m.</u>
+ <u xml:id="u-101.21" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Ponadto należy nadmienić, że około 205 tys. studni posiada w normalnych warunkach dostateczną ilość wody, natomiast w około 13 tys. gospodarstwach występuje stały niedobór wody.</u>
+ <u xml:id="u-101.22" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Poprawa zaopatrzenia wsi w wodę w naszym województwie została rozpoczęta w bieżącej pięciolatce. Dalszą planową poprawę w tym zakresie zabezpieczy niewątpliwie ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, przedstawiona Wysokiemu Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-101.23" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Już wytyczne do planu 5-letniego na lata 1966—1970 przewidują zwiększenie nakładów państwa na budowę urządzeń do zaopatrzenia w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.24" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Pomoc państwa przejawiać się będzie w budowie przez państwo z centralnych środków podstawowych urządzeń, do których zalicza się ujęcia, służące dla potrzeb zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz urządzenia do oczyszczania, uzdatniania i magazynowania tej wody.</u>
+ <u xml:id="u-101.25" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Użytkownicy zaś urządzeń półpodstawowych, do których zalicza się zewnętrzne sieci rozprowadzania wody i urządzenia do odprowadzania ścieków, związane ze zbiorowym zaopatrywaniem w wodę — pokrywać będą 40% kosztów budowy tych urządzeń, pozostałe zaś nakłady świadczone będą przez państwo.</u>
+ <u xml:id="u-101.26" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Państwo również pomagać będzie w budowie podłączeń do wodociągów wiejskich w celu doprowadzenia wody do indywidualnych gospodarstw rolnych — jednak na zasadzie pełnej odpłatności. Spłata opłat wymierzonych ludności z tytułu wybudowanych przez państwo urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę, następować będzie w okresie 10 lat. Proponowany udział ludności w kosztach budowanych przez państwo urządzeń, w postaci opłat rozłożonych na 10-letnie raty, stanowi zasadnicze udogodnienie w porównaniu z obowiązującą dotychczas zasadą przedpłat.</u>
+ <u xml:id="u-101.27" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Należy podkreślić także, że pełne koszty przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej, koszty badań hydrogeologicznych oraz budowy urządzeń podstawowych pokrywać będzie państwo, zgodnie z przedstawionym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-101.28" who="#PoselWalendowskiStanislaw">W razie budowy urządzeń zbiorowego zaopatrywania w wodę, przeznaczonych do wspólnego korzystania przez jednostki gospodarki uspołecznionej i ludność wsi, koszty tych urządzeń dzielone będą między ludność i jednostki gospodarki uspołecznionej proporcjonalnie do potrzebnej im wody, przy czym świadczenia ludności przy budowie przez państwo urządzeń zaliczane będą na poczet opłat.</u>
+ <u xml:id="u-101.29" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Projekt ustawy przewiduje także pomoc państwa przy budowie urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę, podejmowanej przez kółka rolnicze, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółki wodne itp. Pomoc ta dotyczyć będzie strony organizacyjno-technicznej, materiałowej i finansowej na rzecz wymienionych stowarzyszeń. Szczegółowy zakres tej pomocy określić ma rozporządzenie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-101.30" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Szczególna rola w realizacji postanowień projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę przypada radom narodowym. Budowa przez państwo urządzeń podstawowych następować ma zgodnie z projektem na podstawie uchwały prezydium powiatowej rady narodowej. Natomiast budowa przez państwo urządzeń półpodstawowych i szczegółowych zgodnie z projektem może być podjęta na podstawie decyzji prezydium powiatowej rady narodowej, wydanej na wniosek co najmniej połowy właścicieli — posiadaczy i użytkowników — nieruchomości położonych na terenie danej wsi lub kółka rolniczego, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółki wodnej. Jeżeli wymagać będą tego względy gospodarki narodowej, projekt ustawy upoważnia prezydium powiatowej rady narodowej do podejmowania z urzędu decyzji o budowie urządzeń półpodstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-101.31" who="#PoselWalendowskiStanislaw">W każdym razie decyzje o budowie przez państwo urządzeń półpodstawowych i szczegółowych powinny być podawane do wiadomości zainteresowanych przez wywieszenie ich w biurze gromadzkiej rady narodowej na okres 14 dni.</u>
+ <u xml:id="u-101.32" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Projekt ustawy nakłada także na rady narodowe obowiązek ustalania odszkodowania za ewentualne szkody wyrządzone w związku z budową przez państwo urządzeń zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.33" who="#PoselWalendowskiStanislaw">O ile więc budowa takich urządzeń spowodowała zniszczenie plonów, upraw, drzewostanu i urządzeń gospodarczych oraz zmniejszenie wartości nieruchomości, poszkodowany może najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od dnia powstania szkody wystąpić z wnioskiem do gromadzkiej rady narodowej o przyznanie odszkodowania. Prezydium gromadzkiej rady narodowej opiniuje wniosek o odszkodowanie i w ciągu 14 dni przekazuje go właściwemu do spraw rolnych organowi prezydium powiatowej rady narodowej, który wydaje decyzję o przyznaniu odszkodowania przy zastosowaniu zasad określonych w przepisach o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości na rzecz państwa.</u>
+ <u xml:id="u-101.34" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Biura gromadzkich rad narodowych dokonywać będą zgodnie z projektem ustawy wymiaru opłat poszczególnym użytkownikom za urządzenia półpodstawowe i za urządzenia szczegółowe na podstawie danych zawartych w wykazach nadesłanych przez właściwe do spraw rolnych organy prezydiów powiatowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-101.35" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Realizacja ustawy, którą mamy dzisiaj uchwalić, wymagać jednak będzie koncentracji wysiłku inwestycyjnego w zakresie najpierw prawidłowego programowania i planowania zadań inwestycyjnych na lata 1966—1970 w celu wykorzystania wszystkich sił i środków na stopniową, całkowitą likwidację deficytu wody i pełne zaspokojenie potrzeb rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.36" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Dlatego też należy dokładnie zbadać stan posiadanych ujęć wodnych oraz ustalić potrzeby gospodarki uspołecznionej i gospodarstw indywidualnych. Na tle tak sporządzonego bilansu powinno się określić potrzeby inwestycyjne budowy urządzeń zbiorowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę w celu pełnego pokrycia zapotrzebowania na wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.37" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Ustalenie w ten sposób programu zadań inwestycyjnych powinno również przyczynić się do likwidacji nieprawidłowego i nieekonomicznego zwyczaju budowy w jednej wsi kilku studni głębinowych przez kilka jednostek gospodarki uspołecznionej. Także na biurach projektowych, opracowujących dokumentację hydrogeologiczną i na komisjach oceny projektów inwestycyjnych powinien ciążyć obowiązek uwzględnienia w niej możliwości rozwiązań zaopatrzenia w wodę z istniejących studni bądź projektowania budowy nowego ujęcia dla potrzeb wszystkich jednostek gospodarki uspołecznionej i indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-101.38" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Dla prawidłowego gospodarowania nakładami inwestycyjnymi geolog wojewódzki powinien zatwierdzać jedynie takie projekty hydrogeologiczne, które rozwiązywać będą całokształt zapotrzebowania na wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.39" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wysiłki wszystkich inwestorów realizujących budowę urządzeń zbiorowego zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę powinny być zsynchronizowane w celu kompleksowych rozwiązań zaopatrzenia wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-101.40" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Rolnicy indywidualni oraz członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i załogi PGR z zadowoleniem oczekują uchwalenia i systematycznej realizacji ustawy o zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę; oczekują przede wszystkim od państwa, przy uwzględnieniu aktywnego udziału ludności, pomocy organizacyjno-technicznej, materiałowej i finansowej, którą gwarantuje właśnie projekt ustawy wniesiony dziś pod obrady Sejmu, a mający na celu poprawę warunków bytowych ludności wiejskiej, polepszenie rozwoju produkcji rolnej oraz poprawienie Stanu ochrony przeciwpożarowej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-101.41" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Uznając projekt dyskutowanej ustawy za słuszny, celowy, dla rozwoju rolnictwa i wsi niezbędny — Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego przemawiam, głosować będzie za jego uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-101.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-102">
+ <u xml:id="u-102.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Grzegorz Cwyl.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-103">
+ <u xml:id="u-103.0" who="#PoselCwylGrzegorz">Wysoki Sejmie! Nowy akt prawny, jaki ma być dziś uchwalony, to jest ustawa o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, wieś przyjmie z wielkim zadowoleniem i pełnym zaangażowaniem się w realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-103.1" who="#PoselCwylGrzegorz">Sprawy tej żadna władza dotychczas w Polsce nie podjęła. Woda stanowi jeden z podstawowych środków produkcji rolnej, jest ona niezbędnym składnikiem paszy, wpływa w poważny sposób na przyrost masy roślinnej, wagi inwentarza żywego, mleczności krów itp. Dostarczenie wody ponadto poważnie przyczyni się do higienizacji, kultury, zdrowotności i dobrobytu wsi.</u>
+ <u xml:id="u-103.2" who="#PoselCwylGrzegorz">Obok względów natury produkcyjnej, niezmiernie ważny jest wpływ prawidłowego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę na warunki życia ludności wiejskiej. Decyduje w tym wypadku zarówno ilość, jak i jakość wody, która gdy jest zła i pobierana często z otwartych zbiorników i cieków wodnych, może stać się groźnym przenośnikiem chorób epidemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-103.3" who="#PoselCwylGrzegorz">Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w powiecie kozienickim, w którym zamieszkuję, przeprowadziła badania w dwóch tysiącach studni, które są użytkowane indywidualnie. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że omal we wszystkich przebadanych studniach woda jest niezdatna do picia.</u>
+ <u xml:id="u-103.4" who="#PoselCwylGrzegorz">Poza tym stwierdza się, że na 200 wsi około 40 w tym powiecie zalicza się do miejscowości deficytowych, pod względem zasobności w wodę. Brak wody w tych wsiach występuje przez okres całego roku; wsie te są położone w pobliżu Zakładów Przemysłu Chemicznego w Pionkach.</u>
+ <u xml:id="u-103.5" who="#PoselCwylGrzegorz">Niekorzystne rozmieszczenie wód występuje na terenie całego kraju i na wielu obszarach odczuwa się brak wody. Zaliczyć tu można: obszar południowy województwa kieleckiego i lubelskiego, obszar północny województwa rzeszowskiego i krakowskiego, także województwa katowickie, łódzkie i częściowo inne odczuwają brak wody.</u>
+ <u xml:id="u-103.6" who="#PoselCwylGrzegorz">Wyrazem tego jest — podam tu na przykładzie woj. kieleckiego — że 750 wsi tego województwa, to jest 17,3% wszystkich wsi na terenie województwa, wody w ogóle nie posiada. Wodę w tych wioskach dowozi się z odległości od pół do 3 km ze strumyków i stawów, to jest czerpie się ją ze źródeł bieżących, a nawet stojących. Problem wody w tym województwie wysuwa się więc na pierwsze miejsce. Gdy przyjmie się przewidziane nakłady inwestycyjne dla tego województwa na gospodarkę wodną na każdą pięciolatkę na poziomie projektowanym na lata 1966—1970 w sumie 130 mln zł — to na wykonanie zadań wodnych potrzeba jest około 25 lat.</u>
+ <u xml:id="u-103.7" who="#PoselCwylGrzegorz">Na terenie kraju własne ujęcia wody posiada 67% gospodarstw rolnych, zaś własne urządzenia wodociągowo-kanalizacyjne posiada tylko 6,6%, w tym również gospodarstwa podłączone do sieci wodociągowej. Natomiast 25,9% gospodarstw na terenie kraju ujęć wodnych w ogóle nie posiada, gdyż są to gospodarstwa położone na obszarach praktycznie bezwodnych.</u>
+ <u xml:id="u-103.8" who="#PoselCwylGrzegorz">W celu poprawy stanu zaopatrzenia rolnictwa indywidualnego w wodę, konieczne jest podjęcie pracy organizacyjnej na szczeblu gromady i powiatu oraz udzielenie rolnikom pomocy fachowej i kredytowej na budowę nowych, indywidualnych ujęć wodnych. Zadanie to w zakresie informacji technicznej powinno spełnić Zjednoczenie Przedsiębiorstw Zaopatrzenia Rolnictwa i Wsi w Wodę.</u>
+ <u xml:id="u-103.9" who="#PoselCwylGrzegorz">Z zaopatrzeniem wsi w wodę wiąże się sprawa bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Szybkie likwidowanie pożaru, gdy będzie woda we wsi, uchroni nas od wielomilionowych strat. Budowane obecnie baseny nie zawsze zdają egzamin, gdyż często woda z nich wycieka.</u>
+ <u xml:id="u-103.10" who="#PoselCwylGrzegorz">Zaopatrzenie rolnictwa uspołecznionego w wodę przedstawia się o wiele korzystniej w porównaniu z gospodarką indywidualną; jest ono zaopatrywane w wodę w miarę potrzeb i rozwoju. Skoordynowanie zaopatrzenia w wodę PGR lub spółdzielni produkcyjnych z zaopatrzeniem wsi do nich przyległych wydaje się najbardziej celowe.</u>
+ <u xml:id="u-103.11" who="#PoselCwylGrzegorz">Do budowy wodociągów w poszczególnych wsiach włącza się ludność miejscowa w ramach czynów społecznych przez wykonywanie prac niefachowych, zaś koszty związane z opracowaniem dokumentacji i projektów kosztorysowych na ujęcie wód podziemnych, wykonanie odwiertu studni oraz koszty wzoru technicznego, zaliczyć należy na koszty państwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.12" who="#PoselCwylGrzegorz">Uważam, że zaspokojenie potrzeb ludności wiejskiej w wodę powinno być realizowane w 4 zasadniczych grupach:</u>
+ <u xml:id="u-103.13" who="#PoselCwylGrzegorz">1)wodociągi wiejskie na wsiach najbardziej deficytowych pod względem zasobności w wodę, 2)studnie publiczne o zmechanizowanym poborze wody, czyli ujęcia wieloczerpalne, 3)studnie publiczne kopane, 4)studnie indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-103.14" who="#PoselCwylGrzegorz">Ponadto wysuwam dalsze wnioski: po pierwsze — rozwinąć akcję remontów istniejących studni publicznych, nie dopuszczając do ich dekapitalizacji, po drugie — rozwijać pracę organizacyjno-polityczną we wsiach, gdzie projektowana jest budowa urządzeń technicznych do zaopatrzenia w wodę, w celu zabezpieczenia jak najszerszego udziału mieszkańców tych wsi w czynach społecznych, po trzecie — w rozwiązywaniu problemów zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę, główny akcent kierować na budowę studni publicznych, zaś w uzasadnionych wypadkach budować wodociągi.</u>
+ <u xml:id="u-103.15" who="#PoselCwylGrzegorz">O wyborze rodzaju urządzeń decydować musi rachunek ekonomiczny.</u>
+ <u xml:id="u-103.16" who="#PoselCwylGrzegorz">Wysoki Sejmie! Doceniając wagę i znaczenie omawianej ustawy — będę głosował za jej uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-103.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-104">
+ <u xml:id="u-104.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana, zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-104.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-104.2" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę, wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę?</u>
+ <u xml:id="u-104.3" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-104.4" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-104.5" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-104.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-104.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych (druki nr 7 i 11).</u>
+ <u xml:id="u-104.8" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Józef Raźny.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-105">
+ <u xml:id="u-105.0" who="#PoselRaznyJozef">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-105.1" who="#PoselRaznyJozef">Dekret z dnia 20 maja 1955 r. o niektórych podatkach i opłatach terenowych ulegał już kilkakrotnie zmianom w zależności od potrzeb naszego życia. Referowana dziś zmiana ma na celu przede wszystkim uregulowanie sprawy podatku od przewozu wykonywanego na obszarze PRL zagranicznymi pojazdami samochodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-105.2" who="#PoselRaznyJozef">Na wstępie chcę podkreślić, że omawiany projekt ustawy był już przedmiotem obrad sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprzedniej kadencji Sejmu i wniesione poprawki do projektowanej ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych zostały uwzględnione w nowym projekcie ustawy przez rząd.</u>
+ <u xml:id="u-105.3" who="#PoselRaznyJozef">Potrzeba opodatkowania przewozów drogowych wykonywanych na obszarze PRL wynika między innymi z faktu pobierania od polskich przewoźników drogowych rozmaitych opłat lub podatków w innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-105.4" who="#PoselRaznyJozef">Projekt ustawy zawarty w druku sejmowym nr 7 ma na celu wprowadzenie opłaty od przewozu samochodowego, wykonywanego na obszarze naszego kraju przez przewoźników zagranicznych. Opłatą tą byłyby objęte przewozy towarów wykonywane samochodami ciężarowymi oraz przewozy osób wykonywane autobusami z przyczepami lub bez przyczep, a więc środkami transportowymi, zarejestrowanymi za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-105.5" who="#PoselRaznyJozef">Opłacie podlegać będzie zarówno przejazd pojazdu z ładunkiem lub z przewożonymi osobami, jak i przejazd pojazdu próżnego, na przykład w celu zabrania ładunku z obszaru Polski.</u>
+ <u xml:id="u-105.6" who="#PoselRaznyJozef">W obowiązującym ustawodawstwie polskim natomiast brak jest dotychczas podstawy prawnej do pobierania opłat drogowych w formie opłaty od przewozu. Podstawę taką stwarza właśnie projektowana ustawa. Od opłaty będą wolne przewozy, których zwolnienie w tym zakresie będzie przewidziane w obowiązujących Polskę umowach międzynarodowych. Ponadto projektowana ustawa zwalnia od opłaty przewozy wykonywane pojazdami wprowadzonymi na obszar Polski w wykonaniu szczególnej służby, na przykład pojazdami służby sanitarnej, straży pożarnej, straży granicznej lub urzędów celnych oraz przewozy ciągnikami rolniczymi na obszarze przylegających do siebie pasów granicznych — Polski i kraju sąsiedniego.</u>
+ <u xml:id="u-105.7" who="#PoselRaznyJozef">Oprócz tego Minister Komunikacji w porozumieniu z ministrami Finansów i Handlu Zagranicznego oraz z innymi zainteresowanymi ministrami lub kierownikami urzędów centralnych może zwolnić od opłat przewozy wykonywane na obszarze Polski samochodami ciężarowymi lub autobusami w przypadkach nie objętych przepisem art. 23 ust. 1 pkt 2, w których zwolnienie takie będzie uzasadnione gospodarczo.</u>
+ <u xml:id="u-105.8" who="#PoselRaznyJozef">Zwolnienie to będzie mogło być zastosowane na przykład w wypadku przewozu eksponatów na targi lub niektórych wycieczek autobusowych, ze względu na propagandę turystyki na terenie Polski i osiągane korzyści dewizowe.</u>
+ <u xml:id="u-105.9" who="#PoselRaznyJozef">Projektowana ustawa nie reguluje bezpośrednio wysokości opłaty, zasad jej ustalania oraz trybu i organów właściwych do jej obliczania i poboru — upoważniając do uregulowania tych kwestii Radę Ministrów, z uwagi na potrzebę zachowania w tym zakresie większej elastyczności.</u>
+ <u xml:id="u-105.10" who="#PoselRaznyJozef">Potrzeba wprowadzenia opłaty od przewozu wykonywanego na obszarze Polski zagranicznymi pojazdami samochodowymi wynika przede wszystkim z faktu pobierania takiej opłaty za granicą od polskich przewoźników samochodowych.</u>
+ <u xml:id="u-105.11" who="#PoselRaznyJozef">Opłaty takie pobierają obecnie następujące kraje europejskie: Austria, Belgia, Hiszpania, Francja, NRF, Irlandia, Portugalia, Włochy, Jugosławia i Węgry.</u>
+ <u xml:id="u-105.12" who="#PoselRaznyJozef">Przepisy obowiązujące w NRD przewidują również podatek przewozowy od obcokrajowych pojazdów samochodowych, jednakże w praktyce opłaty te nie były na razie pobierane od przewoźników polskich.</u>
+ <u xml:id="u-105.13" who="#PoselRaznyJozef">Wprowadzenie przewidzianej w projekcie opłaty pozwoli na obciążenie opłatą przewoźników drogowych tych krajów, które dotychczas stosują takie obciążenia do przewoźników polskich, a nadto umożliwi w razie potrzeby wzajemne zwolnienie przewoźników od wspomnianych obciążeń, co dotychczas nie było możliwe z braku podstawy prawnej do pobierania w Polsce opłaty od przewozu dokonywanego samochodami zagranicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-105.14" who="#PoselRaznyJozef">Projektowana opłata od przewozów będzie zatem stanowić instrument, który umożliwi nam prowadzenie odpowiedniej polityki fiskalnej w dziedzinie międzynarodowych przewozów samochodowych.</u>
+ <u xml:id="u-105.15" who="#PoselRaznyJozef">Oprócz wprowadzenia opłaty od przewozów w Polsce samochodami zagranicznymi projektowana ustawa zmienia także treść art. 24 ust. 4 dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych, przez zastąpienie obecnego upoważnienia obligatoryjnego dla Rady Ministrów, które brzmiało: — „Rada Ministrów wprowadzi w drodze rozporządzenia dopłaty do opłat od środków transportowych, określonych w ust. 1 pkt 1—6 i pkt 10, w wysokości do 50% tych opłat, przeznaczonych na cele utrzymania nawierzchni dróg”, a to z tych względów, że upoważnienie w dotychczasowym brzmieniu nie było dotychczas wykorzystane i dlatego wskazane jest nadanie powyższemu przepisowi większej elastyczności.</u>
+ <u xml:id="u-105.16" who="#PoselRaznyJozef">Projektowana zmiana ustawy nie dotyczy innych kwestii uregulowanych w zmienianej ustawie i przepisach wprowadzających, między innymi, zwolnienia od niektórych opłat.</u>
+ <u xml:id="u-105.17" who="#PoselRaznyJozef">Pozostaje w mocy zwolnienie od opłat rolników, wykonujących furmaństwo i pobieranie od przychodów z furmaństwa tylko podatku gruntowego.</u>
+ <u xml:id="u-105.18" who="#PoselRaznyJozef">Projekt zawiera ponadto upoważnienie dla Rady Ministrów do zwolnienia spółdzielni budownictwa mieszkaniowego od odprowadzania do budżetów rad narodowych kwot inkasowanych z tytułu podatku od lokali.</u>
+ <u xml:id="u-105.19" who="#PoselRaznyJozef">Ma to na celu zwiększenie lub uzupełnienie funduszów spółdzielczych na remonty budynków. Przekazanie na rzecz spółdzielni budownictwa mieszkaniowego wpływów z podatku od lokali, które zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 1958 r. o dochodach rad narodowych stanowią dochody rady narodowej, wymaga ustawowego upoważnienia.</u>
+ <u xml:id="u-105.20" who="#PoselRaznyJozef">Dlatego też w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przedstawiając niniejsze sprawozdanie wnoszę, by Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt rządowy ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych, zawarty w druku sejmowym nr 7 i 11.</u>
+ <u xml:id="u-105.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-106">
+ <u xml:id="u-106.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-106.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-106.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-106.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-106.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-106.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-106.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-106.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie dekretu o niektórych podatkach i opłatach terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-106.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Handlu Wewnętrznego o rządowym projekcie ustawy zmieniającym ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego (druki nr 9 i 17).</u>
+ <u xml:id="u-106.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca, poseł Franciszek Jeziorski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-107">
+ <u xml:id="u-107.0" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Wysoki Sejmie! W dniu 17 czerwca 1959 roku Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-107.1" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Poseł sprawozdawca oraz posłowie zabierający wówczas głos w dyskusji wskazywali na wiele pozytywnych momentów, które wnosił projekt tej ustawy, podkreślając, że:</u>
+ <u xml:id="u-107.2" who="#PoselJeziorskiFranciszek">—przyjęcie przez załogę wspólnej odpowiedzialności zapewni jej rolę współgospodarza danego sklepu, a tym samym wpłynie na prawidłową jego działalność i właściwą organizację pracy, jednocześnie zaś zobowiąże pracowników do należytej troski o powierzone mienie;</u>
+ <u xml:id="u-107.3" who="#PoselJeziorskiFranciszek">—wprowadzi wzajemną kontrolę personelu sklepowego i wpłynie na zmniejszenie mank dzięki wyeliminowaniu pracowników nieuczciwych;</u>
+ <u xml:id="u-107.4" who="#PoselJeziorskiFranciszek">—zwiększy dokładność w przeprowadzaniu inwentaryzacji przez zainteresowanie całej załogi wynikiem rozliczenia;</u>
+ <u xml:id="u-107.5" who="#PoselJeziorskiFranciszek">—działając wychowawczo, wpłynie na podniesienie poziomu etyki i moralności wśród pracowników handlu.</u>
+ <u xml:id="u-107.6" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Ważnym momentem jest to, że przyjęta ustawa ma charakter fakultatywny, gwarantuje pracownikom możność dobrowolnego decydowania o przystąpieniu do współodpowiedzialności majątkowej oraz uprawnia do doboru składu osobowego personelu sklepowego, organizacji i kontroli pracy i pozostawia możliwość doboru takiego systemu odpowiedzialności majątkowej, który w konkretnych warunkach jest najlepszy.</u>
+ <u xml:id="u-107.7" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Praktyka ubiegłych 6 lat potwierdza w pełni celowość wprowadzenia tej nowej formy odpowiedzialności za niedobory.</u>
+ <u xml:id="u-107.8" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W odróżnieniu od represyjnego charakteru wielu ustaw i przepisów formalnych — ustawa o współodpowiedzialności majątkowej, opierając się w swym założeniu na dojrzałości i aktywności gospodarczej pracowników handlu, stanowi dobry instrument nie tylko prawnej, ale przede wszystkim faktycznej ochrony mienia powierzonego przedsiębiorstwom obrotu towarowego — mienia stanowiącego własność społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-107.9" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Jak wynika z danych Ministerstwa Handlu Wewnętrznego stosowanie formy współodpowiedzialności w tym resorcie obejmuje coraz większą liczbę punktów rozliczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-107.10" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Liczba punktów inwentaryzacyjnych, w których wprowadzono współodpowiedzialność majątkową w stosunku do liczby punktów, posiadających ustawowe warunki do jej wprowadzenia, osiągnęła na dzień 31 grudnia 1963 r. 77,4%. Stanowi to jednak tylko 42% ogólnej liczby punktów inwentaryzacyjnych jako wydzieloną i oddzielnie rozliczaną część przedsiębiorstwa, w której następuje powierzenie mienia.</u>
+ <u xml:id="u-107.11" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Wynika to z tego, że szereg dotychczasowych postanowień ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. ogranicza możliwość szerszego wprowadzenia zasady współodpowiedzialności majątkowej w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-107.12" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Opierając się na informacjach i materiałach z jednostek podległych Ministrowi Handlu Wewnętrznego, stwierdzić należy, że wprowadzenie formy wspólnej odpowiedzialności majątkowej przyczyniło się między innymi do lepszego zabezpieczenia mienia i wzrostu poczucia odpowiedzialności personelu sklepów i innych punktów rozliczeniowych za powierzone mienie. Znalazło to swój wyraz w zmniejszeniu się niedoborów nieuzasadnionych i zawinionych oraz w zwiększeniu windykacji należności z tego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-107.13" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Potwierdzają to dane wskazujące, że procent ujawnionych niedoborów do obrotu z 0,09% w 1959 r. obniżył się do 0,063% w pierwszym półroczu 1965 r., a spłacalność w tym samym okresie podniosła się z 57% do 81% w stosunku do ujawnionych niedoborów.</u>
+ <u xml:id="u-107.14" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W świetle przedstawionych Wysokiej Izbie danych w pełni uzasadnione jest przyjęcie części proponowanych zmian zawartych w projekcie ustawy przedstawionym przez Radę Ministrów, zmieniającym ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego (druk nr 9), który z upoważnienia Komisji Handlu Wewnętrznego mam zaszczyt referować na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-107.15" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Projekt tej ustawy zmierza przede wszystkim do nowelizacji tych przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r., które ograniczają możliwość jej szerszego zastosowania.</u>
+ <u xml:id="u-107.16" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W art. 1 § 2 projekt ustawy wprowadza pod pojęcie — „przedsiębiorstwa obrotu towarowego” — przedsiębiorstwa prowadzące działalność także w zakresie usług oraz przemysłu garmażeryjnego i piekarskiego, co stwarza możliwość stosowania ustawy w zakładach, w których następuje także powierzenie mienia w postaci surowców i wyrobów oraz obowiązek jego rozliczenia.</u>
+ <u xml:id="u-107.17" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Szczególnie uciążliwe było rozliczanie związane z przekazywaniem mienia pomiędzy pracownikami pracującymi na różnych zmianach.</u>
+ <u xml:id="u-107.18" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Na celowość projektowanej zmiany wskazują przykłady samorzutnego zawierania umów o współodpowiedzialności przez załogi stołówek, zakładów przemysłu garmażeryjnego i piekarskiego, co przyniesie w efekcie zmniejszenie nadużyć i nadmiernych czynności.</u>
+ <u xml:id="u-107.19" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Nowe brzmienie art. 1 § 4 — obok poprawek natury redakcyjnej oraz uzupełnień wynikających ze zmiany przepisów § 2 — wprowadza w pkt 2 istotną zmianę, określając nazwą — „personel sprzedający” — również pracowników inkasujących gotówkę, jeżeli powierzono im jednocześnie wykonywanie czynności związanych z wydawaniem towarów. Ma to duże praktyczne znaczenie, na przykład w odniesieniu do kasjerów w sklepach samoobsługowych, gdzie nie tylko inkasują oni należności, ale faktycznie wydają sprzedane towary.</u>
+ <u xml:id="u-107.20" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Zmiany art. 2 § 1 przy zachowaniu w całej rozciągłości zasady dobrowolności, słusznie dopuszczają możliwość objęcia umową o współodpowiedzialności majątkowej większej ilości osób, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-107.21" who="#PoselJeziorskiFranciszek">—w sklepach czynnych na 1 zmianę z 6 do 8 osób, —w sklepach czynnych na 2 lub 3 zmiany z 9 do 12 osób z tym, że w zakładach piekarskich czynnych na trzy zmiany — do 16 osób.</u>
+ <u xml:id="u-107.22" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Dotychczas stosowaną zasadę, dopuszczającą zawarcie umowy bez względu na liczbę zatrudnionych osób w sklepach samoobsługowych, przedstawiony projekt rozciąga również na personel zatrudniony w sklepach preselekcyjnych, zakładach usługowych, zakładach przemysłu gastronomicznego, w stołówkach i innych zakładach żywienia zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-107.23" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W dyskusji, jaka toczyła się wokół projektu omawianej ustawy zarówno na posiedzeniach Komisji Handlu Wewnętrznego, jak i w środowisku pracowników handlu, wyrażano obawy, że podwyższenie liczby osób, które mogą przyjąć współodpowiedzialność majątkową, utrudni kontrolę nad powierzonym mieniem i wyliczeniem się z niego. Nie znajdują one jednak potwierdzenia w praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-107.24" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Proponowane niewielkie zwiększenie ilości osób, które mogą być objęte działaniem tej ustawy, nie powinno powodować takich trudności.</u>
+ <u xml:id="u-107.25" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Doświadczenia w okresie 6-letniego stosowania współodpowiedzialności majątkowej wykazują, że nawet w sklepach samoobsługowych, posiadających większą liczbę personelu, nie stwierdzono znaczniejszych niedociągnięć w zabezpieczeniu mienia i poważniejszych niedoborów, mimo że w tego typu sklepach istnieją stosunkowo większe trudności w sprawowaniu kontroli nad powierzonym mieniem ze względu na bezpośredni dostęp klientów do towarów. W związku z tym nie wydaje się uzasadniona obawa, aby podwyższenie liczby osób przyjmujących współodpowiedzialność mogło wpłynąć na zmniejszenie możliwości prawidłowego nadzoru nad powierzonym mieniem.</u>
+ <u xml:id="u-107.26" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Wysoka Izbo! W imieniu sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego proponuję przyjęcie rządowego projektu ustawy druk nr 9 z następującymi poprawkami, zawartymi w druku nr 17.</u>
+ <u xml:id="u-107.27" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W art. 2 § 1 ust. 1 pkt 2 wyraz — „piekarniczych” zastępuje się wyrazem „piekarskich” § 1 art. 5 otrzymuje brzmienie: — „§ 1. Poza pracownikami ponoszącymi odpowiedzialność wspólną oraz wymienionymi w § 2 i 3 nie wolno w sklepie zatrudniać innych pracowników”.</u>
+ <u xml:id="u-107.28" who="#PoselJeziorskiFranciszek">§ 3 otrzymuje brzmienie: — „§ 3. 1. W sklepie, w którym pracownicy przyjęli odpowiedzialność wspólną, wolno zatrudniać:</u>
+ <u xml:id="u-107.29" who="#PoselJeziorskiFranciszek">1)pracowników wykonujących czynności nie związane z dysponowaniem mieniem (np. sprzątaczki, pomywaczki, robotników zatrudnionych przy przenoszeniu ciężarów, pomocników: kucharzy, piekarzy, garmażerów), 2)osoby zatrudnione dorywczo w okresie wzmożonej działalności sklepu, 3)osoby odbywające naukę zawodu, praktykę lub wstępny staż pracy.</u>
+ <u xml:id="u-107.30" who="#PoselJeziorskiFranciszek">2.Osoby wymienione w ust. 1 nie ponoszą odpowiedzialności wspólnej.</u>
+ <u xml:id="u-107.31" who="#PoselJeziorskiFranciszek">3.Zatrudnienie osób wymienionych w Ust. 1 wymaga:</u>
+ <u xml:id="u-107.32" who="#PoselJeziorskiFranciszek">1)pisemnej zgody pracowników ponoszących odpowiedzialność wspólną, 2)zapewnienia pracownikom ponoszącym odpowiedzialność wspólną, możliwości nadzoru nad wykonaniem zadań przez osoby wymienione w ust. 1”.</u>
+ <u xml:id="u-107.33" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Proponowane uzupełnienie wniesione przez Komisję Handlu Wewnętrznego poszerza możliwość kontroli dokonywanej przez pracowników sklepu w zakresie zmian wielkości powierzonego im mienia.</u>
+ <u xml:id="u-107.34" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Zmiany w projekcie ustawy dotyczące art. 5 § 3 wprowadzają możliwość zatrudnienia poza pracownikami ponoszącymi odpowiedzialność majątkową, również pracowników fizycznych, nadto osoby, które mogą być zatrudnione w sklepie dorywczo, na przykład w okresie wzmożonej pracy personelu sklepowego w czasie najrozmaitszych uroczystości, dni targowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-107.35" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Dotychczasowy przepis zawarty w art. 5 § 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. dopuszcza za pisemną zgodą pracowników ponoszących współodpowiedzialność, możliwość zatrudnienia w sklepie tylko osoby odbywające naukę zawodu, praktykę lub wstępny staż pracy, bez ponoszenia wspólnej odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-107.36" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Rozszerzenie postanowień ustawy na przedsiębiorstwa prowadzące zakłady przemysłu garmażeryjnego, piekarskiego i zakłady usługowe powoduje konieczność wyłączenia też od ponoszenia współodpowiedzialności majątkowej osoby wykonujące czynności pomocnicze przy kucharzach, piekarzach czy garmażerach.</u>
+ <u xml:id="u-107.37" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Czynności te nie są bowiem związane z dysponowaniem mieniem i wykonywający te czynności pracownicy nie mogą być obciążani wspólną odpowiedzialnością.</u>
+ <u xml:id="u-107.38" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Przepis ten, ujęty w projekcie ustawy, wskazuje jednocześnie na konieczność zapewnienia możliwości nadzoru pracownikom ponoszącym współodpowiedzialność nad wykonywaniem zadań przez wspomnianych pracowników fizycznych.</u>
+ <u xml:id="u-107.39" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego, był przedmiotem wnikliwej analizy na dwóch posiedzeniach sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-107.40" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Projekt ten był dyskutowany na środowiskowych spotkaniach z pracownikami handlu. W pracach komisji brali też czynny udział przedstawiciele Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz Sądu Najwyższego, Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Handlu i Spółdzielczości.</u>
+ <u xml:id="u-107.41" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Przy ostatecznym precyzowaniu poprawek rozważono wnioski zgłoszone przez obywateli posłów, nie wchodzących w skład naszej Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-107.42" who="#PoselJeziorskiFranciszek">Wysoka Izbo! Komisja Handlu Wewnętrznego jest przekonana, że tak wszechstronnie przedyskutowany projekt ustawy wraz z wniesionymi poprawkami przyczyni się do wzmożenia ochrony mienia społecznego i usprawnienia pracy w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-107.43" who="#PoselJeziorskiFranciszek">W imieniu tej Komisji wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy, zmieniający ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego, zawarty w druku sejmowym nr 9, z wniesionymi przez Komisję poprawkami zamieszczonymi w druku sejmowym nr 17.</u>
+ <u xml:id="u-107.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-108">
+ <u xml:id="u-108.0" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów chce zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-108.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-108.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-108.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy, zmieniającej ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Handlu Wewnętrznego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-108.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-108.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-108.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden głos.</u>
+ <u xml:id="u-108.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę, zmieniającą ustawę o współodpowiedzialności majątkowej pracowników za niedobory w przedsiębiorstwach obrotu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.8" who="#Marszalek">Na tym kończymy 4 posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-108.9" who="#Marszalek">Protokół z posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-108.10" who="#Marszalek">Dalszy ciąg dyskusji budżetowej kontynuowany będzie na następnym posiedzeniu Sejmu, które odbędzie się w dniach 13 i 14 grudnia br., w poniedziałek i wtorek.</u>
+ <u xml:id="u-108.11" who="#Marszalek">We wtorek, po zakończonej dyskusji budżetowej, Sejm przystąpi do rozpatrzenia dwóch projektów ustaw: o zmianie prawa o notariacie oraz o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-108.12" who="#Marszalek">Posiedzenie w dniu 13 grudnia br. rozpocznie się o godzinie 10.</u>
+ <u xml:id="u-108.13" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-109">
+ <u xml:id="u-109.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">W dniu jutrzejszym, to jest 11 grudnia br., odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-109.1" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">— Komisji Kultury i Sztuki o godz. 10 w sali nr 102, — Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o godz. 10, w sali nr 67 w Domu Poselskim.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-110">
+ <u xml:id="u-110.0" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-110.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..5fe2157
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
@@ -0,0 +1,109 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00005-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>5 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>5 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">5</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1965-12-13 i 14</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski" role="speaker">
+ <persName>Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Marian Olewiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamowiczLucyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adamowicz Lucyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAleksiejczukWincenty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Aleksiejczuk Wincenty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBorodzikAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Borodzik Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBrudzinskiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Brudziński Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBurskiCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Burski Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDomagalaCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Domagała Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGasiorkiewiczTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gąsiorkiewicz Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJodlowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jodłowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKasperskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kasperski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKielczewskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kiełczewski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKulasJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulas Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLankamerMarta" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lankamer Marta</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMielczarekMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mielczarek Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOlszewskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Olszewski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPoczesnyStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Poczęsny Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozmiarekAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rozmiarek Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojanowskaEwa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojanowska Ewa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalczakMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walczak Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWisniowskiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wiśniowski Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelZofiaGrzebisz" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Zofia Grzebisz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..6668557
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,746 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 5 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 13 i 14 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 5</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 5)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Zofię Grzebisz i Jana Kleczaja.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę wymienionych Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom podany.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1966 rok i podstawowych założeniach na 1967 rok, projektem ustawy budżetowej na rok 1966 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za rok 1964..</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy zabierze głos poseł Jerzy Olszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselOlszewskiJerzy">Wysoki Sejmie! Wzrastające znaczenie handlu zagranicznego w naszej gospodarce powoduje, że sposób pokrycia zwiększających się potrzeb importowych, a więc wielkość, struktura towarowa i asortymentowa naszego eksportu oraz jego opłacalność dewizowa urastają do jednego z węzłowych problemów roku przyszłego i lat następnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselOlszewskiJerzy">Mimo bogatych i dość różnorodnych zasobów naturalnych, nie dysponujemy wszystkimi niezbędnymi surowcami dla stale rosnącej produkcji. Rozwój nowoczesnego przemysłu, zabezpieczenie odpowiedniego postępu technicznego, szczególnie w przemyśle chemicznym, maszynowym, hutniczym, elektrotechnicznym wymagają zwiększonego importu maszyn, urządzeń, dokumentacji i licencji. Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego zakupiło w 1965 r. 18 licencji, a potrzeby na 1966 r. ustalono na 50. Zdecydowaną większość przyznanego chemii importu maszyn i urządzeń stanowi wyposażenie nowoczesnych fabryk nawozów azotowych w Puławach, Tarnowie i Kędzierzynie, elany i anilany, petrochemii w Płocku, syntetycznego kauczuku w Oświęcimiu. Nakłady te przynoszą oczywiście określone korzyści gospodarcze, ale aktualnie wymagają wydatków dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselOlszewskiJerzy">Możliwie wszechstronne zaspokojenie zwiększających się i różnicujących potrzeb ludności wymaga wzrastających dostaw wielu przemysłowych artykułów konsumpcyjnych, które wzbogacają poważnie zaopatrzenie rynku wewnętrznego, a przede wszystkim — wszystkich surowców do ich produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselOlszewskiJerzy">W ostatecznym rachunku źródłem pokrycia wszystkich tych potrzeb są wpływy dewizowe za nasz eksport. Stąd właśnie wynika znaczenie, jakie przywiązujemy do jego wzrostu, struktury i efektywności. Z tego też powodu za duże osiągnięcie 1965 r. należy uznać zarówno przekroczenie planu eksportu, jak i poważny — o 8,7% — wzrost, w stosunku do 1964 r., wywozu maszyn i urządzeń, w tym do krajów kapitalistycznych o 23,3%. Również poważnie, bo o 7,5%, a do krajów kapitalistycznych o 27,1% wzrośnie eksport artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselOlszewskiJerzy">Wysoki Sejmie! Wykonanie zadań roku bieżącego, stały, widoczny postęp ilościowy i jakościowy naszego przemysłu, coraz lepsza praca aparatu handlu zagranicznego — to przekonywające argumenty za przyjęciem wskaźników planu handlu zagranicznego w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na lata 1966—1967, przedłożonego Wysokiej Izbie do uchwalenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselOlszewskiJerzy">Sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego bardzo wnikliwie i pracowicie analizowała wszystkie elementy i zagadnienia tego planu. Po wyczerpującej dyskusji postanowiła nie wnosić zmian do projektu planu, wysuwając równocześnie szereg postulatów i dezyderatów pod adresem organów rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselOlszewskiJerzy">Sygnalizowane w naszych wnioskach problemy handlu zagranicznego mają niewątpliwy wpływ na wykonanie realnego, a równocześnie bardzo trudnego i napiętego planu na lata 1966 i 1967. Obroty handlowe z zagranicą mają wzrosnąć w 1966 r. o ponad 5%, z tym, że tempo wzrostu eksportu jest większe o 5,4%, mimo że wzrost wytworzonego dochodu narodowego wynosi 3,7%. Import wzrasta wolniej od eksportu, choć w bezwzględnej wartości go przewyższa. Przewidujemy ujemne saldo obrotów handlowych w 1966 r. w wysokości ponad 670 mln zł dewizowych, planując równocześnie dodatnie saldo usług w wysokości ponad 520 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselOlszewskiJerzy">Osiągnięcie tych wskaźników jest niewątpliwie zadaniem trudnym, wymagającym dużego wysiłku zarówno przemysłu, jak i handlu zagranicznego. Podstawowy warunek powodzenia — to wykonanie zadań strukturalnych eksportu. Jeśli eksport ogółem w 1966 r. przyjąć za 100, to udział wywozu maszyn i urządzeń wynosi 39,5% i wzrasta w stosunku do 1965 r. o 15,8%, udział artykułów konsumpcyjno-przemysłowych wynosi 15% i wzrasta o 20,5%, udział surowców, paliw i materiałów jest jeszcze stosunkowo duży — 32,5%, choć notujemy spadek bezwzględnej wartości tej grupy w stosunku do wykonania 1965 r. o 0,8%. Eksport rolno-spożywczy maleje bardzo wyraźnie w porównaniu z 1965 r. — o 18,8%, to jest o 270 mln zł dewizowych; udział tej grupy stanowi tylko 13% ogółu eksportu. Zmniejszenie eksportu tej grupy towarów, to przede wszystkim wyeliminowanie wywozu żywca i mięsa, zmniejszenie wywozu drobiu bitego, jaj i cukru.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselOlszewskiJerzy">W imporcie największą pozycję stanowią zakupy surowców, paliw i materiałów do produkcji — 46,1% i wzrastają w stosunku do 1965 r. o 4,4%. Analogiczne wskaźniki udziału i wzrostu wynoszą dla maszyn i urządzeń: 35,6% i 11,5%, dla towarów konsumpcyjnych — 6,7% i 4,6%, dla artykułów rolno-spożywczych — 11,6%, co stanowi spadek w stosunku do 1965 r. o 8,5%. Na obniżenie wartości importu towarów rolno-spożywczych o 104 mln zł dewizowych wywarło wpływ przede wszystkim zmniejszenie importu zboża z 2.533 tys. ton do 2.200 tys. ton. Zwiększamy równocześnie w tej grupie import pasz treściwych, mączek rybnych, ziarna kakaowego, kawy, cytryn.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselOlszewskiJerzy">Z analizy przytoczonych dotychczas liczb wynika niezbicie, iż powodzenie planu handlu zagranicznego w 1966 r. zależy głównie od wykonania zadań eksportowych w grupie maszyn i urządzeń i artykułów konsumpcyjno-przemysłowych. Eksport maszyn i urządzeń i środków transportowych wzrasta o 15,8%, ale do krajów kapitalistycznych o 36%; towarów konsumpcyjno-przemysłowych — o 20,5%, a do krajów kapitalistycznych — o 21,4%. Zakładamy w związku z tym bardzo duży udział wywozu maszyn i urządzeń inwestycyjnych i maszyn indywidualnych, które stanowią 50% eksportu w 1966 r., a w eksporcie do krajów kapitalistycznych nawet 70%. Przede wszystkim bardzo poważnie wzrasta eksport obrabiarek do metali — o 32,5%, maszyn włókienniczych — o 25,2%, maszyn papierniczych, górniczych i wiertniczych — o 52,3%, maszyn elektrycznych — o 59,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselOlszewskiJerzy">Mimo niskich wskaźników wzrostu, z uwagi na bezwzględną wartość uzysku dewizowego, dużą rolę w dalszym ciągu odgrywa eksport taboru pływającego, taboru kolejowego, motoryzacyjnego i kompletnych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselOlszewskiJerzy">Główny ciężar wykonania tych niełatwych zadań spoczywa na Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego. Podczas gdy produkcja towarowa w tym resorcie wzrasta w stosunku do 1965 r. o 9,2%, to produkcja na eksport musi wzrosnąć o prawie 18%, a do krajów kapitalistycznych o 44%. Wymaga to wielkiego wysiłku wszystkich przedsiębiorstw przemysłu ciężkiego, skierowanego przede wszystkim na poprawę nowoczesności i jakości wyrobów, jak również na zwiększenie terminowości dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselOlszewskiJerzy">Wprawdzie trzeba podkreślić duży postęp w tym zakresie, na przykład, bardzo pozytywnie należy ocenić fakt opracowania w 1965 r. 167 nowych konstrukcji obrabiarek, wykonania 175 prototypów, z których 127 weszło do seryjnej produkcji, ale w świetle konieczności poprawienia efektywności eksportu maszynowego, przy dużym jego wzroście, przy stale wzrastającej konkurencji i stałym postępie technicznym w tej dziedzinie, wysiłki inwestycyjne, ekonomiczne i organizacyjne Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego muszą koncentrować się na tych właśnie zagadnieniach.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselOlszewskiJerzy">Za mało uwagi poświęcamy jeszcze efektywności naszej produkcji, co ma bezsporny wpływ na opłacalność eksportu. Na przykład, w wyniku działania uchwał 245 i 164 w zakładach wydzielonych dla eksportu w ramach Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego przekroczono planowane zatrudnienie o 15 tysięcy pracowników. Nie wiem, jak to wpłynęło na ilość eksportu, ale efektywności na pewno nie poprawiło.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselOlszewskiJerzy">Problem nowoczesności produkcji najbardziej jaskrawo występuje w hutnictwie żelaza. Wprawdzie bilans obrotów handlowych tej gałęzi przemysłu prawie równoważy się, a z obszarem krajów kapitalistycznych daje saldo dodatnie w wysokości 137 mln zł dewizowych, ale wywozimy 852 tys. ton wyrobów hutniczych, przywozimy natomiast tylko 535 tys. ton. Do krajów kapitalistycznych sprzedajemy 520 tys. ton, uzyskując 417 zł dewizowych średnio za 1 tonę wyrobów, a w imporcie płacimy za 1 tonę wyrobów 1.200 zł dewizowych, czyli prawie 3 razy więcej. Oczywiście nie ma kraju, który produkuje dziś cały zestaw wyrobów hutniczych, ale także trzeba postawić wniosek, że przyszłe nakłady inwestycyjne w hutnictwie winny koncentrować się przede wszystkim na uszlachetnianiu wyrobów i ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselOlszewskiJerzy">Poważną pozycję w eksporcie paliw i surowców stanowią węgiel i koks, artykuły o dobrej opłacalności dewizowej. Komisja Handlu Zagranicznego postuluje pod adresem Komisji Planowania przy Radzie Ministrów rozważenie możliwości zwiększenia eksportu koksu w ilości 720 tys. ton rocznie, wartości 8,7 mln dolarów drogą zmiany bazy surowcowej w produkcji amoniaku z koksu na gaz ziemny. Spowoduje to równoczesną obniżkę kosztów własnych w wysokości 550 mln zł rocznie, co pozwoli zamortyzować inwestycje w ciągu dwóch lat. Proponujemy rozważyć możliwość zakupu przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego rur potrzebnych do budowy gazociągu, awansem, na konto przyszłego eksportu koksu.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselOlszewskiJerzy">Malejący eksport towarów rolno-spożywczych odgrywa w dalszym ciągu poważną rolę w obrotach naszych z krajami kapitalistycznymi, gdyż prawie w całości skierowany zostaje do tego obszaru. Jest to tym bardziej konieczne, ponieważ właśnie głównie w krajach kapitalistycznych musimy kupować tak potrzebne nam zboże (1.800 tys. t), pasze treściwe, mączki rybne, koncentraty cynku, miedzi, cynę, fosforyty, nawozy sztuczne, półprodukty dla kauczuku syntetycznego, kauczuk naturalny itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselOlszewskiJerzy">W eksporcie towarów konsumpcyjnych przemysłowych główną rolę odgrywają wyroby przemysłu lekkiego. Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy bardzo prawidłowy rozwój eksportu tej grupy towarów. Wzrasta bowiem bardzo widocznie wywóz konfekcji, obuwia, mebli, to jest wyrobów bardziej uszlachetnionych i opłacalnych. Zwiększamy również eksport usługowego przerobu tkanin. Ministerstwo Przemysłu Lekkiego uzyskało z importu wystarczającą ilość barwników i innych środków pomocniczych dla pełnego wywiązania się z eksportu tkanin różnego rodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselOlszewskiJerzy">Szczególną uwagę na jakość produkcji musi zwrócić przemysł obuwniczy. Eksportujemy już dziś 6,5 mln par obuwia skórzanego za 84 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselOlszewskiJerzy">Trzeba również zwrócić uwagę w sensie pozytywnym na poważny eksport wyrobów przemysłu farmaceutycznego, barwników i innych, coraz bardziej uszlachetnionych produktów przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselOlszewskiJerzy">Wysoki Sejmie! Najpoważniejszym spośród 145 partnerów handlowych Polski jest ZSRR. Obroty z tym wielkim krajem stanowią ^1^/3 naszych obrotów w ogóle. ZSRR pokrywa w 35% nasze zapotrzebowanie na paliwa, surowce i materiały do produkcji i w 34% na maszyny i urządzenia. Przeszło połowę naszego eksportu do Kraju Rad stanowi wywóz maszyn i urządzeń i około 18% wywóz artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. Struktura obrotów jest dla nas korzystna i odpowiada naszym potrzebom i możliwościom. Dalszy wszechstronny rozwój handlu z ZSRR leży w najbardziej żywotnym interesie naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselOlszewskiJerzy">64% obrotów handlowych Polski stanowią obroty z krajami socjalistycznymi. Kraje naszego obozu pokryją w 80% nasze zapotrzebowanie na maszyny i urządzenia, a w 65% na surowce i materiały do produkcji. Nasz eksport do tych krajów prawie w 70% obejmuje wyroby gotowe. Struktura towarowa obrotów z krajami socjalistycznymi jak najbardziej odpowiada potrzebom i poziomowi naszej gospodarki. Jeśli dodać do tego bardzo ważny fakt, że wymiana ta jest wolna od dyskryminacji, że rozwija się ona na bazie wieloletnich umów handlowych i przy stosunkowo niskich kosztach transportu — to trzeba stwierdzić, że podstawowe znaczenie w naszym handlu zagranicznym mają obroty z krajami socjalistycznymi. Przynoszą nam one realne korzyści i musimy dołożyć wszelkich starań, by dostosować się do wymogów i żądań naszych partnerów.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselOlszewskiJerzy">Wysoki Sejmie! Omówione tu, oczywiście w dużym skrócie, zadania handlu zagranicznego realizowane będą w naszych socjalistycznych przedsiębiorstwach i przez aparat handlowy Ministerstwa Handlu Zagranicznego. Musimy zatem stale udoskonalać formy i metody planowania, zarządzania, postępowania handlowego w celu rozwinięcia najszerszej inicjatywy dla uzyskania najszybszego rozwoju ilościowego i wartościowego produkcji eksportowej, dla zabezpieczenia stałego postępu technicznego oraz uzyskania maksymalnych efektów z poniesionych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselOlszewskiJerzy">W pełni popieramy awizowane zmiany w metodach planowania i zarządzania w dziedzinie handlu zagranicznego, dotyczące inwestycji dla eksportu, planowania wartościowego, efektywności, pracy aparatu handlowego. Wprowadzenie tych zmian na pewno przyczyni się do dalszego wzrostu naszych obrotów zagranicznych i osiągnięcia większych korzyści. W przemyśle, w fabrykach i w zjednoczeniach musi jeszcze bardziej wzrosnąć zainteresowanie problematyką handlu zagranicznego. Producenci muszą dbać o rozwój eksportu, o jego jakość, terminowość, opłacalność, o oszczędność importu. Niezależnie od odpowiedzialności administracji gospodarczej za realizację ustalonych zadań planowych, konferencje samorządu robotniczego powinny wpłynąć na wytworzenie w zakładach właściwego klimatu dla prowadzenia wewnętrznej kontroli jakości produkcji, świadczącej o kulturze technicznej i zawodowej zakładu, o dobrym jego imieniu. Konferencje samorządu robotniczego wraz z szerokim aktywem inżynieryjno-technicznym mogą, drogą analizy otrzymanych reklamacji i przeprowadzonych kontroli oraz poczynań kierownictwa zakładu, wpłynąć na konsekwentne zapewnienie właściwej jakości i nowoczesności wyrobów, wzmóc poczucie odpowiedzialności; poprzez analizę rozstawienia kadr inżynieryjno-technicznych mogą oddziaływać na wzmocnienie kadrowe zaplecza technicznego, by przyśpieszyć właściwe opanowanie produkcji podejmowanej w oparciu o licencje, względnie skrócić czas opracowań nowych lub ulepszonych asortymentów. Konferencje samorządu robotniczego powinny w imię interesów załogi i zarazem interesów ogólnych głębiej interesować się stratami bezpośrednimi i pośrednimi wynikającymi z niedotrzymania terminów dostaw wytworów eksportowych. Poczynania w tym zakresie muszą wiązać się z ekonomicznym zainteresowaniem. Przedsiębiorstwa handlowe powinny służyć przemysłowi informacją o bieżącej sytuacji na rynkach zagranicznych i oddziaływać na kierunki rozwoju przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselOlszewskiJerzy">W myśl zasady — „opłaca się oszczędzać w handlu, ale nie na handlu” sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego uważa za konieczne: uregulowanie spraw lokalowych central handlowych, wprowadzenie postępu technicznego w pracy biurowej, reorganizację central w kierunku tworzenia dużych, odpowiednio zainteresowanych uzyskiem dewizowym organizmów handlowych, mocno powiązanych ekonomicznie i organizacyjnie z producentami. Imperatywem dla powodzenia handlu zagranicznego jest dziś szybkość wykorzystania dogodnej sytuacji rynkowej, a jak z tego wynika, dobra technika i organizacja handlu, szybka i pełna informacja, sprawne dostosowanie się dostawcy do wymogów klienta.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselOlszewskiJerzy">Jestem głęboko przekonany, że proponowane zmiany w metodach planowania i zarządzania zabezpieczają właściwą realizację tych zadań i przyczynią się do dalszego wzrostu i rozwoju tej jakże ważnej dziedziny naszego życia gospodarczego, jaką jest handel zagraniczny.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Maria Mielczarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselMielczarekMaria">Wysoki Sejmie! Pragnę nawiązać do tej części projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r., która traktuje o handlu zagranicznym, zawężając jednak to zagadnienie do planu eksportu wyrobów przemysłu lekkiego. Sprawą, która, moim zdaniem, powinna się znaleźć w polu widzenia obu zainteresowanych resortów, to znaczy Ministerstwa Handlu Zagranicznego i Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, jest poprawa struktury eksportu wyrobów przemysłu lekkiego, a w następnej kolejności konsekwentna realizacja postanowień podjętych w tej dziedzinie. Bez spełnienia tego warunku nie może być mowy o zwiększeniu efektywności handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselMielczarekMaria">Niezbędne jest więc w tym celu systematyczne zwiększanie udziału eksportu wyrobów o wysokim stopniu uszlachetnienia, zawierających w sobie znaczną ilość pracy żywej, przy jednoczesnym zmniejszeniu eksportu wyrobów materiałochłonnych. Przemysł lekki musi przedsięwziąć konkretne poczynania, mające na celu zaoferowanie handlowi zagranicznemu szerszej gamy wyrobów opartych na substytutach surowcowych, produkowanych przez krajowy przemysł chemiczny. Dążyć następnie należy do wycofywania z eksportu wyrobów o niedostatecznej opłacalności, przy równoległym optymalnym wykorzystaniu koniunktury w odniesieniu do wyrobów najbardziej opłacalnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselMielczarekMaria">Pełne wykorzystanie tych środków może mieć miejsce tylko w warunkach bezpośredniej i systematycznej współpracy central handlu zagranicznego z producentami wyrobów eksportowych oraz producentów z ich kooperantami. Mam tu na myśli ściślejsze i bardziej efektywne współdziałanie przemysłu lekkiego z przemysłem chemicznym, maszynowym i przemysłem opakowań, przy równoczesnym zaangażowaniu podległych tym resortom placówek naukowo-badawczych. W założeniach planu na 1966 r. uwzględnione zostały w zasadzie te kierunki działania. Zakłada się więc w dalszym ciągu szybkie tempo wzrostu eksportu, przy równoczesnym zwiększeniu udziału wyrobów charakteryzujących się wysokim stopniem przerobienia i uszlachetnienia; i tak eksport wyrobów skonfekcjonowanych wzrośnie o 23%, co oznacza wzrost udziału tej grupy towarowej w ogólnym eksporcie do 42,4%; eksport tkanin ogółem wzrośnie o 12%, a ich udział w ogólnym eksporcie zmaleje do 44,3%. W eksporcie tkanin najwyższy wzrost przewiduje się w branży jedwabniczej. Eksport innych towarów wzrośnie w myśl planu o 14%, a ich udział w ogólnym eksporcie zmaleje do 13,3%.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselMielczarekMaria">Ten kierunek wzrostu eksportu należy uznać za jak najbardziej słuszny, ponieważ stwarza możliwości powiększania wpływów dewizowych za wkład pracy, ogranicza wydatkowanie środków na import surowców, jak również stwarza realne warunki dalszego rozwoju naszego eksportu z uwagi na coraz szersze zainteresowanie kontrahentów zagranicznych tego rodzaju wyrobami.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselMielczarekMaria">Spełnienie założeń projektu planu uwarunkowane jest jednak przede wszystkim podniesieniem jakości produkowanych artykułów, wzbogaceniem wzornictwa i kolorystyki oraz skróceniem terminów dostaw. Obserwowana na rynkach światowych coraz większa podaż wyrobów wysokiej jakości w bogatym i atrakcyjnym asortymencie stwarza bowiem dla przemysłu lekkiego poważną konkurencję.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselMielczarekMaria">W celu przeciwdziałania ujemnym skutkom wynikającym z obrotów wyrobami mało atrakcyjnymi, o niskiej jakości, w celu utrzymania i dalszego rozszerzenia rynku, uzyskania dalszej poprawy opłacalności eksportu, konieczne jest, aby przemysł, obok wniosków natury organizacyjnej, rozwinął w szerszym zakresie pracę nad:</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselMielczarekMaria">—rozszerzaniem asortymentów o wykończeniach szlachetnych, to znaczy wodoodpornych, nie mnących, odpornych na brudzenie, łatwych w prasowaniu i innych;</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselMielczarekMaria">—wyeliminowaniem smugowatości zarówno w tkaninach, jak i wyrobach dziewiarskich, co odnosi się szczególnie do wyrobów jedwabnych, a przede wszystkim do tkanin podszewkowych jedwabnych; w tej dziedzinie gusty klientów zmieniły się zasadniczo, przechodząc od druków na wyroby gładkie w pastelowych kolorach;</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselMielczarekMaria">—udoskonaleniem technologii wytwarzania tkanin stylonowych;</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselMielczarekMaria">—udoskonaleniem technologii barwienia sztuk, w celu wyeliminowania różnic kolorystycznych ;</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselMielczarekMaria">—poprawą jakości i estetyki wykończeń;</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselMielczarekMaria">—rozszerzeniem numeracji przędzy, szczególnie sty łonowej i wełnianej, co wiąże się z realizacją postulatów odbiorców, narzekających na to, że nasze tkaniny są za ciężkie;</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselMielczarekMaria">—poprawieniem równomierności grubości przędz, szczególnie wełnianych i bawełnianych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselMielczarekMaria">Konieczność poprawy jakości i atrakcyjności wyrobów przemysłu włókienniczego ma swój ścisły związek z zamierzoną intensyfikacją eksportu konfekcji. Dotychczas eksport w tej grupie towarowej opierał się głównie na asortymentach bardziej materiałochłonnych niż pracochłonnych, przez to stosunkowo tanich, takich, jak bielizna pościelowa i stołowa, dziana bielizna bawełniana, na ogół biała, koce, ręczniki. Grupa ta stanowiła około 80% całości eksportu konfekcyjnego. Za te wyroby uzyskiwaliśmy oczywiście 3—4-krotnie niższe ceny niż za okrycia wierzchnie, jak swetry, spodnie, płaszcze, ubrania itp. Stąd wynika potrzeba forsowania eksportu konfekcji wierzchniej, którą duże zainteresowanie wykazują tak istotne dla nas rynki, jak brytyjski, kanadyjski, amerykański; tamtejsi klienci jednak wymagają wyrobów w małych seriach, cieńszych, jak również krótkich terminów dostaw, z uwagi na sezonowy charakter tej konfekcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselMielczarekMaria">W chwili obecnej nasze wyroby konfekcyjne eksportujemy do 79 krajów kapitalistycznych, przy czym podział eksportowej masy towarowej na poszczególne kontynenty jest różny; do krajów europejskich sprzedajemy 37% towarów, do krajów azjatyckich — 14%, do Afryki — 28%, do Ameryki — 20%, natomiast do Australii tylko — 1%. Na nowych kontrahentów nie możemy raczej liczyć, gdyż kraje, których nie udało nam się do tej pory zainteresować naszymi wyrobami, są chronione przeważnie wysokimi barierami celnymi lub prohibicyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselMielczarekMaria">Perspektywy rozwoju eksportu tej grupy towarów na rynki kapitalistyczne będą więc uzależnione od umiejętnego dostosowania się przemysłu do potrzeb i wymagań odbiorców zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselMielczarekMaria">Należałoby się zastanowić, czy przemysł lekki jest w stanie spełnić te wymogi, czy dysponuje wystarczającymi środkami. Zadania eksportowe przemysłu lekkiego są bardzo poważne i ich realizacja spowoduje zapewne wiele trudności i kłopotów. Dlatego też wydaje mi się, że zarówno resort przemysłu lekkiego, jak i zjednoczenia branżowe powinny opracować perspektywiczny program rozwoju produkcji eksportowej. Program ten powinien być nacelowany przede wszystkim jeśli nie na zlikwidowanie, to przynajmniej na maksymalne złagodzenie dysproporcji między potrzebami handlu a możliwościami przemysłu lekkiego; to co do tej pory zrobiły poszczególne zakłady i zjednoczenia dla intensyfikacji opłacalnego eksportu, nie stanowi szczytu ich możliwości. I tak, na przykład, znikome jest wykorzystanie funduszu dewizowego na inwestycje szybko rentujące się, związane z rozwojem produkcji eksportowej. Mimo wyraźnych potrzeb w tym zakresie w latach 1964—1965, wykorzystanie tego funduszu w przemyśle bawełnianym osiągnęło poziom 2 mln zł dewizowych, a w przemyśle jedwabniczym tylko 0,5 mln zł dewizowych, co stanowi 1% wartości eksportu tych dwóch przemysłów w analogicznym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselMielczarekMaria">Podobnie wygląda sprawa wykorzystywania przez przemysł włókienniczy rezerwy dewizowej będącej w gestii Ministra Handlu Zagranicznego, przeznaczonej na szybki zakup materiałów i środków pomocniczych do uszlachetniania wyrobów produkowanych na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselMielczarekMaria">Fakty te wyraźnie świadczą o niedostatecznym zainteresowaniu zakładów i zjednoczeń podległych Ministerstwu Przemysłu Lekkiego dalszym intensywnym rozwojem produkcji eksportowej zarówno pod względem ilości, jak i jej uatrakcyjnienia i unowocześnienia.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselMielczarekMaria">Dla zmiany dotychczasowego stanu rzeczy w tym zakresie konieczne jest również zwiększenie operatywności zjednoczeń branżowych na odcinku racjonalnego rozdzielania zamówień eksportowych między poszczególne przedsiębiorstwa, w celu stworzenia im warunków do specjalizacji w określonej produkcji, co w konsekwencji powinno właśnie przynieść poprawę opłacalności produkcji eksportowej. Wiele przykładów z dotychczasowej praktyki świadczy bowiem o mechanicznym rozdziale tych zamówień, bez uwzględniania możliwości poszczególnych zakładów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselMielczarekMaria">Wprowadzany od przyszłego roku nowy system planowania, oparty na kryteriach wartości wyrażonej w złotych dewizowych, spowoduje niewątpliwie zwiększenie zainteresowania zjednoczeń i zakładów tymi zagadnieniami. System ten pozwoli również na wybranie spośród różnych wariantów planu takiego, który będzie najlepszy pod względem doboru asortymentu produkcji i który pozwoli na podejmowanie najsłuszniejszych bieżących decyzji sprzyjających realizacji planu. Pomyślność realizacji zadań eksportowych w tym ujęciu zależeć ponadto będzie od skoncentrowania uwagi wydziałów eksportowych zjednoczeń, a także przedsiębiorstw na ekonomicznej stronie obrotów handlowych z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Borodzik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselBorodzikAndrzej">Wysoki Sejmie! Projekt uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym zakłada znaczny wzrost produkcji przemysłu chemicznego. Szybko wzrastające zapotrzebowanie wszystkich działów gospodarki narodowej na wyroby chemiczne powoduje konieczność przeznaczenia większości nakładów inwestycyjnych w tym dziale na rozwój produkcji włókien i tworzyw sztucznych, a przede wszystkim na znaczne zwiększenie produkcji nawozów, w celu likwidacji importu zbóż. Specjalnej uwagi wymaga też intensyfikacja i zwiększenie efektywności eksportu wyrobów przemysłu chemicznego, tym bardziej, że szybko postępująca chemizacja w większości krajów całego świata stwarza duże możliwości eksportu dla szeregu produktów chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselBorodzikAndrzej">Wynikiem słusznej polityki rozwoju chemii jest stałe zwiększanie w globalnej wartości eksportu udziału wyrobów o wysokim stopniu przetwarzania. W roku przyszłym bowiem około 55% eksportu stanowić będą takie wyroby, jak farmaceutyki, barwniki, herbicydy, farby i lakiery, kosmetyki. Kierunek ten jest jak najbardziej słuszny i korzystny, ale stawia przed przemysłem szereg ważnych i na pewno bardzo trudnych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselBorodzikAndrzej">Wysokie ceny eksportowe można uzyskać jedynie za towary o bardzo wysokiej jakości, dużych walorach użytkowych i estetycznych, towary dostarczane w bardzo krótkich terminach, dostosowane do indywidualnych, nieraz bardzo specyficznych wymagań poszczególnych odbiorców. Największe efekty dewizowe dają wyroby nowe, pojawiające się dopiero na rynkach, na które popyt jest dużo większy od podaży. W wyniku ogromnego postępu i rozwoju chemii na świecie prawie jako regułę obserwuje się na rynkach światowych duże wahania i szybki spadek większości cen wysoko przetworzonych wyrobów chemicznych. Sytuacja ta stwarza z jednej strony konieczność dużej operatywności, elastyczności, stałego unowocześniania produkcji dla zaspokojenia potrzeb eksportu, a z drugiej strony, przy umiejętnym wykorzystaniu koniunktury, umożliwia uzyskanie bardzo wysokiej efektywności dewizowej sprzedawanych nowoczesnych produktów, a co za tym idzie, szybkiego — bo nieraz po kilku miesiącach — zwrotu poniesionych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselBorodzikAndrzej">Dla osiągnięcia tego konieczna jest stała analiza rzeczowych planów inwestycyjnych oraz, w uzasadnionych ekonomicznie wypadkach, szybkie dokonywanie odpowiednich korektur i zmian umożliwiających uzyskanie optymalnych efektów. Sprawa ta dla przemysłu chemicznego nabiera dużego znaczenia w latach najbliższych, w których obiektywna konieczność koncentracji sił i środków na rozwój branż zaspokajających najpilniejsze potrzeby kraju, zmusza do bardzo oszczędnego i rozważnego inwestowania w pozostałych branżach, w których poważną część produkcji przeznacza się na eksport. Uchwały IV Plenum KC partii oraz szereg w związku z tym wydanych i przygotowanych zarządzeń stworzy lepsze podstawy organizacyjne i ekonomiczne dla intensyfikacji eksportu zarówno w przemyśle, jak i w handlu. Stąd nabiera znaczenia problem dalszego zacieśnienia i rozszerzenia współpracy między centralami handlowymi i zjednoczeniami. Mimo wydania szeregu zarządzeń, opracowania wspólnych zamierzeń przez resorty przemysłu chemicznego...</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#komentarz">) </u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselBorodzikAndrzej">) Nie wygłoszona część przemówienia z powodu zasłabnięcia posła.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#komentarz">(Ogłasza się na podstawie decyzji Marszałka Sejmu)</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselBorodzikAndrzej">... i handlu zagranicznego i zrodzenia się szeregu ciekawych inicjatyw takich, jak na przykład eksperyment Zjednoczenia Przemysłu Farmaceutycznego — „Polfa”, jest jeszcze na tym odcinku szereg zasadniczych nieraz trudności i kłopotów.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselBorodzikAndrzej">Wydaje się, że najczęstszą przyczyną ich powstawania jest nie tyle brak ustaleń organizacyjno-formalnych, co nieumiejętność zmiany stylu codziennej pracy, przezwyciężenia szeregu nawyków, jak patrzenia na zagadnienia tylko z punktu widzenia interesów jednej strony, bez rozumienia — przez bardzo wielu pracowników zarówno handlu, jak i przemysłu, szczególnie na niższych szczeblach — trudności i kłopotów stąd wynikających dla drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselBorodzikAndrzej">Drugim ważnym problemem dla rozwoju eksportu jest prawidłowe ukierunkowanie i wysoka efektywność prac badawczych. Należy bardziej precyzyjnie koordynować tematykę i kierunki prac w poszczególnych placówkach resortu, aby uniknąć możliwości dublowania podejmowanych tematów i rozpraszania sił i środków na zagadnienia nie rokujące szybkiego uzyskania realnych efektów. O podejmowaniu poszczególnych opracowań powinna z zasady decydować analiza określająca realne możliwości wykorzystania wyników oraz przewidywane efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselBorodzikAndrzej">Większą niż dotychczas uwagę należy zwracać tak w placówkach badawczych, jak iw zakładach produkcyjnych na problemy ochrony patentowej. Często spotykane niedocenianie tego zagadnienia, brak rozeznania patentowego oraz przedwczesne rozgłaszanie do publicznej wiadomości tematyki i wyników prac badawczych powodują szereg trudności i kłopotów przy eksporcie. W związku z tym coraz bardziej istotną sprawą jest prawne unormowanie działalności rzeczników patentowych w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselBorodzikAndrzej">Niezmiernie ważne dla wzrostu efektywności prac badawczych jest rozszerzenie i unowocześnienie produkcji krajowej aparatury laboratoryjnej, niezbędnej dla prac analitycznych, związanych z</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam krótką 10-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 40 do godz. 11)</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Lucynie Adamowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wysoki Sejmie! Omawiając zagadnienie produkcji mebli w aspekcie dalszego rozszerzenia eksportu chciałabym podkreślić, że przemysł meblarski powstał w Polsce stosunkowo niedawno, został zorganizowany dopiero w okresie powojennym na bazie rozbudowanych i zmodernizowanych większych warsztatów rzemieślniczych; w ostatnim 5-leciu oddano do użytku kilka nowych zakładów przemysłowych oraz rozbudowano kilka istniejących. W rezultacie wzrosła ogólna produkcja przemysłu meblarskiego i uzyskano poprawę jakości produkcji. Podniesienie ogólnego poziomu produkcji przemysłu meblarskiego, jak również skoncentrowanie stosunkowo skromnych środków inwestycyjnych, pozwoliło na wyjście z produkcją mebli na rynki zagraniczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselAdamowiczLucyna">Eksport mebli mieszkaniowych rozpoczął się w 1950 r.; była to w zasadzie wysyłka partii korespondencyjnych. Dynamikę wzrostu eksportu mebli mieszkaniowych obrazuje skok z 600 zł dewizowych w 1950 r. do 70 mln zł dewizowych w 1965 r. W pierwszych latach eksport ten kierowano na rynki krajów socjalistycznych, a obecnie coraz szerzej na rynki krajów kapitalistycznych. Eksport do obszaru krajów kapitalistycznych rozpoczął się w zasadzie od 1960 r. i wyrażał się kwotą 770 tys. zł dewizowych. Sukcesywna kontynuacja eksportu do krajów kapitalistycznych pozwoli w 1965 r. osiągnąć kwotę 12 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselAdamowiczLucyna">Poważniejszym rynkiem zbytu dla naszych mebli, który miał wpływ na dalszy rozwój produkcji eksportowej do krajów kapitalistycznych była Szwecja. Wysokie wymagania jakościowe tego rynku, produkcja według wzorów odbiorcy oraz doraźna konsultacja odbiorcy szwedzkiego z producentami mebli pozwoli podnieść jakość naszych mebli do poziomu standardu europejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselAdamowiczLucyna">Dynamiczny wzrost produkcji mebli wpłynie w przyszłości na zmianę struktury kontrolą wyników badań i jakości wyrobów oraz prowadzenia prac doświadczalnych w skali ćwierć i pół technicznej. Dalsze bazowanie głównie na aparaturze importowanej i to w przeważającej większości ze strefy dolarowej, z powodu ograniczonych limitów dewizowych, może stać się w przyszłości zasadniczym hamulcem uzyskiwania szybkich efektów.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselAdamowiczLucyna">Kolejnym istotnym problemem rozwoju i efektywności eksportu są opakowania. Nierozwiązanie dotychczas w sposób właściwy szeregu, skomplikowanych zresztą zagadnień, zmniejsza nasze wpływy dewizowe. Przykładem może być fakt, że wiele produktów płynnych musimy przewozić cysternami kolejowymi, mimo że fracht morski jest tańszy o około 5 dolarów na jednej tonie, ponieważ nie posiadamy odpowiednich zbiorników magazynowych w portach. Brak takich zbiorników limituje także możliwości zawarcia niektórych kontraktów, na przykład na dostawy benzolu do Stanów Zjednoczonych i Australii. Przy sprzedaży kwasu octowego można było uzyskać cenę o 18% wyższą, gdyby zamieniono balony szklane na zasobniki polietylenowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselAdamowiczLucyna">Powołanie Urzędu Pełnomocnika Rządu do Spraw Opakowań oraz Centralnego Ośrodka Opakowań, mimo szeregu osiągnięć w zakresie normalizacji, wzornictwa i estetyki oraz dużego wkładu pracy ze strony zatrudnionych tam ludzi, nie przyniosło zasadniczej poprawy w tym zakresie. Na ten stan rzeczy wpływ miało wiele czynników. I tak, z uwagi na rozproszenie produkcji opakowań, prowadzonej przez wiele różnych zakładów państwowych, spółdzielczych i przemysłu terenowego, niezmiernie trudno jest prawidłowo prowadzić koordynację międzybranżową. W wielu zakładach, szczególnie większych, opakowania są tylko niewielkim fragmentem całości produkcji, nie wpływającym zasadniczo na wykonanie planowanych zadań; szczególnie kłopotliwa jest produkcja opakowań eksportowych, charakteryzująca się niewielką rentownością, przy jednoczesnych dużych trudnościach w zdobyciu odpowiednich surowców, spowodowanych ogólnym deficytem papieru, tektury i farb. Stąd właśnie wynika często niechęć do podejmowania produkcji opakowań oraz brak zabezpieczenia finansowego na modernizację parku maszynowego i rozbudowę zdolności produkcyjnych. Zbyt często także w zakładach produkcyjnych i, co gorsza, w niektórych zjednoczeniach, nie przywiązuje się należytej wagi do jakości i nowoczesności opakowań i problemami tymi zajmują się prawie wyłącznie działy zaopatrzenia, natomiast ludzie odpowiedzialni bezpośrednio za produkcję i postęp, problem ten traktują w pewnym sensie jako uboczny. Skutkiem tego nie prowadzi się prac nad modernizacją opakowań, brak jest wyspecjalizowanych zespołów w laboratoriach zakładowych i instytutach badawczych, które mogłyby, współpracując z Centralnym Ośrodkiem Opakowań i producentami, spowodować poprawę na tym odcinku i rozwiązać szereg występujących obecnie kłopotów i trudności w eksporcie wyrobów przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wysoki Sejmie! Szybki rozwój przemysłu chemicznego i wynikająca stąd chemizacja wszystkich dziedzin naszego życia zwiększają kontakt ludzi, zwierząt i roślin z szeregiem substancji chemicznych. Dotyczy to nie. tylko farmaceutyków i środków konserwujących, ale i herbicydów, środków owadobójczych, a nawet szeregu barwników i tworzyw sztucznych. Konsekwentne i rygorystyczne działanie resortu zdrowia i ścisłe współdziałanie z przemysłem chemicznym i innymi zainteresowanymi jednostkami w chwili obecnej zabezpiecza zdrowie i życie ludzi przed ujemnymi skutkami szerokiego użytkowania większości substancji chemicznych. Niemniej jednak wydaje się konieczne, aby wspomniane resorty podjęły jeszcze bardziej intensywne i wszechstronne prace nad szybkim opracowaniem przepisów dotyczących metod bezpiecznego i właściwego sposobu użytkowania substancji chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselAdamowiczLucyna">Z problemem tym, wiąże się nie tylko potrzeba intensywnego rozwoju badań farmakologicznych i toksykologicznych, ale także zajęcie się nowymi zagadnieniami, jak na przykład teratogeneza i farmakdynamika biochemiczna. Stąd też niezmiernie pilną sprawą staje się konieczność wyszkolenia kadry odpowiednich fachowców, ponieważ istniejąca obecnie w kraju, licząca zaledwie około 300 osób, grupa farmakologów i toksykologów jest zbyt szczupła, aby dostatecznie szybko rozwiązać szereg bardzo skomplikowanych zagadnień związanych z ochroną organizmów żywych przed ujemnymi skutkami chemizacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselAdamowiczLucyna">eksportu w tym kierunku, że na pierwsze miejsce zamiast tarcicy (jak było do tej pory) wysuną się meble. Jest to zgodne z efektywnością ekonomiczną eksportu zmierzającą do rozwoju produkcji mebli i do wzrostu eksportu mebli, który powinien stopniowo zastępować eksport surowców drzewnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wstępne przewidywania planu 5-letniego na lata 1966—1970 zakładają dalszy wzrost wartości eksportu mebli do 20 mln zł dewizowych do krajów kapitalistycznych i 94 mln zł dewizowych do krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselAdamowiczLucyna">Pozytywne osiągnięcia w eksporcie mebli mieszkaniowych w ostatniej 5-latce skłaniają do przeanalizowania możliwości zwiększenia eksportu do krajów kapitalistycznych, ponad wielkości przyjęte w planie na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przedmiotem analizy można objąć: zdolności produkcyjne zakładów przemysłowych i ich wykorzystanie w latach 1966—1970, zwiększenie eksportu mebli, skutki wzrostu eksportu mebli na bilans krajowy oraz środki potrzebne do realizacji zwiększonych zadań. Założony na lata 1966—1970 wzrost produkcji mebli wyczerpuje prawie że możliwości przemysłu meblarskiego. Dalszy rozwój produkcji eksportowej może być zrealizowany jedynie kosztem produkcji na rynek krajowy, bowiem budowa nowych fabryk dla potrzeb krajowych i dodatkowej produkcji eksportowej z uwagi na długi cykl inwestycyjny nie przyniosłaby przyrostu masy towarowej w najbliższym okresie. Aby rozwiązać ten problem proponuje się przestawienie dodatkowej ilości fabryk mebli zarówno w przemyśle kluczowym, jak i terenowym, wykazujących się odpowiednim poziomem technicznym, kadrowym i organizacyjnym z produkcji krajowej na produkcję eksportową, przy czym wartość produkcji dodatkowej w latach 1966—1970 stopniowo wzrastałaby. Dotychczasowy przebieg współpracy z rynkami krajów kapitalistycznych wskazuje, że zwiększone zadania odnosić się będą do wyrobów o wysokim standardzie jakościowym; dotyczy to przede wszystkim dwóch zasadniczych grup mebli, tj. mebli skrzyniowych pojedynczych i w zestawach oraz mebli szkieletowych, głównie krzeseł i foteli. Stąd też skutki wzrostu eksportu uwidocznią się przede wszystkim w dalszym zmniejszeniu pewnych typów mebli o wysokim standardzie jakości poszukiwanych na rynku krajowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wzrastający systematycznie eksport mebli wymagać będzie wprowadzenia jako stałego elementu do obrotów na rynku wewnętrznym mebli z importu. Moim zdaniem, import ten jest konieczny i powinien obejmować asortymenty uzupełniające niedobory rynkowe i wzbogacające rynek w nowe modele. Rozmiary tego importu powinny być zharmonizowane z jednej strony z dodatkowym eksportem i z inwestycjami, zmierzającymi do zwiększenia produkcji mebli, a z drugiej strony z jego opłacalnością.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przyrost technicznych zdolności produkcyjnych planuje się osiągnąć poprzez: przystosowanie fabryk mebli do produkcji eksportowej, przyśpieszenie realizacji planu rekonstrukcji fabryk oraz przyśpieszenie budowy nowych fabryk. Z uwagi na to, że fabryki przewidziane do podjęcia produkcji eksportowej niedostatecznie wyposażone są w maszyny i nie posiadają powierzchni magazynowej dostosowanej do potrzeb asortymentowych i wymagań jakościowych handlu zagranicznego — konieczne będzie uzupełnienie tych braków.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselAdamowiczLucyna">W celu maksymalnego pokrycia niedoboru mebli na rynku krajowym niezbędne będzie przyśpieszenie rekonstrukcji kilku fabryk pierwotnie przewidzianej do realizacji po 1970 r. Przyśpieszenie rekonstrukcji oraz przesunięcie budowy nowych fabryk na przyszłą 5-latkę pozwoli w 1970 r., niezależnie od wzrostu produkcji na eksport, na uzyskanie dodatkowej produkcji mebli na potrzeby kraju. Równocześnie powyższe zamierzenia stworzą realną bazę produkcyjną do produkcji mebli na eksport po 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselAdamowiczLucyna">Aby rozwijać eksport mebli, trzeba zwiększyć asortyment, polepszyć ich jakość; nieodzownym warunkiem do kontynuowania produkcji mebli na eksport jest odpowiednie zaopatrzenie, w szczególności w materiały wykończeniowe. Wobec dużej konkurencji na rynkach kapitalistycznych od producentów mebli wymaga się nie tylko stosowania specjalnych materiałów wykończeniowych, lecz również bardzo precyzyjnej i dokładnej obróbki.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przemysł meblarski, rozszerzając z roku na rok produkcję przeznaczoną na rynki zachodnie, zmuszony jest do stosowania stale nowych materiałów, wzbogacania ich asortymentu i podwyższania jakości. Przemysły kooperujące, jak chemiczny, lekki i metalowy nie zaspokajają rosnących potrzeb przemysłu meblarskiego. Szczególnie dotyczy to przemysłu farb i lakierów, który nie nadąża za wzrastającymi wymaganiami przemysłu meblarskiego, dotyczącymi zarówno jakości produkowanych wyrobów, jak i podjęcia produkcji nowych materiałów Wykończeniowych, wymaganych na rynkach zagranicznych. Nowe uruchomienia trwają zbyt długo i stanowią naśladownictwo, i to nie zawsze udane, osiągnięć konkurencyjnych przemysłów lakierniczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselAdamowiczLucyna">Również bardzo niekorzystnie kształtuje się zaopatrzenie w tkaniny meblowe. Asortyment oferowanych tkanin jest bardzo ubogi i mało atrakcyjny, co znacznie obniża konkurencyjność naszych wyrobów tapicerskich. Szczególnie należy podkreślić brak standardu jakościowego i stałe trudności przemysłu włókienniczego w utrzymaniu określonej kolorystyki tkanin.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselAdamowiczLucyna">Ponadto konieczne jest zabezpieczenie dostaw z importu niektórych materiałów pomocniczych nie produkowanych w kraju w pełnym asortymencie i odpowiednim standardzie, jak na przykład niektóre okucia meblowe, pianki polimetanowe, skóry sztuczne, papiery ścierne itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselAdamowiczLucyna">Zakładom produkującym na eksport należy zabezpieczyć priorytet w dostawach materiałów krajowych; producenci i dystrybutorzy szczególnie materiałów chemicznych, tekstylnych i artykułów śrubowych powinni być zobowiązani do pełnej, terminowej i rytmicznej realizacji zamówień na materiały przeznaczone do produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselAdamowiczLucyna">Perspektywy rozwoju produkcji eksportowej uwarunkowane są wprowadzaniem usprawnień konstrukcyjnych i funkcjonalnych oraz dokładnym rozeznaniem rynków zagranicznych. Dotyczy to zwłaszcza mebli, gdyż sprawą ogromnej wagi w handlu zagranicznym jest atrakcyjność wzoru. Należałoby rozszerzyć własne wzornictwo na miarę potrzeb we wszystkich gałęziach produkcji, to jest w przemyśle meblarskim, galanterii drzewnej, w dziedzinie przetworów papierowych. Bardzo często posługujemy się wzorami zagranicznymi — a za to się płaci.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselAdamowiczLucyna">Nieodzownym instrumentem w handlu zagranicznym jest dobra reklama; w tej dziedzinie występują u nas poważne braki i dlatego należałoby opracować barwne, aktualne katalogi, aktualizowane szybko po wprowadzeniu nowych modeli.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselAdamowiczLucyna">Reasumując uwagi dotyczące resortów kooperujących z przemysłem meblarskim, należy stwierdzić, że przy tak bardzo dynamicznym rozwoju przemysłu meblarskiego zaopatrzenie tego przemysłu w wysokiej jakości lakiery, materiały pokryciowe, okucia, jakich żądają odbiorcy zagraniczni, jest niezadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselAdamowiczLucyna">Myśląc o potrzebach eksportu, który należy jak najbardziej rozszerzać, chciałabym zaapelować pod adresem przemysłu chemicznego o lepsze zaopatrzenie w lakiery i rozszerzenie ich asortymentu, pod adresem przemysłu włókienniczego — o materiały pokryciowe w odpowiednich kolorach i wzorach, a pod adresem przemysłu metalowego — o zaopatrzenie przemysłu meblarskiego w odpowiedniej jakości okucia i narzędzia.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Czesław Domagała.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu pragnąłbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre problemy związane z procesem inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Jak nam wiadomo z przedłożenia rządowego, nakłady inwestycyjne ogółem w 1966 r. mają wynieść 145 mld zł, czyli wzrastają o 7,9 mld zł, to jest o 5,8% w stosunku do 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Porównując tempo inwestowania w Polsce w latach 1961—1965 i w innych krajach obozu socjalistycznego, należy stwierdzić, że kraj nasz znajduje się w grupie państw o średnim przyroście inwestycji. Zaś udział inwestycji w dochodzie narodowym oscylował w granicach przeciętnej naszego obozu i wyniósł, na przykład w 1963 r. — 17,4%, a w 1966 r. wzrasta do 17,8%. Nie ma zatem powodu, aby kwestionować wysokość nakładów inwestycyjnych, ich wzrost oraz proporcje w stosunku do dochodu narodowego. Nie wdając się w szczegóły metod obliczania dochodu narodowego, albowiem są one różne w różnych państwach, można by przytoczyć szereg przodujących krajów kapitalistycznych, w których wysokość nakładów inwestycyjnych w stosunku do dochodu narodowego na przestrzeni kilku ostatnich lat jest znacznie wyższa niż u nas.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Należy również uznać za prawidłowość w naszej polityce gospodarczej asygnowanie w 1966 r. zwiększonych o 4,6% środków na inwestycje produkcyjne, a zwłaszcza na rozbudowę przemysłu chemicznego; wzrost w tym dziale wynosi 26,8%.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Godne podkreślenia jest także zwiększenie nakładów na budownictwo mieszkaniowe z 20,3 mld zł w 1965 r. do 21,9 mld zł w 1966 r., co powinno nam dać we wszystkich typach budownictwa ponad 400 tys. nowych izb mieszkalnych, czyli o 25 tys. izb więcej niż w bieżącym roku. A zatem, poddając krytycznej ocenie proces inwestycyjny, nie ma potrzeby doszukiwać się błędów w wielkości nakładów inwestycyjnych i zbyt wysokim ich udziale w dochodzie narodowym czy też w kierunkach inwestowania, albowiem w tej dziedzinie istnieje pełna prawidłowość, wynikająca z naszych potrzeb oraz dotychczasowego tempa i możliwości rozwojowych naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Natomiast niedomagania gospodarki inwestycyjnej w dużej mierze polegają na tym, że nie zdołaliśmy uniknąć poważnego rozproszenia nakładów, co nieodłącznie pociąga za sobą wydłużanie się cykli inwestycyjnych, a co za tym idzie podrażanie kosztów i długotrwałe zamrażanie środków.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Punktem wyjścia do oceny możliwości realizacji planu inwestycyjnego w 1966 r. powinien być przebieg jego wykonania w roku bieżącym. Dotychczasowe przewidywania wskazują, że nakłady inwestycyjne gospodarki uspołecznionej w 1965 r., wynoszące 121,9 mld zł, wykonane zostaną w stosunku do zadań w około 101%, zaś przedsiębiorstwa budowlano-montażowe wykonają swój plan niemal w całości pod względem wartościowym; natomiast roboty realizowane tzw. systemem gospodarczym osiągną wartość 8 mld zł w stosunku do planowanej 5,9 mld zł. Pomimo to w planie centralnym zagrożone jest wykonanie całego szeregu obiektów priorytetowych, jak na przykład stalowni konwertorowo-tlenowej w Hucie im. Lenina, 2. pieców przewałowych w hucie cynku w Miasteczku Śląskim, turbogeneratora w elektrociepłowni Zakładów Mechanicznych — „Ursus”, niektórych obiektów w Zakładach Azotowych w Tarnowie, w Zakładach Koksochemicznych w Blachowni i Mazowieckich Zakładach Petrochemicznych w Płocku. Poza tym w kilku województwach wystąpiły zahamowania w inwestycjach rad narodowych. W ciągu roku zaistniały również trudności w realizacji inwestycji rolniczych, spowodowane między innymi niedostatecznym przygotowaniem dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz nie sprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, zwłaszcza wiosną.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy było niewystarczające zaopatrzenie budownictwa w niektóre materiały, co dotyczyło głównie materiałów hutniczych oraz instalacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Niestety, obok wymienionych powodów, źródłem trudności i opóźnień w wykonaniu planu 1965 r. były także wewnętrzne niedomogi organizacyjne przedsiębiorstw budowlanych. Wystąpiło nawet w tym okresie czasu pewne pogorszenie dyscypliny pracy, wzrost ilości dniówek nieusprawiedliwionych w stosunku do 1964 r., wzrost godzin nadliczbowych oraz absencji chorobowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Należy również zwrócić uwagę i na to, że posiadany przez resort budownictwa park maszynowy w dalszym ciągu nie był dostatecznie wykorzystany. I tak na przykład stopień wykorzystania koparek jednonaczyniowych o pojemności 0,35 m^3^ wynosił w 1964 r. 7,8 godziny na dobę, a w ciągu trzech kwartałów 1965 r. spadł do 6,9 godzin, zaś spychaczy o mocy 80 KM z 10,3 godziny na dobę — spadł do 9,6.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Jeśli uwzględnimy, że w latach 1966—1967 następuje zwiększanie nakładów, ilościowy wzrost inwestycji nowo rozpoczynanych oraz skrócenie cyklu inwestycyjnego w planie centralnym, to powyższe fakty stawiają przed wykonawstwem znacznie zwiększony zakres zadań i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselDomagalaCzeslaw">W związku z tym musi budzić niepokój szereg spraw, a między innymi zabezpieczenie dokumentacji dla nowo rozpoczynanych inwestycji. Aczkolwiek ilość zadań inwestycyjnych z planu centralnego, rozpoczynanych w 1966 r., dla których brak było na dzień 30 września 1965 r. projektów wstępnych, maleje w stosunku do 1965 r. z 70 na 36, to jednak wartość kosztorysowa tych inwestycji nie zmniejsza się, a w pewnym stopniu wzrasta.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Oznacza to, że wciąż jeszcze pokutują tendencje podejmowania inwestycji niewystarczająco przygotowanych, przy czym ich ciężar gatunkowy wyrażony wartością kosztorysową jest stosunkowo bardzo wysoki.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselDomagalaCzeslaw">W dalszym ciągu dużą niepewność do realizacji inwestycji wnosi zaopatrzenie materiałowe. Co prawda produkcja podstawowych materiałów ściennych i wiążących ma w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselDomagalaCzeslaw">rosnąć szybciej niż zadania budownictwa, to jednak zaopatrzenie w materiały instalacyjne, a zwłaszcza kable i rury, może być niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Wątpliwości budzi także zapewnienie dla wsi niezbędnej ilości materiałów ściennych i pokryciowych. W związku z tym, zachodzi potrzeba stworzenia odpowiednich warunków i klimatu dla organizowania w wielu rejonach kraju chłopskich zespołów wypału cegły, które mogłyby zaopatrywać drobne budowy wiejskie, bez absorbowania kosztownego transportu i zdejmowania materiałów z budów o ważniejszym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Bardzo istotnym zagadnieniem planu inwestycyjnego na 1966 r. jest realność przyjętych do wyceny kosztów inwestycji. Mimo przeprowadzonych kilkakrotnych weryfikacji w tym zakresie, w wyniku których stwierdzono niedokosztorysowanie na około 17 mld zł, zachodzi w dalszym ciągu obawa, że problem ten nie został załatwiony do końca.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselDomagalaCzeslaw">W świetle poruszonych spraw szczególnie dużego znaczenia nabiera utworzony w planie system rezerw inwestycyjnych, obejmujący w 1966 r. rezerwę ogólną w wysokości 2,5 mld zł oraz rezerwy resortowe i wojewódzkie w kwocie 4 mld zł. Rezerwy te stanowić powinny fundusz dyspozycyjny dla likwidowania trudności powstałych w trakcie realizacji planów.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Należy jednak zwrócić uwagę na to, aby rezerwy te nie były nadużywane jako dodatkowe źródło wprowadzania do planu nowych zadań inwestycyjnych, bez jednoczesnego pokrycia ich mocą przerobową przedsiębiorstw budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Do najważniejszych elementów warunkujących pełną realizację nakreślonych zadań inwestycyjnych w 1966 r., należy wykonawstwo budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Jak nam wiadomo, moc przerobowa przedsiębiorstw budowlanych ma w 1966 r. wzrosnąć o 5 mld zł w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym, osiągając globalną kwotę 81,8 mld zł. Uzyskuje się w ten sposób w zasadzie zbilansowanie zadań inwestycyjnych i mocy produkcyjnej przedsiębiorstw budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Istnieje jednak obawa, że w poszczególnych asortymentach robót mogą wystąpić niedobory mocy, które ujawnią się dopiero w trakcie realizacji planu. Dlatego należałoby pogłębić metodę bilansowania nakładów na roboty budowlano-montażowe z mocą przerobową przedsiębiorstw w kierunku opracowywania nie tylko bilansów ogólnych, ale również bilansów terytorialnych i asortymentowych. Dotychczasowe opracowywanie bilansów ogólnych prowadzi bowiem do tego, że teoretycznie istnieje pokrycie w robotach budowlano-montażowych dla całego kraju, natomiast w praktyce realizacja zadań w poszczególnych województwach napotyka na ogromne trudności, często trudności nie do przezwyciężenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Przykładem występujących w problematyce inwestycyjnej niedomagań jest region krakowski. Najbardziej syntetycznym wyrazem trudności budownictwa w tym rejonie jest zjawisko chronicznego niewykorzystywania limitów inwestycyjnych. Straty z tego powodu wyniosły w okresie ostatnich 5 lat łącznie 2.300 ml zł. Spowodowało to niewykonanie kilku tysięcy izb mieszkalnych, poważnej ilości izb szkolnych, wielu obiektów rolniczych, urządzeń gospodarki komunalnej itd.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselDomagalaCzeslaw">W ciągu 20-lecia w regionie krakowskim zlokalizowano dużą ilość poważnych inwestycji przemysłowych i użytku publicznego o znaczeniu ogólnokrajowym. Wystarczy tu wymienić Hutę im. Lenina, Zakłady Azotowe w Tarnowie, Zakłady Chemiczne w Oświęcimiu, szereg obiektów energetycznych, jak Jaworzno, Skawina, Siersza, a także obiekty sportowe z okazji FIS w Zakopanem oraz 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Te zadania inwestycyjne, z reguły priorytetowe, nadzwyczaj trudne i pracochłonne, tak dalece odbiegają od struktury krajowego planu inwestycyjnego, że od szeregu lat powodowały odmienny, gorszy od przeciętnego, poziom wskaźników techniczno-ekonomicznych uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa wykonawcze.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Na tle tych inwestycji stwierdzić można, że zbyt często występowało zjawisko wprowadzania do planu wielkich zadań bez należytego ich przygotowania. Praktyka przepychania na siłę inwestycji tylko dlatego, że były one pilne, stała się poważnym czynnikiem destruktywnym w procesie inwestycyjnym. Zamiast przyśpieszania dawała z reguły opóźnienia, nie mówiąc o wprowadzaniu chaosu w produkcji materiałów budowlanych i w budownictwie. W konsekwencji powodowało to wydłużanie cykli inwestycyjnych, zamrażanie środków oraz poważny wzrost kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Udział inwestycji priorytetowych, realizowanych w regionie krakowskim, jest od wielu lat jednym z najwyższych w kraju i wynosi na przykład w 1965 r. około 60% wartości całego planu centralnego realizowanego w tym regionie, przy średnim krajowym udziale tego typu inwestycji wynoszącym około 25%.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Nasuwa się w związku z tym potrzeba zrewidowania dotychczasowej praktyki systemu priorytetów, albowiem prowadzi ona faktycznie do zwalniania inwestorów od rygorów pełnego i kompleksowego przygotowania inwestycji, co pociąga za sobą bardzo poważne błędy, błędy trudne później do odrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Uważam, że jeśli rzeczywiście chcemy przyśpieszyć inwestycje szczególnie ważne i dać im zielone światło, to przygotowujmy je należycie, dajmy niezbędne minimum czasu projektantom, a zwłaszcza kosztorysantom, unikając oczywiście biurokratycznych raf, których jeszcze wiele znajduje się w naszym ustawodawstwie inwestycyjnym; przygotujmy należycie proces technologiczny, zapewnijmy komplet dostaw maszynowych i wtedy szybko i zdecydowanie budujmy, dając priorytet, czyli pierwszeństwo w zaopatrzeniu materiałowym, sile roboczej i dyspozycji sprzętem.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Kolejny problem, który chciałbym poruszyć, dotyczy stabilizacji procesu inwestycyjnego. Na naszym terenie wyraźnie obserwujemy gwałtowne zmiany w rozmiarach i kierunkach inwestowania, jak również w przyjętych rozwiązaniach technologicznych budowanych zakładów przemysłowych. Fakty te powodowały i powodują nadal napięcia w wykonawstwie, przy równocześnie występujących zjawiskach nie bilansowania zadań z potencjałem wykonawczym.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Na tym tle wyjątkowo ostro uderza w proces inwestycyjny opóźnianie decyzji dotyczących tempa i rozmiarów budowy zakładów i obiektów, co pociąga za sobą zbyt późne ustalanie konkretnych zadań dla przedsiębiorstw. Przykładowo biorąc, ostateczne ustalenie zadań dla przedsiębiorstw budowlanych w 1965 r. nastąpiło w naszym regionie dopiero w czerwcu, z tym, że jeszcze w kwietniu i maju — w wyniku zmiany programu Huty im. Lenina — wystąpiła potrzeba zwiększenia zadań dla przedsiębiorstw w niektórych wypadkach nawet o 20%. W tej sytuacji powstaje w przedsiębiorstwach psychoza nieustabilizowania programu inwestycyjnego. Trwa permanentnie dyskusja co do rozmiarów zadań itd.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Stan ten niezwykle utrudnia wprowadzanie usprawnień organizacyjnych i powoduje przedłużanie się okresu niedowładu przedsiębiorstw budowlanych. Rzecz zrozumiała, że w tej sytuacji planowanie asortymentowe i branżowe, mające zasadnicze znaczenie dla produkcji przedsiębiorstw specjalistycznych, nie może stać się podstawą do prawidłowego rozstawienia sił i środków.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Wysoka Izbo! Przedstawione wielkości planu inwestycyjnego i zadań budowlano-montażowych pozwalają wyrazić zadowolenie z utrzymania w najbliższej przyszłości dużej dynamiki wzrostu naszego trwałego majątku narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Wzrostowi temu towarzyszy jednak cały szereg trudności, na które napotyka aktualnie proces inwestycyjny w Polsce. Wiele z nich powinno być usunięte wytrwałą pracą organizacyjną wszystkich ogniw gospodarki narodowej, od Komisji Planowania przy Radzie Ministrów począwszy poprzez resorty, zjednoczenia, na przedsiębiorstwach projektowych, inwestorskich i budowlanych kończąc. Wymaga to nieustannego zaostrzania dyscypliny inwestycyjnej oraz podnoszenia na wyższy poziom osobistej odpowiedzialności wszystkich inwestorów.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#PoselDomagalaCzeslaw">IV Plenum KC PZPR wysunęło program technicznych i organizacyjnych usprawnień procesu inwestycyjnego. Dotychczasowa praktyka potwierdza w pełni jego trafność i aktualność. Widzimy jego pełną aktualność także w odniesieniu do czekających nas zadań w najbliższych latach. Pracownicy wszystkich ogniw procesu inwestycyjnego realizację tych zadań muszą uważać za główny swój obowiązek u progu rozpoczynającego się nowego 5-letniego okresu rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Teresa Gąsiorkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! W strukturze nakładów inwestycyjnych naszego kraju na 1966 r. znamienna jest wielkość inwestycji w przemyśle ciężkim wynosząca ponad 16 mld zł; na 1967 r. przewiduje się dalszy wzrost o 1,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wielką sprawą w realizacji inwestycji jest właściwe wykorzystanie nakładów oraz szybkie oddawanie obiektów do użytku. Niestety, w resorcie tym w okresie kilku ostatnich lat planowe zadania inwestycyjne nie były w pełni wykonywane.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W roku bieżącym zaznaczyła się wydatna poprawa. Wynika ona z realizacji podjętego przez resort programu działania organizacyjnego, mającego na celu poprawę poziomu planowania i wykonywania inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Ten program działania przyniósł już widoczne efekty w wyższym zaawansowaniu robót, jak również przyniósł zmniejszenie stanu zapasów maszyn i urządzeń na koniec III kwartału bieżącego roku na sumę 1 mld zł, to jest o 40%.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wyrażając uznanie dla resortu za przedsięwzięcia słuszne, podjęte w roku bieżącym, pragnę jednakże zwrócić uwagę na konieczność kontynuacji tych poczynań w 1966 r., ze szczególnym uwzględnieniem usprawnienia pracy biur projektowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Zasadą przyjętą przez wszystkie niemal biura projektów jest projektowanie na tak zwane arkusze, to jest dążenie do stosowania nieomal za każdym razem nowych rozwiązań. Natomiast zbyt mało stosuje się rozwiązań typowych, powtarzalnych, względnie już opracowanych, a przydatnych projektów.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Zachodzi więc potrzeba stworzenia projektantom takich bodźców, które skłonią do zainteresowania i stosowania na szerszą skalę projektów typowych. Chodzi o to, by uniknąć w przyszłości takich niekorzystnych zjawisk, jak w przypadku opracowania projektu kopalni — „Chałupki”, na wykonanie którego trzeba było zużyć aż 30 tys. godzin.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W programowaniu i projektowaniu budowy, względnie rozbudowy zakładów, obowiązywać powinien pewien umiar. Fabryki powinny być projektowane bardziej elastycznie, a nie przesadnie wyspecjalizowane, aby móc szybko zmienić profil produkcji, jeśli się chybi w prognozie produkcyjnej lub jeśli postęp techniczny wyprzedzi realizację inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Umiar ten powinien również cechować projektowanie i realizację inwestycji nieprzemysłowych. Dotyczy to budynków biurowych, szkół zawodowych itp. Biurowiec nie może być budowany z przepychem, a szkoła zawodowa nie musi być pomnikiem. Nie kwestionuję potrzeby zastąpienia nowym blokiem przewracającego się baraku, budowy pomieszczeń dla administracji, szkoły i warsztatu dla niej, lecz chodzi o to, by potrzeby nasze były po gospodarsku zaspokajane na miarę naszych obecnych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Niestety, nie wszystkie zakłady zmierzają w kierunku tej gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! W resorcie przemysłu ciężkiego w 1966 r. z ogólnej sumy przeznaczonej na inwestycje, 91% przeznacza się na kontynuację rozpoczętych już inwestycji, względnie na ich ukończenie.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Taki wysoki stopień koncentracji środków jest jak najbardziej słuszny. Oznacza to bowiem, że w pierwszej kolejności uwaga resortu koncentrować się będzie na dążności do zakończenia inwestycji rozpoczętych, przyśpieszenia uruchomienia produkcji, zagospodarowania istniejących powierzchni, dalszego wyposażania zakładów i do wykorzystania istniejących rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Przemysł ciężki, szczególnie maszynowy, czeka wielka praca na odcinku modernizacji zakładów, głównie z punktu widzenia unowocześniania technologii produkcji. Obecna produkcja zaledwie w 26% odpowiada pod względem jakości standardowi światowemu. W 1970 r. planuje się osiągnięcie ponad 60% nowoczesnych wyrobów, o czym mówili już z tej trybuny posłowie, a więc niezbędne staje się już w roku przyszłym osiągnięcie znacznego postępu w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Proces modernizacji wyrobów wymagać będzie także rekonstrukcji i modernizacji wyposażenia technicznego szeregu zakładów przemysłu maszynowego. Wykonaniem tych zadań nie zajmie się resort budownictwa. Wydaje się chyba celowe powołanie przez resort przemysłu ciężkiego własnych przedsiębiorstw dla prowadzenia tego typu inwestycji, głównie w przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Jak mówią towarzysze z resortu, są już przygotowane w tym zakresie odpowiednie projekty. Chodzi więc o to, by resort w pierwszym okresie powoływania i usamodzielniania tych przedsiębiorstw otrzymał odpowiednią pomoc w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Trudności w realizacji inwestycji resortu przemysłu ciężkiego w ubiegłych okresach i roku bieżącym wynikają również z tego, że zdolność przerobowa przedsiębiorstw budowlanych na szeregu odcinkach nie koresponduje z zadaniami inwestycyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Budownictwu brak rezerw umożliwiających elastyczność poczynań, nie ma też możliwości pełnego obłożenia planu inwestycyjnego szeregu obiektów robotami specjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W tej sytuacji wydaje się konieczne przed ustaleniem planu inwestycyjnego i przed jego zatwierdzeniem — o czym mówił mój przedmówca — jednoznaczne określenie bilansu zdolności przerobowej budownictwa, przynajmniej na 2 czy 3 miesiące przed końcem roku. W oparciu o ten bilans powinien być ustalony plan dla resortu budownictwa i przed rozpoczęciem tego planowanego roku powinny być zatwierdzone zlecenia inwestora. Na roboty kontynuowane zlecenia powinny być potwierdzane w pierwszej kolejności. Przesunięcia terminów realizacji inwestycji, wynikające z braku zdolności przerobowych, powinny dotyczyć jedynie inwestycji nowych, tak aby móc skoncentrować wysiłki na pracach wykończeniowych i nie dopuszczać do opóźnień oraz złej jakości tych robót.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Jednym z ważnych problemów, który chcę omówić, wymagającym głębszego rozważenia, jest rola generalnego wykonawcy. Istnieje w wielu przypadkach złudzenie, że generalny wykonawca jest rzeczywiście generalnym wykonawcą. W rzeczywistości jest on nim jedynie — „de nomine”, gdyż generalnego wykonawcę zastępują często, i to z konieczności, inwestorzy.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Na inwestora bezpośredniego, który jest odpowiedzialny za efekty inwestycji, spada jednocześnie odpowiedzialność za przebieg budowy, jej jakość i terminowość oraz koordynację robót i dostaw. Tu tkwi też przyczyna nadmiernej rozbudowy służb inwestycyjnych, które muszą się troszczyć o zaopatrywanie budowy w materiały, środki transportu, koordynować pracę generalnego wykonawcy z podwykonawcami.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Realizacja inwestycji w ramach generalnego wykonawcy, w skład którego wchodzi szereg przedsiębiorstw, każde podległe innemu zjednoczeniu, nie zapewnia koordynacji budowy i prawidłowego postępu robót. Piętrzą się trudności, które nie zawsze może, zastępując generalnego wykonawcę, rozwiązać inwestor. Przykładowo: pięciomiesięczne oczekiwanie przez generalnego wykonawcę na specjalistyczne przedsiębiorstwo do zmontowania wiązarów dachowych w hali tłoczni w kieleckich armaturach, którego czas pracy trwa 14 dni, a wartość robót wyniesie zaledwie 1.200 tys. zł — spowodowało opóźnienie nie do odrobienia w bieżącym roku w wyniku zamknięcia hali i niewykonania fundamentów pod prasy z importu.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Opóźnienie oddawania frontu robót przez innych wykonawców w tym samym zakładzie spowodowało realizację zaledwie 2/3 rocznych zadań w zakresie robót elektromontażowych, a jest to przecież inwestycja priorytetowa.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Przy budowie pieców grzewczych i do obróbki cieplnej pracuje aż 5 specjalistycznych przedsiębiorstw wykonawczych. Każde z przedsiębiorstw po wykonaniu robót przekazuje je inwestorowi, ale żadne z nich, z punktu widzenia prawnego, nie ponosi odpowiedzialności za uruchomienie i sprawną pracę całego obiektu. Stan ten wypacza zasadniczą rolę generalnego wykonawcy. Biorąc pod uwagę ograniczone środki oddziaływania, którymi dysponuje inwestor w stosunku do wykonawcy, praktycznie sprowadzają się one do bardziej lub mniej skutecznych interwencji.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Cały dramat tkwi w bezsilności, w niemożności wyegzekwowania tego, co jest zawarte w umowie, a próby stosowania kar umownych nie zawsze są czynnikiem prowadzącym do poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Godną zastanowienia jest więc sprawa, czy nie należałoby doprowadzić do tego, by inwestorzy, nie wyręczali generalnych wykonawców. Czy nie czas już usprawnić organizację procesu wykonawstwa inwestycji w ramach generalnego wykonawcy poprzez wyznaczenie wiodących przedsiębiorstw specjalistycznych, odpowiedzialnych za kompleksowe wykonawstwo robót? Czy nie należałoby wyposażyć generalnego wykonawcę w odpowiednią egzekutywę w stosunku do podwykonawców? Czy wreszcie nie należałoby rozliczać przedsiębiorstw budowlano-montażowych i specjalistycznych nie tylko z globalnych wskaźników, lecz i z zawartych umów i przyjętych zleceń?</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Przy występowaniu znanych trudności, o których mówiłam, niektórzy inwestorzy, dążąc do jak najszybszego uzyskania produkcji w nowych obiektach, prowadzą prace związane ze stopniowym uruchamianiem produkcji. Przykładem tego jest Zakład Urządzeń Chemicznych i Aparatury Przemysłowej w Kielcach, w którym przyjęto zasadę ustalania tzw. minimum rozruchowego, obejmującego niezbędną powierzchnię produkcyjną, konieczne maszyny i urządzenia do produkcji. Umożliwiło to rozpoczęcie produkcji jeszcze w czasie trwania robót budowlano-montażowych w pozostałych częściach wydziału. W efekcie takiego działania w budowanej tam hali aparatury chemicznej przewiduje się rozpoczęcie produkcji na częściowo wykonanych powierzchniach o 6 miesięcy przed terminem kompleksowego oddania hali do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W związku z powyższym należałoby już w czasie projektowania przewidzieć możliwość etapowego zagospodarowania oddanych powierzchni, a w umowach wieloletnich pomiędzy inwestorem a wykonawcą wprowadzić dodatkowe warunki, dotyczące terminów, zakresu oraz odpowiedzialności za oddawanie etapami powierzchni produkcyjnej. Wspominam o tym dlatego, gdyż jak wskazuje praktyka, wiele zakładów mających możliwości rozpoczęcia produkcji jeszcze w czasie kontynuowania inwestycji, niestety, tych możliwości nie wykorzystuje.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! Poruszyłam tylko niektóre trudności i problemy występujące w procesie inwestycyjnym przemysłu ciężkiego, który jest przecież przemysłem wiodącym w rozwoju wielu gałęzi naszej gospodarki narodowej, żywiąc głębokie przekonanie, że zostaną one rozwiązane zarówno przez jednostki inwestujące, jak i jednostki wykonawcze.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Mirosław Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wysoki Sejmie! Projekt planu na 1966 r. i główne założenia na 1967 r. zakładają dalszy rozwój naszego przemysłu drogą rozbudowy i modernizacji istniejących zakładów oraz budowy nowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Poważny wysiłek inwestycyjny ze strony państwa nakłada na nas obowiązek, aby nakłady te były w sposób rozumny i po gospodarsku wykorzystane. Cały nasz program inwestycyjny cechuje duża koncentracja nakładów, większa aniżeli dotychczas w podstawowych gałęziach naszego przemysłu, szczególnie w przemyśle chemicznym. Ideą koncentracji nakładów jest szybka budowa, a co za tym idzie, szybkie uruchamianie budowanych obiektów. Proces inwestycyjny jest bardzo złożonym procesem, na jego realizację ma wpływ bardzo wiele elementów.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Chciałbym zatrzymać się bliżej tylko nad niektórymi elementami, które między innymi mają wpływ na sprawny przebieg inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Pierwsza sprawa — to dokumentacja projektowo-kosztorysowa. Opracowywanie tej dokumentacji według dotychczas obowiązujących przepisów jest bardzo utrudnione. Zatwierdzanie i uzgadnianie dokumentacji projektowej było bardzo czasochłonne, ponieważ przechodziło poprzez wszystkie szczeble administracyjne danego resortu. Natomiast ilość uzgodnień, sięgająca niejednokrotnie ponad 20, które biura projektowe musiały dokonywać, nie wpływała pozytywnie na tok projektowania. Wieloszczeblowość zatwierdzania dokumentacji w różnych fazach projektowania praktycznie zdejmowała odpowiedzialność z biur projektowych za opracowaną dokumentację. Ukoronowaniem tego było zatwierdzenie projektu techniczno-roboczego przez inwestora, który praktycznie brał w ten sposób na siebie całą odpowiedzialność za projekt.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Należy powitać z zadowoleniem wydane w roku bieżącym zarządzenie Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, regulujące opracowywanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej dla obiektów inwestycyjnych budowanych w latach 1966—1970. Anuluje ono cały szereg wydanych dotychczas zarządzeń, usprawnia proces projektowania i współpracę z biurami projektowymi. Nakłada ono na biura projektowe odpowiedzialność za prawidłowość rozwiązań projektowych, technologicznych i konstrukcyjnych. Nakłada również pełną odpowiedzialność na biura projektowe za projekty techniczno-robocze, które nie będą wymagały zatwierdzenia ze strony inwestora, a jedynie sprawdzenia, czy wszystkie wymogi przewidziane przepisami zostały przez biura projektowe dotrzymane. Wprowadzone tym zarządzeniem zmiany są bardzo słuszne i celowe i należy oczekiwać, że nowe zasady opracowywania dokumentacji projektowo-kosztorysowej zostaną wdrożone w życie w terminie możliwie najkrótszym.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Jednym ze zjawisk, utrudniającym pracę na budowie, jest przesadna drobiazgowość dokumentacji, zawierającej bardzo wiele szczegółów; drobiazgowość ta nie była nikomu potrzebna. Prowadziła ona w wielu wypadkach do asekuranctwa wykonawców. Trzeba zdać sobie sprawę z tego, że u wykonawców pracują również inżynierowie i technicy posiadający wysokie kwalifikacje zawodowe. Uproszczenie dokumentacji projektowo-kosztorysowej, ograniczenie jej zakresu do technicznie uzasadnionego minimum, jest nie tylko konieczne, ale możliwe i realne do przeprowadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Druga sprawa — to finansowanie wykonawstwa inwestycji. Obowiązujące obecnie wykonawców rozliczanie robót budowlano-montażowych elementami i systemem wskaźników planowych prowadzi z reguły do wychwytywania robót tak zwanych — „przerobowych” i nie stwarza warunków do terminowego zakończenia całości robót. Wykonawca nie był zainteresowany w obniżaniu kosztów budowy, bo to automatycznie obniżało jego przerób. Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenie w tym zakresie, słuszne by było, aby przedsiębiorstwa wykonawcze były kredytowane zgodnie z założonymi planami aż do pełnego ukończenia robót na danym obiekcie. Kredyt ten powinien być bezprocentowy, o ile obiekt zostałby uruchomiony w terminie, a po planowanym terminie kredyt powinien być oprocentowany.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">System premiowania inwestorów i wykonawców powinien być uzależniony wyłącznie od realizacji zadań rzeczowych, a nie od przerobu finansowego i powinien uzależniać wysokość premii od terminowego względnie przedterminowego ukończenia zadania inwestycyjnego. Proponowane zmiany pozwolą na pewno na skrócenie cyklu inwestycyjnego i powinny być bodźcem do obniżania kosztów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Trzecia sprawa — to organizacja wykonawstwa, o której już mówiła posłanka Gąsiorkiewicz. Chciałbym do tego dorzucić kilka uwag. Biorąc pod uwagę wieloletnie obserwacje realizacji wielkich inwestycji w przemyśle chemicznym, byłoby celowe przedyskutowanie i ewentualne zastosowanie następujących propozycji tytułem eksperymentu na jednej lub kilku budowach przemysłu chemicznego. Stosowany obecnie system generalnego wykonawstwa, w którym funkcję tę pełni przedsiębiorstwo budowlane, nie zdał praktycznego egzaminu. Praktyczne skutki generalnego wykonawstwa ograniczają się do wykazywania, że tylko generalny wykonawca jest bez grzechu, a winowajcami są przedsiębiorstwa podwykonawcze lub inwestor.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Można powiedzieć, że i koordynacja prac przedsiębiorstw przez generalnego wykonawcę nie zdała egzaminu. Koordynacją zajmowali się wszyscy, to znaczy generalny wykonawca, inwestor i niektóre przedsiębiorstwa podwykonawcze, a nie było jednego prawdziwego koordynatora, który by ponosił odpowiedzialność za sprawowanie w praktyce tej funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Generalnym wykonawcą na placu budowy nie powinno być żadne z przedsiębiorstw wykonujących roboty budowlano-montażowe. Generalny wykonawca powinien pełnić w stosunku do tych przedsiębiorstw rolę nadrzędną, kontrolną oraz koordynacyjną. Udzielanie zleceń i zawieranie umów z generalnym wykonawcą przez inwestora powinno się odbywać na zasadzie stosowanej przy eksporcie kompletnych obiektów. W takim układzie, inwestor zamawiałby u generalnego wykonawcy kompletny obiekt na podstawie zatwierdzonego projektu wstępnego, tak jak to się dzieje w niektórych krajach demokracji ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Do obowiązku generalnego wykonawcy należałoby również zamówienie dokumentacji techniczno-roboczej, kompletnych dostaw u generalnego dostawcy, jakim dla przemysłu chemicznego jest — „Chemak”, oraz zlecenie robót poszczególnym wykonawcom. Przy tego rodzaju organizacji odpowiedzialność za realizację budowy spoczywałaby w jednym ręku i nie byłoby obserwowanego dzisiaj rozproszenia odpowiedzialności. Oczywiście, w takim układzie organizacyjnym służba inwestorska musiałaby ulec znacznej redukcji; etaty, które zostałyby wygospodarowane u inwestora powinny przejść do generalnego wykonawcy.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Propozycje te pociągają za sobą zmianę w systemie rozliczania inwestycji. Rozliczenia te powinny zostać uproszczone w tym sensie, że generalny wykonawca, tak jak już było powiedziane wyżej, miałby obowiązek rozliczania się z inwestorem po oddaniu obiektu do użytku. Uproszczenie systemu rozliczania pozwoli na zaoszczędzenie wielu etatów zarówno u inwestora, jak i wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Do podstawowych zadań inwestora w proponowanym układzie należałby nadzór techniczny, a nie papierkowo-formalny nad przebiegiem inwestycji, przygotowanie obiektu do rozruchu, odpowiednie wcześniejsze skompletowanie i przeszkolenie załogi dla uruchomienia nowego obiektu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, inwestorzy mają obowiązek wcześniej kompletować załogę, aby móc ją właściwie przeszkolić.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Sprawa ta wymaga jednak, w świetle ostatnich doświadczeń, szczegółowej analizy; zdarzają się bowiem wypadki, że załoga jest kompletowana jeszcze w trakcie rozruchu, co powoduje przeciąganie się prac rozruchowych, a tym samym powoduje w konsekwencji późniejsze uzyskiwanie zdolności produkcyjnych. Szkolenie załogi odbywa się kosztem wydłużenia prac rozruchowych, co oczywiście jest zjawiskiem bardzo negatywnym. Trzeba wziąć pod uwagę fakt, że obecnie w przemyśle chemicznym budujemy obiekty wysoko zautomatyzowane, co wymaga obsługi o wysokich kwalifikacjach, a tym samym długotrwałego szkolenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Jako pierwszy po przerwie zabierze głos poseł Czesław Burski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wysoka Izbo! Oceniając sprawozdanie rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1964, w oparciu o wniosek Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium oraz opinię wyrażoną w tym zakresie poprzez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zwrócić uwagę na kilka zagadnień, które występowały w naszej gospodarce narodowej w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselBurskiCzeslaw">Należy stwierdzić, że 1964 r. cechował bardziej harmonijny i zrównoważony rozwój oraz pomyślna realizacja planu w podstawowych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselBurskiCzeslaw">Dużym osiągnięciem, które ma poważny wpływ na całość naszej gospodarki, było wyższe tempo produkcji przemysłowej niż w latach poprzednich. Pozytywnym wynikiem jest również to, że wzrost ten osiągnięto między innymi głównie na skutek zwiększenia wydajności pracy. Rolnictwo, wieś, a także nasze Stronnictwo ocenia z uznaniem te osiągnięcia naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselBurskiCzeslaw">Uzyskany poziom produkcji przemysłowej pozwolił bowiem na zwiększenie pomocy produkcyjnej państwa dla rolnictwa i przyśpieszenie tempa jego unowocześnienia. Rozwój przemysłu umożliwił odpływ nadwyżek ludności ze wsi do miasta, stwarzając lepsze warunki materialne dla tej ludności, jak również dla prawidłowego rozwoju gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselBurskiCzeslaw">W 1964 r. nastąpił poważny wzrost inwestycji rolnych i środków produkcji dla rolnictwa oraz pomocy finansowej państwa. Nakłady inwestycyjne na rolnictwo wzrosły o ponad 19%, przy równoczesnym wzroście ich udziału w ogólnej sumie nakładów inwestycyjnych. Podjęto ważne decyzje o rozbudowie zakładów pracujących na potrzeby rolnictwa, a szczególnie przemysłu chemicznego i maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wzrostowi nakładów inwestycyjnych na rolnictwo towarzyszyło zwiększenie możliwości wykorzystania tych środków, między innymi przez zorganizowanie przedsiębiorstw budownictwa rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselBurskiCzeslaw">Zwiększone zostały dostawy maszyn rolniczych, przy czym na podkreślenie zasługuje częściowa poprawa zaopatrzenia w części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselBurskiCzeslaw">Podjęto ważne decyzje w sprawie zwiększania zaopatrzenia w pasze, co miało szczególne znaczenie dla hodowli bydła wobec nieurodzaju zbóż i siana, a także dla odbudowy pogłowia trzody chlewnej; w tej dziedzinie nastąpił wzrost o 10,9%, przewyższający założenia Narodowego Planu Gospodarczego o ponad 600 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselBurskiCzeslaw">Na podkreślenie zasługuje poważny wzrost kredytów inwestycyjnych dla gospodarki chłopskiej z około 3 mld zł w 1963 r. do blisko 4 mld zł w 1964 r., jak również kredytów obrotowych udzielanych przez spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe, zgodnie z potrzebami gospodarczymi wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselBurskiCzeslaw">Do wykonawstwa zadań w rolnictwie przyczyniła się też poważnie pomoc państwa w zakresie konserwacji melioracji, popierania produkcji roślinnej i zwierzęcej, wymiany nasion, rozwoju zakładów weterynaryjnych i punktów inseminacyjnych, ochrony roślin, klasyfikacji gruntów. W budżetach terenowych wydatki na te cele wzrosły o blisko 16%.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wymieniam niektóre tylko, bardziej charakterystyczne kierunki zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji i pomocy państwa, a jednocześnie chcę przedstawić, jak rolnictwo i wieś wykorzystują te środki dla wzrostu produkcji i zwiększenia dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselBurskiCzeslaw">Rok 1964 jak wiadomo nie był zbyt pomyślny dla rolnictwa, ale pomimo takiej sytuacji nastąpił jednak nieznaczny wzrost produkcji globalnej w rolnictwie; szczególnie pomyślne Wyniki osiągnięto w produkcji zwierzęcej. Na te wyniki wpłynęły między innymi dobry urodzaj buraków cukrowych i ziemniaków, pomoc państwa w zakresie dostawy pasz i przy budowie silosów. Ponadto rolnictwo w 1964 r. osiągnęło pomyślne wyniki w uprawie warzyw i wyjątkowo wysokie zbiory owoców. Na wzrost produkcji towarowej wywarło także wpływ zwiększenie środków inwestycyjnych dla rolnictwa. Wieś zwiększała szybciej nakłady inwestycyjne niż wydatki na konsumpcję. Pomoc kredytowa państwa kierowana była przede wszystkim tam, gdzie inwestycje mogły przynieść największe efekty, a więc na meliorację, na gospodarstwa zaniedbane.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselBurskiCzeslaw">Należy zwrócić uwagę na duże ożywienie ruchu budowlanego na wsi, przede wszystkim na ziemiach zachodnich i północnych, gdzie po raz pierwszy zostały wykorzystane przydzielone kredyty, co miało duże znaczenie gospodarcze i polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselBurskiCzeslaw">Traktory i maszyny rolnicze, będące w posiadaniu PGR, spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych wpłynęły na poprawę poziomu agrotechniki, na zwiększenie postępu technicznego oraz łagodzenie lokalnych braków siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselBurskiCzeslaw">Inwestycje i środki produkcji, jakie wieś otrzymała, przyczyniły się do wyraźnego postępu w intensyfikacji produkcji i metodach gospodarowania. Postęp ten wyraża się między innymi w rozszerzeniu upraw roślin przemysłowych oraz warzywnictwa, w przyśpieszaniu rozwoju odnawiania nasion, w rozszerzaniu walki ze szkodnikami roślin i chwastami i w ogólnym podniesieniu poziomu agrotechniki, a także w podniesieniu wydajności hodowli, a zwłaszcza mleczności krów.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselBurskiCzeslaw">Duży wpływ na osiągnięcia rolnictwa mają inwestycje melioracyjne. Gospodarstwa, które już posiadają zmeliorowane grunty orne i użytki zielone osiągają o wiele wyższą wydajność z ha, tak w produkcji polowej, jak i na łąkach i pastwiskach i są w mniejszym stopniu narażone na skutki kaprysów przyrody. Wieś nasza z wielkim uznaniem ocenia pomoc udzielaną przez państwo na popieranie melioracji rolnych, które stwarzają dla rolnictwa dużą perspektywę w dalszym rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselBurskiCzeslaw">Na wyniki produkcyjne rolnictwa, przede wszystkim produkcji towarowej, duży wpływ miały państwowe gospodarstwa rolne, które gospodarowały i gospodarują lepiej i stają się w coraz większym stopniu ośrodkami kultury rolnej, między innymi w zakresie nasiennictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselBurskiCzeslaw">Na uwagę Zasługują również dobrze pracujące spółdzielnie produkcyjne, które swymi osiągnięciami produkcyjnymi przewyższają średnie wyniki gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselBurskiCzeslaw">Mówiąc o osiągnięciach 1964 r., nie można pominąć pozytywnych wyników w handlu zagranicznym, gdzie nastąpił wzrost eksportu w stosunku do 1963 r. o 11,2%, a w stosunku do założeń Narodowego Planu Gospodarczego o 10,4%. Wyniki te, poza eksportem maszyn i urządzeń oraz paliw i materiałów do produkcji, w poważnym stopniu osiągnęliśmy z eksportu artykułów rolno-spożywczych, który wzrósł o 37,9%, co wartościowo stanowi 32,9% przyrostu eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselBurskiCzeslaw">Biorąc pod uwagę powyższe dane liczbowe należy wyrazić przekonanie, że wyniki te osiągnęliśmy dzięki mądrej polityce partii i rządu, co wyraża się większymi nakładami i dużą troską o sprawy wsi i rozwój rolnictwa. Chłopi doceniają pozytywnie pomoc państwa. Z każdym rokiem gospodarują coraz lepiej, zwiększając produkcję roślinną i zwierzęcą. Świadczy to, że inwestycje skierowane na wieś nie są marnowane, lecz prawidłowo wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselBurskiCzeslaw">Nawiązując do sprawozdania rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu za 1964 r. i oceniając pozytywnie całokształt gospodarki narodowej, nie można nie widzieć w poszczególnych gałęziach tej gospodarki, między innymi w rolnictwie, szeregu niedociągnięć organizacyjnych, które osłabiły dynamikę wzrostu produkcji rolnej w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselBurskiCzeslaw">Do nich między innymi należą:</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselBurskiCzeslaw">—niewykonywanie w pełni inwestycji melioracyjnych, spowodowane niedopracowaniem w terminie dokumentacji projektowo-kosztorysowej, brakiem mocy przerobowej przedsiębiorstw, słabym ich wyposażeniem w odpowiednią ilość maszyn i sprzętu;</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselBurskiCzeslaw">—słabe jeszcze praktyczne przygotowanie kadr;</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselBurskiCzeslaw">—niewystarczające zaopatrzenie w potrzebne materiały;</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselBurskiCzeslaw">—brak dostatecznej koordynacji prac melioracyjnych oraz nadzoru nad jakością wykonywanych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselBurskiCzeslaw">Pomimo znacznego wzrostu budownictwa wiejskiego występowały jednak jeszcze braki w zaopatrzeniu przedsiębiorstw budowlanych i wsi w odpowiednie ilości materiałów budowlanych, jak cegła, cement, stal zbrojeniowa, pokrycia dachowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselBurskiCzeslaw">Zwiększająca się mechanizacja rolnictwa napotykała na trudności wynikające przede wszystkim z braku części zamiennych oraz braku usług remontowych świadczonych przez państwowe ośrodki maszynowe. Występowały również braki techniczne i technologiczne w produkcji maszyn i sprzętu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wiele do życzenia pozostawiał skup płodów rolnych prowadzony przez różne instytucje, które z powodu niedoinwestowania punktów skupu i zakładów przetwórczych bądź przez słabą organizację powodują duże opóźnienia w odbiorze produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselBurskiCzeslaw">Występowały również braki w zaopatrzeniu ludności w środki do produkcji i artykuły konsumpcyjne, spowodowane między innymi słabą organizacją przedsiębiorstw i instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselBurskiCzeslaw">Biorąc pod uwagę te wszystkie niedociągnięcia w naszej gospodarce narodowej w 1964 r. należy stwierdzić, że pomimo trudności wyniki gospodarcze były pomyślne i stworzyły odpowiednie warunki do dalszego prawidłowego rozwoju naszej gospodarki. Dlatego też należy wyrazić uznanie dla rządu za wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselBurskiCzeslaw">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przyjęciem wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium dla rządu za rok 1964.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Ewa Trojanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselTrojanowskaEwa">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Wiele uwagi poświęca się ostatnio sprawom jakości. Problem ten znalazł właściwe odbicie w wytycznych IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jest szeroko podnoszony przez prasę, dyskutowany przez załogi fabryczne, wypowiadali się również licznie na ten temat posłowie z sejmowej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselTrojanowskaEwa">To na pewno nie slogan, kiedy mówimy, że przyszła 5-latka będzie 5-latką jakości i nowoczesności. Określenie to nie jest sloganem, ponieważ jakość produkcji stała się ważnym zagadnieniem gospodarczym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselTrojanowskaEwa">To już właściwie dość odległe czasy, kiedy wystarczało nam osiąganie głównie wskaźników ilościowych. Dzisiaj ranga potrzeb jest inna. Dzisiaj wytwórcy, którym postawiono wysokie wymagania jakościowe wobec gotowych wyrobów, domagają się dobrych surowców czy półproduktów od dostawców. Również bezpośredni konsumenci domagają się artykułów rynkowych o coraz lepszych własnościach i cechach użytkowych, bardziej estetycznych i trwałych.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselTrojanowskaEwa">Nie zawsze jednak jakość tych artykułów jest zadowalająca. Dla przykładu wymienić chociażby można niektóre asortymenty wyrobów teleradiotechnicznych, obuwia czy artykułów włókienniczo-odzieżowych. Nie notujemy również większych osiągnięć w zakresie poprawy jakości syntetycznych środków piorących, chociaż z roku na rok rozszerza się ich asortyment.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselTrojanowskaEwa">Mówiąc o niezadowalającej jakości niektórych grup wyrobów przemysłu lekkiego, posłanka Czechowska zasygnalizowała sprawę jakości włókien sztucznych; nieco więcej miejsca w swoim wystąpieniu temu zagadnieniu pragnę poświęcić, ponieważ reprezentuję tę gałąź produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselTrojanowskaEwa">W odniesieniu do włókien chemicznych na pewno musimy wyraźnie sprawę postawić — jakość włókien chemicznych, produkowanych w kraju, nie osiąga zawsze standardu światowego. Dotyczy to głównie włókien wiskozowych i steelonu. Wiele pretensji pod adresem producentów tych włókien zgłasza przemysł lekki, pretensji w większości słusznych i uzasadnionych. Czy to oznacza, że nic się w tym przemyśle dla poprawy jakości nie robi? Stwierdzenie takie byłoby dla branży włókien sztucznych krzywdzące i niezgodne z prawdą.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na przykładzie Tomaszowskich Zakładów Włókien Sztucznych, zakładów, które niedawno obchodziły 50-lecie swego istnienia i są już staruszkiem w tej branży — można stwierdzić, że docenia się tu zagadnienia jakości i postępu technicznego. Wprowadzone w Tomaszowskich Zakładąch snucie osnów dziewiarskich, jak również wypracowana w tych zakładach metoda egalizowania przędzy sztucznego jedwabiu, już w tej chwili dają poważne rezultaty i efekty odczuwalne zwłaszcza w przemyśle lekkim, dziewiarskim i jedwabniczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselTrojanowskaEwa">Chciałabym może bliżej Obywatelom Posłom to zobrazować. Snucie osnów, oprócz poprawy jakości, znacznego zwiększenia pierwszego gatunku, pozwala na wydatne zwiększenie wydajności pracy w zakładach przemysłu dziewiarskiego, gdzie odpada jedna operacja w procesie produkcji, a mianowicie snucie przędzy wiskozowej. W związku z tym, dążeniem wszystkich zakładów włókien sztucznych powinno być takie przestawienie się na snucie osnów, by sprostało w tym zakresie zapotrzebowaniom przemysłu dziewiarskiego. Egalizacja jedwabiu, o której poprzednio wspomniałam, najogólniej mówiąc, polega na wyrównywaniu skurczu jedwabiu, co z kolei wpływa na poprawę jakości włókien. Zastosowanie egalizacji w Tomaszowskich Zakładach pozwoliło na osiągnięcie wzrostu pierwszego gatunku średnio o 20%, przy jednoczesnym wzroście wydajności pracy. Osiągnięcie to zostało wypracowane przez kadrę techniczną i robotników tych zakładów drogą własnych badań i prób, jak również dzięki szeroko rozwiniętemu ruchowi racjonalizatorskiemu. Ponieważ w produkcji światowej egalizacja jedwabiu szpulowego jest operacją powszechnie stosowaną, dlatego u nas należy dążyć do objęcia egalizacją całej produkcji w jak najkrótszym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselTrojanowskaEwa">Zasygnalizowane przeze mnie efekty niektórych prac, zmierzających do poprawy jakości włókien wiskozowych, nie załatwiają jednak generalnie tego problemu. Wiele lat upłynęło od czasu, kiedy przemysł lekki rozpoczął w zakładach włókienniczych wielką modernizację i wymianę parku maszynowego. Obecnie w zakładach przemysłu lekkiego widzi się nowoczesne, wysoko wydajne maszyny i automaty, które stawiają zwiększone wymagania surowcom dostarczanym z chemii włókienniczej.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselTrojanowskaEwa">Następną sprawą o ogromnej doniosłości są szybko rosnące wymagania społeczeństwa. Przemysł lekki, naciskany przez handel, wychodząc naprzeciw wymogom społecznym, stawia z kolei coraz większe żądania przed wytwórniami włókien sztucznych. W związku z tym o batalii o jakość włókien sztucznych czy steelonu mówić należy aż do uzyskania zdecydowanej poprawy w tej dziedzinie. W tej batalii o jakość wprowadzono w 1963 r. zaostrzone normy klasyfikacyjne dla przędzy sztucznego jedwabiu i kordu, których wymogom niejednokrotnie zakłady włókien sztucznych nie są w stanie sprostać. Nie ułatwia im zadania stary, zacofany technicznie park maszynowy, przestarzała technologia, jak i niekiedy niedostateczna jakość surowców wyjściowych, a głównie celulozy.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselTrojanowskaEwa">Dlatego też przed branżą włókien sztucznych staje zasadniczy problem dalszego zmodernizowania w możliwie szybkim tempie parku maszynowego, unowocześnienia procesu wytwarzania dla skrócenia faz obróbki włókna.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselTrojanowskaEwa">Z projektu planu wynika, że na rozwój przemysłu chemicznego i gumowego przeznacza się w 1966 r. nakłady inwestycyjne w wysokości 10.204 mln zł. Stąd postulat pod adresem resortu chemii, by możliwie jak najwięcej środków tak w roku przyszłym, jak i na przestrzeni całej 5-latki, przeznaczyć na unowocześnienie zakładów włókien sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselTrojanowskaEwa">Następną sprawą, niezmiernie ważną dla branży włókien sztucznych, jest lepsze zaopatrzenie w aparaturę kontrolno-pomiarową, ponieważ kontrola poszczególnych faz produkcji bezpośrednio rzutuje na jakość wyrobów. Jak dotychczas, przemysł krajowy produkuje za mały asortyment aparatury pomiarowej. Wykonywane instalacje bazują na aparaturze importowanej i to z różnych krajów; aparaty są więc niejednolite i niemałą trudność wywołuje brak do nich części zamiennych. Stąd wniosek, by instalacje aparatury kontrolno-pomiarowej oprzeć szerzej na produkcji krajowej, a jeśli nie ma takich możliwości, aparatura ta powinna być kompleksowo importowana i to z jednego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselTrojanowskaEwa">Kolejny wniosek dotyczy pogłębienia współpracy między przemysłem lekkim, chemią włókienniczą i zakładami zaopatrującymi tę chemię w surowiec wyjściowy, współpracy niezbędnej dla poprawy jakości włókien sztucznych by, jak to często bywa, jeden zakład nie niweczył efektów drugiego. Plany poprawy jakości powinny być opracowywane wspólnie, w zakładach wytwórczych i odbiorczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselTrojanowskaEwa">Bezpośrednio wiąże się z tym rozbudowa zaplecza badawczego. Dotychczas za szybkim tempem rozwoju zakładów nie nadążało nie tylko zaplecze techniczne, lecz i badawcze. Laboratoria badawcze w zakładach, niejednokrotnie dysponujące nieliczną kadrą, zajmujące się wieloraką problematyką, przy obsadzie, która nie zabezpiecza realizacji tych zamierzeń, nie dają zadowalających efektów. Często pracami badawczymi w zakładach zajmuje się kadra techniczna ruchowa, która ma przecież inne zadania do wypełnienia.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselTrojanowskaEwa">Stąd wniosek, by w aktualnej sytuacji prace badawcze branży włókien sztucznych skoncentrować na kilku czy kilkunastu najważniejszych zagadnieniach, w odpowiednio wyposażonych placówkach badawczych, w jednym czy w dwóch zakładach, by skoordynować nakłady i prace badawcze w celu uzyskania poprawy jakości i by do współpracy włączyć placówki naukowe uczelni i instytutów.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! Zgłoszone przeze mnie uwagi wynikają z głębokiego optymizmu, że w przyszłej 5-latce, w której dokona się duży skok w rozwoju kraju, problem podniesienia jakości włókien sztucznych zostanie właściwie rozwiązany i że już w niedalekiej przyszłości nie będziemy mówić o ustępowaniu włókien krajowych włóknom importowanym.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Witold Kasperski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKasperskiWitold">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r. przewiduje budowę w miastach około 142 tys. mieszkań, z czego w budownictwie uspołecznionym ponad 123 tys. mieszkań. Analogicznie w podstawowych założeniach do planu na 1967 r. zakłada się budowę około 153 tys. mieszkań, a w budownictwie uspołecznionym około 133 tys. mieszkań. W stosunku do lat poprzednich miejskie budownictwo uspołecznione wzrośnie w 1966 r. o 4,7%, a w 1967 r. — o 8,5%.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKasperskiWitold">Cechą charakterystyczną budownictwa mieszkaniowego w latach 1966—1967 jest wysunięcie się na czoło w realizacji głównych jego zadań spółdzielczości mieszkaniowej. W roku bieżącym spółdzielnie realizują 34 tys. mieszkań, to jest 28,6% miejskiego budownictwa uspołecznionego; w 1966 r. udział spółdzielczości w budownictwie mieszkaniowym wyniesie już 45,7%, a w 1967 r. — 63,6%.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKasperskiWitold">Z powyższych liczb wynika, że już w 1966 r. spółdzielczość mieszkaniowa będzie największym uspołecznionym inwestorem budownictwa mieszkaniowego w kraju. Oznacza to jednocześnie dalszy, istotny krok naprzód w realizacji nowej polityki mieszkaniowej, która — jak już wspomniał o tym w swoim przemówieniu poseł Edward Gierek — znalazła pełne zrozumienie i aprobatę ze strony społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKasperskiWitold">Dzięki daleko idącej pomocy państwa ludowego, spółdzielczość, nawiązując do swoich postępowych tradycji, organizuje środki finansowe oraz inicjatywę i zaradność tych wszystkich, którzy sprawę dachu nad głową dla siebie i swoich najbliższych biorą we własne ręce.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselKasperskiWitold">Nowoczesne, uspołecznione osiedla spółdzielcze w wielu miastach Polski są oczywistym dowodem realności tej metody działania. W domach spółdzielni mieszka już prawie 190 tys. rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselKasperskiWitold">W latach 1966—1970 spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe będzie finansowane, jak dotychczas, z dwu źródeł: ze środków wnoszonych przez członków i z kredytu bankowego. Jednak dotychczas pomoc finansową na wkład mieszkaniowy mogli uzyskać tylko ci robotnicy i pracownicy, którzy byli zatrudnieni w przedsiębiorstwach lub instytucjach posiadających zakładowe fundusze mieszkaniowe. Obecnie prawo do pomocy ze strony państwa przy wnoszeniu wkładu mieszkaniowego do spółdzielni uzyskują wszyscy kandydaci znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej, bez względu na miejsce pracy. W ten sposób został uwzględniony postulat nauczycieli, pracowników służby zdrowia i administracji.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselKasperskiWitold">Jednocześnie zostały stworzone nowe źródła długoterminowych kredytów bankowych dla spółdzielni. Obok kredytów przyznawanych przez prezydia rad narodowych na tzw. spółdzielcze budownictwo powszechne, spółdzielnie będą mogły uzyskiwać również kredyty przyznawane przez zakłady pracy i resorty na budowę mieszkań przeznaczonych dla osób kierowanych do spółdzielni przez zainteresowane zakłady pracy. W ten sposób spółdzielczość mieszkaniowa zostanie znacznie bardziej związana z radami narodowymi i zakładami pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselKasperskiWitold">Nowe, bardziej elastyczne zasady finansowania spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego uwzględniają takie momenty, jak położenie osiedla w stosunku do centrum miasta, stopień wyposażenia terenów w urządzenia komunalne i standard wyposażenia mieszkań. Ci wszyscy, którzy będą reflektować na budownictwo oszczędne (są to mieszkania rozwojowe, wyposażane stopniowo na koszt członka spółdzielni, a więc w przyszłości pełnowartościowe) przy mieszkaniu dla 4 osób uzyskują obniżkę wkładu o 5—6 tys. zł i przedłużenie okresu spłaty kredytu do lat 60, co daje obniżkę czynszu o 55—60 zł miesięcznie. Jest to szczególnie dogodna forma, dla będących na dorobku młodych małżeństw.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselKasperskiWitold">Uwzględniono również potrzeby i postulaty małych miast i miasteczek, zapewniając szczególnie dogodne warunki finansowania budownictwa niskiego na terenach nie uzbrojonych, przez przedłużenie okresu spłaty kredytu do lat 45.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselKasperskiWitold">U podstaw realizacji założeń nowej polityki mieszkaniowej została położona zasada przezorności i systematycznego oszczędzania. Poza przypadkami losowymi, problem mieszkania nie zjawia się w życiu człowieka nagle. Dotyczy to nie tylko rodzin nowo powstających, lecz również dzieci i młodzieży oraz ich rodziców. Wieloletnie, systematyczne oszczędzanie na mieszkanie będzie obecnie szczególnie premiowane. W tej sytuacji i w tych warunkach sprawą szczególnie ważną i odpowiedzialną będzie zapewnienie wszystkim oszczędzającym mieszkań w określonych umownie terminach.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselKasperskiWitold">W okresie dyskusji nad założeniami planu budownictwa mieszkaniowego na lata 1966—1970 tu i ówdzie pojawiły się głosy, że bardzo poważny wzrost zadań spółdzielczości może nie znaleźć dostatecznego pokrycia w zapotrzebowaniu ludności, że grozi zwichnięciem struktury socjalnej członków spółdzielni. Jednak praktyka — a ona głównie się liczy — nie potwierdziła tych obaw. Ilość członków oczekujących na mieszkania, łącznie z ilością zarejestrowanych dotychczas kandydatów i osób skierowanych do spółdzielni przez prezydia rad narodowych, na skutek zmiany kryteriów finansowych przydziału mieszkań państwowych, jest już dzisiaj prawie równa ilości zaplanowanych do realizacji w latach 1966—1970 mieszkań w spółdzielczym budownictwie powszechnym. Przy czym wśród kandydatów udział robotników jest o 3% wyższy niż wśród członków przyjętych do spółdzielni do końca 1964 r., wynosi on obecnie ponad 41%.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselKasperskiWitold">Wkłady mieszkaniowe już przekazane na konta bankowe spółdzielni na realizację zadań w latach 1966—1967 wynoszą ponad 2 mld zł, nie licząc około 1,5 mld zł złożonych w PKO na budownictwo przyszłe. Należy liczyć się z dalszym napływem kandydatów. Rejestracja kandydatów we wszystkich miastach trwa nadal. Szybkie i zdecydowane przestawianie się społeczeństwa z biernego oczekiwania na bezpłatne mieszkania państwowa na aktywny udział w oszczędzaniu i zapisywaniu się do spółdzielni, świadczy również o zaufaniu do spółdzielczości mieszkaniowej, która jest formą społeczno-gospodarczego samorządu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselKasperskiWitold">Rozwijające się ostatnio coraz szerzej wieloletnie oszczędzanie na mieszkania dla dzieci i młodzieży, stanowi wprawdzie pierwszy, ale już ważny krok naprzód w gromadzeniu środków społeczeństwa na przyszły rozwój budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselKasperskiWitold">Wydaje się więc, że w miarę gromadzenia przez ludność oszczędności na książeczkach mieszkaniowych PKO i w miarę wzrostu mocy produkcyjnej przedsiębiorstw budowlanych trzeba będzie rozważyć możliwości powiększenia ilości budowanych mieszkań jeszcze pod koniec przyszłego planu 5-letniego, u którego progu stoimy. W miarę bowiem naszych sił i środków należy dążyć, aby członek spółdzielni, który drogą oszczędzania zgromadził pełny wkład mieszkaniowy, nie czekał dłużej na mieszkanie niż przeciętnie 2—3 lata.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselKasperskiWitold">Prowadzoną obecnie na terenie całego kraju rejestrację kandydatów na członków spółdzielni można już w pewnej mierze uznać za rejestrację potrzeb mieszkaniowych ludności. Jeśli nawet uwzględni się, że nowe zasady nie dotarły jeszcze do wszystkich obywateli i że nie wszystkie prezydia rad narodowych uruchomiły już będące w ich ręku dźwignie realizacji nowej polityki mieszkaniowej — to i tak wyniki rejestracji w poszczególnych miastach już obecnie określają w jakimś sensie wielkość zapotrzebowania na mieszkania spółdzielcze. Pełniejszy obraz tych potrzeb — oprócz tej części ludności, która zostanie zakwalifikowana na mieszkania państwowe — uzyskamy w II połowie 1966 r., kiedy praktycznie zakończy się nabór kandydatów na lata 1966—1970. Zostanie wtedy opracowany, zgodnie z ustalonymi w uchwale Rady Ministrów z maja br. kryteriami, plan przydziału mieszkań z uwzględnieniem w pierwszej kolejności osób najbardziej potrzebujących. Pozwoli to również dostosować roczne plany inwestycyjne w poszczególnych miastach do najpilniejszych potrzeb. Prezydia wojewódzkich rad narodowych uzyskają dodatkowe pomocnicze narzędzie w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselKasperskiWitold">W sytuacji dużego zapotrzebowania na mieszkania i w związku z wyjątkową wagą problemu mieszkaniowego w odczuciu ludności, podstawowe znaczenie ma pełne i terminowe wykonanie planów budownictwa, nie tylko w skali krajowej, ale i poszczególnych województw, a przede wszystkim pełne, celowe wykorzystanie środków finansowych na budownictwo mieszkaniowe. Bo jeśli się nawet wykonuje plany, to często niekompleksowo, często bez elewacji, bez urządzeń towarzyszących, bez urządzeń wewnątrzosiedlowych i środki pozostają niewykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselKasperskiWitold">Dlatego też należałoby z możliwie maksymalnym wyczuleniem i wnikliwością dokonać analizy przyczyn niepełnego wykorzystywania środków finansowych i niepełnego wykonywania planów inwestycyjnych tak w budownictwie mieszkaniowym spółdzielczym, jak i rad narodowych. Z dotychczasowych naszych rozeznań i szerokiej dyskusji w sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wysuwa się jako główną przyczynę niewykonywania rocznych planów, w tym także planów głównie finansowych, brak koordynacji zadań ze zdolnościami wykonawczymi poszczególnych przedsiębiorstw budowlanych tak w skali województw, jak i w skali poszczególnych regionów. W związku z angażowaniem w budownictwie mieszkaniowym coraz większych środków finansowych ludności należy, pogłębiając analizę trudności i wyciągając niezbędne wnioski, zapewnić wszystko, aby środki już oszczędzone, już złożone, były wykorzystane możliwie w pełni, zgodnie z przeznaczeniem. Jest to sprawa niezmiernie ważna.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselKasperskiWitold">Spółdzielcy postulują również szybszy rozwój produkcji materiałów budowlanych, a tam gdzie trzeba, również i mocy produkcyjnej przedsiębiorstw tak, aby mogli rzeczywiście otrzymać we właściwym terminie w pełni wykonane mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselKasperskiWitold">W tych miastach, gdzie to będzie możliwe, ze względu na istniejącą bazę materiałową i moc przerobową, należałoby rozważyć, czy nie można by nie tylko dopuścić, a nawet tu i ówdzie zachęcić do kontrolowanego, dopuszczalnego przekraczania zadań planu, oczywiście w miarę zaangażowania środków ludności.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselKasperskiWitold">Wysoki Sejmie! W obecnym układzie stosunków powiększy się znacznie odpowiedzialność spółdzielni wobec członków za rozważne i celowe wykorzystanie ich oszczędności i spłacanego przez nich w czynszu kredytu bankowego. Fakt ten wpłynie również na kształtowanie się nowych stosunków w procesie inwestycyjnym, a szczególnie nowych form współpracy inwestora z wykonawcą. Nie ulega chyba wątpliwości, że w coraz szerszym zakresie w najbliższych latach sprawa jakości i kompleksowości budownictwa stanie w centrum uwagi tak członków spółdzielni, jak i społeczeństwa. Odegrają tu znaczną rolę silnie działające bodźce ekonomiczne. Kto płaci — ten pilnuje i żąda. Zgodnie ze spółdzielczą zasadą samorządności rozwiną się szeroko nowe formy kontroli społecznej nad pracą spółdzielczych służb inwestycyjnych. W sferze zainteresowania spółdzielców znajdą się również biura projektowe i przedsiębiorstwa budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselKasperskiWitold">Dla wielu rodzin zdobycie i utrzymanie mieszkania spółdzielczego oznacza poważny wysiłek finansowy. Fakt ten spowoduje, że budownictwo mieszkaniowe będzie musiało coraz bardziej odpowiadać potrzebom użytkowników. Warto i trzeba w aspekcie ekonomicznym i socjalnym głębiej przemyśleć, czy w ramach obowiązujących norm i normatywów już obecnie nie można by lepiej zaspokajać potrzeb mieszkaniowych ludności drogą poprawienia układu funkcjonalnego mieszkań, poziomu ich wykonania i dostosowania struktury mieszkań do wielkości rodzin, tak aby każdy członek mógł otrzymać możliwie najbardziej odpowiadające mu mieszkanie, powtarzam — zgodnie z obowiązującymi normami. To samo dotyczy otoczenia domu, urządzeń usługowych i wewnątrz osiedlowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselKasperskiWitold">Warto również, uwzględniając liczne głosy zainteresowanych rozważyć, czy w świetle zarejestrowanych przez spółdzielnie potrzeb, zmniejszenie średniej powierzchni mieszkań w planie 1966 r. do 39,5 m^2^ na skutek zaprojektowanych w budynkach typowych nadmiernych ilości mieszkań dwuosobowych, kosztem mieszkań dla rodzin cztero-i pięcioosobowych lub większych, jest dostatecznie uzasadnione. Sprawa ta zresztą wymaga dłuższej pracy i studiów.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselKasperskiWitold">Problemy kompleksowości, terminowości, układu funkcjonalnego i jakości mieszkań będą przedmiotem, jak już mówiłem, bliskiej, codziennej, rzetelnej współpracy spółdzielni z biurami projektowymi i przedsiębiorstwami budowlanymi. Przy Zarządzie Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego powstaje rada naukowa, która dysponując małą komórką badawczą i projektową, podejmie studia, jak w ramach obowiązującej dyscypliny inwestycyjnej lepiej zaspokajać potrzeby mieszkaniowe członków spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselKasperskiWitold">Trzeba jednak podkreślić, że rozwiązanie tego problemu jest uzależnione również między innymi od jakości materiałów budowlanych. Chodzi tu głównie o resort chemii. Bez rozszerzenia w tym resorcie produkcji dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego trudno myśleć o nowoczesnych, a zarazem tanich mieszkaniach.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselKasperskiWitold">W nowym układzie stosunków polityka mieszkaniowa słusznie pozostanie nadal w ręku gospodarzy miast, miasteczek, osiedli i wsi, w ręku rad narodowych, które będą decydować o rozwoju sieci spółdzielni, o rozdziale kredytów i limitów inwestycyjnych, o organizacji sieci usług i czuwać nad prawidłowym rozdziałem mieszkań. Zasada samorządu spółdzielczego, jako umiejętnie realizowana metoda pracy może wyzwolić dużą i cenną inicjatywę społeczną. Jednak dalsza i jeszcze bardziej wzmożona pomoc rad dla spółdzielni będzie niezbędna szczególnie w latach 1966—1967.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselKasperskiWitold">Do spraw najważniejszych należy zabezpieczenie terenów budowlanych nie tylko na najbliższe dwa lata, ale i na lata następne, bo chodzi przecież o budownictwo osiedlowe. Dotychczas spółdzielnie uzyskały tereny pod realizację 75% zadań przyszłego planu 5-letniego. Niestety, 40% tych terenów wymaga jeszcze wywłaszczenia i uporządkowania ich stanu prawnego, a 35% — uzupełnienia podstawowych urządzeń komunalnych. Sprawa ta dotyczy głównie miast mniejszych, gdyż w miastach większych, szczególnie w niektórych miastach wojewódzkich, spółdzielnie posiadają już tereny do 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselKasperskiWitold">Uporządkowanie tego stanu właśnie w miastach mniejszych, gdzie spółdzielczość wchodzi dopiero szeroką falą, zgodnie z uchwałą rządu, ciąży na prezydiach rad narodowych. Opieszałość w załatwieniu tych spraw zagraża wcielaniu w życie słusznej i zaakceptowanej przez społeczeństwo drogi rozwiązania budownictwa mieszkaniowego systemem spółdzielczym. Dlatego celowe wydaje się wzmożenie ze strony rządu kontroli, właśnie obecnie w fazie rozruchowej, nad sprawnym przebiegiem przygotowania warunków, gwarantujących prawidłową realizację spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselKasperskiWitold">Jak już mówiłem, prawie 40% zadań budownictwa spółdzielczego w latach 1966—1970, to będzie budownictwo zakładowe i resortowe, kredytowane przez zakłady pracy i resorty. Jednak niektóre zakłady pracy ociągają się z zawieraniem umów ze spółdzielniami na budowę mieszkań dla ich pracowników. Na 1966 r. umowy dotychczas obejmują około 60% budownictwa zakładowego i niewiele ponad 30% resortowego. Zbilansowanie środków zakładowego funduszu mieszkaniowego na terenie miast i planowe zaangażowanie ich w budownictwo mieszkaniowe, to warunek realizacji planu i zapewnienia mieszkań dla załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselKasperskiWitold">Przyjęta — słusznie zresztą — zasada musi być zrealizowana. Opory i zwlekanie w tych sprawach należy możliwie najszybciej usuwać. W resortach, zjednoczeniach i zakładach oczekujemy szybkiej na tym odcinku zmiany. Zwracam się z tej wysokiej trybuny z apelem, aby zarówno prezydia rad narodowych z tytułu uprawnień koordynacyjnych, jak i organizacje związkowe, zgodnie ze wspólną uchwałą rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych — wespół z samorządami robotniczymi i administracją gospodarczą zakładów — zapewniły możliwie szybko, w granicach ustalonych planem, realizację budownictwa zakładowego i resortowego w formie spółdzielczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselKasperskiWitold">Szczególnej uwagi w realizacji naszej polityki mieszkaniowej wymagać będą małe miasta i miasteczka, w których ze względu na ich specyfikę rozwijane będzie głównie spółdzielcze budownictwo jednorodzinne na terenach nieuzbrojonych. Ze względu na luki w sieci przedsiębiorstw budowlanych w znacznej mierze będzie ono realizowane systemem gospodarczym, bo nie można czekać aż tam powstaną przedsiębiorstwa. Będzie tam angażowana praca własna członków i ich rodzin, a wartość tej pracy będzie zaliczana na wkład budowlany. Jest to jednak trudna forma inwestowania, a jej realizacja wymaga również życzliwej pomocy rad narodowych. Doświadczenie jednak uczy, że tak, jak na przykład w województwie poznańskim i warszawskim, czy bydgoskim, można tu osiągnąć poważne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselKasperskiWitold">Wysoka Izbo! Pełna i prawidłowa realizacja postawionych obecnie przed spółdzielczością mieszkaniową zadań, będzie miała istotny wpływ na rozwiązywanie problemu mieszkaniowego w naszym kraju. Spółdzielczość mieszkaniowa jest przygotowana do tych zadań. Zadania na lata 1966—1967 zostały już rozdzielone między poszczególne miasta i spółdzielnie. Do końca 1966 r. siecią spółdzielni zostaną objęte również miasta najmniejsze, liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselKasperskiWitold">Okrzepły już również spółdzielcze służby inwestycyjne, które w roku bieżącym realizują we własnym zakresie 80% zadań spółdzielczości mieszkaniowej. Dużą zachętą dla dalszej, coraz lepszej ich pracy, będzie wypowiedź z tej wysokiej trybuny posła Edwarda Gierka. Spółdzielnie posiadają już konieczną kadrę pracowniczą, którą się systematycznie dokształca. W pięciu miastach wojewódzkich są już czynne, prowadzone przez spółdzielczość i Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, roczne studia dla administratorów osiedli. W społecznym aktywie spółdzielczym w różnych ogniwach samorządu pracuje czynnie około 25 tys. osób. Aktyw ten z roku na rok powiększa się i odgrywa coraz większą i pozytywniejszą rolę w pracy spółdzielczości mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselKasperskiWitold">Oprócz nowego budownictwa mieszkaniowego, spółdzielczość zwróci obecnie szczególną uwagę na prawidłową eksploatację przekazanych do użytku zasobów mieszkaniowych, na piękno i estetykę osiedli, na rozwój usług, szczególnie na pomoc kobietom pracującym w prowadzeniu gospodarstw domowych, na opiekę nad dziećmi i młodzieżą, na krzewienie kultury mieszkaniowej i kształtowanie nowych, socjalistycznych stosunków międzyludzkich w osiedlach spółdzielczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselKasperskiWitold">Bardzo wiele zależy od atmosfery, jaką się otoczy spółdzielnie, od stosunku społeczeństwa do spraw spółdzielni. Mówiłem o postępowych tradycjach spółdzielczości mieszkaniowej. Mamy już zaczątki nowych tradycji pracy społecznej i dobrej roboty. Robocie tej, tam gdzie jest dobra, trzeba po prostu zaufać, a gdzie jest jeszcze niedoskonała — pomóc.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Wincenty Aleksiejczuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji na temat Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1966 r., pragnę na podstawie przykładów z województwa olsztyńskiego zwrócić szczególną uwagę Wysokiego Sejmu na zagadnie budownictwa i remontów w gospodarce indywidualnej, które to problemy, zwłaszcza na ziemiach zachodnich i północnych są sprawami nie tylko gospodarczymi, ale również i politycznymi, warunkującymi w sposób wyraźny i jednoznaczny dalszy rozwój i specjalizację produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Jeśli budownictwo, będące w gestii przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych, aczkolwiek borykające się z dużymi trudnościami w zakresie zaopatrzenia materiałowego i wykonawstwa, jest jednak w zasadzie realizowane zgodnie z planowymi założeniami, to budownictwo i remonty w rolnictwie indywidualnym napotykają na stokroć większe trudności.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Należy podkreślić duże zainteresowanie i zrozumienie ogółu rolników indywidualnych dla spraw budownictwa i remontów. Świadczą o tym chociażby wyniki budownictwa z ostatnich lat. W pierwszym roku obecnego planu 5-letniego wybudowano we wsiach całego kraju 92.200 budynków. Natomiast w roku bieżącym przewiduje się wzniesienie ponad 113 tys. budynków, przy czym obserwuje się korzystną zmianę proporcji na rzecz wznoszenia budynków inwentarskich i gospodarskich. Ogółem w bieżącej 5-latce wieś wybudowała pół miliona nowych budynków. Jest to najlepszy dowód świadczący o tym, że rolnicy chcą i pragną budować i remontować i ta sytuacja nas wszystkich, zwłaszcza działaczy żyjących i pracujących na wsi, ogromnie cieszy. Są wszelkie przesłanki ku temu, by budownictwo i remonty na wsi przy wykorzystaniu istniejącej obecnie korzystnej atmosfery rozwijały się jeszcze bardziej. Do tego jednak konieczne jest zrozumienie specyfiki poszczególnych regionów kraju, zrozumienie prawdy, że potrzeby ziem północnych i zachodnich, w tym Warmii i Mazur, są większe w tej dziedzinie, a co za tym idzie — konieczna jest większa i wszechstronniejsza pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Według aktualnych danych w województwie olsztyńskim jest 216 tys. budynków, w tym 73 tys. mieszkalnych i 143 tys. inwentarskich i gospodarskich. Zgodnie z posiadanym rozeznaniem, 52 tys. budynków wymaga przeprowadzenia remontów kapitalnych, a około 60 tys. — remontów bieżących. 7 tys. budynków, zwłaszcza w obiektach tzw. wielorodzinnych, których jest dużo w naszym województwie, nie nadaje się do remontu z powodu nadmiernego wyeksploatowania.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Dla uzupełnienia istniejącej bazy budynkowej do stanu zapewniającego zgodny z zamierzeniami rozwój produkcji, należałoby wybudować około 40 tys. budynków, w tym ^1^/~5~ budynków mieszkalnych, a ^4^/~5~ inwentarsko-gospodarczych. Wymaga to nakładów sięgających 1,3 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Tym zagadnieniom władze wojewódzkie łącznie z zespołem poselskim poświęcają wiele uwagi, w wyniku czego z roku na rok obserwujemy rozwój budownictwa i remontów. W 1964 r. wyremontowano blisko 7 tys. budynków i wybudowano 1.200 nowych obiektów, co stanowi wzrost o 95% w stosunku do 1963 r. W bieżącym roku według rozeznania przeprowadzone zostaną remonty w 8 tys. budynków oraz zgodnie z wydanymi zezwoleniami rozpocznie się budowę 2.150 nowych budynków.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Jeszcze wymowniejszym miernikiem rozwoju remontów i budownictwa jest wykorzystanie kredytów na te cele. Dla przykładu: w 1961 r. kredyt długoterminowy był wykorzystany w kwocie 35.143 tys. zł, w 1965 r. przewiduje się wykorzystanie 94 mln zł. Kredyt krótkoterminowy SOP w 1961 r. wykorzystano w wysokości 14.345 tys. zł, w 1965 r. przewiduje się — 34 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Ponad trzykrotny wzrost w naszym województwie wykorzystania kredytów w bieżącej 5-latce świadczy najlepiej o chęci rolników do budownictwa i remontów.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Trzeba jednak otwarcie powiedzieć, że droga rolnika od podjęcia decyzji o budowie do momentu zatknięcia tradycyjnej już wiechy nie jest usłana różami. Przyznajemy, że resort budownictwa zrobił dużo w zakresie typowej dokumentacji, co jednak nie zmienia faktu, że nie jest tak łatwo chłopu załatwić sprawę dokumentacji i lokalizacji. Można śmiało powiedzieć, że jednakowe są wymogi dotyczące budowy wielkich obiektów, jak również małych gospodarczych szop, które schowane w wiejskich sadach nie muszą mieć takiego wystroju architektonicznego, jak np. wschodnia ściana w Warszawie, co do której prawdopodobnie też nie ma jeszcze ostatecznej koncepcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Główna trudność w tym zakresie, to szczupłość kadry architektoniczno-budowlanej w powiatach, stąd formalizowanie przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Najważniejszą jednak przeszkodą, utrudniającą bardzo rozwój budownictwa i remontów, jest stały brak materiałów budowlanych, zwłaszcza takich jak: eternit, belki stropowe, papa, cement, materiały ścienne, dłużyca, okucia i szereg innych. W tym miejscu należy z całą mocą podkreślić, że i tak złą sytuację w zakresie zaopatrzenia budownictwa indywidualnego w materiały pogarsza fakt, że materiały z puli przeznaczonej dla rolników indywidualnych są przechwytywane przez przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze. Przykładowo, w powiecie Kętrzyn z ogólnej ilości materiałów budowlanych w I półroczu br. 40% kupiły PGR, 20% przedsiębiorstwa budowlane, 20% gminne spółdzielnie na budownictwo własne i tylko zaledwie 20% dostali rolnicy indywidualni. PZGS w Pasłęku nie otrzymał do dnia 1 października 1965 r. 622 ton cementu, choć nie miał ani kilograma. Podobnie PZGS w Biskupcu nie otrzymał 500 ton cementu, w Szczytnie — 400 ton cementu, w Braniewie — 200 ton. Nic dziwnego, że między innymi plan budowy silosów nie został w tych powiatach zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Następną sprawą na naszych terenach jest brak przedsiębiorstw wykonawczych. Budownictwa na wsi nie rozwiąże się obecnie wyłącznie przy pomocy rzemieślników, których także brakuje, choć w ciągu ostatnich trzech lat wyszkolono 2 tys. rzemieślników budowlanych. Rolnik olsztyński, prowadzący intensywną gospodarkę, ma mało czasu i chce korzystać z usług budowlanych. Tymczasem zespoły budowlane, które zgodnie z uchwałą CRS powinny powstawać przy GS, nawet jeśli są, to budują dla GS, a nie świadczą usług rolnikom.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Zaopatrzenie w materiały, zwłaszcza ścienne i dachowe, można by polepszyć przez organizowanie ich produkcji w kółkach rolniczych; tymczasem na ponad 1.200 istniejących kółek tylko 3 produkowały prefabrykaty. Dotyczy to także nowo wzniesionej fabryki materiałów budowlanych — „Olbet” w Nowym Mieście.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Nie ma czasu i miejsca na bardziej szczegółowe rozwijanie tematu, toteż ograniczyłem się do zasygnalizowania niektórych problemów sądząc, że resort budownictwa, wspólnie z innymi zainteresowanymi resortami, weźmie je pod uwagę w swej bieżącej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Pragnę swoje wystąpienie zakończyć następującymi wnioskami i uwagami:</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselAleksiejczukWincenty">1.Plany remontów i budownictwa oprzeć na wynikach długofalowych lustracji budynków i włączyć jako część składową do planów gromadzkich, przy czym na ziemiach zachodnich i północnych remontować również obiekty Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselAleksiejczukWincenty">2.Rozszerzyć sieć punktów sprzedaży materiałów budowlanych oraz rozwijać sprzedaż materiałów z bezpośrednią dostawą do rolników.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselAleksiejczukWincenty">3.Uruchamiać i rozwijać sieć punktów wypożyczania sprzętu budowlanego i poszerzać asortyment tego sprzętu, np. o taśmociągi czy lekkie dźwigi.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselAleksiejczukWincenty">4.W większej niż dotychczas mierze kółka rolnicze powinny organizować zespoły produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselAleksiejczukWincenty">5.Zagwarantować rolnictwu indywidualnemu odpowiednią pulę materiałów budowlanych, zaostrzając rygory w stosunku do przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych, sprzedających te materiały.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselAleksiejczukWincenty">6.W miarę możliwości zwiększyć obsadę wydziałów budownictwa i architektury w prezydiach rad narodowych, wydzielając stanowiska do spraw budownictwa wiejskiego, a nawet powołując instruktorów rejonowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselAleksiejczukWincenty">7.Utrzymać obecny system ulg i zwolnień z tytułu budownictwa i remontów dla ziem północnych i zachodnich w następnej 5-latce, zgodnie z założeniami rządu.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselAleksiejczukWincenty">8.Organizować przy gminnych spółdzielniach grupy remontowo-budowlane, które świadczyłyby usługi dla rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselAleksiejczukWincenty">9.Wprowadzić do typowych obiektów typowe elementy budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselAleksiejczukWincenty">Kończąc swoje wystąpienie, w którym wymieniłem szereg trudności, z jakimi boryka się rolnictwo indywidualne i kółka rolnicze w zakresie budownictwa i remontów, jestem przeświadczony o chęci rolników do budowania i remontów budynków. Mam nadzieję, że dotychczasowy rozwój budownictwa i remontów na wsi skłoni zainteresowane resorty do udzielania dalszej wszechstronnej pomocy wsi w tym zakresie i dlatego będę głosować za przyjęciem projektu planu i budżetu na 1966 r. Nie tylko głosować, ale również będę go realizować i propagować.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Marian Walczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem planu i budżetu, chciałbym poruszyć niektóre problemy związane z dalszym rozwojem systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselWalczakMarian">Zadania, jakie stawiamy sobie w tej dziedzinie na rok 1966, będą kontynuacją wysiłków podejmowanych w okresie kończącej się 5-latki; zmierzają one do umocnienia i pogłębienia naszych osiągnięć oświatowo-wychowawczych w latach 1961—1965. Był to bowiem okres szczególnie dynamicznego rozwoju szkolnictwa, szczególnie intensywnych zmian ilościowych i jakościowych w naszym szkolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselWalczakMarian">Wysiłki nasze zmierzały w dwóch kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselWalczakMarian">— po pierwsze — w związku z potrzebami gospodarki narodowej i młodzieżowym wyżem demograficznym, wychodząc naprzeciw zamówieniu społecznemu, rozbudowaliśmy szkolnictwo zawodowe i średnie ogólnokształcące;</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselWalczakMarian">— po drugie — koncentrowaliśmy się na rozwiązywaniu skomplikowanych problemów reformy szkolnej, na przygotowaniu warunków do jej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselWalczakMarian">W latach 1961—1965 liczba uczniów w liceach ogólnokształcących wzrosła z 260 tys. w roku szkolnym 1960/61 do 420 tys. w bieżącym roku, tj. o ponad 62%, a liczba uczniów w szkolnictwie zawodowym wzrosła w tym samym okresie z 764 tys. do 1.666 tys., czyli uległa podwojeniu. Liczba uczniów w szkołach przysposobienia rolniczego została zwiększona o ponad 120%.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselWalczakMarian">To niezwykle szybkie tempo rozwoju kształcenia po szkole podstawowej umożliwiło nam objęcie, mimo wyżu demograficznego, dalszym kształceniem 75% tegorocznych absolwentów szkół podstawowych, z tego — 15% w technikach i liceach zawodowych, a około 43% w zasadniczych szkołach zawodowych i szkołach przysposobienia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselWalczakMarian">W szybkim tempie rozwijało się także szkolnictwo wyższe. Liczba słuchaczy w szkołach wyższych wzrosła ze 165 tys. w roku akademickim 1960/61 do około 250 tys. w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselWalczakMarian">W szczególnie szybkim tempie rozwijaliśmy również kształcenie pracujących. Liczba słuchaczy w pełnych średnich szkołach zawodowych i liceach ogólnokształcących wzrosła do prawie 360 tys., a w zasadniczych szkołach zawodowych przyzakładowych i międzyzakładowych do ponad 290 tys.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselWalczakMarian">W ramach całego naszego systemu oświatowo-wychowawczego objęliśmy nauczaniem i wychowaniem 8,5 mln dzieci, młodzieży i dorosłych.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselWalczakMarian">Przejście 60% absolwentów 7 klas do klasy 8 w szkołach podstawowych umożliwi w 1966 r. kontynuowanie nauki w szkołach zawodowych nie tylko poważnej części tegorocznych absolwentów szkół podstawowych, ale także licznej rzeszy absolwentów z lat ubiegłych, którzy z różnych przyczyn nie rozpoczęli nauki w szkołach zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselWalczakMarian">Szczególnie pozytywnie należy ocenić przewidziany w planie na 1966 r. rozwój szkolnictwa zawodowego, zwłaszcza takich typów szkół, jak zasadnicze szkoły zawodowe i technika przyzakładowe oraz średnie szkoły zawodowe młodzieżowe i dla pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselWalczakMarian">Pozytywnym zjawiskiem będzie także dalszy wzrost studiujących w uczelniach wyższych. W szkołach podległych Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego w 1966 r. nastąpi wzrost liczby studentów o 5,8% na studiach dziennych, o 10% — na wieczorowych, a o 7% — na zaocznych. Na pierwszym roku studiować będzie 54,5% słuchaczy na studiach dziennych, a 45,5% na studiach wieczorowych i zaocznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselWalczakMarian">Wskaźniki te świadczą o tym, że plany rozwoju szkolnictwa w 1966 r. zmierzają do umożliwienia szerokim rzeszom młodzieży i dorosłych zdobywania wykształcenia i kwalifikacji w zakresie zasadniczej szkoły zawodowej, pełnej szkoły średniej i szkoły wyższej. Sprzyjać to będzie lepszemu zaspokajaniu potrzeb kadrowych naszej gospodarki, podnoszeniu poziomu wykształcenia oraz kultury ogólnej i zawodowej szerokich rzesz społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselWalczakMarian">Przewidziany w planie dalszy rozwój szkolnictwa znajduje swój wyraz w budżecie. Ogólna suma wydatków na szkolnictwo ogólnokształcące, zawodowe, wyższe i wychowanie w 1966 r. zamyka się kwotą prawie 26,5 mld zł. Godne podkreślenia jest zastosowanie zasady priorytetu w wydatkach na oświatę. Wydatki budżetu państwa wzrastają w 1966 r., w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego, o 4,6%, gdy tymczasem globalne wydatki na szkolnictwo wszystkich typów i na wychowanie podwyższone zostały o 8,8%. Wyższa jest również dynamika wzrostu nakładów na oświatę w stosunku do wzrostu dochodu narodowego podlegającego podziałowi.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselWalczakMarian">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt budżetu na 1966 r. jest wyrazem troski władzy ludowej o podnoszenie poziomu oświaty i wychowania oraz jest budżetem odzwierciedlającym możliwości naszego państwa. Zadaniem wszystkich czynników odpowiedzialnych za realizację zadań w dziedzinie oświaty i wychowania będzie gospodarskie, celowe i efektywne wykorzystanie tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselWalczakMarian">Jak już stwierdziłem, w 1966 r. uczyniony zostanie decydujący krok w realizacji reformy szkolnej. Połączone to będzie z koniecznością przezwyciężenia niemałych trudności organizacyjno-programowych, kadrowych i materialno-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselWalczakMarian">Władze oświatowe, przy współudziale działaczy oświatowych, pracowników nauki i nauczycieli-praktyków, opracowały założenia organizacyjno-programowe podstawowych działów szkodnictwa. W 1966 r. zakończymy wprowadzanie nowych, ulepszonych programów nauczania do szkoły podstawowej. Do nowych programów nauczania zostały dostosowane podręczniki. Opracowane zostały założenia organizacyjno-programowe zreformowanej szkoły zawodowej, które po szerokiej dyskusji wśród, nauczycielstwa i społeczeństwa zostały zatwierdzone do realizacji. Opracowano nową nomenklaturę zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego obejmującą 210 zawodów robotniczych oraz 243 zawody techników i pracowników równorzędnych. Zaawansowane są prace nad programami poszczególnych kierunków kształcenia po szkole podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselWalczakMarian">Dążymy do opracowania takich założeń organizacyjnych, takich programów i podręczników, które stworzyłyby najkorzystniejsze warunki do kształtowania socjalistycznych postaw dzieci i młodzieży, do wyposażenia absolwentów szkół wszystkich typów w zasób wiedzy i umiejętności niezbędnych do wypełnienia zadań zawodowych i obywatelskich. Nowych programów i podręczników nie uważamy bynajmniej za doskonałe. Nie zostały bowiem przezwyciężone w nich w dostatecznym stopniu sprzeczności między możliwościami apercepcyjnymi uczniów i zakresem materiału nauczania, między teorią i praktyką, między nowoczesnością i tradycjonalizmem. Istnieje zatem potrzeba kontynuowania prac nad doskonaleniem programów naszego szkolnictwa na wszystkich poziomach.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselWalczakMarian">Jednym z najistotniejszych warunków skutecznej realizacji treści programowych reformowanej szkoły jest prawidłowe rozwiązanie problemów kadrowych szkolnictwa. O ideowym obliczu szkolnictwa, o wszechstronnej realizacji nowych programów kształcenia, o poziomie i efektywności pracy dydaktyczno-wychowawczej decyduje przede wszystkim kadra nauczycielska. W ostatnich latach poczyniliśmy znaczne postępy w dziedzinie podniesienia poziomu kwalifikacji kadr nauczycielskich. Gdy w 1961 r. w szkolnictwie podstawowym pracowało tylko 17% nauczycieli z wykształceniem w zakresie studium nauczycielskiego i wyższym, to w bieżącym roku pracuje ich 43,6%. Przy utrzymaniu dotychczasowego tempa stacjonarnego i zaocznego kształcenia nauczycieli na poziomie studium nauczycielskiego i wyższym, osiągnięty zostanie ustalony przez VII Plenum KC PZPR, wskaźnik 70% nauczycieli z wykształceniem powyżej średniego w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselWalczakMarian">Równocześnie jednak znamiennym zjawiskiem są znaczne dysproporcje w stanie nasycenia kadrami nauczycielskimi o dodatkowych kwalifikacjach między poszczególnymi powiatami i szkołami. Wielkie miasta, jak Warszawa i Łódź, mają już ponad 70% takich nauczycieli, a województwa: wrocławskie — tylko 31%, lubelskie — 36%, warszawskie — 38%.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselWalczakMarian">Dlatego też szczególnie ważnym zadaniem jest prawidłowe rozmieszczenie kadr nauczycielskich z dodatkowymi kwalifikacjami. Warunkiem realizacji tego zadania, obok ulepszenia polityki zatrudniania nauczycieli i rekrutacji na studia dla pracujących, jest dostarczenie nauczycielom mieszkań, zwłaszcza w środowisku wiejskim i małomiasteczkowym. Sprawa mieszkań dla nauczycieli wiejskich staje się poważna, gdy zważymy konieczność dopływu specjalistów w zakresie przedmiotów humanistycznych, matematyczno-przyrodniczych, technicznych i artystycznych do 8-letnich szkół podstawowych oraz jeśli zwrócimy uwagę na fakt, że w ramach zorganizowanej już sieci szkół 8-letnich występują na wsi takie szkoły, w których uczyć będą wyłącznie nauczyciele nie posiadający dodatkowych kwalifikacji do nauczania poszczególnych przedmiotów.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselWalczakMarian">W pierwszej połowie bieżącego roku odbyła się z inicjatywy Związku Nauczycielstwa Polskiego przy współudziale resortu oświaty ogólnopolska dyskusja nad systemem kształcenia nauczycieli. W dyskusji tej działacze społeczni i oświatowi, pracownicy nauki i pedagodzy krytycznie ocenili dotychczasowy system kształcenia nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselWalczakMarian">Powszechna jest opinia, że nie tylko licea pedagogiczne, ale także studia nauczycielskie, jako zakłady kształcenia nauczycieli, nie odpowiadają potrzebom i wymogom zreformowanej szkoły. Krytycznie także ocenia się przygotowanie pedagogiczne nauczycieli w wyższych uczelniach. Wysuwane przez uczestników dyskusji postulaty w sprawie reformy systemu kształcenia nauczycieli można w zasadzie sprowadzić do dwóch następujących:</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselWalczakMarian">1)Współczesnemu nauczycielowi trzeba dać gruntowną wiedzę przedmiotowo-kierunkową oraz wysokie przygotowanie pedagogiczne i społeczno-polityczne. Ponieważ obecnie istniejące zakłady kształcenia nauczycieli i wyższe uczelnie takiego przygotowania nie dają, zachodzi potrzeba zreformowania ich profilu programowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselWalczakMarian">2)Gruntowne przygotowanie kierunkowe, pedagogiczne i społeczno-polityczne mogą zabezpieczyć jedynie wysoko zorganizowane zakłady kształcenia nauczycieli. Dlatego też nauczycieli dla szkół średnich powinny kształcić uniwersytety, politechniki i inne wyższe uczelnie akademickie, a nauczycieli dla szkół podstawowych — wyższe szkoły zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselWalczakMarian">Istnieje potrzeba wnikliwego przeanalizowania przez Ministerstwo Oświaty i Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego koncepcji zmian w systemie kształcenia nauczycieli, wysuniętych w toczącej się w środowisku nauczycielskim dyskusji i przygotowania projektu niezbędnych zmian organizacyjno-programowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselWalczakMarian">Ważnym elementem, a równocześnie warunkiem prawidłowego realizowania reformy szkolnej, jest ukształtowanie prawidłowej sieci szkolnictwa i stałe jej doskonalenie. W tej dziedzinie wykonana została w ostatnich kilku latach poważna praca przygotowawcza.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselWalczakMarian">Opracowany został i od 1 września 1966 r. wprowadzony zostanie w życie projekt nowej sieci szkół podstawowych. Już w latach 1966—1967 ponad 88% dzieci będzie się uczyło w szkołach podstawowych o 6 i więcej nauczycielach. Szkołami podstawowymi o liczbie od 1 do 3 nauczycieli objętych będzie jedynie 4,4% uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselWalczakMarian">W okresie bieżącej pięciolatki poważnie została rozbudowana i unowocześniona baza szkolna. Szkolnictwo podstawowe otrzymało 22.500 nowych izb lekcyjnych, a także kilka tysięcy pracowni i sal gimnastycznych. Znaczne środki przeznaczyliśmy również na wyposażenie ich w sprzęt i pomoce naukowe. Dotychczasowej bazy materialno-technicznej szkolnictwa podstawowego nie można jednak uznać za dobrą. Szkolnictwo to nadal korzystać będzie ze znacznej ilości tzw. izb wynajętych, nie dostosowanych do wymogów procesu dydaktyczno-wychowawczego. Nadal zjawiskiem niemal powszechnym będzie zmianowość nauczania, utrudniająca właściwą organizację pracy dydaktyczno-wychowawczej szkół. W nadchodzącej pięciolatce wystąpi zatem potrzeba intensywnego inwestowania w szkolnictwo podstawowe, przy czym szereg braków w zakresie bazy lokalowej można i należy usuwać poprzez dobudowę niezbędnej ilości izb lekcyjnych do istniejących już obiektów szkolnych. W szczególności, poprzez odpowiednią politykę inwestycyjną, należy zwrócić uwagę na wyrównanie dysproporcji w poziomie zaspokojenia potrzeb lokalowych szkół na terenie poszczególnych województw.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselWalczakMarian">Mniej pomyślnie przedstawia się sytuacja w zakresie sieci i bazy materialno-technicznej szkolnictwa średniego. Sieć szkół średnich, zwłaszcza zawodowych, często kształtowała się żywiołowo. Rezultatem tego są znaczne dysproporcje w nasyceniu poszczególnych regionów kraju tymi szkołami. Oto na przykład, odsetek młodzieży w wieku 14—17 lat uczącej się w szkołach zawodowych w roku 1963/64 ukształtował się w skali krajowej na poziomie 40,6%. Równocześnie odsetek młodzieży, któremu szkolnictwo zawodowe stworzyło możliwości dalszego kształcenia wynosił: 88,7% we Wrocławiu, 85% w Poznaniu, 54% w woj. opolskim, 50% w woj. gdańskim, a 27% w woj. warszawskim i 29,9% w woj. olsztyńskim. Dysproporcje te są zbyt rażące i zachodzi potrzeba ich łagodzenia. Jest to jedno z ważnych zadań, które należy stopniowo realizować już w okresie najbliższej 5-latki.</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselWalczakMarian">Rozwiązanie tego problemu wiąże się najściślej z polityką inwestycyjną. Znany jest fakt, że szkolnictwo zawodowe jest niedoinwestowane. W okresie obecnej pięciolatki ilość młodzieży uczącej się w szkołach zawodowych wzrosła ponad dwukrotnie; równocześnie w tym pięcioleciu ilość nowo zbudowanych izb lekcyjnych w tych szkołach wzrosła tylko o 13%, a ilość stanowisk w warsztatach o 27,2%.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselWalczakMarian">W bardzo trudnych warunkach pracuje dotąd dużo zasadniczych szkół przyzakładowych i międzyzakładowych. Niedostateczna jest także baza internatowa szkolnictwa zawodowego. Dlatego też głęboko uzasadnione jest przeznaczenie w 1966 r. i w latach następnych większych środków na uzupełnianie i modernizację bazy materialno-technicznej szkolnictwa zawodowego. Pełniejsze zaspokojenie potrzeb materialnych szkolnictwa, podnoszenie poziomu kształcenia kadr i poczynania programowe przyczynią się do umocnienia systemu oświaty, do podniesienia poziomu i efektywności kształcenia, do poprawy wyników pracy wychowawczej, a tym samym także do lepszego przygotowania kadr dla potrzeb gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Polska Ludowa stworzyła młodemu pokoleniu i ludziom dorosłym szerokie możliwości realizacji życiowych dążeń i aspiracji, zdobywania wiedzy i umiejętności, zaspokajania potrzeb i zainteresowań intelektualnych. Nasz socjalistyczny system oświaty, nauki i wychowania rozwija się coraz pomyślniej. Rośnie społeczne znaczenie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych. Rośnie także społeczne zainteresowanie problematyką oświatowo-wychowawczą. W wyniku inicjatywy partii politycznych, Komitetu Frontu Jedności Narodu, ruchu zawodowego, ludowego wojska polskiego oraz organizacji młodzieżowych i społecznych, kształtuje się coraz wyraźniej społeczny ruch pomocy szkole w socjalistycznym wychowaniu młodego pokolenia. W obecnych warunkach ruch ten wymaga koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselWalczakMarian">Dotychczasowe osiągnięcia oświatowe oraz przedstawiony nam do akceptacji plan i budżet rozwoju szkolnictwa w 1966 r. oraz zasadnicze wytyczne na rok 1967 upoważniają do wyrażenia głębokiego przekonania, że nakreślony przez VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej program reformy systemu oświaty i wychowania zostanie w pełni zrealizowany, przekształcając Polskę Ludową w kraj ludzi światłych, pogłębiając i umacniając socjalistyczny kierunek rozwoju polskiego szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Leon Brudziński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wysoki Sejmie! Wystąpienie swoje poświęcę sprawie absolutorium w aspekcie oceny realizacji zadań resortów budownictwa i gospodarki komunalnej w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselBrudzinskiLeon">Rok ten charakteryzował się poprawą rytmiczności pracy i wykonaniem z 3% nadwyżką zadań w budownictwie mieszkaniowym, co w stosunku do wykonania planu w 1963 r. stanowi wzrost o 15,3%; przekroczono planowaną do oddania ilość izb lekcyjnych i obiektów szpitalnych. W budownictwie przemysłowym, mimo wielu trudności, wykonano zadania w 99,4%.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselBrudzinskiLeon">Przy pozytywnej ocenie dorobku resortu budownictwa, pragnę skupić uwagę obywateli posłów na kilku nasuwających się wnioskach. W budownictwie mieszkaniowym niezbędne jest doprowadzenie do pełnej realizacji zadań we wszystkich województwach; sytuacja bowiem wygląda tak, że jeśli w skali kraju zadania zostały zrealizowane, a nawet przekroczone, to w poszczególnych województwach nie zrealizowano planowanej ilości izb, na przykład, w województwie lubelskim plan wykonano w 96,8%.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselBrudzinskiLeon">Większy wysiłek resortu, podległych mu zjednoczeń i przedsiębiorstw powinien iść w kierunku oddawania obiektów gotowych w ciągu całego roku, niedopuszczania do spiętrzeń w oddawaniu budynków w ostatnim miesiącu roku, ba, w ostatnich jego dniach, co nie sprzyja odpowiedniemu w czasie i pod względem jakości odbiorowi. Mówię o tych sprawach, bo napawa mnie niepokojem sytuacja w bieżącym roku, w którym zima spłatała poważnego figla, co może mieć wpływ nie tylko na jakość wykonywanych w tym okresie robót, ale również na przygotowanie odpowiedniego frontu robót na I kwartał 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselBrudzinskiLeon">Bardzo ważnym zagadnieniem jest pełne, kompleksowe zabezpieczenie inwestycji przemysłowych. Występują tu wciąż kumulujące się niedociągnięcia inwestora i wykonawcy. Nadal występują takie zjawiska, jak nieterminowe dostarczanie dokumentacji i to z brakami i błędami, jak zwiększanie zakresu rzeczowego w trakcie kontynuowania inwestycji, jak zaburzenia w zaopatrzeniu materiałowym. U wykonawców zaś — niezapewnienie i niewykorzystywanie środków produkcji, brak terminów rozpoczęcia i zakończenia robót, wadliwa często organizacja i koordynacja robót w ramach generalnego wykonawstwa — o czym była już mowa z tej trybuny — rozpoczynanie i kontynuowanie budów bez projektu organizacji robót oraz planów zagospodarowania placów budowy.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselBrudzinskiLeon">Rozproszenie produkcji materiałów budowlanych między kilku resortami, przy czym w 1964 r. zakłady podległe Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych wytwarzały 37% ogólnej ilości materiałów budowlanych, zakłady podległe Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego — 43,8%, Ministerstwu Leśnictwa — 6,7%, Ministerstwu Przemysłu Chemicznego — 4,3%, stwarzało poważne trudności w ustaleniu bilansu materiałowego, w terminowym i właściwym asortymentowo dostarczaniu materiałów budowlanych na place budowy.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselBrudzinskiLeon">Z zadowoleniem przyjęliśmy do wiadomości informację, że została powołana międzyresortowa komisja, mająca za zadanie opracowanie konkretnych planów zabezpieczających zbilansowanie i zabezpieczenie terminowych dostaw materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselBrudzinskiLeon">Zwracam się z tej trybuny do rządu ze specjalnym apelem, aby szczególną troską otoczył działalność tej komisji, wyczulając jej uwagę na takie kierunki działania, jak:</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselBrudzinskiLeon">—pełne co do ilości i asortymentu zabezpieczenie materiałów budowlanych, produkowanych przez przedsiębiorstwa i zakłady podległe poszczególnym resortom, —zabezpieczenie sukcesywnych dostaw tych materiałów, zgodnie z zaplanowanymi terminami, przy czym celowe wydaje się rozważenie możliwości dostawy materiałów w pierwszych trzech kwartałach roku, aby można było na okres zimowy zabezpieczyć odpowiedni front robót, —zaostrzenie wymogów jakościowych w stosunku do produkowanych materiałów, ze szczególnym uwzględnieniem takich materiałów, jak okucia, materiały instalacyjne, stolarka budowlana, elementy prefabrykowane.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wnoszę również o spowodowanie opracowania konkretnego programu zwiększenia produkcji materiałów budowlanych i różnych elementów z tworzyw sztucznych, zastępujących materiały i elementy produkowane przede wszystkim z różnych metali. Dotychczasowy udział przemysłu chemicznego w produkcji materiałów budowlanych, wynoszący 4,3%, jest stanowczo za niski.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselBrudzinskiLeon">Generalna myśl, jaka przyświeca aktualnie opracowywanym i częściowo już wdrażanym zmianom w planowaniu, zarządzaniu i finansowaniu w gospodarce narodowej, a w tym i w budownictwie, to nowoczesność i wyższa jakość inwestycji, to troska o skrócenie cyklu i poprawę terminowości oddawania obiektów do użytku, to stabilizacja kosztorysów inwestycyjnych i obniżka kosztów, to w konsekwencji wszechstronne wzmacnianie efektywności procesu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselBrudzinskiLeon">W tym kierunku idą zamierzenia Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, co znalazło odbicie w szczegółowych planach działania tego resortu. Chodzi teraz o to, aby zadania ujęte w tym planie były konsekwentnie realizowane. To tylko może zapewnić prawidłowy start w 1966 r. i dalsze pomyślne realizowanie zadań w budownictwie, co będzie miało decydujący wpływ na zabezpieczenie realizacji innych zadań w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wracając do przemysłu materiałów budowlanych podległego, względnie nadzorowanego przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, należy ogólnie stwierdzić, że wyniki w tej dziedzinie, w stosunku do zadań planowanych na 1964 r., były na ogół pomyślne. Zrealizowane zostały w 103,6% ogólne zadania przypadające na poszczególne zjednoczenia planu centralnego; wykonano w zasadzie plan produkcji podstawowych asortymentów, z wyjątkiem szkła okiennego oraz dachówki palonej; dostarczono na rynek o 9,2% więcej ponad zakładane wielkości materiałów budowlanych i osiągnięto wartość przeszło 3,5 mld zł; przekroczono o 6,4% zadania eksportowe, uległa również dalszej poprawie rytmiczność produkcji i dostaw materiałów budowlanych na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselBrudzinskiLeon">Są to niewątpliwie poważne osiągnięcia, które nie przyszły łatwo. Są one przede wszystkim zasługą ofiarnych załóg przedsiębiorstw materiałów budowlanych, zasługą lepszej organizacji pracy, zwiększenia nakładów na inwestycje resortów itp. Nie pomniejszając wagi tych pozytywnych osiągnięć, pragnę, z myślą o nowych zadaniach i potrzebach, zwrócić uwagę na niektóre fakty dla zaostrzenia i skoncentrowania uwagi na odcinkach zagrożonych. W roku bieżącym, mimo zwiększenia dostaw cementu na rynek, odczuwa się nadal jego brak, brak jest dachówek palonych. Zapotrzebowanie było i jest wyższe od aktualnych możliwości produkcyjnych płyt azbestowych, co stwarza poważne komplikacje między innymi przy budowie szopo-garaży i innych obiektów dla państwowych gospodarstw rolnych i kółek rolniczych. To samo dotyczy papy bitumicznej i innych artykułów. Były i są okresy, w których brakuje materiałów ściennych zarówno cegły, jak i elementów prefabrykowanych.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselBrudzinskiLeon">Plan na 1966 r. zakłada szybsze tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych od tempa wzrostu robót budowlano-montażowych, ale mimo to sytuacja w tym przemyśle budzi pewien niepokój. Z czego ten niepokój wynika? Otóż poważnemu wzrostowi produkcji materiałów ściennych, stropowych i innych nie towarzyszy rosnąca troska o jakość tych materiałów. Brak dostatecznego nadzoru nad organizacją i kontrolą przebiegu procesów technologicznych w zakładach produkujących cegłę czy betony, brak niekiedy aktualnych przepisów technologicznych, niedostateczna kontrola jakości — oto podstawowe przyczyny powstawania znacznych ilości braków. Braki te wzrastają proporcjonalnie do wzrostu produkcji. Uwagi te kieruję przede wszystkim pod adresem zjednoczeń przemysłu materiałów budowlanych i Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z apelem o opracowanie programu działania, zmierzającego do stworzenia rezerw materiałowych, niezbędnych dla rytmicznego wykonywania zadań w budownictwie. Ponieważ sytuacja kształtuję się podobnie i w zakładach przemysłu materiałów budowlanych, podległych innym resortom, postulat ten kieruję pod adresem Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselBrudzinskiLeon">Parę słów o eksporcie. Mimo pozytywnych zmian zachodzących w eksporcie, realizowanym przez resort budownictwa, pozwolę sobie zwrócić się do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych i Ministra Handlu Zagranicznego z wnioskiem o rozważenie możliwości poszerzenia, względnie zwiększenia eksportu niektórych materiałów, na które na rynku światowym, w tym również w strefie dolarowej, jest zapotrzebowanie, a nasze zasoby pozwalają na ten eksport.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselBrudzinskiLeon">Mam tu na myśli kamień budowlany w postaci surowca, półfabrykatów czy gotowych wyrobów, jak kostka granitowa, krawężniki, tarte płyty granitowe i marmurowe itp. Zwiększenie tego eksportu wymagałoby rozszerzenia bazy wydobywczej i unowocześnienia parku maszynowego. Warto moim zdaniem rozważyć i wyliczyć, jak to się będzie opłacało.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselBrudzinskiLeon">W rozmowach ze znawcami zagadnienia zwracano uwagę na poważne możliwości zwiększenia eksportu kamienia gipsowego i gipsu. Istnieje możliwość eksportowania w większych ilościach piasku dla przemysłu szklarskiego. Mamy bogate jego zasoby, są też chętni. Warto i to rozważyć. Istnieją również możliwości zwiększenia wpływów dewizowych poprzez rozwój eksportu szkła stołowego, kryształów, porcelany i porcelitu, kamionki kanalizacyjnej itp.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselBrudzinskiLeon">Rozumiem, że nie można zrobić jakiegoś raptownego i nieprzemyślanego kroku w tej dziedzinie, ale warto w 1966 r. zanalizować potrzeby rynku światowego i nasze możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselBrudzinskiLeon">I być może, odkryje się tą drogą źródła zwiększenia wpływu dewiz, tak potrzebnych naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselBrudzinskiLeon">Pozytywnie również ocenić należy realizację zadań postawionych przed resortem gospodarki komunalnej w 1964 r. Mówiłem o pomyślnym wykonaniu planów budownictwa mieszkaniowego. Zadania w zakresie remontów kapitalnych przekroczono o 1,8%, przeznaczając na ten cel ponad 3 mld zł, co równa się wzrostowi nakładów o 3,5% w stosunku do 1963 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselBrudzinskiLeon">Plan rozwoju usług komunalnych, mimo że wzrasta on z roku na rok, został przekroczony; dostawy wody zwiększyły się o 1,3%, środkami komunikacji miejskiej przewieziono 4,7 mln osób, co równa się przekroczeniu planowanych zadań o 5,2% i stanowi wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 7,3%. Przekroczono zadania w produkcji i dostawie gazu o 4,8%, wzrostowi i poprawie uległy usługi pralnicze i farbiarskie.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselBrudzinskiLeon">Nie usiłuję zresztą w szczegółach ustosunkowywać się do wszystkich zagadnień gospodarki komunalnej w całości i w przekroju województw. Pragnę natomiast skoncentrować uwagę na kilku problemach, które wymagają specjalnej uwagi Ministerstwa Gospodarki Komunalnej, przedsiębiorstw podległych temu resortowi oraz rad narodowych. Konieczne jest też zapewnienie niezbędnych środków dla pełnej realizacji zadań roku 1966 i lat następnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselBrudzinskiLeon">Problem pierwszy — nakłady na remonty kapitalne wzrastają w 1966 r. o 4,1%, a na remonty bieżące — o 46,6% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Dotychczasowe doświadczenia i spostrzeżenia nakazują mi zwrócić uwagę Ministra Gospodarki Komunalnej na potrzebę organizacyjnego wzmocnienia przedsiębiorstw podległych temu resortowi, podniesienia poziomu ich usprzętowienia, zabezpieczenia potrzeb materiałowych — bo to są główne przyczyny słabości przedsiębiorstw remontowo-budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselBrudzinskiLeon">Pragnę przy tym zwrócić się do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych o przeanalizowanie, na ile w swoich planach uwzględnił potrzeby materiałowe przedsiębiorstw budowlanych podległych Ministerstwu Gospodarki Komunalnej. Czy tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych w dostatecznym stopniu wyprzedza tempo wzrostu produkcji budowlano-montażowej?</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselBrudzinskiLeon">Problem drugi — na pewno nie nowy, to sprawa tynków. Zaległości nie tylko nie maleją, ale wprost przeciwnie — wzrastają. Rozumiem, że był czas, kiedy potrzeba szybszego tempa oddawania substancji mieszkaniowej, a może nawet trudności materiałowe, miały wpływ na. powstanie tych zaległości. Ale wiadome jest również, że budynki nie otynkowane szybciej ulegają dekapitalizacji, że powodują poważne straty ciepła w okresie zimy.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselBrudzinskiLeon">Uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 1958 r. zobowiązała resorty budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych oraz gospodarki komunalnej do zlikwidowania tych zaległości do końca 1967 r. Powstają jednak wątpliwości, czy termin ten zostanie dotrzymany.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wnioskuję więc pod adresem Komitetu Ekonomicznego, aby ponownie przeanalizowano, czy ustalony termin jest realny ze względu na możliwości przerobowe przedsiębiorstw i na zabezpieczenie materiałowe. Jeśli tak, to należy egzekwować wykonanie tej uchwały; jeśli nie — to należy zobowiązać odpowiednie resorty do opracowania realnego pod każdym względem planu likwidacji tych zaległości i wykonywania w przyszłości na bieżąco wszelkich elewacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu skoncentrowałem się na ocenie realizacji zadań 1964 roku przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, nawiązując jednocześnie do sytuacji aktualnej i wysuwając wnioski i dezyderaty pod adresem rządu czy poszczególnych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselBrudzinskiLeon">Te krytyczne uwagi wynikają z głębokiej troski o zapewnienie realizacji o wiele większych i może nawet trudniejszych niż w latach ubiegłych zadań, stojących przed obu resortami. Nie pomniejsza to wcale wielkiego dorobku tych resortów osiągniętego w latach 1964—1965. Nie pomniejsza to dużego wysiłku, jaki oba ministerstwa i podległe im zjednoczenia i przedsiębiorstwa włożyły w wykonanie swych obowiązków z wielką troską o przysporzenie naszej ojczyźnie nowych domów mieszkalnych, szkół, szpitali, zakładów przemysłowych, aby coraz lepiej i szybciej rozwijać usługi komunalne dla ludzi pracy, dla ludzi nauki, dla naszych studentów i młodzieży szkolnej. Dlatego też z głębokim przekonaniem, wraz z całym Klubem Poselskim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, do którego mam zaszczyt należeć, głosować będę za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli i sprawozdawcy Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o udzielenie rządowi absolutorium za działalność w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Sekretarza Posłankę Zofię Grzebisz o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu, odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">— Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 102;</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">— Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 5)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Aleksandrowi Rozmiarkowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselRozmiarekAleksander">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W debacie nad projektem planu i budżetu na rok 1966 pragnę poruszyć niektóre problemy, które wprawdzie nie sposób rozwiązać w ramach jednego roku, ale rozważenie których jest szczególnie aktualne tak ze względu na ciężar gatunkowy zagadnień, jak i z uwagi na prowadzone prace przygotowawcze do nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselRozmiarekAleksander">Mam na myśli niektóre wybrane problemy z zakresu gospodarki komunalnej. Pomimo niewątpliwych osiągnięć, zwłaszcza w ostatnich latach, na odcinku zainwestowania miast i osiedli w urządzenia komunalne, potrzeby w tym zakresie są jeszcze ogromne. Zrozumiałe jest, że w związku z koniecznością preferowania rozwoju takich dziedzin naszej gospodarki narodowej, które warunkują wzrost dochodu narodowego, powstały zaległości w dziedzinie gospodarki komunalnej, które tylko stopniowo, w miarę naszych środków finansowych, mogą być likwidowane.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselRozmiarekAleksander">Na podstawie materiałów dotyczących planu na rok 1966 możemy stwierdzić, iż zabezpieczone są środki finansowe, które jeśli będą w pełni i właściwie wykorzystane, przyczynią się do lepszego, choć jeszcze niewystarczającego zaspokojenia potrzeb społecznych tak w dziedzinie gospodarki komunalnej, jak i mieszkaniowej. Rok 1966 będzie rokiem zwiększonych możliwości zabezpieczenia budynków mieszkalnych przed dekapitalizacją.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselRozmiarekAleksander">Chodzi jednak o to, by zwiększone środki finansowe, uzyskane z regulacji opłat czynszowych, a przeznaczone na konserwację i remonty substancji mieszkaniowej, zostały maksymalnie i właściwie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselRozmiarekAleksander">Dla wywiązania się z tego odpowiedzialnego zadania konieczne jest rozbudowanie potencjału wykonawczego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselRozmiarekAleksander">Warto będzie także szerzej sięgnąć do rezerw tkwiących w rzemiośle, które może i powinno okazać się bardzo pomocne w realizacji nowych, zwiększonych zadań na odcinku gospodarki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselRozmiarekAleksander">Plan i budżet na rok 1966 przewidują wzrost nakładów inwestycyjnych na całą gospodarkę komunalną o 16,1% w stosunku do planu w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselRozmiarekAleksander">Zdecydowanie większa część nakładów przypada na plan terenowy, przy czym należy podkreślić, że udział planu terenowego w globalnych nakładach resortu gospodarki komunalnej wykazuje w ostatnich latach wyraźną tendencję wzrostu. Oto w 1964 r. nakłady planu terenowego wynosiły 62,5% łącznych nakładów, w latach 1966—1967 udział ten wynosić będzie 73,5% i 73,9%.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselRozmiarekAleksander">Korzystnym również zjawiskiem jest wzrastający udział poszczególnych resortów w rozbudowie urządzeń komunalnych. Jeśli w 1964 r. udział resortów wynosił 485 mln zł, to w projekcie planu na rok 1966 zabezpieczono przez poszczególne resorty na te potrzeby sumę przeszło 820 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselRozmiarekAleksander">Zacieśnianie i rozszerzanie współpracy poszczególnych resortów z radami narodowymi w zakresie planowania, realizacji i finansowania wspólnych inwestycji komunalnych powinno wpływać na dalszy wzrost nakładów na gospodarkę komunalną. Na tym odcinku współpracy kryją się jeszcze znaczne rezerwy, które powinny być wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselRozmiarekAleksander">Szybkie tempo rozwoju naszego przemysłu, zwiększające się skupiska ludzkie, rozwój budownictwa mieszkaniowego, a więc postępująca urbanizacja naszego kraju powodują, że zagadnienia gospodarki komunalnej nabierają coraz większej wagi, wymagają coraz większej troski i powinny znaleźć odpowiednią rangę w hierarchii problemów i zadań naszego przyszłego planu 5-letniego. Jednym z głównych problemów, to sprawa zaopatrzenia miast i osiedli w wodę, a więc także z tym związane potrzeby inwestycyjno-remontowe komunalnych zakładów wodociągów i kanalizacji. Problem jest tym ostrzejszy, że znaczna część wodociągów jest przestarzała i funkcjonalność ich poważnie zmniejszona, a ponadto, w niektórych miastach powiatowych brak jest wodociągów i kanalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselRozmiarekAleksander">Jeśli więc weźmiemy pod uwagę zaniedbania, które datują się z lat ubiegłych, a których w pełni nie zdołaliśmy jeszcze usunąć oraz jeśli uwzględnimy wzrastające zapotrzebowanie na wodę, wynikające z dużego tempa rozwoju przemysłu i budownictwa oraz gospodarki wiejskiej, staje się jasne, że zadania w tym zakresie przerastają aktualne możliwości i wymagają koncentracji wysiłków państwa w najbliższym czasie tak z punktu widzenia środków finansowych, jak i zabezpieczenia materiałowego i wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysiłek ten idzie w dwóch kierunkach: w kierunku niedopuszczania do dekapitalizacji i dewastacji istniejących urządzeń, a więc przeprowadzania kapitalnych remontów i konserwacji oraz w kierunku nowych inwestycji. W planie na rok 1966 nakłady na remonty kapitalne urządzeń komunalnych wzrastają o 12,6% w stosunku do planu 1965 r. Przy rozdziale globalnego limitu na poszczególne województwa uwzględniono stan i zużycie majątku komunalnego w poszczególnych rejonach kraju. Dzięki temu nakłady na kapitalne remonty w województwach ziem północno-zachodnich wzrastają wyżej od średniej krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselRozmiarekAleksander">Z globalnych nakładów na kapitalne remonty urządzeń komunalnych najwięcej środków przeznacza się na remonty ulic, placów i mostów oraz na komunikację; wodociągi i kanalizacja partycypują tylko w 14% tych nakładów. Zabezpiecza to zaledwie pokrycie bieżących rocznych potrzeb. Nadal pozostaje otwarta sprawa zaległości z lat ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselRozmiarekAleksander">Przy niewystarczających jeszcze nakładach na kapitalne remonty urządzeń komunalnych szczególnego więc znaczenia nabiera właściwa polityka w tym zakresie, zmierzająca do jak najekonomiczniejszego ich wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselRozmiarekAleksander">Zaopatrzenie w wodę mieszkańców miast wymagać będzie stałej obserwacji i troski. Rozrastające się miasta wojewódzkie, w których powstają coraz to nowe dzielnice o dużych skupiskach ludzkich, stawiają resort gospodarki komunalnej przed bardzo trudnym zadaniem.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselRozmiarekAleksander">Najbliższe lata powinny stworzyć możliwości zwiększenia nakładów inwestycyjnych na zlikwidowanie znacznych niedoborów dobowych wody w zaopatrzeniu ludności tych miast poprzez wzmocnienie wydajności ujęć wody, urządzeń i sieci wodociągowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselRozmiarekAleksander">Na podstawie dostępnych materiałów z przyjemnością można stwierdzić, iż podejmowane są kroki zmierzające do poprawy tej sytuacji, chodzi tylko o to, by nakłady uwzględniały nie tylko potrzeby bieżące, ale i perspektywiczne.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselRozmiarekAleksander">W związku z poważnym wzrostem zadań budownictwa mieszkaniowego w roku 1966 i w latach następnych należy niewątpliwie zwrócić większą niż dotąd uwagę na kompleksowość zagadnień budownictwa i gospodarki komunalnej. Przygotowanie urządzeń i zabezpieczenie usług komunalnych powinno wyprzedzać budownictwo mieszkaniowe i w ten sposób gwarantować pełną funkcjonalność nowych dzielnic i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselRozmiarekAleksander">Potrzeby związane z uzbrojeniem terenów pod budownictwo oraz konieczność wymiany niektórych sieci wodociągowych o złym stanie technicznym stawiają również trudne i poważne zadania przed przemysłem ciężkim w zakresie zabezpieczenia potrzebnych ilości i asortymentu przewodów do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Zadania te jednak muszą być podjęte.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysoki Sejmie! Pragnę jeszcze zwrócić uwagę na bardzo ważny problem oczyszczania ścieków. Łączy się on nierozerwalnie z gospodarką wodną. Ponieważ główny pobór wody dla ludności następuje z basenów powierzchniowych, a więc z jezior i rzek, sprawa oczyszczalni ścieków jest zagadnieniem pierwszoplanowej wagi tak z punktu widzenia gospodarczego, jak i sanitarnego i turystycznego. Skromne z konieczności nakłady na te cele w 1966 r. pozwolą jedynie nieco złagodzić istniejący niedobry stan w zakresie oczyszczania ścieków na drodze wykorzystania lokalnych możliwości o charakterze doraźnym, w drodze przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych. Sam problem jest tej rangi, że wymaga konsekwentnego i planowego działania.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselRozmiarekAleksander">Pomimo istnienia odpowiednich rozporządzeń, mających na celu zabezpieczenie wód przed szkodliwymi zanieczyszczeniami, sytuacja nie jest zadowalająca, a wręcz przeciwnie, w pewnym stopniu nawet alarmująca. Stan wód w jeziorach i rzekach pogarsza się, powodując straty gospodarcze, jak również wpływa na ograniczenie możliwości rekreacyjnych i turystycznych. Zakłady przemysłowe, a zwłaszcza przemysłu chemicznego i rolno-spożywczego, powinny okazać w praktyce więcej zrozumienia i troski w tej sprawie. Rozumiejąc, że uregulowanie problemu oczyszczalni ścieków wymaga dużych nakładów finansowych, pragnę zaapelować do odpowiednich instytutów naukowo-badawczych, by również efektywniej włączyły się do jego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysoki Sejmie! Poruszyłem kilka problemów dotyczących gospodarki komunalnej, pomijając świadomie inne ważne zagadnienia, jak na przykład komunikacji, gazu i inne. W swym wystąpieniu podniosłem te problemy, które są najbardziej nabrzmiałe, a ze zrozumiałych przyczyn nie mogą być rozwiązane w jednym czy dwóch latach, lecz wymagają perspektywicznego spojrzenia. W innych zagadnieniach gospodarki komunalnej, jak poprawa ulic, dróg, mostów, estetyki miast i miasteczek, znaczną pomoc w wysiłkach państwa dać może inicjatywa mieszkańców w formie czynów społecznych. Mieszkańcy miast i wsi dali w ostatnich latach dowód wielkiej ofiarności i troski o stan dróg, o wygląd swego miasta i osiedla, o placówki życia kulturalnego. Nakłady przewidziane przez państwo na popieranie czynów społecznych na konkretnie określone cele, przy pełnej kontroli efektywności ich zużycia, stwarzają możliwości dalszej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselRozmiarekAleksander">Kończąc, wyrażam przekonanie, że plan i budżet roku 1966 w zakresie gospodarki komunalnej i mieszkaniowej zawiera środki umożliwiające osiągnięcie pewnej poprawy w tej tak ważnej dla ludności dziedzinie życia. Wyrażam również nadzieję, że sprawy gospodarki komunalnej, z uwagi na ich coraz większą rangę, znajdą się w odpowiedniej hierarchii zadań naszych planów wieloletnich.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Poczęsny.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Wysoka Izbo! Od sprawności poszczególnych urządzeń komunalnych, od stanu zasobów mieszkaniowych zależy w dużym stopniu ogólny poziom stopy życiowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Niezaprzeczalne, powszechnie znane i odczuwalne są osiągnięcia władzy ludowej w tej dziedzinie. Ale szybkie tempo rozwoju przemysłu, a w konsekwencji szybko postępująca urbanizacja kraju, powodują powstawanie olbrzymich potrzeb z zakresu gospodarki komunalnej. Pomimo znacznych osiągnięć, szczególnie w ostatnich latach, w rozbudowie urządzeń komunalnych w miastach i osiedlach, skala potrzeb jest tak wielka, że jak dotychczas, wyraźnie wyprzedza nasze możliwości inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Plan gospodarczy na rok 1966 w części dotyczącej gospodarki komunalnej i budownictwa zawiera w sobie środki i wytyczne, których realizacja stanowić będzie krok naprzód w uzyskaniu lepszego zaspokojenia potrzeb społecznych w tej dziedzinie. Plan ten został omówiony na posiedzeniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej i uzyskał jej pozytywną ocenę.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselPoczesnyStanislaw">W moim wystąpieniu chciałbym jednak poruszyć pewne problemy, jakie wyłaniają się przy analizie planu gospodarczego gospodarki komunalnej i mieszkaniowej na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselPoczesnyStanislaw">W projekcie terenowego planu na 1966 r. ponad 57%, a w 1967 r. ponad 56% ogólnej sumy nakładów inwestycyjnych, przewiduje się na zadania z dziedziny wodno-kanalizacyjnej, sieci centralnego ogrzewania i ulic. Zapewni to przede wszystkim niezbędny przyrost terenów uzbrojonych dla budownictwa mieszkaniowego oraz umożliwi uzyskanie nowych ujęć wody oraz oczyszczalni ścieków. Przeznaczenie tak znacznej części planowanych nakładów na te cele jest niewątpliwie słuszne i zgodne z polityką zmierzającą do rozwiązywania w skali kraju najpilniejszych problemów z dziedziny gospodarki komunalnej. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że taka polityka, aczkolwiek słuszna, znacznie ogranicza możliwości załatwienia wielu ważnych zagadnień z innych dziedzin gospodarki komunalnej, tym bardziej że, jak wynika z bilansów terenów uzbrojonych, opracowanych przez prezydia rad narodowych, nakłady inwestycyjne na cele terenów uzbrojonych będą musiały w następnych latach ulec dalszemu zwiększeniu w wielu miastach, w związku z wyczerpaniem się tych zasobów.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Do pilnych spraw wymagających poprawy należą między innymi sprawy komunikacji miejskiej. W ostatnich paru latach nastąpiła korzystna zmiana, jeśli chodzi o dostawę autobusów. Pomimo zwiększonych dostaw autobusów nie nastąpiła poprawa w tej dziedzinie w takiej mierze, w jakiej należałoby oczekiwać. Przyczyną tego stanu jest między innymi brak niezbędnego zaplecza obsługi technicznej taboru w wielu przedsiębiorstwach komunikacji miejskiej. Brak tego zaplecza powoduje w praktyce znaczne różnice pomiędzy stanem ewidencyjnym pojazdów znajdujących się w przedsiębiorstwach, a ilością autobusów rzeczywiście zaangażowanych w komunikacji miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselPoczesnyStanislaw">W projekcie planu terenowego na lata 1966—1967 na komunikację miejską przeznacza się około 10% ogólnych nakładów inwestycyjnych. Jest to więcej niż w roku bieżącym, ale w stosunku do potrzeb — niewystarczająco. W dalszych pracach nad planem 5-letnim na lata 1966—1970 powinny być ponownie przeanalizowane możliwości przyspieszenia budowy zaplecza technicznego dla przedsiębiorstw komunikacji miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Na kapitalne remonty urządzeń komunalnych przewiduje się nakłady w wysokości 2.358 mln zł. Stanowi to wzrost w stosunku do 1965 r. o 12,6%. Pozwoli to na uwzględnienie w większym stopniu niż dotychczas pilnych potrzeb w tym zakresie województw wykazujących najwyższy procent zużycia urządzeń komunalnych. Dotyczy to głównie województw zachodnich i północnych, w których, zgodnie z projektem planu na rok 1966, nakłady na kapitalne remonty urządzeń komunalnych wzrastają znacznie wyżej od średniej ogólnokrajowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Ponieważ zwiększone nakłady są jednak niewystarczające dla likwidacji zaległości w remontach urządzeń komunalnych, bardzo istotną sprawą jest właściwa polityka ich wydatkowania, zapewniająca najbardziej ekonomiczne ich wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Kapitalnym zagadnieniem w wielu miastach jest niewłaściwy stan techniczny sieci instalacji wodociągowych. Zużycie sieci wodociągowej przekracza w szeregu województw 60%, a straty wody z tytułu złego stanu technicznego urządzeń są stosunkowo wysokie. Stąd problem remontu tych urządzeń stanowić powinien czołowe zadanie w realizacji planu w 1966 r. Równie ważnym zadaniem jest uzyskanie w 1966 r. poprawy w zakresie gospodarki remontowej taboru komunikacyjnego, która wpływa bezpośrednio na sprawność masowej komunikacji miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselPoczesnyStanislaw">W wyniku podjętych przez rząd decyzji w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej pojawiły się nowe, znacznie zwiększone możliwości utrzymania w należytym stanie technicznym budynków mieszkalnych. Przy realizacji zasady, że nowe czynsze za lokale mieszkalne w całości przeznacza się na pokrycie kosztów eksploatacji i remontów bieżących domów, przewiduje się, że będzie można zwiększyć w skali kraju nakłady na remonty bieżące w 1966 r. i w latach następnych przeciętnie o około 50% w stosunku do 1965 r. Gdy dotychczas rocznie przeznaczano na ten cel około 1 mld zł, w przyszłym roku można będzie przeznaczyć 1,5 mld zł. Są to więc poważne środki, które racjonalnie wykorzystane powinny zapewnić uzyskanie istotnej poprawy w utrzymaniu domów mieszkalnych. Poprawa ta powinna być odczuwalna przez społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselPoczesnyStanislaw">Decyzje rządu dotyczące rozwoju zaplecza techniczno-materiałowego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych, jak również zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych, a więc głównych wykonawców remontów budynków, zapewniły przyznanie na ten cel niezbędnych nakładów inwestycyjnych, sprzętu budowlanego oraz zwiększonego zatrudnienia w grupie dozorców i konserwatorów budynków mieszkalnych. Stanowi to bardzo istotny warunek celowego wykorzystania zwiększonych nakładów na utrzymanie w należytym stanie naszych zasobów mieszkaniowych. Szczególnie korzystne możliwości w zakresie rozwoju potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych przewidziane są uchwałą rządu tylko w okresie lat 1966—1967. Wymaga to od rad narodowych szczególnie operatywnego działania, by możliwości te zostały w pełni wykorzystane dla dobra gospodarki mieszkaniowej. Zależeć to będzie od tego, w jakim stopniu prezydia rad narodowych potrafią zapewnić przedsiębiorstwom gospodarki mieszkaniowej niezbędną pomoc organizacyjną, techniczną i materiałową oraz zaangażować w tej sprawie szeroki aktyw samorządów lokatorskich i komitetów blokowych. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Wiśniowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Uchwały podjęte na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jak również uchwały VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego wytyczyły kierunki rozwoju rzemiosła na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Rzemiosło ma do spełnienia poważne zadania na odcinku świadczenia usług dla ludności, na odcinku uzupełniania potrzeb rynku wewnętrznego oraz w produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Szacunkowy plan rozwoju rzemiosła opracowany przez Komitet Drobnej Wytwórczości, nadzorujący jego działalność przewiduje, że w 1966 r. nastąpi dalszy wzrost ilości warsztatów oraz zatrudnienia w rzemiośle. I tak w 1966 r. powinno być czynnych 151 tys. warsztatów zatrudniających 264 tys. osób, w tym 60 tys. uczniów. Stanowi to w stosunku do 1965 r. wzrost o 3,2% ilości warsztatów i 4,3% ilości zatrudnionych. Dodatnią cechą zatrudnienia w rzemiośle jest fakt, że blisko 1/4 część zatrudnionych stanowią uczniowie. Przyczynia się to do kształcenia zawodowego młodzieży na odcinku pracy trudnym i w wielu wypadkach niemożliwym w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Jako rzemieślnik prowadzący aktualnie warsztat, jednocześnie jako działacz społeczno-polityczny, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zasadnicze i decydujące zagadnienia rozwoju rzemiosła pracującego z pożytkiem dla społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Centralne — „zielone światło” zostało przez rząd zapalone dla działalności rzemieślniczej, niestety, nie świeci ono jednakowym blaskiem na terenie wszystkich powiatów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Należy bowiem pamiętać, że rzemiosło jest zarządzane przez władze terenowe jako zdecentralizowana część gospodarki narodowej. Chodziłoby o to, aby rady narodowe wszystkich szczebli, a w szczególności stopnia powiatowego, w jednolity sposób interpretowały i realizowały wydane już przez władze centralne zarządzenia zmierzające do rozwoju rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Istnieją jeszcze niestety takie wypadki, że dopiero decyzja wojewódzkiej rady narodowej, a nawet Komitetu Drobnej Wytwórczości czy Ministerstwa Finansów przesądza sprawę na korzyść rzemieślnika. I te wypadki świadczą o tym, że na niższych szczeblach władzy terenowej nie zawsze dobrze się dzieje na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Dla przykładu podam, że na 3.398 zarejestrowanych zakładów rzemieślniczych na terenie miasta Łodzi ponad 1.000 warsztatów wniosło w tym roku odwołania od decyzji wydanych przez wydziały finansowe dzielnicowych rad narodowych. Godny jest podkreślenia natomiast fakt, że komisje odwoławcze załatwiają często ponad 70% tych odwołań przychylnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Mimo występujących tu i ówdzie nieprawidłowości w stosunku do rzemiosła, rok 1965 jest rokiem, w którym szacunkowe założenia rozwoju rzemiosła zostały z nadwyżką wykonane. Zakładano wzrost ilości warsztatów do 141.300, a jest ich obecnie 141.800, przewidywano zatrudnienie w rzemiośle 243.700 osób, a wynosi ono 253 tys. osób, w tym zakładane zatrudnienie uczniów 53 tys., a faktyczne 54.500 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Pozytywnym zjawiskiem jest większy rozwój rzemiosła na terenie wsi i małych miast aniżeli na terenie miast wojewódzkich.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Przytoczone dane, dotyczące wzrostu ilości zakładów rzemieślniczych, nie mogą zadowalać, ponieważ wiemy, że na terenie kraju działa olbrzymia armia rzemieślników nielegalnych. Ponieważ są to przeważnie dobrzy fachowcy, zatrudniani w zakładach uspołecznionych, należałoby stworzyć im warunki do legalnego prowadzenia tak potrzebnej dla społeczeństwa działalności.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że działalność tego rodzaju rzemieślników przyczynia się w poważnym stopniu do zaspokojenia usługowych potrzeb ludności. Ta grupa usługowców, świadcząca usługi po godzinach pracy, powinna być rejestrowana w cechach. Obecnie, wykonywanie tego rodzaju działalności przez zatrudnionych w zakładach pracy, powoduje pozbawianie ich świadczeń i uprawnień wynikających ze stosunku pracy najemnej. Zagadnienie tej grupy usługowców istnieje od dawna i wymaga uregulowania w interesie społecznie słusznej działalności wykonywanej dla mieszkańców miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Rzemiosło polskie, chcąc jak najlepiej przyczynić się do wzrostu dobrobytu naszego kraju, dokłada wszelkich starań, aby działalność poszczególnych warsztatów była zgodna z zapotrzebowaniem społecznym, aby działalność ta była prowadzona uczciwie i rzetelnie. Samorząd rzemieślniczy z pełnym poczuciem obywatelskiej odpowiedzialności współpracuje ściśle z radami narodowymi nad tym zagadnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Rzemieślnicza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu odbyła w dniach 26 i 27 listopada br. swój IV zjazd. Podsumowano na tym zjeździe osiągnięcia i wyznaczono kierunki i metody pracy dla najlepszego wykonania społeczno-gospodarczych zadań rzemiosła w przyszłym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Dynamiczny rozwój gospodarki w naszym kraju, zwłaszcza szybkie tempo uprzemysłowienia, narzuca konieczność utrzymania właściwej proporcji między wielkością produkcji przemysłowej a wielkością potencjału usługowego w kraju, między wielkością nakładów na inwestycje a wielkością nakładów na konserwacje i remonty.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Aby włączyć rzemiosło w ramy socjalistycznej gospodarki planowej, nie zachodzi potrzeba z teoretycznego ani z praktycznego punktu widzenia uspołeczniania środków produkcji w zakładach rzemieślniczych. Należy natomiast stopniowo obejmować w formy uspołecznione sferę obrotów rzemiosła, a więc zbywanie usług i wyrobów rzemiosła oraz zaopatrzenie zakładów rzemieślniczych w surowce i materiały, gdyż ta sfera decyduje o warunkach działania rzemiosła i jego udziale w dochodzie narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Zadanie to powinna spełniać rzemieślnicza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu poprzez organizację zaopatrzenia dla całego rzemiosła, poprzez ukierunkowanie potrzebnych na rynku usług, produkcji i ich zbywanie. Chodzi konkretnie o to, aby potencjał usługowo-produkcyjny rzemiosła był w pełni wykorzystany, zgodnie z interesem społecznej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Na licznych spotkaniach i naradach poświęca się wiele uwagi problemom zaopatrzenia rzemiosła. Pragnę podkreślić, że trudności z zaopatrzeniem w surowce i w części zamienne, w kraju tak zniszczonym w czasie wojny jak nasz i w kraju o tak dynamicznym rozwoju przemysłu, ma nie tylko rzemiosło, ale i inne działy naszej gospodarki narodowej. Natomiast trudności rzemiosła będą o tyle mniejsze, o ile będą wprowadzane w życie przepisy już wydane, a umożliwiające rzemiosłu nabywanie surowców odpadowych, nieprzydatnych przemysłowi.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Uważam, że naczelnym zadaniem rzemiosła powinno być zagospodarowywanie odpadów surowcowych i maksymalne ich wykorzystanie. Spółdzielczość rzemieślnicza powinna ułatwiać rozwiązywanie problemów lokalowych przy otwieraniu warsztatów i problemów kredytowych, przy wprowadzaniu postępu technicznego do warsztatu rzemieślniczego. Spółdzielczość rzemieślnicza powinna włączyć się pełniej niż dotychczas do wykonywania funkcji wynikających z założeń gospodarki narodowej, przewidujących rozwój rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">352 spółdzielnie, zrzeszające około 44 tys. członków, dysponują poważnymi środkami finansowymi, wyrażającymi się kwotą 244 mln zł funduszu zasobowego i udziałowego na koniec czerwca 1965 r. Zasoby te powinny pozwolić na zabezpieczenie środków dla powstających i modernizujących się warsztatów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Poważne osiągnięcia rzemiosła i ruchu spółdzielczego w ostatnich latach były możliwe dzięki temu, że słuszne postulaty przedstawiane przez jego samorząd i spółdzielczość znajdowały zrozumienie władz państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! W świadomości rzemiosła polskiego na przestrzeni ostatnich lat zaszły poważne i pozytywne zmiany. Jest ono w pełni zainteresowane dalszym rozwojem społecznym i gospodarczym w naszym kraju. Jestem przekonany, że władze państwowe, podnosząc rangę rzemiosła i jego zadań, podejmą również dodatkowe kroki w celu usunięcia istniejących jeszcze przyczyn, hamujących legalizację i rozwój warsztatów rzemieślniczych, świadczących gospodarcze usługi społeczeństwu w szerokim tego słowa znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselWisniowskiWladyslaw">Na zakończenie pragnę z zadowoleniem poinformować Wysoką Izbę, że zagadnieniom rzemiosła sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy poświęci w najbliższym czasie specjalne posiedzenie, które na pewno przyczyni się do prawidłowego rozwiązania wysuwanych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wacław Kiełczewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Wysoki Sejmie! Założenia rozwoju rzemiosła na rok 1966 oparte są na poważnej analizie możliwości wzrostu działalności gospodarczej rzemiosła w tym roku, który otwiera przyszły plan 5-letni. Na tle tych założeń, które uważam generalnie za słuszne, nasuwają mi się uwagi dotyczące warunków działania rzemiosła, które nie zawsze wynikają z założeń politycznych, ustalanych przez naczelne instancje partyjne i władze państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Pierwsza moja uwaga dotyczy skuteczności bodźców, mających pobudzać rozwój rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Obawiam się, że przy dużej ilości tych bodźców, zwłaszcza w sferze polityki finansowej, nie są one dostatecznie skoordynowane. Obawiam się, że bodźce fiskalne nie są jeszcze — mimo całego szacunku, jaki żywię dla wysokiej jakości pracy aparatu Ministerstwa Finansów — dostatecznie przemyślane; że jedne i te same władze wydają przepisy, których skuteczność niweluje się w postępowaniu władz terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Głównym zadaniem rzemiosła jest rozwijanie usług dla ludności i rolnictwa. Jakie bodźce działają w tym kierunku? Pozytywne: zwolnienie od podatków nowo powstałych zakładów usługowych w osiedlach do 20 tys. mieszkańców, dogodne dla rzemieślników karty podatkowe, możliwość uzyskania ulg w opłacie komornego za lokale użytkowe; wymieniam tylko najważniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselKielczewskiWaclaw">A obok tego występują różne antybodźce. I tak można odmówić rzemieślnikowi zezwolenia, praktycznie bez podania przyczyn, wystarczy tylko ogólnikowe sformułowanie, że zapotrzebowanie na ten rodzaj usług jest już pokryte. Udowodnienie, że jest inaczej jest prawie niewykonalne. Zbyt rygorystycznie przestrzegane są przepisy o wykonywaniu rzemiosła w ramach posiadanego uprawnienia przemysłowego; tymczasem na wsi i w małych miasteczkach rzemieślnicy, chcący utrzymać swe warsztaty i pomagać ludności, muszą nieraz przekraczać te uprawnienia, gdyż nie ma na miejscu innych wyspecjalizowanych rzemieślników. Dodajmy do tego cenniki usług wydane kilka czy kilkanaście lat temu i później niezmieniane, których nikt nie przestrzega, ale które obowiązują. Kto je narusza, naraża się na karę wynikającą z dekretu o zwalczaniu spekulacji. Znam wypadki ukarania krawców miarowych za to właśnie. Dodajmy do tego jeszcze zjawiska rugowania rzemieślników ze śródmieścia i usuwanie ich na peryferia, gdzie nie mogą wykonywać usług. I mamy obraz życia rzemieślników, na ukształtowanie którego wpływają różne posunięcia często jednych i tych samych władz.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Weźmy inny przykład — eksport. Z jednej strony mówi się rzemiosłu, że ma rozwijać produkcję na eksport, stwarza się przywileje podatkowe, kredytowe i w zaopatrzeniu, z drugiej — rozbudowuje się gigantyczny aparat biurokratyczny, gdzie bez przesady na jednego rzemieślnika przypada więcej niż jeden urzędnik; podważa się ceny, zarzucając rzemieślnikowi eksporterowi przechwytywanie mienia społecznego, aby po pewnym czasie zwolnić go od zarzutu i od chęci produkowania na eksport. Równocześnie zatwierdza się ceny na poziomie niższym niż ceny na rynek krajowy. Urzędnicy triumfują, eksport upada. Mamy teraz w rzemiośle zaledwie trzystu eksporterów, a nie jak dawniej, tysiąc. Taki jest skutek stosowania bodźców i antybodźców na tym polu.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Sprzeczności takich jest więcej. Rygorystyczne postępowanie władz podatkowych, które bardzo chętnie nakładają wysokie kary za drobne uchybienia w prowadzeniu ewidencji czy ksiąg wymaganych przez prawo, zniechęca rzemiosło do pracy. Nadmiar kontroli ze wszystkich stron: tu IKR, tam urząd finansowy, ówdzie Państwowa Inspekcja Handlowa, to znów inspektor pracy; różne podejście do tych samych spraw ze strony różnych urzędów, przy czym nie jest tajemnicą, że nie wszystkie posunięcia inspektorów kontrolno-rewizyjnych cieszą się uznaniem lokalnych władz podatkowych — wszystko to wytwarza w rzemiośle otaczanym opieką i pomocą wrażenie, że jest^ ^otaczane — ale kontrolą.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Czym jest jednak rzemiosło? Czy zbiorowiskiem przestępców gospodarczych, siedliskiem spekulantów i kombinatorów? Bynajmniej. Około 40% warsztatów rzemieślniczych osiąga roczne obroty nie przekraczające 30 tys. zł, a tylko bardzo nieliczni rzemieślnicy przekraczają granicę przedsiębiorstw prowadzonych w większym rozmiarze. Są to w większości piekarze, których obrót ustalają władze lokalne, nakazujące im produkcję określonej wielkości, limitujące ich zaopatrzenie. Zdecydowana większość rzemieślników nie zatrudnia sił najemnych, co najwyżej szkoli uczniów, co jest pożyteczne dla gospodarki narodowej. Przeszło 20-miliardowa wartość usług i produkcji rzemiosła, zbywana w 65% ludności miast i wsi, przyczynia się przecież do lepszego zaspokojenia potrzeb ludności. Wiadomo, że ładne krawaty są u nas tylko albo importowane lub produkcji rzemieślniczej; że bielizna niemowlęca i dziecięca jest również domeną produkcji rzemieślniczej; że bez sprawnej pracy garncarzy, ogrodnicy mieliby wiele kłopotu.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Dlatego poruszam ten problem, mający tak poważne znaczenie dla rzemiosła. Program rozwoju rzemiosła, plan rozwoju rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu traktuję na serio. Uważam, że równie poważnie powinny go traktować władze terenowe, których postępowanie decydująco wpływa na warunki pracy rzemiosła. Otrzymuję jako poseł nazbyt wiele różnych skarg rzemieślników: w sprawach postępowania władz lokalowych, w sprawach podatkowych, cenowych, przemysłowych. Skarg tych mogłoby nie być, gdyby władze terenowe przychylniej odnosiły się do rzemiosła, gdyby, jak sądzę, przestały bać się stosować wszystkie ulgi, które przysługują rzemiosłu i pozytywnie załatwiać napływające do nich wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Praktyką znacznie częstszą jest odmawianie, gdzie tylko można, żeby nie narazić się na podejrzenie o sprzyjanie rzemiosłu. Tym tylko tłumaczę takie postępowanie, jak np. kierownika wydziału przemysłu w jednym z województw, który odmawia wydawania kart rzemieślniczych lub umieszcza, wbrew prawu, warunki ograniczające w zezwoleniach, a także odmawia wydania zezwoleń, zgodnie z prawem, ale w sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem. Jest to typowe dla postawy niektórych urzędników.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Uważam, że koordynacyjna rola Komitetu Drobnej Wytwórczości w stosunku do rzemiosła powinna być wzmocniona, a zarazem, że Komitet ten powinien silnie wpływać na postępowanie podległych mu władz w terenie. Uważam, że celowe byłoby opracowanie takich problemów, jak model rzemiosła w naszej gospodarce, jego rola i znaczenie. Na takiej bazie można by było myśleć o usprawnieniu systemu informacji o stanie rzemiosła. O niedoskonałości tego systemu świadczy choćby operowanie szacunkami podstawowych wielkości charakteryzujących znaczenie i kierunki działania rzemiosła. Na tym tle można by było ocenić nie tylko skuteczność, lecz i prawidłowość polityki stosowanej wobec rzemiosła. Musimy bowiem wiedzieć, jakiego rzemiosła chcemy, jakie mają być właściwości tego rzemiosła, czy to co mamy jest opłacalne czy też nie. I na tym tak pogłębionym obrazie miejsca i roli rzemiosła w naszej rozwijającej się gospodarce powinniśmy opierać nasze przyszłe posunięcia w stosunku do rzemiosła, aby ono mogło się również swoją pracą przyczynić do wykonania planów gospodarczych naszego kraju na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W celu ustosunkowania się do niektórych problemów poruszonych w dyskusji udzielam głosu Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Obywatelowi Marianowi Olewińskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! Jest już chyba truizmem, który nie wymaga uzasadnienia, że tak, jak poziom gospodarki narodowej wyznacza tempo rozwoju budownictwa, tak i na odwrót — wyniki pracy budownictwa mają niewątpliwy wpływ na całość rozwoju gospodarczego kraju. Nic więc dziwnego, że w dyskusji nad projektem planu i budżetu na 1966 r. przewijały się bardzo często problemy inwestycji, przewijały się często problemy realizacji planu budownictwa. Jakież to były problemy? Problemem numer jeden, przewijającym się w dyskusji, było zbilansowanie inwestycji z zadaniami przedsiębiorstw wykonawczych. Problemem drugim — było zaopatrzenie materiałowe i dla planu inwestycyjnego, i dla rynku. Poza tym poruszane były niektóre problemy budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego oraz problem jakości tegoż budownictwa. Tym też zagadnieniom poświęcę swoje wystąpienie.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Towarzysze Posłowie! Na wstępie pozwolę sobie umiejscowić rolę przedsiębiorstw podległych resortowi budownictwa w realizacji planów inwestycyjnych. Jeżeli wziąłbym jako porównanie wartość produkcji budowlano-montażowej planowanej do wykonania w przyszłym roku w skali całego kraju za punkt odniesienia, a wynosi ona 106 mld zł i wykazuje wzrost o 5,2% w stosunku do roku bieżącego, to przedsiębiorstwa podległe resortowi budownictwa mają założony wzrost o 7% w stosunku do roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Z ogółu zadań wykonywanych systemem zleceniowym przedsiębiorstwa resortu budownictwa realizują 51%, ale w robotach planu inwestycyjnego, które stanowią dominującą część produkcji budowlanej, udział resortu wynosi 61%, w tym w miejskim budownictwie mieszkaniowym i szkolnym ponad 90%. Poza budownictwem górniczym resort realizuje również podstawową masę budownictwa przemysłowego. Ten poważny udział resortu w realizacji inwestycji i charakter zadań realizowanych przez resort przesądzają o jego roli jako resortu wiodącego w całokształcie polityki technicznej i w tym dziale gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Stąd wypływają wnioski zgłaszane w czasie dyskusji na plenum Sejmu i na komisjach sejmowych pod adresem resortu. Jak już mówiłem problemem numer jeden, poruszanym w dyskusji, było zbilansowanie planu inwestycyjnego z mocą przedsiębiorstw wykonawczych. Jak wygląda ten problem w planie na rok 1966? Trzeba podkreślić, że nie ulega wątpliwości, iż w dziedzinie bilansowania nastąpiła niewątpliwa poprawa rzutująca pomyślnie na rok 1966. Nawet w początkowym etapie koordynowania wielkości robót budowlano-montażowych z zadaniami inwestycyjnymi, kiedy to inwestorzy zgłaszają inwestycje pozaplanowe, różnice w tym roku dla bilansu na rok 1966 były znacznie mniejsze niż w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W większości województw roboty inwestycyjne mają pokrycie w wykonawstwie, a w niektórych województwach występuje nadwyżka mocy wykonawstwa nad skierowanymi na te tereny środkami inwestycyjnymi. Jest jednak szereg województw, takich jak bydgoskie, olsztyńskie, poznańskie, wrocławskie, warszawskie i miasta wojewódzkie na tych terenach, w których możliwości wykonawcze przedsiębiorstw są wyraźnie niższe od zgłoszeń na roboty inwestycyjne. Jak rozwiązać ten problem?</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wydaje się, że realizację inwestycji na tych terenach, niezależnie od maksymalnego zwiększenia mocy przedsiębiorstw wykonawczych, trzeba będzie rozpatrywać w skali dwuletniej, w planie na lata 1966 i 1967, po to, żeby niektóre nowo rozpoczynane inwestycje przesunąć na rok 1967, utrzymując w zasadzie końcowe terminy ich uruchomienia.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Również na odcinku remontów wyraźnie występuje zjawisko niezbilansowania między nakładami na remonty a mocą przedsiębiorstw wykonawczych. Jak można rozwiązać ten problem? Wydaje się, że poza przejmowaniem szeregu robót remontowych przez system gospodarczy, trzeba będzie już na 1966 rok dla złagodzenia sytuacji zwiększyć w tych regionach kraju moc przedsiębiorstw wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wszystkie sprawy związane z rozdziałem robót na rok 1966 powinny być zakończone i będą zakończone do 23 grudnia br., przy czynnym udziale władz terenowych. Wydaje nam się, że opracowanie planu 5-letniego i konsekwentne ulepszanie planowania 2-letniego powinny przynieść w zasadzie pełne rozwiązanie problemu terenowego bilansowania inwestycji i mocy przedsiębiorstw wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Rozpatrując problem bilansowania robót, należy podkreślić, że moc produkcyjna budownictwa nie zależy tylko od aparatu wykonawczego, nie jest to bowiem tylko kwestia zwiększenia załóg budowlanych i dodatkowego wyposażenia w maszyny budowlane. Nie mniejsze w tym względzie znaczenie posiada przygotowanie inwestycji, postęp koncentracji robót i wreszcie odpowiednie zbilansowanie i terminowość dostaw materiałowych i dostaw urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">A jak wygląda problem materiałów na rok 1966? Z dokonanej za 1964 r. analizy przepływów międzygałęziowych wynika, że na zaopatrzenie materiałowo-techniczne budownictwa składa się w 37% produkcja resortowego przemysłu materiałów budowlanych, natomiast pozostałe 63% pochodzi od dostawców podległych innym resortom. Mówił o tym poseł Brudziński, nie będę tego zagadnienia rozwijał. Dyskutując zatem nad możliwościami wzrostu budownictwa, dyskutujemy także nad skalą wzrostu zadań w hutnictwie, chemii, przemyśle materiałów budowlanych i innych kooperujących z budownictwem gałęziach gospodarki narodowej. Nie zmienia to zasadniczego stwierdzenia, że zadania na rok 1966 zostały w pełni zbilansowane między zaopatrzeniem i nakładami inwestycyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Zagadnienie zbilansowania materiałów nie ogranicza się jednak do realizacji w przekroju rocznym. Niejedno przedsiębiorstwo, niejedna budowa przeżywały w tym roku trudne chwile, wskutek nierównomiernego spływu materiałów. Stąd istotne znaczenie dla wykonawstwa ma zbilansowanie dostaw i zapotrzebowania materiałów w układzie asortymentowym w okresach kwartalnych, a nawet miesięcznych. Jeżeli bowiem zamierzamy zwiększyć udział robót w pierwszym kwartale do 20% planu rocznego, a chcemy to robić i będziemy to robić, to i zaopatrzenie budów w materiały musi odpowiadać tym założeniom planowym.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Ze strony resortowego przemysłu materiałów budowlanych zostały poczynione niezbędne kroki w tym zakresie. Produkcja resortowego przemysłu wzrasta o 7,2% w stosunku do roku bieżącego. Porównanie tego wskaźnika z 5,2% wzrostem zadań budownictwa wskazuje, że rozwój produkcji przemysłu materiałów w 1966 r. wyprzedza wzrost budownictwa. W wyniku tego, w całości produkcji materiałów budowlanych można będzie zwiększyć dostawy materiałów dla rynku, o których była mowa w dyskusji — o 9,2% w stosunku do roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W rezultacie dostawy takich materiałów jak wymienione tutaj płyty azbestowo-cementowe wzrosną w przyszłym roku o 23%, szkła okiennego o 11%, materiałów ściennych o 5,4%, cementu o 11,1%.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Zwiększone również zostaną dostawy dla konsumentów szkła stołowego o prawie 10%, porcelany stołowej o 7%, eliminując w ten sposób występujący jeszcze, jakże nieraz żenujący do niedawna, problem braku szklanek i talerzy.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! W 1966 r. resort będzie dążyć do dalszego usprawnienia organizacji wykonawstwa. Realizacja tych zamierzeń przebiegać będzie w nowych warunkach planowania, zarządzania i finansowania w gospodarce narodowej, stworzonych w wyniku wcielania w życie uchwał IV Plenum KC naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W budownictwie mieszkaniowym, tak jak zresztą o tym mówili posłowie Kasperski i Brudziński, główny nacisk w działaniu położony zostanie na podniesienie jakości wykonawstwa, kompleksowości oddawania do użytku budynków mieszkalnych i socjalno-usługowych w budownictwie osiedlowym oraz na dalsze zwiększanie rytmiczności w efektach rzeczowych. W jakości wykonawstwa budowlanego uzyskany został w roku bieżącym pewien postęp. Opracowany program postępu w tej dziedzinie zakłada nie tylko większą staranność wykonawstwa oraz zaostrzenie kontroli robót budowlanych, lecz również polepszenie rozwiązań funkcjonalnych w dokumentacji projektowej oraz poprawę jakości materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Już od 1966 r. zwiększa się wydatnie w budownictwie mieszkaniowym udział budownictwa spółdzielczego. Rozwijać się więc będzie, tak jak tu zresztą mówił poseł Kasperski, udział czynnika społecznego łącznie z władzami spółdzielczymi w kontroli jakości; rozszerzać również będziemy sprzedaż gotowych budynków, zmieniając w ten sposób tradycyjny układ stosunków między inwestorem a wykonawcą.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Podjęto kroki w kierunku polepszenia jakości stolarki i okuć budowlanych. W prefabrykacji dodatnie efekty powinno przynieść zaostrzenie norm odbioru i przechodzenie na prefabrykaty o większym stopniu wykończenia.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Na poprawę jakości wpłynie niezaprzeczalnie zwiększenie powtarzalności wykonywanych obiektów w związku z wprowadzeniem wojewódzkich zestawów projektów. Zakończona w roku bieżącym akcja sporządzania tych zestawów przyniosła w efekcie to, że dzisiaj dysponujemy w każdym województwie kilku lub kilkunastoma tanimi, racjonalnymi projektami obiektów mieszkalnych, uwzględniającymi zarówno interesy użytkowników, jak i możliwości wykonawców. Będą one realizowane w ciągu nadchodzącego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wojewódzkie zestawy projektów budownictwa mieszkaniowego stanowią podstawę do prowadzenia długofalowej polityki technicznej, do bilansowania środków produkcji, do stabilizacji cen, przez wprowadzenie tzw. cen stałych, powiązanych ściśle z projektami, do usprawnienia organizacji produkcji i obniżki kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Umożliwiają one w efekcie osiągnięcie dyrektywnego poziomu kosztu inwestorskiego, który ma w nadchodzącym pięcioleciu ukształtować się na poziomie 1.882 zł. za 1 m^2^ powierzchni użytkowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wprowadzając zestawy, jako obowiązujące do stosowania dla masowego budownictwa mieszkaniowego, począwszy od 1966 r., stawiamy równocześnie zadanie systematycznego ich doskonalenia, przez eliminowanie rozwiązań mniej efektywnych i mniej wartościowych pod względem funkcjonalnym na rzecz rozwiązań lepszych, o czym znów szeroko mówiono w dzisiejszej dyskusji na plenum Sejmu; doskonalenia przez wprowadzenie stypizowanych i zunifikowanych elementów budowlanych do projektu, ulepszanie niektórych rozwiązań, dotyczących wyposażenia i wykończenia obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jest to praca, w której powinni brać udział wszyscy uczestnicy procesu inwestycyjnego — inwestorzy, projektanci i wykonawcy.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W budownictwie przemysłowym — jak to słusznie stwierdzili posłowie Domagała, Zawadzki i posłanka Gąsiorkiewicz — głównym problemem jest zapewnienie terminowego oddawania obiektów do użytku. W roku bieżącym zanotowano opóźnienia w oddawaniu niektórych obiektów tak z winy wykonawców, jak z winy inwestorów i dostawców urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Nowe przepisy inwestycyjne i finansowe zaostrzające rygory powinny przynieść polepszenie w zaopatrzeniu w dokumentację projektowo-kosztorysową.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Poprawę w dostawach maszyn i urządzeń upatrujemy w rozwoju instytucji generalnego dostawcy, którego znaczenie dla sprawnego przebiegu inwestycji podkreślono w uchwałach IV Plenum naszej partii. Ze strony budownictwa wzmożone zostaną prace nad wzmocnieniem i usprawnieniem instytucji generalnego wykonawstwa, nad rozszerzeniem jego uprawnień i prawidłowym rozmieszczeniem kadr w całym procesie inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Rozszerzenie jedno i trzyfazowego systemu rozliczeń za wykonane roboty sprzyjać będzie polepszeniu terminowości oddawania obiektów do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Ekonomicznym narzędziem oddziaływania na terminowe oddawanie obiektów będzie nowy system finansowania robót inwestycyjnych, nakładający zaostrzone sankcje finansowe na stronę, która spowodowała opóźnienie w realizacji tychże obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Nawiązując do dyskusji wyjaśniam, że wspólnie z technologami przemysłu prowadzone są przez resort prace nad szerszym stosowaniem hal uniwersalnych, nad unifikacją i typizacją segmentów niektórych obiektów przemysłowych tak produkcyjnych, jak i obiektów pomocniczych w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! Szereg obywateli posłów zgłosiło szczegółowe uwagi i wnioski. Weźmiemy je pod uwagę przy realizacji zadań f pracach nad planem 1966 r. Trzeba stwierdzić, że zadania, które stoją w 1966 r. przed budownictwem nie są łatwe. Produkcja budowlana resortu wzrasta, jak już mówiłem, o ponad 7%. Produkcja resortowego przemysłu materiałów budowlanych wzrasta również o ponad 7%. ^3^/4 tego wzrostu ma być pokryte zwiększeniem wydajności pracy. Musimy osiągnąć dalszą obniżkę kosztów w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym, podnosząc przy tym jakość wykonawstwa budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obok realizacji bieżących zadań Narodowego Planu Gospodarczego, głównym problemem 1966 r. będzie zakończenie prac nad nowym planem 5-letnim. Sprawa ta dla budownictwa ma zasadnicze znaczenie, gdyż pozwoli na stworzenie perspektywy czasu, na wygranie czynnika czasu, i na ostateczne rozwiązanie niektórych tak ostro nabrzmiałych, poruszanych w dyskusji problemów. Dołożymy starań Towarzysze Posłowie, aby wszystkie te zadania zostały wykonane i budownictwo, jako podstawowe ogniwo w realizacji procesu inwestycyjnego zapewniło planowy rozwój całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję Ministrowi Olewińskiemu. Z kolei głos zabierze posłanka Marta Lankamer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselLankamerMarta">Wysoki Sejmie! Zarówno plan, jak i budżet na 1966 r. uwzględniają doniosły fakt rozpoczęcia wielkiego dzieła realizacji reformy szkolnictwa podstawowego, średniego i zawodowego, reformy, dla której podstawy prawne stworzyła ustawa uchwalona w 1961 r. przez Sejm poprzedniej kadencji. Na obecną kadencję Sejmu przypadnie okres wprowadzenia w życie wszystkich postanowień tej ustawy. Realizacja reformy szkolnej związana jest z wieloma skomplikowanymi problemami. O najważniejszych spośród nich mówił już z tej trybuny poseł Walczak.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselLankamerMarta">Chciałabym naświetlić niektóre sprawy związane z reformą od strony potrzeb terenu.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselLankamerMarta">Bardzo ważnym zagadnieniem organizacyjnym 8-letniego szkolnictwa podstawowego jest sieć szkolna. Sprawa ta dotyczy przede wszystkim wsi, gdzie prawidłowe rozwiązanie rozmieszczenia punktów szkolnych w terenie napotyka na duże trudności. Trzeba zgodzić się z tym, że pełnowartościową szkołą realizującą program 7 czy 8 klas, jest szkołą o większej liczbie nauczycieli, mieszcząca się w odpowiednim budynku, posiadająca potrzebne pracownie oraz wyposażona w niezbędną ilość pomocy naukowych. Opracowany przez terenowe rady narodowe i zatwierdzony przez władze szkolne projekt sieci szkół 8-letnich, zakłada znaczny postęp w poziomie organizacyjnym szkół. Obecnie w roku szkolnym 1964/65 mamy 7.647 szkół o 6 i więcej nauczycielach, w przyszłym roku, po wprowadzeniu 8-latki, szkół takich będziemy mieli 15.051, czyli prawie 2-krotnie więcej. Innymi słowy nowa sieć szkolna będzie pod względem jakościowym korzystniejsza.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselLankamerMarta">Te ogólnokrajowe dane o projektowanej sieci szkół 8-letnich mogłyby nas zadowolić, gdyby rozmieszczenie wysoko zorganizowanych szkół 8-klasowych było równomierne. Tymczasem na poszczególnych obszarach kraju sprawa sieci nie wygląda jeszcze dobrze. Na przykład, w moim okręgu wyborczym w powiecie Janów Lubelski, na 49 szkół pozostanie jeszcze 16 szkół o jednym nauczycielu, realizujących tylko program klas najmłodszych.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselLankamerMarta">Dzieci z tych szkół, mimo formalnego powiązania ich z 8-latkami, będą miały trudności z ukończeniem pełnych 8 klas. Nie wszystkie także szkoły 8-klasowe w tym powiecie, będą szkołami o większej liczbie nauczycieli, nie będą miały potrzebnej ilości nauczycieli specjalistów z dodatkowymi kwalifikacjami do nauczania poszczególnych przedmiotów.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselLankamerMarta">Osiągnięcie zadowalającego poziomu pracy dydaktyczno-wychowawczej szkół i dobrych wyników nauczania, zależy w dużej mierze od bazy materialnej szkół. Do województw, które będą miały najwyższe wskaźniki zmianowości nauki, utrudniające należytą organizację pracy szkolnej, należą województwa: lubelskie, olsztyńskie, kieleckie i łódzkie. W miastach województwa lubelskiego w 1966 r. zmianowość nauki wynosić będzie po wprowadzeniu klasy 8 — 1,90, co oznacza, że przeciętnie na 100 klas-oddziałów, na drugiej zmianie uczyć się będzie 90 oddziałów. Są to wskaźniki średnie dla województwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselLankamerMarta">Trudna sytuacja lokalowa jest w szkołach wiejskich województwa lubelskiego. Zmianowość w tych szkołach wynosić będzie w 1966 r. 1,70. Stan ten wynika ze zbyt powolnego tempa budownictwa szkolnego, nie nadążającego za zwiększonymi potrzebami związanymi z reformą szkolną, mimo ogromnych wysiłków państwa i ofiarności społeczeństwa na budownictwo szkolne.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselLankamerMarta">Nie muszę wyjaśniać, co oznacza zmiana popołudniowa w warunkach wiejskich, gdzie dzieci siłą faktu są zmuszone do przebywania kilkukilometrowej drogi, wiodącej przez pola i lasy. W porze jesienno-zimowej wczesny zmrok uniemożliwia czasem prowadzenie zajęć i odrabianie lekcji w domu z powodu braku światła elektrycznego.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselLankamerMarta">W województwie lubelskim w 35 miejscowościach będą trudności z wynajęciem izb lekcyjnych dla szkół podstawowych. Województwo to zmuszone będzie szukać dodatkowych środków dla zabezpieczenia wszystkim szkołom minimalnych warunków lokalowych, przez budowę nowych gmachów szkolnych i rozbudowę istniejących.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselLankamerMarta">Centralne organy planowania powinny brać również pod uwagę trudności Lubelszczyzny przy rozdziale środków inwestycyjnych na rok 1967 i lata następne.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselLankamerMarta">Z innych wymienionych przeze mnie województw: duże trudności lokalowe szkół występują w województwie kieleckim. Mimo ciężkiej sytuacji lokalowej szkół, należy ono, jak to stwierdzono na posiedzeniu Komisji Oświaty i Nauki, do województw, w których ma miejsce największe zmniejszenie nakładów inwestycyjnych na budowę szkół podstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselLankamerMarta">Wynika z tego, że w niektórych województwach konieczna będzie korekta planu inwestycyjnego na rok 1967 i lata następne przyszłej 5-latki.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselLankamerMarta">Ważnym elementem bazy materialnej jest zaopatrzenie szkół w sprzęt i pomoce naukowe. Zestawienie potrzeb w tej dziedzinie poważnie przerasta posiadane na ten cel nakłady finansowe. Przy tym kredyty budżetowe przeznaczone na pomoce naukowe, nie są w pełni realizowane. Na przykład, w ciągu ostatnich trzech lat nie wydatkowano w powiecie Opole Lubelskie 675 tys. zł przewidzianych w budżecie na pomoce szkolne. Jest to smutna prawda, z której wyciągnąć powinny dla siebie wnioski szczególnie prezydia powiatowych rad narodowych i inspektoraty oświaty. Sprawa wydatkowania środków na pomoce naukowe i sprzęt musi stać się przedmiotem ich większego zainteresowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselLankamerMarta">Nie ulega wątpliwości, że decydujący wpływ na wyniki nauczania posiada nauczyciel, jego autorytet i przygotowanie zawodowe. Z założeń do reformy szkolnej przyjętych na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wynika, że w latach 1966 i 1967 powinno być przynajmniej 40% nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami. W skali krajowej ten procentowy wskaźnik został przekroczony, co jest poważnym sukcesem. Istnieje jednak problem rozmieszczenia kadr nauczycielskich, które jest również bardzo nierównomierne.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselLankamerMarta">Chciałabym przedstawić Wysokiej Izbie, jak sprawa ta przedstawia się w terenie, w poszczególnych szkołach. Na przykład, w szkole o 5 nauczycielach w Ćwiętalce, tylko jeden nauczyciel ma dodatkowe kwalifikacje, a w szkole o 11 nauczycielach w Kluczkowicach jest wprawdzie czterech nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, ale dwaj spośród nich to specjaliści do nauczania języka polskiego, a dwaj — do biologii. Nauczyciele ci nie będą w pełni wykorzystani. W szkole tej brak jest nauczycieli do matematyki, fizyki, chemii czy zajęć praktyczno-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselLankamerMarta">Pragnę podkreślić, że ten niezadowalający stan w niektórych szkołach będzie ulegał stopniowej poprawie, gdyż obserwujemy wielka chęć nauczycieli do podnoszenia kwalifikacji. Są to często bohaterowie pracy, którzy w trudnych warunkach mieszkaniowych i komunikacyjnych, przy braku podręczników, zdobywają dodatkowe kwalifikacje. Nauczycielom tym władze szkolne i rady narodowe powinny przyjść z pomocą. Nasza troska o nauczycieli jest związana z ich wielkim wkładem w rozwój życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego wsi. Nauczyciel na wsi jest bowiem motorem, a szkoła ośrodkiem działalności społeczno-kulturalnej. Mimo trudnych warunków, w jakich żyją nauczyciele wiejscy, stanowią oni kadry zawsze pożądanych i cenionych pracowników społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselLankamerMarta">Na zakończenie pragnę poruszyć ważna sprawę dostępu młodzieży wiejskiej do szkół średnich. W roku 1966/67 wszyscy absolwenci klasy siódmej uczyć się będą w klasie ósmej szkoły podstawowej, bądź też w klasie pierwszej szkół zawodowych. Jest to niepowtarzalna szansa dla młodzieży w dziejach naszej oświaty. Z troską powinniśmy jednak spojrzeć na fakt powolnego zmniejszania się procentu młodzieży wiejskiej w szkołach średnich ogólnokształcących i zawodowych. Poważnym problemem jest brak internatów przy szkołach średnich i zawodowych, co utrudnia możność uczenia się młodzieży wiejskiej. Dla przykładu podam zasadniczą szkołę zawodową w Biłgoraju, gdzie na 667 uczniów, tylko 62 korzysta z internatów i to mieszczących się przy innych szkołach, 30 uczniów jest miejscowych, a przeszło 500 dojeżdża lub mieszka na stancjach.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselLankamerMarta">Dlatego też coraz poważniejszym problemem jest budowa internatów. Trzeba w miarę możliwości powiększać środki inwestycyjne na ten cel i mobilizować ofiarność społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselLankamerMarta">Poważną rolę w udostępnianiu młodzieży wiejskiej nauki po szkole podstawowej odgrywają szkoły przysposobienia rolniczego, które zyskują sobie coraz większy autorytet na wsi. W celu utrzymania tego autorytetu trzeba dla młodzieży kończącej te szkoły stworzyć możliwości dalszej nauki w technikach 3-letnich, opartych na programie szkół przysposobienia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselLankamerMarta">Chcę podkreślić nierównomierne rozmieszczenie techników rolniczych. Na przykład, w moim okręgu wyborczym na 5 powiatów nie ma ani jednego technikum tego typu; zachodzi więc potrzeba tworzenia tego rodzaju szkół na terenach, gdzie występują ich braki.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselLankamerMarta">Wysoki Sejmie! Podkreśliłam osiągnięcia naszego szkolnictwa, zwróciłam także uwagę na niektóre występujące jeszcze w nim braki. Braki te nie mogą nam przesłaniać wielkich zdobyczy Polski Ludowej w dziedzinie oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselLankamerMarta">Rok 1966 będzie wielkim krokiem naprzód w dziele edukacji młodego pokolenia, będzie rokiem wprowadzenia w życie 8-letniego obowiązku szkolnego. Oceniając ogólnie, stwierdzić trzeba, że w ramach naszych możliwości gospodarczych plan i budżet na 1966 rok stwarzają niezbędne warunki do wprowadzenia w życie dzieła reformy szkolnej, to też wraz z Klubem Poselskim Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, którego zaszczyt mam być członkiem, będę głosować za przyjęciem przedłożonego nam projektu planu i budżetu na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Jodłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Gdy mowa o budżecie państwa, nie jest dziwne, że się także wielostronnie rozpatruje zagadnienia oświaty. Oświata bowiem to czynnik, którego twórcza, rozwojowa rola została w Polsce Ludowej należycie zrozumiana. Dziś ponad 25% ludności naszego kraju uczy się: dzieci i dorośli, młodociani i pracujący. Dorosłych, dokształcających się na poziomie szkoły podstawowej, jest dziś ponad 314 tys., pracujących, uczących się w średnich szkołach ogólnokształcących, jest ponad 116 tys.; w szkołach zawodowych wszelkich typów kształci się ponad 542 tys. ludzi dorosłych, pracujących. W szkolnictwie wyższym osób pracujących studiuje ponad 80 tys., to jest około 25% wszystkich studentów wyższych uczelni. Przewiduje się, że w 1980 r. stosunek studentów pracujących do młodzieży wyniesie 1:1. Tak zresztą już dziś jest na Uniwersytecie Poznańskim. Nie darmo utarło się powiedzenie, że — „Polska to kraj ludzi kształcących się”.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Problemów oświaty jest sporo, nie sposób mówić tu o wszystkich, niektóre już poruszono, wiele z nich będzie tematem dyskusji i realizacji w okresie pięciolecia. Aktualnie na czoło zagadnień oświatowych wysuwa się już również tu poruszany problem reformy systemu oświatowego. Do podstawowych założeń reformy oświaty w Polsce należą: przejście w szkolnictwie podstawowym z siedmioletniego okresu nauczania na ośmioletni, dostosowanie do tej wyższej podbudowy programowej szkolnictwa średniego ogólnokształcącego i zawodowego, zapewnienie absolwentom szkół ogólnokształcących przez politechnizację nauczania perspektyw zawodowych w przypadku niepodjęcia dalszego kształcenia, dostosowanie profilu i sieci szkolnictwa zawodowego do potrzeb terenu oraz do przyszłych zadań pracowniczych, wreszcie stworzenie szkolnictwu warunków do intensyfikacji nauczania oraz do kształtowania socjalistycznej świadomości i postawy młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Rok budżetowy 1966 będzie pierwszym rokiem realizacji powszechnego nauczania na poziomie 8-letnim. Jest to aktualnie najważniejszy problem oświatowy, pociągający za sobą szczególne obowiązki. Realizacja 8-letniego nauczania wymaga odpowiednich warunków, odpowiednio przygotowanej kadry, zmodernizowanych programów, pracowni i pomocy naukowych, sal szkolnych, internatów.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselJodlowskiStanislaw">O potrzebach i możliwościach w tych wszystkich dziedzinach już tu dziś mówiono. Ja chcę dodać pewne uwagi na temat kadr i budownictwa szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W zakresie przygotowania kadr dla nowych szkół 8-letnich są do zanotowania poważne osiągnięcia. Oto rezygnuje się całkowicie z kształcenia nauczycieli na poziomie średnim, przechodząc w pełni na szkolenie pomaturalne. O stanie i perspektywach w tej dziedzinie mówił już dziś poseł Walczak. Dodam tu tylko, że kluczowym zagadnieniem jest podniesienie poziomu studiów nauczycielskich przez podnoszenie kwalifikacji naukowych wykładowców tych studiów. Konieczne jest otoczenie ich opieką naukową i stworzenie im możliwości dokształcania się na poziomie wyższym niż magisterski, czyli włączenie ich w studia doktoranckie. Należy pomyśleć o ulgach dla wykładowców studiów nauczycielskich, podejmujących prace doktorskie.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Należy pełniej udostępnić sieć studiów doktoranckich w uniwersytetach, wyższych szkołach pedagogicznych i placówkach Polskiej Akademii Nauk. Następnie ogłosić wspólny informator wykazujący możliwości, jakie daje każda z tych placówek, tzn., konkretnie ilu kandydatów może przyjąć i w zakresie jakich specjalności, z uwzględnieniem opieki doktoranckiej ze strony nie tylko kierowników katedr czy placówek Polskiej Akademii Nauk, ale wszystkich samodzielnych pracowników nauki, zatrudnionych w danej katedrze czy placówce. Nauczyciel powinien liczyć na pomoc nauki.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselJodlowskiStanislaw">O możliwościach w tym zakresie świadczy wybitna troska władz o kształcenie młodej kadry naukowej. W okresie od 1958 r. uzyskało stopień doktora ponad 7 tys. osób, stopień docenta — ponad 1.500 osób.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Przygotowaniu naukowemu i zawodowemu kadry nauczycielskiej towarzyszy jej aktywna postawa, na którą zawsze można liczyć. Polskie rzesze nauczycielskie mają piękne tradycje walki o demokrację, postęp oraz o właściwe warunki i kierunki pracy szkoły polskiej zarówno w czasie zaborów, jak i w czasie 20-lecia międzywojennego. W bieżącym roku nauczycielstwo polskie obchodziło 60-lecie swego związku zawodowego. Ruch organizacyjny nauczycielstwa polskiego miał na celu nie tylko sprawy bytowo-zawodowe, ale też walkę o warunki istnienia i działania polskiej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Szczególnie eksponowaną i odpowiedzialną pozycję zajmuje nauczycielstwo i dziś. Wyniki jego pracy są wprawdzie niewymierne, nie umiemy ich na razie ująć w liczbach. Praca ta nie jest formalnie zaliczona do pracy produkcyjnej. Jednakże nauczyciel kształtuje to, co stanowi dla człowieka najwyższą wartość — kształtuje jego mózg i serce, buduje jego wiedzę i urabia charakter, kształtuje jego przekonania i uczucia, ukierunkowuje jego postawę społeczną. Od poziomu wiedzy oraz od ustawienia społecznego, jakie młody człowiek wyniesie ze szkoły, zależy poziom, metoda i wydajność jego przyszłej pracy. Szczególnie istotna jest praca nauczyciela w mniejszych ośrodkach, gdzie niejednokrotnie szkoła jest jedyną instytucją oddziaływania wychowawczo-kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Działalność nauczyciela jest nieodzowna w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą. Słyszeliśmy tu już o poważnym braku miejsc w internatach szkolnych lub w ogóle o braku internatów dla nowych szkół 8-letnich zbiorczych czy dla szkół średnich ogólnokształcących.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Niedostatek internatów to nie tylko czynnik utrudniający młodzieży z małych ośrodków dopływ do szkoły. Jest to także problem wychowawczy. Młodzież dojeżdżająca do szkół jest zdana na korzystanie ze świetlic dworcowych i międzyszkolnych. Konieczna jest tam opieka nauczycielska we współpracy z odpowiednimi komitetami Frontu Jedności Narodu oraz z organizacjami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Stronnictwo Demokratyczne, zwracając uwagę na pracę wychowawczą w ramach opieki pozaszkolnej nad dziećmi i młodzieżą, widzi w tym jedno z ważnych zadań dla swych członków. Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w trosce o kadry nauczycielskie, w trosce o stopniową poprawę warunków bytowych nauczycieli w miarę uzyskiwania potrzebnych środków, dokonał ostatnio regulacji płac nauczycielskich łącznie z wprowadzeniem w pewnym zakresie ulg w sprawach związanych z dodatkiem mieszkaniowym. Poza nauczycielami regulacja objęła też pracowników administracyjno-biurowych, woźnych i pracowników obsługi. Dalszy objaw uznania potrzeb nauczycielskich, to intensywna troska o budowę mieszkań dla nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Dla skutecznego przeprowadzenia reformy oświaty, obok programów i kadry nauczycielskiej, potrzebny jest drugi ważny czynnik w postaci izb szkolnych. Słyszeliśmy tu niejednokrotnie o poważnych brakach w tej dziedzinie. Rozporządzamy tysiącami przykładów obrazujących te trudne warunki. Zdajemy sobie sprawę z tego, że pierwsze dwa lata będą bardzo trudne. Jednakże decyzja o wprowadzeniu z nowym rokiem szkolnym systemu 8-letniego nauczania, choć jest trudna, jest decyzją rozumną i konieczną. Plan 5-letni, to plan jakości. Zatem i w szkolnictwie konieczny jest start z wyższej bazy szkoły podstawowej. Poziom ten jest żywotny dla rozwoju naszej ekonomiki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Dla pokonania trudności konieczny jest wzmożony wysiłek. Przede wszystkim idzie o to, by wyzyskać w pełni środki budżetowe. Dopilnować tego powinny rady narodowe, radni, komisje oświaty. Nadto należy utrwalić i rozwinąć dotychczasowe doświadczenia w uzyskiwaniu odpowiednich środków społecznych. Zachętą powinny tu być doświadczenia lat ubiegłych. Zainicjowana przed 7 laty przez I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułkę akcja budowy 1000 szkół na 1000-lecie państwa polskiego dała w wyniku 8,5 mld zł. Za te miliardy wybudowano 1.106 szkół podstawowych, 25 szkół średnich ogólnokształcących, 42 szkoły zawodowe, 5 szkół specjalnych, razem 1.178 szkół i 6.314 izb mieszkalnych dla nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Skoncentrowanie wysiłków państwowych i społecznych dało w wyniku poważny przyrost nowych izb szkolnych. Oczywiście, nie we wszystkich województwach stan jest jednakowy. Na przykład w Krakowie i woj. krakowskim jest około 42% nowych szkół, w Poznaniu — 76%, nie mówiąc o specyficznych warunkach Warszawy, gdzie wobec masowych zniszczeń wojennych odbudowa objęła 99,7% izb szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W trakcie mych prac autorskich, szukając odpowiednich literackich przykładów na interpunkcję wyrażeń porównawczych, znalazłem w książce Tadeusza Brezy — „Uczta Baltazara” (w wyd. 2 na str. 13) takie zdanie: — „I ta podłoga z prostych desek, zdeptana, biedna. Jak w jakiejś szkole.” Ta smutna aluzja do podłogi szkolnej mogła być aktualna dla stanu sprzed lat 20. Być może, że i dziś jeszcze do wielu szkół się nadaje. Jedno jest jednak pewne, dziś już ten opis nie jest typowy, dziś go już uogólniać nie można. Mimo istniejących jeszcze dysproporcji, coraz więcej naszych szkół to budynki w pełni odpowiadające nowoczesnym wymaganiom. Są jasne, przestronne, czyste i higieniczne.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Rzecz jasna, że wszystkich problemów związanych z ośmioletnim nauczaniem, nie rozwiążemy w 1966 r. Pełne ich rozwiązanie należy widzieć w pięcioleciu. W ramach perspektywy pięciolecia należy też pomyśleć o reformie szkół licealnych. Nowe programy dla liceów są już na ukończeniu. Idzie teraz o terminowe przygotowanie podręczników. W obliczu tendencji do prowadzenia prac eksperymentalnych oraz wobec potrzeby realizacji nowych metod nauczania należy popularyzować wśród nauczycielstwa, za pośrednictwem ośrodków metodycznych, ideę nowatorstwa metodycznego.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W perspektywie przyszłej pracy w liceum jest też istotną koniecznością podjęcie kursów i studiów podyplomowych dla absolwentów z lat dawnych, dla aktualizacji ich wiedzy, jak to się już dzieje dzisiaj w dziedzinie zawodów technicznych. Reformie programowej i dydaktycznej liceów sprzyja przeprowadzana w ciągu ostatnich lat wielka reforma planów studiów i programów nauczania w szkolnictwie wyższym. Objęła ona wszystkie 72 polskie wyższe uczelnie, w tym 22 działa na ziemiach zachodnich i północnych, z czym była związana niedawna uroczystość 20-lecia nauki polskiej na tych ziemiach. Dokonano wielkiej pracy bez precedensu w dziejach szkolnictwa wyższego. Celem tej reformy było: unowocześnienie programów i zbliżenie ich do życia, ściślejsze powiązanie dyscyplin naukowych z podstawami ideologicznymi, usprawnienie metod nauczania i pracy studentów dla kształcenia absolwentów o szerokim profilu, opartym na gruntownych podstawach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Mimo że zadania oświatowe na rok 1966 są napięte, mimo wielkich niewątpliwie trudności, należyte wykorzystanie budżetu, przy pełnym gospodarskim wyzyskaniu także środków społecznych przy pomocy rad narodowych, przedsiębiorstw oraz wszelkich form organizacyjnych rzemiosł budowlanych daje możliwości wypełnienia zadań związanych z reformą systemu oświatowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Niejednokrotnie z tej trybuny zwracano uwagę na konieczność planowania realnego. W przedłożonym do dyskusji projekcie planu na rok 1966 i założeniach na rok 1967 mamy właśnie przykład takiego planowania ostrożnego, zawierającego same konstrukcje planu, wielostronny system rezerw. I to jest dobrze. Dobrze, że zrywamy ze złą tradycją planowania na styk, że zawarte w przedstawionym planie rezerwy wzmacniają jego realność i pozwalają mieć nadzieję, że zostanie on na wielu odcinkach przekroczony, przekroczenia te zaś będą nieprzypadkowe, ale świadomie ukierunkowane.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselZablockiJanusz">Zwolnienie dotychczasowego tempa wzrostu, ów oddech rozruchowy przed głównym wysiłkiem nadchodzącej 5-latki, jak to określił poseł Edward Gierek, pozwala oczekiwać, że tym energiczniej przystąpi się do uporządkowania gospodarki narodowej i wzmocnienia jej słabszych ogniw. Z uznaniem przyjmujemy zapowiedź, że jednym z najważniejszych zadań przyszłego roku będzie poprawa jakości produkcji. Jest jednak jeszcze inne oczekiwanie, które wiążemy z ostrożnym planem na dwa najbliższe lata.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselZablockiJanusz">Dzięki temu, że unikamy napięć, jakie dotychczas występowały, dzięki nagromadzonym rezerwom i wzmocnionej równowadze ogólnej, te dwa lata szczególnie dobrze nadają się do tego, by w ciągu nich przeprowadzić skuteczne i pogłębione reformy w systemie planowania i zarządzania. Z zadowoleniem wypada stwierdzić, że reformy te znajdują zrozumienie w Ministerstwie Finansów i że znalazło to konkretny wyraz w przedłożonym projekcie budżetu. Należałoby wszelako rozważyć, czy nie można by pójść jeszcze dalej, czy w szczególności nie można by w omawianym okresie dwóch lat przejść śmielej z fazy eksperymentowania w fazę wdrażania wyników eksperymentów. Kiedyż bowiem, jak nie w tym czasie, mamy uporządkować nasze życie gospodarcze, podciągnąć słabsze ogniwa naszego systemu, wprowadzić nowe, ekonomicznie efektywniejsze reguły działania? Chcemy wierzyć, że możliwości te zostaną należycie wykorzystane i że lata 1966—1967 przejdą do historii polskiej ekonomiki jako lata poważnego postępu w socjalistycznych metodach gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselZablockiJanusz">Stwierdzenie, że w najbliższych dwóch latach nastąpi pewne osłabienie dynamiki naszej gospodarki, nie oznacza bynajmniej, że plan nie stawia na wielu odcinkach zadań trudnych i wymagających poważnego wysiłku. Tak dzieje się między innymi na odcinku handlu zagranicznego, gdzie przewiduje się na rok przyszły nie tylko zwiększenie obrotów w eksporcie, ale i istotną zmianę jego struktury.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselZablockiJanusz">Chciałbym poruszyć dwa zagadnienia o charakterze bardziej długofalowym.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselZablockiJanusz">Sprawa pierwsza dotyczy głównych kierunków zatrudnienia nowych roczników z tak zwanego — „wyżu demograficznego”. Wielokrotnie w Sejmie i w prasie ekonomicznej podnoszono, że zwiększony dopływ rąk do pracy kierowany być powinien bardziej ku rozwojowi szeroko pojmowanych usług niż innych działów gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselZablockiJanusz">Jedną z takich dziedzin usług, która nie nadąża za wzrostem masy towarowej, jest nasz handel uspołeczniony. Niestety, projekt planu przewiduje, że zatrudnienie w handlu w ogóle wzrośnie w mniejszym stopniu niż przeciętne zatrudnienie w gospodarce, a jeszcze mniej wzrośnie zatrudnienie w handlu detalicznym. Sądzę, że w nadchodzącej pięciolatce konieczne jest podjęcie o wiele poważniejszego wysiłku w celu rozwoju szeroko rozumianych usług, wysiłku, który by wreszcie przełamał czynniki dotychczas hamujące rozwój, jak na przykład niedostateczne budownictwo lokali handlowych i rzemieślniczych. Usługi powinny stać się tą gałęzią gospodarki, która może wchłonąć poważną część nowej siły roboczej wchodzącej na rynek pracy. Plan wychodzi na przeciw temu postulatowi, znosząc limity zatrudnienia w sferze usług. Narzuca się jednak pytanie, czy nie należałoby również uelastycznić limitów zatrudnienia w drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselZablockiJanusz">Drugi problem, który pragnę poruszyć, jest nieco szerszy i leży na pograniczu rozważań ściśle ekonomicznych i psychologii społecznej. Chodzi mi o tempo, w jakim następuje u nas wzrost płac realnych. Nie trzeba dowodzić, jak przy całej drażliwości tej sprawy jest ona społecznie ważna. Wszakże płace realne, to końcowy, w odczuciu ludności ostateczny efekt procesu gospodarowania, w zależności od którego ma się skłonność do oceny prawidłowości całego procesu. One też w poważnym stopniu formują nastroje społeczne, ową szczególną atmosferę psychologiczną, która towarzyszyć będzie wykonywaniu zadań gospodarczych i warunkować wyniki. Jak to zagadnienie na przestrzeni ostatnich lat się przedstawia?</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba powiedzieć, że okres 5-latki, która teraz dobiega końca nie sprzyjał wydatniejszej poprawie na tym odcinku. Na plan 5-letni lat 1961—1965 nakładały się poważne zadania podejmowane z myślą o dalszej przyszłości, jak intensyfikacja i przyśpieszanie rozwoju krajowej bazy surowcowej czy też przygotowywanie miejsc pracy dla zwiększających się od 1963 r. roczników młodzieży, wchodzących na rynek pracy. Wzrost płacy realnej, zaplanowany w tym okresie na 23%, został wykonany tylko w części. Na rok 1966 przewiduje się wzrost płac o 1,9%, a na rok 1967 — o 1,8%. Przy czym jest to wzrost nominalny.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselZablockiJanusz">Wzrost realny zależeć będzie jeszcze od ruchu cen. Czy jest to dużo, czy mało? Można wprawdzie stwierdzić, że wskaźniki te nie ustępują analogicznym wskaźnikom wzrostu w wielu innych krajach. Ale trzeba wziąć pod uwagę zjawisko szczególne, jakie charakteryzuje Polskę i różni ją od wielu innych krajów, zjawisko ogromnej dynamiki potrzeb. Potrzeby te zostały w naszym społeczeństwie rozbudzone na wielką skalę w wyniku powszechnego awansu kulturalnego mas, żyjących dawniej na poziomie stosunkowo niskim. Jest to niewątpliwy skutek przemian socjalistycznych. Można o tych potrzebach powiedzieć, że wzrastają znacznie szybciej, niż nasze materialne możliwości ich zaspokojenia. To się przyczynia do społecznego odczucia niedosytu, to sprawia, że poprawa realnych płac rzędu 2% rocznie jest często nieomal nieodczuwalna.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselZablockiJanusz">Co można w ramach istniejących możliwości uczynić, by dysproporcje te zmniejszyć? Wydaje się, że jedynym źródłem, z którego można by czerpać jest przekroczenie planowanego dochodu narodowego. Powinno być ono przeznaczone w znacznym stopniu na zwiększenie funduszu spożycia, stanowiąc pokrycie dla ponadplanowego wzrostu płac. Oczywiście, to zwiększenie funduszu spożycia uzależnione będzie od wykonania zaplanowanego spadku zapasów i od prawidłowego przebiegu procesów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselZablockiJanusz">Dorzucić trzeba do tych uwag jedno jeszcze spostrzeżenie oparte na licznych naszych spotkaniach z wyborcami. Jeżeli opinia społeczna gotowa jest przyjąć, choć nieraz nie bez trudności, nie dość szybki wzrost płac, jako uwarunkowany możliwościami naszej gospodarki, o tyle znacznie trudniej jej zrozumieć i usprawiedliwić zbyt powolny, a na niektórych odcinkach wręcz niedostrzegalny postęp w przezwyciężaniu różnych ujemnych zjawisk w naszej ekonomice, o których się nieustannie i bezskutecznie mówi od lat. Trwałość, z jaką te zjawiska utrzymują się przez lata i niemożność skutecznego im zaradzenia, wywołuje nastroje zniechęcenia i pesymizmu, odbiera wiarę w skuteczność i sens zbiorowego wysiłku. W tym świetle nabiera szczególnego znaczenia przyśpieszenie realizacji reform gospodarczych, do którego to postulatu jeszcze raz wracam. Miałoby to, poza efektem ściśle ekonomicznym, również doniosłe znaczenie psychologiczne.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Osiągnięcia naszej gospodarki zależą nie tylko od czynników ekonomicznych, zależą też od ogólnych warunków społecznych i politycznych, w jakich proces gospodarowania się odbywa. Po tegorocznych wyborach do Sejmu mówiono na tej sali, w imieniu naszego Koła uczynił to poseł Stomma, o postępującej integracji politycznej naszego społeczeństwa, o zacieraniu się w nim dawnych podziałów i sprzeczności. Ta integracja polityczna jest odbiciem głębokich przemian w strukturze naszego społeczeństwa, które staje się stopniowo społeczeństwem bez antagonistycznych klas.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselZablockiJanusz">Nie po raz pierwszy z trybuny sejmowej stwierdzamy, że coraz mniej dyskusji budzi sam generalny kierunek naszego ogólnonarodowego wysiłku — budowa w Polsce socjalistycznego ustroju gospodarczego i społecznego, natomiast coraz częściej rozbieżności się sprowadzają do tego, w jaki sposób ustrój ten ma być budowany, aby najlepiej spełniał związane z nim oczekiwania i nadzieje. Przypominają się słowa, które w październiku 1956 r. wypowiedział na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jego I sekretarz Władysław Gomułka. — „To co w socjalizmie jest niezmienne — oświadczył on wówczas — sprowadza się do zniesienia wyzysku człowieka przez człowieka. Drogi do osiągnięcia tego celu mogą być i są różne. Warunkują je różnorodne okoliczności czasu i miejsca”. Właśnie nad sposobem przybliżania się do tego celu, w konkretnych warunkach Polski, odbywa się i odbywać się powinien nieustający ogólnonarodowy dialog między społeczeństwem i władzą. Ten dialog, toczący się w różnych formach i na różnych szczeblach, powinien w miarę postępów demokratyzacji zyskiwać coraz szersze instytucjonalne oparcie i zabezpieczenie, stanowi bowiem sam w sobie wartość niezwykle cenną. Z najszerszych doświadczeń społecznych, jakie są weń wnoszone, wyłaniać się będą stopniowo kształty polskiej drogi do socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselZablockiJanusz">W procesie politycznej integracji polskiego narodu uczestniczą również ludzie wierzący. Wkładem swojej pracy i aktywności świadczą o tym, że gotowi są nie tylko współpracować w określonych, wycinkowych zadaniach społecznych, ale że gotowi są czynnie uczestniczyć w formowaniu i realizowaniu samej idei przewodniej naszego państwa — socjalizmu, socjalizmu tak rozumianego, jak to wynika z cytowanych słów Władysława Gomułki. To coraz szersze liczebnie zjawisko ludzi wierzących, popierających socjalistyczne rozwiązania gospodarczo-społeczne nie z konformizmu, ale z przekonania, nie wbrew wyznawanej przez siebie wierze, ale w wewnętrznej z nią zgodzie, jest nowym ważnym społecznie faktem naszych czasów i domaga się teoretycznego uogólnienia.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselZablockiJanusz">W świetle doświadczeń naszych czasów, przestaje się sprawdzać teza o jakimś nieuchronnym, fatalistycznym związku religijności z postawą społecznie bierną i politycznie konserwatywną, za którą to tezą — przyznajemy bezstronnie — zdawało się przemawiać wiele doświadczeń historycznych ostatnich stuleci. Dzisiaj — tak w Polsce, jak na całym świecie — ten sam światopogląd religijny dostarcza ludziom wierzącym coraz częściej bodźca i motywacji do podejmowania wraz z niewierzącymi walki o świat bez wojny, o świat postępu i sprawiedliwości społecznej. W tym też kierunku oddziaływać będą na katolików i już oddziałują nowe prądy, jakie w myśli i życiu kościoła dochodzą do głosu dzięki Janowi XXIII i II Soborowi Watykańskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselZablockiJanusz">To nowe zjawisko powinno być wzięte pod uwagę w naszym państwie i znaleźć odbicie w jego polityce. Nie chodzi jedynie o prawidłowe ułożenie stosunków między kościołem i państwem, która to sprawa była i jest od dawna przedmiotem szczególnego zainteresowania i troski Koła Poselskiego — „Znak”. Chodzi też o miejsce i status, jaki mają obywatele wierzący w życiu społecznym Polski Ludowej. Konstytucja naszego państwa zawiera w tej sprawie przepisy jasne i niedwuznaczne. Tymczasem, nie jest stanem społecznie zdrowym, jeśli w niektórych dziedzinach naszego życia — że wymienię choćby oświatę, naukę czy kulturę — obejmowanie stanowisk i awans służbowy dla ludzi wierzących bywa w praktyce możliwy tylko za cenę zatajenia tego, że są wierzącymi. Wytwarza to atmosferę nieszczerości i obłudy, która działa demoralizująco i która jest sprzeczna także z zasadami socjalistycznego współżycia. Ludziom wierzącym zaś stan taki daje odczuć, że stanowią jakąś drugą, niepełnoprawną kategorię obywateli w państwie ludowym, a ten praktyczny brak równych praw odczuwany jest tym bardziej dotkliwie, że nie tłumaczy go żaden wzgląd na interes państwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselZablockiJanusz">Będąc katolikami, jesteśmy równocześnie zwolennikami państwa świeckiego, ale uważamy, że w samej definicji państwa świeckiego, jak i w samej definicji państwa ogólnonarodowego, musi się zawierać pojęcie pewnej jego neutralności wobec występujących w łonie narodu zróżnicowań światopoglądowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PoselZablockiJanusz">W odróżnieniu od partii, kierującej się określonym poglądem na świat, państwo nie powinno być zaangażowane na rzecz żadnego światopoglądu, powinno oceniać każdego obywatela wyłącznie na podstawie jego obiektywnej wartości i zdolności służenia narodowi, niezależnie od tego, jaki jest jego stosunek do takiej czy innej religii. Dopiero takie państwo socjalistyczne, które w całej swojej praktyce przestrzegać będzie bezstronności i nadrzędności wobec różnych poglądów na świat swoich obywateli, uzyska charakter w całej pełni świecki i ogólnonarodowy, stając się państwem, które bez zastrzeżeń będą mogli uznać za własne i z którym bez reszty będą się mogli identyfikować wszyscy obywatele tak niewierzący, jak wierzący.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Rzeczywistym sprawdzianem jedności narodu jest zwartość, jaką wykazuje w sprawach najbardziej dla jego bytu podstawowych. Do takich spraw należy sprawa naszych ziem zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PoselZablockiJanusz">Mimo że przeszło 20 lat upłynęło od zakończenia wojny, mimo że nasze prawa do tych ziem oparte zostały na prawomocnych układach międzynarodowych, istniejący stan terytorialny wciąż nie jest przyjmowany do wiadomości w Niemczech zachodnich. Nieuznawanie naszej granicy na Odrze i Nysie, podobnie jak nieuznawanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jest nie tylko programem eksternistycznych grup odwetowców, ale stanowi po dzień dzisiejszy oficjalną doktrynę rządu Niemieckiej Republiki Federalnej. Dla wzmożenia nacisku w tej sprawie, rząd ten realizuje forsowny program zbrojeń i intensywnie zabiega o dostęp do broni nuklearnej. Stwarza to w sercu Europy stan niebezpiecznego napięcia wymierzony nie tylko w nasze interesy narodowe, ale i w pokój na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PoselZablockiJanusz">Nie jest prawdą, co często imputują nam wobec świata Niemcy, że jesteśmy przeciwnikami wyrównania rachunku krzywd i pojednania z narodem niemieckim. Pragniemy tego pojednania i cieszymy się, jeśli myśl o nim i po drugiej stronie zatacza coraz szersze kręgi. Ale stawiamy sprawę jasno. Nie ma warunków do takiego pojednania dopóki strona niemiecka nie uzna, że nasz powrót nad Odrę i Nysę jest faktem uprawnionym i nieodwracalnym. Nie ma i być nie może z Niemcami żadnego dialogu na temat naszych ziem zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PoselZablockiJanusz">Ziemie zachodnie wróciły do nas w wyniku wojny, którą rozpętały Niemcy, a nie my. Nasz tytuł do tych ziem oparty jest nie tylko o wyrok dziejowej sprawiedliwości, ale i o nasze historyczne do nich prawa. Nie mogą zatem być one przedmiotem żadnego międzynarodowego przetargu.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#PoselZablockiJanusz">Pogląd, który tu wyrażamy, jest poglądem całego polskiego społeczeństwa. Udziela ono w tej sprawie zdecydowanego poparcia swemu rządowi i jego polityce zagranicznej, ponieważ odpowiada ona żywotnym interesom naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Pragnę oświadczyć, wraz z Kołem Poselskim — „Znak”, które reprezentuję, że głosować będą za absolutorium dla rządu za rok 1964 oraz za przyjęciem przedłożonego projektu budżetu i planu na rok 1966 wraz z podstawowymi jego założeniami na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Sekretarza Posłankę Zofię Grzebisz o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">Wspólne posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych i Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali posiedzeń plenarnych. Posiedzenie rozpocznie się w pół godziny po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#SekretarzposelZofiaGrzebisz">Posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej odbędzie się jutro, w sali nr 67 Dom Poselski. Posiedzenie rozpocznie się o godz. 8.30.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Jako pierwszy po przerwie zabierze głos poseł Jan Kulas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselKulasJan">Wysoki Sejmie! W okresie minionego 20-lecia Polski Ludowej nastąpiły poważne przemiany na wszystkich odcinkach naszego życia. Nastąpiły one również w dziedzinie szkolnictwa, a w szczególności szkolnictwa podstawowego. Na podstawie ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania z roku 1961 — 8-letnia szkoła podstawowa jest organizacyjną i programową podstawą w systemie kształcenia i wychowania w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselKulasJan">W statucie szkoły podstawowej czytamy, że:</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselKulasJan">„Zapewnia ona wszystkim uczniom jednolite wykształcenie, obejmujące wiedzę o przyrodzie i życiu społecznym, o dziejach i kulturze narodu i ludzkości, wstępne zaznajomienie z techniką oraz przysposobienie do pracy i udziału w życiu społecznym i kulturalnym, a także przygotowanie do nauki w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach, w liceach ogólnokształcących i zawodowych lub do dalszego kształcenia się i zdobywania kwalifikacji w toku pracy zawodowej”.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselKulasJan">W moim wystąpieniu chciałbym dotknąć zasadniczych spraw związanych z realizacją reformy szkolnej. Z omawianych zagadnień w dyskusji nad projektem planu i budżetu na rok 1966 w zakresie oświaty i wychowania wynika, że przejście na 8-letni system nauczania nastąpi w ciągu dwóch lat szkolnych 1966/1967 i 1967/1968.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselKulasJan">Spośród około 660 tys. absolwentów klasy 7-mej w 1966 r. ponad 400 tys., to jest około 61%, przejdzie do klasy 8-mej, a reszta do szkół zawodowych. Ogólna liczba uczniów w szkołach podstawowych osiągnie 5.620 tys. Właściwie zaplanowana i ustawiona sieć szkolna przyszłych 8-latek, to podstawowy problem organizacyjny, który zadecyduje o powodzeniu reformy szkolnej. Projekt sieci szkół 8-klasowych jest przedmiotem systematycznej korekty. Korekta projektu sieci idzie w kierunku tworzenia szkół o większej liczbie nauczycieli i przystosowania tej sieci do aktualnych warunków lokalowych w poszczególnych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselKulasJan">Z danych statystycznych wynika, że z chwilą wprowadzenia nowej sieci szkolnej, po przejściu na nauczanie 8-letnie, nastąpi znaczny postęp w poziomie organizacyjnym szkół. Szkoły 8-klasowe o 3 lub 4 nauczycielach są zjawiskiem przejściowym, a wzrośnie liczba szkół o 6 i więcej nauczycielach. Takich szkół będziemy mieli około 15 tys., czyli prawie 2-krotnie więcej niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselKulasJan">Zabezpieczenie realizacji obowiązku szkolnego w zakresie 8-letniego nauczania napotyka na wsi na dodatkowe trudności, wynikające ze struktury demograficznej i warunków terenowych. Posłużę się tu przykładem z woj. bydgoskiego. W powiatach takich, jak Chojnice, Tuchola, Świecie, które posiadają dużą lesistość, dużą ilość jezior i niski stopień zaludnienia, w wielu miejscowościach występuje mała liczba dzieci i znaczna odległość do szkół zbiorczych. Małe szkoły są położone wyspowo, to znaczy otoczone są jeziorami, względnie wsie znajdują się w lasach i ze względu na odległość dzieci nie mogą chodzić do szkół zbiorczych. Najwięcej tego rodzaju szkół znajduje się w pow. chojnickim.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselKulasJan">Problem tych szkół został częściowo rozwiązany przez organizowanie dowożenia dzieci specjalnymi autobusami, przyznanymi kuratorium przez Wojewódzką Radę Narodową z taboru wycofanego przez PKS i mikrobusami, organizowanie, w trudnych warunkach komunikacyjnych, dowożenia dzieci furmankami opłaconymi z kredytów budżetowych i społecznych, zakup rowerów i biletów autobusowych z funduszów stypendialnych dla dzieci, których droga od domu do szkoły przekracza 4 km, organizowanie internatów i stancji dla dzieci z tych miejscowości, w których ze względu na małą liczbę dzieci nie można organizować w ogóle szkoły bądź nie można zapewnić nauczania w zakresie pełnej szkoły 8-klasowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselKulasJan">Sprawa ta jednak wymaga wysiłku i pomocy ze strony społeczeństwa i poszczególnych instytucji. Na dowożenie dzieci do szkół zbiorczych w ciągu najbliższych lat trzeba będzie dodatkowych, możliwie nowych, autobusów i mikrobusów. Ponadto należy lepiej dostosować rozkład jazdy autobusów PKS do potrzeb niektórych szkół. Przedstawione powyżej przedsięwzięcia mają na celu zabezpieczenie dzieciom warunków realizacji obowiązku szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselKulasJan">Trudnym problemem do rozwiązania przy realizacji reformy szkoły podstawowej jest zabezpieczenie kadr nauczycieli wysoko kwalifikowanych z ukończonym studium nauczycielskim lub wyższym wykształceniem. Mówił już o tym poseł Walczak. W 1961 r. zatrudnionych było w szkolnictwie 17,3% takich nauczycieli, w 1966 r. procent ten wzrośnie do 50 i w 1970 r. osiągnie zaplanowany stan — 70%. Problemem trudniejszym będzie równomierne rozmieszczenie tych kadr we wszystkich szkołach. Wiąże się to bowiem ze sprawą mieszkań dla nauczycieli. Bez rozwiązania problemu mieszkań nauczycielskich, władze oświatowe nie będą w stanie prawidłowo rozmieścić nauczycieli specjalistów według zapotrzebowania szkół, zwłaszcza na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselKulasJan">Problem ten doceniają terenowe rady narodowe i podejmują próby rozwiązania go w miarę swoich możliwości. Tak na przykład, w woj. bydgoskim już w 1963 r. został opracowany plan zabezpieczenia mieszkań dla nauczycieli na wsi. Zgodnie z tym planem do roku szkolnego 1966/67 należało uzyskać z czynów społecznych, z remontów i adaptacji, z budownictwa szkolnego, z budownictwa indywidualnego, z mieszkań wynajętych ogółem 2.740 izb mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselKulasJan">Odrębnego omówienia wymaga zabezpieczenie potrzebnej bazy lokalowej dla przyszłych szkół 8-klasowych. Już w 1962 r. wojewódzkie rady narodowe zobowiązały swoje prezydia do zabezpieczenia tej bazy. Mimo ogromnego wysiłku rad narodowych i społeczeństwa, baza lokalowa szkół nie będzie w pełni zabezpieczona. Ilość uczniów zwiększyła się w ostatnich dziesięciu latach o 55%, a izb lekcyjnych o 41%. W rezultacie tego zagęszczenie w szkołach stale wzrasta, szczególnie w miastach, rośnie też tak zwana zmianowość nauki w szkołach. Brakujące izby lekcyjne w miastach będzie można uzyskać tylko przez budownictwo nowych szkół. Natomiast na wsi, obok budowy nowych szkół w środowiskach większych, należy nadal szeroko popierać rozbudowę szkół mniejszych czynem społecznym, jak robi to na przykład województwo bydgoskie i inne. Budownictwu czynem społecznym należy jednak w większej niż dotychczas mierze zabezpieczyć przydział materiałów budowlanych. Tam, gdzie to jest możliwe, wykorzystać jako wykonawców szkoły budowlano, gdyż doświadczenia wykazały, że korzyści w tym wypadku są obopólne.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselKulasJan">Jednym z ważnych czynników wpływających na poziom naukowy i wychowawczy szkoły jest należyte wyposażenie jej w nowoczesne pomoce naukowe i pracownie przedmiotowe. Ilość pracowni przedmiotowych w ostatnich latach rosła bardzo szybko. Tam, gdzie występują duże trudności lokalowe, szczególnie w szkołach mniejszych, organizuje się klaso-pracownie. Organizacja pokaźnej liczby klaso-pracowni i przewidziany dalszy ich rozwój pozwalają stwierdzić, że w zasadzie W każdej szkole 8-klasowej będzie organizowana pracownia lub klaso-pracownia do zajęć praktyczno-technicznych i fizyko-chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselKulasJan">Lepsze wyposażenie szkół w pomoce naukowe oraz większa liczba nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami wpływają na stopniowe podnoszenie się wyników klasyfikacji i sprawności w szkołach oraz ogólnego poziomu ideowo-wychowawczego. Praca ideowo-wychowawcza systematycznie pogłębia się w kierunku ścisłego wiązania jej ze współczesnym życiem i budownictwem socjalizmu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Debata sejmowa nad budżetem i planem gospodarczym jest najbardziej właściwą okazją do poruszania zagadnień polityki wewnętrznej i zagranicznej. Jeśli chodzi o plan i budżet, to pragnę stwierdzić od razu na wstępie, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za udzieleniem absolutorium rządowi za rok 1964 i za przyjęciem budżetu i planu na rok 1966. Jeśli nie omawiam planu i budżetu, to czynię to z uwagi na nasze szczególne zainteresowanie pewnymi faktami o dużym znaczeniu politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Mam tu na myśli wymianę dokumentów między biskupami polskimi i niemieckimi.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! W liście pasterskim opublikowanym z okazji tegorocznych uroczystości we Wrocławiu, w związku z 20-leciem polskiej administracji kościelnej na ziemiach zachodnich, Episkopat Polski stwierdził między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„W poczuciu widomej interwencji bożej stoimy tu dziś, zachowując jednolite stanowisko wszystkich dzieci narodu polskiego, który bez względu na swoje orientacje polityczne czy światopoglądowe uważa, że ziemie zachodnie, w myśl przyrodzonej sprawiedliwości, są nieodłącznie związane z macierzą. Tak myślimy i to wyznajemy! Dajemy temu świadectwo prywatnie i publicznie i gotowi jesteśmy nawet życie swe ofiarować za ład i porządek, za znak sprawiedliwości dany przez Boga miłości i pokoju”. Słowa te, wyrażające jednomyślnie opinię całego naszego narodu wywołały w Niemieckiej Republice Federalnej liczne i gwałtowne reakcje prasowe i inne, w których nie zabrakło i głosów wybitnych dostojników kościoła katolickiego.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ostatnio przebywający w Rzymie na IV sesji Soboru biskupi polscy z Jego Eminencją księdzem kardynałem Stefanem Wyszyńskim, Prymasem Polski na czele, wystąpili z nową inicjatywą w postaci orędzia skierowanego do biskupów niemieckich.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Krok ten wymagałby jednak zachowania niemałej dozy ostrożności. Ostrożności podyktowanej doświadczeniem choćby ostatnich lat 20. Trzeba było dołożyć starań i myśli sformułować tak jasno i precyzyjnie, by nie umożliwiać propagandzie zachodnioniemieckiej szkodliwych dla nas interpretacji, nieporozumień czy choćby złudzeń.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Biskupom polskim powinno było zależeć na tym, by ich własne słowa z Wrocławia nie mogły być potraktowane przez zachodnioniemiecką opinię publiczną jako zwietrzała sól.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szkoda, że nasi biskupi nie uznali za stosowne konsultować się w tej sprawie z przedstawicielami swojego rządu.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Każdy katolik, czujący się członkiem kościoła, zobowiązany jest do posłuszeństwa biskupom w sprawach wiary i moralności.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Orędzie biskupów polskich zawiera szereg akcentów religijnych i moralnych. Odnosimy się do nich z należytym szacunkiem. Orędzie porusza jednak także szereg zagadnień jak najbardziej politycznych i te właśnie polityczne aspekty dokumentów, wymienionych między biskupami polskimi i niemieckimi, są przedmiotem naszej obywatelskiej troski.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z tego punktu widzenia dokumenty zawierają niejedno sformułowanie, które trudno jest nam przyjąć czy uznać zarówno w aspekcie treści, jak i skutków, które mogą wywołać i które, jak wiemy, już wywołały w opinii publicznej zarówno światowej, jak i niemieckiej i polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Orędzie poświęca wiele miejsca niezawinionym i straszliwym cierpieniom narodu polskiego w czasu okupacji hitlerowskiej. Nie sądzimy jednak, aby zwrot — „byliśmy wszyscy bezradni i bezsilni” dał się pogodzić z faktem, że naród polski walczył bez przerwy, a setki tysięcy jego synów walczyło i ginęło zarówno w kraju., jak i na frontach wschodu i zachodu. Jak to można pogodzić z faktem, że front walki z okupantem objął zarówno dorosłych, jak i szare szeregi naszych dzieci? Jak to można pogodzić z prawdą historyczną, że Polska miała potężnych aliantów zarówno na zachodzie, jak i na wschodzie. Ta postawa naszego wałczącego narodu miała niewątpliwie wpływ na przebieg i wyniki drugiej wojny światowej. Choć prawdą jest, że Polska istotnie wyszła z wojny okrwawiona i osłabiona, ale przecież wyszła z niej także zwycięsko. Dalecy jesteśmy od wiązania pojęcia zwycięstwo z narodową butą. Mamy natomiast święty obowiązek pamiętać o trudzie i cierpieniach narodu oraz o bohaterstwie jego żołnierzy. Ich ofiary nie poszły na marne.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Nikt nie zaprzecza, że opuszczenie przez Niemców obszarów, stanowiących od 1945 roku nasze zachodnie i północne rubieże, pociągnęło za sobą pewną sumę cierpień dla ich dawnych mieszkańców. Prawdą jest również, że cierpienia człowieka nie da się łatwo wymierzyć. Gdy jednak mowa o spowodowanych przez agresję hitlerowską cierpieniach Niemców i Polaków, należy w imię norm powszechnie przyjętych zachować w ich ocenie poczucie proporcji.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Odrzucamy, zgodnie z duchem chrześcijaństwa, wszystkie uczucia nienawiści do Niemców, jak to uczyniliśmy już, w stosunku do zaprzyjaźnionej z nami Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Niemiecka Republika Demokratyczna nie tylko uznała nasze granice na Odrze i Nysie, ale czyni wszystko, aby bez reszty przekształcić świadomość swoich obywateli i wychować młodzież w duchu pokoju i przyjaźni.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obca jest nam, Polakom, chęć zemsty. Społeczeństwo nasze chce pracować w pokoju i dla pokoju. Ale naszym zdaniem, polska opinia publiczna nie jest gotowa przyłączyć się do prośby o przebaczenie. Taka prośba powinna bowiem wyjść najpierw od biskupów niemieckich.</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysiedlenie Niemców z tych ziem nie stało się, jak to można wnioskować, czytając orędzie naszych biskupów, tylko — „na rozkaz zwycięskich aliantów”. Wysiedlenie to było skutkiem bezwarunkowej kapitulacji podpisanej przez upoważnionych przedstawicieli niemieckiego rządu i rezultatem układu w Poczdamie, który był aktem z zakresu obowiązujących norm prawa międzynarodowego. Poważny odsetek mieszkańców tych ziem opuścił je zresztą w obawie przed grozą frontu wojny, wywołanej przez Hitlera, który legalnie doszedł do władzy, przy poparciu olbrzymiej większości narodu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pragniemy tutaj z całym naciskiem podkreślić, że układ poczdamski, przed którego podpisaniem zapoznano się i wzięto pod rozwagę stanowisko Polaków reprezentowanych przez ówczesny Rząd Jedności Narodu, układ ten zrealizował dążenia naszego narodu do posiadania należytych warunków bezpieczeństwa, egzystencji i rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Polacy zdawali sobie sprawę — w kontekście ówczesnych wydarzeń — że jest to przełomowy zwrot w ich dziejach, że jest to zakończenie wielkiego procesu historycznego. Procesu, który uczynił z Polski państwo narodowo jednolite, ustawił nasz kraj prawidłowo geopolitycznie oraz oparł jego byt o sojusz i przyjaźń z naszym wschodnim sąsiadem.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Słusznie więc śp. ksiądz kardynał August Hlond, ówczesny Prymas Polski, w liście pasterskim z 24 maja 1948 roku, skierowanym do ludności ziem zachodnich, określił rok 1945 oraz jego następstwa jako — „godzinę równania rachunków stuleci”.</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Z głębokim szacunkiem odnosimy się do tych Niemców, którzy znosili prześladowania i ginęli z rąk hitlerowskich oprawców, w imię zasad chrześcijaństwa lub godności i wolności człowieka. Nie wolno nam zapominać o ofiarach antyhitlerowskiego ruchu oporu, a wśród nich o grupie — „Białej Róży”, która zasługuje na hołd szczególny. Lecz gwoli poczucia proporcji, gwoli prawdzie historycznej, która kształtuje przecież i dzień dzisiejszy, mamy obowiązek pamiętać, że znaczna większość antyhitlerowców składała. się z ludzi, którzy nie zdołali się zdobyć na wyrzeczenie podbojów dokonanych na naszej ojcowiźnie. Wśród ofiar gestapo mordowanych w lipcu 1944 r. prawie nie było ludzi, którzy nawet wtedy — wyrzekliby się Gdańska, Poznania czy Katowic.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dużo i uporczywie mówi się w Niemieckiej Republice Federalnej o tym, że uznanie naszych zachodnich granic nie może nastąpić bez podpisania traktatu pokojowego. A przecież w latach 1919—1939 istniał podpisany przez rząd niemiecki traktat pokojowy. Traktat Wersalski. Cóż z tego, skoro prawie jednomyślnie opinia Niemców, na prawicy i na lewicy, chrześcijan i niechrześcijan, nie chciała od chwili wejścia w życie tego traktatu uznać jego postanowień, dotyczących naszego, jakże wtedy skromnego, dostępu do morza i stanu posiadania na zachodzie.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tak było. Tak jest po dzień dzisiejszy w Niemieckiej Republice Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Natomiast Niemiecka Republika Demokratyczna uznaje, bez jakichkolwiek zastrzeżeń, granice na Odrze i Nysie i współpracuje z nami nad sprawą pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-54.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Musimy tu stwierdzić, że pominięcie tego faktu w orędziu biskupów polskich jest budzącym sprzeciw przeoczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-54.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Słusznie nasi biskupi stwierdzają w swym orędziu, że biskupi niemieccy „dbający o prawo i poczuwający się do odpowiedzialności” byli także prześladowani przez hitleryzm. Lecz pytam, ilu ich było, tych prześladowanych? Uznajemy, że tym większa jest zasługa tych nielicznych przed Bogiem i przed ludźmi. Trzeba tu jednak dodać, że ich wpływ na przebieg wypadków był znikomy. Są to fakty, o których pamiętać musimy. A ilu było biskupów nie cofających się przed popieraniem hitleryzmu? Było ich o wiele więcej, niestety, niż prześladowanych.</u>
+ <u xml:id="u-54.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Narzuca się tu pytanie, mniej co prawda dramatyczne, ale nie mniej istotne, ilu jest dzisiaj biskupów w Niemieckiej Republice Federalnej gotowych, we własnym choćby tylko imieniu, wypowiedzieć się otwarcie za uznaniem polskich granic zachodnich?</u>
+ <u xml:id="u-54.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Na skutek protestów, jakie wywołały między innymi w kołach katolickich w Niemczech zachodnich uroczystości wrocławskie, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, wystosowało do Jego Eminencji księdza kardynała Juliusza Doepfnera, arcybiskupa Monachium, list otwarty, w którym pisaliśmy:</u>
+ <u xml:id="u-54.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Biskupi i duchowieństwo niemieckie mają na oku dobro swego narodu. Żywimy szacunek dla ich patriotyzmu. Lecz ośmielamy się sądzić, że w świetle nakazu chrześcijańskiego sumienia nie zawsze można ocenić tą samą miarą patriotyzm katolików niemieckich, których reprezentanci polityczni głosowali za Hitlerem w Reichstagu w 1933 roku i którzy — z chwalebnymi wyjątkami — ofiarnie, a nawet entuzjastycznie służyli hitleryzmowi i patriotyzm katolików polskich, czy innych, ginących w obronie ojczyzny. Podobnie wydaje się nam, że w dobie broni nuklearnych zachodzi jednak pewna różnica pomiędzy patriotyzmem biskupów polskich a patriotyzmem członków hierarchii i duchowieństwa katolickiego w NRF, których autorytet moralny służy, wbrew — w co nie wątpimy — ich intencjom, polityce zagrażającej pokojowi w Europie i w święcie”.</u>
+ <u xml:id="u-54.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pozostaje nam jedynie wyrazić nadzieję, że duch Soboru Watykańskiego odbierze, choćby z czasem i choćby w jakiejś mierze, aktualność tym naszym stwierdzeniom.</u>
+ <u xml:id="u-54.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W orędziu biskupów polskich mowa jest o ogromnych niebezpieczeństwach natury społecznej i moralnej, które zagrażają duszy narodu, jak również jego biologicznej egzystencji. Nie rozumiemy o jakie niebezpieczeństwo tu chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-54.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naszym zdaniem największym niebezpieczeństwem, jakie zagraża „biologicznej egzystencji” Polaków i innych narodów jest wyścig zbrojeń nuklearnych i możliwość nuklearnego konfliktu zbrojnego.</u>
+ <u xml:id="u-54.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A tymczasem ta właśnie sprawa pominięta jest całkowicie w wymianie dokumentów pomiędzy biskupami polskimi a niemieckimi. A przecież polityka rządu Niemieckiej Republiki Federalnej, polityka rządzącej w tym kraju chrześcijańskiej demokracji, nie przyczynia się, jak dotychczas, do zmniejszenia tego niebezpieczeństwa. Jednym z licznych na to dowodów jest odrzucenie takich inicjatyw, jak plan Rapackiego czy plan Gomułki. Mało tego, polityka rządu Niemieckiej Republiki Federalnej domaga się nie tylko udziału, ale i współdecydowania w wyborze celów, na jakie w razie konfliktu, spaść mają — „atlantyckie” bomby nuklearne.</u>
+ <u xml:id="u-54.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nikt nie ma chyba wątpliwości, w której części świata miały by być te cele. Odpowiedź biskupów niemieckich na orędzie biskupów polskich zawiera liczne akcenty polityczne, nad którymi nie wolno nam i nie możemy przejść do porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-54.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trwałe pojednanie narodów polskiego i niemieckiego, a takiego szczerze pragniemy, jest możliwe. Realizujemy takie pojednanie z Niemiecką Republiką Demokratyczną w codziennym trudzie i trosce o wspólne dobro. Ale pojednanie z Niemiecką Republiką Federalną nie może być realne tak długo, jak długo jego podstawą są tylko słowa. Potrzeba na to faktów. A faktów brak, a jeśli są, to nie takie, o które nam chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-54.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Co więcej, w sprawie, bez której pełnego i jasnego uwzględnienia każdy wysiłek na rzecz trwałego pojednania polsko-niemieckiego nie wyjdzie poza sferę oderwanych od życia intencji, odpowiedź biskupów niemieckich pozostaje w tyle, co z ubolewaniem stwierdzić należy — za opublikowanym niedawno memorandum najwyższych władz niemieckiego kościoła ewangelickiego. Tą sprawą jest integralność naszych granic. Mogliśmy zatem, w imieniu Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, skierować w dniu 26 listopada br. list do prezesa Synodu niemieckiego kościoła ewangelickiego doktora Kurta Scharfa, dziękujący za zajęte przez ten kościół stanowisko. Analogicznego podziękowania do biskupów niemieckich skierować, niestety, nie możemy.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..407eb4d
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
@@ -0,0 +1,55 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00006-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>6 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>6 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">6</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-03-01 i 02</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterOswiatyWaclawTulodziecki" role="speaker">
+ <persName>Minister Oświaty Wacław Tułodziecki</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJarosinskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jarosiński Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOzgaWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ozga Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrzaskaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trzaska Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalczakMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walczak Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..632245f
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,398 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 6 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 1 i 2 marca 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 5)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Na sekretarzy powołuję posłów Marię Mielczarek i Tadeusza Młyńczaka.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokoły 4 i 5 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte, gdyż nie wniesiono przeciw nim zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 23 lutego bieżącego roku zmarł nagle w Warszawie poseł miasta Warszawy Edward Ruszkowski.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Edward Ruszkowski urodził się w roku 1927 w rodzinie robotniczej. Przez szereg lat pracował w Warszawskich Zakładach Radiowych, będąc jednocześnie przewodniczącym rady robotniczej i aktywnym działaczem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">W 1961 roku został po raz pierwszy wybrany posłem na Sejm z okręgu wyborczego nr 3 Warszawa-Praga.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Sejm powołał Go do Komisji Obrony Narodowej oraz Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, w których pracował ofiarnie, wykorzystując doświadczenia pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">W roku 1965 został ponownie wybrany posłem na Sejm w tym samym okręgu wyborczym.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Sejm IV kadencji powołał Go do Komisji Mandatowo-Regulaminowej, Komis i Obrony Narodowej oraz do Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">W tym samym czasie wybrany został przewodniczącym Zespołu Poselskiego miasta stołecznego Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Śmierć zabrała Edwarda Ruszkowskiego z naszych szeregów nagle, w pełni sił. Uczcijmy Jego pamięć chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Edwarda Ruszkowskiego z dniem 23 lutego 1966 r., wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Ministra Oświaty o stanie realizacji reformy oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Głos zabierze Minister Oświaty obywatel Wacław Tułodziecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Pierwszego września w 19 tysiącach szkół podstawowych zostaną otwarte klasy VIII. Dalszą naukę w tych klasach rozpocznie około 400 tys. młodzieży. 1 września przyszłego roku około 400 tys. absolwentów klasy VIII rozpocznie dalszą naukę w pierwszych klasach szkół zawodowych i liceów ogólnokształcących na podstawie nowych programów nauczania i nowych podręczników. Tym samym zostanie zrealizowane centralne zadanie reformy szkolnej zawarte w uchwale VII Plenum KC PZPR i ustalone ustawą o rozwoju systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przekształcenie szkoły 7-klasowej w szkołę 8-klasową, przy zachowaniu dotychczasowego czasu trwania nauki w liceach ogólnokształcących oraz w znacznej części szkół zawodowych, spowoduje dalszy rozwój szkolnictwa, pozwoli podnieść na wyższy poziom nauczanie i wychowanie w szkołach wszystkich typów, umożliwi lepsze przygotowanie młodzieży do życia, do pracy i do studiów wyższych, stanowić będzie jednocześnie doniosłe ogniwo w socjalistycznym rozwoju naszego kraju, jego gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Lata 1961—1965 — to okres wielkich i trudnych zadań, jakie stanęły przed naszym państwem w dziedzinie kształcenia i wychowania młodzieży. Wyż demograficzny osiągnął punkt szczytowy; liczba 7-latków rozpoczynających co roku naukę w szkole przekroczyła 750 tys., liczba absolwentów szkoły podstawowej — kandydatów do szkół zawodowych i liceów ogólnokształcących — doszła do prawie 665 tys., a liczba miejsc w pierwszych klasach szkół zawodowych i liceów ogólnokształcących przekroczyła 600 tys. Liczby te odzwierciedlają tempo i zakres rozwoju szkolnictwa. Gospodarka i kultura narodowa wymagały w tym okresie zwiększonego, pełniejszego zaspokajania pilnych i różnorodnych potrzeb kadrowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby zapewnić naukę w 7-klasowych szkołach podstawowych wszystkim dzieciom w wieku szkolnym, dalszą naukę w liceach ogólnokształcących i w szkołach zawodowych jak największej liczbie absolwentów szkoły podstawowej oraz przygotować ich do pracy zawodowej, wychować na świadomych i twórczych obywateli Polski Ludowej, trzeba było podjąć ogromne wysiłki organizacyjne i finansowe, rozbudować szkolnictwo, zapewnić mu lepsze warunki pracy, a jednocześnie przygotować warunki do przekształcenia szkoły 7-klasowej w szkołę 8-klasową i dostosowania liceów ogólnokształcących oraz szkolnictwa zawodowego do postanowień ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zadania te zostały w zasadzie wykonane pomyślnie i zgodnie z ustaleniami ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Nauką w przedszkolach, szkołach ogólnokształcących i zawodowych objęto około 8,5 mln dzieci, młodzieży i dorosłych, a nakłady państwa na oświatę, wychowanie i szkolnictwo wyniosły w tym okresie o 55,1% więcej aniżeli w okresie poprzedniego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W szkolnictwie podstawowym osiągnięto bardzo wysoki stopień powszechności nauczania w zakresie 7-klasowej szkoły. Z rocznika dzieci urodzonych w 1949 r. ukończyło klasę VII prawie 93% ogółu dzieci, chociaż część spośród nich — z opóźnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W bieżącym roku szkolnym w liceach ogólnokształcących i szkołach zawodowych rozpoczęło dalszą naukę, bezpośrednio po ukończeniu szkoły podstawowej, około 79% ogólnej liczby jej absolwentów. Oprócz tego około 10% miejsc w klasach pierwszych tych szkół zajęli absolwenci szkoły podstawowej z lat ubiegłych. Dane te dobitnie świadczą o znacznym upowszechnieniu kształcenia młodzieży po szkole podstawowej; zrobiony został poważny krok naprzód w kierunku objęcia dalszym nauczaniem w niezbyt odległej już przyszłości wszystkich absolwentów szkoły podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Szczególnie duży i wszechstronny rozwój nastąpił w dziale szkolnictwa zawodowego. Siecią szkół zawodowych objęto wszystkie powiaty. Liczba uczniów w tych szkołach wzrosła z 784,2 tys. w roku szkolnym 1960/61 do około 1.685,8 tys. w roku szkolnym 1965/66, to jest o ponad 900 tys., czyli o 115%.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wraz z ilościowym rozwojem szkolnictwa zawodowego zaszły istotne zmiany w jego strukturze. Szczególnie szybkie tempo rozwoju w tym okresie wykazały szkoły przyzakładowe i międzyzakładowe, szkoły w nowych i rozbudowujących się okręgach przemysłowych oraz szkoły przysposobienia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W ubiegłym roku szkolnym uczyło się zawodu na kierunkach: technicznych — 54,5%, ekonomicznych i usługowych — 19,7%, rolniczych — 13,5%, pozostałych, jak oświata, kultura, zdrowie i inne — 12,3% ogółu uczniów szkół zawodowych. Rozwinęły się nowe kierunki kształcenia, takie jak elektromechanika, elektronika, urządzenia pomiarowe i automatyka, aparatura kontrolno-pomiarowa i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Liczba szkół przysposobienia rolniczego wzrosła o 65%, a liczba uczniów w tych szkołach o prawie 130%. W bieżącym roku szkolnym szkoły te opuści około 38 tys. absolwentów, spośród których około 90% pozostanie na wsi i podejmie pracę w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Szkoły przysposobienia rolniczego przeszły dużą ewolucję organizacyjno-programową; ze szkół dla dorosłych stały się szkołami młodzieżowymi. Obecnie ponad 81% uczniów klasy I szkół przysposobienia rolniczego rozpoczyna naukę bezpośrednio po ukończeniu klasy VII.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Absolwenci szkół przysposobienia rolniczego mogą uczyć się dalej — w 3-letnich technikach. W szkołach tych kształci się już 6,5 tys. młodzieży na kierunkach: rolniczym, mechanizacji rolnictwa, remontu maszyn i innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Rozbudowa sieci szkół zawodowych, zwłaszcza przyzakładowych, międzyzakładowych i szkół przysposobienia rolniczego, umożliwia pełniejsze zaspokajanie przez szkoły zawodowe potrzeb kadrowych naszej gospodarki w przekroju zawodowym i terytorialnym. Równocześnie szeroko rozwijający się system kształcenia i dokształcania pracujących stworzył warunki umożliwiające naukę i zdobycie kwalifikacji tym, którzy z różnych powodów nie zdobyli wykształcenia w wieku szkolnym. Co roku szkoły podstawowe (kursy) kończy około 125 tys. pracujących, a licea ogólnokształcące i szkoły zawodowe — około 70 tys. pracujących. Część spośród nich podejmuje następnie studia wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Mimo wzrostu liczby uczniów w szkołach w tym okresie o ponad 1.500 tys., i mimo niepełnego wykonania planu inwestycji szkolnych, uległy poprawie warunki lokalowe szkół, jak również wyposażenie szkół w pomoce naukowe, maszyny i narzędzia.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W okresie tym wybudowano około 31.300 izb lekcyjnych i pracowni, około 17.600 stanowisk w warsztatach szkolnych i około 27.700 miejsc w internatach. W rezultacie — w szkołach podstawowych obniżyła się liczba uczniów na jeden oddział do 26, a na jedną izbę lekcyjną — do 40; wskaźnik zmianowości w szkołach o siedmiu i więcej nauczycielach obniżył się do 1,53 oddziału na izbę, przy stosunkowo dużym zróżnicowaniu terenowym (od 1,50 w woj. opolskim do 1,62 w woj. kieleckim); w liceach ogólnokształcących warunki lokalowe osiągnęły w zasadzie stan zadowalający. Nie uległy jednak poprawie warunki lokalowe szkół zawodowych, gdzie przyrost uczniów znacznie wyprzedził rozwój bazy lokalowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Na skutek bardzo szybkiego rozwoju szkół zawodowych wytworzyła się także trudna sytuacja w internatach. Mimo że wzrosła w tym okresie liczba młodzieży szkolnej korzystającej z internatów — o około 55.500 — procent młodzieży w internatach, w stosunku do ogółu uczniów, obniżył się z 26,5% do 20,1% (1964 r.).</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby umożliwić wszystkim dzieciom w wieku szkolnym wypełnianie obowiązku szkolnego, a młodzieży kształcenie w szkołach zawodowych i liceach ogólnokształcących — niezależnie od jej warunków rodzinnych i miejsca zamieszkania — rozwinięto szeroką działalność opiekuńczo-wychowawczą. Działalnością tą objęto w domach dziecka i zakładach wychowawczych dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej oraz znaczny procent dzieci wymagających specjalnej zakładowej opieki wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Kilkaset tysięcy młodzieży szkolnej, znajdującej się w trudniejszych warunkach, korzysta z różnych form pomocy państwa, z pomocy rzeczowej, z zapomóg pieniężnych, z dożywiania, ze stypendiów. Na koloniach i obozach organizowanych poza miejscem zamieszkania oraz w tak zwanych małych formach wczasów, organizowanych w miejscu zamieszkania dzieci i młodzieży, wypoczywało w 1965 r. ponad 2.900 tys. uczniów. Na opiekę nad dziećmi i młodzieżą szkolną wydajemy co roku z budżetu państwa ponad 4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W okresie ubiegłego pięciolecia uległa znacznej poprawie w całym szkolnictwie sytuacja kadrowa. Ogólna liczba zatrudnionych w szkolnictwie nauczycieli przekroczyła 300 tys., przy czym podniósł się jednocześnie poziom ich wykształcenia. W szkolnictwie podstawowym 43,8% nauczycieli ma już wykształcenie w zakresie studium nauczycielskiego lub wyższe, a około 17% nauczycieli pracujących dokształca się w zaocznych studiach nauczycielskich i w szkołach wyższych. Rozwój sieci studiów nauczycielskich, a w wyniku tego zwiększony dopływ do szkolnictwa absolwentów tych zakładów, pozwoli na zaspokojenie bieżących potrzeb kadrowych szkolnictwa podstawowego, na wymianę nauczycieli niekwalifikowanych, a także na zmniejszenie obciążenia nauczycieli godzinami nadliczbowymi. Stan ten umożliwia nam obecnie wstrzymanie kształcenia nauczycieli szkół podstawowych na poziomie średnim, to jest w liceach pedagogicznych, a stopniowe przechodzenie na kształcenie nauczycieli w celu zaspokojenia potrzeb tego szkolnictwa na poziomie wyższym, to jest w studiach nauczycielskich i w szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W szkolnictwie średnim ogólnokształcącym i w szkolnictwie zawodowym podjęło pracę w tym okresie około 9,5 tys. absolwentów szkół wyższych — filologów, matematyków, fizyków, chemików oraz nauczycieli innych specjalności. Zatrudniono także dodatkowo w szkolnictwie zawodowym wielu specjalistów z zakładów pracy, polepszając w ten sposób sytuację kadrową w tych działach szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Z inicjatywy i pod opieką władz szkolnych i Związku Nauczycielstwa Polskiego zapoczątkowany został w szkołach ruch nowatorstwa metodycznego, poszukiwanie przez nauczycieli nowych, lepszych metod nauczania i wychowania, co nie pozostało bez wpływu na poziom i wyniki nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Po uchwaleniu przez Sejm ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania, na podstawie art. 2 tej ustawy nadobowiązkowe nauczanie religii zostało przeniesione poza obręb szkoły, co nadało szkołom i innym państwowym placówkom oświatowo-wychowawczym w naszym kraju w pełni świecki charakter. Wprowadzenie w życie pełnej świeckości miało duże i pozytywne znaczenie dla działalności dydaktycznej i wychowawczej szkoły. Doświadczenie potwierdziło, że leżało to w interesie rodziców tak wierzących, jak i niewierzących, gdyż oznaczało w praktyce doniosły krok w dziele realizacji demokratycznego postulatu wolności sumienia. Zapewniona została bowiem niezbędna i korzystna jedność zadań wychowawczych i dydaktycznych szkoły, wyeliminowane zostało niebezpieczeństwo szkodliwego wychowawczo i społecznie wnoszenia do szkoły podziału na dzieci uczęszczające lub nie uczęszczające na naukę religii oraz przeciwstawiania wierzeń religijnych prawdom nauki. W rezultacie szkoła nasza wypełnia dziś lepiej główne swoje zadanie, jakim jest kształcenie młodzieży na podstawie współczesnej wiedzy, przygotowanie młodzieży do pracy zawodowej i życia.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wprowadzając w życie postanowienia ustawy, dotyczące świeckości szkoły, władze państwowe podjęły niezbędne kroki, aby zapewnić wszystkim rodzicom, którzy sobie tego życzą, możliwość nauczania ich dzieci zasad religii w ramach zajęć pozaszkolnych. W ramach zakreślonych ustawą i odpowiednim zarządzeniem Ministerstwa Oświaty powstał w całym kraju system punktów katechetycznych. Liczba tych punktów wzrosła z 6.150 w 1961 r. do ponad 17 tys. w roku bieżącym. Władze szkolne udzielały zezwoleń na utworzenie punktu katechetycznego wszędzie tam, gdzie były warunki do jego prowadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zgodnie z art. 39 ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania — Ministerstwo Oświaty sprawuje nadzór nad punktami katechetycznymi, tak jak sprawuje nadzór nad wszystkimi innymi placówkami organizującymi zajęcia dla dzieci i młodzieży, niezależnie od tego, przez kogo są organizowane i prowadzone. Nadzór ten w stosunku do punktów katechetycznych nie obejmuje religijnej treści nauczania. Dotyczy on warunków lokalowych, w jakich odbywają się zajęcia z dziećmi, a także przestrzegania zasady, że działalność punktów powinna ograniczać się do ram katechetyzacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Równocześnie, aby nie obciążać rodziców posyłających dzieci do punktów katechetycznych dodatkowymi kosztami, władze szkolne wypłacają tym administratorom parafii, którzy wyrażają takie życzenie, a prowadzą punkty katechetyczne, po 1000 zł, a innym duchownym, nauczającym w punktach, po 700 zł miesięcznie z tytułu organizowania, prowadzenia i kierowania punktami katechetycznymi, zapewniając im także uprawnienia socjalne i ubezpieczeniowe, z jakich korzystają pracownicy państwowi.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Do takiego uregulowania problemu punktów katechetycznych i nauczania religii ustosunkowała się pozytywnie ogromna większość administratorów parafii i lojalnie wykonuje swoje obowiązki i zarządzenia władz szkolnych, o czym świadczy fakt zgłoszenia — rejestracji w wydziałach oświaty PPRN ponad 85% punktów katechetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Zmiany organizacyjno-pro-gramowe w szkolnictwie, które przedstawiłem, wzrost poziomu kwalifikacji nauczycieli, ogromny wysiłek podjęty przez nauczycieli i innych pracowników oświaty wpłynęły na podniesienie się poziomu nauczania i wychowania, na spadek drugoroczności i poprawę sprawności kształcenia we wszystkich typach szkół i na wszystkich terenach; wpłynęły jednocześnie na pogłębienie i umocnienie socjalistycznego wychowania uczniów. Dalsze wysiłki w tym zakresie są konieczne, są i będą podejmowane przede wszystkim w kierunku dalszego podniesienia poziomu i wyników nauczania oraz dalszego poszerzania opieki wychowawczej nad dziećmi i młodzieżą w szkole i poza szkołą.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Na podstawie tych osiągnięć, kontynuując rozpoczęte prace na wszystkich wymienionych odcinkach, będziemy w latach 1966—1970 zmierzać do systematycznego polepszania warunków lokalowych szkolnictwa, przede wszystkim szkolnictwa podstawowego i zawodowego; troszczyć się o lepsze wyposażenie pracowni, laboratoriów, warsztatów w nowoczesne pomoce naukowe, maszyny i urządzenia; rozszerzać kształcenie po szkole podstawowej, dostosowując je coraz lepiej do potrzeb naszej gospodarki, rozbudowując równocześnie internaty, aby w szerszym zakresie umożliwić dostęp do liceów i szkół zawodowych młodzieży ze wsi i małych środowisk miejskich. Przedmiotem specjalnej troski Ministerstwa Oświaty będzie stałe podnoszenie poziomu kwalifikacji nauczycieli przez dokształcanie ich w zakresie studium nauczycielskiego i przez rozszerzanie zaocznego dokształcania nauczycieli pracujących w szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Najważniejszym jednak zadaniem Ministerstwa będzie zakończenie reformy szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego, wprowadzenie do szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego nowych programów nauczania i podręczników, jak również systematyczne unowocześnianie metod nauczania, rozszerzanie i pogłębianie pracy wychowawczej szkoły, podnoszenie poziomu i wyników nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1966— 1970, który w najbliższym okresie wejdzie pod obrady Sejmu, określi bliżej kierunki i zakres rozwoju szkolnictwa w tym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przekształcenie szkoły 7-klasowej w szkołę 8-klasową nastąpi w latach 1966—1967, a wprowadzenie nowych programów nauczania i wychowania do liceów ogólnokształcących i zawodowych dokonane zostanie w latach 1967—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przejście na 8-klasowe nauczanie nastąpi w ciągu dwóch lat. Aby nie wstrzymywać rekrutacji do szkół zawodowych, uczniowie klasy VII, promowani w bieżącym roku do klasy VIII, zobowiązani zostali do wypełniania w roku przyszłym obowiązku szkolnego albo w klasie VIII szkoły podstawowej, albo w klasie I szkoły zawodowej. W nadchodzącym roku szkolnym będą w zasadzie przyjmowani do klasy I szkoły zawodowej tylko ci uczniowie szkoły podstawowej — promowani w czerwcu do klasy VIII — którzy ukończą 14 lat do 1 lipca 1966 roku (uczniowie starsi) oraz absolwenci szkoły podstawowej z lat ubiegłych; uczniowie młodsi, którzy do 1 lipca nie ukończą 14 lat, pozostaną w klasie VIII. Za rok — w roku szkolnym 1967/68 — do klas pierwszych liceum ogólnokształcącego i szkół zawodowych będą już przyjmowani absolwenci szkoły 8-klasowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przy realizacji tej zasady wyłania się szereg problemów ogólnych i szczegółowych, związanych z określoną sytuacją na poszczególnych terenach i w poszczególnych szkołach, które będą rozwiązywane odmiennie, na przykład: problem uczniów klasy VII, którzy nie ukończyli 14 lat, a chcieliby rozpocząć naukę w szkole zawodowej już w najbliższym roku szkolnym; problem prawidłowego rozdziału absolwentów klasy VII, skierowanych do klasy I szkół zawodowych, pomiędzy różne typy szkół i różne specjalności w zależności od potrzeb gospodarki; problem uczniów klasy VIII liceum, którzy pozostaną w tej klasie na drugi rok (a klasa ta w liceum ulega likwidacji) i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby przygotować dobrze organizację roku szkolnego 1966/67 jako roku decydującego o przejściu na powszechne, 8-klasowe nauczanie, aby wyodrębnić problemy wymagające odmiennych decyzji przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego, ustalono, że egzaminy do klas pierwszych szkół zawodowych odbędą się w roku bieżącym już 5 lub 6 kwietnia, a projekty organizacji szkolnictwa w nadchodzącym roku szkolnym zostaną opracowane już w miesiącu kwietniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Jednym z podstawowych zadań, które zostało wykonane, było ustalenie takiej sieci szkół 8-klasowych, która umożliwi ukończenie tej szkoły każdemu dziecku, niezależnie od miejsca zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Sieć szkolna obejmie 26.573 szkoły, w tym 19.152 szkoły o klasach I—VIII oraz 7.201 szkół o klasach I—IV, powiązanych jednak ze szkołami zbiorczymi 8-klasowymi, i 220 szkół o odmiennej przejściowo organizacji, to jest o klasach I—V lub I—VI. Otwarcie w dniu 1 września bieżącego roku w ponad 19 tysiącach szkół około 20 tys. oddziałów klasy VIII umożliwi dalszą naukę tym wszystkim uczniom klasy VII, promowanym do klasy VIII, którzy pozostaną na dalszą naukę w szkole podstawowej, a takich uczniów będzie około 400 tys., to jest około 60% ogółu uczniów klasy VII w bieżącym roku szkolnym; około 266 tys., to jest 40% uczniów tej klasy, przejdzie do szkół zawodowych; do tej liczby dołączy się około 100 tys. absolwentów szkoły podstawowej z lat ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W szkołach 8-klasowych uczyć się będzie 5.385,4 tys. uczniów, to jest 95,5% ogółu uczniów szkół podstawowych. Obecnie w szkołach 7-klasowych uczy się mniej, bo 95,1% ogółu uczniów; w pozostałych szkołach uczyć się będzie 163 tys. uczniów, to jest 4,5% ogółu uczniów szkół podstawowych. Absolwenci tych szkół — co chciałbym podkreślić — będą uczyć się dalej w szkołach zbiorczych 8-klasowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W organizacji szkół podstawowych zajdą — w porównaniu z obecnym stanem — duże i korzystne zmiany: wzrośnie liczba szkół o 6 i więcej nauczycielach oraz liczba szkół zbiorczych, która umożliwi absolwentom szkół o klasach I—IV ukończenie szkoły 8-klasowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W roku szkolnym 1966/67 szkolnictwo podstawowe będzie użytkowało ogółem 137.300 izb lekcyjnych i 19.800 pracowni. Po otwarciu klas VIII liczba uczniów na jeden oddział zmniejszy się do około 26 i na jednego nauczyciela do około 30, natomiast wskaźnik zmianowości wzrośnie przejściowo w szkołach o 7 i więcej nauczycielach do 1,57 na izbę lekcyjną. Ta ilość izb lekcyjnych nie zaspokoi jednak wszystkich potrzeb lokalowych szkolnictwa podstawowego. Najpilniejsze bieżące potrzeby lokalowe szkół podstawowych, w związku z koniecznością usunięcia braków lokalowych w szkołach wiejskich o 2—6 nauczycielach, zmniejszenia wskaźnika zmianowości średnio do około 1,50 oraz zastąpienia części izb wynajętych i zastępczych izbami z nowego budownictwa — wynoszą około 25 tys. izb lekcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Plan inwestycyjny zakłada wybudowanie w latach 1966—1970 około 16 tys. izb lekcyjnych ze środków państwowych (wraz z czynami społecznymi objętymi planem); pozostała ilość, około 9 tys. izb lekcyjnych zostanie, sądzę, wybudowana w ramach czynów społecznych i ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów. Zaspokoi to najpilniejsze potrzeby szkolnictwa podstawowego w latach 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W związku z przejściem na 8-klasowe nauczanie rosną potrzeby kadrowe szkolnictwa podstawowego. W roku szkolnym 1966/67 liczba nauczycieli zwiększy się w stosunku do bieżącego roku szkolnego o około 14,5 tys., a ogólny stan zatrudnienia w tym dziale szkolnictwa wyniesie około 185,5 tys. osób. W związku z tym nie przewidujemy jednak trudności kadrowych, bowiem licea pedagogiczne i studia nauczycielskie ukończy około 17.200 osób. Odsetek nauczycieli szkół podstawowych posiadających wykształcenie w zakresie studium nauczycielskiego lub wykształcenie wyższe przekroczy w przyszłym roku szkolnym 50%, a w roku szkolnym 1970/71 — 75%. Wzrost poziomu kwalifikacji nauczycieli wywierać będzie dodatni wpływ na poziom i wyniki nauczania. Wzrost liczby nauczycieli z wyższymi kwalifikacjami spowoduje również zmniejszenie dysproporcji między poziomem wykształcenia nauczycieli w szkołach miejskich i wiejskich?</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Z sytuacji organizacyjnej, lokalowej i kadrowej szkolnictwa podstawowego, którą przedstawiłem w najogólniejszym zarysie wynika, że mimo wielu jeszcze trudności, które będziemy usuwać — niektóre przed wprowadzeniem klasy VIII, inne dopiero po jej wprowadzeniu — są już warunki do przekształcenia szkoły 7-klasowej w szkołę 8-klasową. Przekształcenie to odbędzie się z dniem 1 września roku bieżącego w sposób planowy, zorganizowany. Szkoła 8-klasowa będzie pracować w lepszych warunkach organizacyjnych i kadrowych, aniżeli pracowała szkoła 7-klasowa w okresie podejmowania decyzji o reformie szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! W czerwcu 1967 roku opuszczą szkołę podstawową pierwsi absolwenci klasy VIII. Część spośród nich rozpocznie w następnym roku szkolnym naukę w klasie pierwszej nowego liceum ogólnokształcącego. Nowy plan i program nauczania oraz nowe podręczniki będą wprowadzane do liceów stopniowo w latach 1967—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Licea ogólnokształcące rozmieszczone są w kraju dość równomiernie, dlatego też zmiany w sieci tych szkół będą stosunkowo niewielkie. Konieczna jest natomiast rozbudowa internatów, aby szkoły te udostępnić w szerszym stopniu niż obecnie młodzieży ze wsi oraz małych miast i osiedli. Obecnie tylko około 8% ogółu uczniów liceów może korzystać z internatów, co najczęściej ogranicza zasięg rekrutacji do tych szkół do miasta, w którym znajduje się szkoła, i najbliższych jego okolic.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Obecna sytuacja lokalowa liceów ogólnokształcących, stan wyposażenia pracowni w pomoce naukowe, poziom kwalifikacji i liczba kadry nauczycielskiej świadczą o przygotowaniu tych szkół do realizacji nowych programów nauczania. Pewne braki kadrowe, jakie obecnie odczuwa jeszcze to szkolnictwo w zakresie nauczycieli języków obcych, fizyki i chemii, zostaną usunięte w bieżącym okresie przez zatrudnienie absolwentów szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W latach 1967—1970, wobec przesunięcia klasy VIII do szkolnictwa podstawowego i wobec tego, że klasa IV (najwyższa) zostanie otwarta dopiero w 1970 r., zmniejszy się w liceach na okres czterech lat liczba oddziałów i nauczycieli o około 25% w stosunku do stanu obecnego. Nadwyżki izb lekcyjnych i kadry nauczycielskiej, jakie w związku z tym powstaną w liceach, zostaną wykorzystane w celu poprawienia sytuacji lokalowej i kadrowej szkół 8-klasowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Prace nad reformą szkolnictwa zawodowego koncentrują się na lepszym dostosowaniu sieci szkół do potrzeb naszej gospodarki w przekroju zawodowym i terytorialnym, na polepszeniu bazy lokalowej tego szkolnictwa i unowocześnieniu wyposażenia laboratoriów i warsztatów oraz na przygotowaniu nowych planów i programów nauczania. Aby jak najpełniej dostosować szkolnictwo zawodowe do potrzeb kadrowych naszej gospodarki, opracowano nową nomenklaturę zawodów — specjalności jako podstawę organizacyjną i programową całego szkolnictwa zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Nowa nomenklatura obejmuje 453 zawody — specjalności w grupie kwalifikowanego robotnika oraz w grupie technika; określa rodzaj szkoły zawodowej, w której będzie odbywać się kształcenie w każdym zawodzie; ustala, w których przypadkach kształcenie odbywać się będzie w szkole, a w których w zakładzie pracy; określa wiek kandydata i okres czasu kształcenia; ustala drożność pomiędzy poszczególnymi stopniami szkół.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Struktura organizacyjna szkolnictwa zawodowego nie ulegnie w zasadzie zmianie. W dalszym ciągu istnieć będą zasadnicze szkoły zawodowe i technika dla młodzieży nie pracującej i pracującej oraz zasadnicze szkoły zawodowe i technika wieczorowe i zaoczne dla dorosłych; nadal rozwijać się będą szkoły rolnicze, szkoły przysposobienia rolniczego oraz szkoły zawodowe dla absolwentów liceów ogólnokształcących. Proporcje szkolenia w poszczególnych grupach szkół i w poszczególnych zawodach i specjalnościach zostaną lepiej dostosowane do potrzeb naszej gospodarki narodowej. Zasadnicze prace nad korekturą sieci szkół zawodowych, kierunków i zasięgu kształcenia w poszczególnych zawodach — specjalnościach, zostaną przeprowadzone po zakończeniu przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów prac nad ustaleniem długofalowego planu potrzeb kadrowych naszej gospodarki narodowej oraz planu kształcenia kadr w przekroju zawodowym i terytorialnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Warunki lokalowe i kadrowe szkół zawodowych ulegną w okresie obecnej pięciolatki poprawie. Na okres ten zaplanowano oddanie do użytku szkół z nowego budownictwa 5.614 izb lekcyjnych i pracowni oraz 33.200 stanowisk w warsztatach szkolnych. Program ten zostanie poszerzony przez budownictwo szkół zawodowych ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Pozytywny wpływ na poprawę warunków lokalowych szkół będzie mieć także skrócenie nauki — po przejściu na 8-letnie nauczanie z 3 do 2 lat w około 60% zasadniczych szkół zawodowych i z 5 do 4 lat w około 40% techników zawodowych, a to zgodnie z ustaleniami nowej nomenklatury zawodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W okresie tym nastąpi również dalsza poprawa wyposażenia laboratoriów i warsztatów szkół zawodowych w nowoczesne urządzenia i pomoce naukowe. W okresie tym szkoły zawodowe przeznaczą na ten cel — niezależnie od środków państwowych w wysokości około 1 mld zł — około 500 mln zł z dochodów własnych warsztatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby udostępnić szkoły zawodowe młodzieży niezależnie od miejsca zamieszkania, w szczególności szkoły o zasięgu wojewódzkim i ogólnokrajowym, umożliwić wybór kierunku kształcenia w zależności od potrzeb gospodarki oraz zainteresowań i uzdolnień młodzieży, trzeba rozbudować internaty, zwłaszcza internaty przy szkołach, które kształcą fachowców dla kilku województw lub całego kraju. Obecnie z internatów korzysta około 17% uczniów zasadniczych szkół zawodowych i około 29% uczniów techników. W związku z tym w latach 1966— 1970 planuje się zwiększenie liczby miejsc w internatach o Około 40,5 tys. ze środków państwowych. Program ten zostanie rozszerzony przez budowę internatów ze środków finansowych Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Szkolnictwo zawodowe, na skutek dużego rozwoju, odczuwa trudności kadrowe w zakresie nauczycieli przedmiotów zawodowych i pomocniczych, związanych z zawodem inżynierów, ekonomistów i nauczycieli innych specjalności zawodowych. Aczkolwiek sytuacja kadrowa szkolnictwa ulega z roku na rok poprawie na skutek dopływu absolwentów wyższych szkół technicznych i ekonomicznych, to jednak pełne rozwiązanie trudności w tym zakresie w najbliższych latach będzie możliwe przede wszystkim przez dalsze dodatkowe zatrudnianie w tym szkolnictwie specjalistów z zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Najważniejszym zadaniem Ministerstwa, związanym z realizacją reformy szkolnictwa, było i jest w dalszym ciągu przygotowanie nowych planów, programów nauczania i podręczników szkolnych dla 8-klasowej szkoły podstawowej, dla liceum ogólnokształcącego oraz dla szkół zawodowych. U podstawy tego zadania leżało założenie, że nowe programy nauczania, dobór i układ treści dydaktycznych i wychowawczych w tych programach, umożliwić powinny młodzieży wszechstronny rozwój, wychowanie w duchu socjalistycznej moralności i socjalistycznych zasad współżycia społecznego, lepsze przygotowanie do dalszej nauki, zwłaszcza w szkołach zawodowych i wyższych, jak również do pracy zawodowej i czynnego udziału w socjalistycznym rozwoju kraju, jego gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">8-klasowa szkoła podstawowa otrzymała nowy program nauczania i nowe podręczniki; program nauczania liceum został już opracowany, a podręczniki do klasy I tej szkoły są przygotowywane; programy nauczania dla szkół zawodowych, dla 453 zawodów i specjalności nauczanych w tych szkołach są również przygotowywane i ukażą się jeszcze w bieżącym roku; podjęte zostały także prace nad przygotowaniem podręczników dla klas I szkół zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W planach szkoły 8-klasowej i liceum ogólnokształcącego znacznie zwiększono tygodniowy wymiar godzin nauczania na przedmioty matematyczno-przyrodnicze i na przedmioty humanistyczne; ponadto do planów nauczania szkoły 8-klasowej wprowadzono nowy przedmiot, a mianowicie — wychowanie obywatelskie; zwiększono wymiar godzin na zajęcia praktyczno-techniczne; do planu nauczania w liceum wprowadzono nowe przedmioty: wychowanie obywatelskie, wychowanie techniczne oraz wychowanie plastyczne i muzyczne. Wprowadzenie tych zmian w planach nauczania szkoły 8-klasowej i liceum ogólnokształcącego stworzyło lepsze warunki do zapewnienia uczniom tych szkół wszechstronnego rozwoju, lepszego przygotowania do życia, pracy i socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Nowe programy nauczania szkoły 8-klasowej i opartego na tej szkole liceum ogólnokształcącego zostały wzbogacone o tematykę współczesną, zwłaszcza programy języka polskiego i historii, przy zmniejszeniu tematyki okresów dawnych; zostały unowocześnione przez poszerzenie tematyki o najnowsze osiągnięcia nauki i techniki, zwłaszcza w programach przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Umożliwi to dalsze zacieśnienie więzi szkoły z życiem, z socjalistycznym budownictwem w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Do programów nauczania matematyki, fizyki, chemii i biologii, po wyeliminowaniu treści przestarzałych, wprowadzono znacznie więcej zintegrowanych elementów współczesnej nauki, będących podstawą rozwoju techniki i produkcji; upraktyczniło to nauczanie tych przedmiotów. I tak na przykład, wprowadzenie do nauczania matematyki licznych tematów związanych z życiem, ukaże ten przedmiot jako naukę mającą szeroki zasięg zastosowań praktycznych, umożliwi młodzieży lepsze orientowanie się w zagadnieniach technicznych i bardziej świadomy wybór kierunku dalszego kształcenia się i pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W wyniku realizacji wprowadzonych do szkoły podstawowej zajęć praktyczno-technicznych, a do liceum ogólnokształcącego zajęć technicznych oraz prac społecznie użytecznych, w połączeniu z nowymi programami nauczania przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, został uczyniony istotny krok naprzód w kierunku politechnizacji szkoły ogólnokształcącej. Wokół dróg realizacji kształcenia politechnicznego toczyły się i wciąż jeszcze — jak wiadomo — toczą się spory w pedagogice. Wydaje się, że szczęśliwie uniknęliśmy w naszym szkolnictwie skrajności w rozwiązywaniu tego problemu zarówno niedoceniania sprawy politechnizacji nauczania, jak i utożsamiania kształcenia politechnicznego ze szkoleniem zawodowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W naszych programach nauczania zajęcia praktyczno-techniczne w 8-klasowej szkole i zajęcia techniczne w liceum są przedmiotami scalającymi wiadomości i umiejętności z zakresu nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki. Szkoła ogólnokształcąca, przekazując uczniom wiadomości i kształcąc ich umiejętności technologiczne z obróbki materiałów, elementów maszynoznawstwa, z elektrotechniki, z mechanizacji i automatyzacji w przemyśle, z mechanizacji w rolnictwie i gospodarstwie domowym, z motoryzacji i radiotechniki, nie zmierza do przygotowania ich do określonego zawodu, lecz pragnie zapobiec ich analfabetyzmowi technicznemu, ukazać im zastosowanie nauk ścisłych w technice i produkcji, nauczyć posługiwać się podstawowymi narzędziami i prostymi maszynami, dać pojęcie o materiałoznawstwie i pracach montażowych, zaznajomić z rysunkiem technicznym, zorientować ich w ogólnych zasadach organizacji pracy produkcyjnej. Zajęcia techniczne są przy tym pomyślane jako zajęcia dydaktyczno-wychowawcze, organizowane w szkole, przy własnych warsztatach i we własnych pracowniach.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wzbogacenie w programach nauczania szkoły 8-klasowej i liceum ogólnokształcącego treści przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych nastąpiło przy równoczesnym rozszerzeniu treści nauczania przedmiotów humanistycznych i czasu przeznaczonego na ich realizację.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W tej grupie przedmiotów starano się osiągnąć ściślejszą — „więź z życiem” przez uwspółcześnienie problematyki i wyeksponowanie ideowo-wychowawczych, uspołeczniających treści nauk humanistycznych. Nowe programy języka polskiego, historii i wychowania obywatelskiego tak w szkole 8-klasowej, jak i w liceum ogólnokształcącym, dają lepsze możliwości kształtowania socjalistycznego oblicza młodzieży. Program języka polskiego umożliwi uczniom poznanie dorobku ideowego i kulturalnego własnego narodu i ludzkości, a przez lekturę, dobraną pod kątem wartości zarówno literackich, jak i ideowo-wychowawczych, pozwoli lepiej kształtować ideową postawę uczniów. Program historii zakłada, że poznanie historii Polski na szerszym tle wydarzeń historii powszechnej doprowadzi uczniów do lepszego zrozumienia przeszłości narodu polskiego, uwydatniając jego sukcesy i chlubne tradycje oraz wyjaśniając przyczyny niepowodzeń i upadków.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W zupełnie nowy sposób ujęto — „wychowanie obywatelskie”, wprowadzone do klas VII i VIII szkoły podstawowej oraz do klasy IV liceum ogólnokształcącego. Wychowanie obywatelskie, scalając wiedzę o społeczeństwie ze znajomością etyki, ma za zadanie wychowanie młodzieży w duchu zasad moralności socjalistycznej, w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, przyczyni się do przygotowania jej do czynnego udziału w rozwoju kraju, jego gospodarki i kultury. Realizując ten program, szkoła i nauczyciel podejmą wszechstronne wysiłki, aby wzbudzić u młodzieży uczucie uzasadnionej dumy z osiągnięć narodu polskiego na przestrzeni dziejów, ukazując równocześnie we właściwym świetle rolę i miejsce Polski we współczesnym świecie — miejsce, związane nierozerwalnymi internacjonalistycznymi węzłami z obozem socjalizmu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Całe życie szkoły zostaje nastawione na zrozumienie współczesności, na przygotowanie młodzieży do świadomego i aktywnego udziału w socjalistycznym rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Jednak — aby szkoła mogła nauczyć młodzież kształtować pomyślnie swoje własne losy przez świadomy i aktywny udział w socjalistycznym rozwoju kraju, powinna ukazywać jej stale, że życie społeczne młodzieży ani nie zamyka się w ramach szkoły, ani nie zaczyna się dopiero po ukończeniu szkoły, lecz, że już dzień dzisiejszy, dzień uczniowski w klasie i poza klasą, w organizacji młodzieżowej i w domu, powinien być wypełniony nie tylko dobrą i pilną nauką i pracą, lecz również pracą społeczną i społecznie użyteczną; że życie społeczne młodzieży trzeba umieć kształtować wspólnymi siłami i na socjalistycznych zasadach.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wszystko wskazuje, że w zreformowanej szkole możliwości takiego oddziaływania na młodzież będą znacznie szersze aniżeli w dotychczasowej szkole.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Szkoła nie może ograniczyć się do działalności dydaktycznej, do realizacji planu i programu nauczania. Uczeń szkoły podstawowej po 3, 4 lub 5 godzinach nauki w szkole powraca do domu. A dom nie zawsze może — w szczególności, jeżeli rodzice pracują zawodowo — zapewnić dzieciom opiekę w ciągu pozostałej części dnia. Odbija się to ujemnie na postawie części młodzieży i jej zachowaniu poza szkołą i domem, na jej postępach w nauce.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Szkoła powinna, w miarę rozbudowy bazy lokalowej i dalszej poprawy warunków kadrowych, rozwijać pozalekcyjne i pozaszkolne zajęcia uczniów, objąć stopniowo tymi zajęciami wszystkich uczniów szkoły; tak jak ustaliła w związku z reformą szkolnictwa nowy plan nauczania, tak powinna również ustalić rozszerzony plan zajęć pozalekcyjnych ucznia, zorganizować, w porozumieniu z rodzicami, czas pozaszkolny ucznia. Zajęcia te, których celem będzie budzenie i rozwijanie indywidualnych zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz wdrażanie ich do samodzielnej pracy w wybranych przez nich dziedzinach, przyczynią się do rozwoju aktywności i samodzielności młodzieży, umożliwią podejmowanie przez nią różnych form działalności społecznej, intelektualnej i sportowej, twórczości artystycznej i technicznej. Obok tych zajęć powinna być również zorganizowana pomoc w odrabianiu lekcji, w zasadzie w szkole, a nie w domu.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W związku z reformą szkolnictwa zainicjowano już realizację tego zadania; problem ten jednak nie został jeszcze rozwiązany do końca i w sposób zadowalający. Jednak tempo i zakres rozwiązania tego problemu warunkuje określona sytuacja lokalowa i kadrowa szkolnictwa. Istnieje również konieczność zacieśnienia współpracy szkoły z domem i rodziców ze szkołą, zapoznania rodziców z założeniami socjalistycznej pedagogiki i celami, określonymi w programach szkoły. Szkoła bez stałej, zorganizowanej współpracy z rodzicami nie osiągnie zamierzonych celów ideowo-wychowawczych i dydaktycznych, nie rozwiąże także problemu właściwego wykorzystania czasu pozalekcyjnego uczniów, wypoczynku uczniów po nauce i kulturalnego spędzania czasu. Uznając wagę tego problemu, najlepsze doświadczenia szkół i komitetów rodzicielskich w tym zakresie zostaną upowszechnione.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Coraz poważniejszą rolę w życiu szkoły odgrywają organizacje młodzieżowe — Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej. Organizacje te, skupiając w swoich szeregach blisko 2,5 mln uczniów, współdziałają ze szkołą w realizacji jej zadań dydaktycznych i ideowo-wychowawczych. Za szczególnie cenną w całokształcie działalności organizacji młodzieżowych i rozszerzającą działalność szkoły w tym zakresie uznać należy działalność w zakresie organizowania pozaszkolnego czasu dzieci i młodzieży, obozów i wczasów, prowadzoną w formach atrakcyjnych i powiązaną z kształtowaniem socjalistycznej świadomości i postawy uczestników. Stwarzanie coraz korzystniejszych warunków dla rozwoju tej działalności jest jednym z podstawowych zadań szkoły i nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Nad koncepcją organizacyjno-programową liceum ogólnokształcącego, w toku prac nad reformą tej szkoły, rozwinęła się szeroka dyskusja. W dyskusji były rozważane trzy koncepcje organizacyjno-programowe liceum:</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Minister Tułodziecki</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Koncepcja pierwsza — liceum zróżnicowanego na dwa dziś już tradycyjne kierunki: humanistyczny i matematyczno-przyrodniczy. W tej klasycznej postaci, koncepcja ta uważana jest za przestarzałą i obecnie stosowana jest w świecie coraz rzadziej.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Koncepcja druga — liceum zróżnicowanego na cztery kierunki, odpowiadające czterem głównym dziedzinom pracy:</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">—produkcji przemysłowej — kierunek matematyczno-fizyczny o nachyleniu technicznym, —produkcji rolniczej — kierunek biologiczno-chemiczny o nachyleniu rolniczym, —handlu i usług — kierunek społeczny o nachyleniu ekonomicznym, z nauką o społeczeństwie i geografią gospodarczą jako przedmiotami głównymi, —oświaty i kultury — kierunek humanistyczny o nachyleniu pedagogiczno-kulturalnym. Dodać przy tym należy, że nachylenie we wszystkich kierunkach w ramach tej koncepcji ma charakter teoretyczny, a nie praktyczny.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zwolennicy tej koncepcji postulują jednocześnie nadanie bardziej ogólnokształcącego charakteru średnim szkołom technicznym. Zmierzają oni do takiego zbliżenia tych dwóch torów kształcenia, aby w przyszłości stało się możliwe stworzenie nowego typu zróżnicowanej szkoły średniej, który by zastąpił istniejące obecnie odrębne formy kształcenia ogólnego i zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Rozważając tę koncepcję doszliśmy do przekonania, że jest ona, mimo wielu ciekawych elementów, przedwczesna ze względu na brak warunków organizacyjno-sieciowych, materialnych i kadrowych do jej realizacji w skali całego kraju. Jest ona obecnie nie do przyjęcia i z tego powodu, że konsekwencją jej byłaby konieczność dokonania tak zasadniczych zmian w systemie kształcenia zawodowego, iż oznaczałoby to rezygnację z wielu form tego kształcenia, które na obecnym etapie spełniają dobrze swoje zadania.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Z tych, między innymi, względów projekt ten nie mógł być przyjęty jako alternatywa rozwiązania. Posiada on jednak szereg elementów zasługujących na uwagę, które będą przedmiotem dalszych prac szczegółowych i zostaną wypróbowane eksperymentalnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Koncepcja trzecia — liceum jednolitego pod względem programowym i organizacyjnym. Pragniemy, aby szkoła licealna możliwie jak najlepiej mogła realizować swe kształcące i wychowawcze zadania określone ustawą; przygotować młodzież do studiów wyższych czy innych studiów pomaturalnych oraz zapewnić jej wstępne przysposobienie do pracy zawodowej. Realizacja tych zadań wymaga uzyskania szerokiego wykształcenia ogólnego zarówno humanistycznego, jak i matematyczno-przyrodniczego oraz elementów wykształcenia politechnicznego przez wszystkich uczniów liceum ogólnokształcącego, niezależnie od kierunku ich dalszego kształcenia lub pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W obecnych warunkach — przy istnieniu szeroko rozbudowanego i zróżnicowanego szkolnictwa zawodowego — Ministerstwo zdecydowało się na wybór jednolitej koncepcji organizacyjno-programowej liceum.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby jednak stworzyć uczniom liceum szersze i lepsze możliwości rozwoju ich zainteresowań i uzdolnień, wprowadzono do planu nauczania w klasie IV zajęcia typu seminaryjnego i laboratoryjnego — do wyboru przez uczniów ~f~— w zakresie jednej z grup przedmiotów: humanistycznej, matematyczno-fizycznej, biologiczno-chemicznej, geograficzno-ekonomicznej i językowej. Przygotowanie do tych zajęć będzie obowiązkowym udziałem uczniów klasy III w pracach jednego z przedmiotowych kółek zainteresowań.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W ten sposób, przy wspólnym dla wszystkich uczniów zakresie wykształcenia, zostały stworzone szersze możliwości rozwijania uzdolnień i zainteresowań młodzieży i lepszego przygotowania jej do wybranego kierunku studiów wyższych i to w okresie, kiedy te uzdolnienia i zainteresowania są już w zasadzie zdeklarowane, a wybór kierunku studiów jest u większości młodzieży zdecydowany. Celem tych zajęć jest pogłębienie i rozszerzenie wiedzy w dziedzinie wybranej przez ucznia, lepsze przygotowanie go do wyboru kierunku studiów oraz praktyczne zaznajomienie z metodami pracy, stosowanymi w szkołach wyższych i w pracy samokształceniowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W latach 1961—1965 znacznie wzrosła liczba absolwentów liceów ogólnokształcących — z około 37 tys. do ponad 74 tys.; w tej liczbie ponad 65% stanowią dziewczęta.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W związku z tak dużym wzrostem liczby absolwentów liceów podjęto problem zabezpieczenia im możliwości dalszej nauki w szkołach wyższych i w innych szkołach pomaturalnych lub pracy i przygotowania do zawodu na kursach zawodowych przed zatrudnieniem, ewentualnie już po zatrudnieniu. Zadanie to jest z roku na rok lepiej rozwiązywane.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W ubiegłym roku, spośród około 74,5 tys. absolwentów liceów zostało przyjętych do szkół wyższych około 22 tys. absolwentów, do szkół pomaturalnych (technicznych, ekonomicznych, studiów nauczycielskich i innych) około 27 tys. absolwentów, do szkół innych około 5 tys. Z pozostałej liczby około 20 tys. absolwentów, w większości dziewcząt, podjęło przeszkolenie w ramach kursów zawodowych, prowadzonych przez organizacje społeczne i zawodowe, przez spółdzielczość, zjednoczenia i zakłady pracy — około 13,5 tys. absolwentów, a reszta — około 7 tys. absolwentów rozwiązała problem dalszej swojej pracy lub warunków życia we własnym zakresie. Trzeba przy tym brać pod uwagę i to, że około 8—10 tys. maturzystów z ubiegłego roku zostanie przyjętych na studia wyższe w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Aby w latach następnych rozwiązywać lepiej ten problem, wstępnie przysposabiać tę młodzież do przyszłej pracy zawodowej już podczas nauki w szkole, do planu nauczania liceum ogólnokształcącego w klasie IV, dla młodzieży, która po otrzymaniu matury nie zamierza uczyć się dalej, lecz podjąć pracę zawodową, wprowadzono przysposobienie zawodowe, które będzie miało na celu ogólne, teoretyczne i praktyczne przysposobienie tej młodzieży do pracy w wybranej dziedzinie. Kwalifikacje do wykonywania określonego zawodu ci absolwenci liceum zdobywać będą drogą przyuczania w trakcie wykonywania pracy zawodowej lub na krótkotrwałych kursach zawodowych przed podjęciem pracy. Przysposobienie zawodowe organizowane będzie w grupach zawodów, w których podstawowe znaczenie ma wykształcenie ogólne na poziomie średnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Ministerstwo Oświaty, wspólnie z zainteresowanymi tą kadrą resortami gospodarczymi i spółdzielczością, podjęło próby takiego rozwiązywania tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Podbudową organizacyjno-programową szkoły zawodowej będzie 8-klasowa szkoła podstawowa, w której rozszerzony został znacznie zakres przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych. Szkoły zawodowe, kształcąc robotników i techników, będą mogły na podstawie szkoły 8-klasowej, a więc wyższej organizacyjno-programowej podbudowie, zapewnić im lepsze i bardziej wszechstronne przygotowanie teoretyczne, ogólne i zawodowe oraz gruntowniejsze wyszkolenie praktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Programy przedmiotów zawodowych w tych szkołach uwzględniają w większym niż dotychczas stopniu rozwój techniki oraz zawierają podstawowe wiadomości, umożliwiające absolwentom stosunkowo szybkie opanowanie nowych, lepszych metod pracy produkcyjnej. W zasadniczych szkołach zawodowych szybciej niż dotychczas przechodzić się będzie od obróbki ręcznej, z którą młodzież zapozna się częściowo już w szkole podstawowej, do obróbki maszynowej, przy czym dążyć się będzie z jednej strony do wyposażenia warsztatów szkolnych w nowoczesne maszyny i urządzenia, a z drugiej strony do organizowania praktyki w uspołecznionych, nowoczesnych zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W technikach przemysłowych przeznaczy się więcej czasu na praktyczne przygotowanie ucznia do zawodu, przy czym w wielu zawodach przesunie się praktykę do klas wyższych, aby ułatwić uczniom pełniejsze zapoznanie się z procesem technologicznym w nowoczesnych zakładach pracy. Dla lepszego przygotowania do pracy ucznia szkoły zawodowej przeznacza się w planie szkoły więcej czasu na zajęcia w pracowniach i laboratoriach, organizowanych w zakresie przedmiotów zawodowych, oraz matematyki, fizyki i chemii, przedmiotów pomocniczych, związanych z określonym zawodem.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przewiduje się również lepsze przygotowanie do zawodu absolwentów szkół zawodowych przez programowanie stażu pracy i zwiększony nadzór nad stażystami.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zreformowana szkoła zawodowa uwzględnia w większym stopniu w przygotowaniu zawodowym młodzieży podstawy automatyki i elektroniki, zapozna uczniów z urządzeniami i aparaturą kontrolno-pomiarową, a ponadto w technikach ekonomicznych — ze zmechanizowanym obrachunkiem. Uczniowie zapoznają się również w szkole z zasadami organizacji pracy, rachunku ekonomicznego, zadaniami służb ekonomicznych w przedsiębiorstwie oraz z elementami socjologii i psychologii pracy. W zakresie bhp zwiększa się materiał nauczania, z równoczesnym przeznaczeniem na ten cel większej niż dotychczas liczby godzin. Przedmioty matematyczno-przyrodnicze będą ściśle powiązane z przedmiotami zawodowymi oraz z procesami produkcyjnymi w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Przy opracowywaniu planów i programów nauczania szkół zawodowych zwrócono uwagę na konieczność takiego doboru przedmiotów z zakresu treści nauczania, aby czyniąc zadość wymaganiom charakterystyki kwalifikacyjnej, uwzględnić w technikach również elementy kształcenia politechnicznego i ogólnego — w zakresie zbliżonym do zakresu liceum ogólnokształcącego.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Nowe programy nauczania szkoły ogólnokształcącej i szkoły zawodowej, dobór i układ treści dydaktycznych i wychowawczych tych programów, opracowanych przy udziale najlepszych specjalistów życia gospodarczego, naukowców, pedagogów, nauczycieli-praktyków, zmierzają do stworzenia warunków umożliwiających szkole realizację jej podstawowego zadania, określonego ustawą ó rozwoju systemu oświaty i wychowania — zadania zapewnienia wszechstronnego rozwoju uczniów, przygotowania kwalifikowanych pracowników dla naszej, szybko rozwijającej się gospodarki i kultury narodowej, świadomych i aktywnych obywateli Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Nowe programy zostały określone jako tymczasowe, w toku ich realizacji będą prowadzone obserwacje i badania nad ich przydatnością, po szerokiej nad nimi dyskusji i po sprawdzeniu ich w praktyce, zostaną skorygowane i ustalone.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Ale najważniejszym, szczególnie jednak trudnym do rozwiązania problemem, jest zmiana metod nauczania, zastosowanie w nauczaniu i wychowaniu nowych metod pracy. Bowiem tylko realizacja nowych programów nauczania w oparciu o pracownie i laboratoria, o bibliotekę, o samodzielną pracę uczniów, o nowe aktywne metody pracy może zapewnić uczniom wszechstronne wykształcenie, nauczyć ich samodzielnie myśleć i twórczo pracować. Stosunkowo łatwiej jest opracować nowe programy, wyposażyć szkoły w nowoczesne pomoce naukowe — znacznie trudniej jest przygotować nauczycieli do realizacji tych programów, do pełnego wykorzystania pomocy naukowych w procesie dydaktyczno-wychowawczym, do stosowania w nauczaniu i wychowaniu nowych metod.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zapoczątkowany w ubiegłym okresie przez szkoły i nauczycieli ruch nowatorstwa metodycznego, zmierzający do unowocześnienia metod nauczania i wychowania, do jak najlepszej realizacji nowych programów nauczania, do podniesienia poziomu i wyników pracy szkoły, zatacza coraz szersze kręgi, a nawet może już się poszczycić pewnymi osiągnięciami. Wysiłki te będą kontynuowane i rozszerzane pod opieką pracowników nauki, pedagogów, Związku Nauczycielstwa Polskiego i władz szkolnych. W celu pełniejszej i szybszej realizacji tego zadania, co uzależnione jest między innymi od zwiększonego udziału pracowników nauki, pedagogów w doskonaleniu programów i metod nauczania i wychowania, umocniona i rozszerzona zostanie działalność resortowej placówki naukowo-badawczej — Instytutu Pedagogiki.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Zadania, jakie w związku z reformą systemu kształcenia i wychowania stanęły przed szkołę i nauczycielem, znalazły pełne zrozumienie wśród ogółu nauczycieli, zostały akceptowane przez całe nauczycielstwo.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Coraz większa liczba nauczycieli podejmuje zaoczne studia wyższe lub studia w zakresie studium nauczycielskiego, nie zaniedbując swoich obowiązków zawodowych. Coraz większa liczba nauczycieli podejmuje z własnej inicjatywy, wymagające zwiększonego wysiłku, próby unowocześnienia organizacji i pracy szkoły, metod nauczania i socjalistycznego wychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Dotychczasowa praca nauczycieli w szkole i poza szkołą i ich postawa ideowo-moralna pozwala stwierdzić, że nauczycielstwo świadome jest zadań, jakie stanęły przed socjalistyczną szkołą w związku z reformą systemu kształcenia i wychowania i że zadania te wykona.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W obecnej, na ogół pomyślnej sytuacji kadrowej szkolnictwa podstawowego wobec perspektyw dalszej jej poprawy w najbliższych latach, kształtują się warunki do zwiększenia udziału szkół wyższych w zaspokajaniu potrzeb kadrowych szkolnictwa podstawowego, w dokształcaniu i doskonaleniu w szkołach wyższych nauczycieli już pracujących. Dla realizacji tego niezbędne jest polepszenie koordynacji pracy całego szkolnictwa, zacieśnienie współdziałania między resortami szkół wyższych i oświaty, wspólne, jednolite rozwiązywanie problemów kształcenia i doskonalenia nauczycieli i innych zadań szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem kierunki i zakres rozwoju szkolnictwa, założenia organizacyjne i programowo-dydaktyczne szkoły 8-klasowej, liceum ogólnokształcącego i szkoły zawodowej; przedstawiłem również ogólne zasady i plan reorganizacji szkolnictwa, plan dostosowania obecnego systemu kształcenia i wychowania do postanowień ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">W związku z podjętą reformą szkolnictwa wykonana została poważna praca organizacyjna i programowa. Wiele jeszcze jednak pozostało do zrobienia, wiele trudności do pokonania, by szkolnictwu zapewnić dalszy rozwój, a młodzieży lepsze przygotowanie do dalszej nauki i pracy zawodowej, do czynnego, świadomego udziału w socjalistycznym rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Obecna pięciolatka nazwana została pięciolatką młodzieży, bowiem w latach 1966—1970 ukończy szkoły podstawowe ponad 2.600 tys. młodzieży, a licea ogólnokształcące i szkoły zawodowe ponad 2.150 tys. młodzieży. Część tej młodzieży podejmie dalszą naukę, a część pracę zawodową. Jest rzeczą nader istotną, jak ta młodzież zostanie przez szkołę i nauczyciela przygotowana do dalszej nauki, do pracy zawodowej i życia w socjalistycznym społeczeństwie. Wyrażam przekonanie, że nowe programy nauczania, unowocześnione i uwspółcześnione, że ich realizacja przez nauczycieli o wyższych kwalifikacjach, stwarzają szersze i lepsze możliwości wszechstronnego przygotowania tej młodzieży do pracy zawodowej i do twórczej roli w socjalistycznym społeczeństwie — do aktywnego udziału w kształtowaniu losów kraju i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Ale sprawa reformy szkolnictwa — to sprawa przyszłości naszych dzieci, naszej młodzieży, a jednocześnie przyszłości naszego kraju, jego gospodarki i kultury. Dlatego też dla rozwiązania tych wielkich zadań, jakie stawiamy dziś przed szkołą i nauczycielem, niezbędne jest szerokie i wszechstronne współdziałanie ze szkołą organizacji młodzieżowych, rodziców, całego społeczeństwa; zwiększenie pomocy szkole i aktywnego udziału w rozwiązywaniu nie tylko trudności materialnych szkoły, ale i umacnianiu ideowo-wychowawczego oddziaływania szkoły, w rozszerzaniu i umacnianiu w szkole socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Społeczeństwo nasze dawało niejednokrotnie wyraz rozumienia tej potrzeby. Szczególnie doniosłym wyrazem troski społeczeństwa o sprawy szkoły, wychowania dzieci i młodzieży były powszechne świadczenia na Społeczny Fundusz Budowy Szkół w latach 1960—1965, co umożliwiło wybudowanie z tych środków ponad 1.250 szkół; wyrazem tego są powszechnie zgłaszane obecnie deklaracje na Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów, co umożliwi rozszerzenie świadczeń państwa na budowę szkół i internatów w latach 1966—1970. Wyrazem tego jest szeroki ruch w zakresie obejmowania przez zakłady pracy opieki nad szkołami, udział organizacji społecznych, zawodowych i spółdzielczych w organizowaniu wypoczynku dla dzieci i młodzieży, w stwarzaniu warunków kulturalnego spędzania przez nią wolnego czasu. Wyrazem tego jest także udział wielu tysięcy rodziców w pracach komitetów rodzicielskich, wykazujących głęboką troskę o potrzeby szkoły i wychowanie młodzieży, więżących dom ze szkołą.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Wyrażam przekonanie, że wobec ogromnych zadań, jakie w związku z reformą stanęły przed szkołą, wzajemne współdziałanie między szkołą a rodzicami, komitetami rodzicielskimi, organizacjami młodzieżowymi, społecznymi i zawodowymi będzie się rozwijać i pogłębiać nie tylko w zakresie stałego polepszania warunków materialnych szkoły, ale i w zakresie socjalistycznego wychowania dzieci i młodzieży szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Od pierwszych dni istnienia Polski Ludowej — problemy oświaty i nauki, wychowania młodzieży, przygotowania jej do pracy zawodowej i życia obywatelskiego, znalazły się w centrum uwagi władzy ludowej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stronnictw politycznych — Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, wszystkich sił postępowych, zjednoczonych we Froncie Jedności Narodu. Nie szczędzono wysiłków i środków na ten cel. Dzięki temu właśnie tak szeroko rozwinęło się nasze szkolnictwo, dzięki temu stworzyliśmy warunki do stopniowego pełnego upowszechnienia kształcenia po szkole podstawowej. Coraz lepiej i pełniej zaspokajamy potrzeby kadrowe naszego życia gospodarczego i kulturalnego. Absolwenci naszych szkół zawodowych są coraz lepiej przygotowani do pracy zawodowej i obowiązków obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Okres, w który wkroczyliśmy, w szczególności lata 1966—1967, w których nastąpi przekształcenie szkoły 7-klasowej w szkołę 8-klasową, oparcie nauczania i wychowania w liceach i szkołach zawodowych na szkole 8-klasowej, mieć będzie ogromne znaczenie dla dalszego, jeszcze pełniejszego rozwoju szkolnictwa, dla kształcenia i wychowania całej młodzieży, zgodnie z potrzebami socjalistycznego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#MinisterOswiatyWaclawTulodziecki">Kończąc, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że całe nauczycielstwo i administracja szkolna, że resort, którym mam zaszczyt z upoważnienia Wysokiej Izby kierować, uczynią wszystko, aby zadania określone ustawą o rozwoju systemu oświaty i wychowania wykonać jak najpełniej, wykonać jak najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Witold Jarosiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przywiązuje duże znaczenie do obecnej sesji Sejmu, poświęconej debacie nad sprawozdaniem Ministra Oświaty o stanie reformy szkolnej. Moment dla tej debaty jest szczególnie właściwy, gdyż znajdujemy się w przededniu zakończenia reformy szkolnictwa podstawowego, a wkrótce, bo w roku 1967, otworzymy nowy rozdział tego wielkiego dzieła — reformę szkoły średniej. Warto zatem spojrzeć wstecz na przebytą drogę, rozpatrzyć, w jakim miejscu obecnie się znajdujemy i zastanowić się nad stojącymi przed nami nowymi zadaniami.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselJarosinskiWitold">System oświaty w Polsce Ludowej przebył wielką, chociaż trudną drogę rozwoju, zaszły w nim poważne, głęboko sięgające zmiany ilościowe i jakościowe. W warunkach wyżu demograficznego zapewniliśmy powszechność nauczania na poziomie szkoły podstawowej, a obecnie okres nauki w tej szkole przedłużamy do lat ośmiu.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselJarosinskiWitold">Szczególnie doniosłym osiągnięciem dla rozwoju oświaty w Polsce jest upowszechnienie w szerokim zakresie kształcenia młodzieży po szkole podstawowej. W ciągu ostatniego dziesięciolecia liczba absolwentów szkoły podstawowej, uczących się dalej, wzrosła o 136% — z 202 tys. w 1955 r. do 479 tys. w 1964 r. W rezultacie, w roku 1965 mieliśmy prawie o ^2^/3 więcej absolwentów liceów i techników niż przed wojną absolwentów szkoły podstawowej oraz prawie o połowę więcej absolwentów szkół wyższych niż przed wojną absolwentów szkół średnich.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselJarosinskiWitold">Osiągnęliśmy ogromny postęp w upowszechnieniu co najmniej 10-letniego kształcenia, uczyniliśmy ze szkolnictwa główny tor przygotowania młodzieży do pracy i życia. Obecnie obejmujemy dalszą nauką po szkole podstawowej prawie 78% jej absolwentów. Wskaźnik ten wzrośnie w roku 1970 według przewidywań do ponad 81%. Przed nami rysuje się więc stosunkowo bliska perspektywa zapewnienia całej młodzieży przejścia do pracy zawodowej poprzez szkołę. Już obecnie zadanie to jest niemal w pełni realizowane w wielkich miastach i niektórych najbardziej uprzemysłowionych rejonach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselJarosinskiWitold">Dokonując tego obrachunku, jest rzeczą niezbędną zwrócić uwagę na procesy, jakie zaszły w dziedzinie oświaty na wsi, jako wynik świadomego i konsekwentnego dążenia, aby zapewnić młodzieży wiejskiej możliwość ukończenia pełnej szkoły podstawowej, równowartościowej pod względem programowym szkole miejskiej. Szkolnictwo podstawowe na wsi otrzymało w minionym dwudziestoleciu około 45 tys. izb lekcyjnych i to głównie z nowego budownictwa, co zmieniło w sposób zasadniczy stan bazy materialnej. Liczba nauczycieli wiejskich wzrosła w tym okresie o około 60 tys. i poprawiły się zdecydowanie warunki ich pracy. Przeciętne obciążenie na jednego nauczyciela spadło z 63 uczniów przed wojną do 27 uczniów w bieżącym roku szkolnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselJarosinskiWitold">W rezultacie tego dużego wysiłku, dokonała się w szkolnictwie wiejskim prawdziwa rewolucja, powstało nowoczesne szkolnictwo podstawowe, w którym dominuje szkoła o 5, 6 i więcej nauczycielach. Upowszechnienie na wsi pełnej szkoły podstawowej stało się jednym z głównych instrumentów likwidacji jej wielowiekowego upośledzenia i zacofania. Odgrywa ono zasadniczą rolę w zmniejszaniu dysproporcji w rozwoju kulturalnym ludności wsi i miast, jest wymownym wyrazem sojuszu robotniczo-chłopskiego, który stanowi podstawę całej naszej polityki. Niemałym osiągnięciem jest również to, że po raz pierwszy w dziejach wsi polskiej przystąpiliśmy do rozwiązania problemu przygotowania młodzieży pozostającej na wsi do zawodu rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselJarosinskiWitold">Zapewne nie wszyscy obywatele naszego kraju zdają sobie z tego w pełni sprawę, że w ostatnim pięcioleciu — na podstawie wytycznych VII Plenum KC PZPR i zasad ustawy z 15 lipca 1961 roku — nastąpiły zasadnicze przesunięcia w strukturze szkolnictwa średniego. Zostało ono poważnie zróżnicowane i dostosowane do potrzeb naszej gospodarki i struktury zatrudnienia. Dominujący trzon tego systemu stanowi szkolnictwo zawodowe, kształcące wykwalifikowanych robotników, i średnie kadry zawodowe dla przemysłu, usług i rolnictwa. Jak wskazuje praktyka, zaspokaja ono w coraz większej mierze bieżące potrzeby naszej gospodarki, a po reformie szkolnej będzie coraz lepiej służyć również potrzebom wynikającym z dalszego rozwoju naszego życia. Już obecnie wywiera ono duży wpływ na poprawę poziomu kwalifikacji ogółu zatrudnionych i staje się jednym z głównych czynników wzrostu społecznej wydajności pracy. Świadczą o tym następujące dane.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselJarosinskiWitold">W 1958 roku w gospodarce uspołecznionej było zatrudnionych ponad 31% ludzi nie posiadających szkoły podstawowej i ponad 40% pracowników mających zaledwie wykształcenie podstawowe. Liczba pracowników z wykształceniem wyższym od podstawowego wynosiła tylko 28,1% ogółu zatrudnionych. W roku 1964 odsetek zatrudnionych bez ukończonej szkoły podstawowej zmniejszył się do 22%, zwiększyła się liczba pracowników z wykształceniem podstawowym do 45%, a co najważniejsze — wzrosła do 33% liczba zatrudnionych z wykształceniem wyższym niż podstawowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselJarosinskiWitold">Struktura ta ulegnie dalszej poprawie w obecnym pięcioleciu. Oblicza się, że w labach 1966—1970 szkoły wyższe ukończy około 155 tys. absolwentów, co oznacza wzrost o 49% w stosunku do ubiegłej pięciolatki. Technika i szkoły równorzędne powinno ukończyć około 730 tys. osób, to jest o 126% więcej, a liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych powinna w obecnym pięcioleciu przekroczyć milion, to jest o 97% więcej.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselJarosinskiWitold">W rezultacie tempo wzrostu zatrudnienia kadr wykwalifikowanych do 1970 r. będzie znacznie szybsze niż tempo wzrostu ogólnego zatrudnienia. Przewiduje się, że około ^2^Iz ogólnego przyrostu siły roboczej będą stanowić absolwenci szkół zawodowych. Przy ogólnym wzroście zatrudnienia, wynoszącym około 18%, zatrudnienie pracowników z wyższym wykształceniem wzrośnie o 32%, a pracowników ze średnim wykształceniem zawodowym — o około 74%. Uwzględniając zatrudnienie pracowników z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, szacuje się, że w roku 1970 co piąty zatrudniony w gospodarce socjalistycznej będzie posiadał wykształcenie średnie lub wyższe, a liczba zatrudnionych z wykształceniem wyższym niż podstawowe wzrośnie do około 43%.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselJarosinskiWitold">Owocem naszych wysiłków w dziedzinie oświaty jest liczba 8,5 miliona uczących się na 31-milionowy naród. Nasz system oświaty stał się wielkim masowym instrumentem podnoszenia kultury narodu, wzrostu efektywności i wydajności pracy, zmniejszania różnic kulturalnych między wsią i miastem. Stanowi on drogę awansu zawodowego, społecznego i kulturalnego dla milionów ludzi, otwiera szeroko nowe perspektywy rozwoju i twórczej pracy przed młodym pokoleniem, stał się zasadniczą dźwignią rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselJarosinskiWitold">Tak w dużym, syntetycznym skrócie wygląda bilans rozwoju oświaty, bilans zachodzących w naszym narodzie procesów, których źródłem jest socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselJarosinskiWitold">Jakie najważniejsze zadania w dziedzinie oświaty i szkolnictwa stają obecnie przed nami?</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselJarosinskiWitold">Główne zadanie polegać będzie na doprowadzeniu do końca reformy szkolnej. Szczególną uwagę zwrócić musimy w dalszym ciągu na polepszenie sytuacji w szkolnictwie wiejskim, na wyrównanie poziomu nauczania we wszystkich szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselJarosinskiWitold">Na średnim szczeblu kształcenia osiągniemy dalszy postęp i zmierzać będziemy stopniowo do powszechności nauczania w zakresie co najmniej 10 klas, tworząc powoli niezbędne ku temu warunki materialne i kadrowe. Ulepszać będziemy proporcje między różnymi kierunkami kształcenia zawodowego w stosunku do potrzeb ogólnokrajowych i terenowych, zmniejszać dysproporcje w rozwoju szkolnictwa między różnymi rejonami kraju, poprawiać rozmieszczenie szkół średnich i zawodowych, ułatwiać młodzieży z rejonów bardziej zaniedbanych dostęp do szkoły średniej przede wszystkim poprzez budowę internatów. Rozwijać będziemy w dalszym ciągu szkolnictwo dla pracujących zarówno wieczorowe, jak i zaoczne. Poważnym, niezwykle istotnym zadaniem będzie dalsze doskonalenie programów, podręczników i metod nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselJarosinskiWitold">Do spraw, które jeszcze przez dłuższy okres czasu będą wymagały naszych poważnych wysiłków, należy budownictwo szkolne. Największe braki występują nadal w szkolnictwie podstawowym. Szkolnictwo zawodowe wymagać będzie budowy około 9,5 tys. izb oraz około 40 tys. nowych stanowisk pracy w warsztatach szkolnych. Staje przed nami konieczność rozbudowy internatów o ponad 100 tys. nowych miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselJarosinskiWitold">Istotnym problemem jest stworzenie lepszej bazy materialnej dla szkół przysposobienia rolniczego, rozbudowa szkół specjalnych oraz budowa mieszkań dla nauczycieli na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselJarosinskiWitold">Rzecz jasna, że zaspokojenie tych wszystkich potrzeb wymagać będzie dalszego, ogromnego wysiłku ze strony państwa. Państwo ludowe nie będzie w dalszym ciągu szczędzić środków na rzecz rozwoju oświaty i szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselJarosinskiWitold">Zdajemy sobie jednak wszyscy dobrze sprawę z tego, że im wcześniej rozwiążemy te trudności, tym szybciej stworzymy korzystniejsze warunki nauki młodemu pokoleniu. Rozumie to dobrze nasze społeczeństwo, które z ogromną ofiarnością odpowiedziało 7 lat temu na apel towarzysza Władysława Gomułki, aby uczcić Tysiąclecie Państwa Polskiego zbudowaniem tysiąca szkół ze środków społecznych. Przekonani jesteśmy, że również z nie mniejszą ofiarnością odpowie społeczeństwo na apel Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w sprawie kontynuowania zbiórki na Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów. Świadczy o tym przebieg akcji deklaracyjnej na ten fundusz.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselJarosinskiWitold">Drugim problemem, który stwarzał naszemu szkolnictwu przez stosunkowo długi okres czasu wiele poważnych trudności, był problem kadrowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselJarosinskiWitold">W ostatnich latach sytuacja uległa dużej poprawie. Szkolnictwo podstawowe nie tylko nie odczuwa obecnie niedostatku kadr, ale również podniósł się znacznie ogólny poziom wykształcenia nauczycieli. W związku ze stabilizacją liczby uczniów w szkołach podstawowych po 1970 roku nastąpi stabilizacja zatrudnienia w tym dziale szkolnictwa. Pozwala to na wprowadzenie istotnych zmian w systemie kształcenia nauczycieli. Za zmianami takimi przemawia również wzrost wymagań zreformowanej szkoły podstawowej, a w szczególności jej starszych klas, w których powinni uczyć nauczyciele mający wyższe, specjalistyczne kwalifikacje zawodowe. Pierwszym, uzasadnionym krokiem w tej dziedzinie jest decyzja Ministerstwa Oświaty o wstrzymanie naboru do liceów pedagogicznych i stopniowym przejściu do kształcenia nauczycieli szkół podstawowych wyłącznie w studiach nauczycielskich. Rozważa się równocześnie możliwość przekształcenia SN w trzyletnie wyższe szkoły zawodowe, które stałyby się w przyszłości główną formą kształcenia nauczycieli szkół podstawowych. Bardziej skomplikowany jest problem zaspokojenia potrzeb kadrowych w szkolnictwie średnim. I tu w obecnym pięcioleciu nastąpi pewna poprawa dzięki rozbudowie na wyższych uczelniach kierunków nauczycielskich oraz opracowaniu jednolitego planu kształcenia kadr, uwzględniającego możliwości wszystkich uczelni wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselJarosinskiWitold">Jednym z ważnych kryteriów społecznych, określających poziom i wartość systemu szkolnego, są wyniki nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselJarosinskiWitold">W ostatnich latach, w wyniku wielu przedsięwzięć dydaktycznych i organizacyjnych, konstatujemy systematyczną, aczkolwiek jeszcze powolną poprawę sprawności nauczania. Drugoroczność w szkole podstawowej zmniejszyła się z 8,8% w roku 1961 do 5,8% w roku ubiegłym. Nie może to jednak nas zadowalać, gdyż zaledwie 64% dzieci urodzonych w roku 1950 ukończyło szkołę podstawową w normalnym siedmioletnim okresie, a sprawność kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych, liceach i technikach jest niższa niż w szkołach podstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselJarosinskiWitold">Trzeba więc stwierdzić, że mimo znacznej poprawy materialnych warunków pracy szkolnej, lepszego wyposażenia i wyraźnego wzrostu kwalifikacji nauczycieli — postęp w zakresie wyników nauczania nie jest jeszcze zadowalający. Przyczyny tego stanu rzeczy mają charakter obiektywny i subiektywny. Dążąc w dalszym ciągu do likwidacji obiektywnych przyczyn niepowodzeń szkolnych, troszcząc się o dalszą poprawę warunków pracy szkoły, musimy przede wszystkim zwrócić uwagę na przezwyciężenie trudności subiektywnych. Na wyniki nauczania i wychowania decydujący wpływ ma nauczyciel, jego przygotowanie naukowe i pedagogiczne, jego stosunek do zawodu i postawa moralna. W tej dziedzinie dostrzegamy wiele zjawisk pozytywnych, takich jak znaczne ożywienie życia intelektualnego wśród nauczycieli, szeroki pęd do podnoszenia kwalifikacji, rozwijający się na niektórych terenach kraju ruch nowatorski, zmierzający do intensyfikacji pracy dydaktyczno-wychowawczej, świadome przezwyciężanie rutyny i wprowadzanie nowych, bardziej efektywnych metod nauczania. Chodzi obecnie o to, aby ten cenny i twórczy ruch społeczny rozwinąć i pogłębić. A będzie to możliwe wówczas, jeżeli uzyska on znacznie większe niż dotychczas poparcie i konkretną pomoc ze strony nauk pedagogicznych, uczelni wyższych oraz wszystkich czynników odpowiedzialnych za rozwój oświaty w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselJarosinskiWitold">Obywatele Posłowie! Pomyślne rozwiązywanie problemów, o których mówimy, wymaga lepszej koordynacji i ścisłego, bezpośredniego współdziałania obu resortów, kierujących szkolnictwem w Polsce, to jest Ministerstwa Oświaty i Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselJarosinskiWitold">Istnieje rozległa dziedzina ważnych zadań, których rozwiązanie wymaga wspólnych wysiłków Ministerstwa Oświaty i Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego. Zadania te obejmują kształcenie i doskonalenie kadr nauczycielskich oraz formowanie koncepcji programowych, prace nad metodami nauczania i wychowania, a zwłaszcza nad zharmonizowaniem programów i treści nauczania szkoły średniej i pierwszych lat studiów. Bez jednolitego działania obydwu resortów nie da się skorelować programów i planów kształcenia inżynierów i techników oraz prawidłowo ustalić proporcje między rozwojem szkół pomaturalnych i wyższych szkół zawodowych. Odczuwa się potrzebę lepszej niż dotychczas koordynacji pracy różnych typów i form kształcenia kwalifikowanych kadr dla gospodarki narodowej, prowadzonych przez inne resorty poza Ministerstwem Oświaty i Ministerstwem Szkolnictwa Wyższego. Trzeba zapewnić również lepsze współdziałanie szkół średnich i uczelni wyższych w zakresie doboru młodzieży na studia wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselJarosinskiWitold">Te i inne płaszczyzny bezpośredniej wspólnej odpowiedzialności obydwu resortów są coraz wszechstronniej dostrzegane przez kierownictwa obu ministerstw, jak i coraz częściej podnoszone przez kadrę nauczycielską i pracowników nauki przy omawianiu zadań szkół i uczelni. Sądzimy, że warto bardziej szczegółowo zanalizować te problemy i zastanowić się, czy w obecnej sytuacji nie byłoby celowe i uzasadnione ześrodkowanie w kompetencji jednego organu rządowego kierownictwa całokształtem systemu edukacji narodowej. Do wysunięcia takich sugestii skłaniają również zmiany, jakie zaszły w ostatnim dziesięcioleciu w dziedzinie zarządzania szkolnictwem, a zwłaszcza przekazania radom narodowym większości uprawnień w zakresie operatywnego zarządzania szkołami podstawowymi, zawodowymi i średnimi oraz powierzenie samorządowi akademickiemu poważnej części funkcji związanych z kierowaniem szkołami wyższymi. W obecnej sytuacji resorty administracji centralnej w coraz większym stopniu skupiać mogą swą uwagę na pracach programowych, na planowaniu rozwoju systemu szkolnego i na bardziej generalnych problemach jego funkcjonowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselJarosinskiWitold">Wydaje się, że dojrzały warunki po temu, aby sejmowa Komisja Oświaty i Nauki oraz rząd zbadały celowość i możliwość połączenia ministerstw Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w jeden organ centralnej administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! Ważne miejsce w działalności szkoły zajmuje praca ideowo-wychowawcza. Stanowi ona integralną część zadań szkoły. Partia nasza przywiązuje wielką wagę do zapewnienia w praktyce jednolitości funkcji wychowawczych i dydaktycznych szkoły, do podnoszenia na wyższy poziom obu tych stron procesu nauczania. Szkoła polska jest szkołą socjalistyczną. Nasz system oświatowy rozwijał się i kształtował wraz z budownictwem socjalizmu i równocześnie był jedną z głównych dźwigni tego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselJarosinskiWitold">Wszystkie zmiany, które zostały wprowadzone w ostatnich latach do systemu organizacji szkolnictwa oraz do programów i metod nauczania, zmierzają do tego, aby ten socjalistyczny charakter polskiej szkoły umocnić, aby zapewnić wychowankom naszych szkół wiedzę i poziom kultury odpowiedni do potrzeb naszej nowoczesnej gospodarki socjalistycznej, a równocześnie, aby kształtując postawę ideową, przekonania społeczne, poczucie moralne i obyczaje młodzieży, wychowywać ją na świadomych swych zadań i swego powołania budowniczych socjalizmu, bojowników o postęp i sprawiedliwość, gorących patriotów socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselJarosinskiWitold">Nauczanie i wychowanie to dwie nierozłącznie ze sobą związane strony działalności szkoły. Minister Oświaty w swoim referacie szeroko przedstawił kierunek zmian w programach szkolnych w związku z reformą oświatową. Jest to kierunek właściwy i słuszny. Nowe programy szkolne odpowiadają lepiej od uprzednich programów obecnym potrzebom społecznym oraz poziomowi współczesnej nauki.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselJarosinskiWitold">Zrobiony został niemały wysiłek, aby w całości programu nauczania w szkole bardziej integralnie wydobyć treści wychowawcze oraz, aby zapewnić młodzieży niezbędną wiedzę o podstawowych problemach społecznych współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselJarosinskiWitold">Szkoła realizuje zadania wychowawcze nie tylko w procesie nauczania, lecz w całokształcie swojej działalności. Każdy kontakt nauczyciela z uczniem, atmosfera panująca w szkole, solidność wymagań i sprawiedliwość ocen, wnikliwość w traktowaniu problemów młodzieży, subtelny wpływ na kształtowanie się i działanie kolektywu młodzieżowego w każdej klasie i całej szkole — ma ogromny wpływ na rezultaty wychowawcze wysiłków szkoły. Dlatego powinniśmy popierać wszystkie poczynania, które zmierzają do podnoszenia wychowawczych umiejętności nauczyciela, do umocnienia współpracy szkoły z organizacjami młodzieżowymi, z rodzicami, ze środowiskiem społecznym, w którym szkoła działa.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselJarosinskiWitold">W miarę jak wzrasta stopień upowszechnienia szkoły i wydłuża się okres, w którym młodzież pozostaje w zasięgu jej bezpośredniego oddziaływania, wzrastają możliwości wychowawcze szkoły i zarazem zwiększa się jej odpowiedzialność za postawę ideowo-moralną młodzieży. Całe nasze społeczeństwo jest głęboko zainteresowane tym, aby szkoła to swoje powołanie spełniała jak najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselJarosinskiWitold">Mamy wszelkie powody, aby pozytywnie ocenić postęp uzyskany przez nasz system oświatowy na polu wychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselJarosinskiWitold">Dziś szkoły nasze kształcą już wyłącznie młodzież, która wyrosła w nowych, socjalistycznych warunkach. Jest to młodzież dobra, w swej większości głęboko związana ideowo z socjalizmem, pracowitą i obowiązkowa.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselJarosinskiWitold">Jednakże proces wychowania młodzieży i kształtowania jej oblicza ideowo-moralnego nie przebiega spontanicznie. We współczesnej epoce wielkiego przełomu w dziejach ludzkości, w epoce przenikniętej do głębi walką między nowym, rosnącym w siłę światem socjalizmu a uporczywie broniącym swych pozycji światem kapitalizmu i imperializmu — proces wychowania jest procesem trudnej i złożonej walki o umysły i uczucia człowieka, o jego pogląd na świat i jego postawę wobec życia.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselJarosinskiWitold">Aby kształtować nowe oblicze człowieka socjalizmu — wychowawca musi umieć przeciwstawić się tym siłom i tym ideom starego świata, które chciałyby wycisnąć swe piętno na postawie i sposobie myślenia młodzieży. Walka ta toczy się we wszystkich sferach życia umysłowego. Nie ma w niej obszarów neutralnych czy też nieistotnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselJarosinskiWitold">Powinniśmy czynić naszą młodzież odporną na głosy tych wstecznych sił w kraju i za granicą, które chciałyby los Polski związać z kapitalistycznym zachodem, które w świecie imperializmu widzą kontynuatora tak zwanej — „europejskiej tradycji kulturalnej i cywilizacyjnej”, które ignorują wszystkie doświadczenia przeszłości i realne fakty teraźniejszości.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselJarosinskiWitold">W ostatnich miesiącach całe nasze społeczeństwo dało wyraz swemu najgłębszemu oburzeniu z powodu nieodpowiedzialnych politycznie i wymierzonych przeciw żywotnym interesom Polski poczynaniom kierownictwa episkopatu polskiego na arenie międzynarodowej. Kardynał Wyszyński i związana z nim lub ulegająca jego presji część biskupów od lat prowadzi walkę przeciw socjalistycznemu kierunkowi rozwoju Polski. Kierownictwo episkopatu polskiego swymi przekonaniami politycznymi i swym myśleniem tkwi w zamierzchłej przeszłości. Nie pogodziło się ono z głębokimi przemianami społecznymi w Polsce, z nową drogą rozwojową obraną przed 22 laty przez nasz naród. Ta część episkopatu nawet nie kryje się obecnie ze swoimi sympatiami do kapitalizmu, do burżuazyjnych porządków społecznych; walkę przeciw socjalizmowi usiłuje podnieść do roli funkcji kościoła w Polsce. Fanatyczny antykomunizm niektórych książąt kościoła, w imię którego od lat uprawiają oni zajadłą opozycję wobec naszego ludowego państwa, zwalczając wszystkie jego posunięcia, ignorując wszystkie osiągnięcia narodu polskiego, znajduje dziś swą logiczną konsekwencję w próbach sprzymierzania się z wrogimi wobec Polski siłami na arenie międzynarodowej, w gotowości uczynienia przedmiotem dialogu z NRF podstawowych zasad, na jakich opiera się nasze bezpieczeństwo narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselJarosinskiWitold">We współczesnym świecie nie ma miejsca dla innej Polski niż Polska socjalistyczna. Z socjalizmem nierozerwalnie związane jest wszystko, co stanowi podstawę bytu narodu polskiego w epoce współczesnej, rozwoju jego gospodarki i kultury, wszystko co decyduje o bezpieczeństwie naszych granic i o pokoju w Europie. Ten, kto wchodzi na drogę walki przeciw socjalizmowi, nieuchronnie musi popaść w konflikt z najbardziej żywotnymi narodowymi interesami Polski. Naród polski rozumie dobrze tę prawdę historyczną. Świadomość tę zdobył on w wyniku gorzkich doświadczeń swej odległej i najnowszej historii, przede wszystkim doświadczeń II wojny światowej. Za tę wiedzę, za to rozeznanie, gdzie jest prawda, a gdzie kłamstwo, gdzie ocalenie i rozwój Polski, a gdzie jej zguba — zapłaciliśmy wielką cenę krwi, ofiar i zniszczeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselJarosinskiWitold">Ważną dziedziną zadań szkoły jest kształtowanie politycznej postawy młodzieży, wpojenie jej przeświadczenia o wyższości socjalizmu nad kapitalizmem, krzewienie głębokiego związku uczuciowego z nowym ustrojem i jego zasadami, rozwijanie ducha społecznikostwa i umacnianie świadomości integralnego związku między pomyślnością narodu a losem jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselJarosinskiWitold">Teraz, gdy cały nasz naród uroczyście święci tysiąclecie swego państwa, jest szczególna okazja, aby na podstawie doświadczeń przeszłości i teraźniejszości narodu pogłębić w umysłach i sercach młodzieży przeświadczenie o słuszności drogi, po której Polska wkracza w drugie tysiąclecie swego istnienia, aby budzić uczucie dumy, że nam, spadkobiercom patriotycznych i postępowych tradycji naszych przodków, przypadłe w udziale odmienić historyczny los narodu, dźwignąć nasz kraj z zacofania, wprowadzić Polskę do grona państw i narodów, które kroczą w awangardzie ludzkości, torują jej drogę ku lepszej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselJarosinskiWitold">Walka o socjalistyczne oblicze duchowe młodzieży toczy się również w sferze obyczajowości i kultury o to, aby młodzież umiała całą pełnią swego chłonnego umysłu czerpać ze skarbnicy dorobku kultury narodu i ludzkości, aby umiała odróżnić to, co w kulturze i obyczajach jest trwałe, szlachetne i godne człowieka, od tego — co człowieka brutalizuje i ogłupia, zabija jego wrażliwość estetyczną i moralną.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselJarosinskiWitold">Te wielkie i trudne zadania wychowawcze szkoła nasza potrafi spełnić tym lepiej i owocniej, im ściślej współdziałać z nią będzie całe społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselJarosinskiWitold">Doniosłość obecnej sesji Sejmu na tym między innymi polega, iż wytyczając przyszły, zasadniczy kierunek polityki rządu w dziedzinie oświaty, równocześnie stawia w centrum uwagi całej opinii publicznej problemy i zadania szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uważa, że kierunek polityki oświatowej rządu w ubiegłym pięcioleciu był prawidłowy, a program dalszej realizacji reformy oświaty, przedstawiony przez Ministra Oświaty, jest słuszny i zasługuje na pełną aprobatę.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 20)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Marianowi Walczakowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Uchwała VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz przyjęta przez Sejm ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania określiły podstawowe kierunki zmian w szkolnictwie i zapowiedziały przeprowadzenie reformy naszego systemu szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PoselWalczakMarian">Minione 5 lat — to okres ogromnego wysiłku władz partyjnych i państwowych, administracji szkolnej i wszystkich nauczycieli nad wcieleniem w życie założeń reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PoselWalczakMarian">Wszystkim pracom nad reformą szkolnictwa towarzyszyło pełne zainteresowanie całego społeczeństwa, dopatrującego się w przeprowadzonej reformie szkolnej zapewnienia wyższego poziomu kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PoselWalczakMarian">W moim przekonaniu, dwie tendencje charakteryzowały w szczególności okres ostatnich 5 lat w szkolnictwie i oświacie.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#PoselWalczakMarian">Pierwsza z nich — sprowadzała się do szybkiego rozwoju szkolnictwa wszystkich typów i stopni, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, oraz dostosowania sieci szkół i wskaźników kształcenia do potrzeb kadrowych gospodarki i kultury narodowej, do warunków demograficznych poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#PoselWalczakMarian">Istotą drugiej tendencji było dążenie do unowocześnienia treści nauczania, do osiągnięcia możliwie wysokiego poziomu pracy dydaktyczno-wychowawczej szkół i placówek oświatowo-wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#PoselWalczakMarian">Jeśli pierwsze z wymienionych problemów były realizowane wysiłkiem państwa i całego społeczeństwa, to drugie z nich były i są przedmiotem wysiłków przede wszystkim nauczycieli, którzy wykazali wiele inicjatywy, aby słuszne założenia reformy szkolnej były prawidłowo zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#PoselWalczakMarian">Sądzę, że na obecnej sesji warto odpowiedzieć na pytanie, w czym w szczególności wyraża się wkład nauczycieli w przygotowanie i realizację założeń reformy szkolnej?</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#PoselWalczakMarian">Odpowiadając najogólniej wymienić przede wszystkich należy:</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#PoselWalczakMarian">po pierwsze — udział nauczycieli w dyskusjach nad koncepcjami organizacyjno-programowymi reformy różnego typu szkół, po drugie — stałe dążenie nauczycieli do podnoszenia poziomu własnego wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, po trzecie — czynne angażowanie się nauczycieli w ruch postępu i nowatorstwa pedagogicznego oraz wprowadzanie najlepszych osiągnięć do praktyki szkolnej, po czwarte — wkład nauczycieli w kształtowanie i rozwój społecznego frontu pomocy szkole w socjalistycznym wychowaniu dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#PoselWalczakMarian">Polityka oświatowa partii i państwa ludowego wyzwalała w środowiskach nauczycieli i ich organizacji zawodowej najlepsze dążenia udoskonalenia pracy szkoły, do zapewnienia jej w pełni socjalistycznego charakteru. Wyrazem tych dążeń były prowadzone w poszczególnych środowiskach nauczycielskich dyskusje nad doskonaleniem naszego systemu oświaty i wychowania. Tej problematyce był poświęcony w 1957 r. Ogólnopolski Zjazd Oświatowy i w 1959 r. Krajowy Zjazd Oświaty Zawodowej i Rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#PoselWalczakMarian">Po zatwierdzeniu przez partię i Sejm ogólnych założeń i kierunków reformy szkolnej nauczyciele byli także współautorami szczegółowych koncepcji organizacyjno-programowych szkolnictwa podstawowego, średniego ogólnokształcącego i zawodowego. W dyskusjach nad tymi koncepcjami nauczyciele zgłosili szereg uwag i wniosków, które poważnie wzbogaciły treść dokumentów opracowywanych przez władze szkolne.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#PoselWalczakMarian">Uzyskane doświadczenia z okresu prac nad przygotowaniem i realizacją założeń reformy szkolnej uzasadniają w pełni potrzebę odwoływania się do wiedzy i doświadczeń nauczycieli we wszystkich podstawowych dla naszego systemu oświaty i wychowania problemach.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#PoselWalczakMarian">Za jedną z głównych przesłanek powodzenia przeprowadzanej reformy szkolnej nauczycielstwo uznało podnoszenie poziomu własnego wykształcenia i kwalifikacji zawodowych. Nasza kadra pedagogiczna rozumie bowiem, że tylko ustawiczna praca nad samym sobą może ją przysposobić do prawidłowej realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych, do podnoszenia naukowego i wychowawczego poziomu pracy szkół.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#PoselWalczakMarian">Model nauczyciela, jakiego potrzebuje polska szkoła socjalistyczna, obejmuje twórcze społecznie cechy w szczególnym skondensowaniu, żąda od nauczyciela, aby wykształceniem, ideowością i zaangażowaniem społecznym wyprzedzał środowisko, w którym rozwija działalność pedagogiczną.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#PoselWalczakMarian">Pobudzanie i podtrzymywanie takich dążeń w szeregach nauczycielskich było przedmiotem szczególnej troski Zarządu Głównego i poszczególnych ogniw Związku Nauczycielstwa Polskiego. Mamy w tym zakresie niemałe osiągnięcia. Poprzez różne formy pracy ideowo-pedagogicznej z kadrą nauczycielską, a zwłaszcza poprzez rejonowe konferencje pedagogiczne, objęliśmy samokształceniem 300 tys. nauczycieli, ożywiliśmy wśród nich ruch intelektualny, zainteresowanie postępem pedagogicznym oraz problematyką ideowo-wychowawczą. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech dla środowiska nauczycielskiego był i jest ogromny pęd do podwyższania kwalifikacji naukowych i zawodowych. Aktualnie 45 tys. nauczycieli studiuje w studiach nauczycielskich i na wyższych uczelniach bez przerywania pracy zawodowej. Przede wszystkim dzięki postawie samych nauczycieli zaszły pozytywne zmiany w poziomie kwalifikacji zawodowych kadry pedagogicznej.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#PoselWalczakMarian">W 1961 r. było w szkolnictwie podstawowym 17,3% nauczycieli z wykształceniem wyższym od średniego. Zakładany na 1965 r. wskaźnik 40% nauczycieli z takimi kwalifikacjami przekroczony został o blisko 4%.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#PoselWalczakMarian">Warto przy tym podkreślić, że praca nauczycieli nad podniesieniem poziomu swojej wiedzy ideowo-pedagogicznej i kwalifikacji zawodowych podejmowana była z ich własnej woli, ze świadomości zadań, jakie stawia przed nimi zreformowana szkoła i ciągły postęp naukowo-techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#PoselWalczakMarian">Wynikiem stałego podnoszenia poziomu ideowo-pedagogicznego i zawodowego nauczycieli było stałe polepszanie metod działalności dydaktycznej i wychowawczej w szkole. Znajdowało to między innymi wyraz w coraz szerszym rozwoju ruchu postępu i nowatorstwa pedagogicznego oraz wprowadzaniu do szkoły najlepszych osiągnięć teorii i praktyki pedagogicznej — mówił o tym Minister Oświaty w swojej informacji.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#PoselWalczakMarian">Chociaż jest to ruch w wielu przypadkach ciągle jeszcze żywiołowy, stanowi on jednak najbardziej autentyczny wyraz stosunku nauczycieli i wychowawców do niezwykle ważnego problemu podnoszenia poziomu i efektywności kształcenia oraz unowocześniania pracy szkolnej. Doceniając w pełni rolę i znaczenie szkół eksperymentujących i wiodących, szczególnie cenić należy samorzutne inicjatywy pedagogiczne nauczycieli, widząc w nich zaczątek masowego ruchu na rzecz unowocześnienia i racjonalizacji procesów dydaktyczno-wychowawczych, na rzecz wszechstronnej realizacji tych założeń, które stanowią myśl przewodnią uchwał VII Plenum KC PZPR i ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#PoselWalczakMarian">Trudno ustalić mierniki polepszającej się jakości i poziomu pracy nauczycieli. Jednym z nich jest jednak na pewno sprawność szkolenia. Jeszcze w roku szkolnym 1959/60 w samym tylko szkolnictwie podstawowym pozostawało na drugi rok 450 tys. uczniów, co stanowi 9,8% ogółu uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#PoselWalczakMarian">W ostatnim roku szkolnym wskaźnik ten zmniejszył się do 5,8%. Nie potrzeba udowadniać, jak ważne znaczenie społeczne i pedagogiczne posiada ten fakt, zwłaszcza przy dalszym wzroście wymagań i doskonaleniu treści programowych. Związek Nauczycielstwa Polskiego w całej swej działalności dąży do pogłębienia i rozszerzenia tych pozytywnych procesów w pracy dydaktycznej i wychowawczej szkół, do dalszego rozwoju pedagogicznej aktywności nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#PoselWalczakMarian">Warto jednak zwrócić uwagę na niektóre problemy wymagające bardziej skutecznego rozwiązywania. Do nich należy zaliczyć przede wszystkim takie sprawy, jak opieka naukowa nad poczynaniami nowatorskimi, upowszechnianie dobrych doświadczeń i osiągnięć nauczycieli, system bodźców zainteresowania rozwojem nowatorstwa pedagogicznego oraz prawidłowa koordynacja i ujęcie w ramy organizacyjne tego typu inicjatyw. Związek Nauczycielstwa Polskiego podejmuje te sprawy, jednak w ramach społecznej działalności nie wszystko można rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#PoselWalczakMarian">W moim przekonaniu inicjatywy m. Warszawy i szeregu województw, a w tym także m. Poznania i woj. poznańskiego, gdzie rady postępu pedagogicznego skutecznie wpływają na unowocześnienie i poziom pracy szkół, zasługują na pełne poparcie i upowszechnienie.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#PoselWalczakMarian">Okres realizacji reformy szkolnej przyczynił się do spopularyzowania polityki oświatowej władzy ludowej wśród całego społeczeństwa, do pogłębienia świadomości o współodpowiedzialności wszystkich obywateli, zakładów pracy, instytucji i organizacji społecznych za wychowanie młodego pokolenia. Świadczą o tym: wzrastająca aktywność komitetów rodzicielskich, rosnący wkład w działalność wychowawczą organizacji młodzieżowych, inicjatywy organizacji i instytucji społecznych. Świadczą o tym ekonomiczne i polityczno-wychowawcze efekty pięknej akcji budowy szkół ze środków społecznych, które potwierdzały i potwierdzać będą bliską więź szkoły z całym społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#PoselWalczakMarian">Szczególnie doniosłe znaczenie dla umacniania wspólnego frontu wychowawczego szkoły i społeczeństwa mają inicjatywy Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu i związków zawodowych. Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu wystąpił z cenną inicjatywą organizowania opieki wychowawczej nad dziećmi i młodzieżą w jej miejscu zamieszkania. Terenowe komitety Frontu Jedności Narodu z powodzeniem podejmują tę sprawę, włączając do niej coraz szersze zespoły działaczy społecznych, pedagogów i rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#PoselWalczakMarian">Związki zawodowe od kilku lat rozwijają działalność w zakresie opieki zakładów pracy nad szkołami. Obecnie już ponad 10 tys. zakładów pracy współdziała z ponad 16 tys. szkół i placówek oświatowych. Z zadowoleniem stwierdzamy, że komitety opiekuńcze w coraz szerszym zakresie podejmują problematykę wychowawczą zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak i wśród załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#PoselWalczakMarian">Bardzo istotny wkład w rozwój społecznego frontu wychowawczego wnosi ludowe Wojsko Polskie, które efektywnie współdziała ze szkołami i kadrą nauczycielską, szczególnie w zakresie patriotycznego i internacjonalistycznego wychowania dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#PoselWalczakMarian">Ukształtowanie się i stały rozwój społecznego ruchu pomocy szkole w socjalistycznym wychowaniu młodego pokolenia stanowi istotny dorobek lat 1960—1966. Możemy dziś śmiało powiedzieć, że polityka oświatowa władzy ludowej i założenia ideowo-wychowawcze współczesnej szkoły polskiej zyskały szerokie społeczne poparcie. Jest to jedna z ważniejszych przesłanek dalszego umacniania socjalistycznego wychowania młodego pokolenia i realizacji ideowo-programowych założeń reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#PoselWalczakMarian">Nauczyciel jest bez wątpienia centralną postacią w procesie kształtowania umysłów i postaw dzieci i młodzieży. Jego wiedza i doświadczenie, postawa ideowa i cechy osobowości wywierają szczególny wpływ na wychowanków. Czas oddziaływania nauczyciela jest jednak ograniczony różnymi czynnikami. Chodzi więc o to, aby wysiłek wychowawczy nauczyciela coraz skuteczniej wspierało oddziaływanie społeczne, zgodne z programem wychowawczym szkoły socjalistycznej. Dlatego nauczyciele i nasza organizacja zawodowa wysoko sobie cenią inicjatywy społeczne, zmierzające do wspierania ich wysiłków oraz wnoszą i wnosić będą nadal osobisty wkład w rozwój tego cennego społecznego ruchu.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem w syntetycznym skrócie wkład naszego nauczycielstwa w dotychczasowy etap reformy szkolnej. Etap ten charakteryzował się głównie przygotowywaniem warunków do wprowadzenia reformy, takich, jak budownictwo szkolne, sieć szkół, programy, podręczniki, przygotowanie odpowiedniej liczby kadr nauczycielskich. Elementy te są bardzo ważne i w nadchodzących latach. W następnym etapie rosnąć będzie rola i znaczenie nauczyciela. Reforma szkolna rozstrzygać się będzie w murach każdej szkoły, każdej izby lekcyjnej i pracowni. Stąd też sprawy nauczyciela, przygotowanie go do rosnących zadań, zapewnienie mu warunków do pracy, umacnianie jego autorytetu — to ważne zagadnienia w nadchodzącym etapie reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#PoselWalczakMarian">Nawiązując do przemówienia posła Witolda Jarosińskiego i do swojej wypowiedzi na poprzedniej sesji sejmowej, pragnę podkreślić raz jeszcze, że jednym z podstawowych problemów w naszym systemie oświatowym jest reforma kształcenia nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#PoselWalczakMarian">Związek Nauczycielstwa Polskiego wysuwa w tym zakresie dwa postulaty, jako zasadnicze kierunki działania:</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#PoselWalczakMarian">— po pierwsze — przejście w najbliższych latach na kształcenie nauczycieli na poziomie wyższym z tym, że nauczycieli dla szkół średnich wszystkich typów kształciłyby wyższe uczelnie akademickie, a nauczycieli dla szkół podstawowych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, jak również niektórych specjalistów dla zasadniczych szkół zawodowych i szkół przysposobienia rolniczego wyższe szkoły zawodowe, powstałe na podstawie dotychczasowych studiów nauczycielskich;</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#PoselWalczakMarian">po drugie — takie udoskonalenie programów szkół wyższych oraz metod pracy dydaktycznej, aby kandydat na nauczyciela otrzymał teoretyczne przygotowanie przedmiotowe, pedagogiczne i społeczno-polityczne oraz zdobył umiejętności skutecznej organizacji i realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych nowoczesnymi metodami i środkami.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#PoselWalczakMarian">Nie będę przytaczał argumentów społecznych i pedagogicznych, przemawiających za takimi rozwiązaniami w systemie kształcenia nauczycieli. Pragnę jednak zaznaczyć, że wstępna ocena sytuacji kadrowej w szkolnictwie na najbliższe lata oraz obiektywne możliwości rozwoju szkolnictwa wyższego przemawiają za przejściem na kształcenie nauczycieli na poziomie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#PoselWalczakMarian">Zarówno aktualnych, jak i przyszłych problemów kadrowych szkolnictwa nie rozwiążemy bez wydatnej poprawy sytuacji mieszkaniowej nauczycieli, zwłaszcza w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych. Nas, działaczy związkowych i nauczycieli cieszy szybki postęp w zakresie budownictwa szkół i innych obiektów oświatowych. Dzięki wysiłkom inwestycyjnym państwa i ofiarności społeczeństwa setki tysięcy dzieci uczy się w nowych, jasnych, dobrze wyposażonych obiektach szkolnych, a nauczyciele zyskali lepsze warunki do rozwijania skutecznej pracy dydaktyczno-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#PoselWalczakMarian">Intensywne budownictwo szkolne — to duże osiągnięcie ostatniej pięciolatki i ważne zadanie na lata 1966—1970. Jednak dla prawidłowego rozwiązywania skomplikowanych problemów kadrowych konieczna jest intensyfikacja budownictwa mieszkaniowego dla nauczycieli. Mieszkanie, to nie tylko warunek podjęcia przez nauczyciela pracy w określonym środowisku lub szkole, ale także warsztat pracy każdego pedagoga sumiennie i odpowiedzialnie traktującego swoje obowiązki zawodowe. Obecna sytuacja mieszkaniowa nauczycieli, zwłaszcza na wsiach, w osiedlach i małych miasteczkach jest nadal bardzo trudna.</u>
+ <u xml:id="u-8.38" who="#PoselWalczakMarian">W środowiskach tych potrzeby mieszkaniowe nauczycieli są zaspokajane głównie na podstawie najmu izb w prywatnych budynkach. W większości nie odpowiadają one podstawowym, a często minimalnym standardom i wymogom higieniczno-sanitarnym. Władza ludowa ustawą o prawach i obowiązkach nauczycieli gwarantuje dostarczenie nauczycielom bezpłatnych mieszkań we wsiach i miejscowościach do 2 tys. mieszkańców. W ostatnich latach sporo zrobiono, aby części nauczycieli poprawić warunki mieszkaniowe. Dotychczasowe poczynania nie odpowiadają jednak współczesnym i przyszłym potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-8.39" who="#PoselWalczakMarian">Problemu mieszkań nauczycielskich we wsiach i w małych miasteczkach nie uda się skutecznie rozwiązać na podstawie dotychczas stosowanych środków i inicjatyw. Istnieje obiektywna potrzeba zabezpieczenia odpowiedniego programu budownictwa mieszkaniowego dla nauczycieli ze środków państwowych i społecznych w Narodowym Planie Gospodarczym na lata 1966—1970 i w latach następnych. Rozwijać również trzeba na korzystnych dla nauczycieli warunkach — budownictwo indywidualne i spółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-8.40" who="#PoselWalczakMarian">Jestem głęboko przekonany, że potrzeby mieszkaniowe nauczycieli znajdą pełne zrozumienie i realne poparcie rad narodowych i władz spółdzielczości mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.41" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Nauczycielstwo w Polsce Ludowej całą swoją działalnością dało niejednokrotnie dowody swego przywiązania do władzy ludowej, dowody rzetelnej pracy nad wychowaniem młodego pokolenia. Opłaciło obficie krwią, cierpieniami i poświęceniem swój patriotyzm i służbę narodowi polskiemu w okresie hitlerowskiej okupacji.</u>
+ <u xml:id="u-8.42" who="#PoselWalczakMarian">W okresie międzywojennym nauczyciele-związkowcy należeli do czołowego oddziału polskiej inteligencji walczącej solidarnie z klasowymi związkami zawodowymi o postęp społeczny, o prawa dla dziecka chłopskiego i robotniczego do oświaty. Tę postępową i patriotyczną postawę nauczycieli i ich zawodowej organizacji — Związku Nauczycielstwa Polskiego — w pełni docenia całe społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-8.43" who="#PoselWalczakMarian">Z tym większym więc zdziwieniem i oburzeniem należy przyjąć wypowiedź jednego z dostojników episkopatu ks. biskupa Zygmunta Choromańskiego, który na kazaniu w dniu 20 lutego bieżącego roku oświadczył, że nie wstydzi się tego, iż walczył z komunizmem, walczył z panią Wandą Wasilewską, kiedy chciała Związek Nauczycielstwa Polskiego skomunizować — powiedział, że tego się nie wstydzi i tego nie cofa — to wszystko prawda.</u>
+ <u xml:id="u-8.44" who="#PoselWalczakMarian">Ksiądz biskup chlubi się zatem swoją działalnością w okresie międzywojennym. Ksiądz biskup jest tylko w swej wypowiedzi mało ścisły — walczył bowiem nie tylko z Wandą Wasilewską, walczył poprzez swoje systematyczne publikacje w — „Kurierze Warszawskim” zatytułowane — „Słowo o Związku Nauczycielstwa Polskiego” z całym postępowym nauczycielstwem. Nie był zresztą w tej walce z ZNP w hierarchii kościelnej postacią odosobnioną. I chociaż nie odgrywał w niej roli pośledniej, byli jednak księża, biskupi, kardynałowie bardziej od niego bojowi i bardziej zaangażowani w walce z — „bezbożnym” Związkiem Nauczycielstwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-8.45" who="#PoselWalczakMarian">Oto na przykład, w okresie najgorętszych ataków całej reakcji polskiej, znacznej części kleru, wszystkich endeckich i kościelnych pism z — „Małym Dziennikiem” na czele, wydawanym przez pobożnych ojców z Niepokalanowa — Katolicka Agencja Prasowa ogłasza w swym biuletynie z września 1936 roku:</u>
+ <u xml:id="u-8.46" who="#PoselWalczakMarian">„Skargowski kongres działaczy i publicystów katolickich potępia działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego jako wrogą dla katolicyzmu, szkoły, narodu i państwa. Kongres wzywa wszystkie nauczycielki i nauczycieli katolików, żeby opuścili szeregi tej organizacji”.</u>
+ <u xml:id="u-8.47" who="#PoselWalczakMarian">A na II zjeździe asystentów kościelnych Akcji Katolickiej w marcu 1937 roku w Poznaniu — ówczesny prymas kardynał Hlond stwierdzał:</u>
+ <u xml:id="u-8.48" who="#PoselWalczakMarian">„A teraz słówko o stanowisku wobec nauczycielstwa, szczególnie wobec Związku Nauczycielstwa Polskiego. Mogę was zapewnić, że episkopat uważnie śledzi działalność ZNP i nie siedzi z założonymi rękoma wobec tych jego kroków i zamierzeń, które są bezbożnicze, laicyzujące, a nawet komunizujące. Mam nadzieję, że czynniki nadzorcze dopomogą do tego, że skończą się w Związku Nauczycielstwa Polskiego terrorystyczne rządy wolnomyślicielskie”.</u>
+ <u xml:id="u-8.49" who="#PoselWalczakMarian">Znamy działalność tych czynników nadzorczych: zawieszenie Zarządu Głównego, próby rozbicia ZNP. Może i dobrze się stało, że ksiądz biskup Choromański przypomniał te czasy. Historia bowiem wiele może nas nauczyć, można z niej wyciągnąć wiele słusznych wniosków. Przypomnijmy także, że w tym czasie gdy grzmiały ambony, gdy straszono społeczeństwo widmem nauczyciela-związkowca — w oficjalnym organie episkopatu polskiego — „Ateneum Kapłańskim”, którego naczelnym redaktorem był wówczas ksiądz Stefan Wyszyński, zamieszczane były hymny pochwalne na cześć tysiącletniej Rzeszy hitlerowskiej, która miała przynieść odrodzenie ludzkości; drukowane były artykuły stwierdzające, że narodowy socjalizm poprzez swą walkę z komunizmem zasłużył się całej ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-8.50" who="#PoselWalczakMarian">Widzimy więc, w kim niektórzy księża widzieli wówczas wroga numer 1 — szkoły, narodu i państwa, i z kim wiązali swoją wiarę i nadzieję na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-8.51" who="#PoselWalczakMarian">I z tą samą pewnością siebie, tupetem i pychą przemawiają dzisiaj niektórzy księża biskupi — z jednej strony wobec biskupów niemieckich językiem pokory, miłości chrześcijańskiej i próśb o przebaczenie, z drugiej znów strony — językiem gróźb, napaści i lekceważenia wobec wszystkiego co nowe, twórcze i postępowe w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.52" who="#PoselWalczakMarian">Nauczyciele zbyt dobrze znają ten język, jego dźwięk i jego treść oraz jego cele. W szeregach nauczycielskich nie znajdzie on uznania, jak nie znalazł wśród ogółu ludzi pracy w naszym socjalistycznym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.53" who="#PoselWalczakMarian">Nauczyciele niejeden raz mieli okazję konfrontacji, jakie siły reprezentują w Polsce interesy ludzi pracy i narodu, interesy oświaty i wychowania. Czujemy się głęboko związani z partią i władzą ludową nie tylko swym pochodzeniem, ale także przekonaniem, że nasze sukcesy polityczne, ekonomiczne i oświatowo-kulturalne zawdzięczamy rewolucyjnemu przekształceniu stosunków społeczno-politycznych. Dlatego też nauczycielstwo polskie jeszcze aktywniej uczestniczyć będzie w realizacji programu rozkwitu gospodarczego i kulturalnego naszego kraju oraz wychowywać dzieci i młodzież na ideowych obywateli, gorących patriotów Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Ozga.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselOzgaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego powitał z zadowoleniem zwołanie posiedzenia Sejmu, poświęconego omówieniu realizacji reformy szkolnictwa. Świadczy to bowiem o znaczeniu, jakie Polska Ludowa przywiązuje do rozwoju oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselOzgaWladyslaw">Sprawy oświaty i wychowania zawsze były bliskie sercu najlepszych i najbardziej postępowych synów naszego narodu. Mamy w tej dziedzinie chlubne tradycje w tysiącletnich dziejach państwa polskiego. Sięgają one okresu powołania przed 600 laty pierwszego w Polsce uniwersytetu w Krakowie. Sięgają okresu Odrodzenia — epoki wielkich przemian i walk, skierowanych przeciw feudalnemu wstecznictwu i średniowiecznej ciemnocie. Łączymy je z tradycjami szkół ariańskich, organizowanych na przełomie XVI i XVII wieku przez Braci Polskich.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselOzgaWladyslaw">W naszej działalności oświatowej i reformatorskiej nawiązujemy do okresu Oświecenia i wiekopomnego dzieła Komisji Edukacji Narodowej, która dokonała wielu postępowych reform w szkolnictwie, a co najważniejsze, stanęła na stanowisku zwalczanym przez Jezuitów, że nauczanie i wychowanie należeć powinno do władzy świeckiej, do państwa i rządu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselOzgaWladyslaw">Do tych chlubnych, postępowych, rodzimych tradycji oświatowych nawiązywał ruch robotniczy i ruch ludowy w Polsce od zarania swego powstania. Przywódcy ruchów robotniczego i ludowego, pierwszej rewolucyjnej partii — „Proletariat”, działacze — „Chłopskiego Zarania”, Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, Polskiego Związku Ludowego wysunęli hasło walki — „o bezpłatną i obowiązkową szkołę dla wszystkich dzieci obojga płci” z kursem co najmniej 7-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselOzgaWladyslaw">Dziś jest dla nas jasne, że hasło — „Ziemia, oświata i władza dla ludu”, wypisane na sztandarach chłopskich nie mogło być zrealizowane zarówno w warunkach ucisku zaborczego, jak i w okresie międzywojennym, gdy krajem rządziła burżuazja pospołu z ziemiaństwem.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselOzgaWladyslaw">Dopiero w Polsce Ludowej, gdy władza przeszła w ręce mas pracujących, w ręce robotników, chłopów i inteligencji związanej z ludem, ziściły się marzenia najświatlejszych, postępowych działaczy chłopskich o powszechnej, wysoko zorganizowanej szkole podstawowej na wsi. Realny stał się dostęp do kształcenia dzieci wiejskich na poziomie średnim i wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselOzgaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Przypominając nasze chlubne tradycje oświatowe z okazji jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego, nie możemy pominąć patriotycznego i bohaterskiego zrywu nauczycielstwa polskiego, związanego z tajnym nauczaniem podczas okupacji hitlerowskiej. Okupanci w sposób barbarzyński usiłowali zniszczyć wielowiekowy dorobek kultury narodu polskiego. Zamknęli szkoły polskie, niszczyli biblioteki, wywozili dzieła sztuki, dążyli do fizycznego wyniszczenia polskiej inteligencji. Taka oto była misja — „kulturalna” faszyzmu niemieckiego. Hitlerowcy mieli poprzedników, a najbardziej patriotyczne siły naszego narodu stawiały niejeden raz czoło naporowi agresywnego „kulturträgerstwa”.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselOzgaWladyslaw">Toteż nic dziwnego, że poruszyły i oburzyły nas słowa osławionego orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich o zachodnich „zwiastunach kultury”.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselOzgaWladyslaw">Hitlerowskim — „zwiastunom”, zmierzającym do unicestwienia kultury polskiej przeciwstawił się cały nasz naród, a nauczycielstwo polskie w kompletach tajnego nauczania uczyło i wychowywało setki tysięcy dzieci i młodzieży umiłowania ojczyzny, krzewiło polskość, budziło wiarę w zwycięstwo sił antyfaszystowskich nad zaborczym hitleryzmem, wolę walki o wolność i demokrację.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselOzgaWladyslaw">Przemawiając na dzisiejszym posiedzeniu z ramienia Klubu Poselskiego ZSL, pragnę stwierdzić, że zgadzam się w pełni z jednym z moich przedmówców, posłem Jarosińskim, iż z przebudowy i rozbudowy szkolnictwa w okresie 21 lat Polski Ludowej największe korzyści odniosła wieś. W Polsce burżuazyjnej istniały wielkie dysproporcje w dziedzinie oświaty między miastem i wsią. Na wsi 77% stanowiły szkoły z najwyższą klasą IV, klasę VII kończyło zaledwie około 14% dzieci wiejskich. Z powodu nieegzekwowania obowiązku szkolnego prawie 25% dzieci wiejskich w kraju nie uczęszczało w ogóle do szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselOzgaWladyslaw">W Polsce Ludowej dzieci wiejskie mają możliwość uczęszczania do pełnej szkoły 7-klasowej, a około 90% uczniów szkół podstawowych na wsi kończy klasę VII. Rezultaty te osiągnięte zostały na drodze organizowania szkół 7-klasowych przy niewielkiej liczbie uczniów i zapewnienia im uprzywilejowanej obsady nauczycielskiej, mianowicie, już przy liczbie 81 uczniów przydzielało się szkole 4 nauczycieli (przed wojną przy tej liczbie uczniów szkoła miała tylko jednego nauczyciela). Była to droga trudna i kosztowna, trudna, bo wymagała dopływu do szkolnictwa poważnej liczby nauczycieli, których dotkliwy brak odczuwało się po wojnie; kosztowna, bo wymagała na wsi wielkiej ilości nowych izb lekcyjnych, wyposażenia ich w niezbędny sprzęt i pomoce naukowe, bo wymagała zabezpieczenia środków na uposażenia stale rosnącej liczby nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselOzgaWladyslaw">Rozwoju szkolnictwa w Polsce Ludowej nie zdołały zahamować trudności wynikłe z dziecięcego, a następnie młodzieżowego wyżu demograficznego. Mimo nie sprzyjającej sytuacji demograficznej, zwiększaliśmy systematycznie stopień upowszechniania na Wsi szkoły 7-klasowej, rozszerzyliśmy znacznie zasięg kształcenia na poziomie średnim.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselOzgaWladyslaw">W okresie ostatniej pięciolatki (1961—1965) mamy do odnotowania największe osiągnięcia w dziejach polskiego szkolnictwa w dziedzinie rozbudowy różnych form kształcenia na poziomie średnim. W okresie tym nastąpiło dalsze poważne zwiększenie liczby uczniów we wszystkich typach szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych. W latach 1961—1965 przybywało nam średnio rocznie w szkołach średnich 246 tys. młodzieży. Takiego tempa rozwoju szkolnictwa nie mieliśmy nigdy dotychczas. Korzyści z rozbudowy szkolnictwa średniego odniosła przede wszystkim młodzież robotnicza i chłopska.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselOzgaWladyslaw">Dziś w szkołach średnich, łącznie ze szkołami przysposobienia rolniczego, młodzież robotnicza i chłopska stanowi około 70% ogółu uczących się. Pozostała część młodzieży — to przede wszystkim dzieci inteligencji pracującej, związanej pochodzeniem, pracą i działalnością społeczno-polityczną z masami ludowymi. W roku szkolnym 1964/65 do wszystkich typów szkół średnich łącznie z SPR uczęszczało 725.600 młodzieży wiejskiej. Przed wojną liczba tej młodzieży nie przekroczyła 50 tys. Internaty i domy akademickie zapełnione są w przeważającej liczbie młodzieżą pochodzącą ze wsi. Wykorzystuje ona w internatach szkół średnich i zawodowych 74% ogólnej ilości miejsc. Także i w domach akademickich młodzież wiejska stanowi większość. Wśród stypendystów w szkołach średnich 55% to uczniowie pochodzący ze wsi. Poważny także odsetek młodzieży wiejskiej korzysta ze stypendiów w szkołach wyższych. Oto realizacja sojuszu robotniczo-chłopskiego na odcinku oświatowym — jak o tym wspomniał poseł Jarosiński. Polska Ludowa stworzyła wielką szansę do zdobycia wykształcenia średniego i wyższego dla dzieci chłopskich. Doceniają to chłopi, traktując jako wielką zdobycz szerokie rozwarcie drzwi szkół średnich i wyższych dla swoich synów i córek.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselOzgaWladyslaw">Przebudowa i rozwój szkolnictwa w Polsce Ludowej — to ogromne osiągnięcie i ogromny wysiłek, tym większy, że dokonany został w okresie wznoszenia z ruin nowego gmachu państwowego. Podstawowym elementem zmian w dziedzinie oświaty była demokratyzacja systemu szkolnego, rozwój organizacyjny, rozwój ilościowy szkolnictwa. Nie zadowalały nas natomiast w pełni zmiany jakościowe w szkolnictwie. Toteż, gdy w 1961 r. na VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR podjęta została uchwała w sprawie reformy szkolnictwa podstawowego i średniego, całe społeczeństwo przyjęło ją z aprobatą i uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselOzgaWladyslaw">Uchwała Komitetu Centralnego PZPR mówiła o konieczności przedłużenia szkoły podstawowej do lat ośmiu i stopniowego upowszechniania zawodowego kształcenia młodzieży w mieście i na wsi, o potrzebie zasadniczej przebudowy programów, uwspółcześnienia treści i metod nauczania i wychowania, ściślejszego powiązania szkoły z życiem, z budownictwem socjalistycznym, z pracą produkcyjną, o konieczności pełnej realizacji zasady świeckości szkoły. Z decyzją VII Plenum Komitetu Centralnego solidaryzowało się w pełni Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, czemu dało wyraz w uchwale IV Plenum Naczelnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselOzgaWladyslaw">Sejm poprzedniej kadencji uchwalił 15 lipca 1961 r. ustawę o rozwoju systemu oświaty i wychowania, która reformie szkolnej nadała ostateczny kształt i moc prawa. Jest to akt ustawodawczy o doniosłości historycznej.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselOzgaWladyslaw">W latach 1961—1965 trwały intensywne prace przygotowawcze do wprowadzenia w życie reformy. Mówił o tym szczegółowo obywatel Minister Wacław Tułodziecki. W pracach tych uczestniczyli aktywnie działacze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wraz z działaczami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego i szerokim aktywem bezpartyjnych. Ministerstwo Oświaty, rady narodowe wszystkich szczebli oraz terenowa administracja szkolna wykonały wielokierunkową, ogromną i trudną pracę organizatorską, zmierzającą do stworzenia niezbędnych warunków do realizacji reformy. Klub Poselski ZSL ustosunkowuje się pozytywnie do całokształtu przygotowań do wprowadzenia w życie postanowień ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Najniezbędniejsze warunki realizacji reformy zostały zabezpieczone i przejście na 8-letnie nauczanie od 1 września bieżącego roku jest realne. Będzie ono jednak połączone z poważnymi trudnościami, które wystąpią przede wszystkim w szkołach podstawowych na wsi. Trudności dotyczyć będą:</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselOzgaWladyslaw">—rozmieszczenia punktów szkolnych w terenie, czyli tak zwanej sieci szkolnej, —zapewnienia zreformowanej szkole wysoko kwalifikowanych kadr pedagogicznych, —zapewnienia szkołom odpowiedniej bazy materialnej (budynki, pomoce naukowe, pracownie).</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselOzgaWladyslaw">Na sprawy te słusznie położył akcent obywatel Minister w swoim sprawozdaniu. Mówił o nich także poseł Jarosiński. Chciałbym zwrócić uwagę Obywateli Posłów na te aspekty omawianych problemów, które dotyczą reformy szkoły wiejskiej. Węzłową sprawą reformy jest zapewnienie pełnowartościowości szkoły wiejskiej pod względem poziomu pracy dydaktyczno-wychowawczej. Panuje przekonanie, że szkoła na wsi osiąga słabsze wyniki nauczania. Opinia ta nie jest pozbawiona podstaw, choć wiele szkół na wsi dzięki talentowi pedagogicznemu i ofiarnej pracy nauczycieli, stoi na wysokim poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselOzgaWladyslaw">W szkołach wiejskich jest wyższa drugoroczność — w miastach odsetek uczniów powtarzających klasę wynosi 4,4%, na wsi 6,6%, większy jest także odsiew, na przykład w roku szkolnym 1964/65 w miastach opuściło szkołę podstawową przed jej ukończeniem 5.300 uczniów, na wsi — 61.400. Szkoły na wsi mają niższy od szkół miejskich wskaźnik sprawności nauczania, wyrażony w odsetkach uczniów kończących siedem klas z każdego rocznika. Na przykład, spośród młodzieży urodzonej w 1949 r. ukończyło klasę VII w wieku właściwym, to znaczy po 7 latach nauki — 66,5% uczniów szkół miejskich, a tylko 57,4% uczniów szkół wiejskich. Poważna część młodzieży wiejskiej dochodzi do klasy VII z opóźnieniem rocznym, dwuletnim, a nieraz nawet trzyletnim, to znaczy dopiero w wieku 15—16 lat.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselOzgaWladyslaw">Składa się na to wiele przyczyn. Najważniejsze z nich — to niski stopień organizacyjny szkół, niższy poziom kwalifikacji nauczycieli pracujących na wsi, gorsze warunki lokalowe i gorsze wyposażenie w pomoce naukowe. Wiąże się to z problemem sieci szkolnej. Sprawa ta dotyczy przede wszystkim wsi, gdzie zbudowanie dobrej sieci szkolnej napotyka największe trudności. Specjaliści w dziedzinie organizacji szkolnictwa, nauczyciele i teoretycy pedagogiki są na ogół zgodni, że pełnowartościową szkołą podstawową, realizującą program 8 klas, może być szkoła o większej liczbie nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselOzgaWladyslaw">Program wyższych klas szkoły 8-letniej obejmuje poważną część dawnego gimnazjum. Program ten realizować mogą dobrze tylko wysoko kwalifikowani nauczyciele-specjaliści do nauczania poszczególnych przedmiotów. Szkoła 8-klasowa powinna mieć co najmniej sześciu specjalistów przedmiotowych z wykształceniem w zakresie studium nauczycielskiego lub wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselOzgaWladyslaw">Przy odpowiednim doborze grona nauczycielskiego można by realizować na właściwym poziomie program szkoły 8-klasowej przy co najmniej 6 nauczycielach.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselOzgaWladyslaw">Sieć szkolnictwa podstawowego na wsi jest — jak to stwierdził w swym sprawozdaniu obywatel Minister Oświaty — lepsza od obecnej sieci. Zgadzamy się z tym. Niemniej jednak będziemy mieli jeszcze ponad 4 tys. szkół o 4 i 5 nauczycielach realizujących program szkoły 8-letniej oraz około 7.500 szkół o 1, 2 i 3 nauczycielach.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselOzgaWladyslaw">Zwracamy uwagę w związku z tym, że ponad 400 tys. dzieci wiejskich uczyć się będzie w przyszłym roku szkolnym w szkołach niżej zorganizowanych, a po uwzględnieniu szkół o 5 nauczycielach, liczba ta podniesie się do około 700 tys. dzieci, co stanowić będzie 25% ogólnej liczby uczniów na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselOzgaWladyslaw">Trudności w stworzeniu prawidłowej sieci szkolnej na wsi wynikają z warunków demograficznych, struktury osiedli wiejskich, ich rozdrobnienia, z warunków topograficznych i klimatycznych, stanu dróg i związanych z tym warunków komunikacyjnych, złych warunków lokalowych. Obok tych trudności obiektywnych, występują także trudności o charakterze subiektywnym, związane z konserwatyzmem mniej uświadomionej części ludności wiejskiej, która domaga się często nawet nisko zorganizowanej małej szkółki, byle we własnej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselOzgaWladyslaw">Nad wymienionymi trudnościami nie można przechodzić — rzecz jasna — do porządku dziennego. Nie jesteśmy w stanie pokonać ich w krótkim okresie czasu. Trzeba rozwiązywać je tak, jak na to pozwalają istniejące obecnie warunki z perspektywą jednak stopniowego korygowania, doskonalenia zaprojektowanej sieci szkolnej, oparcia w przyszłości struktury organizacyjnej szkolnictwa wiejskiego wyłącznie na szkołach o 8 i więcej nauczycielach lub przynajmniej na szkołach o 6 i więcej nauczycielach.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselOzgaWladyslaw">Biorąc powyższe pod uwagę postulujemy, aby Ministerstwo Oświaty postawiło przed radami narodowymi i terenowymi władzami szkolnymi zadanie stopniowej korektury opracowanej sieci już po wprowadzeniu do szkół podstawowych klasy VIII, uwzględniając między innymi dowożenie dzieci mechanicznymi środkami lokomocji.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselOzgaWladyslaw">Bardzo trudnym do rozwiązania przy realizacji reformy szkolnej na wsi będzie problem kadr nauczycielskich. Wprawdzie w skali krajowej resort oświaty wykonał, a nawet przekroczył zadanie zwiększenia liczby nauczycieli szkół podstawowych z wykształceniem w zakresie 2-letniego studium nauczycielskiego lub pełnych studiów wyższych, to jednakże rozmieszczenie kadr nauczycielskich z dodatkowymi kwalifikacjami napawa nas dużą troską, gdyż jest ono nierównomierne.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselOzgaWladyslaw">Brak na niektórych terenach nauczycieli specjalistów z dodatkowymi kwalifikacjami do nauczania poszczególnych przedmiotów może pogłębić dysproporcje w poziomie nauczania między szkołą na wsi i w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselOzgaWladyslaw">Trudności w racjonalnym rozmieszczeniu kadr nauczycielskich z dodatkowymi kwalifikacjami wynikają między innymi z warunków życia nauczycieli wiejskich. W szczególności na przeszkodzie stoi brak mieszkań. Mówił o tym przede mną poseł Walczak. Dlatego też trzeba — i tu w pełni solidaryzujemy się z wypowiedzią posła Walczaka — opracować szeroki program budowy mieszkań dla nauczycieli na wsi ze środków rad narodowych, ze Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów, w drodze spółdzielczości mieszkaniowej i czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselOzgaWladyslaw">W celu łatwiejszego rozwiązania problemu rozmieszczenia kadr nauczycielskich na wsi trzeba stworzyć dla specjalistów przedmiotowych bodźce materialne, zapewniając im w wypadku wyrażenia zgody na przeniesienie do szkoły, w której brak nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, przyznanie przewidzianych uchwałą Rady Ministrów dodatków specjalnych. Środki na ten cel w budżecie powinny być stopniowo odpowiednio zwiększane.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselOzgaWladyslaw">Trzecia kategoria trudności związanych z realizacją reformy szkolnej na wsi dotyczy podstaw materialnych funkcjonowania szkół, głównie budownictwa szkolnego. Warunki lokalowe szkolnictwa podstawowego zostały w ciągu ostatnich 10 lat poważnie poprawione i unowocześnione.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselOzgaWladyslaw">Po wprowadzeniu klasy 8 podniesie się jednak, co prawda przejściowo, tak zwana zmianowość nauki w miastach do 1,82 (w woj. kieleckim i łódzkim), a nawet do 1,90 (woj. lubelskie i olsztyńskie). Te średnie współczynniki zmianowości oznaczają, że w wielu izbach szkolnych nauka odbywać się będzie nie tylko na drugiej, lecz także na trzeciej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselOzgaWladyslaw">Dotychczas problem drugiej czy nawet trzeciej zmiany występował tylko w mieście. W roku 1966, po wprowadzeniu klasy 8, wystąpi ten problem również na wsi. Stan ten wynika z nienadążania budownictwa szkolnego na wsi za zwiększonymi potrzebami związanymi z reformą szkolną, a wynająć dodatkowych izb szkolnych na wsi już po prostu nie można. W związku ze wzrostem zmianowości nauki w szkołach wiejskich rady narodowe powinny zorganizować odwożenie dzieci ze szkoły do domu wieczorem, po zakończeniu zajęć szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselOzgaWladyslaw">W obliczu przedstawionych tu ogólnie trudności lokalowych szkolnictwa z wielką uwagą powinniśmy rozpatrzyć projektowany rozdział środków inwestycyjnych w planie 5-letnim na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselOzgaWladyslaw">Koniecznością staje się, podobnie jak w minionym okresie, wspieranie wysiłków inwestycyjnych państwa w dziedzinie oświaty na drodze ofiarności społecznej. I dlatego też Zjednoczone Stronnictwo Ludowe popiera w całej rozciągłości apel Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu do powszechnego udziału w dalszej akcji zbiórki na budowę szkół i internatów pod hasłem — „Cały naród swojej młodzieży”. Zgromadzone na ten cel społeczne środki finansowe w ramach Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów przyczynią się do zapewnienia warunków realizacji reformy szkolnej pod kątem potrzeb młodzieży wiejskiej i wyrównania istniejących dysproporcji w bazie materialnej szkolnictwa na poszczególnych terenach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#PoselOzgaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Problemu realizacji reformy szkolnej nie można, rzecz jasna, ograniczyć do przedłużenia obowiązkowej nauki do lat 8, do zmian organizacyjnych w szkolnictwie, do rekonstrukcji sieci szkolnej i przygotowania warunków materialnych, do funkcjonowania zreformowanego szkolnictwa. Znaczenie reformy polega przede wszystkim na przebudowie treści nauczania i wychowania i na dokonaniu przeobrażeń w metodach pracy z młodzieżą. Zmiany organizacyjne w szkolnictwie podporządkowane powinny być temu podstawowemu celowi.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#PoselOzgaWladyslaw">Oceniając pozytywnie ideowo-wychowawcze i naukowe założenia rozwinięte w nowych programach opracowanych przez Ministerstwo Oświaty, dostrzegamy równocześnie ich braki. W środowisku nauczycieli i rodziców uczniów wskazuje się na przykład na przeładowanie programów szkoły 8-letniej. Realizacja zadań szkoły 8-letniej powinna zapewnić młodzieży możliwość dalszej nauki w szkołach średnich oraz przygotować ją do samodzielnego rozszerzania zdobytych wiadomości w drodze samokształcenia. Zaznajomienie uczniów z podstawowymi elementami poszczególnych gałęzi wiedzy nie musi być równoznaczne z mnogością informacji o zjawiskach przyrody i życia społeczeństwa. Nadmiar informacji tylko pozornie zapewnia wszechstronne wykształcenie. Możliwości apercepcyjne uczniów nie są nieograniczone i dlatego też nadmiar przekazywanych im informacji uniemożliwia często gruntowne opanowanie materiału nauczania. Przeładowanie programów zmusza nauczyciela do położenia nacisku na realizację zadań dydaktycznych szkoły, ze szkodą dla spraw wychowawczych, na poruszanie których brakuje nieraz czasu na lekcjach.</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#PoselOzgaWladyslaw">Narzekania na przeładowanie programów i duży stopień ich trudności nie są pozbawione podstaw. Weźmy dla przykładu program tak ważnego przedmiotu, jak matematyka. W szkole 8-letniej program ten przewiduje konieczność opanowania przez uczniów nie tylko całego prawie kursu algebry — nie mówię o arytmetyce — z uwzględnieniem równań i nierówności stopnia pierwszego, rozwiązywania równań z dwiema niewiadomymi, nie tylko obszernego kursu geometrii, ale także podstawowych wiadomości z trygonometrii.</u>
+ <u xml:id="u-10.41" who="#PoselOzgaWladyslaw">Obszerny jest także kurs historii, zawierający nadmierną ilość wiadomości z zakresu historii powszechnej i historii Polski. Podobnie obszerny jest program geografii i fizyki.</u>
+ <u xml:id="u-10.42" who="#PoselOzgaWladyslaw">Przy doborze materiału programowego należy stosować większą selekcję. Krąg wiedzy stale się rozszerza. Specjaliści od programów, naukowcy, specjaliści nauczania poszczególnych przedmiotów muszą zdobyć się na odwagę wyeliminowania z programów niektórych partii materiału i wybrania najważniejszych i najkonieczniejszych elementów z każdej gałęzi wiedzy. Mniej, ale gruntownie, to na pewno lepiej niż dużo, lecz powierzchownie.</u>
+ <u xml:id="u-10.43" who="#PoselOzgaWladyslaw">Wśród działaczy wiejskich spotykamy się z opinią, że mimo przeładowania programów nie uwzględniają one w dostatecznej mierze problematyki produkcji rolnej. Program biologii — przedmiot tak ściśle związany z rolnictwem — w małym stopniu nastawiony jest na wyjaśnienie uczniom procesów biologicznych, mających znaczenie dla produkcji roślinnej i hodowlanej. Jedynie przy temacie: — „Bakterie i ich znaczenie” w programie klasy VI wystąpiły w wystarczającej mierze elementy agrobiologii.</u>
+ <u xml:id="u-10.44" who="#PoselOzgaWladyslaw">Brak ścisłego powiązania nauki o roślinach z produkcją roślinną oraz nauki o zwierzętach z produkcją hodowlaną w rolnictwie, niedostateczne naświetlenie problemu walki ze szkodnikami, walki biologicznej i chemicznej — nie daje młodzieży wystarczających podstaw do zrozumienia zagadnień intensyfikacji procesów nowoczesnej produkcji rolnej, potrzebnego nie tylko młodzieży wiejskiej, ale także młodzieży zamieszkałej w mieście. Problemy te wiążą się z koniecznością uświadomienia młodzieży znaczenia rolnictwa w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.45" who="#PoselOzgaWladyslaw">Mimo przeładowania programu nauczania historii wielką ilością informacji, nie uwzględnia on w dostatecznej mierze — zwłaszcza przy omawianiu okresu rozwoju kapitalizmu — problematyki gospodarki rolnej, jej zacofania. Ta krytyczna uwaga dotyczy również programu najnowszej historii Polski. Na przykład, w programie klasy VIII w rozwinięciu tematu — „Polska Rzeczpospolita Ludowa” — temat tak brzmi — nie ma ani słowa o problemach rozwoju gospodarki rolnej, o metodach i formach wiązania indywidualnego rolnictwa z gospodarką socjalistyczną. W programie historii klasy VII i VIII nie ukazuje się uczniom, w procesie rozwoju historycznego, znaczenia idei sojuszu robotniczo-chłopskiego dla walki klasy robotniczej o władzę, o obalenie kapitalizmu, o umocnienie ustroju socjalistycznego w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.46" who="#PoselOzgaWladyslaw">Tematyka wsi i gospodarki rolnej ujęta została zadowalająco dopiero w programie nowego przedmiotu, wprowadzonego do szkoły 8-letniej pod nazwą: — „Wychowanie obywatelskie” (w klasie VII i VIII). Program historii nie daje jednak młodzieży dostatecznej podbudowy historycznej do należytego zrozumienia skomplikowanej problematyki wsi współczesnej.</u>
+ <u xml:id="u-10.47" who="#PoselOzgaWladyslaw">Poruszona przeze mnie sprawa wiąże się z problematyką wychowawczą, dotyczącą roli i znaczenia pracy rolnika dla społeczeństwa. Na skutek oddziaływania na niektóre środowiska pozostałości postaw drobnomieszczańskich, spotykamy się tu i ówdzie z niedocenianiem pracy na roli. W środowisku wiejskim znajduje to wyraz w ucieczce ze wsi. Młodzież wiejska widziała i nadal jeszcze widzi często swój awans społeczny jedynie w przejściu dc pracy w zawodach pozarolniczych. Dlatego też, poprzez odpowiednią rozbudowę w programach nauczania tematyki wiejskiej, tematyki związanej z produkcją rolną, poprzez roztaczanie przed młodzieżą perspektyw rozwoju nowoczesnego rolnictwa w wyniku zastosowania w produkcji rolnej zdobyczy nauki i techniki, poprzez ukazywanie dodatnich stron pracy na roli i w ogóle życia na wsi — szkoła powinna budzić wśród młodzieży w mieście i na wsi szacunek do zawodu rolnika i zamiłowanie dc pracy na roli.</u>
+ <u xml:id="u-10.48" who="#PoselOzgaWladyslaw">W problematyce wychowawczej w nowych programach należało bardziej wydobyć i silniej jeszcze, niż to ma obecnie miejsce, wyeksponować ideę obronności kraju oraz bohaterski wkład Polski w wywalczenie zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami. Autorzy programów doceniają wprawdzie potrzebę i znaczenie wychowania młodzieży w duchu patriotyzmu, umiłowania ojczystego kraju i solidarności w walce innych narodów o wolność i niezależność narodową. Nie wszystkie jednak elementy wychowania patriotycznego znalazły pełny wyraz w programach nauczania języka polskiego i historii, a Więc w przedmiotach najbardziej do tego predestynowanych.</u>
+ <u xml:id="u-10.49" who="#PoselOzgaWladyslaw">Idea obronności kraju, zadania i działalność ludowego Wojska Polskiego, występuje w przedmiocie — „Wychowanie obywatelskie”. Sądzę, że należy jednak więcej miejsca poświęcić tym sprawom w programie nauczania historii i języka polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-10.50" who="#PoselOzgaWladyslaw">Słabo uwypuklony został w programach tych przedmiotów wkład żołnierza polskiego w wywalczenie zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami na wszystkich frontach walki. Więcej miejsca w programach poświęcić powinniśmy bohaterskiej walce partyzantów polskich i ogólnonarodowego ruchu oporu, we wszelkich formach, przeciw hitlerowskiemu najeźdźcy.</u>
+ <u xml:id="u-10.51" who="#PoselOzgaWladyslaw">Programy nie uwzględniają w dostatecznej mierze udziału Polaków w ruchu oporu innych krajów, okupowanych przez hitlerowców (np. we Francji), nie omawia się ruchu oporu organizowanego w obozach koncentracyjnych i w oflagach.</u>
+ <u xml:id="u-10.52" who="#PoselOzgaWladyslaw">Uwagi te wynikają z przekonania, że wychowanie patriotyczne jest jednym z najważniejszych elementów wychowania w ogóle. Chcę podkreślić, że nowe programy nie mają jakichś zasadniczych braków pod tym względem — proszę mnie dobrze rozumieć. Eksponuję ten problem również z uwagi na potrzebę większej troski o pogłębienie wychowania patriotycznego i internacjonalistycznego nie tylko przy opracowywaniu programów, ale przede wszystkim w toku ich realizacji w szkołach. Pielęgnowanie bowiem uczuć patriotycznych, miłości do ojczystego kraju, do jego piękna, jego wspaniałej tysiącletniej przeszłości, budzenie durny z osiągnięć budownictwa socjalistycznego, pielęgnowanie idei walki o pokój — to doniosłe zadania wychowawcze szkoły, stanowiące bardzo istotny składowy element wychowalnia w duchu moralności socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-10.53" who="#PoselOzgaWladyslaw">Miłość do ludowej ojczyzny stanowi punkt wyjścia i podstawę do wychowania młodzieży w duchu sprawiedliwości społecznej, braterstwa z ludźmi pracy innych krajów, do wyrobienia zamiłowania i szacunku do pracy, poszanowania mienia narodowego i czynnego udziału w rozwoju kraju, jego gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-10.54" who="#PoselOzgaWladyslaw">Programy szkoły 8-letniej realizuje się obecnie jako tymczasowe, dlatego też postulujemy, aby Ministerstwo Oświaty przeprowadziło w szkołach szczegółowe badania wyników nauczania i wychowania, osiąganych przy realizacji nowych programów. Badania te powinny przeprowadzić Instytut Pedagogiki, ośrodki metodyczne i aparat nadzoru pedagogicznego. Należy także zebrać opinie o programach od kierowników szkół i nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-10.55" who="#PoselOzgaWladyslaw">Rezultatem badań i zebranych opinii powinna być odpowiednia korektura obecnych (tymczasowych) programów szkoły 8-letniej. Podobnej analizie i ocenie trzeba będzie poddać w przyszłości programy liceów ogólnokształcących i szkół zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.56" who="#PoselOzgaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Klub Poselski ZSL aprobuje w pełni politykę oświatową rządu. Trudne zadania, stojące przed szkolnictwem w ostatnim 5-leciu, wykonaliśmy. Przygotowane zostały najniezbędniejsze warunki do wprowadzenia w życie reformy szkolnej, mającej w szczególności dla wsi polskiej doniosłe znaczenie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-10.57" who="#PoselOzgaWladyslaw">Skala występujących niedociągnięć i trudności nie umniejsza wielkości dzieła reformy, która staje się rzeczywistością. Przy podejmowaniu wielkich spraw zawsze występują trudności. Wskazujemy na niektóre z nich, by tym łatwiej usunąć wszystko, co stoi na przeszkodzie możliwie jak najlepszej realizacji reformy szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.58" who="#PoselOzgaWladyslaw">Pełne wykonanie zadań, związanych z rozszerzeniem w wyniku reformy, zakresu i społecznego zasięgu kształcenia młodzieży, postawienie polskiego szkolnictwa na jeszcze wyższym poziomie, by szkoła nasza najlepiej służyła jasnej przyszłości Polski Ludowej — będzie godnym akcentem u progu wkroczenia Polski w drugie tysiąclecie swoich dziejów.</u>
+ <u xml:id="u-10.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Trzaska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania w Polsce Ludowej, uchwalona przez Sejm, jest ważnym wydarzeniem w życiu i twórczej pracy naszego narodu. Tak też przyjęła to szeroka opinia społeczna, widząc w niej istotny czynnik umacniania świadomości socjalistycznej społeczeństwa jak i dalszego podnoszenia poziomu kultury i dalszego rozwoju gospodarki narodowej. Głównie chodzi o sprawy pogłębienia kierunku wychowania i lepszego przysposobienia młodzieży do życia i twórczej działalności dla dobra i pożytku naszego narodu. Chodzi też o zmiany dotyczące jakości i nowoczesności tego procesu — podyktowane gigantycznym rozwojem nauki i techniki oraz koniecznością pogłębienia budownictwa socjalizmu w Polsce Ludowej, zgodnie z potrzebami i możliwościami społeczeństwa, również zgodnie z potrzebami ludowego państwa, które stworzyło największe na przestrzeni naszych tysiącletnich dziejów warunki rozkwitu Polski.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Na jedno z czołowych miejsc wysunęła się sprawa reorganizacji szkolnictwa podstawowego, ogólnokształcącego, zawodowego jak i wyższego — głównie przez wprowadzenie 8-klasowej szkoły podstawowej od przyszłego roku szkolnego — a z kolei, dostosowanie nauczania w szkolnictwie średnim do wyższej podbudowy organizacyjno-programowej, to jest na bazie 8-letniego nauczania podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Rzecz jasna, że tego rodzaju decyzji — posiadającej głęboką wymowę i sens polityczny — nie ma potrzeby w tym miejscu uzasadniać. Wystarczy jedynie zaakcentować, że oświata i wychowanie stanowią jedną z podstawowych dźwigni rozwoju kraju, bowiem zapewniają one przygotowanie wysoko kwalifikowanych pracowników dla niezbędnych potrzeb gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Rzecz zrozumiała, że z treści ustawy, jej założeń ideowo-wychowawczych, jak i kierunku kształcenia, wynikają określone zadania dla szkoły i nauczyciela jako podstawowego ogniwa frontu wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Jak wynika z informacji obywatela Ministra Oświaty — już od dłuższego czasu resort oświaty prowadzi szeroką działalność, mającą na celu zabezpieczenie niezbędnych warunków do wprowadzenia w życie reformy. Szczególnie bieżący rok szkolny jest ważnym etapem prac organizacyjnych i metodyczno-programowych. Mam tu na myśli wprowadzenie nowych programów nauczania w klasach I—VII, pełniejsze uwzględnienie w nich treści poznawczych i światopoglądowych, dalsze korzystniejsze zmiany w sieci szkolnej, lepsze zaspokojenie potrzeb kadrowych i lokalowych łącznie z bogatszym wyposażeniem szkół w, sprzęt, pomoce i podręczniki. Pozwoli to na ześrodkowanie wysiłków kierowników i dyrektorów szkół, nauczycieli i wychowawców na pełniejszej realizacji tych zadań zgodnie z intencją ustawy. W ślad za nią wyszły odpowiednie zarządzenia resortu oświaty dla zabezpieczenia właściwej realizacji tych zadań. Ponadto, na odcinku powszechności i sprawności nauczania widać poważny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Stopniowo wzrasta zaspokajanie potrzeb lokalowych. Słowem — mimo wielu jeszcze istniejących i wciąż pokonywanych trudności — te podstawowe warunki dla pomyślnej, jak dotąd realizacji reformy szkolnej są zapewnione. Trzeba przyznać obiektywnie, że dotychczasowe wysiłki, jak i troska resortu w tej mierze są widoczne i niezaprzeczalne.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Również zwrócono uwagę na zabezpieczenie szkolnictwu podstawowemu, ogólnokształcącemu i zawodowemu lepszej kadry nauczycielskiej poprzez stwarzanie możliwości i warunków podwyższania kwalifikacji nauczycieli. Ogólnie więc zwrócono wiele uwagi na mnóstwo problemów, warunkujących wcielanie w życie reformy. I tu nasuwa się pytanie, czy zrobiono już wszystko w tym zakresie i czy to, co już zrobiono, w pełni nas zadowala?</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Rzecz jasna, że jeszcze nie wszystko, że jeszcze potrzebny będzie poważny wysiłek w wielu dziedzinach pracy, między innymi na odcinku budownictwa szkolnego, zaopatrywania szkół i pracowni w nowoczesne pomoce i urządzenia, a szczególnie w przedmiocie podwyższania kwalifikacji nauczycieli, którzy w największym stopniu partycypują i będą partycypować w realizacji reformy. Rzecz oczywista, iż w dalszym ciągu będzie potrzebna jeszcze wydatniejsza pomoc ze strony rad narodowych, wydziałów oświaty, instancji partyjnych i związkowych oraz wszystkich sojuszników szkoły — obok dalszej inicjatywy społecznej, jak i ofiarności samego nauczycielstwa, gdy chodzi o dalszą budowę i rozbudowę szkół i internatów oraz wyposażenie ich w niezbędne nowoczesne pomoce i narzędzia, a także zabezpieczenie mieszkań dla nauczycieli — zwłaszcza w małych miastach i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Szczególnie od rad narodowych oczekuje się jeszcze wydatniejszej pomocy w pełnym realizowaniu zaplanowanych środków na potrzeby oświaty, bowiem liczy się tu każda złotówka.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Należy z tego miejsca z uznaniem podkreślić dotychczasową rolę i wkład społeczeństwa świadczącego na Społeczny Fundusz Budowy Szkół. W dalszym wzroście tych świadczeń i ich zaangażowaniu, w dalszym rozszerzaniu bazy lokalowej szkół i internatów, widzimy poważną dźwignię przezwyciężania trudności w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Mówiąc o zadaniach szkoły i nauczyciela, należy pamiętać, że jednym z warunków osiągania lepszych wyników w realizacji programów nauczania jest stosowanie metod, sprzyjających rozwijaniu aktywności i samodzielności intelektualnej ucznia, jego wielostronnych zainteresowań oraz kształtowania postawy społecznego zaangażowania. Stąd oczekuje się od szkoły i nauczyciela stwarzania uczniom szerokich możliwości efektywnego uczenia się na drodze rozwijania różnych form działalności, zwłaszcza na zajęciach pozalekcyjnych, w szerszym niż dotąd zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Ważną też sprawą na równi w szkole podstawowej, jak i w średniej, jest czynne zaangażowanie się nauczycieli na odcinku prowadzenia systematycznej pracy, przygotowującej uczniów do bardziej prawidłowego wyboru kierunku dalszego kształcenia i zawodu. Również poważne zadania do spełnienia mają biblioteki szkolne i czytelnie. Już ten młody czytelnik — właściwie kierowany przez nauczyciela — powinien zdobyć umiejętność korzystania z literatury popularno-naukowej obok interpretowania treści czytanych książek, dostrzegania w nich elementu postępu, sprawiedliwości społecznej i patriotyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Należy pamiętać, że świadomość młodzieży w sposób bezpośredni i najgłębiej kształtuje jej kontakt z życiem. Zachodzi więc potrzeba ukazywania młodzieży tego wszystkiego w środowisku, co stanowi dorobek budownictwa socjalistycznego, obok wdrażania jej do udziału w pracach społecznie użytecznych z równoczesnym wskazywaniem na wyniki tej działalności jako przyczynku do ogólnego procesu przeobrażania środowiska społecznego na lepsze. Zachodzi więc potrzeba stwarzania uczniom możliwości pełnienia różnorodnych funkcji społecznych, wdrażania do podejmowania i wykonywania konkretnych zadań pod kątem potrzeb szkoły i środowiska oraz kształtowania zasad postępowania zgodnych z normami moralności socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Niezmiernie korzystnym ogniwem w pracy ideowo-wychowawczej są organizacje młodzieżowe:Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej i Związek Harcerstwa Polskiego — działające na terenie różnych typów szkół. Chodzi jednak o to, by te organizacje mogły się dopracować jakiegoś wspólnego i konkretnego programu działania, który stałby się pomocą dla nauczycieli w pracy nad kształtowaniem prawidłowych postaw ideowych dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Integracja procesu dydaktyczno-wychowawczego oczekuje od szkoły i nauczyciela umiejętnego wiązania całokształtu tego procesu z osiągnięciami współczesnej nauki i techniki, stosowania zdobytej wiedzy i umiejętności w działaniu praktycznym, a nade wszystko rozwijania u uczniów aktywnej postawy w przedmiocie zdobywania wiedzy, jak i społecznego zaangażowania. Doświadczenia pedagogiczne potwierdzają bowiem tezę, że cały proces zmierzający do wszechstronnego rozwoju osobowości dziecka, kształtowania jego przekonań i poglądów z większym skutkiem przebiega w tych szkołach, w których grona nauczycielskie i zespoły uczniowskie odznaczają się dużą dbałością o należytą organizację pracy szkolnej i zajęć pozalekcyjnych. Stąd szczególną troską należy otoczyć pracownie przedmiotowe oraz baczniejszą niż dotychczas zwrócić uwagę na pełniejsze i bardziej racjonalne wykorzystywanie środków audiowizualnych i innych bardziej nowoczesnych pomocy, jakie szkoła posiada do swej dyspozycji. Jak dotąd — sprawa używania tych pomocy i środków oraz ich konserwacji pozostawia jeszcze wiele do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Warto nadmienić, że zaopatrzenie szkół w pomoce naukowe na ogół nie jest jeszcze zadowalające. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele. Między innymi stwierdza się brak odpowiedniej koordynacji poczynań dysponentów kredytów z odbiorcami i głównymi dostawcami. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli ostatnio stwierdziła, iż zdarzają się przypadki przydzielania szkołom przez organy administracji szkolnej tych samych pomocy, które już wcześniej były zakupione przez szkołę z funduszów rad narodowych lub społecznych. Są też przypadki niepełnego wykorzystywania kredytów na pomoce naukowe z winy samych szkół, których kierownicy nie zawsze interesują się wysokością kredytów, uchwalonych przez rady narodowe. Zdarzają się też przypadki braku należytej troski szkół o konserwację zakupionych pomocy. Szczególnie wyraźnie występuje to zagadnienie w małych ośrodkach miejskich, gdzie nie ma możliwości reperacji uszkodzonych pomocy z braku warsztatów przy szkołach, jak i spółdzielni rzemieślniczych. Należałoby przeanalizować możliwości przejęcia reperacji, a nawet produkcji niektórych pomocy szkolnych przez rzemiosło indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Dla zapewnienia większej efektywności pracy szkoły i bliższego jej powiązania ze środowiskiem społecznym należy dokładniej jeszcze niż dotąd analizować sposób realizacji wniosków i uchwał rad pedagogicznych z położeniem akcentu na problem aktywizacji pracy ideowo-wychowawczej. Chodzi tu o przezwyciężenie niedociągnięć i braków w tej dziedzinie oraz przygotowanie młodzieży do aktywnego udziału w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Wysoki Sejmie! Za takim programem działania na odcinku rozwoju szkolnictwa i oświaty, który ma na celu dalszy rozwój naszej gospodarki narodowej, podnoszenie poziomu kulturalnego społeczeństwa wraz z pogłębianiem świadomości społecznej każdego obywatela poprzez stwarzanie coraz lepszych warunków do pełnego rozwoju jego twórczych uzdolnień na drodze podnoszenia poziomu jego kwalifikacji, opowiada się całe nasze społeczeństwo. Zasadniczą rolę odgrywa tu systematyczne podnoszenie poziomu wykształcenia wszystkich obywateli. Dla wykonania tego zadania istotne znaczenie ma stworzenie niezbędnych warunków do realizacji reformy systemu oświaty, a w szczególności przekształcenia szkoły 7-letniej w 8-letnią, co uzależnione jest od zakresu budownictwa szkół i produkcji nowoczesnych pomocy szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Doceniając istotną rolę społeczną i kulturalną, jaką odgrywa nauczyciel w swoim środowisku, szczególnie w małych miastach, Stronnictwo Demokratyczne widzi potrzebę tworzenia dla kadry nauczycielskiej coraz lepszych warunków życia oraz możliwości podnoszenia poziomu kulturalnego i kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselTrzaskaStanislaw">W obliczu tych zadań nasuwają się wnioski proste i jednoznaczne:</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselTrzaskaStanislaw">1)w zreformowanej 8-letniej szkole podstawowej, jak i w przyszłym, mającym się przekształcać od nowego roku szkolnego liceum ogólnokształcącym na bazie 8-letniego nauczania, jak i w szkołach zawodowych zachodzi konieczność stosowania w całej rozciągłości zasady jedności nauczania i wychowania, 2)prawidłowej, naukowej interpretacji zjawisk i faktów, przekazywanych uczniom przez nauczycieli, 3)koncentrowania uwagi młodzieży na celach ideowo-wychowawczych, tkwiących w materiale nauczania nowych programów, 4)potwierdzania tych treści osobistą, zdecydowaną postawą wychowawczą samego nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Z realizacją reformy szkolnej wiąże się ściśle problem kształcenia młodych kadr obok dokształcania czynnych nauczycieli. Rozwój kultury i życia społecznego stawia przed ludźmi coraz większe wymagania, konieczność stałego dostosowania się do nowych. sytuacji, a przed kandydatami do zawodu, jak i czynnymi nauczycielami — konieczność głębszego przygotowania się w zakresie wiedzy ogólnej, jak i zawodowej. Podwyższanie kwalifikacji ważne jest nie tylko jako droga awansu lub uzyskania wyższego stopnia wykształcenia, ale przede wszystkim jako droga rozszerzania horyzontów umysłowych, tak niezbędnych w pełnieniu czynności zawodowych i coraz lepszej realizacji wzbogacanych programów wobec narastających nowych potrzeb społecznych. Dokształcanie nauczycieli podnosi także społeczną ich pozycję oraz rangę zawodu w społeczeństwie. Powinno ono udostępnić to co najcenniejsze w kulturze narodowej i ogólnoludzkiej w celu lepszego wykonywania zawodu, powinno służyć przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb społecznych, wynikających z roli historycznych procesów, ważnych dla rozwoju człowieka i narodu. Szczególnie nowa koncepcja 8-letniej szkoły podstawowej, odpowiadająca właśnie społecznym potrzebom doby współczesnej, w której poważnym zmianom uległy nie tylko treści nauczania i wychowania, ale przede wszystkim kierunki działalności wychowawczej i ich nowa jakość — domaga się podniesienia kwalifikacji czynnych nauczycieli szkół podstawowych, liceów ogólnokształcących i szkół zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Realizację tego problemu podjęło Ministerstwo Oświaty już w latach pięćdziesiątych i sytuacja w tym względzie — mimo jeszcze nie najlepszych warunków — rozwija się dość pomyślnie. O ile w 1961 r. tylko około 17% ogółu nauczycieli szkół podstawowych posiadało wykształcenie powyżej średniego, to już w 1964 r. — odsetek nauczycieli z kwalifikacjami co najmniej w zakresie studium nauczycielskiego wynosił już około 37%, zaś w 1965 r. — około 40%. Przewiduje się, że do końca 1966 r. odsetek ten wzrośnie do około 50%, zaś do końca 1970 r. — do około 75%.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Ministerstwo Oświaty, jak i kuratoria, od wielu lat prowadzą planową pracę w zakresie rozwiązywania potrzeb kadrowych pod kątem wprowadzenia 8-letniego nauczania w szkole podstawowej. Na przykład w Kuratorium Warszawskim odbywają się corocznie konferencje inspektorów szkolnych z dyrektorami studiów nauczycielskich, na których uzgadnia się limity przyjęć nauczycieli z poszczególnych powiatów na studia zaoczne na podstawie analizy potrzeb terenowych, przy czym w pierwszej kolejności zapewnia się zaspokojenie potrzeb kadrowych w trzech zasadniczych specjalnościach, to jest języka polskiego, matematyki i zajęć praktyczno-technicznych z wychowaniem plastycznym. Rzecz jasna, że te zadania ilościowe muszą iść równolegle z zadaniami jakościowymi, które z kolei powinny znaleźć zabezpieczenie w zakładach kształcenia nauczycieli, jak również w pomocy ze strony rad narodowych. Chodzi tu o popieranie i upowszechnianie postępu pedagogicznego, co może stać się bodźcem i pomocą w wielu twórczych i nowatorskich inicjatywach nauczycielskich. Próbę takich eksperymentów podjęła Rada Narodowa w Poznaniu.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Reforma liceum ogólnokształcącego opiera się na założeniu, że szkoła ta powinna zapewnić młodzieży lepsze niż dotychczas, bardziej gruntowne, nowoczesne przygotowanie do studiów wyższych, zwłaszcza technicznych, a także lepsze przysposobienie do pracy zawodowej tej części młodzieży, która bezpośrednio po maturze tę pracę podejmie. Dano temu wyraz w doborze i układzie treści nauczania, uwzględniając w większym stopniu problematykę życia gospodarczego i społecznego w programach, co z kolei zabezpiecza lepszą podstawę dla kształtowania świadomości, postaw młodzieży i mocniejszego wiązania jej z życiem współczesnym, a także zapewni gruntowne i wszechstronne wykształcenie ogólne, obok metod poznania i naukowej interpretacji zjawisk przyrodniczych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Przyjmując za podstawę stosunek liczbowy uczniów liceów ogólnokształcących do liczby mieszkańców — sieć liceów ogólnokształcących nie wymaga większej korekty. Ich rozmieszczenie w terenie jest raczej dość równomierne, a tym samym ten typ szkoły średniej w zasadzie zaspokaja społeczne potrzeby kształcenia, jak i potrzeby szkolnictwa wyższego. Zatem korekta sieci będzie zmierzać nie tyle w kierunku zwiększenia ich liczby w niektórych rejonach kraju, ile w kierunku budowy i rozbudowy internatów dla pełniejszego udostępnienia młodzieży wiejskiej i małych miast nauki w liceach ogólnokształcących.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Zreformowane liceum ogólnokształcące wymagać będzie zwrócenia uwagi resortu na pełne zabezpieczenie kadr z wyższym wykształceniem, bowiem zwiększone wymagania programowe, nowa jakość i nowoczesność środków przekazywania wiedzy, konieczność włączania szkoły i młodzieży w nurt życia społecznego środowiska poprzez podejmowanie prac społecznie użytecznych na rzecz jego socjalistycznej przebudowy i systematycznego podnoszenia na wyższy poziom, przygotowanie młodzieży do życia, jak i podejmowania dalszych studiów zgodnie z jej zainteresowaniami — wszystko to razem stawia zwiększone i bardziej odpowiedzialne zadania przed kadrą liceów ogólnokształcących, których realizacja będzie decydować o powodzeniu lub niepowodzeniu przy wprowadzaniu w życie reformy.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselTrzaskaStanislaw">W obliczu tych zadań, zagadnienie przygotowania nauczycieli szkół średnich nabrało szczególnej wagi. Ze względu na swoją specyfikę, zwłaszcza uniwersytety mają korzystne warunki do kształcenia nauczycieli; jako ośrodki nauczające i zarazem warsztaty pracy naukowo-badawczej, mogą zapewnić słuchaczom wykształcenie ogólne na poziomie współczesnej wiedzy. Mimo ich nowych zadań, pozycja społeczna uniwersytetów i ich miejsce w socjalistycznym budownictwie w dużym stopniu zależą od prawidłowego rozwiązania problemu kształcenia nauczycieli. Chodzi tu o taki program studiów, który zachowałby wzajemne proporcje między dwoma elementami, to jest wykształceniem w zakresie obranej dziedziny studiów a zakresem wiedzy pedagogicznej i praktyką.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselTrzaskaStanislaw">W tej kwestii już w czasie poprzedniej debaty sejmowej Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego reprezentował swój pogląd, że współczesnemu nauczycielowi trzeba dać gruntowną wiedzę przedmiotowo-kierunkową oraz wysokie przygotowanie pedagogiczne i społeczno-polityczne. Dlatego też uniwersytety, politechniki i inne wyższe uczelnie akademickie powinny zwiększyć wysiłek w kształceniu nauczycieli dla szkół ogólnokształcących, zaś nauczycieli do szkół zawodowych powinny przygotowywać wyższe szkoły zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Stronnictwo Demokratyczne postuluje przystąpić z miejsca do otwierania ośrodków konsultacyjnych, zwłaszcza w miastach, gdzie nie ma wyższych uczelni. Należałoby też zwiększyć zainteresowania społeczne rad narodowych i władz oświatowych na odcinku właściwego zaopatrywania bibliotek powiatowych i w małych miastach w literaturę naukową, pedagogiczną i pisma fachowe.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselTrzaskaStanislaw">I wreszcie — aby nauczyciele mogli sprostać swoim zadaniom — należy im stworzyć dostateczne warunki pracy i bytu, a głównie na odcinku zapewnienia im mieszkań. Trzeba stwierdzić obiektywnie, że w tym zakresie dokonano pewnych korzystnych posunięć. W dalszym jednak ciągu oczekuje się wydatniejszej pomocy i świadczeń ze strony rad narodowych i instytucji społecznych. Szczególnie zabezpieczenie nauczycielom mieszkań jest sprawą palącą, która w poważnym stopniu warunkuje wprowadzenie w życie reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Proces planowego i systematycznego podnoszenia kwalifikacji kadr w Polsce Ludowej stanowi ogromne osiągnięcie naszej władzy ludowej w porównaniu choćby z okresem lat pięćdziesiątych, kiedy to na ogólną liczbę około 92 tys. nauczycieli zatrudnionych w szkolnictwie podstawowym, mieliśmy 30% nauczycieli niewykwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Dziś nie jest to już problemem, jeśli na ogólną liczbę około 167 tys. nauczycieli szkół podstawowych odsetek niewykwalifikowanych wynosi Około 0,6%. Może to nas napawać dumą z racji tak wielkich stosunkowo osiągnięć na odcinku zabezpieczenia dobrej kadry szkolnictwu podstawowemu, co głównie należy zawdzięczać trosce partii politycznych, resortu oświaty, jak i Związku Nauczycielstwa Polskiego, które słusznie widzą w szkole i nauczycielu podstawową dźwignię w podnoszeniu kultury i oświaty wśród szerokich mas społeczeństwa. Szczególnie jednak chcą widzieć wysoką rangę nauczyciela od momentu wprowadzania w życie reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselTrzaskaStanislaw">W okresie 20-lecia Polski Ludowej, zwłaszcza w pierwszej jego fazie, podstawowymi zakładami kształcenia nauczycieli były 5-letnie licea pedagogiczne. Natomiast dla czynnych nauczycieli niekwalifikowanych były organizowane do roku 1959 komisje rejonowe, głównie przy liceach pedagogicznych, które po spełnieniu swej roli uległy likwidacji. Również od roku 1965 słusznie likwiduje się stopniowo licea pedagogiczne, które zgodnie z planem resortu zakończą całkowicie swoją działalność w 1970 r. W ich miejsce — choć już znacznie wcześniej — powołano do życia dwuletnie studia nauczycielskie na bazie matury liceum ogólnokształcącego bądź też innej szkoły średniej, których ukończenie daje dodatkowe kwalifikacje zawodowe. Jednocześnie dla czynnych kwalifikowanych nauczycieli szkół podstawowych zorganizowano przy studiach nauczycielskich studia zaoczne wieczorowe i eksternistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselTrzaskaStanislaw">I tu znowu nasuwa się pytanie: czy dotychczasowy poziom studiów nauczycielskich odpowiada wymaganiom nowoczesnej szkoły w zakresie przygotowania naukowego, jak i zawodowego? Właśnie na pytanie, czy studium nauczycielskie zdało egzamin życiowy — trudno jest jeszcze w tej chwili odpowiedzieć nie tylko z tej trybuny, ale i chyba władzom oświatowym. Być może zbyt krótki jeszcze okres czasu dzieli nas od zaangażowania ich absolwentów do czynnej praktyki zawodowej i społecznej. Ale już dziś pragniemy zwrócić uwagę resortu oświaty na skład wykładowców i niektóre kierunki pracy w tych zakładach. Szczególnie obok kierunków przedmiotowych dalej należy pogłębiać pracę dydaktyczną ze studentami, a zwłaszcza ugruntowywać znajomość pracy wychowawczej pozalekcyjnej, między innymi w organizacjach młodzieżowych i społecznych. Wychowankowie studiów nauczycielskich, którzy mają zajmować stanowiska nauczycieli i kierowników szkół, powinni być wdrożeni do prac organizacyjnych szkoły. Znajomość aparatury audiowizualnej nie może wystarczać na tym etapie, skoro pracownie 8-latek coraz więcej są wyposażane w skomplikowane maszyny i urządzenia doświadczalne. Nauczyciele 8-latki będą mieć trudną pracę wychowawczą z młodzieżą i komplikujące się wciąż kontakty z rodzicami czy w ogóle z domem swych podopiecznych, jeśli ze studium nauczycielskiego nie wyniosą gruntownego przygotowania z zakresu psychologii.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Po 2-letnich studiach, po zaledwie 5-tygodniowej praktyce terenowej oraz po sporadycznych kontaktach w szkole ćwiczeń — absolwent udaje się do szkoły, gdzie dopiero pod kierunkiem swego nowego, starszego kolegi (kierownika czy też dyrektora) dojrzewa. I tu nasuwa się też pytanie coraz częściej stawiane w kręgach nauczycielskich i władz oświatowych, czy istotnie w ciągu tych 2 lat można zdobyć tak szeroką wiedzę i praktykę? I stąd coraz częściej mówi się o konieczności przekształcenia 2-letnich studiów nauczycielskich na 3-letnie uczelnie nauczycielskie.</u>
+ <u xml:id="u-12.36" who="#PoselTrzaskaStanislaw">W obliczu tej nowej sytuacji, współczesna 8-letnia socjalistyczna szkoła podstawowa i zreformowane liceum ogólnokształcące muszą być widziane jako jeden z podstawowych czynników postępu w historycznym rozwoju naszego narodu. O wynikach pracy tych szkół w największej mierze decyduje nauczyciel.</u>
+ <u xml:id="u-12.37" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Dlatego szczególne zadania stają przed resortem oświaty, jak i przed zakładami kształcenia nauczycieli, które mają wyposażyć kandydatów do zawodu w większy niż dotychczas zasób wiedzy ogólnej i umiejętności zawodowych. Mają przygotować nauczyciela, który zdolny będzie podjąć z pełnym poczuciem odpowiedzialności pracę w nowej socjalistycznej 8-letniej szkole podstawowej, w zreformowanym liceum ogólnokształcącym czy też szkole zawodowej, nauczyciela, chcącego włączyć się aktywnie do walki na odcinku przeobrażania życia społecznego, kulturalnego i politycznego środowiska, w którym znajdzie warsztat swojej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-12.38" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Realizowana obecnie reforma systemu oświatowego w Polsce obejmuje swym zasięgiem szkolnictwo podstawowe, średnie, ogólnokształcące oraz zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-12.39" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Szczególną uwagę skupiają władze oświatowe na organizacji, kierunkach i formach wychowania i nauczania w szkole podstawowej jako na szkole najbardziej masowej, która stwarza podstawy przygotowania do pracy i życia.</u>
+ <u xml:id="u-12.40" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Ta doniosła i odpowiedzialna rola szkoły podstawowej wymaga nie tylko jak najbardziej troskliwie opracowanego programu wychowania i nauczania, ale wymaga też zapewnienia pełnej realizacji tego programu. Stąd — obok programu — wyłaniają się doniosłe zagadnienia: bazy materiałowej, pomocy naukowych i jak najbardziej celowego przygotowania nauczycieli do realizacji tak głęboko, życiowo i odpowiedzialnie pomyślanego programu dydaktyczno-wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-12.41" who="#PoselTrzaskaStanislaw">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne, doceniając w całej pełni znaczenie przeprowadzanej reformy systemu oświatowego i stwierdzając dotychczasowe osiągnięcia władz oświatowych w tej dziedzinie — wyraża pełne poparcie dla poczynań, zmierzających do dalszej realizacji nakreślonych zadań, mających na celu umożliwienie jak największej liczbie naszej młodzieży korzystania z dobrodziejstw nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-12.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Mazowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! W toku dzisiejszych obrad dawano już wyraz przeświadczeniu, że poświęcenie specjalnej debaty plenarnej Sejmu problemom oświaty stanowi świadectwo znaczenia, jakie sprawy te posiadają w naszym kraju. Ranga szeroko pojętej polityki oświatowej — a rozumieć przez to należy zarówno sprawy oświaty powszechnej, wychowania i nauki — musi być w nowoczesnym państwie wysoka.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Można więc chyba i należy zadać sobie pytanie, w jakim punkcie my się znajdujemy. Rzecz prosta, pytanie takie nie dotyczy założeń ideowych, bo w tym zakresie sytuacja jest jasna: socjalistyczne założenia naszego ustroju stawiają wymóg powszechności oświaty na pierwszym miejscu, a nauce przyznają rolę podstawowego czynnika rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju. Pytanie może brzmieć natomiast tak: czy nasze problemy polityki oświatowej tkwią jeszcze — zasadniczo biorąc — w fazie, w której dominują problemy zapewnienia elementarnej powszechności wykształcenia, czy też decydującego znaczenia nabierają w niej problemy wynikające już z wyższego okresu rozwoju cywilizacyjnego.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..657a1b1
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
@@ -0,0 +1,43 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00007-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>7 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>7 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">7</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-04-21</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBednarekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bednarek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPruferStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Prüfer Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyRadyPanstwa" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Rady Państwa</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..1c1f740
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,123 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja III</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 7 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 21 kwietnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 26 marca 1966 r. Rada Państwa powzięła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać trzecią sesję Sejmu IV kadencji z dniem 1 kwietnia 1966 r.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#komentarz">Julian Horodecki.”</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Ryszarda Bieńczaka i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Protokół 6 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom podany.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">W dniu wczorajszym wpłynął do laski marszałkowskiej poselski projekt ustawy o ustanowieniu medalu — „Za udział w walkach o Berlin” i medalu — „Za zasługi dla obronności kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Wobec tego, że Komisja Obrony Narodowej rozpatrzyła już ten projekt w dniu wczorajszym, Konwent Seniorów proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie punktu, z kolei trzeciego, zawierającego sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o powyższym projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Ponieważ druki sejmowe do tego projektu zostały Obywatelom Posłom doręczone dopiero w dniu dzisiejszym, wymaga to również wyrażenia przez Sejm zgody na postępowanie skrócone, zgodnie z art. 55 regulaminu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Informacja Ministra Gospodarki Komunalnej byłaby punktem z kolei czwartym.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Czy w sprawie tych propozycji pragnie ktoś z Obywateli Posłów zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Uważam, że przedstawiony porządek dzienny został zatwierdzony.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o rzecznikach patentowych (druki nr 30 i 34).</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyRadyPanstwa">Głos ma sprawozdawca poseł Bolesław Bednarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselBednarekBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiam rządowy projekt ustawy o rzecznikach patentowych, zawarty w druku sejmowym nr 30 wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 34. Projekt ten był rozpatrywany na posiedzeniu specjalnie powołanej podkomisji w dniu 1 kwietnia br. oraz na posiedzeniu Komisji w dniu 7 kwietnia br. z udziałem przedstawicieli Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselBednarekBoleslaw">W Polsce Ludowej, szczególnie w ostatnich latach, stworzono dobre warunki i bazę materialną dla szybszego postępu technicznego. Powstało bowiem rozległe zaplecze naukowo-techniczne oraz rozwija się szeroka inicjatywa wynalazcza wśród załóg zakładów pracy. Uchwalone przez Sejm w maju 1962 r. ustawy: Prawo wynalazcze i o Urzędzie Patentowym PRL oraz wydane na ich podstawie przepisy wykonawcze stworzyły dogodne warunki dla rozwoju wynalazczości w naszym kraju i przyczyniły się do widocznej poprawy w rozwoju ruchu wynalazczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wskazują na to następujące dane: w 1961 r. ilość zgłoszonych projektów wynalazczych wynosiła około 89 tys., a już w 1965 r. osiągnęła około 134 tys. Efekty ekonomiczne uzyskane dzięki zastosowaniu projektów wynalazczych wynosiły w 1961 r. 1,8 mld zł, a w 1965 r. osiągnęły już wartość 4,3 mld zł. Łączne efekty ekonomiczne uzyskane z zastosowanych projektów wynalazczych w okresie ostatniego planu 5-letniego wynosiły 15,1 mld zł, podczas gdy dla porównania w okresie planu 5-letniego w latach 1956—1960 wyniosły tylko 5,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselBednarekBoleslaw">O ile tempo rozwoju masowego ruchu wynalazczego, to jest racjonalizacji pracowniczej, można uznać za dość szybkie, o tyle rozwój wynalazczości jest u nas nadal niezadowalający zarówno z punktu widzenia naszych potrzeb, jak i potencjalnych możliwości. Stan ten jest niezadowalający szczególnie w porównaniu z zagranicą, ponieważ w zakresie ilości zgłoszonych do opatentowania wynalazków i uzyskiwanych patentów znajdujemy się jeszcze na dalekim miejscu w tabeli światowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselBednarekBoleslaw">Stan zabezpieczenia wynalazkom ochrony patentowej w kraju i za granicą jest u nas niedostateczny i odbiega od sytuacji w tej dziedzinie w innych krajach, w tym również w krajach socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselBednarekBoleslaw">Do przyczyn takiego stanu należy zaliczyć: nienależyte jeszcze docenianie oraz niedostateczną znajomość zagadnień wynalazczości i ochrony patentowej wśród kadry naukowo-technicznej i kierowniczej uspołecznionych zakładów pracy oraz niedostateczną jeszcze organizację tych spraw w przemyśle i zapleczu naukowo-technicznym. Niedocenianie konieczności chronienia własnej, nowej i oryginalnej myśli technicznej oraz zbyt pochopne, bez dostatecznego rozeznania faktycznego stanu w kraju, opatentowywanie zgłaszanych i nadsyłanych do nas wynalazków obcych, hamują często rozwój postępu technicznego w Polsce, narażając niejednokrotnie naszą gospodarkę narodową na poważne straty.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselBednarekBoleslaw">Uchwalona przez Sejm PRL w maju 1958 roku ustawa o rzecznikach patentowych nie odpowiada już wymogom naszej gospodarki narodowej. Działający obecnie na podstawie tej ustawy rzecznicy patentowi w liczbie około 20, prowadzący własne kancelarie rzecznikowskie, ograniczają swoją działalność tylko do udzielania techniczno-prawnej pomocy wynalazcom przy opracowywaniu opisów i zastrzeżeń patentowych oraz do reprezentowania ich przed Urzędem Patentowym PRL. Zakres działalności tych rzeczników nie mógł być zresztą szerszy, ponieważ zajmują się oni wynalazkami z bardzo różnorakich dziedzin techniki, a poza tym wykonują tylko czynności związane ze zgłaszaniem wynalazków, wzorów i znaków towarowych w oderwaniu od naturalnej bazy wynalazczości, to jest od placówek zaplecza naukowo-badawczego i zakładów przemysłowych. Rola tych rzeczników nie odpowiada więc aktualnym potrzebom naszej gospodarki, gdyż najważniejsze problemy współczesnej techniki pozostają poza zakresem zainteresowania i możliwościami ich działania.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselBednarekBoleslaw">Kancelarie rzecznikowskie nie są w stanie zaspokoić potrzeb rozwijającego się przemysłu w dziedzinie rozwoju wynalazczości, ochrony rodzimej myśli technicznej za granicą; nie są też w stanie przestrzegać, aby przemysł nie naruszał praw wyłącznych innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselBednarekBoleslaw">Istniejący obecnie układ organizacyjny powodował dwojakiego rodzaju straty dla naszej gospodarki narodowej:</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselBednarekBoleslaw">— Straty pośrednie, wynikające z nieuzyskania korzyści możliwych do osiągnięcia, na przykład z tytułu sprzedaży licencji lub patentów na rodzime osiągnięcia techniczne bądź z niewykorzystania instrumentu, jakim jest własny patent w rozwijaniu naszego eksportu i podnoszeniu jego opłacalności, bądź z utraty praw do własnych rozwiązań w związku z przechwyceniem ich i opatentowaniem przez innych, bądź też z nieodpłatnego wykorzystywania naszych rozwiązań przez firmy zagraniczne.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselBednarekBoleslaw">Ustawa z maja 1962 r. — Prawo wynalazcze — przyniosła pierwsze zmiany organizacyjne, polegające na wyłączeniu spod kompetencji rzeczników spraw dotyczących zabezpieczenia naszych praw wyłącznych za granicą i przekazaniu ich do kompetencji resortu handlu zagranicznego, a mianowicie do Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego — „Polservice”.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PoselBednarekBoleslaw">— Straty bezpośrednie, wynikające z konieczności wypłaty poważnych odszkodowań firmom zagranicznym z tytułu naruszenia przez nasz przemysł ich praw wyłącznych, posiadanych na terenie Polski lub na rynkach naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselBednarekBoleslaw">Uwzględnić należy również straty spowodowane koniecznością zrezygnowania z zastosowania wyników wieloletnich nieraz prac naszych instytutów i biur projektowych oraz konstrukcyjnych z powodu wcześniejszego uzyskania przez firmy zagraniczne ochrony na te opracowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselBednarekBoleslaw">Ze stwierdzeń tych wynika, że niedomogi organizacyjne w zakresie ochrony patentowej musiały odbić się na efektach działalności przemysłu, jego zaplecza naukowo-technicznego, niekorzystnie też wpływały na nasz eksport oraz na rozszerzalnie wymiany i współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, w szczególności z krajami wysoko rozwiniętymi przemysłowo.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselBednarekBoleslaw">Dla zobrazowania jak inne kraje, w tym również kraje demokracji ludowej, przywiązują wielką wagę do spraw ochrony własnej myśli wynalazczej, podam następujące przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselBednarekBoleslaw">W Czechosłowacji działa około 200 branżowych ośrodków ochrony patentowej oraz sieć referatów patentowych, zlokalizowanych w przedsiębiorstwach przemysłowych i placówkach naukowo-technicznych. Na podstawie prac prowadzonych przez służby ochrony patentowej i ośrodki informacji naukowo-technicznej i patentowej, przemysł Czechosłowacji posiada dokładne dane o najnowszych osiągnięciach techniki światowej, jej kierunkach rozwojowych w poszczególnych działach, a także o konkurencyjności własnych wyrobów. Wyniki tych prac wykorzystywane są do nadania właściwego kierunku własnym opracowaniom przy podejmowaniu nowych uruchomień, a także do zabezpieczenia własnych praw wyłącznych za granicą i rozwijania własnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselBednarekBoleslaw">Także w Niemieckiej Republice Demokratycznej służby ochrony patentowej w ważniejszych zakładach pracy zatrudniają od kilku do kilkunastu inżynierów patentowych, a w większych zakładach istnieją specjalne biura ochrony patentowej, zatrudniające po kilkudziesięciu rzeczników patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselBednarekBoleslaw">Również Związek Radziecki odpowiednio wcześnie zabezpieczył sobie właściwą organizację spraw ochrony patentowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselBednarekBoleslaw">Już od wielu lat wszystkie większe firmy kapitalistyczne posiadają własne służby ochrony patentowej, które rozrosły się do rozmiarów poważnych komórek, na czele których stoją niejednokrotnie członkowie dyrekcji.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wynika z tego, że zarówno kraje obozu socjalistycznego, jak i firmy kapitalistyczne, znacznie wcześniej niż Polska doceniły znaczenie ochrony patentowej i powierzyły prace z tego zakresu specjalnie przygotowanym do tego celu służbom patentowym lub rzecznikom zlokalizowanym w zakładach przemysłowych lub w branżach. W świetle tych danych wyraźnie widać, jakie ograniczone możliwości ochrony praw patentowych miał dotychczas nasz przemysł, jeśli działało zaledwie 20 kancelarii rzeczników patentowych. Trzeba jednak podkreślić, że od pewnego czasu sytuacja polepsza się.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselBednarekBoleslaw">W 1963 r. poczyniono wstępne kroki w celu zmiany istniejącej sytuacji na odcinku ochrony myśli technicznej. Urząd Patentowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w porozumieniu z zainteresowanymi resortami, przystąpił do szkolenia kandydatów na rzeczników wytypowanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej. Do chwili obecnej szkoleniem objęto około 700 osób, z których 415 zdało już egzamin w Urzędzie Patentowym i przeszło do pracy w przemyśle. Już obecnie uwidaczniają się korzyści wynikające z działalności tych rzeczników, o czym świadczy przede wszystkim wzrost ilości wynalazków zgłoszonych w zakładach i jednostkach zaplecza naukowo-technicznego przemysłu, w których rzecznicy ci są zatrudnieni.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wpływ rzeczników patentowych uwidocznił się także w ilości zgłaszanych wynalazków za granicę, przez zakłady ich zatrudniające, jak również we właściwym zorganizowaniu i wykorzystaniu w tych zakładach informacji patentowej, w prowadzeniu badań i zapobieganiu naruszeniom obcych praw wyłącznych, w badaniach i zgłoszeniach do Urzędu Patentowego PRL przeciwstawień do zgłoszonych wynalazków z zagranicy.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselBednarekBoleslaw">Według wstępnych uzgodnień Urzędu Patentowego z zainteresowanymi ministerstwami przewiduje się, że do 1970 r. cała gospodarka uspołeczniona zatrudni około 2 tys. rzeczników patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselBednarekBoleslaw">W świetle wszystkich przytoczonych faktów, dla dalszego rozwoju postępu technicznego, wynalazczości i zapewnienia należytej ochrony naszej myśli technicznej oraz dla osiągnięcia korzyści stąd płynących dla naszej gospodarki narodowej, zachodzi potrzeba i konieczność uchylenia ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o rzecznikach patentowych jako nie odpowiadającej obecnym wymogom naszej gospodarki i powołania mocą ustawy nowej organizacji spraw ochrony patentowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselBednarekBoleslaw">Przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o rzecznikach patentowych normuje zadania, zakres działania i obowiązki rzeczników patentowych oraz warunki ich powoływania. W celu osiągnięcia istotnej zmiany w tym zakresie, w projekcie ustawy zakłada się objęcie w zasadzie całej gospodarki uspołecznionej siecią rzeczników patentowych, zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy. Projekt ustawy zakłada więc, że rzecznicy patentowi będą pracownikami uspołecznionych zakładów pracy, wykonującymi swe prace w imieniu i na rzecz tych zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselBednarekBoleslaw">Zadania rzeczników patentowych nie będą ograniczały się tylko do wykonywania czynności formalno-prawnych, dotyczących zapewnienia ochrony patentowej zgłoszonym wynalazkom, jak to było w przypadku rzeczników dotąd działających, ale również, co jest bardzo ważne, do ich zadań będzie należało pobudzanie twórczości wynalazczej oraz sprawy związane z ochroną polskich wynalazków za granicą. Do zadań rzeczników patentowych będzie również należało inicjowanie, organizowanie i prowadzenie prac zapobiegających naruszeniu obcych praw wyłącznych, mających na celu pełne zabezpieczenie interesów naszej gospodarki w zakresie twórczości technicznej oraz dostarczanie do Urzędu Patentowego PRL przeciwstawień na zagraniczne patenty zgłaszane w naszym kraju. Rzecznicy patentowi będą udzielali również pomocy technicznej i prawnej oraz porad w sprawach dotyczących ochrony wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych oraz znaków towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PoselBednarekBoleslaw">Projekt ustawy przewiduje, że w jednostkach nie posiadających rzecznika patentowego i w których niecelowe jest tworzenie takiego stanowiska, zabezpieczenie prowadzenia prac rzecznikowskich będzie należało do jednostek nadrzędnych nad nimi i będzie odbywało się przy pomocy jednostek zatrudniających rzeczników. Wszelkie rozliczenia z tego tytułu odbywać się będą tylko pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej, z wykluczeniem możliwości świadczenia takich usług na rachunek własny rzecznika.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PoselBednarekBoleslaw">W art. 11 projekt przewiduje powierzenie jednostkom organizacyjnym, podległym prezydiom rad narodowych, wykonywanie usług z zakresu czynności rzeczników patentowych na rzecz osób fizycznych oraz osób prawnych, mających zamieszkanie lub siedzibę w kraju. Będą więc tu wchodziły w grę na przykład sprawy niepracowniczych projektów wynalazczych oraz sprawy tych twórców pracowniczych projektów wynalazczych, którzy są w stanie sporu z zakładami uspołecznionymi, choćby nawet zakłady te posiadały własnych rzeczników patentowych, jak również sprawy uspołecznionych zakładów pracy nie zatrudniających rzeczników patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PoselBednarekBoleslaw">Projekt ustawy w art. 13 ust. 1 upoważnia Radę Ministrów do właściwego uregulowania sprawy zastępstwa na zasadzie odpłatności zagranicznych osób fizycznych i prawnych w sprawach związanych ze zgłaszaniem przez te osoby wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych i znaków towarowych do opatentowania lub zarejestrowania w Polsce. Jednocześnie projekt ustawy w art. 13 ust. 2 stanowi, że czynności w zakresie zastępstwa polskich osób fizycznych i prawnych w sprawach związanych ze zgładzaniem przez te osoby wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów zdobniczych oraz znaków towarowych do opatentowania lub zarejestrowania za granicą, należą w myśl przepisów art. 53 i 75 ustawy z dnia 31 maja 1962 r. Prawo wynalazcze — do właściwości przedsiębiorstwa upoważnionego przez Ministra Handlu Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wśród upoważnień dla rządu zawartych w projekcie ustawy, chciałbym zwrócić uwagę na art. 19 ust. 2, który nakłada obowiązek na Prezesa Rady Ministrów określenia zasad, trybu i terminów zakończenia działalności rzeczników patentowych oraz ich zrzeszenia, prowadzonej dotychczas na podstawie ustawy z 22 maja 1958 r. i przepisów wydanych na jej podstawie.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PoselBednarekBoleslaw">Obywatele posłowie otrzymali projekt poprawek (druk nr 34) do rządowego projektu ustawy o rzecznikach patentowych (druk nr 30), zaproponowanych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wiele poprawek ma charakter redakcyjny, niektóre natomiast mają charakter merytoryczny, które pokrótce omówię.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PoselBednarekBoleslaw">Proponowane przez Komisję brzmienie art. 3 jako zasadniczego, określającego zadania i obowiązki rzeczników patentowych, jest wyraźniejsze i bardziej konkretne.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#PoselBednarekBoleslaw">Poprawka w art. 4 ust. 2 ma na celu niezwalnianie nikogo z obowiązku zdania egzaminu na rzecznika patentowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#PoselBednarekBoleslaw">Poprawki proponowane w art. 6 uwzględniają bardziej precyzyjne określenie przypadków skreślenia rzecznika z listy rzeczników patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#PoselBednarekBoleslaw">Art. 7 ust. 2 wyraźnie określa, w czyim imieniu i na czyją rzecz rzecznik patentowy działa i dlatego ust. 1 staje się zbędny. W nowej redakcji art. 8 ust. 1 akcentuje, że rzecznik powinien być zatrudniony tylko w zakresie rzecznictwa patentowego, a dodatkowe zajęcie może podjąć jedynie w wyjątkowych przypadkach za zezwoleniem kierownika zakładu pracy. Pozwoli to na lepsze wywiązywanie się rzecznika z jego zadań i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#PoselBednarekBoleslaw">Poprawa do art. 8 ust. 2 ma na celu wyraźniejsze podkreślenie, że do działalności rzecznika patentowego odnoszą się zasady Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#PoselBednarekBoleslaw">Poprawka do art. 19 ust< 1 ma na celu uchylenie przepisu dekretu z 1949 r. czego nie dokonała ustawa z maja 1962 r. — Prawo wynalazcze.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#PoselBednarekBoleslaw">W art. 19 ust. 2 proponowana poprawka zmierza do ustalenia obok zasad i trybu również terminów zakończenia działalności rzeczników wykonujących swe czynności na mocy ustawy z 22 maja 1958 r. o rzecznikach patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#PoselBednarekBoleslaw">Pragnę również zwrócić uwagę, że do druku nr 34 zawierającego poprawki Komisji, wkradł Się drobny błąd drukarski, który należy Sprostować, a mianowicie w poprawce do art. 6 ust. 2 wyraz — „przestawał” należy zastąpić wyrazem — „przestał”.</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedłożony rządowy projekt ustawy o rzecznikach patentowych druk sejmowy nr 30 wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 34.</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Stanisław Prüfer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselPruferStanislaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem ustawy o rzecznikach patentowych, pragnę skupić uwagę obywateli posłów na kilku istotnych sprawach, które ustawa ta rozwiązuje.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselPruferStanislaw">Już niejednokrotnie mówiono z tej trybuny, że żyjemy w czasach, w których postęp techniczny, ten nieprzerwany proces doskonalenia środków, metod i organizacji produkcji, posiada podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego naszego kraju. Szczególna rola przypada gałęziom wytwarzającym środki produkcji jako dostawcom coraz sprawniejszych maszyn, narzędzi i urządzeń służących podnoszeniu wydajności pracy w całej gospodarce narodowej. Sprawom tym wiele miejsca i uwagi poświęcili również obywatele posłowie w swych wystąpieniach na jesiennej sesji Sejmu przy omawianiu planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselPruferStanislaw">Nowa myśl techniczna i nowe rozwiązania powstają w placówkach naukowych, instytutach przemysłowych, biurach projektowych, konstrukcyjnych i technologicznych; powstają one również bezpośrednio na stanowiskach pracy w zakładach przemysłowych. A więc źródłem, podstawą postępu technicznego jest należycie pracująca rozległa sieć organizacji naukowych i naukowo-technicznych oraz szeroka inicjatywa wynalazcza załóg fabrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselPruferStanislaw">Samo jednakże istnienie nawet najbardziej zorganizowanego zaplecza naukowego, naukowo-badawczego i najlepsza inicjatywa wynalazcza nie wystarczają, jeżeli w zakładach pracy nie będą istniały obiektywne warunki i środki gwarantujące należyte wykorzystanie, w sensie produkcyjnym, nowych osiągnięć technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselPruferStanislaw">Zakład produkcyjny musi być zainteresowany bezpośrednio w realizacji najnowszej produkcyjno-wytwórczej myśli technicznej. W zakładach produkcyjnych musi istnieć popyt na nową technikę. Zakład produkcyjny jest więc ogniwem decydującym w procesie rozwoju nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselPruferStanislaw">Na podstawie tych stwierdzeń wyróżnić możemy trzy podstawowe elementy właściwego rozwoju postępu technicznego, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselPruferStanislaw">1)szeroka inicjatywa wynalazcza wszystkich pracowników pracujących w przemyśle i instytutach naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselPruferStanislaw">2)dobrze zorganizowane i odpowiednie wyposażone oraz należycie pracujące zaplecze naukowo-techniczne, 3)dobrze przygotowane i bezpośrednie zainteresowane w realizacji najnowszej myśl technicznej zakłady przemysłowe.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselPruferStanislaw">Do tych trzech elementów, które do nie dawna uważano za wystarczające, konieczni staje się dziś dodanie niezbędnego elementu czwartego; jest nim należycie zorganizowany system ochrony patentowej nowej, rodzimej myśli technicznej zarówno w kraju, jak i za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselPruferStanislaw">Jak zatem w świetle omówionych stwierdzeń ogólnych przedstawia się sytuacja na odcinku wynalazczości — tej najbardziej ważnej dźwigni postępu technicznego? Jak wygląda ochrona patentowa zgłaszanych wniosków wynalazczych ?</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselPruferStanislaw">Sytuacja w dziedzinie wynalazczości i ochrony patentowej w Polsce nie jest najlepsza. Do pełnego wykorzystania wszystkich istniejących w tej dziedzinie rezerw wiedzie jeszcze daleka i trudna droga.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselPruferStanislaw">Trzeba jednak obiektywnie stwierdzić, że podstawowe rozruchowe prace zostały wykonane, dzięki czemu główne problemy wynalazczości przestały być odległym marginesem zainteresowań naszego przemysłu, a przede wszystkim jego zaplecza naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselPruferStanislaw">Ten zadowalający fakt, potwierdzony zarówno wynikami kontroli, jak i danymi statystycznymi, świadczy o tym, że przyjęte metody i kierunki pracy są słuszne i powinny być kontynuowane w formie systematycznie ulepszanej.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselPruferStanislaw">Wejście w życie nowego prawa wynalazczego oraz podjęte w 1963 roku prace, zmierzające do utworzenia w przemyśle i jego zapleczu naukowo-technicznym aktywnej służby rzeczników patentowych, a także prowadzona równocześnie akcja popularyzacyjna i kontrolno-instruktarzowa, przyniosły już konkretne efekty.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselPruferStanislaw">Poważnemu zwiększeniu uległa i systematycznie powiększa się ilość zgłaszanych do opatentowania wniosków racjonalizatorskich, a równocześnie bardzo korzystnie zmienia się ich struktura ilościowa i jakościowa, o czym wspomniał dość obszernie poseł sprawozdawca.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselPruferStanislaw">Obecnie stosunek wynalazków pracowniczych do niepracowniczych i zagranicznych wskazuje coraz lepszą i bardziej prawidłową proporcję.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselPruferStanislaw">O ile bowiem ogólna ilość zgłoszonych wynalazków krajowych wzrosła w 1964 r. w stosunku do 1963 r. o około 15%, to ilość samych wynalazków pracowniczych wzrosła o około 20% z dalszą, wyraźną tendencją wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselPruferStanislaw">Wydaje się również, że poziom techniczny, wartość użytkowa i charakter zgłaszanych wniosków pracowniczych są coraz bardziej prawidłowe i zbieżne z potrzebami gospodarczymi kraju.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselPruferStanislaw">Przykładowo można podać, że na 831 wynalazków zgłoszonych do opatentowania w ubiegłym roku przez jednostki przemysłu ciężkiego — 517 wynalazków miało charakter konstrukcyjny, 260 wynalazków — charakter technologiczny, a 54 wynalazki łączyły w sobie obydwie wymienione cechy.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselPruferStanislaw">Stwierdzić należy, że bardzo poważnie wzrosła wartość użytkowa opatentowanych wynalazków, co znajduje swój wyraz w zwiększającym się stopniu wykorzystania ich w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#PoselPruferStanislaw">Na specjalne podkreślenie zasługuje szczególnie korzystny wskaźnik wzrostu zgłoszeń, uzyskany przez placówki zaplecza naukowo-technicznego przemysłu. Przekracza on bardzo znacznie analogiczne średnie wskaźniki krajowe.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#PoselPruferStanislaw">Ilość wynalazków zgłoszonych w 1965 r. przez zaplecze naukowo-techniczne przemysłu wynosiła 1.373 pozycje, co w stosunku do 1963 r. daje 144% wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#PoselPruferStanislaw">Przytoczone dane stanowią niezaprzeczalny dowód, że zaplecze naukowe i naukowo-techniczne w coraz pełniejszym stopniu staje się kuźnią postępu technicznego i udowadnia ten fakt stale rosnącą ilością uzyskiwanych patentów na wynalazki.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#PoselPruferStanislaw">I gdy dziś mówimy o dorobku Polski Ludowej na przestrzeni minionego 20-lecia, to stwierdzamy, że w jej rosnącym potencjale gospodarczym i poziomie technicznym zawarty jest również twórczy wysiłek wielotysięcznej rzeszy wynalazców i racjonalizatorów: robotników, inżynierów i naukowców, którzy w tym okresie zgłosili ponad 180 tys. projektów racjonalizatorskich, których realizacja dała efekty ekonomiczne na sumę wielu miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#PoselPruferStanislaw">Z materiałów krajowej narady w sprawie wynalazczości, odbytej w styczniu br. z udziałem najwyższych czynników naszej partii, rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych dowiadujemy się, że osiągnięcia naszych wynalazców i racjonalizatorów umożliwiły wprowadzenie wielu udoskonalonych metod wytwarzania w przemyśle, realizację nowoczesnych konstrukcji, wpłynęły również na podniesienie jakości wyrobów, torując w wielu wypadkach drogę ich eksportowi.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#PoselPruferStanislaw">W tym miejscu należałoby postawić pytanie, czy w obecnym stanie i poziomie wynalazczości, mimo wspomnianych osiągnięć, nie kryją się jeszcze rezerwy i co należałoby zrobić, aby te ewentualnie istniejące rezerwy uruchomić z pożytkiem dla kraju.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..288f27b
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
@@ -0,0 +1,97 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00008-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>8 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>8 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">8</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-06-17</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCiezarekMarcin" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ciężarek Marcin</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCiupinskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ciupiński Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzarneckiAlojzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czarnecki Alojzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabskaHelena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbska Helena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGomolaZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gomola Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJakszewiczFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jakszewicz Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaniszewskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janiszewska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKarpinskaHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Karpińska Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatynskiIgor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatyński Igor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRusinBartlomiej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rusin Bartłomiej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSitekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sitek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzafranskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szafrański Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrzesniakMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trześniak Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..a128566
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,867 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja III</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 8 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 17 czerwca 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszalek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Władysława Gałkę i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół 7 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom podany.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego (druki nr 32 i 38).</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Projekt rozpatrywanej ustawy jest dokumentem o zasadniczym znaczeniu ze stanowiska polityki penitencjarnej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselGrendysMichal">W ustawodawstwie Polski Ludowej projektowana ustawa będzie pierwszym precedensem przekazania w szerokim zakresie jurysdykcji sądów karnych na rzecz organów społecznych, wchodzących w skład systemu organizacyjnego rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselGrendysMichal">Projekt stanowi zatem doniosły przejaw właściwego państwom typu socjalistycznego procesu uspołecznienia funkcji administracji państwowej i wymiaru sprawiedliwości, toczącego się w oparciu o podstawową zasadę polityczno-ustrojową, jak najszerszego włączania mas pracujących w wykonywanie zadań państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselGrendysMichal">Proces ten wyraża się w wielu formach, głównie zaś:</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselGrendysMichal">po pierwsze — w systematycznym wzroście oddziaływania państwowych organów przedstawicielskich i społecznych na działalność zawodowych organów państwa;</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselGrendysMichal">po wtóre — w udziale czynnika społecznego, niezawodowego, w podejmowaniu decyzji przez organy państwowe o charakterze kolegialnym;</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselGrendysMichal">po trzecie — w tworzeniu organów administracji państwowej o składzie wyłącznie społecznym, a więc bez udziału czynnika zawodowego;</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselGrendysMichal">po czwarte — w przekazywaniu zadań, tradycyjnie należących do organów państwowych — na rzecz organów niepaństwowych oraz tworzeniem organów, określanych jako samorząd społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselGrendysMichal">We wszystkich tych formach procesu uspołecznienia funkcji państwowych widzieć należy — oczywiście w dalszej perspektywie — zalążki przyszłego samorządu socjalistycznego, który przejmować będzie zadania aparatu państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselGrendysMichal">Jest sprawą bezsporną, iż wspomniane uspołecznienie pozostaje w ścisłym związku z procesami systematycznego pogłębiania demokratyzmu wykonywania zadań państwa, ugruntowywania ludowładztwa oraz proporcjonalnego do realnych możliwości zastępowania sankcji przymusowych środkami oddziaływania wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselGrendysMichal">Projekt rozpatrywanej ustawy idzie całkowicie po linii tych podstawowych kierunków rozwoju. Zmierza on zarazem do zagwarantowania prawidłowego wykonania zadań, podlegających przekazaniu. Jest bowiem jasne, że przekazywanie zadań tradycyjnie objętych kompetencją sądów i zawodowej administracji na rzecz organów niezawodowych jest uzasadnione wówczas, gdy w jego wyniku przekazane zadania będą wykonywane lepiej, niż uprzednio. Oznacza to, iż wraz z przekazywaniem zadań należy stwarzać, względnie udoskonalać warunki działania organów społecznych, przejmujących te zadania. Innymi słowy — uspołecznienie wykonywania określonych funkcji państwowych nie stanowi celu samoistnego, lecz powinno być traktowane jako instrument służący lepszemu wykonaniu określonych zadań. W świetle projektu ma ono służyć lepszemu przeciwdziałaniu pewnym przejawom tak zwanej drobnej przestępczości, a więc popełnianiu takich czynów natury kryminalnej, z których każde poszczególne działanie nie stwarza poważnego zagrożenia, które wszakże w masie stanowią niebezpieczeństwo istotne.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselGrendysMichal">W stosunku do tej kategorii spraw potrzebna jest duża indywidualizacja karania oraz maksymalna szybkość reakcji. Z reguły są to sprawy o niezbyt skomplikowanym stanie faktycznym i prawnym, nie wymagającym żmudnych dociekań oraz specjalnie wysokich kwalifikacji zawodowych członków organu orzekającego. Pożądane jest natomiast wspomniane już szybkie przeciwdziałanie i maksymalne zaangażowanie społeczeństwa w tym przeciwdziałaniu. Ten splot okoliczności przemawia za rozszerzeniem dotychczasowej jurysdykcji kolegiów orzekających w drodze przekazania im niektórych spraw, dotychczas rozpoznawanych przez sądy karne.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselGrendysMichal">Kolegia orzekające, które przed 14 laty przejęły funkcje od zawodowych organów administracyjnych, stały się trwałą instytucją w systemie organów rad narodowych. Wzrost poziomu ich pracy jest zjawiskiem oczywistym. Daje to podstawę do poglądu, iż istnieją obiektywne warunki rozszerzenia ich jurysdykcji. Dodać należy, iż obserwuje się wyraźny spadek liczby spraw rozpatrywanych przez kolegia w dotychczasowym ich zakresie działania z około 800 tys. w 1958 r. do około 450 tys. rocznie w ostatnich latach.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselGrendysMichal">Ten spadek liczby spraw spowodowany jest w dużej mierze, choć nie wyłącznie, spadkiem liczby popełnianych wykroczeń, świadczącym o skuteczności represji, stosowanej przez kolegia. Zważywszy, iż w wyniku wejścia w życie projektowanej ustawy do jurysdykcji kolegiów przejdzie około 100 tys. spraw w skali rocznej, dojść należy do wniosku, że ewentualne obawy przed nadmiernym obciążeniem tych organów nie byłyby uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselGrendysMichal">Oceniając pozytywnie w skali ogólnej istotny dorobek dotychczasowej pracy kolegiów i wzrostu poziomu ich orzecznictwa nie można, oczywiście, nie widzieć pewnych istniejących jeszcze nieprawidłowości w pracy tych organów, między innymi zdarzających się niekiedy przypadków powierzchownego badania stanu faktycznego naruszania zasady domniemania niewinności obwinionego, a czasem nawet pewnych przejawów subiektywizmu, wymagających wkraczania organów nadzoru. Stąd słuszne wydaje się, aby rozszerzenie jurysdykcji kolegiów następowało równolegle z pogłębianiem postępowania dowodowego we wszystkich prawach jurysdykcją tą objętych.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselGrendysMichal">Z punktu widzenia przedmiotu regulacji prawnej, projekt ustawy jest dokumentem złożonym z dwu członów.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselGrendysMichal">Rozdziały I i II dotyczą przede wszystkim przekwalifikowania pewnych drobnych przestępstw do kategorii wykroczeń, przekazania ich na drogę orzecznictwa karno-administracyjnego, wreszcie — wprowadzają pewne uzupełnienia w zakresie zasad odpowiedzialności i trybu postępowania karno-administracyjnego, za drobne przestępstwa, dotychczas rozpoznawane przez sądy w stosunku do zasad i trybu stosowanych przez kolegia orzekające we wszystkich innych rozpoznawanych przez nie dotychczas sprawach.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselGrendysMichal">Rozdział III projektu stanowi bezpośrednią nowelizację ustawy o orzecznictwie karno-administracyjnym. Wprowadza on pewne nowe dyspozycje, odnoszące się do postępowania we wszystkich sprawach rozpatrywanych przez kolegia, to jest zarówno tych, które już należą do ich kompetencji, jak i tych, które dopiero przejdą do ich kompetencji z mocy I części rozpatrywanego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselGrendysMichal">Art. 1—10 projektu przekwalifikowują generalnie określone czyny przestępne z kategorii występków do kategorii wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselGrendysMichal">W świetle Kodeksu karnego i prawa o wykroczeniach występkiem jest czyn zagrożony karą:</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselGrendysMichal">—bądź więzienia w granicach od 6 miesięcy do 5 lat;</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselGrendysMichal">—bądź aresztu w granicach od tygodnia do 5 lat;</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselGrendysMichal">—bądź grzywny w granicach od 100 zł do jednego miliona złotych.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselGrendysMichal">Wykroczeniem jest natomiast czyn zagrożony karą nie wyższą niż trzy miesiące aresztu bądź grzywną 4,5 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselGrendysMichal">Trudno w krótkiej formule sprecyzować konkretne skutki, wynikające z tego przeklasyfikowania, ponieważ dla poszczególnych czynów określonych w art. od 1—10 projektu, a więc drobnych kradzieży, przywłaszczeń, szkód leśnych, uszkodzenia mienia, nieumyślnego paserstwa, drobnych spekulacji, oszustw i tak zwanych zawyżeń cen obowiązują różne sankcje karne, rozproszone w kilku aktach ustawodawczych. Charakterystyczna jest duża rozpiętość między górną a dolną dopuszczalną sankcją za poszczególne przestępstwa, a także duża swoboda sądów w kształtowaniu wysokości kary. Można ją scharakteryzować na przykładzie przepisów o odpowiedzialności karnej za przestępstwa przeciw własności społecznej: za kradzież mienia społecznego grozi kara więzienia od 6 miesięcy do 5 lat i grzywny od 100 zł do 1 mln zł. Jeśli wartość zagarniętego mienia nie przekracza 300 zł, sąd może (lecz nie musi) zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w ten sposób, że zamiast więzienia może orzec areszt.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselGrendysMichal">Sądy, rozpoznając sprawy, w których wartość zagarniętego mienia nie przekraczała 300 zł, przeważnie korzystały z możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary i stosowały wymiar odpowiednio niski. Tym niemniej jednak, projekt wyraźnie precyzując górną granicę kary, a ponadto, rezygnując z obligatoryjnego łączenia kary pozbawienia wolności i kary grzywny, w istotnym stopniu łagodzi dotychczas obowiązujące sankcje.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselGrendysMichal">Podobnie na ogół przedstawia się sytuacja w stosunku do innych drobnych przestępstw objętych zakresem projektu.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselGrendysMichal">Nasuwa się pytanie, czy aktualna sytuacja uzasadnia tego rodzaju łagodzenie kar. Odpowiadając na to pytanie należy przede wszystkim stwierdzić, iż z dobrodziejstwa złagodzenia sankcji nie będą korzystać ci sprawcy, którzy — ze względu na okoliczności, w jakich doszło do czynu przestępnego — zasługiwać będą na karę surowszą, a mianowicie: recydywiści, sprawcy kradzieży z włamaniem, rozboju, sprawcy kradzieży i przywłaszczenia, mający za przedmiot mienie społeczne powierzone ich zarządowi bądź opiece, członkowie zorganizowanych grup przestępczych, a także — o ile Wysoki Sejm przyjmie poprawkę zaproponowaną przez Komisje Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — osoby winne czynów noszących charakter chuligański. W tego rodzaju przypadkach, zasługujących na surowsze ukaranie, sprawcy i podżegacze oraz pomocnicy odpowiadać będą przed sądem, a kary będą wymierzane według skali obowiązującej dla występków, to jest w granicach przewidzianych w Kodeksie karnym i innych ustawach karnych. Dobrodziejstwo złagodzonych sankcji dotyczyć będzie zatem jedynie tych osób, które po raz pierwszy i w okolicznościach pozbawionych elementu szczególniejszego niebezpieczeństwa społecznego dopuściły się drobnego przestępstwa przeciw mieniu bądź interesom nabywców. Praktyka dowodzi zaś, że zbyt ostra represja przeciwko tej grupie przestępców — szczególnie zaś pozbawienia ich wolności — nie spełnia co najmniej jednego spośród podstawowych celów karania, a mianowicie — reedukacji. Bardziej skuteczna okazuje się sankcja ekonomiczna, a więc wyegzekwowana grzywna.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselGrendysMichal">Projekt daje wyraz tej zasadzie wprowadzając regułę, iż w postępowaniu karno-administracyjnym karę aresztu można stosować wyjątkowo wówczas, gdy zastosowanie grzywny — na tle okoliczności sprawy — nie byłoby celowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselGrendysMichal">Istotnym zagadnieniem jest zabezpieczenie praw procesowych osobom obwinionym o popełnianie czynów przekwalifikowanych do kategorii wykroczeń. Projekt wychodzi z założenia, iż przekazanie tej kategorii spraw na drogę orzecznictwa karno-administracyjnego nie powinno pogarszać sytuacji sprawcy, gdy jako obwiniony stanie przed organem mającym mu wymierzyć sprawiedliwość. W świetle projektu celowi temu mają służyć między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselGrendysMichal">—prawo do korzystania z pomocy obrońcy — adwokata we wszystkich stadiach postępowania ;</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselGrendysMichal">—niedopuszczalność stosowania postępowania przyśpieszonego, a tym samym wykluczenie natychmiastowej wykonalności orzeczeń ;</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselGrendysMichal">—upoważnienie kolegiów do przekazania zawiłej sprawy do rozpatrzenia przez sąd, a wreszcie —wiele przepisów rozdziału III, mającego na celu udoskonalenie pracy kolegiów orzekających i będącego nowelizacją ustawy o orzecznictwie karno-administracyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselGrendysMichal">Całość zmian tej ustawy sprowadza się — generalnie rzecz biorąc — do dwóch zasadniczych zagadnień, a mianowicie niektórych zasad karania oraz usprawnienia pracy kolegiów.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselGrendysMichal">W kwestii zasad karania projekt zmierza do następujących celów:</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselGrendysMichal">Zgodnie z generalnym założeniem, iż kara nie ma być celem samym w sobie, lecz służyć reedukacji sprawcy i przeciwdziałać naruszeniom prawa w ogóle, projekt dopuszcza możliwość odstępowania od wymiaru kar w przypadkach, gdy nie jest to nieodzowne z punktu widzenia celu, jakiemu służyć ma kara. Przewodniczący kolegium będzie uprawniony do tego, aby nie wszczynając postępowania karno-administracyjnego przekazać sprawę zakładowi pracy, w którym pracuje sprawca, z wnioskiem o zastosowanie bądź środków przewidzianych w regulaminie pracy, bądź postępowania dyscyplinarnego, bądź wreszcie zastosowania innych środków wychowawczego oddziaływania. Tego rodzaju odesłanie sprawy będzie mogło mieć miejsce wówczas, gdy czyn ma charakter naruszenia obowiązków pracowniczych. Pozatem kolegium będzie mogło w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie odstąpić od wymierzenia kary i zastosować upomnienie lub inny środek, jak w szczególności nakazać przywrócenie porządku prawnego, naruszonego przez sprawcę, przeproszenie pokrzywdzonego, uroczyste zobowiązanie się do prawidłowego postępowania w przyszłości itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselGrendysMichal">Nową instytucją w orzecznictwie karnoadministracyjnym będzie warunkowe zawieszenie zasadniczej kary aresztu. Stosowanie zawieszenia będzie — analogicznie jak w Kodeksie karnym — uzależnione od okoliczności towarzyszących popełnieniu wykroczenia, charakteru i warunków osobistych sprawcy oraz jego zachowania się po popełnieniu wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselGrendysMichal">W przypadku, gdy wskutek wykroczenia została wyrządzona szkoda w mieniu społecznym, zawieszenie może być orzeczone tylko w razie całkowitego jej pokrycia przez sprawcę. Tendencja projektu do usprawnienia pracy kolegiów znajduje wyraz przede wszystkim w stworzeniu pewnych form proceduralnych, które służyć będą pogłębieniu zasady prawdy materialnej w procesie karno-administracyjnym. W praktyce kolegiów orzekających zdarzały się przypadki nadmiernego upraszczania toku rozprawy, w wyniku czego bądź zapadały orzeczenia merytorycznie niesłuszne, bądź odpowiadające nawet prawu, lecz pozbawione elementu przekonywającej argumentacji, oddziałującej wychowawczo na obwinionych, ewentualnie na publiczność obserwującą rozprawę.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselGrendysMichal">Tego rodzaju zjawiskom mają przeciwdziałać nowe normy zawarte w części III, spośród których na specjalną uwagę zasługują przepisy zobowiązujące składy orzekające do rozpatrywania w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, przemawiającego zarówno za obwinionym, jak i przeciw niemu, oraz określające wymogi, jakim powinno odpowiadać uzasadnienie orzeczeń i zwracające w szczególności uwagę na obowiązek podawania w uzasadnieniu, jakich dowodów nie uwzględniono i dlaczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselGrendysMichal">Ta część proponowanych zmian ustawy o orzecznictwie karno-administracyjnym będzie miała doniosłe znaczenie pod kątem zgodności orzecznictwa karno-administracyjnego z zasadą prawdy materialnej i pod kątem jego wychowawczego oddziaływania zarówno na ukaranego, jak i w sensie ogólnoprewencyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselGrendysMichal">Ostatnim wreszcie spośród najważniejszych elementów zmian w ustawie o orzecznictwie karno-administracyjnym jest utworzenie w prezydiach rad narodowych stanowiska radcy do spraw kolegium karno-administracyjnego, będącego czynnikiem obsługi kolegiów, gwarantującym obsługę fachową kolegiów i służącym potrzebnymi opiniami.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Sejmowe Komisje Spraw Wewnętrznych oraz Wymiaru Sprawiedliwości, doceniając doniosłe znaczenie projektu ustawy ze stanowiska kierunków polityki państwa w dziedzinie przeciwdziałania zjawisku drobnej przestępczości, poddały ten projekt szczególnie wnikliwej i wszechstronnej analizie na trzech posiedzeniach w dniach 5 i 14 kwietnia oraz 10 maja br. W pracach Komisji wzięli udział — prokurator generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, podsekretarze stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz przedstawiciele innych zainteresowanych resortów i Sądu Najwyższego.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselGrendysMichal">W przerwach między tymi posiedzeniami pracowała podkomisja.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselGrendysMichal">W wyniku tych prac Komisje Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, oceniając pozytywnie podstawowe kierunki projektu, postanowiły wnieść do Wysokiego Sejmu o uchwalenie projektu wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 38.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselGrendysMichal">Proponowane przez sejmowe Komisje poprawki można podzielić na 4 grupy.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselGrendysMichal">Grupa pierwsza, mająca najistotniejsze znaczenie, dotyczy zakresu stosowania ustawy; są to poprawki druga, szósta i dziesiąta, zmierzające do zmiany treści art. 3, 16 i 22 projektu.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselGrendysMichal">Poprawka druga ma na celu uzupełnienie katalogu drobnych przestępstw — przestępstwem drobnego paserstwa. Przemawia za tym mała waga tego przestępstwa oraz okoliczność, że uznanie za wykroczenie drobnego paserstwa nieumyślnego, przy utrzymaniu zachowania dotychczasowych zasad i trybu odpowiedzialności przed sądem za drobne paserstwo umyślne, byłoby rozwiązaniem kłopotliwym w praktyce, ponieważ ustalenie w odniesieniu do paserstwa, czy czyn przestępczy był zdziałany umyślnie czy też nie, jest częstokroć bardzo trudne przed przeprowadzeniem postępowania przez organ orzekający. Stąd też podział kompetencji między sądy i kolegia według kryterium rodzaju winy mógłby prowadzić do trudności kompetencyjnych. Poprawki 6 i 10 zmierzają do zwężenia zakresu stosowania ustawy. Chodzi tu o wyłączenie spod dobrodziejstwa złagodzenia sankcji sprawców czynów, które noszą znamiona chuligaństwa oraz o wyeliminowanie możności stosowania łagodniejszych kar i trybu postępowania karno-administracyjnego w sprawach, których wartość przedmiotu przestępstwa lub wysokość wyrządzonej szkody wykraczają, choćby nieznacznie, poza kryteria pojęcia drobnej przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselGrendysMichal">Druga grupa poprawek ma na celu wypełnienie pewnych luk oraz bardziej jednoznaczne i precyzyjne formułowanie niektórych przepisów; są to poprawki: pierwsza, trzecia, czwarta, siódma, ósma, jedenasta lit. c i dwunasta. Na podkreślenie zasługuje poprawka czwarta, odnosząca się do art. 12, a dotycząca zwolnienia od odpowiedzialności za usiłowanie w przypadku, gdy osoba podejmująca usiłowanie, dobrowolnie odstąpi od działania lub zapobiegnie powstaniu wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselGrendysMichal">Identyczną zasadę wyraża Kodeks karny w części ogólnej. Brak odpowiedniego sformułowania w projektowanej ustawie mógłby nastręczyć trudności w praktyce jej stosowania. Warto również wspomnieć o poprawce jedenastej lit. c, dotyczącej art. 28 pkt 7 (w nowej numeracji), która ma na celu bardziej jednoznaczne określenie warunków dopuszczalności korzystania z pomocy adwokata przez obwinionych w postępowaniu karno-administracyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselGrendysMichal">Trzecia grupa poprawek dotyczy momentu wejścia w życie ustawy i związanych z tym skutków: chodzi tu o poprawkę czternastą i szesnastą odnoszące się do art. 32 i art. 36.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselGrendysMichal">Komisje proponują, aby termin wejścia w życie ustawy ustalić na dzień 1 stycznia 1967 r.; w dotychczasowym ujęciu projektu wejście ustawy w życie miało nastąpić po upływie 6-miesięcznego okresu, począwszy od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselGrendysMichal">Komisje proponują ponadto, aby złagodzone sankcje karne miały zastosowanie po dniu 1 stycznia 1967 r. nie tylko do drobnych przestępstw popełnionych po tym dniu, ale również i do tych, które zostały popełnione wcześniej, lecz nie zostały rozpoznane przez sąd przed 1 stycznia 1967 r. Poprawka znajduje oparcie w generalnej zasadzie polskiego prawa karnego, wyrażonej w art. 2 § 1 Kodeksu karnego i art. 1 Prawa o wykroczeniach — iż jeśli w czasie wyrokowania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia — stosuje się ustawę nową, chyba że dawna ustawa jest względniejsza dla sprawcy.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselGrendysMichal">Pozostałe poprawki są logiczną konsekwencją poprawek poprzednio przedstawionych.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselGrendysMichal">Kończąc sprawozdanie, w imieniu sejmowych Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt ponowić wniosek, aby Wysoka Izba uchwaliła projekt wraz z proponowanymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram dyskusję. Jako pierwsza w dyskusji zabierze głos posłanka Halina Karpińska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselKarpinskaHalina">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego przyjął jako jedno ze swych założeń zasadę racjonalnej polityki kryminalnej, która nakazuje różnicowanie czynów przestępczych według stopnia ich szkodliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselKarpinskaHalina">Zasada ta pozwala rozbudować system kar, a w sprawach o mniejszej szkodliwości społecznej przesunąć punkt ciężkości represji na środki o charakterze dolegliwości ekonomicznej. Prawidłowe rozróżnienie wagi przestępstw jest konieczne ze względu na potrzebę wyznaczenia granic penalizacji i społecznych kosztów wymiaru sprawiedliwości. Należy stwierdzić, że to rozróżnienie umożliwi stopniowe stworzenie w sferze prawa karnego warunków bezpośredniego zaangażowania społeczeństwa w zwalczaniu przejawów łamania socjalistycznego porządku prawnego. To zaangażowanie społeczne stanowi jeden z elementów demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselKarpinskaHalina">Przeniesienie — zgodnie z omawianym projektem ustawy — szeregu drobniejszych występków do rzędu wykroczeń, będzie z jednej strony świadomym ograniczeniem zasięgu Kodeksu karnego, odciążającym aparat ścigania i sądy oraz usprawniającym ściganie w sprawach poważniejszych, stanowiących poważne niebezpieczeństwo społeczne, jak afery gospodarcze, rozboje, przestępstwa o charakterze chuligańskim — z drugiej zaś strony uelastyczni politykę karania z uwagi na środki, którymi posługiwać się będą mogły w tych sprawach kolegia karno-administracyjne.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselKarpinskaHalina">Na marginesie warto chyba przypomnieć, że sądy powiatowe mają dziś zadania nieporównywalnie większe niż dawne sądy grodzkie lub nawet sądy powiatowe sprzed kilku lat. Według właściwości rzeczowej sądy powiatowe obecnie rozpoznają sprawy o zagarnięcie mienia społecznego do 100 tys. zł, a sprawy o manko nawet do 200 tys. zł i mogą wymierzać bardzo surowe kary do 15 lat więzienia.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselKarpinskaHalina">W wypadkach czynów o nieznacznym stopniu szkodliwości społecznej projekt przewiduje możliwość rezygnacji z wymierzenia kary przewidzianej za dane wykroczenie — co nie wyklucza stosowania wobec sprawców takich wykroczeń środków oddziaływania społecznego i wychowawczego przez sądy społeczne, organy dyscyplinarne, kolektywy pracownicze itp. Takie unormowanie przyczyni się do dalszego rozwoju sądów społecznych i innych form społecznego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselKarpinskaHalina">Zróżnicowanie sposobów reagowania na przestępstwa wynikać powinno nie tylko z rodzaju i wagi popełnionego czynu. Spośród kryteriów, na których zróżnicowanie to się opiera, szczególnie istotne jest kryterium osobowości sprawcy. Stąd odmienne rozwiązanie zagadnienia odpowiedzialności nieletnich. Wychodząc z założenia, że są to sprawy, których należyte rozpoznanie przekracza aktualne możliwości kolegiów karno-administracyjnych, projekt ustawy pozostawia te sprawy we właściwości sądów.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselKarpinskaHalina">Trzeba zaznaczyć, że wyłączenie spod kompetencji kolegiów recydywistów jest wyrazem czujności w stosunku do osób, które nie chcą się podporządkować ustalonym i przyjętym normom prawnym i w związku z tym wymagają surowej represji.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselKarpinskaHalina">Projekt objął czyny o odmiennym charakterze i innej wadze społecznej w porównaniu do wykroczeń należących obecnie do kompetencji kolegiów karno-administracyjnych. Do rzędu tych wykroczeń projekt zalicza:</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselKarpinskaHalina">1)kradzież i przywłaszczenie mienia społecznego lub indywidualnego o wartości do 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselKarpinskaHalina">2)wyrąb drzewa w lesie w celu zagarnięcia albo przywłaszczenia drzewa wyrąbanego do wartości 150 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselKarpinskaHalina">3)paserstwo umyślne lub nieumyślne, przyjmując jako granicę wartości nabytego mienia do 300 zł, a w odniesieniu do kradzieży leśnych do 150 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselKarpinskaHalina">4)umyślne uszkodzenie cudzego mienia, jeżeli szkoda nie przekracza 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselKarpinskaHalina">5)drobna spekulacja przedmiotami wartości do 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselKarpinskaHalina">6)oszukiwanie nabywcy przy sprzedaży towarów na szkodę nie przekraczającą 50 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselKarpinskaHalina">7)pobranie przez osoby, które zajmują się zarobkowo świadczeniem usług, opłaty wyższej od obowiązującej o kwotę nie przekraczającą 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselKarpinskaHalina">8)umyślne usuwanie z towarów przeznaczonych do sprzedaży utrwalonych na nich oznaczeń, jak cena, jakość i pochodzenie, jeżeli wartość na nich oznaczona nie przekracza 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselKarpinskaHalina">9)prowadzenie w ramach gospodarki nieuspołecznionej zarobkowej działalności wytwórczej, przetwórczej, handlowej lub usługowej bez wymaganego zezwolenia, jeżeli czyn stanowi wypadek mniejszej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselKarpinskaHalina">Spraw o te występki jest obecnie w sądach ponad 52 tys. rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselKarpinskaHalina">Słuszne wydaje się, że w obecnej jeszcze sytuacji pozostają nadal we właściwości sądów niektóre kategorie drobnych przestępstw przeciwko mieniu społecznemu i indywidualnemu, a mianowicie oszustwa i szalbierstwo. Są to bowiem sprawy stosunkowo trudne, których należyte rozpoznanie przekracza jeszcze aktualne możliwości kolegiów karno-administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselKarpinskaHalina">Opierając się na materiałach uzyskanych z zainteresowanych resortów należy przypomnieć, że w związku z uproszczeniem proceduralnym ilość nowych spraw w kolegiach karno-administracyjnych w skali rocznej wyniesie około 100 tys.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselKarpinskaHalina">Przyjęcie czynów wymienionych wyżej do orzecznictwa karno-administracyjnego spełni pozytywną rolę tylko wówczas, gdy się zapewni odpowiedni poziom orzekania. Dlatego też przywiązuje się zasadniczą wagę do powołania stanowiska radcy do spraw kolegium z wykształceniem prawniczym, co zapewni właściwą obsługę kolegiów oraz tworzenie składów specjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselKarpinskaHalina">Utworzenie takiego stanowiska postulowały prezydia rad narodowych, które przejęcie wspomnianych spraw od sądów uwarunkowały koniecznością wzmocnienia obsługi organizacyjno-prawnej kolegiów karno-administracyjnych, przede wszystkim przez powierzenie tej obsługi pracownikowi o wysokich kwalifikacjach.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselKarpinskaHalina">Należy więc ufać, że prezydia rad narodowych w stosunkowo krótkim czasie zatrudnią na stanowiska radców do spraw kolegiów osoby posiadające wykształcenie prawnicze i kilkuletni staż pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselKarpinskaHalina">Z uwagi na specyfikę przekazywanych spraw w stosunku do spraw rozpoznawanych dotychczas przez kolegia, powołanie w projekcie kilku nowych instytucji, nie znanych dotąd prawu karno-administracyjnemu, mianowicie wprowadzenie karalności usiłowania i pomocnictwa oraz dokonanie odpowiedniej modyfikacji i uzupełnień w przepisach o postępowaniu — jest jak najbardziej celowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselKarpinskaHalina">Zgodnie z tym — o czym już raz wspomniał poseł sprawozdawca — wypada jeszcze raz podkreślić, że w poprawkach do art. 18 projektu ustawy nastąpiło wyraźne sprecyzowanie warunków dopuszczalności korzystania z obrońcy w postępowaniu karno-administracyjnym. Jest to jeszcze jeden dowód ochrony praw obwinionego.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselKarpinskaHalina">Wysoki Sejmie! Należy zaakcentować, że przekazanie drobnych przestępstw kolegiom nie oznacza ograniczenia ścigania ich sprawców, bowiem poza szybkością postępowania, która w kolegiach karno-administracyjnych jest większa aniżeli w sądzie, co zwiększy skuteczność represyjno-wychowawczego oddziaływania wobec drobnych przestępstw — represja stanie się w pewnym sensie bardziej efektywna, gdyż kolegia będą orzekały kary również w wypadkach, w których dzisiaj umarza się sprawę w sądzie, względnie w prokuraturze z powodu znikomego niebezpieczeństwa czynu.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselKarpinskaHalina">Nie wolno nam jednak zapominać, że projekt ustawy przesuwa punkt ciężkości z kary pozbawienia wolności na represję ekonomiczną. Areszt staje się więc środkiem o charakterze wyjątkowym. Zachowując karę aresztu, która w niektórych przypadkach jest konieczna — z uwagi na charakter czynu i właściwości osoby sprawcy — projekt daje szeroką możliwość jej warunkowego zawieszenia na okres próby.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselKarpinskaHalina">Jednakże na sprawcy drobnego przestępstwa, osądzonego przez kolegium karno-administracyjne, nie będzie ciążyło odium przestępstwa, jak to ma miejsce w wypadkach skazania przez sąd.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselKarpinskaHalina">Wysoki Sejmie! Nasuwa się pytanie, czy dostateczne jest przygotowanie kolegiów karno-administracyjnych do wykonywania funkcji, jakie nakłada na nie projektowana ustawa?</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselKarpinskaHalina">Na podstawie dotychczasowej praktyki, na przykład kolegiów województwa bydgoskiego, wypada stwierdzić, że w toku kampanii wyborczej do kolegiów w 1963 r. została zwrócona szczególna uwaga na dobór odpowiednich kandydatów na członków kolegiów, to jest na wybór osób cieszących się dobrą opinią moralno-polityczną i posiadających autorytet w swoim środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselKarpinskaHalina">W porównaniu z poprzednimi wyborami nastąpił wzrost liczby członków kolegium z wyższym wykształceniem prawniczym, nieprawniczym oraz wykształceniem średnim. Zmniejszyła się natomiast ilość osób z wykształceniem podstawowym. Dzięki udziałowi w kolegiach większej niż w ubiegłej kadencji ilości prawników i innych osób z wyższym i średnim wykształceniem oraz ponownego wyboru 1/3 członków z ubiegłej kadencji, mających odpowiedni zasób doświadczenia i znajomości przepisów prawnych, zostały stworzone warunki do bardziej społecznie wnikliwego i zgodnego zarazem z przepisami prawa rozpatrywania spraw.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselKarpinskaHalina">Po wyborach szczególną uwagę zwrócono na przeszkolenie przewodniczących kolegiów i ich zastępców oraz przewodniczących składów orzekających. Osoby przeszkolone pogłębiły następnie zdobyte wiadomości w zakresie orzecznictwa karno-administracyjnego na systematycznie organizowanych naradach szkoleniowych w okresie trwania kadencji kolegiów. Członkowie kolegiów byli i są informowani o sytuacji w zakresie porządku bezpieczeństwa publicznego na danym terenie oraz sytuacji politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselKarpinskaHalina">Ocena orzecznictwa kolegiów karno-administracyjnych wskazuje na dalszy wzrost poziomu orzecznictwa. Świadczy o tym między innymi zmniejszająca się liczba odwołań od orzeczeń kolegiów I instancji oraz uchylania w trybie nadzoru prawomocnych orzeczeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselKarpinskaHalina">Korzystne zmiany w porównaniu do roku 1963 zanotowano w zakresie szybkości i prawidłowości orzekania, w szczególności zabezpieczenia pełniejszego respektowania uprawnień uczestników postępowania oraz przeprowadzenia wnikliwego postępowania dowodowego. Wnioski o ukaranie rozpatrywane są przeciętnie w terminie 3 do 4 tygodni od daty ich otrzymania. W celu podniesienia poziomu kolegiów karno-administracyjnych dla rozpatrywania określonych rodzajów wykroczeń, powołano składy specjalistyczne, na przykład do spraw drogowych, rolno-leśnych, pożarowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselKarpinskaHalina">Stosownie do wytycznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z kwietnia 1965 r. kolegia i wydziały spraw wewnętrznych rad narodowych organizują wspólne narady z organami wnioskującymi o ukaranie, na których dzielą się nie tylko swoimi spostrzeżeniami i uwagami co do popełnianych przez te organy nieprawidłowości przy wnioskowaniu o ukaranie, lecz także omawiają dobór środków oddziaływania, niebezpieczeństwo nasilenia tych czy innych wykroczeń oraz stosowanie właściwej polityki represyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselKarpinskaHalina">Wypada zauważyć, że kolegia w obecnym składzie osobowym będą realizowały projektowaną ustawę przez czas stosunkowo krótki, gdyż ich kadencja upływa w II kwartale 1967 r. Następna kampania wyborcza niewątpliwie będzie prowadzona z uwzględnieniem zwiększonych zadań orzecznictwa karno-administracyjnego. Warto będzie — moim zdaniem — zwrócić wówczas uwagę na przechodzenie ławników sądowych do kolegiów, mając na uwadze ich bogate doświadczenie w rozpatrywaniu spraw podlegających kompetencji sądu.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselKarpinskaHalina">W przyszłości, w celu realizacji zadań związanych z przekazaniem niektórych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego, poza wzmocnieniem składu osobowego kolegiów, przeprowadzaniem odpowiedniego szkolenia członków kolegiów i przygotowaniem składów specjalistycznych do orzekania w sprawach o te wykroczenia, będzie wskazane nawiązanie ścisłej współpracy z zainteresowanymi organami — sądem, prokuraturą i milicją w zakresie pomocy kolegiom w realizacji ich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselKarpinskaHalina">Chodzi bowiem o to, aby przy przekazywaniu spraw do orzecznictwa karno-administracyjnego zmierzać do osiągnięcia ważkich celów społecznych, aby nie uronić nic z tego, co w postępowaniu sądowym służyło wykryciu prawdy materialnej i obronie praw oskarżonego.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselKarpinskaHalina">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę narastające w warunkach demokracji ludowej zaangażowanie społeczne w rozwiązywaniu wielu ważnych spraw, między innymi i ze sfery wymiaru sprawiedliwości oraz zgodność z tą generalną tendencją omawianego projektu ustawy, a także słuszny i wyważony prawidłowo podział spraw przekazanych kolegiom karno-administracyjnym i nadal pozostającym w kompetencji sądu — Klub Poselski PZPR, w którego imieniu przemawiam, będzie głosował za uchwaleniem ustawy wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Sitkowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSitekTadeusz">Wysoki Sejmie! Koncepcja przekazania czynów określonych w projekcie dyskutowanej ustawy do orzecznictwa karno-administracyjnego, z punktu widzenia politycznego i społecznego, jest słuszna i uzasadniona. Słuszne jest określenie stosunkowo drobnych, choć często spotykanych szkód i naruszeń mienia w różnych dziedzinach oraz interesów nabywców w obrocie towarowym jako wykroczeń, a nie przestępstw.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSitekTadeusz">Dotychczasowe traktowanie sprawców tych czynów, jako przestępców ze wszystkimi skutkami skazania, nie jest obecnie uzasadnione, między innymi dlatego, że stan prawny i tryb karania w tych sprawach powoduje niepełny obraz przestępczości w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSitekTadeusz">W rejestrze skazanych byli umieszczani zarówno ci, którzy dopuścili się bardzo poważnych nadużyć, jak i ci, którzy dokonali czynów o niewielkiej społecznej szkodliwości. Odpowiedzialności karnej nie ponosili natomiast sprawcy czynów, których szkody wyrażały się niewielkimi kwotami rzędu kilkudziesięciu złotych. W takich bowiem wypadkach prokurator nierzadko umarzał postępowanie karne, ze względu na niewielką szkodliwość społeczną tych czynów.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSitekTadeusz">Obserwowaliśmy duże społeczne odczucie potrzeby wyłączenia drobnych przestępstw z ich całości, które w dotychczasowym prawie zagrożone były karą od 1 tygodnia do 5 lat pozbawienia wolności i od 100 zł do miliona złotych grzywny.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSitekTadeusz">Dotychczasowa działalność kolegiów karno-administracyjnych dowiodła, że zdały one egzamin jako organy karzące. Nie może być obaw, że przekazanie niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do kompetencji kolegiów karno-administracyjnych doprowadzi do złagodzenia sankcji karnych. Operatywność i sprawność działania kolegiów pozwala stwierdzić, że sprawcy wykroczeń, o których mowa, będą znacznie szybciej pociągnięci do odpowiedzialności karnej, niż na to pozwala skomplikowana procedura sądowa. Będzie to miało duże znaczenie wychowawcze dla samego sprawcy, jak też dla prewencji ogólnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSitekTadeusz">Pragnę przy tym przytoczyć, że przeciętny czas rozpatrywania spraw karno-administracyjnych w województwie łódzkim waha się w granicach około 2—3 tygodni, podczas gdy w postępowaniu sądowym niejednokrotnie trwa kulka miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSitekTadeusz">Ponadto kolegia dysponować będą środkami o dość dużej dolegliwości, zwłaszcza ekonomicznej. Słuszne będzie — ze względu na skuteczność kar i ich następstwa wychowawcze — szersze stosowanie represji ekonomicznej niż pozbawienie wolności. Chodzi o to, aby wykroczenia i oszustwa nie opłacały się. Kolegia rozpatrywać będą ponadto wyłącznie sprawy osób, które po raz pierwszy dopuściły się zagarnięcia mienia lub drobnej spekulacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSitekTadeusz">Nie bez znaczenia jest fakt, że w kolegiach karno-administracyjnych działają i orzekają zarówno pracownicy administracji państwowej jak i aktyw organizacji robotniczych, chłopskich i inteligencji — pracujący w różnych dziedzinach gospodarki narodowej, który działa na terenie, gdzie czyny występne zostają popełnione. Orzekanie i skazywanie w takim składzie ma ogromny aspekt wychowawczy, przejawiający się w postawieniu obwinionego nie tylko przed organem karzącym, ale również pod pręgierzem opinii publicznej, co wywołuje wstyd i skrępowanie sprawcy oraz potępienie w środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSitekTadeusz">Omawiając przekazanie czynów określonych w projekcie ustawy do orzecznictwa karno-administracyjnego celowe jest zasygnalizowanie niektórych spraw związanych z działalnością kolegiów na terenie województwa, które reprezentuję.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSitekTadeusz">Przeprowadzona ocena działalności kolegiów w województwie łódzkim wypadła pozytywnie. Stwierdzono, że wydane przez kolegia orzeczenia były słuszne pod względem merytorycznym i formalnym. Orzekane kary były trafne i proporcjonalne do szkodliwości społecznej czynu, stopnia zawinienia sprawcy, jak też do jego warunków materialnych. W ubiegłym roku na przykład, kolegia wydały ogółem ponad 16 tys. prawomocnych rozstrzygnięć, przy czym w 517 wypadkach sprawy umorzono, w 1.628 sprawach zapadło orzeczenie uniewinniające, w 117 wypadkach zastosowano karę aresztu zasadniczego, zaś w 14.344 sprawach orzeczono grzywnę, 167 spraw zakończono naganami. Przeprowadzone kontrole prokuratorskie nie wykazały w zasadzie uchybień, ma przestrzeni 1965 r. zostały zaskarżone przez prokuratora jedynie 4 orzeczenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSitekTadeusz">Osiągnięcia i doświadczenia kolegiów w ciągu 14-letniej praktyki dają gwarancję, że z nowych zadań wywiązywać się będą należycie. Prezydia rad narodowych powinny, w ramach nadzoru, bieżąco oceniać politykę karno-administracyjną w zestawieniu z sytuacją w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego, dbać powinny także o upowszechnienie dobrych i skutecznych sposobów działalności kolegiów; zapewniać im dobrą informację polityczno-gospodarczą, niezbędną dla właściwego stosowania polityki represyjnej; badać, czy są respektowane ustawowe uprawnienia uczestników w postępowaniu przed kolegiami.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSitekTadeusz">Ażeby założenia i cele społeczno-wychowawcze zostały osiągnięte, należy liczyć się z koniecznością powiększenia składu osobowego kolegiów i aparatu etatowego wydziałów spraw wewnętrznych oraz wyposażenia tego aparatu w odpowiednie środki działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSitekTadeusz">W uzasadnieniu do projektu ustawy znajdujemy wzmiankę o tym, że prezydia rad narodowych ustosunkowują się pozytywnie do projektu ustawy i że uwarunkowały jej realizację koniecznością wzmocnienia obsługi organizacyjno-prawnej kolegiów.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSitekTadeusz">W prezydiach rad narodowych istnieje obawa, czy samo wprowadzenie stanowiska radcy do spraw kolegium załatwi sprawę, tym bardziej, że istnieją duże trudności w wyszukaniu kandydatów odpowiadających stawianym wymaganiom. Dla przykładu podam, że w województwie łódzkim na 21 jednostek powiatowych — w 12 jednostkach nie będzie można obsadzić stanowiska radcy do spraw kolegium w ciągu najbliższego roku od wejścia w życie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSitekTadeusz">Praktycznie kolegia i wydziały spraw wewnętrznych będą pracować nierzadko w dotychczasowej obsadzie ilościowej, a w wielu wypadkach w obsadzie nie zmienionej pod względem poziomu. Na podstawie przeprowadzonych analiz trzeba przyjąć, że szacunkowo ilość spraw skierowanych do kolegiów wzrośnie na terenie województwa łódzkiego co najmniej o około 60% w stosunku do wpływu dotychczasowego. Nowe sprawy będą niewątpliwie bardziej pracochłonne. Zapewnienie należytego wykonania zadań — moim zdaniem — wymaga podjęcia ze strony rządu odpowiednich przedsięwzięć w tej kwestii.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSitekTadeusz">Mając na uwadze sprawną realizację nowej ustawy, celowe będzie utworzenie pewnej puli etatów pracowniczych do dyspozycji prezydiów wojewódzkich rad narodowych z przeznaczeniem wyłącznie dla tych wydziałów lub urzędów spraw wewnętrznych, w których konieczne będzie również zwiększenie ilości pracowników w komórce obsługującej kolegia karno-administracyjne.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSitekTadeusz">Konieczne będzie również zwiększenie limitu funduszu płac, w tym również bezosobowego, z przeznaczeniem na wynagrodzenia dla członków składów orzekających za udział w zwiększonej ilości rozpraw karno-administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSitekTadeusz">Niezbędne jest również organizowanie szerokiego szkolenia działaczy społecznych i członków kolegiów karno-administracyjnych, w celu zaznajomienia ich z nowymi przepisami prawnymi. W związku z tym należy ustalić także zasady finansowania tych kursów.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSitekTadeusz">Uważam jako sprawę bardzo pilną opracowanie odpowiedniego komentarza do ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw do orzecznictwa karno-administracyjnego, tym bardziej, że wprowadza ona wiele nowych zasad odpowiedzialności i postępowania oraz w znacznym stopniu zmienia dotychczasową ustawę o orzecznictwie karno-administracyjnym, a ponadto zawiera wiele nowych w tym orzecznictwie pojęć. Zarządzenia wykonawcze i proceduralne powinny się ukazać w czasie pozwalającym przygotować kolegia do przejęcia zadań z chwilą wejścia w życie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSitekTadeusz">Reasumując, pragnę podkreślić, że ustrój społeczno-gospodarczy w naszym kraju stwarza warunki do rozwoju bogatych form życia organizacyjnego i samorządowego. Zabezpieczone zostały formalne i materialne możliwości pełnego udziału społeczeństwa w rządzeniu krajem. Dlatego też prawodawstwo obecnego okresu rozwojowego Polski Ludowej zmierza w kierunku jednoczesnego wykorzystywania prawa jako środka ogólnoprewencyjnego i środka oddziaływania wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSitekTadeusz">Dążymy w miarę wychowywania się społeczeństwa do zmniejszenia penalizacji, a jednocześnie do coraz szerszego zapewnienia wpływu społeczeństwa przeciw powstawaniu przestępstw i wykroczeń. Celowi temu służą: uspołecznianie organów państwowych i władczych, coraz większa wiedza o gospodarce kraju, szersza znajomość prawa oraz powstawanie takich instytucji, jak: komisje pojednawcze, sądy społeczne, koleżeńskie, honorowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSitekTadeusz">Dlatego skuteczne zwalczanie drobnych, lecz uciążliwych społecznie wykroczeń, jest ze wszech miar konieczne. Przekazanie ich do zakresu kolegiów karno-administracyjnych zabezpieczać będzie ten wymóg.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSitekTadeusz">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w przeświadczeniu słuszności nowelizacji przepisów o orzecznictwie karno-administracyjnym w naszym kraju, będzie głosować za projektem ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego, w brzmieniu przedstawionym przez posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Alojzy Czarnecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawiony w referacie posła sprawozdawcy projekt ustawy stanowi jeden z elementów dokonującego się od kilku lat ze szczególną intensywnością procesu doskonalenia, rozbudowania i porządkowania systemu prawnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Procesowi temu przyświeca myśl o niezbędności równoległego do wzrastających, nowych treści polityczno-społecznych i gospodarczych społeczeństwa budującego socjalizm — kształtowania form i instytucji prawnych w taki sposób, by możliwie najlepiej służyły one umacnianiu ustroju, pogłębianiu ludowej praworządności, rozwijaniu demokracji. Omawiany projekt ustawy, jeśli rozpatruje się go na tej płaszczyźnie, zasługuje w pełni na zasadniczą aprobatę. Solidaryzując się z analitycznymi wywodami posła sprawozdawcy, nie będę wdawał się w nazbyt szczegółowe eksplikacje wyrażanej generalnie oceny. Ograniczę się zatem do problemów najistotniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Dążenie do dalszej demokratyzacji systemu karno-prawnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, leżące u podstaw samych założeń projektu ustawy, wyraża się przede wszystkim w rozszerzaniu zakresu praktycznej realizacji konstytucyjnej zasady udziału czynnika ludowego w wymiarze sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Jeśli bowiem czyny określone w artykułach od 1 do 10 projektu ustawy stanowią dotąd występki i są rozpatrywane przez sądy powiatowe jednoosobowo, (a więc wyłącznie przez sędziego zawodowego), to w wyniku uchwalenia projektowanej ustawy powstanie nowa sytuacja. Bardzo wiele, aczkolwiek drobnych, niemniej jednak uciążliwych, dokuczliwych społecznie czynów stanie się przedmiotem rozważań kolegialnych organów społecznych. W ten sposób nie tylko nastąpi w szerszym niż dotąd zakresie urzeczywistnienie zasad konstytucyjnych w przedmiocie pełniejszej demokratyzacji, lecz nadto wynikać stąd będą dalsze, istotne korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Otóż, po pierwsze, rozpoznawaniem spraw w tym zakresie zajmą się ludzie bliscy środowisku i znający dobrze stosunki, na gruncie których pojawiają się wspomniane drobne, lecz dokuczliwe naruszenia prawa. Nie może nie wpłynąć to dodatnio na celowość, adekwatność i elastyczność represji karnej, które to cechy orzecznictwa stale podkreślamy jako niezwykle ważne społecznie. Niejako ubocznym produktem tej nowej sytuacji będzie wyczulenie bardzo licznego przecież aktywu kolegiów karno-administracyjnych na sprawy związane ze zwalczaniem drobnych kradzieży mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Dalszą cechą, która wyraźnie przebija poprzez sformułowania projektu ustawy, jest również socjalistyczny humanizm.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wyraża go w sposób dobitny art. 28 pkt 4 projektu ustawy, precyzujący charakterystyczną zmianę, a ściślej, uzupełnienie ustawy z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym. Mianowicie, ten uzupełniający przepis — nowy art. 9a — przewiduje odstąpienie od wymierzenia kary w przypadkach, które ze względu na charakter i okoliczności lub osobowość sprawcy zasługują na szczególne uwzględnienie. Wydaje się, że ta właśnie norma na gruncie postępowania karnoadministracyjnego jest instytucją może bardziej radykalną, niż art. 49 Kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Tendencja humanistyczna projektu ustawy nierozerwalnie wiąże się z celami wychowawczymi, które przecież nadają głęboką wymowę całości. Moment ten uważam za cenny, w aspekcie pracy autora projektu. Oczywiście, projekt ustawy, mimo że zawiera wiele elementów łagodzenia sytuacji obwinionego, nie przestaje być projektem sprawnego i ostrego narzędzia represji karnej w tych przypadkach, w których surowa i szybka reakcja na czyn naruszający porządek prawny, jest potrzebna.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Jak najbardziej słuszne jest zatem pozostawienie poza sferą działania projektowanej ustawy recydywistów, w stosunku do których już tylko sąd, i jedynie w wyjątkowych zupełnie wypadkach, będzie mógł stosować łagodniejszy przepis ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Zaletą prawidłowego postępowania karno-administracyjnego jest między innymi również szybkość. Lektura dyskutowanego projektu prowadzi do wniosku, że zawiera on wystarczające przesłanki w tym przedmiocie.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Pozytywna ocena całości projektu ustawy nie wyklucza oczywiście pewnych uwag krytycznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Sprawa, którą chciałbym się zająć, pozornie dotyczy marginesu zagadnienia, niemniej jednak jest istotna z uwagi na to, że od jej zrozumienia w dużej mierze zależeć będzie prawidłowe funkcjonowanie aparatu kolegiów w warunkach zwiększonych — • i na pewno trudniejszych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Uznając duży dorobek dotychczasowej działalności kolegiów i będąc przekonany, że są one ciałem dostatecznie już okrzepłym organizacyjnie, pragnę zwrócić uwagę na konieczność postawienia na wysokim poziomie obsługi prawnej kolegiów.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Ta właśnie fachowa obsługa rozstrzygać będzie o maksymalnej pod względem procesowym prawidłowości ich działania. Trzeba więc zatroszczyć się o to, by radcowie prawni do spraw kolegium karno-administracyjnego mogli bez przeszkód skoncentrować się na swej istotnej funkcji organizatorów i konsultantów w zakresie wykładni norm prawa materialnego, tudzież przepisów postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Nie można natomiast czynić z radców prawnych pracowników biurowych, do których należałoby wykonywanie wprost obsługi kancelaryjnej kolegiów.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Sformułowania użyte w art. 5a, uzupełniającym ustawę z dnia 15 grudnia 1951 r. o orzecznictwie karno-administracyjnym, prowadzą wszakże do wniosku przeciwnego. I to właśnie budzi obawy, że w praktyce, przy naturalnej tendencji do ograniczania etatów, mogłaby powstać sytuacja, w której na barkach radców prawnych spoczęłaby obsługa biurowa, nie wyłączając nawet najbardziej prostych czynności kancelaryjnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wydaje się, że prawidłowe rozważenie kwestii wymagałoby wyraźnego określenia, że do radców prawnych w tym zakresie należy jedynie organizowanie obsługi biurowej i kierowania nią.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Odmienne stanowisko w tej sprawie nie liczyłoby się z oczywistym postulatem polityki kadrowej, by nie angażować pracowników o wysokich kwalifikacjach do czynności, które takich kwalifikacji nie wymagają, ze szkodą dla ich właściwej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przytoczony przepis art. 5a projektu w ust.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselCzarneckiAlojzy">stanowi, że radcą do spraw kolegium karno-administracyjnego może być tylko osoba posiadająca ukończone studia prawnicze. Cenzus ten jest zupełnie bezsporny. Nie powinien on jednak występować jako wymóg jedyny.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Uważam bowiem, że do prawidłowego wykonania funkcji radcy prawnego nie wystarcza uzyskanie dyplomu uniwersyteckiego, stwierdzającego odbycie określonego studium o wyraźnie teoretycznym i ogólnym charakterze. Konieczne jest także posiadanie przez kandydata na radcę prawnego kolegium pewnego doświadczenia i znajomości praktycznej orzecznictwa karnego i karno-administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Byłoby rzeczą niepożądaną, gdyby radca prawny doświadczenie w tym zakresie miał zdobywać dopiero w toku samodzielnej pracy, kiedy będzie się oczekiwać od niego autorytatywnych wskazówek organizacyjnych i dojrzałych rad.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wypływa stąd wniosek, że dla kandydatów, którzy poprzednio nie pracowali w organach wymiaru sprawiedliwości lub ścigania, należy zorganizować specjalistyczne szkolenie, uwzględniające praktykę orzecznictwa karnego sądów powiatowych, jak również czynności dochodzeniowych, organów ścigania takich, jak prokuratura i Milicja Obywatelska.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Pożądane byłoby również — postulat ten kieruję pod adresem twórców przyszłych przepisów wykonawczych — ustalenie jednolitych form przeszkolenia ogółu członków kolegiów orzekających w zakresie nowych zagadnień prawa karnego materialnego, z którymi zetkną się po raz pierwszy, sprawując orzecznictwo na gruncie projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Rozważenia wymagałoby również ewentualne opracowanie i wydanie w przyszłości w odpowiednim nakładzie swego rodzaju kompendium orzecznictwa w omawianym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wspomniałem o tych sprawach natury szczególnej i praktycznej dlatego, że uważam etap wprowadzenia w życie nowych aktów normatywnych za niezmiernie ważny, tym ważniejszy, im bardziej w jego realizację zaangażowany jest szeroki aktyw społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Walory projektowanej ustawy zasługiwać będą w pełni na to, by jej realizacja odbyła się w możliwie najlepszych warunkach. Wówczas spełni ona pokładane w niej nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Kończąc swoje wystąpienie, pragnę jeszcze raz dać wyraz pozytywnej ocenie projektu i stwierdzić, że posłowie z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, głosować będą za przyjęciem projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście mówców nie ma więcej zgłoszeń.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos w debacie?</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (druki sejmowe nr 33 i 42).</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Gomola.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselGomolaZdzislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko Komisji w sprawie projektu ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselGomolaZdzislaw">Na wstępie chciałbym podkreślić, że potrzeba skodyfikowania przepisów regulujących administracyjne postępowanie egzekucyjne jest odczuwana od dawna.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselGomolaZdzislaw">Projekt ten omawiany był z zainteresowanymi resortami, prezydiami rad narodowych, właściwymi katedrami uniwersyteckimi i organizacjami społecznymi. Jest więc on wynikiem pracy zbiorowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselGomolaZdzislaw">Mamy do czynienia z projektem starannie przygotowanym. Projekt ustawy ma na celu unormowanie sprawy egzekucji z zakresu administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselGomolaZdzislaw">Zagadnienie to od dawna wymagało uporządkowania. Egzekucja obowiązków niepieniężnych odbywała się bowiem na podstawie przepisów z roku 1928, a egzekucja świadczeń pieniężnych oparta jest na przepisach dekretu z roku 1947 r. Dotychczasowe prawo egzekucyjne jest więc w wielu wypadkach przestarzałe. Dostosowanie tego prawa do aktualnych warunków i zharmonizowanie go z innymi przepisami, a w wyniku tego ugruntowania praworządności przy stosowaniu środków przymusu — oto główne cele projektu.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselGomolaZdzislaw">Przechodząc do analizy projektu ustawy, pragnę przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, co nowego spośród ważniejszych zagadnień jest w przedstawionym projekcie w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselGomolaZdzislaw">W zasadach ogólnych projektu w art. 1—17 znajdujemy przede wszystkim określenie, jakie należności podlegają egzekucji administracyjnej. Poprzednio było w tej sprawie sporo niejasności. Chcąc odpowiedzieć na pytanie, czy jakaś należność podlega egzekucji administracyjnej, trzeba było szukać przepisu szczególnego, na mocy którego dana należność została poddana tej egzekucji. Obecnie w art. 2, 3 i 4 sformułowano w tej sprawie zasady generalne. Jest to zrozumiałe. Ustawa nie może tu bowiem wchodzić w szczegóły. Wypada jednak postulować, by po wejściu w życie ustawy została wydana instrukcja dla aparatu egzekucyjnego, która szczegółowo wyliczy, jakie należności w świetle nowej ustawy podlegają egzekucji administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselGomolaZdzislaw">Ważną nowością projektu jest połączenie w jednej ustawie przepisów o egzekucji świadczeń pieniężnych i obowiązków o charakterze niepieniężnym. Z punktu widzenia jedności norm prawnych w określonych dziedzinach administracji, projekt przyjął rozwiązania trafne. Jest to szczególnie istotne dla egzekucji obowiązków niepieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselGomolaZdzislaw">Z dawnych przepisów o postępowaniu przymusowym w administracji przyjęto zasadę najłagodniejszego środka przymusu (art. 7). Jest to przepis słuszny i rozciągnięcie go także na egzekucję świadczeń pieniężnych jest ze wszech miar wskazane.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselGomolaZdzislaw">Ograniczenia egzekucji są w projekcie lepiej sprecyzowane niż w prawie dotychczasowym. W odniesieniu do specjalnych ograniczeń dotyczących rolników, utrzymany został w zasadzie stan dotychczasowy. Przewidziano jednak możność rozszerzenia tych ograniczeń rozporządzeniem Rady Ministrów. Odpowiedni projekt został już opracowany, a zawarte w nim przepisy prawne należycie zabezpieczają interesy produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselGomolaZdzislaw">W odniesieniu do egzekucji z wynagrodzeń za pracę podniesiono minimum wolne od egzekucji z 500 do 750 zł.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselGomolaZdzislaw">Co się tyczy organizacji egzekucji, to została utrzymana zasada, że egzekucję należności pieniężnych prowadzą organy finansowe, a egzekucję obowiązków niepieniężnych prowadzą rzeczowo właściwe organy administracji państwowej stopnia powiatowego. Projekt dopuszcza jednak kilka wyjątków od tej zasady w wypadkach określonych szczególnymi przepisami. Art. 20 projektu upoważnia Radę Ministrów do zlecenia prowadzenia egzekucji biurom gromadzkim i innym organom rad narodowych szczebla niższego niż powiat.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 22 zleca prezydiom powiatowych rad narodowych nadzór nad egzekucją w powiecie i upoważnia przewodniczącego prezydium do wstrzymywania egzekucji. Dotychczas działo się to bez formalnego upoważnienia ustawowego. Przepis utrzymuje więc dotychczasową słuszną praktykę Art. 32—34 projektu normują w sposób wyczerpujący zagadnienie obrony przed egzekucją w postępowaniu administracyjnym. Poprzednio brak było tak szczegółowego unormowania tej sprawy. Z projektów przepisów wykonawczych wynika, że poddanie egzekucji administracyjnej jakiejś należności nie podatkowej nie będzie tamować obrony przed sądem, że należność nie istnieje w całości lub w części.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselGomolaZdzislaw">Projekt ustawy w nowy sposób normuje zagadnienie sporu o wyłączenie ruchomości spod zajęcia (sporu o własność). Dotychczas osoba żądająca wyłączenia mogła od razu wnieść pozew do sądu. Obecnie będzie mogła to uczynić dopiero po odmownej decyzji organu egzekucyjnego. Odciąży to sądy od sprawy które mogą być załatwione w drodze administracyjnej, a jednocześnie nie pozbawia zobowiązanych ich dotychczasowych uprawnień korzystania z drogi sądowej, jeśli rozstrzygnięcie administracyjne uważać będą za niesłuszne.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 53 projektu zawiera przepisy o odpowiedzialności pracowników egzekucyjnych i pracowników wierzyciela za niezgodne z prawem wszczęcie lub kontynuowanie egzekucji. Wprawdzie przepis ten nie stworzył nowych sankcji i jest właściwie tylko przypomnieniem, ale umieszczenie go w ustawie egzekucyjnej jest pożyteczną nowością.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselGomolaZdzislaw">Ważne znaczenie ma również nowe unormowanie sprawy zbiegu egzekucji administracyjnej z sądową (art. 60). Dotychczas organ egzekucyjny musiał zawsze przekazać akta komornikowi sądowemu; obecnie sąd rozstrzygnie, który organ ma prowadzić łącznie obie egzekucje.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 69—75 szczegółowo normują postępowanie w zakresie zajęcia wynagrodzenia za pracę. Dotychczas ten rodzaj zajęcia wierzytelności nie był specjalnie wyodrębniony. Nowe przepisy w tej sprawie mają głównie charakter proceduralny. Uporządkowanie tego odcinka przyczyni się niewątpliwie do częstszego i lepszego stosowania tej łagodnej i celowej formy egzekucji.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselGomolaZdzislaw">Projekt art. 76—84 zawiera nowe postanowienia w zakresie egzekucji z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych, podobne do przyjętych w nowym Kodeksie postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselGomolaZdzislaw">Wprowadza się w art. 91 i 93 § 3 nowe przepisy pozwalające zająć sumy z krajowych przekazów pocztowych bądź ruchomości przesyłanych za pośrednictwem poczty w krajowym obrocie pocztowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 95 zawiera novum, dotyczące szacowania zajmowanych przedmiotów. Ustanowiona została zasada, że poborca nie szacuje przedmiotów, na których się nie zna, jak na przykład kosztowności, maszyn, urządzeń motorowych, środków lokomocji itp. Przedmioty te szacuje biegły. Udział biegłego będzie więc w wielu sprawach obowiązkowy.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 96 zawiera nowe przepisy o oddaniu zajętych ruchomości pod dozór. Jasno sprecyzowane tu są wypadki, kiedy zajętych ruchomości nie należy zostawiać pod dozorem zobowiązanego. Chodzi o odmowę przyjęcia pod dozór, usuwanie zajętych ruchomości, ruchomości zabytkowych, kosztowności itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselGomolaZdzislaw">Najwięcej nowych postanowień zawierają przepisy o sprzedaży egzekucyjnej (art. 100— 108).</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselGomolaZdzislaw">Dominująca w dekrecie z 1947 r. zasada licytacji została odsunięta na dalszy plan. Natomiast wprowadzono słuszną zasadę sprzedaży wszelkich zajętych ruchomości nie używanych — towarów właściwym jednostkom handlu uspołecznionego lub innym jednostkom gospodarki uspołecznionej po cenach obowiązujących te jednostki w stosunku do dostawców uspołecznionych lub po cenach skupu, a gdy takich cen nie ma — po cenach nie niższych od 75% wartości szacunkowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselGomolaZdzislaw">Przedmioty o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej będzie się oferować do sprzedaży przedsiębiorstwom państwowym, zajmującym się obrotem tymi przedmiotami. Przed tym jednak organ egzekucyjny będzie miał prawo i obowiązek porozumieć się z właściwym organem ochrony dóbr kultury. Zajęte ruchomości używane organ egzekucyjny będzie przekazywał do sprzedaży komisowej po cenie oszacowania. Jeżeli po tej cenie ruchomości nie zostaną sprzedane, komisant może obniżyć cenę sprzedażną o 25%. Organ egzekucyjny będzie mógł też sam sprzedać ruchomości według wartości szacunkowej z wolnej ręki jednostce gospodarki uspołecznionej, instytucji oświatowej lub charytatywnej albo innej organizacji społecznej. Dopiero, gdy nawet w tym trybie ruchomości nie zostaną sprzedane, następuje licytacja. Cena wywoławcza w I terminie wynosić ma ^3^/4 wartości szacunkowej (obecnie połowę), a w II terminie — ^1/^~2~ tej wartości. Poniżej połowy wartości szacunkowej ruchomości nie mogą być sprzedane na licytacji.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselGomolaZdzislaw">Art. 104 § 3 przewidział unieważnienie licytacji, przeprowadzonej z naruszeniem przepisów, oczywiście tylko wtedy, gdy sprzedane ruchomości znajdują się jeszcze we władaniu nabywcy.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselGomolaZdzislaw">Ruchomości nie sprzedane na licytacji organ egzekucyjny będzie mógł sprzedać z wolnej ręki komukolwiek (także osobie fizycznej) za cenę nie niższą od 1/3 wartości szacunkowej. Jeżeli sprzedaż także w tym trybie nie dojdzie do skutku, przekaże się ruchomości odpłatnie organizacji społecznej. Jeżeli organizacja ta nie wyrazi zgody na odpłatne przejęcie, sprzeda się ruchomości uspołecznionej składnicy odpadków użytkowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselGomolaZdzislaw">Porównanie projektowanych przepisów z obecnymi wypada zdecydowanie na korzyść projektu nowej ustawy. Rozbudowano znacznie i dostosowano do obecnych warunków przepisy o sprzedaży egzekucyjnej jednostkom gospodarki uspołecznionej, wyeliminowano w granicach możliwości sprzedaż za bezcen zawodowym licytantom, uregulowano sytuację, gdy brak jest reflektantów na nabycie zajętych ruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselGomolaZdzislaw">Sprzedaż egzekucyjna jest od dawna najsłabszą stroną egzekucji. Projektowane przepisy są próbą usprawnienia sprzedaży. Próba ta może się udać, jeżeli jednostki gospodarki uspołecznionej będą należycie współpracować z aparatem egzekucyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselGomolaZdzislaw">O egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym można powiedzieć, że i tutaj są zmiany w stosunku do obowiązującego dotychczas rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z roku 1928. Wprowadzono nowe przepisy o odebraniu rzeczy ruchomej i nieruchomości oraz o opróżnieniu lokali i innych pomieszczeń.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselGomolaZdzislaw">Lepiej sprecyzowano warunki stosowania wszystkich tych środków egzekucyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselGomolaZdzislaw">Kara pieniężna, w celu przymuszenia została w projekcie nazwana „grzywną” w celu przymuszenia z tym, że dopuszczono możliwość umorzenia grzywny po wykonaniu obowiązku, a nawet zwrotu kwoty uiszczonej tytułem grzywny. Przymus bezpośredni, polegający przeważnie na użyciu siły fizycznej — będzie dopuszczalny w nagłych wypadkach także bez wymogów formalnych, takich jak upomnienie, tytuł wykonawczy itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselGomolaZdzislaw">W przepisach o postępowaniu zabezpieczającym (art. 151—166) nowością jest możliwość sprzedaży rzeczy zajętych na zabezpieczanie, jeżeli w przypadku niesprzedania straciłyby one znacznie na wartości albo jeżeli dozór powoduje znaczne koszty (art. 162).</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselGomolaZdzislaw">W końcu trzeba nadmienić, że projekt ustawy zleca niektóre zagadnienia do uregulowania Radzie Ministrów lub Ministrowi Finansów bądź to w formie zobowiązującej do uregulowania, bądź w formie fakultatywnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselGomolaZdzislaw">Przyjęto przy tym zasadę, że ustawa powinna zawierać najważniejsze postanowienia o charakterze trwałym, natomiast różne zagadnienia zmienne, wynikające często z sytuacji gospodarczej, z tendencji polityki gospodarczej itp. powinny być pozostawione rozporządzeniom wykonawczym. Można powiedzieć, że projekt ustrzegł się od kazuistyki, a jednocześnie rozwiązał zagadnienia podstawowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#PoselGomolaZdzislaw">Należałoby jeszcze wskazać na kilka danych obrazujących aktualny rozmiar i stan egzekucji świadczeń pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#PoselGomolaZdzislaw">Nowe przepisy o postępowaniu egzekucyjnym służyć będą przede wszystkim aparatowi finansowemu przy poborze świadczeń pieniężnych. Nowelizacja tych przepisów przypadnie na okres, w którym zakończy się szereg prac, zmierzających do przystosowania organizacji i systemu podatkowego do aktualnych potrzeb i sytuacji w wielu dziedzinach naszego życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#PoselGomolaZdzislaw">Wymienić tu można tak ważne posunięcie, jak dokonane na przełomie lat 1965/1966 powszechne przeniesienie agend podatku gruntowego i innych należności wiejskich z powiatów do gromad oraz skumulowanie tych należności w wymiarze i rachunkowości. Innym poważnym posunięciem są na przykład wprowadzone ostatnio zmiany w zasadach opodatkowania rzemiosła. Wszystko to wpływa i wpływać będzie na zmniejszenie i łagodzenie konfliktów, jakie powstają przy poborze świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#PoselGomolaZdzislaw">Trzeba pokreślić, że w ostatnich latach konfliktów tych jest coraz mniej. Okres ten w ogóle charakteryzuje się stałym wzrostem dyscypliny płatniczej, zwłaszcza na wsi. Złożyło się na to wiele przyczyn, jak: ogólna poprawa sytuacji ekonomicznej, a więc i zdolności płatniczej wsi, dalsze ulepszenie zasad i poboru świadczeń, postępy w gleboznawczej klasyfikacji gruntów, polepszający się z roku na rok styl pracy sołtysów jako inkasentów należności wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#PoselGomolaZdzislaw">Widomym znakiem poprawy dyscypliny płatniczej jest systematyczny spadek liczby czynności egzekucyjnych i wzrastający udział wpłat dobrowolnych w porównaniu z wpływami osiąganymi z egzekucji. I tak na przykład przyjmując za punkt wyjścia rok 1960, liczba zajęć ruchomości spadła w 1965 r. (dla miast i wsi łącznie) więcej niż o połowę, liczba zwózek spadła z 64,5 tys. do 18,9 tys., czyli trzykrotnie, a liczba sprzedaży egzekucyjnych z 13,4 tys. do 9 tys. Na wsi spadek egzekucji z tytułu podstawowych zobowiązań był jeszcze większy. Liczba dokonanych zwózek spadła 5-krotnie, a sprzedaży ponad 3-krotnie. Wpływy z egzekucji ze wsi zmniejszyły się w stosunku do roku 1960 o ponad 50%.</u>
+ <u xml:id="u-11.39" who="#PoselGomolaZdzislaw">Równolegle malała liczba aparatu egzekucyjnego. I tak na przykład w skarbowych urzędach komorniczych w 1960 r. pracowało 3.279 poborców, a obecnie pracuje 1.564, a więc ponad dwa razy mniej. Liczba ta ma nadal tendencję malejącą.</u>
+ <u xml:id="u-11.40" who="#PoselGomolaZdzislaw">Nie oznacza to, że zmalała skuteczność egzekucji. Przeczyłyby temu wskaźniki realizacji we wszystkich należnościach wyższe niż w roku 1960. Oznacza to natomiast, że dzięki lepszej dyscyplinie płatniczej nie zachodzi już potrzeba stosowania środków przymusowych w takich rozmiarach, jak w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-11.41" who="#PoselGomolaZdzislaw">Istnieje jednak jeszcze pewna liczba takich podatników, którzy nie reagują na upomnienia po terminach płatności. Do skarbowych urzędów komorniczych wpływa jeszcze znaczna liczba tytułów wykonawczych na najrozmaitsze należności i one właśnie stymulują rozmiar postępowania egzekucyjnego, jak i wielkość aparatu, który ma obowiązek tytuły te wykonać. Nowe prawo egzekucyjne stanowić będzie dużą pomoc dla organów egzekucyjnych w ich trudnej pracy zmierzającej do wykonania przez obywateli ciążących na nich obowiązków, a jednocześnie zabezpieczać ich będzie przed ewentualnością egzekucji nieuzasadnionej oraz ewentualną dowolnością w postępowaniu pracowników, którym powierzono pełnienie czynności egzekucyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.42" who="#PoselGomolaZdzislaw">Wysoki Sejmie! Przedstawione obywatelom posłom poprawki Komisji Spraw Wewnętrznych (druk sejmowy nr 42) mają w zasadzie charakter redakcyjny z wyjątkiem poprawki do art. 2 § 2 o znaczeniu merytorycznym. Poprawka ta ma na celu zabezpieczenie drogi sądowej dla zobowiązanego w stosunku do należności skarbu państwa lub państwowej jednostki organizacyjnej, gdy z charakteru tej należności wynika, że do rozpoznania sporu właściwy jest sąd lub komisja arbitrażowa.</u>
+ <u xml:id="u-11.43" who="#PoselGomolaZdzislaw">Po zakończeniu prac Komisji nad rozpatrzeniem projektu ustawy i sformułowaniu poprawek zawartych w druku sejmowym nr 42 zgłoszone zostały do Komisji poprawki przez obywatela posła Łubieńskiego w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”. Komisja rozpatrzyła je na wniosek prezydium Komisji na dodatkowym posiedzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.44" who="#PoselGomolaZdzislaw">Komisja upoważniła mnie do zgłoszenia poprawki do art. 8 § 1 pkt 8. Punkt ten otrzymuje następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-11.45" who="#PoselGomolaZdzislaw">„8/papiery osobiste, odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową”.</u>
+ <u xml:id="u-11.46" who="#PoselGomolaZdzislaw">Dla jasności chciałbym dodać, że przedstawiony Komisji projekt rozporządzenia wykonawczego wyraźnie stwierdza, że przedmioty służące do wykonywania kultu religijnego w kościołach są wolne od egzekucji.</u>
+ <u xml:id="u-11.47" who="#PoselGomolaZdzislaw">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przekazany obywatelom posłom jako druk nr 33 wraz z poprawkami Komisji Spraw Wewnętrznych zawartymi w druku nr 42 oraz poprawką do art. 8 §1 pkt 8, którą dzisiaj dodatkowo w imieniu Komisji zgłosiłem.</u>
+ <u xml:id="u-11.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram dyskusję. Jako pierwszy głos zabierze poseł Mieczysław Trześniak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji nad ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby przede wszystkim na aspekt społeczny tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Kolega poseł sprawozdawca omówił szeroko znaczenie ustawy i cel, jakiemu ma służyć, uzasadnił niektóre artykuły i paragrafy o szczególnym znaczeniu w praktycznej realizacji. Coraz szerzej uświadamiają sobie nasi obywatele, że mają wymienione w Konstytucji nie tylko prawa, lecz i obowiązki. Do podstawowych obowiązków należy przestrzeganie prawa, przestrzeganie ustaw, wykonywanie obowiązków nałożonych przez ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Na podstawie przykładów z mego terenu działania, to jest województwa rzeszowskiego, mam podstawę do stwierdzenia, że z roku na rok wzrasta nie tylko pomoc finansowa państwa dla wsi, lecz i z drugiej strony poprawia się wyraźnie dyscyplina obywateli w wykonywaniu swoich obowiązków. Oto parę przykładów:</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">W województwie rzeszowskim kredyty obrotowe, inwestycyjne i zakupy ratalne w roku 1961 dla ludności wsi wyniosły: 61.638 tys. zł, a już w roku 1965 — 1.236.394 tys. zł, czyli wzrost nastąpił o 198,5%. W tym samym czasie spłaty zadłużeń i pożyczek wynosiły 219,7%.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że wieś rzeszowska składa się w zasadzie z drobnych rolników, bo średnio gospodarstwo rolne ma około 2,22 ha, to staje się jasne, że pomoc kredytowa państwa jest potrzebna, ale wzrasta równocześnie świadomość i poczucie odpowiedzialności obywatela za uregulowanie państwu należności. Potwierdzeniem tego niech będzie jeszcze jeden przykład.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Na 420 tys. gospodarstw opodatkowanych w roku 1965 dokonano tylko w 80 wypadkach zwózek zajętych nieruchomości, a tylko w 26 wypadkach dokonano sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji. Gdy dodamy do tego liczbę 12.900 zajęć nieruchomości wyłącznie w celu zabezpieczenia dyscypliny podatkowej, to można wyprowadzić wniosek, że z roku na rok ta sytuacja zmienia się coraz szybciej na korzyść z jednej strony podatnika, a z drugiej strony i państwa, w stosunku do którego obywatel poczuwa się do obowiązku wykonywania swoich zadań i płacenia należności towarowo-finansowych. W warunkach naszego województwa ponad 96% wymiaru podatkowego jest realizowane przez inkaso dobrowolnie.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Trzeba stwierdzić, że szczególnie w ostatnich latach nastąpiła widoczna poprawa w wywiązywaniu się obywateli ze swych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Przytoczyłem tutaj kilka przykładów z jednej tylko dziedziny. Są jednak — na szczęście w coraz to mniejszym zakresie — wypadki, że poszczególni obywatele lekceważą sobie przyjęte na siebie obowiązki; chcieliby kosztem państwa lub z krzywdą drugiego obywatela żyć, nie podporządkowują się obowiązującym przepisom i prawom.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">W stosunku do takich obywateli omawiana ustawa precyzuje formy postępowania i sankcji. Jest to jedno z istotnych zadań omawianego dziś projektu ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Jakże kontrastują wspomniane przeze mnie przykłady dnia dzisiejszego w związku z omawianą ustawą ze wspomnieniem egzekucji z okresu choćby przedwojennego. Wiadome nam jest, że wraz z postępem naszego budownictwa socjalistycznego zachodzą jednocześnie zmiany stosunków społecznych. Jesteśmy świadkami, jak w społeczeństwie zmieniają się także w swej treści i znaczeniu niektóre pojęcia. Na przykład pojęcie „egzekucja” w świadomości przeciętnego obywatela kojarzyło się często z czymś najgorszym.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">W przeszłości historycznej egzekucja administracyjna była nieraz początkiem wystąpień i buntów ludzi jako protest przeciw świadomie wyrządzonej krzywdzie, niszczeniu uzyskanego dobytku, nieliczeniu się w ogóle z prawami obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Można by tutaj przypominać dziesiątki i setki przykładów, chociażby z okresu międzywojennego, kiedy to przyjście egzekutora na wieś było sygnałem dla biednej ludności do krycia się w lesie, łapania za cepy i kosy, by bronić swego mienia i dobytku. Czym to się kończyło — wiemy i pamiętamy. Znane są z przeszłości w województwie rzeszowskim i z przyległych do niego terenów liczne tego rodzaju fakty; przysłowiową nędzę galicyjską utożsamiano nierzadko z terminem — egzekucja i egzekutor. Nic też dziwnego, że obywatel w nieświadomości często wyładowywał swą nienawiść i złość nie na prawdziwym krzywdzicielu, lecz na wykonawcy i strażniku ciemiężcy. Te ponure wspomnienia zanikają wraz z rozwojem Polski Ludowej. Ustawy Polski Ludowej, stojąc na straży dobra państwa, stoją zarazem na straży dobra obywatela — twórcy i współgospodarza kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Państwo nasze stoi na straży praworządności i nie pozwala z jednej strony na wyrządzanie krzywdy obywatelowi, a z drugiej — jest zobowiązane do strzeżenia i zabezpieczenia wykonywania wszystkich obowiązków, jakie spoczywają na obywatelu w wyniku podjętych przez niego zobowiązań wobec państwa, w imię dobra samych obywateli jako gospodarzy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Określone warunki społeczno-ekonomiczne dyktują podejmowanie odpowiednich ustaw, by zabezpieczać interesy państwa jako dobra ogólnopaństwowego, przy równoczesnym zapewnieniu ochrony praw każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">I to jest moim zdaniem najważniejsza intencja omawianej ustawy. Zbiera ona w jedną całość wydane dotychczas przepisy ustawowe i zarządzenia, zastępuje stare z okresu międzywojennego, nie pasujące do obecnych stosunków i warunków społecznych, nowymi, odpowiadającymi potrzebom aktualnym i rozwojowym. Nowa ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wprowadza większą jasność w dziedzinie bezpośredniego styku obywatela z organem administracyjnym, stwarza prawne warunki bardziej sprawnego działania administracji w postępowaniu egzekucyjnym, a zarazem lepiej zabezpiecza obywatela przed pomyłkami lub nadużyciami w postępowaniu. Przykładowo — art. 8 projektu ustawy wraz z uzupełniającą poprawką zgłoszoną dziś przez posła sprawozdawcę stoi wyraźnie na straży zabezpieczenia tak zwanego minimum egzystencji obywatela — podstawowych interesów osób zobowiązanych, chroni te osoby, ustalając wyraźnie, co i w jakim zakresie nie podlega egzekucji administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Zadaniem projektu ustawy jest ułatwić organom państwowym egzekwowanie od obywateli należności na rzecz państwa, a jednocześnie uprościć postępowanie egzekucyjne, co leży w interesie zarówno egzekucyjnych organów państwowych, jak i obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Wydaje mi się, że art. 14, 22—23, 31 i inne projektu ustawy czynią zadość tym dwóm, ściśle w warunkach władzy ludowej związanym ze sobą, postulatom.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Nie wdając się w wyszczególnienie licznych i ważnych spraw zawartych w projekcie ustawy, zresztą znanym wszystkim kolegom posłom i przekonywająco zreferowanym przez posła-sprawozdawcę, chciałbym poruszyć jeszcze jeden problem, który przewijał się niejednokrotnie w toku dyskusji na Komisji Spraw Wewnętrznych, w toku przygotowawczych prac w specjalnie wyłonionej podkomisji, jak i w licznych rozmowach kuluarowych. Jest to problem wzajemnego stosunku przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Niektórzy, i to bardzo nieliczni, z czysto formalnego punktu widzenia, podbudowanego tak zwanym przejawem humanizmu prawa, skłaniali się do tezy o konieczności jednakowego regulowania spraw, niezależnie od tego, w jakiej gałęzi prawa są one umieszczone. Jaśniej mówiąc — sugerowali automatyzm w ujednoliceniu przepisów postępowania egzekucyjnego, administracyjnego i sądowego. Pominęli tylko „drobny” w swym rozumowaniu fakt, że mamy do czynienia z różnymi materiami. Słuszna tendencja w projekcie ustawy do uzyskania możliwej zbieżności i analogicznego rozwiązania wielu spraw w określonych przypadkach (np. przy wyłączaniu) nie oznacza i nie może oznaczać akceptacji mechanicznego przyjęcia do projektu ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Kodeks postępowania cywilnego bowiem ma zastosowanie w stosunkach cywilnych. Dłużnik i wierzyciel są przeważnie osobami prywatnymi. Natomiast egzekucja administracyjna służy przede wszystkim ściąganiu należności państwowych, będących przecież częścią składową mienia społecznego. Wierzycielem jest tu przeważnie państwo, zobowiązanym — przeważnie osoba fizyczna. Musi tu w interesie ochrony własności ogólnonarodowej zachodzić pewna odmienność w zakresie zwolnienia, trybu egzekucji w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, który dotyczy głównie wierzytelności niepaństwowych. Tak jest we wszystkich krajach socjalistycznych i niesocjalistycznych. Taka jest wieloletnia praktyka i u nas. Taka właśnie, jedynie słuszna, zasada tkwi u podstaw projektu rządowego; spotkała się ona w wyniku wymiany poglądów na Komisji z ogólną aprobatą. Konsekwencją zasady zbieżności z Kodeksem postępowania cywilnego w określonych wypadkach było podjęcie dzisiaj dodatkowej uchwały Komisji Spraw Wewnętrznych, w imieniu której sprawozdawca przedstawił nowe brzmienie art. 8 § 1 pkt 8. Przedmiot tej poprawki w ogólnym sformułowaniu bardziej bowiem kwalifikuje się do ustawowego unormowania, niż — jak poprzednio Komisja sądziła — w rozporządzeniu wykonawczym.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Pragnę przy sposobności zwrócić się z apelem do Ministra Finansów i Ministra Spraw Wewnętrznych, by starali się, wydając rozporządzenia wykonawcze, zredagować je tak, aby zapewnić ścisłą i właściwą interpretację poszczególnych artykułów i paragrafów i dopomóc tym samym w prawidłowym wykonywaniu omawianej ustawy pracownikom administracji.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselTrzesniakMieczyslaw">Kończąc, chcę podkreślić, że w moim głębokim przekonaniu omawiana ustawa zabezpieczy lepiej i bardziej humanitarnie realizację zadań wykonywanych przez naszą administrację w zakresie postępowania egzekucyjnego i dlatego głosować będę wraz z całym Klubem Poselskim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej za uchwaleniem projektu rządowego wraz z poprawkami wniesionymi przez sejmową Komisję Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bartłomiej Rusin.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselRusinBartlomiej">Wysoka Izbo! W zakresie postępowania przymusowego w administracji egzekucja administracyjna świadczeń niepieniężnych i egzekucja świadczeń pieniężnych są dotychczas uregulowane różnymi aktami normatywnymi, to jest z okresu przedwojennego i z wczesnego okresu powojennego. Rozrzucenie przepisów prawnych, dotyczących tego zagadnienia, utrudnia organom administracji państwowej prawidłowe stosowanie polityki państwa w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselRusinBartlomiej">Z jednej strony organy egzekucyjne i wierzyciele napotykali na trudności w zastosowaniu odpowiedniego przepisu prawnego, z drugiej zaś strony dłużnicy byli zdezorientowani co do swych uprawnień i obowiązków. Stwarzało to często niepotrzebne nieporozumienia między urzędem a obywatelem oraz powodowało napływ różnego rodzaju skarg i zażaleń, absorbując w dość poważnym stopniu aparat administracyjny i powodując niepotrzebna stratę czasu zainteresowanych obywateli. Projekt ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w sposób istotny dla życia społeczno-ekonomicznego eliminuje możliwość nieprawidłowego postępowania organów egzekucyjnych i daje podstawy do przypuszczeń, że stosunki między urzędami i obywatelem ulegną radykalnej poprawie. Wynika to z tego, że projekt ustawy kodyfikuje przepisy postępowania przymusowego w administracji i jednocześnie ujmuje w jednolitą całość przedmiotowe zagadnienie w sposób uporządkowany oraz dostatecznie jasny i zrozumiały dla szerokiego ogółu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselRusinBartlomiej">Przepisy o postępowaniu przymusowym w administracji, jak i dekretu o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych wymagały na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wielu zmian i uzupełnień, co w konsekwencji rozproszyło tę część prawa administracyjnego i finansowego, utrudniając właściwą orientację w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselRusinBartlomiej">Dotychczas obowiązujący art. 18 dekretu o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych, mówiący o tym, że w przypadkach nie unormowanych tym dekretem mają zastosowanie przepisy postępowania podatkowego, nie odpowiada rzeczywistości, gdyż egzekucja administracyjna odnosi się nie tylko do należności podatkowych, ale obejmuje swoim zasięgiem szereg innych świadczeń pieniężnych, do których mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselRusinBartlomiej">Szczególnie powikłane były sprawy egzekucji w stosunkach wiejskich z powodu używania przez niektórych egzekutorów niewłaściwych środków i metod oraz formalizowania przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselRusinBartlomiej">Art. 2 § 1 projektu ustawy wylicza ściśle obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej, a ponadto projekt zawiera w art. 7 dwa — moim zdaniem — najistotniejsze postanowienia, to jest obowiązek stosowania tylko tych środków egzekucyjnych, które zostały przewidziane w projekcie ustawy, oraz obowiązek stosowania środków egzekucyjnych, najmniej uciążliwych dla zobowiązanego. Przepisy te bowiem stwarzają jak największą ochronę praw obywatela. Wieś i rolnicy ze szczególnym uznaniem przyjmują przepis art. 23, mówiący, że przewodniczący gromadzkiej rady narodowej, a w razie jego nieobecności sekretarz gromadzkiej rady narodowej są uprawnieni do doraźnego wstrzymania czynności egzekucyjnych, dotyczących prowadzonej na terenie gromady egzekucji administracyjnej należności pieniężnej od rolników tam zamieszkałych w wypadkach gdy: zachodzi oczywiście błąd co do obowiązku lub co do osoby zobowiązanego, albo zaistniała nowa lub nie znana organowi egzekucyjnemu, albo przez ten organ nie rozpatrzona nadzwyczajna okoliczność uzasadniająca przyznanie ulgi bądź umorzenie lub zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Z doświadczenia bowiem wynika, że takich wypadków była znaczna ilość i prawdopodobnie będą one występować i w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselRusinBartlomiej">Art. 17 projektu ustawy ujednolica postępowanie egzekucyjne, postanawiając, że o ile przepisy omawianej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselRusinBartlomiej">Powiązanie projektu ustawy, na przykład w art. 60 z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego i danie przez to sądowi powiatowemu możliwości przy zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej wybrania do dalszego postępowania organu sądowego lub administracyjnego, w poważnym stopniu usprawni i przyśpieszy zaspokojenie roszczeń wierzycieli.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselRusinBartlomiej">Wydaje się, że proponowana w projekcie ustawy nowa forma sprzedaży zajętych ruchomości, polegająca na zrezygnowaniu z licytacji jako zasadniczej formy i przyjęciu jej dopiero w końcowej fazie postępowania egzekucyjnego, jest słuszna, gdyż w obecnych warunkach zaopatrzenia i zbytu istnieją możliwości zbycia rzeczy jednostkom gospodarki uspołecznionej lub za ich pośrednictwem po cenach najbardziej zbliżonych do rzeczywistej wartości przedmiotu.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselRusinBartlomiej">Podniesienie w art. 103 projektu ustawy ceny wywoławczej przy sprzedaży licytacyjnej do ^3/4^ wartości szacunkowej ruchomości, w poważnym stopniu podnosi ochronę interesu dłużnika i eliminuje możliwości nadużyć ze strony egzekutorów.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselRusinBartlomiej">Skrócenie w art. 100 projektu ustawy terminu sprzedaży od daty zajęcia ruchomości z dotychczasowych 15 dni do jednego tygodnia stanowi przesłankę do zwiększenia aktywności i konsekwentności w postępowaniu egzekucyjnym, co będzie mieć wpływ na podniesienie dyscypliny płatniczej wśród dłużników szczególnie opornych w wykonywaniu obowiązków wobec państwa i innych wierzycieli.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselRusinBartlomiej">Uregulowanie w rozdziale 6 projektu ustawy (art. 109—110) egzekucji należności pieniężnych od jednostek gospodarki uspołecznionej w poważnym stopniu usprawni działanie administracji państwowej zarówno ogólnej, jak i gospodarczej i wywrze niewątpliwy wpływ na poprawę wykonania zadań finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselRusinBartlomiej">Projekt ustawy jako jednolity akt normatywny, uchylający dotychczasowe ustawodawstwo w tym zakresie, powinien spełnić i spełni swoje zadanie, jeżeli po uchwaleniu ustawa zostanie w dostateczny sposób spopularyzowana szczególnie wśród ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselRusinBartlomiej">Kończąc pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za uchwaleniem projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Witold Lassota.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Analizując projekt ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, trzeba — moim zdaniem — zwrócić szczególną uwagę na zachowanie proporcji między ochroną interesu społecznego a ochroną interesu obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselLassotaWitold">Jest rzeczą naturalną, że każdy fakt roszczeń wierzyciela w stosunku do dłużnika, fakt wymogu wyrównania należności, jest procedurą drażliwą, a niejednokrotnie nawet wysoce uciążliwą. Podobnie jak przy innych ustawach — a być może przy omawianiu tej szczególnie — dostrzec trzeba złożoność warunków ekonomicznych człowieka, jego zaabsorbowanie codziennymi sprawami, a także jego umiejętność w stosowaniu i reagowaniu na dość rozległą u nas skalę przepisów prawa.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselLassotaWitold">Dlatego nie będzie to tylko uwagą formalną, jeśli dostrzeżemy w omawianym projekcie ustawy tę pozytywną cechę, jaką jest jasność opracowania projektu i godna podkreślenia komunikatywność artykułów, wyrażających niejednokrotnie przecież dość trudne problemy. W tej samej kategorii oceny projektu ustawy mieści się ten korzystny fakt, że projekt nie jest dalszą częścią i tak już obszernego Kodeksu postępowania administracyjnego, lecz oddzielnym aktem, a to ze względu na jego przejrzystość i większą rangę. Ponadto projekt odpowiada całkowicie zasadom ustalonym w Kodeksie postępowania cywilnego, zarówno co do form postępowania, jak i wyłączeń spod egzekucji. Poza tym ustawa ta kodyfikuje niejako wiele z tego zakresu rozproszonych przepisów. To unormowanie jednym aktem prawnym trybu postępowania przymusowego powinno stać się korzystne zarówno dla organów administracji, jak też dla obywateli. Z praktyki wiemy, że dotychczasowe przepisy w zakresie egzekucji stwarzały pracownikom organów administracji dość rozległą skalę w interpretacji zasad postępowania. Konkretyzacja więc przepisu i jego łatwość rozumienia, w tak przecież skomplikowanej dziedzinie stosunków między organami państwowymi i obywatelami, potrzebna jest nie tylko dla dłużnika i wierzyciela, lecz stwarza korzystniejsze warunki do sprawowania nadzoru przez jednostki nadrzędne i prezydia rad narodowych. Tak opracowane przepisy pozwolą również na włączenie się do kontroli postępowania przymusowego organów społecznych, a w szczególności komisji rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselLassotaWitold">Konfrontacja projektu ustawy z dotychczasową praktyką zachowuje te dość liczne elementy, które wytrzymały próbę życia i nie kolidują z intencją dziś omawianego tekstu. Jednakże wypada tu podkreślić, że uchylany niniejszym projektem dotychczasowy system egzekucji był odpowiedni dla poprzedniego ustroju. Stąd na przykład świadczenia pieniężne podlegały jednej ustawie, a niepieniężne innej, co powodowało dwoistość ustaw i nie sprzyjało klarowności postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselLassotaWitold">Zasadniczą cechą nowego projektu jest między innymi usankcjonowanie tej praktycznie dojrzałej formy jeszcze większego decentralizowania uprawnień na rzecz rad narodowych. Stąd w dyskusjach z wyborcami i przedstawicielami administracji potwierdza się słuszność koncepcji, by organami w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym były właściwe organy administracji stopnia powiatowego. Znamienne, i wydaje się trafne, jest dalsze stwarzanie możliwości przekazywania określonych spraw biurom gromadzkich rad narodowych lub organom prezydiów miejskich rad narodowych miast nie stanowiących powiatów, lub rad narodowych osiedli. Sądzić należy, że takie rozwiązanie pozwoli na elastyczne dostosowywanie uprawnień organów administracji państwowej najniższego szczebla do aktualnych warunków i potrzeb oraz ich możliwości organizacyjnych. W tym systemie działania rad mieści się ważna czynność koordynacji egzekucji przez prezydia stopnia powiatowego. Można więc zakładać, że przyszła ustawa, przez bezpośredni styk z obywatelem, sprzyjać będzie procesowi wychowania człowieka w duchu praworządności i świadomego wykonywania swych obowiązków bez stosowania środków przymusu.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselLassotaWitold">Wydaje się jednak być zrozumiałe, że obecnie jeszcze względy zabezpieczenia praworządności w pełni uzasadniają konieczność wyposażenia organów administracji w środki umożliwiające stosowanie przymusu wobec tych jednostek, które postępowaniem swoim naruszają obowiązujący porządek prawny.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselLassotaWitold">Niestety, do smutnych zjawisk należą wypadki uchylania się od podstawowych obywatelskich świadczeń na rzecz państwa, co wynika z braku świadomości społecznej i z istniejących luk w starych i nie zdających już dziś egzaminu przepisach egzekucyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselLassotaWitold">Nowy projekt, wyposażając organy administracji państwowej w środki przymusu zgodnie z zasadą praworządności, przewiduje bardzo wiele istotnych gwarancji, zabezpieczających obywateli przed samowolą i wszelkimi nadużyciami środków przymusu przez organy administracji. Istotną też rolę w zabezpieczeniu interesów osobistych zobowiązanego spełniać mogą przewodniczący prezydiów powiatowych i gromadzkich rad narodowych, mając ustawowe upoważnienie do wstrzymywania na czas określony czynności egzekucyjnych w szczególnych okolicznościach, dotyczących osobistych interesów obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselLassotaWitold">Trzeba z uznaniem stwierdzić, że projekt uwzględnia w sposób bardzo życiowy te wypadki, gdy zachodzi potrzeba istotnej ochrony interesu obywatela. Coraz pełniej bowiem rozumiemy, że zaciera się niejako granica między pojęciem interesu społecznego a interesu obywatela. Stąd tendencją ustawy jest stwarzanie najdogodniejszych warunków do spłacania długu wobec państwa, o ile to możliwe bez zachwiania życiowych spraw w normalnej egzystencji zobowiązanego. Wolno na przykład będzie stosować tylko takie środki egzekucyjne, które są przewidziane w ustawie, i to środki najmniej uciążliwe.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselLassotaWitold">Ustawa nie dopuszcza prowadzenia egzekucji na tych przedmiotach, które stanowią minimum egzystencji człowieka, chronią jego warsztat pracy i podstawy bytu. Ważny jest też ten punkt ustawy, który stanowi, że samo poddanie jakiejś należności egzekucji administracyjnej nie odbiera obywatelowi możliwości obrony przed sądem, gdy zadłużenie w ogóle nie istnieje lub jest mniejsze. Można przypuszczać, że dzięki przewidzianemu w ustawie postępowaniu upominawczemu zapobiegnie się w dość licznych wypadkach tej ostatecznej procedurze, jaką jest egzekucja. Poza tym ustawa przewiduje szerokie prawo do zaskarżania decyzji w wypadkach, oczywiście, uzasadnionych.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselLassotaWitold">Świadomie do spraw wyrażających interes społeczny zaliczam potrzebę bardziej zdecydowanego egzekwowania należności wobec państwa. Dotychczasowe przepisy w tym zakresie są dość liberalne.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselLassotaWitold">Istnieją, niestety, przypadki, gdy oporny dłużnik nie wywiązuje się ze swoich niewielkich stosunkowo zobowiązań, mając równocześnie poważne źródła dochodu lub nawet znaczne wkłady oszczędnościowe. Istnieją też na podstawie obowiązujących przepisów duże możliwości obejścia ich i spowodowania egzekucji nieskutecznej. Ten stan w praktyce, poza nieściągalnością dużych należności na rzecz państwa, podważa autorytet prawa i obniża szacunek dla ludowej praworządności. Projekt reguluje zagadnienie trudne i bardzo ważne z punktu widzenia społecznego, dotyczy przecież bezpośredniego styku władzy z obywatelem i nie może pozostawiać pola do dowolności.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Nie pretendując do wyczerpania wszystkich, choćby węzłowych zagadnień tej obszernej, ale treściwej ustawy, zamierzałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby jedynie na te problemy, które z punktu widzenia społecznego wymagają bliższego omówienia.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselLassotaWitold">Przy uwzględnieniu wartości merytorycznych ustawy, należy jednak dołożyć nie mniejszych starań, by szczególnie w tak trudnych sprawach stosować maksimum taktu i kultury administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselLassotaWitold">Zdarza się na przykład w praktyce, że mimo stwierdzenia bezpodstawności decyzji czy jej wykonania, danie satysfakcji poszkodowanemu następuje bardzo opieszale w przeciwieństwie do wyjątkowo szybkiej egzekucji. Istnieją przecież liczne wypadki zadłużeń, którym nie towarzyszy zła wola lub złośliwe uchylanie się od spełnienia należnych świadczeń. We wszystkich przejawach stosowania ustaw ważne jest, by techniczna strona ich realizacji nie wykraczała poza powszechnie obowiązującą etykę. Nie ma chyba wątpliwości, że ustawa o postępowaniu egzekucyjnym nie tylko zmierza do uzyskania normalnych, przewidzianych prawem zobowiązań wobec państwa, ale ma też bardzo poważny charakter wychowawczy, wpływać bowiem będzie na podniesienie dobrze pojętej dyscypliny społecznej obywateli. Należałoby w związku z tym wprowadzenie w życie ustawy poprzedzić szerokim szkoleniem personelu administracyjnego, powołanego do realizacji tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselLassotaWitold">Dobrze i we właściwej atmosferze wykonywana ustawa może przyczyniać się do sprostania zadaniom, które sprzyjać będą podnoszeniu rangi i jakości pracy administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselLassotaWitold">Wydaje się, że zachodzi pilna potrzeba systematycznej poprawy stylu i form pracy w zakresie usług administracyjnych i prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselLassotaWitold">Przy tej okazji dostrzec można, że nowoczesność w naszym życiu codziennym w zakresie rozwoju przemysłu, ekonomii, wzrostu cywilizacji, sposobu życia człowieka znacznie wyprzedza system i poziom pracy administracyjnej, pracy biurowej, a więc dziedzin niby marginalnych w stosunku do wielkich problemów, ale są one przecież ich częścią składową, uzupełnieniem, wspólnym efektem, tworzą ogólne wartości i sprzyjają wymogom nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselLassotaWitold">W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego wyrażam poparcie dla referowanego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście mówców nie ma więcej zgłoszeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych oraz dodatkową poprawką Komisji przedstawioną dziś ustnie przez posła referenta — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej o rządowym projekcie ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (druki sejmowe nr 39 i 43).</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Helena Dąbska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselDabskaHelena">Wysoki Sejmie! W imieniu sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej mam zaszczyt przedstawić wniesiony przez Radę Ministrów projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselDabskaHelena">Jest rzeczą zrozumiałą, że wysiłkom państwa, zmierzającym do poprawy ochrony zdrowia obywateli, podniesienia na wyższy poziom zakładów opieki lekarskiej otwartej i zamkniętej oraz działalności profilaktycznej — towarzyszy zwykle głębokie zaangażowanie opinii społecznej. Troska o to, aby w pełni i racjonalnie wykorzystać wszystkie możliwości dla stworzenia człowiekowi pracy warunków do pełnej regeneracji sił psychicznych i fizycznych oraz szybkiej i skutecznej pomocy w przywróceniu zdrowia, jeśli pomoc taka staje się niezbędna.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselDabskaHelena">Ta atmosfera troski towarzyszyła również w pracy nad przygotowaniem wniesionego pod dzisiejsze obrady projektu ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, które — przypomnijmy to — dopiero w Polsce Ludowej zostało udostępnione ludziom pracy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselDabskaHelena">Sumując dwudziestoletni okres rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, należy odnotować bezsprzeczny dorobek tej formy lecznictwa, która zgodnie z potrzebami współczesnego społeczeństwa — wymaga dalszego doskonalenia i radykalnego rozszerzenia.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselDabskaHelena">Przed dwudziestu laty zaczynaliśmy pracę niemalże od podstaw, odbudowując zniszczone budynki i urządzenia sanatoryjne, dysponując bardzo szczupłą kadrą lekarzy i średniego personelu medycznego. Pozwolę sobie przypomnieć, że w 1948 r. we wszystkich uzdrowiskach pracowało zaledwie 68 lekarzy. Dziś opiekę nad zdrowiem 370 tys. kuracjuszy sprawuje prawie 540 lekarzy i około 1.700 pracowników fachowego personelu średniego. 7,5-krotnie w porównaniu z 1939 r. wzrosła liczba łóżek sanatoryjnych. Mamy więc obecnie 15 tys. łóżek czynnych całorocznie.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselDabskaHelena">Uzupełnieniem lecznictwa uzdrowiskowego jest kuracja pitna. Szybko rozwija się produkcja wód zdrojowych — leczniczych i stołowych. W 1947 r. produkowano 270 tys. butelek wód leczniczych, a w 1964 r. produkcja ta wynosiła prawie 3,5 miliona. 80-krotnie w tym okresie wzrosła też produkcja wód stołowych i wynosi ponad 84 mln sztuk butelek.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselDabskaHelena">Z roku na rok obserwujemy wzrost liczby kuracjuszy korzystających z usług lecznictwa uzdrowiskowego i wczasów leczniczo-profilaktycznych. Wzrasta też poziom lecznictwa i kultura obsługi kuracjuszy.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselDabskaHelena">Jest to niewątpliwie wynik wytężonej działalności i troski o zdrowie człowieka pracy, jaką wykazuje resort zdrowia, związki zawodowe, rady narodowe i zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselDabskaHelena">Fundusz Wczasów Pracowniczych w coraz szerszym zakresie rozwija i rozbudowuje wczasy lecznicze w uzdrowiskach. Związki zawodowe budują własne sanatoria i domy wczasowe rady narodowe podejmują wysiłki w zakresie uporządkowania i rozbudowy gospodarki komunalnej w uzdrowiskach.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselDabskaHelena">Nie oznacza to jednak wcale, że rozwój lecznictwa uzdrowiskowego postępuje bez przeszkód, i że w pełni zaspokajane są potrzeby społeczne na jego usługi.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselDabskaHelena">Pragnę zauważyć, że założeniem generalnym planu perspektywicznego jest osiągnięcie w 1980 r. około miliona osób leczonych w uzdrowiskach w porównaniu do — jak już wspomniałam — 370 tys. osób leczonych obecnie. Osiągnięcie planowanego wzrostu oznaczać będzie wydatne zmniejszenie obecnej dysproporcji, choć również jeszcze nie zaspokoi w pełni zapotrzebowania na tę formę leczenia, która w całokształcie lecznictwa spełnia nader ważną funkcję społeczną. Stwarza ona bowiem warunki w zapobieganiu i zwalczaniu chorób społecznych, zawodowych i innych, powodujących zmniejszenie zdolności do pracy, wzrost absencji chorobowych, wzrost przedwczesnych rent.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselDabskaHelena">Obok słusznych założeń perspektywicznych stan obecny dyktuje również pilną potrzebę usprawnienia lecznictwa sanatoryjnego, lepszego i bardziej racjonalnego wykorzystania istniejącej bazy łóżkowej, a także rozszerzenia lecznictwa profilaktycznego.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselDabskaHelena">Poważny i stały wzrost liczby robotników korzystających z leczenia sanatoryjnego i wczasów leczniczo-profilaktycznych jest faktem bezsprzecznym. Podzielić jednak należy troskę związków zawodowych o jeszcze pełniejsze zaspokajanie potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselDabskaHelena">Jak bowiem wykazała przeprowadzona ostatnio przez Centralną Radę Związków Zawodowych kontrola działalności uzdrowiskowej i analiza systemu skierowań, robotnicy, którzy w gospodarce narodowej stanowią 63% ogółu zatrudnionych, wśród kuracjuszy sanatoryjnych stanowią średnio 38%.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselDabskaHelena">Niewspółmiernie mały jest procent chłopów korzystających z leczenia sanatoryjnego, przy czym obserwuje się niepokojące zjawisko spadku w ostatnich latach liczby kuracjuszy ze wsi.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselDabskaHelena">Jest więc pilny problem usunięcia tych wszystkich przeszkód, które utrudniają racjonalny rozwój uzdrowisk oraz kształtowanie ich zadań i funkcji w dostosowaniu do obecnych i przyszłych potrzeb społecznych. Taką przeszkodę stanowi dotychczas obowiązująca ustawa o uzdrowiskach z 1922 r. a więc dostosowana do innych potrzeb społecznych, ustrojowych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselDabskaHelena">Pozwolę sobie zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre ujemne konsekwencje, jakie są skutkiem działania przepisów i ram prawnych tej nie odpowiadającej naszym założeniom ustrojowym, a do dziś obowiązującej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselDabskaHelena">1.Mamy obecnie w naszym kraju 36 miejscowości uznanych za uzdrowiska. Jest to liczba dużo mniejsza w porównaniu do ilości uzdrowisk w innych krajach, posiadających podobne do naszych walory przyrodnicze. We wszystkich krajach uzdrowiskami są na przykład stacje klimatyczne i kąpieliska morskie. Mamy je i u nas, ale nie są one uznane za uzdrowiska. Na przeszkodzie temu stanęły przepisy starej ustawy uzdrowiskowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselDabskaHelena">2.Problemem wielkiej wagi jest stworzenie niezbędnych warunków dla kształtowania prawidłowej polityki uzdrowiskowej i planowego zagospodarowania miejscowości uznanych za uzdrowiska.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselDabskaHelena">Polityka uzdrowiskowa pozostaje w gestii kilku resortów i wielu instytucji. Brak jest organu powołanego do koordynowania tej wielobranżowej działalności uzdrowisk. Dotychczasowa działalność inwestycyjna w uzdrowiskach realizowana w sposób żywiołowy przez różne instytucje, koncentrowała się przede wszystkim w największych i najbardziej znanych miejscowościach, skutkiem czego rośnie tam liczba łóżek sanatoryjnych i mieszkańców stałych. Każde jednak uzdrowisko ma określone optymalne granice rozwoju, których naruszenie grozi urbanizacją i utratą walorów przyrodniczych, będących przecież podstawą jego wartości jako uzdrowiska. Nie mówię już o takich drastycznych wypadkach, które niestety miały miejsce, a mianowicie budowania zakładów przemysłowych w zbyt bliskiej odległości od miejscowości uzdrowiskowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselDabskaHelena">Brak jest również aktu ustawodawczego, który by uregulował prawną stronę gospodarki uzdrowiskowej. Obowiązujące wskaźniki i normatywy środków przeznaczonych na takie potrzeby miejscowości uzdrowiskowych, jak: oświetlenie, parki, zieleńce, komunikacja, oczyszczanie miasta itp. są nie dostosowane do specyfiki tych miejscowości. W części tylko te przeszkody prawne mogła niwelować aktywność rad narodowych i pomoc przedsiębiorstw uzdrowiskowych, finansujących niektóre gospodarcze zadania tychże rad.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PoselDabskaHelena">3. Nie ma również organu powołanego do koordynowania działalności na terenie samych uzdrowisk, co powoduje również wiele ujemnych zjawisk gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PoselDabskaHelena">Niemalże regułą jest, że każda instytucja prowadząca działalność w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego, wczasów i turystyki — a instytucji takich w jednym uzdrowisku jest nieraz i kilkanaście — prowadzi całą gospodarkę pomocniczą, począwszy od własnych środków transportu, zaopatrzenia poprzez warsztaty remontowe, pralnie, kotłownie, magazyny itp.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PoselDabskaHelena">W wielu wypadkach program inwestycyjny różnych inwestorów w danym uzdrowisku nie tylko nie uwzględnia możliwości wykonania wspólnych, a więc bardziej ekonomicznych w zakresie kosztów inwestycji, jak i tańszych w eksploatacji urządzeń — ale nie jest ten program nawet w czasie zharmonizowany z programem niezbędnych inwestycji gospodarki komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PoselDabskaHelena">Podobne przykłady można by mnożyć. Prowadzą one do jednego wniosku, a mianowicie: rozwiązanie całokształtu problemów lecznictwa uzdrowiskowego w drodze wydania nowej ustawy, dostosowanej do współczesnych potrzeb i zadań uzdrowisk, jest sprawą konieczną i pilną.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PoselDabskaHelena">Wniesiony pod dzisiejsze obrady projekt ustawy stwarza podstawy do uregulowania węzłowych problemów związanych z zarządzaniem, gospodarką i dalszym rozwojem miejscowości uzdrowiskowych w naszym kraju. Jest on wyrazem współczesnych poglądów na rolę i zadania uzdrowisk jako instrumentu państwa i związków zawodowych w zorganizowanej, planowej walce o zdrowie i regenerację sił człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#PoselDabskaHelena">Zawarte w art. 2 projektu ustawy definicje, określające istotę i cele lecznictwa uzdrowiskowego, precyzują rolę tego lecznictwa zarówno w zakresie rehabilitacji poszpitalnej i lecznictwa specjalistycznego, jak i w zakresie jak najszerszej profilaktyki, poprzez coraz pełniejsze wykorzystanie właściwości leczniczych klimatu, krajobrazu, naturalnych zasobów leczniczych oraz innych czynników związanych ze środowiskiem i otoczeniem, a mających korzystny wpływ na wyniki świadczeń zapobiegawczych i leczniczych.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#PoselDabskaHelena">Jednym z istotnych czynników kształtowania prawidłowej polityki uzdrowiskowej jest sprecyzowanie roli i zadań rad narodowych w tym zakresie oraz wzmocnienie ich funkcji koordynacyjnej jako gospodarzy terenu.</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#PoselDabskaHelena">W myśl art. 5 projektu ustawy radom narodowym powierza się:</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#PoselDabskaHelena">—rozwijanie gospodarki uzdrowiskowej z uwzględnieniem potrzeb lecznictwa oraz jednostek wypoczynkowo-turystycznych, —prowadzenie jednostek gospodarczych, zaspokajających zarówno potrzeby zakładów leczniczych, jak i wypoczynkowo-turystycznych, —nadzór nad zakładami lecznictwa uzdrowiskowego za pośrednictwem fachowego organu prezydium rady, jakim jest — zgodnie z projektem ustawy — lekarz naczelny uzdrowiska, —powołanie jako organów doradczych rad narodowych stałych komisji uzdrowiskowo-wczasowych, zapewniając w nich odpowiedni udział przedstawicieli związków zawodowych i specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#PoselDabskaHelena">Ponadto Radzie Ministrów nadaje się prawo zobowiązania zakładów lecznictwa uzdrowiskowego oraz instytucji prowadzących na obszarach uzdrowisk działalność wczasową lub turystyczną — do świadczeń finansowych na cele zapewnienia porządku, higieny, estetyki oraz zaspokajania potrzeb kulturalnych kuracjuszy, wczasowiczów i turystów.</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#PoselDabskaHelena">Powierzając ogólny nadzór nad lecznictwem uzdrowiskowym oraz zabezpieczeniem warunków naturalnych miejscowości kuracyjnych Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej — projekt ustawy nadaje uprawnienia do prowadzenia zakładów leczniczych nie tylko temu Ministrowi, ale także radom narodowym, związkom zawodowym oraz Ministrom: Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Komunikacji w zakresie potrzeb służb, zdrowia podległych tych organom. Inne organy i instytucje mogą prowadzić takie zakłady pod warunkiem uzyskania zezwolenia. W ten sposób stwarza się możliwości wszechstronnego rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego i udziału w realizacji tych zadań zainteresowanych władz, instytucji i zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#PoselDabskaHelena">Projekt ustawy wprowadza dwojakiego rodzaju formy koordynacji w prowadzeniu gospodarki uzdrowiskowej. Koordynację pionową — w drodze ustanowienia przy Prezesie Rady Ministrów — Naczelnej Rady Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych oraz przez nadanie Radzie Ministrów uprawnienia do powoływania wspólnie z Centralną Radą Związków Zawodowych analogicznych rad wojewódzkich jako organów opiniodawczych i wnioskujących. Poziomą koordynację określa art. 5 ust. 3 projektu ustawy. Zgodnie z tym artykułem, wojewódzkie rady narodowe mogą przekazać ustawowe uprawnienia w tym zakresie radom narodowym miejscowości uznanych za uzdrowiska.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#PoselDabskaHelena">Tak więc, konieczne współdziałanie organów powołanych do kształtowania prawidłowej działalności w uzdrowiskach zostaje zapewnione projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#PoselDabskaHelena">Rzecz jasna, ustawa stwarza podstawę i ramy działalności. Do właściwej jednak polityki uzdrowiskowej obecnie i w przyszłości miarodajne będą również akty wykonawcze i przepisy normujące, zwłaszcza zaś statut uzdrowiska, opracowany na podstawie wytycznych ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#PoselDabskaHelena">W dyskusji na sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej posłowie wysunęli więc sporo uwag i postulatów, dotyczących praktycznej realizacji postanowień ustawy. Chodzi mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-19.36" who="#PoselDabskaHelena">po pierwsze — o dostosowanie w miarę możliwości do przepisów nowego statutu uzdrowiska perspektywicznych planów zagospodarowania przestrzennego;</u>
+ <u xml:id="u-19.37" who="#PoselDabskaHelena">po drugie — zagwarantowanie, aby dotacje rad narodowych na prowadzenie gospodarki w miejscowościach uzdrowiskowych nie były zmniejszane;</u>
+ <u xml:id="u-19.38" who="#PoselDabskaHelena">po trzecie — zagwarantowanie, aby środki z wpłat na cele uzdrowiska były wykorzystane zgodnie i ściśle z ich przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-19.39" who="#PoselDabskaHelena">Postulując przyśpieszenie opracowania wzorcowego statutu uzdrowiska, Komisja uważa za celowe zaznajomienie się z projektem tego statutu, który w myśl ustawy ustali Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.40" who="#PoselDabskaHelena">Wysoki Sejmie! Pozwolę sobie przypomnieć, że projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym był już przedmiotem rozważań sejmowej Komisji Zdrowia w trzeciej kadencji. Wówczas to Komisja wniosła wiele poprawek i uzupełnień. Dotyczyły one między innymi poszerzenia uprawnień rad narodowych w miejscowościach uznanych za uzdrowiska, powołania przy tych radach stałych komisji uzdrowiskowo-wczasowych, a także zmiany zakresu działania i organizacji organów międzyresortowej koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.41" who="#PoselDabskaHelena">Z zadowoleniem pragnę podkreślić, że poprawki te i uzupełnienia zostały wprowadzone do obecnego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-19.42" who="#PoselDabskaHelena">W druku sejmowym nr 43 znajdą obywatele posłowie propozycje poprawek Komisji do przedstawionego dzisiaj Wysokiej Izbie projektu ustawy. Większość z nich ma charakter redakcyjny. Merytoryczny charakter nosi poprawka trzecia. Dotyczy ona wprowadzenia nowego przepisu, który — zdaniem Komisji — reguluje istotny, a nie mający dotąd ustawowej podstawy, problem miejscowości posiadających wybitne walory turystyczno-wypoczynkowe, poprzez danie delegacji Radzie Ministrów, która w drodze rozporządzenia mogłaby rozciągnąć niektóre przepisy ustawy na takie miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-19.43" who="#PoselDabskaHelena">W imieniu sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej proszę Wysoki Sejm o uchwalenie rządowego projektu ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym wraz z poprawkami Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-19.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 50 do godz. 18 min. 20)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Irena Janiszewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Wielką zdobyczą socjalną i dobrodziejstwem dla społeczeństwa jest powszechne udostępnienie leczenia sanatoryjnego i profilaktycznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z wąsko eksploatowanych w okresie międzywojennym zasobów naturalnych uzdrowisk korzystała jedynie elita ludzi wybranych i burżuazji. W warunkach Polski Ludowej, dzięki opiece i pokaźnym nakładom państwa, jak i organizacji społecznych, następuje nieustanny wzrost bazy i naturalnych zasobów leczniczych oraz udziału osób zawodowo czynnych, ich rodzin, jak i rencistów korzystających z leczenia uzdrowiskowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselJaniszewskaIrena">Pokaźne inwestycje przeznacza się na poszukiwania geologiczne i ujęcia oraz wykorzystanie nowych zasobów wód mineralnych i innych czynników leczniczych. Uzdrowiska odgrywają ważną rolę w leczeniu chorób przewlekłych, specjalistycznych i rozpoczęły obecnie leczenie chorób zawodowych. Szczególne walory uzdrowisk uwydatniają się w działaniu profilaktycznym i rehabilitacji inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nadanie właściwej rangi uzdrowiskom i prowadzonemu w nich leczeniu uzdrowiskowemu wymaga nowego aktu normatywnego, który jest przedstawiony pod obrady Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselJaniszewskaIrena">Jak wiadomo ośrodki leczenia uzdrowiskowego obok Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej prowadzi szereg instytucji i organizacji, a wśród nich przede wszystkim związki zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ten fakt, jak również okoliczność, że od roku 1954 związki zawodowe zajmują się rozdziałem skierowań sanatoryjnych dla pracujących i ich rodzin oraz to, co jest szczególnie istotne, że sprawy zdrowia pracowników stanowią jedno z centralnych zadań związków zawodowych, jak też codzienne starania o rozwój lecznictwa uzdrowiskowego wpływają na nasze szczególne zainteresowanie tą ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wszystkie te przesłanki również spowodowały, że w toku przygotowań projektu ustawy współpracowaliśmy ściśle z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej, zaś kolejne uzupełnienia i rozwinięcia poszczególnych tez zawartych w tym projekcie były wyrazem konkretyzowania założeń i postulatów związków zawodowych oraz wynikiem licznych środowiskowych dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselJaniszewskaIrena">Problemy zdrowia pracujących i ich rodzin stanowią jedno z czołowych zadań ruchu zawodowego, czego dowodem jest dwukrotne rozpatrywanie ich przez plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych w ostatnim czasie.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ruch związkowy w zakresie poprawy zdrowotności nie ogranicza się tylko do wysuwania postulatów, ale czynnie współdziała w rozwijaniu ochrony zdrowia, finansując częściowo powstawanie niektórych placówek medycznych, organizację ambulansów ruchomych dla lepszej obsługi pracujących na wsi itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselJaniszewskaIrena">Współdziałając z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej, jak i radami narodowymi, ruch związkowy dąży do stałego usprawniania organizacji służby zdrowia, zainicjował powołanie i stale czuwa nad rozwojem przemysłowej służby zdrowia. Z Państwową Inspekcją Sanitarną związki zawodowe sprawują nadzór nad stanem sanitarnym i warunkami pracy w przedsiębiorstwach i zakładach, a przez techniczną i społeczną inspekcję pracy sprawują nad nimi kontrolę.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselJaniszewskaIrena">Możliwość przebywania na wczasach czy na leczeniu w bezpośrednim kontakcie z naturą, oddychanie czystym, niezapylonym powietrzem ma bezsprzecznie wielkie znaczenie zdrowotne dla osób pracujących w warunkach dużego zapylenia, występowania gazów i wyziewów szkodliwych dla zdrowia. Badania naukowe wskazują, że zapylenie i nasycenie powietrza gazami spalinowymi w ośrodkach miejskich przekraczają wielokrotnie dopuszczalne normy pyłów na 1 km^2^ powierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dlatego też ruch zawodowy uważa za szczególnie cenne te postanowienia zawarte w projekcie ustawy, które zabezpieczają naturalne bogactwa lecznicze, tkwiące w tworzywach leczniczych, pięknie krajobrazu i odpowiednich właściwościach klimatu, przed nadmierną urbanizacją i lokalizacją inwestycji przemysłowych, które mogłyby zubożyć naturalne walory uzdrowiskowe czy klimatyczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselJaniszewskaIrena">Współdziałamy od lat w planowaniu rozwoju lecznictwa, a w tym i lecznictwa uzdrowiskowego, a jednocześnie rozwijamy związkową bazę sanatoryjną.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselJaniszewskaIrena">Baza ta wykazuje niesłabnącą tendencję wzrostu. Podczas gdy na przykład w 1960 r. związki branżowe dysponowały 2.100 skierowaniami we własnych sanatoriach, to w 1965 r. już miały ich 39 tys. Podobny wzrost liczby miejsc mamy w lecznictwie profilaktycznym — 2.700 miejsc w 1960 r. do 15 tys. miejsc w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przyszła pięciolatka przewiduje dalszy wzrost liczby miejsc sanatoryjnych i profilaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselJaniszewskaIrena">Prowadzimy rozdział przeważającej części skierowań na leczenie sanatoryjne. To postawiło przed instancjami związków zawodowych zadanie czuwania nad prawidłowym składem zawodowo-socjalnym osób kierowanych na leczenie, a także troskę o zabezpieczenie chorym odpowiednich warunków pobytu w uzdrowiskach.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z tego odcinka działania nagromadziło się w związkach zawodowych wiele doświadczeń, które wskazują na potrzebę konkretnych usprawnień, aby zarówno leczenie, jak i profilaktyka, lepiej służyły zawodowo czynnym osobom oraz pracującym w warunkach szkodliwych dla zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselJaniszewskaIrena">Program rozwoju i odpowiedniego sprofilowania uzdrowisk, jak też usprawnienia rozdziału skierowań przez zbliżenie ich rozdziału do placówek przemysłowej służby zdrowia, a więc bezpośrednio do zakładów pracy — został przyjęty na XVII plenum CRZZ. Ruch zawodowy jest jak najbardziej zainteresowany w wydaniu aktu normatywnego, pozwalającego na rozwiązanie problemów w sposób odpowiadający obecnym założeniom ustrojowym, istniejącym potrzebom społecznym, gospodarczym, jest też przekonany, że postanowienia zawarte w projekcie przedstawionej ustawy pozwolą wcielić w życie program rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym stwarza możliwości zrealizowania wielu postulatów załóg, zmierzających do lepszego i bardziej słusznego wykorzystania obecnej bazy sanatoryjnej w kierunku usprawnienia lecznictwa sanatoryjno-profilaktycznego, a mianowicie liczymy:</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselJaniszewskaIrena">— na zwiększenie gospodarności przez racjonalne wykorzystanie środków pomocniczych, jak transport, urządzenia usługowe i kulturalne, co będzie możliwe dzięki koordynacji poziomej i działaniu naczelnej i wojewódzkich rad uzdrowisk i wczasów pracowniczych;</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselJaniszewskaIrena">— na bardziej prawidłowy rozdział skierowań sanatoryjnych i profilaktycznych, zabezpieczający w szerszej niż dotychczas mierze leczenie ludziom chorym po pobycie w szpitalu, jak i osobom zagrożonym chorobami zawodowymi;</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselJaniszewskaIrena">—że rozwój wszystkich form leczenia sanatoryjnego, profilaktycznego i klimatycznego, prowadzonego zarówno przez państwo, jak i związki zawodowe, przyczyni się do tworzenia nowych obiektów leczniczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt ustawy daje związkom zawodowym, dysponującym obecnie około 72% ilości skierowań sanatoryjnych, szerokie uprawnienia zabezpieczające im:</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselJaniszewskaIrena">—możliwość bezpośredniego prowadzenia sanatorium, —możliwość wypowiadania swojego stanowiska przy ustalaniu wzorcowego statutu dla uzdrowisk oraz ustalania statutów wojewódzkich, —współudział w określaniu zasad kwalifikowania do sanatorium, —możliwość wypowiadania się w sprawie określania zakresu działania prowadzących sanatoria i zasad oraz form współdziałania Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej ze wszystkimi organizatorami sanatoriów, wczasów i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselJaniszewskaIrena">Sytuacja ta wymaga, aby w większym stopniu związki zawodowe zajmowały się porządkowaniem i usprawnianiem wielu dziedzin gospodarki wewnątrz domów, jak i w całym uzdrowisku oraz żeby ich działalność zharmonizowana była z poczynaniami rad narodowych. Działalność koordynacyjna rad narodowych i lekarza naczelnego uzdrowiska spotka się z poparciem związkowych organizatorów sanatoriów i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt ustawy zakłada dalszy rozwój uzdrowisk i pełniejsze wykorzystanie ich możliwości leczniczych drogą inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z punktu widzenia ruchu zawodowego widzimy potrzebę uporządkowania i usprawnienia działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obecna praktyka lokalizacji nowych obiektów sanatoryjnych wyłącznie w renomowanych uzdrowiskach, jak Krynica, Ciechocinek i jeszcze kilku miejscowościach, powoduje niepotrzebne zagęszczenie tych miejscowości, co jest powodem wielu trudności organizatorów, jak i gospodarzy terenu — rad narodowych, nie mogących podołać naporowi kuracjuszy i gości, podczas gdy nie mniejsze walory lecznicze innych miejscowości są słabo wykorzystane. Na przykład Wysowa woj. rzeszowskie, leżąca w odległości 40 km od Krynicy, ma te same źródła lecznicze i przepiękne, jeszcze nie zagospodarowane okolice. WRN w Rzeszowie, chcąc ułatwić przyszłym organizatorom lokalizację obiektów leczniczo-wypoczynkowych, opracowała plan budowy bazy leczniczej, wczasowej i turystycznej, a także dzielnicy mieszkaniowej. Obecnie kończy się budowę zakładu przyrodoleczniczego, ujęte zostały niektóre źródła, uregulowano przepływający przez ten teren strumyk, buduje się drogi itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselJaniszewskaIrena">Podobnie planuje się rozbudowę Horyńca. Czekają na wykorzystanie cenne wody siarczane w Swoszowicach koło Krakowa i w Wapiennym, oraz w wielu innych miejscowościach na terenie całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselJaniszewskaIrena">Musi ulec zmianie dość nagminna praktyka niedoceniania przez terenowe przedsiębiorstwa budowlane inwestycji leczniczych i sanatoryjnych. Wiele zarzutów można postawić tym przedsiębiorstwom w zakresie jakości wykonawstwa tych robót. Zwiększenie odpowiedzialności inwestorów, projektantów i wykonawców za dobre przygotowanie inwestycji wraz z urządzeniami towarzyszącymi, terminowe jej ukończenie i solidne wykonanie przyczyni się do potanienia kosztów budowy i zabezpieczy planowy rozwój uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselJaniszewskaIrena">W znanych miejscowościach uzdrowiskowych prowadzi sanatoria i domy profilaktyczne kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu organizatorów. Na przykład w Krynicy jest 20 organizatorów — pod koniec roku będzie ich znacznie więcej; w Ciechocinku jest 13 organizatorów — będzie ich również więcej; w innych miejscowościach jest podobnie. Wszyscy oni posiadają odrębne urządzenia usługowe, jak pralnie, kotłownie, transport, prowadzą własne zaopatrzenie, mają brygady remontowe i naprawcze, mają swoje urządzenia rozrywkowe. Wszyscy oni wykonują dla swych kuracjuszy czy wczasowiczów te same usługi. To rozdrobnienie usług podnosi ich koszty i prowadzi do niepełnego wykorzystania sprzętu i urządzeń. Obok tego występuje uciążliwy brak usług w zakresie remontu i naprawy różnych urządzeń, jak lodówki, pralnie; brak jest zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, brak urządzeń kulturalnych, szczególnie klubów i sal widowiskowych, niedostateczna jest liczba środków transportu dla zaspokojenia potrzeb gospodarczych i turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselJaniszewskaIrena">Do podniesienia gospodarności tych instytucji należy dążyć przez skoordynowanie wielu odrębnie działających komórek usługowych, drogą ich stopniowego zespalania we wspólne przedsiębiorstwa usługowe, które świadczyć będą usługi dla sanatoriów i ośrodków wczasowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselJaniszewskaIrena">Związki zawodowe są rzecznikiem tej koordynacji, której możliwości rozwoju stwarza projekt przedstawionej Wysokiemu Sejmowi ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselJaniszewskaIrena">Jednocześnie jesteśmy też rzecznikiem rozszerzenia uprawnień rad narodowych w zakresie uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselJaniszewskaIrena">Na rady narodowe miejscowości uzdrowiskowych w myśl projektu ustawy nałożone zostają obowiązki rozwijania gospodarki pod kątem potrzeb lecznictwa i wypoczynku, a więc ochrona warunków naturalnych, koordynacja budownictwa sanatoryjnego, rozwijanego przez różne instytucje, rozbudowa urządzeń kulturalnych i komunalnych oraz usługowych, służących bezpośrednio kuracjuszom i wczasowiczom. Potrzebne są zwłaszcza czytelnie, kluby, kawiarnie, sklepy, plaże, baseny, dobrze zagospodarowane parki. W działalności tej gospodarze terenu — rady narodowe — znajdą sojuszników spośród inwestorów świadczących opłaty na rzecz rozbudowy zasobów i urządzeń leczniczych, jak i rozbudowy zaplecza usługowego, co stwarza realne możliwości poprawy warunków i rozwoju miejscowości uzdrowiskowych oraz zapewnia lepszą opiekę i skuteczność leczenia kuracjuszom i wczasowiczom. Określone opłaty uzdrowiskowe pozwolą na zabezpieczenie odpowiedniej estetyki i higieny w miejscowościach uzdrowiskowych, jak i na zaspokojenie potrzeb kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#PoselJaniszewskaIrena">W rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego dążyć także należy, aby liczba osób korzystających z leczenia profilaktycznego przeważała w stosunku do osób leczących się w sanatoriach.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ze wszystkich zagadnień związanych z rozwojem uzdrowisk przypisujemy szczególną wagę wspomnianym możliwościom skoordynowanego działania wszystkich organizatorów, którzy prowadzą sanatoria.</u>
+ <u xml:id="u-22.37" who="#PoselJaniszewskaIrena">Jak w każdej dziedzinie gospodarowania i życia społecznego, trzeba zanalizować wszelkie rezerwy wewnętrzne tkwiące w gospodarce uzdrowiskowej, by w dalszym ciągu podnosić jakość usług, zwiększyć wykorzystanie wszystkich środków wpływających na poprawę stanu zdrowia osób, które z leczenia tego korzystają.</u>
+ <u xml:id="u-22.38" who="#PoselJaniszewskaIrena">Uchwały IV Zjazdu PZPR między innymi wskazały, że trzeba dokładać wszelkich starań, by drogą lepszego gospodarowania zdobywać nowe środki, służące zaspokajaniu potrzeb ludzi pracy i by istniejące możliwości i zasoby w pełni i racjonalnie wykorzystywać na ten sam cel.</u>
+ <u xml:id="u-22.39" who="#PoselJaniszewskaIrena">Powołana w przyszłości na podstawie omawianej ustawy Rada Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych będzie miała w tej dziedzinie wiele do uporządkowania, a ruch zawodowy żywi nadzieję, że wiele spraw związanych z rozdziałem skierowań i całością lecznictwa sanatoryjnego i profilaktycznego zostanie uregulowanych w interesie społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.40" who="#PoselJaniszewskaIrena">Głównym zadaniem tego nowego, społecznego organu będzie poszukiwanie nowych rozwiązań organizacyjnych, zmierzających do lepszego wykorzystania bazy materialno-rzeczowej zarówno w sanatoriach, jak i w ośrodkach wczasowych. W ramach współpracy wszystkich zainteresowanych organizacji i instytucji szczególną rolę mieć będzie umacnianie współdziałania Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z CRZZ. W sumie więc w całokształcie działalności uzdrowiskowej, przy poszanowaniu uprawnień fachowej służby medycznej, rośnie rola i funkcja społecznego nadzoru, kontroli i społecznego oddziaływania, respektując prawa organizacji i instytucji, które prowadzą i prowadzić będą, domy uzdrowiskowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.41" who="#PoselJaniszewskaIrena">Pozwolę sobie wyrazić przekonanie, że wszyscy ci, którzy prowadzą domy wypoczynkowe i sanatoria — zgodnie z intencją projektu ustawy będą harmonijnie działać na rzecz wspomnianej koordynacji w zrozumieniu wspólnych korzyści z niej wynikających dla całości lecznictwa uzdrowiskowego, jak i poszczególnych branż.</u>
+ <u xml:id="u-22.42" who="#PoselJaniszewskaIrena">XVII plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych uznało projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym za niezbędnie potrzebny i jak najbardziej słuszny.</u>
+ <u xml:id="u-22.43" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dyskutowana obecnie ustawa odpowiada w pełni potrzebom rozwoju uzdrowisk i lecznictwa uzdrowiskowego w interesie wszystkich ludzi pracy i ich rodzin. Dlatego jej uchwalenie przez Sejm oznaczać będzie stworzenie nowych, doskonalszych ram i form na tym tak bardzo ważnym odcinku życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Ciupiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselCiupinskiJozef">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Projekt nowej ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym jest konsekwencją zmiany funkcji uzdrowisk z modnych przed wojną kurortów, niedostępnych ze względów ekonomicznych dla szerokich mas, na jedną z form lecznictwa dla wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselCiupinskiJozef">Uzdrowiska ze względu na swoje działanie lecznicze i profilaktyczne stanowią poważny czynnik zabezpieczenia zdrowotności społeczeństwa. Występujące tam zasoby gazów leczniczych, peloidów i przede wszystkim wód mineralnych — to olbrzymi arsenał leków naturalnych i to leków złożonych niejednokrotnie z całego szeregu czynników, działających jako katalizatory w procesach chemicznych ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselCiupinskiJozef">Rezultaty działalności lecznictwa uzdrowiskowego przyczyniają się do szybszej regeneracji sił i zdolności do pracy, a poza tymi aspektami społecznymi, posiadają również doniosłe znaczenie ekonomiczne. Mogą bowiem i powinny stanowić trwałą podstawę rozwoju i aktywizacji gospodarczej wielu regionów kraju oraz fundament szeroko pojętych usług leczniczych i wypoczynkowych. Poza tym niektóre uzdrowiska są, względnie mogłyby się stać, ważniejszymi ośrodkami ruchu turystycznego, ze względu na rozmieszczenie w ciekawych regionach kraju i posiadanie odpowiednich urządzeń usług kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselCiupinskiJozef">Wysoka Izbo! Wśród państw europejskich Polska posiada wyjątkowo dobre warunki naturalne szerokiego rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, akcji wczasów i turystyki, a więc praktycznego zaktywizowania tych bogactw przyrody, których wykorzystanie świadczy o poziomie cywilizacyjnym i jest źródłem bardzo poważnego zwiększenia bogactwa narodowego. Kilkaset miejscowości rozsianych po całym kraju, skoncentrowanych w rejonach Karpat, Sudetów, pasa nadmorskiego i środkowego biegu Wisły — rozporządza wodami i peloidami leczniczymi — przewyższającymi częstokroć walorami leczniczymi wody i borowiny słynnych w świecie zdrojowisk, lecz jeszcze dotąd z wielu — chyba nieuzasadnionych względów — są one niedostatecznie wykorzystane. Istniejące bogactwa przyrody i ich użytkowanie dla regeneracji sił społeczeństwa nie są także należycie rozpropagowane zarówno wśród kuracjuszy krajowych, jak i przede wszystkim zagranicznych. We wszystkich prawie krajach naukowa problematyka zdrojownictwa jest wszechstronnie rozpracowywana i stale aktualizowana, a dziesiątki periodyków zajmuje się wyłącznie tymi sprawami.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselCiupinskiJozef">My, nie tylko nie posiadamy jeszcze pełnej dokumentacji naukowej uzdrowisk, ale nie dysponujemy często aktualnymi analizami tych wód. Stwierdzić należy ponadto z całym naciskiem, że w okresie pierwszych 13 lat powojennych gospodarka uzdrowiskowa nie należała do uprzywilejowanych odcinków gospodarki narodowej. Pomijanie lub spychanie tej gospodarki na pozycje marginesowe w planach inwestycyjnych różnych resortów sprawiło, że niektóre z przedwojennych zakładów przyrodoleczniczych uległy znacznej dekapitalizacji —wiele natomiast całych prawie uzdrowisk na skutek zniszczeń wojennych przestało funkcjonować jako społeczne urządzenia służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselCiupinskiJozef">Posiadamy obecnie 43 zdrojowiska, w tym 30 o znaczeniu ogólnokrajowym i 13 regionalnych, które nie odgrywają w lecznictwie uzdrowiskowym poważniejszej roli. Jeśli porównamy tę liczbę z innymi krajami o podobnych, a nawet gorszych od naszych warunkach naturalnych do rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego, to wyniknie bezsprzeczny wniosek, że zostaliśmy w tej mierze daleko w tyle. Na przykład Czechosłowacja, licząca około 15 mln ludności, posiada 60 zdrojowisk, a więc na 1 uzdrowisko przypada 200 tys. mieszkańców —u nas zaś na 1 czynne zdrojowisko przypada około 1 milion mieszkańców. W wymienionych naszych uzdrowiskach ogólnokrajowych, zorganizowanych formalnie w 26 przedsiębiorstwach uzdrowiskowych, do roku 1958 najbardziej podstawowe zagadnienia związane z planowym zagospodarowaniem znalazły się poza faktycznymi kompetencjami resortu zdrowia. Różne instytucje i biura, obce celom uzdrowiska, sadowiły się w budynkach zdrojowych, a rosnąca systematycznie liczba ludności, nie związanej z zadaniami uzdrowiska, zapełniała wolne chwilowo kwatery dla kuracjuszy.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselCiupinskiJozef">Obywatele Posłowie! Lecznictwo uzdrowiskowe, posiadające charakter profilaktyczny i rehabilitacyjny, objąć powinno te przypadki, kiedy w wyniku diagnozy wskazana jest jak najbardziej skuteczna forma regeneracji sił i zabezpieczenia przed rozwojem pewnych grup schorzeń. Badania prowadzone nad określeniem aktualnej wielkości zapotrzebowania społecznego wykazały, że dla 1 mln ludzi rocznie — chorych, którzy przeszli już leczenie szpitalne lub w przychodniach specjalistycznych — leczenie uzdrowiskowe należałoby uznać za niezbędne lub wskazane.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselCiupinskiJozef">Analizując pod tym kątem widzenia problem pojemności naszych uzdrowisk stwierdzono, że nie ma żadnych możliwości pomieszczenia 1 mln kuracjuszy w istniejących uzdrowiskach ogólnokrajowych. Maksymalna granica ich pojemności, przy całorocznym i równomiernym sezonie, wynosi 580 tys. kuracjuszy. Jeśli jednak w ubiegłym roku osiągnięto w tych uzdrowiskach liczbę około 380 tys. kuracjuszy, to widzimy, że istnieją jeszcze dość znaczne rezerwy rozbudowy lecznictwa uzdrowiskowego, choćby o budynki użytkowane na cele inne aniżeli leczenie.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselCiupinskiJozef">Biorąc poza tym pod uwagę nowoczesną formę przestrzennego zagospodarowania uzdrowisk, tak zwanych — „kombinatów zdrowia”, ciągnących się dziesiątkami kilometrów w zależności od warunków, jakie określa im przyroda, możliwości rozwojowe w układzie pasmowym posiadają między innymi takie uzdrowiska, jak: Ciechocinek-Otłoczyn-Czerniowice, Krynica Górska-Muszyna-Łomnica, Busko-Radzanów, Żywiec-Sól-Wisła i inne. Szczawnica na przykład powinna rozwijać się z Krościenkiem, łącząc funkcje lecznictwa z turystyką, tworząc regiony uzdrowiskowo-turystyczne, jakimi są obecnie Kotlina Kłodzka i Jeleniogórska.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselCiupinskiJozef">Uporządkowanie całokształtu złożonych zagadnień uzdrowisk, gospodarki i lecznictwa, wymaga obok przedsięwzięć inwestycyjnych także uporządkowania w tej mierze norm prawnych. Mało jest bowiem w Polsce takich dziedzin, w których prawidłowy rozwój uzależniony jest od nowelizacji przepisów prawno-administracyjnych w takim stopniu, jak to się ma w przypadku uzdrowisk. Dalszy prawidłowy ich rozwój zależy od wielu czynników. Elementem pierwszoplanowym jest oczywiście poziom usług udzielonych przez zakłady służby zdrowia w uzdrowisku. Obok tego nader istotne znaczenie mają różnorodne czynniki zewnętrzne, a przede wszystkim ogólny stan miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselCiupinskiJozef">Najbardziej znamienną cechą charakterystyczną miejscowości będących uzdrowiskami, odróżniającą je od pozostałych miejscowości identycznie usytuowanych w systemie podziału administracyjnego państwa, jest to, iż działające w nich lokalne władze administracji państwowej powinny być w znacznym, a czasem nawet w przeważającym stopniu nastawione na obsługę potrzeb ludności niestałej.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselCiupinskiJozef">Co więcej — uzdrowisko w znaczeniu miejscowości, z reguły, niezależnie od swojej wielkości i położenia, pełni nader ważne funkcje ogólnokrajowe, o wybitnie wyspecjalizowanym charakterze, służące potrzebom zdrowotności publicznej. Jest przeto zrozumiałe, iż pewne rygory prawne, zakazy i nakazy mające przeciwdziałać takim zjawiskom, jak hałasy, wyziewy, zanieczyszczenia wód i powietrza, wystarczające w odniesieniu do ogółu miejscowości w kraju, częstokroć będą niewystarczające w uzdrowiskach. Potrzebne jest zatem wprowadzenie w uzdrowiskach dalej idących ograniczeń i obostrzeń od powszechnie obowiązujących.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselCiupinskiJozef">Wreszcie, jak we wszystkich innych dziedzinach, kapitalne znaczenie mają zagadnienia ekonomiczne. W szczególności na podkreślenie zasługuje następujący aspekt problemów: w świetle polskiego systemu organów władzy — rady narodowe są głównym koordynatorem całokształtu inicjatyw i działania na swoim terenie. Uzdrowiska nie są i nie powinny być pod tym względem wyjątkiem. Wynika z tego, że rady narodowe w uzdrowiskach obowiązane są troszczyć się o potrzeby nie tylko ludności własnej — która w akcie wyborczym udzieliła mandatu do sprawowania władzy — ale o różnorodne potrzeby licznej ludności napływowej, poszukującej w uzdrowisku regeneracji swego zdrowia bądź po prostu wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselCiupinskiJozef">Dla realizacji tych zadań potrzebne są bodźce ekonomiczne, skłaniające miejscową radę do roztaczania troski nad problematyką uzdrowiskową. Krótko mówiąc — chodzi o stronę dochodową budżetów rad narodowych miejscowości uzdrowiskowych i możliwie ich maksymalne powiązanie z rozmieszczeniem ruchu ludności napływowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselCiupinskiJozef">Powstaje pytanie, w jakiej mierze przedstawiony Wysokiemu Sejmowi rządowy projekt ustawy spełnia zadania, jakich należałoby odeń oczekiwać. Projekt słusznie sytuuje radę narodową jako naczelne ogniwo wśród różnego rodzaju jednostek działających w uzdrowisku. Uzupełnia on zarazem typowy, wynikający z ustawy o radach narodowych, zakres działania tych rad. Tym samym rady w uzdrowiskach stają się organami zobowiązanymi do skoordynowanego i harmonijnego rozwiązywania problemów tych miejscowości zarówno jako skupiska ludności stałej — istotnego czynnika w mikroregionie — jak i ośrodka świadczącego usługi w skali ogólnokrajowej. W ten sposób nastąpi likwidacja ustalonego ustawą o uzdrowiskach z 1922 roku dualizmu władz, wyrażającego się równoległym istnieniem komisji zdrojowych i — najpierw gmin samorządowych, a następnie lokalnych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselCiupinskiJozef">Właściwe odzwierciedlenie znalazła również w projekcie konieczność wprowadzenia w uzdrowiskach zaostrzonych rygorów dla tych przejawów działalności jednostek uspołecznionych i prywatnych, które by mogły stać w kolizji z wymogami ochrony leczniczych walorów miejscowości. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż przyznanie wojewódzkim radom narodowym kompetencji uchwalania statutu uzdrowiska daje dobrą rękojmię, iż rygory te będą ustanawiane z dobrą znajomością istotnych potrzeb i indywidualnej specyfiki poszczególnych uzdrowisk. Bardzo korzystną powinna okazać się w praktyce instytucja naczelnego lekarza uzdrowiska, będącego organem prezydium rady miejscowości uzdrowiskowej. Z dwu podstawowych jego funkcji, to jest kontroli poziomu lecznictwa uzdrowiskowego oraz uzgadniania bądź wydawania orzeczeń administracyjnych w sprawach określonych w statucie — tej drugiej chcę poświęcić chwilę uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselCiupinskiJozef">Zakres uprawnień naczelnego lekarza uzdrowiska w tej dziedzinie jest zupełnie jasny. Niekontrowersyjna wydaje się celowość proponowanego rozwiązania. Niepodobna natomiast nie wyrazić troski o praktyczne urzeczywistnienie zadań i wysoce odpowiedzialnej roli naczelnego lekarza uzdrowiska.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselCiupinskiJozef">W praktyce będzie on czynnikiem powściągającym zamierzenia słuszne nieraz z branżowego bądź partykularnego punktu widzenia, ale nie dające się pogodzić z szerzej pojętymi celami, jakie powinny być uznane za priorytetowe z uwagi na ogólnokrajową funkcję uzdrowisk. Jest przeto sprawą dużej wagi, aby prezydia rad w uzdrowiskach oraz organy resortowe z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej włącznie — udzielały naczelnym lekarzom uzdrowisk wydatnej pomocy już od pierwszych momentów po powołaniu i dążyły do wytworzenia właściwej i życzliwej atmosfery wokół ich działalności.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselCiupinskiJozef">Projekt ustawy zawiera szereg uprawnień do wydawania przepisów wykonawczych. Poza tym na podstawie przepisów ustawy o radach narodowych i prawa budżetowego, istnieje wiele dalszych możliwości umacniania rad narodowych w uzdrowiskach oraz ściślejszego powiązania dochodów budżetów tych rad z obrotem i zyskami miejscowych zakładów handlowych, gastronomicznych, usługowych i innych. Ustawa stwarza duże możliwości do szukania rezerw ekonomicznych poza dotacjami państwowymi. Do takich zaliczyć się mogą między innymi opłaty za wykorzystywanie miejscowych urządzeń przez Fundusz Wczasów Pracowniczych. Porozumienie między władzami terenowymi uzdrowisk a Dyrekcją Naczelną FWP, w myśl którego instytucja ta wnosi niewielkie opłaty na rzecz miejscowości uzdrowiskowej, wymaga szerszego rozpatrzenia tej sprawy przez władze związkowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselCiupinskiJozef">Również uspołecznione przedsiębiorstwa handlowe i gastronomiczne nie wnoszą opłat z tytułu działalności dochodowej w uzdrowiskach. Nie czynią tego także organizatorzy imprez kulturalnych i sportowych. Do tej pory jedynym kontrahentem w sensie przysparzania dochodów radom z tytułu opłat uzdrowiskowych była niewielka ilość właścicieli prywatnych kwater. Wypada skonfrontować te nikłe dochody gospodarcze uzdrowisk z ogromem potrzeb tych miejscowości, nie tylko bowiem chodzi o utrzymanie czystości i wygracowanie alejek. Uzdrowiska czekają na inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselCiupinskiJozef">Byłoby zatem ze wszech miar pożądane, aby wspomniane możliwości zostały właściwie wykorzystane, co nie powinno jednak wpływać na dodatkowe obciążenie materialne obywateli korzystających z tych usług i imprez.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselCiupinskiJozef">Projektowana ustawa ma w zasadzie charakter ramowy. Ramy te wypełnią akty wykonawcze i praktyka administracyjna. Na Ministerstwie Zdrowia, będącym generalnym wykonawcą ustawy, spocznie poważny i niełatwy obowiązek, aby treść, która wypełni wspomniane ramy, odpowiadała intencjom spoczywającym u podstaw projektu jako wynik wniosków i postulatów z wielu narad i spotkań z aktywem uzdrowisk, odbytych w ciągu kilku ostatnich lat.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselCiupinskiJozef">Stronnictwo Demokratyczne, w imieniu którego mam zaszczyt zabrać głos, w szeregu swych podstawowych dokumentach politycznych dało wyraz głębokiego zainteresowania problematyką zdrowotności i urządzeń leczniczych. Dlatego przywiązywało ono od dawna i przywiązuje nadal, dużą wagę do zagadnień lecznictwa uzdrowiskowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselCiupinskiJozef">Projekt ustawy, idąc po linii dalszego porządkowania gospodarki uzdrowiskowej, wzmożenia koordynacji poziomej w uzdrowiskach i umocnienia lokalnych rad narodowych — jest zgodny z kierunkami, jakie w tych dziedzinach Stronnictwo konkretnie wysuwa. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za przyjęciem projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym porządkuje zasadnicze problemy związane z tym rodzajem lecznictwa. Sprawa uregulowania kwestii związanych z lecznictwem uzdrowiskowym znajdowała się nieraz w centrum uwagi Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz odpowiednich organów terenowych, a także sygnalizowana była w publikacjach naukowych i prasowych. Na przykład sprawami tymi między innymi zajmowały się plenarne posiedzenia Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach w kwietniu 1963 r. i w listopadzie 1965 r., Wojewódzka Rada Narodowa w Krakowie w 1958 r. wystąpiła z wnioskiem o powołanie uzdrowiskowych rad narodowych. W czerwcu bieżącego roku problemy te były przedmiotem posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach. Przykładów takich można by przytoczyć więcej.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wynika stąd, że wydanie projektowanej ustawy o uzdrowiskach jest konieczne, ponieważ reguluje ona w prawidłowy sposób ważne zagadnienia leczenia i rehabilitacji poszpitalnej, jak również zabezpiecza lepsze warunki pracy uzdrowisk i rozszerza możliwości leczenia zapobiegawczego w niektórych kategoriach schorzeń.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">Projektowana ustawa podchodzi do problematyki uzdrowiskowej zgodnie z naszą koncepcją ustrojową, zastępując przestarzałą, nie odpowiadającą obecnym założeniom i potrzebom społecznym oraz warunkom gospodarczym ustawę z 1922 roku.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Z tych właśnie względów, że specyficzny charakter lecznictwa uzdrowiskowego polega na wykorzystaniu dla celów opieki zdrowotnej między innymi naturalnych warunków klimatycznych, wód leczniczych i innych właściwości leczniczych terenu — potrzebny jest akt prawny, chroniący te walory środowiska, które w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na wyniki świadczeń zapobiegawczych i leczniczych, jak i na lepsze samopoczucie leczących się obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Szczególnie ważny jest fakt, że projekt ustawy stwarza duże możliwości rozwoju tym miejscowościom, które w trybie wykonawczym uznane zostaną przez Radę Ministrów na wniosek wojewódzkiej rady narodowej — za uzdrowiska. Daje to w sposób bezpośredni szansę związania losów mieszkańców tych miejscowości z gospodarką uzdrowiskową, tym samym stwarza realne perspektywy szybkiego ich rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dotychczas obserwowaliśmy w tym zakresie dość niekorzystne zjawisko: ludność miejscowości uznanych za uzdrowiska nie zawsze wiązała swe plany życiowe z gospodarką uzdrowiskową i w poważnej swej części zmuszona była szukać zatrudnienia poza przedmiotowymi ośrodkami, co niekorzystnie wpływało na funkcjonowanie uzdrowisk. Taki stan rzeczy miał bezpośredni wpływ na jakość i ilość świadczonych usług, szczególnie w sferze pozaleczniczej.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">Poza tym wydaje się, że należy w trybie wykonawczym dokładnie przeanalizować ilość naszych uzdrowisk i dążyć do maksymalnego poszerzenia spisu tych miejscowości. Istnieją ku temu realne możliwości. Dla ilustracji podaję, że na terenie województwa katowickiego znajduje się miejscowość Jaworze w powiecie Bielsko-Biała, która w 1937 r. uzyskała uprawnienia uzdrowiskowe, jednak po wojnie uprawnień tych nie restytuowano.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoka Izbo! Jako reprezentant województwa katowickiego zobowiązany jestem zwrócić uwagę na fakt, że dotychczasowa baza sanatoryjna, znajdująca się na tym terenie, jest wysoce niewystarczająca, a równocześnie nie są wykorzystane wszystkie istniejące możliwości na naszym terenie. Ciężkie warunki pracy, uprzemysłowienie, wypływające stąd zapylenia, zatrucia atmosfery, znane wszystkim warunki pracy w górnictwie i hutnictwie powodują, że leczenie sanatoryjne szczególnie jest potrzebne tym dużym liczebnie grupom zatrudnionych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dotychczasowa baza, jaką dysponuje nasze województwo, jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb w zakresie profilaktyki i leczenia chorób zawodowych oraz społecznych. W związku z likwidacją uzdrowiska Jastrzębie-Zdrój, wynikającą z rozbudowy przemysłu węglowego, zachodzi paląca potrzeba budowy uzdrowiska zastępczego, poszerzenia dotychczasowej bazy sanatoryjnej oraz znalezienia przy pomocy centralnych władz państwowych i związków zawodowych możliwości zwiększenia świadczeń o charakterze uzdrowiskowym. W tym zakresie widzimy możliwości w budowie uzdrowiska w Ustroniu-Zawodziu w powiecie cieszyńskim. Za lokalizacją tą przemawiają warunki geograficzne, wiele dogodnych czynników o charakterze gospodarczo-komunalnym, a także fakt obecności borowiny oraz bogatej solanki jodobromowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zamierza się również zmodernizować szpital i sanatorium w Gorzałkowicach-Zdroju w powiecie pszczyńskim oraz szpital specjalistyczny w Kochcicach w powiecie lublinieckim. Istnieją również poważne możliwości rozbudowy bazy sanatoryjnej w regionie zwanym Jurą Krakowsko-Wieluńską.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Zapotrzebowanie na leczenie sanatoryjne jest poważne, a przedstawiona wyżej baza sanatoryjna naszego województwa oraz pula miejsc sanatoryjnych, poza województwem, nie zabezpiecza, niestety, potrzeb mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselZabinskiAndrzej">Chciałbym zaznaczyć, że według danych Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych zaledwie w 70% realizuje się zapotrzebowanie na leczenie sanatoryjne. Przy czym problem polega nie tylko na niedostatecznym przydziale miejsc dla pracujących w naszym województwie, ale również i na tym, że skierowania nie są zgodne z faktycznym zapotrzebowaniem na leczenie określonych schorzeń.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dlatego też w pełni popieram wniosek Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Katowicach, która wystąpiła do Centralnej Rady Związków Zawodowych o dokonywanie przydziału skierowań z uwzględnieniem nie tylko ilości członków związku, ale przede wszystkim o branie pod uwagę uzdrowisk, w których mogą być leczone schorzenia, występujące najczęściej w danej branży zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselZabinskiAndrzej">Przy okazji pragnąłbym również zasygnalizować, że istnieje pilna potrzeba przeanalizowania możliwości zwiększenia bazy, w której leczy się schorzenia reumatyczne dzieci i młodzieży. Dla przykładu: na terenie województwa katowickiego na zgłoszonych 600 chorych — do dyspozycji posiadamy zaledwie 35 miejsc w tej grupie wieku. Prawdopodobnie sytuacja w innych województwach kształtuje się w sposób podobny.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Jako członek Komisji</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zdrowia i Kultury Fizycznej z upoważnienia Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w pełni popieram projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, ogłoszony w druku sejmowym nr 39, jak i poprawki zgłoszone przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej w druku sejmowym nr 43.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Marcin Ciężarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselCiezarekMarcin">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Zabierając głos w dyskusji nad projektem ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na kilka spraw dotyczących korzystania z lecznictwa uzdrowiskowego przez ludność wsi, ludność pracującą w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselCiezarekMarcin">W referacie posłanki Heleny Dąbskiej podkreślona została wyraźnie sprawa korzystania z lecznictwa uzdrowiskowego przez mały procent mieszkańców wsi. Gorszym zjawiskiem jest, że procent ten, niestety, nadal maleje. Wiadomo jest, że na wsi, poza chorobą gruźlicy, rolnicy nie są objęci okresowymi badaniami rentgenologicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselCiezarekMarcin">Wśród występujących na wsi chorób na czołowe miejsce wysuwają się schorzenia reumatyczne, które najskuteczniej leczone mogą być sanatoryjnie. Stają się one jak gdyby chorobą zawodową rolników. Ponadto zagrożenie zdrowia rolników zwiększa się wobec braku odzieży ochronnej, przy stale wzrastającym stosowaniu nawozów sztucznych i środków chemicznych do zwalczania szkodników i chwastów.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselCiezarekMarcin">Reprezentuję województwo krakowskie, które posiada najwięcej uzdrowisk w kraj u w stosunku do pozostałych województw. Z informacji uzyskanych w Wojewódzkim Związku Kółek Rolniczych jako instytucji, która dysponuje miejscami sanatoryjnymi dla rolników wynika, że do roku 1960 dysponował 90—120 miejscami miesięcznie, a w latach od 1960 r. do obecnej chwili notowany jest ciągły spadek już do 30 miejsc miesięcznie, a w roku bieżącym nie przekracza liczby 20 miejsc miesięcznie. A jeżeli chodzi o Centralny Związek Kółek Rolniczych, to przydział skierowań na 1966 r. przedstawia się następująco: I kwartał — 1.410 miejsc, II kwartał — 709 miejsc, III kwartał — 603 miejsca, co w sumie daje 2.772 miejsca, gdy zapotrzebowanie tylko na II kwartał wynosi 3.663 miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselCiezarekMarcin">Województwo krakowskie nie jest województwem odosobnionym. Podobna sytuacja jest i w innych województwach, która jest wynikiem przeprowadzonej w 1965 r. zmiany polityki uzdrowiskowej w stosunku do nie ubezpieczonych rolników. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej nie uwzględniło stanowiska Centralnego Związku Kółek Rolniczych, zmniejszyło o ponad 50% ilość miejsc sanatoryjnych, przeznaczonych dla chłopów, którzy ubiegali się o te skierowania za pośrednictwem Związku Kółek Rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselCiezarekMarcin">Decyzję swoją Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej starało się uzasadnić wprowadzeniem nowego systemu lecznictwa pozaszpitalnego (tak zwana rehabilitacja poszpitalna), z którego mieli korzystać również chłopi w liczbie odpowiadającej puli skierowań, o którą to pomniejszono ogólną ilość skierowań, będących w dyspozycji Związku Kółek Rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselCiezarekMarcin">Jak wykazała kontrola przydziału skierowań na rehabilitację poszpitalną, przeprowadzona przez lustratorów Związków Kółek Rolniczych, w ramach tego nowego systemu przydziału skierowań w okresie od 1 stycznia do 1 sierpnia 1965 r., skierowanych zostało zaledwie 96 chłopów. W 8 województwach z rehabilitacji poszpitalnej w tym czasie nie skorzystał żaden chłop, o czym pisała warszawska prasa, „Trybuna Ludu” 16 czerwca w artykule: — „Najprostsze rozwiązanie — odebrać”.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselCiezarekMarcin">W związku z tym postuluję, aby Ministerstwo Zdrowia w świetle tych faktów znalazło możliwości wspólnie z Centralnym Związkiem Kółek Rolniczych, by liczba skierowań na leczenie sanatoryjne dla mieszkańców wsi i pracujących w rolnictwie wzrosła i wzrastała systematycznie według rzeczywistych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselCiezarekMarcin">Polepszenie istniejącej sytuacji widziałbym w zwiększeniu ogólnej ilości uzdrowisk, jak również przez rozbudowę i reorganizację dotychczas istniejących uzdrowisk oraz w podniesieniu do rangi uzdrowisk miejscowości mających ku temu warunki. Na terenie województwa krakowskiego istnieją takie miejscowości. Powiat limanowski i myślenicki uchwałą nr 61 Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1963 r. w sprawie koordynacji działalności w zakresie zagospodarowania turystycznego kraju — zostały w całości zaliczone do powiatów posiadających szczególne walory turystyczno-wypoczynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselCiezarekMarcin">Złoża szczaw wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowe i żelaziste w Szczawie, oraz wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowo-jodowe i siarczane w Porębie Wielkiej, wsi rodzinnej Władysława Orkana, zostały poddane pod ochronę górniczą zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 marca 1963 r. w sprawie określenia leczniczych wód (kopalin), których wydobywanie podlega prawu górniczemu.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselCiezarekMarcin">Państwowa Rada Górnicza swoją opinią nr 13 z dnia 12 grudnia 1965 r. w sprawie gospodarki złożami wód mineralnych w Polsce wskazała na brak dostatecznego wykorzystania i zagospodarowania złóż wód w Szczawie i Porębie Wielkiej powiatu limanowskiego, zalecając Ministerstwu Zdrowia, Centralnemu Urzędowi Geologii i Ministerstwu Górnictwa rozpatrzenie możliwości uruchomienia eksploatacji tych wód.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselCiezarekMarcin">Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Limanowej ze środków własnych zleciło opracowanie i posiada częściowo dokumentację wód mineralnych w Szczawie i Porębie Wielkiej. Zasadnicze trudności, na jakie napotyka — to brak możliwości i źródeł finansowych na dokonanie następujących prac:</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselCiezarekMarcin">1.Jednofazowej dokumentacji technicznej nowego ujęcia, względnie rekonstrukcji istniejących źródeł w Szczawie wraz ze wskaźnikowym zestawieniem kosztów robót.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselCiezarekMarcin">2.Rozpoznanie warunków geologicznych i hydrogeologicznych najbliższego otoczenia źródeł mineralnych w Szczawie.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselCiezarekMarcin">3.Plan ruchu dla Uzdrowiskowego Zakładu Górniczego w Szczawie i Porębie Wielkiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselCiezarekMarcin">4.Rekonstrukcji odwiertu w Porębie Wielkiej z uwagi na zaprzestanie samoczynnej produkcji wody leczniczej wskutek wybuchu gazu — koszt rekonstrukcji określa się na około 850 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselCiezarekMarcin">Dokonanie tych prac pozwoli na podjęcie decyzji przez Centralę Rolniczych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” bądź też Zarząd Centralnego Związku Spółdzielni Pracy w sprawie uruchomienia eksploatacji źródeł wód mineralnych zarówno w Szczawie, jak i Porębie Wielkiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselCiezarekMarcin">Szczawa i Poręba Wielka posiadają energię elektryczną, odpowiednie połączenia autobusowe z Krakowem, przy czym cała droga do Poręby Wielkiej posiada nawierzchnię bitumiczną, zaś do Szczawy budowa drogi zostanie ukończona w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselCiezarekMarcin">W powiecie myślenickim istnieją idealne warunki terenowe i klimatyczne do wypoczynku i rehabilitacji zdrowia, a nawet częściowo znajdują się złoża wód leczniczych w miejscowości Gdów, zawierające takie składniki, jak jod i brom odwiercone w roku 1951 i, niestety, bardzo cenny środek leczniczy pozostaje od wielu lat nie wykorzystany. Bo nie można przecież uznać za eksploatację źródła faktu, że jest ono wykorzystywane przez okolicznych mieszkańców na własną rękę, chwalących sobie je jako skuteczne.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselCiezarekMarcin">Mam nadzieję, że przytoczone przeze mnie przykłady zechcą odpowiednie czynniki wziąć pod uwagę i zainteresować się wymienionymi miejscowościami.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselCiezarekMarcin">Kończąc, w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego stwierdzam, że posłowie tego Klubu będą głosować za uchwaleniem projektu ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Art. 1 pkt 2 dyskutowanej dziś ustawy stwierdza, iż „Uznanie miejscowości za uzdrowisko ma na celu utworzenie warunków sprzyjających rozwojowi lecznictwa uzdrowiskowego oraz prowadzeniu działalności wypoczynkowo-turystycznej”. W tym sformułowaniu zawarta jest zasadnicza treść i zasadniczy cel ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Wzrost poziomu cywilizacyjnego kraju ma również uboczne negatywne skutki biologiczne, gdyż stałe przyśpieszanie tempa życia jednostki powoduje — jak zresztą we wszystkich państwach uprzemysłowionych — zwiększenie się negatywnych bodźców, a więc wzrost pobudliwości nerwowej i skłonność do nerwic i psychonerwic. To z kolei prowadzi coraz częściej do przedwczesnego obniżania pełnej zdolności do pracy, a czasami nawet do trwałego inwalidztwa. Jak mówi profesor Kożusznik, „Zdrowie musimy traktować jako część gospodarki narodowej. Pozytywny lub negatywny wpływ zdrowia, i odwrotnie — wpływ gospodarki narodowej na zdrowie, to właściwa droga do rozwiązania wszelkich zagadnień zdrowia”. Dlatego należy dostrzec dodatni wpływ leczenia uzdrowiskowego nie tylko na wiele chorób przewlekłych, lecz również na utrzymanie pełnej sprawności psychicznej i fizycznej oraz rehabilitację przywracającą produkcji ludzi przepracowanych. Spełnia więc ono rolę zarówno zapobiegawczą, jak i leczniczą.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Po raz pierwszy od 1922 r. plenum Sejmu zajmuje się tym tak ważnym dla zdrowia obywateli zagadnieniem. Dojrzało ono od dawna do nowych, rozwojowych rozwiązań. Sprawa jest ważna, gdyż jeśli w okresie międzywojennym z uzdrowisk korzystało 5% ludności, to obecnie praktycznie mają do nich dostęp niemal wszyscy mieszkańcy PRL. Należy wobec tego pamiętać, że dotychczasowa baza jest niewystarczająca, zaś pojemność aktualnie istniejących uzdrowisk może wzrosnąć — w przybliżeniu — zaledwie dwukrotnie. Istnieje bowiem optymalna granica docelowego rozwoju każdej miejscowości kuracyjnej, jeśli nie ma ona zatracić swego leczniczego i zapobiegawczego waloru. Wydaje się w związku z tym, że projektowane przez Obsługę Techniczną Uzdrowisk powstanie dziewięciu nowych uzdrowisk (woj. białostockie, olsztyńskie, łódzkie — po 2, gdańskie, koszalińskie, szczecińskie — po 1) jest planem zbyt skromnym w stosunku do potrzeb stale się przecież zwiększającej liczby obywateli. W dodatku realizacja planów tworzenia nowych uzdrowisk ulega stałej zwłoce. Mogę się tu posłużyć jako poseł ziemi białostockiej przykładem Augustowa, posiadającego wysoko wartościowe złoża borowin i wód mineralnych, i mimo wielokrotnie składanych przez wyborców postulatów z okazji kolejnych wyborów do Sejmu, sprawa przekształcenia tej miejscowości w uzdrowisko nie może zostać zrealizowana.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Niezmiernie ważny jest art. 3 przedstawionej ustawy dotyczący statutu uzdrowisk. Chodzi mi tutaj w szczególności o podkreślenie punktu dotyczącego obszaru ochrony uzdrowiskowej. I znowu chciałbym posłużyć się przykładem.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselHagmajerJerzy">W numerze tygodnika — „Kierunki” z dnia 29 maja br. ukazał się artykuł Jadwigi Roguskiej-Cybalskiej pt. — „Czy chcą nam zamurować Tatry?”. Mimo, że zakopiańska MRN uchwałą z dnia 30 października 1964 r. ograniczyła ściśle przyrost ludności stałej oraz dopuszczalną ilość miejsc wczasowych na obszarze Zakopanego, uchwała ta nie dotyczyła zaaprobowanego już poprzednio projektu DBOR wybudowania murowanego ośrodka wczasowego, który nazwano osiedlem górniczo-hutniczym, mimo, że wśród 8 inwestorów są tylko dwa zespoły górnicze, jeden metalowców, jeden energetyków, a reszta to przeważnie handlowe. Wszystkie te instytucje wpłaciły już milionowe sumy à conto tej inwestycji. Obiekt, który ma składać się z 8 wielopiętrowych bloków, paru budynków gospodarczych i rozrywkowych, w otoczeniu własnych ulic i — „zieleni urządzonej” — zlokalizowano na zboczu Gubałówki, na Polanie Szymoszkowej. Jest to największy w Zakopanem teren rolny o najlepszej jak na tamtejsze warunki ziemi ornej, zaopatrującej ludność w zboże, ziemniaki i nabiał. Należy podkreślić również wadliwość wyboru terenu pod względem strukturalnym. Całe tak zwane — „Wzniesienie gubałowskie” utworzone jest z fliszu karpackiego i jest narażone zdaniem geologów na groźbę obsuwisk. Rzeczywiście, zdarzały się wypadki obsuwania domów ze zbocza Gubałówki oraz zarysowań murowanych zabudowań. Mimo licznych interwencji naukowców, posłów, miłośników rejonu — sprawa realizacji inwestycji stale jest aktualna. Oby dyskutowana dziś ustawa dała podstawę prawną do skutecznego przeciwstawienia się tego rodzaju projektom nie tylko w Zakopanem, lecz wszędzie tam, gdzie obszar ochrony uzdrowiskowej mógłby być naruszony.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Cytowany przeze mnie art. 1 ustawy słusznie łączy zagadnienie lecznictwa z działalnością wypoczynkowo-turystyczną. W szczególności sprawa turystyki z każdym rokiem nabiera większego znaczenia jako forma czynnego wypoczynku i stwarza możliwość nie tylko prawdziwej regeneracji zmęczonego pracą człowieka, lecz umożliwia poznanie kraju, dostarcza wielu doznań estetycznych i zbliża mieszkańców miast do przyrody. Jak ważny jest to problem wystarczy przypomnieć, że jeśli w 1960 r. krajowy ruch turystyczny objął 23 mln osób, to w 1965 r. — 45 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselHagmajerJerzy">W zakresie zaś turystyki zagranicznej, przyjazdowej, uczestniczyło przeszło 183 tys. osób, które w 1960 r. przyjechały do naszego kraju; w 1965 r. — przyjechało 1.284 tys. osób. Turystyczny ruch krajowy wzrasta corocznie w przybliżeniu o około 5 mln osób, zagraniczny — o około 200 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Największe nasilenie ruchu turystycznego dotyczy województw: szczecińskiego, koszalińskiego, krakowskiego, gdańskiego i wrocławskiego, najmniejsze: białostockiego, lubelskiego, kieleckiego. Zagraniczna turystyka przyjazdowa dała państwu w 1965 r. według obliczeń szacunkowych, prawie 70 mln zł dewizowych, w tym wpływy z biur podróży ponad 30 mln zł dewizowych. Znaczenie tej sumy jest tym większe, że koszt uzyskań dolara w 1965 r. kształtował się w granicach 40 zł, zatem niżej, niż średnia uzyskana w operacjach handlu zagranicznego. Należy przypomnieć, że oprócz zysków natury gospodarczej, turystyka przyjazdowa może dawać poważne korzyści polityczne i propagandowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Wstępne założenia planu inwestycyjnego na lata 1966/1970 przewidują przeznaczenie na budownictwo obiektów turystycznych w planie centralnym 622 mln zł, a w planie terenowym 98 mln zł. W 1965 r. stan miejsc noclegowych wynosił w bazie uspołecznionej 830 tys. miejsc, a w bazie prywatnej — 0,5 mln miejsc. Plan 5-letni przewiduje budowę 8 hoteli „Orbis” o łącznej liczbie 2,5 tys. miejsc noclegowych, zaś budownictwo hoteli turystycznych zakłada budowę 7 obiektów o łącznej liczbie 2.100 miejsc. Poza budownictwem hotelowym przewidziano poważne nakłady na budowę ośrodków turystycznych w górach oraz budowę sezonowych ośrodków na Wybrzeżu i Pojezierzu. W sumie wskaźnik wzrostu miejsc noclegowych w stosunku do poprzedniej 5-latki wyniesie 135%. Tak więc zaznaczy się pewna poprawa istniejącego stanu, ale niewystarczająca dla zaspokojenia żywiołowo rozrastającego się ruchu turystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Dodatkowymi trudnościami obniżającymi jakość turystyki w Polsce jest niezadowalający stan sanitarno-higieniczny kraju, braki w urządzeniach komunalnych, w gastronomii i w handlu. Ocena stanu higieniczno-sanitarnego kraju była przedmiotem obrad Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej obecnej kadencji, zaś sprawą turystyki zajmowały się przed kilkoma miesiącami na wspólnych zebraniach Komisje: Spraw Zagranicznych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej. Materiały wynikające z tych obrad są do wglądu posłów interesujących się poruszoną problematyką, nie ma więc celu przedłużania przemówienia ich powtarzaniem.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Podając pewne dane liczbowe chodziło mi o przypomnienie obywatelom posłom, jak niezmiernie ważną sprawą jest turystyka, sprawą wymagającą stałej troski administracji, organizacji społecznych, komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Przysłowiowa zbyt krótka kołdra uniemożliwia skierowanie odpowiednich środków na zaspokojenie wszystkich potrzeb w tym zakresie w obecnym planie 5-letnim. Należałoby jednak rozważyć problem, czy będące do dyspozycji środki nie mogłyby być skoncentrowane świadomie i planowo w określonych terenach naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Rozmieszczenie uzdrowisk w Polsce ma charakter wyraźnie pasmowy. Pas nadmorski, pas podkarpacki i trzeci mniej więcej wzdłuż przepływu Wisły. Do tych trzech pasm można dodać jeszcze tranzytowy szlak turystyczny — wschód-zachód. Na tych czterech trasach, w związku z istniejącymi uzdrowiskami i projektowanymi nowymi, należałoby wzmóc wysiłki zmierzające do efektywnej poprawy aktualnego stanu higieniczno-sanitarnego szlaków, odpowiedniej rozbudowy sieci moteli, zakładów gastronomicznych, stacji obsługi samochodów, punktów zaopatrzenia w paliwo itd. Zasadnicza poprawa tych czterech tras nie tylko służyłaby turystom krajowym, lecz i zagranicznym. Trasa północ-południe powiązana jest z krajami skandynawskimi, to samo dotyczy pasma nadmorskiego. Jest to sprawa niesłychanie interesująca dewizowo, gdyż samych Szwedów wyrusza rocznie na południe ponad 1 mln osób i Polska może być dla nich nie tylko punktem docelowym wypoczynku, lecz tranzytem do innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Pasmo podkarpackie jest tradycyjnym szlakiem mogącym przyjąć turystów austriackich, nie zapominając, oczywiście, o licznych przyjazdach w te okolice obywateli Czechosłowacji i Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Wreszcie międzynarodowa trasa tranzytowa wschód-zachód ma ogromne znaczenie dla zwiększającego się rok rocznie napływu turystów do Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Poruszone problemy wymagają, oczywiście, odpowiednich studiów instytucji odpowiedzialnych za turystykę, warto jednak podkreślić, że krajowy ruch turystyczny jest mocno związany z uzdrowiskami, przykład zaś Austrii wskazuje celowość koncentracji w miejscowościach kuracyjnych zagranicznego ruchu turystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Dyskusje przeprowadzone w ostatnim półroczu przez odpowiednie sejmowe komisje z przedstawicielami rządu wykazały, że przedwczesny byłby postulat uznania turystyki za gałąź gospodarki narodowej. Niemniej jednak wydaje się rzeczą zupełnie realną zwiększenie uzysku dewiz poprzez poprawę warunków istniejącej bazy turystycznej i rozbudowę taniego, dostosowanego do naszych możliwości finansowych zaplecza. Wielokrotnie przetaczający się przez Polskę walec wojny spowodował, że nie możemy, poza niektórymi regionami, konkurować z innymi krajami w zakresie demonstrowania zabytków, skarbów sztuki czy uroku średniowiecznych miast. Możemy natomiast udostępnić turystom zagranicznym piękno naszych gór, jezior i lasów, tak pociągających dla ludzi znużonych nierozumieniem sensu życia w krajach wysokiej cywilizacji technicznej zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Ten dostępny dla naszych możliwości skromny program wymaga przede wszystkim gospodarskiej troski. Niezrozumiały bowiem jest fakt, że zaledwie około 20% campingów w Polsce odpowiada w 1965 r. międzynarodowemu standardowi. Zapewnienie na obozowisku dobrej wody pitnej, kanalizacji, czystości, sklepów itp., leży z całą pewnością w możliwościach każdej, nawet gromadzkiej rady narodowej. Niezrozumiałe są różne zaniedbania w hotelach kategorii — „S” i kategorii I, ocenione tak krytycznie we wnikliwej analizie Najwyższej Izby Kontroli, dokonanej w 1965 r. Niezrozumiały jest też fatalny stan urządzeń kanalizacyjnych i wodociągowych czy też zaopatrzenia w wodę w ogóle, w skali ogólnopolskiej, który to typ urządzeń komunalnych tylko wtórnie jest związany z turystyką, w istocie zaś stanowi o poziomie cywilizacyjnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Większą też troską — przede wszystkim z uwagi na obywateli naszego kraju — powinny być otoczone przejścia graniczne, dworce i środki komunikacji masowej, których braki rażąco rzucają się w oczy turystów.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselHagmajerJerzy">Wspominam o tych sprawach, gdyż jest to wynik refleksji spowodowanej art. 11 dyskutowanej ustawy, który ustala powołanie przy Prezesie Rady Ministrów — Naczelnej Rady Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych. Ma to być organ opiniodawczy i wnioskujący. W praktyce będzie on również organem koordynującym. Ta potrzeba instytucji nadrzędnej w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego została słusznie zaprojektowana przez autorów ustawy. Podobna potrzeba istnieje w zakresie turystyki. Wprawdzie istnieje Międzyresortowa Komisja do Spraw Turystyki Zagranicznej, efektywnie działa GKKFiT, niemniej jednak postulat zwiększenia skuteczności działania koordynacyjnego istniejących organów nasuwa się z całą wyrazistością. Dlatego też pragnę przypomnieć dezyderat Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej adresowany do Premiera, który postuluje rozważenie możliwości wydania uchwały Rady Ministrów lub Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów normującej całokształt zagadnień związanych z turystyką w ogóle, a turystyką przyjazdową w szczególności. Wiąże się z tym sprawa przeanalizowania celowości restytuowania powołanej zarządzeniem Rady Ministrów nr 164 z listopada 1962 r. komisji, która opracowałaby założenia ruchu turystycznego do 1980 r., oraz rozważenia możliwości metod zwiększenia odpowiedzialności i skuteczności działania koordynacyjnego GKKFiT. Wydaje się również celowe, by rozporządzenia wykonawcze do ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym uwzględniały konieczność imiennego wymienienia GKKFiT w składzie Naczelnej Rady Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Widząc w przedstawionym przez rząd projekcie ustawy ważny czynnik, umożliwiający rozwój problemów związanych z zaspokojeniem potrzeb zdrowotnych i socjalnych ludzi pracy, pragnę oświadczyć w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, że będziemy głosować za ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Problematyka turystyczna i uzdrowiskowa jest mi szczególnie bliska. Jestem posłem Ziemi Lubuskiej, regionu o wyjątkowej atrakcyjności turystycznej, którego gospodarze ubiegają się między innymi ostatnio o to, aby zorganizować w Łagowie w powiecie świebodzińskim uzdrowisko. Istnieją ku temu wysoce obiecujące informacje pozytywne. Ponadto jestem kierownikiem działającej w ramach Akademii Wychowania Fizycznego Katedry Turystyki, która prowadzi również prace naukowo-badawcze i dydaktyczne z zakresu ekonomiki i organizacji uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W tej ostatniej sprawie, na wniosek Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, skierowany w 1962 r. do Przewodniczącego GKKFiT, został powołany w Katedrze Turystyki AWF zespół naukowo-badawczy, który w niedługim czasie zostanie przekształcony na zakład ekonomiki i organizacji uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zabierając przeto głos w dyskusji nad projektem ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym pragnę poruszyć zagadnienie leżące na styku lecznictwa uzdrowiskowego i turystyki oraz zgłosić pod rozwagę Wysokiego Sejmu te dezyderaty i wnioski, które w świetle przeprowadzonych badań naukowych wydają się celowe i możliwe do rozwiązania w ramach dobrze skonstruowanego i sformułowanego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Czynię tak dlatego, że referent ustawy — redaktor naczelny — „Gospodyni Wiejskiej” poseł Helena Dąbska, gospodarskim swym okiem oceniła wnikliwie pozytywne osiągnięcia, jakie niewątpliwie przynosi dyskutowany projekt.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uczynić to mogę również dlatego, że Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, dr medycyny Jerzy Sztachelski, w ciągu wielu lat swego działania udowodnił, że ocenia dobrze i docenia w pełni rolę uzdrowisk zarówno w zakresie regeneracji sił człowieka i jako miejscowości, w których występują wczasy pracownicze i ruch turystyczny.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wzrost kultury materialnej i duchowej społeczeństwa, współczesne osiągnięcia nauki i postęp techniki stwarzają warunki, w których życie człowieka staje się łatwiejsze, wygodniejsze i coraz dłuższe.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ale równocześnie związane z procesem rozwoju społeczeństwa uprzemysłowienie kraju, wzrastająca jego urbanizacja, koncentracja przemysłu, jego mechanizacja i automatyzacja, tempo współczesnego życia — powodują wzrost niekorzystnych warunków dla zdrowia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stąd też duże i odpowiedzialne zadanie spada na służbę zdrowia, a w jej ramach na lecznictwo uzdrowiskowe i uzdrowiska. Są to przecież ośrodki predestynowane do odegrania szczególnie doniosłej roli w zakresie ochrony zdrowia społeczeństwa poprzez realizowaną działalność: — rehabilitacyjną, leczniczą i profilaktyczną.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te trzy kierunki zadań lecznictwa uzdrowiskowego wytyczały w ubiegłym dwudziestoleciu i wytyczać będą na przyszłość drogę rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na przestrzeni ubiegłych 22 lat, mimo że lecznictwo uzdrowiskowe nie pokrywa jeszcze w pełni zapotrzebowania społecznego, wykazuje ono stały i wyraźny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Postęp ten wyraża się nie tylko we wzroście chłonności naszych uzdrowisk, które na przestrzeni lat poczynając od 1954 r. przeszło dwukrotnie zwiększyły liczbę kuracjuszy, osiągając w 1965 r. liczbę 400 tys. leczonych w uzdrowiskach. Wyraża się on również w zakresie jakości usług, poziomie leczenia, a w szczególności przez szybki rozwój jego społecznie najbardziej wartościowych form, jakimi są lecznictwo rehabilitacyjne i specjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Lecznictwo rehabilitacyjne, poszpitalne, obejmowało przed pięciu laty, kiedy to zapoczątkowano tę formę leczenia, niespełna 10 tys. chorych w profilach: urologii, kardiologii, gastrologii, cukrzycy i chorobach narządu ruchu.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W bieżącym 1966 r. w uzdrowiskach ponad 60 tys. osób będzie korzystało z rehabilitacji poszpitalnej i lecznictwa specjalistycznego, przy czym ilość profili lecznictwa ulega nadal zwiększeniu.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Resort zdrowia stoi na słusznym stanowisku, że w odniesieniu do lecznictwa sanatoryjnego, rehabilitacja i lecznictwo specjalistyczne jest formą najbardziej właściwą i skuteczną i czynić będzie dalsze starania o rozszerzenie tej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rehabilitacja uzdrowiskowa, prowadzona zwłaszcza po leczeniu szpitalnym, przynosi bowiem najbardziej korzystne efekty nie tylko choremu, ale również odgrywa poważną rolę w ekonomice naszego państwa. Skraca bowiem okres niezdatności do pracy, przeciwdziała powstawaniu stałego lub czasowego inwalidztwa, zmniejsza absencję chorobową i zwiększa rotację łóżek szpitalnych, których liczba w kraju jest jeszcze ciągle, niestety, niewystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kierunek na rehabilitację, lecznictwo poszpitalne i specjalistyczne w niczym nie zmienia roli czy nie zmniejsza roli, jaką do spełnienia ma lecznictwo uzdrowiskowe w zakresie innych form działania, a w szczególności działalności profilaktyczno-leczniczej.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te zadania lecznictwa uzdrowiskowego będą wzrastały w niewspółmiernie szybszym tempie, aniżeli zadania związane z rozwojem rehabilitacji poszpitalnej i lecznictwa specjalistycznego zarówno ze względów biologicznych, jak społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Analiza bowiem biologicznych, społecznych i ekonomicznych przyczyn żywiołowego rozwoju turystyki wskazuje na to, że źródłem tego rozwoju, że źródłem współczesnej masowej turystyki, a także lecznictwa uzdrowiskowego jest przede wszystkim narzucona przez fizjologię organizmu człowieka potrzeba racjonalnej regeneracji fizycznych i psychicznych sił człowieka pracującego. Nowoczesny przemysł — jak wiemy wszyscy — to przemysł zmechanizowany. Już obecnie utworzenie jednego stanowiska pracy w niektórych gałęziach przemysłu, jak górnictwo, hutnictwo, energetyka wymaga nakładów kapitałowych, sięgających czasami sumy 2 mln zł. Uzbrajamy bowiem pracowników naszych w nowoczesne, a więc wysoce kosztowne narzędzia produkcji, których wartość w zestawie kierowanym przez jednego pracownika sięga wielu dziesiątków milionów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Działalność takiego kierownika zautomatyzowanych urządzeń, wyniki produkcji i wydajność człowieka pracy zależą w tych warunkach od dwóch zasadniczych czynników: od kwalifikacji pracownika oraz od jego sprawności i odporności fizycznej, jak też psychicznej w czasie pracy i poza pracą.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">O ile w zakresie zabezpieczenia właściwych kwalifikacji osiągnęliśmy w naszym kraju ogromne rezultaty, o tyle w zakresie wypoczynku po pracy lub w przerwach, mamy wprawdzie duże rezultaty, ale głównie ilościowe.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W dziedzinie bowiem jakościowych skutków organizowanego wypoczynku mamy jeszcze bardzo wiele do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ludzie nie umieją jeszcze należycie wypoczywać. Niejednokrotnie zbyt wielka jest dysproporcja pomiędzy potrzebą wypoczynku, faktem wyjazdu na wypoczynek, a jego skutkami. Skutkami, które powinny przynieść odzyskanie i utrwalenie fizycznych i psychicznych sił, wydatkowanych w procesie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stawiam pytanie. W jaki więc sposób w świetle dociekań naukowych moglibyśmy dążyć do zwiększenia efektywności wypoczynku, a więc wykorzystania tych potencjalnych możliwości, jakimi dysponujemy?</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oto moja próba odpowiedzi. W wielu gałęziach produkcji mamy zorganizowaną przemysłową służbę lekarską. W niektórych zakładach podjęto nawet badania oparte na nowoczesnym dziale nauki, jakim jest ergonomia, badająca wpływ środowiska i warunków pracy na organizm ludzki.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wydaje się, że badania takie należałoby nie tylko upowszechniać dla kwalifikowania na określone stanowiska, ale również wykorzystać dla polityki wypoczynkowej, realizowanej przez te same zakłady pracy. Należałoby je wykorzystać zarówno w sensie właściwego kierowania na wypoczynek, jak i odpowiedniego programowania inwestycji wypoczynkowych, realizowanych w coraz szerszym zakresie ze środków socjalnych, zakładów pracy i związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Mając do dyspozycji nie tylko kartę zdrowia pracownika, ale i jego kartę ergonomiczną, lekarz może zalecić nie tylko właściwy wybór środowiska, sprzyjającego wypoczynkowi, ale i sposób korzystania z urządzeń w odpowiednio dobranym środowisku. Umiejętne zastosowanie się do zaleceń lekarza może wydatnie zapobiec powstawaniu chorób zawodowych, na które narażony jest pracownik w wyniku specyficznych warunków jego zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dlatego też takie urządzenia, jak: pijalnie wód leczniczych, solaria, baseny, w szczególności baseny termalne, sale gimnastyczne i gry sportowe, turystyczne wycieczki wtórne, organizowane być powinny zarówno w uzdrowiskach, jak i w stacjach klimatycznych, kąpieliskach morskich, letniskach, a także w niektórych ośrodkach wypoczynku świątecznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W zakresie planowej polityki inwestycyjnej w uzdrowiskach, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, na kilka podstawowych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pierwszy — to zjawisko koncentracji nowych inwestycji wypoczynkowych w uzdrowiskach najbardziej znanych, jak: Krynica, Ciechocinek, Busko, Kołobrzeg, Szczawnica, Iwonicz, Zakopane i inne.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koncentracja ta grozi zurbanizowaniem tych miejscowości, a więc utratą właściwości środowiskowych, których wartości lecznicze opierają się właśnie na odpowiednio zagospodarowanym środowisku przyrodniczym.</u>
+ <u xml:id="u-32.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po drugie — posiadamy cały szereg miejscowości, w których istnieją idealne warunki do organizacji uzdrowisk i ośrodków wypoczynkowych. Istnieją warunki do wyposażenia ich w urządzenia, jakie szczególnie sprzyjają procesowi regeneracji sił, jak na przykład baseny sportowe oparte na termalnej wodzie, a w szczególności na solankach.</u>
+ <u xml:id="u-32.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest przecież rzeczą powszechnie znaną, że ludzie szukają odpoczynku nad wodą. Ale nasze wody, zwłaszcza nad morzem i w górach, są zimne i dostępne dla celów kąpielowych w zasadzie jedynie w ciągu krótkiego lata. A więc niespełna 60 dni. Ponadto wody nasze, szczególnie na nizinach, często są zanieczyszczone.</u>
+ <u xml:id="u-32.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tymczasem istnieją potencjalne warunki do tego, aby w coraz szerszym zakresie udostępnić ludziom pracy baseny termalne, zawierające wodę o takiej temperaturze i takim składzie chemicznym, jakie posiada Morze Czarne czy Adriatyk.</u>
+ <u xml:id="u-32.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oto przykład. W ostatnich dniach Centralny Zarząd Uzdrowisk przejął od Instytutu Geologicznego odwiert badawczy wykonany w okolicy Kórnika, a więc niedaleko Poznania, który zawiera 5-procentową solankę o temperaturze 40°C, przy czym wydajność tej wody wynosi 25 m^3^/godz.</u>
+ <u xml:id="u-32.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istnieją więc potencjalne warunki do budowy nie tylko jednego, ale całego zespołu basenów, które mogą być czynne przez cały rok, jak to ma miejsce na przykład w Moskwie. Koszt kapitałowy inwestycji, związany z niskimi kosztami eksploatacji takiego basenu, byłby ekonomicznie rzecz biorąc, kilkakrotnie niższy od kosztu budowy basenów z wodą zimną, wymagającą podgrzewania. Taki basen termalny mógłby służyć zarówno dla celów leczniczych, jak i regeneracyjnych, a więc dla wypoczynku urlopowego czy świątecznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przykład odwiertu w okolicy Kórnika nie stanowi odosobnionego przypadku. Tego rodzaju odwierty, które czekają na inwestorów posiadamy, na przykład w Mielnie, w najbliższej okolicy Koszalina, w Rogoźnie pod Łodzią, w Soli na obszarze zielonego Śląska, w Zakopanem na Antałówce, w Międzywodziu blisko Międzyzdrojów itd.</u>
+ <u xml:id="u-32.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Geologiczne badania wykonywane na obszarze całego kraju w coraz większym zakresie stwarzają możliwości wykorzystania dokonanych już odwiertów dla potrzeb tanich i ekonomicznie opłacalnych urządzeń wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wody lecznicze, przydatne nie tylko dla celów leczniczych, ale także profilaktycznych, posiadamy na wielu obszarach kraju. W znacznej części kąpielisk morskich posiadamy solankę, której przykład obserwujemy w Świnoujściu czy Kołobrzegu.</u>
+ <u xml:id="u-32.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wody, pozwalające na budowę pijalni wód leczniczych czy zakładów przyrodoleczniczych, występują na przykład na całym obszarze Doliny Popradu od Rytowa do Krynicy i dalej do Wysowy.</u>
+ <u xml:id="u-32.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Bieszczadach 100 m poniżej powierzchni prawie wyłącznie występują mineralne wody lecznicze. Wody lecznicze znajdujemy również w takich znanych stacjach klimatycznych, jak Szklarska Poręba, Karpacz czy Konstancin pod Warszawą. Potrzeba tylko zorganizować ich wykorzystanie i oczywiście ponieść pewne nakłady kapitałowe.</u>
+ <u xml:id="u-32.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istnieje również wielka i trudna sprawa warunków klimatycznych. A więc niezależnie od potrzeby zapewnienia czystego powietrza istnieje konieczność zabezpieczenia nowo powstającym inwestycjom warunków odpowiedniego nasłonecznienia, do unikania terenów szkodliwych dla zdrowia, a więc inwersyjnych, narażonych na uciążliwe wiatry. Trzeba tu stwierdzić, że w tym zakresie popełniamy jeszcze dużo błędów. Błędów, które wynikają z tradycyjnej polityki inwestycyjnej, nie doceniającej wartości klimatu lokalnego jako jednego z podstawowych czynników regeneracji sił.</u>
+ <u xml:id="u-32.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W wyniku takiej polityki powstawały nawet całe uzdrowiska na obszarach wręcz złych pod względem klimatycznym, mimo że w najbliższym sąsiedztwie znajdowały się obszary o optymalnych warunkach klimatycznych. Wniosek jest jeden. Całokształt działalności inwestycyjnej, uzdrowiskowej i wypoczynkowej, związanej z kierowaniem ruchu wypoczynkowego i turystycznego na obszarach uzdrowiskowych, oparty być musi na przesłankach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Złożoność problematyki naukowej wymaga współdziałania w rozwiązywaniu nader konkretnych zadań przedstawicieli nauki, reprezentujących różne jej dyscypliny, a więc lekarzy, balneologów, balneotechników, klimatologów, geologów, fizykochemików, urbanistów, ekonomistów i socjologów.</u>
+ <u xml:id="u-32.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dla realizacji tego typu potrzeb z zakresu problematyki naukowej nie posiadamy dostatecznie dostosowanej organizacji prac naukowo-badawczych ani też warunków organizacji dydaktyki. Obserwujemy natomiast rozproszenie badań prowadzonych przez różne ośrodki badawcze. Badania te prowadzone są w zakresie prawie wszystkich dyscyplin naukowych, ale z reguły o wąskim zasięgu tematycznym. Brak jest ośrodka koordynacji tych badań. Obserwujemy również brak takiego ośrodka koordynacji prac naukowych i dydaktycznych na wyższych uczelniach, ośrodka, którego zadaniem byłoby kształcenie wysoko kwalifikowanej kadry: organizatorów turystyki, wczasów i obsługi kuracjuszy. Potrzeba nam również ludzi posiadających przygotowanie do kierowania placówkami nadzoru i zakładami pracy, których przedmiotem działania jest taka właśnie organizacja i obsługa turystów, wczasowiczów, kuracjuszy.</u>
+ <u xml:id="u-32.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na naszych oczach problem wypoczynku ludzi pracy staje się w coraz większym zakresie ważnym działem gospodarki narodowej. Należałoby więc dążyć do właściwego nim kierowania, które wymaga obok nakładów finansowych wielkiego wysiłku organizacyjnego, wysiłku zmierzającego również do związania w jeden układ pracy kadry kierowniczej z pracami naukowo-badawczymi i z dydaktyką.</u>
+ <u xml:id="u-32.45" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ten kierunek akcji stwarza konieczność uruchomienia w pierwszym przynajmniej etapie studiów zaocznych dla organizatorów ruchu wczasowego, turystycznego i uzdrowiskowego. Zadanie właściwego uporządkowania i koncentracji badań naukowych nad złożoną problematyką uzdrowiskową i wypoczynkową jest zagadnieniem nie tylko ważnym, ale i pilnym.</u>
+ <u xml:id="u-32.46" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przejdę teraz do konkretów związanych z projektem ustawy. Realizacja słusznych postanowień ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym obciąży zarówno centralne, jak i terenowe władze całym szeregiem obowiązków i zadań. Należyte ich rozwiązanie możliwe jest jedynie przy współdziałaniu odpowiednich placówek naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-32.47" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szczególnie duże zadania nakłada ustawa na Naczelną Radę Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych, na Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, na Centralną Radę Związków Zawodowych i Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki. Na szczeblu wojewódzkim zadania o dużej skali trudności obciążają rady uzdrowisk i wczasów pracowniczych, rady narodowe miejscowości uzdrowiskowych i wojewódzkie rady narodowe. Ich to zadaniem będzie przecież ustalenie na przykład tak ważnych aktów dla przyszłości uzdrowisk, jakimi będą statuty uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-32.48" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest więc rzeczą jasną, że organy te będą dążyły do oparcia swoich decyzji na opracowaniach placówek naukowo-badawczych. Zadania są trudne, już choćby na tle konieczności zorganizowania aparatu nadzoru nad działalnością uzdrowisk, których liczba będzie stale rosła.</u>
+ <u xml:id="u-32.49" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest tu miejsce by stwierdzić, że istniejąca struktura organizacyjna nadzoru i koordynacji nie jest dostosowana do zadań, jakie nakłada ustawa. Centralny Zarząd Uzdrowisk sprawuje bowiem nadzór jedynie nad 28 uzdrowiskami ogólnokrajowymi, a jego — „Obsługa techniczna uzdrowisk” zajmuje się zadaniami w zakresie zagadnień technicznych, również w odniesieniu jedynie do tych 28 uzdrowisk. Brak jest natomiast organu nadzoru nad uzdrowiskami regionalnymi, stacjami klimatycznymi i kąpieliskami morskimi, które nie będąc zdrojowiskami, są faktycznie uzdrowiskami.</u>
+ <u xml:id="u-32.50" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stąd też w świetle badań prowadzonych w ramach Katedry Turystyki Akademii Wychowania Fizycznego coraz bardziej wyłania się potrzeba przekształcenia Centralnego Zarządu Uzdrowisk łącznie z Obsługą Techniczną Uzdrowisk w Zjednoczenie Uzdrowisk Polskich.</u>
+ <u xml:id="u-32.51" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W zjednoczeniu byłyby zgrupowane przedsiębiorstwa uzdrowiskowe ogólnokrajowe, natomiast wszystkie uzdrowiska regionalne powiązane byłyby ze zjednoczeniem umowami branżowymi jako ze zjednoczeniem branżowym — wiodącym.</u>
+ <u xml:id="u-32.52" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W ramach zjednoczenia pozostawać powinien Instytut Techniki i Gospodarki Uzdrowiskowej, oparty na tych kadrach naukowych, jakimi dysponuje obecnie Centralny Zarząd Uzdrowisk, Obsługa Techniczna Uzdrowisk oraz Zakład Geologii i Techniki Uzdrowiskowe j Instytutu Balneoklimatycznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.53" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Wtórując wypowiedziom posłanki Dąbskiej muszę stwierdzić, że dotychczasowy stan rzeczy w zakresie uzdrowisk polskich charakteryzują:</u>
+ <u xml:id="u-32.54" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1)uprzywilejowanie ilości nad jakością świadczeń;</u>
+ <u xml:id="u-32.55" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2)brak warunków do realnego zainteresowania rad narodowych rozwojem uzdrowisk, z uwagi na obciążenie ich jedynie zadaniami bez zapewnienia odpowiedników ekonomicznych;</u>
+ <u xml:id="u-32.56" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3)dekapitalizacja urządzeń uzdrowiskowych, szczególnie do roku 1962, przy braku inwestycji spowodowała, że ich większość jest przestarzała.</u>
+ <u xml:id="u-32.57" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Centralny Zarząd Uzdrowisk prowadzi od kilku tygodni nowo mianowany dyrektor naczelny dr Zdzisław Szamborski. Był on od lat 16 lekarzem naczelnym uzdrowisk, a zarazem jest pracownikiem naukowym Katedry Turystyki Akademii Wychowania Fizycznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.58" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Niewątpliwie przedstawi on Ministrowi Zdrowia, Centralnej Radzie Związków Zawodowych, Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Radzie Naczelnej Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych swój program działania. Znajdą się w tym programie niewątpliwie zagadnienia:</u>
+ <u xml:id="u-32.59" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—kierunku na jakość i regenerację sił człowieka;</u>
+ <u xml:id="u-32.60" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—miejsca dla turystyki zagranicznej w uzdrowiskach;</u>
+ <u xml:id="u-32.61" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—współpracy i koordynacji w miejscowościach uzdrowiskowych zagadnień realizacyjnych: lecznictwa uzdrowiskowego, wczasów pracowniczych, ruchu turystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.62" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Centralnemu Zarządowi Uzdrowisk czy Zjednoczeniu Uzdrowisk Polskich życzyć należy dobrej realizacji zamierzeń, opartych na badaniach naukowych. W szczególności życzyć trzeba pełnej realizacji zadań, określonych planem na lata 1966—1970 w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-32.63" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—inwestycji w uzdrowiskach na sumę rzędu 400 mln zł;</u>
+ <u xml:id="u-32.64" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—remontów na sumę rzędu 200 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-32.65" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Oświadczam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które reprezentuję, głosować będzie za przyjęciem projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-32.66" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Jakszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym oparty jest na poprzednim projekcie rozpatrywanym przez sejmową Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej poprzedniej kadencji, która przeprowadziła studia w kilku uzdrowiskach oraz zebrała opinię wśród aktywu fachowych pracowników uzdrowisk, Funduszu Wczasów Pracowniczych oraz związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Złożone poprawki przez ówczesną komisję zostały uwzględnione w obecnym projekcie, a cały projekt ustawy został uzgodniony z Centralną Radą Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Posłanka Dąbska w swoim referacie podała dane liczbowe. Ja tylko pozwolę sobie uzupełnić, że wśród tych 16 tys. łóżek uzdrowiskowych jest 2,5 tys. przeznaczonych dla dzieci. Przystosowanie uzdrowisk do całorocznej eksploatacji oraz prowadzenie działalności naukowej przyczyniły się do znacznego polepszenia formy lecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Prowadzona na terenie uzdrowisk działalność lecznicza polega na leczeniu lub zapobieganiu chorobom przez wykorzystanie różnych czynników przyrodoleczniczych i stanowi jeden z elementów organizacyjnych społecznej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Celem i zadaniem lecznictwa uzdrowiskowego jest regeneracja sił życiowych człowieka oraz usprawnienie i przywrócenie jego zdolności do pracy. Na terenie uzdrowisk przyrodo-lecznictwo posiada dominującą rolę, a w szczególności właściwości lecznicze klimatu, naturalne zasoby do terapii balneologicznej oraz odpowiednio zorganizowana stała opieka lekarska.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselJakszewiczFranciszek">W uzdrowiskach stworzono warunki do leczenia usprawniającego poprzez wszelkie formy rehabilitacji. Dotyczy to szczególnie chorych, leczonych w ramach rehabilitacji poszpitalnej.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Uzdrowiska polskie systematycznie modernizowane i rozbudowywane ściągają corocznie liczne rzesze kuracjuszy. Środowisko przyrodnicze uzdrowisk stwarza szczególnie korzystną atmosferę do rehabilitacji i ze względu na pobyt zorganizowany w odmiennych warunkach klimatycznych, lokalowych i psychicznych znacznie przewyższa warunki, jakie znajduje pacjent w szpitalu. Trzeba bowiem sobie zdać sprawę, że w uzdrowiskach istnieją wszelkie warunki dla właściwego rozwoju rehabilitacji, która — jak podaje Dega — jest modernizacją lecznictwa, zrywającą z tradycyjnym leczeniem choroby, a dążącą do leczenia chorego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Głównym natomiast celem rehabilitacji uzdrowiskowej jest skrócenie okresu rekonwalescencji po długotrwałych chorobach, po uszkodzeniach narządów ruchu oraz po innych schorzeniach.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselJakszewiczFranciszek">W związku z wymienioną modernizacją uzdrowisk pozwolę sobie wymienić uzdrowisko w Busku-Zdroju, które na szeroką skalę podjęło ostatnio unowocześnienie przez wybudowanie basenu, zorganizowanie oddziału rehabilitacji poszpitalnej dla chorych na reumatyzm oraz wyposażenie w nowoczesny sprzęt rehabilitacyjny. Rehabilitacją w uzdrowiskach objęte są również dzieci, nie pominięto i dzieci z porażeniem spastycznym w Busku-Zdroju w sanatorium położonym na malowniczym wzgórzu o łagodnym i kojącym klimacie.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Najnowszym osiągnięciem w zakresie polityki uzdrowiskowej jest opracowanie nowej ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, nad którą dzisiaj dyskutujemy.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Każde uzdrowisko będzie posiadało statut nadany przez wojewódzką radę narodową w porozumieniu z miejscową komisją związków zawodowych oraz Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej, a także Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Wzorcowy statut uzdrowiska ustali Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych. Statut zapewni wszystkie warunki do rozwoju uzdrowiska i określi mechanizm działania prawnego. Statut będzie również określać, jakie czynności ochronne należy stosować w każdym uzdrowisku (na przykład nie będzie można dokonywać wyrębu lasu bez uzgodnienia z dyrektorem uzdrowiska).</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselJakszewiczFranciszek">W myśl ustawy — na rady narodowe nałożone będą obowiązki rozwijania gospodarki pod kątem między innymi zapewnienia warunków niezbędnych dla prawidłowej działalności i rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego oraz wzmocnienie ich funkcji koordynacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Projekt ustawy nadaje wysoką rangę lekarzowi naczelnemu uzdrowiska, będzie on niejako ambasadorem spraw zdrowia przy prezydium rady narodowej w miejscowości uznanej za uzdrowisko.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Miejscowości uzdrowiskowe, niezależnie od świadczeń leczniczych odgrywają poważną rolę w dziedzinie rozwoju różnych form wypoczynku i turystyki. W celu harmonijnego rozwoju różnych funkcji uzdrowisk i nadania rozwojowi prawidłowego kierunku, utworzona zostanie przy Prezydium Rady Ministrów — Naczelna Rada Uzdrowisk i Wczasów Pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Ze względu na stale zwiększające się skutki szkodliwości współczesnej cywilizacji, rehabilitacja zdrowia stanowi bardzo ważny problem.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselJakszewiczFranciszek">Projekt nowej ustawy będzie kształtował nowe oblicze polskiego lecznictwa uzdrowiskowego, zmierzającego do zapewnienia szerokim masom pracującym regenerację sił, leczenia chorób i rehabilitacji po przebytych ciężkich chorobach.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar (druki nr 40 i 44).</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Henryk Szafrański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiam rządowy projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar, zawarty w druku sejmowym nr 40.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt wymienionej ustawy był rozpatrywany na posiedzeniu specjalnie powołanej podkomisji, złożonej z przedstawicieli obu Komisji w dniu 30 maja br. oraz na posiedzeniu połączonych obu Komisji w dniu 10 czerwca bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselSzafranskiHenryk">Poprawa jakości wyrobów jest od wielu lat tematem szeroko omawianym na plenarnych posiedzeniach Komitetu Centralnego PZPR, na komisjach sejmowych i na plenarnych posiedzeniach Sejmu. Zagadnienie to jest przedmiotem działania resortów gospodarczych i stało się jednym z czołowych problemów ich działalności w okresie realizacji uchwał IV Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselSzafranskiHenryk">Szerszym rozwinięciem działalności w kierunku poprawy jakości i produkcji była uchwała Rady Ministrów z dnia 29 lipca 1964 r. o środkach zmierzających do przeciwdziałania wadliwej produkcji i kierowania do obrotu wyrobów złej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselSzafranskiHenryk">Zapoczątkowana w dyskusji przedzjazdowej inicjatywa Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego dokonania segregacji jakościowej produkcji tego resortu pod kątem jej nowoczesności w grupach A, B i C została następnie przeniesiona wraz z doświadczeniami do innych resortów. Tak zwany — „Przegląd katowicki” w 1965 r., na którym dokonano oceny nowo produkowanych grup wyrobów, był doskonałą ilustracją wagi tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselSzafranskiHenryk">Na podkreślenie zasługuje omawianie problematyki jakości wyrobów na łamach prasy, a szczególnie inicjatywa — „Trybuny Ludu”, która dzięki ankiecie — „Bez reklamacji” — pobudziła szerokie kręgi osób zainteresowanych do wypowiedzenia się na temat jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselSzafranskiHenryk">Ważnym wydarzeniem był V Kongres Techników w Katowicach, który wykazał pełne zrozumienie wśród techników dla spraw podniesienia jakości produkcji, jak również istniejące możliwości w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselSzafranskiHenryk">Nie można pominąć faktu, jak dużą rolę i znaczenie odgrywają jednostki resortowe, zajmujące się odbiorem technicznym i oceną jakości, uniezależnione od producenta. Tych jednostek resortowych jest ponad 20. Dla przykładu wymienię niektóre z nich, przeprowadzające odbiór techniczny u producentów wyrobów:</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselSzafranskiHenryk">— Komisja Główna Odbioru Technicznego (GKOT) Ministerstwa Rolnictwa, — Centralny Inspektorat Standaryzacji (CIS) i POLCARGO jako jednostki odbioru Ministerstwa Handlu Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselSzafranskiHenryk">Poza tym są jednostki kontrolujące doraźnie jakość wyrobów i ich produkcję, jak:</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselSzafranskiHenryk">— Państwowa Inspekcja Handlowa (PIH) — organ Ministerstwa Handlu Wewnętrznego, jak również jednostki kwalifikujące jakość, a mianowicie Urząd Dozoru Technicznego Ministerstwa Górnictwa i Energetyki i inne organizacje, zajmujące się oceną jakości, które zgromadziły duże doświadczenie w dziedzinie tych badań.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselSzafranskiHenryk">Niezależnie od omawianych jednostek, zagadnieniami oceny jakości zajmują się instytuty branżowe, centralne laboratoria, katedry i gospodarstwa pomocnicze wyższych uczelni, jak również rzeczoznawcy tych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselSzafranskiHenryk">Instytucje te zgromadziły duży dorobek w dziedzinie badania jakości, każda w swoim zakresie. Istnieje konieczność podjęcia prac kodyfikacyjnych i regulujących w sposób jednolity prawne podstawy działania jednostek zajmujących się niezależną od producenta kontrolą i oceną jakości oraz współpracy tych jednostek, wykorzystanie doświadczeń i wyników badań dla wyeliminowania przypadków różnej oceny tych samych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselSzafranskiHenryk">Unormowania wymagają zasady współdziałania zakładów przemysłowych z jednostkami zajmującymi się kontrolą i oceną jakości.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselSzafranskiHenryk">Proces normowania tych złożonych spraw da możność bardziej efektywnego wykorzystania jednostek zajmujących się odbiorem, nawet bez powiększania środków pozwoli objąć kontrolą i oceną dalsze artykuły zaopatrzenia i materiały techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselSzafranskiHenryk">Równolegle z uregulowaniem zagadnień związanych z działalnością jednostek zajmujących się kontrolą i oceną jakości wyrobów unormowania wymaga sprawa rzeczoznawców technicznych, określenia wymogów co do ich poziomu fachowego i moralnego — gdyż od nich w dużej mierze będzie zależała działalność jednostek powołanych do kontroli i oceny jakości — a następnie określenie kryteriów i wymagań kwalifikacyjnych dla rzeczoznawców w poszczególnych branżach, zasady weryfikacji, tryb nadawania i ewentualnego cofnięcia uprawnień rzeczoznawcy.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dużą rolę odegrały powołane w ubiegłym roku resortowe zespoły do spraw jakości, które szczegółowo rozpoznały stan faktyczny organizacji służb kontroli technicznej w zjednoczeniach i zakładach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wyniki przeprowadzonych kontroli pozwoliły resortom na wyznaczenie doraźnych kierunków działania w zakresie poprawy jakości produkcji, a w szczególności przestrzegania zgodności wykonania elementów składowych wyrobów z dokumentacją techniczną, likwidacji anonimowości bezpośredniego wykonawcy, przestrzegania w regulaminach premiowania jakościowych kryteriów, organizacyjne porządkowanie kontroli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselSzafranskiHenryk">Odbyte narady na temat jakości w przemyśle maszynowym, wszechstronne omówienie problemów, wykazały ważną organizatorską rolę zjednoczeń w zakresie systematycznego podnoszenia jakości produkcji, racjonalnej organizacji zakładowych służb kontroli technicznej, oddziaływania na wyposażenie zakładowych komórek kontroli w aparaturę kontrolno-pomiarową, wpływu na dobór kadr w zakresie przygotowania teoretycznego, jak i kwalifikacji zawodowych w służbach kontroli technicznej, znacznego podniesienia, rangi tych służb. Zjednoczenia w tej dziedzinie mają dużo do powiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselSzafranskiHenryk">Kompleks spraw dotyczących poprawy jakości produkowanych wyrobów jest złożonym i trudnym problemem. Prowadzone rozległe prace i dotychczasowa działalność w zakresie podnoszenia jakości wyrobów i osiągane w tej dziedzinie rezultaty — nie na wszystkich odcinkach zabezpieczają w pełni potrzeby gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselSzafranskiHenryk">Poprawa jakości staje się jednym z ważnych zadań i ściśle się wiąże z efektywnością gospodarowania, powinna przyczynić się do uruchomienia znacznych rezerw wzrostu gospodarczego, obniżenia zużycia surowców i materiałów, ograniczenia nakładów inwestycyjnych na ilościowy rozwój produkcji przez podwyższenie trwałości wyrobów, a tym samym obniżenia nakładów na remonty i podniesienia wartości użytkowej towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselSzafranskiHenryk">Społeczeństwo, stawiając żądania podnoszenia jakości wytwarzanych wyrobów, widzi w niej możność zaspokojenia wzrastających swych potrzeb, zaś konieczność przestawienia się naszego handlu zagranicznego z eksportu surowców i wyrobów przemysłu spożywczego na maszyny i dobra inwestycyjne zmusza przemysł do dorównania pod względem jakościowym wymaganemu poziomowi na rynkach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselSzafranskiHenryk">Jakość produkcji nie jest tylko polskim problemem lat najbliższych. Jest to zagadnienie nowe, w skali światowej, charakterystyczne dla krajów gospodarczo rozwiniętych. Rozwiązywanie tego problemu, określane wspólnym terminem — „walki o jakość” — to ogólnoświatowy problem krajów uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselSzafranskiHenryk">W Wielkiej Brytanii powstało ostatnio Ministerstwo Technologii, grupujące w swym zasięgu wszystkie organizacje działające w sferze zabezpieczenia wysokiej jakości produkcji. Podobnie we Francji, w krajach skandynawskich, Holandii, Japonii, a ostatnio i w Stanach Zjednoczonych jest silna ingerencja państwa w zakresie uruchomienia bodźców dla poprawy sterowania produkcją. Tendencje te przerastają ramy poszczególnych państw, tworząc regionalne lub nawet kontynentalne ugrupowania krajów realizujących wspólną linię poprawy jakości produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselSzafranskiHenryk">W bieżącym roku prowadzone są prace nad utworzeniem ogólnoświatowej organizacji, poświęconej inicjowaniu i propagowaniu zasad i metod polepszenia jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wprowadzone w krajach socjalistycznych zmiany w dotychczasowych formach zarządzania gospodarką sprzyjają procesom podnoszenia jakości produkcji przemysłowej. W Niemieckiej Republice Demokratycznej od wielu lat istnieje i działa Centralny Urząd do Spraw Jakości Produkcji, w Bułgarii istnieje on od dwóch lat. Czechosłowacja realizuje obecnie swój plan centralnego oddziaływania na poprawę jakości, podobnie czynią to Węgrzy, zaś Związek Radziecki wprowadza zasadę kompleksowego zarządzania jakością produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselSzafranskiHenryk">Ingerencja państwa w sprawy jakości produkcji wzrasta powszechnie i to zarówno w krajach socjalistycznych, jak i w krajach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#PoselSzafranskiHenryk">W Polsce, jak dotychczas, nie ma organu, który zajmowałby się w sposób kompleksowy i ciągły analizą osiągnięć światowych w tym zakresie oraz opracowywaniem i dostosowywaniem tych metod do specyfiki naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#PoselSzafranskiHenryk">Rosnący postęp techniczny prowadzi do coraz bardziej skomplikowanych wyrobów, których wyprodukowanie przekracza możliwości jednego producenta. Wyroby są efektem pracy wielu branż produkcyjnych, podlegających często różnym resortom gospodarczym. Na przykład, przeciętny typ telewizora składa się z około 540 elementów, z czego około 240 dostarczanych jest wykonawcy finalnemu przez 140 poddostawców.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#PoselSzafranskiHenryk">W tym stanie producent wyrobu finalnego staje się zależny od jakościowych wyników innych poddostawców.</u>
+ <u xml:id="u-36.30" who="#PoselSzafranskiHenryk">Program realizacji uchwał IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej określał między innymi zadania: opracowania zasad i systemu centralnego nadzoru w dziedzinie kontroli jakości; ustalenia znaku jakości, zasad i techniki odbioru oraz koordynacji pracy instytucji i komórek działających w tym zakresie; opracowania programu rozszerzenia bazy materialno-technicznej, kontroli pomiarów, stacji prób, wykorzystując w tym celu bazy laboratoryjno-pomiarowe instytutów.</u>
+ <u xml:id="u-36.31" who="#PoselSzafranskiHenryk">Postawione zadania wymagają powołania centralnego urzędu jakości produkcji, zdolnego do zabezpieczenia uzyskiwania wyższej jakości produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-36.32" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar jest więc ważnym krokiem w realizacji złożonych spraw zabezpieczenia poziomu jakości wyrobów jako jednego z podstawowych czynników dalszego rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-36.33" who="#PoselSzafranskiHenryk">Powołanie urzędu do spraw jakości w żadnym wypadku nie zwalnia producenta od bezpośredniej odpowiedzialności za jakość produkcji i formy jej zabezpieczenia. Wychodząc natomiast z założenia, że na ostateczną jakość produkcji wpływają różnorakie przyczyny, nie tylko ze sfery czysto produkcyjnej — zakres zainteresowania nowego urzędu musi być jak najbardziej kompleksowy i rozpościerać się na wszystkie dziedziny tam, gdzie jakość powstaje i może być zabezpieczona. Do niej, poza instytucjami bezpośredniej produkcji i ją obsługującymi, wchodzi również cała sieć organizacji naukowych instytutów doświadczalnych, których oddziaływanie na ostateczny wynik produkcji staje się coraz silniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-36.34" who="#PoselSzafranskiHenryk">Ze wzrostem wymagań jakościowych wzrasta znaczenie metrologii zarówno w sferze naukowych opracowań, jak i praktycznych zastosowań. Stąd utworzenie urzędu na bazie dotychczasowej organizacji Głównego Urzędu Miar jest jak najbardziej celowe i usprawiedliwione.</u>
+ <u xml:id="u-36.35" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar ma za zadanie wzmocnienie systemu państwowego, lepsze oddziaływanie na zabezpieczenie i poprawę jakości wyrobów, między innymi poprzez utworzenie systemu organizacyjno-ekonomicznego, który by w sposób ciągły oddziaływał na producenta w kierunku stałego polepszania jakości wytwarzanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-36.36" who="#PoselSzafranskiHenryk">Działalność urzędu musi być skierowana w pierwszej kolejności na badania metod poprawy jakości wyrobów, przedstawianie wniosków rządowi w zakresie poprawy ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-36.37" who="#PoselSzafranskiHenryk">Urząd w swojej działalności w zakresie dokonywania badań będzie się opierał na potencjale badawczym resortowych instytutów i innych ośrodków laboratoryjnych, jak również na własnych wyspecjalizowanych laboratoriach.</u>
+ <u xml:id="u-36.38" who="#PoselSzafranskiHenryk">Centralnemu Urzędowi będą podlegały bezpośrednio okręgowe urzędy jakości i miar oraz pośrednio, poprzez okręgowe urzędy — obwodowe urzędy jakości i miar.</u>
+ <u xml:id="u-36.39" who="#PoselSzafranskiHenryk">Podany zakres swojej działalności urząd będzie realizował na zasadzie kooperacji z zainteresowanymi resortami przy inicjowaniu poczynań i wdrażania nowoczesnych metod poprawy jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.40" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt ustawy wyposaża urząd w dodatkowe uprawnienia wnioskowania o wstrzymaniu produkcji przynoszącej poważne straty gospodarcze, jak również bezpośrednie stosowanie sankcji indywidualnych w formie kar pieniężnych, nakładanych na osoby wprowadzające do obrotu i zbytu wyroby niskiej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-36.41" who="#PoselSzafranskiHenryk">W tym względzie projekt ustawy w art. 14 przewiduje wprowadzenie zmian w dekrecie z dnia 4 marca 1953 r. — o wzmożeniu walki z produkcją złej jakości — przez danie uprawnień dyrektorom okręgowych urzędów jakości i miar wymierzenia kar grzywny osobom odpowiedzialnym za nieumyślne wprowadzenie do obrotu wyrobów przemysłowych gorszej jakości od ustalonej dla takich wyrobów. Zasady i tryb postępowania w tym zakresie zostaną uregulowane rozporządzeniem Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-36.42" who="#PoselSzafranskiHenryk">Postanowienie to, zdaniem Komisji, da możność dyrektorom okręgowych urzędów oddziaływać wychowawczo na producenta w celu przestrzegania wprowadzania do obrotu ustalonej jakości wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-36.43" who="#PoselSzafranskiHenryk">Podniesienie roli i znaczenia organów kontroli technicznej w zakładach produkcyjnych jest dalszym uprawnieniem i zadaniem urzędu, zabezpieczającym przed dostawaniem się na rynek wyrobów o zaniżonej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-36.44" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wychodząc z założenia, że im bardziej nowoczesna jest technika, tym większą rolę odgrywa w niej człowiek, jego kwalifikacje — nowy urząd wiele uwagi powinien poświęcić tym problemom, a szczególnie zagadnieniom szkolenia osób zatrudnionych w odbiorze technicznym produkcji, na różnych szczeblach ich organizacyjnego ustawienia.</u>
+ <u xml:id="u-36.45" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt ustawy uwzględnia wydanie przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia szereg aktów normatywnych. Harmonogram tych prac przewiduje ich zakończenie w listopadzie bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-36.46" who="#PoselSzafranskiHenryk">Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania urzędu oraz zakresu działania okręgowych i obwodowych urzędów jakości i miar jest przygotowany łącznie z ustawą. Należy mieć nadzieję, że pozostałe akty normatywne będą się ukazywać w zakładanych terminach.</u>
+ <u xml:id="u-36.47" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wykształtowane organizacje, działające w zakresie jakości wyrobów na podstawie przepisów szczególnych zachowują swoją moc, uprawnienia i obowiązki. Art. 13 projektu ustawy wyszczególnia wyłączenia zastrzeżone dla właściwych ministrów w tych sprawach.</u>
+ <u xml:id="u-36.48" who="#PoselSzafranskiHenryk">Obie Komisje sejmowe w pełni doceniają rolę normalizacji i wzornictwa przemysłowego w tworzeniu jakości produkcji przemysłowej. Instytucje powołane do tych zagadnień, jak Polski Komitet Normalizacyjny i Rada Wzornictwa Przemysłowego, są zbyt silnie związane z problemem centralnego sterowania jakością, aby mogły się znaleźć poza zasięgiem zainteresowania przyszłego Centralnego Urzędu Jakości i Miar. Zagraniczne przykłady w tym względzie wskazują, że w wielu państwach centralne instytucje sterowania jakością włączają te instytucje w zakres swych kompetencji.</u>
+ <u xml:id="u-36.49" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przedstawiony projekt ustawy o powołaniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar nie przewiduje organizacyjnego powiązania jego działalności z Polskim Komitetem Normalizacyjnym, jak i Radą Wzornictwa Przemysłowego. Zgodnie jednak z tezą kompleksowego rozwiązywania wszystkich elementów stanowiących integralną część pojęcia jakości, wydaje się słuszne zwrócenie uwagi na konieczność merytorycznego powiązania działalności tych instytucji dla osiągnięcia wspólnego celu — podniesienia jakości produkcji przemysłowej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-36.50" who="#PoselSzafranskiHenryk">Na zakończenie swojego wystąpienia pragnąłbym przedstawić dwa dezyderaty zgłoszone przez obie połączone Komisje.</u>
+ <u xml:id="u-36.51" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dezyderat pierwszy — Komisje postulują zabezpieczenie współdziałania Centralnego Urzędu Jakości i Miar oraz Polskiego Komitetu Normalizacyjnego i Rady Wzornictwa Przemysłowego w zakresie normalizacji i wzornictwa przemysłowego. Zasady i zakres tej współpracy — zdaniem Komisji — powinny znaleźć swój wyraz w aktach wykonawczych do ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-36.52" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dezyderat drugi — Komisje postulują rozpatrzenie przez rząd możliwości powołania w zakładach przemysłowych kontrolerów o specjalnych uprawnieniach rzeczoznawców jakości. Określenie zakresu uprawnień kontrolerów rzeczoznawców — zakładowych należałoby do obowiązków Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-36.53" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedstawiony projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar, druk sejmowy nr 40 wraz z poprawkami obu Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 44.</u>
+ <u xml:id="u-36.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Chyba nie tylko ja odczuwam uczucie niepokoju, kiedy dowiaduję się o tworzeniu nowego urzędu, i to centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przypomina się sławetne prawo Parkinsona. A priori narzuca się szereg pytań: Czy zadania, dla którego ów urząd został powołany nie można rozwiązać na innej drodze? Czy nie nastąpi rozwój biurokratyzmu zakłócającego życie społeczne, a w szczególności procesy produkcyjne? Czy właściwie zostały ustalone kompetencje nowego urzędu, czy nie stworzą one sytuacji konfliktowych w stosunku do innych urzędów, czy nowy urząd angażując wysoko kwalifikowane siły nie osłabi tych sfer działalności, gdzie one dotychczas pracowały? Czy zatem siły te w tym nowym urzędzie zostaną bardziej efektywnie wykorzystane aniżeli dotychczas itd.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie mogę zaprzeczyć, że również projekt ustawy o Centralnym Urzędzie Jakości i Miar wywołał we mnie niepokój, wyrażający się między innymi w tych właśnie pytaniach, które wymieniłem.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ożywiona dyskusja w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w której ujawniły się nie tylko moje wątpliwości, toczyła się, niestety, wyłącznie nad projektem ustawy, gdyż członkowie Komisji nie posiadali projektu rozporządzenia Rady Ministrów. A przecież utarł się dobry zwyczaj, że rząd równocześnie z projektem ustawy przedstawia rozporządzenia wykonawcze, w szczególności, jeżeli ustawa ma charakter w wysokim stopniu ramowy, co właśnie zachodzi w przypadku niniejszej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Zapoznawszy się już po zebraniu Komisji z projektem rozporządzenia Rady Ministrów, moje wątpliwości nieco przytłumione na Komisji, co skłoniło mnie do głosowania za projektem ustawy, nie tylko nie zniknęły, lecz uległy pogłębieniu.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Bezsporne jest, że problem jakości jest jednym z centralnych problemów naszej gospodarki, bezsporne jest także, że jakaś instytucja powinna nim zająć się w sposób kompleksowy, gdyż jakość zależy od szeregu czynników, najogólniej od czynników organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych. Natomiast powstaje wątpliwość, jak ta instytucja ma być ustawiona. I tutaj moim zdaniem istnieje sprzeczność pomiędzy tym co czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy, a niektórymi postanowieniami zawartymi w art. 4 tegoż projektu.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Z uzasadnienia wynika, że Centralny Urząd ma być instytucją kontrolno-badawczą, której główne funkcje polegają na ocenie, inicjowaniu, inspirowaniu, wnioskowaniu spraw dotyczących jakości w oparciu o szczególną kontrolę i wgląd w cały proces produkcji i obrotu. Z takim ustawieniem całkowicie zgadzam się.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jednakże w art. 4 ust. 1 pkt 1 jest mowa również o — „organizowaniu przedsięwzięć, zmierzających do zabezpieczenia i poprawy jakości wyrobów oraz koordynowanie tych przedsięwzięć w zakresie międzyresortowym”, a zatem to postanowienie daje prawo ingerowania w działalność operacyjną zakładu, zjednoczenia czy ministerstwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Projekt rozporządzenia wykonawczego powtarza powyższe sformułowania, nie precyzując, co znaczy słowo — „przedsięwzięcie” i jak rozumieć słowo „koordynacja”, które w praktyce oznacza podejmowanie decyzji. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów jeszcze bardziej wprowadza urząd w funkcje zarządzania, udzielając mu prawa — „wdrażania nowoczesnych metod i techniki kontroli jakości wyrobów”. Ponadto w oparciu o nowelizację dekretu z 4 marca 1953 r. o wzmożeniu walki z produkcją złej jakości wyposaża się Centralny Urząd w prawo karania.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">W ten sposób, w świetle projektowanych przepisów Centralny Urząd Jakości i Miar stałby się władzą w stosunku do wszystkich gospodarczych resortów i urzędów (poza tymi, które zostały wyłączone na podstawie art. 13 projektu ustawy) i to władzą obejmującą całość ich działalności, skoro urząd ma zajmować się sprawami jakości, a jakość jest po prostu miarą efektywności produkcji. Takie ustawienie urzędu wydaje mi się niesłuszne przede wszystkim dla dwóch przyczyn.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Pierwsza przyczyna to konieczność w tymże przypadku stworzenia gigantycznego wprost organizmu nawet przy tych wyłączeniach, które zawiera art. 13 projektu, zatrudniającego licznych fachowców o bardzo wysokich kwalifikacjach w zakresie wielu specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Druga przyczyna, to osłabienie wbrew temu co mówi uzasadnienie projektu ustawy i o czym mówił poseł referent, odpowiedzialności producenta za jakość produkcji, względnie spowodowanie w przypadku sprzeciwiania się przez producenta, zjednoczenie czy kompetentne ministerstwo decyzji urzędu, fali odwołań wstrzymującej czy zakłócającej działalność produkcyjną. Trzeba zawsze pamiętać, że stopień odpowiedzialności jest zależny od stopnia wolności. Narzucanie ex officio przez urząd swego stanowiska osłabiłoby też pozycję odbiorcy, którego ocena jakości musi być w zasadzie decydująca.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">W walce o jakość żaden urząd, najbardziej rozbudowany, nie zastąpi konfrontacji producenta z odbiorcą. Cały problem tkwi przede wszystkim w tym, aby producent był zainteresowany w dobrej jakości, a odbiorca posiadał prawo wyboru tam, gdzie, oczywiście, tylko to jest możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Centralny Urząd Jakości, ustawiony jako instytucja o charakterze kontrolno-badawczym, może spełnić bardzo pożyteczną rolę dla podnoszenia jakości naszej produkcji. Natomiast, gdyby wkraczał w działalność operacyjną przedsiębiorstwa, zjednoczenia czy ministerstwa i narzucał własne decyzje, mógłby okazać się szkodliwym dla gospodarki. Proponowałbym zatem bardziej precyzyjne określenie kompetencji urzędu w rozporządzeniu Rady Ministrów, i to zgodnie z zasadami zawartymi w uzasadnieniu do projektu dyskutowanej przez nas ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Należałoby też dać wyraz — zgodnie zresztą z tym, co mówił poseł referent, jeśli nie w ustawie, to w rozporządzeniu Rady Ministrów — powiązaniu i współpracy Urzędu Jakości z Polskim Komitetem Normalizacyjnym. A może nawet należałoby rozważyć powołanie łącznego Urzędu Norm, Jakości i Miar. Jeśli powołanie łącznego urzędu z jakichś względów jest nie wskazane, należy określić formy współpracy Urzędu Jakości z Komitetem Normalizacyjnym. W projekcie rozporządzenia Rady Ministrów takim, jakim go znamy w tej chwili, jest mowa tylko o opracowywaniu i ustalaniu wzorcowych metod pomiarowych w porozumieniu z Polskim Komitetem Normalizacyjnym. A tymczasem wydaje się, że Urząd Jakości powinien mieć prawo inicjatywy normalizacyjnej i prawo przedkładania wniosków Komitetowi co do zaostrzania norm. Chyba też przedstawiciel Urzędu Jakości powinien być członkiem Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">W związku z tak silnie akcentowaną koniecznością rozwoju usług, wydaje się niezrozumiałe pominięcie usług w dyskutowanym projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wreszcie sprawa wyposażenia urzędu w prawo karania grzywną do 4.500 zł w przypadku — „nieumyślnego wprowadzania, zbywania do obrotu albo przeznaczania do użytku lub zbytu wyrobów przemysłowych złej jakości”. Przede wszystkim muszę zwrócić uwagę, że skoro wprowadziło się do art. 1 dekretu z 1953 r. o wzmożeniu walki z produkcją złej jakości pojęcie „nieumyślność”, należałoby zmienić również wstęp do tego dekretu, który mówi o świadomym wprowadzaniu do obrotu wyrobów przemysłowych złej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">Czy jednak w ogólności jest celowe wprowadzanie do działalności gospodarczej czynnika kary w przypadku działania nieumyślnego? Kary takie stosuje się przy różnego rodzaju przekroczeniach, jak na przykład przechodzenie przez ulicę. W sferze gospodarczej udowodnienie winy nieumyślnej nie będzie łatwe. Trzeba przypomnieć, kiedy według Kodeksu karnego, który oczywiście tu także obowiązuje, będzie zachodzić wina nieumyślna? W dwu przypadkach: W pierwszym — kiedy ktoś nie chciał, nie godził się, lecz działał, bo lekkomyślnie sądził, że negatywnego skutku uniknie, w drugim przypadku — kiedy nie przewidywał, chociaż mógł i powinien był przewidzieć.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Do wyjątków chyba należeć będzie możliwość udowodnienia w działalności gospodarczej w naszych warunkach winę nieumyślną. Grzywna wprawdzie nie jest zbyt wysoka, lecz i ona może spowodować wysiłki do asekurowania się, co szkodliwie oddziaływałoby oczywiście na produkcję. Poza tym, badając przyczyny złej jakości, wina nie zawsze kończy się w zakładzie produkcyjnym; niejednokrotnie wykracza poza zakład — dlaczego zatem karać tylko pracowników zakładu?</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wydaje mi się, że w ogólności dekret z 1953 r. jest niepotrzebny wobec obowiązywania art. 286 Kodeksu karnego o zaniedbaniu obowiązków służbowych, któremu — jak to wyjaśnialiśmy sobie — też podlega działalność gospodarcza. Natomiast w przypadkach, w których miałby zastosowanie znowelizowany art. 1 tego dekretu, należałoby raczej stosować sankcje, którymi dysponują resorty, a nie kary i grzywny.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie zarzucam projektodawcom niniejszej ustawy, że przy pomocy kar chcą rozwiązać problem jakości. Sądzę, że wszyscy zdają sobie sprawę, że problem jakości jest szczególnie złożony, że przyczyny złej jakości są różnorodne. Choć w dzisiejszej debacie nie mamy zamiaru omówienia całokształtu problemu jakości, to jednak chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną z przyczyn w tych, niestety, dość licznych przypadkach, gdzie występuje zła jakość produkcji, względnie poziom odległy od standardów światowych. Zwracam uwagę na tę przyczynę, gdyż ma ona znaczenie podstawowe i jest niedostatecznie podkreślana.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">W moim przekonaniu przyczyną tą, mającą charakter obiektywny, są zbyt wielkie napięcia planów gospodarczych, prowadzące w sposób nieunikniony do różnego rodzaju priorytetów powodujących wyspy czasem znakomitej jakości, lecz równocześnie niską średnią jakość, względnie słabe tempo jej wzrostu na skutek koniecznych, różnych dodatkowych oszczędności. Jak się to przejawia w praktyce? Wiele się o tym pisze, lecz może warto na tym forum pewne fakty przypomnieć. Zacznijmy od surowców.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Dlaczego niejednokrotnie używany jest do produkcji nieodpowiedni surowiec? Sprawą jest prosta. Działa w tym kierunku olbrzymia, oficjalna presja zarówno administracyjna, jak i ekonomiczna. Surowiec „odpowiedni” — to jest surowiec drogi, szlachetny, deficytowy, przydzielany skąpo. Trzeba go oszczędzać, stosować najpierw do produkcji priorytetowej, potem do produkcji eksportowej, a to co zostanie idzie wreszcie do produkcji rynkowej. Ale i z tego można coś zaoszczędzić. Za oszczędności surowca dostaje się premie. Powie ktoś, że takie — „oszczędności” naruszają reżymy technologiczne, naruszają normy jakości. Oczywiście, ale co robić, jeśli plan produkcji globalnej trzeba wykonać, a deficytowego surowca jest za mało.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">Weźmy jeden przykład, który dotykamy tysiąckrotnie... naszymi nogami: płyty chodnikowe. Co trzecia jest pęknięta, z tego połowa jeszcze przed dowiezieniem na plac budowy. Z pozostałych całych płyt — co druga po krótkim czasie traci swą wierzchnią warstwę odsłaniając chropowate kamienie. Dlaczego? Po prostu za mało daje się cementu, a za dużo piasku. Narusza się recepturę, ale uzyskuje się oszczędności.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PoselLubienskiKonstanty">W następnej fazie stosuje się również oszczędności. Do produkcji potrzebne są kosztowne dodatki, chemikalia, olejki, utrwalacze, utwardzacze, lakiery, katalizatory itp. często pochodzące z importu. Przydziały niewielkie, trzeba te dodatki zastąpić krajowymi, oszczędność dewiz, lecz brakoróbstwo w zbyt wielkiej skali.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PoselLubienskiKonstanty">Idźmy dalej. Mamy już półprodukt, niestety, pochodzi z importowanego surowca. Wyrabiamy produkty, które odbiorca mierzy w metrach, na przykład tkaniny. Cóż więc robimy? Z tej samej ilości surowca robimy więcej metrów tkanin, pocieniamy tkaniny wełniane, pogarszamy jakość.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PoselLubienskiKonstanty">Na przykład w budownictwie odbiorca mierzy powierzchnię mieszkania w metrach kwadratowych. Więc zmniejsza się wysokość kondygnacji, liczy w jednostkach mieszkalnych, więc zmniejsza się powierzchnia mieszkania, liczy się w izbach — i na to jest sposób: robi się malutkie pokoiki 6-metrowe. Statystyka liczy w surowych mieszkaniach — robi się więc ciemne kuchnie, obcina wyposażenie, krótko — pogarsza się jakość.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PoselLubienskiKonstanty">Półprodukt trzeba wykończyć. Operacja pracochłonna. Mamy limit zatrudnienia. Musimy wygospodarować dodatkowe etaty, wykonać plan wydajności. Więc skracamy czas technologiczny, eliminujemy co drugą operację, wprowadzamy usprawnienia, podnosimy — „wydajność” maszyn i urządzeń, byle prędzej, byle więcej. Jak wielokrotnie pisało — „Życie Warszawy” — skracamy czas wypieku chleba o 5 minut i wypuszczamy dzięki temu 100 ton więcej chleba, ale z zakalcem.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PoselLubienskiKonstanty">Teraz nasz produkt musimy sprzedać. Nie mamy w planie środków na efektowne opakowania i na inne urządzenia sfery obrotu. Nie ma środków, gdyż plan dokonał oszczędności właśnie w sferze obrotu.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PoselLubienskiKonstanty">Czy w tej sytuacji możemy dziwić się złej jakości? Gospodarka reaguje prawidłowo na bodźce, przydziały, limity i normy. Preferujemy ilość kosztem jakości, tworzymy wyspy wysokiej jakości otoczone morzem jakości często dalekiej od właściwego standardu.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PoselLubienskiKonstanty">Czy w tych warunkach czynniki, tak zwane subiektywne, nie odgrywają żadnej roli? Owszem. Czynniki subiektywne mają tu pewne znaczenie, ale są one w moim pojęciu elementem wtórnym.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#PoselLubienskiKonstanty">Niewątpliwie robimy wiele produktów, które mogłyby być trochę lepsze również przy tym surowcu i przy tych normach technologicznych. Dlaczego więc nie są? Dlatego, że nie można izolować człowieka — wytwórcy od stosunków produkcji. Projektant inżynier, technik, majster, robotnik wykwalifikowany, a nawet ów przysłowiowy łopaciarz — mają w sobie poczucie dobrej roboty i każdy z nich pielęgnuje własny obraz, wzorzec dzieła wysokiej jakości. To jest stan naturalny człowieka, który chce być w porządku. Gdyby więc nie było czynników zewnętrznych, ludzie przeciętnie biorąc, pracowaliby dobrze, na miarę swoich kwalifikacji. Ale w całym procesie produkcji owi wytwórcy, którzy nie są tylko maszynami, ale mają również swoje moralne oblicze, widzą, że ich pojęcia o dobrej robocie są gwałcone. Dobry projekt jest nieoszczędny, dobry reżim technologiczny nie pozwoli na wykonanie planu, prawidłowa receptura surowca to marnotrawstwo, dokładna robota to niewykonanie 200% normy. Mówi się wówczas, że wytwarza się nowa moralność pracy, a właściwie antymoralność. Ma ona tendencje do utrzymywania się nawet, gdy obiektywne warunki poprawią się. A przy tym nie łudźmy się, że owa „antymoralność pracy” nie przeniknie również tam, gdzie chcielibyśmy utrzymać wysoką jakość.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#PoselLubienskiKonstanty">W tej sytuacji widzimy, że kontrola, sankcje karne, nagrody dotykają jedynie powierzchni zjawisk. Natomiast istota zjawiska sprowadza się do stwierdzenia: jakość kosztuje. Jakość jest malejącą funkcją ilości (choć, niestety, samo ograniczenie ilości jeszcze jakości nie poprawia).</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#PoselLubienskiKonstanty">A więc, jeżeli chcemy powszechnie podnieść standard jakości do właściwego poziomu, musimy przede wszystkim zmienić warunki obiektywne. Urząd Jakości, kontrola, właściwe normy, sankcje i nagrody, konkurencyjność tam, gdzie to jest możliwe, wszystko to są zabiegi, jak wiadomo, jak najbardziej uzasadnione, lecz nie dadzą one rezultatów, jeśli nie będzie im towarzyszyć polityka realnych planów, gdyż plany zbyt napięte są po prostu nierealne. Stąd nerwowe poszukiwania najróżniejszych środków ich realizacji, co oczywiście ma zasadniczy wpływ na jakość produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#PoselLubienskiKonstanty">W ciągu 10 czy 15 lat powojennych z całą pewnością plany musiały być w dużym stopniu napięte, gdyż chodziło przede wszystkim o osiągnięcia ilościowe. Dziś warunkiem dalszego rozwoju jest dokonanie przełomu na odcinku jakości. Taka jest prawidłowość, występująca w każdym kraju rozwijającym się. Oczywiście, nie można lekceważyć dotychczasowych osiągnięć w podnoszeniu jakości, w szczególności w produkcji dla eksportu. Lecz również i w produkcji przeznaczonej na rynek możemy stwierdzić szereg pozytywnych przykładów. Tym niemniej jednak problem jeszcze jest niemały. Przed Centralnym Urzędem Jakości, który mamy powołać, stoją zadania szczególnie trudne. Jednak powtarzam, że warunkiem efektywności różnych poczynań jest zmniejszenie napięcia planów. Zdaję sobie sprawę, że tego nie można dokonać z roku na rok. Lecz kierunek powinien być wyraźny wobec alternatywy — napięte plany albo jakość — musimy wybrać jakość. Warto sobie to uświadomić w momencie, kiedy stoimy przed nowym planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden głos.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o rządowym projekcie ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych (druki nr 41 i 45).</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Igor Łopatyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa projekt ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselLopatynskiIgor">Od szeregu lat przedmiotem szczególnej troski i zainteresowania kierownictwa naszej partii i rządu jest problem wdrażania postępu technicznego w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselLopatynskiIgor">Realizując bogaty program zamierzeń w tym zakresie, stawiamy sobie za cel nie tylko zwiększenie ilości, ale równocześnie — co jest szczególnie ważne — podniesienie jakości produkcji. Wiąże się to z koniecznością rozszerzenia bazy materialno-technicznej kontroli poprzez zwiększenie ilości izb pomiarowych, stacji prób i ocen, daleko większego wykorzystania w tym celu bazy laboratoryjno-pomiarowej instytutów.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselLopatynskiIgor">W świetle tak nakreślonych zadań, w najbliższych latach przed organami służby miar stoją poważne obowiązki, związane z poprawą jakości produkcji wyrobów. Muszą one zabezpieczyć jednolitość miar i metod pomiarowych, gdyż ten czynnik wraz z jakością i rzetelnością narzędzi pomiarowych, jest podstawowym warunkiem prawidłowego kierowania procesami produkcyjnymi i prawidłowej kontroli jakości wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselLopatynskiIgor">W zakres zadań służby miar musi wejść automatyzacja pomiarów, wynikająca z automatyzacji procesów produkcyjnych. Bez pełnych i kompleksowych rozwiązań w dziedzinie użytkowania i gospodarowania narzędziami pomiarowymi nie będą mogły być rozwiązane problemy rozwoju automatyzacji w naszej gospodarce narodowej. Poziom kultury pomiarów w zakładach przemysłowych, stan gospodarki narzędziami pomiarowymi i zaplecza, jakim ta gospodarka dysponuje, jest jeszcze niedostateczny i nie ulega wątpliwości, że do realizacji programu poprawy tego stanu rzeczy musi włączyć się służba miar.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselLopatynskiIgor">Z tymi wszystkimi sprawami łączy się również problem produkcji wszelkiego rodzaju narzędzi pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselLopatynskiIgor">Rozpatrując tak szeroko pojęte zadania stojące przez służbą miar, należy stwierdzić, że dotychczas obowiązujące ustawodawstwo w tym zakresie nie jest w stanie zabezpieczyć ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselLopatynskiIgor">Na podstawie przepisów dekretu z 1951 r. o organach administracji miar oraz miarach — możliwa była realizacja zadań w stosunku do narzędzi pomiarowych, używanych w obrocie towarowym, rolnictwie, służbie zdrowia, urzędach. Natomiast nie zrealizowano ich w zakresie zabezpieczenia jednolitości miar i rzetelności narzędzi pomiarowych, używanych do kontroli i regulacji procesów technologicznych w produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselLopatynskiIgor">Dążenie do radykalnej poprawy sytuacji na tym odcinku leży u podstaw obu omawianych dziś przez Wysoki Sejm ustaw — dyskutowanego obecnie projektu ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych oraz przyjętej wcześniej ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar, które niejako wzajemnie się uzupełniają.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselLopatynskiIgor">Oczywiście, byłoby błędem sądzić, że uchwalając obydwie ustawy, załatwimy wszystkie problemy związane z walką o jakość produkcji. Są one ważnymi ogniwami, doniosłymi etapami na drodze do osiągnięcia tego zasadniczego celu, a konieczność uchwalenia i szybkiego wprowadzenia w życie tych ustaw, wynika z analizy potrzeb naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselLopatynskiIgor">Oceniając w przybliżeniu, że we wszystkich gałęziach gospodarki narodowej znajduje się w użyciu około 50 milionów sztuk narzędzi pomiarowych, można przyjąć, że organy służby miar kontrolują aktualnie 33% tych narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselLopatynskiIgor">Poza zasięgiem nadzoru służby miar znajduje się więc około 18 milionów narzędzi pomiarowych, stosowanych w produkcji przemysłowej. Do objęcia kontroli nad tymi narzędziami służba miar nie jest przygotowana pod względem poziomu kadr inżynieryjno-technicznych, które w dodatku, z racji stosunkowo niskich płac, odznaczają się bardzo dużą fluktuacją. Widoczne są również braki na odcinku wyposażenia laboratoriów pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselLopatynskiIgor">Właściwe rozwiązanie całokształtu gospodarki pomiarowej w przemyśle nie może odbywać się w drodze objęcia nadzoru przez służbę miar nad narzędziami stosowanymi w przemyśle, gdyż koncepcja tego rodzaju jest nierealna i niewykonalna.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselLopatynskiIgor">Rozwiązania należy szukać na drodze decentralizacji zadań administracji miar.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselLopatynskiIgor">Na podstawie praktycznie wypróbowanych w szeregu przodujących przedsiębiorstw przemysłowych posunięć, można przyjąć, że obowiązek okresowego sprawdzania aparatury pomiarowej powinny przyjąć przyzakładowe laboratoria albo izby pomiarowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselLopatynskiIgor">Pod bezpośrednim nadzorem Głównego Urzędu Miar działa już około 400 izb pomiarowych, które za pomocą kontrolnych narzędzi pomiarowych, zalegalizowanych w urzędach miar, sprawdzają narzędzia pomiarowe użytkowe, stosowane bezpośrednio w procesach technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselLopatynskiIgor">Według przeprowadzonej przez Główny Urząd Miar ankiety, poza jej nadzorem działa lub znajduje się w stadium organizacji około 1.500 laboratoriów i izb pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselLopatynskiIgor">Oczywiście, że powyższa, tylko szkicowo nakreślona koncepcja organizacji nadzoru nad narzędziami pomiarowymi, stosowanymi w zakładach przemysłowych, nie wyczerpuje zagadnienia w całości.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselLopatynskiIgor">Łączy się z tym wiele innych spraw pochodnych, które będą wymagały rozwiązania, na przykład, zorganizowanie warsztatów remontowo-montażowych, szkolenie kadr pomiarowców, legalizacja unikalnych narzędzi pomiarowych wysokich klas dokładności i innych.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#PoselLopatynskiIgor">Dalszą dziedziną, w której musi być również rozwijana praca zgodnie z tezami uchwały IV Zjazdu PZPR, jest kontrola jakości nowo produkowanych narzędzi pomiarowych. Wykonanie tej kontroli stanowi ustawowe zadania dotychczasowego Głównego Urzędu Miar i jest realizowane w drodze tak zwanej aprobaty typu narzędzi pomiarowych. Obecnie w kraju dokonuje się w ciągu roku legalizacji około 10 milionów narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-40.20" who="#PoselLopatynskiIgor">Dynamiczny rozwój naszej gospodarki pozwala przypuszczać, że w krótkim okresie czasu ilość ta powiększy się trzykrotnie. Ale mimo przewidywanego wzrostu ilości narzędzi pomiarowych, które będą wymagały okresowego sprawdzania i legalizacji, nie przewiduje się rozbudowy i organizowania nowych jednostek organizacyjnych administracji miar. Realizację zwiększonych zadań zamierza się rozwiązać poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-40.21" who="#PoselLopatynskiIgor">—wzmocnienie okręgowych i obwodowych urzędów miar, przez utworzenie w nich dodatkowych nowych pracowni pomiarowych, umożliwiających legalizację narzędzi pomiarowych kontrolnych dla potrzeb przemysłu;</u>
+ <u xml:id="u-40.22" who="#PoselLopatynskiIgor">—decentralizację niektórych czynności legalizacyjnych z Głównego Urzędu Miar do urzędów terenowych;</u>
+ <u xml:id="u-40.23" who="#PoselLopatynskiIgor">—upoważnienie odpowiednich placówek naukowo-badawczych i innych jednostek organizacyjnych do legalizacji narzędzi pomiarowych, przeznaczonych do seryjnej produkcji oraz nadawanie uprawnień niektórym instytutom naukowo-badawczym do przechowywania i odtwarzania państwowych wzorców miar dla potrzeb gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-40.24" who="#PoselLopatynskiIgor">—wprowadzenie obowiązku okresowego sprawdzania narzędzi pomiarowych, stosowanych w produkcji przemysłowej przez przyzakładowe laboratoria i izby pomiarowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.25" who="#PoselLopatynskiIgor">Powyższe założenia wynikają z faktycznej analizy potrzeb gospodarki narodowej w zakresie miar, stanu kadr w administracji miar oraz ekonomii.</u>
+ <u xml:id="u-40.26" who="#PoselLopatynskiIgor">Zagadnieniem ściśle związanym z zabezpieczeniem jednolitości miar jest problem wdrażania i stosowania w naszej gospodarce narodowej Międzynarodowego Układu Jednostek. XI Generalna Konferencja Miar zaleciła wprowadzić go w życie członkom Komisji Metrycznej.</u>
+ <u xml:id="u-40.27" who="#PoselLopatynskiIgor">Wprowadzenie jednostek miar układu SI określających miary długości, wagi, temperatury w gospodarce narodowej jest więc obowiązkiem i Polski jako państwa sygnatariusza Konwencji.</u>
+ <u xml:id="u-40.28" who="#PoselLopatynskiIgor">Zrealizowanie tego zadania będzie procesem długotrwałym, obliczonym na około 25 lat. W tym czasie trzeba będzie opracować podręczniki, wprowadzić nowe narzędzia pomiarowe itd. Są już przygotowane nowe rozporządzenia w tym zakresie, zatwierdzone przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, potrzebna jest tylko odpowiednia ustawa, która ułatwiłaby tok prac przygotowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-40.29" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! W związku z rozwojem techniki pomiarowej i wzrostem znaczenia pomiarów dla rozwoju postępu technicznego w przemyśle, zachodzi potrzeba wydania nowych aktów normatywnych, które w sposób jednolity i kompleksowy uregulowałyby zagadnienie miar i narzędzi pomiarowych (aparatury kontrolno-pomiarowej i samoczynnie regulującej) we wszystkich gałęziach gospodarki narodowej, a poza tym określiłyby obowiązki i uprawnienia organów administracji miar oraz resortów gospodarczych w sposób odpowiadający wymogom nowoczesnej techniki. Temu celowi służy przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych łącznie z przyjętą na dzisiejszym posiedzeniu ustawą o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-40.30" who="#PoselLopatynskiIgor">Projekt tej ustawy był rozpatrywany na łącznym posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w dniu 10 czerwca br. w oparciu o sprawozdanie wcześniej wyłonionego zespołu posłów z obu Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-40.31" who="#PoselLopatynskiIgor">Chciałbym w oparciu o opinie obu Komisji sejmowych zwrócić uwagę Wysokiej Izby na kilka momentów dotyczących ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych. Przede wszystkim rozszerza ona zakres oddziaływania urzędu na procesy produkcyjne przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-40.32" who="#PoselLopatynskiIgor">Z punktu widzenia walki o jakość bardzo istotny jest art. 13 projektu ustawy, mówiący o obowiązku dokonywania przez jednostki gospodarki uspołecznionej okresowego sprawdzania używanych narzędzi pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.33" who="#PoselLopatynskiIgor">Art. 14 mówi o uprawnieniach prezesa urzędu do ustalania sieci punktów legalizacyjnych. Przewiduje się, że w dużych ośrodkach przemysłowych powstaną one przy wielkich przedsiębiorstwach, na przykład w Poznaniu w Zakładach Cegielskiego, w Warszawie w Fabryce Wyrobów Precyzyjnych im. Świerczewskiego, w Zakładach im. Nowotki, w Fabryce Samochodów Osobowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-40.34" who="#PoselLopatynskiIgor">Mimo przekazania znacznych uprawnień innym jednostkom organizacyjnym, utrzymana zostanie zasada wiodącej roli organów administracji miar w dziedzinie zachowania jednolitości miar we wszystkich gałęziach techniki i gospodarki. Wynika to ze sformułowań zawartych w poszczególnych artykułach projektu ustawy. Konieczność utrzymania tej zasady narzuca obserwacja naszego życia gospodarczego. Występują takie zjawiska, jak na przykład w miernictwie, w którym jest przyjętych 107 różnych sposobów mierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-40.35" who="#PoselLopatynskiIgor">Istotny dla podniesienia jakości seryjnej produkcji narzędzi pomiarowych jest art. 12 projektu ustawy, przewidujący znacznie szersze obowiązki zakładów produkcyjnych i organów administracji miar w zakresie kontroli jakości narzędzi pomiarowych, uzależniając podjęcie tej produkcji od spełnienia warunków, określonych w przepisach wydanych przez prezesa urzędu.</u>
+ <u xml:id="u-40.36" who="#PoselLopatynskiIgor">Ważny jest również art. 10 projektu ustawy, który wprowadza obowiązek uzyskania zezwolenia prezesa urzędu na sprowadzanie z zagranicy narzędzi pomiarowych, w celu zapobieżenia importowi narzędzi, nie spełniających wymagań jakościowych, określonych przepisami. Rozszerzenie zakresu działania organów administracji miar polega również na tym, że obejmują one swoją działalnością nie tylko wzorce miar i kontrolne przyrządy pomiarowe stosowane w przemyśle, ale również wzorce fizycznych, chemicznych lub innych właściwości ciał. Na przykład wzorce twardości, chropowatości powierzchni, wzorcowe oleje czy roztwory buforowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.37" who="#PoselLopatynskiIgor">Projekt ustawy przewiduje nałożenie na jednostki gospodarki uspołecznionej, w których osiągnięcie prawidłowych wyników działalności techniczno-produkcyjnej lub ekonomicznej uzależnione jest od dokładności pomiarów i stosowania właściwej techniki pomiarowej, obowiązku okresowego sprawdzania we własnym zakresie stosowanych narzędzi pomiarowych za pomocą kontrolnych wzorców miar i kontrolnych przyrządów pomiarowych oraz zorganizowania w tym celu własnych służb pomiarowych, a także obowiązku przedstawiania wzorców miar i wzorców właściwości ciał oraz kontrolnych przyrządów pomiarowych do okresowej legalizacji organom administracji miar.</u>
+ <u xml:id="u-40.38" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych jest dalszym ważnym krokiem na drodze usprawnienia naszego ustawodawstwa administracyjnego. Jest również przejawem konsekwentnej polityki naszego rządu, zmierzającej do wdrażania postępu technicznego we wszystkich dziedzinach naszej działalności gospodarczej, do systematycznego podnoszenia na wyższy poziom jakości produkcji przemysłu. Stwarza on podstawę ujednolicenia systemów i technologii mierzenia w zakładach pracy. Ma to istotne znaczenie dla usprawnienia procesów produkcyjnych, a przede wszystkim dla poprawy gospodarki aparaturą, która jak dotychczas budzi jeszcze wiele zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-40.39" who="#PoselLopatynskiIgor">Obywatele posłowie otrzymali projekt poprawki Komisji sejmowych, druk sejmowy nr 45, która przewiduje zastąpienie w art. 4 w ust. 2 wyrazów: „wzorce fizycznych i chemicznych” wyrazami: — „wzorce fizycznych, chemicznych lub innych”.</u>
+ <u xml:id="u-40.40" who="#PoselLopatynskiIgor">Wniesienie tej poprawki uzasadnione jest tym, że w niektórych gałęziach gospodarki narodowej w wyniku wprowadzenia i rozwijania nowych technologii zaczyna się odczuwać potrzebę wzorców nie tylko fizycznych i chemicznych, ale także i innych właściwości ciał.</u>
+ <u xml:id="u-40.41" who="#PoselLopatynskiIgor">W przemyśle farmaceutycznym staje np. na porządku dziennym problem ustalenia pewnych wzorców biologicznych, potrzebnych przy przeprowadzaniu eksperymentów badawczo-laboratoryjnych lub próbach produkcji niektórych specyfików.</u>
+ <u xml:id="u-40.42" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedłożony rządowy projekt ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych — druk sejmowy nr 41 — wraz z poprawką Komisji zawartą w druku sejmowym nr 45.</u>
+ <u xml:id="u-40.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o miarach i narzędziach pomiarowych wraz z poprawką, proponowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o miarach i narzędziach pomiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 48).</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#Marszalek">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#Marszalek">Czy są jakieś sprzeciwy?</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#Marszalek">Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#Marszalek">Uważam, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały, zamieszczonej w druku nr 49, w sprawie zamknięcia trzeciej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zamknięcia III sesji Sejmu z dniem 17 czerwca 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z dnia 25 lutego 1958 r. ogłosił uroczyście lata 1960—1966 okresem obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego. Okres ten zbliża się ku końcowi.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#Marszalek">W nawiązaniu do powyższej uchwały i do inicjatywy Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu proponuje się uczcić ostatni rok proklamowanych przez Sejm obchodów — uroczystą sesją Sejmu w dniu 21 lipca, w przeddzień święta narodowego — rocznicy powstania Polski Ludowej. Sprawę tę rozpatrzył w dniu wczorajszym Konwent Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#Marszalek">W imieniu i z upoważnienia Konwentu Seniorów mam zaszczyt przedstawić dziś Wysokiej Izbie propozycję zwrócenia się przez Sejm do Rady Państwa o zwołanie IV (nadzwyczajnej) sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na dzień 21 lipca 1966 r.; Prezydium Sejmu zwołałoby zaś Sejm w tym dniu na uroczyste posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#Marszalek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm aprobuje przedstawioną propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm postanowił zwrócić się do Rady Państwa o zwołanie nadzwyczajnej sesji Sejmu na dzień 21 lipca 1966 roku.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu o interpelacjach.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące interpelacje:</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">1)Posła Bronisława Ostapczuka do Ministra Komunikacji w sprawie elektryfikacji linii kolejowej Jelenia Góra — Karpacz.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">2)Posła Konstantego Łubieńskiego do Ministra Rolnictwa w sprawie robót melioracyjnych w powiecie Węgrów, woj. warszawskie.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">3)Posłów Koła Poselskiego — „Znak” w sprawie aktualnych stosunków pomiędzy kościołem a państwem.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź:</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">1) Ministra Komunikacji na interpelację posła Bronisława Ostapczuka w sprawie elektryfikacji linii kolejowej Jelenia Góra — Karpacz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 8 posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 21 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..7ad7955
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
@@ -0,0 +1,37 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00009-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>9 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>9 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">9</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-07-21</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny" role="speaker">
+ <persName>ofiarnością i czynnym udziałem w ogólnonarodowych milenijnych manifestacjach przyczynili się do godnego uczczenia wielkiego jubileuszu naszej Ojczyzny.</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..0973734
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,171 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja IV (nadzwyczajna)</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 9 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 21 lipca 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 17)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 13 lipca 1966 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania na dzień dzisiejszy nadzwyczajnej sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Na tej podstawie Prezydium Sejmu ustaliło termin dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Zebraliśmy się dzisiaj, zgodnie z uchwałą podjętą przez Wysoki Sejm w dniu 17 czerwca bieżącego roku, aby tym uroczystym zgromadzeniem przyłączyć się do uroczystości, jakie w całej naszej Ojczyźnie odbywają się w ostatnim roku proklamowanych przez Sejm obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Zanim przystąpimy do porządku dziennego jest moim miłym obowiązkiem powitać wszystkich Gości, którzy zechcieli przyjąć nasze zaproszenie i przybyli na dzisiejsze posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Na zaproszenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przybyła przed kilku dniami do Polski delegacja obu Izb parlamentu Kanady. Na czele tej delegacji stoi przewodniczący Senatu pan Sidney Smith. Kanada jest drugą ojczyzną milionów naszych rodaków. Była także naszym sprzymierzeńcem w latach minionej wojny z faszyzmem. Na wielu odcinkach rozwijają się dziś dobre, przyjazne stosunki między naszymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Pragnę z tego miejsca, w imieniu całego Sejmu, gorąco powitać naszych kanadyjskich Gości.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Lucynę Adamowicz i Romana Stachonia.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia prowadzi posłanka Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 8 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia obejmuje:</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Uroczyste uczczenie Tysiąclecia Państwa Polskiego. Przemówienie I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posła Władysława Gomułki i podjęcie przez Sejm uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Przystępujemy do porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Władysława Gomułkę.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poseł Władysław Gomułka:</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Przed 8 laty Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej specjalną uchwałą zainaugurował uroczyste obchody Tysiąclecia historycznych dziejów państwowości polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">W tych jubileuszowych latach staramy się określić nasze miejsce w historycznym ciągu długiego szeregu pokoleń, które naszą ziemię ojczystą zasiedliły, odwieczną puszczę przemieniły w rolę uprawną, ukształtowały państwo polskie, wzniosły polskie miasta, stworzyły język polski i polską kulturę, wielekroć krwią serdeczną broniły niezawisłości naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Wybraliśmy wigilię 22 rocznicy Manifestu PKWN, dzień 21 lipca, jako najwłaściwszy dla tej sesji Sejmu, dlatego właśnie, aby podkreślić ową nierozerwalną więź, która łączy socjalistyczną teraźniejszość Polski z tym, co było najlepsze, najbardziej wzniosłe, twórcze i patriotyczne w jej przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Minione 22 lata stanowią bowiem nie tylko najnowszy odcinek historii Polski, lecz zarazem są uwieńczeniem przebytej przez naród polski drogi dziejowej ku wolności i postępowi, drogi, której początki sięgają o wiele dalej w przeszłość, niż umownie przyjęte daty 961 czy 966 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Nam, pokoleniu budowniczych Polski socjalistycznej, najbliższe są tradycje i dorobek historyczny polskiego ludu pracującego, który przez stulecia trwał na tej ziemi i cierpiąc ucisk własnych, a nieraz obcych wyzyskiwaczy, uprawiał polskie pola, rozwijał rzemiosła, tworzył podstawy bytu materialnego narodu i glebę dla jego kultury, który zawsze, w każdej epoce historycznej na swych barkach niósł główny ciężar obrony ziemi ojczystej.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Ale będąc przedstawicielami politycznymi ludu pracującego, rzecznikami jego ideałów i dążeń, jesteśmy równocześnie, wraz z całym narodem, dziedzicami tego wszystkiego, co w przeszłości dla Polski, dla jej rozwoju i dobra uczyniły inne klasy, stany i warstwy społeczne — monarchowie i szlachta, patryc jat miejski i duchowieństwo, ludzie nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Nie dzielimy naszej narodowej przeszłości na dwie nieprzystawalne do siebie części: naszą i obcą. Historia nie jest dla nas lamusem starzyzny, z którego wydobywa się i odkurza to, co w danej chwili potrzebne. Czujemy się dziedzicami całej bogatej i złożonej spuścizny dziejowej narodu. Wiemy, że są w tym dziedzictwie rzeczy dobre i złe, są karty piękne, napawające dumą, do których chcemy nawiązać i nawiązujemy. Są również karty ciemne, gdy prywata, egoizm i krótkowzroczność polityczna prowadziły naród na skraj przepaści. I te tradycje, jako przestroga służą nam w całokształcie naszej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Idąc na spotkanie nowym czasom, podejmując i rozwiązując właściwe im zadania i problemy, winniśmy mieć w swym ideowym uzbrojeniu rzetelną wiedzę o drodze przebytej przez nasz naród, o doświadczeniach, które ona nam dała. Bez takiej samowiedzy naród nie mógłby się zdobyć na jasne spojrzenie w przyszłość, na prawidłowe określenie swego miejsca, roli i drogi w świecie, którego jest współtwórcą. Bez takiej samowiedzy świadomość narodu byłaby uboga i niepełna, a nadwątleniu uległyby te związki, które decydują o sile więzi narodowej i głębi uczuć patriotycznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Złożony charakter losu historycznego Polaków, pełen sprzeczności i kontrastów bieg naszych dziejów, nagromadził wielkie bogactwo doświadczeń politycznych i nauk z przeszłości, które stanowią nieodłączną część polskiej myśli politycznej. Marksistowska analiza historii Polski, a zwłaszcza badania prowadzone w związku z Tysiącleciem, pozwalają nam dzisiaj pełniej, z lepszym uzasadnieniem i większą precyzją wydobywać z przeszłych doświadczeń Polski te najbardziej fundamentalne wartości i nauki, które pozostaną źródłem siły moralnej, patriotyzmu i ideowości.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Rok bieżący jest ostatnim z lat obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego. Zdajemy sobie jednak wszyscy sprawę, że państwo Piastów, które tysiąc lat temu ujawniło się jako jeden z najważniejszych składników politycznego i gospodarczego obrazu Europy, ma tradycję o wiele dawniejszą i bogatszą. Poprzedziły go państwa plemienne, takie jak Polan i Wiślan, które później weszły w skład większego organizmu, o którym właśnie tysiąc lat temu pisał współczesny kupiec i podróżnik Ibrahim ibn Jakub: — „Kraj Mieszka to najrozleglejszy ze słowiańskich krajów”.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">I jest dla tego państwa niezmiernie charakterystyczne, że nie mamy żadnych przekazów historycznych, z jedynym wyjątkiem, dotyczącym Pomorza, które by mówiły o użyciu siły w procesie scalania państewek plemiennych. To dobrowolne zjednoczenie nastąpiło przede wszystkim w obliczu narastającego niebezpieczeństwa ze strony grabieżczych feudałów niemieckich. Nie oparły im się rozbite i skłócone plemiona Lutyków, Obodrzytów i szereg innych plemion zachodniosłowiańskich. Skuteczny odpór feudałom niemieckim dało dopiero państwo Piastów. I to jego największy wkład w dzieje Europy. Jest to zarazem dowód siły i wysoko rozwiniętej organizacji gospodarczej i wojskowej tego państwa, nie mniej wymowny niż liczne świadectwa kronikarskie, fakty te potwierdzające.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">Wówczas też pojawił się na określenie całości terytorium państwa piastowskiego termin — „Polska”, który już odtąd pozostał na zawsze.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">W ówczesnej Europie pełnoprawnym współuczestnikiem polityki międzynarodowej mogło być tylko państwo chrześcijańskie, i to był pierwszy powód, dla którego Polska piastowska, podobnie jak wszystkie ościenne państwa, przyjęła nową religię. Był i powód drugi, z poprzednim zresztą pośrednio związany. Ekspansja niemiecka na wschód odbywała się pod hasłem walki z pogaństwem i szerzenia nowej wiary jako prawdziwej. Temu celowi służyć miały biskupstwa zakładane przez Niemców na wschodzie z zadaniem akcji misyjnej. Przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę piastowską wytrącało ten — „misyjny” oręż z rąk feudałów niemieckich. Nie likwidowało to jednak całkowicie niebezpieczeństwa podporządkowania ziem polskich Niemcom przy pomocy kościoła, mimo bowiem przyjęcia chrztu za pośrednictwem Czech — do zwierzchnictwa nad kościołem w Polsce pretendowało przez długie lata arcybiskupstwo magdeburskie, co potwierdzone było przez papieży Benedykta IX, Leona IX i Innocentego II, a nie zostało zrealizowane tylko ze względu na zdecydowany opór władców polskich i związanej z nimi hierarchii kościelnej. O tej postawie papiestwa wobec walczącej o swą niezależność od Niemiec Polski już dawno pisali nasi historycy. W 1926 r. profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Roman Gródecki zwrócił uwagę, że ostatni z wymienionych tu papieży Innocenty II wydał złowieszczą, antypolską bullę w dniu koronacji w Rzymie cesarza niemieckiego Lotara, „dając wyraz porozumienia się w tej sprawie dwóch najwyższych w chrześcijaństwie władz”.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">Niezależnie od przyczyn charakteru zewnętrznego przyjęcie chrześcijaństwa miało i przyczyny wewnętrzne. Kościół ówczesny wszędzie był związany z klasami panującymi społeczeństwa feudalnego. W podlegającej feudalnym przekształceniom Polsce, nowa religia stawała się jednym z ramion aparatu władzy państwowej i oparciem ideologicznym i kulturalnym nowych stosunków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#Marszalek">W sumie — chrzest był dziełem państwa i jego organem był za pierwszych Piastów kościół polski, służący wzmocnieniu jego sił obronnych. Jest to w pełni zgodne z podstawową cechą charakterystyczną ówczesnego państwa polskiego, które miało, rzecz prosta, charakter klasowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#Marszalek">Byłoby jednak uproszczeniem upatrywać w państwie wyłącznie i jedynie organizację zabezpieczającą panowanie określonej klasy społecznej, gdy monarchia piastowska jednoczyła kraje Polan, Wiślan i Ślęzan, gdy jej urzędnicy i sądy strzegły bezpieczeństwa przed zbrodnią i rozbojem, a załogi i zamki przed napaścią z zewnątrz, młode państwo polskie, choć podobnie jak wszędzie w Europie, kształtowane przez klasy panujące społeczeństwa feudalnego i stojące na straży ich interesów — spełniało zarazem najistotniejsze zadania ogólnonarodowe, było żywotnie potrzebne ogółowi ówczesnych mieszkańców tej ziemi. Jakkolwiek sprzeczne byłyby interesy różnych klas i warstw ówczesnego społeczeństwa oraz poszczególnych dzielnic ówczesnego państwa — to jednolita monarchia stała się nie tylko symbolem prawowitej władzy w świadomości powszechnej, lecz także doniosłym katalizatorem poczucia jedności, pierwocin świadomości narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#Marszalek">Państwo pierwszych Piastów ulegało następnie ewolucji podobnej, jak wszystkie państwa ówczesnej Europy. Zmiany w układzie sił społecznych musiały doprowadzić do powszechnego wówczas rozbicia feudalnego, do rozczłonkowania organizmu państwowego, ale i wówczas nie zatarło się pojęcie wspólnoty zarówno u ludności ziem polskich, jak i w rozrodzonej szeroko dynastii piastowskiej, przechowującej ideał — „ojcowizny” jako niezbywalnego dziedzictwa przodków.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#Marszalek">Rozbicie dzielnicowe, w którego ramach również dokonał się określony postęp gospodarczy i społeczny, było w Polsce połączone z wielkim ryzykiem dla istnienia państwa i narodu. W tym okresie osłabła bowiem zdolność powaśnionych władców rozdrobnionych dzielnic do stawiania czoła zaborczym atakom niemieckich feudałów.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#Marszalek">Wówczas to penetracja niemieckich rycerzy i duchowieństwa, zwłaszcza zakonnego, spowodowała osłabienie więzi łączącej Pomorze Zachodnie i Śląsk z resztą Polski. W rezultacie dzielnice te nie weszły w skład odbudowanego z początkiem XIV wieku Królestwa Polskiego. Kazimierz Wielki, chcąc zabezpieczyć się przed dalszymi napaściami Krzyżaków, zrzekł się swych praw do Śląska na rzecz Czechów w zamian za zrzeczenie się przez dynastów czeskich pretensji do korony polskiej, a później ta prastara dzielnica polska wpadła w ręce cesarzy niemieckich. Ponurym rezultatem okresu rozbicia dzielnicowego i politycznej krótkowzroczności niektórych książąt mazowieckich było usadowienie się na północy kraju zakonu krzyżackiego, oficjalnie mieniącego się teutońskim, który korzystając ze stałej protekcji papiestwa i cesarstwa zagarnął Ziemię Chełmińską, Prusy i Gdańsk, najeżdżał i łupił Polskę i Litwę, niosąc mord i pożogę ich ludności. Groźba rozszerzenia się ekspansji tego obcego tworu na ziemie polskie stała się ważnym czynnikiem przyśpieszającym odbudowę jedności państwowej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#Marszalek">Wielokroć podejmowane próby zjednoczenia Polski uwieńczone zostały sukcesem za panowania Władysława Łokietka. Jedyną porażką w akcji scaleniowej Łokietka jest klęska poniesiona w 1308 r., gdy Krzyżacy podstępnie opanowali wierny Łokietkowi Gdańsk i wymordowali jego polską ludność. Powodzenie podjętej przez Łokietka, a kontynuowanej przez Kazimierza walki o zjednoczenie miało swe źródło w woli powszechnej, w pragnieniu wszystkich warstw społecznych. Stanowe państwo dwóch ostatnich Piastów było wynikiem przede wszystkim przyczyn wewnętrznych, ale i ono miało przed sobą istotne i ważne zadania obronne wobec tego samego wroga, co i w pierwszych wiekach państwowości polskiej. Godne jest bowiem podkreślenia, że Polska Piastów prowadzi w ciągu wieków wiele wojen z Niemcami, nigdy jednak nie sięga po ziemie niemieckie, zawsze jest to obrona przed agresją. Równocześnie, z wyjątkiem sporu o Grody Czerwieńskie, nie prowadzi ona wojen przeciw swym słowiańskim sąsiadom z południa i wschodu. Nie można bowiem za nie uważać włączanie się poszczególnych władców w normalne dla ówczesnej epoki spory dynastyczne.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#Marszalek">Nie odbiera też jeszcze polskiego ogólnie charakteru państwa objęcie w drodze spadku dynastycznego przez Kazimierza Wielkiego części ziem południoworuskich. Główna jego uwaga bowiem skierowana jest na kontynuowanie ojcowskiego dzieła skupienia ziem etnicznie polskich. Potrafił Kazimierz włączyć do Polski Kujawy, Ziemię Dobrzyńską, Łęczycką, Sieradzką, Wieluńską, objął w zwierzchnie władanie Mazowsze, Santok i Drezdenko. Poza zasięgiem jego władzy były jednak jeszcze Śląsk i Pomorze. Śmierć ostatniego z Piastów na tronie polskim przerwała jego przygotowania do podjęcia nowej walki o ziemie zachodnie i w pozostawionym przez niego kształcie terytorialnym pozostało państwo polskie przez wiele lat, ulegając przeobrażeniom dopiero za dynastii Jagiellonów.</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#Marszalek">Groźne niebezpieczeństwo, jakie na przełomie XIV i XV wieku stanęło przed Polską i Litwą w postaci zachłannego i żądnego wciąż nowych podbojów Zakonu Krzyżackiego, popieranego przez całe ówczesne Niemcy, stało u podłoża Unii Polsko-Litewskiej. Owocem tego politycznego i militarnego sojuszu był wiekopomny triumf polsko-litewsko-ruskiego oręża pod Grunwaldem, a w następstwie ostateczna klęska zakonu, odzyskanie przez Polskę Pomorza Gdańskiego i Warmii oraz objęcie zwierzchnim władaniem reszty ziem zakonnych, przekształconych następnie w tak zwane Prusy Książęce. Z dawnego terytorium piastowskiego poza granicami Polski pozostawały Pomorze Zachodnie i prawie cały Śląsk, gdyż tylko jego skrawki powróciły do Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#Marszalek">Unia Polski z Litwą przechodziła różne koleje, posłużyła ona do zbudowania rozległego imperium Jagiellonów, a główny trzon tego imperium — Polska stała się wielką siłą europejską. Do czasu jednak Unii Lubelskiej w roku 1569, a więc przez ponad półtora wieku, Polska i Litwa stanowiły dwa wyraźnie różne państwa. Na innych zasadach opierała się naczelna władza państwowa, odrębne były jej instytucje, odrębnymi rządziły się prawami, niejednokrotnie odrębną miały politykę.</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#Marszalek">Czasy te — to słynne Odrodzenie polskie, okres wielkiego rozkwitu kultury, mającej swe podłoże w nieznanej uprzednio prężności gospodarczej Polski. Ośrodkiem nauki jest Uniwersytet Jagielloński, przeżywający szczyt swego rozwoju, a uczniowie jego w całym kraju rozprzestrzeniający oświatę poprzez sieć szkół, w których pracują jako nauczyciele — to najczęściej mieszczanie, czasem chłopi. Księgarze i drukarze, to również z reguły mieszczanie, wśród uczonych i pisarzy dominują synowie mieszczan i średniej szlachty. Nazwiska Kopernika, Dantyszka, Reja, Kochanowskiego, Frycza-Modrzewskiego są tego wymownym przykładem. Odrodzenie polskie obejmuje nie tylko ziemie należące do państwa polskiego, ale cały nasz narodowy obszar etniczny. Wówczas to spod pióra Hieronima Wietora, Ślązaka z Jeleniej Góry, wyszły wzruszające słowa o jego pragnieniu, — „aby języka polskiego pismo się rozmnożyło ku czci i sławie tej sławnej korony polskiej”.</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#Marszalek">Wyzwala się też wówczas kultura polska spod przemożnego wpływu łaciny. Uczeni wciąż jeszcze piszą po łacinie, aby dzieła ich mogły być rozumiane i poza granicami kraju, ale rozszerza się gwałtownie zasięg kulturalny języka polskiego. W tym języku powstaje wspaniała literatura piękna, język polski zdobywa dominującą pozycję w życiu państwowym i politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#Marszalek">Kultura Odrodzenia ma charakter na wskroś świecki, a rozwijający się równocześnie wielki prąd reformacyjny, przeciwstawny panującemu katolicyzmowi, niesie kulturę w szerokie masy społeczne, nie tylko do drobnej szlachty i mieszczaństwa, ale w pewnej mierze również do chłopstwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#Marszalek">Przeciw Odrodzeniu i reformacji niemal od samych początków tego ruchu wystąpiły ostro elementy reakcyjne, znajdujące oparcie w zmieniającym się układzie sił społecznych, bowiem już w samych podstawach ówczesnej siły państwa tkwiły zarodki przyszłych dlań wielkich niebezpieczeństw.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#Marszalek">Już za czasów ostatnich Jagiellonów zaczęły narastać głębokie sprzeczności wewnętrzne. Odzyskanie ujścia Wisły i otwarcie drogi dla eksportu polskich płodów rolnych i leśnych, skłoniło szlachtę do rozszerzenia gospodarki folwarcznej, co niezmiernie pogorszyło dolę chłopa wskutek upowszechnienia pańszczyzny i zacieśnienia więzów poddaństwa. Wzrost bogactwa szlachty umacniał jej supremację polityczną nad pozostałymi stanami, zwłaszcza nad mieszczaństwem i prowadził do stopniowego przekształcania monarchii stanowej w rzeczpospolitą szlachecką. Drugą połowę epoki jagiellońskiej znamionuje ostra walka postępowego odłamu średniej szlachty pod nazwą ruchu egzekucji praw o umocnienie jedności Rzeczypospolitej i władzy królewskiej przeciw przewadze i wpływom możnowładztwa. Najbardziej światli przedstawiciele tej epoki wzywają do wypełnienia narodowego obowiązku i przywrócenia Koronie Polskiej utraconych ziem zachodnich. I jeśli jeszcze wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka Jan Długosz marzył o odzyskaniu Szczecina, widząc w tym ukoronowanie polskich dążeń zjednoczeniowych, to w wiekach późniejszych próżno byłoby szukać podobnych planów politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#Marszalek">Walka między obozem egzekucji praw a magnaterią toczyła się o dalszy kierunek rozwoju Polski. O jej wyniku przesądziła ostatecznie Unia Lubelska, która na trzy lata przed wygaśnięciem dynastii Jagiellonów zastąpiła dotychczasowy luźniejszy związek Polski i Litwy federacją obu państw, czemu towarzyszyła inkorporacja bezpośrednio do Korony rozległych i żyznych ziem ukraińskich.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#Marszalek">W rezultacie Unii Lubelskiej powstało państwo zwane — „Rzecząpospolitą obojga narodów”. Słusznie jednak stwierdza współczesny historyk Konstanty Grzybowski, że w Lublinie zawierały Unię tylko klasy rządzące dwóch państw, a nie narody, których było nie dwa, lecz cztery: polski, litewski, ukraiński i białoruski. Istniała tu więc już w samych podstawach głęboka sprzeczność między charakterem etnicznym sfederowanych państw a charakterem Unii. Prawda, że oba organizmy łączące się w Rzeczpospolitą zachowywały autonomię formalnie aż do języka państwowego włącznie, ale jednocześnie — i to było decydujące — łączyły się w jeden organizm społeczny klasy panujące obu państw. Zniesione bowiem zostały ograniczenia w nabywaniu dóbr i piastowaniu urzędów przez szlachtę obu części Rzeczypospolitej, co otwierało magnatom litewskim dostęp do gospodarczych i politycznych wpływów w Koronie, a szlachcie polskiej otwierało szerokie pole ekspansji na wschodzie. Połączenie społeczeństwa Korony o przewadze średniej szlachty, rozwiniętych miastach i dużej stosunkowo swobodzie chłopa ze społeczeństwem Wielkiego Księstwa o przewadze magnackiej, słabych miastach i wciąż wzrastających tendencjach do jak najpełniejszego ujarzmienia masy chłopskiej musiało w tych warunkach prowadzić do regresu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#Marszalek">Wraz z Unią Lubelską i śmiercią Zygmunta Augusta, Polska wkroczyła w nową epokę jej dziejów, epokę trwającą ponad dwa stulecia i zakończoną utratą niepodległego bytu państwowego w wyniku rozbiorów. Był to najsmutniejszy okres w dziejach narodu, okres staczania się państwa polskiego po równi pochyłej ku upadkowi. Czynnikiem sprawczym tego upadku była oligarchia magnacka, sobiepaństwo możnych, obskurantyzm i fanatyzm triumfującej kontrreformacji, które w krótkim czasie roztrwoniły siłę i dorobek wielu poprzednich pokoleń. W warunkach stworzonych przez Unię — „obojga narodów” rozwinęła się faktyczna ekspansja na wschód panów polskich i litewsko-ruskich rządzących Wielkim Księstwem Litewskim. Ta ekspansja sprawiła, że państwo polskie na kilka wieków straciło zainteresowanie dla zamieszkałych przez ludność polską ziem zachodnich, a magnat i szlachcic polski lub spolszczony na wschodzie stał się ciemiężycielem chłopa ukraińskiego i białoruskiego. Na wschodnich kresach Rzeczypospolitej lub kosztem tych kresów wyrosły potężne latyfundia magnackie, głęboko naruszające równowagę polityczną kraju, uzurpujące sobie atrybuty państwa, tworzące własne armie i administracje, sprzymierzające się przeciw wszelkim dążeniom do wzmocnienia władzy centralnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#Marszalek">Wzrostowi potęgi królewiąt — Radziwiłłów, Wiśniowieckich, Ostrogskich, Koniecpolskich, Lubomirskich i im podobnym, towarzyszy zmniejszenie liczebności i upadek znaczenia średniej szlachty. Demokracja szlachecka staje się jedynie parawanem dla rządów oligarchii magnackiej. Dominacji tej oligarchii sprzyja system elekcyjny, który pozbawiał kraj autorytetu monarchy, poczuwającego się do odpowiedzialności za swoje państwo. Większość królów elekcyjnych uzyskiwała tron w drodze zakulisowych przetargów i pozostawała przez cały czas marionetkami stronnictw magnackich lub obcych mocarstw.</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#Marszalek">U podłoża osłabienia sił politycznych państwa leżał regres społeczny i gospodarczy. Rozwój folwarku pańszczyźnianego i surowcowego eksportu przekształcał Polskę w kolonialne zaplecze Zachodu, podrywał podstawy egzystencji rodzimych miast, a dyktatura szlachty wyzuwała z praw stan mieszczański i kmieci. Zanim wstrząsnęła Rzecząpospolitą wyzwoleńcza wojna Kozacczyzny ukraińskiej, zanim zalał ją — „potop” szwedzki — obraz jej struktury gospodarczej i społecznej wykazywał ogromne zmiany w porównaniu ze — „złotym” wiekiem Odrodzenia. Na szczycie drabiny społecznej stali magnaci, — „królewięta” na pój suwerenni w swych rozległych dobrach, na jej dole — chłopi poddani doprowadzeni niemal do prawdziwego niewolnictwa. Nie co innego bowiem znaczyły słowa prawnika szlacheckiego z XVII wieku Teodora Ostrowskiego, gdy dowodził, że — „poddani na roli osiedli i pańszczyznę odbywający nie tylko sami, ale i z potomstwem swym są własnością dziedzica, także ich darować, przedać, na inną rolę lub wieś przenieść prawnie wolno”.</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#Marszalek">Chłop cierpiał nie tylko ucisk pańszczyźniany; olbrzymim ciężarem kładły się nań wielkie podatki na rzecz kleru w postaci — „dziesięciny”, opłat za usługi religijne, procenty od zadłużenia itd. Dodać należy, że już w drugiej połowie XVI wieku wymiar robocizny w dobrach duchownych wzrósł poważnie i stwarzał dla chłopów sytuację nawet gorszą niż w posiadłościach szlacheckich, co powodowało, że chłopi zbiegali z dóbr kościelnych do świeckich. Rosną też szybko latyfundia biskupów, kapituł i zakonów, na przykład majątki kapituły gnieźnieńskiej wzrosły od XVI do XVIII wieku o 100%. W tych warunkach wyższy kler tworzył swoistą grupę wielkiej magnaterii.</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#Marszalek">A w środku tej drabiny był rozległy stan szlachecki: szlachta średnia coraz bardziej od magnatów zależna, swą pozycję gospodarczą gruntująca na wyzysku chłopa oraz szlachta drobna i bezrolna, trzymająca się pańskiej klamki, służąca w pańskiej administracji, sprzedająca swój głos na sejmiku magnatowi, bo jej prawa polityczne stanowiły dla niej podstawę egzystencji. A wreszcie uzupełniały ten obraz słabnące miasta, również w olbrzymiej części stanowiące własność magnatów.</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#Marszalek">Gdy w roku Unii Lubelskiej w 1569 na Mazowszu 36% kmieci posiadało ziemi więcej niż pół łanu, w 1616 roku było takich chłopskich posiadaczy już tylko 10%, a w niespełna 100 lat po Unii już ani jednego. Chłopska gospodarka towarowa została wyparta przez folwark szlachecki, a ciężary pańszczyźniane rosły z coraz większą bezwzględnością.</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#Marszalek">W połowie XVI wieku mieszczanie stanowili 25% ludności Korony, chłopi 65%, a szlachta 10%.W dwa wieki później u szczytu regresu i agraryzacji — chłopów było około 73%, mieszczan jedynie 17%, a szlachty 8%. Równocześnie rośnie liczba tak zwanych — „ludzi luźnych”, nie związanych ze stałym warsztatem i miejscem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#Marszalek">Nie mniej groźne zmiany nastąpiły w strukturze narodowościowej ludności państwa polskiego. Polskę Chrobrego o powierzchni około 250.000 km^2^ wg szacunku historyków zamieszkiwało około 1.200 tys. mieszkańców etnicznie jednorodnych. W granicach monarchii Kazimierza Wielkiego na 240 tys. km^2 ^(wraz z ziemiami lennymi) mieszkało blisko 2 mln ludności, w ogromnej większości — poza Rusią Halicką — polskiej. Wówczas jednak pozostawało już poza granicami państwa polskiego kilkaset tysięcy ludności polskiej na gęsto zaludnionym Śląsku, Ziemi Chełmińskiej i na Pomorzu Zachodnim. Terytorium Polski i Litwy związanych unią personalną pod koniec panowania Kazimierza Jagiellończyka wynosiło łącznie bez ziem lennych około 1.115 tys. km^2^, w tym Polska tylko 260 tys. km^2^. I wreszcie w pierwszej połowie XVII wieku w szczytowym okresie rozrostu terytorialnego Rzeczypospolitej szlacheckiej na ogromnym terytorium liczącym blisko 1 milion km^2^, obejmującym na wschodzie bez mała całe dorzecze Dniepru, mieszkało około 10 mln mieszkańców. Ale jedynie</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#komentarz">1/5 tego</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#Marszalek">terytorium stanowiła obszary o zwartym zaludnieniu polskim, a Polaków nie było więcej niż 40% wśród ogółu ludności państwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#Marszalek">Wewnętrzną sytuację polityczną tego wielonarodowego państwa pogarszała struktura religijna jego ludności. Podstawowa masa ludności w Wielkim Księstwie Litewskim i na Ukrainie wyznawała prawosławie. Nabrało to szczególnego znaczenia od końca XVI w., gdy w Polsce zdobył przewagę kontrreformacyjny wojujący katolicyzm, a polityka tolerancji religijnej oraz zgodnego współżycia różnych wyznań ustępuje miejsca rugom i prześladowaniom schizmatyków i innowierców. Z ducha kontrreformacji zrodzona Unia Brzeska pozbawiła duchowieństwo prawosławne praw stanowych, przyśpieszyła proces polonizacji szlachty rusko-litewskiej, zantagonizowała wobec Rzeczypospolitej masy chłopskie. Wobec chłopa bowiem katolicki szlachcic na swoją modłę i ze swoją korzyścią batem i karami pieniężnymi urzeczywistniał zasadę — „cuius regio eius religio” — czyja władza tego religia, narzucając mu katolicyzm i to pośledniejszego gatunku, unicki, gdyż rzymski był zarezerwowany dla panów. Równocześnie kresowe królewięta, którym ciągle brakowało rąk do pracy w rozległych majątkach, wbrew żywotnym interesom państwa usiłowały przekształcić swych poddanych i zapędzić do pańszczyzny wolną ludność kozacką.</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#Marszalek">Katastrofy wojenne XVII wieku przypieczętowały proces regresu. Polityka ekspansji na wschód spowodowała bowiem nie tylko osłabienie sił wewnętrznych Polski, ale również niebezpieczne dla jej bytu państwowego zaangażowanie zewnętrzne. W rezultacie tej polityki powstały głębokie sprzeczności interesów między Polską a Rosją, prowadzące do wyniszczających kraj konfliktów zbrojnych. W początkowym okresie wojny te przyniosły zwycięstwa i rozszerzenie terytorium państwa Polsko-Litewskiego kosztem Rusi Moskiewskiej, podnoszącej się dopiero z upadku spowodowanego niewolą tatarską. Później odmieniła się kolej losu. Wojny kozackie w połowie XVII wieku, najazd szwedzki, a następnie długotrwałe wojny polsko-rosyjskie i polsko-tureckie o Ukrainę podcięły podstawy siły gospodarczej i militarnej Polski. Niesławną rolę odegrały w tym okresie dziejów narodu hierarchia kościelna i zakon Jezuitów, które pod hasłem — „Przedmurza chrześcijaństwa” narzucały Polsce ciężar obrony obcych jej interesów.</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#Marszalek">W wyniku wojen XVII wieku Rzeczpospolita utraciła część swych niepolskich terenów na wschodzie, przede wszystkim Ukrainę Zadnieprzańską, ale oderwały się od niej również Prusy Książęce. Mimo to pozostała terytorialnie jednym z największych państw europejskich. Siła jej jednak absolutnie nie była proporcjonalna do jej rozmiarów geograficznych. W czasie wojen szwedzkich uległy ruinie miasta. Na Mazowszu tylko 14% domów w miastach zostało nie zniszczonych. Podobnie było i w innych polskich województwach. Uległa zniszczeniu i wieś. Najszybciej jednak odbudowały się fortuny magnackie, jeszcze bardziej umacniając swą dominującą w państwie pozycję. Zubożała średnia szlachta popadła w jeszcze większą zależność od magnatów, zwiększając zarazem ucisk chłopa, by jak najszybciej odrobić straty. Nie mając naturalnych warunków rozwoju nie mogły się podźwignąć miasta, które nie odbudowany się całkowicie niemal aż do końca istnienia Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#Marszalek">A w kulturze zapanowała ciemnota i zacofanie. Upadła nawet sławna Akademia Krakowska, całe szkolnictwo, znajdujące się w rękach zakonów, stało na bardzo niskim poziomie. Państwo polskie jako całość, mimo chwilowych przebłysków dawnej siły, jak w czasach Sobieskiego, staczało się nieuchronnie w anarchię ponurych czasów saskich.</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#Marszalek">I w tym samym czasie, gdy państwa ościenne unowocześniały się, umacniały się wewnętrznie, gdy w większości krajów Europy w oparciu o rosnące znaczenie miast, o wpływy mieszczaństwa i drobnej szlachty, umacniała się centralna władza państwowa, rosły w potęgę monarchie absolutne — szlachta polska wołała obłędnie, że — „Polska nierządem stoi”, a wyzyskując bezlitośnie masy ludowe mogła — „pić i popuszczać pasa”, jak głosiło przez nią samą stworzone przysłowie. Polska Sasów, rzekomo silna własną słabością, stała się krajem bez wojska, bez granic, krajem bezbronnym wobec rosnących w siłę mocarstw ościennych, zalewanym przez niszczycielskie najazdy, stanęła w obliczu zbliżającej się katastrofy.</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#Marszalek">W drugiej połowie XVIII wieku ujawniło się w pełni zachwianie się podstaw ustrojowych państwa w węzłowym punkcie problemów socjalnych okresu feudalizmu. Opór chłopów przeciw uciskowi szlacheckiemu począł wzrastać z siłą nieznaną od czasów powstania Chmielnickiego na Ukrainie, Kostki Napierskiego na Podhalu i buntów chłopów wielkopolskich. Po upływie przeszło 100 lat sytuacja była analogiczna, nowe powstanie na Ukrainie, tym razem prawobrzeżnej i bunty chłopskie na ziemiach etnicznie polskich wykazały, że najbardziej ciemiężeni doszli do kresu wytrzymałości ucisku. W tych warunkach król pruski Fryderyk Wielki zainicjował pierwszy rozbiór Polski, dokonany przez trzy sąsiadujące z nią mocarstwa, pewne, że zanarchizowana Rzeczpospolita nie znajdzie w sobie sił obronnych wobec ich ekspansji.</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#Marszalek">Tak zwana demokracja szlachecka, stanowiąca w istocie swoisty system „klienteli” z magnaterią na czele, przyniosła w ten sposób swoje gorzkie owoce. Groźba utraty bytu państwowego wstrząsnęła głęboko bardziej świadomą częścią społeczeństwa polskiego. Słusznie też powiedział Engels: — „Następstwem już pierwszego rozbioru Polski był zupełnie naturalny sojusz szlachty, mieszczaństwa, częściowo chłopstwa zarówno przeciw cięmiężcom Polski, jak i wielkim magnatom swego kraju ojczystego”.</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#Marszalek">Ekonomiczną, a stale wzmacniającą się bazą tego sojuszu były zmiany dokonujące się wówczas w strukturze gospodarczej Rzeczypospolitej, jak powolne, ale stałe ożywianie się handlu i rzemiosła, rozwój manufaktur, wzrost ludności miast, stałe rozszerzanie się rynku wewnętrznego, mówiąc ogólnie — formowanie się elementów układu kapitalistycznego. W postaci słabej i zapóźnionej w porównaniu z innymi krajami, poczęły się w Polsce tworzyć warunki przemian, którym podlegała ówczesna Europa. — „Naturalny sojusz”, o którym mówił Engels, nieprędko mógł w owych warunkach dojrzeć i przynieść rezultaty. Potrzeba na to było bez mała lat 20 i przykładu, jaki niosła światu rewolucyjna Francja.</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#Marszalek">Na tym tle rozpatrywać należy Sejm Czteroletni, jego największe dzieło — Konstytucję 3 Maja 1791 r., prawo o miastach i inne jego akty ustawodawcze. Nie były to akty rewolucyjne, nosiły one wyraźne piętno kompromisu, wynikającego ze złożoności koalicji antymagnackiej. Góra mieszczaństwa polskiego i średnie ziemiaństwo tworzyły wspólny front średnich posiadaczy zwróconych przeciw feudalnemu konserwatyzmowi magnatów, ale bały się emancypacyjnych dążeń zarówno plebsu miejskiego, jak i chłopstwa. Miasta polskie zbyt niedawno dopiero poczęły się dźwigać z upadku, zbyt krótki był okres walki mieszczaństwa o prawa polityczne, także poczucie własnej siły było w nim bez porównania słabsze, niż np. u — „trzeciego stanu” we Francji, nie mogło więc ono stać się hegemonem rewolucji burżuazyjnej, która we Francji przyniosła wolność chłopu.</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#Marszalek">Mimo to Konstytucja Majowa i reformy Sejmu Czteroletniego, łamiąc rządy magnackie w Rzeczypospolitej, otwierając drogę dalszym przeobrażeniom społecznym i politycznym, posiadały ogromną doniosłość.</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#Marszalek">Sejm Czteroletni dla wzmożenia sił obronnych kraju musiał się uciec w 1789 r. do zwiększenia podatków. Mimo to nie udało się zdobyć środków, jakich wymagała sytuacja. Przy całym bowiem wzmożonym wysiłku, mimo iż do 75% faktycznych dochodów przeznaczono na wojsko, wydano na ten cel w latach 1788—1790 tylko 30 mln zł, to jest 17 razy mniej niż 3 państwa zaborcze, rozporządzające przecież od lat silnymi i dobrze uzbrojonymi armiami.</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#Marszalek">Siły patriotyczne, kierujące Sejmem Czteroletnim, zamierzały też dla ratowania państwa przejąć majątki biskupów w zamian za przyznanie im stałych pensji. A że były to majątki niemałe — świadczą obliczenia wybitnego historyka gospodarczego Jana Rutkowskiego, według którego pod koniec XVIII w. z ogółu chłopów 17% przypadało na dobra duchowne. Jeden tylko biskup krakowski, już po I rozbiorze, osiągał 575 tys. zł czystego dochodu rocznie. Co oznaczała ta suma, wyjaśnić może porównanie jej z dochodami państwowymi. Globalny roczny dochód skarbu koronnego wynosił w latach 1776—1789 od 11,6 mln zł do 14,8 mln zł rocznie, a skarbu litewskiego około 5 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#Marszalek">Jednak żywot postanowień Sejmu Czteroletniego był bardzo krótki, większość ich w ogóle nie weszła w życie. Uznane one były bowiem przez magnaterię, hierarchię kościelną i ich sojuszników za największą klęskę, dla której odrobienia zmobilizowały się wszystkie siły wstecznictwa, uciekając się do krwawej rozprawy, do zdrady własnego kraju nawet, byle tylko dzieło Sejmu Czteroletniego zniweczyć. O pomoc nie musiały zbytnio prosić sąsiadów Polski. Zbyt byli oni bowiem zaniepokojeni wydarzeniami nad Wisłą, widząc w nich zarzewie tych samych zjawisk, które rozpaliły się nad Sekwaną.</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#Marszalek">Tak doszło do Targowicy, klęski wojsk broniących Konstytucji, nowego rozbioru Polski i wreszcie Sejmu Grodzieńskiego, który na pozostałych resztkach Rzeczypospolitej przywrócił dawny system rządów i zlikwidował reformy społeczne Sejmu Czteroletniego. Wojska zaborców poddały swej kontroli całość życia społecznego w niepodległej jeszcze nominalnie części państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#Marszalek">Siły patriotyczne zerwały się raz jeszcze do walki w obronie ojczyzny. I cześć oddając wszystkim twórcom i bojownikom Insurekcji Kościuszkowskiej, zamykać nie możemy oczu na to, że choć nikłe były szanse ich zwycięstwa, nie potrafili zmobilizować wszystkich potencjonalnie w narodzie tkwiących sił do walki o wolność. Klucz wszelkich problemów społecznych epoki tkwił bowiem na wsi, w położeniu pańszczyźnianego chłopa. Jednak te ogromne możliwości, które tkwiły w wyzwoleńczych dążnościach chłopstwa, nie były doceniane i w małej tylko części zostały wyzwolone. A tylko powszechna, rewolucyjna walka ludu wiejskiego mogła mieć perspektywy zwycięstwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#Marszalek">W konsekwencji, mimo bohaterstwa wojsk Kościuszki, mimo niewiarygodnej ofiarności i męstwa ludu Warszawy, Insurekcja upaść musiała, a w ślad za tym przyszedł trzeci rozbiór i likwidacja Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#Marszalek">Po 800 latach niepodległego bytu Polska — wielkie państwo, jeszcze przed 300 laty czołowa potęga w Europie środkowej i wschodniej — została podzielona między trzy zaborcze monarchie i na okres 130 lat wymazana z mapy politycznej. Było to wydarzenie w nowożytnej Europie bez precedensu. Decydującą, z punktu widzenia współczesności, fazę swego rozwoju naród nasz przebył bez własnej państwowości. Wykazał on w tym niezmiernie trudnym okresie swych dziejów ogromny hart ducha, niezłomny patriotyzm i zdolność stawiania czoła przeciwnościom losu. Mimo podziału między państwa zaborcze i włączenia poszczególnych części ziemi polskiej do różnych organizmów gospodarczych, mimo braku wspólnego rynku narodowego i wynikających zeń więzi ekonomicznych — naród nasz nie tylko utrzymał, lecz także umocnił swą jedność, nie tylko przechował, lecz rozwinął wspólnotę kultury i obyczaju, dowodząc w ten sposób, że te czynniki mogą odegrać wiodącą rolę w kształtowaniu nowoczesnej świadomości narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#Marszalek">Dzieje Polski Piastów i Jagiellonów oraz dzieje upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej pozostawiły nam po sobie naukę polityczną o zasadniczym znaczeniu: suwerenność narodowa i państwowa Polski może się umacniać tylko wówczas, gdy ustrój społeczny i polityczny kraju na danym etapie dziejowym pozostaje w zgodzie z postępem.</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#Marszalek">Najbardziej społecznie reakcyjne koła wielkiej magnaterii i wyższej hierarchii kościelnej pogodziły się z zaborcami. Karty historii tych czasów rejestrują wiernopoddańcze oświadczenia polskich książąt kościoła katolickiego składane monarchom państw, które dokonały rozbiorów Polski, a także potępienia watykańskie rzucane na powstańców. Przytłaczająca większość społeczeństwa polskiego dążyła jednak do zrzucenia obcego jarzma, zależnie jednak od klasowego punktu widzenia różnie pojmowano drogi prowadzące do wyzwolenia. Stąd też w każdym powstaniu polskim i w poprzedzających je ruchach spiskowych, widoczne są wyraźnie dwa przeciwstawne sobie nurty. Jeden, konserwatywny społecznie, niechętny do odwoływania się tak do polskich, jak obcych mas ludowych, bojący się rewolucji, a szukający oparcia w rządach europejskich. Drugi — postępowy, łączący ideę wyzwolenia narodowego z walką mas ludowych o swe wyzwolenie społeczne, zwrócony nie tylko przeciw zaborcom, ale również przeciw reakcyjnym i ugodowym wobec wroga klasom społecznym, szukający pomocy w ruchach postępowych w Europie, a w szczególności w masach ludowych państw zaborczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#Marszalek">Wierni tym założeniom byli polscy bojownicy Wiosny Ludów, z największym naszym poetą Adamem Mickiewiczem na czele, wierna im była lewica „Czerwonych” w Powstaniu Styczniowym, tradycje te odziedziczyli bojownicy polskiego proletariatu.</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#Marszalek">Ruchy wyzwoleńcze Polski łączyła głęboka więź ze sprawą wolności i rewolucji na świecie. Liczne zastępy polskich patriotów i demokratów zapisały się chlubnie w historii walk wyzwoleńczych innych narodów. Z myślą o wolności ludu Kościuszko i Pułaski walczyli za oceanem o niepodległość Republiki Stanów Zjednoczonych. Hasło — „Wszyscy ludzie wolni są braćmi” — prowadziło do walki legiony Dąbrowskiego. Szlachetne wezwanie — „Za wolność Waszą i Naszą” wiodło później gen. Bema do szeregów rewolucji węgierskiej, a Jarosława Dąbrowskiego i Walerego Wróblewskiego na barykady Komuny Paryskiej. Głęboka więź łączyła patriotów polskich z dekabrystami, a u podstaw planów powstania w 1863 r. leżał sojusz — „Czerwonych” z rewolucjonistami rosyjskimi spod znaku „Ziemi i Woli”.</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#Marszalek">Stulecie walk o odzyskanie utraconej niepodległości dowiodło, że — „nie wśród rządów, j lecz wśród ludów Europy” sprawa polska znajdowała wiernych sojuszników. Wielka emigracja po Powstaniu Listopadowym przez 10-lecia daremnie kołatała do — „sumienia” rządów zachodnich, nie potrafiła od nich niczego uzyskać dla przywrócenia Polsce niepodległości.</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#Marszalek">W okresie niewoli, w dobie ciężkich walk wyzwoleńczych ukształtował się ostatecznie nowoczesny naród polski. Ale żadna z klas i społecznych nie była zdolna doprowadzić do wyzwolenia, dopóki główną siłą rewolucyjną nie stał się proletariat. W połowie wieku XIX zakończył się ostatecznie w zachodniej Europie okres rewolucji burżuazyjnych i nie w klasach posiadających mógł szukać naród polski sojuszników w swej walce o wolność. Jedynym prawdziwym jego oparciem mógł być już odtąd tylko międzynarodowy ruch robotniczy. A gdy w ostatniej ćwierci XIX wieku ośrodek ruchu rewolucyjnego przeniósł się do Rosji, tam wyrósł główny naturalny sojusznik polskich sił wyzwoleńczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#Marszalek">Edukacja klasowa i narodowa proletariatu polskiego przebiegała w warunkach szczególnie skomplikowanych. Etapami jej drogi rozwojowej był Wielki Proletariat Ludwika Waryńskiego, było utworzenie w latach dziewięćdziesiątych wieku XIX Polskiej Partii Socjalistycznej i Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego, późniejszej SDKPiL, potężne strajki i manifestacje, demonstracje robotnicze i walki na barykadach rewolucji lat 1905 do 1907. W tych ciężkich zmaganiach z policją i żandarmerią zaborców i z rodzimą burżuazją wyrastał i dojrzewaj politycznie rewolucyjny ruch polskiej klasy robotniczej. Przebyć on musiał trudną i długą drogę, zanim potrafił przezwyciężyć fałszywe koncepcje polityczne i prawidłowo wytyczyć strategię i taktykę walki o narodowe i społeczne wyzwolenie. Ale od początku swego istnienia polski ruch robotniczy stał się główną siłą, która wzniosła sztandar walki przeciw zaborcom o niepodległość Polski, która budziła sumienie narodu, jego wolę oporu i walki, jego poczucie godności. Pozostaje historyczną prawdą, że właśnie marksistowska lewica polskiego ruchu robotniczego najwcześniej zrozumiała istotę historycznych doświadczeń narodu polskiego i specyfikę nowego okresu historycznego, wiążąc sprawę wolności Polski z wielką rewolucją socjalistyczną w Rosji i w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.85" who="#Marszalek">Żadna ze szkół polskiej burżuazyjnej myśli politycznej nie okazała się zdolna wysnuć właściwych wniosków z historycznych doświadczeń narodu polskiego. Cała mądrość polityczna tych szkół zamykała się w alternatywie: bądź sojusz z klasami posiadającymi imperium rosyjskiego przeciw Niemcom, bądź współdziałanie z imperializmem niemieckim i Austro-Węgrami przeciw Rosji. Ten pozornie nierozwiązalny dylemat rozstrzygnąć mogło jedynie zespolenie niepodległościowych dążeń narodu polskiego z walką klasy robotniczej, wszystkich uciskanych i wyzyskiwanych w mocarstwach zaborczych, a zwłaszcza jedność walki wyzwoleńczej proletariatu polskiego i rosyjskiego. Potwierdził to w pełni bieg wydarzeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.86" who="#Marszalek">W wyniku Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej w Rosji, w wyniku klęski militarnej mocarstw centralnych w I wojnie światowej i rewolucji w Niemczech i Austro-Węgrzech zaistniały warunki, w których odrodzić się mogło niepodległe państwo polskie.</u>
+ <u xml:id="u-2.87" who="#Marszalek">Wiele przyczyn złożyło się na to, że władza w powstającej do życia w listopadzie 1918 r. Polsce znalazła się w ręku burżuazji i obszarników, że II Rzeczpospolita ukształtowała się jako państwo burżuazyjne. Siły polityczne, które w tym państwie wzięły władzę, nie potrafiły wyciągnąć wniosków z lekcji historii, z upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej i niewoli rozbiorowej. Powolne interesom żubrów kresowych wciągały one nadal Polskę na zgubną drogę ekspansji wschodniej i interwencji przeciw rewolucyjnej Rosji, budowały wielonarodowe, na ucisku obcych narodowości oparte państwo, zaniedbując obronę żywotnych interesów kraju na zachodzie.</u>
+ <u xml:id="u-2.88" who="#Marszalek">Ani endecja, ani sanacja, sprawujące rządy w Polsce okresu międzywojennego nie rozwiązały nabrzmiałych problemów bytu narodowego, nie nadrobiły opóźnień w rozwoju gospodarczym kraju, a nawet zacofanie to w wielu dziedzinach jeszcze pogłębiły. Uzależniały one nasz kraj od obcego kapitału. Masowe bezrobocie w miastach stało się zjawiskiem strukturalnym, z każdym rokiem zwiększały się milionowe rzesze zbędnych ludzi na wsi, a młodzież pozbawiona została szans na wykształcenie i nie miała perspektyw na zatrudnienie we własnym kraju. Cała ich polityka wewnętrzna i zagraniczna załamała się tragicznie we wrześniu 1939 roku.</u>
+ <u xml:id="u-2.89" who="#Marszalek">Jedynie rewolucyjna partia proletariatu Polski — Partia Komunistyczna — od pierwszych dni powstania II Rzeczypospolitej prowadziła zdecydowaną walkę przeciw zagranicznej i wewnętrznej polityce kapitalistów i obszarników w obronie praw ludu i podstawowych interesów narodu. Walkę tę podejmowały również lewicowe nurty PPS, radykalne skrzydło ruchu ludowego i demokratyczne ugrupowania inteligencji. Ale te właśnie postępowe siły narodu były przez władze sanacyjne pozbawione prawa do swobodnej działalności politycznej, prześladowane i tępione środkami przemocy i terroru. Komunistyczna Partia Polski została zepchnięta do podziemia, a na jej sojuszników politycznych raz po raz spadały represje policyjne. Prawicowe kierownictwa Polskiej Partii Socjalistycznej i Stronnictwa Ludowego — podstawowych partii legalnej opozycji wobec rządzącej sanacji — w istocie rzeczy hołdowały takim samym jak ona zgubnym, antyradzieckim koncepcjom w polityce zagranicznej i dalekie były od dążenia do radykalnych zmian w polityce wewnętrznej.</u>
+ <u xml:id="u-2.90" who="#Marszalek">Oceniamy dziś surowo rządców II Rzeczypospolitej za ich krótkowzroczność polityczną, za ich politykę zagraniczną i wewnętrzną, za ich egoizm klasowy. Ale ta surowa ocena nie oznacza, że nie doceniamy tych pozytywnych elementów, które w dzieje naszego narodu wniosło samo istnienie państwa polskiego w latach 1918—1939. Dzięki temu bowiem naród polski odzyskał wiarę we własne siły, upadły dzielące go bariery zaborowe, a dawne podziały dzielnicowe zostały zatarte, powstało wprawdzie elitarne i niedostatecznie rozbudowane, ale polskie szkolnictwo wszystkich szczebli, wzrósł zasięg oddziaływania polskiej kultury na społeczeństwo. I przede wszystkim poważnie rozszerzył się zakres wzajemnego przenikania świadomości narodowej i państwowej. Gdy w przededniu I wojny światowej dyskutowano jeszcze, czy w ogóle może istnieć niepodległe państwo polskie, to w latach II wojny światowej ta kwestia nie podlegała już wśród Polaków żadnej dyskusji, toczyła się jedynie walka o to, jaka ma być społeczna treść niepodległej Polski. Dwudziestolecie walk społecznych i politycznych w II Rzeczypospolitej odegrało doniosłą rolę w dojrzewaniu polskiej klasy robotniczej i ludu pracującego do przejęcia odpowiedzialności za losy narodu i państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.91" who="#Marszalek">Okupacja hitlerowska wystawiła naród polski na najcięższa próbę w jego dziejach. Okupant z premedytacją zmierzał do unicestwienia materialnych, społecznych i kulturalnych podstaw bytu narodu polskiego, do jego biologicznej zagłady. Okupacja hitlerowska, trwająca 5 lat, wyrządziła Polsce niepowetowane straty ludzkie i niezmiernie ciężkie szkody materialne. Ten tragiczny okres najnowszych dziejów narodu z niezwykłą jaskrawością potwierdził słuszność tych nauk historycznych, które zostały zlekceważone przez władców II Rzeczypospolitej. Ale tym razem nie zlekceważył ich i nie mógł zlekceważyć naród polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.92" who="#Marszalek">W sprawiedliwej wojnie przeciw hitlerowskiemu najeźdźcy, naród nasz nie tylko wzniósł się na wyżyny patriotycznej ofiarności i bohaterstwa, lecz równocześnie dokonała się w jego świadomości głęboka i zasadnicza reorientacja polityczna. W latach II wojny światowej starły się ze sobą dwie zasadnicze koncepcje polityki polskiej: koncepcja kontynuowania zgubnej dla narodu linii II Rzeczypospolitej, reprezentowana przez emigracyjny rząd londyński, i koncepcja Polski socjalistycznej, wysunięta przez Polską Partię Robotniczą. W czas najwyższej potrzeby, gdy w walce z okupantem hitlerowskim rozstrzygało się — „być albo nie być” narodu polskiego, PPR — organizator walki zbrojnej przeciw okupantowi — wystąpiła przeciw wielowiekowym przesądom i rojeniom mocarstwowym, wezwała naród polski do zwrócenia oczu ku jego praojcowskim, piastowskim ziemiom, do rezygnacji z ziem etnicznie nie polskich na wschodzie, do sprzymierzenia się z bratnimi narodami Związku Radzieckiego w walce przeciw hitlerowskiemu najeźdźcy.</u>
+ <u xml:id="u-2.93" who="#Marszalek">Ta nowa koncepcja polityczna zwyciężyła, zdobyła poparcie lewicy PPS, radykalnego skrzydła ruchu ludowego, demokratycznej inteligencji, wszystkich postępowych sił narodu i wytyczyła drogę rozwoju współczesnej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.94" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Powstanie Polski Ludowej było przełomowym zwrotem w całej dotychczasowej historii narodu i państwa polskiego. Zwrot ten odpowiadał duchowi epoki współczesnej, warunkom społecznym i politycznym XX wieku, a równocześnie wyrastał z historycznych doświadczeń narodu, z ukształtowanych w ciągu stuleci potrzeb i palących problemów bytu narodowego Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.95" who="#Marszalek">U schyłku pierwszego tysiąclecia naszych dziejów Polska odrodziła się do niepodległego bytu w nowej sytuacji, w nowym układzie sił w Europie. Faszystowska Rzesza legła w gruzach pod uderzeniami antyhitlerowskiej koalicji, przede wszystkim pod ciosami bohaterskiej Armii Radzieckiej, a werdykt narodów i Układ Poczdamski potępiły niemiecki faszyzm i militaryzm i uznały prawa Polski do jej prastarych, piastowskich terytoriów. Powrót Polski nad Odrę, Nysę i Bałtyk był największym zwycięstwem w dziejach naszego narodu. W swych nowych granicach Polska Ludowa stała się państwem jednonarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-2.96" who="#Marszalek">Po raz pierwszy w tysiącletniej historii Polski znalazł swe ostateczne i sprawiedliwe rozwiązanie problem granic państwowych Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.97" who="#Marszalek">Ten historyczny zwrot w położeniu państwa i narodu polskiego zawdzięczamy socjalizmowi. Socjalizm bowiem pozwolił zasypać przepaść wrogości, którą klasy posiadające wykopały między narodem polskim a naszymi słowiańskimi sąsiadami na wschodzie. Socjalizm sprawił, że po raz pierwszy od tysiąca lat na wszystkich granicach naszego kraju mamy przyjaciół, że odwiecznie płonąca zachodnia granica Polski przekształciła się w granicę pokoju i przyjaźni z Niemiecką Republiką Demokratyczną, socjalistycznym państwem niemieckiego ludu pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-2.98" who="#Marszalek">Za sprawą socjalizmu Polska znalazła się w najbardziej postępowym nurcie współczesności, w gronie narodów wytyczających przyszłe drogi całej ludzkości, weszła w skład wielkiej wspólnoty państw, których polityka, siła materialna i autorytet moralny są ostoją dla wszystkich, którzy na naszym globie toczą sprawiedliwą walkę przeciw imperializmowi o wolność, niepodległość i postęp. Należymy do grona tych państw, których potęga nie budzi niepokoju, lecz jest źródłem nadziei, że złowieszczym siłom wojny nie uda się wtrącić ludzkości w otchłań katastrofy termonuklearnej, że sprawa pokoju odniesie ostateczny triumf.</u>
+ <u xml:id="u-2.99" who="#Marszalek">Jest historycznym powołaniem zarówno tego pokolenia, które Polskę Ludową stworzyło i zbudowało, jak i nowych pokoleń, które obecnie wkraczają w życie, umacnianie fundamentów naszej niepodległości i bezpieczeństwa kraju, sojuszu Polski ze Związkiem Radzieckim i ze wszystkimi państwami socjalistycznymi oraz solidarności z rewolucyjnym ruchem robotniczym, narodowo-wyzwoleńczym i demokratycznym na całym świecie. Jedynie bowiem zespalając siłę Polski z potęgą obozu socjalistycznego możemy i dziś, i jutro skutecznie stawić czoła niebezpieczeństwu, którym grozi Polsce i Europie odrodzony w Niemczech zachodnich militaryzm i rewizjonizm niemiecki.</u>
+ <u xml:id="u-2.100" who="#Marszalek">Polityka ma to do siebie, że jej owoce ujawniają się z reguły dopiero po upływie lat, a nawet dziesięcioleci. Szczególnie wnikliwa i dalekowzroczna musi być nasza polityka w kwestii niemieckiej. Tysiącletnia historia Polski i doświadczenia całego okresu powojennego uczą nas, że w polityce Polski Ludowej, w czasach naszego pokolenia i w czasach, kiedy ster tej polityki obejmie w swe ręce młode dzisiaj pokolenie narodu polskiego, dominować musi zabezpieczanie naszego kraju przed niebezpieczeństwem agresji militaryzmu niemieckiego. Ze niebezpieczeństwo to będzie długotrwałe, może to z łatwością przewidzieć każdy, kto pilnie śledzi za rozwojem sytuacji w Niemczech zachodnich, za polityką rządu bońskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.101" who="#Marszalek">Niemiecka Republika Federalna nie graniczy z Polską, mimo to od chwili jej powstania rząd boński podniósł do rangi oficjalnej polityki państwowej NRF roszczenia terytorialne wobec Polski. Istniejący stan rzeczy uważa bowiem za prowizorium. Poprzez aneksję Niemieckiej Republiki Demokratycznej — co obecnie stanowi główny cel polityki rządu bońskiego — militaryści i rewanżyści zachodnioniemieccy pragną otworzyć sobie drogę prowadzącą do ponownego wydarcia Polsce jej ziem piastowskich.</u>
+ <u xml:id="u-2.102" who="#Marszalek">Chcemy żyć w pokoju i przyjaźni ze wszystkimi narodami, w tej liczbie także z całym narodem niemieckim. Nie odmawiamy mu prawa do zjednoczenia Niemiec w jedno, miłujące pokój państwo niemieckie, takie państwo, które wyrzeknie się militaryzmu i nie stanie się nigdy groźbą dla swych sąsiadów, dla pokoju w Europie. Powstać ono może tylko w wyniku długotrwałego procesu przyjaznej współpracy między Niemiecką Republiką Federalną i Niemiecką Republiką Demokratyczną i za zgodą wszystkich sąsiadów Niemiec oraz innych zainteresowanych państw.</u>
+ <u xml:id="u-2.103" who="#Marszalek">Naród polski musi być w pełni i zawsze świadom tego, że gdyby nad Odrą i Nysą znalazła się stopa żołnierska militarystycznych Niemiec, które reprezentuje dzisiejsza Niemiecka Republika Federalna, oznaczałoby to — niezależnie od oficjalnego stanowiska Bonn w sprawie zachodniej granicy Polski — nie tylko osłabienie obozu państw socjalistycznych i wszystkich sił pokoju w Europie. Byłoby to zarazem zburzenie zapory stojącej na drodze agresywnej ekspansji militaryzmu niemieckiego na wschód. Zjednoczenie Niemiec w myśl koncepcji rządu bońskiego prowadziłoby prostą drogą do nowej wojny w Europie, do światowej katastrofy nuklearnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.104" who="#Marszalek">Nam i naszemu młodemu pokoleniu nie wolno nigdy zapomnieć o tym, że dopóki Niemiecka Republika Federalna kontynuować będzie prowadzoną od wielu lat politykę, dopóty bezpieczeństwo Polski i innych krajów socjalistycznych, bezpieczeństwo pokoju w Europie i świecie, związane będzie jak najściślej z bezpieczeństwem i nienaruszalnością granic Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Zachodnia granica świata socjalistycznego znajduje się bowiem na Łabie. W imię własnych życiowych interesów Polska wraz z innymi krajami socjalistycznymi musi zawsze bronić tej granicy przed agresywnymi zakusami zachodnioniemieckiego militaryzmu.</u>
+ <u xml:id="u-2.105" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W ciągu 10 wieków jednym z naczelnych problemów bytu narodu polskiego było stworzenie dynamicznej gospodarki stanowiącej podstawę siły gospodarczej państwa i dobrobytu społeczeństwa. Problem ten rozwiązała dopiero Polska Ludowa, przezwyciężając odwieczne zacofanie gospodarcze naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.106" who="#Marszalek">W ciągu 22 lat trudem jednego pokolenia został udziesięciokrotniony i unowocześniony potencjał przemysłowy Polski. Ogromnym wysiłkiem całego narodu zostały stworzone potężne przemysłowe siły wytwórcze, oparte na nowej technice. Pełniej czerpiemy z dawnych i nowo odkrytych bogactw naszej ziemi: węgla, siarki, gazu ziemnego i miedzi. Powstały dziesiątki nowych gałęzi wytwórczości. Po raz pierwszy od wieków wyszliśmy szeroko na morza i oceany.</u>
+ <u xml:id="u-2.107" who="#Marszalek">Zapewniliśmy pracę wszystkim obywatelom naszego kraju, otworzyliśmy szerokie możliwości rozwoju i zastosowania myśli twórczej polskich inżynierów i techników. Jeszcze w poprzednim pokoleniu dwie trzecie naszego społeczeństwa zatrudnione było w rolnictwie. Dziś dla dwóch trzecich naszego narodu główną podstawą utrzymania jest praca w przemyśle, budownictwie, transporcie i usługach, a tylko jedna trzecia utrzymuje się z rolnictwa. Praca naszego narodu w oparciu o nowoczesne siły wytwórcze wytwarza dziś dochód narodowy większy o 3,7 razy niż przed wojną. Z pracy w przemyśle żyje dziś ponad 25% ludności w kraju, a ludność zatrudniona w tym dziale wytwarza niemal 11-krotnie więcej dóbr przemysłowych niż przed wojną. Praca zaś tej części ludności w kraju, która żyje z rolnictwa, dzięki bardziej nowoczesnym środkom, daje Polsce o 42% więcej niż przed wojną żywności i innych produktów rolnych. Jeszcze w poprzednim pokoleniu jedna czwarta mieszkańców Polski nie umiała nawet czytać i pisać, a wykształcenie dwóch trzecich młodzieży nie przekraczało 4 klas. Dziś Polska należy do krajów przodujących w świecie pod względem powszechności i dostępności oświaty na wszystkich szczeblach. Polska Ludowa udziesięciokrotniła kadry inteligencji z wyższym wykształceniem technicznym i rozwinęła system szkolny, zapewniający młodemu pokoleniu przygotowanie do pracy zawodowej i życia.</u>
+ <u xml:id="u-2.108" who="#Marszalek">Rozwój gospodarczy i sprawiedliwy podział dochodu narodowego zniósł nędzę i krzywdę społeczną oraz zapewnił stały wzrost poziomu życia narodu. Państwo przyjęło na siebie w decydującej części niezmiernie ważne dla każdej rodziny wydatki na oświatę, ochronę zdrowia i macierzyństwa, ubezpieczenie chorobowe, zaopatrzenie emerytalne i inwalidzkie, zasadniczo rozszerzając uprawnienia i zdobycze socjalne ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.109" who="#Marszalek">W latach, które nadchodzą musimy rozwiązać nowe skomplikowane problemy dalszego wzrostu ekonomicznego, odpowiednio do naszych potrzeb, do wielkiego potencjału sił ludzkich w kraju. W najbliższym 10-leciu 700 tys. młodych ludzi co rok stawać będzie do pracy w gospodarce narodowej. Wielkim zadaniem, a zarazem wielką szansą naszego narodu jest wykształcenie, uzbrojenie w nowoczesną technikę i efektywne wykorzystanie dla dobra kraju tych nieprzebranych zasobów energii, wiedzy i talentów twórczych, które wniosą ze sobą te młode zastępy pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-2.110" who="#Marszalek">Stoimy w obliczu nowego etapu w rozwoju gospodarki narodowej, polegającego na przejściu do coraz bardziej intensywnych metod gospodarowania, które zakładają rekonstrukcję techniczną całych gałęzi wytwarzania, doskonalszą organizację produkcji, osiąganie w decydujących dla Polski dziedzinach produkcji światowych standardów wydajności, jakości i nowoczesności. W oparciu o wzrost kultury rolnej i wielkie nakłady państwa, rolnictwo nasze musi w ciągu niewielu lat rozwiązać kluczowy problem zbożowy i paszowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.111" who="#Marszalek">Cała nasza polityka gospodarcza jest i będzie podporządkowana dążeniu do realizacji podstawowego celu socjalizmu, do zagwarantowania stałego polepszania warunków życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.112" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Po raz pierwszy w dziejach naszego narodu powstało państwo ludu pracującego, państwo całego narodu, a nie jego uprzywilejowanej mniejszości. To demokratyczne państwo, szanujące prawa obywatela i otaczające troską sprawy ogółu, wolne od samowoli i anarchii, bazujące ma świadomej dyscyplinie społecznej, to państwo, które budujemy pomyślnie od 22 lat, jest podstawą wszystkich osiągnięć narodu polskiego i rękojmią jego rozwoju na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-2.113" who="#Marszalek">Państwo to powinniśmy umacniać, doskonalić instytucje demokracji socjalistycznej, podnosić sprawność działania wszystkich organów władzy.</u>
+ <u xml:id="u-2.114" who="#Marszalek">Głównym źródłem siły naszego ludowego państwa jest jedność polityczna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, tych partii, które państwo to powołały do życia i o jego umocnienie stoczyły ciężką walkę z obozem reakcji. Partie te tworzą trzon Frontu Jedności Narodu, który skupia wszystkich pragnących pracować i działać dla Polski Ludowej i który jest wyrazem coraz głębszej i pełniejszej wspólnoty interesów, dążeń i poglądów całego naszego społeczeństwa, klasy robotniczej, chłopstwa i inteligencji. Jedność ta wyrasta z trudnych doświadczeń przeszłości, umacnia ją i utrwala prawda dnia dzisiejszego, znajduje ona oparcie w nowej strukturze społecznej, w której nie ma miejsca na wyzysk człowieka przez człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-2.115" who="#Marszalek">Tej jedności naszego narodu będziemy strzec i bronić jak źrenicy oka przed tymi, którzy niepomni minionych nieszczęść i klęsk, chcieliby Polskę cofnąć wstecz, skłócić ją z najwierniejszym sojusznikiem — Związkiem Radzieckim i wprowadzić ją w orbitę imperialistycznego zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.116" who="#Marszalek">Znajdują się bowiem jeszcze w społeczeństwie polskim ludzie, których — wbrew przysłowiu: — „Mądry Polak po szkodzie” niczego nie nauczyły dzieje Polski, którzy nie potrafili wyciągnąć wniosków z jej katastrofy wrześniowej; nie przysparzają im rozumu nawet roszczenia terytorialne militarystów niemieckich do ziem polskich, ani to, że z wyjątkiem Francji, mocarstwa zachodnie po dziś dzień nie zdobyły się na oświadczenie o nienaruszalności granicy państwowej Polski na Odrze i Nysie. Wszystkie szkody i klęski, jakich doznała Polska w przeszłości wskutek błędnej i sprzecznej z interesami narodu polityki jej rządów, nie zmieniły ich rozumowania kategoriami antysocjalistycznymi. Ich umysł polityczny zastygł w czasie, pozostał takim, jakim był w okresie Polski międzywojennej. Nie zdobędą oni sławy Herostrata. Polska socjalistyczna, to świątynia nie do zburzenia. Powstała ona z krwi i trudu klasy robotniczej i mas ludowych i na nich się opiera. Jej 22-letni wspaniały dorobek jest dziełem narodu polskiego, wspólnym dziełem wierzących i niewierzących.</u>
+ <u xml:id="u-2.117" who="#Marszalek">W naszej epoce, w świadomości milionów Polaków stosunek do religii nie pozostaje w związku z ich postawą polityczną. Proces emancypacji życia świeckiego spod wpływów kościoła już dawno pozbawił religię charakteru uniwersalnego światopoglądu. Wiara i ateizm nie stoją w sprzeczności w kształtowaniu jednomyślności narodu w żywotnych dla niego sprawach bezpieczeństwa Polski i zapewnienia rozwoju jej ekonomiki i kultury. O to przecież w istocie rzeczy chodzi w całym konflikcie między kościołem a państwem, wywołanym przez Episkopat i zaostrzonym przez jego rzymskie orędzie do biskupów niemieckich. Z całym naciskiem trzeba podkreślić, że w sporze z kierownictwem Episkopatu chodzi o sprawy na wskroś polityczne, a nie o religię, jak to niektórzy dostojnicy kościoła usiłują przedstawiać.</u>
+ <u xml:id="u-2.118" who="#Marszalek">Rządowi Polski Ludowej obca jest nawet myśl prowadzenia walki z kościołem, z religią. W stosunku do okresu przedwojennego duchowieństwo kościoła rzymsko-katolickiego wzrosło ilościowo w Polsce Ludowej o 66%, a liczba biskupów zwiększyła się o 70%. Same te liczby wskazują, jak wielkim fałszem są twierdzenia o rzekomych prześladowaniach kościoła w Polsce. Zwalczamy i zwalczać będziemy tylko wykorzystywanie uczuć religijnych dla szkodliwych interesom Polski celów politycznych. Polityka państwa wobec kościoła mieści się w ramach nakreślonych przez ostatni sobór watykański dla stosunków między kościołem i państwem, natomiast politykę i postawę kierownictwa Episkopatu polskiego wobec naszego państwa socjalistycznego w ramy te należy dopiero wprowadzić, gdyż od dawna w nich się nie mieści.</u>
+ <u xml:id="u-2.119" who="#Marszalek">Paradoksalnym przejawem zacietrzewienia niektórych hierarchów kościoła w zwalczaniu duchowieństwa, zajmującego lojalną postawę wobec władz państwowych — a taka postawa charakteryzuje ogromną jego większość — jest wystąpienie arcybiskupa z Wrocławia przeciwko inicjatorom postawienia pomnika papieża Jana XXIII, który dał wyraz swego przychylnego stosunku do naszych ziem zachodnich, określając je jako „po wiekach odzyskane”. Z inicjatywą budowy pomnika wystąpili księża i działacze katoliccy i w tych dniach odbyła się we Wrocławiu uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego pod ten pomnik, w której uczestniczyło ponad tysiąc księży i kilkuset działaczy katolickich z całego kraju, zebranych na akademii z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego i chrztu Polski. W pojęciu niektórych kierowników Episkopatu nawet wzniesienie pomnika Jana XXIII ma być przejawem walki państwa z kościołem i rozbijaniem jedności kościoła tylko dlatego, że decyzje te nie uzyskały aprobaty Episkopatu Normalne stosunki między kościołem a państwem mogą być przywrócone, gdy kierownictwo kościoła stanie na gruncie poszanowania Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przestrzegać będzie ustaw i przepisów państwowych, wyrzeknie się nadużywania uczuć religijnych dla swoich celów politycznych, zajmie lojalną postawę wobec Polski Ludowej i honorować będzie jej rację stanu, rację stanu narodu, którego językiem przemawia.</u>
+ <u xml:id="u-2.120" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Żyjemy w przełomowej epoce nie tylko w dziejach naszego narodu, lecz całej ludzkości Znamionują ją głębokie przeobrażenia świata, socjalistyczna rewolucja przekształcająca stosunki społeczne i międzynarodowe, rewolucja otwierająca przed całą ludzkością perspektywę zniesienia wyzysku i ucisku człowieka przez człowieka i możliwość wyeliminowania wojen z życia narodów. Jednocześnie epoka ta jest widownią zaciekłego oporu i barbarzyństwa wstecznych sił broniących starego, odchodzącego w przeszłość świata, rządzonego wilczym prawem siły — świata imperializmu i kolonializmu. Znamionują tę naszą epokę rewolucyjny i burzliwy postęp nauki i techniki, zwielokrotniający ludzką potęgę tworzenia, ale także ludzką zdolność niszczenia. Jest to więc epoka największych nadziei i najgroźniejszych niebezpieczeństw. Wystawia ona na próbę wszystkie siły duchowe i materialne każdego narodu. Wymaga hart u ideowego i mądrości politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-2.121" who="#Marszalek">Spoglądamy w przyszłość z nadzieją i wiarą. Losy narodu polskiego, jego suwerenność i byt niepodległy zespolone zostały na zawsze z losami socjalizmu. Światowy system socjalistyczny stał się już siłą nie do zwyciężenia. Rozwoju historycznego ludzkości zatrzymać nie można. „Wszystkie narody dojdą do socjalizmu, to jest nieuniknione, ale dojdą wszystkie niezupełnie jednakowo” — pisał Lenin. Praktyka blisko pięciu dziesiątek lat, które upłynęły od tego czasu, w pełni potwierdziła te wieszcze słowa Lenina.</u>
+ <u xml:id="u-2.122" who="#Marszalek">W naszych czasach droga narodów do socjalizmu, jako powszechnego, światowego ustroju społecznego stała się jeszcze bardziej złożona. Naczelną jej cechą stała się walka o pokój, o zapobieżenie nuklearnej katastrofie świata. Wszystkie narody muszą dojść do socjalizmu, gdyż nie chcą spłonąć w kataklizmie wojennym, który będzie wisiał nad światem dopóki ze sceny historii nie zejdzie ustrój kapitalistyczny, dopóki nie zniknie jego najbardziej zatruty owoc — imperializm. Trwały pokój może przynieść ludzkości tylko socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-2.123" who="#Marszalek">W czasach, w których żyjemy, w czasach największego przełomu w dziejach świata, kiedy niebezpieczeństwo nowej wojny światowej może być unicestwione tylko przez rosnącą potęgę światowego socjalizmu, sprzymierzonego z ruchami narodowo-wyzwoleńczymi i wszystkimi światowymi siłami pokoju, najważniejszym zadaniem narodu polskiego jest wszechstronne wzmacnianie sił Polski Ludowej poprzez zacieśnianie braterskich więzów ze Związkiem Radzieckim i wszystkimi krajami socjalistycznymi, skupienie się w szeregach Frontu Jedności Narodu wokół zadań budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, wokół polityki naczelnych władz partyjnych i państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.124" who="#Marszalek">Nie wiemy, jaki kształt nadadzą socjalizmowi i jak go rozwiną i wzbogacą pokolenia, które przyjdą po nas. Ale świadomi jesteśmy kształtu i treści istotnych tej idei socjalizmu, która nam przyświeca i którą w dziedzictwie przekażemy potomnym. Jest to idea socjalizmu otwartego na wszystko nowe, co niesie życie. To idea życia skierowana przeciw śmierci, przeciw wojnom, klęskom, tragediom grożącym istnieniu człowieka i ludzkości. To idea nieustannego dynamicznego postępu przemian człowieka, jego ekonomicznych i społecznych warunków życia, przemian społeczeństwa, zmierzających ku temu, by mnożyć szczęście jednostkowe i społeczne, by wspólnym wysiłkiem polepszać te warunki, w których każdej jednostce ludzkiej dane jest przeżyć kilkadziesiąt lat jej bytowania. By lata te były wypełnione pracą, która cieszy, twórczością, która budzi dumę.</u>
+ <u xml:id="u-2.125" who="#Marszalek">Takie są nasze pragnienia, takie są idee naszego narodu na progu drugiego tysiąclecia dziejów państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.126" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.127" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Wysłuchaliśmy z głęboką uwagą przemówienia I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Władysława Gomułki, który przemawiał dziś z tej trybuny w imieniu trzech partii politycznych: Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, stanowiących trzon Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.128" who="#Marszalek">Na zakończenie dzisiejszego posiedzenia pragnę w imieniu i z upoważnienia Konwentu Seniorów zgłosić projekt uchwały Sejmu związanej z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.129" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zebrany na nadzwyczajnej sesji w Warszawie w dniu 21 lipca 1966 r. dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego — aprobuje w całej pełni myśli przewodnie oraz wnioski z doświadczeń dziejów Polski przedstawione w przemówieniu 1 Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Władysława Gomułki.</u>
+ <u xml:id="u-2.130" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża uznanie wszystkim obywatelom, którzy swą pracą zawodową i społeczną, swą</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża przekonanie, że obchody Tysiąclecia państwowości polskiej jeszcze mocniej zespolą całe społeczeństwo polskie we Froncie Jedności Narodu w pracy dla dobra i rozkwitu kraju w imię urzeczywistnienia ideałów socjalizmu, pokoju i braterstwa narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę jednomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów przedstawia Wysokiej Izbie propozycję powzięcia następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 41 ust. 4 regulaminu Sejmu postanawia zamknąć IV nadzwyczajną sesję Sejmu z dniem 21 lipca 1966 roku”.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Sprzeciwu co do zamknięcia sesji nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Uważam zatem, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Na tym kończymy 9 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#ofiarnosciaiczynnymudzialemwogolnonarodowychmilenijnychmanifestacjachprzyczynilisiedogodnegouczczeniawielkiegojubileuszunaszejOjczyzny">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 15)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..3303755
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
@@ -0,0 +1,109 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00010-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>10 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>10 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">10</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-11-09, 10 i 11</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlinowskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Blinowski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzapskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czapski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDanielAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Daniel Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDrzewieckiBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Drzewiecki Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrudzienZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grudzień Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHasiakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hasiak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaniszewskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janiszewska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaliszewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaliszewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuleszaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulesza Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskikonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNatorskaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Natorska Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNiteckiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nitecki Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPodedwornyBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Podedworny Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkibniewskaHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skibniewska Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkrobiszHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skrobisz Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTejchmaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tejchma Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselToczekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Toczek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWantulaLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wantuła Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..522dec3
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1405 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 10 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 9, 10 i 11 listopada 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 26 października 1966 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 płot 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanowiła zwołać piątą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 31 października 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Julian Horodecki”</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Zofię Grzebisz i Jana Kleczaja.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 9 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą zamieszczone iw załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Komunikuję z głębokim żalem, że w dniu 19 października br. zmarł poseł Henryk Janus.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Urodzony na Śląsku, w rodzinie górniczej, ukończył wyższe studia prawnicze w Poznaniu. Brał udział w kampanii wrześniowej jako oficer rezerwy. Lata wojny spędził w niewoli.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">W roku 1945 po wyzwoleniu Ziem Zachodnich przybył jeden z pierwszych do Opola, by organizować tu odrodzone życie polskie i polską administrację. Pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji państwowych; początkowo jako starosta opolski, ostatnio jako długoletni zastępca przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Był aktywnym działaczem Stronnictwa Demokratycznego i członkiem jego władz naczelnych; był także organizatorem i aktywistą Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, ZBOWiD-u, TPPR-u i wielu innych organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Wybrany w roku 1965 posłem z okręgu nr 55 w Nysie, powołamy został przez Sejm w Skład Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Ciężka choroba przerwała przedwcześnie życie tego żarliwego patrioty i niestrudzonego organizatora życia społecznego Opolszczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Cześć Jego pamięci!</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Henryka Janusa z dniem 19 października 1966 r., wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został doręczony Obywatelom Posłom.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 (druki nr 51 i 57).</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Józef Kulesza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselKuleszaJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę przedstawić Wysokiemu Sejmowi wyniki prac Komisji nad projektem Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselKuleszaJozef">Projekt ten Prezydium Sejmu przekazało do rozpatrzenia komisjom sejmowym w dniu 12 września roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselKuleszaJozef">Na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, z udziałem prezydiów innych komisji sejmowych, w dniu 20 września główne założenia i kierunki planu przedstawił przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów tow. Stefan Jędrychowski.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselKuleszaJozef">W komisjach sejmowych projekt planu był przedmiotem wielokierunkowych analiz i dyskusji. Wszystkie zainteresowane komisje powołały łącznie 52 podkomisje i zespoły robocze, które przedstawiły oceny i wnioski na 53 posiedzeniach komisji. Nie pierwszy raz zajęły się komisje sejmowe problematyką bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselKuleszaJozef">W latach 1965/1966 większość komisji dyskutowała nad poszczególnymi założeniami i kierunkami planu na podstawie informacji przedstawicieli rządu o toku prac nad planem. W dyskusjach tych brali udział także przedstawiciele niektórych wojewódzkich rad narodowych i ich komisji. Również w toku bieżącej kontroli działalności rządu, a zwłaszcza przy debacie nad projektem planu na rok 1966/67 wysuwane były wnioski i dezyderaty do przygotowywanego projektu pianiu 5-łetniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselKuleszaJozef">Jest jedną z cech naszego ludowego parlamentaryzmu, że Sejm i jego komisje obradują nie tylko nad konkretnymi projektami stanowiącymi już określoną zamkniętą całość, lecz także rozpatrują sprawy o szczególnym znaczeniu, znajdujące się dopiero na warsztacie pracy rządu. Harmonogram i tryb pracy Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów umożliwił wszystkim komisjom sejmowym szerokie omówienie poszczególnych części planu, a następnie opracowanie i wyczerpujące przedyskutowanie, wspólnie z naszą Komisją, poprawek, wniosków, ocen i dezyderatów. Jak wynika z tego, Sejm i jego organy przed dzisiejszym posiedzeniem dołożyły wszelkich starań, ażeby zapewnić właściwą analizę założeń nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Projekt planu uwzględnia w syntetycznym ujęciu owoc szerokiej dyskusji, która niedawno przebiegała w całym kraju w zakładach pracy, w różnych środowiskach. IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uogólniając bogaty dorobek dyskusji przedzjazdowej, określił główne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju na lata 1966—1970. Stanowiły one podstawową oś i treść wielkiej rozmowy politycznej i gospodarskiej, jaką stała się kampania wyborcza do Sejmu i do rad narodowych. W sumie prace nad planem miały znacznie szerszy zasięg i powszechniejszy charakter niż przy opracowaniu poprzednich planów wieloletnich. Szczególne novum opracowania projektu planu 5-letniego, utrwalane w metodach planowania, stanowiły projekty planów alternatywnych, opracowane przez przedsiębiorstwa. Materialny dorobek tej wielkiej kampanii, w której współuczestniczyli — samorząd robotniczy i rady narodowe — wyraża się w możliwościach zwiększenia produkcji przemysłowej drogą bezinwestycyjną, o łącznej wartości 37 mld zł. Była to jednocześnie doniosła szkoła społeczno-ekonomicznego myślenia, dyskutowania kategoriami gospodarzy, poszukiwania dróg lepszego gospodarowania, sięgania po rezerwy. Była to nowa metoda przygotowania planu, którą, jak zgodnie podkreślały komisje sejmowe, trzeba dalej umacniać i usprawniać.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselKuleszaJozef">Punktem wyjściowym do nowego planu 5-letniego na lata 1966—1970 są dotychczasowe osiągnięcia uzyskane w budowie bazy materialno-technicznej socjalizmu w naszym kraju. Dlatego też, choćby tylko w syntetycznym skrócie, pragnę przedstawić wyniki minionego planu 5-letniego z uwzględnieniem zwłaszcza tych, które w sposób szczególny określają możliwości startu do nowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselKuleszaJozef">Wytworzony dochód narodowy wzrósł w roku 1965 w porównaniu z rokiem 1960 o 35%, produkcja przemysłowa — o 51%, globalna produkcja rolnictwa — o 14,5%. Na inwestycje w samej gospodarce uspołecznionej w latach 1961—1965 wydatkowaliśmy 550 mld zł. W polityce inwestycyjnej dokonaliśmy wysiłków na rzecz stworzenia lepszych warunków wzrostu produkcji rolnej, zwłaszcza zbóż, umocnienia bazy paliwowo-energetycznej i surowcowej, zapoczątkowania rekonstrukcji szeregu gałęzi i branż gospodarki oraz modernizacji procesów wytwórczych, rozwoju przemysłów o szybko rosnącym znaczeniu dla gospodarki — chemicznego i elektromaszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselKuleszaJozef">Poprawiło się uzbrojenie techniczne budownictwa. Jest ono w znacznie większym stopniu przygotowane do podjęcia nowych, zwiększonych zadań w bieżącym planie 5-letnim. Dzięki rozbudowie bazy paliwowo-energetycznej, a jednocześnie oszczędnemu zużyciu paliw i energii, uzyskaliśmy znaczną poprawę w kształtowaniu się bilansu energetycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselKuleszaJozef">Szereg wielkich obiektów chemii zaczęło pracę, zwiększając zaopatrzenie kraju w nawozy, produkty ropopochodne, tworzywa sztuczne i włókna chemiczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselKuleszaJozef">W przemyśle zapoczątkowany został silniejszy kurs na nowoczesność, lepszą jakość produkcji i wzbogacenie asortymentu.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselKuleszaJozef">W handlu zagranicznym podjęto wysiłki na rzecz wzrostu opłacalnej produkcji eksportowej. Nastąpiło szereg istotnych zmian w strukturze eksportu. Przy ogólnym wzroście eksportu średnio o 68% eksport maszyn i urządzeń i sprzętu transportowego zwiększył się o 107%, a ich udział w eksporcie podniósł się z 28% w 1960 r. do 34,4% w roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselKuleszaJozef">W minionych latach podniosła się — i to wydatnie — ranga oświaty i szkolnictwa oraz zwiększyły się środki asygnowane przez państwo i społeczeństwo na ich rozwój. Daje to między innymi już obecnie pozytywne efekty w postaci lepszego przygotowania ogólnego i zawodowego olbrzymiej części młodzieży, która w tym pięcioleciu podejmie pracę. Do końca roku 1965 młodzież szkolna otrzymała — niezależnie od państwowego budownictwa — 1.195 szkół zbudowanych czynem społecznym od początku wielkiej, ogólnonarodowej akcji budowy 1000 szkół na 1000-lecie Państwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselKuleszaJozef">Jak wiadomo, nie wszystkie zadania ubiegłego planu 5-letniego mogły być pomyślnie wykonane. Dotyczy to zwłaszcza rolnictwa. Nie zostały w pełni osiągnięte zadania w dziedzinie wzrostu wydajności pracy. Przekroczone zostały plany zatrudnienia. Mimo to jednak trzeba stwierdzić, że w ostatnich latach umocniła się równowaga rynkowa, wzrosły dochody realne ludności i spożycie.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselKuleszaJozef">Znacznie zostało rozwinięte budownictwo mieszkaniowe. Ostatnio coraz większe rozmiary osiąga budownictwo spółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselKuleszaJozef">Na podstawie zdobytego w latach ubiegłych doświadczenia, stosownie do nowych potrzeb, podjęliśmy po IV zjeździe i po IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR doskonalenie metod zarządzania i planowania, traktując je jako proces ciągły. Umocniona została funkcja rad narodowych jako gospodarzy terenu.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselKuleszaJozef">W latach 1961—1965 osiągnęliśmy znaczny postęp w rozwoju życia społeczno-gospodarczego, koncentrując uwagę na przezwyciężaniu zagrożeń i zespalając siły do rozwiązywania najważniejszych problemów oraz zaczęliśmy nadawać w praktyce odpowiednie znaczenie rezerwom i lepiej spełniać wymogi realizmu w planowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselKuleszaJozef">W sumie przygotowaliśmy dostatecznie mocne podstawy do nowych jakościowo zadań w planie 5-letnim na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselKuleszaJozef">Przedstawiony przez rząd projekt tego planu daje wyraz dostosowywania metod planowania do wyższego etapu rozwojowego gospodarki, na którym koniecznością staje się znacznie szersze sięgnięcie po intensywne metody wzrostu gospodarczego. Projekt planu czyni także zadość wymogom zapewnienia niezbędnej elastyczności w działaniu, a jednocześnie zabezpiecza środki na likwidowanie w trakcie realizacji planu odchyleń od założeń, niemożliwych z góry do przewidzenia. Nawet przy wysokim poziomie wiedzy i praktyki planistycznej nie zawsze można dokładnie określić przebieg zjawisk gospodarczych w całym okresie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselKuleszaJozef">Uwzględniając wnioski z dotychczasowych doświadczeń opracowywania planów i praktyki ich realizacji, w przedłożonym projekcie uwzględniono konieczność dysponowania przez gospodarkę niezbędnymi rezerwami. Są one zawarte w planie inwestycyjnym, zatrudnienia, płac, w bilansie dochodów i wydatków ludności. Szczególną postać mają rezerwy tkwiące w planie rolnictwa. Wiążą się one z przyjętą od kilku lat metodą planowania w tej gałęzi gospodarki narodowej, z ostrożnym szacunkiem przyrostu produkcji rolnictwa. Przy sporządzeniu bilansu masy towarowej na zaopatrzenie rynku i bilansu masy surowca dla przemysłu spożywczego — jako podstawa służyły z reguły dolne granice szacunku wzrostu plonów i pogłowia.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselKuleszaJozef">Potwierdzenie słuszności ostrożnego planowania w rolnictwie, a jednocześnie koncentrowania wysiłków na rzecz poprawy warunków rozwoju produkcji rolnej mamy w roku bieżącym. Tegoroczne zbiory zbóż były znacznie wyższe od założonych w planie i w bilansach. Poprawiło to zaopatrzenie w paszę, a jednocześnie pozwoliło na obniżenie importu zbóż o pół miliona ton.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselKuleszaJozef">Przyjęte w planie rezerwy przy jednoczesnym rygorystycznym przestrzeganiu zasady niedopuszczania do przedwczesnej ich konsumpcji czynią plan realnym, choć nie pozbawionym określonych napięć. Jednym z punktów wyjścia prac komisji sejmowych była sprawa charakteru i funkcji wieloletniego planu rozwoju gospodarki. Uznano, że projekt planu słusznie formułuje główne zadania w sposób ramowy, określając podstawowe środki i metody, które zapewnią osiągnięcie wyznaczonych celów.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselKuleszaJozef">Natomiast plany roczne, ujęte w cyklach 2-letnich, powinny te zadania konkretyzować stosownie do aktualnych wymogów, potrzeb i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselKuleszaJozef">Głównym zadaniem planu 5-letniego na lata 1966—1970 jest zapewnienie dalszego wszechstronnego rozwoju sił wytwórczych Polski, unowocześnienie struktury gospodarcze j kraju, zapewnienie zatrudnienia i sprawne włączenie w nurt pracy zawodowej licznych zespołów młodzieży wchodzącej iw wiek produkcyjny, dalsze polepszenie warunków materialnych i socjalno-kulturalnych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselKuleszaJozef">Dochód narodowy wytworzony według założeń planu wzrośnie w 1970 r. w stosunku do 1965 r. o około 34%.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselKuleszaJozef">Plan przewiduje wzrost udziału przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego z 50,5% do około 56% w 1970 r. Dochód narodowy do podziału będzie w 1970 r. o 32% wyższy niż w końcowym roku ubiegłego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselKuleszaJozef">Fundusz spożycia powiększy się ogółem o 27%, a w przeliczeniu na jednego mieszkańca o około 20%. Akumulowana część dochodu narodowego zwiększy się o 34%. Udział akumulacji w dochodzie narodowym powiększy się nieznacznie — z 25,3% w 1965 r. do 25,6% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselKuleszaJozef">Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wzrośnie z 17,1% do 18,7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselKuleszaJozef">Charakterystykę zadań poszczególnych działów naszej gospodarki oraz wysuwających się na tym tle zadań rozpocznę od inwestycji, a to z tego względu, że inwestycje w latach 1966—1970 Uznać należy za jedno z najważniejszych ogniw planu 5-letniego i uzyskanie na tym polu zamierzonych efektów będzie miało szczególnie doniosły wpływ na wykonanie założeń całego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselKuleszaJozef">Przeznaczenie w planie na inwestycje 840 mld zł oznacza wzrost nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej o 37,6%. Z sumy tej na inwestycje w gospodarce uspołecznionej przeznacza się 759 mld zł. Jednocześnie szacuje się, że nakłady inwestycyjne w indywidualnym rolnictwie, rzemiośle, na indywidualne budownictwo mieszkaniowe — słowem w gospodarce nieuspołecznionej — wyniosą około 81 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselKuleszaJozef">Przyjęte w planie kierunki działalności inwestycyjnej uwzględniają w bardzo poważnej mierze potrzeby tych działów, od których zależy dalszy rozwój gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselKuleszaJozef">Dlatego też szybciej niż przeciętnie rosną nakłady na inwestycje produkcyjne, bo o 41,8%, nie uwzględniając będącej do rozdysponowania w przyszłości centralnej rezerwy inwestycyjnej w wysokości 24 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselKuleszaJozef">Poważny wzrost inwestycji produkcyjnych powinien przyczynić się do lepszego zaspokojenia potrzeb, wynikających z dalszego rozwoju gospodarki i unowocześnienia jej struktury, związanych z rozwojem rolnictwa i jego zaplecza, z dalszą rozbudową bazy surowcowej oraz z intensyfikacją eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselKuleszaJozef">Osiągnięty dotychczas poziom rozwoju gospodarczego czyni możliwe tafcie ustalenia w obecnym wieloletnim planie, ażeby przy koncentrowaniu środków na przemysł i rolnictwo, jednocześnie pełniej uwzględniać inwestycyjne potrzeby także budownictwa, transportu, gospodarki magazynowej itp. Dzięki temu też plan obecny jest planem bardziej wszechstronnego rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselKuleszaJozef">Nakłady na rolnictwo wzrastają o 65,5%. Będą one przeznaczone na meliorację, rozwój budownictwa inwentarskiego, na elewatory zbożowe, na mechanizację i jej zaplecze, ujęcia wody i na elektryfikację. Rozwojowi rolnictwa służyć będzie wydatny wzrost nakładów na produkcję nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, maszyn i narzędzi rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselKuleszaJozef">Na inwestycje przemysłowe plan kieruje 344 mld zł, co oznacza wzrost o 38%. Najsilniej wzrastają nakłady na przemysł chemiczny, bo w dwójnasób, oraz na hutnictwo metali nieżelaznych (wzrost około 80%).</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselKuleszaJozef">Plan przewiduje dalszy rozwój bazy paliwowo-energetycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselKuleszaJozef">W trosce o poprawę zaopatrzenia surowcowego i materiałowego znaczne kwoty przeznacza się na przemysł miedziowy, wzrost wydobycia i produkcji siarki, tworzyw chemicznych, aluminium i stali jakościowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselKuleszaJozef">Przemysł maszynowy powinien rozwijać moce produkcyjne, mając przede wszystkim ma uwadze zaopatrzenie rolnictwa w traktory i maszyny rolnicze, opanowanie dla potrzeb kraju i na eksport wielkiej liczby nowych asortymentów, jak: silniki wysokoprężne, obrabiarki, maszyny włókiennicze, statki morskie, automatykę przemysłową, samochody ciężarowe i osobowe — wzmocnienie bazy kooperacyjnej, zwłaszcza Odlewniczej i podzespołów.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselKuleszaJozef">Na budownictwo mieszkaniowe i gospodarkę komunalną przeznacza się w planie 145 mld zł. Na oświatę, naukę, kulturę, ochronę zdrowia i kulturę fizyczną Około 43 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselKuleszaJozef">Ze względu na konieczność utrzymania równowagi gospodarczej i aby dalej nie zwiększać udziału inwestycji w dochodzie narodowym oraz z powodu napiętego bilansu materiałów budowlanych i mocy produkcyjnych budownictwa — nie można było w programie inwestycyjnym na lata 1966—1970 umieścić wielu dodatkowo zgłoszonych potrzeb inwestycyjnych, dotyczących zarówno inwestycji produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych, chociaż bardzo często mają one istotne uzasadnienie gospodarcze i społeczne. Jednakże planu inwestycyjnego i udziału inwestycji w dochodzie narodowym nie można dowolnie zwiększać bez wywołania negatywnych reperkusji w całej gospodarce i bez stworzenia groźby dla inwestycji uznanych za najważniejsze z ważnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselKuleszaJozef">Zabezpieczeniu realności planu i środków na nowe potrzeby, które mogą się wyłonić w toku realizacji planu, służy 24-miliardowa centralna rezerwa inwestycyjna oraz rezerwy w planach resortów oraz województw.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselKuleszaJozef">Wszystkie komisje uznały konieczność utrzymania tej rezerwy i wykorzystywanie jej dopiero w trakcie realizacji planu na podstawie każdorazowej oceny bilansu materiałów budowlanych i mocy wytwórczych w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselKuleszaJozef">Dezyderaty i poprawki zaproponowane do uchwały zwracają uwagę na konieczność dalszej planowej rozbudowy potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych i zwiększenie ponadplanowej produkcji materiałów budowlanych. Jednocześnie w planach rocznych należy dostosowywać rozmiary inwestycji do realnych możliwości gospodarki narodowej, do możliwości zaopatrzeniowych i wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselKuleszaJozef">W toku komisyjnych debat omawiano wiele wniosków o powiększenie nakładów inwestycyjnych, jednakże Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała za możliwe wprowadzenie do planu tylko trzech z nich.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselKuleszaJozef">Pierwszy wniosek dotyczy zwiększenia nakładów na hutnictwo i uzyskania w końcowych latach pięciolatki dodatkowo 200 tys. ton wyrobów walcowanych, bardzo potrzebnych między innymi do poprawy zaopatrzenia przemysłu maszynowego i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselKuleszaJozef">Drugi wniosek, proponuje wzrost nakładów na przemysł mleczarski, co wiąże się z potrzebą polepszenia warunków zagospodarowania rosnącej podaży mleka i zaopatrzenia ludności w przetwory mleczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselKuleszaJozef">Trzeci wniosek zakłada podniesienie nakładów na leśnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselKuleszaJozef">Centralne sprawy w polityce inwestycyjnej, to koncentracja nakładów między innymi na inwestycjach kontynuowanych, modernizacja, szybkie oddawanie obiektów do eksploatacji i szybkie też uzyskiwanie zaplanowanych mocy produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselKuleszaJozef">Konsekwentne przestrzeganie tych zasad nie zawsze towarzyszyło poczynaniom niektórych zjednoczeń i resortów przy opracowywaniu projektów programu inwestycyjnego. Faktem jest, że zasady te nadal nie w pełni spotykają się z należytym zrozumieniem.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselKuleszaJozef">Pian zakłada pewien postęp w porównaniu do wyników poprzednich pięciolatek w zakresie podnoszenia efektywności inwestycji w przemyśle. Trzeba tę efektywność dalej podnosić w toku realizowania planu. Nakłada to obowiązek koncentrowania maksymalnego wysiłku na poszukiwaniu rozwiązań inwestycyjnych najbardziej ekonomicznych i nowoczesnych, charakteryzujących się optymalnymi parametrami produkcyjnymi i usługowymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselKuleszaJozef">W programowaniu inwestycji konieczne jest uwzględnienie racjonalnych i oszczędnych założeń, skracanie cyklu inwestycyjnego, uzyskiwanie wzrostu produkcji w istniejących obiektach przez lepsze wykorzystanie ich potencjału. Istotne znaczenie ma tu poprawka do projektu uchwały Sejmu zwracająca uwagę na to, że należy przyśpieszyć opracowania programów organizacyjno-technicznych rekonstrukcji gałęzi i branż oraz uwzględniać wnioski z nich wynikające przy sporządzaniu planów 2-letnich pod kątem ograniczenia inwestycji nowo rozpoczynanych. Oczywiście, wnioski muszą dotyczyć i innych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselKuleszaJozef">W planie przewiduje się wydatny wzrost udziału inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw. W związku z tym prawidłowe programowanie wewnątrz gałęzi i branż będzie miało decydujące znaczenie dla najbardziej efektywnego wykorzystania środków, dla podnoszenia poziomu technicznego wyrobów, umocnienia koncentracji i specjalizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselKuleszaJozef">Zasadniczą sprawą w toku realizowania planu inwestycyjnego będzie przede wszystkim wzrost możliwości wykonawczych poprzez lepsze wykorzystanie mocy, oszczędną gospodarkę materiałami budowlanymi, usprawnienie organizacji pracy, rozwój i wykorzystanie kwalifikowanej kadry, koncentrację robót i środków na placach budowy. Trzeba wzmóc walkę o nieprzekraczanie planów kosztów, o dotrzymywanie w pełni terminów oddawania obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselKuleszaJozef">Dla poprawy wykonawstwa niezbędne jest szersze stosowanie metod uprzemysłowionych w budownictwie, zwiększenie mechanizacji robót ciężkich i pracochłonnych, usprawnianie gospodarki materiałowej, zwłaszcza na odcinku materiałów deficytowych, lepsze skoordynowanie zadań inwestycyjnych z mocą przerobową przedsiębiorstw budowlanych w układzie terenowym i specjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselKuleszaJozef">Z kolei zatrzymam uwagę obywateli posłów na problematyce przemysłu. Projekt planu na lata 1966—1970 zakłada wzrost produkcji przemysłowej o 43,6%. Średnioroczne tempo wzrostu produkcji ma wynosić około 7,5%. Jest to plan realny, zakładający rozwój równomierny. Można przyjąć, że zostanie on przekroczony, szczególnie w warunkach wzrostu produkcji rolnej i w ślad za tym i przemysłu opartego na surowcach pochodzenia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselKuleszaJozef">Plan uwzględnia kontynuację rozpoczętej w ostatnich latach przemiany struktury produkcji przemysłowej w kierunku jej unowocześnienia. Daje ternu wyraz założony szybki wzrost produkcji przemysłu chemicznego o 80%, przemysłu elektrotechnicznego o 68%, maszynowego i konstrukcji metalowych o 60%. Znacznie wyższe od przeciętnej dynamiki tempo rozwoju tych przemysłów pozwoli niewątpliwie (na szersze wdrażanie postępu technicznego w całej gospodarce narodowej, na wprowadzenie nowych technologii produkcji, na mechanizację i automatyzację procesów; produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselKuleszaJozef">Duża dynamika wzrostu przemysłu chemicznego przyczyni się do unowocześnienia naszej bazy surowcowej. Pozwoli to także na przyśpieszenie rozwoju rolnictwa dzięki wydatnemu zwiększeniu dostaw nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Również i pozostałe działy gospodarki, a szczególnie przemysł i budownictwo, oczekują od chemii znacznego zwiększenia dostaw, rozszerzenia asortymentu produkcji oraz poprawy jakości produktów; dotyczy to iw szczególności tworzyw sztucznych, barwników, farb, lakierów, środków aparatury i opon samochodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki wzrost produkcji przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego pozwoli oprzeć w znacznej mierze proces rekonstrukcji gospodarczej na krajowej bazie dóbr inwestycyjnych. Eksport maszyn, urządzeń i środków transportu powinien zwiększyć się o 92,4%. Nieodzowne jest, aby proces unowocześnienia wyrobów i poprawy jakości uwzględniał wymogi wykonania tych zadań eksportowych przemysłu maszynowego, a przez to i poprawy bilansu handlowego oraz przyczyniał się do lepszego dostosowania produkcji do potrzeb rynku krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselKuleszaJozef">Plan 5-letni przewiduje też zmiany w wewnętrznej strukturze produkcji poszczególnych gałęzi przemysłu. W hutnictwie zakłada się wydatny rozwój uszlachetnionego przetwórstwa i zwiększenie produkcji stali jakościowej. W przemyśle elektromaszynowym położony będzie nacisk na rozwój branż, które zużywają relatywnie mniejsze ilości surowca, a wymagają większych nakładów pracy i myśli technicznej, a więc automatyki, aparatury teletechnicznej, elektroniki, aparatury pomiarowej wyrobów precyzyjnych itp. W przemyśle chemicznym przewiduje się podjęcie produkcji wielu nowych surowców i tworzyw sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselKuleszaJozef">Komisje sejmowe zwróciły przy tym uwagę, iż konieczne jest stałe umacnianie kierunku na zastępowanie tradycyjnych surowców włókienniczych włóknami syntetycznymi i sztucznymi. Rozszerzy się też i wzbogaci baza paliwowo-surowcowa. W ogólnym bilansie paliwowym znacznie większą rolę niż dotąd odgrywać będzie węgiel brunatny, ropa naftowa i gaz.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselKuleszaJozef">Zakłada się przeszło 2-krotny wzrost produkcji aluminium i większą o 75% produkcję siarki i miedzi.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselKuleszaJozef">Tempo wzrostu całej produkcji przemysłowej i kierunki jej rozwoju zmierzają jednocześnie do lepszego zabezpieczenia wzrastającej siły nabywczej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselKuleszaJozef">W porównaniu z ubiegłym planem 5-letnim zmniejsza się rozpiętość pomiędzy tempem wzrostu produkcji środków wytwarzania a tempem wzrostu produkcji przedmiotów spożycia. W ubiegłej pięciolatce rozpiętość ta wynosiła 21,2 punkta, a w projekcie obecnego planu — 11,2 punkta.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselKuleszaJozef">Istotne zmiany na lepsze przewiduje się w zakresie ilości i jakości produkcji wyrobów rynkowych. Wśród wyrobów przemysłu lekkiego poprawę zaopatrzenia rynku zapewnić ma między innymi zwiększona produkcja deficytowych Obecnie wyrobów dziewiarskich, wytwarzanych z nowoczesnych włókien chemicznych. O ile w 1960 r. udział włókien chemicznych w ogólnym zużyciu włókien wynosił 30,7%, to w 1965 r. podniósł się do 43%, a na 1970 r. założony jest wzrost produkcji na poziomie 53,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselKuleszaJozef">Przemysł odzieżowy, którego produkcja wzrośnie o 46% oraz przemysł skórzano-obuwniczy, dla którego zakłada się wzrost produkcji o 32,6% będą musiały rozszerzyć i urozmaicić asortyment, polepszyć zwłaszcza wykończenie towarów i bardziej dostosować ich produkcję do potrzeb konsumentów oraz wymogów mody. W trosce o postęp w metodach wytwarzania przemysłu lekkiego Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy zgłosiła do projektu uchwały poprawkę przyjętą również przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, postulującą wprowadzanie i rozszerzanie w przemyśle włókienniczym nowych technologii przerobu włókien naturalnych i chemicznych, rozpoczęcie przygotowania i wprowadzania metod tkania bezczółenkowego i przędzenia bezwrzecionowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselKuleszaJozef">Komisje Handlu Wewnętrznego oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysunęły postulat, by w toku realizacji planu uczyniono maksymalne wysiłki dla dalszego umocnienia równowagi w wielu rynkowych grupach asortymentowych. Istotnym i realnym zadaniem jest uzyskanie wydatnej poprawy zaopatrzenia ludności w meble, w sprzęt gospodarstwa domowego, artykuły włókiennicze i obuwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselKuleszaJozef">Bieżący plan 5-letni wysuwa przed załogami, dyrekcjami zakładów, samorządem robotniczym, przed kierownictwem przemysłu szereg doniosłych spraw do rozwiązania. Mimo dość pokaźnego rozwoju bazy surowcowej należy liczyć się z tym, że nie wszystkie trudności w dziedzinie zaopatrzenia materiałowo-surowcowego uda się przezwyciężyć do końca. Dotyczy to zwłaszcza wyrębów hutniczych, metali kolorowych, drewna, niektórych surowców i materiałów chemicznych. Dlatego też oszczędne gospodarowanie surowcami, rozwijanie produkcji materiałowo-oszczędnej, zmiany konstrukcyjne i technologiczne w tym kierunku, obniżenie wagi maszyn i urządzeń, wprowadzenie technicznych norm zużycia, zwiększenie uzysku z jednostki surowca, zastępowanie surowców i materiałów deficytowych łatwiej dostępnymi, wałka z brakami — nabierają tym bardziej na znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselKuleszaJozef">Oprócz wspomnianej już poprawki zgłoszonej przez Komisję Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, komisje sejmowe zgłosiły inne propozycje poprawek, a także dezyderaty, postulujące rozwiązanie szeregu problemów w przemyśle. Między innymi Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa zaproponowała poprawki, które Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała za słuszne i na które zwraca uwagę rządu. Chodzi między innymi o konieczność przystąpienia do rozwiązania deficytu rur. Inna poprawka dotyczy pokrycia deficytu narzędzi |w przemyśle przez zwiększenie ich produkcji na zasadzie specjalizacji w niedociążonych produkcyjnie narzędziowniach zakładowych, uwzględniając potrzeby kraju i eksportu. Komisja ta zgłosiła też szereg innych istotnych dezyderatów, dotyczących między innymi uszlachetnienia produkcji hutniczej, zagospodarowania złóż gazu ziemnego i zabezpieczenia realizacji inwestycji, zwłaszcza w przemyśle chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselKuleszaJozef">W toku posiedzeń komisji sejmowych oraz w dezyderatach z wielkim naciskiem uwypuklono problem jakości i nowoczesności produkcji. Walka o poprawę jakości produkcji i podniesienie jej unowocześnienia, to jeden z najważniejszych kierunków działalności gospodarczej w bieżącym pięcioleciu, a starania o sukcesy w tej dziedzinie stają się zasadniczym obowiązkiem kierownictwa przedsiębiorstw, całej administracji, samorządu robotniczego, wszystkich resortów i rządu. Dotyczy to także placówek naukowych, biur konstrukcyjnych, technologicznych itp. Wykonaniu tych zadań powinny sprzyjać: intensywniejszy postęp techniczny, modernizacja urządzeń, wykorzystanie doświadczeń krajów socjalistycznych w ramach umów o współpracy naukowo-technicznej, zakup licencji i skrócenie cyklu wprowadzania ich do produkcji, dalsze doskonalenie kwalifikacji załóg i wydatne usprawnienie kontroli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselKuleszaJozef">W komisjach sejmowych poddano krytyce dotychczasowy stan w zakresie wyposażenia zakładów w aparaturę kontrolno-pomiarową. W związku z tym do projektu planu zaproponowano poprawkę postulującą zwiększenie produkcji aparatury kontrolno-pomiarowej w celu poprawy warunków produkcji wyrobów o wysokiej precyzji i jakości.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselKuleszaJozef">Dlań zakłada obniżenie udziału kosztów własnych w wartości produkcji towarowej o 4,1%. Osiągnięcie i poprawienie tego wskaźnika powinno być jednym z najważniejszych zadań działalności przemysłu z uwagi na znaczenie obniżki kosztów jako czynnika podwyższenia efektywności gospodarczej i zwiększenia możliwości wzrostu poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselKuleszaJozef">Rozwiązanie wielu złożonych zadań stojących przed przemysłem będzie wymagało znacznie lepszej i sprawniejszej jego pracy, wyższego poziomu organizacji produkcji. Tym też celom powinna służyć pełniejsza koncentracja produkcji, specjalizacja, doskonalenie kooperacji, zabezpieczenie rytmiczności, stosowanie właściwszego podziału asortymentowego wyrobów pomiędzy gałęziami przemysłu a branżami, pomiędzy zakładami przemysłu planowanego centralnie i terenowo oraz usprawnienia metod zarządzania i planowania. Lepiej powinniśmy wykorzystać szanse rozwoju płynące ze stosowania w praktyce międzynarodowego podziału pracy, specjalizacji i wzajemnej pomocy krajów RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselKuleszaJozef">Pięciolecie 1966—1970 charakteryzuje się kontynuacją polityki koncentracji poważnych środków na rozwój rolnictwa. Nakłady ze środków państwowych i środków gospodarstw chłopskich osiągną kwotę 143 mld zł, a więc w porównaniu z nakładami w minionej pięciolatce będą wyższe o około 66%.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselKuleszaJozef">Szczególnie wysoko, gdyż o ponad 72% zrosną nakłady państwa na inwestycje w dziale rolnictwa. Udział nakładów na rolnictwo w inwestycjach ogółem podniesie się z 14% w pięciolatce 1961—1965 do około 18% w bieżącej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselKuleszaJozef">Niezależnie od nakładów na rolnictwo poważnie wzrastają, jak już wspominałem, inwestycje przeznaczone na rozwój przemysłu nawozów sztucznych, maszyn i narzędzi rolniczych, mieszanek paszowych itd. Bardzo istotne jest rozwinięcie produkcji suszu ziemniaczanego. W świetle powyższego realnie zarysowuje się możliwość wykonania podstawowych zadań rolnictwa, przyśpieszenia wzrostu produkcji na zaopatrzenie ludności, a jednocześnie ograniczenia i stopniowego likwidowania importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselKuleszaJozef">Zrealizowanie tych zadań zależy od racjonalnego zużytkowania zwiększonych środków na intensyfikację produkcji rolnej i od uruchomienia istniejących także i w rolnictwie rezerw wzrostu produkcji zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej. Zależy także od sprawniejszego zagospodarowania płodów rolnych. W wykonaniu tych zadań, rosnąca rola przypada PGR jako niezmiernie ważnemu ogniwu intensyfikacji całego rolnictwa, a także kółkom rolniczym i całej spółdzielczości na wsi. Szacuje się, że produkcja globalna rolnictwa wzrośnie w porównaniu z poprzednią pięciolatką o 13,9% do 14,6%, przy czym produkcja roślinna powiększy się o 15,5% do 16,8%, a zwierzęca średnio o około 11,3%.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselKuleszaJozef">Przy założeniu na 1970 r. średnich plonów zbóż na poziomie 20—21 q z ha — odpowiednio zwiększa się wyposażenie rolnictwa w środki produkcji; i tak na przykład zaopatrzenie rolnictwa w nawozy mineralne wzrośnie do 136 kg na 1 ha użytków rolnych (w 1965 r. — 56 kg). Rolnictwo otrzyma w ciągu pięciolecia 144 tyś. traktorów, 267 tys. siewników zbożowych, 303 tys. kosiarek itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselKuleszaJozef">Poważną rolę, zwłaszcza jeśli chodzi o racjonalizację hodowli, powinno przynieść wykonanie programu paszowego. Według założeń tego programu w 1970 r. rolnictwo otrzyma 4.250 tys. ton przemysłowych mieszanek paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PoselKuleszaJozef">Elektryfikacja Obejmie dalszych 360 tys. zagród chłopskich; w państwowych gospodarstwach rolnych zostanie przeprowadzona modernizacja sieci elektrycznej. Jest to również jeden z wyrazów stwarzania dalszych warunków postępu w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PoselKuleszaJozef">Nakłady na inwestycje melioracyjne zwiększą się o 77%. Kredyty inwestycyjne dla indywidualnych rolników, dla kółek rolniczych oraz spółdzielni produkcyjnych wzrosną o 87% i osiągną około 30 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PoselKuleszaJozef">Wykonanie i przekroczenie zadań, które przed rolnictwem stawia obecny plan 5-letni wymaga współdziałania i wysiłku wielu działów gospodarki: przemysłu maszyn i narzędzi rolniczych, chemii, frontu inwestycyjnego, przemysłu materiałów budowlanych, skupu i handlu, organizacji spółdzielczych, rad narodowych, w tym zwłaszcza gromadzkich. Współdziałanie to obejmuje również sferę potrzeb usługowych rolnictwa i mieszkańców wsi, polepszenia warunków socjalno-zdrowotnych i kulturalnych ludności chłopskiej oraz pracowników PGR i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PoselKuleszaJozef">Jak wiadomo, frant współdziałania z rolnictwem jest niezmiernie rozległy, ale spośród różnorodnych spraw pragnę podkreślić jedną, której znaczenie jest szczególnie doniosłe już dziś, a w dalszej przyszłości stanowić powinno o zmianach w strukturze kwalifikacji zawodowych w rolnictwie. Chodzi o problem oświaty rolniczej i o poprawki zaproponowane do uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PoselKuleszaJozef">Po raz pierwszy plam formułuje zadania w dziedzinie oświaty rolniczej w sposób nowy, biorący pod uwagę (jakościowe wymogi rolnictwa. Powstała i zaczyna być realizowana stopniowo koncepcja rozwoju oświaty rolniczej w strukturze i formach, które już poważnie odpowiadają wymogom stosowania nowoczesnej wiedzy w rolnictwie i posługiwania się nią w sposób praktyczny nie tylko przez aparat rolniczy, lecz i przez samych rolników. I chociaż wskaźniki wzrostu liczby szkół i uczniów są wysokie, a liczba młodzieży w technikach rolniczych rośnie 4-krotnie, to należałoby sobie życzyć, żeby były one, i to znacznie, przekroczone i ażeby podniesiony został jakościowo poziom szkolenia rolniczego. Powinno to być ważnym celem władz oświatowych i rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PoselKuleszaJozef">Z innych poprawek i dezyderatów wysuniętych przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego na specjalną uwagę zasługuje sprawa zapewnienia warunków rozwoju budownictwu wiejskiemu przez lepsze zaopatrzenie wsi w materiały budowlane. Bardzo istotny jest też szeroki rozwój usług remontowych na wsi, zwłaszcza z punktu widzenia wydatnego nasycenia wsi w traktory i maszyny. Z wniosków i dezyderatów zgłoszonych przez tę Komisje, a do których Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów ustosunkowała się pozytywnie, należy wymienić także postulat sprawniejszego odbioru płodów rolnych, a także właściwego zagospodarowania z pożytkiem dla producenta i konsumenta zbiorów owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PoselKuleszaJozef">Jednym z najbardziej węzłowych problemów planu, a zarazem jednym z najważniejszych zadań, jest osiągnięcie założonego wzrostu eksportu o co najmniej 33%, dalsza wydatniejsza poprawa jego struktury i efektywności całości Obrotów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PoselKuleszaJozef">Ogólne tempo wzrostu eksportu założone w planie jest wprawdzie niższe od osiągniętego w ubiegłym pięcioleciu, lecz jest to wynikiem przede wszystkim świadomego ograniczania importu zbóż i eksportu produktów rolnych, a także dalszego zmniejszania tempa wzrostu eksportu surowców i paliw. W tym właśnie punkcie założenia w zakresie obrotów zagranicznych wiążą się organicznie z całością programu rozwoju gospodarczego w najbliższych latach. Zmniejszenie i stopniowa likwidacja importu zbóż — przy czym stale należy pamiętać, że zapewnieniu warunków do tego poświęcamy wielka część programu inwestycyjnego w przemyśle i rolnictwie — umożliwi kierowanie nadwyżek płatniczych, uzyskiwanych na rynkach wolnodewizowych, na zakup dóbr inwestycyjnych, surowców i materiałów, by jeszcze pełniej wyposażać gospodarkę narodowa w nowoczesną technikę, by dalej poprawiać zaopatrzenie przemysłu i ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PoselKuleszaJozef">Kluczem do osiągnięcia wymienionych celów jest wzrost eksportu, przede wszystkim maszyn i urządzeń, a także konsumpcyjnych artykułów przemysłowych. Osiągnięcie w 1970 r. 44% udziału maszyn i urządzeń w eksporcie oraz przeszło 17% konsumpcyjnych towarów przemysłowych stanowi niezbędny warunek pomyślnego wykonania całości zadań planu 5-letniego. W związku z tym podkreślić trzeba, że programy produkcyjne i inwestycyjne tych dziedzin przemysłu w planach 2-letnich powinny być w dużym stopniu podporządkowane wymaganiom wzrostu eksportu i poprawy jego opłacalności.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PoselKuleszaJozef">W ostatnim okresie przybył nowy, bardzo istotny bodziec ekonomiczny, który sprzyja walce o wzrost opłacalności ekonomicznej eksportu. Jest mim fundusz nagród za efektywny eksport.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PoselKuleszaJozef">Wprowadzenie tego funduszu w powiązaniu z prawidłowym rachunkiem opłacalności produkcji eksportowej już stało się w poważnym stopniu w zakładach pracy oraz w innych zainteresowanych organizacjach i placówkach poważnym bodźcem do poszukiwań i twórczych inicjatyw w tej dziedzinie. Dalsze umacnianie tego rachunku, stosowanie prawidłowych bodźców zawartych w funduszu wespół z wszystkimi innymi czynnikami oddziaływać powinno na wzrost ilości i poprawę jakości produkcji eksportowej, poszukiwanej na rynkach zagranicznych, a opłacalnej dla gospodarki, i stanowić bodzie istotną rezerwę w uzyskaniu dalszej koniecznej poprawy bilansu handlowego i płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PoselKuleszaJozef">Komisja Handlu Zagranicznego zaproponowała kilka poprawek do planu, zaakceptowanych przez naszą Komisję. Wskazuje się w nich między innymi na konieczność doskonalenia metod analizy rynku, badania koniunktur, perspektyw i struktury popytu dla lepszego dostosowania nowych i rekonstruowanych zdolności produkcyjnych do potrzeb i wymagań rynków zagranicznych oraz uzyskiwania lepszych efektów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PoselKuleszaJozef">Inna poprawka do projektu uchwały postuluje maksymalne wykorzystanie wszystkich możliwości dla rozszerzenia i unowocześniania produkcji opakowań, szczególnie dla potrzeb eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PoselKuleszaJozef">W obrotach handlowych z zagranicą zasadnicze znaczenie przypada umowom z bratnimi krajami socjalistycznymi. Wieloletnie umowy o wzajemnych dostawach stanowią mocną podbudowę materialna zarówno naszego planu 5-letniego, jak i planów gospodarczych naszych socjalistycznych przyjaciół.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PoselKuleszaJozef">W rozwoju wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim, a także z innymi krajami członkowskimi RWPG, tkwią bardzo istotne przesłanki rozwiązywania wielu niezwykle doniosłych problemów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PoselKuleszaJozef">W ramach RWPG kontynuowane będą prace i podejmowane konkretne przedsięwzięcia, mające na celu dalsze pogłębianie współpracy państw socjalistycznych, doskonalenie międzynarodowej specjalizacji i kooperacji produkcji, lepszą koordynację prac naukowo-badawczych i projektowo-konstrukcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PoselKuleszaJozef">Wyniki rozmów odbytych ostatnio w Moskwie przez delegację partyjno-rządową PRL, na czele z I Sekretarzem KC PZPR — tow. Władysławem Gomułką i Prezesem Rady Ministrów tow. Józefem Cyrankiewiczem, wskazują, że nasze bliskie, wzajemne i serdeczne stosunki ze Związkiem Radzieckim stale się rozwijają, że dzięki temu powstają możliwości osiągnięcia znacznie wyższego ponad założenia dotychczasowych umów wskaźnika obrotów handlowych, wszechstronnego umocnienia Współpracy gospodarczej na gruncie szerszej specjalizacji i kooperacji produkcji, dalszego zacieśnienia współpracy naukowo-technicznej. Jest to nowy wyraz stalle krzepnącej przyjaźni i braterstwa, które łączą nasze kraje i narody.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PoselKuleszaJozef">Plan przewiduje dalszy rozwój wymiany handlowej z państwami kapitalistycznymi. Umowy zawarte z szeregiem tych państw posiadają obustronnie korzystne znaczenie. Rozszerzać również będziemy nasze stosunki gospodarcze i naszą pomoc dla krajów rozwijających się.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PoselKuleszaJozef">W dynamicznie rozwijającej się gospodarce duża rola przypada transportowi, słuszne więc będzie zobrazowanie pokrótce założeń planu na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PoselKuleszaJozef">Plan określa wzrost zadań przewozowych ogółem o około 37%. W kolejnictwie nastąpi dalsze zmniejszenie udziału trakcji parowej na rzecz trakcji elektrycznej i spalinowej. Elektryfikacja obejmie dalsze 1.550 km linii kolejowych, a udział szlaków zelektryfikowanych podniesie się z 9,6% do 16,4% w 1970 r. W jeszcze większym stopniu wzrasta udział przewozów towarowych szlakami zelektryfikowanymi, bo z 21,9% w 1965 r. do 55,7% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PoselKuleszaJozef">Znacznie szybciej niż dotychczas rozwijać się będzie transport samochodowy. Wzrost dostaw parku samochodowego oraz dalsza poprawa organizacji przewozów powinny przyczynić się do usprawnienia usług transportu na rzecz gospodarki i ludności. Wzrastają jednocześnie wymogi właściwego rozwiązania takich problemów, jak rozwój zaplecza oraz intensyfikacja remontów i modernizacja dróg.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PoselKuleszaJozef">Komisja Komunikacji i Łączności zgłosiła przy tym bardzo słuszną poprawkę do projektu uchwały, która jest przedstawiona wraz z innymi poprawkami w druku sejmowym. Wobec wzrostu ruchu samochodowego, a zwłaszcza zwiększenia średniego ciężaru pojazdów, szczególnie ważne jest odpowiednie wzmocnienie dróg, w tym również przy stosowalnie określonych ciągów drogowych do ruchu samochodów wysokotonażowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PoselKuleszaJozef">Obecna pięciolatka przynosi dalszą rozbudowę floty handlowej. W porównaniu z 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PoselKuleszaJozef">tonaż floty zwiększy się w końcu pięciolecia o 46%. Trwać będzie dalsza rozbudowa urządzeń we wszystkich partach morskich, a szczególnie w zespole Świnoujście — Szczecin. Omawiając projekt planu, sejmowa Komisja Żeglugi wysunęła dezyderat zwiększenia pomocy dla rozwoju zaplecza rybołówstwa morskiego oraz zapewnienia szybkiego transportu ryby w głąb kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PoselKuleszaJozef">Plan rozwoju łączności zakłada między innymi poprawę wskaźnika gęstości telefonicznej. Nastąpi dalsza automatyzacja central, w tym również wiejskich. W 1970 r. około 87% ludności kraju będzie mogło odbierać pogram telewizyjny.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PoselKuleszaJozef">Już na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej obecna pięciolatka zyskała miano — „pięciolatki jakości i nowoczesności”, jatko że jej szczególnie ważnym założeniem jest poważna poprawa jakości wyrobów naszego przemysłu, polepszenie parametrów świadczących o jakościowej stronie pracy zakładu, zjednoczeń i resortów oraz uzyskanie produkcji nowoczesnej, równającej do poziomu światowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PoselKuleszaJozef">Takie ustawienie celów pięciolatki wymaga oparcia produkcji na najnowszych zdobyczach nauki i techniki. Dlatego też integralną częścią omawianego planu jest plan rozwoju nauki i techniki na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PoselKuleszaJozef">Plan ten uwzględnia w zasadzie obecne i przyszłe potrzeby naszej gospodarki. Zakłada on dalszą koncentrację i specjalizację produkcji jako podstawę do wdrażania najbardziej postępowych metod technologicznych i organizacyjnych, mechanizację prac ciężkich, wprowadzenie automatyzacji procesów produkcyjnych, rozwój elektroniki i elektronicznej techniki obliczeniowej, wzrost produkcji i zastosowania tworzyw sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PoselKuleszaJozef">Mówiąc z tej wysokiej trybuny o planie rozwoju nauki i techniki trzeba podkreślić, że ubiegła pięciolatka przyniosła nam w tym zakresie znaczne osiągnięcia we wszystkich gałęziach naszej gospodarki. Jednakże ogólnego tempa rozwoju techniki w Polsce nie można jeszcze uznać za zadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PoselKuleszaJozef">Bliższe analizy wykonania planu postępu technicznego wskazują, że w wielu przypadkach następuje ono z dużym opóźnieniem, że plany te są często niewłaściwie opracowane i nie zawsze Odpowiadają potrzebom intensywnej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PoselKuleszaJozef">Wdrażanie nowych, postępowych rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych jest jeszcze zbyt powolne, co na wielu odcinkach nie sprzyja dorównywaniu tempu postępu technicznego w świecie. Uwzględniając ten stan, niezbędne jest nadanie większej rangi planom rozwoju techniki na wszystkich szczeblach, a zwłaszcza w zakładach pracy i zjednoczeniach. Wydaje się też konieczne zaostrzenie kontroli realizacji tych planów przez resorty i Zwiększenie przez nie efektywnej pomocy dla jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PoselKuleszaJozef">W celu przyśpieszenia tempa postępu technicznego musimy korzystać w większym stopniu z osiągnięć innych krajów, umacniając jednocześnie nasze placówki naukowo-badawcze, koncentrując odpowiednie Siły.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PoselKuleszaJozef">W związku z tym Komisja nasza proponuje przyjęcie poprawki do projektu uchwały Sejmu, określającej konieczność stwarzania lepszych warunków do szybszego wdrażania nowej techniki w produkcji, między innymi, poprzez koncentrację środków i kadr na rozwiązywaniu ważniejszych problemów naukowo-technicznych. Należy również zapewnić usprawnienie funkcjonowania systemu informacji naukowo-technicznej i ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PoselKuleszaJozef">Komisje sejmowe zwróciły uwagę na potrzebę rozwijania talk zwanego „małego postępu technicznego”, nie wymagającego wielkich środków i nakładów finansowych. W każdej gałęzi gospodarki narodowej istnieje potrzeba podniesienia poziomu wyposażenia zakładów pracy oraz gospodarstw rolnych w różnego rodzaju urządzenia techniczne, często stosunkowo drobne, ale istotnie ułatwiające pracę. Również i w tej (sprawie została zaproponowana odpowiednia poprawka do uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PoselKuleszaJozef">Zapoczątkowanie już w wielu zakładach pracy unowocześnienia wyrobów i technologii stawia jako niezbędny warunek zapewnienie należytej efektywności podjętego działania i pracy w skali zakładu i w skali każdego stanowiska pracy. Zwrócenie właściwej uwagi na odpowiednie zabezpieczenie stanowiska pracy w materiały i narzędzia zgodnie z technologią produkcji, zapewnienie tam rytmiczności pracy i sprawnej jej organizacji, to jednocześnie zasadnicza przesłanka niezbędnego umocnienia rytmiczności pracy w skali zakładów i branż.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PoselKuleszaJozef">Brak rytmiczności powoduje podwyższenie kosztów, obniżenie jakości i wyraża tendencje do ekstensywnego gospodarowania, sprzeczne z wymogami nowoczesności i prawidłowo zorganizowanej produkcji. Dlatego tak wielkie znaczenie w świetle zadań planu 5-letniego ma realizacja wskazań VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PoselKuleszaJozef">Charakter i zadania planu stwarzają nowe, lepsze możliwości wzrostu zaangażowania załóg iw sprawy polepszenia organizacji pracy, wdrażania nowej techniki, rozwoju wynalazczości pracowniczej. Wszystkie zainteresowane czynniki powinny dokonać dalszych wysiłków na rzecz wprzęgnięcia twórczej inicjatywy ludzi pracy w służbę nowoczesności, wysokiej jakości i wydajności.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PoselKuleszaJozef">Harmonijne powiązanie zagadnień produkcyjnych ze sprawami bezpieczeństwa i higieny pracy jest jednym z bardzo istotnych warunków zapewnienia wzrostu wydajności pracy i likwidowania zagrożenia wypadkowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PoselKuleszaJozef">Wymaga to między innymi konsekwentnej realizacji obowiązujących przepisów prawnych, a w szczególności uchwalonej przez Sejm ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy z dnia 30 marca 1965 r., która stworzyła podstawy do dalszego podnoszenia stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PoselKuleszaJozef">Przejdę teraz do omówienia niektórych problemów zatrudnienia w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#PoselKuleszaJozef">Prognoza demograficzna na lata 1966—1970 przewiduje, że ludność Polski wzrośnie w tym okresie o około 5,6% i osiągnie około 33.330 tys. osób. W porównaniu z okresem minionego pięciolecia szczególnie wysoki, bo wynoszący 1.360 tys. osób, jest przyrost ludności w wieku 18—-24 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#PoselKuleszaJozef">Zasoby siły roboczej powiększą się w mieście o 644 tys. osób, na wsi — o 916 tys. W ogólnym przyroście tych zasobów — kobiety stanowią 42,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#PoselKuleszaJozef">Przyrost zasobów siły roboczej w poszczególnych województwach nie kształtuje się jednolicie. Charakteryzuje się On dość znacznym zróżnicowaniem, co wysuwa konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na właściwe zagospodarowanie tych zasobów w układzie terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#PoselKuleszaJozef">Plan zakłada wzrost zatrudnienia (bez uczniów) w gospodarce uspołecznionej o 1.457 tys. osób oraz o 105 tys. w gospodarce drobnotowarowej poza rolnictwem, w systemie pracy nakładczej itp. Liczba uczniów szkolonych w przyzakładowych ośrodkach przekroczy 400 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#PoselKuleszaJozef">Umacniające się od kilku lat pogłębione zainteresowanie chłopów gospodarką rolną czyni realne przyjęte w planie założenie utrzymania liczby osób zawodowo-czynnych w gospodarce chłopskiej w skali kraju, uwzględniając w tym również przyrost zatrudnienia w działalności usługowej kółek rolniczych — na poziomie dotychczas osiągniętym.</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#PoselKuleszaJozef">Równolegle konieczne jest przestrzeganie w zakładach pracy wymogów właściwej polityki zatrudnienia. Przyrost miejsc pracy na wsi w zawodach pozarolniczych wyniesie około 217 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.126" who="#PoselKuleszaJozef">Średnie roczne tempo wzrostu (zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej zakłada się ma 3,2%, a średnio roczny poziom zatrudnienia w 1970 r. — na 9,7 mln Osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.127" who="#PoselKuleszaJozef">Przewiduje się wzrost zatrudnienia w rolnictwie uspołecznionym o 20%, czyli o 98 tys. osób, w transporcie o 12,5%, czyli o 101 tys. osób, w Obrocie towarowym o 14,8%, czyli o prawie 113 tys. osób, w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej o 23,4%, czyli o przeszło 63 tys. osób. Odpowiedni wzrost zatrudnienia zapewni dalszy rozwój szkolnictwa wyższego i nauki, ochrony zdrowia, kultury itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.128" who="#PoselKuleszaJozef">Planowany na lata 1966—1970 przyrost zatrudnienia gwarantuje zatrudnienie młodzieży wkraczającej w Wiek Zdolności do pracy, a jednocześnie — stwarza warunki odpowiedniego wzrostu i rozwoju produkcji i usług. Komisje sejmowe zgodnie oceniły, że przewidziany planem rozdział zasobów siły roboczej odpowiada wymogom rozwoju wszystkich gałęzi i branż, wszystkich dziedzin życia.</u>
+ <u xml:id="u-3.129" who="#PoselKuleszaJozef">W wyniku szybkiego rozwoju szkolnictwa zawodowego i wyższego w latach 1961—1965 w obecnym pięcioleciu nastąpią istotne zmiany w Strukturze kwalifikacyjnej ogółu zatrudnionych. Odsetek pracowników z wykształceniem zasadniczym, średnim i wyższym wzrośnie z około 32% w 1965 r. do 42% w 1970 r. Te zmiany jakościowe w poziomie wykształcenia stanowią istotną szansę lepszego wykonania zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.130" who="#PoselKuleszaJozef">Ze względu na dopływ do gospodarki licznych szeregów absolwentów szkół zawodowych wszystkich szczebli — istotnej rangi nabiera sprawa racjonalnego wykorzystania kwalifikacji zawodowych tej młodzieży i sprawnego jej zaadaptowania do pracy produkcyjnej i do społeczności zakładowej. Będzie to potężny strumień zasilający nasze zakłady, obniżający średni wiek załóg, czynnik dynamizowania produkcji. Żeby to się stało, potrzebne jest też odpowiednie związanie tych nowych kwalifikacji i entuzjazmu młodych z doświadczeniem starszych. Dlatego wzrastają wymogi i nowego zabarwienia nabierają sprawy wychowania społecznego w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.131" who="#PoselKuleszaJozef">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych zaproponowała słuszną poprawkę do projektu uchwały, zwracając uwagę na konieczność niedopuszczenia do dłuższych przerw pomiędzy ukończeniem nauki a podjęciem pracy, a także na zatrudnienie absolwentów zgadnie z wyuczonym zawodem. Sprawa ta wiąże się iz lepszym dostosowaniem szkolnictwa zawodowego do zapotrzebowania na kadry w całej gospodarce narodowej, w poszczególnych branżach i regionach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.132" who="#PoselKuleszaJozef">Jednocześnie komisje wskazywały na nieodzowność aktywizacji rad narodowych w realizacji państwowej polityki zatrudnienia zgodnie z wymogami planów i stosownie do konkretnej sytuacji na danym terenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.133" who="#PoselKuleszaJozef">Administracja przedsiębiorstw i samorząd robotniczy oraz resorty i zjednoczenia powinny w optymalnym stopniu wykorzystać wzrost zatrudnienia i wiążące się z tym możliwości dla podniesienia poziomu produkcji, pełniejszego zagospodarowania mocy produkcyjnych, podwyższenia współczynnika zmianowości i racjonalnej gospodarki czasem roboczym, energiczniejszego Wdrażania postępu techniczno-organizacyjnego i zapewnienia na tej bazie pożądanego wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.134" who="#PoselKuleszaJozef">Trzeba stwierdzić, że wbrew generalnym założeniom polityki zatrudnienia, uwzględniającym potrzeby wszystkich działów gospodarki zarówno w przemyśle, jak i w innych gałęziach, w nazbyt małym jeszcze stopniu wysiłki nakierowane są na pełne wykorzystanie kadr i wewnętrznych rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-3.135" who="#PoselKuleszaJozef">Polepszenie gospodarowania w zakładach pracy w dziedzinach zatrudnienia, kooperacji i organizacji pracy jest konieczne dla osiągnięcia wyższych wyników działalności gospodarczo-wytwórczej w skali przedsiębiorstw, branż i gałęzi.</u>
+ <u xml:id="u-3.136" who="#PoselKuleszaJozef">Pełne wdrożenie wskazanych przez VII Plenum KC PZPR środków i metod — zmiana w podejściu do problemów gospodarki wewnątrz zakładów ze strony odpowiedzialnych za zakłady pracy kierowników, a także aktywu społecznego, samorządu robotniczego, stałe umacnianie odpowiedzialności administracji za te sprawy, stanowią istotną przesłankę uzyskania wyższych od planowanych efektów w dziedzinie obniżki kosztów i wzrostu wydajności, umocnienia postępu ekonomicznego w przemyśle i w innych gałęziach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.137" who="#PoselKuleszaJozef">Plan określa wzrost wydajności przeciętnie rocznie w przemyśle o 4,6%, w budownictwie o 4,9%.</u>
+ <u xml:id="u-3.138" who="#PoselKuleszaJozef">Z uwagi na znaczny w (Wielu gałęziach wzrost uzbrojenia technicznego, jak również na istnienie niewątpliwie wielu wewnątrzzakładowych rezerw — do plantu zaproponowana została poprawka wskazująca, że założony wzrost wydajności pracy należy uznać za zadanie minimalne i w świetle tego ponadplanowy przyrost produkcji powinien (być uzyskiwany przez podniesienie wydajności pracy. Komisje stanęły również na stanowisku, że przewidziany wzrost zatrudnienia w przemyśle i w budownictwie powinien stanowić górną granicę, i że w dwuletnich cyklach planowania należy dołożyć maksymalnych starań o optymalny — z punktu widzenia ekonomicznego — wzrost zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.139" who="#PoselKuleszaJozef">Oczywiście, nie ma to nic wspólnego z jakimkolwiek ograniczaniem frontu pracy w gospodarce. Odwrotnie, plany rozwoju usług w mieście i na wsi nie były dotychczas z reguły wykonywane, między innymi z powodu braku kadr. A jak wiadomo, na usługi te istnieje znacznie większe zapotrzebowanie, niż to określają zamierzenia planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.140" who="#PoselKuleszaJozef">Usługi wymagają także, podobnie jak przemysł, wykwalifikowanych kadr, stwarzają tak jak i przemysł możliwości awansu zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.141" who="#PoselKuleszaJozef">Wzrastająca rola usług w mieście i na wsi wysuwa konieczność stałego analizowania i poprawiania warunków ich działalności i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.142" who="#PoselKuleszaJozef">Polityka rządu w tej dziedzinie uznana była w komisjach za słuszną. W konfrontacji z praktyką życia okazuje się jednak, że dynamika wzrostu tych placówek i ich produkcji jest stale niewystarczająca. Wśród wielu innych przyczyn tego stawu trzeba widzieć nie dość aktywne działanie najbardziej powołanych — odnośnych ogniw rad narodowych. Nasuwa się przy tym Wniosek, że sprawami tymi powinny bardziej zainteresować się same rady narodowe i ich prezydia oraz komisje społeczne, zwłaszcza w zapewnianiu zgodności pomiędzy wytycznymi rządu a praktyką.</u>
+ <u xml:id="u-3.143" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Plan 5-letni zakłada, że poziom życiowy ludność i miast i wsi powinien wzrastać w sposób możliwie równomierny.</u>
+ <u xml:id="u-3.144" who="#PoselKuleszaJozef">Przewiduje się, że fundusz spożycia ludności z dochodów osobistych zwiększy się o około 25%.</u>
+ <u xml:id="u-3.145" who="#PoselKuleszaJozef">Plan ma na celu podniesienie poziomu życia społeczeństwa przez zatrudnianie licznych szeregów młodego pokolenia, a tym samym i przez wzrost dochodów w rodzinach, przez podniesienie płacy realnej i dochodów chłopskich, przez zwiększenie dostaw rynkowych oraz poprawę jakości towarów i usług, rozwój urządzeń socjalno-kulturalnych, poprawę sytuacji mieszkaniowej, rozbudowę urządzeń komunalnych itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.146" who="#PoselKuleszaJozef">Przewiduje się, że przy 18-procentowym wzroście funduszu spożycia na 1 mieszkańca z dochodów osobistych, przeciętna płaca realna pracowników zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej wzrośnie o około 10%.</u>
+ <u xml:id="u-3.147" who="#PoselKuleszaJozef">W polityce kształtowania płacy realnej i poziomu życia społeczeństwa zasadniczą sprawą jest uzyskiwanie jak największego przyrostu dochodu narodowego oraz przyjęcie racjonalnych proporcji jego podziału z uwzględnieniem potrzeb wzrostu gospodarczego i poprawy warunków bytowych ludności — łącząc w sposób harmonijny dzisiejszy i jutrzejszy interes społeczeństwa i kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.148" who="#PoselKuleszaJozef">A mamy do rozwiązania szereg problemów w najbliższych latach o wielkiej doniosłości i życiowym znaczeniu, jak:</u>
+ <u xml:id="u-3.149" who="#PoselKuleszaJozef">—zapewnienie pracy szybko powiększającym się szeregom młodzieży, a w następstwie znacznie /bardziej dynamiczny wzrost zatrudnienia niż wzrost ludność i;</u>
+ <u xml:id="u-3.150" who="#PoselKuleszaJozef">—wszechstronne rozwijanie rolnictwa, odpowiednio do potrzeb dnia dzisiejszego i jutrzejszego;</u>
+ <u xml:id="u-3.151" who="#PoselKuleszaJozef">—zabezpieczenie zaopatrzenia materiałowego gospodarki i rozbudowa bazy surowcowej;</u>
+ <u xml:id="u-3.152" who="#PoselKuleszaJozef">—nieodzowność unowocześnienia produkcji i modernizacji potencjału wytwórczego;</u>
+ <u xml:id="u-3.153" who="#PoselKuleszaJozef">—poprawa sytuacji płatniczej kraju i konieczność spłacania zaciągniętych przed laty kredytów.</u>
+ <u xml:id="u-3.154" who="#PoselKuleszaJozef">W świetle powyższego słuszne wydaje się stwierdzenie, że przedstawiona Sejmowi koncepcja planu harmonijnie uwzględnia zarówno potrzeby rozwoju ekonomicznego kraju, jak i poprawy stopy życiowej. Uzasadnione jest niewątpliwie, by z rozwagą zakładać wzrost /średniej płacy realnej, zwłaszcza w obliczu doświadczeń minionego pięciolecia. Nie można więcej planować, niż to wynika iz szacunków przewidywanego wzrostu dochodu narodowego i wymogów jego podziału.</u>
+ <u xml:id="u-3.155" who="#PoselKuleszaJozef">To stwierdzenie bynajmniej nie wyklucza możliwości uzyskania w praktyce wyższego wskaźnika /płacy realnej. Wykorzystując pełniej występujące w gospodarce rezerwy, uzyskując lepsze wyniki w obniżeniu kosztów własnych produkcji, we wzroście wydajność i pracy, podnosząc opłacalność eksportu i efektywność inwestycji, możliwe będzie nie tylko pełne osiągnięcie zaplanowanej płacy realnej, ale i jej przekroczenie, a także rozwiązanie szeregu pilnych /spraw w sferze produkcyjno-ekonomicznej i socjalno-bytowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.156" who="#PoselKuleszaJozef">Pragnę obecnie poruszyć problem zaopatrzenia ludności. Jednym z podstawowych założeń planu jest dalsza poprawa zaopatrzenia i wzmocnienie równowagi rynkowej. Założone dla obrotu towarowego zadania uwzględniają zwiększony popyt, wynikający ze wzrostu dochodów ludności oraz z większego udziału młodzieży w ogólnej liczbie ludności, a także poważny wzrost zapotrzebowania /wsi na środki produkcji. Na 1970 r. plan zakłada wzrost /sprzedaży towarów rynkowych dla ludności o 37%. W strukturze masy towarowej zmniejsza się udział artykułów żywnościowych, wzrastają natomiast /dostawy towarów nieżywnościowych. W wyniku tego zajdą też zmiany w strukturze i poziomie spożycia artykułów konsumpcyjnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Zmniejszy się, zgodnie z kształtującym się zapotrzebowaniem, spożycie przetworów zbożowych i ziemniaków przy jednoczesnym wzroście spożycia artykułów mleczarskich, ryb, tłuszczów roślinnych, jaj, mięsa i przetworów mięsnych. Dostawy mięsa i przetworów wzrosną o około 26%, przy czym z uwagi na założone kierunki produkcji zwierzęcej przewiduje się szybszy wzrost spożycia mięsa wołowego niż wieprzowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.157" who="#PoselKuleszaJozef">W artykułach przemysłowych przewiduje się poprawę struktury dostaw wyrobów przemysłu lekkiego. Wzrosną dostawy artykułów z włókien sztucznych i syntetycznych, wyrobów dziewiarskich i konfekcji. Szczególnie wydatny wzrost dostaw założono w grupie dóbr trwałego użytku, przy czym nastąpi unowocześnienie wielu wyrobów, a także wzbogacenie asortymentu. Wśród towarów o charakterze produkcyjno-inwestycyjnym, przeznaczonych na zaopatrzenie wsi, zwiększą się dostawy materiałów budowlanych, wyrobów hutniczych, maszyn rolniczych, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.158" who="#PoselKuleszaJozef">W okresie 5-letnim w przeliczeniu na 1 mieszkańca kraju wzrośnie spożycie mięsa i przetworów z 49,2 kg do 53—55 kg, mleka iprzetworów — z 356 l do około 374 l, cukru z 32,6 kg do 36,3 kg, tłuszczów jadalnych z 17,5 kg do 19,6 kg. W zakresie artykułów przemysłowych ilość tkanin wełnianych przypadających na 1 mieszkańca kraju wzrośnie w okresie pięciolecia z 3,24 m^2^ do 3,40 m^2^, tkanin bawełnianych z 18,45 m^2^ do około 22 m^2^, obuwia z 3,3 par do 4,2 par, wyrobów dziewiarskich z 5,3 do 7,2 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-3.159" who="#PoselKuleszaJozef">Przewiduje Się, że w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w roku 1970, w porównaniu z rokiem 1965, zwiększy się stan posiadania: telewizorów z 74 do 120—134 sztuk, odpowiednio pralek ze 125 do 143—149 sztuk, lodówek z 26 do 68—74 sztuk. Końcowe lata planu przyniosą zwiększenie podaży samochodów osobowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.160" who="#PoselKuleszaJozef">Równolegle ze wzrostem dostaw masy towarowej na zaopatrzenie rynku założono dalszy rozwój sieci detalicznej handlu i zakładów gastronomicznych — chociaż wysiłki na rzecz poprawy sytuacji w gastronomii powinny iść jeszcze dalej — likwidację dysproporcji występujących w nasyceniu siecią handlową różnych rejonów kraju ze szczególnym uwzględnieniem okręgów i miejscowości uprzemysłowionych, turystyczno-wypoczynkowych i osiedli peryferyjnych większych miast.</u>
+ <u xml:id="u-3.161" who="#PoselKuleszaJozef">Założony wzrost dostaw masy towarowej w układzie wielkich grup asortymentowych towarów konsumpcyjnych w zasadzie zapewnia równowagę rynkową. Wyłania się jednak problem stałego ukierunkowywania produkcji towarów rynkowych zgodnie z zapotrzebowaniem. Niemałą rolę w tym zakresie ma do spełnienia również drobna wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-3.162" who="#PoselKuleszaJozef">W Komisji Handlu Wewnętrznego zwrócono uwagę, że konieczne są dalsze wysiłki rządu na rzecz prawidłowego kształtowania stosunków między handlem a przemysłem w celu lepszego dostosowywania produkcji do popytu i potrzeb. Wzrosnąć powinna także w tych dziedzinach aktywna rola producenta.</u>
+ <u xml:id="u-3.163" who="#PoselKuleszaJozef">Plan budownictwa mieszkaniowego przewiduje oddanie do użytku ogółem 2.915 tys. izb (w tym w budownictwie typu miejskiego około 2.177 tys. izb).</u>
+ <u xml:id="u-3.164" who="#PoselKuleszaJozef">Zakłada się, że w formie spółdzielczej będzie realizowane około 67% uspołecznionego budownictwa. Pozwoli to na poprawę sytuacji mieszkaniowej w miastach i osiedlach i zmniejszenie wskaźnika zagęszczenia z 1,46 w 1965 r. do 1,37 w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.165" who="#PoselKuleszaJozef">Z licznych problemów związanych z wykonaniem zadań tego odcinka pragnę zwrócić uwagę na niektóre oprawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.166" who="#PoselKuleszaJozef">W roku bieżącym — pierwszym roku planu — powstały na poszczególnych terenach opóźnienia w realizacji planu oddawania izb, co wymaga zdecydowanego przeciwdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-3.167" who="#PoselKuleszaJozef">Założone w planie pokaźne rozmiary budownictwa mieszkaniowego nie zaspokajają iw pełni ewidentnie ujętych potrzeb. Stąd powstaje wielkie społeczne zadanie przed wszystkimi organizacjami zajmującymi się sprawami budownictwa mieszkaniowego dalszej koncentracji wysiłków na jak najbardziej racjonalnym wykorzystywaniu środków na ten cel przeznaczonych.</u>
+ <u xml:id="u-3.168" who="#PoselKuleszaJozef">Jedną z dróg do tego wiodących, a jednocześnie wyjściem naprzeciw społecznym potrzebom, zwłaszcza w małych miasteczkach i osiedlach, byłoby szersze wykorzystanie możliwości, jakie stwarza system spółdzielczy. Chodzi szczególnie o elastyczne stosowanie ekonomicznych form budownictwa, zwłaszcza nisko kondygnacyjnego, które umożliwia mniejsze zużycie szeregu materiałów deficytowych itp. Należy ocenić, że wysiłki w tej dziedzinie rad narodowych i ogniw spółdzielczych nie odpowiadają możliwościom, jakie się tu rysują.</u>
+ <u xml:id="u-3.169" who="#PoselKuleszaJozef">Władze spółdzielcze, jak też rady narodowe oraz związki zawodowe powinny również zwiększyć troskę o rozwój zakładowego budownictwa spółdzielczego, aby poprawić sytuację mieszkaniową załóg oraz zapewnić prawidłowe wykorzystanie środków zakładowego funduszu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.170" who="#PoselKuleszaJozef">Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, oceniając wszechstronnie problem mieszkaniowy, doszły do wniosku, że dalsze zwiększenia w planie już obecnie ilości izb ponad założone, nie byłoby możliwe z uwagi na występujące napięcie w bilansie mocy i materiałów budowlanych. Jednakże, uznając społeczne znaczenie tej sprawy, zaproponowana została poprawka do projektu uchwały mówiąca, iż w toku realizacji planu 5-letniego należy dążyć w latach 1968—1970 do stworzenia i wykorzystania dalszych możliwości materiałowych i wykonawczych dla przekroczenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.171" who="#PoselKuleszaJozef">Dyskusja w Komisji Budownictwa oraz w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wykazała, że istnieją realne możliwości polepszenia bilansu mocy przerobowej w budownictwie poprzez usprawnienie pracy przedsiębiorstw budowlano-montażowych i biur projektowych i przez zwiększenie produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.172" who="#PoselKuleszaJozef">Wśród tych problemów pragnę poruszyć jeden, wymagający szerszego frontu działania. Mianowicie, komisje poddały krytyce niektóre rady narodowe, że nie wykazują one dostatecznej energii i inicjatywy w uruchamianiu nieczynnych cegielni i organizowaniu warsztatów pracy, które mogą wytwarzać materiały budowlane siłami miejscowymi. W sprawie tej, bardzo ważnej z punktu widzenia bilansu materiałów budowlanych, komisje sejmowe sformułowały szereg dezyderatów. Wysunięty też został wniosek, by zajęły się tą sprawą wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.173" who="#PoselKuleszaJozef">Nakłady na budowę i rozbudowę urządzeń komunalnych w latach 1966—1970 wyniosą w gospodarce komunalnej 18,8 mld zł. Główny nacisk położony będzie na rozbudowę urządzeń, które warunkują wzrost budownictwa mieszkaniowego oraz rozwój przemysłu, uzbrojenie terenów przewidzianych pod zabudowę, zaopatrzenie miast w wodę, gaz itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.174" who="#PoselKuleszaJozef">W związku z przekazaniem wpływów z tytułu podwyżki czynszów na cele eksploatacyjne budynków mieszkalnych, zaistniały korzystniejsze warunki dla usprawnienia gospodarki konserwacyjno-remontowej; postęp uzyskany w bieżącym roku na odcinku remontów uznać jednak należy za zbyt powolny. Mamy świeżo w pamięci sejmową dyskusję na temat polityki remontowej. Wiadomo, że podjętych zostało wiele (przedsięwzięć w tej dziedzinie. Szereg z przedstawionych rządowi postulatów znalazło swe odzwierciedlenie w założeniach planu. Jednakże, stale jeszcze istnieje dosyć poważna rozpiętość pomiędzy skalą wzrostu preliminowanych środków a uzyskiwanymi efektami.</u>
+ <u xml:id="u-3.175" who="#PoselKuleszaJozef">W ramach funduszu spożycia zbiorowego wydatki materialne na oświatę i wychowanie wzrosną o około 36%, na szkolnictwo wyższe — o około 57%, na ochronę zdrowia — o około 47%.</u>
+ <u xml:id="u-3.176" who="#PoselKuleszaJozef">Szkoły podstawowe otrzymają ze środków państwowych i społecznych około 21.500 nowych izb, szkoły zawodowe i licea — około 7.600 pomieszczeń naukowych. Plan słusznie koncentruje znaczne środki na szkolnictwie zawodowym. Lecznictwo uzyska 13,3 tys. łóżek szpitalnych oraz 5,2 tys. łóżek w zakładach dla psychicznie chorych.</u>
+ <u xml:id="u-3.177" who="#PoselKuleszaJozef">Na poprawę opieki zdrowotnej ludności wiejskiej wpłynie uruchomienie 600 ośrodków zdrowia. Dezyderaty Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwracają uwagę na poważne opóźnienia w oddawaniu obiektów szpitalnych oraz na konieczność zapewnienia warunków przygotowania w przyszłych Okresach budowy nowych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.178" who="#PoselKuleszaJozef">Komisja Oświaty i Nauki zwróciła uwagę rządu na bardzo istotną sprawę — na konieczność niedopuszczania do opóźnień w oddawaniu izb lekcyjnych, a także wzmożenia troski o mieszkania dla nauczycieli na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.179" who="#PoselKuleszaJozef">Wyrazem słusznej uprzednio koncentracji wysiłków na sprawach oświaty i przywiązywania także w obecnym planie właściwego im znaczenia jest to, że w 1970 <r. około 83% absolwentów 8-letniej szkoły będzie miało zapewnioną dalszą naukę na różnym poziomie kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.180" who="#PoselKuleszaJozef">We wszystkich dziedzinach socjalno-kulturalnych rośnie wymóg oszczędnego i racjonalnego gospodarowania funduszami inwestycyjnymi oraz rozwijania różnorodnych form inicjatywy społecznej. Dotyczy to także, szczególnie ważnej obecnie w obliczu wzrostu szeregów młodych ludzi, sprawy rozwoju sportu i turystyki, Wysoki Sejmie! Plan zakłada uzyskanie dalszego postępu — a w odniesieniu do szeregu województw postępu bardzo znacznego — w dziedzinie wyrównywania różnic w stopniu rozwoju ekonomicznego i przyśpieszenia wszechstronnego rozwoju regionów dotychczas słabiej rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-3.181" who="#PoselKuleszaJozef">Ostatnich kilka lat przyniosło szereg osiągnięć w procesie wyrównywania tych różnic, w poprawie i unowocześnieniu struktury ekonomicznej regionów, w dalszym rozwoju terenowej gospodarki. Na tej też płaszczyźnie należy widzieć między innymi dążenia do racjonalnego kształtowania wzrostu wielkich miast, do zahamowania nadmiernej aglomeracji przemysłu w niektórych ośrodkach i w większych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-3.182" who="#PoselKuleszaJozef">Podjęty został poważny wysiłek w celu właściwego rozmieszczenia (terenowego nowych zakładów pracy. W planie lokalizacji nowych przedsiębiorstw, wszędzie tam, gdzie nie przesądzały jej inne ważne czynniki, jak baza surowcowa, (istotnym elementem było aktywizowanie gospodarcze terenów mniej rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-3.183" who="#PoselKuleszaJozef">53% tytułów inwestycyjnych przemysłu terenowego dotyczy miast, których ludność liczy mniej niż 20 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-3.184" who="#PoselKuleszaJozef">70% nowych Obiektów w planie centralnym będzie lokalizowanych w osiedlach i miastach poniżej 50 tys. mieszkańców. Aktywizacji powiatów o słabym stopniu uprzemysłowienia sprzyjać też będzie powołanie funduszu aktywizacji małych miast, w wysokości 1,5 mld zł. Między innymi środki te należy przeznaczać na rozwój zakładów produkujących konfekcję, której brak na rynku i która znajduje odbiorców zagranicznych. Umożliwi to także Odpowiedni wzrost zatrudnienia kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-3.185" who="#PoselKuleszaJozef">Wyższe od założonego w planie jest tempo przyrostu zatrudnienia w województwach, w których słuszne jest przyśpieszenie rozwoju gospodarczego. I tak, na przykład, o ile średnio krajowe tempo przyrostu zatrudnienia poza rolnictwem na lata 1966—1970 wynosi 16,9%, to przykładowo dla województwa białostockiego wynosi 23,2%, kieleckiego — 22,5%, rzeszowskiego — 22,7%, szczecińskiego — 23,9%, warszawskiego — 25,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.186" who="#PoselKuleszaJozef">Dynamika wzrostu (zatrudnienia jest także wyższa od przeciętnej na ziemiach zachodnich i północnych, co świadczy o ich dalszym poważnym rozwoju ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.187" who="#PoselKuleszaJozef">Plan terenowy stwarza nowe możliwości działania dla rad narodowych. Wśród kluczowych zadań gospodarczych, spoczywających na radach narodowych wszystkich szczebli, na czoło wysuwają się zadania związane z dalszą intensyfikacją produkcji rolnej. Praktycznie biorąc, są to zadania pierwszoplanowe dla rad narodowych wszystkich województw.</u>
+ <u xml:id="u-3.188" who="#PoselKuleszaJozef">Bardzo znaczny strumień środków kierowanych na rozwój rolnictwa będzie uruchomiony właśnie kanałami rad narodowych i od nich też w zasadniczej mierze zależy ich racjonalne zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-3.189" who="#PoselKuleszaJozef">Na radach narodowych ciąży obowiązek skoordynowania działalności różnorodnych służb rodnych w celu zwiększenia efektywności ich oddziaływania ma prawidłowy rozwój gospodarki rolnej, zwłaszcza na polepszenie (struktury upraw, podnoszenie poziomu hodowli oraz usprawnienie działalności inwestycyjnej i remontowej w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.190" who="#PoselKuleszaJozef">Spośród szeregu tematów wchodzących w zakres koordynacyjnej roli rad narodowych bardzo poważne znaczenie ma koordynacja inwestycji, w tym między innymi — towarzyszących. Nieodzowne jest, szczególnie w tej dziedzinie, daleko idące współdziałanie i racjonalne kojarzenie środków zarówno inwestorów, jak i rad narodowych, zaś w zależności od charakteru przedsięwzięcia — również społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.191" who="#PoselKuleszaJozef">Wzrastają także wymogi organizatorskiego ujmowania przez rady narodowe czynów społecznych na wsi, a także w osiedlach i małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-3.192" who="#PoselKuleszaJozef">Plan 5-letni zakłada wzrost produkcji przemysłu terenowego o 36%, w tym zaś produkcji przedsiębiorstw nadzorowanych przez Komitet Drobnej Wytwórczości o 45%. Tempo wzrostu grupy — „B” tego przemysłu ma być znacznie szybsze niż grupy — „A”. Powstają lepsze warunki dostosowania produkcji tego przemysłu do potrzeb rynku. Dotyczy to również usług świadczonych dla ludności. Zagospodarowanie i wykorzystanie surowców wtórnych i odpadowych stanowi nie zawsze jeszcze docenianą dodatkową rezerwę materiałową drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-3.193" who="#PoselKuleszaJozef">Zadania rad narodowych rosną w każdej dziedzinie życia. Przez plan terenowy realizowalne będzie na przykład, 5,5 mld zł z 8,5 mld zł nakładów inwestycyjnych na zdrowie i opiekę społeczną. Tak tu, jak i na każdym innym odcinku działalności rad narodowych, wymóg oszczędnego gospodarowania środkami i nakładami ma znaczenie pierwszoplanowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.194" who="#PoselKuleszaJozef">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt planu 5-letniego zapewnia dalszy, wszechstronny rozwój sił wytwórczych, przy jednoczesnym unowocześnieniu struktury gospodarczej kraju, wzrost zatrudnienia, dalszą poprawę poziomu życia i zaopatrzenia ludności, rozwój oświaty, nauki, kultury i ochrony zdrowia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.195" who="#PoselKuleszaJozef">Założenie wzrostu produkcji przemysłowej o 43,6% wyraża nasze dążenie do dalszego postępu w socjalistycznym uprzemysłowieniu kraju, do zmniejszenia rozpiętości pomiędzy nami a krajami wysoko uprzemysłowionymi. O ile na przykład przed wojną produkcja przemysłowa Polski na jednego mieszkańca stanowiła niecałe 20% produkcji przemysłowej Anglii na jednego mieszkańca, to w 1960 r. zbliżyła się do 60%, a w 1970 roku będzie już bliska 80%.</u>
+ <u xml:id="u-3.196" who="#PoselKuleszaJozef">Wysiłek dokonany w minionym okresie, coraz wyższa baza wyjściowa do nowych planów, koncentrowanie się w latach ubiegłych na określonych, węzłowych problemach — wszystko to daje obecnie możliwość dysponowania znacznie większą skalą środków na rozwój ekonomiki, ma dokonanie postępu w zaspokajaniu socjalno-bytowych i kulturalnych potrzeb ludności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.197" who="#PoselKuleszaJozef">Nakreślone w planie 5-letnim zadania są realne, ale nie oznacza to, że są łatwe do wykonania. Musimy być świadomi trudności, jakie będziemy mieli do pokonania w toku realizowania planu. Planowana wielkość nakładów inwestycyjnych jest maksymalną kwotą, jaką możemy wydatkować. Wynika z tego konieczność jak najbardziej efektywnego jej wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-3.198" who="#PoselKuleszaJozef">Aktualny poziom naszej gospodarki i zadania wynikające z założeń pięciolatki wymagają od wszystkich jednostek gospodarczych, od przedsiębiorstw, zjednoczeń i resortów coraz szerszego wdrażania intensywnych metod pracy w celu uzyskania koniecznego, dalszego wzrostu społecznej wydajności pracy, wymagają szybszego wdrażania postępu technicznego i ekonomicznego, obniżenia kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.199" who="#PoselKuleszaJozef">Niedostatek, względnie brak wielu surowców w naszym kraju i związana z tym konieczność importu, stwarza niejednokrotnie określone napięcia w naszej gospodarce. Przeciwdziałać tym trudnościom musimy przede wszystkim przez dalsze zaostrzenie reżimu oszczędnościowego, coraz powszechniejsze stosowanie nowoczesnych metod wytwarzania i szersze wprowadzenie do produkcji asortymentów towarowych o stosunkowo mniejszym nakładzie surowców, a wyższym stopniu przetwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-3.200" who="#PoselKuleszaJozef">Z drugiej strony, tym większe znaczenie ma wymóg podniesienia opłacalności eksportu, koncentrowania wysiłków na eksporcie opłacalnych wyrobów, na poprawie bilansu handlowego i płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.201" who="#PoselKuleszaJozef">Podstaw ową sprawą jest uzyskanie jak najbardziej efektywnych wyników w gospodarowaniu środkami w całej gospodarce narodowej, w każdym zakładzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.202" who="#PoselKuleszaJozef">Od IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poprzez szereg posiedzeń plenarnych Komitetu Centralnego PZPR aż do ostatniego VII Plenum — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza — organizator wysiłku całego narodu w budownictwie socjalistycznym, wytyczyła konkretne drogi i metody gospodarowania na poszczególnych, najważniejszych odcinkach, na froncie inwestycji, handlu zagranicznego, doskonalenia metod planowania i zarządzania, podnoszenia efektywności pracy przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-3.203" who="#PoselKuleszaJozef">Uczynienie tych wskazań metodą codziennego działania iw procesie pracy wytwórczej, w zarządzaniu i planowaniu — to podstawa pomyślnej realizacji założeń planu, a także dalszego przyrostu dochodu narodowego, dalszego zwiększenia nakładów na zaspokojenie potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.204" who="#PoselKuleszaJozef">Gospodarka nasza przystępuje do realizowania zadań planu 5-letniego lepiej uzbrojona technicznie, bardziej zasobna w kwalifikowane kadry, z poważnym dorobkiem doskonalszych metod zarządzania i gospodarowania, z umocnionymi znacznie bodźcami materialnego zainteresowania i instrumentami ekonomicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.205" who="#PoselKuleszaJozef">W celu prawidłowego ukierunkowania działalności przedsiębiorstw i zjednoczeń wprowadzane są poważne zmiany w systemie finansowania przedsiębiorstw. Znajduje to wyraz między innymi w przejściu na kredyt bankowy jako sposób finansowania inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw, w oprocentowaniu środków trwałych, w przyjęciu rentowności jako syntetycznego wskaźnika.</u>
+ <u xml:id="u-3.206" who="#PoselKuleszaJozef">Nowy system cen fabrycznych oraz zróżnicowanie stawek zysku zależnie od jakości produkcji, nowoczesności, włożonego wysiłku technicznego, umocni zainteresowanie zakładów rozwijaniem produkcji zgodnej z potrzebami gospodarki i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.207" who="#PoselKuleszaJozef">Zasadniczą sprawą w świetle wszystkich naszych doświadczeń jest taka praktyka opracowywania i stosowania doskonalszych metod planistycznych, ekonomicznych, mierników, zasad finansowania, która jak najpełniej uwzględnia wymogi ich stosowania w praktyce przedsiębiorstwa i uzyskania właściwych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.208" who="#PoselKuleszaJozef">Słusznemu kształtowaniu zainteresowania zakładów pracy i branż w optymalizacji produkcji, w koncentrowaniu wysiłków na produkowaniu asortymentów zgodnie z zapotrzebowaniem, zwiększeniu efektywności gospodarowania i obniżaniu kosztów — służyć powinno harmonizowanie dyrektyw planu z systemem dźwigni ekonomicznych i bodźców zainteresowania materialnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.209" who="#PoselKuleszaJozef">Jak pokazują pierwsze wyniki uzyskane w różnych działach gospodarki, istotna rezerwa wzrostu produkcji, zwiększenia uzysku, usprawnienia pracy transportu itp. tkwi w znacznie szerszym stosowaniu metod optymalizacyjnych w skali zjednoczeń i resortów.</u>
+ <u xml:id="u-3.210" who="#PoselKuleszaJozef">Zyskuje też na znaczeniu pełniejsze uwzględniacie w toku realizacji planu metody kompleksowego rozwiązywania problemów gospodarczo-społecznych, biorących pod uwagę wszystkie współzależności, zazębiające się ogniwa i właściwą współpracę wszystkich zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.211" who="#PoselKuleszaJozef">Doskonalenie metod planowania stawia również jatko wymóg osiągnięcie praktycznych postępów w stosowaniu rachunku ekonomicznego przy wszystkich pracach planistycznych i w toku wykonywania planu, jak również umocnienie ciągłości planowania i wariantowego opracowywania zamierzeń planowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.212" who="#PoselKuleszaJozef">Miarą efektywności postępujących zmian i udoskonaleń, jak również eksperymentów, powinny być lepsze wyniki uzyskiwane w zakładach pracy, mierzone obniżką kosztów, obniżką nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, polepszeniem jakości, lepszym zaspokajaniem potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.213" who="#PoselKuleszaJozef">Doskonalenie metod planowania i zarządzania, wynikające z potrzeb społeczno-ekonomicznych, musi też potrzebom społecznym służyć. I dlatego koncentrowanie się w toku realizacji planu, wszystkich zwierzchnich jednostek gospodarczych na pracy zakładu, studiowanie uzyskiwanych tam efektów i na tej podstawie dalsze, świadome sterowanie procesem doskonalenia metod planowania i zarządzania — jest szczególnie ważne z punktu widzenia zapewnienia należytej efektywności w gospodarowaniu środkami, wykonania z powodzeniem założeń planu na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.214" who="#PoselKuleszaJozef">Jednocześnie, w nowym świetle rysuje się problem odpowiedzialności, rozliczania się z powierzonych środków i zasobów, zapewnienia w procesie produkcji i usług efektów odpowiadających co najmniej planowanym zamierzeniom.</u>
+ <u xml:id="u-3.215" who="#PoselKuleszaJozef">Każdy etap budownictwa socjalistycznego, mierzony okresami planów wieloletnich, podnosi rangę odpowiedzialności załóg i całego społeczeństwa — stosownie do założonych celów, co musi też wyrażać się wzrastającym poczuciem odpowiedzialności każdego kierownika za efekty jego pracy, pracy podległych mu zakładów i ogniw, zgodnie z generalnymi wymogami nowego etapu gospodarowania i narodowych planów.</u>
+ <u xml:id="u-3.216" who="#PoselKuleszaJozef">Równolegle wzrastają też wymogi i możliwości zespalania wysiłków całych załóg, wszystkich ich organizacji, samorządu robotniczego — w praktycznej produkcyjnej działalności, w dalszym umacnianiu dyscypliny społecznej, w świadomym angażowaniu się w sprawy naszej teraźniejszości i przyszłości, w dobrym wykonywaniu obowiązków na każdym stanowisku pracy, zgodnie z najlepiej pojętym interesem kraju, danego rejonu i zakładu. Sprawami nowoczesności, podniesienia poziomu jakościowego, wyników pracy, efektywności ekonomicznej i racjonalnego gospodarowania środkami oraz uzyskania na te j podstawie wyższego dochodu narodowego i środków do podziału, zainteresowani są wszyscy ludzie pracy, całe społeczeństwo. Dlatego też powstają nowe możliwości wzrostu aktywności gospodarczej ludzi pracy i wszystkich organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.217" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! W referacie sprawozdawczym przedstawiłem między innymi wyniki prac komisji sejmowych nad projektem planu w postaci szeregu poprawek do projektu uchwały Sejmu, zaproponowanych przez poszczególne komisje, przedyskutowanych i uchwalonych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Poprawek tych jest znacznie więcej, niż byłem w stanie przedstawić w ramach referatu. Wszystkie one znajdują się w sprawozdaniu Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-3.218" who="#PoselKuleszaJozef">Ogółem Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uchwaliła i przedstawiła Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia 41 poprawek do projektu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-3.219" who="#PoselKuleszaJozef">Niezależnie od tego komisje sejmowe uchwaliły łącznie 95 dezyderatów, zwracając w nich uwagę rządu i kierownictwa resortów na konieczność uwzględniania w toku realizacji planu poszczególnych problemów, uznanych przez komisje za istotne i ważne.</u>
+ <u xml:id="u-3.220" who="#PoselKuleszaJozef">Przedstawiony projekt Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, piątego z kolei planu 5-letniego, jest doniosłym programem wszechstronnego rozwoju sił materialnych naszego kraju, podniesienia poziomu kultury i życia społeczeństwa. Jego wykonanie oznaczać będzie dalszy poważny krok w budownictwie socjalizmu w Polsce Ludowej, w zmniejszeniu rozpiętości dzielącej nas jeszcze od najbardziej rozwiniętych krajów w świecie. Będzie stanowić nasz wkład w umocnienie sił socjalizmu, pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.221" who="#PoselKuleszaJozef">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wszechstronnie zanalizowała przedstawiony projekt planu i uważa, że odpowiada on potrzebom i możliwościom gospodarki narodowej, wymogom rozwoju całokształtu naszego bogatego życia społecznego. Komisja jednomyślnie wnosi o przyjęcie przedstawionego projektu planu wraz z poprawkami (druki sejmowe nr 51 i 57).</u>
+ <u xml:id="u-3.222" who="#PoselKuleszaJozef">W imieniu Komisji zgłaszam wniosek, by Wysoki Sejm zechciał przyjąć uchwałę o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 w przedłożeniu rządowym wraz z poprawkami uchwalonymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-3.223" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 50) do godz. 18 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję nad projektem uchwały o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Jako pierwszemu udzielam głosu wicemarszałkowi Sejmu Zenonowi Kliszce.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Projekt planu 5-letniego wszedł pod plenarne obrady Sejmu po wielotygodniowej pracy nad nim we wszystkich prawie komisjach i podkomisjach problemowych. Był on analizowany wszechstronnie. Syntezę tej pracy przedstawił sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, tow. poseł Józef Kulesza.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej całkowicie solidaryzuje się ze stanowiskiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wniesiony pod obrady Sejmu projekt planu 5-letniego jest rezultatem trzyletniej pracy i wszechstronnych przemyśleń we wszystkich ogniwach aparatu gospodarczego, rad narodowych, organizacji społecznych i partyjnych. W trakcie prac nad projektem planu przygotowano i rozpatrzono, bodaj po raz pierwszy w historii naszego planowania, kilka wariantów rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">O wysokiej dynamice rozwojowej naszej gospodarki, a zwłaszcza przemysłu, świadczy to choćby, że obecnie w ciągu dwóch miesięcy nasz przemysł wytwarza produkcję równą co do wartości produkcji globalnej przemysłu za cały 1950 rok. Zwielokrotniony potencjał gospodarczy naszego kraju stawia przed organami planowania szereg złożonych zagadnień, a wytyczanie kierunków rozwoju i zabezpieczenie ich realizacji od strony finansowej, a co ważniejsze — rzeczowej, wymaga wszechstronnej analizy możliwości i potrzeb gospodarki narodowej. Właśnie potrzeba zbilansowania planu, a zwłaszcza takich jego węzłowych czynników, jak handel zagraniczny, inwestycje i zatrudnienie, były właściwie główną przyczyną tego, że projekt planu 5-letniego został wniesiony pod obrady Sejmu z pewnym opóźnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W toku prac nad tym planem zrobiliśmy krok naprzód ku urealnieniu planowania. Trzykrotnej weryfikacji poddawano planowane koszty inwestycji, co powinno w zasadzie zapobiec poważniejszemu przekroczeniu kosztorysów w czasie ich realizacji. Ponadto w nowym planie nie rozdysponowano całej sumy przewidywanych nakładów inwestycyjnych, pozostawiając jej część jako rezerwę na potrzeby nieprzewidziane.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednocześnie przystąpiliśmy w naszej gospodarce — i daliśmy temu wyraz w samym planie 5-letnim — do stworzenia systemu rezerw materiałowych, dewizowych, inwestycyjnych i innych. Tworzymy je po to, aby w toku realizacji planu 5-letniego zmniejszyć do minimum ujemne zjawiska, jakie mogą wystąpić w naszej gospodarce z przyczyn często od nas niezależnych, a także, aby wykorzystać te rezerwy dla bardziej elastycznego i bardziej trafnego dostosowywania zadań produkcji do zmieniających się potrzeb rynku wewnętrznego i zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt nowego planu 5-letniego jest też lepiej skoordynowany wewnętrznie, niż poprzednie plany 5-letnie. Chodzi jednak nie tylko o to. Projekt jest bardziej realny przede wszystkim dlatego, że jego proporcje ilościowe zostały bardziej wyważone i uwzględniają doświadczenia minionych lat. Tak na przykład, bardziej realistycznie ustalony został planowany wskaźnik udziału wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej, który w poprzednim pięcioleciu był ustalony na poziomie około 85% i okazał się w praktyce wygórowany. Osiągnięto go, jak wiemy, na poziomie około 60%. Na nową pięciolatkę ustala się ten wskaźnik w wysokości około 66%.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">O wiele ostrożniej, a więc bardziej realnie, zaplanowany został wzrost produkcji rolnej. Wobec osiągniętego w minionej pięciolatce przyrostu tej produkcji rzędu 14,5%, a planowano wówczas znacznie więcej, obecny plan przewiduje wzrost produkcji rolnej od 15,8 do 17,2%, przy czym wzrost ten został znacznie lepiej zabezpieczony od strony środków, od strony wykonawstwa. Bardziej realistycznie zaplanowane zostały również proporcje między wzrostem eksportu i importu. W poprzedniej pięciolatce przewidywano dwukrotnie szybszy wzrost eksportu niż importu, ale życie skorygowało te zamierzenia. Obecnie zakładamy wzrost eksportu o 33% przy wzroście importu o 28,3%.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W sumie, projekt nowego planu 5-letniego jest lepiej wyważony, powiedziałbym — ostrożniejszy pod względem wewnętrznych proporcji i zawiera w sobie niezbędny stopień elastyczności. Stwarza to możność przekroczenia wielu istotnych wskaźników ilościowych i jakościowych, otwiera tym samym przed załogami i administracją gospodarczą szersze pole do inicjatywy własnej i wykorzystania rezerw istniejących w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Lepsze przygotowanie planu oraz stworzenie systemu amortyzacyjnego w postaci rezerw nie oznacza jednak, aby udało się zlikwidować przyczyny wszystkich napięć i trudności, jakie mogą ewentualnie wystąpić w latach 1966—1970 w toku realizacji planu. Powinny one być jednak przedmiotem szczególnej uwagi i powinny być rozładowywane przy opracowywaniu kolejnych planów rocznych i dwuletnich.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoka Izbo! W miarę wzrostu naszego potencjału gospodarczego stają przed nami coraz bardziej złożone problemy, wymagające sprawniejszego systemu ich rozwiązywania, zwłaszcza że na każdym etapie konieczna jest zgodność metod planowania i sterowania gospodarką z celami, jakie przed nią stają. Jeśli dziś stwierdzamy, że aktualne zadania stojące przed naszą gospodarką, zwłaszcza w przemyśle — to wysoka jakość, wysoki poziom techniczny, wysoki i opłacalny eksport, a jednocześnie szybki rozwój gospodarczy uzyskiwany oszczędnymi środkami, to tym konsekwentniej musimy realizować wypracowany na przestrzeni ostatniego okresu program reform w systemie planowania i zarządzania. Jest to, jak się wydaje, jeden z podstawowych warunków pomyślnej realizacji zadań nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Od 10 lat doskonalimy system sterowania naszą gospodarką narodową. Punktem wyjścia reform systemu planowania i zarządzania, które podjęliśmy w latach 1956—1958, była decentralizacja decyzji gospodarczych i przyznanie przedsiębiorstwom kluczowej roli w systemie zarządzania. W oparciu o własną praktykę i doświadczenia innych krajów dojrzał u nas w następnych latach pogląd, że szczeblem, na którym powinno zapadać gros decyzji operatywnych w zakresie produkcji, inwestycji itp. powinno być zjednoczenie przemysłowe. Właśnie w tym kierunku, jak wiemy, zmierzały postanowienia IV Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uchwały plenum wskazały na konieczność wprowadzenia nowego systemu finansowego przedsiębiorstw, nowych zasad funduszu zakładowego, nowego systemu kredytowania działalności inwestycyjnej. Plenum zaleciło opracowanie nowych statutów zjednoczeń, co się częściowo opóźnia, przy jednoczesnej zmianie zakresu i metod działania ministerstw w kierunku ograniczenia ich funkcji w dziedzinie operatywnego zarządzania. Ustalono też wprowadzenie w kluczowym przemyśle oprocentowania środków trwałych i reformę cen fabrycznych w przemyśle. Stopniowo wprowadza się do praktyki nowe mierniki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Realizowane obecnie dalsze zmiany naszego systemu planowania i zarządzania mają na celu między innymi przezwyciężenie ekstensywnych tendencji występujących w rozwoju naszej gospodarki. Tendencje te są na ogół dobrze znane. Polegają one na dążeniu do osiągania wzrostu produkcji drogą nadmiernego wzrostu zatrudnienia i funduszu płac, częstego zwiększania inwestycji ponad realne możliwości kraju, wreszcie wzmagania presji importowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przemysł nasz zatrudnia blisko połowę ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Ze wszystkich gałęzi naszej gospodarki przemysł rozwija się najszybciej. Na przestrzeni ostatnich 10 lat zaszły w nim głębokie zmiany strukturalne, w wyniku których ponad ^1/^3 ogólnej produkcji wytwarzają przemysł elektromaszynowy i przemysł chemiczny. Udział zatrudnionych w zakładach przemysłowych powyżej 5 tys. pracowników wzrósł z 12,4% w 1956 r. do ponad 17% w 1965 r. Nastąpił więc szybki wzrost koncentracji produkcji. Tymczasem model organizacyjny naszego przedsiębiorstwa przemysłowego i jego wewnętrzna struktura zatrudnienia nie uległy w tym czasie istotnym zmianom i przeobrażeniom.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Tym potrzebom wyszły naprzeciw zalecenia VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Zmierzają one przede wszystkim do przezwyciężenia dwóch niepomyślnych zjawisk, które towarzyszą rozwojowi naszego przemysłu, głównie przemysłu przetwórczego. Chodzi o niedostateczny wzrost wydajności pracy na tle przerostów w zatrudnieniu i niezadowalającą rytmiczność produkcji. Nadmierny wzrost zatrudnienia w przemyśle wynika przede wszystkim ze złej organizacji pracy i powoduje napięcia w ogólnym bilansie siły roboczej. Pociąga on za sobą zbyt duży odpływ ludzi z rolnictwa albo też odbywa się kosztem innych działów gospodarki poza rolnictwem, które odczuwają niedobór pracowników. Następstwem nadmiernego zatrudnienia jest niedostateczny wzrost wydajności i rozluźnienie dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udoskonalenia systemu zarządzania przedsiębiorstwem i całą gospodarką narodową nie da się oczywiście przeprowadzić jednym posunięciem. Doskonalenie zarządzania musi być procesem ciągłym, wymaga ono systematycznej i długofalowej pracy, musi się odbywać w i sposób kompleksowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wybraliśmy właśnie taką drogę, drogę stopniowych reform, systematycznej pracy nad ulepszaniem metod planowania i zarządzania. Sądzimy, że tylko w ten sposób można nagromadzić dostateczne doświadczenie i znaleźć najlepsze rozwiązania, uwzględniające specyfikę gospodarki i aktualny etap jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na ostatnim Plenum Komitetu Centralnego naszej partii przyjęte zostało zalecenie o powołaniu komisji zakładowych, które w oparciu o analizę sytuacji powinny doprowadzić organizację pracy i zarządzania w każdym przedsiębiorstwie do poziomu najlepiej zorganizowanych przedsiębiorstw w danej branży przemysłu. Nie ulega wątpliwości, że wykonanie tego zadania nie jest możliwe bez udziału samorządu, bez aktywności wszystkich załóg. W decydującym stopniu zależeć będzie to właśnie od zrozumienia jego wagi, od poparcia dla prac komisji ze strony całego aktywu i załogi, a więc od poczucia osobistej odpowiedzialności i osobistego zaangażowania każdego pracownika w sprawę racjonalnego rozwoju produkcji w zakładzie i w całej gospodarce narodowej. W ostatecznym bowiem rachunku zawsze decyduje człowiek — jego doświadczenie i umiejętności, jego inicjatywa, jego zaangażowanie i ofiarność, jego postawa ideowa i moralna. W tym ludzkim społecznym czynniku kryją się olbrzymie rezerwy lepszej pracy całej naszej gospodarki, rezerwy, z których dotychczas niedostatecznie czerpiemy. Doskonaląc system bodźców materialnych, system premiowania, pamiętajmy jednocześnie o ludzkich ambicjach wykonywania dobrej roboty, jej ciągłego doskonalenia. Ambicje te są niewymierne w żadnym systemie bodźców materialnych. Należy je pielęgnować i akcentować w pracy społecznej w każdym przedsiębiorstwie produkcyjnym. Społeczna świadomość bowiem najszerszych mas i ich patriotyczne zaangażowanie w dzieło socjalistycznego rozwoju ojczyzny jest przecież podstawowym czynnikiem naszego socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W naszym przemyśle, jak zresztą we wszystkich ogniwach gospodarki, narasta problem odpowiedzialności. Podstawą wszelkiego postępu organizacyjnego jest jasne ustalenie i rzetelne wykonywanie obowiązków danego ogniwa. Od kierowników produkcji wymagać należy zwiększonej odpowiedzialności za racjonalne gospodarowanie powierzonym mieniem społecznym. Nie chodzi tu tylko o odpowiedzialność bierną, czyli o odpowiedzialność za wykonywanie odgórnych, zleconych poleceń. Od kierowników produkcji i wyższych ogniw zarządzania wymagamy dziś odpowiedzialności czynnej, a więc również i odpowiedzialności za brak samodzielności, za brak działania, za niepodejmowanie wraz z rozwojem postępu technicznego w zakładzie tych kroków, które choć nie zlecane są odgórnie w drodze konkretnych zarządzeń, należą do statutowych obowiązków kierownika zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kierownicy produkcji w naszym przemyśle to na ogół fachowi, doświadczeni, nieźle płatni już dzisiaj pracownicy. Możemy więc od nich więcej wymagać i żądać większej odpowiedzialności. Zadania organizatorskie, nakreślone w uchwałach VII Plenum KC partii są zarazem zadaniami politycznymi, w których odpowiedzialność za powierzone odcinki pracy staje się pierwszoplanowa.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Organizacje partyjne i społeczne odpowiedzialne są za kształtowanie wśród załogi klimatu sprzyjającego aktywności i współodpowiedzialności za dobrą pracę przedsiębiorstwa. Pogłębianie działalności wychowawczej wśród robotników i pracowników zakładu, kształtowanie postawy zaangażowania w walkę o dyscyplinę pracy, o rytmiczność produkcji, o wykonanie zadań kooperacyjnych, słowem — o rzetelne wypełnianie codziennych obowiązków — to zasadnicze treści ideowo-polityczne w działalności organizacji społecznych w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoka Izbo! Podstawową tendencją projektu planu na lata 1966—1970 jest utrzymanie szybkiego tempa rozwoju sił wytwórczych, przy jednoczesnym unowocześnieniu struktury gospodarczej kraju. Większy niż kiedykolwiek dotąd nacisk kładziemy na jakościowe problemy działalności gospodarczej — na wzrost ekonomicznej efektywności inwestycji, na modernizację produkcji, na rachunek ekonomiczny, albowiem cechą charakterystyczną obecnej fazy rozwoju naszej gospodarki narodowej musi być wszechstronna intensyfikacja produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Doświadczenie z realizacji poprzednich planów 5-letnich, w tym także ostatniego planu, dowodzi, że kluczowe znaczenie dla pomyślnego wykonywania założeń naszego rozwoju gospodarczego ma sytuacja w rolnictwie i w handlu zagranicznym. Istnieje przy tym wzajemna współzależność między tymi dwoma kluczowymi czynnikami. Każdy rok nieurodzaju w rolnictwie — poza innymi istotnymi perturbacjami w całej gospodarce narodowej i podziale dochodu narodowego, w szczególności w sferze spożycia — pociąga za sobą konieczność zwiększenia importu zbóż przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości eksportu artykułów rolno-spożywczych. Należy przy tym pamiętać, że właśnie w tej dziedzinie eksportu i importu obok różnych innych trudności istnieją okresowe silne fluktuacje cen na rynku światowym, poważnie odbijające się na sytuacji płatniczej naszego kraju. Z drugiej strony każde niewykonanie zadań eksportowych przez nasz przemysł uderza w możliwości importowe i komplikuje sytuację w wielu dziedzinach gospodarczych. Tak na przykład mamy stale jak dotąd poważne kłopoty wskutek niewykonywania od szeregu lat planów eksportu maszyn i urządzeń przemysłowych na rynki krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przy istniejącym napięciu w bilansie płatniczym wszelkie poważniejsze wahnięcia w poziomie zbiorów czy niewykonaniu zadań eksportowych powodują istotne zagrożenie równowagi ekonomicznej. Takie napięcie, jak pamiętamy, wystąpiło między innymi w latach 1962/63, co odbiło się na realizacji niektórych wskaźników minionej pięciolatki. Dlatego też w projekcie nowego planu 5-letniego tak zasadniczą wagę przywiązuje się do tych dwóch dziedzin — rolnictwa i handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W rolnictwie celem wiodącym jest stopniowe ograniczanie importu zbóż, który obciąża silnie bilans naszego handlu zagranicznego, a następnie całkowite uniezależnienie się od tego importu. Plan, jak wiemy, przewiduje dostateczne środki na realizację tego celu.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W celu dalszej intensyfikacji rolnictwa i jego unowocześnienia, rozbudowy na jeszcze większą skalę jego bazy materialno-technicznej, nakłady inwestycyjne na rolnictwo w nowym planie 5-letnim rosną półtora raza szybciej niż nakłady na przemysł. Tylko na tej bazie można myśleć o likwidacji importu zbóż, który — jak już mówiłem — corocznie obciąża naszą gospodarkę wydatkami rzędu 500— 700 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na tym tle w pełni widoczne jest doniosłe znaczenie znanej Sejmowi decyzji Związku Radzieckiego o dostawie dla Polski znacznej ilości zboża z (tegorocznych zbiorów. Jak wiadomo również w ubiegłych latach radzieckie dostawy zboża odgrywały znaczną rolę w pokryciu naszych potrzeb na zboże z importu. Obecnie, dzięki lepszej sytuacji w rolnictwie radzieckim, które osiągnęło w tym roku rekordowe, wynoszące 165 mln ton zbiory zbóż, otrzymamy ze Związku Radzieckiego 1 milion ton pszenicy. Radzieckie dostawy pozwalają nam pokryć w przyszłym roku połowę naszego zapotrzebowania na zboże z importu. Ma to wielkie znaczenie dla sytuacji w naszym handlu zagranicznym, a tym samym dla naszej sytuacji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Oczywiście, trwała poprawa sytuacji w naszym handlu zagranicznym wymaga — obok ograniczenia i następnie likwidacji importu zbóż — pomyślnego rozwiązania dwóch wielkich problemów: dalszego rozwoju i polepszenia struktury eksportu oraz wykorzystania wszystkich możliwości, jakie stwarza rozwój wymiany handlowej za Związkiem Radzieckim i z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#WicemarszalekZenonKliszko">O sprawie rozwoju naszego eksportu i polepszania jego struktury mówiliśmy niejednokrotnie również z tej sejmowej trybuny. Wiadomo, że tempo rozwoju naszego handlu zagranicznego przez dłuższy czas nie nadążało za tempem wzrostu produkcji przemysłowej. W istocie rzeczy, dopiero w poprzedniej pięciolatce tempo wzrostu eksportu przewyższyło wzrost produkcji przemysłowej. Korzystnym przekształceniom uległa także struktura eksportu, wskutek wzrostu w nim udziału maszyn i urządzeń, z 28% w 1960 r. do 34,4% w 1965 r. Warto tu dodać, że w okresie przedwojennym stanowiły one zaledwie około 1% całości polskiego eksportu. Przed wojną podobnie bardzo niewielki, bo wynoszący zaledwie 3,3%, był udział w całości eksportu towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. W 1965 r. ich udział wyniósł około 13%. Nowy plan 5-letni zakłada, że udział maszyn i urządzeń w eksporcie wyniesie w 1970 r. 44%, a wraz z towarami konsumpcyjnymi pochodzenia przemysłowego — 2/3 całości naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czynimy poważne wysiłki, aby ta poprawa struktury naszego eksportu dotyczyła wszystkich jego kierunków geograficznych. Jednakże zmiany w strukturze naszego eksportu na rynki krajów kapitalistycznych są stosunkowo powolne i napotykają, jak wiemy, na rozliczne trudności. Udział maszyn i urządzeń wraz z innymi artykułami przemysłowymi w eksporcie na ten rynek wynosi dotychczas tylko 1/4 całości eksportu, przy czym w eksporcie do rozwiniętych krajów kapitalistycznych — zaledwie około 10%. Gros stanowią surowce i produkty rolno-spożywcze, które — jak wiemy — podlegają najsilniejszym fluktuacjom cen i perspektywy wzrostu ich eksportu do rozwiniętych krajów kapitalistycznych są ograniczone i komplikowane procesami integracyjnymi na zachodzie. Eksport rolno-spożywczy na te rynki dyskryminowany jest również kontyngentami ilościowymi i napotyka inne trudności. Wszystko to powoduje, że nasze możliwości importu z (tych krajów są ograniczone, a ich wzrost zależy przede wszystkim od istotnego zwiększenia eksportu gotowych wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Oczywiście, będziemy nadal dążyć do poprawy sytuacji w obrotach z krajami kapitalistycznymi. Jednakże musimy sobie zdawać sprawę z faktu, iż zarówno dotychczasowe pozytywne zmiany w strukturze naszego eksportu, jak również dalsze możliwości wzrostu eksportu maszyn, urządzeń i innych artykułów przemysłowych związane są przede wszystkim z rozwojem stosunków gospodarczych z krajami socjalistycznymi, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim, na który przypada połowa naszych obrotów na rynku socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W ubiegłym pięcioleciu właśnie współpraca w ramach RWPG umożliwiła nam podwojenie eksportu maszyn i urządzeń. W bieżącym pięcioleciu, na podstawie zawartych umów, średni udział maszyn i urządzeń w całym naszym eksporcie do krajów RWPG i Jugosławii wzrośnie do 57% wobec 44% w ubiegłym pięcioleciu. Średni udział maszyn i urządzeń w ogólnych obrotach ze Związkiem Radzieckim w bieżącym pięcioleciu wzrośnie do ponad 60%, a razem z artykułami konsumpcyjnymi pochodzenia przemysłowego — do około 80%.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uznaliśmy za dojrzałe i celowe, obopólnie korzystne dalsze pogłębienie naszej współpracy gospodarczej i zwiększenie efektywności wzajemnych powiązań ekonomicznych. W związku z tym, w ostatnich rozmowach moskiewskich rozstrzygnęliśmy sprawę zwiększenia wzajemnych dostaw maszyn i urządzeń ponad dotychczasowe ustalenia na lata 1966— 1970. Omówiono także ogólne perspektywy szerokiej kooperacji przemysłu elektromaszynowego obu naszych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W czasie tych rozmów strona radziecka wielokrotnie wskazywała na pomyślne doświadczenia we współpracy z naszym przemysłem, nie tylko w zakresie przemysłu stoczniowego, lecz także, na przykład, w zakresie przemysłu lotniczego, elektrotechnicznego. Stwierdziła również duże możliwości obustronnie korzystnej specjalizacji i kooperacji w tak nowoczesnej i skomplikowanej gałęzi przemysłu, jaką jest przemysł elektroniczny. Obie strony zgodne były co do tego, że to, czego dokonano do chwili obecnej, należy traktować jako pierwsze kroki w dziele rozwoju wzajemnie korzystnej specjalizacji i kooperacji przemysłu. Dziś otwierają się przed nami w tej dziedzinie o wiele szersze perspektywy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rozwiązany został w zasadzie również problem dalszego eksportu do Związku Radzieckiego naszych statków morskich. Statki i wyposażenia dla nich stanowią w bieżącym pięcioleciu czwartą część naszego eksportu ma-. szynowego do Związku Radzieckiego. Dostawy statków do Związku Radzieckiego chcemy kontynuować i w okresie po 1970 r., aby w ten sposób zapewnić dalszy rozwój naszym stoczniom i pełne wykorzystanie ich zdolności produkcyjnych. Jesteśmy zainteresowani w uruchomieniu produkcji nowych typów statków, a także w budowie jednostek o większym tonażu. Nasze zamierzenia w tym względzie odpowiadają zapotrzebowaniom Związku Radzieckiego. Szczegółowe rozmowy w tych sprawach podejmą specjaliści obu krajów z początkiem przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jak wiadomo, w czasie wizyty delegacji partyjno-rządowej, której przewodniczył tow. Władysław Gomułka i tow. Józef Cyrankiewicz również uzgodniono wstępnie sprawę zawarcia między Polską i Związkiem Radzieckim długoletniej umowy na dostawę wyrobów przemysłu lekkiego i innych gotowych wyrobów powszechnego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Szybko rosnąca, zwłaszcza w ostatnich latach, siła nabywcza wiejskiej i miejskiej ludności Związku Radzieckiego, zwiększa chłonność rynku radzieckiego na wszelkiego rodzaju towary przemysłowe powszechnego użytku. O tych sprawach wiele mówiono także na niedawno odbytym XXIII Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W dalszej przyszłości zapotrzebowanie na przemysłowe artykuły powszechnego użytku niewątpliwie będzie rosło jeszcze szybciej.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dodatkowy eksport artykułów przemysłu lekkiego do Związku Radzieckiego w latach 1967—1970 może, według wstępnych prowizorycznych jeszcze obliczeń, osiągnąć sumę około 700 mln zł dewizowych ponad ustalenia umowy wieloletniej. Za taką samą sumę będziemy mogli importować ze Związku Radzieckiego szereg niezbędnych nam towarów.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednakże znaczenie tych ustaleń wykracza poza doraźne korzyści. Otwiera się dla naszego przemysłu lekkiego niezwykle chłonny rynek radziecki na długi okres czasu. Przewiduje się, że do 1975 r. eksport wyrobów tego przemysłu na rynek radziecki może być 3-krotnie zwiększony w stosunku do poziomu osiągniętego w 1966 roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Oczywiście, pełne wykorzystanie tej szansy, jaka dla naszego przemysłu lekkiego powstaje na wielkim rynku radzieckim, wymagać będzie poważnych wysiłków. Wymaga to zwiększenia mocy produkcyjnej takich przemysłów, jak włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy. Być może będą konieczne pewne decyzje inwestycyjne. Jest niezbędne dalsze polepszenie jakości wyrobów, estetyki ich wykończenia. Stawia to poważne zadania przed wzornictwem przemysłowym, które szerzej niż dotychczas powinno czerpać z doświadczeń nowoczesnego wzornictwa na świecie w zakresie produkcji masowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie sposób w tym przemówieniu wyczerpać wszystkich zagadnień z dziedziny współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim, które były omawiane podczas niedawnego pobytu naszej delegacji. Wysokiej Izbie znane są uzgodnienia dotyczące wzrostu dostaw radzieckiej ropy naftowej po 1970 r. Pragnę tu podkreślić jedynie doniosłe, zasadnicze znaczenie tego faktu dla naszej gospodarki narodowej. Osiągnięte porozumienie o zwiększaniu dostaw ropy naftowej ze Związku Radzieckiego dla Polski z 7 mln ton w 1970 r. do 11 mln ton w 1975 r. stanowi doniosły wkład na rzecz unowocześnienia naszej Struktury zużycia paliw i rozwiązania zasadniczego dla gospodarki krajowej problemu zaopatrzenia w ropę naftową.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ważne znaczenie posiada także powzięta decyzja o rozszerzeniu polsko-radzieckiej współpracy naukowo-technicznej, przewidująca przekazanie Polsce wielu nowych dokumentacji, zwłaszcza dla rozwoju nowoczesnego przemysłu elektronicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W latach 1948—1965 Związek Radziecki udostępnił specjalistyczne praktyki dla 7.150 polskich fachowców oraz przekazał Polsce 5.850 pozycji dokumentacji technicznej. Analogiczne liczby po stronie polskiej wynoszą: 2.300 praktyk udzielonych fachowcom radzieckim i 2.650 pozycji dokumentacji technicznej przekazanych przez Polskę Związkowi Radzieckiemu. Ponad 3/4 z ogólnej ilości pozycji dokumentacji technicznej, otrzymanych z zagranicy, pochodzi u nas ze Związku Radzieckiego. Stale powiększający się potencjał przemysłowy naszego kraju i wzrastające potrzeby w zakresie unowocześnienia jego produkcji wymagają dalszego intensywnego rozwoju współpracy naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Możliwości, jakie niesie nam braterska współpraca i pomoc ze strony Związku Radzieckiego w dziedzinie nauki i techniki, musimy jak najstaranniej wykorzystywać. Oczywiście, będziemy również nadal stymulować rozwój naszej myśli technicznej i szerzej korzystać z licencji innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Polska Ludowa jest zainteresowana w rozwoju współpracy gospodarczej, a zwłaszcza stosunków handlowych we wszystkich geograficznych kierunkach. Nie mamy zamiaru uszczuplać dotychczasowych kontaktów, a wręcz przeciwnie, chcemy je jak najbardziej rozszerzać. Naszą dewizą pozostaje wzajemnie korzystny rozwój obrotów handlowych ze wszystkimi krajami, w pełni zgodny z zasadami pokojowego współistnienia, którymi kierujemy się w naszej polityce zagranicznej. Rozszerzamy współpracę gospodarczą z Francją, Anglią, Włochami i innymi krajami kapitalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jesteśmy zainteresowani w zwiększaniu importu z krajów kapitalistycznych, zwłaszcza maszyn i urządzeń. Jednakże możliwości w tej dziedzinie — jak już podkreśliłem — są limitowane rozmiarami naszego eksportu. W celu poprawy sytuacji w eksporcie na te rynki, dążymy ostatnio również do zawierania umów kooperacyjnych z różnymi firmami zachodnimi, polegających na tym, że nasz przemysł zobowiązuje się dostarczać części czy podzespoły do produkowanych przez nie maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Będziemy także dalej rozszerzać współpracę gospodarczą, zwłaszcza handel z krajami rozwijającymi się.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednakże głównym kierunkiem rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych naszego kraju jest i pozostanie współpraca ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami socjalistycznymi. W niej bowiem tkwią podstawowe i trwałe przesłanki rozwoju naszej socjalistycznej gospodarki. Rezerwy dalszego rozwoju tej współpracy są jeszcze ogromne — i przed naszym przemysłem, przed wszystkimi jego załogami stoi zadanie uruchamiania ich już w obecnym planie 5-letnim i na dalszą przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Nasza obecna debata nad projektem nowego planu 5-letniego dotyczy w istocie rzeczy węzłowych spraw kraju, podstawowych zagadnień jego rozwoju. Sprawy gospodarcze są bowiem najważniejsze, mają decydujące znaczenie dla siły i pozycji państwa, określają jego możliwości we wszystkich innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W ostatecznym rachunku potencjał gospodarczy i niezależność gospodarcza mają kluczowe znaczenie dla suwerenności narodowej i politycznej każdego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wkraczając na drogę socjalistycznego budownictwa, polska klasa robotnicza, chłopi, polska inteligencja — cały nasz naród, podjął wielką, twórczą pracę nad umocnieniem nowej pozycji swej ojczyzny w Europie i święcie. Tej pozycji, którą Polska zdobyła, w rezultacie walki o wolność prowadzonej w sojuszu ze Związkiem Radzieckim, w wyniku dokonanych w kraju przemian i włączenia się do wspólnoty państw socjalistycznych. Dziś niepodległość, suwerenność i bezpieczeństwo naszego kraju gwarantuje — obok systemu jego sojuszów — udziesięciokrotniony potencjał przemysłowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dzięki budownictwu socjalistycznemu kraj nasz niegdyś słaby, uzależniony w wielu podstawowych dziedzinach swej gospodarki od obcych monopoli i koncernów, przekształciliśmy w państwo gospodarczo nowoczesne, silne i niezależne, zdolne do stałego i dynamicznego rozwoju. W tej przebudowie Polski wielką rolę odgrywa współpraca ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Oparta na zasadach całkowitego równouprawnienia i wzajemnych korzyści współpraca gospodarcza, techniczna i naukowa naszego kraju ze Związkiem Radzieckim ma dla nas fundamentalne znaczenie ekonomiczne i polityczne. Umożliwia ona poprzez wzajemne uzupełnianie się i wzajemną pomoc pomyślne rozwiązywanie najważniejszych problemów uprzemysłowienia kraju, oparcie większości obrotów naszego handlu zagranicznego na wieloletnich umowach skoordynowanych z planami rozwoju ekonomicznego, uwzględniających stabilność cen i inne korzystne warunki.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zapewniając szerokie i trwałe rynki zbytu dla naszego eksportu, a jednocześnie dostawy wielu deficytowych surowców i artykułów, gwarantując stałą i wolną od jakiejkolwiek dyskryminacji, a obustronnie korzystną wymianę towarową, stosunki gospodarcze ze Związkiem Radzieckim stwarzają niezmiernie istotną przesłankę naszej niezależności i suwerenności.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Właśnie dzięki nowemu, socjalistycznemu charakterowi stosunków ekonomicznych ze Związkiem Radzieckim, nasze państwo ludowe po raz pierwszy w nowożytnej historii Polski jest zabezpieczone przed naciskiem ekonomicznym wysoko rozwiniętych państw kapitalistycznych i może w swej polityce zagranicznej kierować się jedynie i wyłącznie żywotnymi interesami narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Podczas wizyty polskiej delegacji partyjno-rządowej w Związku Radzieckim, w ogłoszonym po niej wspólnym oświadczeniu, podkreśliliśmy z całą mocą zasadnicze znaczenie współpracy i jedności krajów socjalistycznych. Jedność krajów socjalistycznych jest jedną z fundamentalnych przesłanek skutecznego rozwiązywania wszystkich problemów pokoju i bezpieczeństwa, jakie wysuwa rozwój sytuacji w Europie i na świecie Nasza partia, nasze państwo nie będzie szczędzić sił dla umacniania tej jedności. Posiada ona bowiem kluczowe znaczenie dla wszystkich ważnych spraw świata i Potoki, a więc również dla pomyślnej realizacji nowego 5-letniego planu pokojowego budownictwa socjalistycznego w naszej ojczyźnie, bezpieczeństwa i nienaruszalności naszych granic, naszego rosnącego autorytetu i znaczenia na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosował za projektem uchwały o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Bolesławowi Podedwornemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego brał pełny udział w rozpatrywaniu i ocenie projektu uchwały o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zadania planu przewidują dalszy wszechstronny, harmonijny rozwój naszej gospodarki narodowej, zatrudnienie dla wszystkich zdolnych do pracy obywateli, zwłaszcza dla nowych, młodych roczników i zadania skierowane na polepszenie warunków życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Dla realizacji tych zadań założono w planie wzrost dochodu narodowego o 6% rocznie i poważny, bo wynoszący 18,7% udział inwestycji w dochodzie narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ogólna kwota nakładów inwestycyjnych w wysokości 840 mld zł, konieczna dla pokrycia rosnących niezbędnych potrzeb społecznych, jest realna do wygospodarowania, a podział tej kwoty na poszczególne gałęzie gospodarki narodowej jest uzasadniony.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Trzeba jednak wytężyć wszystkie nasze siły, aby nakłady inwestycyjne, przewidziane na te lata, były zrealizowane w pełni i oszczędnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Do szczególnie ważnych problemów należy zwiększenie wydajności pracy. Na niską jej wydajność w wielu przedsiębiorstwach wpływa między innymi nierównomierne terenowe rozmieszczenie zasobów siły roboczej oraz zbyt duża zmienność załóg. Korzystne społecznie ruchy ludności ze wsi do miast są mało regulowane i powodują nadwyżki siły roboczej na jednych terenach i brak tej siły na drugich.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W okresie bieżącego pięciolecia zwiększy się zatrudnienie o około półtora miliona osób; w tym przeszło 900 tys. z terenów wiejskich i przeszło 644 tys. z miast. W rolnictwie indywidualnym planuje się utrzymanie zatrudnienia na obecnym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Przyrost siły roboczej na wsi ma być przyjęty przez działy pozarolnicze w drodze zwykłego zatrudnienia i za pośrednictwem szkół, w których młodzież wiejska zdobędzie kwalifikacje i zasili zarówno rolnictwo, jak i inne działy gospodarki. Proces migracji ludności rolniczej do innych zawodów i do ośrodków miejskich będzie więc trwał. Ważnym zadaniem jest kierowanie tym procesem i roztoczenie opieki, zwłaszcza na placach wielkich budów.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Jednym ze sposobów racjonalnego wykorzystania siły roboczej może być jej kierowanie po przygotowaniu do rzemiosła, usług, drobnego przemysłu oraz aktywizowanie małych miast i osiedli pod kątem obsługi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Nakłady na inwestycje produkcyjne w rolnictwie w latach 1966—1970 wzrosną w porównaniu z ubiegłym pięcioleciem o 65% i wyniosą w ogólnej kwocie blisko 143 mld zł. Podział tych nakładów na poszczególne cele uważamy za słuszny.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Państwowe środki inwestycyjne na rolnictwo będą wsparte nakładami inwestycyjnymi ze środków własnych rolników, przewidywane na około 60 mld zł. Suma ta będzie powiększona o wartość czynów społecznych, które szacuje się na ponad 9 mld zł w tym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Podstawowym problemem w rolnictwie w obecnym pięcioleciu jest zwiększenie produkcji zbóż i pasz do rozmiarów, które pozwalają na poważne zredukowanie importu zbóż i stworzenie odpowiednich rezerw. Na rok 1970 zakłada się osiągnięcie plonów zbóż w wysokości 20-21 q z hektara wobec średnich plonów z lat ubiegłego pięciolecia, wynoszących 17,1 q z hektara. Oznacza to uzyskanie średniego przyrostu produkcji o około 400—500 tys. toin zboża rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zakłada się szybsze tempo wzrostu produkcji roślinnej o 15,5 do 16,8% niż produkcji zwierzęcej (średnio o około 11,3%). Takie ukształtowanie proporcji wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej zmierza do zrównoważenia bilansu paszowego i uzyskania planowanego przyrostu produkcji zwierzęcej opartego głównie na własnych zasobach paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Dostawy nawozów mineralnych wzrosną około 2,3 razy. Pozwoli to na upowszechnienie ich stosowania pod zboża i rośliny pastewne, jak również na użytki zielone, które nie były dotychczas dostatecznie nawożone. Nawożenie i racjonalne zagospodarowanie użytków zielonych, zwłaszcza dużych kompleksów zmeliorowanych, może poważnie zwiększyć zasoby tanich pasz dla bydła. Dlatego też kładziemy główny nacisk na wzrost pogłowia bydła i produkcji żywca wołowego oraz mleka jako na te kierunki produkcji zwierzęcej, które wymagają w żywieniu mniejszego udziału zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Wzrost produkcji rolnej dokonywać się będzie głównie przez wzrost wydajności pracy, a nie przez wzrost zatrudnienia i wymagać będzie odpowiedniego wzrostu nakładów materiałowych. O tempie wzrostu tych nakładów decydować będzie wzrost dochodów realnych i odpowiednia postawa rolników. Trzeba stwierdzić, iż ta postawa jest obecnie bardzo sprzyjająca i przejawia się w dużym dążeniu rolników do inwestowania. W związku z zależnością plonów nie tylko od nakładów na produkcję, ale także od klimatu w danym roku, spraw związanych z dochodami realnymi nie da się przesądzić na początku planu. Sprawa ta powinna być obserwowana w planach rocznych i regulowana z rezerwy inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W wielu dziedzinach produkcji rolnictwo już pokrywa potrzeby gospodarki narodowej. Produkuje wystarczającą ilość buraków cukrowych. Produkcja towarowa mleka jest większa od możliwości skupu. Produkcja roślin oleistych w pełni pokrywa potrzeby przemysłu spożywczego. Podobna sytuacja jest w zakresie produkcji ziemniaków, tytoniu, chmielu i innych. W bieżącym roku istnieje nawet nadwyżka siana.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Powstaje w rolnictwie nowy jakościowo etap. Przez wiele lat każdy wzrost produkcji był celowy. Obecnie chodzi o wzrost określony, o strukturę tego wzrostu. Podobna sytuacja zaistniała również i w przemyśle. Dostosowanie więc do tego nowego etapu naszej gospodarki bodźców, metod planowania i zarządzenia stanowi niezmiernie istotną sprawę. Można sądzić, iż w tej nowej sytuacji łatwiej będzie rozwiązać tak ważny problem zbożowy.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Duże zadania stawiane w planie przed rolnictwem wymagają dalszego zwiększania inwestycji. Trzeba budować wiele obór, silosów, zakupić sporo maszyn i nawozów. Spośród środków produkcji koniecznych dla dalszej intensyfikacji rolnictwa, największą pozycję stanowią materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Sytuacja w tej dziedzinie wymaga poprawy. I dlatego słuszna jest decyzja Komisji Planowania, podjęta w porozumieniu z Ministerstwem Rolnictwa, o przesunięciu 750 mln zł ze środków na meliorację — na rozwój produkcji materiałów budowlanych. Tę dodatkową produkcję przeznaczoną dla budownictwa rolniczego uzyskamy jednak dopiero w ostatnich latach planu 5-letniego. I dlatego w planach rocznych należy zabezpieczyć potrzeby materiałów budowlanych dla wsi z tych nadwyżek, których z uwagi na moc przerobową nie potrafi na bieżąco zużytkować inne budownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Mówiąc o potrzebach budownictwa dla wsi, oprócz budynków mieszkalnych i inwentarskich, a więc inwestycji wznoszonych przez rolników, trzeba mieć na uwadze rozległe potrzeby budowlane urządzeń zaopatrywania rolnictwa w środki produkcji, a więc sieć magazynów nawozów sztucznych, materiałów budowlanych, maszyn rolniczych, węgla i pasz. Równocześnie szybciej niż dotychczas trzeba rozbudowywać i modernizować sieć punktów skupu płodów rolnych. Zbyt wiele siły i czasu, i to w okresie pilnych robót, tracą dotychczas chłopi przy odstawie swych produktów. Coraz szerzej należałoby wprowadzać system odbioru od rolnika jego produktów przez instytucję skupującą, jak to w sposób udany zapoczątkowano w województwie bydgoskim. Transport pochłania zbyt wiele wysiłków rolnika i często decyduje o ilości utrzymywanych w rolnictwie koni.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Chciałbym zwrócić uwagę na sprawy mleczarstwa. Produkcja globalna mleka rocznie kształtuje się obecnie na poziomie około 13 mld litrów, z tego nadwyżka towarowa wynosi przeszło 6 mid. Przemysł mleczarski może przyjąć i przerobić około 4,5 mld litrów mleka, reszta, to jest około 11/2 mld litrów, trafia na wolny rynek, po uprzednim przerobie w gospodarstwach rolnych lub u handlarzy w warunkach często antysanitarnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W nadchodzących latach należy liczyć się ze znacznym wzrostem nadwyżki towarowej mleka, nie tylko w wyniku zwiększania jego produkcji globalnej, lecz również na skutek ograniczenia domowego przerobu mleka przez ludność rolniczą, jak i na skutek usprawniania sieci zbioru mleka przez spółdzielczość mleczarską i rozszerzanie systemu odbioru mleka wprost z gospodarstw rolnych. Przyjęcie tego mleka wymagać będzie nie tylko przygotowania odpowiednich mocy przerobowych przemysłu mleczarskiego, lecz także odpowiedniej organizacji sprzedaży wyrobów gotowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ta wzrastająca produkcja globalna i towarowa mleka wymaga doinwestowania przemysłu mleczarskiego, który pod tym względem jest poważnie opóźniony. Wynikło to między innymi ze zmniejszenia w planach rocznych pierwotnego limitu inwestycyjnego, przyznanego temu przemysłowi w ubiegłym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ujęty w projekcie planu 1966—1970 limit inwestycyjny nie zaspokaja pilnych potrzeb przemysłu mleczarskiego i dlatego uważamy za słuszne rozważyć możliwości podwyższenia nakładów w toku realizacji obecnego planu.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ważnym działem gospodarki rolnej jest również ogrodnictwo. Powierzchnia upraw warzywniczych i sadów wynosi w Polsce około 2,5% powierzchni użytków rolnych, a wartość produkcji ogrodniczej stanowi około 12% łącznej wartości produkcji roślinnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Produkcję ogrodniczą cechuje duża zmienność wielkości zbiorów w poszczególnych latach oraz duża sezonowość podaży. Nieodpowiednia jeszcze, mimo korzystnych zmian już w tym zakresie, struktura asortymentowa i odmianowa, zwłaszcza w sadownictwie, poważnie obniża jakość owoców i warzyw i utrudnia ich zagospodarowanie. Prace Centrali Spółdzielni Ogrodniczej idące obecnie w kierunku niezwiększania upraw, lecz rekonstrukcji sadów i podniesienia wydajności i jakości plonów, są w pełni słuszne i powinny być szybciej przeprowadzane.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Plan na rok 1970 zakłada dalszy wzrost produkcji ogrodniczej i wzrost skupu warzyw i owoców. W ślad za tym powinna nastąpić poprawa w wyposażeniu technicznym spółdzielczości ogrodniczej i obsłudze producentów. Inwestycje Centrali Spółdzielni Ogrodniczej w obecnym planie 5-letnim, wynoszące ponad miliard złotych na wyposażenie Obrotu towarowego, na budowę przechowalni przez kółka rolnicze z Funduszu Rozwoju Rolnictwa, jak również przez producentów indywidualnych, którym udziela się kredytów na budowę takich obiektów, pozwalają przewidywać usprawnienie Obrotu owocami i warzywami.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Dużym jednak problemem w realizacji tych inwestycji jest sprawa ich wykonawstwa i wydaj e mi się konieczne udzielenie pomocy Centrali Spółdzielni Ogrodniczej w tym zakresie poprzez priorytetowe potraktowanie tych inwestycji jako bezpośrednio związanych z rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Projekt planu 5-letniego zapewnia również dalszy wzrost oświaty, urządzeń kulturalnych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W szkolnictwie podstawowym zadania projektu planu zmierzają do zakończenia rozpoczętej reformy szkolnej oraz przewidują stworzenie lepszych możliwości do dalszego pobierania nauki przez młodzież wiejską w szkołach zawodowych, liceach ogólnokształcących i w wyższych uczelniach. Nastąpi to między innymi przez zwiększenie liczby miejsc w internatach o 72 tys. oraz nowych miejsc w domach akademickich o 25 tys.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Szkolnictwo na wsi odczuwa nadal duży brak lokali. Dla zmniejszenia tych braków konieczna jest pełna i terminowa realizacja zaplanowanego budownictwa zarówno szkolnego, jak i mieszkań nauczycielskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Zbiórka na Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów, jak i czyny społeczne na rzecz budowy i rozbudowy lokali dla szkolnictwa rolniczego i wiejskiego, są nadal bardzo potrzebne i pożyteczne.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Plan 5-letni zmierza także w kierunku dalszej poprawy warunków tworzenia dóbr kulturalnych i upowszechniania ich. Środki materialne na inwestycje i usługi kulturalne są rozproszone w budżetach różnych instytucji i organizacji i nie zawsze są odpowiednio wydatkowane. Należy więc dążyć do skoordynowania tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Bardzo istotną sprawą są sprawy zdrowia na wsi. Przy ograniczanych środkach na budowę szpitali w ubiegłej pięciolatce zakładaliśmy wyraźną poprawę w organizacji lecznictwa otwartego na wsi. Nie uzyskaliśmy jednak spodziewanych rezultatów. Wyliczenia przeprowadzone w ubiegłym roku wykazują potrzebę budowy około 1.440 ośrodków zdrowia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W bieżącej pięciolatce przewiduje się budowę 600 ośrodków zdrowia, z czego 453 w nowym budownictwie. Jest to tempo niedostateczne i konieczne jest rozważenie możliwości powiększenia środków na ten cel dla Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w obecnej jeszcze pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W realizacji zadań nowego 5-letniego planu rozwoju gospodarki narodowej duża rola przypada radom narodowym, w których dyspozycji znajduje się co roku ponad 1/4 część środków budżetu państwa. O prawidłowym wykorzystaniu nakładów, zwłaszcza w rolnictwie, w poważnym stopniu zadecyduje organizatorska działalność rad narodowych i ich organów.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">W systemie rad narodowych szczególną pozycję zajmują gromadzkie rady narodowe jako ogniwo najniższe, a zarazem najbliższe wsi i jej problemów. Dlatego też od wielu lat działamy na rzecz umacniania roli gromadzkich rad narodowych i przekształcania ich w rzeczywistych gospodarzy terenu i organizatorów produkcji rolnej Rady gromadzkie coraz lepiej zdają swój egzamin. Znaczny jest ich dorobek w rozwijaniu usług dla ludności, polepszaniu warunków pracy szkół, ośrodków zdrowia, świetlic.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Dalsze pogłębianie procesu decentralizacji, przekazywanie nowych zadań i środków gromadzkim rajdom narodowym podnosi ich wagę i wpływ. W poszerzaniu i pogłębianiu społecznego wpływu na sprawy wsi znacznie większą rolę mogą i powinny odegrać systematycznie zwoływane zebrania wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Wysoki Sejmie! Dorobkiem Polski Ludowej, dorobkiem, z którego we wszystkich dziedzinach życia naszego narodu możemy być słusznie dumni, kończymy 1000-lecie Państwa Polskiego i rozpoczynamy nowe, drugie 1000-lecie.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Poruszę więc i sprawy niematerialne i nie jednego planu. Budujemy coraz więcej zakładów przemysłowych. Rosną miasta i wsie. Zmienia się oblicze naszego kraju na coraz bardziej przemysłowe i potężniejsze. W tej wielkiej rozbudowie powinna brać większy udział i być w pełni doceniana ochrona przyrody. Z budowniczymi zakładów przemysłowych, z budowniczymi miast i osiedli iść powinni przyrodnicy i budowniczowie krajobrazu, alby razem starać się nie tylko o to, co można zachować z bezcennych często okazów naszej przyrody, ale i tworzyć nowe, harmonijne, piękne krajobrazowo tereny, w których ludzie pracy szybciej odnawiają swe siły.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Ochrona przyrody — ochrona lasów, jezior, rzek i gór przed zanieczyszczaniem i okaleczaniem powinna być tak powszechna, jak powszechne jest z przyrody korzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Druga sprawa — to kultura. Mamy wielkie osiągnięcia w dziedzinie kultury ogólnonarodowej. Szybko rosną środki masowego jej przekazu. Możemy wydawać i wydajemy na cele kulturalne coraz większe środki, rośnie szybko liczba ludzi wykształconych i chodzi o to, aby odpowiednio do osiągnięć i nakładów rosła odczuwalnie kultura współżycia ludzkiego, by rosła odczuwalnie kultura w kontaktach między przedstawicielami instytucji i urzędów a ludnością, zwłaszcza na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Kultura współżycia, kultura codziennego styku ludzi poważnie wpływać może na wyniki pracy i na atmosferę i klimat, w którym będziemy żyć, pracować i umacniać nasze ludowe państwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselPodedwornyBoleslaw">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przyjęciem projektu Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma wicemarszałek Sejmu Jan Karol Wende.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Panie Marszałku, Obywatele Posłowie! Debata generalna nad kolejnym 5-letnim planem rozwoju Rzeczypospolitej zbiega się w czasie, jak o tym wspomniał przedmówca, z zamknięciem księgi pierwszego 1000-lecia naszego państwa. Podczas obchodów 1000-lecia, patrząc na drogę przebytą i analizując naukę wypływającą z historii — nasze społeczeństwo, znakomita jego większość, miało spojrzenie zwrócone w przyszłość, w jutro Polski, by wyraziściej widzieć jej rozwój gospodarczy i intelektualny, jej pozycję wśród innych państw, jej siłę i bezpieczeństwo. Taki był najgłębszy nurt i sens obchodów.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Talk się też składa, że obecna debata zbiega się z rocznicą przełomu październikowego. Minęło właśnie 10 lat od października 1956 r., kiedy pod auspicjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy czynnym współudziale wszystkich sił frontu socjalistycznego, w tym Stronnictwa Demokratycznego i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w życiu naszego państwa dokonany został przełom polityczny, który nakreślił nową linię budownictwa socjalistycznego w Polsce, wolną od dogmatyzmu, zgodną z dążeniami narodu, z jego aspiracjami politycznymi, gospodarczymi i kulturalnymi, linię — na umocnienie demokracji i niezawisłości Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I jeżeli patrzymy z gospodarską satysfakcją na osiągnięcia minionego 10-lecia — jesteśmy świadomi, że jest to wynik tego ożywczego prądu politycznego, który powstał dzięki słusznym decyzjom VIII Plenum KC PZPR z 1956 roku.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przywrócenie norm demokracji socjalistycznej, stało się — poprzez pełniejsze wyzwolenie inicjatywy mas — mocną dźwignią rozwoju kraju, w tym rozwoju gospodarczego; przywrócenie Sejmowi jego funkcji i roli oraz poszerzenie uprawnień rad narodowych przyczyniło się — poprzez zwiększenie zaangażowania szerokich rzesz społeczeństwa — do wzrostu poczucia obywatelskiej współodpowiedzialności za większe i mniejsze sprawy kraju; nowa, dostosowana do naszych warunków polityka rolna — przynosi coraz obfitsze plony; pełniejsze włączenie inteligenci i do budownictwa socjalistycznego przyczyniło się do poważnego ożywienia życia umysłowego kraju, pozwoliło uruchomić wielki kapitał wiedzy, talenty i patriotyzm tej cenionej warstwy społecznej; rozsądna polityka wobec rzemiosła — stworzyła możliwości lepszego społecznie wykorzystania potencjału gospodarczego tej warstwy.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I trzeba sobie powiedzieć, że bez uruchomienia dźwigni moralno-politycznych, patriotycznych, obywatelskich, bez wykazania, że socjalizm w Polsce trzeba i można budować z uwzględnieniem naszej specyfiki narodowej, z szerokim Obszarem socjalistycznej demokracji i przy aktywnym udziale warstw, będących naturalnymi sojusznikami klasy robotniczej — nie uzyskalibyśmy wszystkich dotychczasowych sukcesów w rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rzecz jasna, że naszkicowany wyżej wpływ bodźców pozamaterialnych na rozwój ekonomiki kraju — należy rozszerzyć. Bez stałego doskonalenia metod planowania — co notabene widoczne jest na obecnym planie — bez postępu w systemie zarządzania, bez lepszego ustawiania bodźców ekonomicznych, bez racjonalnej polityki zatrudnienia, większej gospodarności i lepszej organizacji pracy, słowem — bez wyraźnego ulepszenia techniki gospodarowania — same dźwignie natury społeczno-politycznej byłyby oczywista niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I sądzę, Obywatele Posłowie, że właśnie o otwartej przed 10-ciu laty drodze powinniśmy pamiętać, poddając analizie kolejny jej odcinek — plan rozwoju Polski na lata 1966— 1970.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! O nowej pięciolatce, uwzględniając i potrzeby, i nasze realne możliwości — mówimy, że przynieść powinna unowocześnienie wielu gałęzi naszej gospodarki oraz znaczne podniesienie jakości wytworów naszej pracy. Pięciolatka powinna przynieść dalsze globalne osiągnięcia w rozwoju kraju, dalsze polepszenie życia obywateli Polski Ludowej. Założenia te Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego w pełni popiera.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I tak dla przypomnienia w porównaniu ze stanem roku 1965 zakłada się między innymi poważny 34% wzrost ogólnego dochodu narodowego oraz wzrost dochodów realnych i płac obywateli; zakłada się stabilizację podstawowych kosztów utrzymania, wzrost spożycia indywidualnego i tak zwanego spożycia zbiorowego. Dobrze wyważony został wysiłek inwestycyjny oraz wewnętrzne proporcje planu. Prawidłowe są założenia planu dotyczące tempa wzrostu produkcji przemysłowej oraz zależności między grupą A i B. Mobilizujące niewątpliwie są zadania stawiane handlowi zagranicznemu zarówno co do ilości, jak i struktury wymiany z różnymi krajami; racjonalnie są ustalone generalne wskaźniki zatrudnienia, zapewniające około 1,5 mln stanowisk pracy; powinien być osiągnięty realistycznie założony wzrost wydajności pracy oraz — ogólnie ujmując sprawę — szybkie przejście w wielu dziedzinach z gospodarki ekstensywnej na intensywną. Wreszcie zachęcające są założenia budownictwa mieszkaniowego. Wprawdzie nie zaspokoją one jeszcze w pełni wielkich potrzeb ludności, ale pozwolą w ciągu bieżących pięciu lat przekazać nowe mieszkania prawie milionowi rodzin w miastach i na wsi. Trzeba zarazem pamiętać, że w związku ze stale wzrastającym rozwojem spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, należy z całą konsekwencją egzekwować od spółdzielni — ilościowe i terminowe obowiązki budowania tak zwanych obiektów towarzyszących, usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W przedłożonym Sejmowi planie podjęto poważny wysiłek dokonania wyboru najracjonalniejszych wariantów spośród różnych propozycji, określenia rozsądnego tempa wykonania planu oraz harmonijnego rozwoju różnych dziedzin gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wreszcie, plan charakteryzuje się elastycznością, jest wolny od uciążliwej drobiazgowości i sztywności i ujmuje poszczególne działy i wielkości kompleksowo. W tym kontekście ważną sprawą w plamach rocznych będzie bilansowanie nakładów finansowych i materiałowych z tak zwaną siłą przerobową. Jest — wydaje się — czas na trwałe rozwiązanie tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Oto, Obywatele Posłowie, niektóre charakterystyczne i istotne cechy rozpatrywanego przez nas planu.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Analizując plan rozwoju naszego państwa na nadchodzące lata — dobrze jest uzyskać odpowiedź i mieć możliwie klarowny pogląd na sprawę dzisiejszego i jutrzejszego miejsca Polski we współczesnym święcie, w świecie, w którym trwa nieustannie wyścig narodów do coraz wyższego standardu rozwoju, do nowoczesności, do doskonalszej organizacji życia zbiorowego i indywidualnego, do racjonalniejszych metod i wydajniejszych form pracy, do lepszych i obfitszych owoców trudu człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jak wypada odpowiedź na postawione wyżej pytanie — właśnie w świetle analizy dyskutowanego planu?</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W wielkim skrócie można skonstatować: obiektywna, liczbowo porównawcza analiza stanu osiągniętego przez naszą gospodarkę narodową oraz analiza perspektyw rozwoju kraju w nadchodzących pięciu latach — pozwala stwierdzić, że w dobrym tempie odrobiliśmy, zwłaszcza w ciągu ostatnich dziesięciu lat, kolejny szmat drogi, od dawna nas dzielący pod względem gospodarczym od wysoce rozwiniętych krajów Europy zachodniej, np. Anglii, Niemiec, Francji, Włoch — w równie dobrym tempie zbliżamy się do ich poziomu gospodarczego. Wspomniał o tym sprawozdawca generalny, poseł Kulesza, chcę tylko dodać, że nasze tempo rozwoju pozwoli nam w 1970 roku osiągnąć na jednego mieszkańca średnio około 84% produkcji wymienionych czterech państw, gdy przed II wojną światową wytwarzaliśmy na jednego mieszkańca średnio zaledwie nieco ponad 29% produkcji tych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I jeszcze jedno porównanie. Wskaźniki wzrostu w nadchodzących latach oznaczają, że produkcja przemysłowa, przypadająca na jednego mieszkańca Polski, przekroczy bez mała trzy razy (2,7) poziom światowej produkcji przemysłowej na jednego mieszkańca, biorąc za przykład rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Oto obraz dzisiejszy oraz jutrzejsze miejsce Polski we współczesnym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">A jeżeli w dodatku przywołamy w pamięci punkt startu gospodarczego Polski Ludowej, zastany bezmiar zniszczeń i strat wojennych i okupacyjnych — to stan obecny i nieodległa wizja jutrzejszej Polski napawa satysfakcją i Otuchą.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! O wartości nie tylko planu, ale po prostu każdego zorganizowanego działania społecznego decyduje jego realność. Odpowiedź na pytanie, czy projekt bieżącej pięciolatki jest projektem realnym, zawarta jest właściwie w tym, co zostało powiedziane. Dodajmy: jest to plan nie tylko realny, ale również plan ostrożny, nakreślony z dużą rozwagą i odpowiedzialnością; jest to plan dynamiczny, a zarazem stabilizujący i umacniający naszą gospodarkę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wydaje się, że właśnie dzięki ternu powstał plan, który będzie można wykonać rytmicznie i spokojnie. I chyba po raz pierwszy mamy plan stosunkowo nie — „napięty”, umożliwiający tworzenie rezerw. Plan, nie pozbawiony pewnych napięć — jak to określił dziś sprawozdawca generalny, poseł Kulesza.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Planowe tworzenie rezerw, obok realistycznie ustalonych wskaźników w podstawowych zadaniach gospodarczych, to jedna z głównych zalet planu, dzięki którym można będzie operować iw nadchodzących latach istotnym czynnikiem interwencyjnym i stabilizującym równy rozwój gospodarczy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ale zaleta rozsądnego umiaru w określaniu wysokości zadań stawianych gospodarce narodowej będzie tylko wówczas rzeczywistą zaletą, jeśli w ślad za realnym planowaniem wzrostu ilościowego nastąpią zdecydowane kroki w kierunku szybkiej i trwałej poprawy jakości oraz nowoczesności wszystkiego, co budujemy, wyrabiamy i tworzymy wysiłkiem umysłu i rąk naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Podkreślmy wreszcie, że bardzo istotnym elementem sprawnej realizacji zadań planu będzie stałe usprawnianie metod zarządzania we wszystkich działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obecna pięciolatka powinna więc przejść do historii rozwoju Polski jako pięciolatka dobrej jakości i nowoczesności gospodarczej. Jednocześnie powinna to być pięciolatka intensywnych badań naukowych, studiów, przemyśleń i przygotowań do dalszego ruchu naprzód na drodze ekonomicznych i społecznych przeobrażeń kraju. W planach i budżetach rocznych powinny na te cele znaleźć się zarówno dobrze wymierzone zadania, jak i odpowiednie środki.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Ze spraw szczegółowych pragnę poruszyć, choćby pobieżnie, problemy drobnej wytwórczości oraz problem usług, co było przedmiotem obrad plenum OK Stronnictwa Demokratycznego pod koniec ubiegłego miesiąca.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Mówiąc: usługi — a termin ten robi ostatnio w Polsce karierę — mam na myśli usługi w szerokim pojęciu tego słowa, a więc tę rozległą sferę umysłowej i fizycznej aktywności człowieka, która nie jest produkcją.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dobra realizacja planu 5-letniego, prawidłowy rozwój gospodarki narodowej we wszystkich elementach produkcji, obrotu, zasilania rynku i umacniania jego równowagi — wiążą się w określonym stopniu z prawidłowym rozwojem drobnej wytwórczości oraz zwiększoną podażą różnorodnych usług — niematerialnych i materialnych — w tym usług rzemieślniczych, świadczonych przez wszystkie sektory: państwowy, spółdzielczy i prywatny.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Toteż plan na lata 1966—1970 docenia rolę drobnej wytwórczości jako tej gałęzi gospodarki narodowej, która dostarcza na rynek wewnętrzny V4 ogólnej masy towarowej oraz większość usług. Dodajmy, że po raz pierwszy bieżący plan 5-letni uwzględnia globalne wskaźniki rozwoju zatrudnienia w rzemiośle indywidualnym, zakładając do 1970 r. wzrost zatrudnionych w rzemiośle o 35 tys. osób, czyli globalnie do 300 tys. (w tym 80 tys. uczniów), co oznacza orientacyjnie wzrost liczby warsztatów o 13—15 tys., czyli do ogólnej liczby 160 tys.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rozwijając problem, trzeba podkreślić, że obecnie, kiedy bierzemy kierunek na rozwój jakościowy i nowoczesność, biedy wysokie miejsce w hierarchii zadań zajmuje wysoka wydajność pracy, racjonalizatorstwo, wynalazczość, nowoczesna technika i organizacja pracy — kierunek ten zawiera w sobie implicite konieczność zwiększenia podaży wszelkich usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka wydajność, racjonalizacja, wynalazczość, technizacja itd. — są trudne do osiągnięcia bez solidnego zaplecza naukowego, dobrze postawionej oświaty, skutecznego systemu ochrony zdrowia, upowszechnienia wiedzy i kultury, jak i bez zadowalającego zaspokajania rozlicznych potrzeb oraz usług materialnych — począwszy od sprawnego handlu (wszystkich jego form i rodzajów), poprzez gastronomię, turystykę, komunikację, łączność, usługi komunalne itd. — aż do różnorodnych usług rzemieślniczych włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ujmując rzecz generalnie, można z satysfakcją stwierdzić, że w zasadzie istnieje zgodność poglądów zarówno partii politycznych, jak i władz administracji państwowej, co do społecznej i ekonomicznej wagi tej sfery działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Drobna wytwórczość, jako całość znalazła w ostatnich latach właściwe miejsce w ogólnonarodowej ekonomice i rozwija się zadowalająco (chociaż słyszy się żale na niepełne jeszcze usunięcie wszystkich planistycznych hamulców.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Natomiast problem usług rynkowych, świadczonych przez rzemiosło, nie znalazł jeszcze dotychczas w pełni zadowalającego uregulowania. Stąd przytoczone liczby wzrostu mogą ulec podważeniu.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jakie są tego przyczyny?</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Po pierwsze — mimo pewnej poprawy utrzymują się trudności z zaopatrzeniem — z kupnem surowców i sprzętu oraz z lokalami na warsztaty, zresztą nie tylko dla rzemiosła indywidualnego, ale i spółdzielczego też.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Po wtóre — tu i ówdzie w terenie, w radach narodowych i w niektórych komórkach gospodarczych pokutuje jeszcze atmosfera rezerwy wobec słusznych centralnych decyzji dotyczących rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Te regionalne strefy chłodu są szkodliwe. Wstrzymują one po prostu podaż usług, hamują angażowanie przez rzemieślników środków własnych, utrudniają tworzenie dodatkowych miejsc pracy. A przecież — dodajmy — rozwój usług wiąże Się również z możliwościami aktywizacji wielu małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I wreszcie moment trzeci. Dzięki słusznym decyzjom politycznym stworzono dobry klimat wokół spraw rzemiosła, podniesiona też została społeczna ranga usług i zawodu usługowca. A mimo to nie została jeszcze rozwiana w pełni atmosfera nieufności. Niewątpliwie — duża część winy spada na samych usługowców i ich organizacje, które wciąż jeszcze w sposób niedostateczny walczą z nieprawidłową postawą etyczno-zawodową, niesolidnością, niekiedy nieuczciwością jednostek, co rzuca cień na całe środowisko i jego działalność. Samorząd rzemiosła i spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu muszą w swojej codziennej działalności zagadnieniom tym poświęcić znacznie więcej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W sumie — należy wyrazić nadzieję, że przy wcielaniu w życie planu 5-letniego wszystkie czynniki realizować będą zgodnie słuszne założenia prawidłowego rozwoju usług oraz że utworzony w obecnym planie specjalny półtoramiliardowy fundusz rozwoju małych miast wykorzystany będzie między innymi również dla tego celu.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne poczuwa się do obowiązku czuwania wraz z PZPR i ZSL nad prawidłowym rozwojem drobnej wytwórczości. W szczególności Stronnictwo nasze poczuwa się do obowiązku kształtowania — zgodnie z interesem kraju i potrzebami społecznymi — działalności gospodarczej rzemiosła, jego postawy polityczno-społecznej i odpowiedzialności obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! W kontekście szeroko pojętych usług warto też zwrócić uwagę na fakt, że w roku 1965 zatrudnienie w tak zwanej trzeciej strefie, czyli w sektorze szeroko pojętych usług, wyniosło u nas tylko 25% ogólnej liczby zawodowo czynnych obywateli. W tym samym Okresie w innych krajach zatrudnienie w usługach wynosiło, przykładowo, na Węgrzech — 31% całości zatrudnienia, w Związku Radzieckim i Czechosłowacji — 32%, w NRD — 35%, a na przykład w Stanach Zjednoczonych 60%. Również przeciętna światowa, a więc kraje rozwinięte i nierozwinięte, jest wyższa niż u nas i wynosi 27%.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przytoczone dane dla naszego kraju są zastanawiające i w pewnym sensie niepokojące, ponieważ ilustrują zjawisko sprzeczne z ogólnym trendem w tej dziedzinie w świecie, gdzie usługi rozwijają się szybko, jako proces towarzyszący industrializacji, a również jako wynik wysokiej specjalizacji, podziału pracy i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Pragnę omówić jeszcze jedno zagadnienie ze sfery szeroko pojętych usług — problem naszych nakładów na oświatę, naukę, wychowanie, w szczególności — sprawa społecznej opłacalności inwestycji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W projekcie planu na lata 1966—1970 zakłada się bardzo poważny Około 57% wzrost funduszów na szkolnictwo wyższe, a na oświatę i wychowanie — wzrost o 36%.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wiemy, że na te dziedziny przeznacza się dziesiątki miliardów złotych — na inwestycje, budownictwo i wyposażenie szkół wszystkich typów, na pobory kilkusettysięcznej rzeszy pracowników, na stypendia i internaty, na podręczniki, laboratoria, pracownie, biblioteki, opiekę zdrowotną itd.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Mimo olbrzymich wydatków państwa oraz wielkiej ofiarności społeczeństwa na budowę szkół i internatów, w nadchodzącym pięcioleciu będziemy nadal mieli pewne trudności przy realizacji na przykład reformy szkolnictwa podstawowego, trudności z szerokim Wdrażaniem kształcenia politechnicznego i wyposażeniem szkół w odpowiednie pracownie, laboratoria i sprzęt.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nadal nie rozwiązana pozostanie sprawa dostatecznej ilości miejsc dla absolwentów średnich szkół ogólnokształcących w szkołach wyższych, zawodowych i pomaturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Plan rozwoju szkolnictwa zawodowego i średniego ogólnokształcącego zakłada, że w 1970 roku już prawie 83% dzieci po szkole podstawowej będzie objętych dalszą nauką, co jest wielkim osiągnięciem. Ale pozostanie jeszcze część młodzieży w wieku 14—17 lat — nie uczącej się i nie pracującej. Równocześnie przewiduje się, że w latach 1966—1970 wystąpi nadal niedobór pracowników kwalifikowanych — wynoszący szacunkowo Około 145 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jeśli chodzi o szkolnictwo wyższe, stoimy przed zadaniem zsynchronizowania rozmiarów kształcenia z zapotrzebowaniem gospodarki narodowej ma pracowników z wyższym wykształceniem zawodowym. W oparciu o obecne realne możliwości naszych uczelni planowe zaspokojenie zapotrzebowania gospodarki narodowej w okresie do 1975 roku wyniesie jedynie około 74%, a największy niedobór zapowiada się w grupie zawodów technicznych, co może odbić się ujemnie na różnych dziedzinach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-9.49" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przypominam, Obywatele Posłowie, te znane zresztą sprawy po to, by z okazji obecnej debaty, a przede wszystkim pro futuro w związku z rozważaniami nad perspektywicznymi planami rozwoju gospodarki narodowej podnieść generalnie problem ekonomiki oświaty, to jest badania znaczenia oświaty, nauki i wychowania dla rozwoju nowoczesnej cywilizacji w ogóle, a cywilizacji socjalistycznej w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-9.50" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Problem ten jest obecnie przedmiotem dociekań i dyskusji w wielu krajach. Zwłaszcza w ciągu ostatnich lat rozwija się na zachodzie i na wschodzie — również i u nas — nowa dyscyplina naukowa: ekonomika oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-9.51" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Problem generalny stawiany przez uczonych: ekonomistów, pedagogów, socjologów oraz przez polityków zawiera się w następujących między innymi pytaniach: jaki jest wyraźny wpływ oświaty i wychowania na rozwój gospodarczy danego kraju; jak przedstawia się korelacja między wzrostem wydatków państwa na oświatę i wychowanie a wzrostem dochodu narodowego, tempo amortyzacji i efektywności inwestycji oświatowych; jaki jest optymalny okres kształcenia przynoszący optymalny wzrost dochodu narodowego, wymierny wpływ kształcenia na wydajność pracy, ekonomiczne efekty — z punktu widzenia państwa — kształcenia bieżącego przed pracą zawodową lub uzupełniającego, oraz ekonomiczne efekty studiów wyższych ludzi pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-9.52" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Te i dziesiątki innych problemów zaprząta dziś umysły specjalistów wielu krajów. W niedawno wydanej przez prof. Suchodolskiego książce — „Oświata a gospodarka narodowa” znajdujemy wiele ciekawego, często rewelacyjnego materiału informacyjnego i analitycznego na omawiany temat.</u>
+ <u xml:id="u-9.53" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie wchodząc z tej trybuny w szczegóły można stwierdzić, że wspomniane badania czy to w Związku Radzieckim, czy w różnych krajach kapitalistycznych, na przykład w Stanach Zjednoczonych, Anglii, Szwecji, Francji, wskazują niezbicie na ścisłą zależność wzrostu dochodu narodowego od nakładów na kształcenie i wychowanie.</u>
+ <u xml:id="u-9.54" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rewelacyjne są na przykład wnioski radzieckiego uczonego prof. Strumilina i jego uczniów, wypływające z badań nad ekonomiką oświaty. Dochodzą oni do wniosku, że zestawienie kosztów oświaty i wychowania z zyskiem z produkcji, osiąganym dzięki pracy lepiej wykształconych pracowników, ujawnia niezwykle wysoką rentowność inwestycji oświatowych. Ale powiedzmy też od razu dla jasności sprawy: nie są to, niestety, inwestycje szybko rentujące.</u>
+ <u xml:id="u-9.55" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Również wybitni uczeni amerykańscy doszli w badaniach omawianego przedmiotu do wniosku, że z inwestycji w wykształcenie uzyskiwało się coraz większy procent, a równocześnie zwracają oni uwagę na zjawisko wtórne, mianowicie, że inwestowanie w kształcenie daje nie tylko bezpośredni zysk ekonomiczny poprzez lepsze przygotowanie człowieka do pracy zawodowej, ale również zysk pośredni przez rozbudzenie dzięki kształceniu kulturalnych i innych potrzeb człowieka pracy jako konsumenta dóbr materialnych i duchowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.56" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Moje uwagi o ekonomice oświaty z konieczności bardzo skrótowe, mogą wydawać się zbyt uproszczone. Traktowanie problemu kształcenia i wychowania pod kątem efektywności ekonomicznej może też wydawać się wulgarne. Tak jednak nie jest. Analizowanie różnych elementów kształcenia człowieka w aspekcie społecznych efektów ekonomicznych w niczym nie pomniejsza znaczenia nauki, oświaty i wychowania dla formowania oblicza duchowego jednostki, jej świadomości społecznej i światopoglądów, jej postawy moralnej i odpowiedzialności Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-9.57" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Musimy pamiętać, że żyjemy już w zaawansowanej drugiej połowie XX wieku, że wkraczamy w epokę, w której znaczenie nauki i techniki, znaczenie wykształcenia będzie odgrywać coraz większą rolę i będzie coraz mocniej wpływać na nasze codzienne życie zbiorowe i indywidualne. A w warunkach budownictwa socjalistycznego — mówiliśmy o tym niejednokrotnie i z tej trybuny, również i dziś była o tym mowa — wpływ wysokiej świadomości społecznej na rozwój gospodarki narodowej posiada szczególne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.58" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlatego należy postulować, aby powołane czynniki rozwinęły jak najszybciej odpowiednie badania nad ekonomiką oświaty i wyprowadziły z tego we właściwym czasie należne wnioski praktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.59" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! W zbliżającym się ku końcowi roku Obchodów 1000-tłecia naszego państwa mieliśmy możność zgłębić wiele problemów z dziejów narodu i Skonfrontować je z sytuacją dzisiejszą, z dorobkiem Polski Ludowej i mogliśmy z uzasadnieniem stwierdzić, że obecny okres naszych dziejów — Polska Ludowa — jest ukoronowaniem dziesięciowiekowego procesu rozwoju państwa polskiego, naszych zmagań i walk, klęsk i zwycięstw. Jest faktem, że w okresie jednego tylko pokolenia zdołaliśmy rozwiązać wiele żywotnych kwestii, trudnych kwestii naszego bytu narodowego i państwowego: zjednoczyć polskie ziemie w historycznych piastowskich granicach, zapewnić pokój i przyjaźń ze wszystkimi sąsiadami Polski, umocnić zwycięstwo sił postępu, budować jedność narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.60" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dorobek ten, który tak jasno rysuje się na tle historii, ma szczególnie doniosłe znaczenie dziś, w integrującym się coraz bardziej współczesnym świecie, zwłaszcza że również w sferze stosunków międzynarodowych Polski dokonały się zmiany, które — jak w wielu dziedzinach polityki wewnętrznej — przyniosły krajowi dobre Owoce.</u>
+ <u xml:id="u-9.61" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Trzeba pamiętać, że plan rozwoju gospodarki na bieżące pięciolecie będziemy realizować w znacznym stopniu, w powiązaniu z rozszerzającą się współpracą z krajami socjalistycznymi, z którymi notabene zawarto już wieloletnie umowy i z którymi formy i charakter współpracy powinny być coraz bogatsze, nowsze, dostosowane do zmieniających się warunków.</u>
+ <u xml:id="u-9.62" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Również nasza współpraca gospodarcza z krajami zachodnimi i tak zwanego trzeciego świata — powinna ulegać rozwojowi i korzystnym zmianom.</u>
+ <u xml:id="u-9.63" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dalszy rozwój współpracy ekonomicznej oraz wzrost Obrotów handlowych ze Związkiem Radzieckim, Czechosłowacją, Niemiecką Republiką Demokratyczną oraz innymi krajami socjalistycznymi, coraz szerszy zakres i większe efekty współpracy naukowo-technicznej i kooperacji — świadczą o celowości oraz o konieczności zacieśnienia dwustronnej oraz wielostronnej współpracy gospodarczej państw socjalistycznych. Jest to zresztą stanowisko od wielu lat konsekwentnie przez nasz kraj reprezentowane.</u>
+ <u xml:id="u-9.64" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nasza rozbudowująca się współpraca ekonomiczna ze Związkiem Radzieckim przynosi gospodarce narodowej obydwu naszych państw oczekiwane korzyści. Potwierdziły to rozmowy i ustalenia podczas niedawnej wizyty w Moskwie polskiej delegacji partyjno-rządowej z Władysławem Gomułką i Józefem Cyrankiewiczem na czele.</u>
+ <u xml:id="u-9.65" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ostatnie porozumienia i uzgodnienia ekonomiczne ze Związkiem Radzieckim, o czym szeroko mówił dziś z tej trybuny poseł Zenon Kliszko, porozumienia dotyczące podstawowych dla naszej gospodarki spraw importu i eksportu, dotyczące kooperacji i specjalizacji, dotyczące współpracy naukowo-technicznej oraz szerokiej wymiany towarowej z tym wielkim i chłonnym rynkiem zbytu, a zarazem bogatym w surówce i wyroby krajem — jest zjawiskiem naturalnym. Nasze gospodarki uzupełniają się. Korzystne doświadczenia z tego faktu płynące posiadają zresztą dawną tradycję.</u>
+ <u xml:id="u-9.66" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wiadomo też, Obywatele Posłowie, że ostatnie rozmowy polsko-radzieckie potwierdziły również zgodność oceny i jedność stanowiska naszych państw, z jednej strony — wobec amerykańskiej agresji w Wietnamie, a z drugiej — wobec problemu jedności działania państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.67" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Slogany chińskie o — „papierowym tygrysie” — agresorom amerykańskim nie przeszkadzają bomby, które spadają na Wietnam nie są z papieru, a stanowisko chińskie — praktycznie ułatwia agresorom kontynuację i eskalację odrażającej napaści zbrojnej potężnego mocarstwa na naród wietnamski, broniący bohatersko swej wolności i niepodległości.</u>
+ <u xml:id="u-9.68" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z czujnością problem jedności krajów socjalistycznych śledzimy my, Polacy, mieszkańcy Europy, wciąż zagrożonej przez odrodzony w Niemczech zachodnich militaryzm niemiecki. Tylko jedność krajów socjalistycznych i ich wspólna potęga obronna są w stanie skutecznie powściągać zapędy zaborcze pogrobowców hitlerowskiej Rzeszy: powstrzymać ich przed zamysłami agresji przeciw Niemieckiej Republice Demokratycznej, przestrzec przed niebezpiecznymi mirażami ponownego zagrabienia Wrocławia, Szczecina czy Gdańska, nie dopuścić do broni nuklearnej odwetowej Bundeswehry.</u>
+ <u xml:id="u-9.69" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jedność państw socjalistycznych, solidarne działanie wszystkich sił socjalizmu — to coś nieporównanie więcej aniżeli tylko principia ideowo-polityczne. W dzisiejszym świecie jest to imperatyw, który może zadecydować o wojnie lub pokoju, o łosie i egzystencji narodów i państw.</u>
+ <u xml:id="u-9.70" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Są to, Obywatele Posłowie, zagadnienia, o których myślimy również przy rozważaniach takich, jak dzisiejsza debata. Sprawy, o których mówimy, wiążą się bowiem bezpośrednio lub pośrednio z dalszym wzrostem siły gospodarczej, siły moralno-politycznej, siły intelektualnej, a tym samym — siły obronnej Polski Ludowej. Również więc z tego punktu widzenia tak ważne znaczenie posiada prawidłowe ustalenie najlepszych dróg, form i tempa dalszego rozwoju wszystkich dziedzin życia publicznego naszego kraju, ujęte w dyskutowanym przez Sejm planie 5-letnim i — rzecz jasna — pełne i dobre wykonanie tego planu.</u>
+ <u xml:id="u-9.71" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Jak wspomniałem na początku — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego ocenia pozytywnie projekt Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 i będziemy głosować za jego uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-9.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Hasiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselHasiakStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Program inwestycyjny na lata 1966—1970 jest jednym z najważniejszych problemów bieżącej pięciolatki. Efektywna jego realizacja będzie miała, jak to podkreślił generalny sprawozdawca poseł Kulesza, decydujące znaczenie dla wykonania całego planu.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselHasiakStanislaw">W toku przygotowań projektu planu 5-letniego zharmonizowano go z całokształtem naszych poczynań, w oparciu o naukę i wielowariantowe poszukiwania dokonano wyboru najbardziej realnego rozwiązania, obliczonego na nasze możliwości gospodarcze, na osiągnięty już poziom rozwoju sił wytwórczych całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselHasiakStanislaw">W rachunku realności planu — nie liczbowo, ale organicznie, tkwi jeszcze jeden istotny czynnik. Jest to rosnąca świadomość społeczna, znajomość naszych zamierzeń, gotowość do wytężonej pracy, dyscyplina społeczna, zapał i entuzjazm ludzki. Są to czynniki, na które — jak to podkreślił wicemarszałek Kliszko — powinniśmy poważnie liczyć w naszych zamierzeniach, w realizacji niełatwych często zadań, które stawia plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselHasiakStanislaw">Racjonalne wykorzystanie szczególnie ogromnego zasobu sił i energii młodzieży wkraczającej w obecnym pięcioleciu do produkcji, ich kwalifikacji zawodowych, stwarza jakościowo nowe możliwości osiągnięcia kolejnego wyższego etapu rozwoju gospodarki narodowej. I tę wielką prawdę i szansę trzeba nam wykorzystać. Mówiliśmy o tych problemach na IV Zjeździe naszej partii, kiedy omawiano zarysy Obecnej pięciolatki. Jak wykazały obrady VI i VII Plenum KC partii, wykorzystanie tych szans zależy od ludzi, ich odpowiedzialności, od dobrej organizacji produkcji, od uporu, z jakim rozwiązujemy coraz bardziej skomplikowane problemy naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselHasiakStanislaw">Pod kątem właśnie stworzenia 1,5 miliona miejsc pracy dla wkraczającego szeroką falą w wiek produkcyjny młodego pokolenia, zapewnienia warunków wzrostu produkcji o dalsze 43,6%, poszerzenia naszej bazy surowcowej przy równoczesnym dokonywaniu zasadniczej rekonstrukcji i modernizacji naszej gospodarki, sprzyjających wzrostowi poziomu materialnego i kulturalnego, plan 5-letni zakłada zainwestowanie 759 mld zł w gospodarce uspołecznionej, a łącznie w całej gospodarce 840 mld zł. Jest to wysokie obciążenie naszego dochodu narodowego wytworzonego. Przyjęcie jednak niższych, niż planowane, nakładów inwestycyjnych, ograniczałoby możliwości planowego rozwoju naszej gospodarki w dalszej perspektywie. Również dalsze obciążenie dochodu narodowego dodatkowymi inwestycjami byłoby niemożliwe bez naruszenia proporcji całego planu. Tempo przyrostu inwestycji ma wyprzedzać tempo wzrostu dochodu narodowego. Oznacza to konieczność maksymalnie racjonalnego spożytkowania nakładów na inwestycje, takiego dysponowania nimi, aby każda złotówka dawała co najmniej założony przyrost produkcji, była wydatkowana celowo i oszczędnie.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselHasiakStanislaw">Na podstawie wielostronnych rozeznań w komisjach sejmowych można stwierdzić, że program inwestycji w bieżącej pięciolatce jest realny. Na czym opieramy to przekonanie?</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselHasiakStanislaw">Po pierwsze — wprowadzono system rezerw inwestycyjnych zarówno w planie centralnym, jak i w planach terenowych. Ma to duże znaczenie ekonomiczne. Chroni bowiem całą gospodarkę, jak i plany inwestycyjne, od związanych często ze wstrząsami rewizji nakładów, daje szansę dobrego i zdyscyplinowanego gospodarowania. System rezerw inwestycyjnych stwarza warunki większej samodzielności, ale jednocześnie wymaga zwiększonej odpowiedzialności od wszystkich ogniw aparatu gospodarczego — zjednoczeń, przedsiębiorstw wykonawczych, inwestorów itd.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselHasiakStanislaw">Po drugie — już przed przedłożeniem projektu planu dokonano drogą analiz urealnienia i lepszej wyceny kosztów inwestycji. Wprowadza to dyscyplinę już od momentu programowania inwestycji aż do sformułowania szczegółowego kosztorysu. Jest to istotna bariera chroniąca plan przed zmianami w proporcjach spożycia i akumulacji w dochodzie narodowym. Metoda ta powinna działać ciągle. Zdarzają się jeszcze dziś, co prawda mniej liczne, wypadki zaniżonego kosztorysowania poszczególnych inwestycji. Nakłada to na organy planowania i projektowania obowiązki dalszego doskonalenia warsztatu pracy, wzmacniania służb ekonomicznych przy wycenie kosztów oraz stosowania ostrzejszych kryteriów odpowiedzialności za przedstawione projekty.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselHasiakStanislaw">Po trzecie — wprowadzenie zasady oprocentowania środków trwałych, zwiększenie udziału inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw, które mają być finansowane ze środków własnych i zwrotnych kredytów bankowych, umacnia czynnik rachunku ekonomicznego i odpowiedzialność bezpośrednich inwestorów.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselHasiakStanislaw">Jeśli weźmiemy pod uwagę, że w samym tylko przemyśle inwestycje zjednoczeń i przedsiębiorstw łącznie z remontami kapitalnymi stanowią ponad połowę inwestycji przemysłu, to zobaczymy, jak wielka odpowiedzialność spada na te szczeble kierowania i zarządzania, jak wiele inicjatywy i ludzkiej pomysłowości w tym zakresie powinny wykazać komórki planistyczne i ekonomiczne zjednoczeń i przedsiębiorstw, by wykorzystując dotychczasowe doświadczenia, nagromadzoną wiedzę w tym zakresie w instytutach naukowych i katedrach wyższych uczelni, w bankach — zespolić je razem z pracami biur projektowych dla pełnego i harmonijnego zaprogramowania i wykonania swoich inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselHasiakStanislaw">Tym problemom dużo czasu poświęciły wszystkie komisje sejmowe, a szczególnie Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Zwrócono szczególną uwagę na fakt, że w przemyśle przeznaczamy w pięciolatce blisko 60% środków na rekonstrukcję i modernizację. Okazuje się, że realizacja tej bardzo słusznej i potrzebnej dla odnowienia naszego potencjału wytwórczego zasady jest niezmiernie trudna, nie zawsze spotyka się z należytym zrozumieniem i przygotowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselHasiakStanislaw">Nauczyliśmy się budować nowe, wielkie obiekty przemysłowe na pustym polu. Wiele z nich może służyć jako przykłady dobrego zaprojektowania i terminowego wykonania. Wspomnijmy choćby Zakłady Azotowe w Puławach. Ale przecież wiadomo, że w wielu dziedzinach podstawowy park maszynowy w naszym przemyśle przetwórczym wymaga modernizacji i wymiany. I tam właśnie, gdzie nie potrzeba budować murów, wznosić nowych obiektów, uzbrajać terenu od początku — przebiega najtrudniej proces inwestowania. Dlatego też modernizacja i rekonstrukcja w planowaniu inwestycyjnym bieżącej pięciolatki wymaga szczególnej troski i uwagi. Tutaj bowiem tkwią największe rezerwy, możliwości szybkiego uzyskiwania przyrostu zdolności produkcyjnych. Z żelazną konsekwencją trzeba będzie przestrzegać w planie inwestycyjnym ustalonych proporcji na roboty budowlano-montażowe z jednej strony i na zakup maszyn i urządzeń — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselHasiakStanislaw">Wysoki Sejmie! Jakie węzłowe cele stawia do rozwiązania plan inwestycyjny i jakie są jego cechy charakterystyczne? Jakie dziedziny preferuje i na ile są one zgodne z generalnymi tendencjami naszego rozwoju? Czym różni się od poprzedniego planu i jakie są jego zmiany strukturalne?</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselHasiakStanislaw">Zasadniczą cechą charakterystyczną nowego planu inwestycyjnego jest wzrost nakładów produkcyjnych, które wyniosą 76,1% całości nakładów bieżącej pięciolatki w stosunku do 71,8% w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselHasiakStanislaw">Szczególnie widoczne jest to w odniesieniu do rolnictwa, gdzie nakłady rosną o 65,5% w stosunku do poprzedniej pięciolatki. Ale akcent intensyfikacji rolnictwa wzmaga się, gdy uwzględnimy inwestycje innych resortów na rzecz rolnictwa. Połowa nakładów inwestycyjnych przemysłu chemicznego ma służyć bezpośrednio rolnictwu. Poważne są nakłady inwestycyjne na rozwój produkcji traktorów, maszyn rolniczych, materiałów budowlanych, potrzebnych dla rozwoju produkcji rolnej. Koncentrując w wielu gałęziach gospodarki narodowej wysiłek inwestycyjny nakierowany na rozwiązanie wzrostu produkcji rolnej, stwarzamy równocześnie realne przesłanki wykorzystania możliwości i rezerw tkwiących w naszym rolnictwie dla wzrostu stopy życiowej ludności. Zmierza to także do rozwiązania rzutującej na całość gospodarki kapitalnej sprawy zboża. Jak wiadomo, musimy jeszcze importować duże ilości zbóż. Pochłania to zasoby dewizowe, które mogłyby służyć importowi innych surowców, maszyn i urządzeń, potrzebnych dla unowocześnienia rozwoju potencjału całej gospodarki. Jeśli chcemy szybko dorównać do poziomu techniki światowej, to potrzebne są nam środki na zakup licencji, wielu rodzajów maszyn i urządzeń o najwyższych parametrach, których nie produkujemy i nie zawsze produkować musimy.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselHasiakStanislaw">Stąd uważam, że koncentracja środków na kierunki decydujące o intensyfikacji rolnictwa jest ze wszech miar słuszna i potrzebna, uzasadniona ekonomicznie i społecznie, wyzwalająca inicjatywę najszerszych rzesz ludności. Osiągnięcie bowiem pełnych efektów w tej dziedzinie zależeć będzie od wykorzystania przez miliony producentów rolnych tych wielkich szans i możliwości, jakie zawiera w sobie plan inwestycyjny w rolnictwie i przemysłach wytwarzających dla potrzeb rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselHasiakStanislaw">Istotną cechą obecnego planu inwestycyjnego jest bardziej dostosowany do możliwości rozwoju całej gospodarki narodowej wzrost nakładów inwestycyjnych na bazę surowcowo-energetyczną. Jak wiadomo, nakłady na te gałęzie gospodarki narodowej są długofalowe, angażują dużo środków i przez dłuższy czas są mniej odczuwalne w efektach. Ale i w tej dziedzinie — w oparciu o zbilansowane moce wydobycia węgla i produkcji energii elektrycznej, uzyskane w poprzednich okresach, można będzie w pięcioleciu dokonać poprawy struktury nakładów. Stało się w związku z tym możliwe zwiększenie nakładów inwestycyjnych w chemii o prawie 100%, a w hutnictwie metali nieżelaznych o ponad 90%.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselHasiakStanislaw">Nakłady inwestycyjne na rozwój hutnictwa metali nieżelaznych mają kluczowe znaczenie dla całej gospodarki i wiążą się z założonym rozwojem przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego i wyjściem z wyrobami tych przemysłów na rynki zagraniczne.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselHasiakStanislaw">Założony wysoki wskaźnik eksportu maszyn i urządzeń wymaga coraz więcej stali, i to stali jakościowej, o wysokich parametrach. Jak wiadomo, gospodarka nasza odczuwa brak stali zarówno dla przemysłu maszynowego, jak i stali budowlanej. W związku z tym bardzo uzasadniona wydaje się poprawka do projektu uchwały sejmowej, proponująca zwiększenie o 550 mln zł z rezerwy inwestycyjnej nakładów na powiększenie mocy produkcyjnej w stalowniach i walcowniach, co powinno dać 200 tys. ton stali dodatkowo w roku 1970. Należy stwierdzić, że w dalszym ciągu będziemy odczuwać brak wyrobów walcowanych i odkuwek, w związku z czym należy już dzisiaj mówić o tym, że przy pomyślnej realizacji planu 5-letniego w kolejnych latach powinniśmy rozważać możliwości zwiększenia nakładów, a tym samym rozwoju mocy produkcyjnych w stali, wyrobach walcowanych, odkuwkach itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselHasiakStanislaw">Przed przemysłem maszynowym, którego inwestycje należy łączyć z inwestycjami w hutnictwie stali, stoją do rozwiązania bardzo określone problemy, takie jak: zwiększenie produkcji traktorów i maszyn rolniczych, zwiększenie produkcji eksportowej, podjęcie produkcji silników wysokoprężnych, które warunkują rozwój produkcji samochodów ciężarowych, przemysłu okrętowego i innych maszyn ciężkich, w tym różnego rodzaju ciągników i koparek — a więc sprzętu potrzebnego do wykonania zadań inwestycyjnych. Inwestycje w przemyśle maszynowym mają rozwijać niedostateczną jeszcze bazę elektrotechniczną, produkcję narzędzi, usprawniać kooperację. W artykułach trwałego użytku główny wysiłek skierowany będzie na rozwój produkcji samochodów osobowych, wprowadzanie nowych asortymentów i polepszenie jakości produkcji pralek, telewizorów, lodówek, radioodbiorników itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselHasiakStanislaw">Wspomniałem o dużym udziale w inwestycjach przemysłu chemicznego. Rozpatrując nakłady inwestycyjne wewnątrz tego przemysłu należy podkreślić zgodność tych nakładów z potrzebami gospodarki. Dzielą się one następująco: ^1^/2 przeznacza się na produkcję nawozów, a ^1^/3 na produkcję włókien syntetycznych i sztucznych. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że są to z jednej strony nakłady antyimportowe, z drugiej zaś — rozwijające tę perspektywiczną gałąź gospodarki narodowej w sposób prawidłowy i najbardziej pożądany. Nie jest to też dążenie do autarkii, bowiem rozwijając tę gałąź produkcji, uszlachetniając wyroby przemysłu chemicznego, chociażby dla przemysłu lekkiego, uzyskujemy wolne środki dewizowe na zakupy inwestycyjne w innych gałęziach przemysłu i w samej chemii, a w ślad za tym poszerzamy możliwości eksportu i związania się wieloma nićmi z gospodarką innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselHasiakStanislaw">W bieżącej pięciolatce mamy silniejszy wzrost nakładów inwestycyjnych na przemysł lekki — łącznie wzrastają one o ponad 40%. Stwarza to możliwości dokonania rekonstrukcji często przestarzałego parku maszynowego, zwiększenia mocy produkcyjnej, rozbudowy przędzalni i zakładów przemysłu obuwniczego. Jak wiadomo, inwestycje w przemyśle lekkim mają stosunkowo najkrótszy cykl, a miejsca pracy w tym przemyśle są średnio tańsze w porównaniu z innymi. Przemysł ten stwarza najlepsze możliwości zatrudnienia kobiet, co jest istotne z punktu widzenia zagospodarowania przyrostu siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselHasiakStanislaw">Przed przemysłem lekkim stają znaczne perspektywy rozszerzenia produkcji na eksport, szczególnie na rynki Związku Radzieckiego — o czym już dzisiaj było mówione. Zainteresowanie naszymi wyrębami włókienniczymi, odzieżowymi i obuwniczymi jest w Związku Radzieckim szerokie. Powinniśmy tę szansę możliwie jak najszerzej wykorzystać, tym bardziej, że ma ona długofalowe i długotrwałe perspektywy. Dlatego podstawowe znaczenie posiada pełne, szybkie i efektywne wykorzystanie nakładów inwestycyjnych na rozwój przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselHasiakStanislaw">Utarło się u nas powiedzenie, że za niewykonanie inwestycji w przemyśle ciężkim trzeba się ciężko tłumaczyć — chociaż i to nie jest absolutnie prawdą — w przemyśle zaś lekkim można planu inwestycyjnego nie wykonać. Otóż w obecnej pięciolatce należy temu powiedzeniu wydać zdecydowaną walkę. Zadania planowe i w przemyśle ciężkim, i w przemyśle lekkim, i w innych dziedzinach — kulturalno-oświatowych, socjalnych — powinny być wykonane i za wszelkie w tym zakresie uchybienia trzeba będzie ciężko się tłumaczyć.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselHasiakStanislaw">Proporcje wzrostu nakładów inwestycyjnych na przemysł spożywczy odpowiadają w zasadzie planowanemu przyrostowi surowców do przerobu, a dla lepszego zagospodarowania produkcji mleka sejmowe komisje uznały za niezbędne dodatkowe przeznaczenie 300 mln zł z rezerwy inwestycyjnej na rozbudowę mleczarni i przetwórstwa, aby poszerzyć konsumpcję tego najbardziej powszechnego i wartościowego białka. Można wyrazić nadzieję, że program ten będzie w pełni wykonany, a przy sprzyjających możliwościach nawet przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselHasiakStanislaw">Jak wiadomo — wykonanie planu inwestycyjnego zależy od wielu czynników, ale dwoma podstawowymi są: 1) materiały budowlane i dostosowanie ich asortymentu do programu inwestycyjnego, 2) moc przerobowa przedsiębiorstw wykonawczych, dostosowana do rodzajów i typów robót budowlano-montażowych i remontowych, które plan przewiduje.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselHasiakStanislaw">Przemysł budowlany jest nową gałęzią naszego przemysłu, z roku na rok rozwija się jego potencjał przerobowy, coraz większy udział stanowią roboty wykonywane metodami uprzemysłowionymi. Wiadomo powszechnie, że w systemie wykonawstwa budowlanego odeszliśmy ód sezonowości i realizujemy coraz pełniej program budownictwa ciągłego. Znane są nam istniejące jeszcze braki kadrowe i brak stabilności wśród blisko 900-tysięcznej rzeszy budowlanych w Polsce. Podejmuje się wysiłki w kierunku uzbrojenia technicznego przedsiębiorstw budowlanych i wykonawstwa inwestycyjnego. Jednak bardzo często na głowy pracowników budowlanych sypią się gromy za braki przez nich nie popełnione, choć własnych mają niemało.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselHasiakStanislaw">Sprawy inwestycji trzeba przecież rozpatrywać w całości — od założeń wstępnych poprzez projekt techniczny, zaopatrzenie materiałowe, wyposażenie w sprzęt, organizację placu budowy aż do wykonawstwa i przekazania do użytku wznoszonego obiektu. Istnieje tutaj jeszcze wiele istotnych słabości i braków. Chciałbym się zatrzymać na jednym, ale — jak się wydaje — podstawowym czynniku warunkującym wykonanie planu inwestycyjnego, a mianowicie, na zabezpieczeniu materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselHasiakStanislaw">Plan 5-letni przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych na ten dział gospodarki narodowej i wydaje się, że obok znanych nam braków w materiałach hutniczych, w pozostałych materiałach budowlanych, a szczególnie w materiałach ściennych, powinniśmy pokryć w pełni zapotrzebowanie i mieć również rezerwy. Jednak bliższe przyjrzenie się tej sprawie wykazuje, że pracujemy prawie — „na styk”, że na placach budów brakuje prefabrykatów, cegły czy cementu. Istnieje spór co do wielkości braków pokrycia w materiałach ściennych, chociażby na rok 1967 — w ilości 250 czy 500 mln jednostek ceramicznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselHasiakStanislaw">Jedno jest oczywiste — materiałów tych często brakuje zarówno na dużych, jak i na małych budowach, a szczególnie ten niedobór daje ostro o sobie znać w drobnotowarowej gospodarce chłopskiej, kiedy rolnik musi kilka lat gromadzić i przetrzymywać bezużytecznie leżące materiały budowlane, aby móc przystąpić do budowy mieszkania czy budynku gospodarczego. A wiadomo przecież, że to efektów nie przysparza. A przecież produkujemy prawie 6-krotnie więcej cementu niż przed wojną.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselHasiakStanislaw">Podjęto na szeroką skalę produkcję elementów prefabrykowanych i musimy uczynić wszystko, ażeby w podstawowych materiałach budowlanych mieć większą rezerwę niż dotychczas. W tym kierunku powinny być wykorzystane nakłady inwestycyjne na rozwój produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselHasiakStanislaw">Większą inicjatywę w tym zakresie dla rozwoju produkcji materiałów ściennych pochodzenia miejscowego powinny przejawiać również rady narodowe wszystkich szczebli. Niesłusznie zahamowano swego czasu inicjatywę różnego rodzaju zespołów produkujących cegłę, pustaki, prefabrykaty budowlane itd. Trzeba tę inicjatywę szybko odbudować i zadbać o to, by ich rozwój przebiegał zgodnie z potrzebami całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselHasiakStanislaw">Wysoki Sejmie! Poruszyłem tylko niektóre ważniejsze problemy i cechy charakterystyczne planu inwestycyjnego bieżącego pięciolecia. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów dostrzega wraz z pozostałymi komisjami jego pozytywne cechy, konstruktywność i realność. Dostrzega również rysujące się zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselHasiakStanislaw">Posłowie w poszczególnych komisjach wnikliwie analizowali te zagadnienia. Wiadomo — mamy w skali kraju pokrycie wykonawstwa inwestycyjnego z programem inwestycyjnym. Kiedy przyjrzymy się tym sprawom w poszczególnych rejonach czy okręgach przemysłowych, to występuje poważne zagrożenie wykonania poszczególnych rodzajów i typów robót budowlano-montażowych. Tej dysproporcji w przekroju przestrzennym resort budownictwa i inne resorty, które prowadzą działalność budowlano-montażową, a szczególnie rady narodowe, bezpośredni zleceniodawcy robót budowlanych — muszą poświęcić wiele uwagi. Trzeba doprowadzić do bilansowania mocy przerobowych w przekroju terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#PoselHasiakStanislaw">Musimy z żelazną dyscypliną przestrzegać projektowania inwestycji i kompleksowego przygotowania dokumentacji technicznej, łącznie z organizacją pracy. Trzeba bowiem widzieć nieprzeżyte dotąd tendencje do uchylania się od kompleksowego rozpatrywania tych zagadnień, do zaczepiania się o plan bez przygotowania dokumentacji techniczno-kosztorysowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#PoselHasiakStanislaw">Pewne rezerwy, w tym również materiałów deficytowych, takich jak transformatory, armatura, kable, są często do odzyskania na dużych placach budowy. Tym jednak oszczędnościom poświęca się dotąd zbyt mało uwagi. A tymczasem uzysk każdego materiału budowlanego jest często — a szczególnie tego, o którym mówiłem — na wagę złota.</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#PoselHasiakStanislaw">Wysoki Sejmie! Obecny plan 5-letni został nazwany również pięciolatką młodości. Nakłada to na młode pokolenie Polski Ludowej szczególne zadania i obowiązki. Młodzi w pełni korzystają dziś z tej bazy wytwórczej, która została stworzona wysiłkiem całego narodu, mają szanse i możliwości zdobywania Wiedzy i kwalifikacji, pomnażania dorobku ojców i starszych braci, rozwijania swoich twórczych wysiłków i ambicji, kontynuowania wraz z całym społeczeństwem naszego marszu naprzód — wzmacniając potencjał Polski, jej znaczenie i szacunek w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#PoselHasiakStanislaw">Z tej wysokiej trybuny zwracamy się do młodych, by całą swoją wiedzę, energię i zapał, siłę swych rąk i umysłów, żar swoich serc kierowali na pracę dla dobra kraju, dla rozkwitu Polski socjalistycznej</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na tym kończymy Obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dyskusja nad planem 54etnim będzie kontynuowana w dniu jutrzejszym. Początek obrad o godzinie 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Tadeusza Młyńczaka i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad projektem uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966— 1970.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy głos zabiorze poseł Henryk Skrobisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselSkrobiszHenryk">Obywatelu Marszalku, Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić niektóre problemy dotyczące sfery obrotu towarów. Uzyskanie widocznej poprawy na rynku towarów i podwyższenie poziomu życia ludności stawiają przed przedsiębiorstwami handlowymi, jak to wynika z projektu uchowały Sejmu o 5-letnim planie rozwoju, nowe, poważne zadania. Zadania te Komisja Handlu Wewnętrznego uznała za słuszne i godne poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselSkrobiszHenryk">Istnieje jednak kilka charakterystycznych cech tęgo projektu planu, dużo interesujących czynników wpływających na pomyślną realizację zawartych w nim zadań, wiele nowych możliwości i niemało zobowiązań nałożonych na mnie przez moich wyborców z okręgu Ząbkowice Śląskie w województwie wrocławskim i dlatego krótkim omówieniem tych spraw zajmę uwagę Wysokiej Iżby.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselSkrobiszHenryk">Przede wszystkim pragnę więc powiedzieć, że najważniejszym warunkiem polepszenia sytuacji na rynku towarów, a więc i lepszego handlu w tej wielkiej, wspólnej spiżarni społecznej, jest dobra produkcja dwóch głównych działów wytwórczości materialnej, to jest przemysłu i rolnictwa. Jak widać z danych zawartych w projekcie planu, produkcja tych działów będzie powiększona i polepszona pod względem asortymentów i jakości towarów. Powinno to więc doprowadzić nie tylko do zrównoważenia podaży z popytem, ale w uzasadnionym i racjonalnym stopniu także przyczynić się do przewyższenia tego popytu, który zresztą będzie wzrastał jako wynik zwiększonej liczby ludności, zatrudnienia nowych jej roczników, podnoszenia dochodów, a także zmian w zapotrzebowaniu na poszczególne grupy i standardy towarów.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wartość towarów przewidzianych w projekcie planu na zaopatrzenie obrotów detalicznych zwiększy się w roku 1970 prawie o 40% w porównaniu z wykonaniem roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselSkrobiszHenryk">Sprzedaż w zakładach gastronomicznych, których liczba zwiększy się o ponad 2 tysiące, powinna wzrosnąć o 38—45%. Rynek będzie więc lepiej nasycony.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselSkrobiszHenryk">Nasycenie rynku towarami jest czynnikiem koniecznym, ale niewystarczającym. Sprawność procesu realizacji zależy Od poziomu i jakości usług handlowych, które dobrze zorganizowane oszczędzają czas zakupu towarów i czas napraw, obniżają koszty konsumpcji indywidualnej i przyczyniają się do zwiększenia wydajności pracy społecznej. W tym celu liczba sklepów detalicznych ma być powiększona o ponad 9 tys. Pragnę tu z satysfakcją powiedzieć, że polityka gospodarcza władz państwowych, konsekwentna i mimo Wielu trudności sprawna działalność Ministerstwa Handlu Wewnętrznego, Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, Związku Spółdzielni Spożywców — „Społem”, rad narodowych i innych instytucji sprawiły, że coraz więcej towarów przechodzi w Polsce przez kanał nowoczesnych, wielkich i dobrze wyposażonych sklepów. Ale dalsze wysiłki zmierzające do polepszenia bazy technicznej sfery obrotów są niezbędne i prawdę mówiąc nie mają one końca. Jeśli na przykład, jak to podnosił w swoim przemówieniu prezes naszego Klubu Poselskiego ZSL, poseł Bolesław Podedworny, wziąć pod uwagę ten stale rosnący przepływ towarów do rolnictwa i z rolnictwa, to okaże się, jak poważnie i spiesznie rozbudowywana być powinna baza techniczna handlu wiejskiego, to jest magazyny, składnice, punkty skupu i środki transportu, jak bardzo powinna być usprawniana cała organizacja tego handlu.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselSkrobiszHenryk">Niskie wyposażenie techniczne handlu wiejskiego, słabość mocy wytwórczych przemysłu rolno-spożywczego — to już są, jak wiemy (podnoszono to wczoraj), obecnie czynniki hamujące nierzadko, a w każdym razie utrudniające wzrost produkcji rolnej. A tymczasem niezbędnym warunkiem dobrej sprawności handlu jest powiększenie jego aktywności wobec producentów i konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselSkrobiszHenryk">Występując z pozycji równego partnera, posługując się zamówieniami, wyrażając życzenia konsumentów, a więc mając za sobą poparcie opinii społecznej, przedsiębiorstwa handlowe powinny skuteczniej wpływać na wielkość i strukturę, na jakość produkcji przemysłowej i rolnej, na sprawność i jakość wykonywanych usług. Tak ważne formy tego wpływu, jakimi są targi, kiermasze oraz giełdy powinny być upowszechniane, obejmując stopniowo oraz w miarę potrzeb także ośrodki powiatowe i gromadzkie.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselSkrobiszHenryk">W miarę polepszania sytuacji na rynku towarów, przedsiębiorstwa handlowe powinny także bardziej aktywnie wpływać na decyzje konsumenta, doradzając i podpowiadając wybór towarów, przyciągając uwagę przez odpowiednią reklamę, przez prezentację towarów w Oknie wystawowym, przez łatwość nabycia w wielu dogodnych punktach i warunkach sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselSkrobiszHenryk">Na rynku oferuje się i sprzedaje nie tylko towary, ale i kształtuje gusta. W tym celu pracownicy socjalistycznego handlu powinni umiejętnie wpływać na postawy ludzi, którzy współpracując ze sobą w wielkich grupach społecznych, pragną coraz więcej nabywać i coraz lepiej żyć, ale którzy umieją dobrze wybierać i są skłonni uznać, że w określeniu ich rzeczywistych potrzeb w dziedzinie przedmiotu spożycia mogą udzielić im pożytecznej pomocy powołane do tego organizacje. Realizacja tej funkcji handlu zależy nie tylko od poziomu jego sprawności, ale także Od kultury i rzetelności obsługi, które — są podstawy, by sądzić — że będą polepszone.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wysoki Sejmie! Rysuje się więc — jak widać — obraz o barwach dość jasnych, ale są na nim i ciemne plamy, które powinny być usunięte bądź pomniejszone. Zatrzymam się nad tymi brakami, które można usunąć bez angażowania dodatkowych środków materialnych. Czy na przykład wielu brakujących jeszcze obecnie towarów może być więcej i czy mogą one być lepsze, jeśli nawet nie zwiększy się ogólnej ilości surowców, przerabiających je ludzi i urządzeń? Odpowiedź jest twierdząca. Towarów tych może być więcej, mogą one być lepsze, jeśli na przykład przedsiębiorstwa przemysłowe i rolne będą produkować, a przedsiębiorstwa handlowe umiejętnie i trafnie zamawiać to, co jest społeczeństwu istotnie potrzebne. Produkować bowiem jednych towarów więcej, niż można realnie zużytkować, to nie tylko zamrażać cenne surowce, pracę ludzką i maszyny, ale także powodować pomniejszanie możliwości produkowania innych towarów, rzeczywiście niezbędnych społeczeństwu, bez których nie może być pełnego zaspokojenia potrzeb. Więcej, to także zmuszać gospodarkę państwową, a więc nas wszystkich, do pokrywania kosztów tej niecelowej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselSkrobiszHenryk">Na przykład, przemysł obuwniczy dostarcza miliony par obuwia rocznie, ilościowo biorąc, mogłoby to wystarczyć, ale, jak wierny, niedostosowanie asortymentowe sprawia, że rynek nie jest nasycany.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselSkrobiszHenryk">Przykładem pozytywnym jest tu produkcja artykułów gospodarstwa domowego, która stale się powiększa i polepsza. Podjęto w tej sprawie wiele słusznych decyzji. Celowi temu służy system zamówień. Mimo dużej poprawy, sytuacja w wielu grupach towarów trwałego użytku, jest jednak nadal niezadowalająca. Dlatego popieram te sformułowania projektu uchwały, które zalecają zaostrzenie wymagań wobec producentów, jeśli chodzi o towary kierowane na rynek wewnętrzny, wyrażając przekonanie, że szczególnie rygorystycznie Zwalczać trzeba produkcję anonimową, a więc produkcję tych przedsiębiorstw spółdzielczych i państwowych, które widocznie nie mają Odwagi podawać społeczeństwu swoich adresów.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselSkrobiszHenryk">Ilość wielu towarów obecnie jeszcze deficytowych, może być powiększona, jeśli przedsiębiorstwa, zwłaszcza przemysłu terenowego i drobnej wytwórczości, a także wszystkie inne przedsiębiorstwa, wykorzystując pełniej możliwości produkcji ubocznej, wytwarzałyby więcej, szczególnie drobnych przedmiotów codziennego użytku i to zarówno wyrobów gotowych, jak i części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselSkrobiszHenryk">Jak wykazują ostatnie zwłaszcza lata, duże możliwości polepszenia sytuacji na rynku towarów tkwią w intensyfikacji korzystnej wzajemnej wymiany towarów rynkowych między krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselSkrobiszHenryk">Zasady wymiany ze Związkiem Radzieckim omówione podczas ostatniej wizyty polskiej dolegać j i partyjno-rządowe j, zapowiedź powiększenia tej wymiany w najbliższych latach — to perspektywy korzyści, jakie odniesie i sfera obrotu towarowego. Komisja Handlu Wewnętrznego podkreśliła z uznaniem pełne inicjatywy, owocne wysiłki podejmowane na tym polu przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wiele możliwości polepszenia sytuacji na rynku towarów tkwi także w rozwijaniu sprawnie funkcjonujących usług konserwacyjnych i naprawczych. Usługi te powinny być powszechnie rozwijane nie tylko przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa, ale także przez przedsiębiorstwa inne, dla których świadczenie usług może być formą działalności ubocznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wytworzone i nagromadzone towary będą mogły być sprawniej nabywane i lepiej sprzedawane, jeśli przedsiębiorstwa handlowe, wykorzystując rezerwy natury organizacyjnej i wyposażeniowo-technicznej — a polegające na przykład na eliminowaniu zbędnych, jałowych, a kosztownych pośredników, na odpowiednim rozłożeniu terminów dostaw towarów, wpływając na przykład wspólnie z przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego na ograniczanie nadmiernej obecnie sezonowości podaży niektórych produktów rolnych — polepszą sytuację w magazynach, w punktach skupu, w rzeczowej i finansowej obsłudze oferujących produkty swej pracy rolników.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselSkrobiszHenryk">Rozwijając tę myśl trzeba stwierdzić, że wiele korzyści można uzyskać ze Skrócenia dróg przewozów towarów, z bardziej konsekwentnego urzeczywistnienia zasady zbliżania rejonów produkcji do rejonów konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselSkrobiszHenryk">Czy wymaga to nakładów inwestycyjnych? Z pewnością tak. Ale nie głównie. Często czynnikiem lokalizacji, Skoro istnieją już zakłady wytwórcze, rolne i przemysłowe zdolne podjąć produkcję Określonych towarów oraz Skoro są konsumenci — jest przede wszystkim działalność planistyczna i organizatorska, a pod tym względem nie powinno chyba być u nas większych trudności.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselSkrobiszHenryk">Komisja Handlu Wewnętrznego po przedyskutowaniu sprawy nakładów inwestycyjnych jest zdania, że nakłady te przewidziane na sferę Obrotu towarowego w projekcie planu 5-letniego są Odzwierciedleniem realnych możliwości i nie domaga się ich zwiększenia o ścisłe, konkretne kwoty.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselSkrobiszHenryk">Komisja nasza występowała natomiast, podobnie jak wiele innych komisji, o to, aby to co zaplanowane, zostało wykonane sprawnie i terminowo.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselSkrobiszHenryk">Słabość przedsiębiorstw budowlano-montażowych i wielu innych przedsiębiorstw usługowych rzuca niedobry cień, w dodatku nie tylko na tę dziedzinę gospodarki narodowej, niedobry i długi cień, ód którego trzeba się uwolnić.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselSkrobiszHenryk">Dlatego jako poseł województwa wrocławskiego, odczuwającego dotkliwe skutki tych słabości, wypowiadam się za poprawką do projektu ustawy, uchwaloną przez Komisję Pianiu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w przedmiocie konieczności lepszego zrównoważenia ogólnego, działowego i przestrzennego wysokości planowanych nakładów inwestycyjnych z rzeczywistymi siłami wykonawczymi przedsiębiorstw budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wysoki Sejmie! Umiarkowane stanowisko Komisji Handlu Wewnętrznego w sprawach inwestycji wynikało jeszcze i z naszej oceny sytuacji w przedmiocie stopnia wykorzystania istniejących pomieszczeń i Urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselSkrobiszHenryk">Jak wykazują analizy dotyczące wielkości obrotów liczonych na 1 m^2^ powierzchni i na jednego zatrudnionego, wykorzystanie istniejących pomieszczeń i urządzeń, a więc i poziom wydajności pracy w licznych jednostkach usługowo-handlowych jest jeszcze bardzo niski, a porównania z innymi krajami świadczą, niestety, na naszą niekorzyść. Dotyczy to na przykład wielu restauracji, w których można przedłużyć okresy wydawania posiłków oraz bardziej powszechnie organizować bary szybkiej obsługi. Dotyczy to także wielu usług technicznych. Tak na przykład możliwości wielu stacji technicznej obsługi samochodów wykorzystywane są — jak to stwierdzono — tylko w połowie lub w jednej czwartej, albo jeszcze mniej. Każde urządzenie zainstalowane w tych stacjach i w wielu innych warsztatach usługowo-naprawczych może pracować znacznie dłużej, każdy metr powierzchni może być wykorzystany o wiele intensywniej. Nie wymaga to zresztą dodatkowych nakładów materialnych. Może to nastąpić wtedy, jeśli zakres faktycznych obowiązków tych placówek, obecnie bardzo mały, będzie Odpowiednio powiększony.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselSkrobiszHenryk">Dlatego należy z pełnym uznaniem z tych wszystkich powodów powitać postulat wyrażony przez wicemarszałka Sejmu posła Zenona Kliszkę we wczorajszym jego przemówieniu, aby każdego działacza — niezależnie od zajmowanego stanowiska — cechowała nie tylko odpowiedzialność bierna, ale przede wszystkim, odpowiedzialność czynna, pełna inicjatywy, wychodząca twórczo naprzeciw rosnącym potrzebom nowego etapu naszego dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Czapski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselCzapskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przesłanką wytyczenia kierunków rozwoju kraju do roku 1970 stały się doniosłe przemiany 20-lecia Polski Ludowej. Kierunki te, to wszechstronny rozwój gospodarki i kultury polskiej oraz dalsze podniesienie poziomu życia ludzi pracy. Kierunki te oznaczają wejście Polski na kolejny, wyższy etap rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki narodowej, jak to wykazał w swoim referacie generalny sprawozdawca poseł Józef Kulesza.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselCzapskiJozef">Żyjemy w okresie ciągle wzrastających osiągnięć i zdobyczy nauki oraz techniki, wpływających coraz poważniej na wydatny wzrost efektywności całej produkcji społecznej, co powoduje stałe podnoszenie dobrobytu materialnego kraju i obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselCzapskiJozef">Przemysł uspołeczniony będzie w dalszym ciągu podstawowym czynnikiem wzrostu dochodu narodowego. Globalna produkcja przemysłowa wzrośnie o 43,6°/°, produkcja czysta o 50%, a udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego zwiększy się z 49% w 1965 r. do 54,5% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselCzapskiJozef">W miarę wzrostu dobrobytu i rozwoju kultury wzrastają też potrzeby ludności układające się w szeroki i wieloraki wachlarz zapotrzebowania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselCzapskiJozef">Zaspokojeniu ich służą rezultaty konkretnych prac, wykonywanych w różnorodnych środowiskach i dziedzinach działalności gospodarczej i społecznej. Jedną z takich dziedzin są usługi szeroko pojęte.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselCzapskiJozef">Obecnie w nowoczesnych państwach zamożność kraju i jego obywateli mierzy się m.in. ilością i jakością usług świadczonych ludności. Dostępność usług, możliwość pełnego korzystania z nich i ich dalszy rozwój — to zadania, które towarzyszą rozwojowi gospodarczemu i kulturalnemu naszego państwa w omawianym Projekcie planu 5-letniego na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselCzapskiJozef">Uchwała Pady Ministrów nr 219 z dnia 29 lipca 1966 r. o Pięcioletnim Planie Roz wolu Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 zakłada, że: „w celu lepszego zaspokojenia różnorodnych potrzeb ludności, ministerstwa i prezydia rad narodowych powinny zapewnić wzrost usług świadczonych odpłatnie ludności przez podległe jednostki gospodarki uspołecznionej do około 64 mld zł w 1970 r. tj. o 62% w porównaniu z wartością tych usług w 1965 ~r~.”.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselCzapskiJozef">Największy stosunkowo wzrost wartości usług dla ludności w latach 1966—1970 zakłada się w pionie drobnej wytwórczości, która stanowi specyficzną, zróżnicowaną systemem własnościowym dziedzinę gospodarki narodowej, obejmującą drobny przemysł i rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselCzapskiJozef">Reprezentuje ona w naszej gospodarce narodowej poważny potencjał gospodarczy, który zarówno w pionach uspołecznionych, jak i nieuspołecznionych, wymaga pełnego wykorzystania, celem zaspokojenia potrzeb ludności i dalszego rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselCzapskiJozef">Uspołeczniona drobna wytwórczość zatrudnia dziś w działalności gospodarczej ponad 550 tys. osób, a w systemie pracy nakładczej pracuje ponadto 108 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselCzapskiJozef">W pionie spółdzielczości pracy same spółdzielnie usług nieprzemysłowych zatrudniają 116 tys. osób, a spółdzielnie usług remontowo-budowlanych 30 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselCzapskiJozef">Społeczne znaczenie rozwoju uspołecznionej drobnej wytwórczości wynika z faktu, że jest ona zarządzana i programowana przez rady narodowe, że wykonuje i świadczy usługi na rzecz ludności, że stanowi narzędzie aktywizacji małych miast, odgrywając poważną rolę w zatrudnianiu nadwyżek sił roboczych, zwłaszcza kobiet, na miejscowym rynku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselCzapskiJozef">W latach 1966—1970 uspołeczniona drobna wytwórczość staje przed bardzo poważnymi zadaniami. Pełne ich wykonanie zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, podobnie jak i w całej naszej gospodarce narodowej, uzależnione jest w poważnym stopniu od stałego doskonalenia systemu planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselCzapskiJozef">System planowania drobnej wytwórczości powinien w szerszym zakresie umożliwić oddziaływanie rad narodowych na rozwój przedsiębiorstw i zakładów drobnej wytwórczości, w kierunku podejmowania przede wszystkim produkcji i usług poszukiwanych na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselCzapskiJozef">Produkcja i usługi drobnej wytwórczości powinny nadal w przeważającej mierze nastawiać się na zaspokajanie bezpośrednich potrzeb ludności. Uspołeczniona drobna wytwórczość dziś już daje na rynek wewnętrzny 68% całości swej produkcji i usług, a rzemiosło indywidualne 90%.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! O właściwej roli i miejscu rzemiosła w naszej gospodarce narodowej posłowie Stronnictwa Demokratycznego z tej trybuny mówili już wielokrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselCzapskiJozef">W wyniku uchwał IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego stworzone zostały polityczne podstawy do uznania rzemiosła za dziedzinę gospodarki narodowej, która ma do spełnienia określone społeczno-gospodarcze zadania.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselCzapskiJozef">Wojewódzkie programy rozwoju rzemiosła na lata 1966—1970 zostały opracowane przez rady narodowe w oparciu o konkretne terenowe potrzeby. Programowany przez rady narodowe wzrost sieci zakładów i zatrudnienia jest wyższy od Wskaźników szacunkowych ustalonych w projekcie planu 5-letniego na lata 1966—1970. Jest to chyba słuszne, gdyż dane statystyczne Związku Izb Rzemieślniczych na dzień 30.VI.1966 r. już wykazują wzrost warsztatów rzemieślniczych i zatrudnienia przekraczający najlepsze wyniki rejestracyjne z 1947 r.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselCzapskiJozef">Przyczyniły się do tego niewątpliwie przepisy wydane w wyniku uchwał Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 21.1.1966 r.; są to przepisy korzystne dla rzemiosła, zwłaszcza w zakresie finansowo-podatkowym. Zrealizowane zostały w dużej mierze postulaty rzemiosła, dotyczące spraw podatkowych, a wprowadzone zmiany powinny przyczynić się do poprawy rentowności usługowych zakładów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselCzapskiJozef">Podobnie doczekało się pozytywnego załatwienia wiele postulatów rzemieślniczych dotyczących prawa przemysłowego, ustalania cen na wyroby i usługi rzemieślnicze, a także udzielania zwiększonych kredytów na zakup maszyn i na inwestycje zmierzające do poszerzenia i rozbudowania warsztatów usługowych. Natomiast za małe są wyniki w zakresie poprawy zaopatrzenia materiałowego i sytuacji lokalowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselCzapskiJozef">W bieżącym planie 5-letnim zabezpieczono 4 mld zł na kredyty dla rzemiosła, co oznacza dwukrotne zwiększenie w porównaniu z okresem 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselCzapskiJozef">Jednakże dla stałego unowocześniania warsztatów i w związku ze wzrostem o Około 50 tys. stanowisk pracy w rzemiośle, rzemiosło będzie musiało wydatkować ze środków własnych na cele inwestycyjne około 1,5 mld zł, licząc średnio 30 tys. zł na jedno stanowisko pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselCzapskiJozef">W okresie ostatnich trzech lat obserwować można wraz z rozwojem warsztatów rzemieślniczych i zatrudnienia znaczny wzrost zainteresowania rzemiosła inwestycjami. W 1964 r. nakłady rzemiosła na działalność inwestycyjną wynosiły około 280 mln zł, w 1965 r. ponad 350 mln zł, a w 1966 r. przekroczyły już 490 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselCzapskiJozef">Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że w wyniku nowo wydanych przepisów finansowo-podatkowych, ulg inwestycyjnych i nowej sytuacji ekonomicznej warsztatów rzemieślniczych, następuje stabilizacja gospodarcza rzemiosła, rośnie ilość warsztatów i zatrudnienie, wzrastają własne nakłady inwestycyjne rzemiosła, a stworzone warunki prawne sprzyjają dalszemu rozwojowi rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Mówiąc o usługach, zawęziłbym zagadnienie, wspominając tylko o usługach materialnych, gospodarczych, występujących przede wszystkim w pionie drobnej wytwórczości, a pomijając inne, mieszczące się w szerokim pojęciu usług.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselCzapskiJozef">Naszą gospodarkę narodową cechuje stały postęp w dziedzinie wyposażenia aparatu wytwórczego w coraz liczniejsze i nowoczesne urządzenia do mechanizacji procesu produkcyjnego. Następuje też stały postęp w dziedzinie elektryfikacji kraju, rozwoju motoryzacji, gospodarki komunalnej, zaopatrzenia i obrotu towarowego, ochrony zdrowia, rozwoju turystyki, kultury i nauki oraz mechanizacji i uprzemysłowienia gospodarki rolnej. Równocześnie wzrasta ilość dóbr materialnych i kulturalnych codziennego użytku, znajdująca się w posiadaniu ludności miast i Wsi, Wzrasta też szybko zapotrzebowanie na wszelkiego rodzaju usługi nieprodukcyjne i usługi osobiste ludności miast i Wsi. Szybki rozwój produkcji przemysłowej i wzrost potencjału gospodarczego nie spotkały się z proporcjonalnym wzrostem usług dla ludności. Z jednej strony, ma to znaczenie dla prawidłowego i harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej, z drugiej strony, zawiera w sobie wiele wciąż jeszcze niewykorzystanych rezerw ekonomicznych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselCzapskiJozef">Często zagadnienie usług jest jeszcze u nas niedoceniane, mimo występującego głodu i niedosytu usług w naszym życiu codziennym. Często zagadnienie usług ujmujemy zbyt jednostronnie, a wiedza społeczeństwa o roli usług w gospodarce narodowej jest jeszcze niedostateczna, stąd też występujący nieraz brak szacunku dla usługodawcy, jak i samych usług.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselCzapskiJozef">Usługi nieprodukcyjne szeroko pojęte, nie tylko z ogólnospołecznego, ale i gospodarczego punktu widzenia, są sferą działalności odgrywającą równorzędną rolę w podziale pracy społecznej. Rozwój usług szeroko pojętych stanowi dzisiaj zarówno potrzebę, jak i konieczność gospodarczo-społeczną i kulturalną całego kraju. Oczywiście na ich dynamikę i strukturę wpływa osiągnięty poziom rozwoju sił wytwórczych, wzrost dochodu narodowego oraz warunki ustrojowe.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselCzapskiJozef">Polityka rządu, idąca w kierunku przyśpieszenia rozwoju szeroko pojętych usług, jest jak najbardziej słuszna. W planie 5-letnim zakłada się dalszy rozwój usług kulturalnych, socjalnych i turystycznych, przy jednoczesnej poprawie ich jakości. W 1970 r. wartość usług dla ludności Wzrosnąć ma do 7 mld zł; nakłady inwestycyjne resortów nadzorujących urządzenia kulturalne i socjalne wyniosą w latach 1966—1970 ponad 11 mld zł. Podstawowe usługi dla ludności w zakresie obrotu towarowego wzrosną o 87%, usługi komunalne — o 33%; na usługi rolnicze przeznacza się ponad 10 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselCzapskiJozef">Na pewno nie nastąpi jeszcze zaspokojenie Wszystkich potrzeb usługobiorców z różnych dziedzin gospodarki narodowej, jednakże na skutek zwiększenia w planie 5-letnim środków na działalność inwestycyjną, osiągnie się, na przykład w gospodarce komunalnej, pewną poprawę w rozwoju usług komunalnych na rzecz ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#PoselCzapskiJozef">W związku z tym zachodzi konieczność szkolenia i przygotowania odpowiednich kadr dla podniesienia poziomu i jakości tego rodzaju usług. Zwłaszcza niezbędne jest podniesienie poziomu jakości usług handlowych i gastronomicznych w mieście i na wsi oraz kultury obsługi ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.31" who="#PoselCzapskiJozef">Przyczynić się do tego powinien nie tylko zakładany wzrost powierzchni sklepów detalicznych o 19% i ilości miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych o 26% w stosunku do roku 1965, ale także usprawnianie i wprowadzanie nowej organizacji pracy do tych placówek. Również ilość, poziom i jakość usług świadczonych przez instytucje, placówki i jednostki w zakresie kultury, turystyki i wypoczynku, motoryzacji i mechanizacji, zaopatrzenia i żywienia wymagają usprawnienia organizacyjnego i generalnej koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-16.32" who="#PoselCzapskiJozef">Dziś wiele resortów i instytucji w Polsce zainteresowanych jest już rozwojem usług. Wiele jednostek zobowiązanych jest do świadczenia usług, co powoduje, że przy praktycznym realizowaniu przepisów zachodzą nieraz wypadki bądź dublowania zadań w poszczególnych rodzajach usług, bądź braku inicjatyw i decyzji. Aczkolwiek koordynacja w niektórych dziedzinach została już wprowadzona, i tak na przykład Ministerstwo Rolnictwa i Komitet Drobnej Wytwórczości koordynują pewne działy usług, to jednak brak jest koordynacji w zakresie ogólnokrajowej realizacji i wykonawstwa rozwoju usług. Jest to niewątpliwie zagadnienie jeszcze nie rozwiązane i wymagające dalszego kontynuowania prac badawczych w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-16.33" who="#PoselCzapskiJozef">Właściwa koordynacja centralna i terenowa powinny przyczynić się do usunięcia występujących zahamowań w rozwoju szeroko pojętych usług i stanowić powinny ważny bodziec organizacyjny i społeczny do aktywizacji gospodarczej i kulturalnej terenu, zwłaszcza mniejszych ośrodków miejskich, stających się w coraz większym stopniu poszerzonym zapleczem dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-16.34" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 równomiernie dzieląc zadania między produkcję przemysłową, rolną i usługi, zabezpiecza dalszy rozwój gospodarczy i kulturalny naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Józefowi Tejchmie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoka Izbo! Pragnę w dyskusji nad sprawami rolnictwa w planie 5-letnim zwrócić na wstępie uwagę na ten ważny fakt, że rolnictwo wykazuje w ostatnich latach stosunkowo wysoką dynamikę rozwojową. Rolnictwo nie jest pogrążone w stagnacji. Pomyślnie realizujemy dominujący na obecnym etapie cel polityki rolnej, jakim jest wzrost produkcji. W latach 1961—1965 wzrosły znacznie plony podstawowych roślin, zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych. Dokonuje się systematyczny postęp ilościowy i jakościowy w zakresie produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselTejchmaJozef">Szczególnie godnym podkreślenia osiągnięciem Ostatnich lat jest rozwinięcie na szeroką skalę nowego kierunku produkcji zwierzęcej, jakim jest chów bydła rzeźnego. Wzrastające dostawy wysoko wartościowych pasz przemysłowych i polepszające się kwalifikacje rolników są źródłem przyśpieszenia rotacji pogłowia trzody, co jest zjawiskiem bardzo korzystnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselTejchmaJozef">Ważnym Wskaźnikiem charakteryzującym postęp rolnictwa jest około dwukrotnie szybszy wzrost jego produkcji towarowej niż globalnej. Ta informacja mówi o tym, że zanika wyizolowane, naturalne kiedyś rolnictwo, że rodzi się rolnictwo nowe, organicznie powiązane z całą gospodarką narodową, rolnictwo, które coraz więcej własnej produkcji przekazuje na rynek i w coraz większym zakresie korzysta ze środków produkcji wytwarzanych przez przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselTejchmaJozef">Nie pozbawiając się koniecznej zawsze zdolności do krytycznej oceny naszego działania, stwierdzić musimy, że cele polityki rolnej, metody i środki, jakimi się ona posługuje, wywołały korzystny klimat polityczny, społeczny i psychologiczny na wsi, wyzwoliły dużą energię produkcyjną, podstawowych rzesz rolników. Świadczy o tym dowód szczególnie miarodajny, jakim jest rozkwit życia społecznego wsi, przede wszystkim zaś nieustanny rozwój kółek rolniczych, skupiających rolników najświatlejszych, postępowych, zawodowo przodujących, rolników o szerokich horyzontach społecznych, podejmujących aktywnie te wszystkie podstawowe zadania i problemy, które wynikają z ogólnopaństwowej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselTejchmaJozef">Poważnemu przeobrażeniu uległa zła kiedyś sytuacja w uspołecznionych przedsiębiorstwach rolnych. Dokonał się w nich duży postęp w produkcji, organizacji pracy, w wynikach ekonomicznych i warunkach socjalnych. Kształtują się tam stopniowo nowe formy życia społecznego, rozwija się aktywność samorządowa, która wpływa na stabilizację pracowników, na ich lepsze powiązanie z gospodarstwem. Poważną rolę w tej dziedzinie odegrał i odgrywa premiowy system płac, który wiąże załogę z wynikami produkcji przedsiębiorstwa i sprawia, że pojęcie współgospodarzenia i współodpowiedzialności stało się konkretne i praktycznie odczuwalne.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselTejchmaJozef">Jest rzeczą znaną, że u źródeł obecnego programu rolnego, stawiającego zadanie szybkiego wzrostu produkcji, były i są rosnące potrzeby rynku wewnętrznego w zakresie podstawowych artykułów żywnościowych oraz wysoki, uciążliwy dla gospodarki import zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselTejchmaJozef">Dzisiaj Widzimy lepiej niż kiedykolwiek dotąd, jak słuszne jest zadanie ograniczania i likwidacji importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselTejchmaJozef">Na światowym rynku zbożowym zachodzą w ostatnich latach niekorzystne dla importerów zmiany. Zmniejszają się gwałtownie nadwyżki zbóż, rosną ich ceny w obrocie zagranicznym. Wiąże się to nie ze zmniejszeniem produkcji, lecz ze wzrostem zapotrzebowania. Tak zwana eksplozja ludnościowa, dysproporcja między przyrostem środków żywności a przyrostem ludności nadaje deficytowi zbóż w skali świata charakter trwały, strukturalny.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselTejchmaJozef">Zmniejszenie w ostatnim okresie naszego importu zbóż z około 3 do 2 mln ton stanowi pierwszy krok na dradze do pełnej samowystarczalności w zakresie zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselTejchmaJozef">Cały program rolny do 1970 r. został skonstruowany — powtarzam raz jeszcze — pod katem kluczowego problemu, jakim jest likwidacja deficytu zbóż i poprawa bilansu paszowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselTejchmaJozef">Pragnę, bez powtarzania znanych powszechnie informacji liczbowych, zwrócić uwagę na kilka trudniejszych problemów, które staną przed nami w toku praktycznej realizacji planu rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselTejchmaJozef">Ogólnie biorąc, cały plan gospodarczy w części dotyczącej rolnictwa charakteryzuje się zgodnością celów i środków. Dlatego jest to plan realistyczny, budzący zaufanie.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselTejchmaJozef">Dominującym akcentem w zakresie instrumentów polityki rolnej w obecnym planie jest szybki wzrost dostaw dla rolnictwa środków produkcji i materiałów inwestycyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselTejchmaJozef">Można powiedzieć symbolicznym skrótem: jeśli były, a były kolejki po mięso w sklepach miejskich, to przede wszystkim dlatego, że były kolejki po nawozy w sklepach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselTejchmaJozef">W nowym planie szczególne właśnie miejsce zajmuje program nawozowy. Faktem istotnym jest nie tylko to, że w 1970 r. osiągniemy stosunkowo wysoki — 130 kg na jeden ha — poziom nawożenia, lecz także i to, a może przede Wszystkim i to, że przyrost nawożenia na przestrzeni stosunkowo krótkiego czasu będzie szybki, skokowy, co stwarza określone problemy i trudności.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselTejchmaJozef">Ten przyrost powinien objąć przede wszystkim rośliny zbożowe. Nie jest to życzenie deklaratywne. Są ku temu realne bodźce i warunki. W ostatnich latach nastąpiła znaczna zmiana relacji cen nawozów, roślin przemysłowych i roślin zbożowych w kierunku polepszenia ekonomicznych warunków produkcji zbóż. Zboża muszą uzyskać i uzyskują w naszym programie produkcyjnym pozycję priorytetową.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselTejchmaJozef">Niebezpieczne byłoby jednak przeświadczenie, że nawozy same przez się rozwiążą problem wzrostu produkcji. Są one czynnikiem decydującym, ale zarazem czynnikiem specyficznym w tym sensie, że wymagają kompleksowego działania. Tak na przykład wraz ze wzrostem nawożenia coraz poważniejsze znaczenie ma polityka nasienna (dobór odmian zbóż odpornych na wylęganie), gospodarka wodna, ochrona roślin. Olbrzymie masy nawozów wymagają magazynowania, właściwego opakowania, terminowych dostaw i mechanizacji wysiewu. Wyłania się też potrzeba stopniowej zmiany asortymentu nawozów w kierunku większej koncentracji składników odżywczych i produkcji nawozów wieloskładnikowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselTejchmaJozef">Wszystkie te problemy powinny być podejmowane i rozwiązywane przez przemysł, nauki rolnicze, służbę fachową, przedsiębiorstwa usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselTejchmaJozef">Istnieją, jak wiemy, wielkie różnice w wysokości plonów zbóż między poszczególnymi rejonami i gospodarstwami. Różnice te wynikały w znacznym stopniu ze źródeł obiektywnych. W warunkach ostrego deficytu nawozów sztucznych poważna część rolników nie mogła z nich korzystać. Im słabsze było i jest nawożenie, tym gorsza była i jest sytuacja rejonów i gospodarstw, zwłaszcza posiadających słabe gleby. Obecnie sytuacja się zmienia. Obiektywne przyczyny nie będą mogły na dłuższą metę usprawiedliwić tak dużych jak obecnie różnic w poziomie plonów. Coraz większą rolę odgrywać będzie czynnik subiektywny, poziom rolników, ich przygotowanie agrotechniczne i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselTejchmaJozef">W związku z tym rośnie znaczenie praktycznej działalności organizatorskiej i instruktażowej bezpośrednio na wsi, w zakresie produkcji rolnej. Kierunki i formy tej działalności powinny być wytyczane przez gromadzki i wiejski plan rolny. Chodzi przede wszystkim o konkretne instrumenty, którymi może operować taki plan; jest to realizacja programu nawozowego w sensie zapewnienia dopływu tych nawozów do gospodarstwa rolnego; jest to właściwe opracowanie i rozmieszczenie zadań kontraktacyjnych, zwłaszcza w zakresie kontraktacji zbóż; jest to realizacja programu nasiennego; jest to upowszechnianie postępowych form konserwacji pasz; jest to dalsze upowszechnianie wapnowania gleb; jest to dbałość o szkolenie rolnicze, o kształcenie zawodowe młodzieży; jest to troska o pozyskanie dla swojej wisi dobrego fachowca.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselTejchmaJozef">Jednym z najtrudniejszych elementów planu 5-letniego w rolnictwie jest realizacja zadań w zakresie budownictwa gospodarczego i mieszkaniowego. Trzeba jasno stwierdzić, że pełna realizacja rzeczowego planu budownictwa inwentarskiego, szczególnie w PGR, jest jednym z głównych warunków osiągnięcia zamierzonego wzrostu pogłowia bydła, a więc także Wzrostu produkcji mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselTejchmaJozef">Największe trudności uspołecznionego budownictwa rolnego maja źródło w niedostatecznym potencjale przedsiębiorstw wykonawczych, natomiast budownictwa chłopskiego — w deficycie materiałów budowlanych. Są to sprawy znane. Obecny plan przewiduje poważne nakłady na przemysł materiałów budowlanych, co powinno zapewnić pewną poprawę sytuacji. Podkreślić tu należy przede wszystkim konieczność rozwijania potencjału przerobowego na szerokim froncie — począwszy od kluczowych przedsiębiorstw budowlanych, poprzez drobne brygady w pionie CRS, PGR, przemysłu rolno-spożywczego, na szkoleniu indywidualnych rzemieślników skończywszy.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselTejchmaJozef">Rozważyć także należy możliwość budowy drobnych obiektów uspołecznionych w taki sposób, by nie obciążały one potencjału wykonawczego kluczowych przedsiębiorstw budowlanych. Jest na przykład wątpliwe, czy koniecznie wszystkie agronomówki, wodomistrzówki i podobne obiekty muszą być budowane przez wielkie, uspołecznione przedsiębiorstwa, które — jak to się mówi — wychodzą na plac budowy, organizują zaplecze, zaopatrzenie, rozrachunek itp. Jest to często przysłowiowe strzelanie z armaty do wróbla.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselTejchmaJozef">Wiemy, że rolnicy budują swoje ładne, nowoczesne, tanie i dobre domy, a obok stoją agronomówki wykonane niekiedy źle i drogo. Należy, na początek może doświadczalnie, wypróbować także inne rozwiązania, przekazać na przykład gromadzkim radom narodowym ryczałtowo określoną kwotę, dać projekt techniczny i nadzór inwestycyjny i postawić zadanie : zbudujcie sobie — właśnie sobie — agronomówkę czy inny obiekt.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselTejchmaJozef">Pragnę przy inwestycjach budowlanych poruszyć jeszcze jedną sprawę ogólną. Potrzeby rolnictwa — jak wiadomo — obsługuje wiele przedsiębiorstw i instytucji państwowych i spółdzielczych. Ta mnogość organizacji jest potencjalnym i faktycznym źródłem rozproszenia działalności inwestycyjnej. Każdy chce mieć swój magazyn mały, ale swój, punkt skupu nie nowoczesny, ale swój, agronomówkę wykonaną odrębnie, choć obok buduje się filia FOM czy inny obiekt społeczny. Działa tu partykularyzm. Istnieje konieczność integrowania tych inwestycji. Musi być jednak koncepcja, jakie powinno być zaplecze usługowe rolnictwa, jakie urządzenia są potrzebne, nie każdej instytucji oddzielnie, lecz rolnictwu, obrotowi towarowemu, przemysłowi rolnemu jako całości, gdyż w istocie stanowią one całość. Takie koncepcje muszą być opracowane w terenie z uwzględnieniem potrzeb, warunków lokalnych i środków inwestycyjnych, jakimi dysponują wszystkie instytucje. Pozwoli to wprowadzić ład, porządek, myśl przewodnią do inwestycji, pozwoli zespalać te inwestycje w czasie i przestrzeni i tworzyć wieś zagospodarowaną przestrzennie, zgodnie z wymogami racjonalności.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselTejchmaJozef">Plan 5-letni zakłada dalszą kontynuację mechanizacji rolnictwa. Dotychczasowe wyniki w tej dziedzinie stanowią zaledwie początek drogi technicznego postępu w gospodarce rolnej. Potrzeby mechanizacji mają szerokie uzasadnienie ekonomiczne, społeczne i kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselTejchmaJozef">Przypomnijmy, że przy ogólnym dostatku w rolnictwie ludzi do pracy, w wielu rejonach istnieje już dzisiaj lub zaistnieje w najbliższym czasie deficyt rąk do pracy. Dotyczy to dużej ilości uspołecznionych gospodarstw rolnych, dotyczy to także poważnej ilości gospodarstw chłopskich, którym zagraża obniżenie produkcji, które często stały się już gospodarstwami podupadłymi.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselTejchmaJozef">Tam właśnie mechanizacja jest pilną koniecznością, tam przede wszystkim powinna być koncentrowana, co jest zgodne z wymogami ekonomicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselTejchmaJozef">Podkreślić także należy wzrost znaczenia czynników agrotechnicznych, wywołujących potrzebę mechanizacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselTejchmaJozef">Powiększające się nakłady na produkcję rolną, jej intensyfikacja, wzrost plonów wymagają innych jakościowo, to znaczy lepszych zabiegów uprawowych, wymagają przestrzegania określonych terminów.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselTejchmaJozef">Obecnie lepiej też niż kiedykolwiek uświadamiamy sobie także olbrzymią rolę transportu w gospodarstwie rolnym. Największy wzrost zapotrzebowania na energię w ostatnich latach odnosi się właśnie do transportu. Nie sprostaliśmy jeszcze w pełni wynikającym stąd potrzebom. Chodzi o to, by przemysł lepiej wywiązywał się z zadań w zakresie produkcji i doskonalenia środków transportu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselTejchmaJozef">Chodzi także o kontynuację i intensyfikację budownictwa drogowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselTejchmaJozef">Lecz, jak podkreślałem, funkcje mechanizacji należy traktować szerzej. Jeśli nie przystąpilibyśmy do modernizacji rolnictwa już dzisiaj, modernizacji polegającej także na mechanizacji, zastępowaniu uciążliwych prac fizycznych pracą maszyn, nie moglibyśmy zahamować żywiołowego odpływu ludności ze wsi do miasta. Wydaje się to paradoksem, ale jest to prawdziwe.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselTejchmaJozef">Ten odpływ jest spowodowany nie tylko różnicami w poziomie dochodów pomiędzy wsią a miastem (te różnice istnieją, ale stają się w szybkim tempie coraz mniejsze). Rosnące znaczenie w odczuciu ludności mają przede wszystkim różnice w sposobie pracy w rolnictwie i w przemyśle. Ten czynnik w głównej mierze wypycha ze wsi przede wszystkim młodzież, to jest element najbardziej dynamiczny, twórczy i wykształcony. Na dłuższą metę mogłoby to stanowić wielkie zagrożenie dla naszego rolnictwa, o czym świadczy już dzisiaj sytuacja w niektórych krajach, w których w zastraszająco szybkim tempie wzrasta średni wiek ludności rolniczej. Nie są to w naszych warunkach rozważania przedwczesne. Kierowanie młodzieży z miasta do rolnictwa byłoby pracą syzyfową, bo o ile można w pewnym zakresie przeciwdziałać żywiołowemu odpływowi ze wsi do miasta, o tyle nie ma na święcie przykładów, ażeby odwrócić ten proces i kierować ludzi z miasta na wieś, do rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#PoselTejchmaJozef">Trudno w dyskusji nad sprawami rolnictwa nie ustosunkować się do pewnych zjawisk sygnalizowanych często przez rolników, terenowych działaczy, omawianych także na sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Chodzi o znane trudności na odcinku skupu produktów rolnych, ich magazynowania i przetwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#PoselTejchmaJozef">Nasuwa się przede wszystkim uwaga, że na obecnym etapie rozwoju nie da się rozwiązywać kluczowych problemów polityki żywnościowej, tylko na drodze podnoszenia produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#PoselTejchmaJozef">Wyłania się przed nami kompleks zagadnień, stanowiących nierozdzielną całość, na którą się składa wzrost produkcji rolnej, skupywanie i magazynowanie rosnącej masy surowców rolniczych, przetwarzanie tych surowców, uszlachetnianie i konserwowanie artykułów żywnościowych, przekazywanie ich w dobrym stanie na rynek, do konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#PoselTejchmaJozef">Jednym z poważniejszych zadań dalszej gospodarki w najbliższych latach jest przyśpieszenie rozwoju wszystkich ogniw pośrednich między rolnictwem a konsumentem, a więc punktów Skupu, magazynów, chłodni składowych, specjalistycznego transportu, przemysłu opakowań oraz przemysłu rolno-spożywczego. Dotyczy to całego przemysłu, ale szczególnie tego, który musi odebrać artykuły cechujące się słabą trwałością, jak np. owoce, warzywa czy mleko.</u>
+ <u xml:id="u-18.38" who="#PoselTejchmaJozef">Jest rzeczą oczywistą, że niełatwo koncentrować wysiłki na przykład na rozwoju produkcji mleka, przy trudnościach jego zbytu. Stanowi to ilustrację szerszego problemu, choć właśnie na obecnym etapie przemysł mleczarski jest w przemyśle spożywczym najsłabszym ogniwem i to w znacznej mierze — a nie poziom produkcji mleka — jest źródłem słabej dynamiki konsumpcji mleka i przetworów mleczarskich w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-18.39" who="#PoselTejchmaJozef">Dlatego sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego przedłożyła Sejmowi poważną poprawkę dotyczącą powiększenia środków inwestycyjnych dla przemysłu mleczarskiego o 300 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-18.40" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoki Sejmie! Nie trzeba dowodzić, jak w świetle naszego programu rolnego rośnie znaczenie kadr fachowych i szkolenia zawodowego ogółu rolników.</u>
+ <u xml:id="u-18.41" who="#PoselTejchmaJozef">Stworzyliśmy nowoczesną i stosunkowo dobrze funkcjonującą służbę rolną. Stworzyliśmy zręby powszechnego szkolenia rolniczego młodzieży. Polepszone zostały w ostatnich latach warunki płacowe fachowców przychodzących do rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.42" who="#PoselTejchmaJozef">Z chwilą, kiedy bezpośrednio na wsi znajdzie się kadra z gruntownym wykształceniem, znajdzie się agronom z wyższym czy średnim wykształceniem, lekarz, weterynarz, zootechnik, ekonomista — sytuacja ulegnie radykalnej zmianie. Przyjdzie na wieś, to co było dotąd w historii monopolem miasta. Jeśli do tego dołączymy wielki nurt szkolenia młodzieży rolniczej stwierdzimy, że ma to dla przyszłości wsi, dla jej socjalistycznych przemian zasadnicze znaczenie. Dlatego przywiązujemy tak wielką wagę do spraw rozwoju szkolnictwa, wiedzy i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-18.43" who="#PoselTejchmaJozef">Szeroki postęp na wszystkich odcinkach stanowi w sumie drogę nieustannych przeobrażeń ustrojowych naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Drzewiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wysoki Sejmie! W obecnej debacie, która w porównaniu z corocznymi debatami zobowiązuje nas do szczególnie wnikliwej analizy gospodarki narodowej na lata najbliższe na tle osiągnięć dotychczasowych, pragnę krótko omówić najważniejsze momenty w zakresie leśnictwa, przemysłu drzewnego i celulozowo-papierniczego.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Nie trzeba tu przypominać, że w naszych warunkach klimatycznych lasy są nie tylko źródłem surowca dla gospodarki narodowej, ale coraz bardziej decydują o wynikach w gospodarce rolnej. Zwłaszcza przy zaplanowanych coraz większych dawkach azotu na hektar użytków rolnych, woda może wystąpić w roli czynnika, który będzie limitował nasze wysiłki w zakresie podniesienia produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Przykłady nie tylko z terenu naszego kraju, lecz w jeszcze większym stopniu z terenów położonych na innych szerokościach i długościach geograficznych świadczą, jak mści się lekkomyślna czy bezplanowa gospodarka ludzka w zakresie leśnictwa i jak niełatwo ją naprawić.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Na lasy polskie, po ich tysiącletnim karczowaniu przez naszych przodków w imię zdobycia terenów rolnych, spadła za naszej pamięci dwukrotnie klęska rabunkowej gospodarki okupanta.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Minione 20-lecie, to okres coraz to intensywniejszego porządkowania zdewastowanej gospodarki leśnej, odbudowy zniszczonych obiektów przemysłu drzewnego i celulozowo-papierniczego, modernizacji wielu zakładów oraz budowy nowych. Rozwinęło się zaplecze naukowo-badawcze, powstała wysokokwalifikowana kadra leśników i drzewiarzy, w wyniku czego gospodarka narodowa osiąga na tym odcinku coraz to lepsze wyniki. Powstały, względnie rozwinęły się nowe gałęzie przemysłu: celulozowo-papierniczy, meblarski i płytowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Obecny projekt Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966— 1970 nakreśla dalsze pozytywne kierunki rozwoju zarówno leśnictwa, jak i przemysłu drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Ogólne nakłady inwestycyjne na leśnictwo wzrastają z kwoty 2.548 mln zł w latach 1961— 1965 do 2.794 mln zł w latach 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Na obszarze 658 tys. ha zostaną przeprowadzone w nadchodzącym pięcioleciu zalesienia nieużytków i gruntów porolnych oraz terenów, z których drzewostan został usunięty w ramach eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Około 1/4 (26,4%) obszaru tych zalesień obejmuje tereny lasów niepaństwowych. Chciałbym podkreślić, że gospodarka w lasach niepaństwowych, zwłaszcza chłopskich, ulega coraz wydatniejszej poprawie dzięki fachowej opiece administracji państwowej. Oczywiście, wiele tu jest jeszcze do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Na szeroką skalę zakrojone są plany w dziedzinie zadrzewienia kraju. Zbiorczy plan zadrzewienia, obejmujący 12 ministerstw, Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, Polską Akademię Nauk oraz wszystkie prezydia wojewódzkich rad narodowych — zakłada zasadzenie do 1970 r. 61 mln drzew. Muszę tu jednak podkreślić, że nie wszystkie zainteresowane czynniki we właściwy sposób pojmują zadania i potrzeby w tej sprawie, która ma kapitalne znaczenie dla rolnictwa w rejonach o małej pokrywie leśnej. Zjawisko stepowienia tych rejonów jest sygnałem ostrzegawczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Tymczasem, na przykład, państwowe gospodarstwa rolne, które powinny i w tej dziedzinie być dobrym przykładem dla chłopów, zaniedbały zadrzewienia całkowicie.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Natomiast — trzeba tu przyznać — dzięki tradycji i znacznemu doświadczeniu Ministerstwo Komunikacji osiąga w tym zakresie wyniki dość dobre. Ale wystarczy uważnie zaobserwować długie jeszcze odcinki nie zadrzewionych skarp kolejowych, aby postawić tezę, że w interesie gospodarki narodowej należy szybciej niż dotychczas zadrzewiać te dotychczasowe nieużytki. Wzmacniając czynnik klimatotwórczy zaoszczędzi się z pewnością i na drewnie, które w takiej czy w innej formie zużywa się przecież na płotki przeciwśnieżne.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">W związku z rozwojem przemysłu płytowego i celulozowo-papierniczego, nastąpi wzrost pozyskania asortymentów drewna, które stanowią surowiec dla tych gałęzi produkcji. Pożądaną nowością będzie podjęcie próby pozyskania w latach 1968—1970 po 200 tys. m3 rocznie drewna tartacznego cieńszego, z przeznaczeniem na produkcję tarcicy wąskiej, tak zwanej skrzynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Nastąpi dalszy wzrost ilości oraz modernizacja taboru do transportu drewna. Wstępne założenia przewidywały budowę ponad 400 km dróg leśnych. Wobec możliwości Wzrostu nakładów na inwestycje w leśnictwie ilość ta będzie wydatnie zwiększona.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Przemysł drzewny podniesie w 1970 r. wartość swojej produkcji globalnej o 28,5% w stosunku do 1965 r., co wyraża się kwotą 35,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wzrasta więcej niż dwukrotnie produkcja mebli. Należy oczekiwać, że przemysł meblarski w większym niż dotychczas stopniu zaspokoi wymagania odbiorców krajowych i zagranicznych, podnosząc jakość i estetykę swych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Artykuł w dzisiejszym numerze — „Trybuny Ludu” świadczy o tym, jak ważne jest to zagadnienie z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb konsumenta)</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Przemysł ten ma do odegrania istotną rolę w realizacji programu oszczędności drewna przez stosowanie na coraz szerszą skalę płyt pilśniowych, wiórowych i paździerzowych. Produkcja tych płyt powiększa się: pilśniowych o 38%, wiórowych o 85%.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wskaźniki te oznaczają, że w większym stopniu wykorzystane zostaną odpady drzewne, gałęzie i inne drewno gorszej jakości, a jednocześnie produkt końcowy, tj. płyta wiórowa, zastępująca w wielu wypadkach deficytową tarcicę, pozwoli na uzyskanie oszczędności tej ostatniej. Znaczny wzrost produkcji przemysłu meblarskiego oznacza możliwości nałożenia większych zadań w zakresie eksportu mebli, który powiększy się o 50% w stosunku do ubiegłej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Realizacja całości programu produkcyjnego przemysłu drzewnego pochłonie nakłady inwestycyjne w kwocie 5,6 mld zł, to jest prawie dwukrotnie więcej (o 40,5%) niż w latach 1961—1965. Podobny wzrost o 41,9% osiągają nakłady inwestycyjne w przemyśle celulozowo-papierniczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">W związku ze zwiększeniem rozmiaru produkcji papieru o 184 tys. ton, ograniczeniem eksportu oraz ponad trzykrotnym zwiększeniem importu papieru i tektury, należy spodziewać się widocznej poprawy pokrycia krajowych potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Pomimo osiągnięć już dokonanych w leśnictwie i przemyśle drzewnym, stan gospodarczy lasów, wobec obecnych i perspektywicznych potrzeb społecznych i gospodarczych, nie może budzić zadowolenia. Główne kierunki ubiegłoletnich inwestycji nie spowodowały wzrostu czynnej bazy leśnej. Odnosiły się one głównie do mechanizacji ścinki i wywozu drewna, zalesień gruntów porolnych i nieużytków, budowy dróg i budynków. Tymczasem baza leśna ulęga stałemu pogorszeniu; z roku na rok bowiem ubywa drzewostanów w starszych klasach wieku, to jest takich, które głównie dostarczają najcenniejszego surowca, a mianowicie drewna tartacznego, tarcicy. Postępujące ubytki osiągają takie rozmiary, że nie są ich w stanie wyrównać dorastające drzewostany młodsze. Sytuacja ta jest następstwem wieloletniego przekraczania dopuszczalnego rozmiaru wyrębu drewna grubego o około 1/4 rocznie. Co prawda wysokość tego przekroczenia jest sprawą dyskusyjną.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Tak duży rozmiar użytkowania uzasadniony był i jest potrzebami gospodarki narodowej; był on przy tym wyrazem kompromisu między daleko większym rozmiarem tych potrzeb a zasadami możliwie racjonalnej gospodarki leśnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Przy tak napiętych zadaniach produkcyjnych istnieją jednocześnie u krajowych odbiorców drewna — zwłaszcza tarcicy iglastej — poważne rezerwy, mogące stać się źródłem oszczędności tego surowca. Jak dotąd, niska stosunkowo cena tarcicy nie stwarza u konsumenta zainteresowania jak najbardziej racjonalnym jej wykorzystaniem i nie sprzyja powstawaniu takich oszczędności. Ponadto, nie wykorzystuje się rok rocznie Około 3—4 mln m^3 ^surowca drzewnego w postaci drobnicy, karpiny oraz odpadów przemysłowych, które kwalifikują się do przerobienia przez przemysł drzewny.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Zgromadzono również ogromne rezerwy drewna opałowego, które właściwe nadaje się jako surowiec dla przemysłu drzewnego, a obecnie nie znajduje odbiorców dzięki temu, że minął na wsi dokuczliwy niż opałowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">W obecnej sytuacji, w naszej gospodarce narodowej sprawą pilną staje się wprowadzenie rygorystycznych zasad oszczędności drewna, których konsekwentna realizacja decydować będzie w dużej mierze o zaspokojeniu wzrastającego zapotrzebowania na drewno w ogóle, a na tarcicę iglastą w szczególności. Perspektywiczny, dalszy wzrost konsumpcji drewna wymagać będzie wzrostu inwestycji przeznaczonych na cele intensyfikacji zagospodarowania i wzrostu produktywności lasów, w tym głównie na przebudowę drzewostanów I nie rokujących przyszłości jako jednostki produkcyjne, na meliorację i nawożenie słabych gruntów leśnych, na zakładanie plantacji drzew szybko rosnących na terenach nadrzecznych i śródpolnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Z uwagi na długoletni cykl produkcyjny w gospodarce leśnej należy planować na dziesiątki lat naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wraz z przyrostem naturalnym mieszkańców wzrastać będzie zapotrzebowanie na drewno, nawet pomimo pomocy jaką da chemia w formie środków zastępczych. Według obliczeń FAO konsumpcja drewna użytkowego w ciągu każdych następnych 25 lat wzrastać będzie dwukrotnie. Przyjmując to założenie, stajemy około 2000 r., przed perspektywą zapotrzebowania na 40 mln m^3^ drewna użytkowego i 5 m)ln m^3^ drewna opałowego, co odpowiada przeciętnej konsumpcji 1 m^3^ na jednego mieszkańca rocznie, czyli niemal 2-krotnie więcej niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Z materiałów FAO również wynika, że pokrycie dodatkowego zapotrzebowania na drewno już w 1975 r. będzie następowało głównie kosztem lasów strefy umiarkowanej północnej półkuli. Lasy w strefie tropikalnej nie mogą być brane pod uwagę jako źródło pokrycia wzrastającego zapotrzebowania, ze względu na ich niedoinwestowanie oraz brak widoków na bardziej racjonalne wykorzystanie w najbliższej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-20.29" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Kosztowna i zaostrzająca się konkurencja na międzynarodowym rynku drzewnym musi nas skłaniać do liczenia głównie na własny surowiec. Podniesienie lesistości kraju do 30% oraz uzyskanie produktywności rzędu 5 m^3^ z 1 ha (obecnie połowa tego) pozwolą myśleć realnie o pełnej samowystarczalności. Osiągnięcie takiego celu wymagać będzie długotrwałej intensyfikacji wysiłku leśników na wszystkich odcinkach ich pracy, czemu odpowiadać powinno, w miarę realnych możliwości, optymalne zaspokojenie potrzeb inwestycyjnych leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.30" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wprowadzenie do projektu uchwały Sejmu o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 poprawki o powiększeniu nakładów na inwestycje leśne o kwotę 150 mln zł rozumieć należy jatko przejaw — choć jeszcze w skromnym zakresie — doceniania bieżących i przyszłych potrzeb leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.31" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Obciąłbym wyrazić przekonanie, że w następnej pięciolatce leśnictwo doczeka się właściwej oceny i zaspokojenia swych potrzeb inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.32" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Wysoka Izbo! W zakończeniu swej wypowiedzi w tej debacie pozwolę sobie przytoczyć pewne porównanie, które mi się nasunęło w czasie krótkiego, niedawnego pobytu we Francji.</u>
+ <u xml:id="u-20.33" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Zwiedzając Normandię i część Bretanii, z uznaniem obserwowałem zadrzewienia przydrożne i śródpolne. Te ostatnie, to są właściwie resztki ogromnych lasów dębowych, które teraz można tylko oglądać w paryskim Luwrze na pięknych płótnach, utrwalone jeszcze przez XVIII-wiecznych mistrzów. Oczywiście zjawisko stepowienia /wywołane brakiem lasów nie grozi Normandii. Wiadomo — Atlantyk. Na pastwiskach soczysta trawa, dorodne bydło, a rezultat — 160 różnych gatunków znakomitych serów francuskich.</u>
+ <u xml:id="u-20.34" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Podobnie i nasze polskie dąbrowy, bukowiny — pozostały, niestety, przeważnie tylko w piosenkach i nazwach miejscowości. I przed naszym pokoleniem stoi oto zadanie: łatać, gdzie trzeba, potarganą mocno szatę leśną naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.35" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Niedostateczna i mało skuteczna jest jeszcze propaganda w szkole, w organizacjach społecznych, wśród szerokiego ogółu społeczeństwa. Musi w tej sprawie nastąpić przełom. Zrozumienie idei zalesiania i zadrzewiania kraju musi ogarnąć wszystkie umysły. A wtedy wyniki zobaczymy jeszcze my, obecne pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-20.36" who="#PoselDrzewieckiBronislaw">Za projektem uchwały o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 będę głosował wraz z całym Klubem Poselskim Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać.</u>
+ <u xml:id="u-20.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselLubienskikonstanty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Dyskusja nad planem 5-letnim zachęca do zwrócenia uwagi na rolę, jaką odgrywa bądź powinien odgrywać Sejm na terenie gospodarczym. Jak wiadomo, obowiązująca Konstytucja ustawia Sejm jako najwyższy organ władzy państwowej. Tę suwerenność, rozciągającą się również na teren ekonomiczny, Sejm realizuje, Zwłaszcza od II kadencji, przez różne i coraz bogatsze formy działania. Narzuca się jednak pytanie: czy w sposób odpowiadający nałożonej Sejmowi przez Konstytucję Odpowiedzialności za gospodarkę państwową?</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselLubienskikonstanty">Nie wchodząc w szczegóły z uwagi na ograniczony czas przemówienia, twierdzę, że Sejm ma poważne osiągnięcia w zakresie kontroli następczej, natomiast bardzo ograniczone w zakresie kontroli wstępnej. A przecież ustalenia zawarte w planie 5-letnim kształtują życie społeczno-gospodarcze przez okres 5 lat, a zdarza się, że przesądzają sytuację na szeregu odcinkach na okres następnych 5 lat, czyli na całe dziesięciolecie, a więc okres dość długi w naszym życiu. Na przykład, w moim przekonaniu decyzje inwestycyjne podjęte na przełomie lat 1959—1960 w dużej mierze określają profil bieżącej pięciolatki, czyli sięgają w swych skutkach lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselLubienskikonstanty">Akt uchwalenia planu, choć pozytywnie trzeba ocenić pracę Komisji, w dużym stopniu ma znaczenie formalinę. Po pierwsze dlatego, że okres prac nad planem był za krótki, mimo że prace cechowała duża intensywność, a niektóre zagadnienia związane z planem były dyskutowane przed formalnym przedłożeniem projektu planu przez rząd.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselLubienskikonstanty">Po drugie — materiały do projektu planu nie pozwalały na pełną orientację. 50 tys. liczb, jak to ktoś obliczył, zawartych w tomie zatytułowanym — „Ważniejsze wskaźniki projektu” nie zastąpią takich dokumentów, jak pełne bilanse materiałowe, jak bilanse syntetyczne, obejmujące tworzenie i podział dochodu narodowego, bilans dochodów i wydatków ludności, jak bilans płatniczy, jak bilans finansowy państwa. Co najmniej niektóre z tych (dokumentów powinny stanowić integralną część planu, inaczej bowiem plan staje się tylko mniej lub więcej trafnym opisem zjawisk gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselLubienskikonstanty">Po trzecie — nawet gdybyśmy pracowali nad projektem planu dłużej i posiadali pełniejszą (dokumentację, to i tak nasz wkład merytoryczny jest dość problematyczny. Właściwie w obecnym stanie rzeczy jesteśmy bezradni, gdyż poważniejsze zmiany planu musiałyby prowadzić do opracowania nowego planu po prostu na tej zasadzie, że plan jest systemem naczyń połączonych. W konsekwencji, trzeba by odroczyć jeszcze co najmniej o pół roku wejście w życie planu i tak już spóźnionego.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselLubienskikonstanty">Czy jest wyjście na przyszłość z tej sytuacji? Moim zdaniem jest. Rzecz bowiem polega na tym, że nie można całego planu traktować jednakowo. Trzeba odróżnić założenia planu od tego, co z nich wynika. Rząd powinien przedkładać Sejmowi, względnie jego organom, różne warianty planu wieloletniego, obejmujące właśnie podstawowe założenia. Na założenia te składałyby się między innymi następujące dane: szacunek dochodu narodowego i jego struktura, podział dochodu narodowego na konsumpcję zbiorową i indywidualną oraz akumulację obejmującą inwestycje i zapasy, zasady polityki cen i płac, założenia handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselLubienskikonstanty">Sejm, względnie jego organy, przyjęłyby któryś z wariantów lub zaproponowałyby własny. W oparciu o odpowiednią uchwałę Sejmu, Komisja Planowania opracowałaby szczegółowy plan, który powinien być przedłożony Sejmowi nie później, aniżeli na 2 miesiące przed początkiem pierwszego roku planu wieloletniego. Na marginesie zaznaczam, że nie mamy dotychczas ustawy o planach gospodarczych analogicznej do prawa budżetowego, zresztą w dużej mierze zdezaktualizowanego na Skutek zmian wprowadzanych przez roczne ustawy budżetowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselLubienskikonstanty">Powie ktoś, że tego rodzaju kompetencje są bez precedensu w systemie parlamentarnym. Powtarzam to, co powiedziałem na Komisji. Nasz Sejm jest parlamentem socjalistycznym, inny jest jego charakter, aniżeli parlamentu kapitalistycznego, pomimo pewnych Wspólnych cech natury raczej technicznej. Dlatego musimy tworzyć i tworzymy nieco inne metody pracy, aniżeli te, które stosuje się w krajach o ustroju kapitalistycznym. Inne kraje socjalistyczne, tak jak i my, poszukują własnych form działania.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselLubienskikonstanty">I jeszcze jedna sugestia w zakresie tego tematu, którą tylko sygnalizuję ze względu na brak czasu. Sejm jest przede wszystkim instytucją polityczną, mimo przewagi w jego działalności tematyki gospodarczej. Nie może zatem składać się z samych ekonomistów. W tym stanie rzeczy powinien mieć oparcie w doradcach — ekspertach do spraw ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysuwam te sugestie pod rozwagę Wysokiej Izby, pragnąc przyczynić się do dalszego doskonalenia prac Sejmu, któremu Konstytucja przyznała rangę najwyższego organu władzy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wydaj e mi się, że te sugestie nie Odbiegają od linii reprezentowanej przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, biorąc pod uwagę ważkie przemówienia na temat roli Sejmu na historycznym Plenum Październikowym I Sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki oraz szereg wystąpień na ten temat wicemarszałka Sejmu Zenona Kliszki.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysoki Sejmie! Przechodząc do dyskutowanego projektu, Obciąłbym najpierw jak najkrócej poruszyć zagadnienie metody opracowania planu. Od właściwego rozwiązywania tego zagadnienia zależy przecież doskonałość planu.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselLubienskikonstanty">Podstawową metodą, obecnie stosowaną, są bilanse cząstkowe. Pomocniczą metodą są plany alternatywne, o czym mówił poseł sprawozdawca. Sądzę, że metoda bilansów cząstkowych jest doskonalona, aczkolwiek, o ile mi wiadomo, nie stosuje się jej jeszcze w formie przepływów międzygałęziowych, które pozwalają na lepszą ocenę, czy plan jest zbilansowany i przy jakich współczynnikach produkcji to zbilansowanie zachodzi. Jednakże metoda bilansowa — w każdym razie taka czy inna — pozwala na ustalenie formalnej bilansowej zgodności planu. Natomiast metoda ta nie odpowiada na pytanie, czy plan jest optymalny. Na to pytanie odpowiada metoda programowania optymalizacyjnego, która jeszcze nie jest u nas stosowana. Naukowe rozpracowanie tej metody, dokonane przede Wszystkim przez nieodżałowanej pamięci prof. Oskara Langego, jest tak daleko posunięte, że stwarza możliwość wprowadzenia jej w życie.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselLubienskikonstanty">Oceniając omawiany plan w płaszczyźnie historycznej, na pewno trzeba stwierdzać, że jest on wyrazem dalszego, wielkiego rozwoju gospodarczego. Szereg zadań tego planu nie byłoby do pomyślenia bez dotychczasowego imponującego dorobku. Najbardziej wymownym wskaźnikiem jest udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego w minionych latach i planowany obecnie. Wskaźnik ten wyniósł w 1950 r. — 37% dochodu narodowego, w 1965 r. — 53%, na 1970 r. planuje się 56%.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselLubienskikonstanty">Również w zakresie spożycia można by przytoczyć coraz wyższe wskaźniki konsumpcji podstawowych artykułów. Jednakże, właśnie przy okazji uchwalania planu na lata 1966— 1970, trudno nie zwrócić uwagi na pewne niepokojące tendencje, które, jeżeli nie zostaną zahamowane czy odwrócone, mogą się odbić negatywnie na przyszłości naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselLubienskikonstanty">Porównując omawiany plan z poprzednimi planami i ich realizacją, stwierdzić trzeba, że wyraża on w zasadzie spadlające tempo wzrostu. Podkreślam —rozwój następuje, to jest bezsporne, natomiast słabnie jego dynamika.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselLubienskikonstanty">Wskaźnikami najbardziej charakterystycznymi są przede wszystkim średnioroczne stopy wzrostu dochodu narodowego i inwestycji. Średnioroczna stopa wzrostu dochodu narodowego wynosiła w planie 64etnim ponad 13%, w pierwszej pięciolatce około 8%, w drugiej — 7%, w obecnej — 6%, przy tym wszystkie te wskaźniki poprzednich planów nie zostały osiągnięte.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselLubienskikonstanty">Największe odchylenie od założeń planu wystąpiło przy realizacji planu 6-letniego, najmniejsze — w okresie lat il961—1965. Średnioroczną stopę wzrostu dla bieżącej pięciolatki przyjęto na poziomie wykonania poprzedniej, jednakże jest ona niższa od wykonania planu lat 1956—1960 i od wykonania sześciolatki. A zatem plan ten nie zakłada zahamowania spadającego tempa wzrostu dochodu narodowego. Analogiczna sytuacja występuje na odcinku inwestycji, z tym, że również w stosunku do wykonania poprzedniej pięciolatki średnioroczna (Stopa wzrostu w bieżącej pięciolatce Obniża się z 7% do 6%.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselLubienskikonstanty">Do tych stwierdzeń trzeba dodać, że przyrosty dochodu narodowego w stosunku do nakładów na inwestycje produkcyjne są coraz niższe, co oznacza spadek dochodowy efektywności inwestycji. Niestety, Obecny plan kontynuuje tę tendencję. Spadek efektywności inwestycji sprawia, iż daną stopę wzrostu dochodu narodowego uzyskuje się przede wszystkim przez wzrost Obciążenia gospodarki inwestycjami. Średnioroczny Udział inwestycji brutto w dochodzie narodowym wzrasta z 24% dla lat 1956—1960 do blisko 29% dla bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselLubienskikonstanty">Niepokojącym także zjawiskiem jest spadek tempa wzrostu wydajności pracy i płac realnych. Płaca realna w 1970 r. osiągnąć ma poziom o 3% niższy od poziomu płacy realnej, którą przewidywał poprzedni plan 5-letni na 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselLubienskikonstanty">O czym świadczą te wszystkie fakty? świadczą przede wszystkim o tym, że ciągle opieramy rozwój gospodarczy kraju na ekstensywnych czynnikach wzrostu, a więc na zwiększaniu inwestycji i na zwiększaniu zatrudnienia, przy czym kierunki inwestowania nie zapewniają dostatecznie wysokiej efektywności. Nie mówię tego po to, aby domagać się wstawienia do planu wyższego wskaźnika wzrostu dochodu narodowego. Przyjęcie wyższego tempa wzrostu byłoby w tych warunkach nierealne. Słuszne jest zwieranie nożyc pomiędzy zadaniami planowymi a ich realizacją, ale gdybyśmy założyli zdecydowaną intensyfikację naszego życia gospodarczego, między innymi na drodze głębszej i kompleksowej zmiany systemu planowania i zarządzania (chociaż nie można nie doceniać dotychczasowych zmian) wówczas niewątpliwie ujawniłyby się takie rezerwy, które pozwoliłyby znów poderwać naszą gospodarkę do jeszcze bardziej dynamicznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselLubienskikonstanty">Natomiast istniejąca sytuacja, przy naszym poziomie rozwoju, jest niepokojąca. Tym bardziej, jeśli weźmiemy pod uwagę osiągane wskaźniki wzrostu dochodu narodowego przez szereg krajów socjalistycznych, a także niektóre kraje kapitalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselLubienskikonstanty">Padają tu stwierdzenia, że plan jest realny. Jestem skłonny przyłączyć się do takiej opinii, choć zdają sobie sprawę, że chodzi tu o jakąś realność globalną. Równocześnie jednak trudno nie dostrzegać poważnych napięć na szeregu odcinkach, które ujawniły się w toku naszych prac nad planem, zwłaszcza, kiedy porównuje się wielkości planowane z wykonaniem ubiegłej pięciolatki. Nie dysponując pełnymi bilansami cząstkowymi, wezmę tylko dwa przykłady charakterystycznych powiązań bilansowych, które można wyczytać z planu.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselLubienskikonstanty">Produkcja budowlana ma wzrosnąć o przeszło 43%, podczas gdy produkcja materiałów budowlanych wzrasta o 37%. Tak więc 1% wzrostu budownictwa będzie odpowiadać 0,86% wzrostu produkcji materiałów budowlanych, podczas gdy w ubiegłym pięcioleciu na 1% przyrostu budownictwa przypadała aż 1,12% wzrostu materiałów. A przecież pamiętamy, że główną trudnością, jaką przeżywało budownictwo, był brak materiałów budowlanych. Jakież więc napięcie będzie obecnie? Szczególnie niepokojąco wygląda zaopatrzenie wsi w materiały budowlane, zwłaszcza wobec zadań, które stawia się przed budownictwem wiejskim zarówno gospodarczym, jak i mieszkaniowym; a trzeba przypomnieć, iż plan (budownictwa mieszkaniowego na wsi w ubiegłym pięcioleciu został wykonany mniej, aniżeli w połowie.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselLubienskikonstanty">Napięty jest bilans stali, co podkreślano w pracach Komisji. W 1965 r. przemysł maszynowy wytwarzał z jednej tony stalli produkcję o wartości 67 tys. zł, w 1970 r. ma wytworzyć z jednej tony stalli produkcję o wartości 84 tys. zł. Zmiana ta jest jak najbardziej pożądana, gdyż oznacza zwiększenie efektywności przetwórstwa, ale musimy sobie zdać sprawę, że oznacza to jednocześnie ogromne zadanie dla przemysłu maszynowego w zakresie konstrukcji, jakości i asortymentów. Jeżeli przemysł maszynowy nie sprosta tym zadaniom, ujawni się ostry deficyt stali. Istnieje, jak wiadomo, szereg innych napięć, które trzeba będzie usuwać czy łagodzić w ramach planów operatywnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselLubienskikonstanty">Przechodzę do krótkiej oceny zaplanowanego podziału dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselLubienskikonstanty">Jeśli na chwilę znów wrócimy do analizy historycznej, możemy stwierdzić, że na cztery dotychczasowe plany wieloletnie, dwa, to znaczy plan 6-letni i plan na lata 1961—1965, przy jonują jako cel (podstawowy podniesienie czy rozwój sił wytwórczych, a dwa, to znaczy plan 3-letni i plan na lata 1956—1960, przyjmują jako cel podstawowy podniesienie stopy życiowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselLubienskikonstanty">Obecny plan, jako trzeci z planów, stawia sobie za naczelne zadanie znów rozwój sił wytwórczych, będąc pod tym względem kontynuatorem poprzedniego planu. A zatem nieprzerwany okres 10 lat ma być poświęcony przede wszystkim rozwojowi sił wytwórczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselLubienskikonstanty">Przyjęcie tego założenia wpłynęło oczywiście na podział dochodu narodowego. Stopa wzrostu spożycia ogółem jest znacznie niższa od stopy wzrostu dochodu narodowego, stąd jej udział w podziale dochodu narodowego ulega obniżeniu, tak samo udział spożycia z dochodów Osobistych, mimo ich wzrostu, też spada, a wzrasta natomiast nieznacznie udział spożycia zbiorowego, przeznaczonego bezpośrednio dla ludności. Równocześnie wzrasta udział inwestycji z 17,1% do 18,7%.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselLubienskikonstanty">Również w strukturze inwestycji przejawia się także podstawowy cel planu. W rezultacie znaczne j różnicy w tempie wzrostu, udział inwestycji produkcyjnych w ogólnej kwocie nakładów inwestycyjnych wzrasta, a nieprodukcyjnych — ulega obniżeniu. W tym, ina szczególną uwagę zasługuje spadek udziału inwestycji mieszkaniowych, zaliczanych do nieprodukcyjnych, z niewiadomych dla mnie powodów, z 17% do 14,2%.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselLubienskikonstanty">Uderzająca w planie inwestycyjnym jest ogromna koncentracja środków w trzech działach: w przemyśle surowcowym, rolnictwie i chemii. Nie kwestionuję samej zasady koncentracji, lecz wydaj e mi się ona nadmierna, tym bardziej, że dotyczy działów produkujących sur owce przemysłowe czy rolne, albo produkty o małym stopniu przerobu. Szczególnie uderzająca jest koncentracja nakładów inwestycyjnych na państwowe gospodarstwa rolne, wynoszących ponad 43 mld zł, a więc prawie tyle, ile wynoszą łącznie inwestycje w przemyśle lekkim i rolno-spożywczym, albo więcej aniżeli łączna kwota inwestycji na rzecz oświaty, nauki, kultury, zdrowia, opieki społecznej i kultury fizycznej. Doceniam jak najbardziej znaczenie państwowych gospodarstw rolnych dla podnoszenia kultury rolnej w całym rolnictwie, jak również jako ważny czynnik w przebudowie struktury rolnej. Doceniam ich wysokie potrzeby. Tym niemniej, z punktu widzenia ogólnych proporcji planu, taka koncentracja nakładów nie na jedną gałąź gospodarki narodowej, lecz na jeden niejako jej odcinek — wydaje mi się nadmierna.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselLubienskikonstanty">Płoza tym, nie jestem pewien, czy istnieją warunki, aby tak duże nakładły, w tak krótkim czasie, zastały racjonalnie wykorzystane. Podobna obawa dotyczy również bardzo wysokich nakładów na traktoryzację kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselLubienskikonstanty">Konsekwencją przedstawionego podziału dochodu, narodowego jest niski wzrost płac realnych, wynoszący 10%, czyli przeszło dwukrotnie mniej, aniżeli planowano, a nieznacznie więcej, aniżeli osiągnięto w ubiegłej pięciolatce. Wprawdzie w ustroju socjalistycznym na kształtowanie się stopy życiowej, obok płac realnych, oddziałuje też spożycie zbiorowe, jednakże znaczenie płac realnych jest niezmiernie ważne i ma wpływ zasadniczy przede wszystkim na wydajność pracy. Poza tym trzeba w pełni doceniać fakt, że o stopie życiowej rodzin, nie mających osób wchodzących w wiek produkcyjny i rozpoczynających zarabiać, decydować będzie przede wszystkim wzrost płacy realnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysoki Sejmie! Sądzę, że nie będzie to sprzeczne z tym co powiedziałem, jeśli oświadczę, że jako pozytywną cechę tego planu uważam skierowanie znacznych nakładów na rolnictwo, choć uważam nakłady inwestycyjne za nadmierne, ze względu na ogólne proporcje planu inwestycyjnego, a nie ze względu na potrzeby tego działu gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselLubienskikonstanty">Biorąc pod uwagę bezpośrednie nakłady na rolnictwo i pośrednie, występujące w obrocie zwłaszcza w Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” oraz w przemyśle chemicznym i maszynowym, sądzę, że ten plan powinien przejść do historii jako plan rolnictwa. Może nie nastąpi jeszcze talki przełom, że rolnictwo nasze zrówna się z rozwiniętymi pod względem rolniczym krajami, lecz osiągnie się poziom, który pozwoli na rozwiązanie podstawowych problemów gospodarki narodowej, przede wszystkim na zlikwidowanie czy znaczne ograniczenie importu zboża, dostateczne zaopatrzenie rynku w artykuły spożywcze, a może nawet zwiększenie eksportu artykułów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselLubienskikonstanty">Jednakże i w planie rolnym są pewne napięcia, na które (trzeba zwrócić uwagę. Zadanie, dotyczące wzrostu pogłowia bydła, Określa się jako niełatwe, nawet jeśli zabezpieczy się bazę paszową, wobec trudności, które mogą nastąpić w realizacji pokrycia zapotrzebowania Wsi na materiały budowlane, o czym już mówiłem.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#PoselLubienskikonstanty">Sprawa napięcia pomiędzy zaplanowaną wartością masy towarowej przeznaczonej dla wsi a siłą nabywczą rolników, występującego na tle niskiego, przyrostu produkcji czystej, jest przez rząd doceniana i zamierza się podjąć szereg środków zmierzających do usunięcia tego napięcia, względnie jego złagodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#PoselLubienskikonstanty">Przy tej okazji chciałbym jednak poruszyć zagadnienie dostaw obowiązkowych. Czy nie należałoby ich znieść lub znacznie ograniczyć? Jeśli na tej drodze nastąpiłoby nadmierne zwiększenie siły nabywczej wsi rzędu około 4.800 mln zł, to można by je zniwelować drogą operacji fiskalno-cenowych. Finansowanie dostaw maszyn dla kółek rolniczych, które odbywa się przez skomplikowany system przelewów na Fundusz Rozwoju Rolnictwa różnicy cen pomiędzy cenami rynkowymi a cenami dostaw obowiązkowych, można by oprzeć na akcji kredytowo-dotacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.37" who="#PoselLubienskikonstanty">Równocześnie likwidacja dostaw obowiązkowych usunęłaby — moim zdaniem i zdaniem chyba większości moich wyborców — poważny antybodziec wzrostu produkcji i odciążyłaby w ogromnym stopniu rady narodowe, które zwolnione siły mogłyby skierować na szereg innych ważnych zagadnień. Argument, że dostawy obowiązkowe stanowią coraz mniejszy udział w produkcji towarowej rolnictwa, przemawia tym bardziej za ich zniesieniem. Coraz mniejsza bowiem jest korzyść przy nie zmienionym wysiłku i kosztach. Poza tym duży rozwój kontraktacji zabezpiecza realizację innych zadań, którym mają służyć dostawy obowiązkowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.38" who="#PoselLubienskikonstanty">Zagadnienie, które jest stopniowo rozwiązywane, lecz ciągle istnieje — jak to wynika z moich kontaktów z wyborcami — to opłacalność produkcji rolnej. W odczuciu dużej części rolników, biorąc pod uwagę całość produkcji rolniczej, jeśli do rachunku ekonomicznego wprowadzi się faktyczną wartość pracy ludzkiej, to opłacalność tej produkcji jest problematyczna. Rozumiem, że problem jest skomplikowany, lecz równocześnie wyrażam przekonanie, że właśnie w gospodarce socjalistycznej istnieją warunki, aby go rozwiązać. Sprawa ta jest tym ważniejsza, że plan przewiduje stabilizację ludności w rolnictwie. Praca w rolnictwie zatem nie może być o wiele tańsza, aniżeli w innych gałęziach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.39" who="#PoselLubienskikonstanty">Wobec wzrastających już od pierwszej pięciolatki nakładów na rolnictwo, między innymi nakładów na mechanizację, w tym traktoryzację, szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie struktury rolnej. Wprawdzie ostatnie badania Instytutu Ekonomiki Rolnej przynoszą pewne dane, świadczące o nieznacznej poprawie struktury rolnej na pewnych terenach, jednakże w skali całego kraju, a przede wszystkim na terenach południowo-wschodnich, problem struktury rolnej jest jeszcze problemem podstawowym. Chodzi tu nie tylko o komasację, nieraz już omawianą przeze mnie z tej trybuny, lecz również w aktualnej sytuacji, przynajmniej o zahamowanie dalszego rozdrabniania gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-22.40" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysoki Sejmie! W obecnych warunkach rozwiązanie wielu zagadnień, choć nie wszystkich, zależy od sytuacji na odcinku bilansu handlu zagranicznego, a w szczególności bilansu płatniczego. Zaznaczam jednak, że istnieje też zależność odwrotna: bilans handlowy czy płatniczy zależy w dużej części od tego, jak będzie się kształtowała krajowa produkcja dóbr i usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.41" who="#PoselLubienskikonstanty">Poza handlem zagranicznym zachodzi też szereg innych obiektywnych przeszkód, utrudniających skonstruowanie plantu, lepszego od tego planu zarówno pod względem dynamiki rozwoju, jak i podziału dochodu narodowego. Myślę tu o zaangażowaniu się u progu ubiegłej pięciolatki na ogromną skalę, jak na nasze warunki, w inwestycje surowcowe, w kopaliny w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-22.42" who="#PoselLubienskikonstanty">Przyłączam się do opinii posła referenta, że istnieje jednak szereg przesłanek, pozwalających przypuszczać, że realizacja planu będzie pomyślna. Żywimy nadzieję, że ulegnie poprawie działalność inwestycyjna, że nastąpi dalsze usprawnianie systemu planowania i zarządzania, silniejszy postęp liberalizacji na terenie gospodarczych stosunków międzynarodowych. Myślę tu w szczególności o realizacji tzw. rundy Kennedy'ego. Optymizmem napawa nas to, co powiedział wczoraj wicemarszałek Kliszko o perspektywach rozwoju stosunków gospodarczych pomiędzy Polską a Związkiem Radzieckim. Rezultatem działania tych czynników powinien być wyższy, w stosunku do planu, wzrost dochodu narodowego i lepsza jego struktura. Postulowałbym, aby tę poprawę, w miarę jak będzie się ujawniać, wykorzystywać w trzech kierunkach: zwiększenia ilości i podniesienia jakości budownictwa mieszkaniowego, wyższego wzrostu płac realnych oraz silniejszej modernizacji przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.43" who="#PoselLubienskikonstanty">Szczególną uwagę zwracam na budownictwo mieszkaniowe. Dyskusje w komisjach wykazały, że rażąco niewystarczający jest wzrost ilości mieszkań, zwłaszcza wobec dojścia do wieku dojrzałego, a więc wieku zawierania małżeństw roczników powojennych z okresu tak zwanego wyżu demograficznego. Nie można przy tym dopuścić, aby przeciętna powierzchnia mieszkań obniżyła się w tej pięciolatce w stosunku do ubiegłej.</u>
+ <u xml:id="u-22.44" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysoki Sejmie! Jest rzeczą oczywistą, że na realizację dyskutowanego planu będzie mieć niemały wpływ sytuacja polityczna zarówno międzynarodowa, jak i wewnętrzna. Czynnikiem szczególnie zaostrzającym sytuację międzynarodową jest, jak wiadomo, wojna w Wietnamie. Stanowisko amerykańskie w sprawie Wietnamu blokuje postęp w rozwiązywaniu szeregu podstawowych problemów międzynarodowych. Również Ciągle jeszcze polityka rządu NRF w stosunku do Polski, do NRD i sprawy nierozprzestrzeniania broni atomowej utrudnia proces stabilizacji w Europie. Jednakże tu i ówdzie zanotować można przebłyski nowych (koncepcji, nowych stanowisk, pozwalających na bardziej optymistyczną wizję przyszłości. Myślę tu szczególnie o zagranicznej polityce prezydenta de Gaulle'a, o uchwale Narodów Zjednoczonych o nierozprzestrzenianiu broni atomowej. Przy tej okazji chciałbym wyrazić naszą solidarność z zasadami polityki rządu PRL na terenie międzynarodowym. Ze szczególnym uznaniem muszę podkreślić aktywność rządu na tym terenie, podejmowanie wielu inicjatyw i trzeźwość w ocenie sytuacji. Trudno teraz szczegółowo analizować perspektywy rozwoju stosunków międzynarodowych, jednak po głębokim przemyśleniu ośmielam Się wyrazić pogląd, że rozwój ten będzie zmierzał ku pokojowi, ku współpracy międzynarodowej, ku stabilizacji. Wydaje mi się, że na tych optymistycznych założeniach należy opierać naszą politykę gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-22.45" who="#PoselLubienskikonstanty">Klimat polityczny, jaki będzie panował w kraju, to też niezmiernie ważna sprawa dla rozwoju gospodarczego. Plan jest trudny, tak zresztą, jak prawie Wszystkie nasze plamy. Wykonanie czy przekroczenie ustalonych zadań, co byłoby bardzo pożądane, będzie wymagać Wielkiego wysiłku całego społeczeństwa. Trzeba uruchomić niemało zapału, aby ten cel osiągnąć. W grę tu Wchodzi wiele czynników. W związku z tym chciałbym zwrócić uwagę tylko na jedną sprawę — na sprawę stosunków między kościołem i państwem. Tą sprawą interesuje się znaczna część społeczeństwa, powiem więcej, ona ją przeżywa. Nie ma innej drogi dla unormowania istniejących zagadnień, dla stabilizacji, jak tylko bezpośrednie kontakty pomiędzy przedstawicielami rządu i episkopatu. Nie pierwszy raz o to zabiegamy. Z natury rzeczy inicjatywa należy do rządu. Wyrażam przekonanie, że episkopat oczekuje na tę inicjatywę i chętnie wyszedłby jej naprzeciw.</u>
+ <u xml:id="u-22.46" who="#PoselLubienskikonstanty">Wysoki Sejmie! Mimo szeregu krytycznych uwag, które tu podniosłem, wyrażam przekonanie, że realizacja tego planu będzie dalszym krokiem w rozwoju gospodarki naszego kraju. I dlatego w imieniu Koła Poselskiego „Znak” oświadczam, że będziemy głosować za planem.</u>
+ <u xml:id="u-22.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Wysoki Sejmie! Przyznam, że wołałbym, aby moja wypowiedź wypadła po serii wypowiedzi dotyczących przemysłu, a nie na Wstępie, jako że zajmę się pewnym zagadnieniem ważnym, ale jednak szczegółowym w strefie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Sprawom nowoczesności i jakości naszej produkcji przemysłowej poświęcono w pracach komisyjnych nad bieżącym planem 5-letnim wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Przewodniczący specjalnego zespołu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, poseł Wiktor Obolewicz, przedstawił na posiedzeniu tej Komisji, rozszerzonej o przedstawicieli innych zainteresowanych przedmiotem komisji sejmowych, wyczerpujący przegląd osiągnięć ostatnich lat, planowanych zamierzeń, przezwyciężonych i nadal występujących trudności w realizacji nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Referat posła Obolewicza, oparty na materiałach Komitetu Nauki i Techniki, na pracach i doświadczeniach komisji przemysłowych, wzbogacony został rezultatami doraźnego zbadania niektórych problemów, związanych z realizacją planów postępu technicznego w 8 wybranych zakładach przemysłowych, różniących się programem produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Ta cenna autopsja potwierdziła przekonywająco, że:</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselBukowskiJerzy">1)postęp techniczny opłaca się ekonomicznie tam, gdzie jest racjonalnie realizowany;</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselBukowskiJerzy">2)udział efektów ekonomicznych postępu technicznego w ogólnych wynikach naszej gospodarki jest ciągle zbyt mały;</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselBukowskiJerzy">3)realizacja postępu technicznego napotyka dwojakie trudności: techniczne (materiały, wykonawstwo, import) i finansowe;</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselBukowskiJerzy">4)daje się odczuć opóźnienia rozwoju zakładowego zaplecza technicznego;</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselBukowskiJerzy">5)współpraca poszczególnych ogniw zaplecza centralnego we wzajemnych powiązaniach i w powiązaniach z zakładami pracy jest ciągle jeszcze niezadowalająca.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselBukowskiJerzy">Gdyby ktoś poszukiwał szerszych ocen — „społecznych” sytuacji w omawianej dziedzinie — prasa codzienna dostarcza dostatecznego materiału.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Wystarczy, na przykład, sięgnąć do kolejnej kolumny ankiety — konkursu — „Trybuny Ludu” zatytułowanej — „Klucz do nowoczesności” z poniedziałku tego tygodnia.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Oczywiście, (nie jest celowe cytowanie tutaj wypowiedzi autorów: inżyniera Ogrodowskiego z CBKO — Pruszków, inżyniera Dębickiego z Kielc czy inżyniera Gergela z Blachowni Śląskiej. Dobór cytatów wystarczyłby za referat.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Intencją mojego wystąpienia w debacie generalnej nad planem rozwoju gospodarczego na lata 1966—1970 jest poruszenie kilku tylko zagadnień związanych z problematyką postępu technicznego, nowoczesności i jakości produkcji. Chcę mianowicie mówić o niektórych aspektach ekonomicznych postępu technicznego, o rozwoju zaplecza technicznego, wreszcie o odpowiedzialności społecznej kadr technicznych za proces unowocześniania naszej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselBukowskiJerzy">Mówiono i pisano wiele na temat antybodźców ekonomicznych postępu technicznego. Chcę jedynie podkreślić złożoność zagadnienia z chwilą, kiedy postęp techniczny ma się wyrazić nie tylko wzrostem ilościowym i potanieniem produkcji, ale przede Wszystkim jej unowocześnieniem i wyższą jakością końcowego produktu. W pierwszym przypadku, jakkolwiek w związku z modernizacją mogą wystąpić zakłócenia wywołane zmianą procesów technologicznych i koniecznością przezwyciężenia nawyków, wykonanie planu może nie być zagrożone. Przeciwnie — powstaje perspektywa łatwiejszego wykonania planu. Interesy osobiste załogi i kierownictwa zakładów nie są zagrożone.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeżeli jednak jednocześnie lub na pierwszy plan postępu technicznego ma wysunąć się unowocześnienie produkcji, a więc konieczność tak zwanych nowych uruchomień lub podniesienia jakości, to w świadomości załogi zagrożone zostają jej interesy przez utrudnienie wykonania planu mierzonego w ustalonych Wskaźnikach ilościowych lub wartościowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Sprawa jest zbyt oczywista, aby się nad nią rozwodzić. Zmiana produktu wymaga przynajmniej wysiłku techniczno-organizacyjnego. Podniesienie jakości przy każdym procesie technologicznym wymaga większej staranności i wnikliwej kontroli. Poważne zmiany (powinien przynieść wprowadzany system cen fabrycznych oraz ingerencja funduszu postępu technicznego i funduszu nowych uruchomień.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselBukowskiJerzy">Stopniowy nacisk wymagań rynku wewnętrznego, wysokie wymagania dotyczące nowoczesności i zadowalającej jakości w wymianie zagranicznej, zmuszać będą zakłady wytwórcze do modernizacji produkcji, postawią je po prostu przed trudnością zbytu, koniecznością ograniczenia produkcji przestarzałych wyrobów o niskiej jakości. Dziś jednak jeszcze dalecy jesteśmy w Polsce od powszechności tej naturalnej formy nacisku na poprawę jakości i nowoczesności produkcji. Co gorsza, w produkcji (Surowcowe j zarówno metalurgicznej, jak i chemicznej, przez długie jeszcze lata rozpiętość między popytem a podażą sprawiać będzie, że wspomniane przed Chwila naturalne czynniki poprawy jakości nie będą odgrywały istotnej ról i, co z kolei wpływać może decydująco na jakość wyrobów przemysłów przetwórczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselBukowskiJerzy">W konkluzji, zakłady produkcyjne w dużej, jeżeli nie przeważającej liczbie, nie są jeszcze w ciasnym, ale bardzo ludzkim rozumieniu tego słowa, zainteresowane realizacją szeroko pojętego postępu technicznego. Przy dominującym układzie wskaźników oceny ich działalności, zakłady upatrują w poczynaniach na rzecz postępu technicznego zagrożenie planu, zagrożenie swych premii, zagrożenie wpływów na fundusz zakładowy. W tym tkwi, biorąc rzecz generalnie, główny hamulec postępu i w konsekwencji konieczność jego realizacji drogą złożonych zabiegów administracyjno-organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselBukowskiJerzy">Wprowadzanie postępu technicznego przypomina u nas ciągle jeszcze proces przymusowego leczenia chorych, którzy nie są zdolni pojąć dalszych konsekwencji aktualnego stanu ich niedomagań. Z trudem i powoli postępuje uświadomienie faktu, że w warunkach międzynarodowej konkurencji produkcja charakteryzująca się dużym nakładłem pracy ręcznej musi być równoznaczna z taniością tej pracy, z zahamowaniem wzrostu indywidualnych zarobków. Wniosek jest prosty: możemy dążyć do wyrównania stopy życiowej z krajami bardziej rozwiniętymi tylko w warunkach pracy podobnie wydajnej, a więc pracy właściwie zorganizowanej, Starannej i na wysokim poziomie technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselBukowskiJerzy">Przed kilku laty weszło w powszechny obieg pojęcie zaplecza technicznego. Samo to pojęcie, obejmujące bardzo szeroki i różnorodny zespół środków i działań dla realizacji postępu technicznego, zbyt często, niestety, jest w praktyce zestawialne z pojęciem — „produkcji” w kategoriach, ośmieliłbym się tak je nazwać, antagonistycznych. Zaplecze techniczne we wskaźnikach zatrudnienia, w ustaleniach płacowych, a nade wszystko w randze usług dla wykonania bieżącego planu, nie zalicza się do strefy produkcji. Pociąga to za sobą ujemne konsekwencje, których tutaj z braku czasu nie mogę rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselBukowskiJerzy">Przechodzę do struktury i funkcji jednostek zaplecza technicznego. Na zaplecze techniczne zakładu produkcyjnego składają się: przyzakładowe biuro konstrukcyjne, biuro opracowań technologicznych, laboratoria przyzakładowe i stacje prób, wreszcie prototypownia przystosowana ewentualnie do produkcji tak zwanych serii informacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselBukowskiJerzy">Każdy zakład, począwszy od zakładów średniej wielkości, o znanym programie rozwoju swej produkcji, realizujący w sposób naturalny postęp techniczny, powinien dysponować pełnym zapleczem. Układ wskaźników ekonomicznych oceny działalności zakładu, ani wskaźniki struktury zatrudnienia nie powinny stawać na przeszkodzie rozwojowi takiego zaplecza. Trzeba sobie bowiem uświadomić, że w przyszłości — „produkować” w dzisiejszym rozumieniu będą w coraz większej mierze maszyny, natomiast — „produkować” w nowoczesnym pojęciu tego słowa — będą właśnie ludzie z tak zwanego zaplecza technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselBukowskiJerzy">Drugim kręgiem zaplecza technicznego są resortowo podległe dyrekcjom zjednoczeń lub bezpośrednio ministerstwom centralne biura konstrukcyjne oraz instytuty naukowo-badawcze i inne centralne jednostki tego typu. Zadaniem tych jednostek zaplecza technicznego jest obsługa całych gałęzi przemysłu, przy czym ich specjalizacja jest zależna od programu produkcyjnego danej branży.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselBukowskiJerzy">Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, w czasie badań aktualnego stanu i perspektyw unowocześnienia podstawowych procesów technologicznych przemysłu elektromaszynowego, miała możność poczynić szereg cennych obserwacji w zakresie współpracy jednostek centralnych zaplecza technicznego i powiązań tych jednostek z zakładami pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselBukowskiJerzy">Przy bezsprzecznych osiągnięciach wielu instytutów w dziedzinie nowych technologii, przy podnoszącym się stale poziomie pracy biur konstrukcyjnych i projektowych, sławna lub raczej niesławna droga — „od pomysłu do przemysłu” skraca się zbyt wolno. Dynamika nowej techniki pozostaje u nas niepokojąco słaba. Jest nieporównywalna z prędkością realizacji postępu w innych krajach, niewspółmierna ze statycznymi możliwościami naszego zaplecza technicznego. Brak jest wystarczającej koordynacji etapów realizacji zadań, brak zazębień w pracy instytutów i biur konstrukcyjnych, wreszcie prototypowni. Opóźnia się, a tym samym pomniejsza, wartość nowych osiągnięć zarówno w dziedzinie konstrukcji nowych wyrobów, jak i w dziedzinie nowych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselBukowskiJerzy">Wydaje się anomalią, że instytuty czują się zmuszone do rozwijania wewnętrznych placówek konstrukcyjnych dla uruchomienia produkcji aparatury, niezbędnej do wprowadzenia, na przykład, nowych technologii. Jest również, jak myślę, anomalią, że liczne wielkie biura konstrukcyjne, Obok naturalnych tendencji do rozwoju stacji prób, tworzą jednostki badawcze typu pracowni instytutowych dla znalezienia odpowiedzi na wysuwane przez konstruktorów pytania.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselBukowskiJerzy">W dziedzinie Współpracy centralnego zaplecza technicznego z zakładami produkcyjnymi chcę wskazać na węzłowy, jak mi się wydaje, problem.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselBukowskiJerzy">Racjonalna współpraca może się tu kształtować tylko w warunkach wytyczonych na dłuższą metę programów produkcji zakładów przemysłowych. Urzeczywistnieniem takiego postulatu jest specjalizacja zakładów. Zakłady wyspecjalizowane mają nie tylko większą łatwość rozwinięcia własnego zaplecza technicznego. Mogą one również postawić racjonalne zadania, służące perspektywie rozwoju ich produkcji, instytutom i innym jednostkom zaplecza centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselBukowskiJerzy">Proces specjalizacji przemysłu, a zwłaszcza metalowego przemysłu przetwórczego, przebiega, niestety, zbyt powoli. Wielka ilość również dużych zakładów cierpi na nieznajomość swego programu wytwórczego: ogólnie — w perspektywie lat, szczegółowo — niekiedy w okresie roku operacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselBukowskiJerzy">W tych warunkach, słuszna skądinąd zasada finansowania pracy instytutów badawczych drogą umów-zleceń może ulec łatwo wypaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselBukowskiJerzy">Z grubsza wyróżnić można dwie niepożądane sytuacje. W pierwszym przypadku — zakład pracy otrzymuje polecenie zawarcia umowy z instytutem w zakresie nie związanym w sposób bezpośredni z jego zadaniami; wtedy trudno się dziwić, że nie ma zainteresowania dla wdrożeń wyników (prac instytutu. Zakład załatwia niezbędne operacje buchalteryjne i czuje się skwitowany z dalszej współpracy z instytutem.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselBukowskiJerzy">W drugim skrajnym przypadku — zakład żąda od instytutu pomocy w rozwiązaniu doraźnych trudności bieżącej produkcji i wtedy wątpliwa (staje Się wartość pracy instytutu jako motoru nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselBukowskiJerzy">W tych warunkach odpowiedzialność za kierunek rozwoju prac badawczych spada oczywiście na same jednostki badawcze, na kierownictwo resortu, w pewnych przypadkach na kierownictwo, dyrekcje zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#PoselBukowskiJerzy">Można w tym miejscu postawić tezę, że pierwszym obowiązkiem centralnego zaplecza technicznego przemysłu jest troska o jutrzejszą nowoczesność. Twardym obowiązkiem zakładów wytwórczych jest nowoczesność na dziś. Pomylenie tych zadań nie może dać dobrego rezultatu.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#PoselBukowskiJerzy">Trzecim, niejako zewnętrznym, kręgiem zaplecza technicznego przemysłu jest potencjał badawczy (a także konstrukcyjny) wyższych uczelni, przede Wszystkim politechnik i wyspecjalizowanych placówek Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-24.36" who="#PoselBukowskiJerzy">Problem form i skuteczności współpracy nauki z przemysłem zasługuje, i być może doczeka się w Izbie na oddzielne obszerne omówienie. W tej chwili, mimo licznych godnych podkreślenia efektów tej współpracy, istnieją trudności z dostatecznie szerokim wdrażaniem do produkcji realnego dorobku placówek badawczych szkolnictwa wyższego i Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-24.37" who="#PoselBukowskiJerzy">Przyczyna tego leży w niedostatku, jeśli nie całkowitym braku, jednostek wytwórczych przemysłu, zdolnych do przyjmowania produkcji seryjnej, w tym małych serii, na przykład aparatury pomiarowo-kontrolnej, po uprzednim opracowaniu technologicznym, a niekiedy i konstrukcyjnym, na podstawie prototypów i dokumentacji prototypowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.38" who="#PoselBukowskiJerzy">Uparte żądanie otrzymania od katedr szkolnictwa wyższego i placówek Polskiej Akademii Nauk opracowań konstrukcyjnych i szczegółowych technologii dla najczęściej nieznanego wykonawcy, jest typowym przedmiotem sporów między placówkami naukowymi i jednostkami przemysłowymi. Zresztą i w tym przypadku współpraca mogłaby się lepiej ułożyć (i układa Się często), jeżeli placówka naukowa znajduje w przemyśle partnera, mającego program perspektywiczny rozwoju swej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.39" who="#PoselBukowskiJerzy">Gdybym miał ogólniej określić zadania tej strefy zaplecza technicznego, to jest szkolnictwa wyższego i Polskiej Akademii Nauk, w realizacji nowoczesności produkcji przemysłowej, to chyba na pierwszym miejscu postawiłbym tutaj zadanie przewidywania konkretnych przemian w technice, wywołanych najnowszymi osiągnięciami nauki.</u>
+ <u xml:id="u-24.40" who="#PoselBukowskiJerzy">Starałem się przedstawić niektóre obiektywne lub raczej strukturalne przyczyny niezadowalającego funkcjonowania zaplecza technicznego naszego przemysłu, lub powiedzmy łagodniej, nie zawsze zadowalającego funkcjonowania tego zaplecza, mimo licznych w ostatnich latach poczynań organizacyjnych i skierowania do pracy w zapleczu znacznej części będących w dyspozycji sił technicznych i znacznych środków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.41" who="#PoselBukowskiJerzy">Chciałbym obecnie zastanowić się nad postawą człowieka — inżyniera, technika, pracownika naukowego, świadomego robotnika — w procesie rozwoju naszej techniki, nowoczesności i jakości wyrobów przemysłu. Do tego tematu wracam nie po raz pierwszy. Zagadnieniu ludzkiego, społecznego czynnika w rozwoju produkcji poświęcił zresztą duży ustęp swego wczorajszego przemówienia Wicemarszałek Zenon Kliszko.</u>
+ <u xml:id="u-24.42" who="#PoselBukowskiJerzy">Układy bodźców ekonomicznych mogą odbijać się ujemnie na ustosunkowaniu zbiorowisk ludzkich, całych załóg fabrycznych do poczynań warunkujących postęp. Ale przecież te zbiorowiska składają się przynajmniej w przeważnej mierze z jednostek społecznie uświadomionych. Przecież w konfliktach między biurami konstrukcyjnymi i instytutami, między katedrami szkół wyższych a biurami konstrukcyjnymi lub zakładami produkcyjnymi, partnerami są ludzie z wyższym wykształceniem, o szczególnie dużej odpowiedzialności społecznej. Wreszcie ludzie ci, działający w danej gałęzi przemysłu, w danej dziedzinie techniki, należą na ogół do tych samych stowarzyszeń naukowo-technicznych, do tych samych związków zawodowych. Dlaczego w tych warunkach zamiast harmonijnego współdziałania na stykach, tak często spotykamy niezrozumiałą bierność, jeżeli nie chęć pomniejszenia osiągnięć poprzednika, żeby ze stratą czasu podejmować zadanie niejako od początku? Nawet zespół najlepszych biegaczy nie wygra sztafety przekazując pałeczkę na zmianach w sposób nieumiejętny, nieudolny bądź zgoła niedbały.</u>
+ <u xml:id="u-24.43" who="#PoselBukowskiJerzy">Mamy dzisiaj w naszej technice świetnych badaczy, utalentowanych konstruktorów, doświadczonych technologów — ludzi, którzy mogliby stanąć do konkurencji międzynarodowej w swoich dyscyplinach. Tylko układy sztafetowe są znacznie poniżej światowego poziomu. W pewnych przypadkach tolerujemy w nich ogniwa wyraźnie słabe. Kiedy indziej nie zwracamy dostatecznej uwagi na pracę na stykach. Rezultat — utrata szybkości w drodze do realizacji nowoczesności wyrobów naszego przemysłu, do wprowadzania postępowych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.44" who="#PoselBukowskiJerzy">Polscy technicy dawali niejeden raz dowody Wielkiej ambicji, a zakłady pracy przykłady solidarnego działania w imię postępu technicznego. Podejmowali z pomyślnym skutkiem, jak zespół — „Ursusa”, współzawodnictwo w trudnych warunkach. Potrafili niejeden raz oszczędzić zakupu drogich licencji. Wynalazczość pracownicza, ruch racjonalizatorski, elementy małego postępu technicznego są jeszcze ciągle niewyczerpanymi rezerwami wielkiego postępu technicznego. Musimy jednak z większą niż dotychczas odwagą wykrywać hamulce tego postępu w rozwoju naszej gospodarki. Nie można mówić o wysokiej jakości i nowoczesności produkcji bez nowoczesności w zakresie wskaźników oceniających pracę zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-24.45" who="#PoselBukowskiJerzy">Trzeba podać rękę ludziom chcącym pracować i eliminować (zdecydowanie jednostki i zespoły hamujące postęp swą nieudolnością lub oportunizmem. Trzeba wreszcie odbudować zaufanie do działania jednostek i zespołów ludzkich, podnosząc równocześnie to działanie na wysoki poziom odpowiedzialności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako ostatni mówca przed przerwą głos zabierze poseł Zdzisław Grudzień.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoki Sejmie! Projekt nowego planu 54etniego zakłada dalszą intensyfikację procesów, które doprowadziły do korzystnych przemian w handlu zagranicznym. W latach minionej pięciolatki roczny przyrost produkcji przemysłowej sięgał 8,7%, Wzrost dochodu narodowego wynosił 6% rocznie, natomiast obroty handlu zagranicznego rozwijały się szybciej. Obroty w Skali rocznej wzrastały przeciętnie o 10,1%, przy czym eksport — o 10,7%. Jeśli w 1960 r. wielkość obrotu handlu zagranicznego liczona w cenach bieżących na jednego mieszkańca wynosiła 380 zł dewizowych, to w 1965 r. sięgała już 560 zł dewizowych. Jest to postęp poważny. Jednak na tle wskaźników NRD i Czechosłowacji oraz z punktu widzenia aktualnych i perspektywicznych potrzeb gospodarki narodowej postęp ten uznać należy za niewystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W minionej pięciolatce dokonaliśmy również dalszego postępu w umacnianiu naszej współpracy z innymi państwami socjalistycznymi. Dzięki temu w 1965 r. prawie 2/3 naszych globalnych obrotów stanowiła wymiana z tymi krajami, przy czym decydującą rolę odgrywały obroty z krajami należącymi do RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Innym, ważnym czynnikiem przemian, które wyraźnie zarysowały się w okresie minionej pięciolatki, są przekształcenia w strukturze towarowej naszego handlu zagranicznego w pełni korzystne dla gospodarki narodowej i jej rozwojowych potrzeb. Mam tu na myśli pewien wzrost w eksporcie towarów o wyższym stopniu przetwarzania, bardziej uszlachetnionych.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W oparciu o te pozytywne procesy, projekt nowego planu 5-letnłego nakłada zarówno na przemysł, jak i na instytucje i placówki handlu zagranicznego, nowe, poważne zadania. Uchwała przewiduje wzrost globalnych obrotów handlu zagranicznego o 30,6%, przy czym jak najbardziej słusznie zakłada szybszy, bo sięgający 53,9% wzrost obrotów handlowych z krajami socjalistycznymi; w stosunkach z krajami kapitalistycznymi zaplanowano 20,9% Wzrostu. Zasadność tego kierunku głęboko rozwinął przewodniczący Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — wicemarszałek Sejmu, towarzysz Zenon Kliszko.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Istotną cechą nowego planu jest również szybsze tempo wzrostu eksportu niż importu.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wyraźnie sprecyzowano zadania, związane z pogłębieniem dotychczasowych korzystnych przemian w strukturze naszego eksportu. I tak: przewiduje się znaczny Wzrost udziału maszyn i urządzeń w wywozie na rynki zagraniczne — o 68,8%, artykułów konsumpcyjnych, przemysłowych — o 86,4%, przy równoczesnym zmniejszeniu eksportu artykułów rolno-spożywczych — o 16,1% i nieznacznym tylko wzroście eksportu paliw i surowców — o 4,5%. Tak ustalone zadania i proporcje w naszym handlu zagranicznym są wyrazem potrzeb rozwojowych i interesów naszej gospodarki narodowej, odpowiadają również wymogom, wynikającym z naszego podstawowego zadania, jakim jest dalszy wzrost dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Pełna realizacja zadań planu 5-letniego w zakresie handlu zagranicznego jest w znacznym stopniu uzależniona od dalszego pogłębiania socjalistycznego, międzynarodowego podziału pracy między krajami RWPG. Jest rzeczą pewną, że dotychczasowy rozwój obrotów między krajami RWPG, mimo swej znacznej dynamiki, nie wyczerpuje już istniejących ani też przyszłych, poważnych możliwości w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Niedawny pobyt w ZSRR polskiej delegacji partyjno-rządowej jeszcze raz potwierdził dobitnie, że kluczową sprawą dla naszego kraju jest dalszy, jak najbardziej intensywny, długofalowy wzrost obrotów handlowych i współpracy gospodarczej z Krajem Rad — głównym i decydującym partnerem naszego handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Zdaniem sejmowej Komisji Handlu Zagranicznego istnieją poważne możliwości dalszego, również ponadplanowego zwiększenia naszego eksportu do Związku Radzieckiego, a także — co pragnęlibyśmy podkreślić — istnieją możliwości ścisłej kooperacji w wielu gałęziach produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselGrudzienZdzislaw">O roli i znaczeniu handlu z krajami socjalistycznymi dla dalszych niezbędnych zmian w strukturze naszego eksportu świadczą możliwości wywozu na te rynki gotowych wyrobów przemysłowych. Jeśli bowiem w 1960 r. udział wyrobów gotowych w naszym eksporcie wynosił 38%, to w 1965 r. wskaźnik ten wzrósł do 50%.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Z ogólnej wartości przyrostu eksportu maszyn i urządzeń w omawianym okresie, aż 87% przypada na eksport do krajów socjalistycznych. Również na rynkach socjalistycznych ulokowaliśmy 63% przyrostu eksportu artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Centralnym problemem naszego handlu zagranicznego jest jego opłacalność. W uchwałach V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wśród czynników warunkujących poprawę opłacalności dewizowej, na plan pierwszy wysunięto dostosowanie metod planowania i zarządzania w handlu zagranicznym do nowych zadań, jakie przed nim postawiono. I tak, z początkiem bieżącego roku wprowadzono już do praktyki handlu zagranicznego nowe metody planowania, określono nowe metody obliczania opłacalności dewizowej eksportu, przy czym związano ten rachunek z funduszem nagród za rozwijanie eksportu o wystarczającej efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wprowadzenie nowych metod planowania i zarządzania w handlu zagranicznym, między innymi wprowadzenie planowania wartościowego oraz podjęcie szerszych badań nad opłacalnością eksportu, umożliwia z jednej strony w miarę swobodną zmianę asortymentu eksportu w celu osiągnięcia wymaganych wielkości, z drugiej — stwarza warunki konfrontacji naszych nakładów z sytuacją w ekonomice światowej. Swobodny dobór asortymentu eksportu zwiększa odpowiedzialność zjednoczeń i resortów za ostateczne rezultaty gospodarowania, a szerszy kontakt z ekonomiką państw wysoko rozwiniętych stwarza warunki sprzyjające wzrostowi naszej gospodarki, dając możliwość eliminacji nieopłacalnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Postanowienia V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej znalazły również wyraz w przedłożonym Sejmowi projekcie planu 5-letniego, przy czym chciałbym podkreślić te aspekty projektu, które dotyczą poprawy niezadowalającej nas struktury eksportu do krajów kapitalistycznych. Jest bowiem faktem, że stan naszych stosunków handlowych z krajami kapitalistycznymi i osiągane tutaj rezultaty zmuszają nas do podjęcia bardziej systematycznych i długofalowych starań o intensyfikację eksportu, zwłaszcza wyrobów gotowych, bardziej uszlachetnionych, mniej materiałochłonnych, charakteryzujących się lepszymi wskaźnikami opłacalności dewizowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Ponadto Komisja Handlu Zagranicznego, rozpatrując problematykę handlu z krajami kapitalistycznymi, wysunęła dwa jeszcze zagadnienia, a mianowicie problem zboża i problem naszego eksportu surowców.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Jak wiadomo, jednym z głównych zadań gospodarki na lata 1966—1970 jest dalszy wzrost produkcji rolnej, umożliwiający ograniczenie importu zbóż od około 2.800 tys. ton obecnie do około 700 tys. ton w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Dzięki temu możliwe będzie wygospodarowanie w obrotach z krajami kapitalistycznymi znacznych środków płatniczych dla zakupu potrzebnych w naszym przemyśle surowców, a także maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W tym przedmiocie zamierzenia resortu handlu zagranicznego łączą się organicznie z całością narodowego planu gospodarczego na lata 1966 —1970. Plan ustala niezbędne obowiązki i środki dla rozwoju produkcji rolnej, a w konsekwencji na rzecz systematycznego ograniczania importu zbóż. Dla przykładu: przewidziany w planie rozwój przemysłu chemicznego zakłada znaczny wzrost produkcji nawozów sztucznych. W przemyśle maszynowym duży nacisk kładzie się na rozwój produkcji traktorów i maszyn rolniczych. A więc — w efekcie — w bilansie obrotów płatniczych z krajami kapitalistycznymi wyraziście uwidacznia się dążenie do likwidacji importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Również program inwestycji szeregu resortów wiąże się w sposób bezpośredni z rozwojem handlu zagranicznego. Szczególnym przykładem może być chemia. Inwestycje dla rozwoju produkcji nawozów sztucznych, włókien, tworzyw, chemikalii czy też innych produktów bądź to zmniejszają nasz dziś jeszcze niezbędny import, bądź też stwarzają możliwości podjęcia lub rozszerzenia wysoce opłacalnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Na tle opłacalności eksportu trzeba także ocenić rolę surowców w naszym eksporcie. Zgodnie z interesami, możliwościami i potrzebami gospodarki narodowej tempo wzrostu eksportu surowców maleje. Obrazują to następujące dane: w latach 1961—1965 średnio roczne tempo wzrostu eksportu surowców wynosiło 6,2%, natomiast w latach 1966—1970 przewiduje Się minimalny, bo zaledwie o 0,9% rocznie, przyrost eksportu surowców. Chciałbym jednak podkreślić, że tam, gdzie istnieją realne szanse przeprowadzenia transakcji zyskownych, zwłaszcza w obrotach z krajami wysoko rozwiniętymi, należy dążyć do Wzrostu eksportu surowcowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Rozważając problemy niezbędnych przekształceń struktury naszej wymiany handlowej z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi pamiętamy o tym, że w naszym wolumenie eksportowym znajdują się towary, które są szczególnie podatne na wahania koniunkturalne, a także są przedmiotem dyskryminacyjnej polityki zintegrowanych ugrupowań gospodarczych w Europie zachodniej. Przykładem tego jest wprowadzona przez kraje EWG i EFTA polityka dyskryminacji celnej wobec towarów z krajów trzecich.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Przykładem tego jest również wprowadzony przez te kraje system barier rynku rolnego, operujący tak zwanymi — „cenami śluzy”, zwłaszcza w imporcie rolnych artykułów hodowlanych, które nas szczególnie dotyczą, a także instytucja ruchomych opłat wyrównawczych. Niezależnie od tego typu obciążeń, dostawy z krajów socjalistycznych na rynki krajów EWG i EFTA objęte zostały od stycznia 1963 r., na wniosek NRF, limitem szacunkowym, ustalonym w zasadzie na poziomie dostaw z lat 1961—1962.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Odrębnym przejawem dyskryminacji polskiego handlu w obrotach z krajami zachodnioeuropejskimi jest również kontyngentowanie naszego eksportu. Nierzadko narzuca się nam jednostronnie w umowach wartość lub ilość dopuszczanych na dany rynek polskich towarów, co, rzecz jasna, krępuje możliwość naszego eksportu. Osiągnięta w umowach z niektórymi krajami zachodnimi liberalizacja eksportu jest przez nas doceniana jako próba pewnego złagodzenia ujemnych skutków kontyngentowania. Liberalizacja ta dotyczy jednak tylko niewielkiej części tych artykułów, w których eksporcie jesteśmy zainteresowani, a które dalej podlegają praktykom dyskryminacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Te właśnie fakty określające skalę naszych trudności w eksporcie do krajów kapitalistycznych trzeba mieć na uwadze, trzeba się z nimi liczyć, planując i programując nasze starania w tej dziedzinie. Szczególnie odpowiedzialne zadania przypadają tutaj placówkom Ministerstwa Handlu Zagranicznego, a także wydaje się niezbędne, aby również placówki Ministerstwa Spraw Zagranicznych zwiększyły swoje wysiłki na rzecz usuwania dyskryminacji naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Stwierdzając zasadniczą zgodność założeń planu 54etniego w zakresie handlu zagranicznego z możliwościami i potrzebami gospodarki narodowej, niezbędne jest ustalenie głównych kierunków starań zarówno przemysłu, jak i aparatu handlu zagranicznego, o kompleksową realizację tych wytycznych, zwłaszcza jeśli idzie o niezbędne zmiany strukturalne naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Czynnikiem w sposób zasadniczy sprzyjającym osiągnięciu tych zadań jest w pierwszym rzędzie pogłębiający się, obejmujący swym zasięgiem coraz to większą ilość wytworów proces unowocześniania i polepszania jakości produkowanych przez nasz przemysł towarów. Aby proces ten przebiegał w sposób pełniejszy i w szybszym tempie, należałoby poświęcić więcej uwagi skracaniu czasu zużywanego na modernizację poszczególnych maszyn i wytworów oraz wprowadzaniu do produkcji nowych pozycji o najwyższych parametrach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W związku z tym, szczególnego znaczenia nabierają prace wiążące się z dalszym wdrażaniem postępu techniki. Trzeba również przypomnieć, że rozwiązaniem, dającym maksymalne skrócenie czasu nowego uruchomienia określonych wyrobów, jest podejmowanie produkcji w oparciu o licencje, które stwarzają płaszczyznę kontaktów ze światową techniką. Należy stwierdzić, że w ostatnich latach zanotowaliśmy pewien postęp w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Również w bieżącej pięciolatce program zakupu licencji został poważnie rozszerzony i wydatki na ten cel wzrosną W 1970 r. wielokrotnie w porównaniu z 1965 r. Sprawą wielkiej wagi będzie tutaj w pełni racjonalne wykorzystanie tych środków. Chodzi bowiem o zakup licencji dla gospodarki najbardziej istotnych. Wiąże się to z szerszym niż dotychczas uwzględnieniem opinii i potrzeb samych producentów. Należałoby także, podejmując decyzję o zakupie licencji, traktować ją kompleksowo, łącznie z importem niezbędnych urządzeń i materiałów pomocniczych, których nie produkujemy w kraju. Ważne jest również, alby nasz aparat administracyjno-gospodarczy traktował zakup licencji jako jedną z najskuteczniejszych metod szybkiej adaptacji światowej myśli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Tak samo, jak w przypadku licencji, konkretnym zadaniom produkcyjnym należy podporządkować — i skoncentrować również własne środki — zakładowe i resortowe zaplecze naukowo-techniczne, które może w większym niż dotąd stopniu stymulować postęp techniczny związany ze ściśle określonymi zadaniami wytwórczymi.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Od aparatu Ministerstwa Handlu Zagranicznego oczekujemy jeszcze bardziej operatywnych starań o uzyskiwanie jak najlepszych cen i jak najlepszych wyników ekonomicznych, a także podjęcia bardziej Wszechstronnych, zakrojonych na szerszą skalę badań koniunktury na rynkach zagranicznych oraz perspektyw ich rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Nasze placówki handlu zagranicznego mają bogate doświadczenia i niemały dorobek. Na tym opieramy swoje przekonanie, że zarówno Ministerstwo Handlu Zagranicznego, jak i podległe mu centrale, podołają w pełni tym nowym skomplikowanym zadaniom, od których zależy wykonanie postanowień uchwały planu 5-letniego w zakresie handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! W ostatnim Okresie Komisja Handlu Zagranicznego koncentrowała swoją działalność wokół analizy projektu narodowego planu gospodarczego na lata 1966—1970. W toku tych prac Komisja wysunęła szereg dezyderatów zmierzających do stworzenia warunków, które będą Sprzyjać realizacji kluczowych zadań handlu zagranicznego, mając na uwadze przede wszystkim wzrost jego efektywności. Między innymi zwrócono się do Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o rozważenie — w toku pracy nad projektami planów 2-letnich — możliwości dofinansowania z centralnej rezerwy, inwestycji służących zwiększeniu eksportu małych statków rybackich, na które jest obecnie dobra koniunktura, a także eksportu usług remontowych świadczonych w naszych stoczniach.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Zwracajmy się również o rozważenie sprawy dofinansowania Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu, w celu zlikwidowania planowego importu metanolu oraz wzrostu jego eksportu. Wnioskujemy również podjęcie kroków umożliwiających rozwinięcie opłacalnego eksportu warzyw i owoców do krajów skandynawskich. Oprócz tego typu dezyderatów rzeczowych, wnioski Komisji dotyczyły problematyki postępu technicznego, rozbudowy zaplecza naukowo-badawczego, koncentracji i pełnego wykorzystania nakładów, jakie się na ten cel przeznacza.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Drugą grupą problemów, które znalazły się na warsztacie Komisji, były sprawy opłacalności produkcji eksportowej. W związku z tym Komisja zaproponowała szereg poprawek do projektu uchwały o planie 5-letnim. Na przykład, jedna z nich dotyczyła doskonalenia metod analizy rynków zagranicznych, badania koniunktury, perspektyw i struktury popytu, inna — usprawnienia kooperacji międzybranżowej dla rozszerzania produkcji opakowań dla potrzeb eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoki Sejmie! Zadania przedstawione w projekcie uchwały traktujemy jako kierunkowe wytyczne, mobilizujące do starań nie tylko o pełną ich realizację, ale także i o to, alby wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, zadania te były przekraczane. Jesteśmy przekonani, że tak właśnie rozumiane obowiązki zostaną wykonane przez wszystkie ogniwa naszej gospodarki, wszystkie resorty, zakłady pracy, aparat naszego handlu zagranicznego. Plan 5-letni stwarza tym staraniom prawidłowe raimy i warunki.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 12)ł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Posiedzenie nasze poświęcone jest wytyczeniu kierunku rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego Polski w latach 1966—1970, jest więc w tych debatach właściwe miejsce na poruszenie trudnego zagadnienia czasu wolnego od pracy i jego właściwego wykorzystywania przez młodych i starych obywateli naszego kraju. Ta fala potrzeb narasta prawie żywiołowo. Jest ona prostą konsekwencją industrializacji kraju, modernizacji i naukowej organizacji pracy. Jest ona wyrazem osiągniętego już poziomu oświaty ogólnej i zawodowej, jak wreszcie posiadania w kraju kilkuset tysięcy fachowców, którzy ukończyli szkoły wyższe i tysięcy naukowców zatrudnionych na uczelniach i w instytutach.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Najbardziej masowym wyrazem tych potrzeb jest ruch turystyczny w różnych jego formach i przejawach.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oto ilustracje z kilku ostatnich lat.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Według szacunków ruchu turystycznego, opracowanych dla 1958 r., uczestniczyło w tym ruchu 8 mln osób. Stanowiło to 4-krotny wzrost w stosunku do 1938 r.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Niestety, warunki zagospodarowania, organizacji i stan kadr fachowych nie nadążały za zapotrzebowaniem na usługi turystyczne. W 1958 r. jedynie 30% tego ruchu mogło mieć zapewnioną obsługę, dobrą Informację i właściwy społecznie program.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ogólnokrajowa narada, zorganizowana w 1959 r. przez Komisję Sportu i Turystyki Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej dla opracowania analizy sytuacji w tej dziedzinie stwierdziła między innymi, że zaistniała konieczność podniesienia rangi spraw, poziomu organizacji oraz zasadniczego poprawienia warunków ekonomicznych sprzyjających rozwojowi turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przedłożone wtedy rządowi wnioski doprowadziły do powołania Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki oraz utworzenia Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku. Sejm uchwalił 17 lutego i960 r. ustawę o organizacji spraw kultury fizycznej i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W latach 1960—1965 Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki zrealizował, oczywiście w granicach posiadanych środków, trzy podstawowe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po pierwsze — poprawił warunki rozwoju turystyki drogą inwestycji, remontów i modernizacji urządzeń oraz określił metody prawidłowego zagospodarowania kraju i zasady prawidłowego rozmieszczenia ruchu w regionach turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po drugie — Ustawił w sposób prawidłowy trudne zagadnienie koordynacji działań w dziedzinie ruchu poprzez szereg aktów normatywnych, stworzył system ocen, prognoz i kontroli imprez Związanych z sezonami, doprowadził do wielostronnego współdziałania poprzez organizację przedmiotowych międzyresortowych komisji do spraw kultury, transportu, spraw sanitarnych, handlu, gastronomii, turystyki zagranicznej i innych.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po trzecie — zorganizował system doszkalania pracowników zatrudnionych w turystyce, opracował system informacji turystycznej, jak też zapoczątkował studia wyższe i badania naukowe w dziedzinie turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dla pełnego zobrazowania sytuacji trzeba stwierdzić, że w 1965 r. ruch krajowy osiągnął wielkość prawie 46 mln statystycznych uczestników, co w stosunku do 1958 r. da je wzrost przeszło 5-krotny.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Podaż usług osiągnęła w tym okresie 40%. Było to w stosunku do 1958 r. potrojenie podaży. Ruch zagraniczny przyjazdowy wzrósł ze 184 tys. w 1960 r. do 1.163 tys. w 1965 r., a ruch wyjazdowy — z 216 tys. osób w 1960 r. do 778 tys. w 1965 r., w tym do krajów socjalistycznych objął prawie 700 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej, której jestem członkiem, zajmowała się tymi sprawami nie tylko z okazji analizy budżetu i planu rocznego czy wieloletniego, ale również na specjalnych sesjach wyjazdowych i problemowych, łącznie z Komisją Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisją Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przedstawiony przeze mnie obraz dotychczasowego działania i osiągnięć jest niewątpliwie prawdziwy. Jednak każdy obywatel wsłuchujący się w głos opinii publicznej, czytający prasę, słyszy liczne głosy stwierdzające co innego: niedostatek Usług i złą ich jakość, mimo oczywistego wzrostu ilościowego i poprawy jakościowej, oceny lub opinie wręcz negatywne, dotyczące warunków zaplecza gospodarczego i organizacyjnego, mającego na celu zaspokojenie potrzeby określanej mianem urlopów, wakacji, wczasów czy inaczej.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A oto wybrane przeze mnie przykładowo głosy prasy z ostatnich tygodni.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Sztandar Młodych” w serii swoich artykułów pod tytułem — „Przemysł bez kominów” traktuje bardzo poważnie sprawę niedomogów turystyki. Tak oto dnia 14 października 1966 r. stawia cztery zasadnicze sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pierwsza sprawa — gdzie umieścić turystykę? Po stronie bezzwrotnych wydatków z kasy państwa, czy po stronie wydawanych złotówek, pomnażających w konsekwencji dochód narodowy. Odpowiedź na to pytanie będzie miała kapitalne znaczenie. Otworzy bowiem śmielej bądź wstrzyma strumień złotówek przeznaczonych na inwestowanie w bazę turystyczną. Przypomnę — mówi autor — że w Jugosławii, Bułgarii, Czechosłowacji i na Węgrzech turystyka została uznana za gałąź gospodarki narodowej. Nadano jej tę rangę po to, aby — jak mówi autor — — „turystyka Spełniała należycie swą rolę w rozwoju gospodarki narodowej”. Związek między rozwojem kraju a turystyką jest bardziej oczywisty, gdy w grę wchodzą turyści zagraniczni, płacący za turystyczne usługi obcymi walutami. Praktyka zaś dowodzi, że gospodarczo korzystniejszy jest import konsumenta niż eksport towarów konsumpcyjnych. Na przykład w 1960 r., Jugosławia, eksportując mięso uzyskiwała za 1 kg średnio 0,69 dolara, a sprzedając ten sam kilogram mięsa w kraju zagranicznemu turyście otrzymywała już 1,7 dolara.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Druga sprawa — jest oczywiste — mówi autor — że wypracowanie jakiejkolwiek rozsądnej koncepcji, zwłaszcza w tak wszechstronnie powiązanej dziedzinie, jaką jest turystyka, musi być poprzedzone naukowymi badaniami i opracowaniami. Kto obejmie koordynację ?</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzecia sprawa — istniejąca baza materialna turystyki spoczywa w rękach co najmniej pięciu resortów i centralnych urzędów. Jest publiczną tajemnicą, że w tej sytuacji trudno jest często Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej i Turystyki koordynować działalność i dyktować pewne posunięcia tak możnym potentatom, jakimi są resorty.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Czwarta sprawa — swego czasu postanowiono słusznie, że terenowym koordynatorem bazy turystycznej powinny być rady narodowe. Postulat przestanie być postulatem tylko wówczas, gdy dla rad narodowych nie będzie to działalność charytatywna i kłopotliwa. Zmiana nastąpi tyko wówczas, gdy kłopoty związane z napływem turystów (a więc np. wykupywanie towarów, śmiecenie, hałas i inne) wynagrodzone będą zyskiem zarówno władzy terenowej, jak i mieszkańców. Tymczasem zyski bezpośrednie z turystyki, czerpalne przez liczne biura turystyki, nie trafiają do miejscowych rad narodowych. Na przykład w minionym roku „Gromada” zarobiła na turystyce 15 mln zł. Podatek obrotowy odprowadza jednak — „Gromada” nie do kasy tych rad narodowych, które musiały martwić się o umilanie pobytu turystom, lecz do kasy Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa-Śródmieście. W stolicy bowiem ma — „Gromada” swój zarząd i zgodnie z przepisami — swojej radzie musi wpłacać pieniądze.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tego samego dnia — 14 października 1966 r. zamieszcza — „Sztandar Młodych” artykuł pod tytułem: — „Czas wolny nie może być czasem pustym”, a „Głos Pracy” dnia 19 października 1966 r. — artykuł pod tytułem: „Turystyka dla wszystkich a nie dla wybranych”. W artykule tym między innymi pisze: — „Niewątpliwie niedorozwój masowej turystyki obciąża zarówno rady zakładowe, jak i lokalne władze PTTK. Ciągle jeszcze przeważają organizowane ad hoc męczące wycieczki świąteczne do renomowanych miejscowości, nierzadko odległych o setki kilometrów. Potwierdziła to zresztą konferencja aktywu Związkowego, PTTK, ZMiS i TKKF w Tardzie. Zakładowe koła nie wszędzie ustalają plan wycieczek, nie przeprowadzają ich propagandy, nie zaciekawiają załóg dobrze dobranymi informacjami itp. Nawyk turystyki, będącej również wypoczynkiem, trzeba w ludziach wytwarzać. Wdzięczne pole do pracy rad zakładowych i zakładowych kół PTTK”.</u>
+ <u xml:id="u-29.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Trybuna Ludu” w serii ankietowej — „Mój letni wypoczynek”, znanej niewątpliwie wszystkim tu obecnym, podaje w dniu 16 września 1966 r. artykuł pod tytułem: — „Co mówią turyści?”.</u>
+ <u xml:id="u-29.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Życie Warszawy” z dnia 6 września 1966 r. prezentuje artykuł pod tytułem: — „Polak w podróży — pełne wagony i puste diagramy”.</u>
+ <u xml:id="u-29.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Życie Warszawy” z dnia 10 września 1966 r. w artykule pod tytułem: „Posłowie między sesjami Sejmu” pisze: — „Po tegorocznym namiotowym urlopie w Jugosławii — powróciłem do Polski z niezbyt chyba odkrywczym przeświadczeniem, że turystyka zagraniczna, to dla kraju rzeczywiście jej rozwojem zainteresowanego, naprawdę złoty interes — mówi poseł Andrzej Borodzik, przewodniczący Stołecznego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Jeśli idzie o Jugosłowian, to zrozumieli oni już dosyć dawno, jakim złotym jabłkiem może stać się piękno krajobrazu, morze i stare zabytki kultury pod warunkiem, że się w to wszystko umiejętnie zainwestuje odpowiednie środki. Więc inwestują, traktując słusznie turystykę za jeszcze jedną i to dość ważną gałąź gospodarki narodowej. Budują piękne hotele, ale obok tego campingi, campingi i jeszcze raz campingi”.</u>
+ <u xml:id="u-29.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W dzisiejszym, to jest w dniu 10 listopada br., — „Życiu Warszawy” jest artykuł — „Polacy jeżdżą — ale jak?”. (Zostawiam (to uznaniu posłów, żeby sami przeczytali.</u>
+ <u xml:id="u-29.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Specjalna podkomisja do spraw turystyki przyjazdowej, wyłoniona z Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej w referacie posła Hagmajera z dnia 17 lutego 1966 r. stwierdza między innymi w sprawach drażliwych:</u>
+ <u xml:id="u-29.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Zasadnicze bolączki sanitarno-higieniczne dotyczące gastronomii, powtarzające się we wszystkich województwach, spowodowane są przędę wszystkim szczupłością bazy żywieniowej, która w okresie wzmożonego ruchu turystycznego może zaspokoić zaledwie 70—80% konsumentów”.</u>
+ <u xml:id="u-29.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jeśli chodzi o bazę hotelową i campingi, to: — „Oczywiście, podstawową bolączką jest jej szczupłość. Niezależnie jednak od tej trudności za mało obserwuje się gospodarskiej troski umożliwiającej podwyższenie poziomu usług i poziomu higienicznego. Wydaje się, że codzienna dbałość o czystość pomieszczeń mieszkalnych i sanitarnych nie tylko nie spowoduje zauważalnego wzrostu kosztów eksploatacji, lecz wręcz odwrotnie — 100-krotnie się opłaci. Pogoń za nadmiernym zyskiem powoduje w następstwie niewłaściwe zaszeregowanie obiektów hotelowych do wyższych kategorii”.</u>
+ <u xml:id="u-29.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przeprowadzona w 1965 r. kontrola przez Najwyższą Izbę Kontroli wykazała jako zjawisko ogólnopolskie: nienależytą konserwację ruchomego mienia hotelowego, przecieki umywalek, kranów, instalacji oraz nadmiernie zniszczoną pościel i bieliznę. W zakresie bieżącego utrzymywania czystości stwierdzono: nie odkurzane materace, dywany, firanki i zasłony, sprzęty, ramy i parapety okienne, zabrudzone szyby w Oknach, nie odkurzane ściany, pajęczyny. Do stosunkowo częstych przypadków należało też nieutrzymywanie urządzeń sanitarnych w należytym stanie czystości.</u>
+ <u xml:id="u-29.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przejścia graniczne. O ile można doszukać się tłumaczeń (a nie usprawiedliwień), niedociągnięć w gospodarce komunalnej, o tyle braki w zakresie przejść granicznych świadczą o niedostrzeganiu wagi problemu przez niektóre organy państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-29.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozwój turystyki zagranicznej do Polski i z Polski ma liczne uwarunkowania. Jak do tej pory, sprawy wykorzystania ekonomicznych wartości turystyki nie znalazły prawa obywatelstwa. Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki działa bardzo szerokim frontem i osiąga w ramach swoich możliwości poważne efekty.</u>
+ <u xml:id="u-29.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jednak bez zasadniczych decyzji o uznaniu turystyki jako działalności gospodarczej i bez środków finansowych na doposażenie turystyki — osiągnięcie dużo większych rezultatów jest niemożliwe. Starania Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki muszą spotkać odzew w decyzjach rządu, a odzewem tym może być jedynie uznanie efektów ekonomicznych „niewidzialnego” eksportu usług turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo, Koleżanki i Koledzy! Przedstawiłem Wam dwie prawdy. Jedną w ujęciu ogólnym, drugą — w zestawie cieni, trosk i braków.</u>
+ <u xml:id="u-29.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te dwie prawdy nie zaprzeczają sobie, nie stanowią obrazu widzianego przez różowe czy czarne okulary.</u>
+ <u xml:id="u-29.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prawda pierwsza — prezentuje obie strony medalu, zwanego turystyką socjalną. Żądanej skali potrzeb dotychczasową drogą zaspokoić nie możemy. Po prostu nas na to nie stać. Dotacje na turystykę socjalną mogą wzrastać w skali wzrostu dochodu narodowego lub niewiele więcej.</u>
+ <u xml:id="u-29.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prawda druga mówi, że ilościowe potrzeby rosną szybciej niż możliwości ich zaspokajania, a ponadto rośnie skala wymagań. Ten czynnik ludzki — jak to przed chwilą tutaj z tej trybuny mówił poseł Bukowski — musimy mieć stale na uwadze. Te prawdy, o których mówiłem, mają w odniesieniu do ruchu krajowego cztery zasadnicze uwarunkowania, bez realizacji których nie zaistnieją możliwości szybkiego zaspokojenia potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-29.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uwarunkowanie pierwsze — to długość sezonu, długość wakacji młodzieży oraz urlopów ludzi starszych. Musi być on rozszerzony na 8 — 9 miesięcy w roku. Opracowań na ten temat mamy dużo, przykładów ze świata bliskich i dalekich sąsiadów wiele. Wiemy, jak to zrobić teoretycznie. Potrzeba jedynie Ostrożnych i trudnych decyzji realizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-29.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uwarunkowanie drugie — ruch turystyczny i jego sezonowe natężenie należy bardziej prawidłowo rozłożyć między 17 a jak kto woli — 22 regiony turystyczne Polski. Wiemy jak to zrobić. Trzeba podjąć i tutaj trudne, kompleksowe prace realizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-29.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uwarunkowanie trzecie — przemysł usług turystycznych musi być dla ich producenta opłacalny. Turystyka socjalna musi mieć wyraźny zakres, ale powinna być realizowana w innym systemie finansowania. Opracowania teoretyczne jako podstawa decyzji są gotowe.</u>
+ <u xml:id="u-29.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uwarunkowanie czwarte — opłacalny przemysł usług turystycznych musi otrzymać środki inwestycyjne na budowę hoteli, na gastronomię i inne. Kalkulacja kosztów, ekonomiczna efektywność nakładów, normalne odpisy amortyzacyjne i rozliczenie rentowności — choćby minimalnej — to oczywiste konieczności.</u>
+ <u xml:id="u-29.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jak zestawić rachunek ekonomiczny dla tego celu, jak opracować analizę — wiemy dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-29.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Turystyka przyjazdowa, to handel zagraniczny, głównie usługami. Wpływy i wydatki z tego handlu powinny być — moim zdaniem — skupione w jednym ekonomicznym worku, np. w Centralnym Funduszu Turystyki i Wypoczynku. Funduszowi należy określić cenę, którą Minister Handlu Zagranicznego może płacić za dolara, funta czy koronę szwedzką turystyczną. Ta oferta da wtedy funduszowi prawo — „handlu”. Dodać muszę, że reguły gry ekonomicznej w naszym kraju i na naszym rynku są nam znane. System premii — może nie bonowej — musi mieć u nas szerokie zastosowanie.</u>
+ <u xml:id="u-29.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozumienie elastyczności ekonomicznej na rynku turystycznym też obowiązuje. Vouchery, na które narzekania słyszymy, są przekazem na usługi i jako takie muszą być utrzymane.</u>
+ <u xml:id="u-29.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ale dla innych celów są czeki turystyczne, a nie vouchery.</u>
+ <u xml:id="u-29.45" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Polskie Biuro Podróży — „Orbis”, to narodowe biuro podróży, już dawno przekroczyło swoją moc przerobową. Nie posiada rezerw ludzkich i innych. Narzekania, często słuszne, na usługi — „Orbisu” wynikają też z przekroczenia możliwości stosunkowo niskiej ceny płaconej przez skarb za efektywne dewizy. Należy powołać — „Zrzeszenie Polskich Biur Podróży”, dokonać rozdziału zadań i określić perspektywy rozwojowe dla każdego z nich.</u>
+ <u xml:id="u-29.46" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Gestia w zakresie miejsc noclegowych powinna być Zlokalizowana w Głównym Komitecie Kultury Fizycznej i Turystyki. Nie musi to i nie powinno oznaczać bezpośredniego administrowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.47" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zatrzymajmy się nad innymi sprawami.</u>
+ <u xml:id="u-29.48" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Cele społeczne i wychowawcze turystyki krajowej muszą być zrealizowane w maksymalnym stopniu. Stąd przecież płyną wielkie zadania w zakresie treści krajoznawczej programów wycieczek i imprez, szkolenia przewodników i organizatorów turystyki w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-29.49" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te wielkie zadania — to gestia w zasadniczym stopniu wielkiej i zasłużonej organizacji turystów (polskich — Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, które za lat 7 obchodzić będzie swoje 100-lecie.</u>
+ <u xml:id="u-29.50" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te zadania muszą być uznane za pierwszy front walki. Choćby nawet kosztem innych form organizacyjnych w turystyce.</u>
+ <u xml:id="u-29.51" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wykonanie zadań dotyczących treści społecznej i wychowawczej ruchu turystycznego dla turystów, w tym dla wielu milionów młodzieży, wymaga oczywiście Współdziałania i pomocy dla PTTK ze strony:</u>
+ <u xml:id="u-29.52" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—Centralnej Rady Związków Zawodowych i jej Ogólnozwiązkowej Federacji Sportu, Wychowania Fizycznego i Turystyki, —Związku Młodzieży Socjalistycznej, —Związku Młodzieży Wiejskiej, —Związku Harcerstwa Polskiego oraz wielkiej pomocy koordynacyjnej Głównego Komitetu Kultury Fizycznej ii Turystyki, oraz pomocy placówek naukowych, takich jak: Komisja Czasu Wolnego Komitetu Kultury Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, Akademia Wychowania Fizycznego i trzy wyższe szkoły wychowania fizycznego, Instytut Urbanistyki i Architektury i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-29.53" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Cele społeczne i wychowawcze turystyki muszą również znaleźć swój wyraz w programach nauczania i szkolenia. Nowe Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego stworzy — jak wierzę — w swojej strukturze organizacyjnej departament kultury fizycznej i turystyki, by niedobór sal gimnastycznych, boisk, sprzętu i kadry wyrównać choćby w części troską organizacyjną o zachowanie tych wartości, jakie już zdobyło Ministerstwo Oświaty, jak nip. organizacja, i działalność Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych czy organizacja i działalność Centralnej Komisji do Spraw Krajoznawstwa i Turystyki Szkolnej. Dodać tu tylko mogę pełne potwierdzenie dla stanowiska, jakie wczoraj zajął poseł Podedworny. To właśnie w szkołach i uczelniach wyrastają korzenie krajoznawstwa i ochrony przyrody oraz troski o piękno krajobrazu. To właśnie turystyka młodzieży uczącej się zbliża nasze dzieci do Warsztatów pracy, nauki, kultury i do tych ludzi pracy, którzy dla nich właśnie budują warunki lepszego jutra. Tą drogą młodzi gruntują w swej świadomości i obyczajach zasady współżycia społecznego, szacunku dla tradycji i dumę z osiągnięć swoich ojców i braci.</u>
+ <u xml:id="u-29.54" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozwój turystyki jest procesem, którego dalszy ilościowy postęp jest oczywistością. W 1938 r. ruch ten obejmował 2 mln ludzi, w 1958 r. — 8 mln, w 1965 r. — 46 mln, w 1980 r. — jak określają hipotezy robocze — sięgać będzie 120 mln ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-29.55" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Już obecnie szacunki obrotów gospodarczych turystyki określają je na 25—30 mld zł. Ostatnie Plenum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Krakowie prezentuje wielkość 1 mld zł, jakie turyści zostawiają w Województwie, a obroty z obsługi turystów w samym Krakowie wyniosły w ubiegłym sezonie 308 mln zł. Trzy dni temu szacowaliśmy w Narodowym Banku Polskim w Zielonej Górze osiągnięte i możliwe do uzyskania dewizy.</u>
+ <u xml:id="u-29.56" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Turystyka, to w zasadniczym stopniu pośrednictwo, świadczenie usług. To tanie, rozproszone po kraju miejsca pracy, świadczące rentowne usługi dla turysty zagranicznego i opłacalne dla krajowego. Na temat usług nie będę mówił więcej, gdyż mówili na ten temat bardzo wnikliwie wicemarszałek Wende i poseł Czapski, lepiej znający te zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-29.57" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istnieją przeto — moim zdaniem — wszelkie warunki, by turystykę uznać za — „przemysł usług turystycznych”, za dział gospodarki narodowej i wyciągnąć z tego ekonomiczne konsekwencje, a między innymi zainteresować rady narodowe efektami ekonomicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-29.58" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W 1960 r., Sejm ustawą z dnia 17 lutego ujął w system organizacyjny i prawny sprawy kultury fizycznej i turystyki w oparciu o informacje o wielkości ruchu w 1958 r., gdy liczba uczestników wynosiła 8 mln, a wymagania były na daleko niższym niż dzisiaj poziomie. Stan ilościowy z 1965 r., i hipotezy dla 1980 r., co do ilości uczestników, tempo wzrostu ruchu zagranicznego w latach 1960—1965, wzrost wymagań co do poziomu usług, nasuwają po prostu konieczność dalszego podniesienia rangi spraw turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-29.59" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie podkreślam tu wielkich wartości społecznych i wychowawczych, które tą drogą możemy osiągnąć, ani też nie mówię o sojuszu kultury z turystyką czy symbiozie organicznej, bo te rzeczy są oczywiste. Wyrażam przekonanie, że należy przyznać Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej i Turystyki szczebel władzy naczelnej, a sprawy gospodarcze turystyki włączyć do tematyki rozważań i decyzji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-29.60" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Turystyka zagraniczna daje licznym państwom wpływy dewizowe rzędu 15 do 30% eksportu towarowego. Nadwyżka dewizowa, którą w 1965 r. osiągnęła Hiszpania, wynosiła 1.085 mln dolarów, Szwajcaria — 300 mln dolarów, Portugalia — 81 mln dolarów, Grecja — 66 mln dolarów, Włochy—1.061 mln dolarów, Austria — 420 mln dolarów. Nasze salda były i długo jeszcze będą bardzo niewielkie. Zwiększyć je jednak można bardzo wydatnie, między innymi przez wykorzystanie dla turystyki przyjazdowej potencjału uzdrowisk polskich. Prezentowałem te sprawy Wysokiej Izbie w dniu 17 czerwca br. w dyskusji nad ustawą o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym.</u>
+ <u xml:id="u-29.61" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłosiła rok 1967 — „Międzynarodowym Rokiem Turystyki”. Uznała bowiem za pożyteczną rolę turystyki w dziedzinie wychowawczej, kulturalnej, gospodarczej i społecznej. Uznała, że fakt poświęcenia jednego roku międzynarodowej turystyce ułatwi zrozumienie między narodami i sprzyjać będzie współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.62" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wyrażam przekonanie, że ułatwienia z naszej strony i program imprez, jakie będą związane z tym rokiem, godne będą haseł, które Organizacja Narodów Zjednoczonych prezentuje.</u>
+ <u xml:id="u-29.63" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Kończę swoje wywody. Prezentowałem w nich te pozytywne społecznie skutki naszych osiągnięć uzyskanych w toku realizacji kolejnych planów rozwoju. I ten piąty, kolejny plan rozwoju, który jest przedmiotem naszych dzisiejszych obrad, jak mówił Pan, Panie Marszałku Kliszko wczoraj, jest lepiej skoordynowany, a jego proporcje bardziej wyważone, lepsze, prawidłowsze wykorzystanie doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-29.64" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W referacie wygłoszonym 20 września 1966 r. na Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Przewodniczący Komisji Planowania dr Stefan Jędrychowski stwierdził :</u>
+ <u xml:id="u-29.65" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Podstawowym zadaniem planu na lata 1966—1970 jest dalszy, Wszechstronny rozwój sił wytwórczych kraju, przy jednoczesnym unowocześnieniu struktury ekonomicznej Polski oraz zapewnieniu zatrudnienia dla całego przyrostu siły roboczej i uzyskaniu dalszego wzrostu stopy życiowej ludności”.</u>
+ <u xml:id="u-29.66" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zgadzamy się z tymi wywodami, jak też z analitycznym referatem posła-referenta Kuleszy i głosować będziemy za przyjęciem planu. Wyrażamy jednak przekonanie, że również Przewodniczący Komisji Planowania zgodzi się z tym, że jednym z bardzo ważnych czynników stopy życiowej jest zaspokajanie potrzeb w zakresie usług turystycznych, usług świadczonych na rzecz motorycznej siły wytwórczej kraju, jaką jest człowiek pracy, którego — „remont” fizyczny i psychiczny przez wypoczynek wymaga zahamowania istniejącej w bieżącym planie tendencji spadkowej świadczeń państwa na cele wychowania fizycznego i turystyki. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Toczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na problematykę związaną z rozwojem oświaty i szkolnictwa. Charakteryzując bieżącą pięciolatkę, najogólniej można powiedzieć, że w odróżnieniu od ubiegłej, w której nastąpił bardzo poważny rozwój ilościowy szkolnictwa, powinna to być pięciolatka przede wszystkim poprawy jakości pracy szkół. Sprzyjać temu będą nowe plany i programy nauczania w szkołach podstawowych, zawodowych i średnich. Nastąpi dalsze powiększenie bazy lokalowej, zwłaszcza dla szkolnictwa zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselToczekTadeusz">W latach 1966—1970 nastąpi też zwiększony dopływ nauczycieli z wyższych uczelni i studiów nauczycielskich. W 1970 r. 75% nauczycieli szkół podstawowych będzie posiadać wykształcenie wyższe lub niepełne wyższe. Zakłada się poprawę wyposażenia szkół w pomoce naukowe dzięki założonemu wzrostowi ich produkcji. Wśród nauczycielstwa rozwija się w Ostatnich latach ruch nowatorstwa i eksperymentu pedagogicznego, poszukiwania lepszych metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselToczekTadeusz">Te wszystkie czynniki powinny zadecydować o poziomie i jakości pracy naszego szkolnictwa. Uzależnione to jest jednak w dużym stopniu od tego, w jakiej mierze wykorzystamy środki inwestycyjne przeznaczone na budowę izb lekcyjnych, internatów, gabinetów i pracowni szkolnych oraz od ich wyposażenia.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselToczekTadeusz">Nakłady inwestycyjne na szkolnictwo i oświatę w planie 5-letnim były wnikliwie dyskutowane na posiedzeniach sejmowej Komisji Oświaty i Nauki. Wnioski zgłoszone przez naszą Komisję, której jestem członkiem, do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów dotyczyły pełnego wykonania zadań inwestycyjnych w oświacie. Komisja postulowała również rozpatrzenie możliwości zwiększenia środków na rozbudowę bazy szkolnictwa podstawowego i mieszkań dla nauczycieli. W ubiegłym pięcioleciu cały wysiłek inwestycyjny państwa skierowany był na szkolnictwo podstawowe. W bieżącym pięcioleciu następują zmiany w kierunkach nakładów inwestycyjnych. Poważnie wzrastają nakłady inwestycyjne na szkolnictwo zawodowe i specjalne oraz na budowę internatów. Natomiast na szkolnictwo podstawowe przeznacza się w tym pięcioleciu nieco mniej niż w ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselToczekTadeusz">Takie proporcje podyktowane są tym, że liczba młodzieży w wieku szkoły podstawowej wzrośnie o 3,1%, a w wieku szkoły średniej i zawodowej o 8,3%. Zakładamy również, że w 1970 r. powinniśmy objąć dalszą nauką 82,3% absolwentów szkoły podstawowej, a więc zbliżamy się w ten sposób stopniowo do objęcia całej młodzieży dalszym kształceniem w szkołach średnich i zawodowych. Szkolnictwo zawodowe otrzyma około 5.800 pomieszczeń do nauki oraz 40 tys. stanowisk pracy w warsztatach szkolnych, w wyniku czego nastąpi wydatna poprawa warunków lokalowych tego szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselToczekTadeusz">W bieżącej pięciolatce nastąpi poważny przyrost miejsc w internatach szkół zawodowych. Będzie on prawie dwukrotnie większy niż w ubiegłej pięciolatce. Warto przypomnieć, że w okresie międzywojennym z internatów korzystało 43 tys. uczniów wszystkich typów szkół, a dziś 257 tys., a więc ponad sześciokrotnie więcej. Spośród tych 257 tys. mieszkańców internatów 190 tys., to młodzież pochodząca ze wsi i małych miasteczek. Ten poważny wzrost osiągnięty wysiłkiem państwa nie zaspokaja jeszcze potrzeb. W ubiegłej pięciolatce środki przeznaczone na budownictwo internatów zostały wykorzystane zaledwie w 75%; na planowanych ponad 23 tys. miejsc uzyskaliśmy 17 tys. miejsc, w 1970 r. z internatów będzie korzystać 28,5% młodzieży szkół zawodowych, wobec 23% w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselToczekTadeusz">Przyjmując, że 50% młodzieży w szkołach zawodowych i średnich mieszka poza obrębem miejscowości, w których znajduje się szkoła, to nietrudno Obliczyć, że ponad 20% młodzieży będzie musiało jednak dojeżdżać do szkół lub mieszkać na tak zwanych stancjach. Według danych Ministerstwa Oświaty, około 70% internatów jest zagęszczonych ponad normę, co naturalnie nie stwarza odpowiednich warunków życia, nauki i wypoczynku. Niepokojący jest fakt, że przy tak dużych potrzebach 54 tys. m^2^ powierzchni sypialnej internatów, to jest 11.900 miejsc, zajmują osoby nieupoważnione do zamieszkania w internatach. Tylko przez wykwaterowanie tych Osób zwiększylibyśmy ilość miejsc odpowiadającą wielkości 60 internatów na 200 osób każdy.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselToczekTadeusz">Pożądane byłoby nie tylko wykonanie planu budownictwa internatów, ale również zwiększenie w budżetach rad narodowych środków finansowych na uzupełnienie i poprawę ich wyposażenia.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt planu 5-letniego rozwoju oświaty opracowany został pod kątem zabezpieczenia nauki bardzo licznym rocznikom młodzieży w wieku szkoły zawodowej i średniej. W szkołach podstawowych procentowy przyrost jest mniejszy niż w ubiegłym pięcioleciu, nie mniej w 1970 r. w tych szkołach podstawowych będziemy mieli 5.364 tys. uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselToczekTadeusz">Na koniec pięciolatki dysponować będziemy ponad 141 tys. izb lekcyjnych. Ulegnie nieznacznej poprawie, średnio biorąc, ilość uczniów przypadających na 1 izbę lekcyjną z 40 w 1965 r. do 37,9 w 1970 r. Wskaźnik zmianowości, to znaczy ilość oddziałów przypadających na izbę lekcyjną, zwiększy się z 1,54 do 1,56, a na wsi z 1,52 do 1,59.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselToczekTadeusz">Zagadnieniem centralnym w okresie bieżącego planu 5-letniego jest doprowadzenie do końca reformy szkolnej pod kątem polepszenia warunków pracy szkół w mieście i na wsi. Dotyczy to przede wszystkim bazy lokalowej szkół podstawowych oraz wyposażenia ich w sprzęt i pomoce naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselToczekTadeusz">Obecny plan 5-letni nie zlikwiduje istniejących braków, ale je zmniejszy. Potrzeby bowiem w tym zakresie zamykają się ilością 47 tys. izb lekcyjnych oraz blisko 20 tys. pracowni, a wybudujemy w tym pięcioleciu około 21,5 tys. izb. W ubiegłych latach plany inwestycyjne w szkolnictwie nie były w pełni wykonywane, co niewątpliwie powiększyło obecne trudności lokalowe szkolnictwa, przede wszystkim na wsi. Z posiadanych danych wynika, że wykonanie planu budownictwa szkolnego w bieżącym roku jest już zagrożone oraz że są trudności w zabezpieczeniu wykonawstwa na 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselToczekTadeusz">W tej sytuacji, biorąc pod uwagę określone możliwości państwa w zakresie zabezpieczenia izb lekcyjnych, pracowni i mieszkań dla nauczycieli na wsi, musimy odwołać się do inicjatywy społecznej. Praktyka wykazuje, że społeczeństwo, w ramach czynów społecznych, w wielu regionach i miejscowościach naszego kraju przyczynia się do polepszenia warunków pracy szkół, do poprawy rezultatów wychowania i nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselToczekTadeusz">Najszersze zaangażowanie społeczeństwa złagodzić może deficyt izb lekcyjnych, poprawić sytuację mieszkaniową nauczycieli na wsi oraz przyczynić się do pogłębienia procesu ideowo-wychowawczego młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselToczekTadeusz">Deficyt w zakresie bazy materialnej szkół na wsi może być zmniejszony, o ile rady narodowe podejmą pracę ze społeczeństwem, wyzwalając inicjatywę społeczną w kierunku wykupu obiektów i ich adaptacji na potrzeby szkolne oraz w kierunku rozbudowy istniejących szkół.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselToczekTadeusz">Dla realizacji tych przedsięwzięć czynami społecznymi konieczne jest:</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselToczekTadeusz">—zwiększenie w budżetach rad narodowych środków finansowych przeznaczonych na popieranie inicjatywy społecznej;</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#PoselToczekTadeusz">—zabezpieczenie społecznym komitetom budowy i rozbudowy szkół fachowej porady, nadzoru oraz dokumentacji technicznej przez powiatowe wydziały architektury i Zapewnienie nadzoru budowlanego;</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#PoselToczekTadeusz">—zabezpieczenie niezbędnych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#PoselToczekTadeusz">Natomiast przyśpieszenie rozwiązania problemu mieszkaniowego nauczycieli może nastąpić tylko wtedy, jeśli wzrośnie baza mieszkaniowa na wsi, będąca w dyspozycji rad narodowych na wyłączne potrzeby nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#PoselToczekTadeusz">Dlatego w tym pięcioleciu należy skoncentrować wysiłki na rzecz:</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#PoselToczekTadeusz">—budowy typowych domków jednorodzinnych ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów;</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#PoselToczekTadeusz">—wykupu obiektów mieszkalnych od prywatnych właścicieli (przede wszystkim na ziemiach zachodnich istnieją możliwości w tym zakresie);</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#PoselToczekTadeusz">—przestrzegania zasady budowy mieszkań nauczycielskich przy nowo wznoszonych i rozbudowywanych szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#PoselToczekTadeusz">Nauczycielom ubiegającym się o mieszkania spółdzielcze w miastach należałoby przyjść z pomocą w postaci dotacji finansowej ze strony pracodawcy oraz rozważyć możliwości skrócenia czasu wyczekiwania, tak zwanego okresu kandydackiego.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#PoselToczekTadeusz">Realizacja zadań inwestycyjnych w ramach czynów społecznych wymaga zwiększenia powszechności świadczeń ze strony społeczeństwa na rzecz Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów, gdyż jeśli w mieście powszechność świadczeń jest prawie pełna, to na wsi pozostało jeszcze wiele do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#PoselToczekTadeusz">W trosce o lepsze efekty wychowawcze w naszych szkołach trzeba podjąć prace, zmierzające do szerokiego rozwinięcia pedagogizacji rodziców w ramach komitetów rodzicielskich, komitetów opiekuńczych, uniwersytetów dla rodziców, rady przyjaciół harcerstwa i innych.</u>
+ <u xml:id="u-31.27" who="#PoselToczekTadeusz">Należy stworzyć lepsze warunki rozwoju i działalności organizacjom młodzieżowym, ze szczególnym uwzględnieniem Związku Harcerstwa Polskiego poprzez pozyskiwanie, oprócz nauczycieli, do pracy w harcerstwie doświadczonych działaczy społeczno-politycznych i wybitnych fachowców z zakładów pracy, w celu wzbogacenia form pracy harcerskiej. Należy zapewnić dzieciom i młodzieży większą opiekę w czasie wolnym od zajęć szkolnych oraz w okresie wakacji, zwłaszcza tej młodzieży, która nie wyjeżdża na kolonie. Trzeba udostępnić młodzieży obiekty kulturalno-oświatowe i sportowe, kluby i świetlice oraz zabezpieczyć fachową opiekę ze strony właścicieli obiektów, rozwinąć budowę boisk sportowych, lodowisk, placów zabaw, ośrodków pracy pozalekcyjnej przez komitety blokowe i mieszkaniowe. Należy też zwiększyć pomoc materialną dla tej części młodzieży, która znajduje się w ciężkich warunkach. Zwiększonego udziału społeczeństwa należy oczekiwać w pracach szkolnych komisji wychowawczych oraz komisji do spraw dzieci i młodzieży przy terenowych komitetach Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-31.28" who="#PoselToczekTadeusz">Trzeba systematycznie poprawiać warunki higieniczno-sanitarne szkół oraz opiekę lekarską nad młodzieżą i nauczycielstwem. Należy dążyć do poprawy współdziałania służby zdrowia z administracją szkolną, gdyż dotychczasowa praktyka pozostawia Wiele do życzenia. Nowa sieć szkolna, wynikająca z reformy szkolnej, wymaga ciągłego doskonalenia dojazdów dzieci do szkół poprzez opracowanie odpowiednich rozkładów jazdy PKS i PKP.</u>
+ <u xml:id="u-31.29" who="#PoselToczekTadeusz">Realizacja tych zadań wymaga tworzenia szerokiego społecznego frontu pomocy szkole, w którym poważną rolę ma do spełnienia także nasze radio, telewizja, prasa miejscowa oraz wszystkie organizacje związkowe i społeczno-polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-31.30" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! Szybkiemu rozwojowi kraju towarzyszyć musi stały dopływ wykwalifikowanej kadry. Jaką rolę do spełnienia mają w tym zakresie wyższe uczelnie, nie muszę tu przedstawiać. Projekt planu zakłada dalszy rozwój szkolnictwa wyższego. Planuje się znaczny wzrost ilości nowo przyjętych na pierwszy rok studiów dziennych i dla pracujących. W 1970 r. na pierwszy rok studiów dziennych przyjętych będzie ok. 44 tys. osób wobec 38 tys. w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-31.31" who="#PoselToczekTadeusz">Projektowany szybki rozwój studiów wyższych dla pracujących pozwoli na przyjęcie na I rok studiów 39 tys. osób, to jest o 17 tys. więcej niż w 1965 r. Studenci I roku studiów dla pracujących stanowić będą prawie 50% ogółu studentów I roku. Jest to zjawisko pozytywne, występujące nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Taka droga kształcenia kadr na poziomie wyższym przyśpieszy zaspokojenie potrzeb kadrowych w przemyśle, rolnictwie, oświacie, kulturze i w całej gospodarce narodowej. Szybki rozwój studiów dla pracujących wymaga zwiększenia troski ze strony zainteresowanych resortów, zakładów pracy, związków zawodowych. Studentom pracującym trzeba stworzyć lepsze warunki nauki. Rozpatrzyć należy możliwość rozszerzenia systemu ulg, poprawić należy zaopatrzenie w skrypty i podręczniki.</u>
+ <u xml:id="u-31.32" who="#PoselToczekTadeusz">Szczególną opieką należy otoczyć studentów I i II roku, ponieważ na tych latach notuje się bardzo duży odsiew. Odnosi się to w równym stopniu do studiów dziennych. Przewidziany projektem planu wzrost liczby studentów na wyższych uczelniach wyda je się jednak za mały w stosunku do liczbowo dużych roczników w Wieku szkoły wyższej. Dlatego sejmowa Komisja Oświaty i Nauki, rozpatrując projekt planu, postulowała zwiększenie limitu przyjęć na pierwsze lata studiów. Również należy w tym pięcioleciu opracować ostatecznie koncepcję szkoły pomaturalnej. Wzrastająca liczba absolwentów szkoły ogólnokształcącej z jednej strony oraz określone możliwości zwiększenia przyjęć na I rok studiów dziennych z drugiej strony, stwarzają taką sytuację, że w 1969 r. 45 tys., to jest 40% absolwentów liceów ogólnokształcących nie będzie mogło dalej się uczyć.</u>
+ <u xml:id="u-31.33" who="#PoselToczekTadeusz">Natomiast w planie rozwoju szkolnictwa pomaturalnego w tym zakresie zakładamy nieduży wzrost przyjęć w porównaniu z 1965 r., bo wynoszący tylko 2 tys. osób, to jest o 7,5%. Warto poza tym określić zawody, dla których wystarczającym przygotowaniem jest ukończenie liceum ogólnokształcącego. Samymi kursami, organizowanymi doraźnie dla tej młodzieży, problemu się nie rozwiąże, choć niewątpliwie złagodzi.</u>
+ <u xml:id="u-31.34" who="#PoselToczekTadeusz">Absolwenci liceów ogólnokształcących znajdują się w takim miejscu naszego systemu szkolnego, że Ministerstwo Oświaty już za nich nie odpowiada, a Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego jeszcze nie. Połączenie tych resortów w jeden, czego mamy dokonać na obecnym posiedzeniu Sejmu, będzie niewątpliwie dla tej sprawy miało duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-31.35" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt planu rozwoju szkolnictwa wyższego wynika z potrzeb oraz aktualnych możliwości gospodarki narodowej. W porównaniu z ubiegłą pięciolatką nakłady inwestycyjne wzrastają o 39%. Pozwoli to niewątpliwie na poprawienie warunków lokalowych uczelni oraz zwiększenie bardzo poważnie, bo o 45% ilości miejsc w domach akademickich. Wspomniane nakłady inwestycyjne, choć poważne, nie zaspokoją jednak w pełni potrzeb szkolnictwa wyższego. Dlatego należy w pełni i terminowo zrealizować zaplanowane zadania inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-31.36" who="#PoselToczekTadeusz">W tej sprawie Komisja zgłosiła pod adresem rządu odpowiedni wniosek. Przed szkolnictwem wyższym w tym pięcioleciu stoi wiele innych problemów, jak:</u>
+ <u xml:id="u-31.37" who="#PoselToczekTadeusz">—rozwój kadry naukowej, —rozszerzenie koordynacji badań naukowych prowadzonych przez szkoły wyższe, Polską Akademię Nauk i resortowe instytuty naukowe, —sprawność kształcenia itp.</u>
+ <u xml:id="u-31.38" who="#PoselToczekTadeusz">Powrócimy do nich jeszcze niejednokrotnie w toku prac Sejmu i jego organu — sejmowej Komisji Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-31.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Antoni Daniel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselDanielAntoni">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Sprawom przemysłu hutniczego, który stanowi bazę materiałową dla innych gałęzi naszego przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, chemicznego, budownictwa, transportu i wielu innych, decydujących o ogólnym rozwoju gospodarczym kraju, sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w czasie prac nad Pięcioletnim Planem Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 poświęciła wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselDanielAntoni">Zasadniczy kierunek rozwoju przemysłu hutniczego w bieżącej pięciolatce wyraża się w tendencji do poprawy struktury asortymentowej stali i wyrobów walcowanych, znacznego rozszerzenia przetwórstwa hutniczego oraz podniesienia jakości wyrobów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselDanielAntoni">Świadczy o tym założony większy udział produkcji wyrobów ze stali jakościowej w ogólnej produkcji wyrobów walcowanych. Przy wzroście bowiem produkcji stali o 23,2% i wyrobów walcowanych o 24,8% — produkcja wyrobów walcowanych ze stali jakościowej wzrośnie o 52,1% (rur stalowych o 55%, blachy ocynowanej o 121%, taśmy zimnowalcowanej o 220% oraz prętów ciągnionych i łuszczonych o 78%, w tym prętów ze stali jakościowej o 94%).</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselDanielAntoni">W przemyśle metali nieżelaznych produkcja aluminium wzrośnie ponad dwukrotnie, a w wyniku rozbudowy huty miedzi w Legnicy, produkcja miedzi elektrolitycznej wzrośnie o 75%.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselDanielAntoni">Kontynuacja budowy i uruchomienie dwóch kopalni miedzi pozwolą ponad pięciokrotnie zwiększyć produkcję koncentratów miedzi. Stworzy to podstawę do dalszego wzrostu przemysłu miedziowego w latach 1971—1975, opartego wyłącznie o bazę surowców krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselDanielAntoni">Przemysł produkcji cynku i ołowiu nie wykazuje wprawdzie wysokiej dynamiki produkcji, jednak nastąpi zasadnicze unowocześnienie technologii produkcji w wyniku uruchomienia pieców szybowych do produkcji cynku.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselDanielAntoni">Mimo korzystnych zmian kierunków rozwoju produkcji i kierunków inwestowania, stalowe wyroby walcowane i przetwórstwo hutnicze pozostaną nadal jeszcze materiałami deficytowymi w gospodarce narodowej i w poszczególnych latach mogą wystąpić trudności w pokryciu potrzeb odbiorców na wyroby hutnicze. Dlatego bilans wyrobów walcowanych, obok założeń wzrostu produkcji, przewiduje trzykrotny wzrost importu wyrobów walcowanych, to jest z 374 tys. ton w 1965 r. do 1.131 tys. ton w 1970 r. Oznaczać to będzie poważne wciąż uzależnienie zaopatrzenia odbiorców krajowych od dostaw zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselDanielAntoni">Sprawne zaopatrzenie odbiorców w wyroby hutnicze z importu wymagać będzie poważnego, niezbędnego wysiłku i odpowiedzialności ze strony handlu zagranicznego i hutnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselDanielAntoni">W tej sytuacji, duże znaczenie dla bilansu wyrobów walcowanych posiadać będzie daleko idąca oszczędność w zużyciu wyrobów hutniczych w gospodarce narodowej, a zwłaszcza zmniejszenie wskaźnika zużycia wyrobów walcowanych na 1 mln zł wartości produkcji globalnej w przemyśle maszynowym. Przewiduje się obniżenie tego wskaźnika z 14,28 ton/mln zł w 1965 r. do 11,55 ton/mln zł w 1970 r., to znaczy o 19,2%.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselDanielAntoni">Ma to nastąpić w wyniku poprawy struktury zużycia wyrobów hutniczych oraz zmiany konstrukcji wyrobów zapewniającej mniejszy ciężar maszyn, urządzeń i innych wyrobów przemysłu elektromaszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselDanielAntoni">Przewiduje się ponadto szereg kierunków działania, mających na celu złagodzenie deficytu wyrobów walcowanych, między innymi poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselDanielAntoni">1) poprawę wykorzystania czasu kalendarzowego, związanego z ulepszeniem organizacji pracy oraz dozbrojeniem szeregu wydziałów walcowniczych w piece grzewcze, urządzenia wykańczające itp.; pójdą na to — zgodnie z oświadczeniem sprawozdawcy generalnego — dodatkowe nakłady inwestycyjne. Rezultatem realizacji tego programu będzie poprawa wykorzystania czasu kalendarzowego walcowni, co pozwoli uzyskać 220 tys. ton dodatkowej produkcji wyrobów walcowanych w 1970 r.;</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselDanielAntoni">2) rozszerzenie ruchu czterobrygadowego. W 1966 r. pracowało w ruchu czterobrygadowym 18 walcowni oraz wszystkie zgniatacze. Dotychczas osiągnięto z tego tytułu około 200 tys. ton dodatkowej produkcji wyrobów walcowanych. Wprowadzenie do tego ruchu dalszych walcowni pozwoli osiągnąć dodatkowy przyrost produkcji wyrobów walcowanych. Podkreślić trzeba przy tym aspekt społeczny przechodzenia na system czterobrygadowej organizacji pracy — jest on poważnym czynnikiem poprawiającym warunki pracy naszych hutników.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselDanielAntoni">Dalszym kierunkiem działania jest wprowadzenie współczynników przeliczeniowych na szczególnie trudne i deficytowe asortymenty produkcji hutniczej. Prace te w niektórych wydziałach hutniczych już rozpoczęto, lecz nie są one jeszcze szeroko rozwinięte. Zrealizowanie zamierzeń w tym zakresie stworzy bodźce do systematycznego poprawiania struktury produkcji hutniczej, pozwoli na lepsze zaspokojenie zapotrzebowania odbiorców na trudne asortymenty.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselDanielAntoni">Na poprawę zaopatrzenia odbiorców wpłyną także zamierzenia w zakresie poprawy jakości wyrobów hutniczych. Sprawa jest tym bardziej ważna, że generalna poprawa jakości wyrobów hutniczych ma bezpośredni wpływ na poziom techniczny rozwoju całej gospodarki narodowej, na rekonstrukcję techniczną wielu gałęzi naszego przemysłu, na paziom zaopatrzenia naszych odbiorców, wreszcie na prawidłowy rozwój naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselDanielAntoni">Gdzie tkwią jeszcze rezerwy poprawy jakości?</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselDanielAntoni">Średni poziom wybraków w stalowniach, walcowniach i rurowniach wykazuje co prawda tendencje spadkowe. Jednakże jest on ciągle jeszcze zbyt wysoki i rzutuje niejednokrotnie na wyniki ekonomiczne zakładów. Istnieją wciąż huty i wydziały o niewystarczającym poziomie dyscypliny technologicznej lub niedostatecznie opanowanej produkcji. Można więc i trzeba w tej dziedzinie uzyskać lepsze wyniki poprzez wnikliwe określenie przyczynowości każdego wybraku, jak również przez podniesienie pracy wydziałów do poziomu najlepiej pracujących, równając do nich w górę.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselDanielAntoni">Wartość reklamacji odbiorców wyrobów hutniczych jest wprawdzie niewielka i wynosi zaledwie 0,14% wartości produkcji, a pomimo to są one niejednokrotnie utrapieniem odbiorców, gdyż koncentrują się niekiedy w pewnych, najbardziej poszukiwanych asortymentach. Łatwo więc wyliczyć, że za tym znikomym wprawdzie procentem uznanych reklamacji kryje się około 6 tys. ton wyrobów walcowanych, którą to ilość można by zmniejszyć poprzez wysiłek organizacyjno-techniczny oraz zaopatrzenie hutnictwa w tak potrzebną odpowiednią aparaturę kontrolno-pomiarową.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselDanielAntoni">Trzeba stwierdzić, że dotychczasowe wyposażenie hutnictwa w pomocnicze urządzenia produkcyjne nie pozwala w pełni na sprostanie i nadążanie za stale wzrastającymi i uzasadnionymi wymaganiami jakościowymi odbiorcy.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselDanielAntoni">Rozbudowa podstawowych wydziałów i agregatów produkcyjnych wyprzedziła znacznie rozbudowę urządzeń i wydziałów pomocniczych, niezbędnych dla zapewnienia należytej jakości wyrobów. W związku z tym niezbędne jest, aby w programie poprawy jakości resortu przemysłu ciężkiego uwzględnić całokształt przedsięwzięć organizacyjnych, technicznych i inwestycyjnych, których realizacja powinna przynieść dalszą poprawę jakości wyrobów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselDanielAntoni">Poza uruchomieniem nowych wydziałów, które dadzą produkcję wysokojakościową (jak na przykład walcownia średniodrobna w Hucie „Warszawa”) czy osiągnięciem pełnej zdolności produkcyjnej uruchomionych pod koniec ubiegłej pięciolatki wydziałów produkcji wysoko jakościowej, należy dołożyć maksimum wysiłku w kierunku szeregu poważnych i zakrojonych na szeroką skalę przedsięwzięć modernizacyjnych, które powinny przynieść znaczną poprawę standardu wytwarzanych wyrobów lub zwiększyć produkcję wyrobów jakościowych. Dotyczy to między innymi modernizacji walcowni Huty Kościuszko dla osiągnięcia standardu światowego w produkcji szyn, modernizacji rurowni w Hucie Batory dla poprawy jakości rur wiertniczych i energetycznych, rozbudowy ciągami w Hucie Stalowa Wola i modernizacji walcowni taśm w hutach Florian i Cedler dla wzrostu produkcji wyrobów ciągnionych i taśm walcowanych na zimno.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselDanielAntoni">Pożądane jest terminowe dokonanie poprawy jakości w poszczególnych hutach poprzez rozbudowę i zwiększenie przepustowości wydziałów przygotowania i czyszczenia wsadu, rozbudowanie instalacji do obróbki cieplnej oraz urządzeń do kontroli jakości wyrobów finalnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselDanielAntoni">Rozszerzając równocześnie własną bazę badawczą w postaci instytutów i zakładowych laboratoriów badawczo-doświadczalnych, hutnictwo powinno generalnie poprawić jakość swojej produkcji, a zwłaszcza rozwiązać szereg nabolałych problemów, jakimi, na przykład, jest jakość szyn, walcówki na niektóre rodzaje wyrobów śrubiarskich, prętów ze stali narzędziowych i łożyskowych, niektórych materiałów dla przemysłu lotniczego, dla energetyki i przemysłu budowy aparatury chemicznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselDanielAntoni">Równolegle z realizacją programu poprawy jakości, powinna następować nowelizacja norm i warunków technicznych na wyroby hutnicze.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselDanielAntoni">Nowelizację taką w podstawowych asortymentach zakładają plany Polskiego Komitetu Normalizacyjnego oraz Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselDanielAntoni">W warunkach utrzymującej się jeszcze deficytowości wyrobów hutniczych specjalnego znaczenia nabiera dalsza sprawna organizacja ich zbytu przez same huty, jak również przez Centralę Zbytu Stali — „Centrostal”, której udział w obrotach hutniczych zrealizowanych przez własne składy ma w najbliższych latach wzrosnąć do 27%.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PoselDanielAntoni">Wysoki Sejmie! W rozwoju hutnictwa do 1970 r., jak również w następnych latach, poważną, a często decydującą rolę odgrywać będą inwestycje. Wzrost środków inwestycyjnych przeznaczonych w planie 5-letnim na dział hutniczy dotyczy w zasadzie rozwoju przemysłu górniczo-hutniczego metali nieżelaznych. Przeznaczone są one na:</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PoselDanielAntoni">— zagospodarowanie nowo odkrytych złóż rud miedzi przez budowę kopalni i hut miedzi oraz rozbudowę zakładów przetwórstwa hutniczego;</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PoselDanielAntoni">—utrzymanie i rozwój produkcji przemysłu cynkowo-ołowianego przez ukończenie budowy Huty Cynku w Miasteczku Śląskim i rozbudowę kopalni rud tych metali;</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PoselDanielAntoni">—rozwój przetwórstwa aluminium.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PoselDanielAntoni">Wysoka koncentracja środków inwestycyjnych na przemysł górniczo-hutniczy miedzi, na który skierowano około 10,5 mld zł, to jest ponad 65% ogółu nakładów na przemysł metali nieżelaznych, wymagać będzie podjęcia bardzo skutecznych działań dla pełnej realizacji tych inwestycji. Dotyczy to zwłaszcza zapewnienia przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych odpowiedniej mocy produkcyjnej dla wykonawstwa inwestycyjnego w rejonie legnicko-głogowskim.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PoselDanielAntoni">Odmiennie natomiast przedstawia się struktura nakładów inwestycyjnych w hutnictwie żelaza i stali. Jeśli w dotychczasowych planach 5-letnich program inwestycyjny w hutnictwie żelaza i stali związany był głównie z zabezpieczeniem ilościowego wzrostu produkcji wydziałów surowcowych, to w bieżącym planie 5-letnim koncentruje się inwestycje na rozwój wydziałów walcowniczych, rurowni oraz wydziałów przetwórstwa hutniczego. Z 27 mld zł przewidzianych na inwestycje w hutnictwie żelaza i stali, ponad 60% tej sumy przeznacza się na rozwój walcowni i przetwórstwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PoselDanielAntoni">Taka struktura nakładów inwestycyjnych wydaje się jak najbardziej właściwa i słuszna.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#PoselDanielAntoni">Tak na przykład na Hutę im. Lenina przeznacza się blisko 33% ogólnych środków inwestycyjnych, na kilka innych zakładów (huty Batory, Baildon, Kościuszko, Jedność, Buczek, Zakłady Koksownicze Zdzieszowice) blisko 24%. W sumie na wymienione zakłady przeznacza się blisko 57% środków inwestycyjnych, gdyż ich produkcja w dużej mierze decyduje o wykonaniu poszczególnych asortymentów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#PoselDanielAntoni">Mówiąc o działalności inwestycyjnej, nie można nie poruszyć pewnych występujących niedociągnięć w tej dziedzinie. O ile udało się opanować problem nie zagospodarowanych maszyn i urządzeń i osiągnąć na tym odcinku wyraźną poprawę, to niestety, w dalszym ciągu występuje jeszcze zjawisko przekraczania kosztów inwestycji. Także wprowadzona w szerszym zakresie koncentracja środków inwestycyjnych nie daje jeszcze wystarczających efektów w postaci skrócenia cykli realizacji inwestycji i terminowego oddawania obiektów do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-33.35" who="#PoselDanielAntoni">Cykle inwestycyjne wciąż jeszcze są zbyt długie, a odpowiedzialność za ten stan w równej mierze ponosi resort inwestora, który nie potrafi na czas zapewnić potrzebnej dokumentacji projektowo-kosztorysowe j oraz maszyn i urządzeń, jak i resort wykonawczy, nie zapewniający niezbędnego potencjału wykonawczego i materiałów. Dlatego wysuwamy z tej wysokiej trybuny wyraźny postulat pod adresem obu resortów, aby dokonały niezbędnych przedsięwzięć, które zagwarantowałyby polepszenie procesu inwestycyjnego; postulat ten wypływa z głębokie j troski o zapewnienie realizacji o wiele większych i może nawet trudniejszych, niż w latach ubiegłych, zadań stojących przed obu resortami w bieżącej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-33.36" who="#PoselDanielAntoni">Bowiem terminowe oddanie do użytku obiektów o wysokim jakościowo poziomie oraz szybkie opanowanie produkcji w wydziałach przetwórstwa hutniczego będzie mieć duże znaczenie dla wykonania, a nawet przekroczenia zadań planowych produkcji wyrobów hutniczych, a tym samym decydujący często wpływ na bardziej rytmiczne wykonanie zaplanowanych w pięciolatce zadań przez szereg kluczowych gałęzi i branż w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Narodowy plan 5-letni jest programem zarządzania rzeczami. Przedmiotami, których dotyczą postanowienia planu, są określone postacie i wartości majątku narodowego oraz tkwiąca w nich zobiektywizowana praca ludzka, która występuje w planie także w charakterze rzeczowym jako stan zatrudnienia. Wykonywanie przedmiotowego planu narodowego jest doniosłą częścią polityki państwowej, częścią, która razem z polityką pozagospodarczą wyznacza miejsce Polski Ludowej w świecie oraz określa sytuację obywatela w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Doświadczenia państw socjalistycznych wykazują, że rodzaje zależności między procesami w bazie gospodarczej i stanami świadomości społeczno-politycznej obywateli są o wiele bardziej złożone, niż to przewidywano. Doświadczenia tych państw akcentują równie silnie zależność wyników gospodarowania rzeczami od stanu świadomości społecznej obywateli, jak i podkreślają wpływ przeprowadzanego programu ekonomicznego na poglądy społeczno-polityczne. Dlatego w ramach dyskusji nad obecnym planem 5-letnim wydaje się także racjonalne uwzględnienie zagadnień związanych z przewidywanym wpływem zjawisk pozagospodarczych, które będą towarzyszyły jego wykonaniu.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Pragnę poruszyć tu kilka wybranych zagadnień, omawiając je z pozycji Stowarzyszenia — „Pax”, organizacji stanowiącej jeden z elementów Frontu Jedności Narodu, kierowanego przez partię w porozumieniu ze stronnictwami.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Na pewno, źródłem autorytetu władzy ludowej jest umiejętne powiązanie dynamiki rozwoju gospodarczego kraju z trafną polityką międzynarodową oraz doprowadzenie do powszechnego rozumienia słuszności tej polityki przez społeczeństwo. Poczucie możliwego do osiągnięcia współcześnie bezpieczeństwa i awansu pozycji Polski w świecie, będące rezultatem naszego zaangażowania międzynarodowego, należy do najważniejszych czynników sprzyjających korzystnemu kształtowaniu się wydajności pracy w wykonywaniu planu narodowego. Składa się na to przede wszystkim — jedność nastawienia patriotycznego obywateli w stosunku do sojuszu ze Związkiem Radzieckim, w stosunku do zaangażowania się w słuszna sprawę narodu wietnamskiego w jego walce z agresją imperialistyczna, a z drugiej zaś strony — aktywna czujność Wszystkich Polaków wobec możliwości zagrożenia pokoju, które wywołuje polityka rządu zachodnioniemieckiego. Jedność ta określa konkretnie rozumiana treść aktualnego pojęcia interesu Ogólnonarodowego, które to pojęcie jest niezbędne dla zwiększonego wysiłku pracy nad budowaniem naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nie sposób nie docenić mobilizującego znaczenia procesu społecznego, który oparł internacjonalistyczne obowiązki państwa polskiego na odpowiedzialności za los kraju. Proces ten jest wynikiem ścisłej Współpracy ideologicznej w tym zakresie władzy ludowej i ogółu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Można także stwierdzić, czemu dobitny wyraz dął wczorajszy dzień obrad, że naszą polityka międzynarodowa w bezpośrednim odniesieniu ekonomicznym będzie sprzyjać wykonaniu tych postanowień bieżącego planu narodowego, które są wyciągnięciem konsekwencji z możliwości dla naszej gospodarki, tkwiących w olbrzymiej perspektywie zbytu, jaką jest kooperacja z dynamicznym rozwojem Związku Radzieckiego oraz innych krajów socjalistycznych. Fakt ten oczywiście nie zmniejsza potrzeby powiększenia efektywności handlu z zachodem.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Następnym zjawiskiem pozagospodarczym, które towarzysząc naszemu planowi 5-letniemu, będzie wpływać na jego realizację, jest sprawa rozwoju demokracji socjalistycznej. Każdy kolejny plan narodowy przez sam fakt podwyższenia stopy życiowej, przez podnoszenie poziomu wiedzy powoduje zwiększone zapotrzebowanie społeczne na rozwój praktyki demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Sprawę rozwoju demokracji można jednak stawiać w zupełnie dwóch różnych formach. Wypływający nawet z najszlachetniejszych pobudek humanizm, podany nawet w najbardziej finezyjnej intelektualnie formie prowadzi na bezdroża, jeśli nie szanuje konkretów osiągniętych i zadań najnowszej historii oraz teraźniejszości kraju. I dlatego należy podzielić ocenę, że nie służą postępowi demokracji w naszym kraju wszyscy ci, którzy szukają jej rozwoju tak, jakby byli odcięci od doświadczeń odległej przeszłości Polski i tak, jakby byli nieobecni w jej patriotycznej teraźniejszości.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Uczestniczy się w postępie demokracji socjalistycznej w Polsce wówczas, jeśli daje się wyraz w swoich przekonaniach niewątpliwemu konkretowi, że dotychczasowa historia Polski Ludowej w swym bilansie służyła w sposób przełomowy rozwojowi każdej jednostki, rozwojowi każdego Polaka z chwilą, gdy podjął on dzieło kształtowania nowej, socjalistycznej państwowości. Można nie przytaczać w słowie i w piśmie Wskaźników porównawczych poziomu życia współczesnej jednostki w naszym kraju zarówno z jej sytuacją przedwojenną, jak i z sytuacją sprzed dziesięciu lat, ale wtedy takie porównanie musi tkwić wewnątrz samego toku myślenia.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Istnieje jednak realnie sformułowane pytanie o rozwój demokracji socjalistycznej w okresie omawianego planu 5-letniego. Chodzi o to, jakie w tym czasie treści będą nabierać coraz bardziej aktualnego charakteru w toku społecznej dyskusji obywateli z własna władzą ludową w ramach demokratycznych instytucji naszego państwa i naszego życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Chciałbym tu — z pozycji jednego z wielu ogniw Frontu Jedności Narodu — podzielić się dwoma przewidywaniami.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Rok 1966, pierwszy rok planu 5-letniego, który analizujemy, dostarczył przejawów Ostrych konfliktów między stanowiskiem politycznym episkopatu a linią polityki państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wynik konfliktów w tej dziedzinie jest jednoznaczny. Opinia polityczna narodu nie aprobowała niesłusznych politycznie sugestii i posunięć, a potwierdziła patriotyczną rację władzy ludowej w sprawach linii międzynarodowej naszego państwa. Zaangażowani w konflikt przedstawiciele hierarchii zachowali, rzecz jasna, w oczach ludzi wierzących swój autorytet władzy religijnej, natomiast ich autorytet obywatelski doznał niestety, nieuniknionego uszczerbku. Najważniejszą jednak i najbardziej charakterystyczną obserwacją jest, że dotyczący tak ważnych zagadnień szkodliwy i niepotrzebny konflikt nie naruszył trwałej, patriotycznej jedności między obywatelami wierzącymi i niewierzącymi. Nie można bowiem inaczej, niż w sensie marginesu społecznego, traktować zarówno fanatyzmu bigotów, jak i osobistych nieprzyjaciół Pana Boga.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Analizując zjawisko zachowania jedności patriotycznej społeczeństwa, warto przypomnieć, że podstawowa masa obywateli wierzących uczestniczyła na przemian w uroczystościach państwowych, Widząc w nich takt polityczno-patriotyczny, jak i w uroczystościach religijnego milenium, widząc w nich akt patriotyczno-religijny. Zasadniczą postawą wierzącego obywatela Polski Ludowej jest równoczesność zaangażowania politycznego i gospodarczego w budowę Polski socjalistycznej z wyznawaniem przez tego obywatela światopoglądu religijnego, chrześcijańskiego. Myślący i czujący w ten sposób obywatele wierzący w Polsce są ludźmi bezpartyjnymi, występują także w szeregach partii, są w stronnictwach politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Co naszym zdaniem wynika z tych faktów dla aktualnych zagadnień demokracji socjalistycznej? Według naszego przekonania nie sposób po 22 latach doświadczeń historii Polski Ludowej traktować postawy obywatela wierzącego jako odstawy człowieka będącego w połowie drogi ideowo-politycznej. Nie wchodząc w to, co będzie za sto lat, należy na zasadzie doświadczalnej stwierdzić, że typowego polskiego obywatela wierzącego nie odciąga od społeczno-gospodarczej treści socjalizmu ani klerykalny antykomunizm, ani nie jedna go dla założeń materializmu filozoficznego patriotyczny udział w budowie socjalizmu. Konkretne warunki polskie wytworzyły dla typowego obywatela wierzącego w państwie socjalistycznym stałą drogę ideowo-polityczna, drogę, którą utorował Współcześnie rozumiany patriotyzm.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W przekonaniu naszym, z tego doświadczenia polskiego wynika dla demokracji państwa ludowego, że nie sposób jest traktować światopoglądu katolickiego jako światopoglądu prywatnego, a światopoglądu materialistycznego jako światopoglądu nie tylko prywatnego, ale i publicznego. Logika faktów naszego życia ideowo-politycznego według naszego przekonania sprawi, że albo oba światopoglądy uznane zostaną za sprawę prywatną, co byłoby ewentualnością niepożądaną, albo oba będą się przejawiać w swych treściach intelektualnych i moralnych również jako czynniki inspiracji życia publicznego państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wiemy, że nowoczesne procesy ogólnosocjalistycznej VIII Plenum partii w tym też mają przełomową wartość, że po tych aktach historycznych stało się ważne nie tylko to, jak obywatel postępuje w ustroju socjalistycznym, ale nastąpiło społeczne docenienie tego, co obywatel myśli. Stwarza to perspektywę dla przejawiania się światopoglądowej inspiracji w działalności obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Szacunek dla myśli podkreśla jeszcze dobitniej poczucie odpowiedzialności patriotycznej. Zarówno dla świadomych marksistów, jak i dla świadomych katolików, sprawy światopoglądowe są najważniejsze. I choć różnią ich one, nakaz odpowiedzialności patriotycznej jednoczył i jednoczy ogół obywateli w pracy nad rozwojem Polski Ludowej. W tej bogatej W wyniki praktyce naszego dwudziestolecia tkwią elementy, które mogą wzbogacić rozwój demokracji socjalistycznej w II połowie XX wieku.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Niewątpliwie klerykalny antykomunizm, tworząc front walki politycznej, opóźniał i tam gdzie występuje opóźnia jeszcze postępowe rozwiązanie polskiej problematyki światopoglądowej w ramach demokracji państwa ludowego. Niemnie j jednak obraz historyczny myśli chrześcijańskiej i socjalistycznej zmienia się w czasie. Od pontyfikatu Jama XXIII polski obywatel wierzący znalazł siłę wspomagającą w tym nurcie chrześcijaństwa w skali światowej, który jest otwarty na problem postępu społecznego. Przykładem dorobku teoretycznego myśli socjalistycznej jest rozwiązanie twórcze, oryginalne, dostosowane do warunków narodowych, jakie partia potrafiła znaleźć w czasie historii Polski Ludowej w również niełatwym zagadnieniu socjalistycznej polityki w stosunku do wsi. Wydaje się więc nam, że optymizm obywateli wierzących co do rozwoju demokracji w zagadnieniach światopoglądowych jest nie tylko potrzebny, ale i uzasadniony.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Następnym przewidywaniem, którym chciałbym się podzielić, jest przekonanie, że na realizacje uchwalonego obecnie planu gospodarczego będzie wpływał wzrost natężenia socjalistycznego ruchu umysłowego w naszym kraju. Stwierdza się powszechnie, że socjalizm przeżywa obecnie okres przejściowy, wiodący do nowego etapu rozwojowego. Każdy taki okres charakteryzuje się wzmożoną intensywnością intelektualnych poszukiwań. Państwo nasze i partia polska prowadzi wysoce dojrzała patriotycznie oraz internacjonalistycznie politykę, mająca na celu zapewnienie w perspektywie nowej jedności całego obozu socjalistycznego. Niemniej jednak obecne procesy wewnątrz obozu socjalistycznego wywołują i będą wywoływały dyskusje w szeregach wykonawców naszego planu 5-letniego. Prawidłowość rozwoju zaangażowania socjalistycznego naszego kraju wymaga tu stałego, odpowiedzialnego ideologicznie i politycznie komentarza.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Następnym czynnikiem, który będzie potęgował nasilenie ruchu umysłowego jest także układ demograficzny naszego społeczeństwa. Zasadniczej części kierownictwa politycznego dane było przeżyć zarówno wizję Polski socjalistycznej, jak i jej realizację. Jest rzeczą naturalna, że najmłodsze pokolenia, osiągając wiek dojrzałości, chcą nie tylko kontynuować realizację zastanej Polski socjalistycznej, ale dążą do wypracowania jej następnej wizji rzuconej znowu w perspektywę kilkudziesięciu lat naprzód. Dla zachowania tak potrzebnej — specjalnie w historii Polski — ciągłości ideowo-politycznego postępowania narodu jest rzeczą niezbędną, aby wizja przyszłości naszego kraju, którą żyć będą następne pokolenia, powstawała przy jak największym udziale intelektualnym i moralnym pokolenia zwycięskiego socjalizmu, pokolenia twórców Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Każdy ruch umysłowy sprawia, że formułowaniu twierdzeń konstruktywnych towarzyszy pojawianie się twierdzeń fałszywych.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydaje się, że najlepszym sposobem przezwyciężania poglądów błędnych w narastającym socjalistycznym ruchu umysłowym jest poddawanie go intelektualnej i patriotycznej krytyce. Ruch umysłowy w naszym kraju tworzą ci sami ludzie, którzy są wykonawcami na różnych szczeblach narodowego planu gospodarczego. Aby ruch umysłowy pomagał w wykonaniu planu narodowego, trzeba przewidywać dalsze zaabsorbowanie jego problemami aktywu kierującego państwem na różnych szczeblach. Wydaje się, że jest miejsce w życiu ideowo-politycznym naszego kraju i na pragmatyzm socjalistyczny i na prometeizm socjalistyczny.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Teorię i praktykę marksizmu — wiemy to dobrze, przemawiając z naszej pozycji — mogą rozwijać tylko marksiści. Natomiast na pewno także rozwojowy marksizm Czerpie swą dynamikę nie tylko sam z siebie, ale i z innych nurtów myśli postępowej współczesności. Wydaje się rzeczą zrozumiałą, że zadaniem Wszystkich sił Frontu Jedności Narodu jest w miarę możności dostarczać intelektualnych i patriotycznych przesłanek dla dalszego etapu rozwojowego socjalizmu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Przy najbardziej fachowo ekonomicznej analizie poszczególnych pozycji planu 5-letniego padają często sformułowania dotyczące roli bodźców materialnych i moralnych, zapewniających pomyślne wykonanie planu. Trzeba stwierdzić, że o skutecznym funkcjonowaniu tych bodźców decyduje w poważnej mierze pozagospodarcza część polityki państwowej. Odnośnie do bodźców moralnych, jest to zrozumiałe samo przez się. Warto jednak zauważyć, że także od stanu świadomości politycznej obywatela zależy, czy jego zwiększona korzyść materialna będzie służyć realizacji tylko wąskiego interesu indywidualnego czy też również i ogólnego.</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi plan na lata 1966—1970 jest produktem finalnym szerokiej dyskusji, która toczyła się nad nim, poczynając od IV Zjazdu partii, dyskusji środowisk ekonomicznych, dyskusji prasowej, wreszcie dyskusji komisji Sejmowych, dyskusji, którą syntetycznie zanalizował referent generalny. Dlatego Widzę celowość wypowiedzenia jedynie paru luźnych uwag.</u>
+ <u xml:id="u-35.26" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Plan zakłada realistyczne, a nawet ostrożne tempo wzrostu dochodu narodowego. Jeśli Więc przy poprzednich, zawyżonych w tej dziedzinie programach, wysuwaliśmy zadanie przekroczenia wskaźników, tym bardziej to zadanie jest obowiązujące obecnie zarówno w działaniu ekonomicznym, jak i w nastawieniu politycznym. Oczywiście, jest tu potrzebne zastrzeżenie stałego czuwania nad usuwaniem lub zmniejszaniem dysproporcji istniejących lub powstających w toku realizacji planów.</u>
+ <u xml:id="u-35.27" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Plan jest technicznie doskonalej niż dotychczas zbilansowany. Przeciwdziała się w nim świadomie powtarzaniu się tych samych błędów, które stale odgrywały rolę negatywnego czynnika korygującego.</u>
+ <u xml:id="u-35.28" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydaje się celowe dodać tu potrzebę uniknięcia przy wykonywaniu obecnego planu wszelkich form niejawnej polityki podwyżki cen czy wprowadzania dodatkowych opłat za świadczenia socjalno-bytowe. Znacznie mniej demobilizujące wykonawców planu jest podanie — w wypadku ewentualnej konieczności — motywów podniesienia cen czy wysokości opłat za świadczenia, niż przeprowadzenie tego samego zabiegu ekonomicznego w formie zmiany asortymentu towarów czy jakości usług.</u>
+ <u xml:id="u-35.29" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wielkość i złożoność gospodarki nowoczesnego państwa socjalistycznego wytworzyła stosunkowo dużą ilość ośrodków samodzielnej dyspozycji ekonomicznej. I tak, na przykład, w kontaktach poselskich na szczeblu powiatowym powtarza się często motyw sprzeczności miedzy otrzymywanymi przez poszczególne jednostki przepisami i zarządzeniami. Wydaje się, że niezależnie ód ciągłej pracy nad usprawnieniem metod gospodarczego i administracyjnego zarządzania warto by sprawić, aby kompetentne władze na odbywających się naradach wprost sprawdzały, czy nie zachodzą sprzeczności między obowiązującymi aktualnie nakazami.</u>
+ <u xml:id="u-35.30" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Plan zakłada prognozę demograficzną w wysokości 12 promile przyrostu naturalnego. Jak Wiadomo, niektórzy specjaliści twierdza, że prognoza ta jest zawyżona. Z uwagi na to, iż polityka demograficzna wymaga wieloletniej perspektywy, należy pilnie obserwować kształtowanie się procesów demograficznych w czasie bieżącego planu. Chodzi o to, aby — w razie potrzeby — można było zastosować we właściwym czasie środki hamujące spadek tempa przyrostu naturalnego i przeciwdziałające znalezieniu się w sytuacji, w której jest Czechosłowacja czy Węgry.</u>
+ <u xml:id="u-35.31" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Mówiąc o inwestycjach w rolnictwie, trzeba podkreślić ten kierunek dyskusji, który ma na uwadze całość procesu rozwojowego, obejmująca nie tylko nakłady zmierzające bezpośrednie do zwiększenia produkcji rolnej, lecz również te nakłady, które rozbudują możliwości odebrania, magazynowania, transportowania, przetwarzania i rozprowadzania zwiększonej produkcji rolnej. Powstanie dysproporcji w tym zakresie mogłoby zmarnować cześć efektów uzyskanych dzięki inwestycjom przeznaczonym na rozwój produkcji. Nie chcemy paradoksalnych dowcipów na temat klęsk urodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-35.32" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jest rzeczą normalną, że pracom nad wykonaniem bieżącego planu będzie towarzyszyła już dyskusja na temat założeń następnego. W toku wykonania bieżącego programu wytwarzamy przecież proporcje docelowe, na których oprze się planowanie na następny okres.</u>
+ <u xml:id="u-35.33" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Pragnę właśnie przy obecnej dyskusji już teraz wskazać na niezwykłej doniosłości postulat, dotyczący lat 1970—1975. Jest nim postulat przeznaczenia w następnym okresie co najmniej 2% dochodu narodowego na badania naukowe i kształcenie kadr z wyższym wykształceniem. Przełomowość nie tylko bieżących odkryć, ale również przewidywanych w najbliższych dziesiątkach lat nowych rozwiązań naukowych wraz z ich przemysłowym zastosowaniem musi wysunąć naukę na zasadniczo wyższe miejsce zarówno w naszym planie narodowym, jak i budżecie. Trzeba o tym pamiętać w toku, realizacji obecnego planu, gdyż już teraz, a tym bardziej w 1970 r., będziemy posiadać wysoko kwalifikowaną kadrę, której trzeba będzie dać narzędzia pracy i twórczości.</u>
+ <u xml:id="u-35.34" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Już obecnie trzeba Uczyć przedsiębiorstwa umiejętności pracy z naukowcami, która to umiejętność wymaga zdobycia się na ryzyko tkwiące w konieczności decyzji — co dane przedsiębiorstwo powinno produkować za parę, a nawet za 10 lat. Już obecnie trzeba stwarzać taką organizację nauki polskiej, która będzie w stanie spożytkować wielokrotne powiększenie środków materialnych, postawionych do jej dyspozycji. Uważam także, że podczas wykonywania bieżącego planu narodowego znajdzie się sposób przesunięcia zarówno w naszych układach planistycznych, jak i w układach RWPG, pozycji nauki i kształcenia kadr naukowych z działu usług kulturalnych i socjalnych dla ludności oraz działu spożycia, dóbr konsumpcyjnych, na miejsce wyodrębnione, odpowiadające rzeczywistej roli nauki w nowoczesnym państwie i nowoczesnej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-35.35" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Posłowie Koła — „Pax” będą głosować za ustawą o Pięcioletnim Planie Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, mając pełną świadomość, że wykonanie jej stanowić będzie następny etap rozwojowy gospodarki polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Barbara Natorska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Analizując założone w planie 5-letnim wielkości zadań produkcyjnych w przemyśle lekkim oraz układ asortymentowy, podkreślić trzeba, że uwzględnione zostały w wysokim stopniu potrzeby społeczne w zakresie spożycia wyrobów przemysłu lekkiego, które są artykułami powszechnego użytku, jak również potrzeby eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselNatorskaBarbara">Plan zakłada osiągnięcie w 1970 r. w stosunku do 1965 r. wzrostu produkcji globalnej w cenach porównywalnych o około 35%, a w cenach zbytu o około 40%.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselNatorskaBarbara">Nastąpi znaczny wzrost ilości produkowanych asortymentów oraz różnych rodzajów wyrobów, jak na przykład tkanin bawełnianych, tkanin wełnianych i wełnopodobnych, obuwia skórzanego, wyrobów dziewiarskich. Wzrośnie również w przemyśle odzieżowym przerób tkanin na konfekcję.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselNatorskaBarbara">Wartość sprzedaży wyrobów włókienniczych, odzieżowych i skórzanych z hurtu do detalu osiągnie w bieżącym planie 5-letnim wzrost o ponad 43%, wobec 34% wzrostu w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselNatorskaBarbara">W planie zostały również w dużym stopniu uwzględnione, w ostatnim czasie wysuwane przez opinię publiczną, wnioski, dotyczące lepszego zaspokajania wymagań konsumenta, który poszukuje i chce się ubierać w konfekcję oraz obuwie odznaczające się wysokimi wartościami użytkowymi oraz walorami estetycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselNatorskaBarbara">W związku z tym zakłada się zwiększenie produkcji artykułów, odznaczających się wysoką jakością oraz nowoczesnością w sensie konstrukcji, estetyki i mody.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselNatorskaBarbara">Następować będzie również rozwój produkcji artykułów poszukiwanych na rynku, na które popyt w ubiegłej pięciolatce nie był dostatecznie zaspokojony.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselNatorskaBarbara">I tak, na przykład, produkcja różnych wyrobów z przędz modyfikowanych w 1970 r. w stosunku do 1965 r. wzrośnie dziesięciokrotnie. Wzrastać będzie również produkcja tkanin wykończonych apreturami szlachetnym, jak apreturą przeciwgniotliwą, przeciwkurczliwą i moloodporną.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselNatorskaBarbara">W planie uwzględnia się też podjęcie prac technicznych i technologicznych, mających na celu poprawę jakości produkowanego obuwia, co następować będzie przez podniesienie jakości Skór garbowanych, polepszenie ich kolorystyki, poprawę montażu obuwia, jak również szersze stosowanie sztucznej skóry.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselNatorskaBarbara">Istotnym problemem dla gospodarki na rodowej, a co za tym idzie również dla przemysłu lekkiego — jest problem eksportu. Przewiduje się dalszy wzrost produkcji przeznaczonej na eksport, który zwiększy się w 1970 r. W porównaniu do 1965 r. o 63%.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselNatorskaBarbara">Zakłada się znaczną poprawę efektywności eksportu, co między innymi osiągnie się przez dalsza zmianę struktury eksportowanych wyrobów w kierunku zwiększenia eksportu wyrobów wysoko uszlachetnionych i przetworzonych, a w tym wyrobów skonfekcjonowanych, których udział w 1970 r. stanowić będzie 55% globalnej wartości eksportu. Fakt ten należy uznać za słuszny i pozytywny.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselNatorskaBarbara">Wzrastać będzie również udział w eksporcie wyrobów z zawartością włókien chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselNatorskaBarbara">Zważywszy, że eksport ten do krajów zachodnich napotyka duże trudności i jest mało opłacalny z uwagi na wysokie cła, słuszne jest i korzystne rozwijanie eksportu tych wyrobów do krajów socjalistycznych, gdzie trudności tego rodzaju nie występują.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselNatorskaBarbara">Założenia rozwoju produkcji eksportowej stawiają poważne zadania dla przedsiębiorstw przemysłu lekkiego w zakresie podnoszenia poziomu jakości i atrakcyjności wyrobów oraz szerokiego uwzględnienia życzeń zagranicznych odbiorców, a także zadania w zakresie podejmowania starań i wysiłków w kierunku obniżenia kosztów własnych oraz pogłębienia współpracy między przemysłem a handlem zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselNatorskaBarbara">W przemyśle włókienniczym na ilościowy wzrost produkcji dla rynku wewnętrznego i na eksport oraz podniesienie jakości i nowoczesności wyrobów będzie miała wpływ dalsza zmiana struktury zużycia surowców w kierunku zwiększenia udziału Włókien chemicznych w ogólnym przerobie z 43% w 1965 r. do 53% w 1970 r., a w przemyśle skórzanym zwiększenie przerobu substytutów skór, jak również dalsza chemizacja procesów wykańczalniczych zarówno w przemyśle włókienniczym, jak i skórzanym.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselNatorskaBarbara">Planowany przyrost produkcji oraz szeroko uwzględnione w planie resortu przemysłu lekkiego prace z zakresu postępu technicznego wiążą się ściśle z nakładami inwestycyjnymi przeznaczonymi na rozwój, modernizację i zwiększenie mocy przerobowych we wszystkich branżach tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselNatorskaBarbara">Z zadowoleniem należy odnotować fakt znacznego wzrostu nakładów na inwestycje w obecnym planie 5-letnim, który wynosi ponad 57% w stosunku do wykonania ubiegłego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselNatorskaBarbara">Osiągnięcie założonych w planie inwestycyjnym efektów produkcyjnych uwarunkowane będzie terminowością oddawania do eksploatacji poszczególnych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselNatorskaBarbara">Jak wiadomo, baza przerobowa resortu przemysłu lekkiego jest niewielka, a podstawowymi wykonawcami inwestycji są przedsiębiorstwa podległe Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Praktyka wykazuje, że wykonawstwo inwestycji przemysłu lekkiego jest poważnie opóźniane, a przebieg i terminowość oddawania ich do eksploatacji są gorsze niż w innych resortach. Osłabia to i hamuje tempo osiągania zakładanych wielkości produkcji i jej nowoczesności oraz jest przyczyną szeregu trudności występujących w toku realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselNatorskaBarbara">Zwracam się więc w imieniu sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy do Obywatela Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z postulatem o nadanie właściwej rangi inwestycjom przemysłu lekkiego i zabezpieczenie dla nich mocy przerobowych w biurach projektowych oraz w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! O osiągnięciu zakładanych wyników wielkości produkcji, wydajności pracy oraz nowoczesności i wysokiej jakości wyrobów przemysłu lekkiego zadecyduje również szereg innych czynników natury technicznej, technologicznej i organizacyjnej. Problemy te były przedmiotem szerokiej dyskusji w sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy. Pragnę więc zwrócić uwagę na niektóre — zdaniem moim — podstawowe problemy, pozostające w bezpośrednie i współzależności z realizacją zadań założonych dla przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselNatorskaBarbara">Problem pierwszy — to maszyny. Ich ilość, jakość i poziom techniczny mają niezmiernie istotne znaczenie dla osiągania właściwych wyników produkcyjnych. Jak wiadomo, przemysł lekki, obok wielu nowoczesnych i wydajnych maszyn, posiada jeszcze, głównie w przemyśle włókienniczym, park maszynowy w wysokim stopniu zużyty, który z konieczności w dalszym ciągu jest jeszcze eksploatowany.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselNatorskaBarbara">Mimo poważnej poprawy, jaka nastąpiła w zakresie modernizacji parku maszynowego w ubiegłej pięciolatce i mimo znacznych nakładów inwestycyjnych, jakie w obecnym planie 5-letnim przeznacza się na przemysł lekki, postępujący proces dekapitalizacji maszyn w tym przemyśle nie zostanie jeszcze zahamowany, tym bardziej, że maszyny te w przemyśle włókienniczym pracują na wysokim współczynniku zmianowości, co przyśpiesza proces ich zużywania.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselNatorskaBarbara">Efektywność modernizacji uzależniona jest od jakości i poziomu technicznego dostarczanych przemysłowi lekkiemu maszyn, których producentem jest krajowy przemysł maszyn włókienniczych. Wiele maszyn włókienniczych produkcji krajowej osiągnęło niewątpliwie wysoki poziom techniczny i cieszy się dobrą opinią w naszym przemyśle; są one również przedmiotem eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselNatorskaBarbara">Modernizacja parku maszynowego w przemyśle lekkim jest konieczna i z tego względu, że w przemyśle włókienniczym poważnie zwiększy się przerób włókien chemicznych, co będzie wymagało stosowania nowoczesnych technologii, a co za tym idzie, również nowoczesnych maszyn. Równocześnie jednak, wiele typów tych maszyn odbiega, niestety, od pożądanego poziomu. Często niska jakość, wady konstrukcyjne i wykonawcze powodują, że i uruchomienie nowych mocy produkcyjnych w szeregu przypadkach nie przebiega planowo, co pociąga za sobą powstawanie poważnych strat produkcyjnych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselNatorskaBarbara">Przykładowo podam, że opóźnienie prac montażowych, jakie wystąpiło z tytułu usuwania usterek w wadliwie wykonanych maszynach, które były dostarczone zakładom przemysłu bawełnianego w Zduńskiej Woli, pociągnęło za sobą, według osiągniętych już i przewidywanych wyników na koniec bieżącego roku, stratę produkcji o wielkości 300 ton przędzy i wartości 15 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselNatorskaBarbara">Z tych samych przyczyn występują również straty produkcyjne w innych przedsiębiorstwach, jak na przykład w Łódzkich Zakładach Przemysłu Bawełnianego — „Obrońców Pokoju”.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PoselNatorskaBarbara">Zdawać sobie trzeba z tego sprawę, że zjawiska te również dezorganizują pracę, demobilizują i rozluźniają dyscyplinę pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PoselNatorskaBarbara">Wiele maszyn włókienniczych, jak na przykład zgrzeblarki, przędzarki, skręcarki nie osiągają oferowanych przez dostawcę wydajności, a niektóre z nich, jak na przykład przędzarki PJ-31, już w założeniach konstrukcyjnych posiadają mniejszą zdolność produkcyjna od 20 do 30% Od przędzarek produkowanych za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PoselNatorskaBarbara">W eksploatacji maszyny te wykazują również dużą awaryjność, spowodowaną szybkim zużywaniem się niektórych części, co pociąga za sobą okresowo znaczne obniżanie się wydajności pracy, a to z kolei utrudnia rytmiczne wykonywanie planów produkcji. Występują również znaczne opóźnienia w dostawach maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-37.30" who="#PoselNatorskaBarbara">W świetle powyższego, konieczne się staje szybkie osiągnięcie poprawy jakości wykonawstwa oraz unowocześnienie konstrukcji produkowanych w kraju maszyn włókienniczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.31" who="#PoselNatorskaBarbara">Mając na względzie szybki postęp techniczny, zachodzący w przemyśle włókienniczym w święcie, należy również dążyć do przygotowania i podjęcia produkcji maszyn i urządzeń, pozwalających ma realizację linii potokowych i automatyzację procesów produkcyjnych, a szczególnie procesów przędzenia, tkania i wykańczania.</u>
+ <u xml:id="u-37.32" who="#PoselNatorskaBarbara">Zdaniem sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, realizując te pilne zadania, należałoby szerzej korzystać z doświadczeń i osiągnięć krajów RWPG oraz w miarę możliwości stosować licencje przy rozwijaniu produkcji nowoczesnych i niezbędnych dla przemysłu włókienniczego maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-37.33" who="#PoselNatorskaBarbara">Innym czynnikiem, w dużym stopniu decydującym o jakości oraz o walorach użytkowych i estetycznych wyrobów, jest jakość surowców, zwłaszcza surowców chemicznych, których dostawcą jest krajowy przemysł chemiczny.</u>
+ <u xml:id="u-37.34" who="#PoselNatorskaBarbara">O wadze tego problemu mówiono już z trybuny sejmowej w czasie dyskusji plenarnej nad projektem planu na 1966 r. W wyniku dużych starań i wysiłków przemysłu chemicznego, nastąpiła poprawa jakości elany, obserwuje^ ^się również stopniowo zachodzący postęp w podnoszeniu jakości anilany. Niezadowalająca jest jednak w dalszym ciągu jakość stylonu oraz włókien wiskozowych. Stąd problem polepszenia jakości i poprawienia parametrów technicznych surowców chemicznych należy uznać za nadal aktualny.</u>
+ <u xml:id="u-37.35" who="#PoselNatorskaBarbara">Na drodze do osiągnięcia stabilizacji jakości surowców chemicznych będzie można również osiągnąć wyższe efekty wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.36" who="#PoselNatorskaBarbara">Badania przeprowadzone, na przykład w przemyśle dziewiarskim, wykazały bowiem, że przy przerobie stylonu krajowego występuje niższa wydajność pracy o 10—20% aniżeli przy przerobie takiego samego surowca importowanego. Niedostateczna jakość przędzy pochodzenia chemicznego uniemożliwia również wykorzystanie pełnych możliwości wytwórczych nowoczesnych maszyn i urządzeń oraz powoduje niejednokrotnie zatrudnianie przy ich obsłudze zwiększonej ilości pracowników. Podniesienie więc jakości surowców chemicznych stwarza z jednej strony możliwości uzyskiwania produkcji wyższej jakości, a z drugiej strony — może przyczynić się do bezinwestycyjnego przyrostu zdolności produkcyjnych i podwyższenia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.37" who="#PoselNatorskaBarbara">Realizacja trudnych, ale realnych do wykonania zadań założonych dla przemysłu lekkiego będzie wymagała dużej sprawności i wysiłku organizacyjnego ze strony resortu przemysłu lekkiego oraz podległych mu przedsiębiorstw. Wysiłek ten powinien być skierowany na maksymalne wykorzystanie wszystkich rezerw wewnętrznych w przedsiębiorstwach przemysłu lekkiego. Konieczne jest szczególnie ciągłe usprawnianie organizacji pracy oraz metod planowania i zarządzania przedsiębiorstwem. Ważnym zadaniem jest usprawnianie wewnętrznej kooperacji w resorcie i podniesienie dyscypliny zaopatrzenia materiałowego, co między innymi powinno w istotny sposób wpłynąć na poprawę rytmiki wykonawstwa zadań planowych. Zadanie to nabiera szczególnego znaczenia również z tego względu, że przemysł lekki będzie w dalszym ciągu pracował na stosunkowo niskich normatywach surowców.</u>
+ <u xml:id="u-37.38" who="#PoselNatorskaBarbara">Dziedzinami, w których postęp jest daleko niedostateczny, a w których również są rezerwy, są transport wewnętrzny i pomocnicze operacie produkcyjne. Wydaje się, że należy je pełniej wykorzystywać, przyśpieszając procesy mechanizacji i automatyzacji transportu oraz pracochłonnych prac pomocniczych. Niezmiernie istotnym zadaniem dla przemysłu lekkiego jest również dalsze pogłębianie specjalizacji produkcji oraz właściwe wykorzystywanie bodźców materialnego zainteresowania dla poprawy zarówno wydajności pracy, jakości, jak i rentowności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-37.39" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoka Izbo! Wykorzystanie wszystkich rezerw związanych z poprawą wykonawstwa inwestycyjnego, jakością i poziomem technicznym maszyn, surowców oraz rezerw wewnętrznych przedsiębiorstw przemysłu lekkiego daje gwarancję pomyślne i realizacji planu 5-letniego. Mogę stwierdzić jako poseł, a również włókniarka i przewodnicząca Rady Zakładowej w zakładzie włókienniczym, że na pewno n~a ~duża mobilizację do wykonania tych zadań wpłynie przychylne stanowisko zajęte przez władze partyjne i rządowe wobec wysuwanego od lat przez kobiety włókniarki postulatu ograniczenia pracy nocnej na III zmianie z soboty na niedzielę. Wpłynie to niewątpliwie na wydatną poprawę warunków pracy kobiet, które stanowią przecież olbrzymią większość zatrudnionych w przemyśle lekkim, na obniżenie absencji chorobowej, polepszenie konserwacji maszyn, a co za tym idzie, przyniesie w efekcie wzrost wydajności pracy i jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-37.40" who="#PoselNatorskaBarbara">Przekonana jestem, że poważne znaczenie dla wykonania zadań przewidzianych w planie 5-letnim będzie miało plantowe i konsekwentne działanie administracji oraz samorządów robotniczych, zmierzające do pełnej realizacji uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które będzie wyzwalało pełną energię, inicjatywę i gospodarność załóg.</u>
+ <u xml:id="u-37.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Mirosław Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej, przewiduje się utrzymanie stosunkowo silnego tempa rozwoju naszego przemysłu chemicznego, którego średnioroczny wzrost w latach 1966—1970 wyniesie 12,5%. Wartościowo oznacza to wzrost z 65 mld zł w 1965 r. do 120 mld zł w 1970 r., tj. o 84,7%, a w stosunku do 1955 r. wzrost ponad 7,5-krotny.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Rośnie zdecydowanie udział przemysłu chemicznego w ogólnej produkcji przemysłowej: wynosił on w 1955 r. — 5,2%, w 1960 r. — 6,8%, w 1965 r. — 8,9%, a w 1970 r. — 11,4%.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Najwyższe tempo wzrostu wartości produkcji w bieżącej pięciolatce ma osiągnąć przemysł włókien sztucznych o 115%, nawozów azotowych o 203%, rafinerii nafty o 95%, organiczny i tworzyw sztucznych o 82%, farmaceutyczny o 60%, chemii gospodarczej o 54%, kopalnictwo surowców chemicznych o 40%.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Głównymi kierunkami rozwoju przemysłu chemicznego są:</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—dalsze unowocześnienie produkcji i szersze stosowanie postępu technicznego drogą zakupu licencji i własnych opracowań naukowych, przechodzenie na tańszą i wydajniejszą pod względem technologicznym bazę surowcową, to jest gaz ziemny, gazy rafineryjne i petrochemiczne;</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—zapewnienie środków produkcji dla szybkiej intensyfikacji produkcji rolnej drogą zwiększenia dostaw nawozów mineralnych;</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—osiągnięcie wydatnego wzrostu eksportu produktów chemicznych;</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—zwiększenie i rozszerzanie krajowej bazy surowcowej i paliwowej;</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—zabezpieczenie ciągle rosnących potrzeb rożnych resortów gospodarki narodowej i ludności na wyroby przemysłu chemicznego takie, jak: tworzywa sztuczne, kauczuk, włókna sztuczne i syntetyczne, farby, lakiery, środki piorące itp.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Przemysł chemiczny w obecnym pięcioleciu będzie jak nigdy dotychczas odgrywać zasadniczą rolę w gospodarce narodowej. W porównaniu do 1950 r. będziemy produkować w 1970 r. amoniaku 32 razy więcej, nawozów azotowych 20 razy więcej, fosforowych 9 razy więcej, chloru 36 razy więcej, kauczuku 345 razy więcej, przerabiać ropy naftowej 28 razy więcej.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W 1970 r. przewidywana wielkość produkcji nawozów azotowych w ilości 1.180 tys. ton w czystym składniku i fosforowych — 720 tys. ton postawi nas w rzędzie krajów wysoko uprzemysłowionych w tej dziedzinie produkcji i przesunie nas prawdopodobnie na czwarte miejsce w świecie. Przy tak znacznym wzroście nawozów sztucznych rolnictwo i organizacje pracujące dla rolnictwa muszą wykorzystać wszystkie możliwości, aby cała masa nawozowa została odebrana z fabryk.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Podwojeniu ulegnie dostawa na rynek środków ochrony roślin, znacznie zostanie rozszerzony ich asortyment. Nastąpi znaczny wzrost produkcji pasz przemysłowych, antybiotyków paszowych i witamin.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Plan 5-letni przewiduje wzrost produkcji włókien sztucznych o 53%, przy czym nastąpi przede wszystkim Wzrost produkcji włókien syntetycznych, tak że ich udział z 25% w 1965 r. podniesie się do 40% w 1970 r. Szczególnie wzrośnie produkcja deficytowych włókien typu bawełnianego i przędzy typu helanco. Nastąpi trzykrotny wzrost produkcji tworzyw sztucznych, co pozwoli na osiągnięcie poziomu około 11 kg na jednego mieszkańca, mimo że potrzeby jeszcze nie zostaną zaspokojone. Będzie to jednak bardzo poważny postęp w stosunku do staniu obecnego.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wobec poważnych niedoborów tworzyw sztucznych w bieżącej pięciolatce niezbędne jest jak najbardziej efektywne wykorzystanie posiadanych tworzyw, w oparciu o dokładne analizy potrzeb różnych działów gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Będziemy odczuwać trudności w zaopatrzeniu w lakiery elektroizolacyjne ze względu na brak surowców pochodzenia krajowego oraz brak odpowiednich mocy produkcyjnych w lakierach elektroizolacyjnych. W związku z tym resort przemysłu chemicznego, jak i resort budownictwa, powinny dołożyć maksimum wysiłku, by inwestycje w tym zakresie zostały terminowo zrealizowane, a o ile to będzie możliwe, nawet przyśpieszone.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Obecna pięciolatka będzie niewątpliwie krokiem naprzód w zakresie dostaw dla przemysłu motoryzacyjnego. Wzrośnie produkcja opon trakcyjnych z 2,8 mln sztuk w 1966 r. do 4,7 mln sztuk w 1970 r., przy równoczesnej poprawie jakości ogumienia i zwiększeniu przebiegu opon do samochodów osobowych z 30 tys. km w 1965 r. do 43 tys. km w 1970 r. i przebiegu opon do samochodów ciężarowych odpowiednio z 50 tys. km do 70 tys. km.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W latach 1966—1970 wzrośnie produkcja wyrobów farmaceutycznych, chemii gospodarczej oraz farb i lakierów; uruchomiona zostanie również produkcja nowych asortymentów, co pozwoli na zwiększenie eksportu tych wyrobów oraz zwiększenie dostaw na rynek krajowy.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Obecny plan 5-letni zakłada bardzo znaczny postęp w dziedzinie produkcji siarki, i to zarówno pod względem ilościowym, jak i nowych metod wydobywczych. I tak, w 1965 r. produkcja siarki wyniosła 425 tys. ton, a w 1970 r. przewiduje się wydobycie 750 tys. ton. Jednocześnie przyśpieszona zostanie budowa II etapu kopalni i zakładów przeróbki siarki, co pozwoli na Osiągnięcie produkcji siarki po 1970 r. na poziomie 2 mln ton rocznie. Produkcja siarki w bieżącym pięcioleciu pokryje całkowicie potrzeby krajowego przemysłu i zabezpieczy eksport siarki po około 250 tys. ton rocznie do 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W wyniku podjętych doświadczeń w kopalni w Grzybowie mogą zaistnieć warunki dalszego wzrostu dalszego eksportu siarki.</u>
+ <u xml:id="u-40.20" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Plan rozwoju przemysłu chemicznego zakłada bardzo poważny rozwój produkcji petrochemicznej.</u>
+ <u xml:id="u-40.21" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Dzięki zwiększeniu przerobu ropy naftowej do 7,5 mln ton w 1970 r. stworzy się, w oparciu o Blachownię i Płock, odpowiednią bazę surowcową dla produkcji petrochemicznej; będziemy produkować wyroby dotychczas w Polsce nie wywarzane, takie jak polietylen, tlenek etylenu i glikol, akrylonitryl z propylenu, butadien i kauczuk, a po 1970 r. również będą produkowane inne jeszcze asortymenty. W 1970 r. rozpoczęta ma być budowa dużej instalacji do produkcji 300 tys. ton etylenu. Należy powitać z zadowoleniem tę inwestycję, bowiem pozwoli ona w następnym planie 5-letnim na pełne zaspokojenie potrzeb kraju oraz otworzy możliwości znacznego eksportu produktów petrochemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-40.22" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Podstawowym warunkiem realizacji tej niezbędnej inwestycji, o czym mówiono na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, była sprawa zaopatrzenia w surowce tej wielkiej instalacji.</u>
+ <u xml:id="u-40.23" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Istotnym zagadnieniem jest pełne zagospodarowanie surowca z tej instalacji. Wydaje się, że instalacje przerabiające etylen i propylen na dalsze produkty, jako bardzo skomplikowane i trudne inwestycyjnie, powinny być budowane równolegle, a niektóre nawet powinny wyprzedzać zasadniczą instalację do produkcji etylenu.</u>
+ <u xml:id="u-40.24" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Sytuacja w przemyśle chemicznym w obecnym pięcioleciu w sposób zasadniczy rzutuje na saldo naszego handlu zagranicznego. Główne pozycje w naszym imporcie to: ropa naftowa i produkty naftowe, apatyty i fosforyty, kauczuki naturalne i syntetyczne, tłuszcze techniczne, artykuły fotochemiczne, barwniki, farmaceutyki; natomiast główne nasze pozycje eksportowe to: farmaceutyki, barwniki, siarka, produkty chemii nieorganicznej.</u>
+ <u xml:id="u-40.25" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W obecnym pięcioleciu nie udaje się zamknąć bilansu import — eksport. O ile w 1965 r. przewaga importu nad eksportem ogółem wynosiła 22%, to w 1970 r. spada do 8%. Stąd też wynika wyraźny postulat pod adresem resortu przemysłu chemicznego o poszukiwanie i uruchamianie dalszych rezerw w kierunku intensyfikacji eksportu produktów chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-40.26" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wysoki Sejmie! Centralnym problemem zarówno w bieżącym planie 5-letnim, jak i w dalszym perspektywicznym rozwoju przemysłu chemicznego, są inwestycje. O wadze wysiłku państwa ludowego w tej dziedzinie mogą świadczyć nakłady w latach 1950—1965 w wysokości 84,6 mld zł oraz dodatkowo, w bieżącym planie 5-letnim — 76 mld zł. Istotnym momentem w strukturze nakładów inwestycyjnych jest udział robót budowlano-montażowych. Obserwujemy pozytywną tendencję zmniejszenia się tego udziału, chociaż w stopniu wciąż nie w pełni nas zadowalającym z 56,3% w latach 1955—1960, do 49,8% w latach 1961—1965 oraz 47,6% w bieżącym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-40.27" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Przytoczone wskaźniki — moim zdaniem — nie w pełni odzwierciedlają faktyczne i korzystne zmiany zachodzące w strukturze nakładów, bowiem w myśl obowiązujących przepisów do nakładów na roboty budowlano-montażowe zalicza się wartość poważnej części aparatury i urządzeń. Dotyczy to zwłaszcza aparatury wielkogabarytowej, a rozwój przemysłu chemicznego idzie w kierunku budowy bardzo dużych jednostek produkcyjnych, w których większość aparatury jest zaliczana do wartości robót budowlano-montażowych. Zagadnienie to, mimo wydania przez Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zarządzenia z dnia 3 stycznia 1966 r. w omawianej sprawie, jest w dalszym ciągu niejasne; wymaga ostatecznego uregulowania odpowiednimi aktami normatywnymi. Sprawa ta nie jest rozwiązana w aspekcie powołania generalnego dostawcy dla przemysłu chemicznego. Z tego tytułu istnieje wiele nieporozumień i sporów kompetencyjnych między generalnym dostawcą a przedsiębiorstwem wykonującym prace montażowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.28" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wykonanie planu 5-letniego resortu chemii, i nie tylko chemii, zależeć będzie od wykonania zadań inwestycyjnych, a wykonanie tych zadań będzie zależeć od następujących czynników:</u>
+ <u xml:id="u-40.29" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">1)przygotowania inwestycji, 2)dostawy maszyn, urządzeń i materiałów, 3)wykonawstwa inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-40.30" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Aby inwestycje były należycie przygotowane, musi ulec zwiększeniu odpowiedzialność biur projektowych i projektantów za terminowe dostarczanie dokumentacji, za jej jakość oraz realność i prawidłowość wyceny kosztów inwestycyjnych. Aby biura projektowe mogły trafnie oceniać koszty, konieczne jest znalezienie nowego sposobu wyceny aparatury i urządzeń, bowiem dotychczas obowiązujące cenniki są niewłaściwe i powodują, że kosztorysy już w momencie opracowywania są nieaktualne. Aparatura chemiczna wykonywana przez przemysł ciężki jest wyceniana na podstawie kalkulacji wynikowych, a te z reguły bardzo znacznie przekraczają kwoty kosztorysowe przyjęte według cenników.</u>
+ <u xml:id="u-40.31" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Doświadczenia lat ubiegłych wykazują, że niezbędny jest większy udział przedsiębiorstw wykonujących inwestycje w procesie opracowywania dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz doprowadzenie do pełnej synchronizacji terminów wykonania i zatwierdzania poszczególnych stadiów dokumentacji z harmonogramem budowy. Pozostawia również wiele do życzenia praca biur projektowych. Wydaje się, że stosowane obecnie w biurach projektowych bodźce ekonomiczne działają analogicznie jak wskaźniki finansowego przerobu w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych. Istnieje tendencja do wykonania planu przerobu, przy niezwracaniu większej uwagi na jakość i terminowość dostarczanej dokumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-40.32" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Konieczny jest dalszy rozwój zaplecza technicznego biur projektowych, instytutów i laboratoriów badawczych, a plany prac badawczych instytutów i laboratoriów muszą bardziej aniżeli dotychczas wychodzić naprzeciw potrzebom gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.33" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Na zakup maszyn i urządzeń przewidziano nakłady w wysokości 34,3 mld zł, w tym z importu za 17 mld zł dewizowych. Na ogólne potrzeby wynoszące 370 tys. ton aparatury i urządzeń, z przemysłu krajowego dostaniemy około 259 tys. ton, a z importu 111 tys. ton. Aby zadania te mogły być zrealizowane, należy rozbudować silnie zaplecze konstrukcyjne w zakładach podległych Zjednoczeniu Budowy Urządzeń Chemicznych — „Chemak”. Winno ono przejąć na siebie w całości obowiązek konstruowania aparatury, łącznie z pracami badawczymi w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-40.34" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Zakłady podległe Zjednoczeniu — „Chemak” powinny mieć możliwość szybkiego zaopatrywania się w niektóre, trudno osiągalne materiały hutnicze. Dostawy aparatury dla chemii będą odbywać się systemem generalnego dostawcy. Aby system ten mógł należycie funkcjonować, występuje konieczność szybkiego wydania odpowiednich aktów normatywnych, regulujących kompleksowo zakres obowiązków i uprawnień generalnych dostawców.</u>
+ <u xml:id="u-40.35" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Należy dążyć do skracania cyklu dostaw aparatury maszyn i urządzeń i nadania dostawcom dla kluczowych budów przemysłu chemicznego pierwszeństwa na równi z dostawami na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-40.36" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W obecnym planie 5-letnim nastąpiła bardzo poważna koncentracja nakładów inwestycyjnych. Z sumy 76 mld zł przeznaczonych na inwestycje w chemii — 70% nakładów skoncentrowane jest na 15 placach budowy, przy czym wielkość tych nakładów na jednym placu budowy waha się od 1,5 mld zł do 9,5 mld zł. Tendencja ta jest bardzo słuszna i prawidłowa. Stwarza ona jednak poważne trudności w wykonawstwie. W niektórych województwach, w których w ubiegłej pięciolatce odczuwano braki potencjału wykonawczego, nastąpił dalszy wzrost nakładów inwestycyjnych; na przykład w Bydgoskiem 2,8—10 mld zł, w Łódzkiem 2,3—5,2 mld zł, we Wrocławskiem 1,7— 2,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-40.37" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Zadania inwestycyjne chemii w bieżącej pięciolatce nie są łatwe, ujawniły się trudności już w roku bieżącym, w pierwszym roku pięciolatki. Na skutek opóźnień wiele obiektów przejdzie poślizgiem na rak następny. Wiąże się to z brakiem odpowiedniej mocy przerobowej przedsiębiorstw wykonawczych, z opóźnieniem dostaw z przemysłu ciężkiego oraz z brakiem odpowiedniej ilości wykwalifikowanych robotników i średniego dozoru technicznego na budowach; wpływ ma również niedostatek materiałów budowlanych i montażowych oraz nie zawsze dobrej jakości dokumentacja.</u>
+ <u xml:id="u-40.38" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Opóźnienia w oddawaniu obiektów powodowała też w niemałym stopniu niechęć przedsiębiorstw budowlanych do robót wykończeniowych i nieprzerobowych. Decydują o tym obowiązujące jeszcze nadal wskaźniki ekonomiczno-techniczne, iw myśl których miernikiem pracy przedsiębiorstwa jest tak zwany przerób finansowy, przy czym miernik ten nie wiąże się z rzeczowym wykonaniem planu. Szczególnie odczuwa się to na budowach małych, o niewielkich przerobach bez priorytetu, a mimo to ważnych dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.39" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wysoki Sejmie! Waga inwestycji chemicznych dla gospodarki narodowej wymaga bardziej zdecydowanego współdziałania wszystkich resortów, które wraz z resortem chemii odpowiedzialne są za terminowe i jakościowe oddanie zaplanowanych, a niezbędnych dla rozwoju gospodarki obiektów. Zwracam się ze szczególnym apelem do wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego o dołożenie maksimum wysiłku w kierunku usprawnienia przebiegu procesu inwestycyjnego, zabezpieczenia placów budów w niezbędną dokumentację, urządzenia, materiały, odpowiednią moc przerobową przedsiębiorstw, aby inwestycje w resorcie chemii w bieżącym płatnie 5-letnim mogły być w pełni wykonane, a tym samym, aby mógł być wykonany plan produkcji przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-40.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Kaliszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przed miesiącem obradował w Warszawie Kongres Kultury Polskiej. Wydarzenie w tej sikali bez precedensu w życiu kulturalnym krajów socjalistycznych, zamykające nasze obchody 1000-lecia Państwa Polskiego i dające dowodne świadectwo znaczeniu, jakie przywiązuje do spraw kultury Polska Ludowa. Kongres objął swym spojrzeniem szerokie dziedziny życia, w których kultura pojmowana według tradycyjnego rozumienia tego wyrazu, splata się dziś coraz silniej i nierozdzielniej z tym, co wnosi nowoczesna technika do życia współczesnego człowieka. Kongres ukazał — zwłaszcza w świetle obrad swoich komisji — że dziś kultura to nie tylko książka, teatr, koncert czy dzieło sztuki plastycznej, ale to również postawa człowieka wobec otoczenia w stosunkach międzyludzkich, to jego stosunek do miejsca pracy, do miejsca zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Patrząc iw przyszłość, Kongres poruszył w wystąpieniach dyskutantów szerokie dziedziny zjawisk, procesów i osiągnięć twórczych, ukazując retrospektywny obraz miejsca kultury w życiu i świadomości każdego obywatela. Narastanie treści kulturowych, zapoczątkowane wraz z pierwszymi dniami Polski Ludowej, przyniosło dziś rezultaty, które zebrane i podsumowane tworzą imponujący dorobek. Nie zawsze i nie wszyscy zdają sobie sprawę jak urosła Polska w liczby nakładów najwartościowszych dzieł, jak poszła w górę pod względem miejsca, które wyznacza jej w gronie innych narodów nasza twórczość muzyczna, plastyczna, edytorska, sukcesy niektórych dzieł filmowych, poziom naszych zespołów teatralnych. Jak wielką wartością naszego życia kulturalnego stała się jego powszechność. 10 milionów nakładów utworów Mickiewicza, 5 milionów — Prusa, 220 milionów wypożyczeń rocznych w bibliotekach.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Państwo nasze na upowszechnienie kultury, na jej rozwój wydatkowało w ciągu ostatnich lat znaczne sumy. Nowy plan 5-letni przewiduje dalsze rozszerzenie wydatków budżetowych na cele kultury z 11,8 mld zł w ubiegłym pięcioleciu do 17,8 mld zł w latach 1966—1970. Blisko 3 mld zł przeznacza się jednocześnie na inwestycje kulturalne i około 1,5 mld zł na rozbudowę i modernizację przemysłu poligraficznego, którego zacofanie da je się nam nieraz we znaki w dziedzinie produkcji książek i innych druków. Nadto poważne środki przewidziane są na rozbudowę przemysłu papierniczego. W latach 1966—1970 wzrośnie znacznie sieć placówek upowszechnienia kultury. Przewiduje się dwukrotny wzrost liczby domów kultury, wzrost bibliotek o 8,5%. Przewiduje się rozwój telewizji jako jednego z najbardziej nowoczesnych środków masowego przekazu.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Jest rzeczą niewątpliwą, iż rosnące wciąż potrzeby w dziedzinie kultury przekraczają nasze możliwości ich zaspokajania. Jednym z poważnych źródeł złagodzenia tej dysproporcji między potrzebami i możliwościami musi być — zgodnie zresztą z dotychczasową dobrą tradycją — sprzęgnięcie wysiłku państwa z wysiłkiem społeczeństwa, które poprzez pracę organizacji społecznych, inicjatywę i ofiarność obywateli może znacznie pomnożyć i wzbogacić efekty materialne państwowych nakładów na rzecz rozwoju i upowszechnienia kultury.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Skoro środki, na które nas stać, nie zaspokajają jeszcze wszystkich potrzeb kulturalnych, trzeba wydatkować je z dużą rozwagą, selekcjonować zapotrzebowania, koordynować — o czym już nieraz była mowa z tej trybuny — umiejętnie w terenie działalność wszystkich placówek kulturalnych, pamiętając — a to już kieruję do istniejących jeszcze tu i ówdzie przeciwników koordynacji — że koordynacja środków, to nie ich komasacja, ale najwłaściwsze i najbardziej celowe wykorzystanie, z punktu widzenia potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wielkie tu zadanie dla rad narodowych szczebla wojewódzkiego i powiatowego, dla ich komisji kultury. Podkreślam jednocześnie, mówiąc o tym, pogląd Stronnictwa Demokratycznego, iż w wyniku procesu decentralizacji podstawowym ogniwem koordynującym działalność kulturalną powinna być — naszym zdaniem — powiatowa rada narodowa, przy czym decentralizacja zadań, sięgająca szczebla powiatu, powinna iść tu w parze z decentralizacją środków i zapewnieniem odpowiednich kadr.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne od wielu lat kieruje swoją uwagę na problem małych miast, których zagadnienia rozwojowe były tematem dwóch plenarnych posiedzeń Centralnego Komitetu. Podjęta ostatnio przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów uchwała o funduszu aktywizacji małych miast stanowić będzie niewątpliwie poważną dźwignię ich rozwoju ekonomicznego i pośrednio sprzyjać może procesowi rozwoju kulturalnego tych ośrodków, których mieszkańcy stanowią wszak jedną szóstą ludności miejskiej całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Niejednokrotnie spotykamy się ze zjawiskiem ucieczki młodej inteligencji z małych miast. Jednym z najważniejszych powodów tego niepożądanego zjawiska, zubożającego aktyw kulturalny małych miast, są dotkliwie odczuwane braki w dziedzinie urządzeń kulturalnych, brak odpowiednich warunków do rozwijania artystycznego ruchu amatorskiego, do samokształcenia się. Sale kinowe, będące w małych miastach najczęściej jedynym miejscem dla imprez, są przeważnie bardzo zaniedbane i to nie tylko pod względem estetyki wyglądu, ale i bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Apelujemy do Ministra Kultury i Sztuki, by wspólnie z radami narodowymi przy założonej szeroko w planie 5-letnim modernizacji lokali kinowych, jak i adaptacji pomieszczeń zastępczych — nie zapomniał o palących potrzebach małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Korzystanie ze środków masowego przekazu, w postaci radia i telewizji, natrafia również w małych miastach na poważne przeszkody z powodu niedostatku warsztatów naprawczych; a jakość naszych aparatów radiowych i telewizyjnych wciąż jeszcze, mimo pewnej poprawy, nie jest dobra. Dlatego postulujemy, by wydatnie rozszerzyć w małych miastach możliwości naprawy aparatów radiowych i telewizyjnych poprzez zapewnienie warunków rozwoju warsztatom rzemiosła tego typu.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Do ważnych, a niesłusznie u nas niedocenianych środków masowego przekazu, należy płyta gramofonowa. Liczne kraje, że wymienię tu tylko Związek Radziecki, Czechosłowację, NRD i Węgry, do rozwoju tej dziedziny przemysłu kulturalnego przywiązują dużą wagę, tworząc dlań nowoczesną bazę produkcyjną. Nasze — „Polskie Nagrania” muszą niestety produkować płyty w warunkach przysłowiowego króla Ćwieczka, korzystając ze zbudowanej jeszcze przed wojną prymitywnej wytwórni.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Trzeba dodać, że — „Polskie Nagrania” przynoszą rocznie ponad 60 mln zł dochodu, że płyta polska, z polską muzyką, która — jak wiemy — jest bardzo ceniona na świecie, jest poszukiwana za granicą, my zaś nie możemy wykona ć planowanych dost aw eksportowych z powodu prymitywnej technologii procesów produkcyjnych. Niedostatek pewnych nagrań daje się Odczuć również na rynku wewnętrznym, co szczególnie dotkliwe jest dla miejscowości oddalonych od centrów życia kulturalnego. Brak u nas przy tym wciąż dobrej jakości adapterów.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Ma również swoje grzechy, jeśli chodzi o płyty, Państwowa Komisja Cen. Gdy przed rokiem — „Polskie Nagrania” wyprodukowały pierwsze polskie płyty stereofoniczne, Państwowa Komisja Cen przez ponad 3 miesiące nie mogła zdobyć się na to, żeby ustalić na nie odpowiednie ceny.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Rozważmy — skoro nie stać nas na budowę dla — „Polskich Nagrań” nowoczesnej wytwórni — zmodernizujmy, na ile się tylko to da, istniejącą fabrykę przy ulicy Płockiej w Warszawie. Wkład ten na pewno sowicie nam się opłaci.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoka Izbo! Człowieka naszej epoki w życiu codziennym otacza na każdym kroku niezliczona ilość przedmiotów, pochodzących z produkcji przemysłowej, której źródłem jest postęp techniczny. Technika rozwija stale problem, jak robić, jak doskonalić procesy wytwórcze. Rzecz w tym, żeby wśród tej masy przedmiotów, bez których niepodobna wyobrazić sobie współczesnego życia, dominowała myśl o człowieku i by same produkty techniki nie angażowały w większym stopniu zainteresowania producenta, niż człowiek, któremu one mają służyć.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Środkiem twórczej adaptacji osiągnięć techniki do kulturalnych potrzeb człowieka stać się może plastyka, formująca estetyczny kształt wyrobów przemysłowych. Stąd ważne jej funkcje w życiu gospodarczym — jak wskazuje na to Rada Wzornictwa i Estetyki Produkcji Przemysłowej, mająca w tej dziedzinie spory zasób doświadczeń i osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">I jeszcze parę uwag i postulatów z dziedziny kultury. Należy przyśpieszyć prace nad projektem ustawy o bibliotekach. W ręku pracowników tej stale rozwijającej się dziedziny, o czym dowodnie świadczy nowy plan 5-letni, spoczywa ważny element oddziaływania kulturalnego, jakim jest książka, której rolę tak mocno akcentował Kongres Kultury Polskiej. Specjalnej opieki ze strony rad narodowych wymagają klubo-kawiarnie w małych miastach i wsiach; konieczne jest pogłębienie nadzoru społecznego nad programem działalności tych placówek.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Rady narodowe powinny zapewnić warunki systematycznego dokształcania się kadrze pracowników kulturalno-oświatowych i szerokim rzeszom kulturalnego aktywu społecznego. Poważną rolę w tym zakresie mogą spełni poradnie instruktażowo-metodyczne.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W tym miejscu niech wolno mi będzie wyrazić zadowolenie, iż spełniony został postulat, który przed kilku laty wysuwaliśmy z tej trybuny, kształcenia na uniwersytetach, na specjalnie utworzonych międzywydziałowych studiach kulturalno-oświatowych wysoko kwalifikowanych kadr do pracy w instytucjach i organizacjach kulturalnych. Wydaje się tylko, iż potrzebna jest tu ze strony Ministerstwa Kultury i Sztuki, a zwłaszcza rad narodowych, szersza propaganda podejmowania przez humanistów tego typu studiów.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Przechodzę do spraw oświaty, stanowiącej fundament wszelkich procesów wzrostu i rozwoju różnorodnych dziedzin naszego kraju i tworzącej główne ogniwa w systemie edukacji narodowej i rozwoju kultury. Obciąłbym zaznaczyć, że w dziedzinie oświaty istniejące i rosnące wciąż potrzeby przewyższają możliwości finansowe, limitujące założenia planu 5-letniego, aczkolwiek plan znamionuje wydatny rozwój wielu gałęzi naszego szkolnictwa i naszej oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Minimum wykształcenia, wynikającego z istniejącego u nas obowiązku szkolnego, jest w naszym kraju niemal już w pełni realizowane. Oto w ubiegłym roku szkolnym do szkół podstawowych uczęszczało 99,9% dzieci w wieku obowiązku szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Okres realizacji nowego planu 5-letniego będzie okresem okrzepnięcia zreformowanej szkoły podstawowej i umocnienia procesu realizacji powszechności nauczania na tym szczeblu w ramach szkoły 8-letniej.</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Uważając za najbardziej aktualną dziś sprawę upowszechnienia 8-letniej szkoły podstawowej, widzimy również, iż postępujący w szybkim tempie rozwój społeczeństwa oraz potrzeby gospodarki narodowej wysuwają problem uczynienia powszechnym wykształcenie na poziomie średnim. Odzywają się też głosy mówiące o potrzebie upowszechnienia szkoły średniej. Doceniając znaczenie tego problemu, uważamy, iż należy podjąć naukowe badania nad całym zespołem zagadnień z tym związanych dla określenia koncepcji szkoły średniej oraz warunków, które muszą być spełnione dla jej wprowadzenia; zwracać przy tym trzeba uwagę, by nie została naruszona równowaga ekonomiczna i nie zostały zwichnięte proporcje w dziedzinie zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-42.22" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W planie 5-letnim przewiduje się wzrost ilości nowo przyjętych studentów. W 1970 r. na I rok studiów dziennych przyjętych zostanie o ponad 5 tys. osób więcej niż w 1965 r. W znaczny sposób, bo aż przeszło o 45% wzrośnie ilość miejsc w domach akademickich, co stworzy większe możliwości studiów młodzieży z ośrodków prowincjonalnych, z małych miast oraz młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.23" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wyrażamy pogląd, iż należy w dalszym ciągu przeprowadzać analizę możliwości zwiększania limitu przyjąć do szkół wyższych — okres wyżu demograficznego daje bowiem największe możliwości wybrania z najliczniejszych roczników młodzieży najbardziej uzdolnionej do studiów wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-42.24" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Poszukiwać musimy najlepszych metod doboru kandydatów na wyższe uczelnie, stworzyć możliwości wybrania najzdolniejszej młodzieży. W znacznie większym stopniu w doborze tym uczestniczyć musi szkoła średnia, mająca możność dostrzegania wśród uczniów tych, którzy wyróżniają się szczególnymi zdolnościami.</u>
+ <u xml:id="u-42.25" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W sumie, można stwierdzić, iż zadania stojące przed naszym szkolnictwem w najbliższej pięciolatce są napięte i niełatwe. Stworzenie jak najkorzystniejszych warunków do wypełnienia tych zadań wymaga stałej, ścisłej współpracy wszystkich typów szkolnictwa podstawowego, średniego i wyższego. Należy spodziewać się, iż podstawą współdziałania w tym zakresie stanie się zapowiedziane zespolenie dwóch resortów: Ministerstwa Oświaty i Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego. Da to możliwość zsynchronizowania planów rozwoju różnych typów i form kształcenia oraz koordynacji zadań wynikających z potrzeb gospodarki i kultury narodowej. Proces kształcenia młodzieży powinien rozwijać wszechstronnie jej uzdolnienia, wdrażać do samodzielnego myślenia i do właściwego przetwarzania zasobów uzyskiwanej wiedzy w praktycznej działalności. Nowoczesną szkołę cechować powinno dostosowanie treści i organizacji nauczania do poziomu wiedzy współczesnej. Szkoła nasza coraz lepiej przygotowuje młodzież do pracy i do życia, coraz lepiej kształtuje jej postawę społeczną, lepiej wychowuje ją w duchu socjalizmu. Dostrzegając te osiągnięcia, chcemy podnieść potrzebę dalszego unowocześniania programów i metod nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-42.26" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Centralną postacią szkoły, warunkującą w znacznej mierze powodzenie założonych wyników, jest nauczyciel. Należy popierać ruch nowatorstwa pedagogicznego wśród nauczycieli, wysoko cenić doskonalenie form oraz wzbogacanie patriotycznych i socjalistycznych treści w ich pracy z młodzieżą. W latach 1966— 1970 trwać będzie proces podnoszenia kwalifikacji nauczycieli. Przewiduje się, że w 1970 r. około 75% nauczycieli szkół podstawowych mieć będzie wyższe lub niepełne wyższe wykształcenie. Dyskusja nad założeniami planu 5-letniego w dziedzinie oświaty na forum sejmowej Komisji Oświaty i Nauki wskazała na trudną sytuację mieszkaniową nauczycieli, zwłaszcza na wsi. Wydaje się, iż jednym ze słusznych postulatów jest szersze uwzględnianie mieszkań dla nauczycieli w nowo wznoszonych budynkach szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-42.27" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Do ważnych, aktualnych problemów w dziedzinie szkolnictwa należy zabezpieczenie bazy materialnej dla zreformowanej szkoły ~t ~podstawowej, rozszerzenie zakresu i podniesienie jakości pomocy naukowych. Przyszły plan 5-letni nie zlikwiduje jeszcze istniejących w tej dziedzinie braków i trudności, będzie mógł je jednak w poważnej mierze złagodzić. Ponieważ środki inwestycyjne są niewystarczające, należy tym większy nacisk położyć na właściwe ekonomiczne ich wykorzystanie, na terminowość oddawania do użytku nowo wznoszonych Obiektów, jak również na troskliwą konserwację obecnie eksploatowanych pomieszczeń. Trzeba też postulować, by wysiłki rządu, zmierzające do zapewnienia szkołom odpowiednich warunków lokalowych, do wyposażenia szkół w niezbędne pomoce naukowe, jak i do dalszej rozbudowy internatów, wspierała — podobnie jak było dotąd — ofiarność i inicjatywa społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-42.28" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Kończąc, chcę podkreślić, iż Stronnictwo Demokratyczne, w którego imieniu zabierałem głos, przywiązuje wielką wagę do problemów kultury i oświaty, widząc w rozwoju tych dziedzin poważną dźwignię procesów ekonomicznego rozwoju naszego kraju i stwarzania coraz lepszych, dostatniejszych warunków życia dla ogółu naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Leon Wantuła.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselWantulaLeon">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Wszyscy z zadowoleniem stwierdzamy, że kultura w dyskutowanym obecnie projekcie planu 5-letniego zajmuje właściwą jej pozycję, wychodząc w dalekim stopniu naprzeciw potrzebom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselWantulaLeon">Wydatki na kulturę, oczywiście, nie ograniczają się do samego resortu kultury i sztuki, towarzyszą im pozycje zlokalizowane w budżetach innych resortów, w instytucjach związkowych, a także w inicjatywie społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselWantulaLeon">Nie sposób pominąć tego faktu, gdy mówi się o pogłębieniu i rozwoju kultury.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselWantulaLeon">Podkreślić trzeba również fakt drugi, ten mianowicie, że zaznacza się interesujący proces symbiozy kultury i techniki, tych dwóch dziedzin, które w ubiegłym 20-leciu naszego kraju rozwinęły się kolosalnie i zaczynają współżyć na zasadzie co najmniej wzajemnych usług. Trzeba więc patrzeć z aprobatą na rosnący udział resortów przemysłowych i instytucji związkowych w upowszechnieniu kultury, tej właśnie sfery działania ludzkiego, której produktem jest kształt wewnętrzny człowieka, jego świadomość społeczna i wreszcie także poczucie odpowiedzialności za czyny własne i cudze. O supremacji kultury witym — wierzymy w to — małżeństwie z rozsądku i potrzeby, człowieka światłego nie wypada przekonywać. Kongres Kultury Polskiej jakże plastycznie usatysfakcjonował Polaków w tym względzie, zarówno na tle barwnego pejzażu naszej przeszłości historycznej, jak i w bilansie dorobku naszej ludowej współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselWantulaLeon">Poseł Jarosław Iwaszkiewicz powiedział że — „...nie trzeba żadnej megalomanii narodowej, aby widzieć, że jeszcze nigdy Polska nie miała takich osiągnięć w dziedzinie kultury jak dzisiaj”. Wypowiedź ta potwierdza się głęboko prawie we wszystkich dziedzinach, wypowiedź tę potwierdza również rozwój dwóch fenomenów naszych czasów, mianowicie rozwój radia i telewizji. W tej dziedzinie udział techniki w upowszechnianiu kultury jest niezaprzeczalny, jest w zasadzie fundamentem sceny zbudowanej w naszych domach i szkołach, w naszych domach kultury i świetlicach, sceny, która przeżycia artystyczne, informację polityczną, publicystyczną i oświatę może udostępnić każdemu człowiekowi w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselWantulaLeon">Wysoki Sejmie! W toczącej się debacie nad projektem Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, mam zaszczyt w imieniu Komisji Kultury i Sztuki powierzyć uwadze Wysokiego Sejmu sytuację w rozwoju radia i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselWantulaLeon">Wśród licznych przemówień i głosów w dyskusji na Kongresie Kultury Polskiej znalazły się również uwagi na temat, który jest przedmiotem mojego wystąpienia. Uwagi te wyrażały ogólną akceptację dla obranej linii rozwojowej naszych dwóch najpotężniejszych środków upowszechniania kultury, przede wszystkim dla formatu programu, nieco powściągliwiej natomiast mówiono o technicznej stronie tego ważnego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselWantulaLeon">Również sejmowa Komisja Kultury i Sztuki miała już możność kilkakrotnie wysłuchać opinii kompetentnych osób, w tym także obywateli posłów, potwierdzających walory i ambitne zamierzenia polskiego programu radiowego i telewizyjnego. Skoro więc (zgadzamy się z tego rodzaju ustaleniami, a czynimy to chyba słusznie, powinniśmy ciężar naszego zainteresowania radiem i telewizją położyć na stronę techniczną tego ogromnie młodego w naszym kraju przedsięwzięcia. A strona techniczna, to właśnie sprawa bazy studyjnej, sprawa sieci radiofonicznych i telewizyjnych, sprawa bazy nadawczej i bazy odbiorczej obejmującej radioodbiorniki i telewizory.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselWantulaLeon">Żywym i istotnym problemem jest zasięg fal naszych rozgłośni radiowych i ośrodków telewizyjnych. Według danych z 1965 r., zasięg fal radiowych obejmował w naszym kraju: na falach długich — 95% obszaru, na falach średnich — 57% obszaru, na falach ultrakrótkich — 64% Obszaru, przy czym możliwości dobrego odbioru emitowanych programów kształtowały się różnie, z wybitnym upośledzeniem rejonów zachodnich oraz południowo-zachodnich, a także niektórych innych rejonów o konfiguracji górzystej.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselWantulaLeon">Baza nadawcza telewizji, działającej dotychczas w zakresie jednego programu, obejmuje swoim zasięgiem 70% obszaru kraju. Jakość odbioru na tych terenach także kształtuje się różnie i nie wszędzie najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselWantulaLeon">Jeśli więc pragniemy, aby Polskie Radio Skutecznie wykonywało swoje wszechstronne zadania, to obok dalszego rozwoju bazy odbiorczej i modernizacji istniejącej bazy studyjnej, ciężar uwagi musi być położony przede wszystkim na dalszą skuteczną poprawę słyszalności programów radiowych.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselWantulaLeon">Analogiczne przedsięwzięcie dotyczy telewizji, z tym jednakże uzupełnieniem, że już obecnie zarysowuje się coraz wyraźniej potrzeba uruchomienia programu drugiego. Potrzeba ta wynika nie tylko z postulatów wielu środowisk społecznych i zawodowych w zakresie nauki i oświaty, ale dyktują ją również ambitne zamierzenia w rozbudowie bazy studyjnej i w końcu także okoliczność, że indywidualny odbiorca programu nie ma obecnie — poza wyłączeniem telewizora — żadnych możliwości wyboru emitowanych pozycji.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselWantulaLeon">Sprawą wielkiej rangi jest rozbudowa bazy studyjnej telewizji i modernizacja części bazy studyjnej radia. Trzeba bowiem stwierdzić, że telewizja pracowała dotychczas w warunkach trudnych, co w pewnym stopniu odbijało się niekorzystnie na walorach artystycznych programu; natomiast kłopoty studyjne radia występowały głównie w niektórych rozgłośniach regionalnych, mających przestarzałe urządzenia i szczupłe pomieszczenia.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselWantulaLeon">Jest wreszcie trzeci problem, któremu na imię baza odbiorcza, konkretnie zaś abonent. Zwróćmy uwagę na fakt, że każda rodzina w mieście, a co trzecia na wisi, posiada radioodbiornik, że ilość telewizorów osiągnęła 2,5 mln. Stąd wniosek, że te obydwa środki masowego przekazu zwracają się do co najmniej 10-milionowej widowni.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselWantulaLeon">Jest to audytorium imponujące. Ale 10 milionów, to jeszcze nie i wszyscy Polacy; 10 milionów to niewiele ponad 30% mieszkańców kraju. I ten właśnie nie za bardzo efektywny wskaźnik był chyba podstawą opracowania takiego projektu dyskutowanego obecnie planu 5-letniego, który stworzyłby możliwość dalszego, znacznie większego niż dotychczas rozwoju ilości abonentów, który w sposób skuteczny doprowadziłby do zatarcia białych plam na radiowo-telewizyjnej mapie Polski, który ten instrument rzeczywistej demokratyzacji życia i kultury, jakimi w naszych warunkach społecznych są radio i telewizja, upowszechniłby wśród wszystkich mieszkańców kraju. Taki właśnie cel przyświecał ostatecznemu redagowaniu planu rozwoju radia i telewizji na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselWantulaLeon">Wnikliwy przegląd proponowanych pozycji utwierdza w przekonaniu, że 5-letni plan rozwoju gospodarki narodowej będzie dla radia i telewizji okresem zbudowania przede wszystkim wydajnej bazy studyjnej i w daleko posuniętym stopniu także bazy nadawczej.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselWantulaLeon">Nastąpić ma znaczne zwiększenie zasięgu i jakości odbioru programu radiowego na falach długich i średnich, a zwłaszcza na falach ultrakrótkich. Najpoważniejszą inwestycją będzie budowa nowej radiostacji o mocy 1000 kW dla programu I. Ponadto w okresie pięciolecia wzrośnie ilość wszystkich nadajników radiowych do 120, w tym ponad 50% będzie nadajnikami uItrakrótkofalowymi.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselWantulaLeon">Program telewizyjny w 1970 r. odbierany będzie na 74% obszaru kraju. Jest to więc, niestety, niewielki wzrost w stosunku do stanu obecnego. Znaczny natomiast nacisk położony będzie na usprawnienie jakości odbioru przez uruchomienie nowych ośrodków nadawczych dużej mocy, uruchomienie rezerwowych nadajników telewizyjnych w niektórych obiektach, nowych stacji retransmisyjnych oraz przez wyprodukowanie odpowiedniej ilości przemienników dla terenów, które nie mają dostatecznych warunków odbioru, zwłaszcza w okolicach górzystych. Jest to więc między innymi aktualna sprawa dla wielu górskich ośrodków wczasowych i uzdrowisk.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#PoselWantulaLeon">Ten widoczny postęp w rozwoju zasięgu programu radiowego i telewizyjnego nie jest wprawdzie pełną odpowiedzią na faktyczne potrzeby, ale może być potraktowany optymistycznie choćby dlatego, że zamierzony postęp jest uważany za program minimum. Wchodzi tutaj również w grę sprawa II programu telewizyjnego, którego uruchomienie ma nastąpić w 1968 r., przy czym Komisja Kultury i Sztuki postanowiła zwrócić uwagę na możliwość znacznie szerszego zasięgu odbioru tego programu, niż to uwzględniono w projekcie planu. Chodzi tu o udostępnienie odbioru tego programu nie tylko Warszawie, lecz również części kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#PoselWantulaLeon">Dobór tytułów inwestycyjnych dla rozgłośni radiowych i ośrodków telewizyjnych na lata 1966—1970 wydaje się być słuszny i zgodny z aktualnymi szansami rozwojowymi tych instytucji. Największym obiektem inwestycyjnym jest niewątpliwie budowa rozgłośni radiowo-telewizyjnej w Warszawie, którą bez przesady można nazwać budową imponującą. Buduje się ośrodek telewizyjny w Krakowie, również imponujący i również odpowiadający wymogom nowoczesnej techniki. Stoi już i przekazany zastał w bieżącym roku do wstępnego użytku ośrodek telewizyjny w Katowicach, budowany przy żarliwym udziale władz wojewódzkich. Rozbudowuje się ośrodek telewizyjny we Wrocławiu, najmniejszy spośród wymienionych, ale również nowoczesny i przystosowany do potrzeb tamtejszego środowiska i programu centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#PoselWantulaLeon">Rozbudowa i modernizacja innych ośrodków telewizyjnych i rozgłośni radiowych poszerza inwestycje w zakresie bazy studyjnej. Zwraca przy tym uwagę potrzeba zaangażowania środków w modernizację rozgłośni regionalnych w Białymstoku, Gdańsku, Poznaniu i kilku innych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#PoselWantulaLeon">Nieobce nam są ambicje środowisk regionalnych, dążących do budowy własnych obiektów telewizyjnych. Zgodnie jednak z rozsądkiem trzeba stwierdzić, że myśl, która stanowi podłoże obecnego planu 5-letniego, jest słuszniejsza, jest zdrowsza, jest przede wszystkim efektywna.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#PoselWantulaLeon">Rozwój bazy studyjnej, a zwłaszcza nadawczej radia i telewizji, wpłynie niewątpliwie twórczo na poszerzenie sieci odbiorczej. Jaka więc będzie ta sieć odbiorcza pod koniec 1970 r.? Według przewidywań zainteresowanych instytucji, liczba abonentów radiowych wzrośnie do 181 na 1000 mieszkańców, zaś liczba abonentów telewizyjnych do 114 na 1000 mieszkańców. Stwierdźmy od razu, że nie ma w tych wskaźnikach nic mobilizującego, nic ambitnego. Nazwijmy je więc przejawem częściowo tylko uzasadnionej ostrożności.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#PoselWantulaLeon">W latach 1966—1970 nasz przemysł wyprodukuje bowiem około 3.400 tys. odbiorników radiowych oraz około 2 mln telewizorów, przy czym założenia te nie wyczerpują całkowicie zdolności produkcyjnej przemysłu. Wzrośnie w znacznym stopniu produkcja części zamiennych do sprzętu radio-teletechnicznego, wzrośnie również sieć usługowo-naprawcza o ponad połowę stanu obecnego. Wiemy, że obydwa te przyczynki — z uwagi na charakteryzujące je niedostatki — wpływały dotychczas mobilizująco na mnogość dowcipów krążących po kraju, natomiast destrukcyjnie na samych abonentów. Istnieją więc podstawy upoważniające do stwierdzenia, że planowane wskaźniki przyrostu abonentów mogą być znacznie przekroczone, czego sobie wszyscy dla dobra ogólnego szczerze życzymy.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#PoselWantulaLeon">Pogłębienia będą wymagać dotychczasowe formy akcji reklamowej, formy akwizycji, ratalnej sprzedaży i inne. Rozwój tych form powinien przede wszystkim nastąpić na wsi, gdzie liczba zradiofonizowanych domów nie należy do chwalebnych. Postęp elektryfikacji wsi będzie również sprzyjał rozwojowi sieci odbiorczej. Szczególnego zainteresowania wymagać będzie także program produkcji aparatów radiowych i telewizyjnych; chodzi bowiem o zabezpieczenie ich niezawodności i lepsze zaspokojenie potrzeb rynkowych. W tej dziedzinie dokonano już kilku udanych przedsięwzięć; wymienić tu można, między innymi, przeprowadzone w roku bieżącym Zbliżenie cen niektórych telewizorów do przeciętnej siły nabywczej najszerszych rzesz mieszkańców zwłaszcza wsi.</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#PoselWantulaLeon">Wysoki Sejmie! Przyznajmy, że znakomicie obrodziła nam krytyka w ogólnym tego słowa znaczeniu. Jej ułańskie szarże na młode i jeszcze nie dość krzepkie szańce radia, a zwłaszcza telewizji, obnażają tu i ówdzie słabizny tych instytucji, ale stwierdźmy od razu, że te słabości techniczne, a nieraz także programowe, nie wynikają ze złego lub nieumiejętnego posługiwania się radiem i telewizją. I o tym krytyka dobrze wie. Są to bowiem słabości okresu powstawania i rozwoju, nazwałbym je nawet trudnościami wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#PoselWantulaLeon">Polskie Radio powstało z popiołów; dzisiaj to radio nadaje trzy programy centralne oraz 16 programów lokalnych, w tym 817 godzin rocznie dobrego teatru słuchowiskowego. Polska telewizja liczy sobie niewiele ponad 10 lat i dopiero od 1961 r. program telewizyjny jest nadawany codziennie. Powstawała spontanicznie, żywiołowo; dla zapewnienia jej prawidłowego rozwoju trzeba było zbudować nowe gałęzie przemysłu, przygotować fachowców. Dzisiaj, po 10 latach, telewizja jest potężnym środkiem upowszechniania kultury, i nie tylko kultury. Przede wszystkim jednak kultury, skoro legitymuje się aż 120 często znakomitymi premierami teatralnymi w roku, w dodatku nie przerywanymi żadną reklamą, na przykład lipowego kwiecia, jak to ma miejsce w innych telewizjach tu i ówdzie na świecie. A poza tym, jaki to teatr na świecie ma więcej spektakli premierowych, i jaki to teatr umożliwia jednocześnie milionom ludzi przeżywanie kulturalnych wzruszeń i doznań? A to przecież tylko jeden fragment podaży kultury.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#PoselWantulaLeon">Radio i telewizja wyrównały szanse różnych środowisk, różnych zawodów, różnych upodobań i pogłębiły je równocześnie wbrew ternu, co się zwykło mówić w kręgach koneserów. Otóż radio i telewizja umożliwiają wszystkim obywatelom kraju na równych prawach dostęp do dóbr kultury i nie mą w tym żadnej, absolutnie żadnej przesady. I o tym krytyka także dobrze wie. Dlatego tak żywo domaga się całkowitego upowszechnienia radia i telewizora.</u>
+ <u xml:id="u-44.28" who="#PoselWantulaLeon">Wysoki Sejmie! Poza problematyką techniczną, istnieje naturalnie zagadnienie programów radiowych i telewizyjnych, ich czasu trwania, ich kształtu artystycznego. W planie 5-letnim czas nadawania wszystkich programów ulegnie przedłużeniu, zwiększy się udział ośrodków regionalnych w programach centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-44.29" who="#PoselWantulaLeon">Występuje również problem kształcenia kadr technicznych i dziennikarskich dla potrzeb radia i telewizji; problem ten stał się obiektem żywego zainteresowania Komisji Kultury i Sztuki. Bądźmy jednak pewni, że i w tych dziedzinach zarysuje się duży postęp, zwłaszcza że programy będą realizowane w udoskonalonych warunkach technicznych i z udziałem wzmocnionej kadry. Obecne sukcesy niektórych pozycji radiowych i telewizyjnych, sukcesy nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami, uzasadniają taką pewność. Nie dotyczy to na razie audycji rozrywkowych, które często wywołują gorycz i przygnębienie u abonentów i o których — co tu dużo narzekać — niewiele ponadto da się powiedzieć. Ale to nie tylko wina radia i telewizji. To udział molekularny także środowisk twórczych, współczesnych, które nie bez słuszności dopatrują się szans na poprawę współpracy z radiem i telewizją nie tylko w pogłębieniu platonicznych zależności, ale chyba przede wszystkim w nowelizacji więzów materialnych, znanych powszechnie jako pewien rodzaj bodźców.</u>
+ <u xml:id="u-44.30" who="#PoselWantulaLeon">Wysoki Sejmie! Sprawa upowszechnienia kultury, a więc również radia i telewizji, jest sprawą obywatelską, społeczną, powszechną. Jej dobru, jej dalszemu pomyślnemu rozkwitowi poświęcają umysł i serce wszyscy, którym nie obca jest bezcenna wartość materialnego i duchowego znaczenia kultury.</u>
+ <u xml:id="u-44.31" who="#PoselWantulaLeon">Myślę, że optymizm, wynikający z przeglądu pozycji planu 5-letniego w zakresie radia i telewizji, jest optymizmem zbudowanym na dobrej podstawie. Pomyślna realizacja tych pozycji planu będzie dużym krokiem naprzód w kierunku całkowitego rozwiązania problemów radia i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-44.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Halina Skibniewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselSkibniewskaHalina">Wysoki Sejmie! Spośród licznych tematów prac Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, wybieram parę zagadnień związanych z budownictwem mieszkaniowym i wielorodzinnym w miastach, które chciałabym poruszyć.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselSkibniewskaHalina">Wśród kilku form naszego budownictwa mieszkaniowego, formą rozwijającą się obecnie najbardziej jest budownictwo spółdzielcze. Dynamika rozwoju budownictwa spółdzielczego jest niewątpliwie dowodem trafności podjętej parę lat temu nowej polityki mieszkaniowej w naszym kraju. Społeczeństwo nasze angażuje na cele mieszkaniowe ogromne środki nieproporcjonalne do skromnych budżetów rodzinnych. W tej chwili już mamy około 440 tys. członków i kandydatów spółdzielni mieszkaniowych. W nowym pięcioleciu nie będziemy w stanie zaspokoić takich wymiarów zapotrzebowania. Podobnie zresztą nie wszyscy kandydaci na mieszkania w budownictwie rad narodowych będą mogli otrzymać mieszkania z rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselSkibniewskaHalina">Niewątpliwie podstawowe nadal problemy budownictwa mieszkaniowego to jego ilość oraz w coraz większym stopniu jakość. Czy aktualny plan 5-letni zabezpiecza jakość, czy zabezpiecza ilość? O tym chciałam powiedzieć słów parę.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselSkibniewskaHalina">Sprawa ilości. W tym pięcioleciu mamy zbudować 117,3% tej ilości mieszkań, którą wybudowaliśmy w zeszłym pięcioleciu; mamy wybudować 35 mln m^2^ powierzchni użytkowej, to znaczy 2,2 mln izb. Co to znaczy 2,2 mln izb? To znaczy, że około 3 mln obywateli, a więc co szósty mieszkaniec przewidywanej ludności miast będzie mógł w tej pięciolatce wprowadzić się do nowego mieszkania. Jest to niewątpliwie niemało, niemniej, nie możemy zapominać, że w związku ze zmianą struktury gospodarczej, z dynamiką jej wzrostu, z procesami urbanizacyjnymi, z aktywizacją małych miast — musimy nie tylko zabezpieczyć mieszkania dla nowych przybyszów, nowych migrantów, ale musimy również w tym pięcioleciu sprostać potrzebom wynikającym ze wzrostu młodych gospodarstw, z roczników tak zwanego wyżu demograficznego. Musimy również wymienić zasoby zużyte, jak też, a właściwie przede wszystkim, poprawić warunki mieszkaniowe ludności znajdującej się w najgorszej sytuacji, zwłaszcza w mieszkaniach przegęszczonych.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselSkibniewskaHalina">W stosunku do tych, nawet skromnie ocenianych potrzeb, rozmiary naszego budownictwa są nadal jeszcze niewystarczające Dlatego Komisja nasza postuluje bezwarunkowe wykonanie zaplanowanej ilości mieszkań, a nawet wielokrotnie postulowała wygospodarowanie w toku realizacji planu pewnej ilości mieszkań dodatkowych. Jednak aktualne meldunki z niektórych województw, w których tegoroczny plan budownictwa mieszkaniowego, a zwłaszcza usług, jest wykonywany z opóźnieniem oraz analizy wielu komisji sejmowych, wskazują na pewne zagrożenia wykonania planu.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselSkibniewskaHalina">Chcę zwrócić uwagę na podstawowe zagrożenia w dziedzinie materiałów, zatrudnienia i organizacji budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselSkibniewskaHalina">Materiały. W zeszłym pięcioleciu resort budownictwa osiągnął znaczny średni wzrost (o 57%), produkcji materiałów budowlanych, w tym pięcioleciu zakłada się dalszy rozwój o około 40% produkcji tych materiałów. Jest pocieszające, że plan tegorocznej produkcji resortu budownictwa realizuje się pozytywnie. Niemniej obserwujemy braki. I to materiałów ściennych, ale przede wszystkim stali, wyrobów instalacyjnych, materiałów z tworzyw na podłogi, farb i lakierów. Braki wykładzin podłogowych z tworzyw sztucznych są przyczyną stasowania dwukrotnie droższej klepki, a braki stali powodują w wielu przypadkach przestoje i nieodwracalne opóźnienia w realizacji planu izbowego. Tymczasem przemysł ciężki produkuje aż 47% materiałów dla naszego budownictwa. A przecież nie chodzi tylko o zabezpieczenie globalnej ilości materiałów, ale o ich spływ na budowy w odpowiednim asortymencie i w odpowiednim czasie.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselSkibniewskaHalina">Pozytywnie oceniamy przyjęcie poprawki do planu 5-letniego, dotyczącej zwiększenia środków na hutnictwo, ale musimy oczekiwać od resortu przemysłu ciężkiego reorganizacji produkcji dla pełniejszego zaopatrzenia budów, jeżeli chcemy uniknąć zagrożeń wykonania planu.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselSkibniewskaHalina">Zatrudnienie. Niewątpliwie wielką, postępową zdobyczą naszego budownictwa jest rozwój uprzemysłowienia. Uprzemysłowienie zmniejsza liczbę załóg, jak również polepsza teoretycznie jakość budownictwa. Ale uprzemysławiamy głównie produkcję stanów surowych budynków, podczas gdy większość robót wykończeniowych wciąż jeszcze wykonywana jest na budowach w sposób tradycyjny przez liczne załogi, w ciężkich warunkach, często bez nowoczesnych narzędzi — kielnią, packą i z szaflika.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselSkibniewskaHalina">A roboty wykończeniowe stanowią około 60% całego wykonawstwa. Wobec tego opłaca się zmniejszyć pracochłonność tych robót. Jest wiele na to sposobów:</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselSkibniewskaHalina">—wprowadzenie nowych materiałów wykończeniowych, jak gotowe ścianki działowe, podłogi, wykładziny rulonowe z tworzyw sztucznych, tapety, meblościanki, —zaopatrzenie robotników w nowoczesne narzędzia pracy, wprowadzenie tak zwanej małej mechanizacji, —osiągnięcie lepszego poziomu wykończenia prefabrykatów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselSkibniewskaHalina">Bez zmiany struktury jakościowej budownictwa, a więc bez uprzemysłowienia czy zmechanizowania robót wykończeniowych, nasze kłopoty z zatrudnieniem i osiągnięciem właściwej jakości będą zmniejszać się w zbyt wolnym tempie.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselSkibniewskaHalina">Organizacja. Licząc się z trudnościami w zakresie materiałów i zatrudnienia, powinniśmy tym bardziej skoncentrować wysiłki na usprawnieniu organizacji naszego budownictwa. W tej dziedzinie można osiągnąć pożyteczne rezultaty bez dodatkowych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselSkibniewskaHalina">Najważniejszą sprawą jest zapewnienie ciągłości dostaw materiałowych na budowy. Załogi budowlane są trzykrotnie większe od załóg produkujących materiały budowlane; stąd też opóźnienia u jednego pracownika produkującego materiały budowlane powoduje przestój trzech pracowników na budowie.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselSkibniewskaHalina">Poza tym mankamentem, który my widzimy na budowach, jest brak skupionej odpowiedzialności za całość budowy. Odpowiedzialność jest zbytnio rozłożona na szereg, na kilkunastu, czasem kilkudziesięciu kierowników odcinków. To jest niemożliwe. Brak jest na budowie jednego gospodarza Oczekujemy obiecanych przez resort zmian organizacyjnych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselSkibniewskaHalina">Równocześnie — zgodnie z opinią Komisji — chciałabym podkreślić, że budownictwo to najmłodszy z naszych przemysłów, pracujący w ciężkich warunkach, niedozbrojony, a posiadający tempo wzrostu nie gorsze, aniżeli inne przemysły. Trzeba od niego wymagać, ale trzeba mu również pomagać.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselSkibniewskaHalina">Sprawy jakości. W aktualnym planie, w pięciolatce jakości, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na jakość realizowanych mieszkań. Wzmożona krytyka społeczna jest spowodowana i częstymi usterkami jakościowymi, ale także rosnącym poziomem wymagań naszego społeczeństwa. Fakt ten powinien nas cieszyć, bo świadczy o wzroście stopy życiowej i o rosnącej świadomości potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselSkibniewskaHalina">Podstawowe kierunki polepszenia jakości mieszkań widzę w kilku dziedzinach. A więc przede wszystkim — w większym zróżnicowaniu typów mieszkań i stopniowym zapewnieniu użytkownikom możliwości doboru mieszkania. Jest to możliwe do osiągnięcia w ramach tych samych skromnych środków dwiema drogami: poprzez realizację bardziej urozmaiconych typów mieszkalnictwa; poprzez bardziej elastyczną, bardziej przychylną politykę kwaterunkową. Jak to rozumiem?</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselSkibniewskaHalina">W każdym osiedlu powinniśmy zapewnić wybór mieszkań przystosowanych do specyficznej struktury ludności. A więc na przykład, mieszkania odpowiednie dla osób starszych, czy przelotne formy dla osób młodych, tak zwanych — „bocianów”. Ponad 1/4 ludności naszych miast to samodzielni, bardzo młodzi ludzie i osoby starsze ponad 60 lat. W większości krajów różne formy hoteli, pensjonatów, półpensjonatów, inne dla młodych, inne dla osób starszych, powszechnie wchodzą do programów realizowanych osiedli. A i u nas z fazy programowej, instytutowej powinny najszybciej przejść do fazy projektowej i praktyki realizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#PoselSkibniewskaHalina">Poza tym w każdym osiedlu powinna istnieć możliwość doboru odpowiedniego modelu mieszkania. Nie pociągnie to dodatkowych kosztów, jeśli w ramach tej samej powierzchni, użytkownik będzie mógł dobrać taki układ, który jemu osobiście bardziej pasuje. Należy postulować, aby ludność miała możliwość lepszego doboru lokalizacji mieszkania, na przykład bliżej miejsca pracy. Uwzględnienie tego postulatu miałoby duże znaczenie dla odciążenia komunikacji.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#PoselSkibniewskaHalina">Drugim elementem poprawy jakości mieszkań, jest większe dopasowanie normatywów osiedlowych do aktualnych i przyszłych potrzeb ludności miejskiej. Projektowanie zespołów mieszkaniowych jest jednym z najważniejszych zadań budownictwa i urbanistyki. Wobec trwałości miast, wobec trwałości budynków, które dzisiaj budujemy, rozwiązania, które dziś stosujemy, pozostaną nie zmienione przez lata całe, przez pokolenia. Ale, o ile można będzie częściowo choć poprawić warunki w mieszkaniach dziś budowanych, to nie uda się poprzestawiać, rozgęścić budynków. Ostatnie normatywy urbanistyczne, zwłaszcza tak zwany normatyw warszawski, zostały oparte na założeniach nie uwzględniających w dostatecznym stopniu rozwoju niektórych potrzeb, na przykład zmian struktury mieszkaniowej czy rozwoju motoryzacji.</u>
+ <u xml:id="u-46.21" who="#PoselSkibniewskaHalina">Założenia normatywne gęstości zabudowy oparto na typach budynków bardzo głębokich, korytarzowych, dopasowanych do periodycznie, jak się okazało, aktualnej struktury mieszkań najmniejszych. W zeszłym pięcioleciu budowaliśmy przede wszystkim mieszkania małe w zabudowie korytarzowej. Ta zabudowa dzisiaj, kiedy nam jest potrzeba mieszkań większych, nie nada je się. W tych budynkach nie możemy prawidłowo rozwiązywać mieszkań większych. Co się Okazało? Zmiana struktury mieszkań powoduje, że potrzeba nam jest więcej terenów normatywnych na osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-46.22" who="#PoselSkibniewskaHalina">Założenia normatywne oparto poza tym na nierealistycznych, wątłych prognozach wzrostu motoryzacji. Tymczasem nieuchronny rozwój komunikacji masowej i indywidualnej w miastach, bez zabezpieczenia prawidłowych rozwiązań, może stać się zmorą naszych osiedli z powodu rosnących szkodliwych wyziewów, rosnących hałasów, w wyniku beztroskiej lokalizacji naszych mieszkań przy mostach i przy trasach wylotowych, a wreszcie przez zajmowanie — tak jak It o widzimy na zachodzie — przez samochody skromnych przestrzeni między domami, dziś jeszcze zieleńców i terenów dla dzieci, a jutro może terenów parkingowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.23" who="#PoselSkibniewskaHalina">Mieszkańcom naszych miast należy w większym stopniu zabezpieczyć izolację przed hałasami oraz stworzyć możliwości parkowania i garażowania, i to nie tylko przez zwiększenie terenu, to byłoby marnotrawstwo, ale przede wszystkim przez rozwiązania funkcjonalne, przez rozwiązania techniczne, przez podział funkcjonalny — osobno osiedla, osobno arterie, przez parkingi wielopoziomowe, podziemne itd. To wymaga uwzględnienia i terenów w normatywach urbanistycznych, i odpowiednich środków na realizację tych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-46.24" who="#PoselSkibniewskaHalina">Trzecim elementem poprawy jakości mieszkań jest wyższa jakość rozwiązań użytkowych. Wszystkie badania na całym świecie potwierdzają, że podstawowym źródłem zadowolenia i niezadowolenia mieszkańców z mieszkania jest jego powierzchnia. Nie możemy sobie pozwolić iw tym pięcioleciu ze względu na potrzeby ilościowe, na podwyższenie normatywów powierzchni mieszkaniowej, ale wystarczyłoby w pełni wykorzystać możliwości tkwiące w istniejących normatywach, a więc i projektować mieszkania w górnych granicach powierzchni normatywnych, aby uzyskać i minimum godziwych warunków mieszkaniowych, i zgodność z normatywem.</u>
+ <u xml:id="u-46.25" who="#PoselSkibniewskaHalina">Mieszkańcy naszych osiedli słusznie domagają się bardziej racjonalnych rozwiązań funkcjonalnych, sprzeciwiając się pokojom przechodnim, ciemnym kuchniom, nie przewietrzanym mieszkaniom, mało ustawnym pokojom. Tymczasem tak zwane zestawy wojewódzkie, które są podstawą realizacji budownictwa mieszkaniowego w bieżącym pięcioleciu, obok dobrych rozwiązań, posiadają pewną ilość rozwiązań i o zaniżonych powierzchniach, i o niewłaściwych układach użytkowych. Co jest przyczyną tych braków? Przyczyną tych braków były zbyt sztywne założenia przyjęte przy opracowywaniu tych zestawów zarówno w zakresie programu mieszkań (głównie małe, korytarzowe), jak i w zakresie niewłaściwej interpretacji pojęcia ekonomii budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.26" who="#PoselSkibniewskaHalina">Ekonomię budynków mieszkalnych upatrywano głównie w zastosowaniu głębokich traktów oraz najtańszego wykończenia. Ekonomia głębokich traktów jest w pewnym stopniu iluzoryczna, gdyż budynek taki wymaga dwustronnego prowadzenia dźwigu. Zbytnia taniość wykończenia fasad, szczególnie budynków wysokich, klatek schodowych, drzwi wejściowych, a więc tych elementów budynku, których nie konserwuje sam mieszkaniec, powoduje szybkie zniszczenie, konieczność kosztownych remontów. Nie opłaca się więc.</u>
+ <u xml:id="u-46.27" who="#PoselSkibniewskaHalina">Jakie są możliwości usunięcia tych braków w zestawach? Musimy zamienić rozwiązania niewłaściwe rozwiązaniami prawidłowymi, musimy uzupełnić program mieszkań typowych mieszkaniami większymi, których brak jest w zestawach. I poza tym powinniśmy projektować wykończenie budynków z punktu widzenia potrzeb eksploatacji, a nie zaniżać mechanicznie kosztorysów budynków, powodując konieczność przyszłych uciążliwych remontów.</u>
+ <u xml:id="u-46.28" who="#PoselSkibniewskaHalina">Proponowane zmiany wdrażane są już częściowo na niektórych terenach i powinny być wykonane jak najszybciej i to bez naruszania katalogu elementów typowych, aby nie tworzyć dodatkowych trudności w wykonawstwie w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-46.29" who="#PoselSkibniewskaHalina">Wreszcie niewątpliwym, a niedocenianym na ogół elementem jakości naszego budownictwa mieszkaniowego, jest jego wyraz architektoniczny, tak zwane piękno naszych osiedli. Wiemy jak nasze społeczeństwo jest wrażliwe na urok starej, pięknej architektury polskiej, jak również na wygląd nowych osiedli, parków i ulic. A ile jeszcze nudy, monotonii i czasem brzydoty w naszych niektórych osiedlach! Tymczasem ładne nie kosztuje więcej niż brzydkie.</u>
+ <u xml:id="u-46.30" who="#PoselSkibniewskaHalina">W zasadzie nie dążenie do taniości i nie uprzemysławianie naszego budownictwa stoją na przeszkodzie osiągnięcia wyższej jakości naszych rozwiązań architektonicznych. Na przeszkodzie stoją zbyt jednostronnie pojmowane, a przy tym stale zmieniające się rygory wykonawstwa, przepisów, zakazów, ograniczeń, niedostateczne przywiązywanie wagi do poszukiwań, do walorów, jakie dać mogą najlepsze ekipy projektowe, słowem niewystarczające — „prowokowanie” dobrych rozwiązań architektonicznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.31" who="#PoselSkibniewskaHalina">Ale możliwość doboru mieszkania, jeżeli ją zapewnimy, lepsze warunki życia mieszkańców w osiedlach i lepsze rozwiązania użytkowe i architektoniczne same jeszcze nie podniosą jakości budownictwa mieszkaniowego, jeżeli nie poprawi się poziom wykonawstwa naszych mieszkań i osiedli. Szczególnie chcemy zwrócić uwagę na dwa elementy: na zwiększającą się, niestety, znowu niekompleksową realizację usług w stosunku do budownictwa mieszkaniowego i na charakterystyczną praktykę usuwania usterek. Przecież jest powszechnie wiadomo, że budownictwo usterkowe nie opłaca się, bo poprawianie usterek doprowadza do realizacji planu — „do tyłu” przez wycofywanie z aktualnej realizacji i załóg, i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-46.32" who="#PoselSkibniewskaHalina">Tak więc w aktualnym planie 5-letnim widzimy możliwości zabezpieczenia zarówno ilości, jak i poprawy jakości naszego budownictwa, ale jednocześnie w tym pięcioleciu powinniśmy przygotować podstawy pod realizację zwiększonych tak ilościowych, jak i jakościowych zadań naszej następnej pięciolatki. Nie ma fetyszu kończącego się planu. Druga połowa pięciolatki jest początkiem następnego Okresu. Nie możemy przerywać badań i poszukiwań, musimy wyciągnąć wnioski z naszych powodzeń i z naszych niepowodzeń, prowadzić bardzo postępowe, elastyczne, otwarte metody typizacji, (metody uprzemysłowienia, które zapewnią zmniejszenie ilości elementów, ale większe bogactwo asortymentów, wymienność materiałów, większy rozwój i większą różnorodność form użytkowych i form architektonicznych. Metody te powinny zabezpieczyć interesy wykonawstwa, ale równocześnie i interesy użytkowników. Wówczas będziemy mogli mieć nadzieję, że obecne pięciolecie zbliża nas do upragnionej dalszej poprawy warunków mieszkaniowych naszego społeczeństwa i pod względem ilości, i pod względem jakości.</u>
+ <u xml:id="u-46.33" who="#PoselSkibniewskaHalina">Mamy jeden z najpiękniejszych krajów, dobre tradycje architektury, uznane osiągnięcia naszej urbanistyki i naszej architektury. Chcemy, aby interwencje budowniczych naszych osiedli w krajobraz polskich miast były godne naszego kraju, naszych tradycji i naszej współczesnej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-46.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Leon Nitecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselNiteckiLeon">Wysoka Izbo! Zamierzam pokrótce omówić pewne elementy Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 w części dotyczącej służby zdrowia. Plan ten zakłada dalsze usprawnienie i rozwój ochrony zdrowia i opieki społecznej, dalsze podnoszenie poziomu medycyny, poprawę podstawowej opieki zdrowotnej nad ludnością, rozszerzenie opieki specjalistycznej, podniesienie stanu sanitarno-epidemiologicznego kraju i znaczne wzmożenie oświaty sanitarnej.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselNiteckiLeon">Te podstawowe wytyczne działalności służby zdrowia należy ocenić jako słuszne. Wykonanie ich leży w możliwościach resortu, a realizacja planu w dużym stopniu poprawi zdrowotność w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselNiteckiLeon">Przed zastanowieniem się nad kilku punktami planu, których możliwości realizacji wzbudzają pewien niepokój, chciałbym poruszyć krótko niektóre osiągnięcia resortu w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselNiteckiLeon">W okresie tym uzyskano wskaźnik 12,5 lekarzy na 10 tys. ludności, co odpowiada założeniom poprzedniego planu 5-letniego. Pozwoliło to w znacznym stopniu poprawić obsadę etatów lekarskich. Również osiągnięty wskaźnik dotyczący zatrudnienia średniego personelu medycznego odpowiada założeniom planu.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselNiteckiLeon">Poważna poprawa nastąpiła w zakresie zwalczania gruźlicy. Szczepienia ochronne, akcja wykrywania i likwidowania źródeł zakażenia, systematyczny wzrost bazy łóżek sanatoryjno-szpitalnych, jak również poradni przeciwgruźliczych miały decydujący wpływ na zwalczanie tej groźnej choroby społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselNiteckiLeon">Widoczny jest postęp zaopatrzenia w leki. Planowany wzrost zużycia loków od 8—10% znajduje zabezpieczenie w środkach, jakie są przeznaczone na rozwój przemysłu farmaceutycznego.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselNiteckiLeon">Należy z uznaniem podkreślić duży wkład resortu w ostatnich latach w przeprowadzanie takich akcji, jak przeciwdziałanie zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego i wód powierzchniowych, jak walka z hałasem jako czynnikiem szkodliwym dla zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselNiteckiLeon">Obecnie przejdę do uwag, jakie nasuwają się przy rozpatrywaniu niektórych elementów planu.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselNiteckiLeon">Resort przewiduje w planie 5-letnim wzrost kadry lekarskiej o 7.750 osób. W związku z tym nastąpi wzmocnienie obsady ośrodków zdrowia w małych miastach i na wsi, co ma doprowadzić do wykorzystania około 96% przewidzianych etatów. Wiadomo jednak, że nieliczni tylko młodzi lekarze chętnie osiedlają się na wsi. Realizacja tego zamierzenia nakłada więc na resort i władze terenowe poważne obowiązki związane z otoczeniem stażystów szczególną opieką, a zwłaszcza z zapewnieniem im niezbędnych warunków życiowych i mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselNiteckiLeon">Istnieją także pewne wątpliwości, czy możliwe będzie pełne obsadzenie rejonów miejskich przez lekarzy ogólnych; stanowisko lekarza rejonowego nie cieszy się bowiem popularnością wśród samych lekarzy i stanu tego nie poprawiła w zasadzie regulacja płac przeprowadzona w służbie zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselNiteckiLeon">Utarło się nieuzasadnione przekonanie w opinii publicznej o mniejszych kwalifikacjach i niższej randze społecznej takiego lekarza w porównaniu z lekarzem specjalistą. Aby to nastawienie zmienić, resort podjąć musi zdecydowane kroki, zmierzające do zabezpieczenia doszkalania lekarzy rejonowych w ramach etatowych godzin pracy, rotacji lekarzy szpitalnych na te stanowiska, dalszej poprawy warunków bytowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselNiteckiLeon">Przewidywany docelowo na rok 1970 bilans specjalistycznej kadry lekarskiej wykazuje poprawę w specjalnościach deficytowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselNiteckiLeon">Jednakże poprawa ta, przynajmniej w niektórych specjalnościach, będzie nadal niedostateczna w stosunku do ustalonych potrzeb. W dermatologii zapotrzebowanie na specjalistów pokryte zostanie w 65%, w okulistyce — w 70%, w laryngologii — w 70%.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselNiteckiLeon">W związku z tym należałoby powtórnie rozważyć kryteria przyznawania stypendiów i możliwości ich uelastycznienia, a także możliwości rozwoju innych form świadczenia usług, między innymi spółdzielczości lekarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselNiteckiLeon">W myśl założeń planu ilość łóżek szpitalnych w 1970 r. wzrośnie o 10,2% w stosunku do 1965 r. W szpitalach ogólnych wskaźnik ilości łóżek na 10 tys. mieszkańców wzrośnie w tym czasie z 48,2 do 50,9. Jest to postęp, ale nie uzupełni braków, nie usunie dysproporcji pomiędzy potrzebami społeczeństwa a możliwością ich pokrycia. W latach 1961— 1965 planowano zmniejszenie dysproporcji występujących między poszczególnymi województwami w zakresie ilości łóżek szpitalnych. Dysproporcje te jednak pozostały nadal duże. W 1970 r. — 11 województw i miast wojewódzkich przekroczy wskaźnik 50,9, a w niektórych województwach wskaźnik ten wzrośnie do 88,6%, a nawet do 106,2% łóżek na 10 tys. mieszkańców. Natomiast w 10 województwach wskaźnik ten kształtować się będzie w granicach od 47,8 do 28,7 łóżek na 10 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselNiteckiLeon">Te tak znaczne różnice wzbudzają zrozumiały niepokój. A przecież wiemy, że i obecnie — szczególnie w województwach o niskim wskaźniku łóżek — służba zdrowia boryka się z wielkimi trudnościami. Sądzę, że resort musi zwiększyć wysiłki, by — mimo trudności związanych z rozwiązaniem tego zagadnienia — wydatnie zmniejszyć w latach 1966—1970 te dysproporcje. Wymaga to jednak znacznie większych środków finansowych, niż to zostało zaplanowane na adaptację pomieszczeń na łóżka szpitalne i na remonty.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselNiteckiLeon">Rosnąca w przyśpieszonym tempie zachorowalność na choroby psychiczne i układu nerwowego stawia przed resortem zdrowia szczególnie trudne zadania. Przychodnie zdrowia psychicznego przyjęły w 1955 r. 79 tys. pacjentów, w 1965 r. już około 132 tys. chorych. Do szpitali psychiatrycznych przyjęto w 1955 r. 27 tys. chorych, a w 1965 r. — już 80 tys. Poważna ilość chorych pozostaje jednak nadal poza zasięgiem działania przychodni zdrowia psychicznego, względnie szpitali psychiatrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselNiteckiLeon">Dążyć więc należy do rozbudowy sieci placówek zdrowia psychicznego, aby mogły objąć leczeniem i opieką 2% ludności oraz udzielać porad konsultacyjnych około 3% ludności. Obecnie leczenie neurologiczno-psychiatryczne obejmuje zaledwie 0,43% ludności. Ilość łóżek dla psychicznie i nerwowo chorych wzrosła co prawda w ostatniej pięciolatce o 4.400 i wyniosła iw 1965 r. ogółem 36.760 łóżek. Odpowiada to wskaźnikowi 11,6 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Ilość tę uzyskano jednak poprzez nadmierne zagęszczenie powierzchni etatowych zakładów. Faktyczny zatem stan etatowy łóżek psychiatrycznych wynosił 26.240, a wskaźnik 8,3 na 10 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#PoselNiteckiLeon">Uwzględniając nasze warunki i możliwości oraz minimum potrzeb, powinniśmy przyjąć wskaźnik 20 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Jednakże nowy plan służby zdrowia, centralny i terenowy, tego minimum nie zabezpiecza; w 1970 r. uzyskamy zaledwie wskaźnik 12,6 łóżek. W związku z tym wydaj e się konieczne przeanalizowanie przez resort możliwości zwiększenia ilości łóżek psychiatrycznych oraz zorganizowania pełnej sieci ośrodków zdrowia psychicznego.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#PoselNiteckiLeon">Z przedstawionych przez resort danych wynika, że mamy w kraju 300 dermatologów. Przewiduje się, że do 1970 r. ilość ich wzrośnie o 150 osób, co pokryje zaledwie około 65% zapotrzebowania. Wobec stałego wzrostu zachorowalności na choroby weneryczne, są to ilości absolutnie niewystarczające. Należałoby przeto rozważyć możliwość zwiększenia ilości stypendiów specjalizacyjnych przyznawanych dla dermatologii.</u>
+ <u xml:id="u-48.20" who="#PoselNiteckiLeon">W porozumieniu ze Studium Doskonalenia Lekarzy należałoby dokształcać pewną ilość lekarzy niespecjalistów w chorobach wenerycznych, oni to, do czasu uzyskania dostatecznej liczby wyspecjalizowanych wenerologów, mogliby być zatrudniani w poradniach powiatowych i w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-48.21" who="#PoselNiteckiLeon">W niektórych województwach, jak i miastach wojewódzkich, ilość łóżek w oddziałach skórno-wenerycznych jest nie wystarczająca. Dlatego wydaje się konieczne opracowanie przez wydziały zdrowia i opieki społecznej prezydiów wojewódzkich rad narodowych planów zwiększenia ilości łóżek w oddziałach skórno-wenerologicznych, planów uwzględniających przeprowadzenie koniecznych remontów i adaptację istniejących obiektów. Dążyć należy do zwiększenia ilości godzin dla lekarzy dermatologów w poradniach, gdyż są oni przeciążeni przyjęciami nadmiernej ilości chorych.</u>
+ <u xml:id="u-48.22" who="#PoselNiteckiLeon">Mając na względzie konieczność pełniejszego — w ramach akcji profilaktycznej — uświadomienia społeczeństwa o przyczynach i skutkach chorób (wenerycznych, należy w znacznym stopniu uaktywnić wojewódzkie i powiatowe komisje koordynujące oświatę sanitarną w terenie. Z tych samych względów należy zwiększyć ilość etatów oraz środków finansowych dla samodzielnych oddziałów oświaty sanitarnej przy stacjach sanitarno-epidemiologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-48.23" who="#PoselNiteckiLeon">Limity przewidziane w planie inwestycyjnym na lata 1966—1970, wynikające z realnych możliwości gospodarczych, umożliwią zaledwie minimalne pokrycie istniejących potrzeb. Z tego powodu resort będzie musiał zwrócić szczególną uwagę na konieczność zagwarantowania realizacji planowanych inwestycji. W przeciwnym razie plan na tym odcinku nie zostanie całkowicie wykonany, jak to miało miejsce w latach 1961—1965. Plan zakładał uzyskanie 23.700 łóżek, a w końcowym wyniku uzyskano ich 18.840.</u>
+ <u xml:id="u-48.24" who="#PoselNiteckiLeon">W okresie 5-letriiej działalności inwestycyjnej Ministerstwa Zdrowia wybudowano: 44 szpitale, 15 nowych pawilonów szpitalnych, 69 przychodni różnych typów, 240 wiejskich ośrodków zdrowia, 11 pawilonów psychiatrycznych oraz — 3 pawilony przeciwgruźlicze.</u>
+ <u xml:id="u-48.25" who="#PoselNiteckiLeon">Dane te świadczą, że Ministerstwo Zdrowia i prezydia rad narodowych dokonały poważnej pracy dla powiększenia bazy materialnej i legitymują się na ogół dużymi osiągnięciami. Jednak plan nie został wykonany w całości przez Ministerstwo Budownictwa; nie przerobiono ogółem 558 mln zł. Za sumę tę — według uproszczonego rachunku — można by wybudować 10 szpitali, o łącznej ilości 3.600 łóżek Obawiam się, że plan inwestycyjny na lata 1966—1970 również nie zostanie w całości wykonany, głównie z powodu braku mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlanych. Konieczna jest radykalna zmiana stosunku do inwestycji służby zdrowia, alby środki przeznaczone na te inwestycje mogły być w pełni wykorzystane. Należy dostosować moce produkcyjne do nakładów lub odwrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-48.26" who="#PoselNiteckiLeon">Jest ogólną tajemnicą, że kiedy zagrożone są plany budów priorytetowych, zdejmuje się, wykonawców z rozproszonych i niezbyt rentownych dla przedsiębiorstw budowlanych inwestycji służby zdrowia, jak również inwestycji opieki społecznej, co powoduje załamywanie planów inwestycyjnych resortu.</u>
+ <u xml:id="u-48.27" who="#PoselNiteckiLeon">Należy wymienić i kilka innych przyczyn, zagrażających realizacji planów inwestycyjnych, a mianowicie: nieterminowe i niedokładne opracowywanie dokumentacji, częste zmiany dokonywane w procesie budowy, hamowanie tempa robót z winy nieprawidłowego nadzoru autorskiego, nieprawidłowa działalność służb inwestorskich, ciągłe braki materiałowe różnego typu na budowach.</u>
+ <u xml:id="u-48.28" who="#PoselNiteckiLeon">W rezultacie, mimo poważnych postępów w dziedzinie budownictwa obiektów służby zdrowia, niewykonywanie systematyczne planów uniemożliwia nadrabianie istniejących już opóźnień na tym odcinku. Celowe wydaje się wydzielenie przedsiębiorstwa budowy obiektów służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-48.29" who="#PoselNiteckiLeon">Plan terenowy na lata 1966—1970 zakłada zakończenie budowy 27 szpitali o 8.828 łóżkach i 22 pawilonów szpitalnych o 1.829 łóżkach. Łącznie ma być oddane do użytku około 50 obiektów dysponujących 10.700 łóżkami szpitalnymi. Realizacja tych zamierzeń byłaby z pewnością krokiem naprzód w rozwoju służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-48.30" who="#PoselNiteckiLeon">Optymistycznie patrząc na dalsze sukcesy i rozwój służby zdrowia w Polsce, jako części narodowego planu gospodarczego na lata 1966—1970, łącznie z Klubem Poselskim Stronnictwa Demokratycznego, będę głosował za jego przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-48.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Głos ma posłanka Irena Janiszewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Realizacja założonego w planie 5-letnim programu unowocześnienia struktury ekonomicznej Polski stwarza możliwości pełniejszego i lepszego dostosowania masy towarowej oraz usług do potrzeb ludności, a także lepszego zaspokojenia potrzeb rolnictwa, otwierając perspektywy dalszego wzrostu stopy życiowej ludności miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z uznaniem pragnę podkreślić, że przy przewidzianym wzroście udziału przemysłu i rzemiosła w tworzeniu dochodu narodowego, korzystniej w aspekcie zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych — w porównaniu z ubiegłą pięciolatką — kształtują się założone relacje w produkcji przemysłowej między tempem wzrostu produkcji środków wytwarzania, a tempem wzrostu produkcji przedmiotów spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselJaniszewskaIrena">Planowany dalszy rozwój sił wytwórczych kraju rozszerza bazę materialną zaopatrzenia ludności i zarazem stanowi podstawę rozwiązania kapitalnego dla poziomu życia ludności problemu miejsc pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselJaniszewskaIrena">Plan na lata 1966—1970 oparty jest na założeniu pełnego zatrudnienia i równoważy w skali kraju przyrost ludności w wieku aktywności zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ten poważny wzrost zatrudnienia o 1,5 lin osób znacznie zwiększy dochody rodzin, których członkowie, a szczególnie młodzież w wieku produkcyjnym, podejmą pracę, co wpłynie również zasadniczo na wzrost poziomu życia poważnej części społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselJaniszewskaIrena">Globalny fundusz płac ogółem w gospodarce uspołecznionej zarówno w wyniku planowanego przyrostu zatrudnienia, jak i założonego wzrostu średniej płacy, ulegnie w porównaniu z 1965 r. zwiększeniu o 31%.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselJaniszewskaIrena">Bilanse planu określają wzrost średniej płacy przy założeniu, że przeciętna płaca realna powinna wzrosnąć w 1970 r. o 10%, to jest nieco wyżej niż osiągnięte zostało w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przy podjętym wysiłku inwestycyjnym, związanym z przygotowaniem nowych miejsc pracy dla młodzieży, osiągnięcie planowanego wskaźnika wzrostu płac zależne będzie od należytego wykorzystania w trakcie realizacji planu kompleksu dźwigni wzrostu efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ruch zawodowy widzi potrzebę koncentracji wysiłku zarówno na zabezpieczeniu planowanego wzrostu płac, jak też jest żywo zainteresowany, by w rezultacie ujawniania i uruchamiania rezerw ponadplanowanego wzrostu wydajności pracy oraz w wyniku poprawy gospodarowania w przedsiębiorstwach, realizować te założenia na wyższym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselJaniszewskaIrena">Mając na uwadze fakt, że płaca robocza stanowi istotny element podziału dochodu narodowego, przeznaczony na indywidualne spożycie, oraz ważny bodziec wzrostu wydajności pracy — ruch zawodowy uznaje za słuszne główne kierunki polityki płac, które wysuwają na czoło:</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselJaniszewskaIrena">po pierwsze — walkę o dalszy wzrost dochód u narodowego, zabezpieczenie Odpowiednich środków na bezpośrednie indywidualne spożycie, na podnoszenie ogólnego poziomu płac, przy nieustannej trosce o zachowanie ich właściwych proporcji;</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselJaniszewskaIrena">po drugie — zapewnienie przy podziale nadwyżek wygospodarowanych na drodze wzrostu wydajności pracy szybszego wzrostu płac najniższych, Wiązanie płac z zadaniami w zakresie wydajności pracy, obniżki kosztów własnych produkcji, poprawy jakości itp.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselJaniszewskaIrena">W ostatnim dziesięcioleciu płace najniższe wzrosły o 136%, podczas gdy średnia płaca w gospodarce uspołecznionej w tym samym okresie zwiększyła się o 62,4%.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ten kierunek był jak najbardziej prawidłowy i nie oznaczał zrównania płac; bowiem w wyższych przedziałach zarobkowych — stosownie do ogólnego wzrostu poziomu zarobków — wynagrodzenia te wykazywały wzrost, chociaż ich dynamika — i słusznie — była niższa.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselJaniszewskaIrena">Prócz płac, o wysokości budżetów rodzinnych stanowią także różne świadczenia z tytułu ubezpieczeń. W bieżącej pięciolatce ubezpieczeniem społecznym objętych będzie 73% ogółu ludności. Świadczenia pieniężne z tego tytułu wyniosą 180 mld zł i będą o 36% wyższe, aniżeli w okresie ubiegłej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselJaniszewskaIrena">W świadczeniach tych, wydatki na renty wyniosą ponad 111 mld zł; będą one wyższe o blisko 40 mld zł, niż w okresie lat 1961— 1965, co oznacza wzrost tych wydatków o ponad 51%. Wzrost ten wynika zarówno ze zwiększenia ilości rencistów, jak również z wyższej podstawy wymiaru rent u osób przechodzących w tych latach na rentę. Warto zaznaczyć, że z tytułu wypłat różnych świadczeń ubezpieczeniowych, przypadać będzie na jednego ubezpieczonego ponad 3 tys. zł w skali rocznej. Uwzględniając wzrost pieniężnych dochodów ludności oraz wzrost o 40% usług świadczonych bezpośrednio ludności w dziedzinie oświaty, lecznictwa itp., przewiduje się, że fundusz spożycia w dochodzie narodowym wzrośnie ogółem o 27%, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca stanowić będzie wzrost o 20%.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! W wyniku założonego wzrostu produkcji rolnej, produkcji takich przemysłów, jak: spożywczy, lekki, chemiczny, elektrotechniczny i innych, wytwarzających dobra konsumpcyjne, (zwiększana zostanie w 1970 r. podaż towarów rynkowych w porównaniu do 1965 r. o 38,7%. Zwiększeniu ulegną dostawy rynkowych artykułów spożywczych, posiadających duże wartości kaloryczne i odżywcze. Wzrośnie przypadające na jednego mieszkańca spożycie mięsa i jego przetworów z 49,1 kg w 1965 r. do 53—55 kg w 1970 r., ryb i przetworów z 7,9 do 12,2 kg, o 32% zwiększą się dostawy mleka i jego przetworów, o 28% tłuszczów jadalnych, o 21% cukru i wyrobów cukierniczych. Zwiększą się także dostawy wyrobów spożywczych w postaci artykułów garmażeryjnych i koncentratów, ułatwiających, zwłaszcza kobietom pracującym, prowadzenie gospodarstwa domowego oraz zwiększy się podaż artykułów paczkowanych, zapewniających higienę i estetyczny wygląd towaru.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselJaniszewskaIrena">Rozwój przemysłu lekkiego, a przede wszystkim zwiększenie produkcji artykułów z włókien sztucznych pozwoli na pełniejsze zaopatrzenie ludności w poszukiwane nowoczesne artykuły dziewiarskie i konfekcyjne. Zwiększona produkcja umożliwi wzrost spożycia na jednego mieszkańca tkanin bawełnianych z 18,5 mb w 1965 r. do 21,9 mb w 1970 r., obuwia z 3,3 pary do 4,2 pary.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselJaniszewskaIrena">W oparciu o rozwinięty przemysł elektrotechniczny, metalowy, meblarski i inne przemysły produkujące wyroby trwałego użytku i gospodarstwa domowego stworzona zostanie możliwość znacznie lepszego zaspokojenia potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselJaniszewskaIrena">W 1970 r. co czwarty mieszkaniec naszego kraju będzie posiadał odbiornik radiowy, co piąty — rower, co dwunasty — odkurzacz i maszynę do szycia, co 13—15 lodówkę, co 20 — motocykl, co 59 — motorower, co 93 — samochód.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nastąpi dalszy rozwój sieci handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych oraz dalsze wzbogacenie form obsługi konsumentów. Planowany przy tym wzrost zatrudnienia w handlu powinien być wykorzystany również dla lepszego dostosowania do potrzeb ludności miast i wsi czasu pracy tych placówek.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselJaniszewskaIrena">Należy także widzieć potrzebę dalszego doskonalenia zasad współdziałania handlu z przemysłem dla poprawy zaopatrzenia, jak i obrony interesów konsumentów. Służyć temu powinny również prowadzone na szerszą Skalę pogłębiane analizy rynku, oparte o nowoczesne metody badań i praktyczne wykorzystanie wyników tych analiz dla eliminowania niedoborów, występujących jeszcze w zakresie niektórych artykułów rynkowych oraz w celu lepszego dostosowania asortymentu towarów i ich jakości do kierunków popytu i zachodzących tu zmian.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselJaniszewskaIrena">Społeczeństwo oczekuje wyraźnej poprawy organizacji zaopatrzenia, zwłaszcza w warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, jak również podniesienia poziomu kultury handlu oraz rzetelnej, uprzejmej obsługi. Przemysł wytwarzający artykuły konsumpcyjne powinien wykazać więcej troski o unowocześnienie produkcji i podniesienie jej standardu i jakości oraz zapewnić produkowanie wyrobów tańszych, obliczonych na masowego konsumenta o przeciętnych, a nawet niższych dochodach.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselJaniszewskaIrena">Procesowi dalszego wzrostu produkcji wyrobów elektrotechnicznych i metalowych powinien towarzyszyć szybszy niż dotychczas rozwój placówek usługowo-naprawczych, zapewnienie wyższego poziomu jakości napraw i skrócenie ich terminów.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PoselJaniszewskaIrena">Na podniesienie stopy życiowej ludności ma poważny wpływ dalsze Upowszechnianie dóbr kulturalnych, oświaty, o czym mówili tu już moi poprzednicy, poprawa warunków mieszkaniowych, zdrowotnych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przewidziane w planie nakłady na rozwój ochrony zdrowia i podniesienie stanu sanitarnego miast i wsi pozwolą na umocnienie naszego miejsca wśród państw, w których ludność najdłużej żyje. Nastąpi dalszy rozwój sieci placówek lecznictwa i poprawa ich wyposażenia w sprzęt medyczny. Wzrost kadry lekarskiej zapewni osiągnięcie w 1970 r. Wskaźnika 14,1 lekarzy medycyny na 10 tys. mieszkańców. Odpowiednio też wzrośnie ilość średniego personelu medycznego. Należy przeto oczekiwać, że wraz z rozwojem bazy materialnej lecznictwa nastąpi także dalsze usprawnienie pracy samych placówek służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PoselJaniszewskaIrena">Zgodnie ze zgłaszanymi przez ludność postulatami, powinna nastąpić dalsza poprawa pracy placówek lecznictwa otwartego, przemysłowej służby zdrowia, zwłaszcza w zakresie profilaktyki oraz opieki nad zdrowiem młodzieży szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z dużą troską i znacznie większym wysiłkiem będziemy musieli w obecnej pięciolatce podjąć zadania lepszego wykorzystania środków przeznaczonych na poprawę bezpieczeństwa i ochrony pracy. Załogi naszych fabryk narzekają na złą jakość odzieży roboczej i ochronnej i nie zawsze kierownictwo przedsiębiorstw potrafi sprawnie wykorzystać to, co jest na ten cel przeznaczone, jak i angażować do rozwiązywania problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy przodującą wiedzę i myśl techniczną.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wzrost kultury życia codziennego i potrzeba lepszej regeneracji zdrowia decydują o przyjęciu programu dalszego rozwoju bazy sanatoryjnej, pobytu profilaktycznego i wypoczynku urlopowego. Na przykład, najpowszechniejszą farmą wypoczynku, jaką stanowią związkowe wczasy pracownicze, objętych zostanie w 1970 r. przeszło 1,5 mln osób, to jest o 400 tys. osób więcej niż w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PoselJaniszewskaIrena">Jednak potrzeby w tych dziedzinach są większe i dlatego dążyć będziemy do wydobycia rezerw poprzez lepszą koordynację działania w zakresie tworzenia nowych ośrodków, jak i lepszą gospodarność i pełne wykorzystanie istniejących obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#PoselJaniszewskaIrena">W celu przyjścia z pomocą rodzinie i zapewnieniu dziecku prawidłowej opieki w czasie pracy matki, przewiduje się więcej miejsc w przedszkolach, żłobkach oraz rozwój innych form opieki nad dzieckiem. W 1970 r. co czwarte dziecko będzie korzystać z opieki przedszkolnej. Przewiduje się równocześnie zwiększenie o 35% liczby dzieci korzystających z wypoczynku wakacyjnego, kolonii i obozów. Warto przypomnieć, że w 1965 r. z różnych form wypoczynku korzystało około 2,5 mln dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#PoselJaniszewskaIrena">Szerokie i ważne potrzeby w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego znajdują odbicie w odpowiednio założonych wskaźnikach wzrostu zadań dla budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. W bieżącym pięcioleciu oddanych zostanie do użytku 2.915 tys. izb mieszkalnych, z czego w budownictwie miejskim 2.177 tys. izb. Udział spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego w ogólnym miejskim budownictwie mieszkaniowym, wyniesie około 76%. Rozmiary miejskiego budownictwa mieszkaniowego pozwolą na pewną poprawę sytuacji mieszkaniowej w miastach i osiedlach, zmniejszanie wskaźnika zagęszczenia na jedną izbę oraz na poprawę wyposażenia zasobów mieszkaniowych w urządzenia techniczne, jak centralne ogrzewanie, gaz, ciepłą wodę i inne. Plan 5-letni zakłada także wydatną poprawę remontów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#PoselJaniszewskaIrena">W zespole środków zapewniających coraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa poważne miejsce zajmuje działalność usługowa gospodarki komunalnej. Nakłady na budowę i rozbudowę urządzeń komunalnych w latach 1966—1970 w resorcie gospodarki komunalnej wyniosą blisko 19 mld zł. Główna uwaga w tej dziedzinie będzie zwrócona na budowę nowych oraz rozbudowę istniejących urządzeń, które warunkują przede wszystkim poprawę zaopatrzenia miast w wodę, gaz, usprawnienie komunikacji miejskiej, budowę i konserwację dróg. Przeznaczenie około 4,5 mld zł na poprawę funkcjonowania urządzeń wodociągowych pozwoli na dalszą rozbudowę i modernizację ujęć oraz urządzeń do oczyszczania i magazynowania wody, co odpowiada wysuwanym w tym zakresie postulatom ludności wielu miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! Zadania planu, jakkolwiek napięte w niektórych założeniach, jak na przykład zatrudnienie — nacechowane są realizmem i pozostawiają margines rezerw, które po głębszym zbadaniu i rozważeniu w okresach konkretyzacji zadań rocznych mogą być wykorzystane jako dodatkowy czynnik wzrostu dochodu narodowego, a w konsekwencji dalszego wzrostu poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wydaje się zatem — co między innymi podkreślano w sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych przy rozpatrywaniu problematyki zatrudnienia w planie 5-letnim — że przy realizowaniu założonej polityki pełnego zatrudnienia spełnić trzeba będzie dwa warunki. To znaczy w równej mierze przestrzegać nieprzekraczania wskaźników wzrostu zatrudnienia, jak i wymogu racjonalnego zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#PoselJaniszewskaIrena">W dziedzinie realizowania polityki racjonalnego zatrudnienia wybijają się na czoło następujące zadania:</u>
+ <u xml:id="u-50.36" who="#PoselJaniszewskaIrena">Po pierwsze — niwelowanie dysproporcji między rozmieszczeniem siły roboczej i jej zapotrzebowaniem w ośrodkach przemysłowych przez lepsze dostosowanie profilu szkół zawodowych do terenowych potrzeb przemysłu i rolnictwa, zapewnienie sprawnego transportu dla dojeżdżających do pracy oraz rozszerzenie stanowisk pracy dla kobiet w produkcji i usługach.</u>
+ <u xml:id="u-50.37" who="#PoselJaniszewskaIrena">Po drugie — maksymalne dołożenie starań, aby absolwenci szkół zostali zatrudnieni zgodnie z wyuczonymi kwalifikacjami tak, by nie uszczuplać zarówno ich własnego dorobku osiągniętego w okresie nauki, a równocześnie najbardziej efektywnie spożytkować społeczny wysiłek poniesiony na rozwój szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.38" who="#PoselJaniszewskaIrena">Po trzecie — zapewnienie właściwej i szybkiej adaptacji oraz pełnej przydatności w pracy wszystkich nowo zatrudnionych, a zwłaszcza absolwentów szkół.</u>
+ <u xml:id="u-50.39" who="#PoselJaniszewskaIrena">Po czwarte — rozszerzenie i usprawnienie form i metod dokształcania już zatrudnionych pracowników, stosownie do wymogów wynikających z obecnego wyższego i dalej wzrastającego wyposażenia technicznego przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-50.40" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obowiązek realizacji tych zadań spoczywa na administracji przedsiębiorstw i samorządzie robotniczym. Widzimy tu także pole działania dla organizacji związkowych i młodzieżowych aby, współdziałając z administracją przy zapewnianiu właściwych warunków sprawnej adaptacji zawodowej zatrudnionych, równolegle zatroszczyły się o należycie bezpieczne warunki pracy i o potrzeby socjalno-kulturalne. Ponadto, co nie jest bez znaczenia, organizacje społeczne powinny widzieć swą rolą w szybkim włączaniu nowych pracowników w nurt życia społeczno-gospodarczego załóg w przedsiębiorstwach, jak i wdrażaniu ich do rzetelnego i sumiennego wykonywania obowiązków i przestrzegania dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.41" who="#PoselJaniszewskaIrena">W każdym prawie zakładzie istnieją rezerwy, tkwiące w możliwościach usprawnienia gospodarki przedsiębiorstw, szczególnie przez poprawę organizacji pracy, rytmiczności produkcji, więzi kooperacyjnych, dyscypliny pracy, prawidłowego rozmieszczenia zatrudnionych i bardziej efektywnego wykorzystania czasu roboczego urządzeń i kadr.</u>
+ <u xml:id="u-50.42" who="#PoselJaniszewskaIrena">Uchwała VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Określiła konkretne obowiązki administracji w dziedzinie usprawniania gospodarki przedsiębiorstw. Uchwała stanowi także poważny bodziec dla rozwoju inicjatywy społecznej, gdyż trafia na grunt zapotrzebowania społecznego, wyrażanego w postulatach załóg domagających się zapewnienia rytmicznej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.43" who="#PoselJaniszewskaIrena">Związki zawodowe dołożą starań, aby działalność, zmierzająca do doskonalenia gospodarowania i zarządzania w przedsiębiorstwach, maksymalnie sprzyjała zarówno dalszemu rozwojowi gospodarki narodowej, jak również dalszemu ponadplanowanemu wzrostowi płac ludzi pracy i poziomu życia ludności. Jako główne w tej dziedzinie zadanie, związki zawodowe uważają rozwijanie wśród załóg atmosfery zrozumienia i pełnego poparcia dla tych przedsięwzięć oraz aktywny swój współudział w wykrywaniu rezerw warunkujących dodatkowy rozwój gospodarki i poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-50.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">Ogłaszam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiamy obrady. Jako pierwszy głos zabiorze poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Nieodzownym warunkiem optymalnego rozwoju gospodarki i kultury naszego społeczeństwa jest prawidłowe gospodarowanie czynnikiem ludzkim. Szczególną cechą projektu planu 5-letniego w dziedzinie zatrudnienia jest obfitość siły roboczej. Przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej będzie wynosił blisko 1,5 mln osób, czyli rok rocznie będzie wynosił około 300 tys. osób. W podstawowej dziedzinie gospodarki narodowej — w przemyśle, przyrost ten wyniesie nieco powyżej 500 tys. osób. Dowodzi to, że procesy dalszego rozwoju naszego kraju będą nadal miały swe źródło i impulsy w dynamicznym wzroście przemysłu w zapotrzebowaniu na siłę roboczą w pozarolniczych dziedzinach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselGalajDyzma">Zatrudnienie w rolnictwie planuje się utrzymać na poziomie obecnym, co — przy znacznym wzroście zatrudnienia w pozarolniczych dziedzinach pracy — oznacza, że nadal będzie realizowana tendencja zmian w strukturze społeczno-zawodowej ludności, znana we wszystkich krajach uprzemysłowionych, a polegająca na zmniejszaniu się odsetka ludności rolniczej w stosunku do ludności zatrudnionej ogółem. Odsetek ten kształtuje się pod koniec pięciolatki na poziomie około 30%, natomiast odsetek ludności wiejskiej spadnie znacznie poniżej 50%. Zważywszy, że ludność wiejska wynosiła w 1936 r. około 71%, możemy z dumą powiedzieć, że równie wysokiego tempa zmian w strukturze ludności wiejskiej i miejskiej nie wykazuje żaden ze współczesnych krajów świata i nie spotykamy takiego tempa również w przeszłości. Stanom Zjednoczonym na uzyskanie takiej skali spadku odsetka ludności wiejskiej trzeba było okresu 45 lat.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselGalajDyzma">Odpływ ludności rolniczej do zawodów pozarolniczych wywołuje na wsi szereg ważnych następstw. Pozwolę sobie zwrócić uwagę na kilka problemów, związanych ze zmianami w strukturze ludności wiejskiej, a które to problemy wymagać będą rozwiązywania zarówno w najbliższych pięciu latach, jak także w dalszej perspektywie rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselGalajDyzma">Procesowi odpływu towarzyszy mianowicie proces starzenia się ludności wiejskiej. Wynika to z tego, że pracę poza rolnictwem podejmuje przede wszystkim młodzież rolnicza. Okazuje się, że ludność wiejska w wieku do 14 lat stanowi około 34%, gdy miejska 29%, natomiast ludność wiejska w wieku produkcyjnym, to znaczy w wieku 15—65 lat stanowi 59%, a miejska — 65%. Liczby te wyrażają rzeczywiście proces starzenia się ludności wiejskiej, ale jeśli procesowi temu towarzyszy wkraczanie na wieś wystarczającej ilości urządzeń techniczno-produkcyjnych, to należy na proces ten patrzeć jako na zjawisko normalne i pozytywne dla dalszego rozwoju rolnictwa i stosunków społeczno-kulturalnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselGalajDyzma">Jest to bowiem proces naturalny i dlatego jego brak, a nie występowanie, byłby groźny dla ludności rolniczej. Oczywiście, nie można zaprzeczyć, że w poszczególnych gospodarstwach lub w niektórych dzielnicach kraju czy w grupach gospodarstw, proces ten wywiera i będzie wywierał skutki ujemne, ale z tego wniosek, że nie zasady polityki zatrudnienia należy zmieniać, lecz politykę tę należy prowadzić elastycznie. Tak więc uznać należy, że proces zmian struktury wieku ludności rolniczej założony w planie 5-letnim jest słuszny i powinien budzić zaufanie, a nie niepokój. Można sobie wyobrazić, ile problemów stanęłoby przed działaczami wiejskimi, gdyby przestał występować proces starzenia się ludności chłopskiej, to znaczy, gdyby młodzież chłopska musiała pozostać na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselGalajDyzma">Następstwem odpływu ludności rolniczej do pracy w innych dziedzinach gospodarki jest także proces feminizacji wsi. Okazuje się, że w województwach, w których spada liczba zatrudnionych w rolnictwie, szybciej spada Odsetek mężczyzn niż kobiet. Wynika to z tego, że pozarolnicze działy produkcji chętniej przyjmują do pracy mężczyzn niż kobiety. Nie inaczej będzie w planie 5-letnim. Broniąc rolnictwo przed stratą wartościowej siły roboczej należy jednak dostrzegać całą złożoność tego zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselGalajDyzma">Postępująca feminizacja dotyczy bowiem w istocie takich grup gospodarstw, które mogą zrezygnować z męskiej siły roboczej. Dotyczy to głównie gospodarstw o obszarze do 2 ha, a więc gospodarstw, które mają szczególną pozycję w strukturze agrarnej naszego kraju. Udział gospodarstw rolnych, prowadzonych przez mężczyzn, powoli spada i wynosi aktualnie około 65%, ale w grupie gospodarstw do 2 ha wynosi około 32%, a w grupie 10 ha i więcej — 89%, przy czym w tej ostatniej odsetek mężczyzn jako kierowników gospodarstw nie spada w ciągu ostatniego czasu, lecz wzrasta. A więc i ten proces — proces feminizacji przy bliższej analizie nie wygląda tak groźnie, jak to niektórzy przedstawiają. Zjawisko to wydaje się antycypacją procesu odchodzenia od rolnictwa zbędnych w rolnictwie rąk do pracy — głównie przez łączenie pracy w rolnictwie ze stałą pracą głowy rodziny poza rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselGalajDyzma">Niezwykle ważnym problemem w procesie przemieszczania się ludności rolniczej do zawodów pozarolniczych i w ogólnym procesie gospodarki czynnikiem ludzkim w ramach gospodarki narodowej jest problem ludności dwuzawodowej. Skłania mnie do takiego postawienia sprawy zarówno dotychczasowe doświadczenie rozwoju naszego kraju, jak i perspektywy tego rozwoju. Około 900 tys. właścicieli gospodarstw rolnych równocześnie stale pracuje poza rolnictwem. Przewiduje się, że liczba ich jeszcze będzie wzrastała. A więc blisko 30% rodzin chłopskich stanowi grupę społeczno-zawodową i klasową, znajdującą się na drodze przejścia od chłopskich do pozarolniczych sposobów pracy i życia, sposobów bytowania.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselGalajDyzma">Sytuacja wygląda w ten sposób, że przemysł nie może zrezygnować z tych prawie 1,5 mln osób, które dojeżdżają ze wsi do pracy w mieście, ale nie był dotychczas w stanie zabezpieczyć tym osobom warunków do definitywnego przeniesienia się ze wsi do miasta. Nie będzie mógł tego uczynić w pełnym stopniu również w najbliższej przyszłości i dlatego ludność dwuzawodowa, ludność z pogranicza wsi i miasta, staje się wielkim problemem. Jest to z jednej strony problem umiejętnego wykorzystania jej potencjału pracy, a z drugiej, ogromnie ważny problem zmian, jakie za pośrednictwem tej grupy zachodzą i nadal będą zachodzić na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselGalajDyzma">Liczne wypadki podejmowania stałej pracy poza rolnictwem przez właścicieli drobnych gospodarstw rolnych wprowadzają istotne zmiany w stosunki pracy w gospodarstwach chłopskich oraz w stosunki klasowe na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselGalajDyzma">Dawna grupa klasowa półproletariatu rolnego w gruncie rzeczy przestała istnieć, przeobrażając się w grupę osób związanych częściowo z rolnictwem, a częściowo z socjalistycznymi zakładami pracy. Prowadzi to zarówno do zmian w strukturze klasowej wsi, jak także do zmian w stosunkach pracy w drobnokapitalistycznych gospodarstwach rolnych, których właściciele, nie mogąc swobodnie korzystać z najemnej siły roboczej, która została zaangażowana do socjalistycznego przemysłu, budownictwa, obrotu towarowego itp. — sami osobiście wykonują pracę w gospodarstwie, zmieniając tym samym charakter tego gospodarstwa. A więc angażowanie siły roboczej drobnych rolników do pracy poza rolnictwem prowadzi w konsekwencji do szeregu zmian w stosunkach pracy i w stosunkach klasowych na wsi. Są to zmiany jak najbardziej pozytywne.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselGalajDyzma">Powstanie licznej grupy dwuzawodowej ludności rolniczej wprowadza masowo na wieś wzory życia odmienne od wzorów tradycyjnie wiejskich — chłopskich. Myślę głównie o tym, że los rodzin osób zarobkujących stale poza rolnictwem nie jest już uzależniony tylko Od pracy rolniczej i zjawisk przyrody i że rodziny te, korzystając z form organizacyjnych życia wytworzonych przez społeczeństwa zindustrializowane, form takich, jak płaca robocza, ubezpieczenia chorobowe, starcze, jak wolny czas, korzystanie z urządzeń cywilizacyjnych itp., unaoczniają rodzinom chłopskim potrzebę reform tradycyjnie chłopskich form pracy i życia, co oczywiście prowadzi do gromadzenia się bodźców i czynników socjalistycznej przebudowy wsi. Bodźce te racjonalizują pracę chłopów-rolników, pomagają w ich rozwoju na drodze — „od chłopa do rolnika”. A więc uzyskiwanie pracy przez drobnorolną ludność wiejską w socjalistycznych zakładach pracy sprzyja procesom rozwoju rolnictwa i wsi, sprzyja przechodzeniu ku formom socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselGalajDyzma">Powstawanie i rozwój dwuzawodowej grupy ludności chłopskiej wykazuje u nas cechy trwałości. Tam, gdzie istnieje przeludnienie agrarne i równocześnie powstają zakłady przemysłowe, wzrośnie ta grupa ludności. Zjawisko to będzie trwało dopóty, dopóki nie przeważy pogląd o większej atrakcyjności życia przy wykonywaniu jednego zawodu: albo robotnika, albo rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselGalajDyzma">Jest to jednak proces żywiołowy. Polega on na tym, że pracę w zakładach pozarolniczych otrzymują właściciele gospodarstw bez określonych zasad polityki i form kontroli ze strony kierownictwa zakładu oferującego pracę. Otrzymuje ją każdy, kto o nią prosi. Należy usilnie dążyć do tego, aby rozwój tej grupy zawodowej miał bardziej niż dotychczas zorganizowane formy. Jakie?</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselGalajDyzma">Możemy w tej sprawie podać ogólne propozycje, a raczej ogólne zasady.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselGalajDyzma">Po pierwsze — do pracy poza rolnictwem należy angażować osoby z rodzin chłopskich, wykazujących faktyczne nadwyżki siły roboczej, a więc przede wszystkim z gospodarstw drobnych. Fakt, że aktualnie chłoporobotnicy z grup obszarowych do 2 ha stanowią około 55%, a z grup do 5 ha ponad 95% wyraża, że w masie statystycznej chłoporobotnicy pochodzą faktycznie z gospodarstw drobnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselGalajDyzma">Po drugie — należy angażować do pracy osoby z takich miejscowości, z których dojazd do pracy byłby na tyle łatwy, że nie przeszkodziłby w istotny sposób w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, co w konsekwencji pozwoliłoby na utrzymanie w tym gospodarstwie produkcji na wystarczająco wysokim poziomie. Pod tym względem sytuacja nie wygląda również źle. Okazuje się, że we wsiach leżących w pobliżu pozarolniczych zakładów pracy, poziom produkcji w gospodarstwach chłopów-robotników nie jest niższy, niż w gospodarstwach rolników.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselGalajDyzma">Trzecia propozycja zmierza do tego, ażeby zatrudniać chłopów, którzy są właścicielami gospodarstw drobnych, lecz położonych zbyt daleko od pozarolniczych zakładów pracy. W stosunku do nich powinno się stosować dwie formy pomocy: budować drogi i organizować środki komunikacji oraz stwarzać im możliwość wymiany gruntów i przeniesienia się na działkę rolniczą, położoną w pobliżu zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselGalajDyzma">W osiedlu takim należy organizować intensywne formy usług rolniczych, tak ażeby popularny pogląd, że gospodarstwo chłopa-robotnika to — „własna żona i koń sąsiada” przestał obowiązywać. Warunki wymiany działek i usług rolniczych powinny być opracowane przez zainteresowane ministerstwa i wypróbowane drogą eksperymentu, w którymś z rejonów szybkiego rozwoju zatrudnienia. Osiedle ludności dwuzawodowej powinno być zaplanowane jako osiedle przejściowe. W przyszłości działki rolnicze powinny się przekształcić stopniowo w działki robotnicze, a osiedle będzie nabierać cech osiedla miejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselGalajDyzma">Ograniczenie żywiołowości powstawania i rozwoju grupy dwuzawodowej na wsi powinno się dokonywać również przez opracowanie i realizację programu szkolenia zawodowego załogi budującej zakład przemysłowy. Powinno w tym szkoleniu chodzić o maksymalne wykorzystanie załogi budującej zakład do pracy w produkcji. Można, jak sądzę, założyć, że stali pracownicy pochodzenia wiejskiego, którzy uzyskają kwalifikacje, zapragną w przyszłości wybrać pracę poza rolnictwem jako pracę jedyną, polaryzując w ten sposób strukturę społeczno-zawodową naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselGalajDyzma">A więc wysiłki zmierzające do uzyskania kwalifikacji zawodowych przez chłopów-robotników, zwłaszcza młodszych wiekiem, powinny być zaplanowane i realizowane tak, jak planuje się i realizuje najpierw budowę zakładu, potem formowanie załogi produkcyjnej i produkcję. Warunkiem takiego postępowania jest traktowanie budującego się zakładu nie jako całości — „samej w sobie”, lecz traktowanie uprzemysławianego rejonu — przemysłu i rolnictwa, urządzeń komunikacyjnych i komunalnych, obrotu towarowego, instytucji kultury i oświaty — jatko nierozerwalnej całości. Dopiero w ramach tak widzianej całości jest możliwe opracowanie sensownych zasad ograniczenia żywiołowości procesów, związanych z powstawaniem dwuzawodowej ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselGalajDyzma">Wiejska ludność dwuzawodowa stanowi w sumie około 1,5 mln osób. Jest to więc ogromna armia pracy. Trzeba się nią zająć poważnie, a nie ograniczać do tolerowania jej jako zła koniecznego, co zdarza się nierzadko w praktyce, a także w ocenach niektórych pracowników naukowych. Siły, które ukształtowały tę grupę zawodową, wpływają i bezpośrednio i za pośrednictwem tej grupy na przeobrażanie wsi. Ludziom przesadnie nerwowym, którzy niespokojnie mówią o braku objawów, przybliżających radykalną zmianę struktury agrarnej w naszym kraju, można powiedzieć, że realizuje się ona stopniowo zarówno przez definitywny odpływ nadwyżek siły roboczej ze wsi do miasta, jak z równym powodzeniem przez podejmowanie pracy w zawodach pozarolniczych i pozostawanie na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselGalajDyzma">Tutaj na marginesie chciałbym — niech poseł Łubieński nie ma mi tego za złe — nie zgodzić się z jednym ze sformułowań, zawartych w jego przemówieniu. Mianowicie pan poseł Łubieński postuluje szybką zmianę struktury agrarnej w Polsce, podkreślając, że do tego czasu nie zdołaliśmy opanować procesu rozdrabniania gospodarstw, uznając jednak, że w ostatnim okresie czasu pewne objawy zahamowania tego procesu, a nawet poprawy, zwłaszcza w niektórych rejonach kraju, występują. Nie podejmowałbym tej sprawy, gdyby nie to, że postulat ten wypływa z ust człowieka, który jest przecież wybitnym ekonomistą i wytrawnym działaczem politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselGalajDyzma">Poglądów takich jest sporo i trudno jest z nimi walczyć. Jest to tym bardziej niepokojące, że przecież dobrze wiadomo, że struktura agrarna jest wypadkową wielu sił działających w gospodarce narodowej i w społeczeństwie. Te kraje, które mają dzisiaj znacznie zdrowszą strukturę agrarną, kraje czy socjalistyczne, czy kapitalistyczne, jak Stany Zjednoczone, Francja, Niemcy, Anglia czy kraje skandynawskie, do pewnego czasu, do pewnego okresu swojego rozwoju miały, talk jak obecnie Polska, rozdrobnioną strukturę, może tylko nie w takim stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#PoselGalajDyzma">W każdym razie, do pewnego okresu czasu istniała tam tendencja pogłębiania się, rozdrabniania struktury agrarnej. Od pewnego momentu, od osiągnięcia pewnego określonego poziomu ekonomicznego, a w gruncie rzeczy rozwoju poziomu przemysłu, nastąpił proces odwrotny. Ten warunek osiągany jest w tej chwili w Polsce. Przedtem nie było możliwe u nas poprawienie struktury agrarnej, poza poprawieniem jej w okresie reformy rolnej, natomiast w tej chwili, gdy cała nadwyżka siły roboczej pochodzenia rolniczego będzie przechodziła do innych zawodów, jest możliwe planowanie spokojne i swobodne, planowanie poprawy struktury agrarnej. Cudów nie ma i nie możemy przeskoczyć pewnych określonych warunków. Postulowanie szybkiej zmiany struktury agrarnej miało raz miejsce w naszej historii i nic z tego dobrego nie wyszło ani dla rozwoju produkcji rolniczej, ani dla rozwoju całokształtu stosunków społeczno-kulturalnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#PoselGalajDyzma">W związku z tym wydaj e się, że trzeba spokojnie patrzeć na to, co dzieje się nie tyle w rolniczych, ile w pozarolniczych dziedzinach pracy i produkcji. Tam bowiem jest źródło i tam tkwią siły, których efektem może być poprawa struktury agrarnej.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#PoselGalajDyzma">Proces przechodzenia będzie trwał nadal, a jego nasilenie nadejdzie w czasie, gdy przyrost siły roboczej w mieście osłabnie, na skutek czego przemysł jeszcze w większym niż dziś stopniu sięgnie po siłę roboczą pochodzenia wiejskiego. Odpływ tej siły roboczej — nieodzowny warunek intensywnych zmian na wsi, połączony ze znacznym wzrostem nakładów inwestycyjnych na produkcję rolniczą, co jest zaplanowane w najbliższej pięciolatce — przyniesie wszechstronne efekty w pracy i życiu ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#PoselGalajDyzma">Rozpoczął się ten proces u nas dawno, trwa dziś, będzie się rozwijał w perspektywie lat, a jego największa dynamika zaznaczy się zwłaszcza po 1975 r., kiedy to szczyt demograficzny całkowicie znajdzie się w grupie produkcyjnej i kiedy przyrosty siły roboczej będą malały. Wtedy pojawią się optymalne warunki socjalistycznych przeobrażeń społeczeństwa wiejskiego. Wtedy również i ci teoretycy i rzekomi obrońcy chłopów, którzy dziś mozolnie dowodzą, że rodzinne gospodarstwo chłopskie może być trwałą kategorią systemu socjalistycznego, zobaczą, że chłopi — jeśli są po temu odpowiednie warunki — odchodzą od tradycyjnych sposobów pracy i życia, że chcą tak pracować i tak żyć, jak żyją po prostu ludzie, wykonujący inne zawody. Sfera pracy, zatrudnienie w skali kraju, transfer siły roboczej z rolnictwa, prawidłowe wykorzystanie czynnika ludzkiego w procesie rozwoju całej gospodarki narodowej są tego nieodzownym warunkiem. Plan 5-letni, w który wkroczyliśmy, z powodzeniem i skutecznie będzie torował drogę ku takim właśnie formom, ku tego rodzaju przeobrażeniom-.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obecnie głos zabierze poseł Franciszek Blinowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Obywatele Posłowie! Jak wspomniał już o tym poseł, generalny sprawozdawca, plan 5-letni na lata 1966—1970 zakłada takie samo tempo ogólnego rozwoju gospodarczego kraju, jakie osiągnęliśmy w latach 1961—1965. Wyrazem tego jest niemal identyczny wzrost dochodu narodowego w obydwu pięcioleciach.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselBlinowskiFranciszek">To sarno tempo będzie się jednak obecnie odnosiło do wyższej bazy wyjściowej. W gruncie rzeczy więc gospodarka nasza w obecnym pięcioleciu posunie się naprzód szybciej niż w poprzednim. Miarą zaś tego przyśpieszenia jest różnica przyrostu dochodu narodowego w obydwóch okresach, wynosząca ponad 20 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Ten szybszy ruch ma jednak nastąpić przy równoczesnych, wyraźnie mniejszych niż w poprzedniej pięciolatce, wskaźnikach wzrostu globalnej produkcji przemysłu i rolnictwa. W związku z tym może się nasunąć pytanie, czym tłumaczy się takie na pierwszy rzut oka zupełnie zaskakujące założenie planu?</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Jak wykazuje to nieco bliższa analiza, zaplanowany wzrost dochodu narodowego odpowiada w pełni łącznym zadaniom wszystkich działów gospodarki narodowej w zakresie produkcji i obniżki kasztów materiałowych. Wpływ słabnącej dynamiki globalnej produkcji przemysłu i rolnictwa na kształtowanie się dochodu narodowego został z nawiązką wyrównany przez inne czynniki, takie mianowicie, jak:</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselBlinowskiFranciszek">po pierwsze — znacznie silniejszy wzrost produkcji budowlano-montażowej w porównaniu ze wzrostem uzyskanym w tym dziale gospodarki narodowej między latami 1960 i 1965;</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselBlinowskiFranciszek">po drugie — zwiększony obecnie udział produkcji przemysłowej w dochodzie narodowym, przy najsilniejszej nadal dynamice rozwojowej tego właśnie działu gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselBlinowskiFranciszek">po trzecie malejący — i to wydatnie malejący — udział kosztów materiałowych w wartości produkcji, częściowo na skutek zmian strukturalnych, zachodzących w gospodarce narodowej i w przemyśle, częściowo zaś w wyniku rzeczywistego zmniejszania zużycia materiałów w produkcji porównywalnej.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Produkcja czysta budownictwa ma być w 1970 r., w myśl założeń planu, większa o 42,3% niż w 1965 r., podczas gdy w minionym pięcioleciu wzrost ten wyniósł tylko 28,6%. Różnica w punktach między tymi obydwoma wskaźnikami Odniesiona do poziomu czystej produkcji budownictwa w 1965 r., wyraża się kwotą 6,3 mld zł. Potęguje to wzrost dochodu narodowego w ciągu pięciolecia o ponad 1% (1,2.%).</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W wyniku postępu socjalistycznej industrializacji, udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego wzrósł z 47% w 1960 r., do 51% w 1965 r. W następstwie tego, każdemu procentowi wzrostu produkcji czystej przemysłu odpowiada obecnie wyższy procentowo i absolutnie, niż przed 5 laty, wzrost dochodu narodowego. Zmiana jest przy tym duża, gdyż o ile w ubiegłej pięciolatce każdy procent wzrostu produkcji czystej przemysłu wyrażał się kwotą 1.760 mln zł, co oznaczało wzrost dochodu narodowego o 0,43%, to w nowej pięciolatce 1% wzrostu produkcji czystej przemysłu wyrazi się już kwotą 2.730 mln zł. Kwota ta odniesiona do całego dochodu narodowego będzie powodować jego wzrost o ponad 0,5%.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Na skutek malejącego udziału kosztów materiałowych w wartości produkcji, dochód narodowy wytworzony w przemyśle będzie w tym pięcioleciu cechować znacznie silniejsza dynamika rozwoju niż produkcję globalną. Wynosząca ponad 6 punktów różnica między obydwoma tymi wskaźnikami, odniesiona do czystej produkcji przemysłu w 1965 r. wyraża się poważną kwotą 15.800 mln zł rocznie. Daje to możność wzrostu całego dochodu narodowego o ponad 3% w Stosunku do tego poziomu, jaki wynikałby z jednakowego wzrostu produkcji czystej i produkcji globalnej.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Paradoksalny na pozór fakt takiego samego tempa wzrostu całej gospodarki w obecnym i minionym pięcioleciu, mimo wyraźnie mniejszych procentowo przyrostów globalnej produkcji przemysłu i rolnictwa, znajduje więc — jak widzimy — swoje w pełni logiczne uzasadnienie. Jak to jednakże wykazała przeprowadzona analiza, ważnym czynnikiem potęgującym ogólną dynamikę rozwoju gospodarki narodowej stają się przeobrażenia strukturalne gospodarki, a zwłaszcza strukturalne przeobrażenia produkcji przemysłowej. Należy bowiem zauważyć, że one to właśnie głównie dadzą w efekcie spadek udziału kosztów materiałowych w produkcji globalnej.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Koszty te będą wzrastać w całym przemyśle wolniej niż produkcja globalna, przede wszystkim dlatego, że obok chemii najsilniej ma wzrosnąć przemysł maszynowy, w którym koszty materialne są w odniesieniu do wartości produkcji niższe niż przeciętnie w całym przemyśle. W ramach zaś przemysłu maszynowego najsilniej ma wzrastać produkcja pracochłonna o małym zużyciu materiałów, taka mianowicie, jak elektronika profesjonalna, automatyka przemysłowa itp.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Jednym z zasadniczych czynników utrzymania dotychczasowej dynamiki rozwoju gospodarki narodowej ma więc stać się bardziej efektywne wykorzystanie środków obrotowych na skutek unowocześniania struktury produkcji przemysłowej. Jest to — jak się wyda je — bardzo ważny rys charakterystyczny nowego planu 5-letniego. Trzeba nań zwrócić uwagę, gdyż wynikają z tego bardzo ważne konsekwencje dla praktycznego działania w toku realizacji nowego planu 5-letniego. Musimy mianowicie maksymalną uwagę zwrócić na front przygotowania nowej produkcji zarówno od strony jej uprzedniego przygotowania naukowo-technicznego, zabezpieczając tę sprawę i pieniędzmi, i ludźmi, jak i od strony wdrażania do produkcji nowych konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wyraźnie rosnącej efektywności gospodarowania środkami obrotowymi towarzyszyć będzie, jeśli chodzi o przemysł, również pewna poprawa wykorzystania środków trwałych. Na 1% przyrostu dochodu narodowego w przemyśle przypadnie niespełna 0,8% wzrostu wartości środków trwałych. W skali natomiast całej gospodarki, efektywność nakładów inwestycyjnych ulegnie pewnemu pogorszeniu, przejściowemu pogorszeniu, ponieważ ich pełne efekty w rolnictwie wystąpią dopiero po 1970 r. Bez zwiększonych nakładów na rolnictwo bylibyśmy jednak narażeni najprawdopodobniej na jeszcze większe koszty od strony potęgującego się napięcia w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Wzrost całego dochodu narodowego jest w pierwszym rzędzie wykładnikiem zmiany ogólnego potencjału produkcyjnego gospodarki narodowej. Natomiast miarą podnoszenia się społecznego bogactwa poszczególnych krajów jest przede wszystkim wzrost dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Pod tym względem, na skutek malejącego przyrostu naturalnego, nastąpi w latach 1966— 1970 zmiana na korzyść wyraźniejsza, niż w odniesieniu do całego dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#PoselBlinowskiFranciszek">W 1970 r., nawet jeśli obecny wskaźnik przyrostu naturalnego utrzyma się bez zmian, a on raczej się zmniejszy, powinniśmy uzyskać wzrost dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca o około 27,5%. Oznaczać to będzie średnioroczny wzrost w ciągu pięciolecia o 5%, podczas gdy za całe ubiegłe dziesięciolecie wskaźnik ten wynosił niespełna 4,8%. Nie ma więc żadnego osłabienia dynamiki, ale wręcz przeciwnie, jest zupełnie wyraźny wzrost dynamiki, wzrost społecznego bogactwa w przeliczeniu na jednego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-55.16" who="#PoselBlinowskiFranciszek">Może tu nasunąć się pytanie, jatki będzie stosunek wzrostu przeciętnego dochodu narodowego na jednego mieszkańca u nas i w innych krajach, i czy założenia planu w tej dziedzinie pozwolą na dalsze zmniejszenie dystansu ekonomicznego, dzielącego nas jeszcze od rozwiniętych krajów kapitalistycznych na zachodzie Europy, czy też nie?</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..7c9f630
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
@@ -0,0 +1,208 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00011-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>11 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>11 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">11</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1966-12-19 i 20</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski" role="speaker">
+ <persName>Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Marian Olewiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterFinansowJerzyAlbrecht" role="speaker">
+ <persName>Minister Finansów Jerzy Albrecht</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder" role="speaker">
+ <persName>Minister Handlu Wewnętrznego Edward Sznajder</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Minister Rolnictwa Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamiecWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adamiec Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBaszaBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Basza Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBeneszAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Benesz Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBorkowskaTeodozja" role="speaker">
+ <persName>Poseł Borkowska Teodozja</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBrudzinskiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Brudziński Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselByczkowskiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Byczkowski Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCieslakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cieślak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzerniakiewiczStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czerniakiewicz Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDechnikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dechnik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDziembaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dziemba Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFraszczakJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frąszczak Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGodlewskiStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Godlewski Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGruszkiewiczBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gruszkiewicz Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHeidnerStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Heidner Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczykTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janczyk Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJedrasStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jędras Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJuzkowBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Juźków Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKasiakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kasiak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKleczajJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kleczaj Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKolderJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kołder Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKotJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kot Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziolStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozioł Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLewkoAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lewko Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLipkaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lipka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLastowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łastowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciejewskaBoleslawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciejewska Bolesława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalolepszyEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Małolepszy Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOpalkoStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Opałko Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiatkowskiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piątkowski Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRamotowskaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ramotowska Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaznyJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raźny Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselReiffRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Reiff Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozmiarekAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rozmiarek Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadowskiCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadowski Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSiedlewskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Siedlewski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSorokoAnna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Soroko Anna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStepienHelena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stępień Helena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSulimaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sulima Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzukalaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szukała Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzuraRudolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szura Rudolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzymczakWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szymczak Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSliwaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Śliwa Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTatarkownaMajkowskaMichalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tatarkówna-Majkowska Michalina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTomalZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tomal Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojanowskaEwa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojanowska Ewa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojokJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojok Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZyzikWiktor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zyzik Wiktor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelAndrzejZabinski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Andrzej Żabiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelKrystynaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Krystyna Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bolesław Gałęza</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..deb7deb
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,2068 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">S e j m</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 11 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 19 i 20 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 6</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Ryszarda Bieńczaka i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół dziesiątego posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż 'nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">a) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok (druki nr 60 i 63) b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1967 (druki nr 61 i 64).</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Stanisław Cieślak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia projekt uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i podstawowych założeniach planu na rok 1968 oraz projekt ustawy budżetowej na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselCieslakStanislaw">Rok 1967 będzie już drugim z kolei rokiem realizacji nowego planu 5-letniego, który był niedawno przedmiotem analizy Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisje sejmowe, których stanowisko mam zaszczyt zreferować, analizowały projekt planu na rok 1967 i 1968 jako etap realizacji planu wieloletniego, zwracając jednak także uwagę na odrębną specyfikę tych lat. Chodzi o to, że w toku realizacji planu wieloletniego występują niemal zawsze trudne do przewidzenia z góry zagrożenia i napięcia. Trzeba je w planach rocznych operatywnie usuwać, oczywiście, kosztem pewnych przesunięć i zmian w stosunku do wymogów planu 5-letniego, Potwierdza to doświadczenie roku bieżącego, pierwszego roku realizacji planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselCieslakStanislaw">Jak wynika ze wstępnych szacunków, przebieg realizacji zadań Narodowego Planu Gospodarczego roku 1966 można uznać w zasadzie za zadowalający, chociaż w kilku dziedzinach wystąpiły pewne napięcia i zagrożenia, które gdyby w porę nie były usunięte, mogłyby wpłynąć na realizację ogólnych wytycznych całego planu wieloletniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselCieslakStanislaw">Dochód narodowy do podziału wzrośnie według wstępnych przewidywań o około 5%, czyli o 26,5 mld zł, a więc blisko o 4,5 mld zł ponad zadania nakreślone w planie.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselCieslakStanislaw">W podstawowych gałęziach gospodarki narodowej osiągnięto następujące wyniki. Przemysł wykona pian z nadwyżką wartości około 5 mld zł, z czego 2 mld zł — to wartość ponadplanowej produkcji środków produkcji, a 3 mld zł — to wartość ponadplanowej produkcji przedmiotów spożycia. Rolnictwo osiągnie produkcję globalną o 8 mld zł wyższą od planowanej. Przewozy i usługi transportu wykonane zostaną z nadwyżką wartości około 2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselCieslakStanislaw">Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej — choć wyższe od wykonania 1965 r. — nie osiągną jednak w pełni założeń planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselCieslakStanislaw">Inwestycje realizowane w czynach społecznych ludności oraz inwestycje szybko rentujące się i drobne inwestycje przedsiębiorstw będą wykonane na poziomie wyższym o 3,3 mld zł od założeń planu. Inwestycje w indywidualnej gospodarce mają przebieg zadowalający i zgodny z planem. Natomiast podstawowe nakłady inwestycyjne gospodarki uspołecznionej nie zostały w pełni wykonane, niedobór w stosunku do planu wynosi około 2,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselCieslakStanislaw">Również nie będzie w całej pełni wykonany plan produkcji budowlano-montażowej przedsiębiorstw uspołecznionych i niedobór stanowi pozycję około 1.800 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselCieslakStanislaw">Szczególnie odczuwalne dla planowanego wzrostu produkcji w latach następnych może być opóźnienie inwestycji w przemyśle chemicznym, zwłaszcza w Zakładach Azotowych w Tarnowie i Mazowieckich Zakładach Petrochemicznych w Płocku. Opóźniona jest również budowa niektórych obiektów w przemyśle hutniczym, zwłaszcza w Hucie Cynku w Miasteczku Śląskim. W 1966 r. nie zostanie oddanych w terminie 16 poważnych inwestycji priorytetowych, których uruchomienie przesunie się na rok 1967. Zagrożone jest również wykonanie w niektórych województwach planu miejskiego budownictwa mieszkaniowego i niedostatecznie zaawansowane są w tych województwach stany surowe pod plan roku 1967. Wynikło to głównie z trudności i nierytmiczności w zaopatrzeniu budownictwa w niektóre materiały instalacyjne, stal zbrojeniową i rury oraz z trudności w naborze kwalifikowanej siły roboczej, jak również z braków w organizacji pracy na poszczególnych placach budowy i w poszczególnych zagłębiach budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselCieslakStanislaw">Handel zagraniczny nie wykona w całej pełni nakreślonego w planie eksportu, przekroczy jednak nieco plan importu. Pewien wzrost deficytu obrotów towarowych za granicą pokryty będzie nadwyżkami w dziedzinie usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselCieslakStanislaw">Dziedziny, w których wystąpiły omówione zagrożenia i napięcia, a więc inwestycje z budownictwem i handel zagraniczny, były przedmiotem szczególnie wnikliwej i gruntownej analizy komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselCieslakStanislaw">Plan zatrudnienia w całej gospodarce narodowej w 1966 r. zostanie przekroczony według wstępnych przewidywań o około 40 tys. osób. Ten ponadplanowy wzrost zatrudnienia jest tylko w pewnej części uzasadniony ekonomicznie.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselCieslakStanislaw">Mniej korzystne niż planowano będą uzyskane w roku 1966 proporcje pomiędzy wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia i funduszu płac w przemyśle. Wydajność pracy wzrosła o około 3,5%, a więc nieco mniej niż w latach poprzednich i tylko bardzo nieznacznie przekroczy zadania planu. To zawęziło możliwości wzrostu realnych płac, jednak ogólne dochody ludności wzrosły o około 4% ponad plan.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselCieslakStanislaw">Ponadplanowy wzrost produkcji przemysłowej był w 1966 r. bardziej ukierunkowany niż w latach ubiegłych, w mniejszym stopniu odłożył się w zapasach i mógł być wykorzystany dla zwiększenia w bieżącym roku sprzedaży detalicznej dla ludności o około 4,1 mld zł ponad założenia planu. Stworzyło to także możliwości poważnego wzrostu eksportu w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Przechodzę do omówienia zadań na rok 1967 i wytycznych na rok 1968. Zakłada się, że dochód narodowy wytworzony wzrośnie w roku 1967 o 3,4%, a w roku 1968 o 7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselCieslakStanislaw">Ze względu na potrzebę zwiększenia eksportu w 1967 r. oraz na konieczność podjęcia spłaty długów zagranicznych, zaciągniętych w latach ubiegłych, dochód narodowy do podziału wzrośnie w 1967 r. nieco wolniej, bo o 2,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselCieslakStanislaw">To tempo wzrostu dochodu narodowego, nieco niższe od tempa osiąganego w ciągu ostatnich kilku lat, wynika z celów, jakie pragniemy osiągnąć z określonej metodologii planowania. Umiarkowane zadania w zakresie wzrostu produkcji przemysłowej podyktowane są przede wszystkim troską o stworzenie dobrych warunków dla podniesienia jakości produkcji, lepszego dostosowania asortymentu produkcji do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu. Nie tylko ilość, ale i jakość produkcji — oto czego domagamy się ,od przemysłu, zgodnie z wytycznymi planu wieloletniego. A ponieważ przemysł uczestniczy już w około 50% w tworzeniu dochodu narodowego tak nakreślone tempo produkcji wpływa w dużym stopniu na tempo wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselCieslakStanislaw">Jeśli zaś chodzi o rolnictwo, które uczestniczy obecnie w około 20% w tworzeniu dochodu narodowego — to szacunki poziomu produkcji rolnej w poszczególnych latach opieramy na średnich, faktycznie osiągniętych plonach podstawowych roślin uprawnych w 4-letnim okresie poprzedzającym okres planowania. Stosując tę zasadę, nie zakładamy w planie wzrostu produkcji rolnej, bo nie możemy przewidzieć warunków klimatycznych, w których się ona będzie realizowała.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselCieslakStanislaw">W wypadku niepomyślnych warunków klimatycznych może być ona nawet niższa o około 2,3% od poziomu osiągniętego w dobrym dla rolnictwa roku bieżącym. Osiągnięcie zaś w 1967 r. podobnego jak w 1966 r. poziomu produkcji rolnej, co przy sprzyjających warunkach klimatycznych jest całkowicie realne, może dać gospodarce narodowej ponadplanowy przyrost produkcji rolnej wartości od 6 do 8 mld zł. Oto, jak wielka jest skala rezerw zawartych w planie rozwoju rolnictwa na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselCieslakStanislaw">Dlatego też wskaźnik dochodu narodowego trzeba oceniać jako zadanie minimalne, możliwe do osiągnięcia i nawet do przekroczenia zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselCieslakStanislaw">W planie na rok 1967 zakłada się, że wartość produkcji globalnej przemysłu wzrośnie o 6,2% do poziomu 836 mld zł, w tym produkcja środków wytwarzania wzrośnie o około 7%, a produkcja przedmiotów spożycia o około 4,8%. Produkcja czysta wzrośnie szybciej — o 7,3%, co świadczy o obniżce kosztów materiałowych i o korzystnych zmianach w strukturze produkcji przemysłowej. W 1968 r. nastąpi nieco szybszy wzrost produkcji przemysłowej w wysokości około 7,8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselCieslakStanislaw">Szybsze tempo od przeciętnego powinien osiągnąć przemysł chemiczny, maszynowy, hutnictwo metali nieżelaznych, energetyka, przemysł odzieżowy, szklarski, porcelanowo-fajansowy, gumowy i poligraficzny, Wolniejszym tempem wzrostu produkcji charakteryzuje się przemysł skórzano-obuwniczy, włókienniczy, drzewny, paliw i papierniczy.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselCieslakStanislaw">Z zadowoleniem należy stwierdzić, że w planie na rok 1967 i wytycznych na rok 1968 uwzględnione zostały sugestie i wnioski komisji sejmowych z debaty nad planem 5-letnim, dotyczące doinwestowania i przyśpieszenia tempa rozwoju przemysłu hutniczego, przemysłu materiałów budowlanych, przemysłu spożywczego oraz leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselCieslakStanislaw">Przy omawianiu planu rozwoju przemysłu Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zwróciły uwagę na potrzebę szerszego stosowania postępu technicznego, szybszego wprowadzenia nowych, bardziej nowoczesnych technologii i bardziej wszechstronnego wykorzystania osiągnięć nauki i techniki dla podniesienia na wyższy poziom produkcji przemysłowej. Zwrócono uwagę, że Komitet Nauki i Techniki powinien bardziej skutecznie i na bieżąco czuwać nad realizacją planu badań prowadzonych przez wszystkie placówki zaplecza naukowo-technicznego, nad szybkością wprowadzenia nowych uruchomień i ich praktyczną przydatnością oraz zgodnością z założonymi efektami. Pogłębić należy również działalność kontrolną i koordynacyjną w dziedzinie rozdziału zadań między placówkami zaplecza naukowo-technicznego, aby prawidłowo wykorzystywać siły i środki zgromadzone w tym zapleczu.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselCieslakStanislaw">Plan ważniejszych prac naukowo-badawczych w dziedzinie przygotowania nowej techniki koncentruje się na 390 najważniejszych problemach zgrupowanych w takich kierunkach, jak na przykład automatyzacja procesu wytwarzania, mechanizacja prac ciężkich, szersze zastosowanie polimerów, intensyfikacja produkcji rolnej, szersze pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój elektroniki i techniki półprzewodnikowej itp. Przewidywane koszty realizacji tych prac i zadań wyniosą w 1967 r. 1.610 mln zł, a w 1968 r. — 1.567 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselCieslakStanislaw">Wpłaty przedsiębiorstw na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego wyniosą w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselCieslakStanislaw">3.145 mln zł, a w 1968 r. 3.610 mln zł, a fundusz nowych uruchomień kształtować się będzie w tych latach na poziomie 1.500 mln zł i 1.690 mln zł w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselCieslakStanislaw">Tak poważne nakłady i zabiegi organizacyjne pozwalają żywić nadzieję, że w latach 1967 i 1968 nastąpi nie tylko poważny wzrost produkcji przemysłowej, ale również nastąpi jej dalsze unowocześnienie.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselCieslakStanislaw">Czołowym zadaniem w rolnictwie jest podniesienie produkcji i skupu zbóż. Kontraktacja zbóż zostanie rozszerzona i obejmie 1.135 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselCieslakStanislaw">Korzystna sytuacja paszowa pozwala założyć dalszy wzrost pogłowia bydła o 3,1% przy utrzymaniu na poziomie tegorocznym pogłowia trzody chlewnej, sięgającego już prawie poziomu postulowanego na rok 1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselCieslakStanislaw">Plan zakłada znaczną poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, przewiduje poważny wzrost nakładów inwestycyjnych, dalszy rozwój oświaty rolniczej i upowszechnienie nowoczesnych metod produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselCieslakStanislaw">Zaopatrzenie w kwalifikowany materiał siewny łącznie z wymianą sąsiedzką wyniesie około 545 tys. ton, co pozwoli na obsianie kwalifikowanymi nasionami około 35% ogólnej powierzchni upraw zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselCieslakStanislaw">Dostawy nawozów wyniosą 1.451 tys. ton w czystym składniku, to znaczy, że będą większe o 12% w porównaniu do roku bieżącego. Dostawy środków ochrony roślin zabezpieczą w razie potrzeby objęcie zabiegami ochronnymi ponad 80% gruntów uprawnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselCieslakStanislaw">Poważnie wzrosną dostawy maszyn i narzędzi rolniczych, których wartość 7,9 mld zł będzie o 15% wyższa od wartości dostaw w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselCieslakStanislaw">Inwestycje w rolnictwie, zgodnie z założeniami planu, wyniosą 32,2 mld zł i będą wyższe o ponad 2 mld zł od nakładów poniesionych w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselCieslakStanislaw">Realizacja założeń inwestycyjnych ma zapewnić między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselCieslakStanislaw">—nowe melioracje na 106 tys. ha gruntów ornych i 66 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselCieslakStanislaw">—rozbudowę i renowację urządzeń melioracyjnych na 68 tys. ha gruntów ornych i 46 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselCieslakStanislaw">—regulację stosunków wodnych na 112 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselCieslakStanislaw">—zagospodarowanie 127 tys. ha użytków zielonych;</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselCieslakStanislaw">—budowę 160 filii POM;</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselCieslakStanislaw">—modernizację 180 POM;</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselCieslakStanislaw">—rozbudowę i poprawę wyposażenia PGR, ze szczególnym uwzględnieniem specjalistycznych działów, a więc produkcji materiału siewnego i hodowlanego — ogólnym nakładem około 6,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselCieslakStanislaw">Podczas obrad III Krajowego Zjazdu Kółek Rolniczych I Sekretarz KC PZPR — tow. Władysław Gomułka podał do publicznej wiadomości nowe postanowienia kierownictwa partyjnego i rządowego w sprawie rozszerzenia kontraktacji zbóż, zakupu pasz, bonifikaty cen nawozów sztucznych, rozszerzenia suszarnictwa ziemniaków, właściwego wykorzystania wszystkich użytków rolnych, możliwości scalenia gruntów wszędzie tam, gdzie szachownica gruntów jest szczególnie uciążliwa i hamuje dalszy wzrost produkcji rolnej oraz zwrócił uwagę na pilną potrzebę podnoszenia roli i znaczenia szkół rolniczych oraz rangi zawodu rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselCieslakStanislaw">Te decyzje i sugestie stwarzają nowe dodatkowe bodźce do wzrostu produkcji rolnej i każą z tym większym optymizmem spoglądać na możliwości przekroczenia ostrożnego i rozważnego szacunku wzrostu -produkcji rolnej w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselCieslakStanislaw">Duży wzrost aktywności społeczno-gospodarczej wsi, którego tak dobitnym Wyrazem był III Krajowy Zjazd Kółek Rolniczych, rosnąca pomoc państwa w celu unowocześnienia i intensyfikacji rolnictwa, trafnie ustawione bodźce ekonomiczne, a wreszcie rosnąca organizatorska i ideowo-wychowawcza rola wiejskich ogniw PZPR i ZSL, działalność organizatorska gromadzkich i powiatowych rad narodowych, kółek rolniczych, spółdzielczości, organizacji kobiecych i młodzieżowych działających na wsi — to 4 elementy, którymi dysponujemy w rolnictwie. Ich właściwe zgranie i zespolenie zadecyduje o realizacji planowych zadań w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, rozpatrując plan na rok 1967, dużo uwagi poświęciła sprawie mechanizacji rolnictwa, wniosła wiele cennych propozycji do programu melioracyjnego, wysunęła wiele dezyderatów dotyczących gospodarki nasiennej. Jeden na przykład z postulatów tej Komisji, który został poparty przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zwraca uwagę rządu na poważny brak usług w zakresie konserwacji i remontów wewnętrznych urządzeń instalacyjnych w gospodarstwach rolnych oraz napraw silników i sieci elektrycznej. W warunkach powszechnej już niemal elektryfikacji wsi odbija się to ujemnie na możliwościach szerszego zastosowania i wykorzystania energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych. Wiele uwagi poświęcono również potrzebom transportowym rolnictwa. Zgłoszony został między innymi dezyderat w sprawie przyśpieszenia budowy fabryki przyczep rolniczych w Zasławiu.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselCieslakStanislaw">Dużo miejsca poświęcono w pracach komisji konkretnym wnioskom, zmierzającym do rozszerzenia zdolności produkcyjnej przemysłu rolno-spożywczego, w celu dostosowania jej do szybko rosnącej podaży płodów rolnych. Komisja z uznaniem ustosunkowała się do wielkiego programu rozbudowy sieci magazynów zbożowych, nawozowych, paszowych, chłodni składowych, który będzie realizowany w pionach państwowym i spółdzielczym w latach 1967 i 1968.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Zadania handlu zagranicznego na lata 1967 i 1968 zakładają osiągnięcie ,szybszego tempa wzrostu obrotów z zagranicą w stosunku do średniego tempa wzrostu tych obrotów przewidywanego w planie 5-letnim. ,W myśl projektu planu na rok 1967 obroty te mają wzrosnąć w porównaniu do przewidywanego wykonania w 1966 r. o 8,3%, a w 1968 r. o dalsze 9,3%.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselCieslakStanislaw">Ustalenie takich zadań wynika z bardziej Optymistycznej oceny możliwości eksportowych naszej gospodarki, w związku z przekroczeniem planu produkcji przemysłowej i rolnej w 1966 r. oraz wynika z potrzeby zrównoważenia bilansu płatniczego kraju bez uszczuplenia jego rezerwy dewizowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselCieslakStanislaw">Nowe możliwości wzrostu obrotów z zagranicą wiążą się także z wynikami rozmów polskiej delegacji partyjno-rządowej w Związku Radzieckim, o których szeroko informował niedawno Wysoki Sejm — wicemarszałek Sejmu, Zenon Kliszko.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselCieslakStanislaw">Wartość eksportu w 1967 r. ma wzrosnąć o 12,4%, a w 1968 r. o 8,2%. Projekt planu, obok wysokiego tempa wzrostu eksportu, zakłada również zmianę jego struktury towarowej. Udział maszyn i urządzeń w eksporcie ma wynieść w 1967 r. 39,5%, a w 1968 r. już 42,7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselCieslakStanislaw">Drugą obok maszyn i urządzeń szybko rozwijającą się dziedziną eksportu są towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego, których udział w ogólnym wywozie osiągnąć ma w roku 1967 ponad 14%, w roku 1968 dojdzie do 15%. Udział surowców i materiałów do produkcji w polskim eksporcie ma tendencję malejącą. W 1967 r., w związku z pomyślnymi wynikami rolnictwa, zwiększy się nieco eksport artykułów rolno-spożywczych, natomiast w 1968 r. eksport ten zostanie ograniczony do poziomu osiągniętego w bieżącym roku. Wzrost eksportu rolnego nastąpi tylko w tych dziedzinach, w których zaopatrzenie rynku wewnętrznego nie nastręcza trudności.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselCieslakStanislaw">Po stronie importu projekt zakłada jego wzrost o 4,3% w 1967 r. i o dalsze 10,4% w 1968 r. Wzrost ten dotyczy głównie przywozu surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń. Na import towarów konsumpcyjnych pochodzenia zagranicznego przeznacza się w obu latach poważną sumę około 1.200 min złotych dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselCieslakStanislaw">W projekcie planu w stosunku do założeń planu 5-letniego zmniejszono znacznie rozmiary przywozu zbóż. Jest to rezultatem korzystnego ukształtowania się zbiorów krajowych. Dodatkowe dostawy zbóż ze Związku Radzieckiego w ilości około 600 tys. ton, jak również lepsze zbiory krajowe pozwalają zmniejszyć import zbóż z krajów kapitalistycznych o 1.100 tys. ton. Rezygnacja z części importu zbóż ze strefy dolarowej, jak również przekazanie do dyspozycji handlu zagranicznego dodatkowych towarów na eksport z ponadplanowej produkcji w bieżącym roku, stworzą dobre warunki do zwiększenia importu szeregu ważnych dla gospodarki narodowej surowców i towarów.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselCieslakStanislaw">Jednym z istotnych problemów, stojących do rozwiązania przed handlem zagranicznym i przed przemysłem — na co zwróciły w toku debaty nad planem uwagę zarówno Komisja Handlu Zagranicznego, jak i Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — jest konieczność bliższej współpracy przemysłu i handlu zagranicznego przy zwiększaniu efektywności ekonomicznej naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselCieslakStanislaw">Duży wpływ na poprawę sytuacji w tej dziedzinie — zdaniem obu Komisji — może mieć obniżenie kosztów produkcji przemysłowej przeznaczonej na eksport oraz jej unowocześnienie, podniesienie jakości i estetyki wyrobów i opakowań, jak również lepsze przystosowanie towarów do wymagań i gustu odbiorców zagranicznych. Komisja Handlu Zagranicznego wysunęła konkretne postulaty w sprawie podniesienia na wyższy poziom metod sprzedaży towarów, rozeznania rynków zagranicznych i organizacji serwisu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselCieslakStanislaw">Za czynnik szczególnie ważny uznano zabezpieczenie dopływu kwalifikowanych kadr do central handlu zagranicznego, systematyczne ich doszkalanie oraz angażowanie do pracy w handlu zagranicznym fachowców z poważną praktyką przemysłową. Należy — zdaniem posłów — kontynuować także akcję deglomeracyjną placówek i agend Ministerstwa Handlu Zagranicznego z Warszawy, co pozwoli na zasilenie aparatu handlu zagranicznego pracownikami ściślej powiązanymi z przemysłem. Podnoszenie kwalifikacji pracowników handlu zagranicznego łączy się ściśle z wprowadzaniem do przedsiębiorstw handlu zagranicznego nowoczesnej organizacji pracy, jak również postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Po wielu latach, w których potrzeby transportu i łączności musiały z konieczności ustępować miejsca pilniejszym potrzebom innych dziedzin gospodarki i załatwiane były jak gdyby w dalszej kolejności, nadchodzi okres nieco większego doinwestowania tej ważnej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselCieslakStanislaw">Transport kolejowy ma w 1967 r. przewieźć o 11 mln ton towarów i o 50 mln osób więcej niż w roku obecnym. Przewozy ładunków w transporcie samochodowym PKS wzrosną o około 10,4 mln ton, a pasażerów o 84 mln osób. Transport wodny śródlądowy powinien przewieźć 6,6 mln ton, a transport lotniczy o około 119 tys. osób więcej niż w roku bieżącym Liczby te są ilustracją długofalowych założeń, mających na celu szybsze tempo rozwoju transportu samochodowego niż kolejowego. Niemniej jednak kolej nadal pozostanie podstawowym środkiem transportu i w przyszłym roku wykonywać będzie jeszcze ponad 58% ogólnych przewozów.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja Komunikacji i Łączności uznała za słuszną przyjętą w planie resortu dyrektywę, aby nakłady inwestycyjne koncentrować przede wszystkim na modernizacji taboru kolejowego i samochodowego, na unowocześnianiu sieci PKP i głównych magistrali kołowych, na lepszym dostosowaniu zaplecza technicznego kolejnictwa i transportu samochodowego do ich bieżących zadań oraz na mechanizacji prac za- i wyładunkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselCieslakStanislaw">Dostawy taboru osobowego i towarowego stanowić będą — zdaniem Komisji — jeden z najpoważniejszych problemów PKP. Wprawdzie w roku przyszłym kolej otrzymać ma 5,5 tys. wagonów towarowych, z czego 4,3 tys. stanowić będą wagony 4-osiowe o dużej ładowności, co znacznie ułatwi kolei wykonanie bieżących zadań, nie pozwoli to jednak jeszcze na całkowite zlikwidowanie trudności, zwłaszcza w okresie szczytu.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselCieslakStanislaw">Zdaniem Komisji należy wykorzystać wszystkie możliwości, jakie się wyłonią w toku realizacji planu, aby nieco szybciej, niż wynoszą założenia planu, wycofywać z ruchu kursujące jeszcze w ilości około 4 tys. wagony osobowe o drewnianej konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselCieslakStanislaw">Transport samochodowy PKS ma w przyszłym roku wzbogacić się o około 3,5 tys. samochodów ciężarowych oraz o ponad 2.200 autobusów. Zakłada się wykonanie kapitalnych remontów na drogach długości prawie 5,5 tys. km. Ponadto przewiduje się budowę i przebudowę około 120 km dróg państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselCieslakStanislaw">Zdaniem Komisji, należałoby jeszcze większą opieką otoczyć wszelkie inicjatywy społeczne, zmierzające do naprawy i ulepszania dróg i mostów i w miarę potrzeby zwiększać dotacje na ten cel w budżetach terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselCieslakStanislaw">Polska flota morska zwiększy się w 1967 r. o około 100 tys. DWT i około 70 tys. DWT na koniec 1968 roku, a przewozy jej osiągną w roku przyszłym 13,8 mln ton, a w 1968 r. co najmniej 14,9 mln ton. W portach morskich przeładunki wzrosną do 27,5 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselCieslakStanislaw">Wartość usług w dziale łączności wzrośnie w 1967 r. około 7,4%; przybędzie więc między innymi 65 tys. nowych numerów telefonicznych, uruchomione będą 3 nowe nadajniki telewizyjne oraz 7 nadajników radiofonicznych. Dzięki temu programem nadawanym na falach ultrakrótkich, a więc programem odznaczającym się bardzo dobrą jakością odbioru, objętych zostanie około 68% obszaru kraju i 70% ludności, a programy telewizyjne będzie mogło oglądać znacznie więcej niż obecnie, bo 86% ludności kraju na 72% jego obszaru.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Budownictwo wchodzi w rok 1967 z pewnymi zaległościami przy budowie wielkich obiektów przemysłowych, z opóźnieniami w zakresie realizacji budownictwa mieszkaniowego w niektórych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselCieslakStanislaw">Czy budownictwo opóźnienia te przezwycięży, a zaległości odrobi?</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselCieslakStanislaw">Plan inwestycyjny na rok 1967 przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych w podstawowej grupie — „A” do wysokości 135,8 mld zł. W grupie — „B” w roku 1967 ma nastąpić stabilizacja na poziomie 6,5 mld zł. W gospodarce nieuspołecznionej zadania inwestycyjne wzrosną w 1967 r. o 560 mln zł do wysokości 15,6 mld zł. Z ogólnej puli nakładów inwestycyjnych w wysokości blisko 158 mld zł zakres prac budowlano-montażowych do wykonania dla przedsiębiorstw budowlano-montażowych Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz innych resortów stanowi pozycję 87,1 mld zł. Jest to o 7,2 mld zł więcej niż w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselCieslakStanislaw">Jak widać z przytoczonych liczb, niezależnie od powstałych pewnych opóźnień i zaległości, wzrastają w 1967 r. zarówno zadania inwestycyjne, jak i wynikające z nich zadania budowlano-montażowe. W tej zwłaszcza części planu wystąpią w najbliższych latach największe napięcia i trudności w dużej stosunkowo skali. Na ich przezwyciężeniu skupić się powinna uwaga rządu. Podjęto już zresztą cały szereg decyzji zmierzających do usunięcia tych zagrożeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselCieslakStanislaw">W latach 1967 i 1968 powołane zostaną 34 nowe przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, w tym kilkanaście przedsiębiorstw specjalistycznych o zasięgu ogólnokrajowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselCieslakStanislaw">Koordynacja branżowa w budownictwie obejmie wszystkich wykonawców robót budowlano-montażowych i będzie zespolona — co jest bardzo ważne — z branżową koordynacją terenowego przemysłu ceramicznego, betonowego, kruszyw i stolarki budowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselCieslakStanislaw">Zdaniem Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej istotne znaczenie dla realizacji zadań w latach 1967 i 1968 będą miały te decyzje rządu, które zostały już podjęte w celu usunięcia dotychczasowych niedomagań o charakterze międzyresortowym w zaopatrzeniu budownictwa w wyroby hutnicze, kruszywa naturalne, materiały ścienne, farby olejne, materiały podłogowe i to zarówno jeżeli chodzi o terminowość dostaw, jak i o dotrzymanie wymagań asortymentowych. Ponieważ 50% materiałów budowlanych zużywanych w budownictwie pochodzi już dziś spoza działu przemysłu materiałów budowlanych, a nawet niektóre z nich pochodzą iz importu — zdaniem Komisji — resorty chemii, przemysłu ciężkiego, przemysłu drzewnego, Komitet Drobnej Wytwórczości, jak również resort handlu zagranicznego w szerszym stopniu powinny uwzględniać potrzeby budownictwa w swych operatywnych planach produkcyjnych na lata 1967—1968. W tej sprawie zgłoszono kilka konkretnych dezyderatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisje sejmowe z uznaniem stwierdziły, że zgodnie z ich postulatami przyśpieszona została dynamika rozwoju przemysłu materiałów budowlanych pozostającego pod nadzorem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Produkcja tego przemysłu osiągnie poziom w 1967 r. o pół miliarda zł, a w 1968 r. także o pół miliarda zł wyższy od pierwotnych wytycznych planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w toku dyskusji nad projektem planu i budżetu stwierdziły także duży postęp w dziedzinie budownictwa wiejskiego zarówno jeśli chodzi o zaopatrzenie, jak i w dziedzinie polityki kredytowej, coraz szerszego stosowania ulg inwestycyjnych. Rozwojowe potrzeby budownictwa wiejskiego zamierzają obie Komisje omówić na wspólnym posiedzeniu z udziałem zainteresowanych resortów, ze względu na jego wielką wagę i dla wzrostu produkcji rolnej, i dla poprawy poziomu warunków życia ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselCieslakStanislaw">Wykonanie planu budownictwa w 1967 r. będzie wymagało dużego wysiłku resortu i wszystkich podległych mu przedsiębiorstw, będzie wymagało także dużej uwagi całego rządu. Środki finansowe przyznane resortowi na 1967 r. zabezpieczają wykonanie planu rzeczowego. Należy jednak dążyć do wyeliminowania z planu inwestycji nie (przygotowanych do realizacji; podjęcia działania na rzecz szybkiej poprawy wyposażenia przedsiębiorstw budowlano-montażowych w niezbędny sprzęt mechaniczny i transportowy; utworzenia rezerw materiałowych, w celu zabezpieczenia rytmicznych i pełnoasortymentowych dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselCieslakStanislaw">Należy dołożyć także starań, aby wykorzystać wszystkie możliwości — a są one naprawdę niemałe — dla zwiększenia lokalnej produkcji materiałów budowlanych na potrzeby miejscowe. W związku z tym Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciła się z propozycją do klubów poselskich, aby zainicjowały w najbliższym czasie specjalne posiedzenia wojewódzkich zespołów poselskich, na których zanalizowano by sytuację terenową w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselCieslakStanislaw">Wzrost zatrudnienia w budownictwie wyniesie w 1967 r. 31 tys. osób; ogólny poziom zatrudnienia osiągnie 919 tys. osób. Dokonana podwyżka płac w budownictwie, podniesienie rangi i roli szkół budowlanych oraz zapewnienie dostatecznego naboru młodzieży do tych szkół z pewnością przyczynią się także w nieco dalszej przyszłości do poprawy sytuacji kadrowej w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PoselCieslakStanislaw">Wydaje się Więc, biorąc to wszystko pod uwagę, że w tej sytuacji plan budownictwa, mimo swego napięcia, jest realny do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PoselCieslakStanislaw">W toku realizacji zadań 1966 r. nie zostanie jednak wykonany w niektórych województwach, wskutek niedostatecznego zaawansowania stanów surowych w 1965 r., plan budownictwa mieszkaniowego. Zabraknie kilka tysięcy izb. W projekcie planu na 1967 r. w wysokości 417 tys. izb i wytycznych na rok 1968 w wysokości 435.700 izb — dynamika wzrostu budownictwa mieszkaniowego odbiega nieco od wytycznych planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PoselCieslakStanislaw">W toku debaty nad planem 5-letnim Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, biorąc pod uwagę wielkość potrzeb społeczeństwa w tej dziedzinie, zgłosiła postulat zwiększenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w planie 5-letnim o 100 tys. izb powyżej ustaleń zawartych w projekcie rządowym. Postulat ten został przez rząd uznany za słuszny. Poczynione będą starania o zwiększenie rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w końcowych latach planu 5-letniego. W związku z tym Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłasza do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym poprawkę treści następującej:</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PoselCieslakStanislaw">„W celu zapewnienia przekroczenia zadań planu pięcioletniego w zakresie budownictwa mieszkaniowego należy zaawansować odpowiednio stany surowe w budownictwie mieszkaniowym w 1988 r.” Zdajemy sobie sprawę z trudności wykonania tego zadania, ale wydaj e się ono w świetle potrzeb ludności po prostu nieodzowne i najpilniejsze z pilnych. A że jest ono możliwe przy lepszej organizacji zaopatrzenia, dobrym przygotowaniu zaplecza i właściwej organizacji pracy na budowach o tym świadczy fakt, że załogi przedsiębiorstw budowlano- montażowych, podległe Łódzkiemu Zjednoczeniu Budownictwa, wykonały już w pierwszej dekadzie grudnia bieżącego roku — jako pierwsze w kraju — tegoroczny plan budownictwa mieszkaniowego w wysokości 19.900 izb, a do końca roku przekażą dodatkowo ludności Łodzi ponad 300 izb.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Plan na rok 1967 zakłada wzrost zatrudnienia w skali 303 tys. osób, z tego 75% w sferze produkcji materialnej, a 25% — w sferze usług. Chodzi jednak o to, aby ten wzrost był w pełni uzasadniony ekonomicznie, aby dał w efekcie planowany przyrost produkcji, nie osłabił planowanego wzrostu wydajności pracy w przemyśle, który założono na poziomie 3,6% w 1967 r. i 4,9% w 1968 r. i odpowiednio w budownictwie na poziomie 6,1% w 1967 r. i 4,6% w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PoselCieslakStanislaw">Przyjęty w planie poziom zatrudnienia należy traktować jako maksymalny, zarówno z punktu widzenia potrzeb produkcji jak i faktycznej podaży siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PoselCieslakStanislaw">Biorąc pod uwagę ubytek naturalny wśród pracujących w wysokości około 124 tys. osób i planowany przyrost zatrudnienia — szacuje się, że do pracy będzie mogło przystąpić w 1967 r.. około 328 tys. absolwentów zasadniczych i średnich szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących oraz szkół wyższych. Podniesie to niewątpliwie średni poziom wykształcenia i przygotowania zawodowego ogółu zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PoselCieslakStanislaw">Warto tu przypomnieć, że w okresie obecnej pięciolatki liczba młodzieży w wieku 15— 17 lat wzrośnie o ponad 200 tys. osób, a młodych ludzi w wieku 18—24 lat o blisko 1.400 tys. osób. Włączenie tych wielomilionowych rzesz młodzieży w życie narodu, świadomie kształtującego swą teraźniejszość i swoją przyszłość — to nie tylko sprawa budowy nowych szkół, zabezpieczenia nowych miejsc pracy i większej ilości mieszkań. Pilną potrzebą jest także rozwinięcie i nasilenie w skali masowej procesów wychowawczych, mających na celu umocnienie patriotyzmu, ofiarności, hartu, społecznej dyscypliny i kultury pracy tej młodzieży. Wielkie w tej dziedzinie stoją zadania przed literaturą, filmem, teatrem, prasą, radiem i telewizją.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PoselCieslakStanislaw">Po omówieniu zadań produkcyjnych, od którego sprawozdawca planu i budżetu uchylić się nie może i nie powinien, przejdę obecnie do omówienia uwarunkowanych tymi zadaniami produkcyjnymi elementów wzrostu poziomu życiowego ludności, zawartych w projekcie planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PoselCieslakStanislaw">Rozwój gospodarczy kraju, rozwój jego sił wytwórczych, tak mocno akcentowany w projekcie planu, nie jest celem samym dla siebie. Nasze plany gospodarcze mają zawsze na celu zapewnienie wszechstronnego i trwałego wzrostu poziomu życia całego społeczeństwa, zgodnie z humanistycznymi ideami socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PoselCieslakStanislaw">Oczywiście, pojęcia stopy życiowej nie można zawężać tylko do wskaźnika realnych płac, mimo jego niewątpliwej wagi i znaczenia, bo ten wyizolowany wskaźnik nie da je pełnego obrazu poziomu życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PoselCieslakStanislaw">Pełny i prawdziwy obraz otrzymamy tylko wówczas, gdy obok wskaźnika realnych płac uwzględnimy także zasady polityki zatrudnienia i ich wpływ na poziom realnych dochodów ludności oraz rozwój i dostępność różnych form spożycia zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PoselCieslakStanislaw">W latach 1967 i 1968 będzie kontynuowana polityka pełnego zatrudnienia, to znaczy, że przyrost nowych miejsc pracy równoważy w skali kraju przyrost siły roboczej. Przyniesie to w efekcie wzrost funduszu płac w 1967 r. o 18,8 mld zł i o dalsze 14,9 mld zł w 1968 r., a przeciętna płaca wzrośnie w 1967 r. o 3,4%, a w 1968 r. — o dalsze blisko 2%.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PoselCieslakStanislaw">Społeczna aktywność, jaka się rozwinęła w zakładach pracy w związku z realizacją uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ta aktywność, mająca na celu podniesienie na wyższy poziom organizację pracy i produkcję w zakładach przemysłowych — a kryją się w tej dziedzinie ogromne rezerwy — pozwala żywić nadzieję, że te wyjściowe wskaźniki wzrostu wydajności pracy, a w ślad za tym wskaźniki wzrostu realnych płac w toku dobrej realizacji plami, będą mogły być podwyższone.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PoselCieslakStanislaw">Przewidywanemu wzrostowi realnych dochodów zatrudnionych poza rolnictwem, jak również ludności rolniczej, towarzyszy wzrost masy towarowej przeznaczonej na sprzedaż detaliczną dla ludności w wysokości do około 323 mld zł w 1967 r., a więc o 22 mld zł więcej niż w roku bieżącym, jak również w 1968 r. w wysokości do 343 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PoselCieslakStanislaw">Dostawy na rynek wyrobów przemysłu włókienniczego wzrosną o 5,2%, gotowej odzieży o 13,3%, obuwia skórzanego o 5,5%, mięsa o blisko 4%, tłuszczów jadalnych o przeszło 5%, nabiału o około 6%, cukru o około 4%, artykułów mydlarskich o około 10%, o 11% wzrosną dostawy telewizorów, o 10% lodówek i o 5% samochodów przy założeniu większego importu samochodów z zagranicy.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PoselCieslakStanislaw">O skali rozwoju oświaty i kultury — bez wyliczania powszechnie znanych liczb — świadczy wysokość bieżących wydatków budżetu państwa w 1967 r. na szkolnictwo ogólnokształcące w wysokości 14,2 mld zł, na szkolnictwo zawodowe 6,1 mld zł, na szkolnictwo wyższe blisko 4 mld zł, na kulturę — 3,2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PoselCieslakStanislaw">Wydatki inwestycyjne w dziedzinie oświaty i kultury — bez nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe — wyniosą w 1967 r. około 3 mld zł. Wzrost zatrudnienia w tej dziedzinie wyniesie 25,6 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PoselCieslakStanislaw">Wydatki bieżące budżetu na ochronę zdrowia i świadczenia społeczne wzrastają do sumy 26,5 mld zł, a wydatki na kulturę fizyczną i turystykę utrzymane będą na poziomie wykonania roku bieżącego. Nakłady inwestycyjne w tych dziedzinach wyniosą 1.211 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PoselCieslakStanislaw">Poziom wydatków w dziale ochrony zdrowia i pomocy społecznej Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów na wniosek Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych proponuje wydatnie zwiększyć, co uwidoczniono w druku sejmowym, zawierającym poprawki Komisji do projektu planu. Chodzi tu o polepszenie warunków pracy szpitali klinicznych, domów rencistów itp., oraz o wzrost wydatków na pomoc społeczną i świadczenia na rzecz niewidomych.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PoselCieslakStanislaw">W gospodarce komunalnej nastąpi poważny, w granicach 5,3%, wzrost nakładów inwestycyjnych — do sumy 3,4 mld zł, z czego większość przeznaczona jest na poprawę komunikacji miejskiej oraz na budowę i przebudowę urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych. Miasta otrzymają w 1967 r. — 1.138 tramwajów, autobusów i trolejbusów. Na remonty urządzeń komunalnych przeznacza się w 1967 r. 2.600 mln zł, nakłady zaś na remonty kapitalne i bieżące budynków mieszkalnych wyniosą w latach 1967—1968 ogromną sumę — 10.800 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PoselCieslakStanislaw">Przechodzę obecnie do omówienia problematyki budżetu. Projekt budżetu zamyka się po stronie dochodów sumą 321.200 mln zł, po stronie wydatków — sumą 316.100 mln zł, łączna nadwyżka wynosi więc 5.100 mln zł. Budżet państwa obejmuje budżet centralny, który zamyka się po stronie dochodów sumą 284,1 mld zł, po stronie wydatków sumą 279 mld zł i reprezentuje nadwyżkę budżetową w wysokości 5,1 mld zł oraz obejmuje zbiorczy budżet terenowy, którego dochody i wydatki równoważą się na poziomie 80.960 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PoselCieslakStanislaw">W dochodach budżetu państwa główną pozycję stanowią dochody z gospodarki uspołecznionej, na drugim miejscu wpłaty na fundusz ubezpieczeń społecznych, a na trzecim miejscu figurują dopiero podatki bezpośrednie i opłaty od ludności. Dalej dochody z instytucji finansowych, dochody z pożyczek i lokat.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PoselCieslakStanislaw">W wydatkach budżetu państwa główną pozycję stanowią wydatki na finansowanie rozwoju gospodarki uspołecznionej: przemysłu, państwowych gospodarstw rolnych, transportu i łączności, obrotu towarowego itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PoselCieslakStanislaw">Na drugie miejsce wysuwają się wydatki ,na naukę, oświatę i kulturę, sztukę, ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną oraz na świadczenia społeczne w łącznej wysokości 95.300 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PoselCieslakStanislaw">Następne z kolei pozycje stanowią wydatki na obronę kraju — 26,5 mld zł, na administrację — 7,8 mld zł, na instytucje wymiaru sprawiedliwości — 2,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PoselCieslakStanislaw">Charakterystyczną cechą projektu budżetu jest znacznie szybszy, w porównaniu z rokiem ubiegłym, wzrost dochodów z gospodarki uspołecznionej i znacznie powolniejszy wzrost wpływów z podatków i opłat od ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PoselCieslakStanislaw">Z zadowoleniem należy stwierdzić coraz lepszy poziom gospodarki w radach narodowych. Przez budżety terenowe przechodzi większość wydatków naszego państwa na szkolnictwo, ochronę zdrowia, na przemysł, rolnictwo, handel i usługi. Także poważna część decyzji inwestycyjnych leży już dzisiaj w kompetencji rad narodowych. Rady narodowe mają w obecnym okresie duże osiągnięcia w zakresie koordynacji całości gospodarki, zarządzanej terenowo i centralnie na swoim obszarze działania.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PoselCieslakStanislaw">Nie analizując szczegółowo poszczególnych pozycji dochodowych i wydatkowych budżetów terenowych, których prawidłowość nie budzi wątpliwości — pragnę podkreślić duże możliwości, jakie stwarzają ramy projektu budżetu i planu dla dalszego, stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju gospodarczym zarówno między województwami, jak i wewnątrz województw, pomiędzy powiatami. Poświęcony jest tym sprawom specjalny rozdział planu. Dojrzewa także sprawa szerszej aktywizacji małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PoselCieslakStanislaw">W małych miastach, nie będących siedzibą powiatu, mieszka, żyje i pracuje 5,6 mln osób, a więc poważna część ludności naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PoselCieslakStanislaw">Możliwości zdobycia wykształcenia zawodowego, uzyskania pracy, zwłaszcza dla kobiet, są tam mniejsze niż w wielkich miastach, a warunki mieszkaniowe, poziom życia kulturalnego, stan urządzeń komunalnych i sieć punktów handlowych, i usługowych itp. — przedstawia wiele jeszcze do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PoselCieslakStanislaw">Choć nieco więcej niż połowa nakładów inwestycyjnych w nowym planie 5-letnim lokalizowana będzie w mniejszych miastach, nie wszystkie z nich staną się wielkomiejskimi ośrodkami. Aktywizacja tych małych miast musi się w większym stopniu opierać na wykorzystaniu lokalnych możliwości, na inicjatywie samych mieszkańców. Wielkim oparciem dla tych inicjatyw jest fundusz aktywizacji małych miast w wysokości około 1,5 mld zł. Z funduszu tego można uzyskać kredyty na budowę i rozbudowę małych zakładów, podnoszących poziom zatrudnienia w małych miastach. W końcowej fazie opracowania jest tak zwany fundusz miejski w wysokości około 250 mln zł w postaci środków budżetowych, oddanych do dyspozycji miejskich rad narodowych małych miast. Z zadowoleniem należy powitać stworzenie tego funduszu. Odegra on z pewnością podobną rolę w aktywizacji małych miast co fundusz gromadzki na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PoselCieslakStanislaw">Chciałbym również nieco uwagi poświęcić coraz silniejszej więzi ekonomicznej gospodarki nieuspołecznionej, a zwłaszcza gospodarki chłopskiej i indywidualnego rzemiosła z gospodarką planową, z gospodarką państwową, co znajduje swój wyraz zwłaszcza w planie kredytowym państwa. Wyraża się to z jednej strony w bardzo pozytywnym zjawisku stałego wzrostu oszczędności ludności w PKO i w SOP, z drugiej strony — w stałym wzroście kredytów obrotowych i inwestycyjnych dla indywidualnego rolnictwa i rzemiosła, jak również w coraz szerszym kredytowaniu budownictwa spółdzielczego, budownictwa indywidualnego i sprzedaży ratalnej. Między innymi kredyty obrotowe i inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej wzrastają w 1967 r. do sumy 17.700 mln zł, kredyty dla rzemiosła i gospodarki indywidualnej — poza rolnictwem — do sumy blisko 700 mln zł, a kredyty dla indywidualnego budownictwa mieszkaniowego wzrastają do sumy ponad 900 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozytywnie ocenia zasady polityki finansowej wobec rolnictwa i rzemiosła, która stwarza właściwy klimat i bodźce dla wzrostu produkcji i usług, jak również zachęca do inwestycji. Komisja zwraca jednak uwagę, że niektóre władze terenowe nie przestrzegają w pełni zasad tej polityki i nadzór Ministerstwa Finansów w tej dziedzinie musi być wzmocniony.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PoselCieslakStanislaw">Dużej zmianie ulega w 1967 r. powiązanie budżetu państwa z wynikami działalności przedsiębiorstw uspołecznionych. Jeszcze kilka lat temu sytuacja była taka, że w rozwoju przedsiębiorstw uspołecznionych rola własnych, wypracowanych przez przedsiębiorstwo, środków finansowych nie odgrywała istotnej roli.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PoselCieslakStanislaw">Wydatki przedsiębiorstw na przyrost zapasów i na inwestycje były normowane i limitowane i nie pozostawały w ścisłym związku z ich dochodami. Budżet przejmował około 90% akumulacji finansowej przedsiębiorstw, a z drugiej strony i większość wydatków inwestycyjnych była finansowana z dotacji budżetowej. Budżet uzupełniał również, gdy zaszła tego potrzeba, i środki obrotowe przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PoselCieslakStanislaw">Od 1 stycznia 1967 r. zacznie działać w całej pełni wprowadzony w zeszłym roku nowy system finansowy przedsiębiorstw. Polega on na tym, że przedsiębiorstwo w oparciu o pozostawioną mu część amortyzacji i zysku będzie finansowało z własnych środków (uzupełnionych w razie potrzeby kredytem bankowym) zarówno swe potrzeby bieżące z zakresu środków obrotowych, jak również swe potrzeby rozwojowe w dziedzinie inwestycji i zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PoselCieslakStanislaw">Pogłębiająca się w miarę ogólnego rozwoju przemysłu kooperacja, specjalizacja i koncentracja produkcji wymaga sprawniejszej koordynacji branżowej i gałęziowej. Tę funkcję spełniać będzie zjednoczenie, wyposażone zarówno w środki administracyjne, jak i w instrumenty ekonomicznego oddziaływania na podległe mu przedsiębiorstwa i bezpośrednio zainteresowane w ich wynikach ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PoselCieslakStanislaw">Z dniem 1 stycznia 1967 r. wchodzą w życie nowe ceny fabryczne, stosowane w obrotach między przedsiębiorstwami. Oparte są one na bardziej precyzyjnym rachunku kosztów i określają rozmiary zysku w wysokości od 5 do 15% w stosunku do poziomu średnio branżowych kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PoselCieslakStanislaw">Stawki zysku, na przykład na wyroby oznaczone znakami — „Q” i — „1” będą podwyższone o 50% w stosunku do stawki przeciętnej. Wyższą stawkę zysku mają również maszyny i urządzenia zaliczone do tak zwanej grupy — „A” o najwyższym standardzie światowym, natomiast maszyny i urządzenia przestarzałe, zaliczane do tzw. grupy — „C” mają odpowiednio w cenach fabrycznych zabezpieczone niższe stawki zysku. Wyższe stawki zysku będą miały również wyroby atrakcyjne, nowości i inne wyroby poszukiwane na rynku i cieszące się dużym popytem. Tak więc przedsiębiorstwa inicjujące lub rozszerzające produkcję tych wyrobów będą powiększać swoje zyski, a tym samym będą powiększać wypłaty z funduszu zakładowego oraz będą tworzyć większe, własne fundusze rozwoju i fundusze inwestycyjne. I odwrotnie — spadek jakości wyrobów oraz produkcja mniej atrakcyjnych wyrobów z punktu widzenia rynku, będzie pomniejszać fundusze własne przedsiębiorstw, tworzone z zysku.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#PoselCieslakStanislaw">Od 1 stycznia 1967 r. jedynie inwestycje priorytetowe i kontynuowane finansowane będą po staremu, ze środków budżetowych. Inne inwestycje — finansowane będą według nowych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#PoselCieslakStanislaw">Nowe inwestycje centralne finansowane będą z kredytu bankowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#PoselCieslakStanislaw">Inwestycje zjednoczeń i inwestycje przedsiębiorstw finansowane będą ze środków własnych przedsiębiorstw i zjednoczeń, a więc z amortyzacji i zysku uzupełnianych kredytem bankowym. Udział budżetu w finansowaniu nakładów inwestycyjnych, który jeszcze w 1965 r. wynosił ponad 60%, w projekcie budżetu państwa na 1967 r. spada już tylko do 42,5% i w latach następnych będzie miał z pewnością tendencję malejącą. Budżet wycofał się także z bezpośredniego uzupełniania środków obrotowych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#PoselCieslakStanislaw">W 1967 r. cały przyrost środków obrotowych przedsiębiorstw w wysokości ponad 29 mld zł ma być w połowie sfinansowany ze środków własnych przedsiębiorstw i zjednoczeń, a w połowie z kredytów obrotowych. Rośnie również rola kredytu w finansowaniu przedsiębiorstw handlowych i budowlanych, choć system finansowy jest tam nieco inny niż w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#PoselCieslakStanislaw">Przedsiębiorstwa i zjednoczenia posiadają więc obecnie dużo większe możliwości samodzielnego działania, oczywiście, w ramach ogólnych wytycznych NPG. Wzrasta w tych warunkach — co trzeba z całym naciskiem z tej wysokiej trybuny stwierdzić — odpowiedzialność kierownictwa zakładów i ich załóg za prawidłowość gospodarki, za rytmiczność produkcji, wyniki kooperacji, wybór asortymentu, poziom dyscypliny zatrudnienia i płac i tym podobne elementy dobrej organizacji pracy i prawidłowej ekonomiki przedsiębiorstwa. Wzrasta w tych warunkach rola samorządu robotniczego, rozszerza się pole dla zbiorowych i indywidualnych inicjatyw załogi.</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#PoselCieslakStanislaw">Nowy system finansowy i cały plan kredytowy państwa oparty jest na realnych dochodach, wypracowanych przez gospodarkę uspołecznioną.</u>
+ <u xml:id="u-3.126" who="#PoselCieslakStanislaw">Również nasz bilans płatniczy z zagranicą, którego poszczególne pozycje i saldo figurują w budżecie państwa, choć jest w obecnej chwili napięty — oparty jest na zrównoważonych wpływach i wydatkach, dzięki czemu zdobyliśmy sobie w świecie pozycję solidnego i wypłacalnego partnera.</u>
+ <u xml:id="u-3.127" who="#PoselCieslakStanislaw">Obywatele Posłowie! Projekt planu i budżetu był przedmiotem gruntownej analizy wszystkich komisji sejmowych. Odbyły one w tym celu 38 posiedzeń plenarnych, pracowało również kilkadziesiąt zespołów problemowych i podkomisji. Zgłoszono wiele postulatów i Wniosków, z których część tylko uwzględnić można było w sprawozdaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.128" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisje uznały projekt planu i budżetu za słuszny, za prawidłowo opracowany na miarę naszych potrzeb i możliwości i zgłosiły wnioski o jego przyjęcie.</u>
+ <u xml:id="u-3.129" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Należy z całym naciskiem stwierdzić, że najlepszy nawet system planowania i zarządzania, wysokie bodźce ekonomiczne, najtrafniej ustalone proporcje i wskaźniki planu i budżetu — nie stworzą nam takiego systemu, który automatycznie gwarantuje dobrą realizację wszystkich ważnych i pilnych zadań, które przed nami stoją.</u>
+ <u xml:id="u-3.130" who="#PoselCieslakStanislaw">O tym zadecyduje przede wszystkim aktywność, postawa ideowa i poczucie odpowiedzialności wielomilionowej rzeszy współtwórców i wykonawców tego planu. To jest największa rezerwa planu, i najpewniejsza gwarancja jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.131" who="#PoselCieslakStanislaw">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę o przyjęcie przez Wysoki Sejm projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok oraz projektu ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z załącznikami, zgodnie z poprawkami Komisji, zawartymi w drukach sejmowych, które zostały Obywatelom Posłom doręczone.</u>
+ <u xml:id="u-3.132" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Konwent Seniorów proponuje, żeby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1967 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r. (druki nr 54, 59, 62 i 65).</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos zabierze wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Bolesław Gałęza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Wysoki Sejmie! Wyniki gospodarcze 1965 roku odgrywają szczególną rolę w naszej gospodarce narodowej. Był to bowiem ostatni rok planu 5-letniego. Wykonanie zadań gospodarczych roku 1965 stworzyło jednocześnie korzystną bazę wyjściową do nowego planu 5-letniego na lata 1966—1970. Z tym większą uwagą należy odnieść się zarówno do uzyskanych osiągnięć, jak również do niedociągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Był to rok dla naszej gospodarki pomyślny.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Rok 1965 charakteryzował się utrzymaniem wysokiego tempa wzrostu całej produkcji przemysłowej, przy czym uzyskano zmniejszenie dysproporcji pomiędzy rozwojem produkcji wyrobów grupy — „A” i — „B”, jaka zarysowała się w latach 1961—1963.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W dziedzinie paliw i energii zaspokojono w pełni zapotrzebowanie gospodarki narodowej. Złożyły się na to zarówno wzrost produkcji paliw i energii elektrycznej, jak i niższe od planowanego zużycie węgla, a także zmniejszenie strat energii elektrycznej w sieci oraz poprawa gospodarowania nią w przemyśle. Korzystna sytuacja paliwowa umożliwiła górnictwu wykonanie zadań bez zastosowania pracy w niedzielę oraz stworzyła warunki do zwrócenia większej uwagi na poprawę jakości węgla, asortymentowej struktury jego wydobycia, jak również na bardziej ekonomiczne kierunki eksploatacji kopalń. Między innymi pozwoliło to na pełniejsze pokrycie zapotrzebowania wsi na węgiel.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W energetyce zawodowej zostało w pełni pokryte zapotrzebowanie odbiorców na energię elektryczną i cieplną. Pozwoliło to uniknąć w okresach szczytowych obciążeń, przerw w dostawach energii elektrycznej oraz związanych z nimi niedogodności i strat gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Największy wzrost produkcji osiągnął przemysł chemiczny; nowo uruchomione obiekty w tym przemyśle dały produkcję o wartości prawie 5 mld zł, a ponadto uzyskano przyrost produkcji wartości 2 mld zł w wyniku intensyfikacji produkcji w zakładach istniejących.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przy ogólnie wysokim wzroście produkcji przemysłu chemicznego, w niektórych asortymentach występowały jednak niedobory, zwłaszcza nowoczesnych artykułów zaopatrzeniowych i rynkowych, między innymi takich, jak farby i lakiery, tworzywa i włókna sztuczne oraz niektóre artykuły techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Hutnictwo żelaza i stali wykonało z nadwyżką zadania planowe w zakresie podstawowych asortymentów produkcji. Znaczny przyrost produkcji osiągnięto w dziedzinie wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości oraz ze stali jakościowej. Tempo wzrostu produkcji hutniczej nie nadążało jednak za o wiele bardziej dynamicznym rozwojem przemysłu maszynowego. Ponadto w układzie asortymentowym występowały jednak braki niektórych wyrobów walcowanych, rur i odlewów. Sytuacja ta wywołała trudności w pracy przemysłu maszynowego i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Wysoka dynamika rozwoju przemysłu maszynowego pozwoliła na znaczny wzrost produkcji na potrzeby eksportu oraz artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku na zaopatrzenie rynku krajowego. Szczególnie szybki był rozwój produkcji maszyn i urządzeń dla przemysłu chemicznego, silników okrętowych i urządzeń automatyki. W produkcji maszyn rolniczych zmniejszono niedobory asortymentowe, osiągając w niektórych grupach wyrobów znaczny przyrost produkcji. Nie osiągnięto jednak jeszcze właściwych proporcji między ilością traktorów i maszyn towarzyszących.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przemysł lekki rozwinął produkcję we wszystkich podstawowych branżach. Jako zjawisko pozytywne należy ocenić dalszy wzrost udziału wyrobów skonfekcjonowanych w ogólnej produkcji przemysłu lekkiego. Poprawie uległo wzornictwo i jakość wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Na tle ogólnego postępu w dostosowaniu produkcji przemysłu lekkiego do potrzeb odbiorców pod względem ilości i asortymentu występowały jednak braki w zaopatrzeniu rynku, zarówno w niektóre wyroby tradycyjne jak i poszukiwane artykuły nowoczesne. Mimo wzrostu produkcji w przemyśle skórzanym, wystąpiły niedobory niektórych asortymentów obuwia oraz zakłócenia w terminowym i sezonowym zaopatrywaniu rynku. Istotną przyczyną tych zjawisk — obok trudności wynikających z niedostatecznego potencjału produkcyjnego i niepełnego zaopatrzenia surowcowego — było niedostateczne rozeznanie przez handel popytu na niektóre asortymenty obuwia, jak również wady w planowaniu i organizacji produkcji. W sumie powodowało to, że umowy zawarte pomiędzy przemysłem i handlem nie były dostatecznie powiązane z planami produkcyjnymi, a równocześnie nie odpowiadały w pełni potrzebom rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przemysł materiałów budowlanych zrealizował z nadwyżką zadania planu, osiągając wzrost produkcji w porównaniu z 1964 r. około 9%.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W układzie asortymentowym produkcji realizowane były zmiany, zmierzające do pełniejszego dostosowania wyrobów tego przemysłu do potrzeb. Nadal jednak rozwój niektórych gałęzi przemysłu materiałów budowlanych nie nadążał za rozwojem budownictwa, co powodowało trudności w pokryciu potrzeb na niektóre materiały, przede wszystkim na ścienne materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W przemyśle spożywczym korzystny przebieg skupu produktów rolnych oraz zrealizowany import surowców pozwolił na przekroczenie planu produkcji towarowej. Z nadwyżką w stosunku do planu wykonano produkcję wszystkich artykułów spożywczych z wyjątkiem cukru, a to z powodu niekorzystnych warunków przebiegu kampanii cukrowniczej w 1965 r. oraz produktów przemysłu olejarskiego — na skutek zmniejszenia zapotrzebowania rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przemysł spożywczy napotkał jednak w 1965 r. istotne trudności w skupie i magazynowaniu zwiększającej się masy surowca oraz w jego przerobie w związku z występującymi w niektórych branżach niedoborami mocy produkcyjnej oraz powierzchni składowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Istotny postęp w skali całego przemysłu osiągnięto w 1965 r. w dziedzinie unowocześniania metod produkcji przez rozwój mechanizacji i automatyzacji procesów wytwórczych. Wprowadzono do produkcji nowe wyroby o wysokich parametrach technicznych, wycofując szereg przestarzałych.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Rozwinięto zaplecze naukowo-techniczne przemysłu, dostosowując je ściślej do rosnących zadań produkcyjnych, jakkolwiek niedostateczna była jeszcze poprawa w koordynacji prac pomiędzy placówkami naukowo-badawczymi a przemysłem.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Mimo szeregu osiągnięć w dziedzinie rozwoju techniki, nie wykorzystano w pełni tej podstawowej dźwigni ilościowego i jakościowego wzrostu produkcji i podniesienia wydajności pracy. W roku 1965 nie wykonano w pełni planowanych zadań w tej dziedzinie, nie wykorzystując postawionych do dyspozycji środków w ramach funduszu postępu technicznego. Występowało nie zawsze należyte powiązanie planów rozwoju techniki z planami techniczno-ekonomicznymi poszczególnych przedsiębiorstw i zjednoczeń. Nadal był nadmiernie wydłużany cykl Wdrożeniowy nowych opracowań do produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Ogólną, choć nieznaczną jeszcze poprawę jakości wyrobów osiągnięto w wyniku podjętych prac organizacyjnych o charakterze długofalowym; w Wielu branżach przemysłu opracowano wieloletnie programy podwyższania jakości wyrobów; rozpoczęto wprowadzanie świadectw dopuszczania wyrobów do produkcji; zaostrzano kryteria jakościowego odbioru produkcji. Równocześnie jednak wiele jeszcze zakładów produkowało wyroby o niedostatecznej jakości, co powodowało wysokie straty z powodu braków oraz wzrost napraw przedsprzedażnych, reklamacji i napraw gwarancyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Poważne rezerwy przemysłu kryją się w dziedzinie wydajności pracy. Wzrost produkcji przemysłowej w roku 1965 opierał się bowiem w zbyt dużej mierze na wzroście zatrudnienia, natomiast w nie wystarczającym stopniu na wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Tempo wzrostu zatrudnienia w przemyśle było w 1965 roku najwyższe w całym pięcioleciu i tylko w części usprawiedliwione było takimi zjawiskami, jak wzrost pracochłonności wyrobów przeznaczonych na eksport czy polepszeniem jakości produktów. Planowany wzrost wydajności pracy w przemyśle ograniczały przede wszystkim niedociągnięcia w dziedzinie wdrażania postępu technicznego w przedsiębiorstwach, niedomagania w organizacji i planowaniu wewnątrzzakładowym oraz niewłaściwa dyscyplina dostaw kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Jednym z istotnych czynników hamujących wykonanie zadań planowanych w zakresie wzrostu wydajności pracy była pogłębiająca się nierytmiczność produkcji w przemyśle przetwórczym, szczególnie w takich gałęziach, jak przemysł maszynowy i obróbki metali oraz elektrotechniczny. Brak rytmiczności produkcji powodował równocześnie poważne obniżenie jakości produkowanych wyrobów i zaostrzał trudności w zaopatrzeniu wewnątrzprzemysłowym. Waga zagadnienia rytmiczności produkcji przemysłowej uwydatnia się szczególnie w związku z planowanym wzrostem udziału w całości produkcji przemysłowej takich gałęzi, jak przemysł maszynowy i obróbki metali, elektrotechniczny i inne, które cechuje wysoki Stępień wzajemnych powiązań kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Wyniki produkcyjne rolnictwa w roku 1965 znacznie przekroczyły podstawowe założenia planu. Na podkreślenie zasługują wysokie plony zbóż oraz roślin pastewnych i siana. Stworzyło to korzystne warunki do rozwoju produkcji zwierzęcej i dalszego wzrostu hodowli. Osiągnięcie w rolnictwie tak pozytywnych rezultatów jest wynikiem kontynuowanej przez rząd i organy administracji gospodarczej długofalowej polityki zwiększenia zainteresowania gospodarstw chłopskich wzrostem produkcji rolnej oraz rozwojem nowoczesnej bazy produkcyjnej w rolnictwie. Znalazło to wyraz w korzystnej dla rolników polityce w dziedzinie kontraktacji skupu i cen produktów rolnych oraz we wzroście nakładów inwestycyjnych na budownictwo gospodarcze, meliorację, mechanizację oraz elektryfikację, w rosnącym zaopatrzeniu rolnictwa w nawozy mineralne i środki ochrony roślin, pasze treściwe oraz w dostawach kwalifikowanego materiału siewnego. Możliwości te zostały w 1965 r. na ogół dobrze wykorzystane nie tylko w związku ze sprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, ale również dzięki dalszemu polepszeniu działalności służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Zjawiskiem sprzyjającym rozwojowi produkcji rolniczej w 1965 r. była stabilizacja korzystnej na ogół sytuacji ekonomicznej gospodarstw chłopskich, znajdująca wyraz we wzroście inwestycji produkcyjnych i wyraźnej tendencji do rozwoju hodowli i intensyfikacji produkcji roślinnej. Dużą rolę w urzeczywistnieniu tych tendencji Odegrał kredyt państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Pomyślne rezultaty osiągnęły państwowe gospodarstwa rolne, które z nadwyżką wykonały podstawowe zadania produkcyjne. Zjawiskiem pozytywnym był wyższy od przeciętnego wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej w PGR na terenie województw północnych i zachodnich. PGR na terenie tych województw przejęły — i dobrze na ogół zagospodarowały — znaczny areał gruntów Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W kółkach rolniczych, których sieć organizacyjna wzrosła w 1965 r. do ponad 32.600 kółek, a liczba członków przekroczyła milion osób, nastąpiła poprawa w wykorzystaniu ciągników i maszyn rolniczych. Usługi połowę kółek dla gospodarstw chłopskich rozwijały się jednak jeszcze zbyt wolno, często z powodu niedostatecznego wyposażenia kółek w sprzęt towarzyszący dla ciągników. Stosunkowo wolny był również rozwój działalności pozamechanizacyjnej kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W rolnictwie w 1965 roku występowały rezerwy przede wszystkim w dziedzinie pełnego wykorzystania ziemi jako podstawowego środka produkcji w rolnictwie oraz lepszego wykorzystania dostarczanych rolnictwu w rosnącej masie narzędzi i środków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W roku 1965 efektywność wykorzystania ziemi była ograniczona głównie przez niepełne zagospodarowanie areału gruntów uprawnych, pozostających w dyspozycji Państwowego Funduszu Ziemi oraz niepełne — mimo postępu — wykorzystanie areału gruntów w podupadłych gospodarstwach chłopskich. Czynnikiem utrudniającym rozwój produkcji rolnej w roku 1965 były występujące dysproporcje w układzie asortymentowym zaopatrzenia w maszyny i części zamienne. Wystąpił również, mimo intensywnie prowadzonego szkolenia, deficyt traktorzystów.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Istotną rezerwą dalszego rozwoju produkcji rolnej jest również rozszerzenie zakresu wykorzystania energii elektrycznej na cele gospodarcze oraz zwiększenie wyposażenia w maszyny i urządzenia elektryczne, służące produkcji gospodarstw rolnych. Proces ten był hamowany niepełnym dostosowaniem sieci elektrycznej do potrzeb produkcyjnych rolnictwa, niedostateczną podażą tych maszyn i urządzeń elektrycznych oraz zbyt wolnym rozwojem u sług elektotechnicznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W 1965 r. w gospodarce narodowej nastąpiło znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, które skierowane zostały w głównej mierze na zaawansowanie inwestycji kontynuowanych, znajdujących się w końcowych stadiach budowy. Zaawansowanie to miało decydujący wpływ na osiągnięty w 1966 r. przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle, zwłaszcza chemicznym i maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Nastąpiły również korzystne zmiany w strukturze nakładów inwestycyjnych. Zmalał bowiem udział robót budowlano-montażowych przy odpowiednim Wzroście udziału nakładów na maszyny i urządzenia. Jednocześnie zmalała wartość nie zagospodarowanych maszyn i urządzeń. W zakresie budownictwa w 1965 r. nastąpiło dalsze zwiększenie zakresu robót budowlano-montażowych, realizowanych metodami uprzemysłowionymi, zwłaszcza wielkoblokową i wielkopłytową, rozszerzono zakres stosowania nowoczesnych materiałów, poprawiono sezonowość produkcji oraz stan zaawansowania robót przechodzących do realizacji w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W sferze działalności inwestycyjnej tkwią szczególnie istotne rezerwy rozwoju naszej gospodarki narodowej. Pomimo pewnych oznak poprawy, występowała nadal w 1965 r. przewlekłość realizacji inwestycji, brak stabilizacji kosztów inwestycji oraz poważnie opóźnione osiąganie planowanych zdolności produkcyjnych. Należy podkreślić, że już na etapie opracowywania planów inwestycyjnych przyjmowane okresy realizacji wykraczały poza ustalone normatywne cykle budowy. Ponadto dyscyplina terminów realizacji osłabiona była poważną ilością 'zmian zakresu rzeczowego inwestycji w następstwie niewłaściwego ich przygotowania na etapie opracowywania założeń i projektów wstępnych. Nadal występował wzrost wartości kosztorysowej inwestycji w toku opracowywania kolejnych stadiów dokumentacji i planów, a następnie w trakcie budowy obiektów. Główną przyczyną wzrostu kosztów było nienależyte przygotowanie inwestycji przód wprowadzeniem ich do planu oraz tendencja do rozszerzania frontu inwestycyjnego. Należy zaznaczyć, że zjawiska te występowały również w odniesieniu do inwestycji priorytetowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Efektywność inwestycji obniżana była nieosiąganiem — w przewidzianym terminie — zaplanowanych zdolności produkcyjnych, po przekazaniu inwestycji do eksploatacji. Niejednokrotnie, dopiero po paru latach po oddaniu obiektów do użytku, osiągały one projektowane zdolności produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przeciwdziałając przewlekłości realizacji inwestycji oraz występującemu od szeregu lat zjawisku wzrostu wartości kosztorysowej inwestycji w miarę ich realizacji, podjęto szereg długofalowych środków, zmierzających do usprawnienia działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Rok 1965 charakteryzował się dalszym utrwaleniem globalnej równowagi rynkowej w warunkach ponadplanowego wzrostu siły nabywczej ludności. Dzięki polepszeniu sytuacji w zakresie dostaw na rynek większości podstawowych artykułów spożywczych i przemysłowych oraz dalszemu usprawnieniu organizacji zaopatrzenia sieci handlowej, plan sprzedaży detalicznej został zrealizowany. W stosunku do 1964 r. obroty detaliczne wzrosły w cenach porównywalnych o ponad 8%. Nastąpił dalszy rozwój bazy technicznej handlu.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Przy globalnie wystarczającej podaży masy towarowej występowały jednak braki asortymentowe niektórych artykułów spożywczych i przemysłowych, co utrudniało pełne zaspokojenie potrzeb ludności. Mimo poprawy w porównaniu do lat ubiegłych, część towarów dostarczanych do sieci handlowej nadal cechowała nieodpowiednia jakość. Wzrosły zapasy wielu artykułów, na które brak było dostatecznego popytu, przy równoczesnym niedoborze niektórych asortymentów poszukiwanych na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W zakresie realizacji budżetu państwa zaznaczyła się w 1965 r. dalsza poprawa w dysponowaniu środkami budżetowymi pod względem celowości i gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Budżet państwa został po stronie dochodów wykonany z nadwyżką, głównie na skutek wyższych od założonych w planie dochodów z tytułu ponadplanowej akumulacji przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Wydatki z budżetu państwa zostały zrealizowane po uwzględnieniu zmian, wprowadzonych na podstawie ustawowych upoważnień, w około 98%.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">W dziedzinie systemu finansowego dokonano dalszych istotnych zmian w zakresie zwiększenia roli rachunku ekonomicznego w zarządzaniu gospodarką uspołecznioną. Wyraziło się to szczególnie w wysunięciu wskaźnika rentowności jako głównego, syntetycznego wskaźnika dyrektywnego przy równoczesnym ograniczeniu ilości szczegółowych norm finansowych oraz ich stabilizacji na dłuższe okresy, w rozszerzeniu i pogłębieniu systemu rezerw finansowych oraz w poszerzeniu zakresu i roli kredytu bankowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Wysoki Sejmie! Reasumując, należy stwierdzić, że podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa zostały zrealizowane pomyślnie. Dochód narodowy wytworzony w roku 1965 w porównaniu z rokiem 1964 wzrósł z cenach stałych o 7% wobec 5,2% założonych w planie; dochód narodowy do podziału w tychże cenach wzrósł o 8,3% przy planowanym wzroście 5,5%.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Na wzrost dochodu narodowego złożyły się przede wszystkim wzrost produkcji przemysłowej oraz wzrost produkcji rolnej. Plan produkcji globalnej w przemyśle został wykonany z nadwyżką, a wartość produkcji globalnej w rolnictwie przekroczyła znacznie poziom założony w NPG.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Zostały wykonane pomyślnie zadania planu w dziedzinie handlu zagranicznego. Osiągnięty w 1964 r. korzystny układ bilansu płatniczego pozwolił zwiększyć w 1965 r. import niezbędnych dla produkcji przemysłowej urządzeń i materiałów, a także artykułów konsumpcyjnych, co wpłynęło na poprawę zaopatrzenia rynku. Mimo przewagi importu nad eksportem w 1965 r. utrzymano równowagę bilansu płatniczego, w związku z dodatnim saldem obrotów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Dzięki ponadplanowemu wzrostowi dochodów z tytułu pracy w gospodarce uspołecznionej, świadczeń społecznych oraz dochodów ludności rolniczej wzrósł ponad plan fundusz spożycia indywidualnego. Również ponad plan zwiększył się fundusz spożycia zbiorowego. Wzrost tego funduszu wystąpił głównie w dziale nauki i szkolnictwa wyższego, kultury i sztuki, zdrowia i kultury fizycznej oraz oświaty i wychowania. W szczególności wymaga podkreślenia pomyślny przebieg przygotowań do realizacji reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Podjęte w 1965 r. w toku realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa decyzje i środki usprawniające, oparte o wysiłek całego społeczeństwa, utrwaliły w 1965 r. wysokie tempo rozwoju wszystkich podstawowych dziedzin gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Na podstawie dokonanej oceny Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#WiceprezesNajwyzszejIzbyKontroliBoleslawGaleza">Na tej podstawie, zgodnie z art. 28d Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawą o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę — w imieniu kolegium Najwyższej Izby Kontroli — o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca punktu 2 porządku dziennego — poseł Tadeusz Janczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Przedstawione przez rząd sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965 oraz uwagi NIK do nich, były przedmiotem wnikliwych badań i dyskusji zarówno na posiedzeniach sejmowych komisji, zajmujących się poszczególnymi działami gospodarki oraz administracji państwowej, jak i na posiedzeniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Stanowi to ważny element kontroli Sejmu nad działalnością organów wykonawczych. Doskonaląc ten instrument kontroli zastosowano w bieżącym roku metodę omawiania tej działalności na komisjach sejmowych jakby w trzech cyklach: na wiosnę, na tle przewidywanych wyników działalności; w połowie roku w związku z przedstawionymi przez resorty już ścisłymi sprawozdaniami z wykonanych zadań w poprzednim roku, jak i wreszcie w okresie poprzedzającym obecne posiedzenie Wysokiego Sejmu, w celu ostatecznego ustalenia opinii i wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselJanczykTadeusz">Muszę tu wskazać na dobrą praktykę ocen pracy resortów w połowie roku. Daje to bowiem możność uchwycenia jakby na gorąco szeregu zagadnień, na przykład wtedy, kiedy w tej lub innej dziedzinie działalności państwowej zostaną stwierdzone pewne niedomagania, aby móc na bieżąco wpływać na ich likwidowanie oraz formułować konkretne dezyderaty pod kątem prawidłowego uformowania określonych zadań planu narodowego na rok następny. Krótko mówiąc, metoda ta, będąc wyrazem ciągłego poszukiwania nowych metod pracy poselskiej, daje możność organom Sejmu sprawnego reagowania na niepożądane zjawiska w gospodarce narodowej oraz oddziaływania w kierunku poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselJanczykTadeusz">Należy podkreślić, że komisje sejmowe korzystały w swej pracy z cennej pomocy Najwyższej Izby Kontroli, która składając zarówno ogólne oceny działalności poszczególnych ogniw administracyjnych i gospodarczych, jak i szczegółowe uwagi do sprawozdań rządu oraz przedstawiając swoje badania wielu problemowo ujętych działo w tej całości, umożliwia dobrą orientację członkom komisji i przyczyniła się do znacznego pogłębienia oceny wielu skomplikowanych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselJanczykTadeusz">Ocena działalności rządu w 1965 r. ma dla nas o tyle specjalne znaczenie, że rok ten był ostatnim rokiem okresu planu 5-letniego 1961— 1965 i że bezpośrednio rzutował na start do nowej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselJanczykTadeusz">Na podstawie analizy i oceny wszystkich komisji sejmowych można stwierdzić, że podstawowe zadania określone Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1965 wykonane zostały pomyślnie, nastąpiło znaczne usprawnienie działania, wzrosła efektywność i operatywność resortów. Naturalnie, przy tej pozytywnej ocenie, posłowie nie szczędzili i krytycznych uwag, gdy sprawy — ich zdaniem — tego wymagały. Wyrazem tego 'były liczne merytoryczne postulaty, dezyderaty i wnioski wszystkich komisji sejmowych, kierowane do właściwych resortów i rządu. Do spraw tych powrócę w dalszej części referatu.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselJanczykTadeusz">Dochód narodowy wytworzony w 1965 r. wzrósł w cenach stałych o 7% w porównaniu z dochodem wytworzonym w 1964 r., a w stosunku do planu o blisko 2%. Umożliwiło to wzrost spożycia indywidualnego, liczonego w cenach stałych — o 5,8% w porównaniu z rokiem 1964. Ten wzrost spożycia Wiązał się ze zwiększoną ilością dostaw na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselJanczykTadeusz">Dochód ludności z pracy w gospodarce uspołecznionej wzrósł nominalnie o 7,2%, realnie o 4,5%. Należy wskazać na poważny wzrost w 1965 r. dochodów ludności rolniczej. Przychody tej ludności z tytułu wypłat za skupione produkty rolne były wyższe o 11,2% niż w 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselJanczykTadeusz">Z kolei rzeczy wzrost realnych dochodów ludności chłopskiej z produkcji rolnej Umożliwił przeznaczenie większych sum na inwestycje produkcyjne w rolnictwie przez chłopów o 13,8%, podczas gdy na konsumpcję, według szacunków, chłopi wydatkowali o 5,4% więcej niż w 1964 r. Wzrost dochodów ludności i wynikająca z niego poprawa siły nabywczej spowodowały przekroczenie planu sprzedaży detalicznej w handlu uspołecznionym o 8,3 mld zł, przy wskaźniku wzrostu, jednym z najwyższych w ostatnich latach, bo wynoszącym 9,2% w stosunku do 1964 r. Nastąpił również poważny wzrost inwestycji netto. Wskaźnik wzrostu w porównaniu do 1964 r. wynosi 12% i jest wskaźnikiem najwyższym dla poprzednich trzech lat. Na wysokie tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych wpłynął przede wszystkim znaczny wzrost zakupu maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselJanczykTadeusz">W 1965 r. nastąpiło wysokie tempo rozwoju produkcji przemysłowej — wskaźnik wzrostu w porównaniu do 1964 r. wyniósł 9% i był wyższy niż wskaźnik średnioroczny dla okresu 1961—1964. Nie wszędzie jednak wzrost ten był osiągany na drodze prawidłowego kształtowania warunków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselJanczykTadeusz">Istotne znaczenie dla całokształtu życia gospodarczego, a w szczególności dla poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego, miał stosunkowo wysoki, bo 17,7% wzrost produkcji przemysłowej w grupie — „B”. Jako rzecz charakterystyczną należy podkreślić, że wzrost ten był najwyższy dla całego okresu 1961—1965 — stanowił bowiem w latach poprzednich średnio rocznie 6,2%. Wpłynęło to na wyraźną poprawę poziomu zaspokojenia popytu ludności na wiele rodzajów towarów.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselJanczykTadeusz">Przy ogólnym wysokim wskaźniku wzrostu produkcji przemysłowej, najwyższe wskaźniki wzrostu wykazały przemysły: chemiczny — 14,1%, maszynowy (wraz z metalowym) —13,3%, energetyczny — 10,8%, a więc przemysły, których rozwój jest szczególnie ważny dla rozwoju i modernizacji pozostałych gałęzi produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselJanczykTadeusz">W przemyśle maszynowym nastąpił znaczny wzrost produkcji w pozycjach takich, jak: maszyny dla przemysłu chemicznego, silniki okrętowe, agregaty, elementy automatyki, przyrządy pomiarowe oraz łożyska toczne, wreszcie wielkie turbiny dla przemysłu energetycznego, w tym wykonano trzy o potężnej mocy — 125 megawatów każda.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselJanczykTadeusz">Przemysł maszynowy poważnie przekroczył zadania planowe w zakresie dostaw na rynek, dostarczając ogółem 93 nowe typy wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselJanczykTadeusz">W przemyśle chemicznym dokonano znacznego postępu w kopalnictwie surowców chemicznych — wydobycie siarki wzrosło o przeszło 31% — przekroczono o 9,5 tys. ton plan produkcji nawozów azotowych i o 12,8 tys. ton nawozów fosforowych; produkcja włókien sztucznych wzrosła o 61%.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselJanczykTadeusz">W przemyśle materiałów budowlanych nastąpił szybki wzrost produkcji materiałów na pokrycie dachów; produkcja płyt azbestowo-cementowych wzrosła o 31,5%; zwiększono produkcję wielowymiarowych elementów ściennych z betonu, uruchomiono produkcję strunobetonowych płyt dachowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselJanczykTadeusz">W przemyśle włókienniczym, odzieżowym i skórzano-obuwniczym wykonano z nadwyżką plan produkcji większości podstawowych wyrobów. Rozwinięto produkcję koszul stylonowych. W 1964 r. rozpoczęto produkcję 3 tys. tych koszul, a w 1965 r. osiągnięto produkcję 623 tys. koszul stylonowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselJanczykTadeusz">Przemysł spożywczy zwiększył produkcję w zakładach: mięsnych o 13,5%, mleczarskich — o przeszło 15%, jajczarsko-drobiarskich — o przeszło 24%.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselJanczykTadeusz">Nastąpił znaczny wzrost produkcji w wielu branżach przemysłu terenowego. W ramach tego przemysłu rozwinął się znacznie przemysł spółdzielczy, którego udział w przemyśle terenowym z 62% w 1964 r. wzrósł do 64% w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselJanczykTadeusz">Wartość usług świadczonych ludności, a objętych planem terenowym, wzrosła o 18%. Mówiąc o tym, należy podkreślić, że stworzone przez państwo sprzyjające warunki spowodowały rozwój rzemiosła indywidualnego, liczba zakładów tego rzemiosła wzrosła i wynosiła w końcu 1965 r. 139 tys., liczba zaś zatrudnionych rzemieślników wzrosła do 256 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselJanczykTadeusz">Niemożliwe jest w ramach krótkiego sprawozdania objąć wszystkich rodzajów przemysłu. Podane przeze mnie dane pozwalają jednak stwierdzić, że rok 1965 był okresem, w którym twórczy wysiłek załóg robotniczych, organizacji samorządu robotniczego i kadry inżynieryjno-technicznej — przy wydatnej pomocy zakładów naukowych i placówek doświadczalnych — pozwoliły na dokonanie wydatnego postępu rozwoju produkcji w wielu dziedzinach przemysłu. Równocześnie jednak w tym roku ujawniła się właśnie na tle wysokiej dynamiki silna tendencja do uzyskiwania rezultatów ilościowych bez dostatecznego liczenia się z wymogami kosztów produkcji, wydajności pracy i zabezpieczenia rytmicznego przebiegu procesu wytwórczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselJanczykTadeusz">Rolnictwo w 1965 r. uzyskało dobre wyniki produkcyjne. Wartość produkcji globalnej wzrosła o blisko 8%.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselJanczykTadeusz">Na tak pomyślną realizację zadań w rolnictwie, wyrażającą się między innymi wysokimi plonami zbóż, roślin oleistych i pastewnych, wzrostem pogłowia zwierząt gospodarskich i dużym przyrostem produkcji mleka, wpłynęły głównie:</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselJanczykTadeusz">—lepsze zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji pochodzenia przemysłowego;</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselJanczykTadeusz">—wydatne zwiększenie nakładów inwestycyjnych na rozwój bazy produkcyjnej rolnictwa;</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselJanczykTadeusz">—niewątpliwe osiągnięcia oświaty rolniczej i upowszechniania nowoczesnych metod produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselJanczykTadeusz">—realizacja programu nasiennego, postęp w mechanizacji prac w rolnictwie i stopniowy rozwój usług rolniczych;</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselJanczykTadeusz">—rozszerzenie systemu kontraktacyjnego i korzystnej dla producentów rolnych polityki cen.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselJanczykTadeusz">Ważnym elementem realizacji wspomnianych prac jest działalność kółek rolniczych, które w liczbie 32.600, przy łącznej liczbie blisko 1.700 tys. członków w 1965 r., w coraz szerszym stopniu spełniały swe funkcje organizatorskie na wsi oraz rozwijały bezpośrednią działalność usługową, głównie w zakresie mechanizacji prac w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselJanczykTadeusz">Dobre wyniki globalnej produkcji rolnictwa wpłynęły na ogólny wzrost produkcji towarowej rolnictwa. Ze zbiorów w 1965 r. skupiono o 1 milion ton zbóż więcej niż w poprzednim roku. Skup roślin oleistych osiągnął poziom ponad dwukrotnie większy niż w 1964 r., skup żywca wzrósł o 8,5%, skup mleka — o 14%.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselJanczykTadeusz">Wzrost zadań w kontraktacji i w skupie postawił poważne zadania przed całą spółdzielczością wiejską — mimo wielu trudności, można powiedzieć, że zostały one rozwiązane w zasadzie pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselJanczykTadeusz">Należy podkreślić znaczny wzrost produkcji w państwowych gospodarstwach rolnych, której wartość wzrosła o blisko 15%. Przyczyniło się to do wzrostu dostaw towarowych z państwowych gospodarstw rolnych. Należy również zanotować poważnie poprawione wyniki finansowe PGR.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselJanczykTadeusz">Pomyślnie zamknięto rok 1965 w spółdzielniach produkcyjnych, które uzyskały średnie plony 4 zbóż z ha w ilości 22 q, a pogłowie bydła wzrosło w spółdzielniach produkcyjnych o 11,5%.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselJanczykTadeusz">Wyniki rolnictwa świadczą o dużym wysiłku Ministerstwa Rolnictwa oraz Ministerstwa Przemysłu Rolnego i Skupu, rad narodowych i całej służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselJanczykTadeusz">Trzeba z uznaniem podkreślić owocną pracę rolników coraz powszechniej stosujących nowoczesne metody produkcji dzięki pomocy państwa przy organizacyjnym współdziałaniu producentów rolnych w ramach kółek rolniczych i spółdzielni wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselJanczykTadeusz">Rok 1965 charakteryzował się pomyślnym wykonaniem planu obrotów handlu zagranicznego, przy czyni należy podkreślić, że w strukturze eksportu wzrósł poważnie udział maszyn i urządzeń. Wprawdzie tempo wzrostu importu wyprzedzało jeszcze tempo wzrostu eksportu, mimo to jednak, równowaga w 'bilansie płatniczym została zachowana.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselJanczykTadeusz">Rozszerzony został zakres wymiany międzynarodowej z krajami socjalistycznymi; obroty z nimi wzrosły o 11,3%, podczas gdy z krajami kapitalistycznymi — wzrosły o 6,6%.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselJanczykTadeusz">Na podkreślenie zasługuje fakt osiągnięcia w obrotach towarowych z krajami kapitalistycznymi nadwyżki eksportu nad importem.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselJanczykTadeusz">W roku 1965 nastąpił dalszy szeroki rozwój oświaty i wiążący się z tym rozwój sieci urządzeń kulturalnych i socjalnych. Rozwinęło się w szybkim tempie szkolnictwo zawodowe, średnie i wyższe. Wzrosła liczba bibliotek i punktów bibliotecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselJanczykTadeusz">Poprawie uległ stan zdrowia ludności. Wskaźnik śmiertelności niemowląt obniżył się z 47,3% na 1.000 urodzeń żywych w roku 1964 do 41,5% w roku 1965. Obniżyła się liczba zachorowań na choroby zakaźne dzięki rozpowszechnieniu szczepień ochronnych. Nadal jednak stan na wsi pod tym względem należy uznać za niezadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselJanczykTadeusz">Pomyślnej realizacji zadań gospodarczych w 1965 r. towarzyszyły na niektórych odcinkach zjawiska ujemne, świadczące o niedostatecznej jeszcze sprawności zarządzania i niskiej efektywności działalności. Na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych poddawano ostrej ocenie przede wszystkim niecałkowite zbilansowanie planów w skali krajowej i terenowej, gospodarowanie często bez rezerw, co przy wysokim napięciu zadań groziło w razie niewykonania planu, choćby przez jedno ogniwo gospodarcze, załamaniem realizacji planów w innych ogniwach związanych z nim kooperacją.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselJanczykTadeusz">W niektórych wypadkach zaplanowane rezerwy znikły, bo zostały zużyte w procesie gospodarczym nie zawsze zgodnie ze swym pierwotnym przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselJanczykTadeusz">Krytycznie na komisjach sejmowych oceniano tempo wzrostu zatrudnienia w 1965 r., które wynosiło 4,9% i było najwyższe w całym pięcioleciu 1961—1965. W konsekwencji udział wydajności pracy w przyroście produkcji wynosił 46% wobec założonego w planie 65,4%. Tak więc proporcje pomiędzy wzrostem produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy uległy pogorszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselJanczykTadeusz">Najostrzej braki nieodpowiedniego bilansowania potrzeb z możliwościami występowały w działalności inwestycyjnej. Nie został w pełni zrealizowany w terminie program rzeczowy inwestycji, nierzadkie były wypadki opóźniania oddawania obiektów do eksploatacji, przedłużania cyklu realizacji, a tym samym między innymi wzrostu kosztów danej inwestycji przy zjawisku tak zwanego poślizgu inwestycyjnego. Fakty te stwarzały dodatkowe napięcia w ogólnym bilansie mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych i montażowych. Rzutowało to na realizację inwestycji przemysłu kluczowego, nawet inwestycji tak zwanych priorytetowych, a także na realizację, niestety, planu inwestycyjnego w dziedzinie oświaty lub służby zdrowia. Jest konieczność dalszego doskonalenia systemu planowania w dziedzinie inwestycji i zmiany wielu przestarzałych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselJanczykTadeusz">Bardzo poważną bolączką w dziedzinie inwestycji była nierytmiczność dostaw materiałów potrzebnych w procesie inwestycji. Braki dotyczyły między innymi materiałów ściennych, wyrobów hutniczych, artykułów chemicznych. Jeżeli do tego dodamy niezbilansowaną moc przerobową przedsiębiorstw budowlanych, to w rezultacie powstały poważne zagrożenia budowy obiektów przemysłowych i rolniczych. Sytuacja ta z 1965 r. rzutowała ujemnie na przebieg realizacji zadań planu w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselJanczykTadeusz">Niewątpliwie, odpowiednie ministerstwa czynią wiele wysiłków w kierunku osiągnięcia rytmiczności w dziedzinie inwestycji. Wymagać to będzie jednak dalszych i systematycznych wysiłków w zapoczątkowanej już w 1966 r. pracy i konsekwentnej jej kontynuacji w 1967 r. i w latach następnych. Terminowe bowiem wykonalnie zadań inwestycyjnych będzie miało w dużej mierze decydujący wpływ na wykonanie zadań bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselJanczykTadeusz">W trakcie dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych wskazywano między innymi na niedostateczne bilansowanie w produkcji przemysłowej. Zmiany asortymentowe w dostawach surowców, zwłaszcza importowanych dla przemysłu lekkiego i spółdzielczości pracy, musiały wywołać wiele trudności technologicznych i wynikających stąd perturbacji w rytmiczności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselJanczykTadeusz">Komisje sejmowe krytycznie oceniały niedostateczną koordynację między resortami, a nawet wewnątrz resortów. Dotyczyło to między innymi takich zagadnień, jak niedostatecznej współpracy przemysłu z handlem — zarówno wewnętrznym, jak i zagranicznym, badań naukowych nie zawsze skoordynowanych z aktualnymi potrzebami gospodarczymi, elektryfikacji wsi, którą zajmują się dwa resorty i które dotychczas w sposób niezadowalający rozwiązały przystosowanie sieci do przekazywania mocy.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselJanczykTadeusz">Wiele uwag krytycznych wypowiedziano pod adresem jakości szeregu wyrobów przemysłowych. Plany postępu technicznego w wielu zjednoczeniach i przedsiębiorstwach zostały zrealizowane w niskim procencie. Fundusze przeznaczone na postęp techniczny nie zostały w pełni wykorzystane, przy jednoczesnych brakach, jeżeli chodzi o urządzenia naukowo-badawcze instytutów i wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselJanczykTadeusz">Ujemnym zjawiskiem był przyrost zapasów W wielu działach gospodarki narodowej, przekraczający założenia planu i wyższy od przyrostu z roku 1964; między innymi nastąpił wzrost zapasów w centralach zaopatrzenia niektórych przemysłów, w centralach handlowych, w szczególności w centralach handlu artykułami trwałego użytku, takich jak ZURiT, „Motoybyt”, — „Eldom”.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PoselJanczykTadeusz">Przy znacznym wzroście produkcji przemysłowej dostosowanie produkcji artykułów do potrzeb rynku było w wielu grupach towarowych niedostateczne, a w konsekwencji przy zapewnieniu ogólnej równowagi na rynku wewnętrznym i przy znacznym wzroście podaży i zapasów — występowały liczne braki asortymentowe w sieci hurtowej i detalicznej takich artykułów, jak farby i lakiery, ogumienie, artykuły włókiennicze, odzieżowe, dziewiarskie, obuwnicze, artykuły gospodarstwa domowego, meble itd.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PoselJanczykTadeusz">Rynek wiejski specjalnie odczuwał braki materiałów ściennych, niektórych asortymentów narzędzi ciągnikowych, narzędzi do trakcji konnej, eternitu, narzędzi rzemieślniczych itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#PoselJanczykTadeusz">W wielu wypadkach niedostateczna praca hurtu i detalu powodowała, że wiele artykułów znajdujących się w hurtowniach, nie trafiało na półki sklepowe, a więc w rezultacie były niedostępne dla konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#PoselJanczykTadeusz">Trzeba również wskazać, że dążenie do wykonania planów za wszelką cenę, bez oglądania się na koszty, a między innymi, przekraczanie planu zatrudnienia, cechowało nie tylko wiele zakładów, lecz często i zjednoczenia, a nawet niektóre resorty.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#PoselJanczykTadeusz">Przedstawione zagadnienia były przedmiotem generalnej oceny dokonywanej nie tylko w Sejmie. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza podjęła wielką pracę. Mianowicie IV Plenum KC PZPR ustaliło raimy działalności w zakresie kierunków zmian w systemie planowania i zarządzania, VI Plenum KC PZPR w zakresie działalności inwestycyjnej i ostatnio VII Plenum KC PZPR w zakresie usprawniania organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach. Podjęte przez rząd decyzje, dotyczące podniesienia efektywności gospodarowania, wytyczyły kierunki usprawnień i metody zarządzania, zapewniające konsekwentną likwidację niedociągnięć na tle oceny roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#PoselJanczykTadeusz">Wiąże się to również z wielokierunkowymi pracami podejmowanymi przez rząd w celu realizacji uchwał KC, a szczególnie uchwały VII Plenum, co niewątpliwie przyczyni się do stopniowej poprawy działalności wszystkich ogniw gospodarki narodowej i rytmiczniejszego wykonania stojących przed nimi zadań. Zostanie to osiągnięte przez lepszą organizację zakładów, poprawę rytmiczności produkcji i usprawnienie kooperacji, podniesienie poziomu zarządzania i osiągnięcie wzrostu wydajności pracy, decydującego o tempie rozwoju naszej gospodarki narodowej i wzroście stopy życiowej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#PoselJanczykTadeusz">Komisje sejmowe oceniły dotychczasowy przebieg procesu doskonalenia gospodarczego i stwierdziły, że musi on być nadal kontynuowany, wzmocniony i silnie sterowany przez rząd.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Przedstawione przeze mnie w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów sprawozdanie Komisji z prac nad sprawozdaniami rządu z wykonania planu narodowego i budżetu w roku 1965 wskazuje na poważne osiągnięcia naszej gospodarki ogólnonarodowe j, będące wyrazem postępu społecznego, kulturalnego i gospodarczego całego naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#PoselJanczykTadeusz">W działalności swojej wszystkie działy gospodarki narodowej mają wielkie osiągnięcia, choć nie uniknęły wielu błędów, o których szczerze mówimy i o usunięcie których stanowczo walczymy.</u>
+ <u xml:id="u-7.58" who="#PoselJanczykTadeusz">Bilansując osiągnięcia i niedomagania — stwierdzić należy niewątpliwie dalszy dynamiczny nasz rozwój. Daje nam to możność śmiałego patrzenia naprzód, daje nam to możność, przy stałym wysiłku, doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką, sięgania do coraz większych zadań, przynoszących wzrost siły naszego państwa ludowego oraz wzrost kultury i dobrobytu jego obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.59" who="#PoselJanczykTadeusz">Dodatnie w sumie wyniki roku 1965 upoważniają Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do następujących wniosków:</u>
+ <u xml:id="u-7.60" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejm raczy uchwalić:</u>
+ <u xml:id="u-7.61" who="#PoselJanczykTadeusz">Po pierwsze — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu Z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-7.62" who="#PoselJanczykTadeusz">Po drugie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.63" who="#PoselJanczykTadeusz">Po trzecie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.64" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 05 do godz. 12 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram łączną dyskusję nad 1 i 2 punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłance Michalinie Tatarkównie-Majkowskiej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego PZPR chciałabym ustosunkować się do przedstawionego Wysokiemu Sejmowi przez posła sprawozdawcę projektu planu gospodarczego i budżetu na rok 1967 i podstawowych założeń planu na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Ożywiona i wnikliwa w komisjach sejmowych dyskusja nad projektami rocznego planu i budżetu przebiegała na podstawie założeń uchwalonego przed kilku tygodniami przez Sejm PRL 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970. Charakteryzowała tę dyskusję poselską atmosfera odpowiedzialności i gospodarskiego stosunku do tego, co dziać się będzie w najbliższych latach w naszym kraju w dziedzinie jego rozbudowy, dalszego postępu gospodarczego i społeczno-politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Z tego też punktu widzenia chciałabym poruszyć niektóre węzłowe zadania 1967 r. na tle generalnych wytycznych planu 5-letniego oraz przebiegu wykonania zadań planowych roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Ocenia się, że rok bieżący, otwierający pięciolecie 1966—1970 jest dobry. Zgodnie z przewidywaniem, przekroczone zostaną w roku bieżącym zadania planu zarówno w globalnej produkcji przemysłu, jak i w rolnictwie. Warto podkreślić, że jest to trzeci kolejny rok przekroczenia równocześnie planu produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W roku bieżącym nastąpił dalszy poważny wzrost działalności inwestycyjnej oraz rozszerzenie obrotów handlu zagranicznego. Globalne dochody ludności wykazały również wzrost, na który złożyły się: ponadplanowy skup produktów rolnych oraz przyrost płac z tytułu zwiększenia zatrudnienia i regulacji płac, szacowanej w skali rocznej na około 5 mld zł. Wynikiem tego były zwiększone zakupy ze strony ludności, jak również wzrost oszczędności, wynoszący w obecnym miesiącu już około 64 mld zł. Jednocześnie nastąpiła poprawa zaopatrzenia rynku w żywność, a dostawy mięsa i przetworów przekroczą założenia planu i wzrosną w roku bieżącym w stosunku do roku ubiegłego o około 11%.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Poprawiło się zaopatrzenie w mleko i przetwory mleczne. Widoczna była poprawa zaopatrzenia rynku w tkaniny bawełniane i wyroby dziewiarskie; uporządkowano sprawę sprzedaży lodówek i telewizorów. Ale właśnie na tle pozytywnej oceny rozwoju gospodarki narodowej w bieżącym roku ostro i niepokojąco zarysowało się zjawisko niewykonania planowych zadań wzrostu wydajności pracy przy równoczesnym przekraczaniu planu zatrudnienia. W konsekwencji rok bieżący raz jeszcze dobitnie potwierdził fakt, szeroko omawiany na VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, a mianowicie niski wzrost wydajności pracy przy wysokim wzroście zatrudnienia stanowi główną przeszkodę szybszego wzrostu realnych płac.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Na tle wyników realizacji planu i budżetu roku bieżącego, wyraźnie uwypukla się charakter planu gospodarczego na 1967 rok i podstawowych założeń planu na 1968 rok, które mają za zadanie utrwalić i umocnić osiągnięcia gospodarcze roku bieżącego, usunąć dysproporcje, nadrobić zaistniałe opóźnienia. Tym samym wpłynąć na dalszy rozwój gospodarki narodowej przez lepsze przygotowanie wykonawstwa inwestycyjnego, a głównie inwestycji sprzyjających wzrostowi produkcji rynkowej i przetwórstwa artykułów rolnych oraz produkcji eksportowej. Konieczne przy tym jest położenie nacisku na rytmiczność pracy i produkcji przez systematyczną realizację uchwał VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Plan gospodarczy na 1967 r. i podstawowe założenia planu na 1968 r. mają ponadto za zadanie: zapewnić wykonanie tych elementów planu, które warunkują wzrost stopy życiowej ludności. Oznacza to potrzebę dalszego wzrostu produkcji przedmiotów codziennego użytku, lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego oraz dalszy — w granicach realnych możliwości — rozwój urządzeń socjalno-kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Pragnę z uznaniem podkreślić fakt, że w wielu wypadkach projekt planu gospodarczego na 1967 rok przewiduje — tam gdzie to jest możliwe — lepsze wskaźniki, aniżeli przewidziano to w planie 5-letnim dla danego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Zamierza się w latach 1967—1968 — w wyniku założonych zadań produkcyjnych oraz nowych dla wzrostu produkcji rolniczej środków podjętych ostatnio przez KC PZPR i NK ZSL — uzyskać nieco większy przyrost funduszu spożycia w dochodzie narodowym, niż zakładano to w planie 5-letnim. W szczególności, przewiduje się dodatkowy, o około 1%, przyrost funduszu spożycia, przy założeniu pełnego rozdysponowania przewidywanej obecnie nadwyżki w bilansie pieniężnych dochodów i wydatków ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W stosunku do przewidywanego tempa w planie 5-letnim wzrasta szybciej w latach 1967—1968 produkcja mięsa z uboju, masła śmietankowego, mleka spożywczego, serów dojrzałych oraz zwiększają się połowy ryb morskich. Zmniejsza się natomiast w 1968 r.— bez naruszenia poziomu rynku wewnętrznego — produkcja cukru oraz olejów i tłuszczów jadalnych. Należy podkreślić fakt pełniejszego, niż przewidywał plan 5-letni, uwzględniania potrzeb w zakresie hutnictwa, którego wyroby stanowiły w 1966 r. — i stanowić będą przez pewien jeszcze czas — wąskie gardło naszej gospodarki. Produkcja surówki w 1967 r. oraz stali surowej i wyrobów walcowanych w latach 1967 i 1968 przekroczy przewidywany poziom ustalony w planie 5-letnim: produkcja wyrobów walcowanych w 1967 r. o 10 tys. ton, a w 1968 r. — o 50 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! Przejdę obecnie do niektórych węzłowych spraw projektu planu gospodarczego na rok 1967. Jak wiadomo jednym z istotnych czynników wzrostu gospodarczego są inwestycje. Plan inwestycyjny na lata 1967—1968 kładzie duży nacisk na dalszy rozwój rolnictwa, co ma istotny wpływ na stopniowe ograniczenie importu zbóż, a tym samym na dalszy rozwój przemysłu związanego z potrzebami rolnictwa. Chodzi w szczególności o nawozy azotowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Przewiduje się także przyśpieszenie tempa rozbudowy krajowej bazy surowcowej, jak na przykład zwiększenie wydobycia rud siarki i miedzi, zapewnienie rozwoju przemysłu lekkiego i spożywczego, gdzie występowało niedoinwestowanie w ubiegłym pięcioleciu. Z tych też względów przewiduje się, że udział inwestycji produkcyjnych w całości nakładów wzrośnie do 74,8% w 1966 r., do 75,3% w 1967 r. i do 76,4% w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Chciałabym tu podkreślić następujący fakt. Rok bieżący uwidocznił problem niedostatecznego przygotowania rolnictwa i usług do odbioru zwiększających się dostaw nawozów, które, aby spełnić swą rolę, muszą dotrzeć na wieś. Tymczasem występuje tu na nowo sprawa opakowań, magazynów, transportu. Ta sprawa niejednokrotnie była poruszana na posiedzeniach sejmowych Komisji Rolnictwa, Budownictwa, Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Sygnalizuję ją z tej trybuny ze względu na jej charakter międzyresortowy.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W stosunku do założeń planu 5-letniego, projekt planu na 1967 r., co warto podkreślić, przyjmuje obniżenie udziału nakładów na roboty budowlano-montażowe w gospodarce uspołecznionej. Konieczność ograniczenia tych nakładów wynika głównie z możliwości wystąpienia trudności w realizacji robót budowlano-montażowych systemem zleceniowym na terenie niektórych województw.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Jest również godne podkreślenia, że plan na 1967 rok charakteryzuje się pogłębieniem planowania rzeczowego. W latach 1967—1968 miernikami planu staną się obok nakładów inwestycyjnych również zadania rzeczowe, jak na przykład: plan oddawania do użytku inwestycji, plan przyrostu zdolności produkcyjnych lub usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Centralnym jednak problemem, warunkującym rozwój naszej gospodarki, staje się w coraz większym stopniu budownictwo. Zadania budownictwa na lata 1967—1968 charakteryzują się wyższym wzrostem, wynoszącym około 9% w stosunku do 1966 r. W niektórych rejonach budowlanych oraz rodzajach robót program inwestycyjny wzrasta o kilkanaście procent. Dlatego zadania wielu przedsiębiorstw budowlanych zostały ustalone na poziomie wyższym od przyjętego dla całego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Na skutek występującej w niektórych województwach trudnej sytuacji w dziedzinie zapewnienia pełnego pokrycia wykonawstwem budowlanym potrzeb, wynikających z planu inwestycyjnego, wszystkie organizacje zajmujące się budownictwem i przedsiębiorstwa budowlane, powinny skoncentrować swoje wysiłki w kierunku intensywnego rozwoju zdolności produkcyjnych, aby w maksymalnym stopniu zapewnić wykonawstwo inwestycji objętych planem na lata 1967 i 1968 oraz planami lat następnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Należy podkreślić z uznaniem, że napiętym zadaniom budownictwa towarzyszy poważna poprawa w wyposażeniu przedsiębiorstw budowlano-montażowych w środki produkcji, a mianowicie: w materiały budowlane, w sprzęt i fundusz płac. W dziedzinie zaopatrzenia materiałowego dokonano głębszej analizy potrzeb, niż w latach ubiegłych, obejmując nią szerszy asortyment materiałów. Rozmiary dostaw materiałów budowlanych na potrzeby budownictwa wskazują na poprawę sytuacji w tym zakresie w stosunku do lat ubiegłych. Okresowe trudności mogą wystąpić jeszcze w zaopatrzeniu w materiały ścienne oraz materiały podłogowe. Ze względu na wagę tych problemów wskazane jest przyśpieszenie opracowania zarówno doraźnego, jak też długofalowego programu, mającego na celu zwiększenie produkcji wspomnianych materiałów ściennych.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Ważną sprawą dla wszystkich organizacji budowlanych jest zwrócenie szczególnej uwagi przy realizacji zadań na oszczędną gospodarkę materiałami, a zwłaszcza wyrobami walcowanymi, tarcicą budowlaną i materiałami ściennymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Plan na lata 1967—1968 zakłada znaczne zwiększenie przydziału podstawowych i ciężkich maszyn budowlanych. Ilość koparek jednonaczyniowych, które otrzymają przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, zwiększy się o 53%, żurawi samochodowych o 38%. Resorty nadzorujące przedsiębiorstwa budowlano-montażowe powinny szczególną uwagę zwrócić na lepsze niż dotychczas wykorzystanie maszyn i środków transportowych drogą wprowadzenia dwuzmianowej pracy oraz usprawnienia gospodarki remontowej, co w konsekwencji mogłoby pozwolić na uzyskanie jeszcze wyższych wskaźników mechanizacji robót budowlano- montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Biorąc pod uwagę rozbudowę potencjału produkcyjnego w dziedzinie prefabrykatów, plan przewiduje dalszy wzrost stosowania metod uprzemysłowionych w budownictwie mieszkaniowym w roku 1968 do 57%.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Mówiąc o budownictwie, nie sposób pominąć jednego z istotnych elementów poziomu życia ludności — sprawy budownictwa mieszkaniowego, ponieważ w tej dziedzinie zarysowało się pewne zagrożenie wykonania zadań ustalonych w planie 5-letnim. W związku z tym, w celu zabezpieczenia ustalonego w planie na lata 1967—1968 programu rzeczowego budownictwa mieszkaniowego, przeznaczono dodatkowo z przewidywanych w planie 5-letnim rezerw nakładów na budownictwo mieszkaniowe łącznie około 350 mld zł, z czego na rok 1967 — około 77 mld zł, a na rok 1968 — ponad 270 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Jak wielką wagę partia i rząd przywiązują do sprawy budownictwa mieszkaniowego, świadczy fakt, że niezależnie od wspomnianych posunięć, ustalono zasadę zrekompensowania ewentualnego niedoboru z pierwszych lat pięciolatki w końcowych jej latach oraz dokonania niezbędnych posunięć dla przekroczenia zadań pięciolatki. Cały wysiłek resortu budownictwa zdąża w kierunku rozszerzenia bazy budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z oświadczeniem Ministra Budownictwa na Komisji sejmowej — są szanse nie tylko na pełne wykonanie zadań mieszkaniowych planu 5-letniego, ale ewentualnie — w myśl postulatu Sejmu — zwiększenie planowanych wielkości — Sytuacja mieszkaniowa w miastach i osiedlach, według przewidywań na koniec pierwszego roku planu 5-letniego, ulegnie poprawie przez obniżenie wskaźnika zagęszczenia. Wzrastająca corocznie ilość izb oddawanych do użytku, która w roku 1968 powinna wynieść w miastach i osiedlach około 400 tys., zapewni postępującą poprawę warunków mieszkaniowych ludności w dalszych latach planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Niezależnie od poprawy stanu ilościowego, następuje jednocześnie podniesienie poziomu jakości substancji mieszkaniowych przez zwiększenie ilości mieszkań wyposażonych w elektryczność, wodociągi, gaz, łazienki. Udział mieszkań I kategorii wyposażonych w łazienki, wynoszący w 1960 r — 24% ogólnej liczby zasobów czynszowych, wzrasta w 1967 r. do 31%, a w 1968 r. do 38%.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! Z zadowoleniem należy podkreślić przewidywany w planie na rok 1967 dalszy wzrost spożycia, jeśli chodzi o dobra konsumpcyjne. W latach 1966—1968 plan przewiduje dalszą poprawę w dziedzinie spożycia artykułów żywnościowych. Wyrazi się to między innymi we wzroście spożycia — w przeliczeniu na 1 mieszkańca — mięsa i jego przetworów z 51,2 kg w 1966 r. do 52,4 kg w 1968 r.; ryb i przetworów rybnych z 8,49 kg do 9,73 kg; tłuszczów jadalnych z 17 kg do około 18 kg; cukru z 35,3 do 37,4 kg.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W zakresie wyrobów przemysłu lekkiego powinna nastąpić poprawa zaopatrzenia rynku w wyroby włókiennicze, których wartość zwiększy się o 5%. W zakresie towarów przemysłowych trwałego użytku zwiększa się dostawy telewizorów o 11,1%, lodówek o 10,3% mebli o 8,9% i samochodów osobowych — o 5%.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W 1967 roku, co należy jednak zaznaczyć, nie będą jeszcze w pełni zaspokojone potrzeby rynku wewnętrznego. Przyczyną tego są między innymi bądź braki surowcowe, bądź też ograniczone moce produkcyjne. Takie zjawiska mogą wystąpić między innymi w takich asortymentach, jak obuwie gumowe — ponieważ nowo wybudowana fabryka w Łodzi rozpocznie produkcję dopiero w 1969 r. — papier, materiały ścienne, i wyroby hutnicze. W tej dziedzinie przemysł, budownictwo i handel powinny zwrócić uwagę na prawidłowy układ asortymentowy dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Plan na rok 1967 nakłada poważne obowiązki na organizacje handlowe wszystkich szczebli. Do głównych więc zadań handlu wewnętrznego 'w ogóle, a w dziedzinie jego współpracy z przemysłem w 1967 roku w szczególności, należał oby zaliczyć: możliwie maksymalne ograniczenie liczby asortymentów towarów o niedostatecznej podaży na rynku oraz realizację zasady, że handel detaliczny oferuje nabywcom pełny asortyment towarów znajdujących się aktualnie w hurcie, jak również dołożenie starań, aby towary sezonowe były dostarczone do aparatu handlu z odpowiednim wyprzedzeniem sezonu. Jest to szczególnie ważne odnośnie do dostaw materiałów budowlanych i artykułów przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! Plan na 1967 rok, zgodnie z generalnymi kierunkami planu 5-letniego, zwraca dużą uwagę na potrzebę dalszego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza takich prac naukowo-badawczych, które mają na celu unowocześnienie produkcji i metod wytwarzania w gospodarce narodowej. O wielkich, miliardowych nakładach w tej dziedzinie wspomniał sprawozdawca generalny.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W pracach naukowo-badawczych szczególny nacisk został położony na intensyfikację i rozszerzenie prac naukowych głównie w zakresie automatyzacji procesów wytwórczych, elektroniki, elektronicznej techniki obliczeniowej, zastosowania techniki jądrowej, unowocześnienia konstrukcji i technologii w budowie maszyn, mechanizacji prac ciężkich i pracochłonnych, unowocześnienia technologii procesów wytwórczych w chemii, hutnictwie, górnictwie i rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Niezależnie od prac naukowo-badawczych w dziedzinie przygotowania nowej techniki, w planie postępu techniki na 1967 r. przewidziano szereg prac związanych z wprowadzeniem do produkcji nowych wyrobów, opartych na nowoczesnej technologii wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">I tak w przemyśle elektromaszynowym zamierza się w zakresie wyrobów na światowym poziomie nowoczesności (grupa — „A”) podnieść procentowy udział w wartości produkcji ogółem z 33—36% w 1966 r. do 45—50% w 1968 r. Analogicznie zmniejszyć ilość wyrobów na poziomie średnim (grupa — „B”) z 54— 56% do 50%, a ilość wyrobów przestarzałych (grupa — „C”) obniżyć z 10—11% w 1966 r. do 5% w 1968 r. Będzie to oczywiście wymagać uruchomienia produkcji nowych lub modernizacji ważniejszych wyrobów oraz przeprowadzenia prób ważniejszych prototypów, opracowania nowych ważniejszych konstrukcji tych maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Programy unowocześnienia produkcji muszą znaleźć się w centrum zainteresowania resortów i zjednoczeń, zakładów i ich załóg, ale powinny stać się zarazem przedmiotem systematycznej kontroli ze strony Komitetu Nauki i Techniki. Równocześnie, nawiązując do postulatów wielu komisji sejmowych, należy zwrócić uwagę na konieczność zwiększenia pomocy w zakresie przyśpieszania rozwiązywania odczuwalnych na co dzień problemów małego postępu technicznego. Dotyczy to szczególnie zakładów przemysłu lekkiego, a zwłaszcza włókienniczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Należy również zatroszczyć się o sprawę postępu technicznego w drobnej wytwórczości i w dziedzinie usług, gdzie rozproszone środki przynoszą dotąd jeszcze małe efekty.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! Plan gospodarczy na rok 1967 oraz podstawowe założenia na 1968 r. stanowią kolejny etap realizacji zasady stopniowego zmniejszania dysproporcji w rozwoju poszczególnych województw. Znajduje to wyraz w strukturze przestrzennej planowanych nakładów i w szybszej dynamice wzrostu zadań i środków, szczególnie w województwach opóźnionych w rozwoju gospodarczym. Na przykład nakłady inwestycyjne w 1967r., liczone w stosunku do 1966 r., są wyższe w województwach: białostockim o 13,6%, koszalińskim o 16,3%, lubelskim o 11,6%, zielonogórskim o 36,7% przy średniej krajowej 9,1%.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Podobnie jest w założeniach na 1968 r. Wzrost produkcji globalnej przemysłu wyprzedza w województwach słabiej rozwiniętych średni wzrost w kraju. Większą również dynamikę wzrostu — od odpowiedniej krajowej — wskazuje tu przemysł terenowy.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, szybszy od średniej krajowej, wynoszącej 2,8%, planuje się w granicach od 2,9 do 3,6% w województwach: białostockim, kieleckim, koszalińskim, lubelskim, olsztyńskim, rzeszowskim i warszawskim.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Należy uznać za słuszne i celowe, że w planie na 1967 rok oraz w założeniach do planu na 1968 rok przewiduje się dalszą realizację zasady ograniczenia nadmiernego wzrostu zatrudnienia w m. st. Warszawie oraz w miastach Łodzi, Poznaniu, Krakowie i Trójmieście, a także w głównych ośrodkach przemysłowych woj. katowickiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Z uznaniem należy podkreślić, iż w planie na 1967—1968 r. przewiduje się możliwość uzyskania koniecznego przyrostu produkcji w niektórych deficytowych gałęziach przemysłu lekkiego i chemicznego, zwłaszcza w mieście Łodzi, przez likwidację przestarzałych technicznie zakładów i budowę obiektów odtworzeniowych w celu racjonalnego wykorzystania wyszkolonej i doświadczonej kadry tych gałęzi produkcji. I tak na przykład, na terenie m. Łodzi realizowane będzie budownictwo zastępcze dla Łódzkich Zakładów Obuwia i Wyrobów Gumowych, Fabryki Igieł Dziewiarskich — „FID”, Fabryki Firanek i Koronek im. Hanki Sawickiej, Fabryki Części Zamiennych do maszyn dziewiarskich — „Famed” oraz Łódzkich Zakładów Przemysłu Pasmanteryjnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Podobnie plan przewiduje również na terenach ziem zachodnich i północnych realizowanie zasady rozbudowy i modernizacji wielu istniejących zakładów przemysłowych oraz budowę niektórych szczególnie ważnych dla gospodarki obiektów przemysłowych. Poza tym będzie kontynuowana realizacja inwestycji w Legnicko-Głogowslkim Okręgu Miedzianym, a także rozbudowa portów w Szczecinie i w Świnoujściu oraz związanego z nimi przemysłu stoczniowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Wysoki Sejmie! Ważnym czynnikiem sprawnej realizacji zadań roku przyszłego i dalszych lat obecnej pięciolatki jest konsekwentne wprowadzanie w życie tych wszystkich reform, które zostały podjęte w celu ulepszenia systemu zarządzania i planowania. Szerzej o tym mówiono w czasie niedawnej debaty sejmowej nad planem 5-letnim. Nie jest to akcja jednorazowa, ale proces ciągły, proces na lata. Jednakże rezultaty tego procesu powinny być coraz bardziej widoczne już w toku realizacji planu na 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Szczególnie duże znaczenie dla realizacji węzłowych zadań gospodarki narodowej ma usprawnienie działalności przedsiębiorstw, co znalazło swój wyraz w uchwałach VII Plenum KC PZPR. Tylko od zdecydowanego wdrażania racjonalnych metod organizacji pracy i produkcji w przedsiębiorstwach zależy wykorzystanie w coraz szerszym zakresie możliwości wzrostu wydajności pracy, a w konsekwencji, przełamanie ekstensywnej tendencji do nadmiernego zatrudnienia i nierytmiczności produkcji, które przynoszą zarówno zakładom pracy i ich załogom, jak i całej gospodarce narodowej, poważne straty.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Planowane przedsięwzięcia w zakresie intensyfikacji postępu technicznego, unowocześnienia produkcji stwarzają dodatkowe realne przesłanki do wykonywania zakładanego wzrostu wydajności pracy, który ma decydujące znaczenie dla całkowicie racjonalnego rozwoju produkcji i podnoszenia realnych zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">W celu zabezpieczenia szybszego wzrostu wydajności pracy niezbędne jest doskonalenie organizacji produkcji, zwiększenie roli mistrza, krzewienie świadomej dyscypliny i poczucia odpowiedzialności za swoje stanowisko pracy, usprawnienie planowania wewnątrzzakładowego itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Tylko tą drogą, przy równoczesnej aktywności załóg, organów samorządu robotniczego możemy zapewnić dalszy szybki rozwój naszej gospodarki i wzrost dochodu narodowego, warunkujący stopniowe podnoszenie stopy życiowej całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Kończąc, chciałabym raz jeszcze podkreślić, że zarówno projekt planu na 1967 rok wraz z podstawowymi założeniami na 1968 rok, jak i projekt budżetu na rok 1967, odpowiadają żywotnym potrzebom rozwoju naszej gospodarki, zawierają niezbędne rezerwy dla prawidłowego przebiegu realizacji zadań. Bowiem zadania planowe w zakresie produkcji przemysłowej, a zwłaszcza produkcji rolnej, są ustalone ostrożnie, co sprzyja szerokiej, twórczej inicjatywie ze strony załóg i samorządu robotniczego, administracji zakładów, zjednoczeń i resortów w kierunku pełnego wykonywania założonych wskaźników ilościowych i jakościowych, a także ich poważnego przekraczania.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#PoselTatarkownaMajkowskaMichalina">Dlatego Klub Poselski PZPR — w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać — głosować będzie za projektem uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok oraz za projektem ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z poprawkami zgłoszonymi przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Zdzisław Tomal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselTomalZdzislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pierwszy rok planu 5-letniego kończymy pomyślnymi wynikami. Podstawowe założenia planu gospodarczego i budżetu zostały w zasadzie osiągnięte. Globalna produkcja przemysłu wzrośnie w stosunku do 1965 r. o 7,3%, co oznacza przekroczenie planu o 0,7%. Rolnictwo zwiększyło swą produkcję globalną o 4,5% w porównaniu z dobrym rokiem, jakim był rok 1965. Pomyślne rezultaty uzyskane w produkcji przemysłowej i rolniczej pozwoliły na dalszą poprawę zaopatrzenia rynku. Mimo wielu trudności, zahamowań i opóźnień występujących w działalności inwestycyjnej oddano do użytku wiele nowych obiektów przemysłowych, mających istotne znaczenie dla dalszego rozwoju naszej gospodarki, obiektów rolniczych, izb mieszkalnych i szkolnych, urządzeń kulturalnych i obiektów służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselTomalZdzislaw">Analizie przebiegu realizacji planu i budżetu bieżącego roku wiele czasu i uwagi poświęciły komisje sejmowe w trakcie swych prac, a wnioski wynikające z tej analizy były szczególnie cennym materiałem przy rozpatrywaniu zamierzeń na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselTomalZdzislaw">Projekt planu i budżetu szeroko omówił poseł sprawozdawca, dlatego w swym wystąpieniu zatrzymam się na niektórych wybranych zagadnieniach.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselTomalZdzislaw">Przedstawiony pod obrady Wysokiej Izby projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1967 oraz podstawowych założeń na 1968 rok charakteryzuje się umiarkowanym tempem wzrostu podstawowych działów gospodarki narodowej. Główne akcenty zostały położone na podnoszenie efektywności ekonomicznej, sprawności organizacyjnej, unowocześnienie procesów i ulepszenie jakości produkcji tak w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselTomalZdzislaw">Projekt planu zakłada wzrost globalnej produkcji przemysłu o 6,2% w 1967 r. i o 7,8% w 1968 r., utrzymując wyższe od przeciętnego tempo wzrostu produkcji w przemyśle chemicznym i maszynowym. Szybkie tempo rozwojowe tych dwóch podstawowych gałęzi przemysłu ma podstawowe znaczenie i decydujący wpływ na modernizację wszystkich gałęzi przemysłu, rolnictwa i pozostałych działów naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselTomalZdzislaw">Przemysł chemiczny — mimo opóźnień w realizacji inwestycji przemysłu nawozowego — zwiększy produkcję nawozów azotowych w 1967 r. o 23,8%, a w 1968 r. o dalsze 28%, produkcja nawozów fosforowych wzrośnie w latach 1967—1968 w granicach 30%. Jeśli uwzględnimy również nawozy potasowe, to rolnictwo w 1968 r. otrzyma o 25,3 kg nawozów mineralnych więcej (licząc w czystym składniku na hektar użytków rolnych) niż w 1966 r., to znaczy, że w tych dwóch latach wzrost (zaopatrzenia rolnictwa w nawozy mineralne wyniesie prawie tyle, ile stosowaliśmy w naszym rolnictwie w roku gospodarczym 1954/1955, kiedy to przypadało 26,6 kg na 1 ha. Z zadowoleniem chciałbym podkreślić fakt rozpoczęcia w 1967 r. produkcji worków polietylenowych do pakowania nawozów, co w miarę wzrostu produkcji pozwoli na wydatne zwiększenie przedsezonowej sprzedaży nawozów mineralnych, na składowanie ich w gospodarstwach rolnych i złagodzi trudności magazynowe, występujące w sieci gminnych spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselTomalZdzislaw">Przemysł maszynowy wyprodukuje w 1967 r. 34 tys. ciągników, a w 1968 r. 40 tys. Poważnie wzrośnie produkcja maszyn i narzędzi rolniczych, w tym również tak potrzebnych, jak rozrzutniki wapna, silosokombajny, kombajny zbożowe i kopaczki. Należy liczyć się z Odczuwalną poprawą w zaopatrzeniu rolnictwa w części zamienne. Produkcja części zamiennych do ciągników wzrośnie w 1967 r. o 30%. Poważnego usprawnienia wymaga system analizy zapotrzebowania rynku i system rozprowadzania części zamiennych, bowiem dotychczas wiele trudności wynika z niewłaściwej struktury asortymentowej i błędów dystrybucji. Prace podjęte przez Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego, zmierzające do uporządkowania produkcji i gospodarki częściami zamiennymi, przyniosą niewątpliwie oczekiwane pomyślne rozwiązanie tego niełatwego, a ważnego dla rolnictwa problemu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselTomalZdzislaw">Odrębnym zagadnieniem jest talk zwana mała mechanizacja. O ile w mechanizacji prac potowych w ostatnich latach nastąpił poważny postęp, a w latach 1967—1968 uczynimy dalszy wyraźny krok do przodu, o tyle w mechanizacji prac związanych z produkcją zwierzęcą oraz w mechanizacji prac podwórzowych — postęp dotychczas jest stosunkowo niewielki. Trzeba więc przyśpieszyć prace nad opracowaniem programu tego zakresu mechanizacji, określić potrzeby, podjąć bądź rozszerzyć produkcję poszczególnych asortymentów, przy czyim poważny zakres zamówień może być ulokowany również w przemyśle terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselTomalZdzislaw">Istotne znaczenie mają kroki podjęte przez rząd dla zwiększenia produkcji materiałów budowlanych, których niedobór rzutuje na trudności występujące w realizacji całego programu inwestycyjnego. Poważny niedobór materiałów budowlanych występuje od szeregu lat również w budownictwie wiejskim. Zwiększenie produkcji materiałów ściennych, w stosunku do założeń planu 5-letniego — o około 200 mln jednostek ceramicznych w 1967 r. i 360 mln jednostek ceramicznych w 1968 r. pozwoli na złagodzenie występujących trudności. Z uwagi na znacznie wyższe od możliwości pokrycia zapotrzebowanie wsi, niezbędne jest jednak dalsze rozwijanie produkcji przez samą wieś, przez zespoły produkcji materiałów budowlanych z surowców miejscowego pochodzenia, a szczególnie przez zespoły wypału cegły oraz przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu i kółka rolnicze. W prowadzeniu tego zakresu działalności trzeba będzie zainteresowanym udzielać nadal jak najszerszej pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselTomalZdzislaw">Dalszego uproszczenia wymaga procedura wydawania zezwoleń na budowę, a także niezbędna jest systematyczność w zaopatrywaniu terenu w pełny wybór dokumentacji typowej. Szereg województw, między innymi bydgoskie kieleckie i rzeszowskie, podjęło inicjatywę uporządkowania budownictwa wiejskiego, wprowadzając tak zwany system budownictwa planowego, polegający na tym, że w skali poszczególnych gromad i powiatów zebrano wszystkie zgłoszenia na budowę, określono zapasy materiałów budowlanych, które już posiadaj ą zainteresowani, zbilansowano ogólne zapotrzebowanie i zsynchronizowano z możliwościami pokrycia materiałowego uwzględniając plan zaopatrzenia, produkcję lokalną i zapasy posiadane przez poszczególne gospodarstwa. Kolejność wprowadzania zgłoszeń do planu ustalono w ten sposób, że w pierwszej kolejności do planu włącza się te gospodarstwa, które zgromadziły już część materiałów, a następnie o kolejności decyduje stopień pilności budowy z punktu widzenia dalszego rozwoju produkcji. Każdego z zainteresowanych poinformowano, w którym roku zostanie budowa wprowadzona do planu budownictwa i w tym roku zabezpiecza się pełne pokrycie zapotrzebowania na materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselTomalZdzislaw">Warto, by Ministerstwo Budownictwa, i Przemysłu Materiałów Budowlanych przyśpieszyło dokonanie oceny doświadczeń tych województw i powiatów, uogólniło najlepsze rozwiązania i wprowadziło planowy system budownictwa na terenie całego kraju. Wprawdzie nie rozwiązuje ten planowy system sprawy deficytu materiałów budowlanych, ale ma wiele cennych zalet: pozwala na uniknięcie zamrażania dużych ilości materiałów budowlanych, co występuje dotychczas, gdyż rolnicy muszą gromadzić materiały budowlane przez wiele lat, a tym samym pozwala on na uzyskanie wyższych efektów rzeczowych, umożliwia skoordynowanie z planem budownictwa polityki kredytowej, stwarza podstawę do odpowiedniego rozwinięcia szkolenia rzemieślników budowlanych oraz, jak to zrobiono w woj. kieleckim, ułatwia załatwianie spraw związanych z dokumentacją i zezwoleniem na budowę przez załatwianie ich na miejscu w GRN, przy udziale właściwych organów PRN.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselTomalZdzislaw">Poruszam tę sprawę również dlatego, że założyliśmy na lata 1966—1970 wysokie wskaźniki wzrostu pogłowia bydła. Osiągnięcie planowanego poziomu pogłowia jest realne, ale w wielu rejonach, z uwagi na brak pomieszczeń, uwarunkowane jest wybudowaniem tysięcy nowych obór; ze szczególną ostrością dotyczy to rejonów objętych szerszym zakresem melioracji użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselTomalZdzislaw">W produkcji rolniczej na czoło wysuwamy dalszy wzrost plonów i zbiorów zbóż. W ostatnich dwóch latach uzyskaliśmy plony w granicach 19 q z ha. Oprócz korzystnych warunków klimatycznych, istotny wpływ na ukształtowanie się wysokich plonów zbóż miała poprawa agrotechniki, wydatne podniesienie jakości materiału nasiennego, produkowanego przede wszystkim przez PGR, rozszerzenie chemicznej walki z chwastami, chorobami i szkodnikami roślin. Obecnie istnieją warunki, aby pod zboża stosować coraz większe ilości nawozów mineralnych i tą drogą osiągnąć dalszy wzrost plonów.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselTomalZdzislaw">Uwzględniając konieczność stałego zwiększania przez gospodarstwa chłopskie nakładów na produkcję, kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego podjęło decyzję podniesienia opłacalności kontraktacji zbóż. Nowe decyzje szeroko omówił na III Zjeździe Kółek Rolniczych I sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka, nakreślając równocześnie zadania związane z intensyfikacją produkcji zbóż w najbliższych latach. Obecnie trwają prace zmierzające do spopularyzowania podjętych decyzji i wynikających z nich zadań, dopracowania planów rozszerzenia kontraktacji, dalszego podnoszenia agrotechniki i nawożenia zbóż. Należy oczekiwać, że w skali każdej gromady i wsi zostaną określone i sprecyzowane programy zwiększenia produkcji zbożowej, wykorzystania istniejących rezerw, tkwiących w poszczególnych gospodarstwach i na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi. Pierwsze rezultaty powinien przynieść rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselTomalZdzislaw">Drugim ważnym problemem w produkcji rolniczej jest podnoszenie stopnia racjonalnego gospodarowania na użytkach zielonych. Ich systematyczna pielęgnacja i nawożenie, przy należytej konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracyjnych — których zasięg wzrasta z roku na rok — powinny przynieść dalsze, szybkie zwiększenie plonów i zasobów paszowych, cennych i tanich, stanowiąc podstawę do pełnej realizacji planu 5-letniego w zakresie wzrostu pogłowia bydła, podniesienia jego jakości i efektywności. Zadania założone na rok 1967 mają charakter ostrożny i istnieją obiektywne warunki, alby przy należytym i dobrze zorganizowanym wysiłku zostały przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselTomalZdzislaw">Zadania zwiększenia produkcji rolniczej realizowane są przy systematycznym zwiększeniu dopływu do rolnictwa środków produkcji oraz materiałów inwestycyjnych. W zrastają przede wszystkim dostawy nawozów sztucznych i wapna nawozowego, pasz treściwych, środków ochrony roślin, maszyn i narzędzi rolniczych. Równocześnie podnosi się systematycznie produkcja globalna i towarowa naszego rolnictwa, a w związku z tym wzrasta stopniowo skup produktów i surowców rolniczych. Przed aparatem obrotu i służbami zbytu stoją więc do wykonania znacznie większe i bardziej odpowiedzialne niż dotychczas zadania zarówno w dziedzinie zaopatrywania producentów rolnych w środki produkcji, jak też w skupie artykułów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselTomalZdzislaw">Orientacyjne badania wykazują, że rolnicy przeznaczają około 50—55 dni w roku na sprzedaż i odstawę produktów rolnych, na zaopatrzenie w środki produkcji i na inne czynności związane z zakupem i sprzedażą. Najwięcej tego czasu, około 60%, przeznaczone jest na odstawy i sprzedaż artykułów rolnych. W wyjazdach po zakupy notuje się wiele tak zwanych wyjazdów zmarnowanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselTomalZdzislaw">Perspektywa stałego w najbliższych latach wzrostu zadań w skupie i zaopatrzeniu rolnictwa wysuwa konieczność podjęcia szybkich działań zmierzających do zasadniczego usprawnienia obrotu rolnego zarówno na odcinku skupu, jak też i zaopatrzenia w środki produkcji. Aby usprawnienia obrotu rolnego dały pożądane i odczuwalne dla rolników i całej gospodarki narodowej efekty, muszą być rozwiązywane kompleksowo i ma wielu płaszczyznach. Jednym z podstawowych kierunków działalności w tym zakresie jest realizacja programu inwestycyjnego w obrocie rolnym i przemyśle rolno-spożywczym. Środki na rozbudowę zdolności przetwórczych przemysłu rolno-spożywczego, magazynowanie towarów, surowców i wyrobów gotowych, wyposażenie techniczne skupu i magazynów zostały w planie spółdzielczości wiejskiej i przemysłu rolno-spożywczego na lata 1967—1968 poważnie zwiększone. Przebieg realizacji inwestycji w tym dziale gospodarki narodowej w okresie 1966 roku wykazuje poważne opóźnienie i zagrożenie wykorzystania zakreślonych planami limitów inwestycyjnych. Występują opóźnienia w budowie elewatorów i magazynów zbożowych, inwestycji w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, mleczarstwie i spółdzielczości ogrodniczej. Dlatego też spółdzielczość wiejska i przemysł rolno- spożywczy powinny, obok realizacji swoich zadań w zakresie skupu, zaopatrzenia i przetwórstwa, zwiększać wysiłki dla zabezpieczenia pełnego wykonania swoich planów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselTomalZdzislaw">Nie wszystkie jednak trudności i problemy usprawnienia obrotu rolnego mogą być rozwiązane w drodze inwestycji, które są przecież kosztowne i mogą być realizowalne tylko w określonych rozmiarach. Odpowiednie wyposażenie obrotu rolnego i przetwórstwa w inwestycje i urządzenia jest niezbędne, ale nie przesądza w gruncie rzeczy sprawności funkcjonowania handlowej obsługi producentów rolnych i zaopatrywania konsumentów. Drugim istotnym elementem sprawnego funkcjonowania handlowej obsługi producentów rolnych jest organizacja procesów obrotu towarowego oraz organizacja i formy pracy wszystkich ogniw skupu i zaopatrywania rolników. W usprawnieniu procesów obrotu i podnoszenia poziomu pracy aparatu handlu tkwi duże źródło oszczędności kosztów i czasu, zmniejszenie strat i ubytków towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselTomalZdzislaw">Bywało już talk, że po latach pomyślnych łatwo zapominaliśmy o latach trudnych. Mamy za sobą dwa kolejne pomyślne lata, ale to wcale nie oznacza, że wyniki trzeciego roku przyjdą same. Okres jesienno-zimowy — to naturalny okres do przygotowania organizacji pracy i procesów produkcji na okres wiosny, lata i jesieni 1967 r. Dlatego też powinniśmy jak najlepiej wykorzystać takie instrumenty działania, jak prowadzone obecnie masowe szkolenie rolnicze, dopracować programy wprowadzenia w życie planu gromadzkiego i programów działania kółek rolniczych, które — jak to wykazał III Zjazd Kółek Rolniczych — są w stanie spełniać funkcje organizatora produkcji w skali ogólnowiejskiej. Upowszechnienie dorobku, form i metod działania przodujących kółek rolniczych powinno stać się cenną pomocą dla kółek słabiej jeszcze pracujących. Znacznie wyższe w roku przyszłym zaopatrzenie kółek w traktory, maszyny i narzędzia rolnicze, zwiększone możliwości wykorzystania Funduszu Rozwoju Rolnictwa — stwarzają warunki do dalszego rozszerzenia frontu działalności produkcyjnej całej organizacji kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselTomalZdzislaw">Jednym z najtrudniejszych zadań planu na rok 1967 jest zabezpieczenie pełnego wykonania zadań inwestycyjnych, które wzrastają w porównaniu z przewidywanym wykonaniem zadań w 1967 r. o 8,1% i wyniosą w całej gospodarce narodowej ponad 157 mld zł. Szybciej od przeciętnego tempa wzrostu — wzrastają inwestycje w przemyśle, w rolnictwie oraz w dziale oświaty, nauki i kultury. Uwzględniając doświadczenia roku bieżącego należy podkreślić, że całkowite wykonanie zadań inwestycyjnych w roku przyszłym wymagać będzie pełnej mobilizacji przedsiębiorstw budowlanych od pierwszych tygodni roku, wyraźnej poprawy rytmiki zaopatrzenia w materiały budowlane, wzmocnienia organizacji i dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselTomalZdzislaw">Szereg przedsiębiorstw budowlanych (również i melioracyjnych) w wielu rejonach kraju napotyka poważne trudności w uzyskaniu planowanego i niezbędnego do wykonania zadań zatrudnienia. W tych warunkach niezbędne jest wprowadzenie w tych rejonach bardziej skutecznej polityki zatrudnienia i gospodarki zasobami siły roboczej i zaspokojenia w pierwszej kolejności potrzeb przedsiębiorstw budowlanych i melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselTomalZdzislaw">Wysoka Izbo! W systematycznie doskonalonym systemie zarządzania naszą gospodarką doniosłą rolę odgrywa zespół bodźców ekonomicznych stosowanych coraz szerzej. Doskonalimy formy i metody ich działania, dostosowujemy je do charakteru poszczególnych gałęzi przemysłu, rolnictwa, budownictwa, transportu i obrotu towarowego. Jest to bez wątpienia ważki instrument w kierowaniu rozwojem naszej socjalistycznej gospodarki, wymaga dalszych wnikliwych badań i szukania najbardziej skutecznych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselTomalZdzislaw">Podkreślając rolę i znaczenie bodźców ekonomicznych w naszym życiu gospodarczym, ich wpływ na realizację planu, byłoby jednak dużym uproszczeniem ograniczanie do tego zakresu sfery oddziaływania na przyśpieszenie wzrostu naszej ogólnonarodowej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselTomalZdzislaw">Istnieje druga strona działania i oddziaływania, wyzwalająca czynniki subiektywne tkwiące w człowieku, w jego osobistym zaangażowaniu, jego świadomości, zrozumieniu oraz znajomości celów i zadań, jego ambicji i poczuciu odpowiedzialności. Ta sfera oddziaływania wyzwala potężny potencjał, wielkie rezerwy tkwiące w człowieku, milionach robotników, chłopów i inteligencji, działaczy politycznych i społecznych. Wykorzystanie tego cennego kapitału wiedzy, pracowitości i zaangażowania jest nieodzownym warunkiem wykonania zadań, które nakreślone zostały w planie i budżecie na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselTomalZdzislaw">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i założeniach na 1968 rok w brzmieniu proponowanym przez posła sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Uchwalony przed miesiącem przez Sejm plan rozwoju gospodarki na okres do 1970 r. określa jako główne kierunki: dalszy rozwój gospodarki Polski poprzez unowocześnienie jej struktury ekonomicznej, rozwój oświaty i kultury oraz dalszą poprawę stopy życiowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Szczególny akcent położony został na jakość i nowoczesność produkcji, na konieczność intensywniejszego wykorzystania posiadanych środków, zagospodarowania posiadanych mocy wytwórczych i wzrostu wydajności pracy jako tych elementów składowych planu, które w ubiegłych latach nie były W pełni wykorzystywane na tle wielkości zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przedstawione w projekcie planu na 1967 r. i wytycznych na 1968 r. oraz w projekcie budżetu przyszłego roku proporcje i wielkości Odpowiadają głównym kierunkom ujętym w pięciolatce i stanowią skonkretyzowanie zadań na 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Jeżeli w budżecie widzimy finansowe odbicie zmian zachodzących w całokształcie ekonomiki, a w planie instrument świadomego kształtowania tempa, kierunków rozwoju i proporcji gospodarczych oraz harmonijnego sterowania gospodarką narodową — to plan i budżet na 1967 rok spełniają te role. Wskaźniki i liczby opierają się na realnych założeniach i realnych możliwościach, wynikających z osiągniętego poziomu sił wytwórczych i stosunków społecznych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Należy uznać za prawidłowe założenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej, wyrażające się w 6,2% przyrostu produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego, oraz przyjęte proporcje wzrostu środków wytwarzania i produkcji środków spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przyjęty wzrost produkcji globalnej w rolnictwie o 4,2% — wyliczony na podstawie średniej z lat 1963—1966 — w swej realizacji ułatwiony będzie znacznym wzrostem środków materialnych i niematerialnych, jakie zostaną postawione do dyspozycji wsi oraz elastycznym stosowaniem bodźców ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Ujęty w planie wzrost wytworzonego dochodu narodowego o około 3,4% charakteryzuje się dużą ostrożnością zarówno w stosunku do osiągnięć ubiegłej pięciolatki, jak i do założeń bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Nakłady inwestycyjne w wysokości 158 mld zł zapewniają dalszy harmonijny i zgodny z przyjętymi kierunkami rozwój gospodarki narodowej, dalsze techniczne uzbrojenie aparatu wytwórczego i jego unowocześnienie oraz nowe stanowiska pracy dla młodzieży wkraczającej w wiek produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W 1967 r., w wyniku konsekwentnego stosowania programu rozmieszczenia sił wytwórczych w kraju, powinien być osiągnięty dalszy postęp w łagodzeniu dysproporcji i tempa rozwoju gospodarczego poszczególnych województw i aktywizacji gospodarczej wielu małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tle pozytywnej oceny całokształtu projektu planu i budżetu, z szerokiej gamy problemów przyszłego roku, pragnę zwrócić uwagę na kilka zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Harmonijny rozwój gospodarki narodowej wymaga ściślejszego powiązania międzygałęziowego i międzyresortowego, a intensywność gospodarowania posiadanymi środkami wskazuje na konieczność przestrzegania ustalonych terminów realizacji inwestycji, przy pełnym zachowaniu ustalonych mierników efektywności nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dla zmniejszenia ujemnych skutków napięć w realizacji planu inwestycyjnego, obserwowanych w łatach ubiegłych, niezbędne jest nasilenie prac zmierzających do pełnego zbilansowania planu inwestycyjnego z potencjałem przerobowym przedsiębiorstw budowlano- montażowych oraz z możliwościami materiałowymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z tym problemem jest ściśle związane zagadnienie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności, stanowiące ważny element rozwoju gospodarczego oraz wzrostu poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Projekt planu zakłada wprawdzie wzrost o 8% powierzchni użytkowej mieszkań z nowego budownictwa, jednak nie wpłynie to zasadniczo na zmniejszenie trudności mieszkaniowych, szczególnie w świetle wykazanego przez posła sprawozdawcę niedoboru około 12 tys. izb w latach 1965—1968 w stosunku do odcinkowych zadań pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Liczba ta, w porównaniu z całością planu budownictwa mieszkaniowego, nie jest wprawdzie bardzo niepokojąca, jednak w świetle ogromnych potrzeb, jak i dodatkowych postulatów zgłoszonych w trakcie debaty sejmowej nad .pięciolatką — dla spiesznego odrobienia opóźnień niezbędne jest wszakże podjęcie bardziej energicznych kroków.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wprawdzie rząd przewiduje dalsze uzupełnienie sieci przedsiębiorstw budowlanych, zwiększenie mocy przerobowych przedsiębiorstw w drodze szybszego zastępowania pracy żywej pracą usprzętowioną, oraz znaczny wzrost dodatkowych nakładów na produkcję materiałów budowlanych — to jednak dalszym źródłem szybszej poprawy działalności budowlanej mogą być usprawnienia organizacyjne: w działalności służby architektoniczno-budowlanej, biur projektów, nadzoru technicznego, usprawnień w procesie wykonawstwa przedsiębiorstw budowlanych oraz rytmiczność i jakość dostaw materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Nawiązując do problemu niedostatecznych mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych, które warunkują proces inwestycyjny, wydaje się, że w wielu wypadkach, a w szczególności w odniesieniu do niewielkich obiektów, za słowami — „niedostatecznych mocy przerobowych” kryje się duża doza niezaradności, niedomagań organizacyjnych, niepełne wykorzystanie urządzeń, niedostateczna wydajność pracy oraz samouspokojenie i samousprawiedliwienie. Doświadczenia wielu rad narodowych i przedsiębiorstw, które osiągnęły pozytywne rezultaty w procesie budownictwa, potwierdzają chyba w znacznym stopniu słuszność tej tezy.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dziedzinie polityki zatrudnienia, przy zapewnieniu pracy dla całego przyrostu siły roboczej, plan przeciwstawia się słusznie nadmiernemu, nieracjonalnemu wzrostowi zatrudnienia, a przewiduje uzyskanie znaczniejszego przyrostu produkcji i usług w drodze wzrostu wydajności pracy osiągniętej przez szybszy postęp techniczny, przez usprawnienia organizacyjno-ekonomiczne, doskonalenie bodźców materialnych oraz poprawę dyscypliny pracy. Od tego, w jakim stopniu utrzyma się dyscyplinę zatrudnienia, zależy w poważnej mierze poprawa stopy życiowej ludności. Ponadplanowy bowiem wzrost zatrudnienia zwiększa płynność kadr, ogranicza możliwości podniesienia płac pozostałym pracownikom.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podstawą szybkiego postępu technicznego jest szybki rozwój zaplecza naukowo-technicznego, a problem jakości i nowoczesności produkcji uzależniony jest od poziomu kwalifikacji kadry.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrost poziomu fachowego kadry pracowniczej stanowi poważne źródło rezerw wzrostu wydajności pracy, a społeczno-moralna postawa tej kadry warunkuje poczucie odpowiedzialności za jakość i efektywność wykonywanej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z tych przeto względów, na realizację planu rozwoju badań naukowych i techniki, finansowanych z budżetu, przeznacza się 3,9 mld zł i ponad 5 mld zł z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Założony w planie proces przechodzenia z ekstensywnych form rozwoju gospodarczego na intensywne, uzależniony będzie, obok postępu technicznego, w znacznej mierze od postępu ekonomicznego i organizacyjnego. Sam postęp techniczny nie jest wystarczającym czynnikiem do realizacji trudnych zadań planowych, lecz musi on być stosowany z równoczesnym uwzględnieniem jak najlepszych rozwiązań ekonomicznych i organizacyjnych i tylko wtedy osiągniemy potanienie i wzrost jakości tej produkcji, stosowalnie jak najlepszych rozwiązań nowych inwestycji oraz lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Wychodząc z tych zasadniczych uwag, pragnę również zasygnalizować te problemy nowego planu i budżetu, na których Stronnictwo Demokratyczne pragnie skupić szczególną uwagę, zgodnie z programowymi założeniami swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stronnictwo nasze zwraca szczególną uwagę na społeczne i ekonomiczne znaczenie szeroko pojmowanych usług niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej, obejmujących liczne dziedziny działalności pozaprodukcyjnej, głównie zawodów inteligenckich, jak i usług rynkowych, wykonywanych przez drobną wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zacznijmy od rozwoju usług rynkowo-materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Obiektywne prawa rozwoju gospodarczego wskazują na coraz większą współzależność produkcji i usług w miarę postępującego uprzemysłowienia kraju. Potwierdzają to zachodzące zmiany w modelu spożycia ludności, która coraz większą część posiadanych środków przeznacza na zakup artykułów przemysłowych i usług.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pragnę podkreślić również znaczenie usług, jako instrumentu lepszego wykorzystania wyników produkcji i osiągnięć całej naszej gospodarki. Usługi materialne stanowią ogniwo, łączące produkcję z indywidualną konsumpcją, gdyż między nakładami ,na usługi a produkcją istnieje ścisły wzajemny związek. I tak na przykład — remonty bieżące i kapitalne przedłużają okres eksploatacji substancji mieszkaniowej, a remonty maszyn i urządzeń technicznych usprawniają pracę wytwórczą.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Projekt planu wychodzi naprzeciw tym tendencjom, zakładając dalszy wzrost usług materialnych i rynkowych. Jednak dla zabezpieczenia harmonijnego, zgodnego z interesem i zapotrzebowaniem społeczeństwa rozwoju sieci punktów usługowych, niezbędna jest bardziej wnikliwa i precyzyjna koordynacja terenowa, zapewniająca najbardziej ekonomiczne wykorzystanie przeznaczonych na ten cel środków.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Poświęcając kilka uwag obsłudze społeczeństwa przez aparat handlu wewnętrznego, pragnę podkreślić fakt, że w miarę rozwoju gospodarczego kraju, w miarę sukcesów produkcyjnych, ciężar trudności w sprawnym zaopatrzeniu rynku przesuwa się coraz bardziej ze sfery produkcji materialnej do sfery obsługi towarów.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Badania popytu rynku, analiza i ewidencja ruchu towarów, asortymentowe dostawy towarów zgodnie z zapotrzebowaniem, właściwe powiązanie produkcji, hurtu i detalu, pełne wykorzystanie sieci i powierzchni sklepów — decydują o sprawnej obsłudze konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jedynie spływu na rynek określonej masy towarów, a niemniej jednak ważne jest i to, aby asortyment towarów był zgodny z potrzebami konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Plan 1967 roku w zakresie sprzedaży detalicznej zakłada znaczny wzrost dostaw towarowych, jak i produkcji, oraz usług zakładów zbiorowego żywienia w odpowiedniej proporcji do planowanego wzrostu siły nabywczej ludności. W stosunku do tych zadań zakładany jest wzrost sieci i zatrudnienia w handlu detalicznym i w gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z uznaniem należy przyjąć podjęte decyzje, sprzyjające rozwojowi i usprawnieniu handlu drabnodetalicznego i gastronomii poprzez ajencyjny system skupu i sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podjęte jednak przez rząd decyzje organizacyjne, wzrost sieci i zatrudnienia, nie spowodują wyraźnie odczuwalnej przez społeczeństwo poprawy bez równoczesnego wzrostu kultury obsługi klientów przez pracowników handlu.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne jest szczególnie zainteresowane warunkami działalności i rozwoju drobnej wytwórczości. Problemowi temu poświęcane zostało V Plenum CK SD obradujące w październiku bieżącego roku przed debatą sejmową nad 5-letnim Planem Rozwoju Gospodarki Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Drobna wytwórczość, która reprezentuje prawie 12% wartości produkcji przemysłowej kraju, a łącznie z rzemiosłem uczestniczy w 25% w zaopatrzeniu rynku krajowego, stanowi ważkie ogniwo w organizmie gospodarczym kraju. Pracuje w niej 720 tys. osób w działalności wytwórczej i usługowej, a 110 tys. osób w pracy nakładczej oraz 281 tys. osób w indywidualnym rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Tempo rozwoju produkcji uspołecznianej drobnej wytwórczości w roku przyszłym będzie nieco szybsze od tempa wzrostu przemysłu ogółem, a dynamika wzrostu wartości usług dla ludności wyrazi się wskaźnikiem 12,4%. Zadania te są wyższe Od wycinków planu 5-letniego. Terenowy układ rozwoju drobnej wytwórczości stanowi wyraz jej aktywizacyjnej roli i oddziaływania na wykorzystywanie terenowych zasobów surowcowych i ludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pomimo znacznej poprawy na przestrzeni ostatnich lat w warunkach działalności uspołecznionej i indywidualnej drobnej wytwórczości, zadania roku przyszłego należy określić jako trudne i napięte. Powszechny i słuszny postulat pod adresem drobnej wytwórczości o przyśpieszenie trendu wzrostu produkcji rynkowej oraz dalszą poprawę form i jakości usług, determinowany jest jednak takimi czynnikami, jak: niepełne zaopatrzenie, ograniczone możliwości inwestycyjne i modernizacyjne, braki w pełnym zabezpieczeniu wykonawstwa inwestycyjnego, mało elastyczny system planowania w działalności wytwórczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W nawiązaniu do tego ostatniego problemu istnieje pilna potrzeba podsumowania wyników prowadzonych w drobnej wytwórczości eksperymentów i szerszego wprowadzenia wypróbowanych i słusznych rozwiązań planistycznych, przystosowanych do specyficznych potrzeb przedsiębiorstw i spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-13.39" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Spółdzielczość pracy jako największy gestor produkcji terenowej, rynkowej i usług w drobnej wytwórczości, ma przed sobą w przyszłym roku bardzo poważne zadania, szczególnie w zakresie szybkiego rozwoju usług dla ludności, lepszego zaopatrzenia rynku w artykuły konsumpcyjne o wyższym standardzie wykończenia, rozwoju produkcji eksportowej, produkcji nakładczej, jak też aktywizacji małych miast i miasteczek, mających nadwyżki siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.40" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zadania swoje spółdzielczość pracy wykonuje w dużym stopniu w oparciu o surowce lokalne, odpadowe i wtórne. Należy stwierdzić, że plan na 1967 r. nakłada trudniejsze zadania dla spółdzielczości pracy w stosunku do lat ubiegłych, głównie na podstawie większej intensyfikacji gospodarowania. Nakłada to na spółdzielczość pracy specjalne zadania w zakresie usprawnień organizacyjnych oraz wdrażania postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.41" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tle ogólnego, ostrego niedoboru usług materialnych bardzo wyraźnie zarysowuje się pozycja rzemiosła indywidualnego, które aktualnie jest gestorem 50% świadczonych usług tego typu. Postulat pełnego wykorzystania potencjału gospodarczego rzemiosła w interesie coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności, znalazł w ostatnich latach pełne zrozumienie. Stworzone zostały trwałe podstawy do uznania rzemiosła za dziedzinę gospodarki, mającą do spełnienia poważne i określone funkcje społeczno-gospodarcze. Wydane zostały w ostatnich latach nowe, liczne akty prawne, zmierzające do ułatwienia działalności gospodarczej rzemiosła, ustabilizowania warunków jego pracy, do ograniczenia reglamentacji administracyjnej, a zwiększenia uprawnień organizacji samorządu, zmierzające do podniesienia społecznej rangi rzemieślnika.</u>
+ <u xml:id="u-13.42" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W projekcie planu i budżetu na 1967 r. tendencje te znalazły odpowiedni wyraz poprzez założenie 4% wzrostu warsztatów i zatrudnienia. Aby stworzyć warunki stosowania przez terenowy aparat administracyjny i (gospodarczy ustawowych ulg i bodźców, projekt budżetu zakłada zmniejszenie wpływów do budżetu z opłat rzemiosła o około 220 min zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.43" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Ujęte w planie kierunki i wielkości rozwoju rzemiosła w dziedzinach najbardziej społecznie koniecznych wymagają jednak przemyślanej i planowej inspiracji kierownictwa samorządu rzemiosła i rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu w realizacji zadań rzemiosła. Ograniczenie ingerencji administracyjnej musi być w pełni zrównoważone wzrostem operatywnej działalności i odpowiedzialności samorządu, świadomości i dyscypliny społecznej rzemieślników oraz pogłębieniem etyki zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.44" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W szerokiej gamie istotnych problemów rzemiosła pragnę podkreślić kilka.</u>
+ <u xml:id="u-13.45" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Po pierwsze — potrzebę znaczniejszego wzrostu szkolenia uczniów dla zwiększenia kadry usługowców. Zarówno samorząd rzemiosła, jak i zakłady doskonalenia zawodowego, powinny szczególnie nasilić działalność szkoleniową w ośrodkach pozbawionych szkół zawodowych, objąć w szerszym stopniu nauką zawodu młodzież Wiejską i małomiasteczkową dla zabezpieczenia warunków rozwoju usług dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.46" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Po drugie — szerszą popularyzację nowoczesnych, bardziej zmechanizowanych form świadczenia usług, modernizacji i postępu technicznego w zakładach rzemieślniczych, a środki pieniężne uzyskane drogą ustawowych ulg podatkowych powinny być skierowane w pierwszej kolejności na inwestycje lokalowe i maszynowe.</u>
+ <u xml:id="u-13.47" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Po trzecie — przy rozluźnieniu reglamentacji administracyjnej w zakresie ustalania wysokości cen niektórych usług, ceny te powinny być wynikiem rzetelnej kalkulacji, a postęp organizacyjny i techniczny — elementem poprawy jakości, terminowości i obniżki cen usług. Zmiany w systemie ustalenia cen na usługi powinny znaleźć się w centrum uwagi organizacji rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.48" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Po czwarte — wzrost ilości czynnych warsztatów, jak też Wzrost zadań gospodarczych rzemiosła, powinien łączyć się ze zwiększonym zaopatrzeniem materiałowo-technicznym. Rzemieślnicza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu powinna podjąć energiczne kroki w kierunku wyposażenia rzemiosła w maszyny i urządzenia odpowiadające strukturze usługowo-produkcyjnej działalności gospodarczej rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-13.49" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tle całokształtu problematyki drobnej wytwórczości pragnę również zwrócić uwagę na działalność drobnych, indywidualnych wytwórców przemysłu domowego oraz innych grup usługowców, które stanowić mogą dalsze źródło zatrudnienia kobiet oraz znacznego wzbogacenia usług i drobnej rynkowej produkcji. Drobni wytwórcy materiałów budowlanych stanowić mogą lokalne źródła dodatkowego zaopatrzenia w elementy prefabrykowane dla indywidualnego budownictwa na wsi, jak i domków jednorodzinnych w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-13.50" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Z kolei chcę poświęcić kilka uwag usługom typu niematerialnego. W naszych warunkach sfera ta awansuje do rangi bardzo istotnego czynnika w prawidłowym rozwoju budownictwa socjalistycznego. Wpływa ona z jednej strony na kształtowanie się warunków bytowych ludności, z drugiej zaś kształtuje świadomość i postawę społeczną obywateli. Problemy te zostały szeroko przedstawione przez przedstawicieli naszego Klubu w debacie sejmowej nad planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-13.51" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Uogólniając dziś te zagadnienia, pragnę podkreślić, że środki, które przeznacza państwo na rozwój oświaty, owocują najcenniejszym i najtrwalszym kapitałem, pomnażając ogólne zasoby wiedzy i umiejętności zawodowe ludności, wzbogacają wartości intelektualne naszej młodzieży, stanowią główną dźwignię wzrostu socjalistycznej kultury naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.52" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W przyszłym roku opuszczą szkołę podstawową pierwsi absolwenci klas VIII, którzy podejmą dalszą naukę w zreformowanych liceach ogólnokształcących i szkołach zawodowych. Jednak znaczny jeszcze procent młodzieży, z uwagi na określone możliwości szkół zawodowych i średnich, nie zostanie objęty dalszą nauką. Musimy podjąć więc odpowiednie kroki nad opracowaniem form przystosowania tej młodzieży do podjęcia w przyszłości pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.53" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Permanentnie nie zaspokajane zapotrzebowanie gospodarki narodowej na kadrę z wyższym wykształceniem, obliguje nas do ustalenia właściwego tempa rozwoju studiów w kierunkach szczególnie deficytowych oraz poszerzenia studiów zaocznych Wydatki na rozwój kultury w sposób celowy preferują dziedziny najbardziej nowoczesnych i powszechnych form przekazu dóbr kulturowych, to jest telewizji, radia, literatury i prasy, przyczyniających się Skutecznie do wyrównywania dysproporcji w dynamizmie Rozwojowym kultury w poszczególnych grupach społecznych i regionach. Wkraczamy w okres radiowego i telewizyjnego szczytu w naszym kraju, stąd walory techniczne i programowe radia i telewizji wymagają poważnej poprawy, aby sprostać zainteresowaniom coraz bardziej wyrobionego słuchacza i widza.</u>
+ <u xml:id="u-13.54" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stale nie zaspokojony w pełni, ogromnie chłonny rynek na dobrą i pożyteczną książkę wymaga przyśpieszenia podjętych prac nad rozbudową bazy poligraficznej, wzbogacenia księgozbiorów czytelni i bibliotek, stałego zaopatrywania ich w nowości i poszukiwane tytuły.</u>
+ <u xml:id="u-13.55" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dziedzinie teatru, estrady i muzyki konieczne jest dalsze rozwijanie wszelkich form zbliżenia ich do widza.</u>
+ <u xml:id="u-13.56" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Modernizacja i wzrost liczby domów i ośrodków kultury, jak i rosnący oraz rozwijający się społeczny ruch kulturalny w postaci regionalnych towarzystw kultury — ruch reprezentujący wielki kapitał energii i pomysłowości — stanowić powinny dalsze czynniki rozwoju życia kulturalnego w małych ośrodkach miejskich i wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-13.57" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dziedzinie ochrony zdrowia pragnę podkreślić potrzebę bardziej ekonomicznego wykorzystania pomieszczeń szpitalnych i innych placówek służby zdrowia, lepsze wykorzystanie czasu pracy lekarza, jak i konieczność wyrównywania dysproporcji w terytorialnym rozmieszczeniu lekarzy.</u>
+ <u xml:id="u-13.58" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W planie i budżecie znajduje odzwierciedlenie troska państwa o spożycie dóbr konsumpcyjnych w formie usług niematerialnych, świadczonych ludności ze środków budżetu i uspołecznionych jednostek gospodarczych, wyrażająca się 7,6% wzrostem tych wydatków.</u>
+ <u xml:id="u-13.59" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Środki przeznaczone na oświatę, kulturę, ochronę zdrowia i urządzenia socjalne, nie zaspokajające może wszystkich dalszych potrzeb, wymagają jednak jak najbardziej racjonalnego nimi dysponowania, wymagają przeobrażenia ich w najtrafniejszy kształt, przynoszący maksymalne efekty społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.60" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zadania przyszłego roku, obok środków materialnych, wymagać będą pełnego i emocjonalnego zaangażowania się w ich realizację całego społeczeństwa. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że wysiłku tego nie poskąpią kręgi społeczne, reprezentowane przez Stronnictwo Demokratyczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.61" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1967 w brzmieniu przedstawionym Izbie przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Równocześnie Klub nasz wypowiada się za przyjęciem do zatwierdzającej wiadomości sprawozdania z wykonania budżetu za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-13.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Obywatelkę Sekretarza Krystynę Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzposelKrystynaMielczarek">Posiedzenie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 102 bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 55 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Na porządku mamy dalszy ciąg debaty nad planem i budżetem na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze poseł Stanisław Opałko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselOpalkoStanislaw">Wysoki Sejmie! Wzrost wartości produkcji przemysłu chemicznego w 1967 r., liczony w wartości produkcji globalnej, o 11,4%, a w 1968 r. o 16%, w porównaniu do 1967 r. osiągnięty będzie w przeważającej części w wyniku założonych nowych inwestycji, chociaż intensyfikacja czynnych mocy produkcyjnych ma też niemały wpływ na zwiększoną produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselOpalkoStanislaw">Nakłady inwestycyjne w 1967 r. wyrażają się kwotą 14.506 min zł, a w 1968 r. — 15.341,8 mln zł, co stanowi wzrost dla omawianych lat o 23,1% i 37,5% W porównaniu z rokiem 1966. Przyniesie to w efekcie w latach 1967—1968 wzrost 'produkcji nawozów azotowych o 25,3% i 28%, nawozów fosforowych o 2,2% i 27%, a środków ochrony roślin o 10,5% i 7,3%.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselOpalkoStanislaw">Przerób ropy naftowej wzrośnie o 1,9% i 56,1%, a produkcja włókien chemicznych o 6,7%, przy czym udział włókien syntetycznych wynosi w 1967 r. 28,8%.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselOpalkoStanislaw">Produkcja tworzyw sztucznych wzrośnie o 30% i o 27,9%. Przemysł chemiczny zabezpiecza więc dostatecznie rozwój nawozów sztucznych, tworzyw sztucznych i włókien sztucznych, a więc podstawowych asortymentów preferowanych w planach tego resortu nie tylko w roku 1967, ale i w całej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselOpalkoStanislaw">W mniejszej wprawdzie proporcji wzrasta produkcja barwników, farb, lakierów, wyrobów gumowych, farmaceutyków, środków piorących, ale założone ilości zabezpieczają prawie w pełni potrzeby rynku.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselOpalkoStanislaw">Istotnym problemem jest, aby resort, organizacje polityczne i budowlane, dołożyły maksymalnego wysiłku, by proces inwestycji przebiegał sprawniej niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselOpalkoStanislaw">Przemysł chemiczny z planowanej produkcji wartości 79.280 mln zł przeznacza 45,5% na zaopatrzenie przedsiębiorstw produkcyjnych i budowlanych, 10,4% na eksport, 15,8% dla organizacji handlowych szczebla hurtu, 25,7% bezpośrednio dla konsumenta indywidualnego oraz pozostałe 2,6% na różne inne cele. Podział ten wskazuje na Wielkie znaczenie w zaopatrzeniu rynku i przemysłu produkcji przemysłu chemicznego. W eksporcie na uwagę zasługuje wzrost udziału wyrobów finalnych, duża ich efektywność oraz coraz szerszy z roku na rok asortyment produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselOpalkoStanislaw">Wysoki przyrost produkcji planuje się przy wzroście wskaźników zatrudnienia o 3,7%, funduszu płac o 5,6%, Wydajność pracy o 7,5%, a więc utrzymujących się w proporcji prawidłowej i korzystnej. Do tego trzeba dodać, że w przemyśle chemicznym w 1967 roku będą zastosowane bardzo skomplikowane technologie, które przy pełnej obsadzie personalnej nie dadzą jeszcze pełnej produkcji. Gdyby wprowadzone nowe technologie rozliczać przykładowo po roku ich uruchomienia, a więc mniej więcej w czasie osiągnięcia pełnej ich zdolności, to wskaźnik wydajności pracy byłby bardziej korzystny, a co najważniejsze pokazałby właściwy obraz kształtowania się wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselOpalkoStanislaw">W zatrudnieniu i płacach resort chemii cechuje duża dyscyplina, a przykładami tego są poszczególne lata okresu minionego, w których nie notuje się odchyleń ód przyjętych planów. Rygorystyczne wymagania stawiane zjednoczeniom i zakładom przemysłowym są w pełni przestrzegane.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselOpalkoStanislaw">Bezpieczeństwo i higiena pracy sprawiały i będą nadal sprawiać niemało kłopotów.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselOpalkoStanislaw">Postęp techniczny nakazuje stosowanie najnowszych technologicznych rozwiązań. Te z kolei często komplikują warunki pracy. Nie szczędzi się środków finansowych na rozwiązywanie trudnych problemów, ale niektóre z nich są technicznie bardzo skomplikowane i dlatego jest pilna potrzeba jeszcze energiczniejszego zajęcia się przez resort takimi sprawami, jak:</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselOpalkoStanislaw">—likwidacja hałasu w halach produkcyjnych, —absorpcja wylotów tlenków azotu, —pełne rozwiązanie szkodliwego działania niektórych substancji w ściekach.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselOpalkoStanislaw">Postęp techniczny ima w przemyśle szczególne znaczenie, a chemia jest tą gałęzią przemysłu, w której postęp techniczny dynamicznie rośnie, co wymaga dużej sprawności w jego realizacji, by osiągnąć zamierzone efekty. W tym przemyśle dzieją się przysłowiowe cuda, toteż prace badawcze odgrywają ogromną rolę. Na 953 tematy badawcze, ujęte w narodowym planie gospodarczym, przemysł chemiczny prezentuje 236. Plan wprowadzenia nowej techniki obejmuje uruchomienie 113 nowych wyrobów, 82 nowe asortymenty, 43 zmodernizowane i zintensyfikowane technologie oraz 39 rozpracowań związanych z jakością produkcji podstawowych asortymentów.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselOpalkoStanislaw">Czy instytuty i jednostki badawcze w przemyśle nadążą za tym ogromnym planem? Powinny. Zadania jednak nie są łatwe, a do jakości prac instytutów, jak i jednostek badawczych, można czasami mieć pretensje, tak samo jak i do przemysłu, gdy chodzi o wdrażanie nowych rozwiązań. By jednak wprowadzanie rozpracowań było pełne, musi być spełniony podstawowy warunek: stawiany temat musi się w pełni nadawać do opracowania roboczej dokumentacji technicznej, a niestety, nie zawsze talk jest. Czeka więc resort ogromna praca nad uregulowaniem szeregu zagadnień związanych z nową techniką, z postępem technicznym, z wdrażaniem własnej myśli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselOpalkoStanislaw">Przedstawione tylko niektóre zagadnienia z bardzo ogólnymi uwagami pozwalają stwierdzić, że resort przemysłu chemicznego w swej dynamice rozwojowej, zgodnie z narodowym planem gospodarczym, ma najszybszy przyrost produkcji przy jednoczesnej koncentracji ogromnych inwestycji. Na jego produkcję czekają inne przemysły, rolnik, gospodyni domowa, każdy mieszkaniec miasta i wsi, a to zobowiązuje do pełnej realizacji zadań nakreślonych dla chemii na 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Kołder.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKolderJan">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu pragnę poruszyć niektóre problemy związane z inwestycjami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKolderJan">Jak wspomniał generalny sprawozdawca, wykonanie założonych w planie 5-letnim zadań tak co do ilości izb jak i powierzchni mieszkaniowej może być zagrożone. Tymczasem w zrozumieniu doniosłego znaczenia budownictwa mieszkaniowego, warunkującego poprawę warunków mieszkaniowych ludności, na komisjach sejmowych w czasie debaty nad pięciolatką wskazywano na konieczność pełnej i rytmicznej realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego, zarówno planów rocznych jak i planu 5-letniego. Rozważając zaś możliwość nawet przekroczenia założonych w plamie 5-letnim rozmiarów tego budownictwa, zrodziła się poprawka do projektu planu 5-letniego, ażeby w końcowych latach tego planu uzyskać wzrost ilości mieszkań o co najmniej 100 tys. izb w stosunku do ilości założonych w planie.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKolderJan">W świetle tych zadań, szczególne obowiązki spadają na wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, a zwłaszcza procesu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKolderJan">Realizacja budownictwa nie zawsze przebiega prawidłowo. Coroczne kłopoty z wykonawstwem planowych zadań, coraz większe potrzeby w zakresie mocy przerobowej wszystkich przedsiębiorstw skłaniają mnie do zatrzymania się nad kilkoma najważniejszymi mankamentami, występującymi dość powszechnie — moim zdaniem — w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKolderJan">Tak jak wszędzie, gdzie występują niedomagania, i w tym przedmiocie przyczyny są subiektywne i obiektywne. Jeszcze ciągle rzuca się w oczy na budowach znaczne marnotrawstwo materiałów, jeszcze ciągle jakość robót budzi wiele zastrzeżeń. Niedostatecznie wykorzystuje się w przedsiębiorstwach drugą zmianę, a dyscyplina pracy załóg jest zbyt słaba. Jeszcze stosunkowo niskie są kwalifikacje tak zwanego średniego dozoru w zestawieniu z rosnącymi wymogami, jakie stawiać należy przed tym dozorem, aczkolwiek trudno dokładnie rozgraniczyć, kto ponosi winę za ten stan rzeczy z uwagi na wielką współzależność tych zjawisk; wydaje się jednak, że usunięcie, a co najmniej znaczne ograniczenie ich działania, leży w sferze możliwości każdego przedsiębiorstwa budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKolderJan">Jest jednak druga grupa niedomagań, których możliwość usunięcia leży poza przedsiębiorstwem, a możliwość wyeliminowania ich — „na dale” jest bardzo minimalna. Najgorzej przedstawiają się sprawy związane z zaopatrzeniem materiałowym. Stale brak jest stali zbrojeniowej, a jeżeli stal jest do otrzymania, to nie zawsze w takich asortymentach, jakie zapotrzebowano. Powoduje to częste przeliczenia, przezbrajania, co prowadzi do wydłużania cyklu inwestycyjnego, a nierzadko do marnotrawstwa. Przestoje na niektórych budowach trwają z tej przyczyny nieraz do 20 dni. Brak stali kształtowej, materiałów instalacyjnych, materiałów posadzkowych i wielu innych. Dla przykładu warto podkreślić, że otrzymanie obecnie płytek POW jest wręcz niemożliwe, nawet przy zastosowaniu znanych zabiegów praktykowanych przez wielu zaopatrzeniowców. Stosowanie materiałów zastępczych często zawodzi, gdyż materiały te są droższe przy gorszej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKolderJan">Niedobrze przedstawia się sprawa transportu w budownictwie. Tabor samochodowy jest w dużej mierze zużyty i niewystarczający, co również powoduje przestoje i straty z tego tytułu, sięgające setek tysięcy złotych w skali tylko jednego przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKolderJan">Budowlani skarżą się ponadto na współpracę z PKP. Skoro sprawa płacenia kar za przetrzymywanie wagonów jest bezdyskusyjna, to chcieliby oni, by kolejnictwu nie uchodziło bezkarnie nieterminowe podstawianie wagonów dla przewozu na przykład elementów wielkopłytowych czy innych.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKolderJan">Budownictwo jest według mnie zbyt słabo wyposażone w dobry sprzęt mechaniczny służący do robót wykończeniowych. Brak małych pił elektrycznych, wiertarek, a produkowane zacieraczki do tynków są zbyt ciężkie, na skutek czego nie są prawie wcale używane przez robotników.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKolderJan">Bardzo wiele uwag zgłaszają sami robotnicy pod adresem producentów takich narzędzi, jak łopaty, kilofy, pędzle, poziomnice i inne. Jakość ich jest zastraszająco niska, czego miernikiem niech będzie fakt, że kierownik budowy, zatrudniającej 50 ludzi, zamawia co miesiąc 200 łopat. Skutek tego jest taki, że robotnik traci czas na ciągłe chodzenie do magazynu po potrzebne narzędzia i sprzęt, nie mówiąc już o kolosalnych stratach, które w ten Sposób powstają na wszystkich prawie budowach.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKolderJan">Dalszym poważnym mankamentem jest to, że prawie do końca roku poprzedzającego realizację następnego planu, przedsiębiorstwa w bardzo małym stopniu są zorientowane w rzeczowym zakresie robót. Już ten fakt przesądza, że w początkach roku zaopatrzenie materiałowe będzie musiało szwankować, gdyż wiadomo, że przy składaniu zamówień obowiązuje dość znaczne wyprzedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKolderJan">Wydaje mi się również, że ustawienie bodźców materialnego zainteresowania załóg jest także niewłaściwe. Na przykład premie za rok ubiegły są często wypłacane dopiero w czerwcu i bezpośrednie działanie tego bodźca jest znacznie osłabione. Ponadto niektóre stawki akordowe są tak niskie, że robotnicy nieraz zatajają fakt posiadania pewnych określonych umiejętności, czego przykładem jest, że obecnie prawie całkowicie nie występuje zawód płytkarza, którego wynagrodzenie za ułożenie 1 m^2^ płytek wynosi zaledwie 18 zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKolderJan">Nieprawidłowości, o których mówiłem, rodzą dotkliwe skutki. Stąd trudności z realizacją zadań planowych, lecz gdyby nieprawidłowości te zostały usunięte, efekty tkwiące w rezerwach byłyby dość pokaźne. Braki materiałowe i nieterminowa ich dostawa powodują nierytmiczność, szturmowszczyznę, a to prowadzi do znacznego obniżenia jakości. Brak niektórych materiałów, na przykład desek, prowadzi często do nieprzestrzegania przez wielu kierowników robót przepisów bhp, ryzykując zdrowie, a nawet życie robotników. Mówiąc o brakach, myślę o rezerwach, myślę o poważnych już osiągnięciach naszego budownictwa i jego możliwościach uporządkowania tych spraw, uruchomienia tych rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKolderJan">Co do samych załóg budowlanych, samego robotnika budowlanego, trzeba stwierdzić, że obecne zebrania, narady i dyskusje na temat realizacji uchwał VII Plenum KC naszej partii świadczą wyraźnie o tym, że sens tej uchwały bardzo przekonywająco trafił jło ich świadomości. Znamienna jest w tej kwestii wypowiedź jednego z robotników, który twierdził, że gdyby organizacja pracy była racjonalna i gdyby mógł również otrzymać wszystkie materiały i sprzęt we właściwym czasie na stanowisko robocze, wówczas bez zwiększenia wysiłku jego wydajność pracy mogłaby wzrosnąć o około 30%.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKolderJan">Panujący obecnie dobry klimat wśród załóg, zapał i troska ludzi bezpośrednio z produkcją związanych, dbających o dobro przedsiębiorstwa, są bodaj najlepszą rękojmią do wykonania stale rosnących zadań. Wydaje mi się, że taka postawa większości pracowników budowlanych zobowiązuje do rychłego, skutecznego uporządkowania spraw, które w skrócie pozwoliłem sobie Wysokiej Izbie przedstawić.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKolderJan">Kończąc, zwracam się z gorącym apelem do obywatela Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych o spowodowanie wnikliwego rozpatrzenia podniesionych spraw i tym samym stworzenia korzystniejszych warunków dla pełnej realizacji zadań w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Kozioł.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKoziolStanislaw">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad sprawozdaniem rządu o wykonaniu narodowego planu za rok 1965 pragnę podkreślić wielką troskę rządu o zapewnienie pełnej realizacji tego planu. Przejawiało się to w podejmowaniu niezbędnych środków dla usuwania występujących trudności i niedomagań. Rząd podejmował działanie w celu usprawnienia organizacji w przemyśle i zwiększenia efektywności ekonomicznej produkcji przemysłowej, dla wzmożenia zainteresowania załóg przez zwiększenie roli i zakresu bodźców ekonomicznych. Przejawiano troskę o podniesienie poziomu technicznego produkcji przemysłowej, o jej unowocześnienie. Rząd kontynuował słuszną dotychczasową linię naszej polityki rolnej, wzbogacał ją nowymi decyzjami, które zwiększały zainteresowanie rolników i potęgowały ich aktywność produkcyjną. Uczyniony został dalszy krok w rozwoju bazy produkcyjnej rolnictwa, pomyślnie przebiegał proces podnoszenia oświaty rolniczej i dopływu do rolnictwa kadry kwalifikowanej. Rząd przejawiał także należną dbałość o rozwój urządzeń socjalnych służących społeczeństwu, o podnoszenie poziomu świadczonych usług oraz o poprawę zaopatrzenia ludności w towary i o poprawę jakości produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKoziolStanislaw">Słuszne decyzje rządu, wynikające z troski o rozwój naszej gospodarki, spotykały się z pełną aprobatą społeczeństwa, budziły w społeczeństwie zaufanie i wzmagały jego aktywność.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKoziolStanislaw">W wyniku przedsięwziętych przez rząd środków i pracy społeczeństwa osiągnięto w 1965 r. pomyślne wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKoziolStanislaw">W porównaniu do 1964 r. produkcja przemysłowa wzrosła o 9%, globalna produkcja rolnictwa o 7,7%, nakłady inwestycyjne o 9,9%, dochód narodowy wytworzony o 7%, a dochód do podziału o 8,3%. Wyniki te mogłyby być jeszcze pomyślniejsze, gdyby została utrzymana przez cały rok rytmiczność wzrostu produkcji przemysłowej, gdyby wzrost zatrudnienia nie był nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji, gdyby nie zaistniały i inne ujemne zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselKoziolStanislaw">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu chcę poruszyć niektóre problemy szczególnie interesujące mieszkańców wsi. Rok 1965 przyniósł dalszy rozwój naszej gospodarki rolnej. Wzrosły plony zbóż i zebrano ich o 2 mln ton więcej niż w 1964 r. Ze zbiorów 1965 r. skupiono blisko 3,5 mln ton zbóż, czyli o ponad 1 mln ton więcej niż w poprzednim roku. Skup żywca wzrósł o ponad 8%, mleka o 14%.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselKoziolStanislaw">Na uwagę zasługuje wzrost dostaw kontraktowanych i wolnorynkowych oraz zmniejszenie udziału obowiązkowych dostaw w ogólnym skupie. Udział dostaw kontraktowanych w ogólnej wartości dostaw ponadobowiązkowych wzrósł z 59% w 1963 r. do 66% w 1965 r. Ten rozwój dostaw z kontraktacji świadczy o pogłębiającym się procesie wiązania gospodarki indywidualnej z gospodarką uspołecznioną. Uczyniono w 1965 r. krok naprzód w rozwiązywaniu problemu zbożowego. Podjęte wówczas decyzje o rozszerzeniu zakresu kontraktacji zbóż i o podwyżce cen na nie, okazały się skutecznym instrumentem w działaniu na rzecz samowystarczalności naszego kraju w produkcji zbóż. Ostatnie decyzje kierownictwa partii, podjęte wspólnie z kierownictwem ZSL o obniżce cen nawozów i o ulgach podatkowych dla rolników kontraktujących zboża, stwarzają jeszcze korzystniejsze warunki do pomyślnego rozwiązania tego problemu. Świadczą one o wielkiej trosce państwa o rozwój produkcji rolnej, o zapewnienie opłacalności tej produkcji, są wyrazem konsekwentnego działania na rzecz realizacji obecnej polityki rolnej zapoczątkowanej wspólnymi wytycznymi partii i ZSL w 1957 r., wzbogacanej później coraz nowymi decyzjami.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1965 r. postawiono do dyspozycji rolnictwa większe środki produkcji. Zużycie nawozów wzrosło o 6 kg w czystym składniku na 1 ha. Dostarczono większe ilości niż w 1964 r. nasion, sadzeniaków, środków chemicznych. Rolnictwo -otrzymało ponad 23 tys. traktorów, w wyniku czego park traktorowy w naszym rolnictwie liczy 124 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselKoziolStanislaw">Znaczny postęp nastąpił w elektryfikacji wsi i melioracji gruntów. Wzrosły kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej o około 20%, a obrotowe o około 10%. Nastąpił też rozwój techniki w naszym rolnictwie, wyrażający się we wzroście stopnia mechanizacji podstawowych procesów produkcyjnych, jak sprzętu zbóż kombajnami i snopowiązałkami, buraków cukrowych — kombajnami, sprzętu siana i zielonek. Rozszerzono mechanizację prac w hodowli przez dostarczenie dojarek, kolumn parnikowych, parników elektrycznych i węglowych. Ten proces dopływu środków produkcji do rolnictwa przebiegał pomyślnie i przynosił efekty, ponieważ towarzyszyła mu wielka aktywność produkcyjna chłopów. Tę aktywność wzmagało działanie kółek rolniczych, obejmujących swoim działaniem obok mechanizacji inne odcinki pracy, stających się w coraz większym stopniu czynnikiem kierującym organizacją produkcji rolnej w gospodarce indywidualnej. III Zjazd Kółek Rolniczych, odbyty w pierwszych dniach grudnia, był przeglądom tego wielkiego dorobku kółek rolniczych, realnej siły, zdolnej do kierowania wysiłkami produkcyjnymi wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1965 r. nastąpił dalszy rozwój państwowych gospodarstw rolnych. Osiągnęły one dobre wyniki produkcyjne, poprawiły wskaźniki ekonomiczne, zwiększyły dostawy kwalifikowanych zbóż i sadzeniaków dla potrzeb rolnictwa — Analizując rozwój naszego rolnictwa, przebytą drogę i wytyczone kierunki rozwoju, możemy z ufnością patrzeć w przyszłość. Ale temu optymizmowi powinna towarzyszyć zawsze troska o ujawnienie tego, co ten rozwój hamuje, działanie dla poprawy tego, co tej poprawy wymaga.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselKoziolStanislaw">Wysoki Sejmie! Pragnę zwrócić uwagę na kilka spraw wymagających szczególnej uwagi i szczególnego działania. W ciągu ostatnich 15 lat, mimo zwiększenia powierzchni zasiewów o 340 tys. ha, powierzchnia pod zbożami zmalała o blisko 1 mln ha. W 1965 r. była ona niższa o 125 tys. ha niż w 1964 r. Na pewno wiele zmian w strukturze zasiewów było pożytecznych, szczególnie w zakresie zwiększenia powierzchni upraw roślin przemysłowych, jak buraków cukrowych, roślin oleistych, ale były też zmiany mniej korzystne, zmiany, przyczyniające się do utrzymywania deficytu zbożowego. Szczególnie wiele gruntów przeznaczono pod uprawy roślin pastewnych, których powierzchnia w ciągu 15 lat wzrosła o ponad 740 tys. ha, a w 1965 r. o 127 tys. ha. Gdyby szybciej podnosiły się plony roślin pastewnych, nie zachodziłaby potrzeba przeznaczania pod te uprawy tak znacznych powierzchni. Uwagi wymaga gospodarka gruntami Państwowego Funduszu Ziemi, którego powierzchnia pod koniec 1965 r. obejmowała 1.053 tys. ha. Ponad 100 tys. ha tych gruntów w 1965 r. leżało odłogiem, a z ponad 300 tys. ha, wskutek niedostatecznego zagospodarowania, osiągnięto plony o połowę niższe od przeciętnych. W latach ubiegłych czyniono wysiłki w celu zagospodarowania tych gruntów. W ciągu ubiegłej pięciolatki przekazano PGR ponad 320 tys. ha, a chłopom sprzedano około 230 tys. ha, ale problem ten jest jednak nadal aktualny i wymaga rozwiązania z uwagi na znaczne rezerwy, jakie się tu kryją.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselKoziolStanislaw">Następnym problemem, na który pragnę zwrócić uwagę, jest skup i zagospodarowanie płodów rolnych; głównym ich odbiorcą jest przemysł rolno-spożywczy. Przemysł ten w 1965 r. osiągnął ponadplanową wartość produkcji globalnej w wysokości ponad 4 mld zł i w podstawowych asortymentach wysoko przekroczył plany produkcyjne. Ale jego moc produkcyjna jest już dziś niewystarczająca w stosunku do poziomu produkcji rolnej. NIK w swoich uwagach do sprawozdania Rady Ministrów z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965 stwierdza, że — „przedsiębiorstwa skupu i przemysłu rolno-spożywczego nie były w 1965 r. odpowiednio przygotowane do właściwego odbioru i należytego zagospodarowania wysokiego przyrostu podaży niektórych produktów rolnych. Nieprzygotowanie na czas cukrowni do kampanii powodowało opóźniony odbiór buraków od rolników, przerwy w odbiorze, spiętrzenie dostaw i przerzuty surowca do innych województw. Nienadążanie za wzrostem produkcji rolnej i wysokością dostaw występowało też w gospodarce zbożowej i w przemyśle mleczarskim”.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselKoziolStanislaw">Te same uwagi dotyczyły też skupu owoców i warzyw, mimo że 1965 rok był rokiem mniejszego urodzaju produktów ogrodniczych. Czytamy w sprawozdaniu Najwyższej Izby Kontroli: — „Działalność inwestycyjna niedostatecznie przeciwdziałała rosnącej dysproporcji między skupem płodów rolnych a powierzchnią magazynową. Ilustracją tej dysproporcji jest skup owoców i warzyw, który wzrósł w latach 1961—1964 o 70% netto, podczas gdy powierzchnia magazynowa — o 3,7%”.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselKoziolStanislaw">Wytwarza się często taka sytuacja, że w wyniku planowego oddziaływania państwa uzyskujemy nakładem niemałych środków i pracy rolników zwiększoną produkcję artykułów rolnych i mimo że istnieje na nie zapotrzebowanie na rynku miejskim, artykuły te, jak owoce, warzywa, a nawet mleko — często nie są odbierane od rolników. Naraża to rolników ima straty, wywołuje rozgoryczenie, ale jest też zjawiskiem ujemnym z punktu widzenia interesów konsumentów miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselKoziolStanislaw">W uwagach NIK do sprawozdania Ministra czytamy, że — „na 509 zbadanych punktów sprzedaży artykułów mlecznych, rozlokowanych w 6 województwach, w 46% punktów nie wprowadzono do obrotu napojów mlecznych w ogóle, a w ponad 50% badanych sklepów stwierdzono brak twarogów i w 23% serów twardych”. W świetle tego, rozbudowa i modernizacja przemysłu rolno-spożywczego staje się sprawą coraz pilniejszą. Zarówno z uwagi na interesy konsumentów, jak i producentów, które to interesy odpowiadają również interesom naszego państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1965 r. nastąpił dalszy rozwój mechanizacji rolnictwa; osiągnięto w porównaniu do 1960 r. podwojenie stanu wyposażenia rolnictwa w mechaniczną siłę pociągową, poprawił się stan zaplecza technicznego i działalności remontowej, podniósł się poziom kwalifikacji kadry mechanizacyjnej, lepsze było wykorzystanie sprzętu traktorowego w pracach polowych. Rozwój ten był jednak hamowany i ograniczany przez ujemne zjawiska, na które pragnę zwrócić uwagę. Usługi kółek rolniczych w zakresie upraw międzyrzędowych, siewu zbóż i nawozów, koszenia traw i zbóż oraz kopania ziemniaków były nadal niskie. Jeden siewnik zbożowy w kółkach rolniczych przypadał na 10 traktorów, siewnik nawozowy na 11, a rozrzutnik do wapna przypadał na 52 traktory. Mimo poprawy w dostawach niektórych deficytowych maszyn w 1965 r., plany dostaw wielu maszyn zostały wykonane w niedostatecznym stopniu. Występuje nadal brak wielu części zamiennych przy znajdujących się w obrocie handlowym kilkuletnich zapasach innych części. Nie zdołano też rozwiązać problemu braku kadr traktorzystów. Do zaspokojenia minimalnych potrzeb brakowało 20 tys. traktorzystów, w 'tym w PGR — 11 tys. W tej sytuacji jest pilna potrzeba udoskonalenie systemu doboru i szkolenia kandydatów.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1965 r. występowało nadal zjawisko niepełnego zbilansowania planu inwestycyjnego z planem budownictwa. Na początku roku zlecenia nie zakwalifikowane do realizacji w 1965 r. wynosiły blisko 700 mln zł i dopiero w marcu nastąpiło ostateczne zrównoważenie bilansu robót budowlano-montażowych, między innymi w drodze skreśleń z planu inwestycyjnego nakładów w wysokości blisko 250 mln zł. Wypływa stąd wniosek, by przy opracowaniu planów na lata następne punktem wyjścia przy ustalaniu zadań inwestycyjnych było zbilansowanie nakładów inwestycyjnych z mocą przerobową przedsiębiorstw wykonawczych. Ten brak mocy przerobowej przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycji odbija się ujemnie głównie na realizacji mniejszych obiektów, szczególnie położonych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselKoziolStanislaw">Ponieważ podobna sytuacja była w 1966 r. i zarysowuje się na rok 1967, celowe wydaje się znaczne rozszerzenie wykonawstwa drobnych inwestycji budowlanych systemem gospodarczym przez grupy budowlane, organizowane przez gromadzkie rady narodowe czy przez specjalne komitety. Chodzi tu głównie o takie inwestycje, jak agronomówki, domy dla nauczycieli, dobudowa izb szkolnych przy istniejących szkołach itp. Jest to zadanie nietrudne do wykonania, jeśli zostaną uproszczone przepisy, rozwiązane zaopatrzenie materiałowe, zapewniona pomoc w zakresie nadzoru budowlanego i kontroli finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselKoziolStanislaw">Pomyślniej niż w latach ubiegłych rozwijało się w 1965 r. budownictwo na wsi, dzięki zwiększonej ilości materiałów budowlanych i rozszerzonej pomocy finansowej państwa w postaci kredytów inwestycyjnych. Efekty mogłyby być większe, gdyby działalności tej nie ograniczała ilość materiałów budowlanych. Stąd w większym stopniu powinno się rozwijać produkcję materiałów budowlanych przez zespoły i osoby fizyczne przy wykorzystaniu miejscowych surowców. Ruch ten powinien uzyskać większe wsparcie ze strony rad narodowych i związku kółek rolniczych. Usprawnienia wymaga proces uzyskiwania zezwoleń na budowę. Wiąże się to ze zmianą przepisów wykonawczych do prawa budowlanego, ponieważ są one zbyt szczegółowe i stwarzają wiele trudności. Znacznej poprawy wymaga system opracowywania i zaopatrywania w typową dokumentację. Rolnicy, Chcący budować, napotykają na wiele trudności przy nabywaniu projektów, przy ich adaptacji i ponoszą często bardzo wysokie koszty.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselKoziolStanislaw">Wysoki Sejmie! Pragnę wyrazić uznanie dla Najwyższej Izby Kontroli za trudną, dociekliwą, odpowiedzialną i ogromnie pożyteczną dla społeczeństwa działalność. Wyniki tego działania przekazywane kierownictwu rządu, ministerstwom, zjednoczeniom i urzędom centralnym przyczyniają się do usprawniania kierowania gospodarką narodową. Jeśliby jeszcze pełniej respektowano zalecenia NIK, usuwano stwierdzone braki i niedomagania, wyciągano wnioski wobec winnych zaniedbań, to proces usprawnienia zarządzania naszą gospodarką przebiegałby sprawniej i dawałby lepsze rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselKoziolStanislaw">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu przemawiam, głosować będzie za przyjęciem sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Leon Brudziński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wysoki Sejmie! Pragnę w swoim wystąpieniu ustosunkować się do niektórych tylko problemów planu w budownictwie na 1967 r. i założeń na 1968 rok, rozwiązanie których — moim zdaniem — powinno przyczynić się do pełniejszego zabezpieczenia realizacji zadań w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselBrudzinskiLeon">Pierwszy problem to sprawa typizacji w budownictwie, a przede wszystkim w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselBrudzinskiLeon">Jest prawdą oczywistą, że poprawa warunków mieszkaniowych zależy nie tylko od pełnej realizacji zadań ilościowych, lecz w znacznym również stopniu od poprawy szeroko pojętej jakości budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselBrudzinskiLeon">Sprawa ta nabiera szczególnego znaczenia, jeśli się zważy, że w bieżącej pięciolatce 85% masowego, wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego realizowane będzie w oparciu o wojewódzkie zestawy. Trwają prace nad doborem odpowiednich rozwiązań, udoskonala się te zestawy projektów, eliminując złe, nie zdające egzaminu — i dobrze, że tak się robi.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselBrudzinskiLeon">Jakie jednak uwagi nasuwają się przy bardziej szczegółowej analizie zestawów projektów typowych? Z ogólnej ilości ponad 22 tys. zaprojektowanych w zestawach mieszkań, występują głównie mieszkania M-2, co stanowi 15,8%, M-3 — 37,2% i M-4 — 35,7%.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselBrudzinskiLeon">Z liczb tych wynika, że nie widzi się potrzeby budowania mieszkań dla osób samotnych — M-1 i rodzin 5 czy 6-osobowych. A takie przecież są. Tego typu zjawisko spostrzegamy szczególnie w zestawach województw bydgoskiego, kieleckiego i w Łodzi. Stan ten na pewno koliduje z faktycznymi potrzebami mieszkańców poszczególnych województw czy miast.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselBrudzinskiLeon">Spośród 22 wojewódzkich zestawów projektów, tylko 5 zestawów, a mianowicie w województwach: katowickim, krakowskim, opolskim, poznańskim i rzeszowskim składa się z projektów, w których wszystkie mieszkania utrzymane zostały w granicach normatywu powierzchniowego. We wszystkich innych województwach są poważne odchylenia w dół od przeciętnego wskaźnika. Jeśli dodamy do tego zaniżenie wartości funkcjonalnych i użytkowych znacznej części mieszkań — nasuwa się pilna potrzeba postulowania pod adresem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz pod adresem biur projektowych:</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselBrudzinskiLeon">po pierwsze — wyeliminowania z zestawów wojewódzkich projektów, w których występują mieszkania o powierzchni użytkowej niższej niż przewidują odpowiednie normatywy;</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselBrudzinskiLeon">po drugie — zwrócenia szczególnej uwagi na potrzebę projektowania mieszkań o prawidłowym układzie funkcjonalnym, umożliwiającym użytkownikom właściwe zagospodarowanie i wykorzystanie mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselBrudzinskiLeon">Innym, bardzo istotnym problemem w budownictwie mieszkaniowym, zresztą w ogóle w budownictwie, jest sprawa jakości i rytmiczności realizacji i oddawania budynków.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselBrudzinskiLeon">Resort budownictwa wprowadza do budownictwa mieszkaniowego szereg nowych elementów, tworzyw i materiałów o wyższej jakości, eliminując jednocześnie rozwiązania, które nie zdały w praktyce egzaminu.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wprowadza się stopniowo bardziej trwałe elewacje; dla podniesienia jakości ścianek działowych wprowadza się elementy z gipsu; wprowadza się także — może jeszcze w niedostatecznym stopniu — różnego rodzaju masy szpachlowe; wycofano z budownictwa mieszkaniowego podłogi o niskiej jakości i walorach użytkowych; wprowadza się szereg nowych okuć budowlanych, na które dotychczas tak często narzekaliśmy; uruchomiono wreszcie produkcję stolarki budowlanej, konfekcjonowanej; przewiduje się wprowadzenie w życie znowelizowanych umów i rozliczeń za roboty budowlano-montażowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselBrudzinskiLeon">Są to na pewno pociągnięcia, które powinny w zasadniczy jakiś sposób wpłynąć na poprawę jakości i rytmiczności w budownictwie mieszkaniowym i w budownictwie w ogóle. Oby tak było, bo sporo jest jeszcze narzekań — i słusznych narzekań — na jakość oddawanych budynków.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselBrudzinskiLeon">Kontrole przeprowadzone w terenie, a i nasze własne spostrzeżenia, wykazują, że wiele budynków jest odbieranych z różnymi brakami i usterkami. Do najczęściej spotykanych zaliczyć należy: niedokładność w robotach tynkarskich, niedopasowanie i zniekształcenie stolarki, braki w robotach blacharskich i malarskich.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselBrudzinskiLeon">Spotyka się również niewłaściwe wykonywanie niektórych urządzeń i robót specjalistycznych, jak: niepodłączanie budynków do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej czy gazowej, prowizoryczne podłączenie do sieci centralnego ogrzewania itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselBrudzinskiLeon">Znane są przykłady, kiedy na spisanie tak zwanych usterek i niedoróbek potrzeba kilkudziesięciu stron papieru. Nie chodzi tu o cytowanie przykładów, bo można by podać ich dużo z każdego województwa czy miasta. Kogo za taki stan obciążać odpowiedzialnością? Wykonawców na pewno. Ale są przecież również instytucje nazywające się — inspektorami nadzoru. Są w nich ludzie o odpowiednim poziomie wiedzy fachowej, posiadający na pewno duże doświadczenia, a mimo to jednak są — nazwijmy to po imieniu — zaniedbania.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselBrudzinskiLeon">Dyrekcje inwestycji miejskich i nadzorujące te jednostki rady narodowe, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego powinny bezwzględnie doprowadzić do:</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselBrudzinskiLeon">—zwiększenia i usprawnienia nadzoru inwestorskiego nad realizacją żądań budownictwa w trakcie wykonywania robót na placach budowy;</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselBrudzinskiLeon">—wzmocnienia dyscypliny wykonywania przez inspektorów nadzoru obowiązku w zakresie oceny jakości robót i przygotowywania obiektów do odbioru.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselBrudzinskiLeon">Sytuacja, o której mówię, znana jest poszczególnym resortom. Wnioski też; chodzi o to, aby te resorty odpowiednio się do tych wniosków ustosunkowały i aby wyciągnęły odpowiednie wnioski dla swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselBrudzinskiLeon">Wiele do życzenia pozostawia także sprawa terminowego oddawania Obiektów mieszkaniowych do użytku. Jest wiele przykładów nieprzestrzegania normatywnych cykli budowy. Niektóre budynki, na przykład w Rybniku, oddano z opóźnieniem 19 miesięcy. Dyrekcja rozbudowy miasta Warszawa-Południe na 66 budynków oddanych w 1965 r. przekroczyła w 55 przypadkach normatywne cykle od 1 do 27 miesięcy. Jest jeszcze wiele takich wypadków, że rzekomo oddane budynki w końcu roku — jeszcze w lutym czy marcu następnego roku nie mogły być oddane do użytku, bo prowadzono w nich roboty wykończeniowe. Po prostu niektórzy inwestorzy, przedsiębiorstwa wykonawcze i komisje odbioru ukrywają opóźniony termin oddawania do użytku obiektów mieszkalnych, wykazując fałszywie w sprawozdaniach z wykonania planu budownictwa jako efekty rzeczowe realizacji tych planów, obiekty, w których roboty są kontynuowane jeszcze w roku następnym.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselBrudzinskiLeon">Czy można tego uniknąć? Na pewno można. Trzeba do minimum ograniczyć, jeśli nie można w ogóle tego uniknąć, oddawanie gotowych obiektów w ostatnich miesiącach roku, w listopadzie czy w grudniu. Pogoń za wykonaniem planu, nacisk ludzi czekających na mieszkania, pragnących urządzić się i zagospodarować jeszcze przed zimą, sprzyja odbieraniu budynków nie wykończonych, a potem — „jakoś to będzie”. Trzeba też tak ustawiać plany w wykonawstwie, aby zabezpieczyć na zimę i wczesną wiosnę możliwie jak najwyższy wskaźnik zaawansowania stanów surowych, aby wiele prac wykończeniowych, instalacyjnych robić zimą, a budynki do odbioru przekazywać latem bądź najpóźniej wczesną jesienią.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselBrudzinskiLeon">Osobiście mam pewne obawy, czy zaplanowane na koniec bieżącego roku zaawansowanie stanów surowych, od których w poważnej mierze zależy realizacja zadań w 1967 roku, będzie osiągnięte, tym bardziej, że według oceny Ministerstwa Gospodarki Komunalnej nie będzie w roku bieżącym wykonany plan stanów surowych. Na koniec października wskaźnik zaawansowania stanów surowych wynosił 19% na zaplanowane na koniec roku 34%. Na ten problem Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i przedsiębiorstwa im podległe muszą zwrócić szczególną uwagę, jeśli chcą — a wierzę w to — w pełni, bez większych zakłóceń, wykonać zadania w budownictwie w ogóle, a w szczególności w budownictwie mieszkam owym.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselBrudzinskiLeon">Innym bardzo ważnym czynnikiem warunkującym pełną realizację zadań w budownictwie — jest sprawa materiałów budowlanych. Była już o tym mowa dzisiaj. Trzeba ten problem rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselBrudzinskiLeon">—materiałów budowlanych produkowanych przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, —materiałów budowlanych produkowanych przez inne resorty, a szczególnie przez przemysł ciężki, chemiczny i drzewny.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselBrudzinskiLeon">Z materiałów Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, dotyczących planu na rok 1967 i założeń na rok 1968 wynika, że jest pełne pokrycie zapotrzebowania na cement; że globalne zapotrzebowanie na materiały ścienne jest zabezpieczone, ale nie zabezpiecza się odtworzenia zapasów do wysokości normatywów, oraz że jakikolwiek w materiałach dekarskich bilans jest zrównoważony, to jednak mówi się jednocześnie o braku około 4 mln m^2^ dla planowanej wymiany pokryć słomianych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselBrudzinskiLeon">Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zakłada wiele przedsięwzięć zmierzających do poprawy sytuacji w dziedzinie materiałów budowlanych, jak zwiększenie jeszcze produkcji cementu, maksymalną intensyfikację produkcji materiałów ściennych, przede wszystkim przez uruchomienie nowych mocy produkcyjnych, modernizację poszczególnych zakładów, usprawnienia organizacyjne itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselBrudzinskiLeon">Pragnę jednak zwrócić uwagę na potrzebę sięgnięcia do istniejących wciąż jeszcze rezerw w zakładach produkujących materiały budowlane. Jedna z nich — to poprawa jakości produkowanych materiałów budowlanych. Mimo poprawy jakości wyrobów, na przykład ceramiki budowlanej w stosunku do lat ubiegłych — nadal jeszcze występują częste wypadki produkowania i co gorsze jeszcze — wprowadzania do obrotu wyrobów nieodpowiedniej jakości. Wyliczenia wskazują, że w latach 1962— 1965 tylko z tytułu przekroczenia planowanego procentu złomu w suszarniach i piecach, straty w przeliczeniu na jednostki ceramiczne wyniosły blisko 54 mln jednostek ceramicznych. Wiele jest jeszcze faktów klasyfikowania cegły do wyższych klas i gatunków, co nie odpowiada stanowi faktycznemu. Długa byłaby lista zakładów stosujących taką praktykę.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselBrudzinskiLeon">Cegielnia Staniewice dostarczyła Kieleckiemu Przedsiębiorstwu Budownictwa Wiejskiego cegłę, z której część uległa pod wpływem deszczów całkowitemu rozpadowi. Dobrze, że stało się to wtedy, kiedy jeszcze leżała ona na placu.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselBrudzinskiLeon">90% badanej cegły dostarczonej Wrocławskiemu Przedsiębiorstwu Budowlanemu nie odpowiadało wymogom norm w zakresie deklarowanej jakości. Przyczyny takiego stanu leżą w braku należytego nadzoru ze strony służb techniczno-produkcyjnych, niewłaściwej w wielu wypadkach organizacji służb kontroli technicznej i laboratoriów przyzakładowych czy wreszcie w niskich kwalifikacjach części pracowników. Temu problemowi resort budownictwa powinien więcej niż dotychczas poświęcić uwagi i podjąć bardziej konkretne kroki zmierzające do poprawy sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselBrudzinskiLeon">Oddzielnym rozdziałem są materiały budowlane produkowane przez inne resorty. Poważne braki ilościowe i asortymentowe stali kształtowanej, zbrojeniowej, kabli, różnych wyrobów hutniczych dostarczanych przez przemysł ciężki, zła jakość materiałów podłogowych dostarczanych przez przemysł drzewny i chemiczny, jak deski i klepki podłogowe, gumolit, płyty i rulony PCW itp. — w poważnym stopniu wpływają na wykonanie obiektów przemysłowych i socjalnych. Sprawy te, obok rozwiązań projektowych oraz jakości robót budowlano-montażowych, w decydujący sposób wpływają na jakość i terminowość w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselBrudzinskiLeon">Jeśli mogę z tego miejsca postulować, to bardzo proszę Ministrów Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Drzewnego, by wzięli bardziej do serca potrzeby budownictwa, by możliwie maksymalnie zaspokoić te potrzeby zarówno pod względem ilościowym, asortymentowym, jakościowym, jak i rytmicznej dostawy. Wspólny wysiłek tych resortów w decydujący sposób wpłynąć może na pełną realizację zadań w budownictwie w ogóle.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Basza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselBaszaBronislaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć kilka wybranych spraw z zakresu gospodarki komunalnej i mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselBaszaBronislaw">Liczby planu budownictwa mieszkaniowego na rok 1967 są wyższe w efektach o 11 tys. mieszkań, co stanowi 7,9% wzrostu. Ilości te są jednak niższe, jak słyszeliśmy dzisiaj, od wytycznych planu 5-letniego. Wpłynęły na to i słabe wyniki realizacji roku 1965, i zagrożenie wykonawstwa w roku bieżącym, sięgające kwoty 800 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselBaszaBronislaw">Pragnę przypomnieć, że w ubiegłej pięciolatce ogólna suma nie przerobionych środków inwestycyjnych na mieszkania wyniosła 4.400 mln zł. W tym stanie rzeczy najistotniejsze staje się zabezpieczenie w możliwie najwyższym stopniu wykonania planowych zadań, mimo że te jeszcze nie czynią w pełni zadość społecznemu zapotrzebowaniu na mieszkania spółdzielcze czy z rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselBaszaBronislaw">Rezerwy w realizacji tych zadań istnieją w wielu elementach składowych cyklu budowlanego, jak i poza nim. Choćby dla przykładu sprawa trudności w budownictwie indywidualnym, które w planie roku 1967 stanowi przecież 22,5% ogólnej ilości izb, a może być wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselBaszaBronislaw">Planowanie przestrzenne małych miast i miasteczek było niejednokrotnie w zbyt małym stopniu oparte na rzeczywistych, uzasadnionych możliwościach rozwojowych, jako lokalnych ośrodków usług w skali mikroregionów. W konsekwencji, w mniejszych ośrodkach miejskich rezerwowano w tych planach tereny stanowiące różnej wielkości parcelki budowlane pod przyszłościowe wysokie budownictwo, odsuwając budownictwo jednorodzinne na tereny ani nie wywłaszczone, ani w żaden często sposób do budownictwa nie przygotowane, a stanowiące tereny użytkowane rolniczo bądź ogrodniczo i podlegające z tego właśnie Względu ochronie.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselBaszaBronislaw">Jest pewne, że tego wysokiego blokowego budownictwa w setkach tych małych miast nie będzie w ciągu najbliższych kilkunastu albo i więcej lat. Toteż wydaj e się konieczna szybka, trzeźwa weryfikacja obecnych planów przestrzennych, większa swoboda i szybkość decyzji w przeznaczaniu działek budowlanych lub terenów pod małe domy rodzinne. Kryteria oszczędności terenów w tych miastach w miarę wzrostu dochodu narodowego zmieniać się będą na korzyść właśnie takiego urozmaiconego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselBaszaBronislaw">Innym z wielu rodzajów rezerw jest potencjał przerobowy rzemiosła budowlanego. Rzemiosło chce i potrafi pracować dobrze i szybko. Jeżeli w ślad za tyloma ulgami dla rzemiosła potrafimy jeszcze ustalić ceny robót i usług budowlanych, właściwe dla ich charakteru — tradycyjnie, 'bez maszyn, pracochłonnie wykonanych — przesłanki ekonomiczne tak powszechnie dziś uznane za kryteria prawidłowej działalności gospodarczej stworzą możliwości przerobienia przez rzemiosło około 2,5 mld zł rocznie z tendencją dalszego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselBaszaBronislaw">Nie wymieniam innych znanych rezerw wielokrotnie omawianych na posiedzeniach sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, a tkwiących w postępie technicznym, właściwej organizacji pracy na budowach, łącznie z systematycznym i sprawnym spływem materiałów, który by z jednej strony sprzyjał oddaniu robót w terminie, a z drugiej strony pozwalał robotnikowi zarobić więcej dzięki większej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselBaszaBronislaw">Istnieje również konieczność usprawnienia takiej formy spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, jaką są zrzeszenia budowy domków jednorodzinnych. Założenia przewidywały ten rodzaj budownictwa głównie dla małych miast, gdzie nie ma terenów uzbrojonych., a budownictwo blokowe, spółdzielcze czy państwowe nie będzie prowadzone. Doświadczenia mówią co innego — budownictwo to spółdzielczość mieszkaniowa, idąc może po linii najmniejszych trudności, rozwija na -razie w Większych ośrodkach miejskich w oparciu o duże zakłady pracy, gdzie zorganizowana służba inwestycyjna i pomoc zakładu wyraźnie ułatwia budowę.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselBaszaBronislaw">Sprawy kapitalnych remontów. Wartość tych remontów budynków mieszkalnych, wynosząca średnio rocznie 3,5 mld zł wraz z kwotą 1.800 tys. zł przeznaczaną na remonty bieżące, stanowią łącznie ponad 1/3 środków wydatkowywanych rocznie na mieszkania nowe. Zaczyna się w społeczeństwie kształtować przekonanie, że słuszna co do samej zasady, lecz w praktyce nieraz realizowana bez uwzględniania całokształtu istotnych okoliczności tendencja obniżki kosztu 1 m^2^ nowego budownictwa — powoduje nieproporcjonalny wzrost kosztów remontu i konserwacji. Wydaje się, że ta zależność powinna być doskonalej wyważona, a odpowiednie decyzje powinny ją zabezpieczyć tym bardziej, że łatwiej jest przecież dobrze zorganizować nowe budownictwo niż przeprowadzać pracochłonne, trudne do przewidzenia prace remontowe. Realizacja remontów kapitalnych nie przebiega wcale zbyt prawidłowo i właściwie.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselBaszaBronislaw">Pragnę zwrócić uwagę na konieczność usprawnienia kapitalnych remontów budynków czynszowych, prywatnych. Budynki te stanowią obecnie około 25% substancji mieszkaniowej w ogóle, a w małych miastach ilość ich sięga 80 i 100% ogółu budynków, dając w sumie w kraju dach nad głową 900 tysiącom rodzin. Przepisy i organizacja tych remontów nie zapewniają sprawności ich przebiegu. Zbyt słabo również sprecyzowana jest forma administracji domami prywatnymi. W Obowiązujących przepisach jest dużo niejasności, utrudniających ekonomiczną ochronę substancji mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselBaszaBronislaw">Poważnym problemem dla małych miast — i pewno nie tylko dla małych — są usługi określane mianem komunalnych, jak w zakresie kanalizacji, gazownictwa, komunikacji, utrzymanie ulic, placów, zieleni, a także (usługi pogrzebowe, sanitarne i inne. Prawie wszystkie one uwarunkowane są sprzętem i etatami, nie mówiąc o wysokim znaczeniu poczucia gospodarności ze strony rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselBaszaBronislaw">Plain 1967 r. przewiduje niższe od wskaźników roku 1966 przyrosty m^3^ wody, natomiast wyższe są wskaźniki dostawy gazu. Na podkreślenie zasługuje przewidywany rozwój gazownictwa bezprzewodowego, szczególnie ważnego dla województw północno-wschodnich i centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselBaszaBronislaw">Zakłada się również wysoki wzrost dostaw taboru komunikacyjnego i dalszy sukcesywny wzrost taboru i sprzętu do oczyszczania miast.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselBaszaBronislaw">Trochę słabszy w stosunku do potrzeb jest wzrost ilości miejsc w hotelach.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselBaszaBronislaw">Zasady koncentracji inwestycji i szybki rozwój miast dużych nie pozwalają w nadchodzącym okresie na większe efekty w tym zakresie w miastach małych. Nawet te mniejsze ośrodki miejskie, które stanowią dla wielkich miast zaplecze mieszkalne, nie będą jeszcze mogły liczyć na możliwość pełnej realizacji swojej satelitarnej funkcji. Środki na inwestycje i urządzenia komunalne warunkuje zaopatrzenie w szereg deficytowych materiałów, a szczególnie w rury, których produkcja nie jest jeszcze tak zaprogramowana, by mogła zaspokoić potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselBaszaBronislaw">Wzrost wydatków na utrzymanie, konserwację i remonty bieżące, ulic, placów, mostów, zieleni, oświetlenia jest wprawdzie wyraźny, ale szczególnie w małych miastach nie stwarza dużych nadziei na szybką poprawę obecnego stanu.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselBaszaBronislaw">Stąd poważnego znaczenia nabiera kilka zasadniczych czynników, które mogą dać pomyślniejsze rezultaty, o ile zostaną w realizacji zadań właściwie ustawione i o ile nada się im i w resorcie planowania i w radach narodowych właściwą rangę.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselBaszaBronislaw">Po pierwsze — to ustalenie wielu form partycypowania różnego rodzaju przedsiębiorstw w inwestycjach komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselBaszaBronislaw">Po drugie — szybkie wprowadzenie w życie i sprawna realizacja proponowanego przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów funduszu miejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselBaszaBronislaw">Po trzecie — intensywniejszy rozwój czynów społecznych w małych miastach na podstawie funduszu miejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselBaszaBronislaw">Po czwarte — bardzo racjonalne i oszczędne gospodarowanie posiadanymi do dyspozycji środkami.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselBaszaBronislaw">Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego planowane w roku 1967 zadania i stawiane do dyspozycji środki, mimo że nie zaspokoją wszystkich potrzeb, stwarzają jednak możliwość poprawy stanu gospodarki mieszkaniowej i komunalnej. Nie wolno jednak dopuścić do ich marnotrawstwa i niewykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Frąszczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselFraszczakJozef">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu ograniczę się do istotnego problemu, mianowicie rezerw materiałów budowlanych. O wadze uruchomienia wszelkich w tej dziedzinie rezerw świadczy fakt, że przewijało się to zagadnienie w toku prac nad pięciolatką i ostatnio nad projektem planu na rok 1967 w większości komisji i że ze specjalnym w tej sprawie apelem do wojewódzkich zespołów poselskich zwróciły się, z upoważnienia kierownictwa, sekretariaty Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselFraszczakJozef">Złagodzenie w najbliższych latach istniejących braków, szczególnie w materiałach ściennych, ma zasadnicze znaczenie dla budownictwa mieszkaniowego, a szczególnie dla rosnących poważnie potrzeb budownictwa wiejskiego. Teren Lubelszczyzny, gdzie jestem posłem, posiada w skali krajowej bodajże największe zaległości za ostatnie lata w zakresie zaopatrzenia w materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselFraszczakJozef">Specyfiką tego terenu jest budownictwo tradycyjne z materiałów łatwopalnych i szybko niszczących się. Średnia ubytków budynków zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych sięga szacunkowo ponad 2% w stosunku rocznym. Odszkodowania za straty z tytułu pożarów wypłacone przez PZU sięgały w roku ubiegłym 46 mln zł. Nic więc dziwnego, że zdrowy i słuszny pęd do budownictwa jest duży, a barierą są tutaj przeważnie tylko materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselFraszczakJozef">W związku z deficytem niektórych materiałów budowlanych mamy zjawisko przywożenia przez rolników z dalekich terenów zachodnich i północnych naszego kraju materiałów budowlanych i odkrywczych. Apelując z tej trybuny o pełniejsze uwzględnienie potrzeb Lubelszczyzny w dziedzinie materiałów budowlanych, które są w dyspozycji centralnej, chcę równocześnie podkreślić, że władze wojewódzkie, jak i powiatowe, nie odnoszą się biernie do istniejących br alków materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselFraszczakJozef">Nakładem dużych sił i środków uzyskano poprawę w zakresie produkcji cementu, zbudowano kilka wytwórni betonów kamionkowych i cegły silikatowej, rozbudowano i powiększono potencjał produkcyjny istniejących zakładów produkcji materiałów ściennych.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselFraszczakJozef">Coraz aktywniej i w coraz szerszym zakresie likwiduje się systematycznie skutki niewłaściwej w swoim czasie polityki fiskalnej, która przyśpieszyła samolikwidację zespołów wypału cegły. Osiąga się na tym odcinku w niektórych rejonach województwa pozytywne rezultaty. Podtrzymuje to ożywiony ruch budowlany, ale potrzeby nie maleją, lecz wzrastają.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselFraszczakJozef">Dokonane rozeznanie bilansu wojewódzkiego złóż i zasobów mineralnych jako surowca wyjściowego wskazuje, że można by przy pełniejszym ich wykorzystaniu prawie podwoić dotychczasowe zaopatrzenie w materiały budowlane poza pokryciami dachowymi. Potrzebna jednak będzie — poza tym co czynami społecznymi i dzięki terenowej inicjatywie da się zrobić — właściwa pomoc Ministerstwa Budownictwa, a może nawet Komisji Planowania przy Radzie Ministrów dla branżowego pionu kluczowego, terenowego, spółdzielczego i sektora nieuspołecznionego na terenach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselFraszczakJozef">Przy sposobności, wydaj e się celowe zaapelowanie do Ministra Handlu Wewnętrznego, aby niekonsumpcyjne towary, szczególnie materiały budowlane, dostarczane były do aparatu handlu z odpowiednim wyprzedzeniem sezonu.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Kot.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselKotJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Bieżąca pięciolatka, oprócz poważnego wzrostu produkcji roślinnej, zakłada powiększenie pogłowia zwierząt gospodarskich, a szczególnie bydła. Wskazuje to na potrzebę poświęcenia większej uwagi budownictwu inwentarskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselKotJozef">Nie mniejszej uwagi wymaga sprawa budownictwa mieszkaniowego na wsi, bowiem dane GUS wskazują na nadmierne zagęszczenie mieszkań wiejskich, które jest wyższe, aniżeli w mieście o około 20%.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselKotJozef">Budownictwo w kraju w ogóle boryka się z poważnymi trudnościami, a wiejskie budownictwo indywidualne, szczególnie ze względu na poważny brak materiałów budowlanych i wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselKotJozef">Budownictwo i remonty budzą duże zainteresowanie i zrozumienie u ogółu rolników w kraju. Świadczą o tym wyniki uzyskiwane w latach minionej pięciolatki, zarówno w budownictwie nowym, jak i w remontach.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselKotJozef">W oddanych budynkach w 1965 r. — inwentarsko-gospodarcze stanowią 66%. Wskazuje to na dążenie do stworzenia warunków podniesienia produkcji rolnej. W moim jednak przekonaniu dla prawidłowego pokierowania sprawami budownictwa wiejskiego potrzebna jest znajomość specyfiki poszczególnych regionów kraju. Na przykład dla wsi województw centralnych nowe budownictwo jest problemem zasadniczym, natomiast dla ziem zachodnich i północnych sprawą najważniejszą są remonty.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselKotJozef">Budownictwo nowe w większym stopniu należy oprzeć na nowej technice i nowych materiałach budowlanych. Zbyt małe zastosowanie w budownictwie wiejskim mają elementy prefabrykowane i gotowe. Stworzy to warunki do większego przeznaczenia tradycyjnych materiałów do prac remontowych. Stąd muszą działać odpowiednie czynniki umożliwiające rozwój produkcji materiałów budowlanych na podstawie miejscowych surowców. Potrzebne jest również podjęcie decyzji stwarzających warunki do zwiększenia potencjału przerobowego rzemiosła budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselKotJozef">Sytuację budownictwa wiejskiego pragnę zilustrować na przykładzie woj. wrocławskiego, z którego jestem posłem. Według aktualnych danych, w woj. wrocławskim jest 457 tys. budynków, w tym 181 tys. inwentarskich. Według posiadanego rozeznania ponad 90 tys. budynków wymaga przeprowadzenia remontów kapitalnych, a około 120 tys. — bieżących. Należałoby rocznie budować około 6,5 tys. nowych budynków — przeznaczając około 1.500 na budynki mieszkalne, a pozostałe — na inwentarsko-gospodarcze. Nakłady środków inwestycyjnych z gospodarki chłopskiej na budownictwo nowe powinny wynosić 545 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselKotJozef">Przyjmując jednak, że rocznie średnio na wsi wrocławskiej remontować należy około 20 tys. budynków kosztem około 600 mln zł, wydatki wsi na cele budownictwa wynosić będą w granicach 1—2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselKotJozef">W 1965 r. na wsi wrocławskiej odremontowano 16.373 budynki i wybudowano nowych 1.262. W roku bieżącym zostanie odremontowanych ponad 18 tys. budynków i zgodnie z wydanymi pozwoleniami rozpoczęto budowę ponad 2 tys. nowych budynków. Pomoc kredytowa państwa w 1965 r. w porównaniu do 1962 r. wzrosła 3-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselKotJozef">Mimo postępu, budownictwo chłopskie natrafia jednak, w dalszym ciągu na duże trudności, których usunięcie stworzyłoby dogodniejsze warunki do podejmowania przez rolników decyzji o przystąpieniu do budowy.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselKotJozef">Wiele krytycznych uwag można słyszeć od rolników pod adresem nadmiaru biurokracji w utworzonych przy wydziałach budownictwa, urbanistyki i architektury PPRN zespołów usług projektowych. Trzeba więc, żeby resort budownictwa rozpatrzył możliwości uproszczenia czynności przygotowawczych do rozpoczęcia budowy.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselKotJozef">Największą trudnością, przysparzającą rolnikom wiele kłopotów w prowadzeniu i kończeniu budowy, jest stały brak materiałów budowlanych i wykończeniowych. Województwo wrocławskie w ogóle cierpi na brak materiałów budowlanych, toteż w tej sytuacji trudności rolników w zaopatrzeniu się w potrzebne materiały są jeszcze większe, gdyż jednostki uspołecznione często zabiegają o wyrównanie swoich niedoborów materiałowych właśnie w -gminnych spółdzielniach. Przeprowadzona kontrola w GS Rębiszów w pow. Lwówek potwierdza taki stan rzeczy. 100% dostaw cegły i cementu w latach 1965 i 1966 sprzedano Odbiorcom pozarynkowym. Zaledwie 20% pozostałych asortymentów materiałów budowlanych w tej Gminnej Spółdzielni zakupili rolnicy. Cóż wobec tego zostaje dla rolników? Z czego mają oni wznosić domy mieszkalne i obory? Brak rytmiczności dostaw, rak rocznie powtarzający się brak materiałów budowlanych, takich jak cement, wapno hydratyzowane i brak stali budowlanej w sezonie budowlanym, poważnie utrudnia prowadzenie i zakończenie robót.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselKotJozef">Potwierdzają to dane uzyskane w WZGS Wrocław, z których wynika, że zapotrzebowanie na materiały budowlane roku bieżącego za 8 miesięcy zostało pokryte w materiałach ściennych, dachówce i tarcicy iglastej zaledwie w 47%, w cemencie — 53%.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselKotJozef">Trudności materiałowe występują w całym kraju. Straty ponoszone z powodu przedłużania się czasu budowy dostatecznie uzasadniają potrzebę przeznaczenia dodatkowych środków na dofinansowanie przemysłu produkującego materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselKotJozef">W województwie wrocławskim niektóre powiaty, jak na przykład lwówecki, jest bogaty w surowce umożliwiające rozwój przemysłu materiałów budowlanych. Na przykład zakład w Proszówce w powiecie lwóweckim, produkujący prefabrykaty budowlane szczególnie poszukiwane przez rynek chłopski, ma pełne warunki podwojenia swojej produkcji. Niestety, CRS nie może się zdecydować na przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselKotJozef">W wyniku braku materiałów budowlanych wiele planowanych zadań w rolnictwie nie zostało wykonalnych, jak na przykład: budowa obór, chlewni, silosów itp.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselKotJozef">Na tempo budownictwa indywidualnego duży wpływ ma również wykonawstwo. Głównym wykonawcą budownictwa chłopskiego jest rzemiosło indywidualne. Zespoły budowlane organizowane przy GS, przeznaczone dla potrzeb budownictwa chłopskiego, jedynie powiększyły trudności, gdyż przejęły rzemieślników indywidualnych, działających dotychczas na rzecz rolników, a zespoły te chętniej budują dla jednostek Uspołecznionych i w miastach, unikając terenów wiejskich. Ten stan rzeczy wymaga podjęcia kroków zmierzających do zwiększenia potencjału przerobowego zakładów rzemieślniczych. Uzyskać to można przez rozwój wypożyczalni sprzętu budowlanego przez PZGS i GS oraz stworzenie bodźców materialnego zainteresowania odpowiednią polityką podatkową na korzyść rozwoju rzemiosła indywidualnego i organizowania zakładów o optymalnej wielkości z punktu widzenia organizacji robót i przyjmowania uczniów do szkolenia. Należy również przemyśleć możliwość szkolenia młodocianych w zawodach budowlanych na zasadach szkolenia przysposobienia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselKotJozef">Pragnę na zakończenie wysunąć kilka wniosków, które resort budownictwa powinien wziąć pod uwagę:</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselKotJozef">—perspektywiczne i roczne plany budownictwa indywidualnego na wsi powinny zawierać szacunki efektów rzeczowych, wynikające z kierunków i zadań rozwoju produkcji rolnej w poszczególnych rejonach kraju;</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselKotJozef">—rolnikom rozpoczynającym budowę należy zapewnić niezbędne środki i materiały do jak najszybszego zakończenia robót;</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselKotJozef">—w celu usprawnienia zaopatrzenia rynku wiejskiego w materiały budowlane należy Wprowadzić zasadę kompleksowego bilansowania wszystkich materiałów budowlanych, w tym również materiałów do robót wykończeniowych;</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselKotJozef">— wprowadzany do budownictwa wiejskiego postęp techniczny musi dawać w efekcie obniżenie kosztów i skracanie czasu budowy. W związku z tym uwaga resortu budownictwa i służby budowlanej rad narodowych powinna być zwrócona na dostarczanie na rynek odpowiednich materiałów, unifikację wymiaru tych materiałów i stosowanych prefabrykatów do wymogów projektów typowych oraz dostarczanie potrzebnego sprzętu, w szczególności małych żurawi i dźwigów;</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselKotJozef">—budownictwo indywidualne na wsi w dalszym ciągu realizować będzie rzemiosło. Wynika stąd potrzeba dalszego szkolenia rzemieślników i rozwój zakładów budowlanych; Ministerstwo Finansów powinno zapewnić rzemiosłu dogodne warunki rozwoju przez odpowiednie dostosowanie podatków i opłat, stwarzających możliwość organizacji zakładów o optymalnej wydajności ;</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselKotJozef">—dofinansować zakłady produkujące materiały budowlane, a szczególnie w tych regionach kraju, gdzie jest ich brak, a istnieją naturalne surowcowe warunki.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselKotJozef">Kończąc swoje wystąpienie, mam nadzieję, że dotychczasowy rozwój budownictwa chłopskiego i potrzeby wynikające z planów podniesienia produkcji rolnej spowodują zabezpieczenie środków dla wsi ze strony kompetentnych czynników i dlatego głosować będę za przyjęciem projektu planu i budżetu na 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Muszę powiedzieć, że tym razem z pewnym wzruszeniem wchodzę na tę trybunę, bowiem dzisiejsze przemówienie wypada nam potraktować jako w pewnym stopniu jubileuszowe wystąpienie Koła Poselskiego — „Znak”. Wyznacza bowiem ono 10-lecie naszego istnienia w parlamencie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zachodzi jednak pewne kalendarzowe odchylenie. Data kalendarzowa nie jest dokładna. Pierwszą deklarację sejmową w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” wygłosiłem z tej trybuny w lutym 1957 r., ale działalność polityczną środowiska nasze rozpoczęły jesienią 1956 r., a więc właśnie 10 lat ternu. Jest wątpliwe, czy tak się złoży, że w dokładną rocznicę tej pierwszej deklaracji 'będzie się odbywało posiedzenie Sejmu. Dlatego obecną dyskusję generalną, budżetową, która dla je okazję do wszelkich politycznych Szerszych wystąpień, uznaliśmy za symboliczną datę wytyczającą rocznicę naszej działalności w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselStommaStanislaw">Skłania to do spojrzenia wstecz, do próby jakiegoś głębszego rozrachunku. Zdecydowaliśmy się włączyć w życie polityczne kraju i wziąć na siebie jakąś cząstkę odpowiedzialności politycznej, na skutek tych przemian, które nastąpiły w październiku 1956 r.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselStommaStanislaw">Przedtem nie było dla nas miejsca w życiu politycznym, zresztą byliśmy zbyt głęboko w opozycji w stosunku do ówczesnych metod rządzenia. Po Październiku zaangażowaliśmy się politycznie w imię sprawy, której chcemy służyć i jako przedstawiciele określonych środowisk społecznych. Wiadomo, że weszliśmy w życie publiczne jako przedstawiciele środowisk bezpartyjnych i katolickich. Nie rościmy sobie bynajmniej monopolu na wyłączne reprezentowanie w tej Izbie społeczeństwa katolickiego, maimy jednak mocną świadomość, że reprezentujemy liczne środowiska, które myślą podobnie jak my. Mamy więc mocną świadomość reprezentowania tych środowisk podobnie do nas myślących. Ci ludzie dali nam w roku 1956 swój mandat na polityczne zaangażowanie się, albowiem Październik wzbudził w tych środowiskach żywe nadzieje. Ludzie ci pragnęli wówczas, ażebyśmy się stali łw Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej rzecznikiem ich myśli, ich pragnień, ich dążeń. Stworzyło to dla nas od razu wyraźne zobowiązanie natury zarówno politycznej, jak i moralnej. Poczucie reprezentowania w Sejmie tych środowisk, siłą rzeczy stawiało zagadnienie, stawiało przed nami problem, który uważamy za bardzo istotny i który oczekuje swojego rozwiązania — po prostu problem szerokich środowisk ludzi bezpartyjnych, przyznających się do chrześcijaństwa i kościoła. Problem taki istnieje. Jest taka kwestia, i to nie małej wagi. Chodzi bowiem o sytuację w państwie tych szerokich kręgów obywateli bezpartyjnych, którzy czynnie wyrażają swoją postawę religijną, a więc siłą rzeczy deklarują inną postawę ideową niż reprezentuje obóz w Polsce rządzący. Sama ich obecność w Polsce już stwarza zagadnienie. Ono stanęło przed nami iw całej rozciągłości i ono ciągle przed nami stoi. Uważamy to w naszej działalności sejmowej za sprawę naczelną.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselStommaStanislaw">W okresie minionym, który nazywany też bywa okresem kultu jednostki, sytuacja tych obywateli była zła, była krzywdząca i niedopuszczalna.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselStommaStanislaw">Ludzie ci byli jak gdyby poza nawiasem państwa w roli przedmiotu rządzenia, de facto nie posiadali uprawnień pełnych politycznych i obywatelskich. Chodziło więc o stworzenie nowej sytuacji dla tych ludzi, a zarazem o nową ich konstruktywną rolę w państwie. Cechą tragiczną minionego okresu, który — jak zaznaczyłem — nazywany jest też okresem kultu jednostki, było rozbicie między rządzącymi i społeczeństwem. Między rządzącymi i społeczeństwem Istniała przepaść. Przy takim rozbiciu niemożliwy był normalny, pomyślny rozwój narodu. Rozgoryczenie opozycyjne zatruwało atmosferę życia. Nie można było myśleć o pełnej mobilizacji energii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselStommaStanislaw">Październik stał się wstrząsem i stal się przełomem. Podziwu godna jest rozumna odwaga, z jaką wtedy kierownictwo partii wyciągnęło konsekwencje z błędów Okresu poprzedniego. Rzadkie są w historii wypadki tak odważnej samokrytyki i również śmiałej decyzji przestawiania polityki na nowe tory. Kierownictwo partii rozumnie Wtedy oceniło sytuację i wyszło na spotkanie narastającym nurtom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselStommaStanislaw">Dlatego też dzieło Października było i pozostanie historyczną zasługą kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dopiero Październik stworzył warunki dla prawdziwego przezwyciężenia rozłamu między rządzącymi i rządzonymi. W tym kierunku została Wtedy otwarta droga przemian. Drogę tę uznaliśmy wówczas za naszą sprawę i w imię jej tu jesteśmy. Od października 1956 r. wiele się zmieniło na lepsze. Nie możemy jednak stwierdzić, aby zagadnienia wtedy postawione były już wszystkie rozwiązane i były już wyczerpane. Nie trzeba wdawać się w obliczenia statystyczne. Wiadomo, jak dużą większość narodu stanowią obywatele bezpartyjni, to jest nie należący do żadnej z trzech rządzących partii i wiadomo, jak wiele ludzi przyznaje się do chrześcijaństwa i czynnie potwierdza swą przynależność do chrześcijaństwa. Obchodzi nas żywo sytuacja tych ludzi w ramach obecnego naszego państwa, w ramach jego ustroju. Jest to bowiem sprawa ich zaangażowania, ich aktywności i wkładu w dobro ogólne.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż tak pojęty problem tych szerokich rzesz zwykłych obywateli stawia od razu na porządku dziennym problem kluczowy rzeczywistości, to jest sprawę demokratyzacji. Pojęcie demokracji różnie bywa rozumiane. Ważne jest pewne uporządkowanie pojęć w tym względzie. Teoretycy prawa państwowego odróżniają słusznie dwa różne człony demokratycznych praw i instytucji. Pierwsze — prawa polityczne, czyli przepisy, dające obywatelowi możność oddziaływania na państwo, jak na przykład, prawo wyborcze czynne, bierne itd., a z drugiej strony prawa obywatelskie, czyli gwarancje dane obywatelowi przez państwo, a więc przepisy stwarzające pewną nietykalną sferę wolności osobistej. Rozróżnienie to wydaje się istotne. Mówiąc o rozwoju demokratyzacji w Polsce, mam na myśli oba wymienione wyżej rodzaje praw i instytucji. Oczekujemy rozwoju demokracji w obu kierunkach, chociaż inaczej widzimy sposoby, metody i możliwości realizacyjne. W zasadzie prawa polityczne są przez Konstytucję zagwarantowane. Konstytucja przewiduje demokratyczne instytucje. Mamy natomiast zarzut, że udział w nich faktyczny bezpartyjnych jest za mały. Oczekujemy Zwiększenia togo udziału. Stwierdzić natomiast należy, że jak najpilniejsze i najgorętsze postulaty ze strony społeczeństwa wysuwane — idą w kierunku rozbudowy i umacniania praw i gwarancji wolnościowych obywateli. W tej sprawie opinia publiczna jest szczególnie wyczulona. Rozbudzone zostały duże nadzieje na postęp demokratyzacji w tej właśnie sferze. Wymienię zagadnienia szczególnie istotne.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselStommaStanislaw">Powszechne jest żądanie legalności — legalności zupełnej, zwłaszcza w orzecznictwie sądowym, wyeliminowanie elementów oceny politycznej przy orzecznictwie z wprowadzeniem zasady legalności ścisłego stosowania praw. W związku z tym powracam do postulatu dawno przez nas wysuwanego — kontroli legalności aktów administracji, to jest kontroli nad decyzjami administracyjnymi przez jakiś obiektywny trybunał. Postulat trybunału administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselStommaStanislaw">Obecnie niebawem ma wpłynąć pod obrady Sejmu kodeks karny. Będzie to okazją do pewnej kodyfikacji prawa, usunięcia niektórych przepisów, które w opinii publicznej uchodzą za przepisy zarówno przestarzałe, jak i niewłaściwe, kolidujące z zasadami humanizmu, wreszcie będzie Okazją do ewentualnej likwidacji sądów doraźnych. Bardzo ważna jest sprawa poszerzania ram legalnej działalności organizacyjnej, szersze udzielanie zgody na legalizację stowarzyszeń o dobrych celach społecznych. Jest smutne, jeżeli utrudnia się działalność konstruktywną na skutek zbyt formalistycznego i nieufnego traktowania inicjatyw społecznych. Dla wielu ludzi o postawie społecznie ofiarnej największym przywilejem jest możność czynienia dobra innym. Nie ma zbyt wiele takich środowisk gotowych angażować się w służbę innych, ale tam gdzie one są, zasługują na zrozumienie i poparcie niezależnie od tego, z jakich motywów ideowych wynika ich postawa gotowości służenia społecznego. Przeszkody administracyjne prowadzą w takich wypadkach często do bolesnych i godnych ubolewania kolizji. Zdarza się bowiem, że ludzie nie mogąc doczekać się legalizacji, zaczynają później nieformalną działalność społeczną, bez ram formalnie zatwierdzonych, stając w ten sposób w kolizji z przepisami. Apelujemy do władz o rozpatrzenie tej sprawy i o szersze traktowanie inicjatyw organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselStommaStanislaw">Wymieniłem tu sprawy bardzo konkretne, bardzo proste, które w razie realizacji stanowiłyby cegiełki nowego gmachu demokracji. Chodzi oczywiście o demokrację nowego typu, o demokrację w ramach ustroju socjalistycznego, krótko mówiąc — o demokrację socjalistyczną. Chodzi o jej rzeczywistą realizację. Bo chyba można stwierdzić zupełnie bezspornie, że jako zasada — model demokracji socjalistycznej przyjęty u nas został jako założenie do realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselStommaStanislaw">Znamy przysłowie: — „Nie od razu Kraków zbudowano”. Staramy się patrzeć dalekowzrocznie i mieć wiele cierpliwości — i można się na cierpliwość zdobyć — ale trzeba mieć pewność właściwego kierunku rozwojowego. Ludzie muszą mieć przekonanie, że model ten rzeczywiście stopniowo jest realizowany. Ludzie muszą to widzieć, mieć pewność — i to jest bardzo ważny warunek psychologicznego formowania dojrzałej, odpowiedzialnej postawy obywatelskiej. Źle jest natomiast, że obecnie w Polsce w wielu środowiskach ludzie dochodzą do wniosku, że proces demokratyzacji nie robi u nas dalej postępu. Utrwalanie się takiego przekonania rodzi objawy zniechęcenia, dając w efekcie spadek energii społecznej. Na tym tle występują zjawiska tak zwanej frustracji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselStommaStanislaw">Podobnie jak w 1956 r., potrzebny jest pewien przełom psychologiczny. Obudzenie energii narodowej na dużą Skalę zależne jest od aktywizacji procesów demokratyzacji w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselStommaStanislaw">Posłużę się następującym zwrotem alegorycznym. Opracujmy plan demokratyzacji państwa. Mamy 5-letni plan rozwoju gospodarczego — opracujmy jakiś analogiczny plan stopniowej demokratyzacji państwa. Oczywiście, wysuwam dezyderat ujęty w formę symboliczną. Chodzi o to, aby w tej lub innej formie wyraźnie rysował się trend rozwojowy, widoczny dla każdego obywatela, kształtujący nowy model demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselStommaStanislaw">Jest to podwójnie ważne. Po pierwsze ze względu na społeczeństwo. Mówiliśmy już o tym, podkreślając, jak wielkie znaczenie psychologiczne miałoby ukazanie obywatelom stopniowych etapów demokratyzacji.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselStommaStanislaw">Po wtóre — ważne ze względu na cały aparat rządzący.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselStommaStanislaw">Dawałoby to należytą orientację dla ludzi piastujących funkcje na różnych szczeblach władzy. Wiedzieliby oni, w jakim sensie ma się kształtować ich model rządzenia. Tworzyć by to musiało nurt pociągający także tych ludzi w aparacie władzy, którzy obecnie nie czują się zaangażowani w procesy demokratyzacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselStommaStanislaw">Przeciwnicy reform demokratycznych mają w arsenale swoim różne argumenty. Mówią, że rozwój tych procesów demokratyzacyjnych Osłabi władzę, a w dalszej konsekwencji może podważyć konstrukcję ustrojową. Przeciwni są nie tylko rozszerzeniu praw politycznych, to jest zwiększenia szerokich praw obywateli w zakresie kontroli państwa, ale nawet z nieufnością patrzą na rozwój praw wolnościowych, gwarantujących strefę nietykalną obywateli. Wysuwają przy tym argument stabilizacji sytuacji, stabilizacji władzy. Na rozumowanie to nigdy się zgodzić nie możemy i czujemy w tym przejaw defetyzmu. Przecież odwrotnie, chodzi o lepsze, pełniejsze włączenie w państwo wielu milionów obywateli, a przez to włączenie ich w lepsze ramy ustrojowe i powiązanie z ustrojem. Traktowanie tego procesu jako jakiegoś niebezpieczeństwa, zdradza przejaw defetyzmu. Wypływa on z pewnego konserwatywnego myślenia, z patrzenia na społeczeństwo tak, jak się je widziało w pierwszych łatach niepodległości. A przecież od tego czasu weszła cała nowa generacja w życie, przecież ludzie wrośli w ustrój. Zresztą w październiku 1956 r. szerokie koła obywateli wykazały swoją dojrzałość i odpowiedzialność polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Przechodzę do drugiego problemu, ściśle z pierwszym związanego — problemu jeszcze bardziej merytorycznego, który nas szczególnie obchodzi, który wynika z naszych zobowiązań wobec tych środowisk, które w tej Izbie reprezentujemy. Czujemy się katolikami. Jak powiedziałem, zapleczem naszym są świeckie środowiska inteligencji katolickiej. Dlatego jest zrozumiałe i naturalne, że leży nam na sercu sprawia sytuacji religii w państwie ludowym. W październiku 1956 r. byliśmy w tej sprawie optymistami, później doświadczenia lat następnych wykazywały, że optymizm ten był przesadny.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselStommaStanislaw">Stosunki między kościołem i państwem nie rozwijały się tak, jak byśmy sobie tego życzyli. O wiele mniej pomyślnie, niż można było się tego spodziewać w końcu października 1956 r. Trudności okazały się ogromne. Raz po raz dochodziło do ostrych konfliktów. W sumie, zestawiając ze sobą sytuację z jesieni 1956 r. i stan obecny, trudno nam by było niestety powiedzieć, że bilans wypada dodatnio. Z ubolewaniem wypowiadam taką sceptyczną tezę, ale zmuszają do niej fakty.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselStommaStanislaw">Kościół w latach 1956—1966 poniósł znaczne straty. Na przykład, uznanie własności kościelnej na Ziemiach Zachodnich za własność państwową, likwidacja wielu szkół zakonnych, likwidacja niektórych stowarzyszeń wśród i tak małej ich liczby ogólnej. Wiele istotnych kwestii, na styku kościół — państwo, pozostaje sprawami wciąż Otwartymi. Wymienię sprawy podatkowe, budownictwo sakralne, sprawy dotyczące kontroli seminariów.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselStommaStanislaw">Ostatnio na tle kontroli seminariów doszło do ostrego konfliktu. Przybrał on formę tak jaskrawą, że władze zagroziły likwidacją 4 seminariów duchownych. Konflikt ten uważamy za niepotrzebny, za po prostu typowo niepotrzebny. Sądzimy, że da się go rozwiązać na drodze rozsądnego, polubownego załatwienia sprawy kontroli seminariów.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselStommaStanislaw">Oczywiście, kościół nie mógłby się zgodzić na zamknięcie seminariów i nie mogłoby tego zrozumieć społeczeństwo katolickie w swoim obywatelskim sumieniu, uważając to za wkroczenie w bardzo istotną strefę wewnętrznych stosunków kościoła, w jego dziedzinę najistotniejszą. Domagamy się rozsądnego, pozytywnego załatwienia tej sprawy, alby nie dopuścić do dramatycznych sytuacji, jątrzących zgodne współżycie wierzących i niewierzących w naszym państwie. Można chyba bez większego trudu znaleźć takie rozwiązanie, które by całkowicie zachowało prestiż państwa i gwarantowało pełną wolność kościoła. Sądzimy, iż przy dobrej woli obu stron może się znaleźć takie rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselStommaStanislaw">Konflikt ten ukazuje, jak bardzo potrzebne byłyby stałe kontakty, stałe rozmowy przedstawicieli rządu i episkopatu. Wciąż się domagamy tych rozmów, domagamy się zwołania wspólnej komisji. Te nasze sugestie niewiele mają skutku. W naszej interpelacji do Premiera Rządu Rzeczypospolitej Polskiej proponowaliśmy wówczas inną koncepcję, a mianowicie zwołanie specjalnej komisji ad hoc, złożonej z przedstawicieli rządu i episkopatu. No, także i ta nasza sugestia pozostała bez efektu. Dotąd impas trwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselStommaStanislaw">Znacznie lepiej kształtuje się sytuacja na szerszej międzynarodowej płaszczyźnie, sytuacja w stosunkach między kościołem katolickim jako całością — a nawet szerzej — między całym obozem chrześcijańskim a obozem socjalizmu. Obserwując rozwój stosunków na tej szerokiej płaszczyźnie, można znaleźć przesłanki dla ostrożnego optymizmu.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselStommaStanislaw">Pozytywnym i ważnym faktem w tej dziedzinie jest zawarcie układu i nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Republiką Ludową Jugosłowiańską. Obie strony oceniają dodatnio osiągnięte porozumienie i wyrażają zadowolenie z tego powodu.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselStommaStanislaw">Mając inne ważne fakty, świadczące o dokonywającej się stopniowo poprawie stosunków na tej szerokiej arenie, wymienię tylko najważniejsze. Na przykład wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Związku Radzieckiego Gromyko w Watykanie, kontakty papieża z delegatami państw socjalistycznych w czasie sesji ONZ, w czasie sławnej wizyty Pawła VI w ONZ. Stwierdzić należy, że od czasu pontyfikatu Jana XXIII w stosunkach między obozem chrześcijańskim i pokojowym obozem socjalistycznym zarysowała się pewna zmiana ma lepsze. Stosunki te wciąż nie są ani unormowane, ani wyklarowane, pozostaje niezmiernie wiele bolesnych spraw do załatwienia. Niemniej jednak można stwierdzić pierwsze pozytywne przełomy, przełomy natury psychologicznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselStommaStanislaw">Od czasu Jana XXIII zaznaczać się zaczyna w obozie socjalistycznym nowe spojrzenie na kościół. Spojrzenie obiektywniejsze. Znikać zaczynają dawne ujęcia wulgaryzujące w traktowaniu kościoła i chrześcijaństwa. Dochodzić zaczyna do głosu ocena rzeczowa, poważna. Coraz więcej kościół traktowany jest z respektem. Dostrzegać się zaczyna w chrześcijaństwie i kościele prawdziwą, niezależną siłę moralną.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselStommaStanislaw">To jest — można powiedzieć — dopiero zmiana wstępna, ale o dużym znaczeniu. Zrobiony został jakiś pozytywny początek. Stwarza to przesłanki do ostrożnego optymizmu. Otwiera się możliwość dialogu. Widzimy w papieżu Pawle VI wytrwałego, przekonanego, kontynuatora idei Jana XXIII.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#PoselStommaStanislaw">Z prawdziwym uznaniem obserwujemy politykę wschodnią Pawła VI. Widzimy, że prowadzona jest z przezornością, ale z pełnym zdecydowaniem. Zmierza ona konsekwentnie do poprawy stosunków między chrześcijaństwem a pokojowym obozem socjalistycznym oraz do poprawy sytuacji religii i kościoła w państwach tego obozu.</u>
+ <u xml:id="u-32.30" who="#PoselStommaStanislaw">Z całego serca polityce tej życzymy sukcesów i gotowi bylibyśmy zrobić wszystko, co byłoby w naszej mocy, aby tej dobrej i wielkiej sprawie służyć. Ubolewamy, że papież Paweł VI nie mógł odwiedzić Polski. Rozumiemy, że sprawa nie była prosta. Wchodziłby w grę duży przełom w stosunkach między obozem socjalistycznym i kościołem. Poza tym sprawę utrudniała konfliktowa sytuacja w Polsce. Decyzja więc była trudna. Twierdzimy mimo to, że źle się stało. Udzielając zgody na przyjazd papieża, rząd Polski zaskarbiłby sobie wielką wdzięczność szerokich rzesz katolickich obywateli w Polsce. Decyzja zaś odmowna wywołała wiele rozgoryczenia. Pomimo odmowy, papież Paweł VI nie zmienił życzliwego stosunku do Polski i jej rządu.</u>
+ <u xml:id="u-32.31" who="#PoselStommaStanislaw">Zarysowana tu ewolucja w stosunkach ogólnych nie wpłynęła, niestety, na poprawę sytuacji u nas. Impas u nas trwa. Stwierdzając to, mamy tylko jedno słowo: rozmowy bezpośrednie, rolkowania. Tylko kontakty bezpośrednie czynników miarodajnych mogą tu coś poprawić. Proponujemy takie spotkania i konfrontacje na dwóch płaszczyznach: rolkowania między rządem PRL i Stolicą Apostolską oraz wznowienie Wspólnych obrad przedstawicieli rządu i przedstawicieli episkopatu. Zresztą sądzimy, że jedne i drugie rokowania musiałyby być ze sobą sprzęgnięte i powiązane.</u>
+ <u xml:id="u-32.32" who="#PoselStommaStanislaw">Postulując harmonijne ułożenie stosunków między państwem i kościołem, za każdym razem zaznaczamy, że jest to zagadnienie dwustronne, zależne old dobrej woli i mądrości po obu stronach. Obecnie jeszcze raz to podkreślam.</u>
+ <u xml:id="u-32.33" who="#PoselStommaStanislaw">Wychodząc z założenia, że rozsądna koegzystencja kościoła z państwem w Polsce jest sprawą dwustronną, sugestie nasze kwestii tej dotyczące, kierujemy nie tylko pod adresem rządu i partii, ale także pod adresem władz kościoła. Mogę zapewnić, że w ustawicznym podnoszeniu tej sprawy jesteśmy wobec strony kościelnej równie natarczywi i uparci, jak jesteśmy wobec władz politycznych naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.34" who="#PoselStommaStanislaw">Dlaczego w sprawie tej jesteśmy tak bardzo uparci i natarczywi? Bo uważamy ją za zagadnienie ogromnej wagi. Uważamy, że konflikt jest niepotrzebny, szkodliwy dla obu stron, jałowy, a niezmiernie dotkliwie wyczerpujący społeczeństwo katolickie. Dla społeczeństwa katolickiego w Polsce jest to sprawa bardzo bolesna, bardzo je nękająca. Tu szukać należy powodów wielu rozgoryczeń i zniechęceń.</u>
+ <u xml:id="u-32.35" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Mówiłem o kwestiach żywo nas obchodzących, o sprawach, które szczególnie nas obchodzą i bolą.</u>
+ <u xml:id="u-32.36" who="#PoselStommaStanislaw">Ciągle o tym mówimy, przecież niemal w każdym przemówieniu do spraw tych wracamy. One są też powodem ciągłych naszych starań i trosk. Niestety, nie można stwierdzić, żeby te starania dawały dużo efektu. Musiałem dziś stwierdzić ze smutkiem, że bilans ostatnich 10 lat trudno by było nazwać dodatnim.</u>
+ <u xml:id="u-32.37" who="#PoselStommaStanislaw">Dlaczego tak jest? Skąd te uparte trudności? Może dlatego, że sprawy poruszone sięgają korzeniami swymi niezmiernie głęboko, nie udają się rozwiązania doraźne, bo są nawierzchniową tylko próbą załatwienia sprawy. Twierdziliśmy dotąd zawsze, że słuszne jest dążenie do uregulowań doraźnych, konkretnych, rozwiązujących kwestie, które życie narzuca. Natomiast dość beznadziejne wydawało się nam sięganie — że się tak wyrażę — do sedna sprawy. Dlatego powtarzam: byliśmy zwolennikami rozwiązań raczej konkretnych, bez wchodzenia w gąszcz założonych problemów spornych.</u>
+ <u xml:id="u-32.38" who="#PoselStommaStanislaw">Ale konkretne rozwiązania na powierzchni na ogół nigdy nie dają wyników trwałych. Konflikty podskórne działają silniej, doprowadzając wciąż do rozbicia osiąganych z trudem konkretnych rozwiązań. Tak, że te starania o konkretne rozwiązania zaczynają niekiedy przybierać charakter pracy Syzyfa.</u>
+ <u xml:id="u-32.39" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż te trudności każą spojrzeć w głąb problemu. Rodzi się myśl, że może całe to, tak bardzo trudne i złożone zagadnienie, powinno być wreszcie dogłębnie na nowo rozpatrzone.</u>
+ <u xml:id="u-32.40" who="#PoselStommaStanislaw">Trudności wynikają wszak nie tylko z rzeczywiście zachodzących rozbieżności, lecz często przyczyną ich są nieporozumienia i spetryfikowane uprzedzenia. W grę wchodzą nieraz oceny oparte na przedawnionych przesłankach. Mimo to, na takich przedawnionych przesłankach opierają się nieraz uparte uprzedzenia i zarzuty. Przecież ciągle niepokoi nas to, że gdy chodzi o negatywny stosunek do religii, rysujący się w obozie socjalistycznym, to że przesłanki te wynikają z dzieł klasyków marksizmu, a z kolei te formuły mają oparcie w ocenie roli środowisk katolickich w połowie XIX wieku. Od tego czasu zmieniło się tak wiele — jak mądrze powiedział papież Jan XXIII: — „niezmienne pozostają sformułowania doktrynalne, ale zmieniają się czasy i zmieniają się ludzie”.</u>
+ <u xml:id="u-32.41" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż rodzi się pytanie — czy wobec ciągle zmieniających się faktów, problem wzajemnych stosunków między pokojowym obozem socjalizmu i chrześcijaństwem nie powinien być na nowo przemyślany, poddany gruntownej rewizji?</u>
+ <u xml:id="u-32.42" who="#PoselStommaStanislaw">Może dojrzał już czas dla takiej generalnej rewizji stosunków? A taka generalna rewizja na wielką skalę musiałaby się wiązać z szeroko pojętą, społeczną dyskusją na wielu odcinkach prowadzoną. Stawiamy to pytanie, uważając, że stało się ono już aktualne.</u>
+ <u xml:id="u-32.43" who="#PoselStommaStanislaw">W naszym przekonaniu czas dojrzewa do rozpoczęcia szerokiej i głęboko sięgającej dyskusji. Po obu stronach przystąpić by do niej należało z gotowością zrewidowania dawniej ustalonych schematów.</u>
+ <u xml:id="u-32.44" who="#PoselStommaStanislaw">Do wniosków takich dochodzimy obserwując życie, obserwując zarówno ową stopniową ewolucję stosunków na szerszej płaszczyźnie, o której tu mówiłem, a z drugiej strony, ciągłe niepowodzenia doraźnych, konkretnych rozwiązań, nie podbudowanych głębiej. Niepowodzenia te prowadzą do wniosku, że należy oczekiwać głębszej podbudowy wzajemnych stosunków; podbudową tą — rzecz oczywista — może być tylko dialog, dialog eliminujący stopniowo przestarzałe uprzedzenia i przesądy. Do takiego dochodzimy wniosku.</u>
+ <u xml:id="u-32.45" who="#PoselStommaStanislaw">Dotychczasowe doświadczenia wykazują, że pewien postęp został osiągnięty; cieszymy się bardzo, że wielu obserwatorów ze strony obozu marksistowskiego dostrzegło dziś obiektywne tendencje postępowe w kościele i w łonie społeczeństwa katolickiego. Chcielibyśmy, aby szeroki dialog dał krok naprzód. Chodzi o rzecz podstawową, o zrozumienie, o uznanie konstruktywnej, twórczej roli religii w kulturze ludzkiej. To jest dla nas sprawa najistotniejsza. Takiego wyniku dialogu oczekujemy. Miałoby to sens przełomowy. Dopiero przekroczenie takiego progu pozwoli na daleko idące przemiany także i w praktyce. Wtedy nie będzie trudne znalezienie nowej konstruktywnej polityki państw socjalistycznych wobec religii, w sprawach praktycznych wobec kościoła.</u>
+ <u xml:id="u-32.46" who="#PoselStommaStanislaw">Streszczając te uwagi dochodzimy do prostej konkluzji. W żaden sposób nie należy lekceważyć doraźnych rozwiązań praktycznych. One są niezmiernie ważne, niezmiernie potrzebne, są także konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-32.47" who="#PoselStommaStanislaw">Sądzimy jednak, że dojrzewa czas, aby to doraźne uregulowanie spraw zacząć podmurowywać szeroko podjętym dialogiem.</u>
+ <u xml:id="u-32.48" who="#PoselStommaStanislaw">Wołamy więc o dialog.</u>
+ <u xml:id="u-32.49" who="#PoselStommaStanislaw">I tymi słowami zakończyć chcę moje dzisiejsze przemówienie, które potraktowaliśmy jako jubileuszowe i które zawierało ważne dla nas wnioski z doświadczeń lat dziesięciu.</u>
+ <u xml:id="u-32.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-32.51" who="#PoselStommaStanislaw">Wicemarszałek Jan Karol Wende:</u>
+ <u xml:id="u-32.52" who="#PoselStommaStanislaw">Głos ma poseł Stefan Czerniakiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Wysoki Sejmie! Projekt planu na lata 1967-1968 przewiduje na gospodarkę komunalną zwiększone nakłady inwestycyjne o ponad 4% i na remonty kapitalne — o 9,8%, co stwarza lepsze warunki poprawy gospodarki zasobami mieszkaniowymi i urządzeniami komunalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Dla osiągnięcia dalszej wydatnej poprawy w gospodarce komunalnej niezbędne będzie:</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">— pełniejsze wykorzystywanie wszystkich dodatkowych możliwości zwiększenia środków inwestycyjnych, a zwłaszcza zwiększenie udziału jednostek gospodarczych w rozbudowie urządzeń komunalnych oraz aktywniejsze rozwijanie czynów społecznych;</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">—zwrócenie szczególnej uwagi rad narodowych na jak najbardziej prawidłowe rozdzielanie i wykorzystywanie przyznanych im środków;</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">—pełne wykorzystanie środków przeznaczonych na rozbudowę zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych oraz szersze uaktywnienie rzemiosła budowlanego lub innych form w tej dziedzinie w celu stworzenia należytego potencjału wykonawczego dla robót remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">W tej ogólnej nadziei na poprawę gospodarki komunalnej powinny uczestniczyć również małe miasta i miasteczka, dokąd budowa obiektów przemysłowych jeszcze nie wkroczyła i tak szybko nie wkroczy. Ale i tam ogólny rozwój kraju aktywizuje ludność i pobudza coraz szersze potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Wśród tych ludzkich potrzeb stale rosnące jest zapotrzebowanie na mieszkania w małych miejscowościach. Należałoby więc i tam przystąpić w sposób przemyślany do organizowania spółdzielni mieszkaniowych lub innych form, przystosowanych do konkretnych warunków lokalnych. I dobrze jest, jeśli inicjatywa i aktywność wśród ludzi żywiołowo się budzi. Ale czasem należałoby tę inicjatywę rozbudzić, coś doradzić i podpowiedzieć. I o to apeluję do zainteresowanych resortów i do rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Ministerstwo Gospodarki Komunalnej dysponuje dziś wystarczającymi nakładami na kapitalne i bieżące remonty budynków mieszkalnych — nie dysponuje natomiast dostateczną ilością materiałów budowlanych, które można byłoby przeznaczyć na ten cel. W rezultacie materiały tańsze trzeba często zastępować materiałami drogimi, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia efektów rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Równocześnie w związku z brakiem niektórych materiałów budowlanych nadal obserwuje się zjawisko wykupywania tych materiałów przez zaopatrzeniowców przedsiębiorstw remontowo-budowlanych z sieci handlowej i to materiałów, które są przeznaczone właśnie dla małych miejscowości. Wywołuje to z kolei pogłębienie trudności. Należałoby zjawisku temu przeciwdziałać.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">W dyskusji nad planem 5-letnim stwierdziliśmy, że dziedziną, w której nastąpi istotny postęp w rozwoju usług komunalnych na terenie małych miast, będzie przede wszystkim gazyfikacja, zwłaszcza na bazie gazu płynnego. W pięcioleciu na gazyfikację bezprzewodową przewiduje się inwestycje rzędu 300 mln zł, a zużycie gazu powinno wzrosnąć 8-krótnie. Wśród korzystających, na czoło mają się wysunąć tereny centralne i wschodnie. Wkraczamy już w drugi rok pięciolatki, a bezprzewodowa gazyfikacja wisi i małych miast na tych terenach postępuje zbyt wolno. Dostarczanie gazu w butlach dla potrzeb domowych ma wciąż ślimacze tempo. Kiedy nastąpi poprawienie tej sytuacji?</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">Za wąskie i za ubogie wciąż jeszcze są usługi komunalne w małych miasteczkach. Odczuwa się brak łaźni, pralni, farbiarni. Takie usługi rozwijają się już poważnie w miastach wojewódzkich, a w najlepszych wypadkach w' miastach powiatowych. W mniejszych miastach i miasteczkach — jeśli nawet są nieliczne filie, to na usługi trzeba czekać tygodniami lub nawet miesiącami. Może fundusz aktywizacji małych miast i miasteczek oraz tworzony na wzór gromadzkiego funduszu — fundusz miast — potrafi zaktywizować uśpioną pomysłowość w dziedzinie tak potrzebnych i wielorakich usług w małych miejscowościach.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselCzerniakiewiczStefan">I wreszcie sprawa, która spotkała się z ożywioną dyskusją na Komisji Budownictwa i wymaga wyjaśnienia. Zgodnie z naszym głębokim życzeniem — nieźle rozwija się spółdzielczość mieszkaniowa. Miała ona swoją organizację projektową — „Inwestprojekt”. Zlecono tej organizacji z różnych stron kraju wiele projektów. Niedawno zlecenia te odesłano zleceniodawcom, tłumacząc, że — „Inwestprojekt” ulega deglomeracji i nie może wykonać zleceń. Deglomerację popieramy — ale jeśli jest rozsądna i celowa. W konkretnym wypadku istnieje obawa, że projektanci „Inwestprojektu” pozostaną w miejscowości, z której odchodzi biuro projektów, a biuro projektów przejdzie do innej miejscowości, gdzie nie będzie projektantów. Czy dobrze to zrobiono? Czy zabezpieczono zakończenie zleconych projektów? Mam nadzieję, że otrzymam wyjaśnienie.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Juźków.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselJuzkowBronislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie, pragnę ograniczyć się do niektórych problemów budownictwa mieszkaniowego, w którym, aczkolwiek powoli, widziany stałe polepszenie. W 1960 r. na jedną izbę średnio w miastach wypadało 1,53 osoby, w 1966 r. — 1,46. Przewiduje się, że w 1970 r. osiągniemy wskaźnik 1,35 osób. Niemniej jednak jesteśmy świadkami wielkiej urbanizacji naszego kraju, szybkiego rozwoju naszych miast oraz stałego podnoszenia się dobrobytu ludności. I dlatego problem mieszkaniowy znajduje się ciągle w centrum uwagi społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselJuzkowBronislaw">Rok bieżący jest pierwszym rokiem realizacji uchwały Rady Ministrów z dnia 22 maja 1965 r. o spółdzielczości mieszkaniowej, a zarazem realizacji zadań nowego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselJuzkowBronislaw">Nie mamy wprawdzie jeszcze ostatecznych wyników realizacji budownictwa mieszkaniowego w 1966 r., niemniej jednak można dziś wysnuć podstawowe wnioski z dotychczasowego przebiegu realizacji planu, jak i społecznych skutków przeprowadzonych zmian w polityce mieszkaniowej państwa. W latach 1966 —1970 mamy zbudować w miastach 727,8 tys. mieszkań, z czego w budownictwie spółdzielczym około 415 tys. mieszkań. Trzeba podkreślić, że zapotrzebowanie na mieszkania spółdzielcze — a te obecnie głównie się liczą biorąc w skali kraju — przewyższa zamierzenia inwestycyjne. W latach 1966—1970 spółdzielnie mają zbudować — jak wspomniałem — 415 tys. mieszkań. Aby zapewnić mieszkania do 1970 r. tym członkom spółdzielni, którzy zgromadzą wkłady mieszkaniowe do końca 1967 r. — zabrakłoby około 110 tys. izb. Stąd postulat komisji sejmowych o powiększenie w toku realizacji pięciolatki budownictwa mieszkaniowego o dalsze 100 tys. izb — ma szczególnie ważne znaczenie. W sytuacji, w której ilość budowanych mieszkań jest jeszcze niewystarczająca w porównaniu do pilnych, aktualnych potrzeb — sprawą niezmiernie ważną jest pełne i terminowe wykonanie planów inwestycyjnych, przewidzianych do realizacji w poszczególnych latach. Chodzi tu nie tylko o przekazywanie co roku do użytku mieszkań, lecz również o pełne wykorzystanie środków finansowych na kompleksową zabudowę.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselJuzkowBronislaw">Trzeba, aby wraz z nowymi mieszkaniami były przekazywane do użytku sklepy, lokale rzemieślnicze i usługowe oraz drogi dojazdowe i dojścia, zieleń i innego typu urządzenia. Chodzi również o to, aby przedsiębiorstwa budowlane zabezpieczały warunki do pełnej realizacji planu w roku następnym w postaci tak zwanych stanów surowych, których zaawansowanie powinno wynosić co najmniej 30% nakładów przewidzianych na ich pełną realizację.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselJuzkowBronislaw">Doświadczenia roku 1966, od którego wyników między innymi zależy powiększenie planu w ostatnich latach planu 5-letniego, niestety, nie są jeszcze optymistyczne. Minister Budownictwa oświadczył na Komisji, że przedsiębiorstwa jemu podległe, plan rzeczowy budownictwa mieszkaniowego, w przeliczeniu na ilość izb oddanych do użytku, będzie wykonany. Jednak w niektórych województwach, takich, jak na przykład Szczecin, nie zostanie plan wykonany, choć w innych województwach zostanie przekroczony. A przecież chodzi nam o wykonalnie planu w przekroju wojewódzkim.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselJuzkowBronislaw">W roku bieżącym nie zostaną wykorzystane w pełni środki finansowe, co z kolei spowoduje niskie zaawansowanie tak zwanych stanów surowych oraz niewykonanie planu usług i urządzeń towarzyszących, a więc powtórzą się błędy z lat ubiegłych. Szczególnie groźny jest niski przerób na obiektach przewidzianych do wykończenia w I i II kwartale 1967 r., gdyż uniemożliwia on prawidłową pracę przedsiębiorstw w okresie zimowym. Jednocześnie obserwujemy nadal poważne spiętrzenie w przekazywaniu do użytku domów w IV kwartale bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselJuzkowBronislaw">Nie trzeba udowadniać, że to pogarsza jakość robót, a szczególnie robót wykończeniowych, tak zwanej galanterii budowlanej. Wspomniane niedomagania mogą i powinny być przezwyciężone. Leży to nie tylko w interesie finansowo zaangażowanych odbiorców mieszkań, lecz również całej gospodarki narodowej. Ponadto bez definitywnej poprawy sytuacji nie może być mowy o powiększeniu planu budownictwa mieszkaniowego w dalszych latach pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wysoki Sejmie! Nie chciałbym być źle zrozumiany. Osiągnięcia pracowników budownictwa w naszym kraju są na każdym kroku widoczne i oczywiste. Tutaj mała prośba do prasy, ażeby w swoich artykułach popularyzowała zawód budowlanego pracownika, gdyż tego w prasie nie widzimy, natomiast widzimy wiele nieprzychylnych artykułów. W związku z tym chcę powiedzieć tylko tyle, że wiele jest takich budów, które przed czasem przekazano do użytku, a o tym się bardzo mało pisze. Wydaje się, że resort budownictwa i przedsiębiorstwa budowlane stać już obecnie na uczynienie nowego kroku naprzód i wyjście naprzeciw nowej sytuacji w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselJuzkowBronislaw">Konieczny jest konkretny i realny program działania, którego realizacja zgodnie z uchwałami VII Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zabezpieczy pełne, kompleksowe i terminowe wykonanie planów bieżących oraz stworzy możliwości powiększenia zadań. Sądzę, że zarówno pracownikom budownictwa, jak i przedsiębiorstwom i zjednoczeniom, trzeba również przyjść z określoną pomocą.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselJuzkowBronislaw">Podstawowym problemem w budownictwie jest bez wątpienia zaopatrzenie materiałowe. Należy przyjąć zasadę, że na budowie nie robotnik ma czekać na materiały budowlane, a odwrotnie — materiały powinny czekać na robotników. To podwyższy wydajność pracy i zmniejszy wąskie gardło mocy przerobowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselJuzkowBronislaw">W resorcie budownictwa należy zwrócić większą niż dotychczas uwagę na realizację inwestycji własnych, co zabezpieczy bazę techniczno-produkcyjną przedsiębiorstw budowlanych oraz na dalsze powiększenie własnej produkcji materiałów budowlanych. Również resorty kooperujące — te niedomagania, o których przed chwilą mówiłem, dotyczą ich również — to jest chemia, przemysł ciężki i drzewny powinny bezwzględnie przestrzegać pełnej i terminowej dostawy materiałów przez siebie produkowanych. Trzeba jednak na budowach wdrożyć żelazną zasadę maksymalnej oszczędności materiałowej, a szczególnie materiałów deficytowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselJuzkowBronislaw">Poczyniliśmy już poważne postępy w zakresie uprzemysłowienia i mechanizacji robót ciężkich. Natomiast istnieją nadal poważne braki w mechanizacji robót wykończeniowych, których mechanizacja może podnieść jakość robót i przyspieszyć ich wykonanie.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselJuzkowBronislaw">Do spraw szczególnie ważnych należy polityka kadrowa. Fakt, że w niektórych przedsiębiorstwach pojawiają się nieomal cykliczne braki fachowców, na przykład tynkarzy, świadczy o tym, że nie rozwiązano szeregu zagadnień — z brakiem ludzi włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wysoki Sejmie! Zadania planu na rok przyszły są realne, są często nawet ostrożne. Trzeba uczynić wszystko, aby plan mógł być w pełni kompleksowo i terminowo wykonany, aby zostały stworzone rezerwy, umożliwiające realizację dodatkowych zadań. Oznacza to dodatkową ilość nowoczesnych mieszkań dla ludzi pracy, którzy na nie tak bardzo niecierpliwie czekają. Jestem przekonany, że plam ten przyniesie dalszą poprawę życiową ludzi pracy. Będę nie tylko głosował za uchwaleniem planu i budżetu, ale z całym sercem i pełnym oddaniem będę brał udział w jego realizacji na odcinku swej pracy zawodowej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Adamiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Wysoki Sejmie! Pragnąłbym w dzisiejszej debacie zatrzymać uwagę obywateli posłów na kilku głównych — jak sądzę — problemach z dziedziny gospodarki wodnej, znajdujących szczególne zainteresowanie opinii publicznej i wielostronnie analizowanych przez sejmową Komisję Gospodarki Morskiej i Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Podstawowym zadaniem gospodarki wodnej, które realizuje powołany w tym celu Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, jest zaspokajanie potrzeb gospodarki narodowej w zakresie zaopatrzenia w wodę, utrzymywanie i powiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych, ochrona wód przed zanieczyszczeniem i marnotrawstwem oraz ochrona przed powodzią ludności, majątku narodowego i społecznego. Intensywny rozwój przemysłu i postępująca szybko urbanizacja kraju oraz niski stan naturalnych zasobów wód powierzchniowych — przy nierównomiernym ich rozmieszczeniu w poszczególnych regionach kraju i porach roku — wyznaczają kierunki działania w zakresie gospodarki wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Znaczna zaś kapitałochłonność inwestycji wodnych, ich specyfika i długi cykl realizacji, bo około 10 lat, powolna stosunkowo amortyzacja, a także nieuniknione wypadki kolizji interesów państwa, poszczególnych resortów, rad narodowych i niektórych grup społecznych wymagają kompleksowego i długofalowego przygotowania oraz szczególnej rozwagi i dokładności w działaniu. Dotyczy to zwłaszcza budownictwa wodnego podstawowego, a więc budowy zbiorników wodnych. Tam też najjaskrawiej występuje potrzeba należytej koordynacji wszelkich poczynań. Głównymi użytkownikami wody, znajdującej się iw dyspozycji państwa, są: przemysł, gospodarka komunalna i rolnictwo. Pobór wody przez te działy gospodarki narodowej wykazuje szybkie tempo wzrostu i tak na przykład na 1967 r. zakłada się pobór wody w wysokości 9.876 mln m^3^, co stanowi wzrost o 72% w stosunku do 1960 r. Przewiduje się, że wskaźnik ten osiągnie w 1970 r. — 218%. Tak szybki wzrost poboru wody wymaga oprócz działalności, mającej na celu powiększenie zasobów wody, również rygorystycznego przestrzegania zasad gospodarowania wodą.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Dla zaspokojenia potrzeb w zakresie ujęć wody w planach gospodarczych poszczególnych resortów przewiduje się odpowiednie nakłady finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W projekcie planu na 1967 r. w ramach nakładów inwestycyjnych, realizowanych przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, przeznacza się na inwestycje kontynuowane budownictwa wodnego podstawowego kwotę 707 mln zł, natomiast 70 mln zł, to jest tylko 9%, na inwestycje nowo rozpoczynane. Stanowi to wyraz słusznej zasady pełnej koncentracji nakładów na realizację inwestycji kontynuowanych dla zapewnienia terminowego ich zakończenia i oddania do użytku. Dzięki temu priorytetowa budowa stopnia wodnego we Włocławku zaawansowana będzie na koniec 1967 r. w 75%, budowa zbiornika wodnego na rzece Nysie Kłodzkiej w Głębino wie — w 32%, a budowa kędzierzyńskiego kanału żeglugowego — w 69%. Nastąpi również dalszy postęp w zabudowie potoków górskich. Ponadto uregulowany zostanie odcinek rzeki Warty w Poznaniu. W ramach kwoty 304 mln zł kontynuowana będzie przez Ministerstwo Górnictwa i Energetyki budowa zbiornika w Solinie na rzece Sanie, o pojemności użytecznej około 300 mln m^3^ z elektrownią wodną o mocy 120 MWH.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Niepokój jednakże — zdaniem Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — budzi fakt wyraźnego spadku nakładów na budownictwo wodne podstawowe w założeniach na 1968 r. Do problemu tego trzeba będzie jeszcze wrócić w toku realizacji planu w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Z ważniejszych nowo rozpoczynanych obiektów w roku 1967 wprowadzono do planu inwestycyjnego Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej jedynie budowę zbiornika wodnego w Wiśle-Czarnem i to wyłącznie w ramach udziału WRN w Katowicach.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Rozpoczęcie budowy dalszych obiektów objętych planem 5-letnim na lata 1966—1970, a mianowicie: zbiorników wodnych na rzece Dunajcu w Niedzicy, na rzece Pilicy w Sulejowie, na rzece Rabie w Stróży, na rzece Wisłoku w Besku oraz stopnia wodnego w Wyszogrodzie na rzece Wiśle — przewiduje się przeto na lata 1969—1970.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Wspomniana sytuacja nie sprzyja prawidłowemu wykorzystywaniu potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw specjalizujących się w budownictwie wodnym i wymaga moim zdaniem ponownego rozważenia. Na terenie Polski istnieje w chwili obecnej około 90 różnej wielkości zbiorników, o łącznej pojemności około 1.430 mln m^3^. Większość tych zbiorników ma jednak znaczenie lokalne dla potrzeb konkretnych zakładów przemysłowych i rolnictwa, a tylko kilka zbiorników oddziałuje na większe obszary gospodarcze. Znaczną część, bo 16 zbiorników o pojemności całkowitej 379 mln m^3^, czyli 26,5% ogólnego stanu posiadania zrealizowano w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Obserwacje, kontrole, postulaty władz terenowych i liczne skargi ludności pozwalają sądzić, że nie wszystkie te inwestycje zostały należycie przygotowane, a ich realizacja ulega dość częstym tak zwanym poślizgom przedłużającym cykle produkcyjne bądź to z braku środków, bądź limitów, bądź z braku potencjału przerobowego lub niedostatku materiałów, a czasem również z powodu niesprzyjających warunków atmosferycznych, które to w budownictwie wodnym mają istotne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W perspektywicznym planie rozwoju gospodarki wodnej przewiduje się budowę kilkunastu podobnych zbiorników o nie sprecyzowanej dotychczas bliżej lokalizacji ani terminie rozpoczęcia budowy. Stan taki wywołuje określone trudności w prowadzeniu planowej gospodarki na tych terenach, hamuje inicjatywę społeczną, wprowadza niepokój o los wznoszonych w międzyczasie nowych obiektów prywatnych, państwowych bądź społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W świetle doświadczeń zdobytych w trakcie budowy zbiorników w Tresnej, Solinie, Włocławku i Głębinowie wydaj e się konieczne uściślenie programu budowy zbiorników wodnych w kraju na najbliższe co najmniej 20-lecie i określenie lokalizacji oraz przybliżonych terminów rozpoczęcia budowy. Pozwoli to na kompleksowe przygotowanie realizacji zarówno inwestycji głównych, jak i towarzyszących, oraz należyte zabezpieczenie praw obywateli, a także racjonalne zagospodarowanie majątku narodowego i społecznego, tudzież prawidłowe wykorzystanie specjalistycznego potencjału produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Następny problem, stanowiący przedmiot powszechnej niemal krytyki — to problem ochrony wód przed zanieczyszczaniem. Państwo czyni wiele wysiłku, aby problem ten rozwiązać. Z roku na rok wzrastają nakłady na budowę oczyszczalni ścieków.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Wysoki Sejm uchwalił odpowiednią ustawę, wydane zostały niezbędne przepisy wykonawcze, zaostrzona została kontrola. Mimo to jednak stan czystości wód nie ulega wyraźnej poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W wyniku budowy nowych oczyszczalni ścieków w zakładach rozbudowanych i nowych oraz wykorzystania oczyszczalni już istniejących, w 1967 r. będzie oczyszczonych 1.928 mln m^3^ ścieków, co oznacza wzrost o 104 mln m^3 ^w porównaniu z rokiem 1966.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W tym samym jednak czasie, to jest w 1967 r., przyrost ilości ścieków wymagających oczyszczenia wyniesie 143 mln m^3^. Tak więc w stosunku do 1966 r. nastąpi pogorszenie stanu zanieczyszczenia wód. W dalszym ciągu bowiem pozostaje bardzo duża ilość ścieków wymagających oczyszczania, a nie oczyszczonych, wynosząca około 2 mld m^3^ rocznie. Największe nakłady inwestycyjne na budowę oczyszczalni ścieków wystąpią w resortach przemysłu chemicznego i przemysłu ciężkiego oraz w resorcie górnictwa i energetyki.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Z sumy ogólnokrajowych nakładów na ten cel przebaczonych w wysokości 857 mln zł w 1967 r. i 958 mln zł w 1968 r. około 66% przypadnie na województwa: katowickie, rzeszowskie, wrocławskie, opolskie i krakowskie.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Oznacza to celową koncentrację nakładów na budowę oczyszczalni ścieków w województwach południowych w górnych obszarach zlewni Wisły i Odry, co w połączeniu z efektami uzyskiwanymi poprzez zwiększenie zdolności samooczyszczania się rzek, w wyniku wyrównywania przepływów wód dzięki pracy wielozadaniowych zbiorników lokalizowanych w tych właśnie rejonach kraju, może zapewnić stopniową poprawę stanu czystości wód na całej długości głównych naszych rzek.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Proces ten, jakkolwiek ze wszech miar słuszny i pożądany, ma jednak charakter długofalowy, a jego efekty przy aktualnych, choć niemałych nakładach, nie mogą być widoczne na przestrzeni najbliższych kilku lat.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Doraźną poprawę można by zdaniem Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi uzyskać przez lepszą eksploatację istniejących już oczyszczalni, skuteczniejszą pomoc fachową i kontrolę ze strony terenowych i resortowych organów gospodarki wodnej, które jednak wobec podporządkowania im także zagadnień ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem wymagaj ą odpowiedniego wzmocnienia, zwłaszcza personelem inżynieryjno-technicznym wysoko kwalifikowanym.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Ostatni problem, który chciałbym poruszyć, to problem rzeki Wisły jako drogi wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W roku 1967 planowane są dalsze roboty regulacyjne na Wiśle środkowej. Przewiduje się, że na koniec przyszłego roku stan zaawansowania tego zadania, wynikającego z perspektywicznego planu rozwoju gospodarki wodnej, osiągnie około 26%.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Nie zakłada się natomiast realizacji żadnych poważniejszych przedsięwzięć na odcinku górnej Wisły. Wynika stąd, że przez długie jeszcze lata rzeka Wisła nie będzie mogła spełniać swej roli jako droga wodna. Tymczasem potrzeby transportowe stale wzrastają, między innymi również w związku z lokalizacją większych zakładów przemysłowych wzdłuż Wisły.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Ponieważ na ten temat — na temat celowości rozwoju żeglugi na Wiśle — poglądy i zdania fachowców, specjalistów są podzielone, a poniesione dotychczas nakłady na regulację zgoła fragmentaryczną nie mogą zapewnić pożądanych efektów, niezbędne wydaj e się przeprowadzenie odpowiednich badań i opracowanie konkretnego programu działania, zmierzającego do uporządkowania naszej największej rzeki, w ślad za realizacją założeń kompleksowej zabudowy dorzecza górnej Wisły i Odry.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 25 do godz. 19 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady. Głos ma posłanka Helena Stępień.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselStepienHelena">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W miarę dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu postępu technicznego występuje coraz to większe zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane, przy czym potrzeby te są zmienne w czasie — nieraz w znacznym stopniu. W tych warunkach szczególnego znaczenia nabiera właściwe dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb gospodarczych kraju. Wszelkie niedopasowania w tej dziedzinie mogą doprowadzić do strat gospodarczych i marnotrawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselStepienHelena">Planowanie zapotrzebowania na kadry kwalifikowane i właściwe nimi gospodarowanie w warunkach wyżu demograficznego nie jest łatwe. Chodzi bowiem nie tylko o zwiększenie liczby miejsc w szkołach, ale i rozstrzygnięcie istotnych zagadnień związanych z czasem i kierunkami szkolenia, o prognozę na przyszłe lata kadr wykwalifikowanych w różnych dziedzinach i tym samym odpowiedniego przekształcania profilu już istniejących szkół, a także powstania nowych i niezbędnych dla gospodarki kierunków.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselStepienHelena">Dotychczasowe ustalanie wielkości naborów do szkół zawodowych nie zawsze odbywało się w oparciu o określone potrzeby kadr, a często, jedynie o możliwości szkół, ogólną orientację co do możliwości zatrudniania absolwentów, a także w oparciu o aktualnie istniejące trudności lub łatwość zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselStepienHelena">Można również stwierdzić, że dotychczasowe proporcje kształcenia nie w pełni zabezpieczały potrzeby gospodarki, a niektóre kierunki były zbyt późno profilowane. Stąd też, opracowany na podstawie normatywów krajowych i dostosowany do specyfiki regionów bilans zapotrzebowania na kadry kwalifikowane do 1970 r. wykazuje duże niedobory w niektórych grupach zawodów. Na podkreślenie zasługuje to, że w bilansie tym po raz pierwszy uwzględniono również potrzeby gospodarki chłopskiej i rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselStepienHelena">Pragnę zatrzymać się na niektórych problemach szkolnictwa zawodowego, występujących w planie 1967 r. na tle bieżącej pięciolatki. W procesie udostępniania absolwentom szkół podstawowych dalszego kształcenia — rok 1967 jest nietypowy. Na skutek umożliwienia części uczniów klas VII w 1966 r. podjęcia nauki w szkołach zawodowych — liczba absolwentów szkół podstawowych w 1967 r., w porównaniu z liczbą absolwentów tych szkół z lat ubiegłych, będzie o ponad 40% niższa. Ta wyjątkowa sytuacja stwarza możliwości podjęcia dalszej nauki w liceach ogólnokształcących i szkołach zawodowych wszystkim absolwentom klas VIII w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselStepienHelena">Projekt planu na 1967 r. zakłada, że będzie 380.780 absolwentów klas VIII, zaś planowana liczba uczniów w klasach I liceów ogólnokształcących i zawodowych — zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej — wyniesie 406 tys. uczniów. Oznacza to niedobór prawie 22 tys. absolwentów klas VIII. Niedobór ten wyrównać mają uczniowie drugoroczni w klasach I szkół zawodowych oraz absolwenci szkół podstawowych z lat ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselStepienHelena">W związku z tym, bardzo istotnym zagadnieniem powinno być konsekwentne przestrzeganie przyjmowania absolwentów klas VIII do poszczególnych typów szkół, zgodnie z ustaleniami planu według grup zawodów i kierunków szkolenia. Jest to również ważne i z tego względu, że wyjątkowo w 1967 r. może się wzmóc przepływ absolwentów między województwami w poszukiwaniu atrakcyjniejszych zawodów. Zjawisko takie miałoby niekorzystny wpływ na utrzymanie w poszczególnych województwach niezbędnych wskaźników przy naborze do szkół, z których absolwenci są szczególnie poszukiwani. Dotyczy to przede wszystkim szkół budowlanych, rolniczych, górniczych i hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselStepienHelena">Z tych względów zachodzi konieczność pełnego zabezpieczenia wykonania planu naboru absolwentów do szkół zawodowych od strony strukturalnej. Wiąże się z tym również sprawa przyjęcia dziewcząt do szkół technicznych w większym niż dotychczas zakresie oraz stworzenia im odpowiednich warunków do podjęcia pracy w wyuczonym zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselStepienHelena">Problem ten jest szczególnie ważny, jeśli się weźmie pod uwagę, że w klasach VIII obecnie mamy 59% dziewcząt i tylko 41% chłopców.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselStepienHelena">Na uwagę zasługuje fakt, że mimo zmniejszonego naboru do klas I szkół zawodowych ogółem liczba uczniów w szkołach zawodowych dla młodzieży nie pracującej i pracującej zwiększy się w porównaniu z szacunkowym wykonaniem 1966 r. o ponad 17%.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselStepienHelena">W 1967 r. planuje się, zgodnie ze wzrostem nakładów inwestycyjnych w bieżącej pięciolatce na szkolnictwo zawodowe, oddanie do użytku 44 obiektów o 896 pomieszczeniach do nauki oraz — 23 warsztatów z prawie 5 tys.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselStepienHelena">stanowisk pracy. Nie zaspokoi to na pewno istniejących na tym odcinku wielkich potrzeb, ale wydatnie polepszy pracę wielu szkół.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselStepienHelena">Jest rzeczą zrozumiałą, że rozpatrując problemy szkolnictwa zawodowego należy ich pełne rozwiązanie widzieć w perspektywie planu długofalowego.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselStepienHelena">Wykonanie 5-letniego planu w zakresie zadań szkolnictwa zawodowego poważnie zmniejszy deficyt kadry kwalifikowanej, lecz nie wszędzie równomiernie.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselStepienHelena">Bardzo poważny deficyt robotników kwalifikowanych występować będzie i po 1970 r. w wojewódzkie koszalińskim, które reprezentuję, przy czym największy niedobór dotyczyć będzie przede wszystkim grupy zawodów technicznych, bo ponad 87% oraz grupy zawodów rolniczych ponad 72%.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselStepienHelena">Oznacza to, że niedobór w grupie zawodów technicznych w województwie koszalińskim jest dwukrotnie wyższy niż w województwie olsztyńskim i dwa i pół raza wyższy niż w województwie szczecińskim. Jest to niepokojące o tyle, gdyż nawet w zestawieniu z województwami o podobnej strukturze, jak olsztyńskie i szczecińskie, niedobór ten w naszym województwie jest najwyższy.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselStepienHelena">Jak wynika z zapotrzebowania, w wymienionych województwach konieczne jest zwiększenie udziału młodzieży w zasadniczych szkołach zawodowych o wyżej wspomnianych kierunkach. Na przykład w województwie koszalińskim zostało to uwzględnione już w planie na 1967 r. W grupie zawodów technicznych udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych wzrasta z 70% w 1965 r. do 80% w 1967 r. Zwiększony udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych występuje również w 1967 r. w grupie zawodów rolniczych. Analogiczna sytuacja jest również w województwie olsztyńskim i szczecińskim.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselStepienHelena">Ze względu na to, że w ubiegłej pięciolatce przybyło w województwie koszalińskim tylko 36 nowych izb i 8 izb z uzysku w szkolnictwie zawodowym, a istniejące szkoły są maksymalnie obciążone, należałoby przynajmniej dawać pierwszeństwo inwestycjom przeznaczonym dla tegoż szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselStepienHelena">Sytuacja na odcinku zaspokojenia potrzeb województwa koszalińskiego na pracowników ze średnim wykształceniem przedstawia się znacznie lepiej. Stopień zaspokojenia potrzeb wynosi 61,9%.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselStepienHelena">Stosunkowo trudna sytuacja wystąpi jeszcze w grupie zawodów służby zdrowia, w której niedobór wynosić będzie 1.830 absolwentów po 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselStepienHelena">Porównując stopień zaspokojenia zapotrzebowania na pracowników ze średnim wykształceniem zawodowym, należy stwierdzić, że w latach 1964—1970 największy niedobór w liczbach ogólnych występuje również w województwie koszalińskim w porównaniu z olsztyńskim i szczecińskim.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselStepienHelena">Stosunkowo małe pokrycie na kadry w grupie rolniczej ma także województwo olsztyńskie — 44,7% i szczecińskie ponad 46,8%.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselStepienHelena">Te stosunkowo duże trudności kadrowe województwa koszalińskiego, które przecież nie jest bogate w zakłady przemysłowe, a jest przede wszystkim województwem rolniczym, wynikają między innymi z tego, że obecnie posiadamy jeden z najniższych wskaźników zatrudnienia kadr wykwalifikowanych na 1000 zatrudnionych, a także z tego względu, że rozwijamy w województwie nowe gałęzie przemysłu, jak na przykład przemysł elektroniczny, skórzany, które wymagają przygotowania odpowiednich kadr.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#PoselStepienHelena">Plan na 1967 rok, a także na całą pięciolatkę, stawia przed Szkolnictwem zawodowym poważne i odpowiedzialne zadania. Stąd też dalszemu ulepszaniu stanowisk, kierunków szkolenia oraz poziomu w szkolnictwie zawodowym powinien towarzyszyć wielostronny wysiłek zakładów pracy, by zapewnić dobre warunki i opiekę wkraczającej w wiek produkcyjny młodzieży, by z korzyścią dla nowej, kwalifikowanej kadry oraz zakładów pracy, a więc i dla całej gospodarki narodowej przebiegał proces szybkiego przystosowania się do nowego stanowiska pracy.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dla udzielenia wyjaśnień do uwag zgłoszonych przez Obywateli Posłów udzielam głosu Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatelowi Marianowi Olewińskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! W dyskusji, jaka miała miejsce w komisjach sejmowych, jak i na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu, obywatelowie posłowie poruszyli szereg spraw związanych z realizacją inwestycji i zadaniami budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jest to zrozumiałe, jeżeli zważyć, że wykonanie zadań budownictwa decyduje o prawidłowym tempie rozwoju całej gospodarki narodowej — Niedawno uchwalony 5-letni Plan Rozwoju Gospodarki Narodowej określa łączną wartość produkcji budowlanej przedsiębiorstw uspołecznionych na niemal 500 mld zł. Aby ją zrealizować, przedsiębiorstwa budownictwa uspołecznionego muszą zwiększyć swą produkcję w 1970 r. o ponad 50% w stosunku do 1965 r. Jest to więc wzrost szybszy od wzrostu produkcji przemysłowej, która w tym samym czasie wzrośnie o około 44%, co — naszym zdaniem — w rezultacie stwarza jedno z istotnych napięć planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Towarzysze posłowie, zabierający głos w dyskusji, poruszyli szereg szczegółowych zagadnień. Na szczegółowe zagadnienia, w oparciu o stenogram, spróbujemy odpowiedzieć bez pośrednio obywatelom posłom. Obecnie w swoim wystąpieniu poruszę niektóre tylko problemy, które ze względu na swoje znaczenie wymagają dodatkowego naświetlenia.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jakie to są problemy?</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jednym z zasadniczych problemów jest sprawa zbilansowania zapotrzebowania na roboty inwestycyjne z możliwościami wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Drugim — to są niektóre problemy budownictwa mieszkaniowego i wiejskiego poruszane w dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Trzecim zagadnieniem, które chcę poruszyć, to są niektóre problemy budownictwa przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Czwartym problemem, który omówię, to są sprawy zaopatrzenia rynku w materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obywatele Posłowie! Zjawisko niepełnego zbilansowania potrzeb i mocy produkcyjnych w zakresie robót budowlanych posiada swoje przyczyny po obu stronach bilansu. Po stronie zapotrzebowania ważą na nim:</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—ogólny trend rozwoju inwestycji, który z reguły waha się od 7 do 8% rocznie;</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—zróżnicowane tempo rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, przykładem czego może służyć w bieżącym pięcioleciu szybki rozwój chemii i przemysłu maszynowego;</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—zróżnicowane tempo inwestowania w poszczególnych regionach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W tej sytuacji musi występować i występuje szereg dodatkowych napięć bądź to w układzie profilowym produkcji, bądź w układzie regionalnym, których usunięcie nie jest sprawą prostą i łatwą.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Powstaje więc pytanie, co w ostatecznym rachunku jest w bilansie decydujące? Moim zdaniem, decydująca jest wyznaczona przez poziom gospodarki narodowej wielkość robót budowlano-montażowych, ta bowiem wielkość powinna być i na ogół jest oparta o bilanse materiałowe, bilanse dostaw sprzętu i maszyn budowlanych, bilanse transportu i wreszcie — bilanse siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Można byłoby więc postawić słuszną tezę, że ten kto posiada środki inwestycyjne powinien mieć zapewnione wykonawstwo. Ale można i należy tę tezę uzupełnić, że nie mając możliwości wykonawczych, nie powinno się zbyt łatwo po stronie planu inwestycyjnego uruchamiać środków finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Realizacja takiej polityki wymaga ścisłego współdziałania komisji rozdziału robót z terenowymi władzami.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Dotychczasowe doświadczenia wskazują na dużą efektywność takiej współpracy, w związku z czym przygotowujemy dalsze wzmocnienie wzajemnego oddziaływania w formułowaniu programów budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Drugim elementem, który ma wpływać na zagadnienie bilansowania i może doprowadzić do złagodzenia napięć w bilansach robót, jest planowanie w układzie 2-letnim jako element planowania ciągłego, jest bowiem ono nieodzownym warunkiem pełnego dostosowania mocy produkcyjnych wykonawstwa do struktury zapotrzebowania inwestycyjnego z konieczną perspektywą czasu. Z tych względów będziemy 2-letni system bilansowania i planowania dalej doskonalić. Tego celu nie uda się jednak osiągnąć bez poprawy planowania wieloletniego u inwestorów i względnej stabilizacji planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Trzecim czynnikiem zwiększającym wydajność potencjału wykonawczego jest prawidłowy podział pracy między organizacje wykonawcze, umożliwiający koncentrację produkcji i jej specjalizację.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W związku z tym pragnę przypomnieć, że resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych realizuje własnymi siłami połowę całej produkcji budowlano-montażowej. Wprawdzie w tej części znajduje się około 90% budownictwa mieszkaniowego typu miejskiego, niemal całość budownictwa szkolnego i przeważająca większość centralnych inwestycji przemysłowych. Nie zmienia to jednak faktu, że poza sferą bezpośredniego działania resortu znajduje się pozostałe 50% zadań budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W tym układzie jest rzeczą zrozumiałą, że niedorozwój mocy jakiejkolwiek gałęzi produkcji budowlanej wykazuje tendencję obciążenia powstałym niedoborem przedsiębiorstw podporządkowanych resortowi.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Tymczasem dla pełnego zabezpieczenia potrzeb konieczne jest rozwijanie się wszystkich pionów organizacji wykonawczych. Przedsiębiorstwa resortu budownictwa powinny swoją działalność przede wszystkim skupić na realizacji podstawowych zadań budownictwa inwestycyjnego. Powinny one wykonywać budownictwo przemysłowe, masowe budownictwo mieszkaniowe, szkolne, szpitalne oraz bardziej skomplikowane inne obiekty budownictwa miejskiego — nie powinny one jednak w zasadzie wykonywać robót remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Inne resorty gospodarcze, obok wykonywania specjalistycznych robót, dla których mają wykształconą już sieć przedsiębiorstw, powinny rozwijać potencjał wykonawczy zarówno w formie systemu gospodarczego, jak i w formie przedsiębiorstw dla realizacji własnych remontów oraz nieskomplikowanych i niedużych zadań inwestycyjnych, w szczególności o charakterze modernizacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Przedsiębiorstwa remontowo-budowlane planu terenowego powinny realizować roboty remontowe w obiektach miejskich oraz drobne i nieskomplikowane inwestycje planu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Przedsiębiorstwa realizujące budownictwo rolnicze powinny rozwijać swój potencjał w takim zakresie, żeby powoli zacząć wykonywać całość robót na terenach wiejskich, a wszystkie organizacje gospodarcze powinny wykonywać drobne roboty remontowe i inwestycyjne systemem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Rozwój wszystkich organizacji wykonawczych powinien następować na poszczególnych terenach w takim tempie, ażeby w pełni pokryć potrzeby inwestycyjne i remontowe, a tam gdzie to będzie możliwe, wytwarzać rezerwy mocy produkcyjnych przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego dla postulowanego między innymi w dzisiejszej dyskusji stworzenia warunków Ido przekroczenia planu w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! W społeczeństwie i w komisjach sejmowych oraz na dzisiejszym plenum dużo uwagi poświęca się problemom budownictwa mieszkaniowego. Obejmują one szeroki wachlarz zagadnień, poczynając od ilości efektów rzeczowych, ich struktury, terminów realizacji — do jakości mieszkań, jakości rozumianej jak najbardziej szeroko, a więc wielkości powierzchni mieszkań, funkcjonalności rozwiązań, wyposażenia itp. Chciałbym tu przypomnieć, że niezależnie od tych czy innych spraw o znaczeniu lokalnym, ogólne zasady polityki w budownictwie mieszkaniowym na najbliższe lata zostały wyznaczone. Z pełną świadomością potrzeb i możliwości ich zaspokojenia Wysoki Sejm uchwalając plan 5-letni ustalił wielkość realizacji budownictwa mieszkaniowego do 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jednocześnie w ustawie była zawarta sugestia co do rozszerzenia programu rzeczowego w miarę ewentualnego powstania rezerw w pokryciu materiałowym i sile roboczej. I tein postulat realizujemy. Na realizację tych zadań rzeczowych określona została suma środków finansowych, wyznaczająca koszt jednostkowy mieszkań i standard ich wyposażenia.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W dostosowaniu do tych zadań rzeczowych i finansowych zostały opracowane wojewódzkie zestawy projektów, w których ujęte są wybrane przez władze terenowe projekty, przeznaczone do wielokrotnego powtarzania.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Tu i ówdzie słyszy się głosy krytyki pod adresem zestawów. Krytyka ta może być i na pewno jest słuszna do poszczególnych rozwiązań, nie należy jej jednak odnosić do całości.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obecnie pod względem wartości użytkowych mieszkań zestawy charakteryzują się rozwiązaniami poprawnymi — w granicach obowiązujących nas standardów i warunków ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wprowadzenie wojewódzkich zestawów pozwala nadto:</u>
+ <u xml:id="u-41.32" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—zwiększyć powtarzalność realizacji według tych samych rozwiązań projektowych, co ma istotny wpływ na zmniejszenie pracochłonności budownictwa w wyniku opanowania procesu technologicznego;</u>
+ <u xml:id="u-41.33" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—zmniejszyć ilość dokumentacji projektowej aktualnie do 215 projektów w skali kraju;</u>
+ <u xml:id="u-41.34" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">— zwiększyć zastosowanie elementów typowych, stwarzając tym samym warunki dla ich wielkoseryjnej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-41.35" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Doceniając słuszność i konieczność stałego doskonalenia projektów objętych zestawami, podjęliśmy ciągłą pracę nad ulepszeniem istniejących rozwiązań projektowych, zawartych w zestawach. Zestawy, naszym zdaniem, nie są wyrazem stagnacji technicznej, a są wyrazem ciągłego uzupełniania w oparciu o najlepsze rozwiązania i progresywną technikę. Prace te stanowią jeden z podstawowych punktów programowych działalności resortu budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.36" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Resort wprowadza aktualnie do budownictwa mieszkaniowego szereg nowych elementów, tworzyw i materiałów o wyższej jakości, eliminując jednocześnie rozwiązania nie reprezentujące dostatecznych wartości użytkowych bądź technologicznych. Do znanych zresztą i poruszanych w dzisiejszej dyskusji posunięć w tej dziedzinie należy wprowadzenie stolarki konfekcjonowanej o trwałym wykończeniu, posiadającej niewątpliwie wyższe od dotychczasowych walory użytkowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.37" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W zakresie elewacji prowadzona jest akcja stopniowego przechodzenia na trwałe, nie wymagające częstych remontów elewacje strukturalne.</u>
+ <u xml:id="u-41.38" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Dla podniesienia jakości ścianek działowych zakupiono z importu agregaty do produkcji elementów gipsowych, pozwalających osiągnąć gładkie powierzchnie pod malowanie lub tapetę, bez tynkowania. Ilość wykonanych z tych elementów ścianek w roku 1967 wyniesie już około 400 tys. m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-41.39" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Do beztynkowego wykańczania powierzchni ścian pod malowanie uruchomiono w 1966 r. produkcję mas szpachlowych na bazie metylocelulozy.</u>
+ <u xml:id="u-41.40" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obok tych rozwiązań zamierza się od przyszłego roku stopniowo wprowadzać tapety. Dla właściciela mieszkania oznacza to zróżnicowanie efektów kolorystycznych wnętrz mieszkalnych i podniesienie ogólnego poziomu estetycznego wykończenia; dla budownictwa — oznacza to dalsze eliminowanie tak zwanych na budowie procesów na mokro.</u>
+ <u xml:id="u-41.41" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W robotach posadzkowych ulega stopniowemu zwiększaniu udział dogodnych w użytkowaniu wykładzin z tworzyw sztucznych. W 1967 r. ilość posadzek tego typu wzrasta do 3.600 tys. m^2^ i mogłaby być jeszcze większa, gdyby dostawy były zwiększone i produkcja na to pozwalała.</u>
+ <u xml:id="u-41.42" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W przemyśle okuć budowlanych, których jakość była niedostateczna, wprowadza się do masowej produkcji szereg nowych wzorów trwalszych i bardziej estetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.43" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Z poprawą jakości w budownictwie wiążą się w istotny sposób opracowane przez resort kompleksowe programy postępu technicznego, mechanizacji, rekonstrukcji branż i organizacji, usprawnienia procesu inwestycyjnego, szkolenia zawodowego, jak i szeroka działalność na odcinku normalizacji i typizacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.44" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Można zatem stwierdzić, że obecne kierunki postępu technicznego w rozumieniu kompleksowym — od projektowania poprzez produkcję aż do realizacji — stwarzają warunki do optymalizacji kosztów przy równoczesnym podniesieniu jakości budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.45" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obywatele Posłowie! Sprawna realizacja zadań w zakresie budownictwa mieszkaniowego to nie tylko suma oddanych obiektów w ciągu roku, lecz również rytmiczne przekazywanie ich w poszczególnych miesiącach i kwartałach. Stąd resort kładzie duży nacisk na rytmikę oddawania efektów rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.46" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Najlepiej charakteryzują to wyznaczone na rok 1967 dla przedsiębiorstw ogólnobudowlanych zadania oddania:</u>
+ <u xml:id="u-41.47" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—w I kwartale minimum 20% efektów rzeczowych, —za 3 kwartały minimum 75% efektów rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.48" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Dążymy również, aby terminy oddania ostatnich planowych obiektów w danym roku wyznaczone zostały przed końcem roku, aby można było bardziej systematycznie przeprowadzić odbiory końcowe i zapewnić jakość wykonawstwa. Stwarza to również lepsze warunki dla zrealizowania efektów ponadplanowych. Nie znaczy to jednak, aby realizacja budownictwa mieszkaniowego przebiegała bez trudności — o tym mówiono w dyskusji na plenum Sejmu. Nie ma jednak naszym zdaniem podstaw do obaw o realizację całego planu budownictwa mieszkaniowego zawartego w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-41.49" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jednym z problemów, które mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego przebiegu realizacji produkcji budowlanej i które wymagają dalszej pracy nad ich prawidłowym rozwiązaniem, jest dostosowanie rytmiczności dostaw materiałowych w asortymentach do rytmiki pracy budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.50" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Sprawy te znalazły się na warsztacie VII plenum KC PZPR i obejmując całość gospodarki narodowej nie tylko wytyczają zadania dla budownictwa, ale mogą mu zapewnić lepsze warunki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.51" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wy solka Izbo! W roku 1967 oddamy do użytku pomad 230 nowych ważnych obiektów budownictwa przemysłowego, w tym na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-41.52" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—22 obiekty dla energetyki, —63 obiekty dla przemysłu ciężkiego, —18 obiektów dla przemysłu spożywczego i szereg innych.</u>
+ <u xml:id="u-41.53" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W tym miejscu nie chcę się jednak zatrzymywać na zadaniach ilościowych, które są dostatecznie znane, lecz chcę podkreślić coraz większą złożoność problemów, jakie budowa nowoczesnego przemysłu stawia przed budownictwem. Zwrócę tu uwagę na dwa momenty.</u>
+ <u xml:id="u-41.54" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Pierwszym jest to, że budowane obecnie obiekty przemysłowe wskutek swej nowoczesnej technologii są same w sobie coraz bardziej skomplikowane, często prototypowe, nie tylko w kraju, ale w Europie — a zatem, prościej mówiąc, trudniejsze do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-41.55" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Drugim problemem jest fakt, że w obecnym stadium postępu technicznego niezbędna stała się zmiana metod budowania.</u>
+ <u xml:id="u-41.56" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Na przykład w wielu nowo budowanych zakładach chemicznych wprowadzono nowe materiały dostosowane do zmienionych metod produkcji i zwiększonych ciśnień w ciągach technologicznych. Zmusiło to budowlanych do wprowadzenia nowych metod spawalniczych, nowego oprzyrządowania, budowania zbiorników z aluminium czy urządzeń z blachy platerowanej.</u>
+ <u xml:id="u-41.57" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Charakterystycznym przykładem jest również montaż wykonany w bieżącym roku cienkopowłokowych kolumn regeneratora w Zakładach Azotowych I w Puławach.</u>
+ <u xml:id="u-41.58" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jakiż ogromny wysiłek konstruktorów i robotników był potrzebny, żeby zbudować na ziemi i później w całości ustawić blisko 50-metrową kolumnę o grubości ścianki 2 cm — a ważącej około 122 tony! Aby ocenić wielkość wykonanej pracy w tychże Puławskich Zakładach Azotowych, wystarczy dla przykładu powiedzieć, że dla 3 ciągów zmontowano przeszło 23 tys. ton urządzeń, konstrukcji i instalacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.59" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Albo przykład z dziedziny hutnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.60" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W hucie im. Lenina — wielki piec nr 1 o kubaturze około 1000 m^3^ zmontowaliśmy w okresie 27 miesięcy; oddawany obecnie w tym roku wielki piec nr 5 o kubaturze 2.000 m^3 ^i wydajności dobowej około 2,7 tys. ton surówki — zmontowaliśmy w ciągu 18 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-41.61" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Tych kilka podanych przykładów miało unaocznić, w jakiej skali zadania zostały przez budowlanych zrealizowane. Wykonanie tych zadań i tych następnych, coraz trudniejszych i bardziej złożonych, wymagało i będzie wymagać rozwiązania szeregu spraw a między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-41.62" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">— utworzenia nowych jednostek specjalistycznych, —prawidłowego doboru i stałego dokształcania kadry, która potrafiłaby sprostać nowym zadaniom, —dostosowania wyposażenia sprzętowego, —rozwiązania coraz bardziej złożonych problemów koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.63" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">A przecież wszystkie te sprawy musimy rozwiązywać — jeżeli tak można powiedzieć — na ruchu, wykonując przy tym bieżąco nałożone zadania produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-41.64" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wysoka Izbo! Ważne dla gospodarki narodowej jest również indywidualne budownictwo na wsi. Wiele czasu obywatele posłowie poświęcili temu zagadnieniu w dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-41.65" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Resort budownictwa rozwiązuje tu jednocześnie dwa zadania: rozwija ruch budowlany oraz reguluje jego rozwój w kierunku likwidowania błędów istniejącej zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-41.66" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wywołuje to często sytuacje konfliktowe między obywatelem a urzędem. Ale 40 tys. wsi i przyczółków, w dużej części o zabudowie rozproszonej i łatwopalnej, wymaga uporządkowania, które trzeba rozpocząć i konsekwentnie realizować.</u>
+ <u xml:id="u-41.67" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Sporządzone obecnie plany wyznaczania terenów budowlanych na wsi spotykają się niekiedy ze słuszną krytyką. Dlatego gotowi jesteśmy powtórnie je zweryfikować przy udziale przedstawicieli mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.68" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jednocześnie przygotowaliśmy projekt przepisów, które uproszczą tryb podziału terenów budowlanych i uzyskania działek.</u>
+ <u xml:id="u-41.69" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Wspólnie z radami narodowymi systematycznie ograniczamy zbędne formalności związane z wydawaniem pozwoleń na budowę.</u>
+ <u xml:id="u-41.70" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W 1967 r. chcemy doprowadzić do tego, aby przez rozszerzone formy budownictwa planowego na wsi rolnik mógł uzyskać kompletne usługi, niezbędne do przygotowania i rozpoczęcia budowy i poradę fachową w czasie trwania budowy.</u>
+ <u xml:id="u-41.71" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W ubiegłym roku zarysowały się trudności w pokryciu popytu na materiały ścienne. Podjęte decyzje rządu, dotyczące korzystnych warunków dla drobnej wytwórczości zespołowej i rzemieślniczej, dają już na tym odcinku rezultaty. Nie poprzestajemy na tym i przygotowaliśmy program ponadplanowego zwiększenia produkcji. W przyszłym, 1967 roku, będziemy mogli dać dodatkowo na rynek około 200 mln jednostek ceramicznych. Usuwamy zatem przeszkody i podejmujemy wszystkie możliwe przedsięwzięcia w celu utrzymania rosnącego zakresu budownictwa indywidualnego na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.72" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Dalszy problem, nad którym chciałbym się zatrzymać — to zaopatrzenie rynku. Częściowo naświetliłem już tę sprawę przy omawianiu budownictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-41.73" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Rok bieżący przyniósł znaczną poprawę w dostawach rynkowych podstawowych materiałów dla budownictwa wiejskiego. Według oceny wartość tych dostaw w tym roku będzie o około 8% większa niż w roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-41.74" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Charakterystyczne dla sytuacji w zakresie niektórych materiałów, jak na przykład cementu oraz wapna — i co nie jest zgodne z wypowiedzią ob. posła, który przemawiał w tej sprawie na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu — jest właśnie nasycenie rynku tymi materiałami do tego stopnia, że dla uniknięcia przyszłych spiętrzeń w dostawach i odbiorach tych artykułów, wprowadzono sezonową obniżkę cen cementu sprzedawanego na potrzeby ludności oraz propaguje się akcję zwiększania zapasów i dołowania wapna.</u>
+ <u xml:id="u-41.75" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W 1967 r. wartość globalna dostaw rynkowych materiałów budowlanych i artykułów konsumpcyjnych wzrośnie w stosunku do roku bieżącego o około 10%, to jest o około 800 mln zł. Mówię — rzecz jasna — o dostawach realizowanych przez przedsiębiorstwa resortu budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.76" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W poszczególnych asortymentach materiałów budowlanych dostawy dla rynku w 1967 r. wzrosną w porównaniu do roku ubiegłego następująco:</u>
+ <u xml:id="u-41.77" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—cementu o około 13%, —wapna budowlanego o około 14%, —materiałów ściennych o ponad 8%, —materiałów dekarskich o ponad 8%, —szkła ciągnionego o ponad 27%.</u>
+ <u xml:id="u-41.78" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Mimo wyraźnego wzrostu dostaw materiałów ściennych, chłonność rynku jest wyższa i dlatego należy konsekwentnie realizować doraźny program rozwoju produkcji materiałów ściennych na lata 1967—1969, który zakłada intensyfikację produkcji nie tylko w przemyśle kluczowym, ale i w przemyśle terenowym, w zapleczu budownictwa, w zakładach spółdzielczych CORS — „Samopomoc Chłopska” i spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.79" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Trzeba bowiem podkreślić, że w ogólnej produkcji materiałów ściennych, której wielkość w 1967 r. wyniesie 6,5 miliarda jednostek ceramicznych, resort budownictwa partycypuje w 52%, natomiast:</u>
+ <u xml:id="u-41.80" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">—około 26% tej produkcji realizuje przemysł terenowy, —około 13% tej produkcji pozostali producenci uspołecznieni, —ponad 8% realizują zespoły chłopskie i producenci prywatni.</u>
+ <u xml:id="u-41.81" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Jeśli zważyć, że prawie połowa to jest 43% produkcji krajowej materiałów ściennych dostarczona jest na rynek, to widoczne staje się, jak ważne jest dla zaopatrzenia rynkowego wykonanie zadań produkcyjnych przez wszystkie organizacje trudniące się tą produkcją.</u>
+ <u xml:id="u-41.82" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Obywatele Posłowie! Realizacja nakreślonych zadań budownictwa i rozwiązanie stojących przed nim problemów zależeć będzie przede wszystkim od postawy i umiejętności załóg budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-41.83" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Kadra budownictwa, wykuwając postęp techniczny i ekonomiczny, zmienia tym samym i swoje metody pracy. Dzisiaj praca na budowie wymaga znajomości skomplikowanych maszyn i urządzeń, zarówno służących produkcji budowlanej jak i stanowiących wyposażenie realizowanych inwestycji przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.84" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">W przedsiębiorstwie inżynier i ekonomista już coraz częściej sięgają do pomocy elektronicznych maszyn obliczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.85" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Ten nowy jakościowo proces organizacji pracy wymaga wysokiego poziomu kadry kierowniczej i wykonawczej oraz zdolności opanowywania nowych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-41.86" who="#MinisterBudownictwaiPrzemysluMaterialowBudowlanychMarianOlewinski">Mamy przekonanie, że rosnącym ilościowo i jakościowo zadaniom kadra ta potrafi sprostać i przynieść gospodarce narodowej te efekty, na które społeczeństwo oczekuje.</u>
+ <u xml:id="u-41.87" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Edward Małolepszy.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselMalolepszyEdward">Wysoka Izbo! Podstawowym zadaniem planu handlu wewnętrznego na 1967 r. i założeń na 1968 r. jest uzyskanie dalszej poprawy obsługi nabywców oraz zwiększenie ilości i asortymentu towarów dostosowanych do aktualnych potrzeb ludności. Ta słuszna tendencja wysuwa się coraz bardziej jako sprawa zasadnicza.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselMalolepszyEdward">W tej dziedzinie zarówno rząd, jak i resorty przemysłu i handlu oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku, podjęły wiele przedsięwzięć zmierzających do osiągnięcia tych zadań. Pewna poprawa jest widoczna, niemniej jednak nadal istnieje potrzeba ścisłej współpracy handlu z przemysłem w zakresie terminowości dostaw, poprawy jakości przy równoczesnej zmianie w strukturze kierunków spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselMalolepszyEdward">Wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie obrotów detalicznych w 1967 r. będzie wyższa w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1966 r. o 7,2%, a w 1968 r. — o dalsze 6,4%. Przewiduje się odpowiednią rezerwę na przyrost zapasów towarowych w handlu, na fundusz przecen i na naturalne ubytki towarowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselMalolepszyEdward">Wzrost obrotów detalicznych i ich struktura wiąże się z tempem dalszego wzrostu produkcji przemysłowej i produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselMalolepszyEdward">W porównaniu z przewidywanym wykonaniem 1966 r. nastąpi dalszy wzrost dostaw artykułów żywnościowych o 6,1%, towarów nieżywnościowych konsumpcyjnych o 7,6%, towarów niekonsumpcyjnych, szczególnie dla wsi, o 9,7%.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselMalolepszyEdward">Powyższe różnice dynamiki dostaw towarów odpowiadają kierunkom zmian struktury popytu konsumpcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselMalolepszyEdward">W planie zaopatrzenia w artykuły żywnościowe widoczne jest poważne zwiększenie zaopatrzenia ludności w białko zwierzęce. Na przykład zaopatrzenie w mięso i jego przetwory wzrośnie o 3,6%, dostawy ryb i przetworów rybnych wzrosną o 9,1%, mleka o 6,2%, masła o 4,2%, jaj o 7,8%.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselMalolepszyEdward">Mimo założonego dalszego wzrostu zaopatrzenia w mięso i jego przetwory, nie uzyskamy jeszcze pełnego pokrycia potrzeb ludności. Dlatego pilnym zadaniem resortu handlu wewnętrznego powinno być zwiększenie dostaw innych artykułów, takich jak: ryby i przetwory rybne, mleko i jego przetwory, jaja i inne.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselMalolepszyEdward">Warunkiem tego może być dalsze usprawnienie aparatu skupu i dostaw, nawiązanie kontaktów z konsumentem, a przede wszystkim unikanie posunięć tego typu, jak z dorszem.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselMalolepszyEdward">Poważnym uzupełnieniem artykułów spożywczych będą warzywa i owoce, których produkcja w naszym kraju coraz intensywniej się rozwija. Obrót tymi artykułami wymaga jednak znacznego usprawnienia. Mam na myśli sprawny i opłacalny skup od producenta oraz sprzedaż konsumentowi po niezbyt wygórowanych cenach. Z tym zagadnieniem wiąże się również lepsze zaopatrzenie konsumenta w słoje, weki, gumki i inne urządzenia potrzebne do przetwórstwa domowego. Zachodzi także potrzeba większego popularyzowania spożycia tych cennych dla ludzkiego organizmu artykułów. Uwzględnienie zachodzących w strukturze zmian asortymentowych towarów spożywczych pociąga za sobą konieczność jeszcze większego zaangażowania się handlu w oddziaływaniu na odpowiednie kierunki spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselMalolepszyEdward">W zakresie artykułów przemysłowych konsumpcyjnych przewiduje się likwidację bądź zmniejszenie najbardziej dotkliwych braków w poszczególnych asortymentach towarów.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselMalolepszyEdward">Wprawdzie wskaźniki wzrostu są dość znaczne, na przykład w wyrobach włókienniczych wzrost o 5,2%, w tkaninach i konfekcji o 6,6%, w wyrobach dziewiarskich o 3,3%, w wyrobach pończoszniczych o 8,6%, obuwia skórzanego o 5,5%, gumowego o 4,8%, to jednak z analizy dostaw wynika, że w niektórych artykułach następują wciąż jeszcze poważne braki w stosunku do potrzeb ludności — na przykład w pewnych asortymentach odzieży, zwłaszcza ciężkiej, w niektórych tkaninach wełnianych, bawełnianych, jedwabnych i lnianych, w dziewiarstwie i artykułach pończoszniczych. Szczególnej uwadze zalecamy sprawę dużych niedoborów i nieodpowiedniej jakości w obuwiu gumowym.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselMalolepszyEdward">Grupa artykułów przemysłowych konsumpcyjnych będzie zatem wymagała szczególnych uzgodnień asortymentu pomiędzy handlem a przemysłem, w oparciu o głębszą analizę rynku i możliwości przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselMalolepszyEdward">Czy zaplanowana na przykład przez resort handlu poprawa zaopatrzenia rynku poprzez aktywizację przemysłu terenowego w zakresie produkcji odzieży dostatecznie wpłynie na poprawę zaopatrzenia rynku w odzież?</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselMalolepszyEdward">Ostatnio przedsięwzięte przez resort handlu wewnętrznego porozumienia iz resortem przemysłu lekkiego iw zakresie poprawy realizacji umów, terminowości i asortymentu dostaw oraz poprawy jakości towarów — są jak najbardziej słuszne i konieczne, lecz należy tu postawić pytanie: — jakie konkretne zmiany i w jakim stopniu wydane zarządzenia w wyniku tych porozumień wpłynęły lub wpłyną na poprawę zaopatrzenia, szczególnie w obuwie i w odzież.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselMalolepszyEdward">Wysoki Sejmie! Z zagadnieniem właściwego kształtowania się kierunków spożycia wiąże się sprawne zabezpieczenie dostaw masy towarowej z przemysłu na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselMalolepszyEdward">Do najczęściej występujących niedociągnięć zaliczyć należy niewykonywanie planu dostaw pod względem asortymentowym, niedotrzymywanie terminów dostaw i nierytmiczność. Często następuje spiętrzenie dostaw w końcu miesiąca lub kwartału, z równoczesnym wprowadzeniem zmian asortymentu, modeli itp. Powoduje to przerwy w zaopatrzeniu ludności, zaś towary dostarczone do handlu po sezonie, tworzą nadmierne zapasy. Dotyczy to wszystkich gałęzi przemysłu pracującego dla potrzeb handlu wewnętrznego. Jest to tym bardziej dotkliwe, że dotyczy najczęściej towarów właśnie atrakcyjnych, towarów, w które rynek jest niedostatecznie zaopatrzony.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselMalolepszyEdward">Dlatego największa uwaga odbiorców i terenowych pracowników handlu jest skierowana na przemysł obuwniczy, który dotychczas nie zdobył sobie zaufania handlowców i konsumentów oraz na przemysł meblarski i inne.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselMalolepszyEdward">Dowodem rozmiarów niedociągnięć jest wysokość płaconych kar przez przemysł za nieterminowe dostawy masy towarowej. Na przykład Centrala Tekstylno-Odzieżowa wyegzekwowała od przemysłu kary umowne w wysokości 96,8 mln zł, to jest o 14% więcej, aniżeli w analogicznym okresie 1965 r. Centrala Handlowa — „Arged” 10.100 tys. zł to jest o 38,6% więcej niż w ubiegłym okresie, ZURT — 7.300 tys. zł, to jest 111% wzrostu w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselMalolepszyEdward">Podane niektóre tylko przykłady oczywiście nie wyczerpują listy przedsiębiorstw przemysłowych, płacących kary za niewywiązywanie się z umów handlowych. Handel w imieniu konsumentów powinien zajmować nadal coraz bardziej aktywną postawę wobec wszelkiego rodzaju niedociągnięć w dostawach masy towarowej z przemysłu. Ale równocześnie odpowiednie resorty nie mogą bezczynnie przypatrywać się tym zjawiskom, lecz powinny w sposób odpowiedzialny przeciwdziałać tego rodzaju praktykom podległych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselMalolepszyEdward">Nie można równocześnie nie zwrócić uwagi handlu na konieczność pełniejszego stosowania zasady, że handel detaliczny powinien oferować nabywcom pełny asortyment towarów znajdujących się aktualnie w hurcie, bądź dostępnych w obrotach bezpośrednich detalu z przemysłem. Niezbędne jest dalsze pogłębianie analizy zapasów w poszczególnych grupach towarowych oraz ich rozmieszczenia w poszczególnych regionach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselMalolepszyEdward">W ostatnim okresie obserwuje się stopniowe rozszerzenie dostaw bezpośrednio z przemysłu do detalu, co świadczy o postępie na odcinku przebiegu masy towarowej. Stosowanie bezpośrednich dostaw przynosi poważne korzyści; na przykład daje możliwość lepszego i skuteczniejszego oddziaływania na przemysł przez bezpośrednie ogniwo kontaktujące się z konsumentem, przyśpiesza i skraca przebieg towarów od producenta do konsumenta, powoduje mniejsze niszczenie towarów przy manipulacjach transportowych i magazynowych. Dostawy bezpośrednie mają również wpływ na obniżkę kosztów transportowych i magazynowych. Niezbędne są również zmiany w warunkach dostaw, a przede wszystkim stosowalnie opakowań fabrycznych obejmujących określone zestawy numeracji, rozmiarów, kolorów itp. oraz wprowadzenie i rozszerzenie dostaw w przesyłkach drobnicowych w odpowiednio przystosowanych pojemnikach.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselMalolepszyEdward">Z kolei niektóre uwagi na temat jakości samych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselMalolepszyEdward">Zagadnienie jakości towarów znajduje się w sferze coraz większego zainteresowania zarówno ze strony przemysłu, jak i handlu oraz konsumenta. W tej sprawie zostało wydanych wiele aktów normatywnych, rozszerzono zainteresowanie jakością produkcji i równocześnie zaostrzono sankcje organizacyjne i materialne. Pomimo podjętych środków, na rynek wewnętrzny i do konsumenta dostają się jeszcze znaczne ilości towarów złej jakości, o obniżonej wartości użytkowej, niezgodnych z obowiązującymi warunkami technologicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselMalolepszyEdward">O rozmiarach tego problemu świadczą wyniki odbioru jakościowego towarów w pierwszym półroczu 1966 r. w porównaniu do analogicznego okresu 1965 r. Na szczeblu hurtu ilość reklamacji wzrosła o 11,4%, a wartość reklamacji — o 26,5%; nastąpił wzrost kwoty obniżki cen z przeklasyfikowania towarów — o 11,3%, wzrost towarów zdyskwalifikowanych, zwróconych dostawcom — o 23,6%; wzrost kar umownych nałożonych na dostawców za dostawy towarów z wadami — o 31%.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselMalolepszyEdward">Na szczeblu detalu nastąpił wzrost ilości reklamacji o 66,1%, wzrost wartości zgłoszonych reklamacji do dostawców — o 71,6%, wzrost kar nałożonych na dostawców — o 69,9%.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PoselMalolepszyEdward">Przedstawione dane świadczą o zaostrzeniu kontroli jakości przez jednostki handlu hurtowego i detalicznego. I to należy pochwalić. Świadczą również niestety o tym, że w zakładach produkcyjnych odpowiedzialność za jakość towarów nie zdobyła sobie jeszcze właściwej rangi. Należy przy tym podkreślić, że gospodarka narodowa ponosi z tego powodu poważne koszty i straty nie tylko materialne, ale i moralne, z uwagi na słuszną krytyczną opinię społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PoselMalolepszyEdward">Kontrola techniczna i kontrola jakości jest czynnością pozaprodukcyjną, stosunkowo dużo kosztuje, jednak w całości nie jest w stanie zapobiec produkcji złej jakości, jeżeli nie będziemy bardziej radykalnie usuwać przyczyn tego zjawiska, między innymi niezbędne jest: wdrażanie poczucia odpowiedzialności całej załogi za jakość produkcji, zwiększenie kwalifikacji zawodowych w przemyśle oraz poprawa jakości surowca.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PoselMalolepszyEdward">Wiążemy poważne nadzieje z tym, że systematyczna realizacja uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zarówno przez przemysł, jak i handel, w zakresie usprawnienia organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach przyczyni się do dalszej poprawy jakości, asortymentu, i rytmiki dostarczanych artykułów na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Lewko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselLewkoAntoni">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1967 i podstawowych założeń na 1968 rok zakłada dalszy wzrost poprawy zaopatrzenia rynku w towary konsumpcyjne, jak i niekonsumpcyjne. Sprzedaż detaliczna dla ludności wzrośnie o 7,4%. Obroty detaliczne województwa białostockiego planowane na rok 1967 przekraczają sumę 10 mld zł i wzrosną w stosunku do roku poprzedniego o 8,2% przy średnim krajowym wzroście o 7,4%.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselLewkoAntoni">Jedną z zasadniczych przyczyn dużej dynamiki obrotów jest stały wzrost dochodów mieszkańców w wyniku stopniowego uprzemysłowienia naszego województwa, a także podniesienia na wyższy poziom kultury rolnej. Dochody naszej wsi znacznie wzrosły z tytułu sprzedaży artykułów rolnych na przestrzeni ostatnich lat i górują nad pozostałymi pozycjami przychodów.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselLewkoAntoni">Województwo białostockie zalicza się w kraju do typowo rolniczych. Ludność zamieszkała w strefie wiejskiej stanowi 68% ogólnego stanu w województwie. Przeważająca część tej ludności zajmuje się rolnictwem. Stąd niezmiernie ważny staje się problem należytego zaspokojenia potrzeb tak licznej części naszego społeczeństwa na wsi w towary handlowo-konsumpcyjne i artykuły do produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselLewkoAntoni">Główną organizacją powołaną do spełnienia funkcji zaspokojenia tych potrzeb wsi jest WZGS — „Samopomoc Chłopska”, który przez liczną sieć rozgałęzionych gminnych spółdzielni, powiatowych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu od wielu lat realizuje zadania zaopatrzenia wsi. Stan sieci handlowej w pionie WZGS na dzień 30 czerwca 1966 r. wynosił 2.367 sklepów, co stanowi 61% ogólnej liczby sklepów detalicznych na terenie województwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselLewkoAntoni">Z zagadnieniem dostatecznego zaopatrzenia wsi wiąże się ściśle problem lepszego zaopatrzenia pionu wiejskiego w poszukiwane przez rolników towary.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselLewkoAntoni">Pomimo postępu w rozdziale masy towarowej pomiędzy miastem a wsią, co zaznaczyło się wyraźnie w latach 1964—1965, nie odbywa się jeszcze prawidłowy spływ tej masy do handlu wiejskiego i występujące braki jaskrawo uwidaczniają słabość zaopatrzenia handlu wiejskiego. Takie artykuły, jak materiały budowlane, wyroby hutnicze, chociaż w 90% przeznaczone są dla pionu wiejskiego, to jednak pokrywają ogólne zaopatrzenie tylko w 30%. Przykładem może być zapotrzebowanie na przydział następujących materiałów budowlanych: wapno hydratyzowane — 15 tys. ton, uzyskano tylko 3 tys. ton, papa smołowa — 8 tys. m^2^ uzyskano 4.800 m^2^, materiały ścienne — 150 tys. jednostek ceramicznych — uzyskano 92 tony jednostek ceramicznych.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselLewkoAntoni">Przydział dachówki na pierwszy kwartał 1967 r. wynosi 800 tys. sztuk, w tym karpiówki — 450 tys., która w ogóle nie znajduje nabywców na naszym terenie, ponieważ jest bardzo zła i bardzo droga: 1,20 zł za kiepską sztukę dachówki i 55 zł za 1 m^2^ dachu. Niezależnie od niskich przydziałów występują duże trudności w dostawach, co powoduje, że i talk małe przydziały nie mogą być w pełni wykorzystane. Jakość materiałów budowlanych, a zwłaszcza cegły, pozostawia również wiele do życzenia. Otrzymane dostawy w większości wypadków oddawane są do dyspozycji zakładów z uwagi na złą jakość i stłuczki, które sięgają nawet 50%.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselLewkoAntoni">Dostawcami szczególnie złej jakości cegły z terenu naszego województwa są cegielnie: Hornostaje i Księżyno, natomiast z innych województw — koszalińskie terenowe Zakłady Ceramiki Budowlanej Bytów i wrocławskie terenowe Zakłady Ceramiki Budowlanej Milicz.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselLewkoAntoni">Dalszy problem w dziedzinie handlu — to potrzeba uporządkowania sieci handlowej. Chodzi o to, że poważna ilość niektórych rodzajów sklepów mieści się na terenie miasta wojewódzkiego i miast powiatowych, a zbyt mało jest tych sklepów w małych miastach, osiedlach i we wsiach. Jest usprawiedliwione, aby wiele sklepów wiejskich istniało w mieście, na przykład w Odniesieniu do sklepów z artykułami do produkcji rolnej, a to z uwagi na to, że magazyny i składnice z tymi artykułami wymagają obszernych pomieszczeń, dogodnych bocznic iip. oraz że sklepy te najczęściej prowadzą sprzedaż sezonową. W interesie konsumentów wiejskich leżałoby jednak, aby więcej sklepów szczególnie w branżach: tekstylnej, konfekcyjnej, obuwniczej i spożywczej znalazło się na terenach wiejskich. Przesunięcie sprzedaży konfekcji, tkanin i obuwia do ośrodków wiejskich usprawniłoby znacznie zaopatrzenie wsi poprzez zbliżenie tej masy towarowej do konsumenta — rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselLewkoAntoni">Z usprawnieniem sprzedaży towarów wiąże się zagadnienie specjalizacji sklepów, przede wszystkim miejskich. Pragnę w związku z tym stwierdzić, że specjalizacja wielu sklepów, ograniczanie asortymentu towarów, zostały posunięte zbyt daleko. Spowodowało to w niektórych rejonach pogorszenie zaopatrzenia ludności w towary i obniżenie wykorzystania powierzchni sklepów, zmniejszenie obrotów i zarobków pracowników handlu wielu sklepów.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselLewkoAntoni">Niezbędne jest, moim zdaniem, naprawienie popełnionych tu błędów, ograniczenie nadmiernej specjalizacji głównie przez powiększenie asortymentu pokrewnych grup towarów w sklepach istniejących i wstrzymanie dalszej niesłusznej działalności w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselLewkoAntoni">Należy stwierdzić, że w ostatnich latach w pionie WZGS zostały otwarte wiejskie domy towarowe i sklepy w większych osadach i miasteczkach; potrzeby ludności jednak nie zostały zaspokój one i rolnicy muszą jechać w wielu przypadkach jeszcze do odległego niekiedy ośrodka powiatowego w celu zakupu towarów.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselLewkoAntoni">Stwierdza się często brak w sklepach artykułów, będących w hurcie, a powszechne przyczyny tego zjawiska to niezamawianie tych artykułów przez personel sklepów. Zasadniczym warunkiem poprawy zaopatrzenia handlu wiejskiego jest więc Wprowadzenie pełnej dyscypliny w aparacie handlowym i ten kierunek działalności powinny przyjąć organizacje handlowe na najbliższe lata. Potrzeby mieszkańców wisi jako producentów i konsumentów powinny być lepiej zaspokajane. Widać to na przykładzie maszyn rolniczych, których przydziały nie zawsze odpowiadają zapotrzebowaniu rolników.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselLewkoAntoni">Obok poprawy w zaopatrzeniu w maszyny rolnicze nadal występują pewne dysproporcje, które powodują, że przy braku niektórych maszyn występują nadmiary innych, które w wielu wypadkach są narzucane odgórnie.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselLewkoAntoni">Wiele dotychczas zrobiono w pionie wiejskim na odcinku modernizacji placówek handlowych, wymiany urządzeń, remontu lokali sklepowych, wyposażenia sklepów w sprzęt chłodniczy. Prace te jednak muszą być kontynuowane nadal z uwagi na znaczne w tym zakresie potrzeby, a także z uwagi na konieczność polepszania socjalnych warunków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselLewkoAntoni">Szczególnie ważne są inwestycje zwiększające stan i moc produkcyjną piekarń, ponieważ zaopatrzenie ludności wiejskiej w pieczywo, przede wszystkim w okresie przednówkowym oraz w sezonie turystyczno-wczasowym, sprawia wiele trudności. Ostatnio, z uwagi między innymi na podniesienie w 1965 r. cen płaconych rolnikom za zboże, obserwuje się zwiększany popyt wsi na pieczywo z produkcji uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselLewkoAntoni">W związku z powyższym założenia inwestycyjne WZGS przewidują na najbliższy okres budowę minimum 13 piekarń. Są jednak trudności w przerobie środków inwestycyjnych na co zwracano już uwagę podczas dyskusji o planie.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselLewkoAntoni">Jestem przekonany, że trudności te będą przezwyciężane i dlatego jako członek Klubu Poselskiego ZSL, będę głosował za przyjęciem budżetu i planu na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Rutkowski.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Czynnikiem, który w istotny sposób wpływa na organizację zaopatrzenia ludności oraz warunkuje wzrost poziomu kultury handlu jest rozwój bazy materialno-technicznej uspołecznionego handlu, a w pierwszej kolejności wielkości sieci detalicznej i jej lokalizacja. W tej dziedzinie w ubiegłym okresie mieliśmy widoczne i odczuwalne osiągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wygląd naszych sklepów bardzo się zmienił na korzyść, wiele z nich zmodernizowano, wiele powstało nowych, nowoczesnych placówek sprzedaży detalicznej i gastronomicznej. Wszyscy to widzą, wszyscy to doceniają. Inaczej się dziś kupuje niż to było przed kilkoma laty. Modernizacja sieci ogromnie podniosła kulturę obsługi konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie wszędzie i nie zawsze można jednak wyrazić to zadowolenie. Są jeszcze rejony kraju, dzielnice i przedmieścia, w których odczuwa się nadal dotkliwy brak punktów sprzedaży i zakładów gastronomicznych, nie mówiąc już o niewłaściwym rozmieszczeniu branżowym istniejącej sieci. Sprawa ta niejednokrotnie była poruszana na Komisji Handlu, a także ostatnio znalazła ona wyraz w dezyderatach, w których sejmowa Komisja Handlu postuluje:</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">—dokonanie analizy prawidłowości (rozmieszczenia sieci detalicznej w przekroju regionalnym;</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">—zastosowanie bardziej elastycznych form handlu, to jest ruchomych i sezonowych punktów sprzedaży detalicznej.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Plan roku 1967 zakłada dalszy rozwój sieci detalicznej, której stan osiągnie łącznie 116.069 sklepów o powierzchni 7.435 tys. m^2^ oraz 53.463 jednostek drobno-detalicznych, a także 15.548 zakładów gastronomicznych o 952 tys. miejsc konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jednakże analiza zadań planu wskazuje, że przy wzroście Obrotu towarowego i detalicznego w 1967 r., w porównaniu do 1966 r. o 6,3%, liczba sklepów wzrośnie tylko o 1,8%, zaś powierzchnia ich o 4,7%. Podobne proporcje zarysowują się w gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wynikają stąd Określone trudności i pilne zadania dla resortu handlu wewnętrznego i rad narodowych. Konieczne bowiem będzie podjęcie szeregu środków niezbędnych dla lepszego wykorzystania powierzchni sklepowej drogą dalszej modernizacji sklepów. Upowszechnienie organizacji i techniki sprzedaży detalicznej powinno przyczynić się do likwidacji „kolejek”, które dość często obserwujemy jeszcze w Sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamierzenia resortu handlu wewnętrznego przewidują w ramach pianiu 5-letniego złagodzenie występujących dysproporcji w rozmieszczeniu sieci detalicznej i gastronomicznej między poszczególnymi Województwami i na terenie województw. Szczególnie ważnym zadaniem zarówno handlu, jak i budownictwa, jest niedopuszczenie w rocznych realizacjach do niedostatku sieci sklepów, zakładów gastronomicznych w nowo budowanych osiedlach mieszkalnych, na peryferiach miast i w miasteczkach. Terenowe organy władzy państwowej muszą zdecydowanie egzekwować realizację planowego przyrostu sieci sklepów, zakładów gastronomicznych z nowego budownictwa mieszkaniowego; to samo dotyczy sieci usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Chodzi o to, by uniknąć powtarzających się sytuacji, w których nowo wybudowane osiedla mieszkaniowe pozbawione są przez dłuższy Okres czasu podstawowej sieci handlowej, usługowej, a mieszkańcy tych osiedli — możliwości zaopatrzenia się w miejscu zamieszkania w podstawowe artykuły codziennej konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Działalność uspołecznionego przemysłu gastronomicznego w porównaniu z poprzednim okresem zakłada dalszy postęp we wzroście Obrotów, dalszą poprawę w dziedzinie wzrostu ilości i jakości produkcji własnej, przewiduje również wzrost kultury i rzetelności obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Według założeń planu na 1967 r. przy wzroście obrotów o 9,1% w porównaniu z rokiem 1966, liczba zakładów wzrośnie o 2,7%, a miejsc konsumpcyjnych o 3,9%.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Mechaniczne porównanie tych wskaźników nie sugeruje wyraźniejszej poprawy, pozornie pogłębia tłumaczenie, że hamulcem w podniesieniu sprawności działania oraz efektów ekonomicznych gastronomii jest niedostateczna liczba zakładów gastronomicznych i miejsc konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Faktycznie jednak przeznaczane środki stwarzają warunki do stopniowej, wyraźnej poprawy działalności, jeśli resort handlu, zarządy central spółdzielczych, a zwłaszcza prezydia rad narodowych podejmą zdecydowane kroki w kierunku wykorzystania wszystkich istniejących rezerw dla zwiększenia wydajności miejsc konsumpcyjnych drogą dalszej modernizacji zakładów gastronomicznych, rozszerzenia samoobsługi oraz zapewnienia niezbędnego wyposażenia zaplecza w odpowiedni sprzęt i narzędzia; jeśli spowodują właściwe wykorzystanie poważnej liczby maszyn i urządzeń gastronomicznych oraz zapewnią właściwą ich konserwację i remonty; jeśli wreszcie podejmą zdecydowaną walkę o lepszą organizację pracy i bardziej efektywny nadzór nad działalnością zakładów gastronomicznych, aby zlikwidować wciąż jeszcze niski poziom kultury obsługi konsumentów, złą jakość potraw i nierzadko występującą nierentowność.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Reasumując, osiągnięcia dotychczasowe handlu i niemałe pozytywne doświadczenie oraz właściwe wykorzystanie przewidzianych w planie na 1967 rok środków — powinny w efekcie przynieść odczuwalną przez społeczeństwo poprawę działalności uspołecznionego przemysłu gastronomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wacław Kiełczewski.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Gdy rok temu zabierałem głos ina temat rzemiosła, musiałem stawiać wnioski i postulaty pod adresem rządu. Obecnie, ,po wydaniu szeregu doniosłych, a dla rzemiosła korzystnych przepisów prawnych, mogę stwierdzić, że chociaż nie wszystkie te przepisy weszły już w życie — niektóre bardzo ważne przepisy podatkowe ze zrozumiałych względów obowiązywać będą dopiero od nowego roku — to przecież w końcu września bieżącego roku, w porównaniu z końcem września ubiegłego roku, liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła o 4,1%, zaś liczba zatrudnionych w rzemiośle — o 7,1%. Wzrost liczby zakładów wystąpił we wszystkich grupach rzemiosł, z wyjątkiem rzemiosł odzieżowych, w których nadal występuje tendencja spadkowa, co jest zrozumiałe na tle ogólnych tendencji rozwojowych tych rzemiosł, występujących zresztą także i w innych krajach. Wzrost ten wystąpił w całym kraju, w miastach jak i na wsi. Wzrosła także działalność rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu zarówno w zakresie zaopatrywania materiałowego rzemiosła, jak i zbytu wyrobów i usług rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obecnie więc mamy 147.172 zakłady rzemieślnicze z liczbą 265.212 zatrudnionych. Rozwój tych zakładów przyczynia się do rozładowania wyżu demograficznego i umożliwia zatrudnienie młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Spodziewamy się przekroczenia wskaźników rozwoju rzemiosła przyjętych ina rok bieżący zarówno w stosunku do liczby zakładów, jak i zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-46.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym tle na specjalne podkreślenie zasługuje, że rady narodowe oceniają możliwości rozwoju rzemiosła z reguły bardziej optymistycznie niż władze centralne. Fakt ten dowodzi, że rady narodowe oceniają wysoko zapotrzebowanie na pracę rzemiosła na swoim terenie, że doceniają potrzebę rozwoju rzemiosła i jego rolę w życiu gospodarczym, zwłaszcza mniejszych miejscowości. Współpraca samorządu rzemiosła z radami narodowymi układa się coraz pomyślniej. W roku bieżącym odnotowaliśmy znaczne usprawnienie tej współpracy na ważnym odcinku spraw podatkowych, które przestały spędzać sen z oczu rzemieślników. Także i w zakresie zagadnień administracji przemysłowej nastąpiła poprawa na lepsze, a wypadki odmowy wydawania uprawnień przemysłowych zdarzają się coraz rzadziej.</u>
+ <u xml:id="u-46.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nowe przepisy prawne zarówno w zakresie problematyki podatkowej i prawa rzemieślniczego, omawiającego przepisy regulujące działalność rzemiosła, jak i w zakresie problematyki cen i inwestycji, nie tylko wydatnie poprawiły pozycję prawną rzemiosła, lecz nałożyły na jego samorząd nowe, bardzo poważne obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-46.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Samorząd dopomagał rzemiosłu od zarania swego istnienia, jednakże formy stosowane dotychczas, chociaż potrzebne i celowe w dalszym ciągu, przestały już wystarczać. Nie dość jest bowiem doszkalać dyspensowiczów i czeladników na stopień mistrza w zakresie umiejętności czysto rzemieślniczych, nie dość jest prowadzić różne kursy specjalistyczne dla mistrzów, zaznajamiające ich z nowymi tworzywami i nowymi technikami pracy. Prowadzenie akcji kulturalno-oświatowej także już nie wystarcza. Trzeba rozszerzyć zakres tych prac na problemy, które dopiero zaczynają się zarysowywać, a które będą nabierać coraz większego znaczenia w miarę tego, jak wzrastać będzie zarówno liczba zakładów rzemieślniczych, jak i ich przeciętna wielkość, co jest przecież założone w programach rozwoju rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-46.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rzemieślników naszych musimy zacząć uczyć umiejętności prawidłowego organizowania pracy w swoich warsztatach, prawidłowego rozmieszczania maszyn i urządzeń, właściwego obchodzenia się z pracownikami, musimy także przyswajać im umiejętności handlowe, których brak powoduje nader często likwidowanie zakładów rzemieślniczych. Jest to stwierdzone w innych krajach, np. w Holandii, a zjawisko to występuje i u nas.</u>
+ <u xml:id="u-46.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Musimy — i to jest naszym zadaniem, zadaniem samorządu rzemiosła — stworzyć nową gałąź nauki o przedsiębiorstwie rzemieślniczym. Mam nadzieję, że w pracy tej dopomoże nam mający powstać w przyszłym roku poznański oddział Instytutu Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, który chcemy traktować jako zakład ekonomii przedsiębiorstw rzemieślniczych. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że i w problematyce rzemiosła niezbędna jest ścisła współpraca praktyków z naukowcami.</u>
+ <u xml:id="u-46.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jeżeli wspominam o tym Wysokiemu Sejmowi, to dlatego, że chcę dać wyraz świadomości samorządu rzemiosła i jego działaczy, że dotychczasowe formy pracy rzemieślników są częstokroć przestarzałe i wymagają zmiany na lepsze, a to jest możliwe tylko przez intensywne szkolenie.</u>
+ <u xml:id="u-46.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wybitny ekonomista francuski Jean Fourastié powiada w swej wydanej ostatnio książce — „40 tysięcy godzin”, że nowoczesna cywilizacja, nowoczesna technika umożliwi już naszym wnukom przepracowywanie średnio 40 tys. godzin w okresie aktywności zawodowej, to jest 40 tygodni rocznie przy 30-godzinnylm tygodniu pracy. Warunkiem jest jednakże stałe doskonalenie zawodowe ludzi już wyszkolonych, bo postęp techniki praktycznie nie ma granic i ten, kto za nim nie nadąża, cofa się, a nie postępuje naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-46.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rzemiosło pracuje w sferze postępu technicznego; należy do tych działów gospodarki, które zaliczane są do tercjarnej sfery gospodarki, sfery rozwijających się usług, wchłaniającej wciąż siły robocze, zwiększającej swój udział w ogólnym zatrudnieniu. Warunkiem jednak udziału w tym rozwoju jest nie tylko utrzymywanie, lecz stałe podnoszenie poziomu sprawności naszego rzemiosła — sprawności technicznej, organizacyjnej i handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zadaniem samorządu rzemiosła jest więc czuwanie nad tym, by sprawność ta wzrastała; jest to również zadaniem spółdzielczości rzemieślniczej. Komitet Drobnej Wytwórczości zalecił nam wypełnianie tych zadań z naszej własnej inicjatywy, gdyż obserwując warunki rozwoju gospodarczego i rozwoju rzemiosła, zdajemy sobie sami sprawę z naglącej konieczności podjęcia tych prac.</u>
+ <u xml:id="u-46.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Tym razem nie proszę o dalsze ulgi czy przywileje. Nie stawiam postulatów. Mam nadzieję, że przedstawiony Wysokiemu Sejmowi w ramach planu gospodarczego program rozwoju rzemiosła na rok przyszły zostanie wykonany. Zapewniam, że organizacje rzemiosła dołożą wszelkich starań, by podnosić poziom pracy rzemiosła, by je unowocześniać i wzmacniać.</u>
+ <u xml:id="u-46.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-46.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Sesja budżetowa Sejmu jest tym forum, na którym rozważa się zarówno proporcje rozwoju gospodarczego i społecznego, jak też wiele innych zagadnień, które występują w toku prac posła w komisjach sejmowych, w czasie jego studiów własnych i na spotkaniach z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jako pierwsze z zagadnień podnoszę wnioski z sesji historyków, która odbyła się w listopadzie roku bieżącego na Wawelu. Toczyła się tam wysoce owocna i potrzebna nam na dziś i jutro dyskusja ina temat przyczyn upadku Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przedmiotem rozważań i analizy były dwa krańcowe ujęcia ocen — — „winy obcej” i — „winy własnej”.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szukano odpowiedzi na pytanie, gdzie należy szukać źródeł zła, które wymazało Polskę na 125 lat z mapy państw europejskich? Czy głównie w złej sytuacji politycznej i zachłanności oraz w złej woli sąsiadów-zaborców? Czy też powinniśmy mieć może pretensję głównie do siebie? Na tej wawelskiej sesji ina temat konieczności szukania przyczyn upadku wypowiedział się Premier Józef Cyrankiewicz, stwierdzając między innymi: — „Dotarcie do źródeł słabości i przyczyn klęsk było wszakże nie mniej istotne dla egzystencji narodowej niż krzepienie ducha narodowego. A w pewnym momencie stało się wręcz koniecznością.” Na tejże samej sesji wicemarszałek Kliszko zaapelował do historyków o większe uwzględnienie w ich pracach sprawy kształtowania się państwowości polskiej. Apel ten był rzeczywiście wysoce uzasadniony. Organizacja państwowa tworzy bowiem warunki do naturalnego rozwoju narodu i zaspokajania jego potrzeb i aspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obecnie jesteśmy w korzystnej sytuacji. Posiadamy własne państwo i uwzględniające rzeczywisty interes narodowy sojusze.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na właściwie pojętą koncepcję państwowości składają się — jak wiemy — doświadczenia przeszłości, umiejętność wyciągnięcia z nich prawidłowych wniosków, a ponadto — realne uwarunkowania polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z wnikliwego zgłębienia naszej narodowej przeszłości i ze zrozumienia wartości szeregu osiągnięć krystalizuje się nowoczesna polska myśl polityczna i koncepcja państwowości socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na sesji OK FJN w dniu 14 stycznia 1966 r. Władysław Gomułka stwierdził między innymi: — „Naród polski, doświadczony swoją tysiącletnią historią, doświadczony zwłaszcza historią najnowszą, historią najazdu hitlerowskiego, kiedy stanęliśmy w obliczu kompletnej zagłady, ten naród się zmienił”.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naród nasz — takie jest moje głębokie przekonanie — w wyniku doświadczeń osiągnął wysoki stopień świadomości i dojrzałości politycznej, kieruje się nie tylko sercem, ale i rozumem. Dał i daje tego rozliczne dowody.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wielka jest w tym zasługa obozu polskiej lewicy i myśli marksistowskiej. Niemałe znaczenie ma również powstanie środowisk lewicy chrześcijańskiej. Nawiązuje ona do dobrych tradycji chrześcijańskiej myśli społecznej w. Polsce, ale ma również ambicje pełnego uczestnictwa w stworzeniu i umacnianiu podstaw dalszego rozwoju naszego państwa. My — ludzie obecnie reprezentujący określone środowiska ludzi wierzących — mocno akcentujemy swój światopogląd. Pragniemy nadal prowadzić działalność organizacyjną w poczuciu słuszności jej konstruktywnych wartości. Chcemy korzystać w pełni z przysługujących matm praw obywatelskich, poczuwając się do odpowiedzialności za współrealizację wielkiego zadania, jakim jest tworzenie państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ludzie wierzący motywację swego działania czerpią ze wskazań światopoglądu chrześcijańskiego i inspiracji ideowej organizacji społeczno-politycznych wśród nich działających.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z tych racji prezentujemy postulat o rozszerzenie posiadanych przez nas środków przekazu, kształtujących świadomość polityczną społeczności wierzących na rzecz socjalistycznego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Posłowie Koła Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego pracują w sześciu komisjach sejmowych. Mieli więc tam możność zapoznania się z całokształtem planów i budżetów, jak też brali czynny udział w analizie szczegółowej działań gospodarczych i społecznych naszego państwa za rak 1965 i projektowanych na lata 1967 i 1968.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stąd mamy pełną świadomość słuszności zasadniczych wniosków Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zaprezentowanych nam we wszechstronnym referacie sprawozdawcy generalnego, pasła Stanisława Cieślaka, w przedmiocie uchwały o NPG na rok 1967 i o podstawowych założeniach roku 1968 oraz w przedmiocie ustawy budżetowej na rok 1967. Zgodni też jesteśmy z oceną sprawozdania rządu z wykonania NPG i budżetu państwa — przedstawioną przez posła Tadeusza Janczyka oraz z wnioskami Najwyższej Iżby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium dla rządu za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Posłowie z Koła Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będą za przyjęciem wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jednakże, Koleżanki i Koledzy Posłowie, jako pracownik nauki chcę zwrócić Waszą uwagę i powierzyć specjalnej trosce rządu Sprawę zaiste trudną, której szersze uwzględnienie niż to przewiduje Narodowy Plan Gospodarczy i budżety na lata 1967 i 1968, może spowodować — tam gdzie to jest możliwe — zasadniczą zmianę w tempie rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chodzi tu o realizację zadań, które wykonać może i powinna nauka polska. Jej rola w dużym stopniu polega na wprowadzeniu wyników badań w działalność gospodarczą, społeczną i techniczną.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoko oceniane są walory nauki w naszym państwie. Mimo jednak wielkich, jak na nasze możliwości stale zresztą rosnących nakładów na badania naukowe, nie jesteśmy, niestety, na czołowym miejscu w wielkiej rodzinie krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istnieje niebezpieczeństwo, że rosnąć będzie rozpiętość zaistniałego opóźnienia, w wyniku tego, że odsetek dochodu narodowego przeznaczany przez nas na badania naukowe jest wciąż za niski.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Efektywność nakładów na naukę nie wymaga wprawdzie żadnych specjalnych uzasadnień, tym niemniej jednak chcę przedstawić zebranym tu posłom inne spojrzenie na tę sprawę.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nasze państwo — słusznie zresztą — popiera bardzo intensywnie rozwój nauki w wielkiej dziedzinie badań technicznych. Musi jednak budzić zaniepokojenie niedostatek środków na badania w równie wielkiej rodzinie nauk ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ekonomia i technika — to dwie ręce dźwigające rozwój gospodarczy kraju. Gdy wzmocni się tylko jedną — efektywność społeczna badań będzie znacznie niższa. Koszty, jakie wynikną z opóźnienia w zakresie badań ekonomicznych, będą wielokrotnością niewydatkowanych na te badania sum.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A oto niektóre zebrane przeze mnie pełniejsze argumenty.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Współczesne życie nasuwa nam cały szereg potrzeb, które w zasadniczym stopniu są wynikiem postępu nauki i techniki. Nikt z nas nie wyobraża sobie dziś życia bez elektryczności, gazu, radia, telefonu, a nawet telewizora. A przecież stanowią one rezultat wdrażania do produkcji i konsumpcji wyników twórczej pracy naukowca, osiągniętych przed wielu laty czy przed laty kilku.</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pozycja nauki i jej pracowników stale rośnie w świecie, chociażby głównie w wyniku osiągnięć w dziedzinie energii atomowej, akcji sputników na orbicie, odkryć archeologii i geologii, nowych leków i inne.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Polsce wyrazem tego jest nadanie wysokiej rangi nagrodom państwowym, przyznawanym naukowcom różnych specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-47.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Coraz silniej występuje w społeczeństwie przeświadczenie, że bez zaangażowania się naukowców aż do bezpośredniego udziału w realizacji zadań praktycznych włącznie, bez wykorzystania ich możliwości — rozwój społeczny i gospodarczy kraju będzie znacznie wolniejszy. W tym przeświadczeniu ogólnym jest bardzo wiele prawdy, jak też wiele nadziei na szybkie praktyczne rezultaty badań, odkryć i wynalazków. Wielu rozumiejących problemy nauki, nie zdaje sobie jednak sprawy z wielkości koniecznych nakładów finansowych, wyprzedzających bieżące potrzeby. A więc uszczuplających obecne (warunki życia obywatela na rzecz korzyści za lat kilka czy kilkanaście.</u>
+ <u xml:id="u-47.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stoi przed nami wielkie i trudne zadanie znalezienia się w czołówce światowej. Mamy ku ternu warunki, gdyż osiągnięcia uzyskane w szeregu dziedzin naukowych, dają nam dobre punkty startu. Jesteśmy więc na dobrej drodze.</u>
+ <u xml:id="u-47.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Realizacja tego zadania przyniesie nam szybszy wzrost potencjału gospodarczego kraju, pozycję dobrego partnera na rynkach międzynarodowych i godne miejsce wśród narodów świata.</u>
+ <u xml:id="u-47.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wykorzystanie badań wymaga jednak, by wynalazcy i twórcy udoskonaleń, by odkrywcy siarki, ropy czy miedzi, mogli bezpośrednio i zgodnie współpracować z ludźmi produkcji, eksploatacji, jak też z ekonomistami działającymi na rynku wewnętrznym i międzynarodowym. Bez tego współdziałania — wykorzystanie zdobyczy nauki będzie znacznie niższe niż wartość, jaką one prezentują.</u>
+ <u xml:id="u-47.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Lubimy czynić porównania z Francją. Oto one. W ostatnich 10 latach Francja rozbudowała swój potencjał naukowy, wydając w 1962 r. na te cele 5,7 mld franków, a obecnie — rocznie około 10 mld franków, co równa się około 2 mld dolarów. Zatrudnionych jest obecnie 36 tys. badaczy.</u>
+ <u xml:id="u-47.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nauka stała się obecnie czynnikiem ważkim na rynkach międzynarodowych badań zarówno technicznych i ekonomicznych, jak i w wielu innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-47.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wskazania są przeto proste. Musimy działać całym frontem badań, a więc poprzez instytuty resortowe, placówki PAN i zakłady szkolnictwa wyższego, wykorzystując optymalne możliwości istniejących warsztatów naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sprawa jest godna podkreślenia jeszcze z tej racji, że tempo rozwoju krajów socjalistycznych — W tym i naszego — jest znacznie szybsze niż krajów kapitalistycznych, a to jest nasza wielka szansa.</u>
+ <u xml:id="u-47.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Poruszając te sprawy, jestem wyrazicielem poglądów nurtujących polskie środowiska naukowe:</u>
+ <u xml:id="u-47.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Społeczeństwo i państwo mają prawo wymagać od nauki — stwierdził Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. dr Janusz Groszkowski w artykule ogłoszonym 3 grudnia 1966 r. w — „Życiu Warszawy” — aby stała się prawdziwą, bezpośrednią siłą produkcyjną, główną dźwignią rozwoju kraju, ale wymaga to powszechnego zrozumienia znaczenia nauki i zapewnienia jej warunków moralnych, materialnych i organizacyjnych”.</u>
+ <u xml:id="u-47.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W tymże — „Życiu Warszawy” dnia 8 grudnia 1966 r. Minister dr Mieczysław Lesz pisał między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-47.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Różne były dawniej definicje kraju gospodarczo rozwiniętego. Dziś nikt nie wątpi, że kraj gospodarczo rozwinięty jest to kraj o wysokim rozwoju nauki, a w szczególności nauk matematyczno-fizycznych, technicznych i biologicznych”.</u>
+ <u xml:id="u-47.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zgadzając się z wywodami Ministra, chciałbym w wymienionym przez niego zestawie umieścić również nauki ekonomiczne i humanistyczne. Tęgo rodzaju poglądy są liczne i raczej powszechne.</u>
+ <u xml:id="u-47.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jako działacz Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego chciałbym na zakończenie tej części mego wywodu dać wyjątki z apelu papieża Pawła VI skierowanego w dniu 24 października 1966 r. do przedstawicieli Komitetu Doradczego Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Nauki i Techniki w sprawie walki z głodem w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-47.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Mówiąc o nich, a więc o nauce i technice, papież wyraził gorące pragnienie: — „Oby mogły one w waszych doświadczonych rękach służyć tylko dobru, postępowi i rozwojowi człowieka w najwłaściwszym rozumieniu, w aspekcie ekonomicznym, społecznym i moralnym”.</u>
+ <u xml:id="u-47.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Kończący się rok 1966, rok obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego i tysiąclecia chrztu — nie był rokiem łatwym dla nas — ludzi wierzących, tak żywotnie zainteresowanych harmonijnym rozwojem stosunków kościół — państwo. Nie układały się one tak, jak byśmy tego pragnęli. Miało to miejsce wbrew logice dokonujących się przeobrażeń. Przede wszystkim w postawie kościoła wobec świata, w szczególności w wyniku pontyfikatu Jana XXIII oraz ducha i uchwał. II Soboru Watykańskiego, a także — naszym zdaniem — w zmianie oceny przez marksistów trwałości, wartości i roli społecznej Wierzeń religijnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uważamy tu za konieczne przypomnienie porozumienia zawartego między rządem a episkopatem w 1950 r. Była tam postawiona jakże słuszna i jakże na długo przód Soborem zasada:</u>
+ <u xml:id="u-47.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—że misja kościoła może być realizowana w różnych ustrojach społecznych i gospodarczych ustanowionych przez władzę świecką;</u>
+ <u xml:id="u-47.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—że kościół będzie się przeciwstawiał nadużywaniu uczuć religijnych dla innych celów.</u>
+ <u xml:id="u-47.45" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Są to stwierdzenia, które powinny stanowić podstawę normalizacji stosunków kościół — państwo.</u>
+ <u xml:id="u-47.46" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zgadzamy się także w pełni ze słowami listu pasterskiego ks. biskupa Michała Klepacza odczytanego 11 września roku bieżącego w kościołach łódzkich: — „Mają swą wartość rozmowy między państwem a kościołem i są na czasie szacunek państwa dla kościoła i szacunek kościoła dla państwa, który wyraża się zewnętrznie w rozdziale kościoła od państwa, pod warunkiem, że państwo szanuje prawo kościoła, a kościół — prawa państwa. Nadrzędną zasadą dla obydwu instytucji jest sprawa, jak już podkreśliliśmy — moralna”.</u>
+ <u xml:id="u-47.47" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! — Pragniemy rozmów bezpośrednich i układów między Stolicą Apostolską a rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przy równoczesnych rozmowach z hierarchią naszego kościoła. Uważamy, że towarzyszyć im powinno uświadomienie co do trwałości i treści wierzeń religijnych, a także trwałości i treści przemian socjalistycznych oraz uznanie przez episkopat zasad ustroju socjalistycznego i polityki zagranicznej naszego kraju. Powinno to stanowić podstawę do znalezienia przez kościół właściwej pozycji dla swobodnego pełnienia misji duszpasterskiej wśród ludzi wierzących, a także podstawę do rozwiązywania po linii życzeń ludzi wierzących wszystkich żywotnych spraw, które czekają na właściwe ukształtowanie w wyniku koniecznych negocjacji i uzgodnień.</u>
+ <u xml:id="u-47.48" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pełna normalizacja stosunków kościół — państwo stanie się niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym coraz aktywniejszemu zaangażowaniu się szerokich rzesz ludzi wierzących w budowę socjalistycznej Polski. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-47.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako ostatni w debacie budżetowej w dniu dzisiejszym głos zabierze poseł Józef Dechnik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselDechnikJozef">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć sprawę aktywizacji i rozwoju małych miast i miasteczek w świetle projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1967 r. oraz założeń planu na 1968 r. Problem ten był wielokrotnie przedmiotem szczególnego zainteresowania centralnych władz partii i stronnictw politycznych oraz rządu, czego najlepszym wyrazem są podjęte uchwały zalecające uwzględnianie potrzeb ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym, wymagających aktywizacji w ramach planów wieloletnich.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselDechnikJozef">Jedną z dziedzin gospodarki narodowej, która ze względu na swoją specyfikę czy też charakter ma największą łatwość dotarcia do rejonów i ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym, do rozproszonych po całym kraju setek miast i miasteczek — jest drobna wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselDechnikJozef">Projekt planu drobnej wytwórczości na 1967 r. i założenia planu na 1968 r. uwzględniają w poważnym stopniu problem aktywizacji tych ośrodków.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselDechnikJozef">Założone tempo rozwoju produkcji przez piony drobnej wytwórczości w latach 1967—1968 jest największe na terenie województw słabo rozwiniętych, a ostatnio szybko odrabiających opóźnienia w rozwoju gospodarczym, szczególnie w rolnictwie, takich województw, jak: lubelskie, białostockie, zielonogórskie, koszalińskie i inne. Województwa te bowiem wykazują największe przyrosty zatrudnienia, jeżeli chodzi o drobną wytwórczość w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselDechnikJozef">W latach poprzednich w polityce inwestycyjnej drobnej wytwórczości w państwowym przemyśle terenowym i spółdzielczości pracy, przeważał kierunek lokalizowania nowych inwestycji produkcyjnych w większych ośrodkach miejskich, liczących ponad 50 tys. mieszkańców. Obecnie, jak wynika z projektu planu na 1967 r. i założeń na 1968 r., przeważa kierunek na inwestowanie w małych miastach do 10—20 tys. mieszkańców. Na przykład w woj. białostockim na 5 tytułów inwestycyjnych, 4 zlokalizowano w miasteczkach do 5 i 10 tys. mieszkańców, w woj. krakowskim i gdańskim wszystkie inwestycje produkcyjne planowane przez drobną wytwórczość na 1967 r. są zlokalizowane w małych miasteczkach i osiedlach. Ten kierunek trzeba bardziej konsekwentnie przeprowadzać.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselDechnikJozef">Sprawa aktywizacji gospodarczej ośrodków opóźnionych w rozwoju jest problemem ważnym, a zarazem trudnym. Wiemy z praktyki, że w dotychczasowej dyskusji na te tematy skupiano główną uwagę na ekonomicznych stronach tego zagadnienia. Nie negując słuszności tego kryterium, należałoby z całą ostrością widzieć społeczno-polityczne aspekty tych spraw. Ludność bowiem miast i miasteczek położonych szczególnie w rejonach słabo rozwiniętych gospodarczo — tam gdzie nie ma przemysłu kluczowego — całe nadzieje na ożywienie gospodarcze i kulturalne, na rozwiązanie problemu zatrudnienia, nadwyżek siły roboczej wiąże z rozwojem drobnej wytwórczości, z rozwojem produkcji nakładczej i rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselDechnikJozef">Zagadnienie rozwoju małych miast jest niezwykle ważne ze względu na specjalnie trudną tam sprawę zatrudnienia kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselDechnikJozef">Ludność małych miast oraz rejonów w pobliżu tych miast położonych nurtują obawy co do tempa wprowadzania do praktyki uchwał i postanowień, odnoszących się do aktywizacji tych rejonów. Słyszymy to na spotkaniach z wyborcami, na sesjach rad narodowych, na różnych naradach społeczno-gospodarczych, na których ludzie z różnych środowisk wykazują zniecierpliwienie w tych sprawach. Jednocześnie przy tym twierdzą, że wszystkie decyzje dotyczące tych spraw są jak najbardziej słuszne, wychodzące na spotkanie ich nadziejom, że wszystko to stanowi dla tych ośrodków szanse rozwojowe.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselDechnikJozef">Duże zainteresowanie w małych miastach i miasteczkach wzbudziła uchwała nr 302 Rady Ministrów z dnia 6 września bieżącego roku, dotycząca utworzenia 1,5-miliardowego funduszu aktywizacji małych miast i miasteczek. Uchwała ta — jak wiadomo — preferuje inwestycje szybko rentujące się, oparte na możliwościach wykorzystania lokalnych rezerw produkcyjnych, nadwyżki siły roboczej, surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselDechnikJozef">W wyniku tej uchwały w 16 województwach opracowano dotychczas programy aktywizacji niektórych małych miast i osiedli na lata 1966—1970. Programy te zatwierdzone zostały przez prezydia wojewódzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselDechnikJozef">Obecnie w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przeprowadza się analizę realności tych programów. Z niepełnej jeszcze ogólnej analizy wynika, że ilość miast i osiedli, przewidzianych do aktywizacji w ramach bieżącego planu 5-letniego, wynosi 438. Planowane nakłady inwestycyjne na rak 1967 i założenia na rok 1968 wynoszą analogicznie 263 i 270 mln zł. W wyniku realizacji inwestycji rozpoczynanych w 1967 r. szacuje się, że przyrost wartości produkcji wynieść ma 1.631 mln zł, a zatrudnią te zakłady 19.500 osób, w tym ponad 10 tys. kobiet, zaś średni koszt jednego miejsca pracy wyniesie niepełne 34 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselDechnikJozef">Jednak biorąc pod uwagę opracowania poszczególnych programów wojewódzkich należy zaznaczyć, że niektóre z nich wymagają wielu jeszcze uzupełnień, na przykład: nie wykazuje się efektów przyrostu wartości produkcji w poszczególnych pozycjach planu. Koszty inwestycji ujęte są ogólnie na lata 1967—1968, bez rozbicia limitów na poszczególne lata; nasuwają się też wątpliwości co do projektowanych branż. Niektóre województwa nie w pełni przeanalizowały swoje potrzeby i możliwości. Wiele obaw budzi sprawa przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Na przykład dla inwestycji projektowanych do realizacji w 1967 r. zakłada się termin pełnego jej przygotowania do końca drugiego kwartału tegoż roku, a nawet i później.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselDechnikJozef">Będzie w tej dziedzinie wiele trudności. Jedną z nich jest zagadnienie wykonania drobnych inwestycji i zaopatrzenia w materiały budowlane. To musi być stopniowo rozwiązywane przez samą drobną wytwórczość. Można 135 136 przecież organizować, w ramach kredytów na aktywizację, zakłady produkujące niektóre materiały budowlane, organizować wykonanie niektórych drobnych inwestycji systemem gospodarczym przez własne grupy remontowo-budowlane. Są już na tym odcinku pewne zamierzenia. Na przykład projektuje się powołanie w 1967 r., w ramach spółdzielczości pracy, 12 budowlanych spółdzielni, planuje się też zorganizować 3 samodzielne oddziały budownictwa w trzech województwach. Wszystkie te poczynania stwarzają realną perspektywę stopniowego rozwiązywania trudności w omawianym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselDechnikJozef">Przy rozwiązywaniu problemu aktywizacji małych miast w latach 1967 i 1968, niezależnie od wykorzystania środków inwestycyjnych, należy pobudzać jednostki gospodarcze, działające na terenach opóźnionych w rozwoju gospodarczym do aktywizacji bezinwestycyjnej oraz do aktywizacji w oparciu o własne drobne inwestycje. W tej dziedzinie również istnieją różne możliwości. Chodzi tu o maksymalne wykorzystanie rezerw produkcyjnych w istniejących zakładach poprzez uruchomienie nie wykorzystanych mocy produkcyjnych, zwiększenie zmianowości, pełne wykorzystanie surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych, wykorzystanie możliwości rozbudowy drobnych zakładów systemem gospodarczym, słowem — poprzez lepszą organizację zakładów i wykorzystanie inicjatywy załóg.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselDechnikJozef">Aktywizacja małych miast, poza problemem zatrudnienia, ma niezwykłe znaczenie dla ogólnego rozwoju gospodarczego kraju, dla rozszerzenia produkcji na zaopatrzenie rynku, poprawy usług dla ludności zarówno w miastach, jak i na wsi, gdzie poza usługami konsumpcyjnymi — wielkie zapotrzebowanie jest na usługi produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselDechnikJozef">Generalnie można stwierdzić, że w latach 1967—1968 i dalszych latach powstaną sprzyjające warunki do aktywizacji rejonów i ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym. Istnieje jednak potrzeba konsekwentnej koncentracji i skupienia nad tymi problemami większej uwagi ze strony wszystkich zainteresowanych ogniw aparatu państwowego. Przede wszystkim problemem małych miast powinny zajmować się systematycznie na co dzień terenowe rady narodowe i inne organizacje miejscowe.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselDechnikJozef">Podobne zadania w sprawach wymagających szybkich decyzji centralnych stoją przed poszczególnymi pionami drobnej wytwórczości i Komisją Planowania przy Radzie Ministrów, bowiem władzom terenowym, które z natury rzeczy mają w tej dziedzinie największą rolę do spełnienia, należy skuteczniej niż dotąd pomagać.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznowienie obrad nastąpi jutro o godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na porządku dziennym — dalszy ciąg debaty nad planem i budżetem na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej odbędzie się jutro, to jest 20 grudnia br. w sali nr 67.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie rozpocznie się o godz. 8 rano.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu Sejmu do jutra, to jest do dnia 20 grudnia do godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21)</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność ma dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w 'załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 r. i podstawowych założeniach na 1968 r., projektem ustawy budżetowej na rok 1967 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy w dyskusji zabierze głos poseł Andrzej Benesz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselBeneszAndrzej">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W naszym kraju pojęcie planu, jego konstruowanie, dyskusja przy jego zatwierdzaniu, to nie tylko określanie punktów docelowych, które chcemy osiągnąć i środków, które na to przeznaczamy, to także — a szczególnie w naszym parlamencie — dyskusja nad szeroko widzianym tłem określonych zamówień społecznych i wyrażonych w tej dyskusji trosk nie tylko o to, w jakim stopniu plan zostanie wykonany, ale i o to, jakie dodatkowe możliwości i walory społeczne plan sobą wyzwoli; w jakim stopniu i z jakim skutkiem akceptowany przez nas plan stanie się katalizatorem spraw sięgających znacznie dalej swym zakresem niż chronologiczne ramy uchwalonego planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselBeneszAndrzej">W każdym kompleksowo budowanym planie zawarte są problemy w rozmaitym stopniu absorbujące uwagę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselBeneszAndrzej">Są sprawy, które niezależnie od ich dużej obiektywnej wagi w mniejszym stopniu koncentrują uwagę i są sprawy może mniej kluczowo warunkujące ogólny rozwój, ale bezspornie budzące żywe zainteresowanie społeczne. Chyba typowym tego przykładem w naszym i nie tylko w naszym kraju są problemy turystyki, rekreacji, sfery związanych z tymi zagadnieniami usług.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselBeneszAndrzej">Przyczyny tego powszechnego zainteresowania problematyką turystyki i wypoczynku tkwią chyba bardzo głęboko we współczesnych społeczeństwach, oczywiście społeczeństwach naszego kręgu cywilizacyjnego. Faktem jest ogromna masowość tego zjawiska, waga jego aspektów kulturalnych i ekonomicznych; np. w ubiegłym roku według danych statystycznych zanotowano ponad 115 mln turystów międzynarodowych, oczywiście w ruchu światowym i co najmniej drugie tyle turystów wewnątrzkrajowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselBeneszAndrzej">W ślad za tym szerokim zainteresowaniem idą odpowiednio duże możliwości inicjatyw społecznych. I w tym stanie rzeczy słuszne wydaje się zajęcie w dyskusji sejmowej nie tylko docelowymi wielkościami zawartymi w planie i budżecie, ale i możliwościami ich poszerzania; i to nie tyle drogą nowych nakładów, ile wskazując na dodatkowe możliwości wypływające z wyjścia naprzeciw istniejącym inicjatywom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselBeneszAndrzej">Zakres i możliwości tych inicjatyw najbardziej czytelnie i bezspornie reprezentuje przede wszystkim rosnąca aktywność naszych rad narodowych coraz bardziej zainteresowanych tymi zagadnieniami oraz żywsza, szersza i coraz bardziej w społecznych formach działania osadzona aktywność organizacji społecznych, zajmujących się turystyką, jak na przykład Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i innych licznych organizacji regionalnych, grupujących ludzi, ceniących i znających kulturowe i turystyczne walory swych ziem czy miast.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselBeneszAndrzej">Szczególnie interesująco rysują się w tym zakresie możliwości własnych inicjatyw rad narodowych. Na pewno w ich realnych możliwościach leży organizowanie własnego wykonawstwa dla mniejszych inwestycji turystycznych, jak pola namiotowe, parkingi czy wypożyczalnie sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselBeneszAndrzej">Na pewno mogą one w większym niż dotychczas stopniu organizować informację turystyczną, usługi sanitarne czy pełniejsze turystyczne wykorzystanie obiektów zabytkowych. Coraz szersze — międzynarodowe — ukierunkowanie turystyki na problematykę typu kulturalnego stwarza tutaj niemałe możliwości. Przykładem chociażby ostatnie uzgodnienia pomiędzy Ministerstwem Kultury i Sztuki a Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselBeneszAndrzej">Rady narodowe mogą i chyba powinny swoją działalnością wyjść także naprzeciw potrzebie wyrównania dysproporcji w turystycznym wykorzystaniu również i centralnych obszarów naszego kraju, które w wielu wypadkach ciągle jeszcze pozostają w tyle.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselBeneszAndrzej">Działalność i możliwości rad narodowych i organizacji społecznych, to niejako jedna strona problemu i zakresu społecznego zainteresowania turystyką. Jest jeszcze i drugi aspekt społecznych rezerw, wprawdzie już widzianych i generalnie aprobowanych, ale chyba na pewno jeszcze niewystarczająco angażowanych. Mam tutaj na myśli szeroką sferę usług turystyczno-wypoczynkowych niekoniecznie budowanych na bazie inwestycyjnych nakładów budżetu państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselBeneszAndrzej">Stronnictwo Demokratyczne — w imieniu którego mam zaszczyt zabierać głos z tej trybuny — od kilku lat szczególnie intensywnie zajmuje się sprawami rozwoju usług, także i usług turystyczno-wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselBeneszAndrzej">Skutecznym narzędziem mobilizowania istniejących na tym odcinku możliwości okazało się stawianie tych zagadnień na sesjach, prezydiach i komisjach rad narodowych, zwłaszcza w małych miastach i miasteczkach, gdzie zagadnienie szybkiego rozwoju usług turystyczno-wypoczynkowych ma często bardzo istotne, aktywizujące znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselBeneszAndrzej">Dobre wyniki dało sięgnięcie do środków własnych ludności dla poszerzenia turystyczno-wypoczynkowej bazy noclegowej w oparciu o prywatne kwatery, zwłaszcza na szlakach i w małych miejscowościach turystycznie atrakcyjnych, ale jeszcze w wielu regionach niewystarczająco zagospodarowanych.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselBeneszAndrzej">Kolejnym przykładem sięgnięcia do tego typu rezerw usługowych okazało się szersze wyjście naprzeciw inicjatywom osobistym ludności w postaci wydawania zezwoleń na tak zwane obiady domowe oraz znaczne już w tym roku zwiększenie ilości jadłodajni i kawiarni bądź to prywatnych, bądź to agencyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselBeneszAndrzej">W szeregu wypadków przyniosło to szybkie ilościowo, a nierzadko i jakościowo, poszerzenie istniejącej bazy wyżywieniowej. Często — jak sądzę, wielu z nas miało okazję również o tym przekonać się — oznacza to także atrakcyjny dla turysty powrót do regionalnych nie recepturowych potraw naszej tradycyjnej polskiej kuchni; oznacza to również sięgnięcie przy tej okazji do własnych surowców, zgodnie ze słusznym postulatem uzupełnienia zaopatrzenia ustalanego rozdzielnikiem centralnym — lokalnymi źródłami zaopatrzenia, bazującymi na własnym sadownictwie, warzywnictwie czy hodowli. Doskonałym przykładem jest tu Ziemia Sądecka oraz szersze niż dawniej wykorzystanie lokalnych, przybrzeżnych połowów ryb morskich w województwach gdańskim czy koszalińskim.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselBeneszAndrzej">Dalsze niemałe rezerwy tkwią w bardziej prawidłowym, lepiej ukierunkowanym i szerszym rozwoju usług rzemieślniczych w postaci stałych bądź to sezonowych punktów usługowych. Na pewno przed radami narodowymi, przed samorządem rzemiosła, spółdzielczością rzemieślniczą zaopatrzenia i zbytu, przed spółdzielczością pracy stoją realne możliwości szybszego rozwoju usług także i w opar ciii o środki własne ludności. Dyskutowany obecnie przez nas plan i budżet w wielu wypadkach stwarzają punkty wyjścia i oparcia dla rozwoju tego typu inicjatyw.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselBeneszAndrzej">Coraz liczniej odwiedzane nasze szlaki i miejscowości turystyczne czekają na usługi typu remontu sprzętu sportowego, na usługi motoryzacyjne, w wielu regionach naszego kraju na punkty naprawy sprzętu wodniarskiego; czekają na usługi szewskie, krawieckie, i fryzjerskie, czasem po prostu na funkcjonującą ciemnię fotograficzną, na możliwość Wywołania filmu, na przemysł pamiątkarski, ale ten z prawdziwego zdarzenia, na wojewódzkie informatory usług. W zdecydowanej większości wypadków — Wysoka Izbo — dla załatwienia tych postulatów wcale nie potrzebne są wielkie nakłady z budżetu państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselBeneszAndrzej">Kończąc tę serię propozycji i postulatów, pozwólcie Koleżanki i Koledzy Posłowie na jedno stwierdzenie i jeden dezyderat. Stwierdzenie, że plan i budżet ustawione są prawidłowo w realiach naszych możliwości i że nasz Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselBeneszAndrzej">Dezyderat: aby możliwości przez plan i budżet ten reprezentowane nie tylko zapewniły wykonanie założonych zadań, ale aby przyczyniły się także do pełniejszego wyzwolenia inicjatyw społecznych, do głębszego sięgnięcia tą drogą po realnie istniejące możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Szymczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Wysoki Sejmie! Solidaryzując się z wnioskiem sprawozdawcy Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o udzielenie absolutorium dla rządu za rok 1965, chciałbym omówić niektóre zagadnienia dotyczące pracy w tym okresie resortu przemysłu ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie produkcji globalnej resort ten wykonał z nadwyżką 1,5%, a produkcji towarowej — 1,3%. Przyrost produkcji w przemyśle maszynowym był wysoki, bo wynoszący 14% w stosunku do 1964 r., przy średnim przyroście w resorcie 10,7%. W hutnictwie żelaza i stali, które plan produkcji globalnej w 1965 r. wykonało z niewielkim niedoborem wynoszącym 0,2%, z nadwyżkami zrealizowano zadania w zakresie podstawowych asortymentów produkcji, wykonując ponadplanowo 60 tys. ton surówki, 82 tys. ton stali i 80 tys. ton wyrobów walcowanych. Osiągnięto również lepsze wskaźniki techniczno-ekonomiczne w wielkich piecach i stalowniach martenowskich. Gdyby nie to, że niektóre zadania asortymentowe, ujęte w Narodowym Planie Gospodarczym, nie w pełni zostały wykonane, jak na przykład kotły parowe wodnorurkowe, turbiny energetyczne, silniki okrętowe, obrabiarki skrawające i do plastycznej obróbki metali, maszyny i urządzenia do produkcji włókien sztucznych, a w hutnictwie rury, taśmy zimnowalcowane i blachy ocynkowane oraz gdyby nie to, że front pracy na I kwartał roku następnego nie został zabezpieczony, można by 1965 r. określić jako rok pomyślny dla przemysłu ciężkiego, gdyż w pozostałych dziedzinach tego resortu uzyskano dość dobre wyniki. Co więcej, resort zapoczątkował wytężoną pracę w kierunku dalszego podnoszenia poziomu technicznego produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselSzymczakWladyslaw">W okresie całego 1965 r. prowadzono w resorcie ocenę poziomu technicznego wyrobów będących już w produkcji i do końca roku objęto nią 30 tys. wyrobów, których wartość stanowiła 75% wartości całej rocznej produkcji towarowej przemysłu maszynowego. W wyniku tych prac wprowadzono obowiązek wystawiania świadectw dopuszczenia poszczególnych wyrobów do produkcji. Do końca bieżącego roku wystawionych będzie około 9 tys. takich świadectw, obejmujących około 30 tys. różnych produkowanych wyrobów. W świadectwach tych ustalono konkretnie dla każdego wyrobu termin, w którym musi być on wycofany z produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Dla lepszego zainteresowania załóg rozwojem techniki, opracowano, w oparciu o wyniki 1965 r., bodźce ekonomiczne, które pozwalają na zwiększenie funduszu zakładowego w zależności od procentowego udziału wyrobów grupy A w produkcji towarowej danego zakładu. Wprowadzono także zasadę zróżnicowanych cen fabrycznych w zależności od tego, do jakiej grupy: A, B, lub C zaliczono dany wyrób. W oparciu o ocenę poziomu technicznego wyrobów opracowano w III kwartale 1965 r. pro-gram unowocześniania produkcji w całym resorcie na okres bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Zbiorczy plan resortu i zjednoczeń obejmuje ponad 1.300 ważniejszych, nowych i zmodernizowanych wyrobów grupy A, których produkcja będzie uruchomiona do 1970 r. Oprócz tego program ten obejmuje plan rozwoju zaplecza technicznego i nakłady inwestycyjne na potrzeby tego zaplecza oraz środki z funduszu rozwoju techniki. W 1965 r. w poważnym stopniu pogłębiono współpracę instytutów z przemysłem, podporządkowując większość instytutów bezpośrednio zjednoczeniom, przy wprowadzeniu zasady obowiązkowego zawierania umów z przemysłem na prowadzenie prac i odpowiedzialności zamawiającego za wdrożenie tych prac do przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselSzymczakWladyslaw">W 1965 r. zorganizowano w Katowicach przegląd nowoczesnych technologii do stosowania w przemyśle maszynowym połączony z ich oceną, szkoleniem oraz programem wdrażania do przemysłu. W wyniku przeprowadzonego w całym resorcie badania istniejącego stanu stosowanych technologii, opracowano szczegółowy program modernizacji procesów technologicznych, dołączając go do programu unowocześnienia produkcji na lata 1966—1970. Trzeba przyznać, że prace podjęte w 1965 r. i szeroko kontynuowane w bieżącym roku po raz pierwszy ujęły kompleksowo rozwój techniki w przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Następnym problemem, nad którym bardzo intensywnie pracowano w 1965 r., jest poprawa jakości produkcji. Oceniając wartość użytkową produkowanych wyrobów, zwrócono szczególną uwagę na ich trwałość i niezawodność. Uruchomiono poważną ilość stacji prób i badań dla zespołów poszczególnych maszyn i urządzeń, jak i wyrobów finalnych. Znacznie rozszerzono opiekę nad wyrobami u odbiorców dla stwierdzenia ich przydatności i występujących wad konstrukcyjnych i produkcyjnych. Bardzo poważnie, choć wciąż w odczuciu odbiorców niewystarczająco, zaostrzono w przedsiębiorstwach odbiór jakościowy wyrobów oraz wprowadzono szereg przedsięwzięć organizacyjnych, zmierzających do podniesienia roli i autorytetu kontroli technicznej i dozoru technicznego w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Wszystkie podjęte w 1965 r. przedsięwzięcia dają już obecnie częściowe efekty i będą one miały niewątpliwie decydujący wpływ na dalszy rozwój wielu innych dziedzin gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Dobre wyniki osiągnięto także w 1965 r. w dziedzinie eksportu. Zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie eksportu, resort przemysłu ciężkiego wykonał w 101%, co stanowiło 8% przyrostu w stosunku do wykonania w 1964 r. Zaznaczyć trzeba, że zmiany strukturalne zachodzące w eksporcie wyrobów tęgo przemysłu, idące w kierunku zwiększania w nim wyrobów charakteryzujących się większą pracochłonnością, a więc uszlachetnieniem przerobu, spowodowały w ciągu ostatnich 5 lat prawie podwojenie eksportu maszynowego, przy zahamowaniu wzrostu mało opłacalnego eksportu hutniczego.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Rozszerzając systelmatycznie asortyment towarów, uzyskano w 1965 r. 30% wzrost eksportu maszyn i urządzeń na rynki krajów kapitalistycznych. Uległ dalszej poprawie wskaźnik udziału eksportu maszynowego w całym eksporcie krajowym i w następnych latach powinien on dalej wzrastać, gdyż istnieje duża możliwość znacznego zwiększenia dotychczas słabo rozwiniętego eksportu artykułów trwałego użytku. Jego udział w eksporcie w 1965 r. był nieznaczny, nie przekroczył bowiem 1% ogólnej ich produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselSzymczakWladyslaw">W celu zaktywizowania tej dziedziny eksportu resort podjął w 1965 r. szereg prac, które w najbliższych latach powinny przynieść korzystne zmiany. Między innymi utworzono branżowy ośrodek koordynacji produkcji i techniki artykułów konsumpcyjnych. Uporządkowano sprawy koordynacji branżowej w zakresie sprzętu mechanicznego trwałego użytku, wyrobów metalowych gospodarstwa domowego i wyrobów elektrotechnicznych powszechnego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselSzymczakWladyslaw">W zakresie inwestycji rok 1965 był pierwszym rokiem w minionym 5-leciu, w którym resort wykorzystał w pełni, a nawet z niewielką nadwyżką planowane nakłady inwestycyjne. Zaostrzono dyscyplinę inwestycyjną i częściej niż poprzednio stosowano sankcje w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbania w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Osiągnięto również korzystne rezultaty w zagospodarowaniu zapasów maszyn i urządzeń inwestycyjnych, zmniejszając w ciągu roku wartość tych zapasów o 50%.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Nie uniknięto jednak w tym resorcie także szeregu niekorzystnych zjawisk, o czym już na wstępie wspominałem, lecz zakres i skala ich oddziaływania na całokształt uzyskanych wyników były znacznie mniejsze niż w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PoselSzymczakWladyslaw">Dlatego przy ocenie całorocznej działalności resortu we wszystkich dziedzinach można obiektywnie stwierdzić, że rok 1965 był w zasadzie dobrym rakiem w pracy Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Anna Soroko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselSorokoAnna">Wysoki Sejmie! Spożycie płodów ogrodniczych w naszym kraju jest ciągle jeszcze za małe, chociaż w ostatnich latach znacznie wzrosło. Według danych, w 1950 r. spożycie warzyw na jednego mieszkańca wynosiło 60 kg, zaś owoców tylko 8,3 kg. Natomiast w 1965 r. już 98 kg warzyw i 32 kg owoców łącznie z przetworami.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselSorokoAnna">Ilość ta, zdaniem specjalistów od racjonalnego żywienia, jest jeszcze niedostateczna, gdyż podstawowa norma spożycia owoców wynosi 50 kg, a warzyw około 150 kg rocznie. Program rozwoju ogrodnictwa zakłada, że do tych wskaźników zbliżymy się w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselSorokoAnna">Poważnym problemem jest zagadnienie sezonowości spożycia owoców i warzyw w stanie surowym, czego główną przyczyną jest brak odpowiednich przechowalni, a także zbyt mała produkcja szklarniowa. Poza tym produkcja i spożycie warzyw ograniczone są do kilku podstawowych gatunków, wśród których kapusta stanowi 48%, buraki — 11%, marchew około 10%, natomiast ogórki zaledwie 5%, pomidory 6%. Udział warzyw innych, tak zwanych smakowych, jest na razie minimalny.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselSorokoAnna">Również niekorzystną strukturą w stosunku do potrzeb charakteryzuje się nasze sadownictwo. Jabłka odmian letnich i wczesno-jesiennych stanowią 50%, a owoce jagodowe i jabłka odmian zimowych nie przekraczają 16% produkcji owoców.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselSorokoAnna">Jest jednak faktem niepodważalnym, że wielkość produkcji ogrodniczej od szeregu lat stale rośnie. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i Ministerstwa Rolnictwa wartość skupu w cenach bieżących wynosi obecnie ponad 12 mld zł, co stanowi 10% wartości produkcji roślinnej. Sady i uprawy warzywne zajmują stosunkowo mały areał, bo zaledwie 2,2% ogólnego areału użytków rolnych. Zatem z przeliczenia wynika, że wartość produkcji ogrodniczej z jednego hektara jest 5-krotnie wyższa niż produkcji roślinnej polowej.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselSorokoAnna">Należy także dodać, że wartość eksportu ogrodniczego kształtuje się w granicach około 150 mln zł dewizowych rocznie, co stanowi około 13% wartości eksportu rolno-spożywczego. Głównymi odbiorcami naszych artykułów ogrodniczych są kraje socjalistyczne, jak Związek Radziecki, Niemiecka Republika Demokratyczna, Czechosłowacja, zaś z krajów kapitalistycznych Niemiecka Republika Federalna, Anglia, Holandia, Szwecja. Kontakty handlowe na mniejszą skalę utrzymujemy z 50-cioma krajami wszystkich kontynentów. Zarówno możliwości eksportowe, jak i potrzeby rynku wewnętrznego, są znacznie większe, jednak zaspokojenie ich jest ograniczone brakiem poszukiwanych gatunków, a także brakiem owoców wysokiej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselSorokoAnna">Główną przyczyną złej jakości owoców jest zbyt duże rozdrobnienie sadów. Obecnie 86% to sady nie przekraczające 0,5 ha. Sadów powyżej 1 ha mamy zaledwie 1%. Gospodarstwa o tak małym areale upraw ogrodniczych nie są w stanie stosować nowoczesnej agrotechniki, ochrony, a więc i specjalizacji. Nic też dziwnego, że dostarczają one owoców niskiej jakości, nie odpowiadających żadnym handlowym standardom.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselSorokoAnna">W ogóle jakość owoców, zwiększenie produkcji, a także wyeliminowanie przemienności urodzajów — to problemy złożone i ich rozwiązanie wymaga dłuższego czasu oraz skoordynowanego działania, a także bodźców materialnych i pomocy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselSorokoAnna">Przede wszystkim w planowanych nasadzeniach musi ulec zmianie struktura gatunkowa drzew owocowych, na korzyść jabłoni i wiśni przy ograniczeniu śliw i grusz; należy też dążyć do zwiększenia nasadzeń odmian jesienno-zimowych i zimowych jabłoni.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselSorokoAnna">Trzeba więcej wysiłku włożyć w przekonanie rolników do zakładania sadów towarowych, które stanowiłyby główną gałąź wyspecjalizowanego gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselSorokoAnna">W sadach powinny znaleźć się gatunki i odmiany najlepsze i najbardziej poszukiwane. Również, jeśli chodzi o typ, muszą to być drzewa o skróconym pniu, które jak wykazała praktyka dają znacznie wyższą wydajność niż drzewa wysokopienne. W szybszym tempie należy odnawiać i przeszczepiać sady stare, nisko produkcyjne, gdyż realizacja tego programu postępuje zbyt wolno.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselSorokoAnna">Wymienione zadania spoczywają głównie na Centrali Spółdzielni Ogrodniczych, która jest wiodącym organizatorem produkcji i obrotu owocami i warzywami. Na terenie kraju działa 140 spółdzielni ogrodniczych zrzeszających 350 tys. gospodarstw. Obroty tych spółdzielni sięgają 12 mld zł rocznie. Główna działalność Centrali Spółdzielni Ogrodniczych w zakresie organizowania produkcji odbywa się w bazach produkcyjnych poprzez instruktorów ogrodnictwa. Ludzie ci, nie zawsze są dobrymi fachowcami i organizatorami, dlatego też ciągłe podnoszenie poziomu ich kwalifikacji zawodowych jest niezmiernie ważne.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselSorokoAnna">W celu szybkiego podniesienia produkcji oraz jakości owoców i warzyw, ważnym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych jest objęcie w najkrótszym czasie całej produkcji warzyw i większości owoców kontraktacją, która jest podstawowym warunkiem dostosowania produkcji do potrzeb gospodarczych. Plany kontraktacji powinny uwzględniać rozwój produkcji ogrodniczej w zapleczu dużych ośrodków konsumpcyjnych, zwłaszcza upraw pod szkłem i gatunków sezonowych, nietrwałych w przewozach i obrocie. Powinny także odpowiednio regulować rozmiary produkcji tych gatunków w bazach odległych od rynków zbytu, nie posiadających możliwości przerobu nadwyżek towarowych na miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#PoselSorokoAnna">W dotychczasowych warunkach kontraktacji należy uwzględnić pewne zmiany w kierunku zwiększenia zainteresowania producentów ogrodnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#PoselSorokoAnna">Musi ulec poprawie zaopatrzenie w materiał siewny, a szczególnie szkółkarski. Konieczna jest poprawa zaopatrzenia w środki produkcji. Byłoby pożądane rozważenie ewentualnych ulg w związku z kontraktacją jabłek zimowych oraz budową przechowalni. Należałoby także przeanalizować sprawę minimalnych cen owoców i warzyw. Z drugiej strony powinny wzrosnąć wymagania w stosunku do produkcji kontraktowanej, w zakresie: jakości, przygotowania towaru do obrotu, regulowania proporcji dostaw do punktów skupu.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#PoselSorokoAnna">Ważnym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych powinna być aktywizacja produkcji ogrodniczej w województwach zachodnich i północnych, których właściwe zaopatrzenie, zwłaszcza w okresie wczasów i turystyki, wymaga dużego zaangażowania transportu.</u>
+ <u xml:id="u-57.16" who="#PoselSorokoAnna">Obok produkcji towarowej, należałoby propagować zakładanie sadów na potrzeby własne, które w ogólnym bilansie spożycia płodów ogrodniczych mają bardzo duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-57.17" who="#PoselSorokoAnna">Obok systematycznego dążenia do wzrostu produkcji, głównym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych na rok przyszły i lata następne musi być usprawnienie organizacji skupu, zbytu i sprzedaży detalicznej w celu pełnego zagospodarowania podaży i właściwego zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-57.18" who="#PoselSorokoAnna">Pragnę jeszcze podkreślić, że w celu właściwej realizacji zadań przez Centralę Spółdzielni Ogrodniczych i innych uczestników obrotu owocowo-warzywnego, konieczna jest pomoc zainteresowanych resortów. Przede wszystkim pomoc w pełnej i terminowej realizacji inwestycji, z czym każdego roku są ogromne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-57.19" who="#PoselSorokoAnna">Wysoki Sejmie! Założenia ma 1967 r., a także program opracowany ma bieżącą 5-latkę, są bardzo mobilizujące i napawają nadzieją, że przy właściwej realizacji, szybko nastąpi dalsza poprawa nie tylko w produkcji ogrodniczej, ale także w zaopatrzeniu ludności w tanie i dobre owoce i warzywa.</u>
+ <u xml:id="u-57.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! W naszej wczorajszej debacie w części końcowej poruszono wiele problemów związanych z handlem. Jest zrozumiałe, że to interesuje posłów, wyborców i całe społeczeństwo. Dla udzielenia wyjaśnień, związanych z tymi problemami, udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego, obywatelowi Edwardowi Sznajdrowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Rozwój naszej gospodarki, a zwłaszcza produkcji przemysłowej i rolnej, stwarza coraz lepsze podstawy do poprawy zaopatrzenia rynku. Znajduje to odbicie w realizacji planu handlu wewnętrznego w bieżącym roku, jak również w projekcie planu na rok 1967 i podstawowych założeniach planu na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Ogólna wartość zrealizowanej w bieżącym roku sprzedaży detalicznej wyniesie ponad 350 mld zł, co oznacza, że plan zostanie przekroczony o około półtora procent.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wzrost sprzedaży detalicznej w bieżącym roku odpowiadał w zasadzie sile nabywczej ludności i stworzył podstawę do dalszego rozszerzenia równowagi rynkowej w poszczególnych grupach towarowych i artykułach.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Równocześnie ze wzrostem masy towarowej, w coraz większym stopniu dostosowywanej do potrzeb rynku, następuje dalsza, stopniowa poprawa działalności handlu i obsługi konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rozpatrywany przez Wysoki Sejm projekt planu przewiduje utrwalenie i pogłębienie korzystnych stron sytuacji rynkowej roku 1966, a jednocześnie przeciwdziała niekorzystnym przejawom, jakie występowały w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Pozwolę sobie przedstawić podstawowe kierunki oraz niektóre problemy handlu wewnętrznego, które były podnoszone w czasie obecnej debaty przez niektórych obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Projekt planu przewiduje przyśpieszenie tempa wzrostu obrotów detalicznych w stosunku do 1966 r., przy czym szybszy wzrost obrotów nastąpi w zakładach gastronomicznych niż w sieci sklepowej.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Szybsza będzie również dynamika wzrostu obrotu handlu wiejskiego w porównaniu z miejskim, co jest wyrazem systematycznej poprawy zaopatrzenia wsi w towary inwestycyjne i środki produkcji rolnej, jak i w towary konsumpcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jednym z założeń planu jest również dalsze zmniejszanie różnic wielkości obrotów detalicznych na 1 mieszkańca w poszczególnych województwach. Poprawa proporcji wiąże się ze wzrostem dochodów ludności w rejonach o niższym niż przeciętna krajowa poziomie rozwoju gospodarczego. W bilansie dostaw do sieci detalicznej uwzględnia się ponadto szybszy wzrost dostaw towarowych dla nowo powstających ośrodków przemysłowych, rozwijających się małych miast oraz dla rejonów wczasowo-turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku zapewnia pokrycie planowanych obrotów oraz pozwala na przyrost niezbędnych zapasów towarowych w handlu.</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zgodnie z założeniami planu 5-letniego wzrost towarów przemysłowych będzie w latach 1967—1968 szybszy niż wzrost towarów żywnościowych, a wśród towarów przemysłowych szybszy będzie wzrost artykułów przeznaczonych do produkcji rolnej, co odpowiada kształtującym się tendencjom rynkowym.</u>
+ <u xml:id="u-59.11" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W poszczególnych grupach towarowych i artykułach przewiduje się większy wzrost podaży tych artykułów, w które zaopatrzenie w 1966 r. było niewystarczające. Stwarza to podstawę do likwidowania względnie dalszego łagodzenia niedoborów.</u>
+ <u xml:id="u-59.12" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Mówiąc o likwidowaniu względnie łagodzeniu niedoborów, pragnę nawiązać do wczorajszej wypowiedzi obywatela posła Lewko o niedostatecznym zaopatrzeniu województwa białostockiego w materiały budowlane. Jak wiadomo, jeszcze nie we wszystkich materiałach budowlanych jest pełne pokrycie potrzeb. W miarę istniejących możliwości staramy się dostarczać materiały budowlane do poszczególnych rejonów kraju, w oparciu o istniejące potrzeby. I tak, w przypadku województwa białostockiego, którego udział w ogólnych obrotach kraju wynosi 2,6%, to jego udział w materiałach budowlanych, o których była mowa, wynosi w: materiałach ściennych — 5,2%, wapnie hydratyzowanym — 3,2%, wapnie palonym — 4,4%, papie smołowcowej — 3,8%, eternicie płaskim — 5,8%.</u>
+ <u xml:id="u-59.13" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W planach operatywnych w ciągu roku będziemy wspólnie z Centralą Rolniczą Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” badali kształtowanie się sprzedaży i zapasów w poszczególnych województwach i w wyniku tego mogą być dokonywane pewne zmiany w przydziałach przewidzianych w planie rocznym.</u>
+ <u xml:id="u-59.14" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Plan przewiduje również import szeregu artykułów konsumpcyjnych, a niezależnie od tego, wymianę towarów w ramach porozumień z organizacjami handlu innych państw socjalistycznych dla wzbogacenia i urozmaicenia asortymentów towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.15" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Realizacja zadań w zakresie poprawy zaopatrzenia ludności będzie wymagała poważnych wysiłków ze strony pracowników handlu państwowego i spółdzielczego.</u>
+ <u xml:id="u-59.16" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Istotne, powiedziałbym nawet decydujące znaczenie, dla zaopatrzenia rynku posiada prawidłowa współpraca handlu z przemysłem, o czym mówił wczoraj w swym wystąpieniu obywatel poseł Małolepszy.</u>
+ <u xml:id="u-59.17" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W 1966 r. osiągnięto w tym zakresie dalszy postęp związany z wprowadzaniem nowych zasad planowania i zarządzania do naszej gospodarki. Wyraża się to między innymi zastosowaniem nowych mierników produkcji przemysłowej, zniesieniem dyrektywności wskaźnika akumulacji i zastąpieniem go wskaźnikiem rentowności netto w reformie cen fabrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-59.18" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przedsięwzięcia te wpływają na lepsze dostosowywanie asortymentu produkcji do potrzeb rynku i wytwarzają sprzyjający klimat dla bardziej konsekwentnego realizowania zasady, że produkcja tylko wówczas jest społecznie użyteczna, gdy jej wytwory dostosowane są do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-59.19" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W kwartalnych planach operatywnych handel, współdziałając ściślej z przemysłem i opierając się na analizie aktualnej sytuacji rynkowej, będzie bardziej elastycznie oddziaływać na program ilościowy i asortymentowy produkcji przemysłowej, zgodnie z zamówieniami organizacji handlu hurtowego i detalicznego, co podniosła w swym wystąpieniu obywatelka posłanka Tatarkówna-Majkowska.</u>
+ <u xml:id="u-59.20" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Organizacje handlowe, a zwłaszcza ogniwa hurtu, które posiadają już utorowane metody współpracy z przemysłem w takich dziedzinach, jak odzież, obuwie, tkaniny, meble czy zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego podejmą obecnie szczególne starania w celu osiągnięcia bardziej odczuwalnej niż w roku bieżącym poprawy zaopatrzenia rynku w różne ważne drobne artykuły codziennego użytku, jak pasmanteria, galanteria czy drobne wyroby metalowe i chemiczne. Popyt na te artykuły nie jest jeszcze zaspokojony, a ponadto w takich dziedzinach, jak wyroby z tworzyw sztucznych, jakość jest jeszcze nie zadowalająca.</u>
+ <u xml:id="u-59.21" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Duże są możliwości zwiększania produkcji i dostaw do handlu przez przemysł terenowy, spółdzielczość i rzemiosło, na co słusznie wskazywał obywatel poseł Siedlewski. Konsument poszukuje nowych towarów, domaga się poprawy estetyki wykonania, nowoczesnych opakowań, wysokiego poziomu rozwiązań funkcjonalnych. Handel, reprezentujący konsumentów, domaga się w ramach umów zawieranych z przemysłem przyspieszenia nowych uruchomień, gwarancji odpowiedniej jakości dostarczanych towarów, stosuje bardziej ostre wymagania przy odbiorze jakościowym i bardziej rygorystycznie kontroluje wykonanie umów.</u>
+ <u xml:id="u-59.22" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Podjęte również zostały środki w celu likwidacji występującej jeszcze anonimowości produkcji i zapewnienia trwałych oznaczeń towarów.</u>
+ <u xml:id="u-59.23" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Niezmiernie ważnym problemem dla rynku jest rytmiczność dostaw w poszczególnych miesiącach, tygodniach, a w odniesieniu do niektórych artykułów żywnościowych nawet w dniach i godzinach.</u>
+ <u xml:id="u-59.24" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rytmikę dostaw staramy się zapewnić w zawieranych umowach z przemysłem. Umowy te określają dostawy w kwartałach z podziałem na dostawy ilościowe w poszczególnych miesiącach.</u>
+ <u xml:id="u-59.25" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rytmika dostaw artykułów żywnościowych określana jest bardziej szczegółowo, ujmuje dostawy podzielone na tygodnie i dnie, z tym, że określa się również godziny dostaw w dniach. Odnosi się to szczególnie do pieczywa, mięsa, przetworów mięsnych, mleka i przetworów mlecznych.</u>
+ <u xml:id="u-59.26" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jest również określony tryb dostaw interwencyjnych artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.27" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rytmiczność dopływu masy towarowej do sieci detalicznej, co często przewijało się w dyskusji na wczorajszej debacie, wiąże się również z odpowiednim wyprzedzeniem w czasie dostaw towarów o charakterze sezonowym.</u>
+ <u xml:id="u-59.28" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W sprawie wyprzedzenia dostaw towarów na sezon, to chciałbym podać dla przykładu jak regulujemy to zagadnienie wspólnie z przemysłem lekkim. Ustaliliśmy zasadę dostaw towarów na sezon wiosenno-letni w IV i I kwartale, a na sezon zimowy w II i III kwartale; niezależnie od tego w ramach umów określa się konkretną datę zakończenia dostaw. Prace w tym kierunku są zaawansowane, o czym świadczy stosunkowo lepsze przygotowanie handlu do bieżącego sezonu zimowego w zakresie odzieży, obuwia czy sprzętu turystycznego i sportowego.</u>
+ <u xml:id="u-59.29" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Uchwały VII Plenum KC PZPR i podejmowane w wyniku ich realizacji środki, zmierzające między innymi do zapewnienia rytmiczności produkcji, powinny stworzyć również bardziej korzystne warunki dla ciągłości zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-59.30" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W celu dostosowywania asortymentu produkcji do potrzeb rynku i zapewnienia terminowości dostaw, wykorzystywać będziemy w większym niż dotychczas stopniu bodźce ekonomiczne tkwiące w systemie premiowania zarówno w handlu, jak i w przemyśle. Dla praktycznego powiązania wypłaty premii z dostawami na rynek, chcemy wspólnie z resortami przemysłowymi, typować w poszczególnych kwartałach niektóre grupy towarowe, względnie artykuły szczególnie potrzebne dla rynku i od stopnia wykonania ustalonych ilości w umowach, uzależnić wypłatę części premii dla pracowników przemysłu i hurtu.</u>
+ <u xml:id="u-59.31" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Właściwa analiza rynku ze strony organizacji handlowych, stała poprawa rozeznania aktualnych potrzeb i trafne przewidywanie kształtowania się potrzeb w przeszłych okresach stanowią istotny warunek prawidłowej współpracy handlu i przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-59.32" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W 1967 r. wprowadzimy istotne zmiany do obecnego systemu analizy rynku. Podstawowym kierunkiem wprowadzanych zmian jest zapewnienie kompleksowości badań, lepsze wykorzystanie danych statystycznych o ruchu towarów i w szczególności stanu zapasów towarowych. Rozszerzane będą reprezentacyjne badania sprzedaży i kształtowania się zapasów w wybranych sklepach, a także metody ankietowe. Większą rolę w systemie analizy rynku odegrać powinna usprawniona sygnalizacja zmian w popycie na towary żywnościowe i przemysłowe. W większym stopniu będą wykorzystywane opinie konsumentów o towarze i o pracy placówek handlowych uzyskiwane, między innymi, w formie zestawienia ankiet na kiermaszach lub w domach towarowych oraz wywiadów z konsumentami. Jako pilne zadanie będziemy realizować program wzmożenia szkolenia sprzedawców w zakresie towaroznawstwa tak, aby mogli oni lepiej niż dotąd informować konsumentów o właściwościach towarów, ich użyteczności czy zastosowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-59.33" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Kolejnym problemem, na którym handel zamierza skupić uwagę, jest poruszone w debacie zagadnienie usprawnienia współpracy między przedsiębiorstwami hurtowymi i detalicznymi. Chodzi przede wszystkim o to, aby zapewnić pełną realizację wprowadzanej już zasady, że przedsiębiorstwa detaliczne koncentrują się głównie na poprawie organizacji i techniki sprzedaży oraz obsługi konsumenta, a przedsiębiorstwa hurtowe są odpowiedzialne za zaopatrzenie sklepów.</u>
+ <u xml:id="u-59.34" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rozwijamy również takie formy współpracy między tymi ogniwami handlu, jak lustracje zaopatrzenia sklepów detalicznych przeprowadzone wspólnie z Państwową Inspekcją Handlową przez pracowników hurtu i detalu, dostawy interwencyjne z hurtu poza ustalonym harmonogramem, sprzedaż akwizycyjną itp. W roku bieżącym przeprowadziliśmy szereg takich kontroli obejmujących kilkadziesiąt tysięcy sklepów, co pozwoliło ujawnić wiele niedociągnięć w zaopatrzeniu sklepów i spowodować niezwłoczne uzupełnienie zaopatrzenia sklepów w towary znajdujące się w hurcie. Podniesie to — naszym zdaniem — również dyscyplinę składania zamówień przez detal, co postulował obywatel poseł Lewko.</u>
+ <u xml:id="u-59.35" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dużą rolę w zakresie zwiększenia odpowiedzialności przedsiębiorstw hurtowych za zaopatrzenie sklepów zaczynają spełniać wprowadzane zmiany form zamówień towaru przez detal w hurcie, rozszerzanie informacji przez hurt w postaci katalogów — ofert, biuletynów informacyjnych czy aktualizowanych wzorcowni. Będziemy również nadal kontynuować i rozwijać organizację dostaw bezpośrednich z zakładów przemysłowych do przedsiębiorstw detalicznych wszędzie tam, gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione, zwłaszcza w zakresie artykułów wytwarzanych przez przemysł terenowy. Rozwój tego rodzaju dostaw wymaga dalszego zwiększania ilości zakładów odbioru jakości, działających przy zjednoczeniach przedsiębiorstw detalicznych, które skuteczniej niż szczupła kadra towaroznawców w samych przedsiębiorstwach detalicznych mogą podołać zadaniom niedopuszczania obrotu towarów złej jakości. Dotychczasowe wyniki pracy tych zakładów wskazują na skuteczność tej formy działalności.</u>
+ <u xml:id="u-59.36" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Stały i dynamiczny wzrost obrotów handlowych i stosunkowo szybkie zwiększanie się ilości nowych asortymentów wyrobów stawiają rosnące wymagania przed wciąż jeszcze niedostateczną siecią handlową. Dotkliwie też odczuwa się brak należytego wyposażenia technicznego oraz lulki w sieci wymagającej nowych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-59.37" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Stąd też szczególną troską otoczymy pełną realizację planu rozwoju sieci handlowej tak w dużych ośrodkach konsumpcyjnych, jak też w małych miastach i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-59.38" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jest to także w dużym stopniu zależne od terenowych organizacji handlowych, które powinny domagać się terminowego oddawania do użytku odpowiedniej powierzchni lokali sklepowych i gastronomicznych łącznie z oddawanymi do eksploatacji budynkami mieszkalnymi w osiedlach mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.39" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Nie powinny się również powtórzyć w 1967 r. przypadki przewlekłego i nie zawsze ekonomicznie uzasadnionego przeprowadzania remontów i przebranżawiania sklepów. To samo dotyczy zbyt opieszałego uruchamiania lokali przekazywanych z nowego budownictwa, co wywołuje słuszną krytykę.</u>
+ <u xml:id="u-59.40" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Ażeby temu zapobiec, resort wydał wytyczne zobowiązujące terenowe organizacje administracji handlu do wnikliwego analizowania planu przebranżawiania sklepów i remontów. Zostały także ustalone okresy przeprowadzania remontów.</u>
+ <u xml:id="u-59.41" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wydziały handlu zostały również zobowiązane do koordynowania terminów remontów i przebranżawiania lokali handlowych. Chodzi mianowicie o to, aby nie zamykać równocześnie kilku sklepów tej samej branży. Te kierunki będziemy nadal realizować i wzmocnimy nadzór nad ich wykonawstwem. Przy ustalaniu lokalizacji sieci handlowej realizowana będzie nadal zasada zbliżania towarów do konsumentów i w pierwszym rzędzie uruchamianie placówek handlowych w nowo powstających osiedlach mieszkaniowych oraz na terenach w przeszłości zaniedbanych.</u>
+ <u xml:id="u-59.42" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obywatel poseł Rutkowski wysunął postulat pod adresem resortu dokonania analizy rozmieszczania sieci detalicznej ze szczególnym uwzględnieniem sklepów branżowych. W związku z tym pragnę poinformować, że w latach 1965—1966 została przeprowadzona analiza rozmieszczenia sieci w poszczególnych województwach i w wyniku tego został opracowany program rozwoju sieci, który w poszczególnych latach bieżącego planu 5-letniego będzie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-59.43" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Począwszy od 1965 r. prowadzi się szkolenie pracowników wydziałów handlu powiatowych rad narodowych w zakresie programowania sieci. Będziemy nadal budować pawilony handlowe i gastronomiczne z kredytów bankowych, co stanowi poważne uzupełnienie sieci sklepów uruchamianych w ramach budownictwa mieszkaniowego. I tak, dla przykładu mogę podać, że w bieżącym roku organizacje handlowe wybudowały z tych środków kilkaset pawilonów handlowych i gastronomicznych. Dla złagodzenia trudności występujących w wykonawstwie inwestycji dla handlu, rozwijamy budownictwo oparte na projektach typowych i powtarzalnych z elementów prefabrykowanych, co przyspiesza cykl budowy oraz rozwijamy organizację własnych ekip i przedsiębiorstw remontowo-budowlanych, zgodnie z postulatami zgłoszonymi przez obywatela posła Rutkowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-59.44" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Niezależnie od rozbudowy sieci handlowej, konieczne jest lepsze wykorzystanie powierzchni istniejących sklepów, dalsze rozwijanie form preselekcji i samoobsługi. Po raz pierwszy wprowadzona będzie samoobsługa do sklepów z artykułami gospodarstwa domowego, chemicznymi, sportowymi, zabawkami itp.</u>
+ <u xml:id="u-59.45" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dużo uwagi poświęcamy dalszej modernizacji sklepów, łączeniu małych sklepów w 153 154 większe oraz uruchamianiu dużych sklepów sprzedających obok artykułów żywnościowych również codziennie nabywany asortyment artykułów przemysłowych, tzw. — „sklepy pod jednym dachem”. W celu ułatwienia zakupów, godziny otwarcia sklepów będą lepiej niż dotychczas dostosowywane do występującego nasilenia obrotów, a ponadto w godzinach szczytowych zakupów zatrudniać się będzie pracowników zaangażowanych na pół etatu.</u>
+ <u xml:id="u-59.46" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Analizujemy stale możliwości usprawniania zaopatrzenia rynku w okresach szczytów sezonowych. Obok wypróbowanych już form organizacji kiermaszy i otwierania sezonowych kiosków oraz pawilonów, będą między innymi organizowane w sklepach stoiska z towarami sezonowymi, nawet kosztem ograniczenia pozostałych.</u>
+ <u xml:id="u-59.47" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zwiększa się również starania o szybsze wprowadzenie postępu technicznego, a zwłaszcza o wyposażenie sieci handlowej w nowoczesne urządzenia sklepowe, bardziej efektywniejsze wykorzystanie posiadanego sprzętu, zapewnienie lepszej konserwacji i remontów oraz mechanizacji załadunku i rozładunku towarów przy dostawach do sklepów. W roku przyszłym przedsiębiorstwa handlowe i gastronomiczne otrzymają ponad 6 tys. nowych urządzeń chłodniczych, a w 1968 r. ponad 8 tys. Oprócz tego zostanie dostarczone w 1967 r. około 9 tys. maszyn i urządzeń gastronomicznych różnych typów, a w 1968 r. ponad 10 tys. Uzyskamy w ten sposób większą możliwość lepszego przechowywania artykułów spożywczych i większe zmechanizowanie prac gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-59.48" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Jednym z nabrzmiałych problemów zaopatrzenia ludności, do którego przywiązujemy szczególną uwagę i który staramy się rozwiązywać, jest przemysł gastronomiczny, o czym mówiono również w czasie obecnej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-59.49" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Kompleksowy program poprawy gastronomii, zatwierdzony przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów w listopadzie 1966 r. ustala między innymi następujące kierunki działania: dalszy rozwój sieci zakładów gastronomicznych, zwłaszcza sieci podstawowej, to znaczy obejmującej zakłady masowego żywienia, jak bary szybkiej obsługi, jadłodajnie, bary mleczne, zakłady dietetyczne, smażalnie ryb itp.</u>
+ <u xml:id="u-59.50" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zakłada się także dalszy rozwój punktów tak zwanej małej gastronomii, jak bufety, kioski, barobusy. Formy te mają szczególne znaczenie w terenach wczasowo-turystycznych i jak wykazują doświadczenia zdają pomyślnie egzamin.</u>
+ <u xml:id="u-59.51" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jako uzupełnienie uspołecznionej sieci gastronomicznej przewiduje się zwiększenie ilości zakładów ajencyjnych oraz zakładów prywatnych. Zakłada się, że do końca 1967 r. czynnych będzie około 2 tys. zakładów prowadzonych na podstawie umów ajencyjnych. Będziemy lepiej wykorzystywać istniejącą sieć gastronomiczną przez jej modernizację, poprawę wyposażenia i podniesienie stanu sanitarnego. Przekształcane będą nadal zakłady o tradycyjnej obsłudze na samoobsługowe oraz uruchamiane zakłady specjalistyczne, w tym także pijalnie piwa.</u>
+ <u xml:id="u-59.52" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obywatel poseł Rutkowski słusznie podniósł zagadnienie lepszego wykorzystania maszyn i urządzeń gastronomicznych oraz sprawniejszego przeprowadzania konserwacji i remontów. Dla poprawy tej sytuacji handel państwowy, wspólnie ze spółdzielczym, będzie organizował bazy remontowe, co pozwoli na lepszą koncentrację fachowców i wykorzystanie środków, a w efekcie sprawniejsze przeprowadzanie remontów.</u>
+ <u xml:id="u-59.53" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Będziemy zwiększać dopływ młodych wykwalifikowanych kadr z zasadniczych i średnich szkół gastronomicznych, a młodzież tę otoczymy szczególną opieką. W celu usprawnienia kształcenia kadr dla gastronomii będzie zwiększona ilość klas dla kucharzy i kelnerów w zasadniczych szkołach zawodowych oraz ilość szkół dla pracujących. Będzie się również rozwijać kursy centralne i terenowe oraz szkolenie wewnątrzzakładowe. Dla zwiększenia ilości kadr z wyższym wykształceniem uruchomione zostały studia inżynierskie w zakresie żywienia w ubiegłym raku w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a w roku bieżącym w Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu. Rozwijane będą także roczne studia zagraniczne.</u>
+ <u xml:id="u-59.54" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przy zjednoczeniach przedsiębiorstw gastronomicznych tworzy się zespoły instruktażu i inspekcji złożone z fachowców, których zadaniem jest podnoszenie poziomu kwalifikacji pracowników zakładu i udzielanie pomocy w egzekwowaniu prawidłowej organizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-59.55" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Program poprawy gastronomii jest o wiele szerszy. Podkreśliłem tylko niektóre kierunki działania, a konsekwentna realizacja całości zamierzeń, przy udziale szerokiego aktywu pracowników gastronomii, zapewni stopniową poprawę działalności i uzyskanie wyższej efektywności ekonomicznej tej tak ważnej dziedziny zaopatrzenia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-59.56" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Czuję się w obowiązku poruszyć również niektóre problemy związane z zagospodarowaniem warzyw i owoców, omawiane przez obywatelkę posłankę Soroko i podnoszone przez innych obywateli posłów. W 1966 r. skupimy ponad 1.400 tys. ton warzyw i owoców, to jest o wiele więcej niż w 1965 r., a nawet niż w 1964 r., który był rokiem dużego urodzaju. Poważnie wzrosły również dostawy świeżych warzyw i owoców na rynek. W 1966 r. wyniosą one około 700 tys. ton, wobec 585 tys. ton w 1965 r. i 660 tys. ton w 1964 r. Ilości te świadczą również o poprawie pracy i wzmożonym wysiłku uczestników obrotu. Mimo to występowały jednak w poszczególnych rejonach kraju trudności w pełnym zagospodarowaniu niektórych owoców i warzyw w okresach szczytowej podaży.</u>
+ <u xml:id="u-59.57" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Złożyły się na to na pewno istniejące jeszcze niedociągnięcia w organizacji skupu i detalu, ale także, i to w istotnym stopniu, niedostateczna baza techniczna, na co podczas dzisiejszej debaty zwróciła uwagę obywatelka posłanka Soroko. Szczególne trudności występowały w zakresie transportu, przechowalni i opakowań. Nie można również pominąć niskiej jakości części warzyw i owoców, co stwarzało duże kłopoty w ulokowaniu tych produktów na rynku lub w przemyśle. Z kolei zaostrzenie kontroli jakości wywołało w odczuciu niektórych producentów niezadowolenie z działalności aparatu obrotu warzywami i owocami. Było również wiele niedociągnięć w organizacji skupu.</u>
+ <u xml:id="u-59.58" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dla poprawy obrotu i zagospodarowania rynku warzywniczego i owocarskiego, wykorzystując krytyczne uwagi i doświadczenia oraz realizując postulaty sejmowej Komisji, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, w porozumieniu z zainteresowanymi organizacjami państwowymi i spółdzielczymi, opracowało program dalszego porządkowania rynku owocarsko-warzywnego. Program ten zmierza do usprawnienia organizacji skupu i zbytu, ściślejszego powiązania organizacji skupu z organizacjami detalicznymi i zakładami przemysłowymi. Jednocześnie zakłada się zaostrzanie kontroli jakości oraz powiązanie polityki cen z kontraktacją, jakością i wyborem owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-59.59" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zgodnie z założeniami, które przewidują znaczne zwiększenie spożycia warzyw i owoców, handel przygotowuje się do aktywizacji sprzedaży przez zwiększenie sieci, budowę nowych przechowalni, a także zwiększanie konsumpcji warzyw i owoców w zakładach gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-59.60" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wysoki Sejmie! O pomyślnej realizacji kierunków planu oraz dalszej poprawie pracy w handlu decydują kadry oraz stopień osobistego zaangażowania się każdego pracownika na powierzonym mu odcinku pracy. Dlatego też szczególną uwagę zwracamy na właściwy dobór kadr, stałe podnoszenie ich kwalifikacji, wykorzystanie doświadczeń długoletnich pracowników oraz zapewnienie dopływu absolwentów szkół handlowych. W latach 1967— 1968 handel zatrudni ponad 61 tys. absolwentów.</u>
+ <u xml:id="u-59.61" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jednocześnie z pełną konsekwencją eliminować będziemy z handlu pracowników nieuczciwych, działających na szkodę konsumentów i mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-59.62" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przeprowadzona w bieżącym roku podwyżka płac w handlu, uwzględniająca również dodatki za wysługę lat pracowników sklepowych, powinna przyczynić się do większej stabilizacji kadr i ułatwić dopływ absolwentów szkół.</u>
+ <u xml:id="u-59.63" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Praca w handlu staje się coraz bardziej odpowiedzialnym zawodem. Stąd też niezbędne się staje — tak jak w każdym zawodzie — systematyczne podnoszenie poziomu wiedzy i kwalifikacji. Wiedza, podnoszenie kwalifikacji, usprawnianie pracy w handlu, a przede wszystkim postawa samych pracowników mają istotne znaczenie dla podniesienia autorytetu i rangi zawodu. Do podniesienia rangi zawodu handlowca przyczyni się również uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów przyznająca szczególnie wyróżniającym się pracownikom odznakę „Zasłużonego pracownika handlu”.</u>
+ <u xml:id="u-59.64" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przedstawione Wysokiej Izbie główne kierunki działalności w handlu będą realizowane przez resort handlu wewnętrznego z pełnym poczuciem i zrozumieniem ogromnego znaczenia coraz bardziej sprawnej działalności organizacji handlowych dla poprawy poziomu materialnego życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-59.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję Ministrowi za wyjaśnienia i informacje. Wracamy do debaty poselskiej. Głos ma poseł Jan Kasiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#PoselKasiakJan">Wysoki Sejmie! Wyniki osiągnięte w rolnictwie w roku bieżącym oceniamy pozytywnie. W tych pozytywnych wynikach całego naszego rolnictwa należy widzieć duże osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, których produkcja globalna wzrosła w porównaniu do 1964 r. z 19,1 mld zł do 21,9 mld zł iw 1965 r. Rok gospodarczy 1965/1966 w państwowych gospodarstwach rolnych cechował dalszy wzrost produkcji oraz wyraźna poprawa wyników finansowych. Wprowadzone usprawnienia w systemie zarządzania oraz systematyczne wyposażenie gospodarstw w bardziej nowoczesne środki produkcji, dzięki znacznym nakładom inwestycyjnym, wynoszącym 5.050 mln zł stwarzają dalsze korzystne warunki rozwojowe wszystkim gospodarstwom państwowym. Wyniki te można było osiągnąć dzięki olbrzymiemu wkładowi pracy specjalistów oraz pokaźnej rzeszy robotników rolnych, których wydajność pracy, dzięki zmianom w systemie bodźców za pracę, w ostatnim okresie znacznie wzrosła. Rozszerzyła się też w poważnym stopniu działalność usługowa państwowych gospodarstw rolnych dla całego rolnictwa, między innymi w dostawach nasion siewnych i sadzeniaków jako najważniejszych obecnie środków oddziaływających na wzrost plonów w całym naszym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#PoselKasiakJan">Dobre efekty nasienne w państwowych gospodarstwach rolnych pozwoliły na pomyślną realizację w latach 1961—1965 państwowego programu nasiennego i hodowlanego, a coraz lepsza jakość materiału produkowanego w tych gospodarstwach podniosła ich autorytet w opinii całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#PoselKasiakJan">Należy pozytywnie odnotować fakt dość szybkiego wzrostu plonów, a zwłaszcza zbóż na terenach ziem północnych, co pozwoliło na znaczne przekroczenie założeń planu 5-letnie- go produkcji towarowej w państwowych gospodarstwach rolnych. W tej dziedzinie ogromnego wysiłku dokonały gospodarstwa w województwach: szczecińskim, olsztyńskim, koszalińskim i gdańskim. Uzyskane wyniki dowodzą, że w ostatnich latach w sposób zasadniczy poprawiła się gospodarka państwowych gospodarstw rolnych, co rokuje duże możliwości dalszego zwiększania produkcji w latach przyszłych, przy wyposażeniu gospodarstw w szerszym zakresie w nowoczesne środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#PoselKasiakJan">Jednym z głównych zadań, jakie postawiono rolnictwu, jest maksymalne ograniczenie importu zbóż. Państwowe gospodarstwa rolne muszą właśnie w tym zadaniu brać poważny udział.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#PoselKasiakJan">Plany zbóż powinny wzrosnąć co najmniej do 22 q z ha, a towarowa produkcja musi powiększyć się półtorakrotnie i osiągnąć minimalny poziom 1,5 mln ton w 1970 r. Aby te zadania zostały wykonane, wymagane jest dalsze doskonalenie struktury zasiewów przez zwiększenie w niej udziału zbóż. Trzeba będzie śmielej i szerzej wprowadzać do uprawy odmiany zbóż wysokowydajnych, które przy pełnym nawożeniu dadzą maksymalne plony.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#PoselKasiakJan">Jedną z poważnych spraw, na którą należy zwrócić również uwagę, to bardzo szybkie i wydatne zwiększenie plonów z łąk i pastwisk, a także roślin pastewnych uprawianych na gruntach ornych. Chociaż w ostatnich latach nastąpił w tej gałęzi produkcji pewien postęp, to jednak trzeba stwierdzić, że wciąż jeszcze pasze w państwowych gospodarstwach rolnych produkuje się zbyt ekstensywnie, co podnosi koszt produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#PoselKasiakJan">Analizując strukturę zasiewów w państwowych gospodarstwach rolnych na rok 1967, wyraźnie widać, że 29% powierzchni zasiewów pod roślinami pastewnymi jest stanowczo za dużo. Z tego wynika, że przy tej obsadzie inwentarza na każdą sztukę żywieniową przypada około 1 ha powierzchni. Jest to powierzchnia bardzo duża. Gdyby produkcja pasz zarówno na użytkach trwałych, jak i na gruntach ornych, była w należytej proporcji do roślin towarowych, wówczas można by poważnie ograniczyć w gospodarstwach państwowych powierzchnię paszową, przeznaczając ją na produkcję zbóż, a w ten sposób można by w większym jeszcze stopniu przyczynić się do ograniczenia importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#PoselKasiakJan">Obecnie nakłady inwestycyjne na rok 1967, wynoszące około 5 mld zł, pozwalają na lepsze wyposażenie gospodarstw nasiennych i hodowlanych zwierząt zarodowych, spełniających istotną rolę usługową dla gospodarki chłopskiej. Pozwolą one również na dalsze zagospodarowanie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, wpłyną na zwiększenie ilości bydła o ponad 21,4 tys. sztuk w stosunku do 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#PoselKasiakJan">Wyraźnie zwiększona mechanizacja w państwowych gospodarstwach rolnych oraz przeznaczane na nią odpowiednie środki pozwolą uzyskać około 111 mln litrów mleka więcej, o 120 tys. ton żywca wołowego i wieprzowego oraz o około 100 tys. ton zboża. Tych napiętych zadań produkcyjnych w państwowych gospodarstwach rolnych nie będzie można realizować starymi metodami produkcji, musi ciągle następować usprawnianie gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#PoselKasiakJan">W obecnych warunkach państwowych gospodarstw rolnych rozsądne, przemyślane dalsze wprowadzanie specjalizacji wydaje się konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#PoselKasiakJan">Specjalizacja wprowadzona w szerszym zakresie, a zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, w dużej mierze wpływałaby na możliwość większego zmechanizowania procesów produkcyjnych. Niewątpliwie od fachowości, sumienności i dokładności pracowników będzie w dużej mierze zależała opłacalność produkcji. Dalsza koncentracja nie powinna być celem dla siebie, ale istotnym elementem metod doskonalenia produkcji i ciągłego obniżania jej kosztów. Powinna następować ciągła techniczna modernizacja gospodarstw państwowych oraz decentralizacja zarządzania przedsiębiorstwami rolnymi i ich dalsze usamodzielnianie. Należy dążyć, aby całe kolektywy robotnicze czuły się bardziej odpowiedzialne za wykonanie podjętych planów, aby ujawnianie wszelkich niedomogów i ich przezwyciężenie było troską załogi gospodarstwa i każdego robotnika, samorządu robotniczego i rad robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#PoselKasiakJan">Analiza dokonana przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wykazała, że w państwowych gospodarstwach rolnych nastąpiła dalsza znaczna poprawa nie tylko wyników ekonomicznych, ale również warunków socjalno-bytowych załóg. Niemniej jednak mamy jeszcze bardzo dużo istotnych braków w pracy ii życiu załóg państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#PoselKasiakJan">Jednym z bardzo ważnych postulatów wysuwanych przez pracowników państwowych gospodarstw rolnych jest zabezpieczenie opieki lekarskiej nad pracownikami i członkami ich rodzin. Nie w pełni realizuje się też przewidziane układem zbiorowym badania lekarskie całych załóg, a zwłaszcza pracowników zatrudnionych na stanowiskach szczególnie szkodliwych dla zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#PoselKasiakJan">Nowy program socjalno-bytowy powinien dać większe efekty przede wszystkim w budownictwie mieszkaniowym, w dziedzinie remontów i urządzeń socjalnych, jak pralnie, żłobki, przedszkola i łaźnie.</u>
+ <u xml:id="u-61.14" who="#PoselKasiakJan">W trakcie realizacji planów produkcyjnych musi być w większym zakresie brana pod uwagę zarówno przez resort, jak i rady narodowe, nie tylko sama produkcja, ale też sprawa warunków mieszkaniowych załóg państwowych gospodarstw rolnych, sprawa zdrowia pracowników, ogólnie mówiąc — warunków bytowo-socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-61.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Piątkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Woda w procesach biologicznych stanowi jeden z najważniejszych czynników. Produkcja rolna jest szczególnie zależna od ilości i jakości wody, a bardzo wrażliwa na jej braki. Zaopatrzenie w wodę staje się przedmiotem dużego zainteresowania rolników.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Uchwalone przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w maju 1961 roku prawo wodne oraz w grudniu 1965 roku ustawa o zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę, stworzyły podstawowe normy prawne dla prawidłowej działalności administracyjnej i inwestycyjnej w gospodarce wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Badania w zakresie zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę, prowadzone na terenie całego kraju wykazały, że w 154 powiatach występuje rażący deficyt wody, a w 8 tysiącach wsi wodę dowozi się beczkowozami, po kilka lub kilkanaście kilometrów. Większość tych wsi znajduje się w takich województwach, jak krakowskie, lubelskie, rzeszowskie, białostockie, katowickie i w wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Pomimo że zaopatrzenie rolnictwa w wodę polepsza się, to w obecnym planie 5-letnim mamy wybudować około 4 tys. urządzeń wodnych na wsi; w stosunku do potrzeb polepszenie to jest niezadowalające, a likwidacja deficytu wody będzie nadal procesem długotrwałym.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Należy w tej sytuacji, oprócz środków własnych rolników i kredytów państwowych, angażować środki przedsiębiorstw terenowych i kluczowych. Woda dla wisi, to nie tylko wóda dla gospodarstw chłopskich, lecz i dla takich obiektów, jak: ośrodki zdrowia, agronomówki, szkoły, filie państwowych ośrodków maszynowych czy przedsiębiorstwa przemysłu przetwórczego, które są bardzo wodochłonne.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Jednym z bardzo ważnych zagadnień związanych z zaopatrzeniem wsi i rolnictwa w wodę jest organizacja pracy przedsiębiorstw budowlanych, które nie zabezpieczają całkowicie sprawnego, terminowego wykonawstwa robót. Przedsiębiorstwa te mają zbyt małą ilość wykonawców budowlanych, na przykład elektryków. Podwykonawcy, angażowani z tej branży, traktują zlecone roboty jako nadwyżki portfelowe; stąd bywają przypadki, że okres budowania wodociągów wiejskich zamiast 20 miesięcy przedłuża się do trzech lat, co podwyższa koszty budowy, a w środowiskach wiejskich wytwarza niedobrą atmosferę, jak to ma miejsce np. w Bąkowej Górze, powiat Radomsko, województwo łódzkie.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Wobec takiej sytuacji pilną potrzebą jest reorganizacja pracy przedsiębiorstw, uzupełnienie brakujących brygad, by całkowicie i terminowo zabezpieczały wykonawstwo powierzonych im zadań.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Stopień zmechanizowania robót przy budowie wodociągów jeszcze jest bardzo niski. Wprawdzie przedsiębiorstwa posiadają pewną ilość sprzętu mechanicznego, lecz są to typy stare, mało wydajne, o dużej awaryjności.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Niezbędne jest, aby przedsiębiorstwa budowy wodociągów wiejskich były traktowane, jeśli idzie o przydział sprzętu i urządzeń, na równi z innymi przedsiębiorstwami, a wówczas wydajność pracy wzrośnie i skróci się cykl budowy.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Budowa wodociągów wiejskich jest zjawiskiem nowym, bardzo atrakcyjnym, lecz jeszcze mało powszechnym. Zbyt powolny postęp w stosunku do zapotrzebowania wsi na wodę, zmusza rolników do czerpania wody ze studni, ale i studni jest mało, a wykonawców do ich budowy także brakuje. Duże przedsiębiorstwa, posługujące się ciężkim sprzętem, nie przyjmują zamówień na budowę studni. Trzeba więc spowodować, aby spółdzielczość pracy czy spółdzielczość wiejska zorganizowały odpowiednie brygady do świadczenia tych usług odbiorcom społecznym i indywidualnym na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Brakuje także odpowiednich urządzeń do wyposażenia studzien wiejskich, handel dysponuje zbyt małą ilością pomp ssąco-tłoczących, rur ocynkowanych, wanien, zbiorników na wodę. Wzywamy więc przemysł, by powiększył produkcję tych urządzeń, nieodzownych dla potrzeb rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Brak rur i armatury wodociągowej dla połączeń domowych, poideł samoczynnych, złączy i wielu innych drobnych części niezbędnych przy budowie wodociągów powoduje nieraz długie miesiące zwłoki. Należałoby w planach produkcji przemysłu zabezpieczać pokrycie materiałowe zaplanowanych inwestycji, gdyż to umożliwiłoby przedsiębiorstwom wykonać nakreślone plany rytmicznie i terminowo.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Bardzo kłopotliwą sprawą dla użytkowników tak wodociągów, jak i studni zmechanizowanych, jest usuwanie awarii. Często niejeden obiekt pozbawiony jest z tego powodu po kilka lub kilkanaście dni wody. Niewielka ilość wykwalifikowanych fachowców w tym zawodzie nie zabezpiecza szybkiego usuwania awarii, nie mówiąc już o systematycznej konserwacji.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Postuluję, by odpowiedni mechanik z pogotowia wodnoawaryjnego w powiecie mógł przyjechać na wezwanie telefoniczne i usunąć awarię utrudniającą normalne życie użytkownika.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">W przedsiębiorstwach budowy wodociągów wiejskich brak jest również kadry technicznej, jak: inżynierów sanitarnych, geologów, techników czy majstrów i to wpływa ujemnie na organizację pracy i na tempo wykonywanych robót. Stąd wniosek: więcej troski o uzupełnienie brakujących specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">W zasadzie zakres działania administracyjnego został uregulowany ustawą sejmową z dnia 10 grudnia 1965 roku, powołującą inspektorów wojewódzkich i powiatowych, lecz należy wydać akty prawne, które by regulowały cały system pracy i pozwalały w ramach potrzeb powołać inspektoraty jako komórki koordynacyjne pracy.</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Ze sprawą zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę wiąże się problem ochrony wód przed zanieczyszczeniem. Wprawdzie ten problem został we wczorajszej debacie poruszony przez posła Adamca, jednak pragnę go uzupełnić. Podjęto w tej sprawie wiele wysiłków, nadal jednak nie wszystkie są skuteczne. Przyczyny tego są różne. Jedną z nich jest to, że wiele przedsiębiorstw przemysłowych traktuje zadania związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniem mało odpowiedzialnie. Świadczy o tym fakt, że jeśli nawet są zainstalowane urządzenia oczyszczające, to jednak zakłady mało dbają o to, aby urządzenia te normalnie funkcjonowały. W konsekwencji wiele tych urządzeń, jak wykazały badania, stoi nieczynnych, jakkolwiek są one wykazywane w statystykach, pewno po to, by wprowadzić w błąd opinię społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Jeżeli w budżecie państwa na rok 1967, na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w dobrą wodę, przeznaczone są dość duże sumy, to pragnę wyrazić przekonanie, że przyniosą one szybkie efekty w postaci produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-63.18" who="#PoselPiatkowskiWladyslaw">Ze wzrostem kultury wsi wzrasta świadomość, a korzyści płynące z dóbr społecznych wpływają i oddziałują w społeczeństwie na coraz większe poszanowanie urządzeń społecznych. Atmosfera życia i pracy na wsi jest dobra i sprzyjać będzie dalszemu szybkiemu postępowi, a warunki pracy społeczeństwa wiejskiego decydować będą o wynikach.</u>
+ <u xml:id="u-63.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Stefan Godlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselGodlewskiStefan">Wysoki Sejmie! Bieżący plan 5-letni, którego część składową stanowi dyskutowany przez nas obecnie projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967, zakłada dalszy poważny wzrost produkcji rolnej. Realizację tego zadania mają umożliwić wybitnie zwiększone dostawy środków produkcji i nakłady inwestycyjne. Szczególnie wiele uwagi musimy przy tym poświęcić intensyfikacji produkcji dla rozwiązania problemu zbożowego.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselGodlewskiStefan">Plan na rok 1967 będziemy realizować w nowych warunkach ekonomicznych, jakie stwarzają niedawno podjęte decyzje partii i rządu, podane przez towarzysza Gomułkę do wiadomości rolników na III Krajowym Zjeździe Delegatów Związku Kółek Rolniczych. Do podnoszenia planów zbóż — między innymi przez wzmożone nawożenie mineralne — zachęcać będzie rolników możliwość uzyskania za odstawę kontraktowanych zbóż bonifikaty cen nawozów sztucznych, ulg w podatku gruntowym i możliwości nabycia na dogodnych warunkach pasz przemysłowych. Popularyzowanie intensyfikacji produkcji zbóż w gospodarstwach chłopskich w oparciu o nowe, korzystne warunki, podejmą przede wszystkim kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselGodlewskiStefan">W rozwoju różnorodnych form samorządu chłopskiego kółka rolnicze są organizacją tkwiącą najgłębiej w środowisku wiejskim i znajdującą się najbliżej spraw produkcyjnych gospodarstw chłopskich. Szczególna ich rola polega przede wszystkim na tym, że zajmują się one organizacją produkcji w swoich wsiach, obejmując już obecnie swoją działalnością 86% wsi.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselGodlewskiStefan">Uznanie dla dotychczasowych osiągnięć kółek rolniczych w organizacji produkcji znalazło wyraz w wyznaczeniu im wiodącej roli przy opracowywaniu od 1966 r. wiejskich programów rozwoju rolnictwa. W ten sposób kółka rolnicze stają się najniższą komórką w planowaniu i realizacji zadań narodowego planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselGodlewskiStefan">Realizacja przedłożonego Wysokiemu Sejmowi projektu Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967 w części dotyczącej produkcji rolnej będzie więc w pewnym stopniu zabezpieczona wiejskimi programami rozwoju rolnictwa opracowanymi w ponad 33 tysiącach wsi przez kółka rolnicze, a we wsiach, gdzie nie ma kółek, przez sołtysów i aktyw tych wsi.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselGodlewskiStefan">Wiejskie programy rozwoju rolnictwa opracowywane są na rok gospodarczy obowiązujący w rolnictwie, to znaczy na okres od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego, a zatem dyskusja nad ich zatwierdzeniem ma się odbywać w pierwszej połowie roku kalendarzowego tak, aby rolnik mógł uwzględnić te zamierzenia w swoich osobistych planach gospodarczych już od żniw.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselGodlewskiStefan">Wysoki Sejmie! Do czynników wywierających poważny wpływ na wysokość plonów zbóż należy polityka nasienna, dlatego też konieczne jest doskonalenie obowiązującego w tym zakresie programu. Podkreślali to na swoim Zjeździe również delegaci Związku Kółek Rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselGodlewskiStefan">Zadanie kółek rolniczych w realizacji programu nasiennego polega w pierwszym rzędzie na udzielaniu pomocy chłopskim gospodarstwom reprodukcyjnym w terminowym prowadzeniu zabiegów agrotechnicznych, sprzęcie, omłotach i organizacji wymiany ziarna siewnego oraz sadzeniaków.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselGodlewskiStefan">W systemie zabezpieczania dostaw materiału siewnego na planowe odnawianie w gospodarstwach chłopskich, dostarczanego za pośrednictwem Centrali Nasiennej i gminnych spółdzielni, usprawnienia wymaga terminowość dostaw, zwłaszcza zbóż ozimych, gdyż nasiona te nie zawsze w porę docierają do rolników. Należy także przestrzegać ustalonych norm jakościowych materiału siewnego.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselGodlewskiStefan">W obowiązującym u nas i na ogół działającym sprawnie systemie odnawiania materiału siewnego nie rozwiązana jest jeszcze sprawa doczyszczania i zaprawiania ziarna. Poprawa w tym zakresie, zwłaszcza w odniesieniu do materiału siewnego, pochodzącego z reprodukcji w gospodarstwach chłopskich, uzależniona jest od zwiększenia dostaw maszyn czyszczących i aparatury do zaprawiania ziarna.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselGodlewskiStefan">Uważam też za sprawę bardzo pilną realizację dezyderatów pod adresem nauki o jak najszybsze wyprodukowanie odmian wysokopiennych, odpornych na wylęganie, dostosowanych do zwiększonego poziomu nawożenia i umożliwiających sprzęt mechaniczny.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselGodlewskiStefan">Decydującym w naszych warunkach środkiem w podnoszeniu produkcji rolniczej jest nawożenie zarówno nawozami mineralnymi, jak i naturalnymi. W odniesieniu do gospodarki obornikiem sprawa ma dwa aspekty: po pierwsze — ekonomiczny, gdyż jest to wartościowy środek produkcji, a po drugie — higieniczny, gdyż właściwe przechowywanie obornika umożliwia doprowadzenie do estetycznego wyglądu naszych wsi. Propagowanie przez instruktaż i szkolenie właściwego przechowywania obornika i budowy gnojowni oraz zbiorników na gnojówkę wymaga jeszcze większego zaangażowania się gromadzkich rad narodowych oraz współdziałania w tym zakresie służby zdrowia i sanitarno-epidemiologicznej, architektów powiatowych itp. Konieczne też będzie zaktywizowanie pionu zaopatrzenia gminnych spółdzielni dla umożliwienia gospodarstwom chłopskim budowy odpowiednich do tego celu urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselGodlewskiStefan">Duże ilości dostarczanych już obecnie nawozów mineralnych i przewidywany dalszy szybki ich wzrost wymagać będą dodatkowych zabiegów dla usprawnienia odbioru, zwiększenia powierzchni magazynowej na przechowywanie i dbałości o odpowiednie opakowanie, co ułatwi transport nawozów do rolników. Kółka rolnicze będą się musiały podjąć przy tym roli organizatora zaopatrzenia wsi w nawozy sztuczne z pozostawieniem rozwiązania spraw handlowych spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselGodlewskiStefan">Zwiększone ilości nawozów mineralnych, wprowadzane nowe ich asortymenty oraz wysiew we właściwej proporcji azotu, potasu i fosforu wymagają szerszego instruktażu fachowego, pogłębienia szkolenia rolniczego i szerszego stosowania środków poglądowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#PoselGodlewskiStefan">W celu popularyzacji wysokich dawek w nawożeniu zbóż, ziemniaków i użytków zielonych oraz stosowania nowych asortymentów nawozów mineralnych, a szczególnie mocznika, zorganizowanych zostanie w 1967 r. w gospodarstwach indywidualnych 10 tys. łanowych demonstracji nawozowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#PoselGodlewskiStefan">Niemałe znaczenie dla osiągnięcia wzrostu plonów zbóż mają również zabiegi w zakresie ochrony roślin. Świadczenie rolnikom usług w walce z chwastami i szkodnikami, poza państwowymi ośrodkami maszynowymi i stacjami ochrony roślin, podjęły także kółka rolnicze. Mimo braku doświadczenia w tym zakresie, już w bieżącym roku wykonały one własną aparaturą większość koniecznych zabiegów w gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#PoselGodlewskiStefan">Ze względu na zdrowie wykonujących masowo te zabiegi, sprawą niezmiernie palącą jest rozwiązanie problemu bezpieczeństwa i higieny pracy. W dalszym ciągu występują poważne braki odpowiedniej odzieży ochronnej i masek przystosowanych do pracy przy ochronie roślin.</u>
+ <u xml:id="u-65.17" who="#PoselGodlewskiStefan">Osiągnięcie zakładanych w planie wyników produkcyjnych rolnictwa zależne jest też od racjanalnego zagospodarowania wszystkich użytków rolnych. Plan i budżet państwowy przewidują bardzo poważny wzrost nakładów na melioracje. Do pełnej eksploatacji włączonych zostanie w nadchodzącym roku — ze skutkiem dla produkcji rolnej — 143,9 tys. ha nowo zdrenowanych gruntów ornych oraz 135,4 tys. ha zmeliorowanych i zagospodarowanych użytków zielonych. Prace nad doprowadzeniem tych terenów do kultury pochłonęły duże ilości środków finansowych i materiałowych oraz wiele nakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-65.18" who="#PoselGodlewskiStefan">Obowiązkiem obywatelskim i zawodowym wszystkich ich użytkowników będzie właściwe ich wykorzystanie. Przy eksploatacji zmeliorowanych użytków rolnych, a zwłaszcza konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych na użytkach zielonych, potrzebne jest ścisłe współdziałanie spółek wodnych z kółkami rolniczymi. Pozwoli to spółkom wodnym wykorzystać istniejącą na wsi i uzupełnioną potrzebnym sprzętem bazę maszynową dla optymalnego wykonywania wszystkich technicznych czynności związanych z zagospodarowaniem i pielęgnacją użytków oraz konserwacją urządzeń wodno-melioracyjnych. Kapitalne znaczenie dla poprawy eksploatacji zagospodarowywanych użytków zielonych może też mieć powoływanie przy kółkach rolniczych — na podstawie wspólnego porozumienia ze spółdzielczością mleczarską — wiejskich sekcji hodowców bydła.</u>
+ <u xml:id="u-65.19" who="#PoselGodlewskiStefan">Dalsze nakłady inwestycyjne na meliorowanie użytków zielonych, jak i wszelkie poczynania organizacyjne, podnoszące agrotechnikę i usprawniające zbiór, spowodują dalszy wzrost produkcji pasz. Dlatego też — szczególnie na niektórych terenach — palącym problemem staje się wypracowanie koncepcji intensyfikacji produkcji zwierzęcej, a zwłaszcza bydła. Dotychczasowe doświadczenia w realizacji inwestycji budowlanych, zwłaszcza na terenach posiadających duże obszary użytków zielonych nowo zmeliorowanych, od których zależy dalszy wzrost chowu bydła, poza państwowymi gospodarstwami rolnymi, pozytywnego rozwiązania nie dostarczyły. Brak materiałów budowlanych, który wysuwa się na czoło, nie jest chyba jedyną przyczyną niedorozwoju budownictwa inwentarskiego, hamującego tempo rozwoju hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-65.20" who="#PoselGodlewskiStefan">Nadzieję na poprawę agrotechniki, przyspieszenie i polepszenie jakości zabiegów wiązać należy ze zwiększeniem ilości sprzętu maszynowego dostarczanego na wieś.</u>
+ <u xml:id="u-65.21" who="#PoselGodlewskiStefan">Według założeń Narodowego Planu Gospodarczego kółka rolnicze otrzymają w 1967 r., nakładem 3,2 mld zł, 14,3 tys. sztuk ciągników i odpowiednią ilość towarzyszących im maszyn. Oznacza to, że żniwa i wykopki w gospodarstwach indywidualnych zabezpieczać będzie w następnym roku ponad 60 tys. ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-65.22" who="#PoselGodlewskiStefan">W wyniku realizacji polityki koncentracji sprzętu w roku przyszłym będziemy już mieli około 5 tys. kółek rolniczych lub międzykółkowych baz, w których ilość ciągników będzie wynosić ponad 5.</u>
+ <u xml:id="u-65.23" who="#PoselGodlewskiStefan">Zwiększona ilość sprzętu w kółkach rolniczych pozwoli im rozwinąć na szerszą skalę wiązanie się z rolnikami różnymi coraz konkretniej precyzowanymi umowami, obejmującymi bądź pracę całoroczną, bądź kompleksową mechaniczną uprawę i sprzęt poszczególnych kultur rolnych. Inicjatywy kółek rolniczych w tym zakresie są bardzo interesujące.</u>
+ <u xml:id="u-65.24" who="#PoselGodlewskiStefan">Postulowana w projekcie uchwały sejmowej poprawa wydajności eksploatowanych przez kółka rolnicze traktorów i maszyn będzie przez nie zrealizowana. Na możliwości w tym zakresie wskazuje osiągnięcie w bieżącym roku średniej ponad 1000 godzin na jeden traktor. Wartość usług świadczonych rolnikom w 1967 r. sprzętem kółek rolniczych szacowana jest na 4,2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-65.25" who="#PoselGodlewskiStefan">Jest rzeczą zrozumiałą, że prawidłowe wykorzystanie środków produkcji zależy od kwalifikacji zawodowych i świadomości społecznej rolników.</u>
+ <u xml:id="u-65.26" who="#PoselGodlewskiStefan">Jedną z form planowej działalności oświatowej wśród rolników jest powszechnie znane masowe szkolenie rolnicze. Problem upowszechniania wiedzy rolniczej nabrał takiego znaczenia, że stał się przedmiotem zainteresowania nie tylko Związku Kółek Rolniczych, ale również rad narodowych i komitetów do spraw rolnictwa jako koordynatorów szkolenia. Dzięki temu mogło ono mieć tak masowy charakter, że uczestniczyło w nim w 1966 r. blisko 1,5 mln rolników z około 32 tys. wsi.</u>
+ <u xml:id="u-65.27" who="#PoselGodlewskiStefan">Prowadząc i rozwijając dotychczasowe formy szkolenia masowego, przechodzić będziemy do bardziej specjalistycznego szkolenia w grupach producentów, zwłaszcza w oparciu o sekcje specjalistyczne związków i zrzeszeń branżowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.28" who="#PoselGodlewskiStefan">Oprócz kursów ogólnorolniczych w 1967 r. zorganizowanych będzie przez związki i zrzeszenia branżowe około 50 tys. specjalistycznych kursów szkoleniowych oraz 22 tys. pokazów, konkursów i wycieczek dla około 1 mln producentów w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Na szkolenie to wydatkuje się około 25 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-65.29" who="#PoselGodlewskiStefan">Dysponujemy już we wszystkich powiatach aparaturą projekcyjną i etatami kinooperatorów. Obecnie należy wyposażyć wszystkie agronomówki w aparaty filmowe, co pozwoli na lepsze wykorzystanie filmów instruktażowych i powierzenie dotychczasowym kinooperatorom zadań organizatorów zabezpieczających upoglądowienie różnych form szkolenia rolniczego. Obecne formy masowego szkolenia, głównie koncentrujące się w okresie jesienno-zimowym, uzupełniamy przez organizowanie w okresie wiosenno-letnim praktycznych pokazów, lustracji polowych, odwiedzin sąsiedzkich, demonstracji łanowych itp. przy udziale fachowej kadry agronomicznej i zootechnicznej. W 1967 r. kółka rolnicze, prowadzące działalność gospodarczą, będą dysponowały utworzonym z wygospodarowanych nadwyżek funduszem postępu rolniczego w wysokości ponad 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-65.30" who="#PoselGodlewskiStefan">Odrębnym problemem, wymagającym dalszego rozwiązywania, jest sprawa przygotowania młodzieży do zawodu rolniczego. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że szkoły są w stanie obecnie i w najbliższych latach przygotować tylko około 30% młodzieży podejmującej pracę w gospodarstwach rolnych. Dlatego też nałożono na kółka rolnicze obowiązek organizowania i rozwijania form pozaszkolnych w postaci zespołów przysposobienia rolniczego. Szkolenie to prowadzone jest przy ścisłej współpracy ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej. W okresie lat 1957—1966 ukończyło przysposobienie rolnicze przeszło 180 tys. młodzieży. W ostatnim roku złożyło egzaminy państwowe 10.200 absolwentów. Wydatki budżetowe na prace szkoleniowe w zespołach przysposobienia rolniczego wyniosą w 1967 r. 55 mln zł. Widzimy potrzebę większego zainteresowania starszych rolników pracą zespołów przysposobienia rolniczego, a szczególnie udzielania im pomocy w nabywaniu książek fachowych, nasion i materiału hodowlanego oraz wyszukiwania opiekunów zespołów dla usprawnienia pracy samokształceniowej.</u>
+ <u xml:id="u-65.31" who="#PoselGodlewskiStefan">Przyjęcie zasady opracowywania wiejskich programów rozwoju rolnictwa dla okresu zwanego rokiem gospodarczym oznacza, że już do końca kwietnia przyszłego roku zatwierdzone na obecnej sesji podstawowe założenia planu na 1968 r. muszą być do tego stopnia rozpracowane, aby je można było dostarczyć w formie wskaźników wszystkim gromadzkim radom narodowym, które z kolei — w początkach maja — zadania te rozłożą na poszczególne wsie, aby przekazać je kółkom rolniczym. Wskaźniki te stanowić będą istotny element do zaplanowania zadań produkcyjnych w rolnictwie na najbliższy rok gospodarczy dla całej gromady, jak i poszczególnych wsi. Przyspieszenie rozbicia zadań dla poszczególnych gromad dotyczy wszystkich elementów planu. Szczególnego znaczenia nabiera dostarczenie wskaźników dotyczących kontraktacji, stanowiących część składową wiejskiego programu rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-65.32" who="#PoselGodlewskiStefan">Wydaje się, że celowe będzie uwzględnienie przy rozdziale zadań związanych z kontraktacją zbóż, kontraktacji innych kultur zapewniających rolnikowi, na przykład, zrównoważenie bilansu pasz w gospodarstwie, zabezpieczenie odpowiedniej dochodowości itp. W świetle właściwie pojętej roli kółek rolniczych w organizowaniu produkcji rolnej na wsi cały ciężar opracowania i zabezpieczania realizacji programów wiejskich nie może spoczywać wyłącznie na agronomie gromadzkim i zarządach kółek rolniczych. Bezpośrednio w gromadach pracuje ogółem 16 tys. fachowców rolnych, z tego 5.300 agronomów gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-65.33" who="#PoselGodlewskiStefan">Istnienie przy kółkach rolniczych sekcji branżowych, zorganizowanych kolektywów rolników specjalizujących się w uprawie poszczególnych roślin lub chowie określonych gatunków zwierząt umożliwia lepsze niż dotychczas konkretyzowanie zadań dla specjalistycznej służby rolnej. Udział tej służby w opracowywaniu wiejskich programów rozwoju rolnictwa, a szczególnie w zabezpieczaniu ich wykonania, powinien stać się jedną z ważniejszych form oddziaływania na postęp w produkcji rolnej. Przy takim zrozumieniu roli kółka rolniczego oraz wiejskiego programu rozwoju produkcji rolnej wszystkie instytucje obsługujące wieś w zakresie produkcji i usług powinny zobowiązać podległy im aparat do takiego organizowania pracy, aby zabezpieczała ona pełną realizację zadań produkcyjnych poszczególnych wsi. Próby koordynowania prac poszczególnych służb rolnych na terenie gromad podejmowane były na przestrzeni bieżącego roku w wielu województwach i powiatach przez instancje partyjne i rady narodowe, co świadczy o aktualności problemu.</u>
+ <u xml:id="u-65.34" who="#PoselGodlewskiStefan">Dotychczasowe osiągnięcia naszego rolnictwa, wyrażające się w podniesieniu średniorocznego tempa przyrostu globalnej produkcji rolnej o 3,3%, zawdzięczamy słusznej polityce rolnej partii i rządu, stałemu zwiększaniu dostaw środków produkcji dla rolnictwa poprzez specjalistyczny przemysł oraz wysiłkom pracowników PGR i rolników indywidualnych podejmowanym z pełną akceptacją kierunków tej polityki. Dalszy przewidziany w planie wzrost nakładów państwowych na potrzeby rolnictwa oraz nowe decyzje zapewniające producentom rolnym poważne korzyści niewątpliwie jeszcze bardziej zmobilizują ich do podnoszenia plonu, podnoszenia towarowości produkcji zbóż i innych artykułów niezbędnych dla wyżywienia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-65.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PoselReiffRyszard">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Rozpatrywany projekt planu stanowi próbę rachunku aktualnych, bieżących potrzeb i możliwości naszej gospodarki na najbliższe dwa lata w ramach ogólnie przyjętych ustaleń planu 5-letniego. W rachunku tym uwzględniono wszystkie nowe elementy, jakie niesie praktyka ostatniego roku. Toteż można zacząć od stwierdzenia, zgodnie z referatem sprawozdawcy generalnego posła Stanisława Cieślaka, że w 1966 r. nastąpiło dalsze wzmocnienie gospodarcze kraju w wyniku przekroczenia zadań planowych w zakresie produkcji przemysłowej i rolnej. Jednocześnie dokonał się dalszy poważny wzrost działalności inwestycyjnej, przy jednoczesnym zwiększeniu dochodów ludności, zwłaszcza ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PoselReiffRyszard">Jednak obok tego można wskazać i na pewne mankamenty i zjawiska ujemne. Do nich trzeba zaliczyć szereg opóźnień w inwestycjach produkcyjnych, które odbiją się na tempie wzrostu produkcji w latach następnych. Nieoddanie do użytku 16 obiektów grupy inwestycji priorytetowych poważnie hamuje tempo inwestowania. W wyniku różnego typu trudności przesunięto termin rozpoczęcia niektórych nie przygotowanych dostatecznie obiektów z 1967 r., na lata następne.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PoselReiffRyszard">W planie na 1967 r. przyjmuje się wielkość nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce uspołecznionej w wysokości wyższej od przewidywanego wykonania planu w roku bieżącym. Zakłada się dalej wyższe tempo wzrostu nakładów na inwestycje produkcyjne aniżeli wynosi tempo wzrostu całości nakładów. Stwarza to niewątpliwie możliwość dalszego rozwoju bazy produkcyjnej. Najpoważniejsza część tych nakładów idzie na kontynuację już rozpoczętych wieloletnich inwestycji zwiększających bazę surowcową i energetyczną, jak też na rozwój przemysłu związanego z potrzebami rolnictwa. Ale obok tego przeznacza się również poważne nakłady na rozwój przemysłu przetwórczego.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PoselReiffRyszard">Chciałbym tu zwrócić uwagę na pewien aspekt polityki inwestycyjnej, który ma szerszy niż jednoroczny horyzont czasu — ale przecież o inwestycjach nie można mówić w zasadzie inaczej, jak w większych przedziałach czasowych. Dotyczy to szczególnie badania efektywności nakładów, które zawsze odnosi się do okresów wieloletnich. Ale nie chodzi mi w tym momencie o efektywność ekonomiczną inwestycji, chciałbym mówić o problemie lokalizacji nowych inwestycji, o ich rozmieszczeniu w skali krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PoselReiffRyszard">Już przy niedawnym omawianiu projektu planu 5-letniego zwracano uwagę na realizację w polityce inwestycyjnej słusznej dążności do zmniejszania dysproporcji w rozwoju i zagospodarowaniu poszczególnych części kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PoselReiffRyszard">Jest rzeczą obecnie bezsporną, że czynnikiem decydującym o awansie gospodarczym danego regionu jest przede wszystkim przemysł. Dlatego też inwestycje przemysłowe stanowią przedmiot zabiegów działaczy gospodarczych i organów administracji terenowej, bo w nich słusznie dopatrują się zasadniczego elementu aktywizacji gospodarczej swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PoselReiffRyszard">Wiemy, że stan wyjściowy w dziedzinie industrializacji kraju przedstawiał się — z punktu widzenia prawidłowego rozmieszczenia zakładów, ośrodków i okręgów przemysłowych — niekorzystnie. Złożyło się na to wiele przyczyn obiektywnych, wynikających w pierwszym rzędzie z rozmieszczenia zasobów surowcowych, ale też wiele przyczyn natury historycznej i politycznej. Przejawiły się tu przede wszystkim konsekwencje wieloletniego podziału kraju w okresie utraty niepodległości i zaborów. Dlatego ciągle należy pamiętać o tym, że w chwili obecnej nadal połowa potencjału całego przemysłu koncentruje się na terenie pięciu województw południowych, a dalsze 25% na terenie województw centralnych, w pasie ciągnącym się od Górnego Śląska po Zatokę Gdańską. Ciągle zbyt niski stopień uprzemysłowienia wykazują województwa wschodnie i północne. Jednakże i na obszarze województw centralnych występują zjawiska koncentracji przemysłu w wielkich miastach, przy wybitnie niekorzystnym stanie rozwoju całych obszarów tych województw.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PoselReiffRyszard">To nierównomierne rozmieszczenie przemysłu w kraju wymaga długotrwałego wysiłku zmierzającego do złagodzenia jaskrawych dysproporcji w tej dziedzinie. W okresie powojennym uzyskano niewątpliwie szereg cennych wyników w dziedzinie wyrównywania poziomu uprzemysłowienia kraju. W szczególności realizowano konsekwentnie tezę o szybszym postępie rozbudowy przemysłu na terenach gospodarczo słabo rozwiniętych. Wzrost produkcji przemysłowej na tradycyjnych obszarach przemysłowych odbywał się więc relatywnie w wolniejszym tempie, niż na obszarze województw nieuprzemysłowionych. Mimo to jednak osiągnięty postęp jest niezadowalający i trudno jeszcze mówić o uzyskaniu wyraźniejszych przekształceń struktury przestrzennej przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PoselReiffRyszard">Na tym tle znaczenia nabiera sprawa bardziej racjonalnego rozmieszczenia przemysłu w okresie najbliższym, jak i w skali planu perspektywicznego.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PoselReiffRyszard">Obecnie można zauważyć dwie zasadnicze dążności występujące u nas w polityce lokalizacyjnej w stosunku do nowych obiektów przemysłowych. Z jednej strony większość zjednoczeń i kierownictw resortów stara się o zlokalizowanie nowych inwestycji w pobliżu już istniejących dużych aglomeracji miejskich, w ramach istniejących okręgów przemysłowych. Argumenty, jakie się wytacza przeciw wchodzeniu na tereny słabo zagospodarowane, są ważkie: poważnie zwiększony koszt inwestycji ze względu na konieczność wykonania pełnego, podstawowego uzbrojenia terenu; trudności z uzyskaniem kadry fachowej o czym decydują między innymi warunki mieszkaniowe; oddalenie old podstawowych placówek naukowych i od większych ośrodków życia kulturalnego; konieczność wykonania poważnych inwestycji towarzyszących w zakresie komunikacji, usług różnego typu itp. Z drugiej strony reprezentanci potrzeb terenu wysuwają najczęściej problem nadwyżki siły roboczej i sprawę rozwoju czy chociażby podtrzymania już istniejących małych miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PoselReiffRyszard">Tym tendencjom przeciwstawiane są wykonywane najczęściej przez pracownie wojewódzkie projekty czy szkice studialne w zakresie planów perspektywicznych przestrzennego zagospodarowania województwa. I tak np. w Pracowni Planu Regionalnego miasta stołecznego Warszawy i województwa warszawskiego powstała koncepcja rozwoju przemysłu w województwie warszawskim w kilku wytypowanych ośrodkach przemysłowych. Autorzy tego projektu wychodzą ze stwierdzenia, że miasta województwa warszawskiego są przeważnie nieuzbrojone w podstawowe urządzenia i w okresie perspektywicznym nie widać środków na ich uzbrojenie. Dlatego należy ustalić kilka miast, w których skoncentruje się środki na wyposażenie podstawowe i w tych miastach koncentrować przemysł. We wspomnianym dla przykładu projekcie na nowe ośrodki przemysłowe wytypowano następujące miasta: Płock, Ciechanów, Ostrołękę i Siedlce oraz dodatkowo — Wyszków, Wyszogród i Warkę. Miasteczka: Garwolin, Małkinię, Chorzele przewidziano jako ośrodki pomocnicze.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PoselReiffRyszard">Koncentryczna lokalizacja zakładów przemysłowych w ustalonych ośrodkach przemysłowych umożliwi uzyskanie znacznych oszczędności w nakładach na uzbrojenie terenu. Truizmem jest powtarzanie, że przy rozpraszaniu zakładów przemysłowych każdy zakład musi ponosić duże koszty, związane z budową ujęć wody, kanalizacji, oczyszczalni ścieków, bocznic kolejowych, dróg, urządzeń zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną, w gaz. Natomiast, przy koncentracji kilku zakładów w danym mieście koszty kompleksowego uzbrojenia terenu rozkładają się na kilka zakładów i w ten sposób na każdy zakład przypada znacznie mniej nakładów niż przy rozproszeniu. Występują tu wyraźne korzyści tak zwanej wspólnej lokalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PoselReiffRyszard">Wytypowane miasta muszą być jednak odpowiednio przygotowane do ich nowej roli. Należy w szczególności — obok uzbrojenia — rozwinąć w tych miastach szkolnictwo zawodowe, dostosowane do kierunków przemysłowej ich specjalizacji, rozwinąć produkcję rolną na ich zapleczu odpowiednio do potrzeb rozwijanego miasta, uprzemysłowić budownictwo mieszkaniowe w tych miastach, zorganizować w nich odpowiednie przedsiębiorstwa budowlane itp.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PoselReiffRyszard">Na skutek szybkiego rozwoju, wytypowane miasta powinny się stać centrami więzi społeczno-gospodarczej dla swego zaplecza, a równocześnie stanowić rodzaj zapory przed nadmiernym naparem ludności do miast dużych, już w zasadzie z punktu widzenia wydolności urządzeń podstawowych — przeludnionych.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PoselReiffRyszard">W miastach typowanych do rozwoju powinny być stopniowo lokalizowane takie obiekty, jak: teatry, młodzieżowe domy kultury, biblioteki specjalistyczne, szkoły średnie o różnych kierunkach nauczania, a nawet wyższe szkoły zawodowe, szpitale o różnych specjalnościach, sklepy branżowe, hotele, centra składów hurtowych, bazy produkcji elementów prefabrykowanych, bazy przedsiębiorstw budowlanych, biura projektowe budownictwa ogólnego itp.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PoselReiffRyszard">Obecnie opracowano już szereg szkiców studialnych czy nawet projektów planu przestrzennego zagospodarowania, które precyzują jedynie — „ofertę” terenu, przedstawiają propozycje, gdzie i jakie zakłady można lokalizować. Oferty te stanowią bazę, z którą wiąże się szereg nadziei nie zawsze realnych i możliwych do spełnienia.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PoselReiffRyszard">Na tym tle z całą jaskrawością staje pilna potrzeba przyspieszenia prac studialnych i badawczych dla wytworzenia całościowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba tu przyjąć zgodny pogląd wielu działaczy, ,publicystów i naukowców, że warunkiem właściwego programowania wzrostu gospodarki narodowej jest oparcie dalszego planowania w przekrojach terytorialnych na wstępnej — a więc na pewno niedoskonałej, ale już formalnie przyjętej za podstawę prac planistycznych — koncepcji regionalizacji ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.18" who="#PoselReiffRyszard">Podstawowym celem regionalizacji ekonomicznej powinno być dążenie do osiągnięcia i zrównoważenia struktury przestrzennej gospodarki i optymalnego zmniejszenia dysproporcji w stopniu uprzemysłowienia kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.19" who="#PoselReiffRyszard">Dla każdego regionu musi być wytypowany ośrodek centralny, który powinien stanowić miejsce lokalizacji różnego typu inwestycji produkcyjnych i nieprodukcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.20" who="#PoselReiffRyszard">W obecnym etapie uprzemysłowienia Polski, w którym pojawia się znaczna liczba zakładów o bardziej swobodnych warunkach lokalizacji, wybór wariantów lokalizacji tych zakładów powinien wynikać z ogólnie przyjętej i obowiązującej koncepcji regionalizacji ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.21" who="#PoselReiffRyszard">Istnieją już obecnie poważne doświadczenia przy opracowywaniu planów kompleksowego zagospodarowania tych okręgów przemysłowych czy regionów ekonomicznych, jak górnośląski okręg przemysłowy czy też nowo tworzące się okręgi: tarnobrzeski, płocki, turoszowski czy puławski. Już chociażby na przykładzie tego ostatniego widać, jak wiele problemów stwarza nowo powstający duży zakład przemysłowy, który w tym wypadku wytworzył region ekonomiczny, obejmujący tereny należące do trzech sąsiednich województw.</u>
+ <u xml:id="u-67.22" who="#PoselReiffRyszard">Wiele dotychczasowych decyzji inwestycyjnych wytworzyło sytuację, w której niektóre miasta stały się już stolicami regionów ekonomicznych i uzyskały poważną funkcję społeczno-gospodarczą, wykraczającą poza dotychczasowy zakres uprawnień administracji powiatowej czy miejskiej, która tam urzęduje. Istnieje konkretna potrzeba dalszego kompleksowego planowania rozwoju tych regionów. Stąd też wytwarzają się sytuacje wymagające doraźnych interwencji centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.23" who="#PoselReiffRyszard">Nie wchodząc w dalsze szczegóły i zdając sobie sprawę, że problem jest zbyt poważny i obszerny, aby go wyczerpać w krótkim wystąpieniu, chciałbym jedynie podkreślić, że już obecnie rysuje się wyraźna potrzeba włączenia regionu ekonomicznego do systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową. Wymaga to prowadzenia badań statystycznych w układzie regionalnym, jak również wprowadzenia nowych, bardzo istotnych elementów analizy międzyregionalnej. Proces ten umożliwi bardziej dokładną analizę poziomu rozwoju gospodarczego regionów, jak również racjonalne programowanie wzrostu regionów, przy uwzględnieniu ich wszechstronnej, kompleksowej rozbudowy.</u>
+ <u xml:id="u-67.24" who="#PoselReiffRyszard">Stworzy to podstawę do bardziej przejrzystej i jednolitej polityki lokalizacyjnej w ogólnym planie inwestycyjnym, której rezultatem powinien być dalszy postęp w likwidacji dysproporcji w rozwoju gospodarczym poszczególnych części kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.25" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Przemawiając w czasie dzisiejszej debaty, pragnąłem zwrócić uwagę na doniosły, moim zdaniem, problem włączenia regionu ekonomicznego do systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową i uzyskać przyspieszenie i konkretyzację badań w tej dziedzinie. Na marginesie tego tematu, który odnosi się przecież do dosyć odległej przyszłości, choć zasługuje na podjęcie prac już w 1967 r., nasuwa się pewna dygresja. Chodzi mianowicie o to, że zgłaszanie uwag, wniosków i koncepcji pod adresem następnej pięciolatki powinno stanowić o tyle naturalną praktykę naszego parlamentaryzmu, że — nie rezygnując z prawa i obowiązku do doskonalenia planu bieżącego w toku roboczej dyskusji — ten przyszły plan znajduje się wtedy jeszcze in statu nascendi, na warsztacie opracowujących go biur i wówczas wniesione treści i sugestie dają szansę lepszego ich zbadania i wprowadzenia do ostatecznej redakcji.</u>
+ <u xml:id="u-67.26" who="#PoselReiffRyszard">Pragnę z głębokim optymizmem stwierdzić, że ogół Polaków przygotowanych jest do twórczej realizacji dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Wynika to z faktu, że przeważająca większość narodu polskiego odczuwa przebytą drogę od zakończenia II wojny światowej jako pasmo dużego, ale wartościowego wysiłku, jako bilans sukcesu osiągniętego wielokrotnie wielkim i często nadmiernym kosztem, ale prowadzonego niezmordowanie w imię awansu gospodarczego i kulturalnego Polaków, w imię utrwalenia niepodległości i zabezpieczenia integralności terytorium jako ambitnie wykonywane zadanie naszego pokolenia. Dokonało się to między innymi dlatego, że postęp kształtował się w dwóch płaszczyznach: w płaszczyźnie gospodarczego rozwoju, o którym tu na tej sali tak obszernie rozprawiamy i w płaszczyźnie politycznej, a temu tematowi w tej Wysokiej Izbie zbyt mało uwagi poświęcamy, a której najcenniejszym owocem jest właśnie przebycie drogi od ostrych konfliktów rozdzielających początkowo społeczeństwo na temat miejsca Polski w świecie, do powszechnej aprobaty najgłówniejszych wytycznych polityki państwa w tej najbardziej zasadniczej dla narodu polskiego sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-67.27" who="#PoselReiffRyszard">Postulat powszechnej świadomości celów polskiej polityki, nie jest postulatem rządzących pod adresem rządzonych. Gdyby tak było, o jedności nie można by mówić także jako o fakcie, a jedynie jako o zadaniu. Oczywiście, że jedność — to również zawsze zadanie i stanowi wyraz nadążania kultury politycznej pluralistycznego polskiego społeczeństwa, posiadającego również swoje postulaty światopoglądowe, za biegiem czasu, rozwojem stosunków międzynarodowych, przemianami życia wewnętrznego w kraju i za granicą. Ale daleko idącą nieścisłością byłoby nie widzieć, że w tej dziedzinie politycznej przebyliśmy drogę równie daleką, jak w dziedzinie rozwoju gospodarczego. Słupem milowym na tej drodze było VIII Plenum. Ono spowodowało ogromne poszerzenie bazy społecznej budowanego w Polsce socjalizmu przez wszystkie siły patriotyczne w narodzie, bez względu na podziały światopoglądowe. Dziś już socjalistyczna, patriotyczna platforma państwa ludowego jest sumą prawd powszechnie uznanych za własne i oczywiste; i właśnie dzięki temu to pokolenie może znaleźć język z pokoleniem przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-67.28" who="#PoselReiffRyszard">Oczywiście, że tak jak rozwój gospodarczy kraju należy kontynuować, doskonaląc metody planowania i zarządzania, odrzucając już zużyte formy nie odpowiadające wymogom nowoczesności, tak w dziedzinie politycznej trzeba rozwijać instytucje życia publicznego, sięgać po coraz szersze związki demokratyczne, wyrąbywać i oczyszczać teren dla inicjatywy społecznej przedsiębiorczości, indywidualnej odpowiedzialności jednostkowej, samodzielności myśli i poczynań.</u>
+ <u xml:id="u-67.29" who="#PoselReiffRyszard">W coraz szerszym zakresie musi do naszego obyczaju wkroczyć zasada talk zwanego prawa do błędu, która z twórczej wielości prezentowanych opinii wydobywa prawdę i błędne stanowiska przesuwa na margines. Odpowiedzialność nie może oznaczać stanu, w którym wszyscy mówią to samo, a wszelka niekonformistyczna aktywność, w tym i dotycząca zagadnień ideowo-politycznych, musi być uznana za niepożądaną.</u>
+ <u xml:id="u-67.30" who="#PoselReiffRyszard">Obowiązuje ocena: czy godzi ona w dorobek Polski Ludowej, czy przeciwnie — przyczynia się do jej rozwoju i dodaje jej nowych treści.</u>
+ <u xml:id="u-67.31" who="#PoselReiffRyszard">I każda inicjatywa, jeśli nie chce być przejawem ahistorycznego frazesu, musi te nadrzędne racje polityki polskiej uwzględniać.</u>
+ <u xml:id="u-67.32" who="#PoselReiffRyszard">Wysoka Izbo! Posłowie Koła Poselskiego — „Pax” będą głosować za uchwałą o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i założeniami planu na rok 1968 oraz ustawą budżetową na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-67.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Śliwa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselSliwaJan">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967 i podstawowych założeń planu na rok 1968 w zakresie przemysłu spożywczego i skupu został opracowany w powiązaniu z wielkościami podaży płodów rolnych, jakie założono w oparciu o aktualną ocenę rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselSliwaJan">Przyjęte założenia pozwalają na zwiększenie dostaw na zaopatrzenie rynku w 1967 r. w stosunku do roku ubiegłego o około 5%.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselSliwaJan">Zadania gospodarcze na 1967 r., to jest drugi rok nowego planu 54etniiego, przewidują produkcję wyższą od wycinka planu 5-letnie- go dla 1967 r., o około 1,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselSliwaJan">Jest to rezultatem konkretyzacji zadań na 1967 r. w ramach nowego planu 5-letniego, nad którym niedawno Sejm obradował.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselSliwaJan">W 1967 r. produkcja wzrośnie w szczególności w przemyśle mięsnym, zbożowo-młynarskim, cukierniczym, koncentratów spożywczych, paszowym, chłodniczym i budowy maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselSliwaJan">W latach 1967—1968 specjalny nacisk położony zostanie na wzrost produkcji artykułów białkowych, jak na przykład: mleka, serów dojrzałych, twarogów spożywczych i mięsa wołowego, co pozwoli na lepsze zaopatrzenie rynku krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselSliwaJan">Na podstawie przewidywanych wyników w produkcji rolnej, w 1967 r. zwiększy się skup zbóż, żywca i mleka oraz innych płodów rolnych. Dlatego prace resortu w 1967 r. w zakresie skupu koncentrować się powinny na dalszym rozwijaniu i doskonaleniu kontraktacji; na usprawnieniu odbioru produktów rolnych, rozszerzeniu bazy magazynowej i suszarniczej, szczególnie w skupie zbóż i roślin oleistych.</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselSliwaJan">Należyty rozwój przemysłu rolno-spożywczego wpływa na osiągnięcie wzrostu produkcji rolnej i jej właściwe zagospodarowanie. Dlatego wysokość nakładów inwestycyjnych, przewidzianych dla Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu na rok 1967 wynosi 2.300 mln zł, bez inwestycji przedsiębiorstw. Oznacza to wzrost nakładów inwestycyjnych w stosunku do przewidywanego wykonania planu 1966 r. o 22%. Poważną pozycję zajmuje tu przemysł zbożowo-młynarski i budowa elewatorów zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselSliwaJan">W planie na 1967 r. przewidziano do oddania do produkcji: 7 elewatorów zbożowych, 2 wytwórnie pasz, zakłady mięsne na Żeraniu i w Mławie, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego, chłodnię składową w Szczecinie i inne obiekty oraz przewiduje się rozpoczęcie budowy dalszych 14 elewatorów zbożowych, budowę cukrowni w Wożuczynie, 2 wytwórni pasz oraz rozbudowę chłodni składowych na Żeraniu i w Łodzi. Inwestycje te dotyczą głównie budowy elewatorów zbożowych i nasion oleistych, a więc są to inwestycje jak najbardziej słuszne, ponieważ w miarę wzrostu używanych w rolnictwie kombajnów coraz ostrzej odczuwa się niedostatek suszarni roślin zbożowych i oleistych.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselSliwaJan">Brak odpowiednich magazynów i mało sprawna organizacja odbioru surowców rolnych na punktach skupu powodują bezpośrednią stratę sił i czasu rolnika, stratę tym dotkliwszą, że skup rzepaku, zbóż, buraków czy ziemniaków odbywa się w okresie dużego nasilenia prac w rolnictwie. Usprawnienie działalności punktów skupu to zarazem usprawnienie pracy w gospodarce chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselSliwaJan">Poważne trudności w realizacji planów inwestycyjnych występują w spółdzielczości ogrodniczej i mleczarskiej i w roku bieżącym przewiduje się wykonanie inwestycji tylko w 90%.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselSliwaJan">Powody przewidywanego niewykonania planu w 1966 roku są bardzo złożone.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#PoselSliwaJan">Inwestycje mleczarskie, jako inwestycje spółdzielcze, wstawiane są z reguły przez zjednoczenia budownictwa przemysłowego lub rolniczego do tak zwanego portfelu — „B”, z którego jako pierwsze zostają skreślone w przypadku trudności w zabezpieczeniu siły roboczej oraz materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-69.13" who="#PoselSliwaJan">Przykładowo: Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego przyjęło wykonanie budowy proszkowni mleka w Wąbrzeźnie i Żninie, jednocześnie w planach zadań obiekty te nie były liczone i nieuwzględnione przy premiowaniu przedsiębiorstw. W wyniku tego na budowach tych już kilkakrotnie przesuwano terminy oddania zakładów do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-69.14" who="#PoselSliwaJan">Ogólnie można stwierdzić, że na budowach spółdzielczości mleczarskiej i ogrodniczej przedsiębiorstwa wykonawcze cierpią na brak ludzi, a zwłaszcza pracowników wykwalifikowanych. Na wielu budowach odczuwa się brak podstawowych materiałów budowlanych, a zwłaszcza stali i cegły. Jednocześnie w szeregu wypadków jakość tych materiałów jest niska. Na budowie proszkowni mleka w Korszach, już obecnie w czasie budowy zakładu odpadają płaty tynku wraz z cegłą.</u>
+ <u xml:id="u-69.15" who="#PoselSliwaJan">Niewątpliwie znaczny wpływ na niewykonanie zadań ma brak kompletnej dokumentacji obiektów nowo rozpoczynanych, a zwłaszcza zakładów mleczarskich w Krakowie, Radzyniu, Radymnie i Baranowie oraz proszkowni mleka w Szczecinku, Sieradzu i Górze Śląskiej.</u>
+ <u xml:id="u-69.16" who="#PoselSliwaJan">Sukcesywne dostarczanie dokumentacji jest powodem, że wykonawcy mający trudności w realizacji nałożonych zadań, ograniczają do minimum swoją działalność dla tych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-69.17" who="#PoselSliwaJan">Na budowie zakładów mleczarskich w Krakowie inwestor dostarczył dokumentację na 6 mln zł na zakres robót w 1966 r., wykonawca przyjął do realizacji tylko 700 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-69.18" who="#PoselSliwaJan">Plan inwestycji limitowych spółdzielczości mleczarskiej na 1967 r. wynosi 708 mln zł, w tym w robotach budowlano-montażowych 379 mln zł. Po przeprowadzeniu szczegółowych uzgodnień ze Zjednoczeniem Budownictwa Przemysłowego i Rolniczego nie ma zapewnionego wykonawstwa robót wartości 84 mln zł, co stanowi 22% planowanych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-69.19" who="#PoselSliwaJan">Dlatego i w 1967 r. mogą nadal występować częste wypadki nieprzyjmowania od rolników mleka, owoców i warzyw, co najbardziej zniechęca producentów do intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-69.20" who="#PoselSliwaJan">Na podstawie tych kilku przykładów dotyczących przebiegu realizacji inwestycji w 1966 r. przewidywać należy trudności również i w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-69.21" who="#PoselSliwaJan">W niektórych rejonach kraju zakłady mleczarskie mają niedostateczną zdolność produkcyjną; tym większy niepokój budzi więc zagrożenie programu inwestycyjnego. Dotyczy to nie tylko budowy zakładów przetwórczych, lecz również zlewni mleka i dobrze wyposażonych punktów skupu.</u>
+ <u xml:id="u-69.22" who="#PoselSliwaJan">W celu zmiany istniejącego stanu oraz w świetle uchwał o rozwoju rolnictwa i udzieleniu dodatkowych środków na inwestycje mleczarskie wnioskuję:</u>
+ <u xml:id="u-69.23" who="#PoselSliwaJan">1)zobowiązać resort budownictwa do wprowadzenia inwestycji przemysłu mleczarskiego i ogrodniczego do portfelu — „A” podległych zjednoczeń jako szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej; chodzi o zaopatrzenie ośrodków miejskich i robotniczych w mleko i przetwory owocowo-warzywne;</u>
+ <u xml:id="u-69.24" who="#PoselSliwaJan">2)uzyskać zwolnienie od obowiązku posiadania kompletnej dokumentacji projektowo-kosztorysowej w terminie wymaganym uchwałą nr 246/64 dla zakładów wprowadzonych do realizacji w trybie przyspieszonym; dotyczy to 11 zakładów mleczarskich;</u>
+ <u xml:id="u-69.25" who="#PoselSliwaJan">3)wygospodarować odpowiednie kwoty w celu zabezpieczenia dostaw maszyn i urządzeń nie produkowanych w kraju, a niezbędnych do uruchomienia nowych zakładów oraz zwiększenia zdolności produkcyjnych zakładów modernizowanych;</u>
+ <u xml:id="u-69.26" who="#PoselSliwaJan">4)zabezpieczyć pokrycie zapotrzebowania materiałowego szczególnie w asortymentach reglamentowanych w wyroby walcowane dla Zjednoczenia Zakładów Remontowo-Inwestycyjnych produkującego maszyny i urządzenia dla przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-69.27" who="#PoselSliwaJan">Wysoki Sejmie! Ograniczone możliwości budowy nowych obiektów przemysłu mleczarskiego uniemożliwiają uzyskanie szybkiego wzrostu produkcji wielu cennych i poszukiwanych na rynku przetworów mlecznych. Inwestycje w mleczarstwie przyspieszają rozwój hodowli i dlatego należy podnieść ich rangę w ramach ogólnokrajowego planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-69.28" who="#PoselSliwaJan">Zwiększonym nakładom finansowym muszą towarzyszyć odpowiednie możliwości realizacji inwestycji. A spółdzielczość mleczarska powinna starać się o tworzenie własnych brygad do budowy punktów skupu.</u>
+ <u xml:id="u-69.29" who="#PoselSliwaJan">Przemysł spożywczy wkracza w 1967 r. w drugi rok nowej 5-latki ze znacznym już dorobkiem technicznym i ekonomicznym, ale i z poważnymi zadaniami i problemami, które oczekują jeszcze na ich właściwe rozwiązanie. Troska o właściwy wzrost produkcji rolnej i jej należyte zagospodarowanie wymaga zdecydowanego usprawnienia działalności usługowej, której liczne niedomagania odbijają się ujemnie na realizacji zadań produkcyjnych w rolnictwie i pomniejszają korzyści, jakie można osiągnąć ze wzrastającej towarowości produkcji rolnej. Zadaniem pierwszym, jakie trzeba wykonać, jest zwiększenie stopnia koordynacji działalności usługowej, zwłaszcza między kółkami rolniczymi a poszczególnymi rodzajami spółdzielczości wiejskiej. Odpowiednie skoordynowanie tej działalności doprowadziłoby do lepszego wykorzystania środków transportu w kółkach rolniczych i usprawnienia obsługi rolnictwa w dziedzinie transportu.</u>
+ <u xml:id="u-69.30" who="#PoselSliwaJan">Już w obecnych warunkach narasta problem usług transportowych dla wsi, a zwiększająca się towarowa produkcja rolna wymaga codziennego współdziałania kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej. Na podkreślenie zasługuje spółdzielczość mleczarska, która angażuje kółka rolnicze do zwózki mleka, a w drodze powrotnej przywozi pasze treściwe dostarczane kredytowo dostawcom mleka. Z inicjatywą usług transportowych występują i gminne spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-69.31" who="#PoselSliwaJan">Jako rolnik stwierdzam, że za dużo dniówek roboczych tracą jeszcze rolnicy na wystawanie w kolejkach przy dostawie buraków cukrowych, ziemniaków, zbóż i żywca.</u>
+ <u xml:id="u-69.32" who="#PoselSliwaJan">Oto niedawny przykład: w listopadzie na punkcie skupu żywca w gminnej spółdzielni w Tłuszczu było ponad 600 sztuk trzody i bydła, wobec czego skup trwał cały dzień i noc, a rolnicy wracali nad ranem z nie rozliczonymi kwitami.</u>
+ <u xml:id="u-69.33" who="#PoselSliwaJan">Utrudniony odbiór płodów rolnych zniechęca rolników do intensyfikacji produkcji, a młodych rolników do przejmowania gospodarstw ojcowskich.</u>
+ <u xml:id="u-69.34" who="#PoselSliwaJan">Spółdzielczość wiejska winna skupić uwagę na zapewnieniu rozwoju najbardziej deficytowych rodzajów usług, a szczególnie — remontowo-budowlanych, ślusarsko-kowalskich, wypożyczania sprzętu do wyrobu materiałów budowlanych oraz usług naprawy sprzętu elektrotechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-69.35" who="#PoselSliwaJan">Usługi naprawcze i konserwacyjne wymagają stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju rzemiosła, wyszukiwania i doszkalania ludzi zdolnych i energicznych, gotowych poświęcić się pracy rzemieślniczej. Wszystko to przemawia za celowością opracowania gromadzkich planów usług, które powinny stać się trwałą częścią składową planów gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-69.36" who="#PoselSliwaJan">Jako członek Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będę za uchwaleniem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967.</u>
+ <u xml:id="u-69.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Byczkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#PoselByczkowskiAntoni">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Stała modernizacja, rozbudowa i rozwój przemysłu wpływają na unowocześnianie całej gospodarki, w tym i naszego rolnictwa. Polska Ludowa w okresie swego istnienia zdołała się posunąć naprzód o wiele dziesięcioleci w rozwoju gospodarczym i zająć poważne miejsce wśród krajów przemysłowo-rolniczych, ze stałą tendencją rozwoju. Dowodem tego jest rozwój naszego przemysłu ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#PoselByczkowskiAntoni">W swoim wystąpieniu pragnę poinformować Wysoki Sejm o niektórych tylko kierunkach rozwoju przemysłu oraz wskazać na pewne niedociągnięcia w tym dziale produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#PoselByczkowskiAntoni">Szybko rozwijający się przemysł ciężki coraz bardziej służy potrzebom rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#PoselByczkowskiAntoni">W 1967 r. przewiduje się na przykład poważne zwiększenie produkcji ciągników ciężkich o mocy 40 KM. Ogółem wzrost ma nastąpić o 22% w porównaniu do przewidywanej produkcji ciągników w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#PoselByczkowskiAntoni">Należałoby również zwrócić uwagę na produkcję odpowiedniego sprzętu towarzyszącego, a zwłaszcza tych maszyn i narzędzi, których odczuwamy dotkliwie brak, jak: przyczepy- wywrotki, przyczepy dłużycowe, rozrzutniki wapna, ładowacze obornika dla potrzeb gospodarstw chłopskich, opryskiwacze plecakowe, kombajny zbożowe i buraczane, betoniarki oraz odpowiednie kultywatory.</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#PoselByczkowskiAntoni">Słyszy się ze strony użytkowników szereg pretensji dotyczących jakości produkowanych maszyn i narzędzi rolniczych. Tak na przykład snopowiązałki WC-2 ulegają w poważnym procencie awariom, a zwłaszcza często psują się ich wałki kolankowe, młocarnie typu NSC-6 wykazują wadę jakościową wału bębna, tak pod względem konstrukcyjnym, jak i technologicznym, prasa do słomy PS-2 również nie spełnia w pełni swego zadania z uwagi na wadliwą konstrukcję aparatu wiążącego, w kultywatorach ciągnik Owych tak ramy, jak również ich osie, są zbyt słabe i w czasie eksploatacji często ulegają wygięciu. Należałoby również zwrócić uwagę na jakość produkcji lemieszy i odkładnic, które z powodu złej jakości surowca szybko się zużywają.</u>
+ <u xml:id="u-71.6" who="#PoselByczkowskiAntoni">Jedną z przyczyn niedostatecznego wykorzystania maszyn i narzędzi rolniczych, a niekiedy dłuższych ich przestojów, jest występująca od wielu lat niewystarczająca ilość części zamiennych, a zwłaszcza tych, które najszybciej ulegają uszkodzeniu. Plan na rok 1967 przewiduje zwiększenie produkcji części zamiennych. Niemniej jednak należy zwrócić uwagę na produkcję tych części zamiennych, których deficyt w magazynach i składnicach jest szczególnie widoczny; należy dokonać odpowiedniego rozeznania stanu zapasów części zamiennych znajdujących się w magazynach w celu ograniczenia względnie chwilowego zaprzestania produkcji tych pozycji, w których nagromadziły się nadmierne, często wieloletnie zapasy.</u>
+ <u xml:id="u-71.7" who="#PoselByczkowskiAntoni">Z najbardziej deficytowych części zamiennych należy wymienić panewki, korbowody, aparaty paliwowe, tłoki, łożyska do przednich kół ciągnika „Ursus” C-325 i 28. Ponadto występują pewne braki w materiałach budowlanych, jak eternitu, papy, żelaza zbrojeniowego.</u>
+ <u xml:id="u-71.8" who="#PoselByczkowskiAntoni">Inną gałęzią przemysłu jest chemia. Przemysł chemiczny dostarcza naszemu rolnictwu coraz więcej nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, antybiotyków, witamin dla celów paszowych oraz innych produktów. W roku 1967 zakłada się wysoki wzrost produkcji nawozów azotowych, których produkcja w czystym składniku wynosić będzie 582 tys. ton, co stanowi 24% wzrostu w porównaniu do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Produkcja ta zabezpieczy wysiew około 38 kg czystego składnika na 1 ha gruntów ornych. Szczególnie wysoki wzrost nastąpi w zakresie produkcji nawozów azotowych o wysokiej koncentracji, a mianowicie: mocznika nawozowego, saletry amonowej, oraz saletrzaku.</u>
+ <u xml:id="u-71.9" who="#PoselByczkowskiAntoni">Plan produkcji nawozów fosforowych na rok 1967 zakłada wzrost o 2,2% w porównaniu do założeń 1966 r. i wynosić będzie 370 tys. ton czystego składnika. Ilość ta zabezpieczy wysiew 36,6 kg pięciotlenku fosforu na 1 ha gruntów ornych. W założeniach tych przewidywany jest wysoki wzrost produkcji superfosfatu, natomiast nie zakłada się zwiększenia produkcji supertomasyny, która na gleby kwaśne, jakie występują w województwie gdańskim i w innych rejonach jest bardzo dobra, dając wysokie wyniki produkcyjne. Stąd też chętnie stosowana jest przez rolników.</u>
+ <u xml:id="u-71.10" who="#PoselByczkowskiAntoni">Rolnicy życzą sobie, aby produkowane nawozy tak azotowe, jak i fosforowe, były dostarczane w formie granulowanej, która lepiej wykorzystywana jest przez rośliny oraz łatwiejsza w wysiewie.</u>
+ <u xml:id="u-71.11" who="#PoselByczkowskiAntoni">Dotychczas dostarczano poważne ilości nawozów, a zwłaszcza superfosfatu luzem, bez opakowań i to powodowało poważne trudności związane z ich magazynowaniem, jak i dostarczaniem bezpośrednio rolnikom. W tej sprawie wysuwane są również wnioski, alby w większej mierze niż dotychczas dostarczać nawozy w opakowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-71.12" who="#PoselByczkowskiAntoni">Na lata 1967 i dalsze przewiduje się również wysoki wzrost produkcji nawozów potasowych, które w znacznym stopniu zabezpieczą pokrycie potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-71.13" who="#PoselByczkowskiAntoni">Ministerstwo Przemysłu Chemicznego w swym planie dla rolnictwa zakłada także wzrost produkcji nawozów wapniowych. Produkcja ta w 1967 r. wynosić będzie 470 tys. ton tlenku wapnia. Stanowi to wzrost o 24,4% w porównaniu do przewidywanej produkcji w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-71.14" who="#PoselByczkowskiAntoni">Rolnictwo nasze dotychczas jeszcze odczuwa poważne braki wapna nawozowego, stąd też należy w jak najszybszym czasie nasilić produkcję tych środków, co w naszych warunkach nie jest zadaniem trudnym do osiągnięcia, gdyż posiadamy odpowiednie zasoby surowcowe.</u>
+ <u xml:id="u-71.15" who="#PoselByczkowskiAntoni">Plan na 1967 r. zakłada również zwiększenie produkcji środków ochrony roślin. W asortymencie krajowych środków ochrony roślin, a zwłaszcza środków chwastobójczych, przewiduje się zwiększenie ich toksyczności.</u>
+ <u xml:id="u-71.16" who="#PoselByczkowskiAntoni">Dotychczas w sprzedaży odczuwamy jeszcze niedostatek środków ochrony roślin do zwalczania chwastów w roślinach motylkowych i okopowych. Produkcja tych środków chemicznych powinna również ulec zwiększeniu. Tak samo i nieodpowiednie opakowanie środków chemicznych jest tematem wielu uwag ze strony użytkowników. Na opakowaniach powinno się zamieszczać sposób stosowania każdego ze środków oraz termin ich ważności.</u>
+ <u xml:id="u-71.17" who="#PoselByczkowskiAntoni">Uważam, że przemysł chemiczny weźmie pod uwagę wszystkie niedociągnięcia występujące w produkcji środków ochrony roślin i dążyć będzie do ich usunięcia w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-71.18" who="#PoselByczkowskiAntoni">W związku ze znacznym rozwojem chemizacji rolnictwa odczuwamy dotychczas poważne braki odzieży ochronnej i masek ochronnych, a należy przypomnieć, że niedostateczne wyposażenie przodowników ochrony roślin w taką odzież było powodem zatruć, nawet śmiertelnych.</u>
+ <u xml:id="u-71.19" who="#PoselByczkowskiAntoni">Czas już także, aby przemysł chemiczny zatroszczył się o produkowanie środków ochrony roślin o takich właściwościach, które nie działałyby trująco na organizmy pożyteczne, jak pszczoły, zwierzyna łowna i inne zwierzęta.</u>
+ <u xml:id="u-71.20" who="#PoselByczkowskiAntoni">Stosowanie tych środków chemicznych, przy obecnych ich właściwościach trujących, jest powodem licznych szkód wyrządzonych pasiekom i zwierzętom, zwłaszcza na terenach województwa gdańskiego, gdzie mają one szerokie zastosowanie.</u>
+ <u xml:id="u-71.21" who="#PoselByczkowskiAntoni">Wysoki Sejmie! Ogólne wyniki i osiągnięcia naszego przemysłu, jak wskazałem, są bardzo poważne. Z mej strony w trosce o poprawę niektórych odcinków naszego przemysłu wskazałem na pewne niedociągnięcia w tej dziedzinie produkcji i gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-71.22" who="#PoselByczkowskiAntoni">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego z pełnym przekonaniem popieram założenia Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-71.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Czesław Sadowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej dyskusji budżetowej, pragnę skoncentrować się na kilku problemach gospodarki leśno-drzewnej w naszym kraju na tle założeń planu.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Leśnictwo należy niewątpliwie do specyficznego działu gospodarki narodowej. Zabezpieczenie potrzeb gospodarki narodowej w drewno należy do podstawowych funkcji gospodarczej lasów — i to jest na ogół sprawa znana. Ale współczesna nauka i praktyka wskazują coraz wyraźniej na pełną rolę lasów w kształtowaniu i stabilizacji gleb rolniczych, w regulowaniu spływu wód i bilansu wodnego oraz w ogólności — na wpływ lasu na otaczające środowisko, zwłaszcza na warunki i czynniki atmosferyczne, przeciweroizyjne, hydrologiczne i glebowe. Nie możemy — mówiąc o leśnictwie — zapominać o tych sprawach, tak istotnych również i w naszym kraju. Tym bardziej, że potrzeby gospodarki narodowej, wynikające z przedłożenia rządowego, jak też i analizy sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego nie pozwalają na zmniejszenie wyrębu lasów, który — jak wiemy — przekracza Obecnie możliwości lasów i tym samym uszczupla zapasy drzewne, szczególnie w drzewostanach grubych.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselSadowskiCzeslaw">W tym stanie rzeczy, zachodzi pytanie, czy projekt planu stwarza realne warunki intensyfikacji gospodarki leśnej w naszym kraju? Czy prowadzi do szybszego i znacznego podnoszenia poziomu tej gospodarki przez kompleksowe wykorzystywanie zasobów surowca drzewnego wszelkiej jakości, przez oszczędną politykę zużycia i gospodarki drewnem, a z drugiej strony przez stosowanie nowoczesnych metod i zabiegów odnowieniowo-pielęgnacyjnych w lasach w kierunku wzrostu produkcyjności tych lasów. Chodzi bowiem o stwarzanie podstaw i kierunków prawidłowego łączenia hodowli lasów z użytkowaniem w jeden nowoczesny i wydajny proces produkcyjny, przy uwzględnieniu postępu technicznego i wszelkiej mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Dotychczasowe osiągnięcia i wyniki w tym zakresie resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego — wydaje mi się — są znaczne i ogólnie znane. Ale jest również faktem, że drewno, które miało wychodzić z użycia pod wpływem postępu technicznego i ekonomicznego, na które miało zmniejszać się zapotrzebowanie, znajduje coraz szersze zastosowanie i jest nie tylko u nas, ale też i w innych krajach europejskich w deficycie i to stale pogłębiającym się. Okazuje się więc, że rośnie zapotrzebowanie rozwijającego się przemysłu, wszystkich jego gałęzi — nie tylko meblarskiego czy celulozowo-papierniczego oraz budownictwa, górnictwa, kolejnictwa — na coraz większe ilości drewna.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Stąd też wydaje się, że ze strony resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego oraz rządu niezbędne są zdecydowanie znaczniejsze wysiłki w kierunku szukania nowych dróg i środków, aby z jednej strony odpowiednio do potrzeb i możliwości zabezpieczyć bieżące potrzeby gospodarki, a z drugiej strony zapewnić perspektywiczny wzrost ekonomicznej, ochronnej i kulturalnej roli lasów bez istotnego naruszania praw przyrody. Pomyślne rozwiązanie tego zagadnienia w dużym stopniu jest uzależnione od wielkości nakładów inwestycyjnych. Tymczasem środki inwestycyjne na budownictwo i melioracje leśne, nakłady na remonty oraz zakup maszyn i urządzeń — w stosunku do potrzeb są zbyt skromne. Mieć to będzie niewątpliwie wpływ na warunki pracy w leśnictwie i pogłębiające się trudności z zatrudnieniem, tym bardziej że — jak wiemy — płace w tym dziale gospodarki nie są atrakcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselSadowskiCzeslaw">W celu zilustrowania skali zagadnienia, pozwolę sobie przytoczyć sytuację na tym odcinku z terenu Warmii i Mazur. Analiza sytuacji leśnictwa województwa olsztyńskiego wskazuje na wyraźne jego niedoinwestowanie. Nadleśnictwa tego województwa obecnie wynajmują dla potrzeb administracji leśnej blisko 500 osad, kosztem 1,2 mln zł rocznie. Według opinii fachowców, na terenie naszego województwa należałoby w możliwie niedługim czasie wybudować 8 nadleśnictw, 85 leśniczówek, 104 podleśniczówki, 496 gajówek oraz ponad 1000 dwurodzinnych osad robotniczych i pracowniczych, nie licząc budynków gospodarczych i hoteli robotniczych przeznaczonych dla grup robotników interwencyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Około 1000 istniejących osad leśnych wciąż oczekuje na zelektryfikowanie, a taka sama ilość obiektów wymaga zaopatrzenia w dobrą, zdrową wodę pitną.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Niezmiernie też szeroki zakres potrzeb występuje w zakresie nakładów na regulowanie stosunków wodnych oraz budowę i remont dróg leśnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Podobnie jak w inwestycjach, przedstawia się sytuacja w zakresie remontów kapitalnych. Ustawiczny brak środków oraz zbyt niskie limity przeznaczone na te cele powodują nadmierną dekapitalizację majątku trwałego, pogłębiając i tak już trudną sytuację w tym dziale gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wydaje się, że niewiele też mniejsze potrzeby występują i w pozostałych województwach naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wprawdzie przedłożony projekt planu gospodarczego na 1967 r., jak też i uchwalony przed miesiącem plan 5-letni na lata 1966— 1970, uwzględniają na powyższe cele środki finansowe, niemniej jednak z uwagi na określone możliwości, jak też i hierachię potrzeb, potrzeby gospodarki leśnej, w moim pojęciu nie są jeszcze w pełni respektowane.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Stąd też tym większe i tym bardziej odpowiedzialne i trudne zadania stoją przed kierownictwem resortu oraz całej służby leśnej, aby w tych warunkach sprostać zadaniom nakreślonym w przedłożonym projekcie planu gospodarczego. Stąd dezyderat dotyczący potrzeby analizy sytuacji w kierunku poprawy istniejącego stanu i trwałego dążenia do maksymalizacji funkcji lasów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Z tym większą więc przyjemnością jeszcze raz z tej wysokiej trybuny pragnę odnotować fakt, że przy uchwalaniu planu 5-letniego Sejm powiększył o 150 mln zł środki inwestycyjne na leśnictwo, dając tym wyraz zainteresowania i troski Wysokiej Izby sprawami leśnictwa. Istnieje jednak w moim przekonaniu nadal potrzeba, aby rząd w trakcie realizacji planu i budżetu oraz ujawniających się rezerw rozpatrywał na bieżąco możliwości dalszego zwiększania środków, przede wszystkim na budowę osad służbowych i na remonty, tym bardziej, że istniejące w przedsiębiorstwach lasów państwowych ośrodki remontowo-budowlane są względnie dobrze zorganizowane i ich możliwości przerobowe są większe niż przyznane środki.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Kilka słów o lasach niepaństwowych, chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Lasy niepaństwowe, zajmujące około 18% powierzchni leśnej w kraju, mają również niepoślednie znaczenie gospodarcze, jako składnik przyrodniczy oraz jako baza produkująca drewno. Przeciętny roczny wyrąb grubizny w tych lasach wynosi około 1 mln m^3^, a więc jest to pozycja dość poważna.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselSadowskiCzeslaw">W okresie powojennym, czyli w ciągu ostatnich 20 lat, obszar lasów niepaństwowych powiększył się o około 400 tys. ha, głównie dzięki zalesieniu nieużytków. Znaczy to, że ten obszar gruntów nie wykorzystywanych w przeszłości ani rolniczo, ani na inne cele, został włączony do produkcji leśnej. Jest to osiągnięcie bardzo poważne i należy się za to uznanie resortowi leśnictwa, pracownikom terenowej administracji leśnej, jak też i pracownikom rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Powstaje jednak pytanie, czy na tym odcinku zrobiono już wszystko, a zwłaszcza w jakim stopniu jest realizowana ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. o zagospodarowaniu lasów i nieużytków nie stanowiących własności państwa, w kierunku intensyfikacji produkcyjności tych lasów? Na pytanie to, niestety, nie możemy dać w pełni pozytywnej odpowiedzi. Pozostaje jeszcze wiele ido zrobienia i w resorcie leśnictwa, i przemysłu drzewnego, jak też i w radach narodowych. Na przykład zbyt mała powierzchnia tych lasów posiada dokumentację inwentaryzacyjno-urządzeniową, w związku z tym gospodarka w tych lasach nie jest jeszcze prowadzona w sposób całkowicie zorganizowany i racjonalny. Ponieważ dokumentacja taka sporządzana jest w przeważającej części na koszt państwa, wydaje się konieczne podjęcie bardziej skutecznych decyzji zabezpieczających większe środki na te cele w budżetach terenowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wydaje się również, że wciąż jeszcze oczekują właściwego i kompetentnego przeanalizowania i decyzji sprawy związane z potrzebą usprawnienia działalności organów nadzoru nad lasami niepaństwowymi, w pionie przedsiębiorstw lasów państwowych na drodze ewentualnej rewizji obecnie obowiązującego podziału lasów na obwody i rozważenia możliwości zmiany wysokości opłaty leśnej w celu lepszego finansowania prac związanych z racjonalnym zagospodarowaniem tych lasów, jak też i nakładów na pielęgnację wraz z wydatkami na utrzymanie niezbędnej ilości leśniczych.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Nie wolno bowiem spokojnie przechodzić do porządku dziennego nad dość tradycyjnym, a zbyt przestarzałym poglądem, zamykającym się w powiedzeniu, że las sam rośnie. Oczekiwać więc należałoby kompleksowych rozwiązań i inicjatyw ze strony resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Kilka słów o gospodarce łowieckiej, która jako całość dotyczy obszarów leśnych, będących ostoją zwierzyny grubej, jak również i pól, gdzie przebywa większość zwierzyny drobnej.</u>
+ <u xml:id="u-73.20" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Dochody, jakie osiąga gospodarka narodowa z łowiectwa, są dość znaczne. Wartość produktu towarowego szacuje się na około 160— 180 min zł rocznie, a poza tym skarb państwa osiąga dochody pośrednie z eksportu i z tak zwanych polowań dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.21" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Istniejący w kraju zwierzostan wymaga jednak odpowiedniej opieki i zorganizowanego działania. Stan naszej zwierzyny leśnej nie wszędzie jest równomierny w stosunku do możliwości bazy paszowej. Niektóre lasy, na przykład w województwie olsztyńskim, już od szeregu lat mają nadmierny i stale powiększający się stan zwierzyny grubej, a z drugiej strony zbyt niski stan zwierzyny drobnej. Dotychczasowe wysiłki zmierzające do zredukowania togo stanu na drodze odstrzałów i odłowów w celu przesiedlenia okazują się wciąż niewystarczające. Nadmierna ilość zwierzyny w lasach jest powodem powstawania znacznych szkód w samych lasach, w uprawach leśnych i młodniakach. Podejmowane przez administrację leśną różne zabiegi ochronne też nie przyczyniły się, przynajmniej do tej pory, w jakiś wydatny sposób do poprawy na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-73.22" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wiąże się z tym problem szkód powodowanych przez zwierzynę w uprawach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.23" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Sprawy te nadal stawiane są bardzo ostro na spotkaniach poselskich z ludnością wiejską. Mógłbym tu przytoczyć szereg konkretnych i bardzo drastycznych przykładów, jednak z powodu ograniczonego czasu pozostać muszę jedynie przy ogólnym stwierdzeniu. Szkody w uprawach rolnych, występujące zwłaszcza na drobnych poletkach, rozrzuconych w różnych miejscach, a stanowiących mienie jednego rolnika, nie są rekompensowane wypłacanymi odszkodowaniami łowieckimi, które, mimo corocznie malejącej globalnej wartości wypłacanych odszkodowań, nie są wcale dowodem malejących strat wyrządzanych przez zwierzynę w uprawach. Wiadomo bowiem, że zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 1960 r., wydanym Ido ustawy sejmowej z czerwca 1959 r., szkody wyrządzane przez zwierzynę leśną, o ile nie przekraczają 10% utraty plonu, nie są obejmowane odszkodowaniami. W przypadku więc, gdy szkody takie występują na polach położonych w różnych miejscach są one dla rolnika bardzo dokuczliwe. Sprawy te były niejednokrotnie już omawiane na sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Niestety, okazuje się, że wciąż jeszcze nie nastąpiły zmiany na lepsze, a chłopi i załogi państwowych gospodarstw rolnych nadal narzekają i dziwią się, że przy ogólnych wysiłkach i mobilizacji państwa nad zwiększaniem produkcji rolnej bardzo często ich praca jest po prostu marnowana.</u>
+ <u xml:id="u-73.24" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Pilnując swoich pól nocą przed szkodami wyrządzanymi przez zwierzynę leśną, po ciężko przepracowanym dniu w swym gospodarstwie, zastanawiają się oni niejednokrotnie nad przebiegłością zwierzyny leśnej, która, jak wynika z praktyk resortu leśnictwa, wychodząc w pole z ogromną precyzją potrafi wymierzać obszar chłopskich upraw i przestrzegać zasady nieprzekraczania 10% szkód w uprawach;</u>
+ <u xml:id="u-73.25" who="#PoselSadowskiCzeslaw">umożliwia to Ministrowi Gesingowi systematyczne oszczędzanie i tak chyba skromnej pozycji budżetowej przewidzianej na odszkodowania.</u>
+ <u xml:id="u-73.26" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Mimo wskazanych tu mankamentów wynikających z nadmiaru zwierzyny grubej oraz skarg z powodu wyrządzanych przez nią strat, jestem zdania, że wyniki, jakie zostały uzyskane w gospodarce łowieckiej, są niewspółmiernie niskie do możliwości produkcyjnej naszych łowisk. Świadczy o tym szczególnie wciąż niskie pogłowie zwierzyny drobnej oraz wciąż niewielkie ilości pozyskiwanej dziczyzny. Sytuacja ta jest wynikiem niedostatecznej ochrony łowisk i niewystarczających nakładów na gospodarkę łowiecką w Obwodach polnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.27" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Możliwość stworzenia właściwych warunków dla rozwoju hodowli zwierzyny drobnej mają koła łowieckie, zrzeszające w swych szeregach myśliwych ze środowisk wiejskich. Natomiast koła łowieckie, które liczą niewielu członków terenowych oraz nie posiadają środków na utrzymanie płatnego strażnika łowieckiego, nie są w stanie zapewnić właściwej ochrony oraz pozytywnych wyników hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-73.28" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Stan ilościowy członków Polskiego Związku Łowieckiego, jak też i skład socjalny członków są w moim przekonaniu daleko niezadowalające. Gdyby przyjąć za wiarygodne dane Polskiego Związku Łowieckiego, to wśród członków tej organizacji chłopi stanowią zaledwie 16%, a robotnicy — 18%. Świadczy to — moim zdaniem — dobitnie o niedostatecznym ich udziale, co jest rezultatem zbyt wysokich kosztów związanych z polowaniem, a z drugiej strony — niewystarczającej pracy propagandowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.29" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Stąd też w trosce o skuteczniejsze zmniejszenie szkód wyrządzonych przez zwierzynę w gospodarce rolnej i leśnej oraz w trosce o większą efektywność gospodarki łowieckiej — postuluję pod adresem resortu leśnictwa o bardziej skuteczne zagospodarowanie środków przeznaczanych na gospodarkę łowiecką w lasach, tak aby przyczyniły się one w wyższym niż dotychczas stopniu do zmniejszania szkód, a z drugiej strony do zwiększenia efektów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-73.30" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Zwracam się również w imieniu wyborców swojego okręgu wyborczego z prośbą pod adresem Prezesa Rady Ministrów o wnikliwe przeanalizowanie zasadności postanowienia paragrafu 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 1960 r., o niewypłacaniu odszkodowania za szkody do 10% wartości uszkodzonej uprawy i ewentualne jego uchylenie, czego oczekują właściciele gospodarstw rolnych. Konieczne jest również bezwzględne zaostrzenie rygorów w tych przypadkach, w których plany odstrzału zwietrzymy nie są wykonywane przez koła łowieckie.</u>
+ <u xml:id="u-73.31" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze krótko ustosunkować się do niektórych spraw dotyczących działalności przemysłowej resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego. Trzeba stwierdzić, że tempo rozwoju szeregu przemysłów i dziedzin gospodarki narodowej, znacznie wyprzedza średni wzrost produkcji w przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym, a potrzeby w zakresie papieru, tektury, Opakowań, płyt pilśniowych i wiórowych są duże i stale wzrastają. Z pewnością rozwój tego przemysłu w znacznej mierze uzależniony jest Od możliwości bazy surowcowej, ale właśnie ta baza, baza drewna cienkiego, odpowiedniego dla fizykochemicznego przerobu drewna, umożliwia dalszy rozwój tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-73.32" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Chodzi tylko o to, aby przewidziane planem inwestycje w tym zakresie były rytmicznie i terminowo wykonywane.</u>
+ <u xml:id="u-73.33" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Odrębnym zagadnieniem przemysłu w tym^ ^resorcie, podobnie jak w całej gospodarce narodowej, jest uszlachetnianie produkcji, podnoszenie jakości i estetyki wyrobów gotowych; szczególnie mebli. Jest to niezbędne dla sprostania rosnącym wymaganiom rynku wewnętrznego i rozwijającego się eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-73.34" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Dotychczasowe osiągnięcia i wysiłki resortu leśnictwa są poważne i zasługują na podkreślenie. Dalszy postęp, jak też i rytmiczność produkcji, są jednak uzależnione od właściwej kooperacji i dostaw materiałów z przemysłu chemicznego, lekkiego i metalowego. Sądzimy, że zrozumienie z tej strony jest pełne, a właściwa koordynacja umożliwi pełne wykonalnie napiętych planów.</u>
+ <u xml:id="u-73.35" who="#PoselSadowskiCzeslaw">Przedkładając Wysokiej Izbie powyższe uwagi na tle projektu planu i budżetu Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, które są również w zasadzie uwagami członków Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, którego mam zaszczyt być członkiem, pragnę na zakończenie stwierdzić, że będę głosował za przyjęciem projektu planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-73.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 45 do godz. 12 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Aleksander Rozmiarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysoki Sejmie! Omawiając działalność rządu za rok 1965 mamy na uwadze fakt, że działalność ta dotyczy roku zamykającego okres realizacji zadań minionego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-76.1" who="#PoselRozmiarekAleksander">Do zadań roku 1965 należało: umocnienie zdobyczy lat poprzednich i lepsze wykorzystanie możliwości umocnienia podstaw wytwórczych dla budowy planu na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-76.2" who="#PoselRozmiarekAleksander">Możemy dziś generalnie stwierdzić, że podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1965 zostały wykonane. Weszliśmy dzięki temu w rok 1966, a wraz z tym i w nową pięciolatkę w warunkach poważnego wzmocnienia całokształtu gospodarki narodowej. Szczególnie dobre wyniki osiągnęliśmy w przemyśle i rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-76.3" who="#PoselRozmiarekAleksander">W przemyśle — rok 1965 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej, której wartość wzrosła o 9%, dając przekroczenie planu produkcji globalnej o 2,4%.</u>
+ <u xml:id="u-76.4" who="#PoselRozmiarekAleksander">W rolnictwie uzyskaliśmy wykonanie planu produkcji globalnej w 106,3%, co stanowi wzrost o 7% w porównaniu z 1964 r. Jest to najwyższe od 1961 r. tempo wzrostu produkcji globalnej rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-76.5" who="#PoselRozmiarekAleksander">Osiągnięcia w produkcji przemysłowej i rolnej miały decydujący wpływ na uzyskanie dochodu narodowego wyższego o blisko 2% od założonego na rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-76.6" who="#PoselRozmiarekAleksander">Dzięki temu wzrost dochodu narodowego wytworzonego wyniósł w stosunku do 1964 r. 7%, zaś dochód narodowy do podziału wzrósł o 8,3%.</u>
+ <u xml:id="u-76.7" who="#PoselRozmiarekAleksander">Rok 1965 zamknął okres pięciolecia, który charakteryzuje nie tylko wzrost ilościowy w poszczególnych dziedzinach ekonomiki, ale także zmiany jakościowe, przekształcenia strukturalne, które określają coraz bardziej nowoczesne oblicze naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-76.8" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wyznacznikiem stopnia nowoczesności całej gospodarki jest przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Oba te przemysły zwiększyły swój udział w ogólnej produkcji przemysłowej z 27,4% w 1960 r. do ponad 35% w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-76.9" who="#PoselRozmiarekAleksander">Charakterystyczny dla 1965 r. był znacznie szybszy niż w latach 1963 i 1964 przyrost inwestycji netto. Szybszy przyrost nakładów inwestycyjnych w 1965 r. miał na celu jak najszybsze uruchomienie obiektów przemysłowych, znajdujących się w końcowym stadium budowy w celu stworzenia jak najdogodniejszej podstawy wyjściowej do nowego planu 5-letniego na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-76.10" who="#PoselRozmiarekAleksander">W realizacji zadań inwestycyjnych nie uniknięto szeregu ujemnych zjawisk, na przykład poważnych opóźnień w przekazywaniu obiektów inwestycyjnych. Powtórzyły się fakty niedostatecznego przygotowania inwestycji do realizacji, brak pełnej dokumentacji względnie częste jej zmiany w toku budowy.</u>
+ <u xml:id="u-76.11" who="#PoselRozmiarekAleksander">Nadto, mimo wyraźnie zwiększonej produkcji materiałów budowlanych, występowały nadal braki w zakresie asortymentowego zaopatrzenia, które powodowały także znaczne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-76.12" who="#PoselRozmiarekAleksander">Warto podkreślić, że wyjątkowo wczesne w roku bieżącym przystąpienie przez rząd do prac nad planem na rok 1967 pozwoliło wyciągnąć odpowiednie wnioski z doświadczeń 1965 r. w kierunku lepszego zbilansowania zadań inwestycyjnych z zabezpieczeniem zaopatrzenia materiałowego i możliwością wykonawczą.</u>
+ <u xml:id="u-76.13" who="#PoselRozmiarekAleksander">Pozytywnym wynikiem działalności gospodarczej w 1965 r. jest uzyskanie przyspieszenia tempa produkcji środków konsumpcji w porównaniu z latami 1961—1964. Złagodziło to istniejącą w poprzednich latach dysproporcję między wzrostem produkcji środków wytwarzania a produkcją środków konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-76.14" who="#PoselRozmiarekAleksander">Można powiedzieć, że w 1965 r. kontynuowano z pewnym powodzeniem realizację uchwał rządu z 1964 r. w sprawie dodatkowej ponadplanowej produkcji towarów na potrzeby rynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-76.15" who="#PoselRozmiarekAleksander">Pomimo wzrostu masy towarowej na zaopatrzenie rynkowe, występowały jednak między innymi braki ilościowe i asortymentowe szeregu artykułów tekstylnych i odzieżowych oraz obuwia. Było to następstwem niedociągnięć w planowaniu i organizacji produkcji, jak również występującej także nieprawidłowej współpracy przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych oraz hurtu i detalu.</u>
+ <u xml:id="u-76.16" who="#PoselRozmiarekAleksander">W działalności gospodarczej w 1965 r., obok niewątpliwych osiągnięć, występowały zjawiska niekorzystne, które osłabiły możliwości uzyskania jeszcze większych efektów produkcyjnych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-76.17" who="#PoselRozmiarekAleksander">Należy do nich zaliczyć między innymi: pogorszenie proporcji między wzrostem produkcji, zatrudnieniem i wydajnością pracy; niewykorzystanie w planowanej wysokości funduszu postępu technicznego; niedociągnięcia w organizacji pracy oraz w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Trzeba stwierdzić, że jeszcze w ciągu roku rząd podjął szereg decyzji zmierzających do przeciwdziałania tym ujemnym zjawiskom i zastosował szereg środków w dziedzinie usprawnienia organizacji oraz podniesienia efektywności ekonomicznej i produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-76.18" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysoki Sejmie! Na tle analizy roku 1965 chciałbym jeszcze poświęcić nieco uwagi wykonaniu zadań przez drobną wytwórczość, to jest przez ten pion gospodarki narodowej, któremu Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi. Drobna wytwórczość we wszystkich uspołecznionych i nieuspołecznionych pionach gospodarczego działania jest powiązana głównie ze sferą spożycia. W tym miejscu warto przypomnieć, że uspołeczniona drobna wytwórczość dostarcza około 1/4 masy towarowej na zaopatrzenie rynku krajowego. W niektórych grupach towarowych drobna wytwórczość jest głównym lub jedynym producentem. Uspołeczniona drobna wytwórczość koordynowana przez Komitet Drobnej Wytwórczości wykonała zadania planu roku 1965 w produkcji globalnej w 103%, w produkcji towarowej w 104,9%, w usługach dla ludności w 104%. W stosunku do 1964 r. produkcja towarowa wzrosła w porównaniu z 1964 r. o 18%.</u>
+ <u xml:id="u-76.19" who="#PoselRozmiarekAleksander">W układzie rodzajowym usług nieprzemysłowych najwyższą dynamikę wzrostu w 1965 r. wykazały usługi o charakterze budowlanym, których wartość wzrosła w stosunku do 1964 r. o 35,7%. Jest to zjawisko bardzo pozytywne. Wartość dostaw artykułów rynkowych uspołecznionej drobnej wytwórczości wzrosła w porównaniu z 1964 r. o 18%.</u>
+ <u xml:id="u-76.20" who="#PoselRozmiarekAleksander">Pomimo uzyskania w 1965 r. znacznej poprawy, sprawa podnoszenia jakości produkowanej masy towarowej jest problemem nadal aktualnym nie tylko dla drobnej wytwórczości, ale i dla przemysłu kluczowego, zwłaszcza przemysłu lekkiego i chemii. W pionie drobnej wytwórczości to zagadnienie wiąże się ściśle ze stanem wyposażenia zakładów i dostawą odpowiednich surowców. Niebagatelną sprawą jest także zwiększenie dbałości o estetykę podawania towarów konsumentowi. Mam na myśli sprawę opakowań.</u>
+ <u xml:id="u-76.21" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysiłki zmierzające do poprawy i uzupełnienia wyposażenia zakładów drobnej wytwórczości w odpowiedni sprzęt maszynowy powinny stworzyć między innymi warunki uzyskania dalszych efektów ilościowych i jakościowych w latach bieżącej pięciolatki. Trzeba obiektywnie stwierdzić, że w drobnej wytwórczości podejmowano kroki zmierzające do usprawnienia działalności jednostek gospodarczych tego pionu i podniesienia poziomu ich pracy. Prace w tym zakresie podejmuje zarówno Komitet Drobnej Wytwórczości łącznie z centralami spółdzielczymi, jak i poszczególne prezydia rad narodowych jako organy oddziaływające w sposób bardziej bezpośredni na pracę terenowych jednostek gospodarczych drobnej wytwórczości. Przedmiotem poważnej troski jest pełniejsze wykorzystanie zaplecza techniczno-naukowego we wszystkich pionach drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-76.22" who="#PoselRozmiarekAleksander">Podkreślić należy stale postępujący wzrost produkcji w systemie nakładczym oraz rozwój usług dla ludności świadczonych zarówno przez drobną wytwórczość, jak i rzemiosło indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-76.23" who="#PoselRozmiarekAleksander">Sprzyjające warunki stworzone przez państwo umożliwiły w 1965 r. rozwój rzemiosła indywidualnego i jego działalności. W porównaniu z 1964 r. liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła o 2,5%, liczba zatrudnionych — o 3,6%, liczba uczniów rzemieślniczych — o 7,6%.</u>
+ <u xml:id="u-76.24" who="#PoselRozmiarekAleksander">W bieżące pięciolecie rzemiosło weszło ze wzmocnionym potencjałem produkcyjno-usługowym. Chodzi jednak o to, by w dalszym ciągu dążyć do usuwania istniejących jeszcze trudności, które hamują tempo rozwoju rzemiosła i jego działalności. Są to trudności zaopatrzeniowe, lokalowe i dotyczące modernizacji warsztatów. Usuwanie tych trudności będzie korzystne tak dla samego rzemiosła, jak i dla ludności z pracy rzemiosła korzystającej.</u>
+ <u xml:id="u-76.25" who="#PoselRozmiarekAleksander">Mówiąc o usługach rzemieślniczo-gospodarczych, chciałbym stwierdzić, że Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje również dużą wagę do rozwoju usług szeroko pojętych, świadczonych ludności przez różne działy naszej gospodarki narodowej. Dlatego z zadowoleniem podkreślamy fakt, że przewidziane w ustawie budżetowej wydatki bieżące na naukę oraz usługi socjalne i kulturalne zrealizowane zostały w 101,1%, w tym na oświatę i kulturę w 101,3%, a na ochronę zdrowia i opiekę społeczną oraz kulturę fizyczną w 101,9%.</u>
+ <u xml:id="u-76.26" who="#PoselRozmiarekAleksander">Wysoki Sejmie! Analiza wykonania przez rząd Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, osiągnięte wyniki, jak również uwagi Najwyższej Izby Kontroli upoważniają nas do stwierdzenia, że rząd, mimo trudności i wielu występujących nie sprzyjających warunków, zrealizował podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1965. Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem rządowi absolutorium — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-76.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Janina Ramotowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#PoselRamotowskaJanina">Wysoki Sejmie! W ciągu 5 lat od uchwalenia ustawy o rozwoju systemu nauczania i wychowania dokonano olbrzymiej pracy w zakresie przygotowania warunków do wprowadzenia 8-klasowej szkoły podstawowej, jako fundamentu całego systemu edukacji narodowej. Zreformowaną szkołę chcemy widzieć nowoczesną, ale nowoczesna szkoła, to nie tylko piękne rozwiązania urządzeń architektonicznych, nie tylko jej powszechność, jej doskonałe wyposażenie w pomoce naukowe, ale to szkoła reprezentująca wysoki poziom nauczania i wychowania, to szkoła oparta na pracy zespołu nauczycieli, którzy oprócz swej gruntownej wiedzy wkładają w tę pracę dużo serca, kochają młodzież i poświęcają jej dużo czasu.</u>
+ <u xml:id="u-78.1" who="#PoselRamotowskaJanina">Taką nowoczesną szkołę możemy stworzyć dzięki wydatnej pomocy państwa oraz wytężonej pracy nauczycieli i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-78.2" who="#PoselRamotowskaJanina">Dobrodziejstwo reformy szkolnej odczuwa przede wszystkim wieś, która w okresie międzywojennym była skazana w większości na jedno i dwuklasówki.</u>
+ <u xml:id="u-78.3" who="#PoselRamotowskaJanina">Województwo zielonogórskie, które reprezentuję, podjęło organizację szkolnictwa dopiero po drugiej wojnie światowej, gdy Ziemia Lubuska powróciła do macierzy. Na szczególne podkreślenie zasługuje społeczny wkład nauczycieli zarówno w organizowanie nowych szkół, jak również w repolonizację ludności rodzimej tych ziem. Dzięki ich inicjatywie szkoła była jedną z pierwszych instytucji powołanych na tych terenach do życia i pomagała w organizowaniu administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-78.4" who="#PoselRamotowskaJanina">W pierwszych latach po wojnie ilość szkół wynosiła 387 — dziś mamy w naszym województwie 870, w których się uczy 174 tys. dzieci. Społeczeństwo Ziemi Lubuskiej, doceniając wagę reformy szkolnej, masowo podejmowało czyny społeczne na rzecz szkół, których wartość oblicza się na sumę około 100 min zł. W wyniku tego, w bieżącym planie 5-letnim zatwierdzono do budowy 74 obiekty szkolne, w tym budowę 34 nowych szkół oraz rozbudowę 40 istniejących obiektów szkolnych. Podjęte czyny w 90% dotyczą wsi.</u>
+ <u xml:id="u-78.5" who="#PoselRamotowskaJanina">Mimo znacznych osiągnięć budownictwa szkolnego, w dalszym ciągu mamy trudności w zakresie bazy lokalowej, ponieważ dziś, realizując nowy system nauczania, mamy 99 izb wynajętych i 274 izby zastępcze. Wiele kłopotów przysparzają przedsiębiorstwa budowlane i remontowe, które przeważnie nie dotrzymują terminów umowy i oddają obiekty szkolne z kilku lub kilkunastomiesięcznym opóźnieniem. Nieterminowość oddawania szkół zmusiła nas do rozpoczęcia nauki w trudnych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-78.6" who="#PoselRamotowskaJanina">Poważna praca została wykonana na wsi i dlatego dziś mamy wiele szkół wiejskich 8-klasowych, dość dobrze wyposażonych w pomoce naukowe, z urządzonymi pracowniami. W większości jednak brak jest pracowni, zwłaszcza do fizyki, chemii i zajęć praktyczno-technicznych. Na 442 szkoły wiejskie 8-klaso-we w naszym województwie, 30 szkół w ogóle nie posiada pracowni, a wiele istniejących ma niedostateczne wyposażenie. Brak jest wielu pomocy naukowych; na przykład, w powiecie słubickim szkoły wiejskie zaopatrzone są w pomoce naukowe tylko w 30%. Pewien zasób pomocy naukowych mają już szkoły przysposobienia rolniczego, które zaczynają umacniać swoją pozycję, ale to wszystko za mało w stosunku do potrzeb. Ostatnio trudności lokalowe zmusiły nawet do zlikwidowania słabszych szkół przysposobienia rolniczego, na rzecz pomieszczeń dla klas ósmych. Brak pracowni i pomocy naukowych w wielu szkołach wiejskich, siłą faktu powoduje słabsze wyniki nauczania i z tego powodu młodzież tych szkół nie ma równego startu do szkół średnich. Są także braki sprzętu. W dużej ilości szkół wiejskich w dalszym ciągu spotyka się sprzęt nietypowy, stary, zniszczony, a nawet jego brak. Wiele urządzeń potrzebnych do wyposażenia szkół mogłyby wytwarzać drobne zakłady przemysłowe, w postaci produkcji ubocznej, co byłoby z pożytkiem i dla nich, i dla szkół. Rady narodowe powinny się tym głębiej zainteresować, tym bardziej że — „Cezas” nie zawsze produkuje jakościowo dobry sprzęt. Dotychczasowy system finansowania szkół przez gromadzkie rady narodowe w większości nie zdaje egzaminu. Prezydia rad narodowych i inspektoraty oświaty powinny dopilnować, aby gromadzkie rady narodowe zabezpieczyły środki finansowe na terminową realizację budżetów szkolnych, a jeśli tą drogą nie osiągnie się rezultatu, to należałoby rozpatrzyć możliwość zmiany obecnego systemu finansowania szkolnictwa podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-78.7" who="#PoselRamotowskaJanina">Sieć organizacyjna 8-klasowych szkół naszego województwa zapewniła wszystkim dzieciom w wieku obowiązku szkolnego możność pobierania nauki w zakresie ośmiu klas. Na 442 szkoły 8-klasowe na wsi, mamy 192 szkoły zbiorcze. Jest pewna ilość uczniów, którzy mieszkają dalej od siedziby szkoły i dla tych przewidziane są stypendia w budżecie wydziałów oświaty na rowery, bilety miesięczne, obuwie i ubranie. Organizuje się też pomoc w uruchamianiu i wykorzystywaniu sieci komunikacyjnej PKS. Zaś tam, gdzie brak komunikacji, wieś w trosce o dzieci zorganizowała ich dowożenie; szczególnie państwowe gospodarstwa rolne wywiązują się systematycznie z obowiązku dowożenia dzieci do szkół.</u>
+ <u xml:id="u-78.8" who="#PoselRamotowskaJanina">Nauczycielstwo Ziemi Lubuskiej, doceniając wagę reformy szkolnej, podjęło pracę nad przygotowaniem się do przyszłych zadań. Masowo podejmowano studia zaoczne na poziomie SN określonych specjalności, nie zaniedbując obowiązków szkolnych. Dzięki temu, mamy dziś 52,9% nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, a dokształca się obecnie 18,6%.</u>
+ <u xml:id="u-78.9" who="#PoselRamotowskaJanina">Ilościowo w naszym województwie nauczycieli nie brakuje, występują tylko braki specjalistów: polonistów, rusycystów, matematyków i nauczycieli do zajęć praktyczno-technicznych. Zadania stawiane nauczycielstwu do wykonania są realizowane, mimo trudnych warunków mieszkaniowych wielu nauczycieli. Na wsi nauczyciele mieszkają przeważnie u rolników, a zapas tych mieszkań się wyczerpuje. Szkoda, że wiele nowych szkół oddawanych jest do użytku bez mieszkań dla nauczycieli. W przyszłości należałoby projektować i budować szkoły z mieszkaniami dla nauczycieli, co przynajmniej częściowo rozwiązałoby krytyczną sytuację na tym odcinku. Widziałam ostatnio mieszkania nauczycielskie na poddaszach, zimne, zagrzybione, nie nadające się do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-78.10" who="#PoselRamotowskaJanina">Pomimo niekorzystnych warunków, czasem kosztem wielu wyrzeczeń osobistych, nauczyciel idzie na wieś, chociaż nie ma takich dodatkowych bodźców materialnych, jakie mają inne grupy inteligencji wiejskiej. A szkoda — nauczyciel jako społecznik wiejski na pewno by to docenił.</u>
+ <u xml:id="u-78.11" who="#PoselRamotowskaJanina">Nowe programy chemii, biologii i fizyki wzbogacone zostały o współczesne elementy nauki, tak samo język polski i historia o tematykę współczesną. Wielkim usprawnieniem przy rozpoczęciu roku szkolnego w klasach ósmych były na czas przygotowane programy i książki, które czekały na uczniów i nauczycieli. Występują tylko braki podręczników do nauki wychowania obywatelskiego w klasie siódmej oraz lektury podstawowej i uzupełniającej dla klas siódmych i ósmych. Ostatnio również uczniowie bardzo poszukują atlasów.</u>
+ <u xml:id="u-78.12" who="#PoselRamotowskaJanina">Nowe programy wymagają dużo wysiłku nauczycieli, ponieważ w toku ich realizacji ujawniają one pewne niedociągnięcia i wymagają konfrontacji i usuwania tych niedociągnięć na bieżąco. Nauczycielstwo przyjęło z zadowoleniem nowy przedmiot — „wychowanie obywatelskie”, ale prowadzenie zajęć z tego przedmiotu napotyka trudności, gdyż brak jest pomocy nauk owych i podręczników dla klas siódmych.</u>
+ <u xml:id="u-78.13" who="#PoselRamotowskaJanina">W pracy wychowawczej przychodzą szkołom z pomocą komitety rodzicielskie, które stopniowo przestawiają się z dotychczasowej działalności przeważnie gospodarczej, na wychowawczą.</u>
+ <u xml:id="u-78.14" who="#PoselRamotowskaJanina">Osobny problem stanowi opieka lekarska w szkołach. Opieka lekarska nad młodzieżą wiejską szkół podstawowych, szkół przysposobienia rolniczego jest problematyczna, ponieważ lekarze odwiedzają szkoły raz lub dwa razy do roku. A jeszcze gorzej przedstawia się opieka dentystyczna. W roku szkolnym 1965/1966 nie wszystkie szkoły były objęte opieką lekarską. Na przykład w powiecie gorzowskim całkowicie pozbawionych tej opieki było 7 szkół, w krośnieńskim 6. W bieżącym roku szkolnym sytuacja się znacznie pogorszyła, gdyż we wspomnianym powiecie krośnieńskim, pozbawionych tej opieki jest 16 szkół, a we wschowskłm 18. Są szkoły na wsi, gdzie lekarz nie był 2—3 lata, a jak przyjedzie, to przeważnie tylko mierzy i waży dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-78.15" who="#PoselRamotowskaJanina">Przyczyną tego stanu jest nieprzestrzeganie wydanych w tym zakresie przepisów, jak również fakt, że sprawy opieki lekarskiej w szkołach podlegają innemu resortowi.</u>
+ <u xml:id="u-78.16" who="#PoselRamotowskaJanina">Wiadomo, że od 1 września bieżącego roku obowiązek uczęszczania do szkoły jest do lat 17 włącznie. Zaś rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 16 września 1966 r. (poz. 251 § 1), w sprawie zmiany warunków nabywania uprawnień do zasiłków rodzinnych na dzieci, nie przewiduje dodatku rodzinnego na dzieci, pozostające w szkole podstawowej, które przekroczyły 16 rok życia.</u>
+ <u xml:id="u-78.17" who="#PoselRamotowskaJanina">Rozporządzenie to powinno być jak najszybciej zmienione, ponieważ takich dzieci będzie przybywać coraz więcej i już są odwołania w tej sprawie, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje wypłacanie zasiłków rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-78.18" who="#PoselRamotowskaJanina">W oparciu o materiały, fakty i liczby budzą się refleksje na temat ostatnich pracowitych lat nauczycielstwa. Obok wkładu, jaki dało państwo ludowe nad przygotowaniem szkolnictwa do nowej reformy szkolnej, stworzyliśmy nowoczesny system oświaty. Dzięki temu będziemy mogli wykonać zadania, jakie postawiły partie polityczne i rząd przed nauczycielstwem, to jest — „wychowanie człowieka na miarę naszej epoki, człowieka, który będzie chciał i umiał twórczo współdziałać w tym największym przełomie wszystkich czasów, jakim jest socjalistyczne przeobrażenie społeczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-78.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Z kolei zabierze głos Minister Rolnictwa towarzysz Mieczysław Jagielski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! W czasie generalnej debaty nad planem 5-letnim, jak również w czasie rozpatrywania planu roku 1967 sprawy rolnictwa stały się przedmiotem wnikliwego przeglądu zarówno na (plenarnych posiedzeniach, jak też w wielu komisjach Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Pierwszy rok obecnego planu 5-letniego zamykamy w rolnictwie pomyślnymi wynikami produkcyjnymi. Nastąpił dalszy wzrost produkcji globalnej rolnictwa o 4,5%, na co złożyły się:</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">—dość dobre plony zbóż wynoszące 19 q z ha, —dobre plony okopowych i buraków cukrowych — 319 q z ha, —ziemniaków — 169 q z ha, —dobre plony roślin pastewnych, w tym siana łąkowego w wysokości 46 q z ha, —wysokie zbiory owoców i warzyw, — wydatny wzrost pogłowia trzody chlewnej — o 3,4%, bydła — o 4,4%, owiec — o 3,4%, —poważny wzrost produkcji mleka, mięsa wołowego i wieprzowego oraz drobiowego.</u>
+ <u xml:id="u-80.3" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Obok warunków klimatycznych, na osiągnięte wyniki w decydującym stopniu wpłynęły: rosnące dostawy środków produkcji, zwiększający się zakres inwestycji, coraz lepsze techniczne wyposażenie rolnictwa oraz szeroka popularyzacja wiedzy i osiągnięć nauki rolniczej, coraz bardziej masowo wykorzystywanych w praktyce produkcyjnej. Bardzo istotne także znaczenie ma stała dbałość o należyty poziom rentowności gospodarstw, które zgodnie z założeniami naszego planu, podnoszą produkcję starając się o należyte wykorzystanie korzystnych dla rozwoju rolnictwa ekonomicznych warunków. Pomyślne wyniki produkcyjne umożliwiły powiększenie towarowej produkcji rolnictwa. Wyrazem tego są ponadplanowe dostawy szeregu produktów roślinnych i zwierzęcych. Dzięki nim możliwe było podjęcie decyzji o lepszym zaopatrzeniu rynku wewnętrznego i dokonanie szeregu korzystnych zmian w planie eksportu rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-80.4" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Omawiając projekt planu roku 1967 w części dotyczącej rolnictwa, pragnę wyrazić przekonanie, że stanowi on zbiór zadań trudniejszych niż dotychczasowe. Podporządkowany on jest podstawowym naszym zadaniom stałej intensyfikacji produkcji rolniczej, szybkiego rozwiązania problemu zbożowo-paszowego, ilościowego i jakościowego postępu w hodowli bydła oraz doskonalenia technicznej bazy rolnictwa i systemu usług, na którym w coraz większym stopniu musi się opierać nowoczesna gospodarka rolna.</u>
+ <u xml:id="u-80.5" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nie obciąłbym zajmować czasu wyliczaniem szczegółowych wskaźników, które charakteryzują przewidywany rozwój rolnictwa w 1967 r. Pragnę tylko zaznaczyć, że kontynuując praktykę ostatnich 3 lat — za podstawę produkcyjnych założeń planu przyjmujemy poziom plonów równy średniemu, który został osiągnięty w ciągu ubiegłego czterolecia. Na tej też podstawie opieramy przewidywania, co do przyrostu produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-80.6" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Niektórzy obywatele posłowie wyrażali wątpliwość, czy talk ustalone wskaźniki odpowiadają faktycznym możliwościom rolnictwa i czy określone w ten sposób nasze przewidywania nie są po prostu zaniżone. W szczególności niepokojono się tym, że wskaźnik wzrostu produkcji czystej przyjęto niższy od faktycznie osiągniętego w poprzednim roku. Praktyka ostatnich kilku lat, jak i szeregu poprzednich przemawia za takim właśnie realnym i ostrożnym planowaniem, (które w pełni uwzględniając faktyczny potencjał naszego rolnictwa, zawiera równocześnie niezbędną poprawkę na wypadek działania obiektywnych czynników, a w pierwszym rzędzie uwzględnia niebezpieczeństwo mniej pomyślnych warunków klimatycznych. Zasada, którą omawiam, oznacza w istocie rzeczy trwałą tendencję do tworzenia rezerw w wypadku pomyślnego przebiegu warunków klimatycznych na okresy wymagające takich rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-80.7" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Chciałbym też podkreślić jeszcze jedną istotną zasadę naszego planowania. Jeśli podział dochodu narodowego preliminujemy w oparciu o te ostrożne założenia przyrostu produkcji rolniczej, to środki na rozwój rolnictwa zaplanowane są w rozmiarach odpowiadających założeniom planu 5-letniego, które przed miesiącem Wysoka Izba przyjęła. Zobowiązuje on nas do wydatnego powiększenia produkcji zbożowej, poprawy bilansu paszowego oraz do dalszego szybkiego powiększania produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-80.8" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Temu zasadniczemu zadaniu podporządkowana jest od szeregu lat nasza działalność nad modernizacją rolnictwa, co znajduje również swój wyraz w projekcie planu na rok 1967. Uwzględnia on dalszy przyrost dostaw kwalifikowanych nasion, środków ochrony roślin, a zwłaszcza nawozów mineralnych oraz przewiduje dalszy postęp w mechanizacji rolnictwa i w rozwoju jego remontowego zaplecza.</u>
+ <u xml:id="u-80.9" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zespół środków, przy pomocy których wpływamy na powiększenie produkcji zbożowej, został obecnie wzbogacony o nowe i bardzo istotne bodźce ekonomiczne, które przedstawił I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Władysław Gomułka na ostatnim ogólnokrajowym Zjeździe Kółek Rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-80.10" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Umożliwiają nam one w sposób istotny obniżenie kosztów produkcji zbożowej i podniesienie opłacalności tej bardzo ważnej gałęzi naszego rolnictwa. Do zespołu tych środków należą stosowane już dawniej niskie ceny kwalifikowanych nasion, ulgowe warunki dla zabiegów ochrony roślin, priorytet dla tych kierunków mechanizacji, które zmniejszają pracochłonność produkcji zbóż i wpływają na zmniejszenie strat przy zbiorach. Obecnie, łącznie z nimi, na powiększenie opłacalności produkcji zbożowej wpływać będzie obniżka cen nawozów mineralnych, ulgi w podatku gruntowym, nieoprocentowany kredyt towarowy i bezpłatne usługi transportowe dla gospodarstw specjalizujących się w produkcji zbożowej. Im bardziej rolnik intensyfikować będzie swoje gospodarstwo — szczególnie podnosząc poziom nawożenia — w tym większym stopniu będzie mógł korzystać z nowego uprzywilejowania produkcji zbożowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.11" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nowe warunki kontraktacji wpływać będą już na produkcję 1967 r. Pierwsze sygnały wskazują na jak najbardziej pozytywne przyjęcie ich przez rolników. Pełny efekt zmian ujawni się w dalszych latach, w postaci bardzo znacznego jak na nasze obecne warunki poziomu towarowej produkcji zbóż. W miejsce dotychczas skupowanych 2,5—3,5 mln ton, chcemy w 1970 r. osiągnąć towarową produkcję zbożową w wysokości 6,5 mln ton. Dlatego musimy zawczasu ugruntować nowy system kontraktacji i związane z nim zaopatrzenie rolnictwa: zwiększone dawki nawożenia pod uprawę zbóż, nowe wymagania w zakresie gospodarki nasiennej, a w szczególności dobór odmian Odpowiadający wyższemu poziomowi nawożenia. Sprawę tę poruszył dzisiaj obywatel poseł Godlewski.</u>
+ <u xml:id="u-80.12" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Chcę poinformować obywateli posłów, że dysponujemy już obecnie bardzo cennymi odmianami zbóż, które, albo już zostały przebadane w stacjach oceny odmian, albo są badane przy zastosowaniu normalnych i podwyższonych dawek nawozów. To samo dotyczy odmian ziemniaków, które w naszym bilansie paszowym zajmują szczególnie ważną pozycję. Podjęcie na szeroką skalę nowej działalności produkcyjno-usługowej suszarnictwa ziemniaków pozwoli na poprawę bilansu pasz treściwych i na dalsze ograniczanie importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-80.13" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Działając z podobnym wyprzedzeniem rozwiązujemy drugi kluczowy problem planu rolniczego, jakim jest chów i hodowla bydła. Wykorzystując tegoroczną wysoce korzystną sytuację paszową będziemy dalej zwiększać pogłowie bydła.</u>
+ <u xml:id="u-80.14" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Aby zapewnić planowany przyrost, rozwijamy kontraktację młodego bydła rzeźnego, której zapewniono wysoce korzystne warunki ekonomiczne. Obecny poziom kontraktów jest wyższy niż kiedykolwiek dotąd. Zasługuje na uwagę charakterystyczne zjawisko: przed rokiem byliśmy również po dobrych zbiorach pasz, a mimo to w okresie zimowym zanotowaliśmy sezonowy spadek kontraktów. Podobnie było w latach poprzednich; w bieżącym roku kontrakty mają tendencję zwyżkową. Drugim czynnikiem jest propagowanie odchowu cieląt do wyższych wag i przeznaczenie ich do dalszego odchowu. Trzecim, to podjęta w roku zeszłym i rozszerzana w roku bieżącym akcja dostarczania jałówek na tereny, gdzie chcemy szybciej uzyskać ilościową i jakościową poprawę pogłowia bydła. Kontynuować też będziemy praktykę popierania budowy silosów, przeznaczając na ten cel odpowiednie środki materialne i finansową pomoc państwa.</u>
+ <u xml:id="u-80.15" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Plan 1967 r. określa także szereg przedsięwzięć o długofalowym znaczeniu. Wymienię w pierwszym rzędzie nakłady na melioracje rolne, które w 1967 r. wyniosą 3,9 mld zł i będą wyższe o prawie 10% w porównaniu z tymi, jakie były zrealizowane w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-80.16" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Na posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego postulowano podjęcie przez nas środków zapewniających zwiększenie efektywności nakładów melioracyjnych. Chcę poinformować Obywateli Posłów, że przestrzegać będziemy zasady kompleksowego inwestowania przy meliorowaniu wielkich obszarów łąk i pastwisk. Obok robót związanych z regulacją stosunków wodnych, podejmować będziemy budowę dróg, zlewni mleka, przyśpieszać elektryfikację, powiększać dostawy materiałów budowlanych dla rolników i pomoc kredytową dla nich. Dla tych rejonów, gdzie dotychczas wymagania kompleksowości nie były spełniane, opracowuje się obecnie uzupełniające programy w celu zapewnienia właściwych proporcji poszczególnych kierunków inwestowania. Przykładowo można tutaj wymienić uchwałę podjętą przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, dotyczącą rejonu kanału Wieprz-Krzna.</u>
+ <u xml:id="u-80.17" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zabiegając o wzrost pogłowia, nie zaniedbujemy prac zapewniających poprawę jego jakości. Rozwinęliśmy hodowlę zarodową i kontrolę wartości produkcyjnej krów. Mamy obecnie w gospodarstwach państwowych stada hodowlane bydła, których wartość użytkowa nie odbiega od osiągnięć krajów o największej tradycji hodowlanej. Prowadzimy również szeroko akcję inseminowania krów, obejmując nią już obecnie ponad 60% całego naszego pogłowia. W rezultacie tych właśnie akcji hodowlanych uzyskaliśmy dość wyraźną poprawę jakościową pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-80.18" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nawiązując do wypowiedzi posła Kasiaka, jak również do szeregu wypowiedzi na temat państwowych gospodarstw rolnych, chciałbym poruszyć parę spraw związanych z tym sektorem naszego rolnictwa. Rozwija się on szczególnie szybko. Wartość towarowej produkcji państwowych gospodarstw rolnych, wynosząca Minister Jagielski przed 5 laty 10 mld zł, osiągnęła w ostatnim roku gospodarczym sumę 19 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-80.19" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Uwzględniając dotychczasowe efekty, co roku podwyższamy wymagania w stosunku do państwowych gospodarstw rolnych, żądając od nich stałego powiększania produkcji i dostaw, coraz większego wkładu na rzecz intensyfikacji całego rolnictwa, a przy tym coraz pełniejszego przestrzegania zasad rozrachunku gospodarczego. W pierwszym rzędzie żądamy od nich powiększania towarowej produkcji zbożowej, która ma w roku 1975 przekroczyć 1,5 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-80.20" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Postawiono w dyskusji pytanie, czy państwowe gospodarstwa rolne w należytym stopniu wykorzystują swoje grunty dla produkcji zbożowej. Chociaż obszar uprawy zbóż zwiększa się w tych gospodarstwach szybciej niż powierzchnia ich gruntów ornych, uważamy również, że proces ten należy przyspieszyć. Przy ocenie struktury zasiewów w gospodarstwach państwowych należy jednak uwzględniać, że poważną część swych gruntów przeznaczają one na produkcję wysokobiałkowego suszu z lucerny i koniczyny dla przemysłu paszowego, co jest równoznaczne z powiększaniem towarowej produkcji zbożowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.21" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Stawiając przed państwowymi gospodarstwami rolnymi coraz wyższe zadania, musimy pamiętać o warunkach, które są niezbędne dla realizacji tych zadań. Z tym wiąże się dość szybki wzrost nakładów inwestycyjnych. Wydaje się niezbędne zwrócenie uwagi na wieloraki charakter tych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-80.22" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Po pierwsze — państwowe gospodarstwa rolne mają bardzo przestarzałą bazę budynkową. W czasie niedawnych badań, które przeprowadzał Bank Rolny, kontrolując ich gospodarkę inwestycyjną, stwierdzono użytkowanie wielu budynków inwentarskich, zbudowanych jeszcze przed 100 laty. Odbudowa tego, w pełni już i nieraz wielokrotnie zamortyzowanego funduszu środków trwałych, staje się coraz pilniejszym zadaniem, tak ze względu na zużycie techniczne, jak i moralne.</u>
+ <u xml:id="u-80.23" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Po drugie — wśród inwestycji państwowych gospodarstw rolnych prawie połowę stanowią nakłady podejmowane ze względu na potrzeby całego rolnictwa lub w związku z rozszerzaniem areału gospodarstw państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.24" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Po trzecie — w pozostałej części planu inwestycyjnego państwowych gospodarstw rolnych ujęte są nakłady nie tylko na produkcję rolną i przemysł rolny, ale także wydatki na leśnictwo i rybactwo, budowę dróg, gospodarkę mieszkaniową i komunalną, a nawet na ośrodki zdrowia, placówki opieki nad dzieckiem oraz urządzenia kulturalno-oświatowe, z których w coraz większym stopniu korzysta także ludność wiejska, nie zatrudniona w gospodarstwach państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.25" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W ostatnich latach zastosowaliśmy politykę zwiększania nakładów na rozwój państwowych gospodarstw rolnych. Przyspieszono tempo inwestycji. W ciągu krótkiego czasu środki te przyniosły poważne efekty. W województwach północnych, gdzie koncentrowaliśmy przytoczone nakłady, gospodarstwa te osiągnęły szczególnie znaczny postęp produkcyjny i finansowy.</u>
+ <u xml:id="u-80.26" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Doceniać przy tym powinniśmy nie tylko materialne efekty tych zmian. Powszechnie stwierdzamy umocnienie dyscypliny pracy, wzrost zainteresowania załóg sprawami rozwoju tych gospodarstw. Zmienia się też atmosfera wokół państwowych gospodarstw rolnych, które w oczach rolników zyskują sobie coraz bardziej przychylną opinię tak ze względu na ogólny postęp w produkcji i gospodarności, jak też i z uwagi na rosnący wkład załóg tych gospodarstw w doskonalenie warunków produkcyjnych dla całego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-80.27" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Odnotowując te konkretne wyrazy postępu, nie zapominamy jednak z drugiej strony o istotnych potrzebach tego sektora rolnictwa. Pamiętamy też o licznych jeszcze brakach sporej liczby gospodarstw państwowych. Od 2 lat koncentrujemy uwagę zjednoczeń państwowych gospodarstw rolnych na tej właśnie grupie przedsiębiorstw rolnych, uważając, że podniesienie ich chociażby do średniego dzisiaj poziomu, oznaczałoby duży postęp i wydatne zwiększenie udziału gospodarstw państwowych w produkcji całego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-80.28" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nieco szerzej omówiłem tę część naszej działalności, która skierowana jest w pierwszym rzędzie na rozwiązanie problemu zbożowo-paszowego, a to się ściśle, bezpośrednio wiąże z jak najlepszym wykorzystaniem użytków rolnych. Zgodnie z zapowiedzią zawartą w referacie towarzysza Władysława Gomułki na Zjeździe Kółek Rolniczych, w ramach długofalowego programu zostaną podjęte odpowiednie środki, które powinny zapewnić intensywne zagospodarowanie tych wszystkich gruntów, które nie mają stałego gospodarza, jak również polepszyć warunki tym większym gospodarstwom rolnym, których użytki znajdują się w szczególnie uciążliwej szachownicy.</u>
+ <u xml:id="u-80.29" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Parę słów na temat tej części planu rolniczego, który z roku na rok nabiera coraz większego znaczenia. Mam na myśli planowy rozwój usługowego zaplecza rolnictwa i rozbudowę coraz bardziej kompletnego systemu usług na rzecz gospodarki rolnej. W rozwijaniu usług produkcyjnych podstawową rolę spełniają traktorowe usługi kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych. Dalsze rozszerzanie doboru i rozmiaru tych usług umożliwione będzie dzięki temu, że kółka rolnicze otrzymają poważnie zwiększone dostawy traktorów, a przede wszystkim typów ciężkich.</u>
+ <u xml:id="u-80.30" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Dlatego też wydaj e mi się za nieścisłe i niesłuszne używanie nieraz w dyskusji wyrażenia o — „traktoryzacji” kółek rolniczych. Po raz pierwszy pojawi się na polach chłopskich stosunkowo duża ilość kombajnów zbożowych, bo z dotychczasowych 180 wzrośnie do ponad 800 sztuk. O rozszerzeniu asortymentu pozostałych maszyn i narzędzi dla gospodarki chłopskiej szczegółowo informowaliśmy Komisję Rolnictwa. Tutaj chcę tylko zaznaczyć, że przewidujemy rozszerzenie chemizacyjnych usług kółek rolniczych, dostarczając im zarówno nowe rozsiewacze wapna i aparaturę ochrony roślin, jak również przekazując część sprzętu państwowych ośrodków maszynowych, które powinny koncentrować wysiłki na organizacji innych usług, których nie mogą spełniać właśnie kółka rolnicze czy inne organizacje.</u>
+ <u xml:id="u-80.31" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Drugą, bardzo ważną grupę stanowią usługi remontowe na rzecz rolnictwa, a zwłaszcza remont traktorów i maszyn. Jesteśmy w trakcie gruntownej organizacyjno-technicznej modernizacji państwowych ośrodków maszynowych. Za 2 lata zakończymy ją całkowicie, ale już teraz osiągamy dość znaczne korzyści z koncentracji remontów w specjalizowanych zakładach. Wydatnie poprawiła się jakość remontów przy jednoczesnej obniżce ich kosztów. Dzięki temu wprowadzamy od 1 stycznia 1967 r. obniżkę opłat za kapitalne remonty ciągników gąsiennicowych oraz rozszerzamy z 6 do 12 miesięcy poremontowy okres gwarancyjny dla wszystkich krajowych traktorów.</u>
+ <u xml:id="u-80.32" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W ostatnich latach coraz większego znaczenia nabrały inne usługi remontowe w rolnictwie, a szczególnie usługi świadczone przez przedsiębiorstwa elektryfikacji rolnictwa w dziedzinie konserwacji, remontu i modernizacji urządzeń elektro-energetycznych na wsi. Nie ograniczają się one przy tym do samych remontowych usług, ale działają na rzecz popularyzacji stosowania energii elektrycznej dla produkcyjnych i bytowych potrzeb rolników.</u>
+ <u xml:id="u-80.33" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">I tu również chcę powiedzieć, że stosownie do wielokrotnie wyrażanych postulatów, tę nową działalność przedsiębiorstw elektryfikacji rolnictwa, właśnie w zakresie konserwacji urządzeń elektro-energetycznych, będziemy bardzo szeroko rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-80.34" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Trzecią z kolei grupę stanowią usługi inwestycyjne, a wśród nich najważniejsze miejsce zajmują zagadnienia budownictwa rolniczego i zaopatrzenia wsi w wodę. W budownictwie rolniczym czynimy w dalszym ciągu poważne wysiłki, ażeby znacznie powiększyć jego potencjał przerobowy wciąż jeszcze nie wystarczający w zestawieniu z zadaniami, które określa bieżący plan 5-letni. Dzisiaj dysponujemy już 159 przedsiębiorstwami skupionymi w 12 zjednoczeniach wojewódzkich. Łączna ich produkcja globalna ma wynieść w 1967 r. 8,5 mld zł, to jest o ponad 3 mid zł więcej w porównaniu z okresem, kiedy przystąpiliśmy do organizowania takich zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-80.35" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Dorobkiem ostatnich trzech lat jest nie tylko powiększony potencjał przerobowy, ale szereg innych zasadniczych zmian w różnych sprawach budownictwa rolniczego. Przykładowo tylko wymienię kompleksową typizację budownictwa, obejmującą zarówno projekty budynków, jak również produkcję prefabrykowanych materiałów budowlanych, rozbudowę własnej bazy prefabrykacyjnej, postępy mechanizacji w budownictwie wiejskim, wprowadzenie zasady jednolitych cen za gotowe obiekty.</u>
+ <u xml:id="u-80.36" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Rozbudowując przedsiębiorstwa budowlane nie zapominamy ani na chwilę, że jesteśmy na etapie tworzenia nowoczesnego zaplecza budowlanego. Dzisiaj zaplecze budowlane pracuje jeszcze nie dość sprawnie, zbyt drogo, a nieraz także oddając do eksploatacji obiekty wykonane niedbale. Usuwanie tych niedomagań stawiamy obecnie na pierwszym miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-80.37" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W związku z uwagami, które zgłosił dzisiaj obywatel poseł Śliwa, omawiając plan inwestycyjny organizacji spółdzielczych, a przede wszystkim spółdzielczości mleczarskiej, chcę powiedzieć, że dołożymy wszelkich starań, ażeby pomóc organizacjom spółdzielczym w wykonaniu ich planu inwestycyjnego, który zresztą traktujemy jako część składową ogólnego planu inwestycji rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-80.39" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Niedawno Wysoka Izba przyjęła ustawę o zaopatrzeniu wsi i rolnictwa w wodę. Sprawę tę z kolei dzisiaj poruszał obywatel poseł Piątkowski. Pragnę w związku z tym poinformować, że szybko rozbudowujemy hydrogeologiczne przedsiębiorstwa naszego resortu, przeznaczając na ten cel w 1967 r. 75 mln zł. Wartość robót prowadzonych przez te przedsiębiorstwa związane z zaopatrzeniem wsi w wodę wyniesie około 860 min zł i będzie o ponad 17% wyższa aniżeli w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-80.40" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zdajemy sobie w pełni sprawę, że w rolnictwie tkwią poważne rezerwy wzrostu produkcji, których wykorzystanie jest uzależnione nie tylko od nakładów inwestycyjnych i dostaw środków produkcji, lecz także, a dzisiaj w szczególnie dużym stopniu, od poziomu wiedzy rolniczej i kultury gospodarowania. Dlatego też w planie 1967 roku przewidujemy znaczne rozszerzenie działalności w dziedzinie oświaty rolniczej i szkolnictwa. Na inwestycje w tym dziale przeznaczamy ponad 330 mln zł, co umożliwi przede wszystkim doinwestowanie i rozbudowę istniejących szkół, jak również pozwoli nam unowocześnić ich bazę techniczną, a w pewnym stopniu również pozwoli na budowę nowych placówek szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.41" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Szybciej chcemy rozbudowywać 3-letnie technika rolnicze, które przyjmować będą absolwentów różnych szkół rolniczych, przyśpieszając o dwa lata dopływ techników rolnych do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-80.42" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Będziemy dalej umacniać, doskonalić i rozszerzać szkoły przysposobienia rolniczego i zasadnicze szkoły rolnicze, przygotowujące młodzież wiejską do pracy we własnych gospodarstwach oraz kwalifikowanych robotników dla potrzeb państwowych gospodarstw rolnych, mechanizacji rolnictwa i całej szerokiej sfery usług. Wszystkie te formy szkolnej i pozaszkolnej oświaty rolniczej dla młodzieży obejmować będą w 1967 r. ponad 250 tys. młodzieży wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-80.43" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Poważny wysiłek kierujemy również na szkolenie i podnoszenie kwalifikacji dorosłych rolników indywidualnych oraz robotników gospodarstw państwowych i zaplecza technicznego rolnictwa. Zimowym szkoleniem masowym chcemy objąć, wspólnie z organizacjami działającymi na polu rolnictwa, a nade wszystko z kółkami rolniczymi, około 1,5 mln rolników. Poważna również będzie liczba przeszkolonych robotników państwowych gospodarstw rolnych i państwowych ośrodków maszynowych na specjalnych kursach, które powinny zapewnić im odpowiednie przysposobienie do bardziej wykwalifikowanych prac i z kolei zdobycie tytułów kwalifikowanych robotników i mistrzów.</u>
+ <u xml:id="u-80.44" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Z uwagi na to, że coraz większy wpływ na wzrost produkcji rolniczej mają badania naukowe i sprawne ich wykorzystanie w szerokiej praktyce produkcyjnej, chcę również poinformować Obywateli Posłów, że będziemy przeznaczać poważne środki na rozbudowę placówek naukowych i doświadczalnych. W 1967 r. na ten cel przeznaczymy prawie 250 min zł, a z kolei wydatki budżetowe na działalność instytutów i stacji naukowo-badawczych osiągną kwotę 300 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-80.45" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Pozwoliłem sobie na stosunkowo obszerną informację o zadaniach naszego resortu w 1967 r. Wszystkie one podporządkowane są sprawie rozwiązania kluczowego zbożowo-paszowego problemu. Nie informowałem o tej części usług dla rolnictwa, która wiąże się z organizacją zaopatrzenia oraz ze zbytem i przetwórstwem artykułów rolnych. Większość zadań w tej dziedzinie rozwiązywać mają organizacje spółdzielcze i przedsiębiorstwa nierolniczych resortów. Powiększenie nakładów inwestycyjnych na usługową działalność tych organizacji i rosnąca ich sprawność organizacyjna stanowią — łącznie z bogatym zespołem środków i akcji, które pokrótce omówiłem poprzednio — kompleks warunków, w oparciu o które kształtować się będzie postęp rolnictwa w 1967 r. i pomyślna realizacja zadań stawianych mu przez przyszłoroczny narodowy plan gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-80.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Wiktor Zyzik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#PoselZyzikWiktor">Wysoki Sejmie! Pragnę przez chwilę zająć uwagę obywateli posłów niektórymi zagadnieniami handlu zagranicznego. Około 20-procentowy udział eksportu w dochodzie narodowym świadczy dobitnie o jego randze i znaczeniu w całej naszej gospodarce narodowej. Ważący w tak dużym stopniu na tempie ekonomicznego rozwoju kraju handel zagraniczny od lat stoi w centrum uwagi naszego Sejmu. Komisja Handlu Zagranicznego w wyniku szczegółowych analiz i ocen uznała wskaźniki handlu zagranicznego w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na lata 1967—1968 za w pełni realne do wykonania i ze wszech miar słuszne. Równocześnie Komisja wysunęła szereg wniosków, postulatów i dezyderatów mających na celu jak najlepszą praktyczną realizację zadań planu, a zwłaszcza dotyczących szybszego jeszcze niż dotychczas tempa wzrostu naszego eksportu, jego struktury, opłacalności i kierunków geograficznych jego dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#PoselZyzikWiktor">W ubiegłej pięciolatce (1961—1965) nastąpił poważny rozwój naszych stosunków handlowych z zagranicą. Obecna pięciolatka zapowiada dalsze (pogłębienie tego rozwoju, poważne zwiększenie obrotów, zwłaszcza z krajami socjalistycznymi. Zawarte dotąd przez nasz kraj umowy wieloletnie na lata 1966—1970 z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza z członkami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zakładają średnioroczne tempo wzrostu obrotów o 6,3%.</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#PoselZyzikWiktor">Obroty z krajami kapitalistycznymi w latach 1966—1970 zwiększają się średnio rocznie o 3,9%. Głównym i najpoważniejszym naszym partnerem handlowym jest Związek Radziecki. O ile w imporcie, na przykład, rud żelaza w 1960 r. udział Związku Radzieckiego wynosił 75%, to w 1967 r. osiągnie on 85%. W dostawach wyrobów hutniczych z importu udział Związku Radzieckiego wzrasta z 10% w 1965 r. do 57% w 1967 r. Rozwój obrotów handlu zagranicznego pomiędzy Związkiem Radzieckim i naszym krajem, oparty na bogatych doświadczeniach dwudziestolecia, w którym to wzajemne obroty stanowiły w handlu zagranicznym element najbardziej stały, a równocześnie najbardziej decydujący dowodzi, że jest to kierunek właściwy, że nasza polityka na przyszłość powinna zakładać jego pogłębienie i poszerzenie, za czym przemawia nie tylko tradycja, ale obopólne duże korzyści gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#PoselZyzikWiktor">Wysoki Sejmie! Założony wzrost eksportu towarów grupy pierwszej — maszyn i urządzeń — a zwłaszcza postulowana poprawa efektów ekonomicznych, wymagają wprowadzenia w życie niezbędnych zmian, mających na celu zwiększenie operatywności naszego handlu zagranicznego oraz terminową i szybką realizację zamówień. Komisja Handlu Zagranicznego rozważała między innymi wniosek, aby poprzez właściwie zorganizowaną i rytmiczną pracę przemysł maszynowy zabezpieczył pewne niezbędne rezerwy w postaci zasadniczych elementów maszyn w stanie niewykończonym. Pozwoliłoby to natychmiast po uzyskaniu od klienta zagranicznego sprecyzowanego zamówienia montować maszyny oraz wyposażać je we właściwe silniki, przekładnie, oprzyrządowania itp. W ten sposób moglibyśmy znacznie skrócić cykl realizacji zamówień, uzyskiwać lepsze efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-82.4" who="#PoselZyzikWiktor">Poprawa struktury towarowej występuje nie tylko po stronie naszego eksportu, ale także w imporcie. Wzrasta przede wszystkim import towarów grupy drugiej, takich jak: paliwa, surowce i półfabrykaty oraz przemysłowych wyrobów gotowych, a także towarów grupy czwartej, a więc przemysłowych artykułów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-82.5" who="#PoselZyzikWiktor">Zbliżający się 1967 rok, drugi rok bieżącej pięciolatki, jak to wynika z analiz realizacji planu obrotów handlu zagranicznego za rok bieżący, nie będzie rokiem łatwym. Konieczne i niezbędne wydaj e się więc przedsięwzięcie wszelkich kroków, które zapewniłyby pełne wykonanie zadań eksportowych, jak również i zaplanowanego importu, i to w odpowiednich dla nas terminach.</u>
+ <u xml:id="u-82.6" who="#PoselZyzikWiktor">W eksporcie należy dążyć do jak najwcześniejszego obłożenia kontraktami pozycji planowych, przede wszystkim w eksporcie towarów grupy pierwszej. Należy też w miarę możliwości dążyć do maksymalnego wyprzedzania terminów realizacji dostaw eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-82.7" who="#PoselZyzikWiktor">Wiemy o tym, że eksport maszyn i urządzeń, zwłaszcza do krajów kapitalistycznych, w świetle rosnącej konkurencji oraz istniejącej przecież dysproporcji na wielu rynkach, jest eksportem trudnym. Dlatego też naczelnym zadaniem wszystkich naszych central importujących, zwłaszcza surowce i artykuły rolno-spożywcze, powinno być dalsze wszechstronne wiązanie importu z eksportem maszyn i urządzeń. Na przebieg wykonawstwa zadań 1967 r., podobnie jak i w latach ubiegłych, będzie miała duży wpływ realizacja zamówień i planów pierwszego kwartału. Z praktyki wiemy, jak bardzo na dotychczasowych naszych rezultatach ciążył brak rytmiczności.</u>
+ <u xml:id="u-82.8" who="#PoselZyzikWiktor">Dodatkowo jeszcze w naszych obrotach z zagranicą, zwłaszcza z krajami kapitalistycznymi, występowało inne, negatywne zjawisko. Nasz import wyprzedzał eksport, stwarzając niepożądane napięcie w bilansie płatniczym. Należy zatem wysunąć postulat, aby i na tym odcinku bardziej konsekwentnie niż dotychczas realizować zasadę korelowania importu z eksportem, względnie — co byłoby z gospodarczego punktu widzenia najbardziej prawidłowe — wyprzedzać w pewnej proporcji realizację importu wykonawstwem planów eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-82.9" who="#PoselZyzikWiktor">Wysoki Sejmie! Struktura asortymentowa obrotów towarowych z zagranicą ma istotne znaczenie dla efektywności ekonomicznej i dewizowej naszego handlu zagranicznego. Generalnie można stwierdzić, iż efektywność eksportu jest tym większa, im wyższy jest stosunek uzyskiwanej ceny za towary eksportowane do kosztów ich produkcji. Z reguły najlepszą opłacalnością charakteryzują się towary o wysokim stopniu przetworzenia, to jest maszyny, urządzenia i wiele artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-82.10" who="#PoselZyzikWiktor">Poziom rozwoju gospodarczego naszego kraju nie pozwala jeszcze w wielu dziedzinach na osiągnięcie optymalnego układu strukturalnego w handlu zagranicznym. Dotyczy to zarówno naszego importu i eksportu maszyn, urządzeń oraz innych towarów, jak również obrotów wyrobami hutniczymi.</u>
+ <u xml:id="u-82.11" who="#PoselZyzikWiktor">Szybki rozwój gospodarki polskiej w dziedzinach produkcji przemysłowej o wysokim poziomie przetwórstwa — mam tu na myśli między innymi przemysł maszynowy i chemiczny — stawia przed naszym hutnictwem wzrastające wymagania ilościowe, przede wszystkim zaś asortymentowe i jakościowe. Hutnictwo nasze, obejmujące wprawdzie coraz to nowe i o wyższej jakości wyroby, nadal jeszcze nie jest w stanie w pełni zaspokoić tych wymagań.</u>
+ <u xml:id="u-82.12" who="#PoselZyzikWiktor">W tej sytuacji jest rzeczą normalną, że importujemy przede wszystkim wyroby hutnicze wysoko jakościowe, związane z najwyższą technologią i o najwyższym stopniu przetworzenia. Podaż ich na rynku światowym jest ograniczona i ceny kształtują się na wysokim poziomie, natomiast występuje stała zniżkowa tendencja cen wyrobów walcowanych zwykłej handlowej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-82.13" who="#PoselZyzikWiktor">Taki układ stosunków rynkowych, a ponadto wzrastająca koncentracja importu wyrobów o najwyższej jakości, doprowadziły do zjawiska, że za jedną tonę wyrobów hutniczych o wysokich parametrach jakościowych, które zmuszeni jesteśmy importować, płacimy trzema tonami naszych wyrobów hutniczych. Powinniśmy więc przede wszystkim pod kątem rozwijania produkcji jakościowej precyzować programy modernizacji naszego hutnictwa. Możliwości i rezerwy po temu na pewno istnieją i na ich wykorzystanie nie powinniśmy szczędzić sił, a także środków.</u>
+ <u xml:id="u-82.14" who="#PoselZyzikWiktor">Duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju produkcji eksportowej i korzystnego dla naszej gospodarki kształtowania struktury obrotów handlowych ma właściwe i głęboko przemyślane ustawienie bodźców materialnego zainteresowania załóg, kadry inżynieryjno-technicznej i kierownictwa poszczególnych przedsiębiorstw. W tej dziedzinie, zgodnie z wytycznymi i uchwałami Komitetu Centralnego naszej partii, zrobiliśmy krok naprzód. Dopracowano się już pewnych uchwał wykonawczych. Sedno sprawy tkwi obecnie w tym, aby te słuszne dla polepszenia i rozwijania naszego eksportu zasady stosować i przestrzegać w praktyce, aby sprzyjały one przyspieszeniu eliminacji z produkcji wyrobów przestarzałych i gwarantowały szeroki rozwój opłacalnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-82.15" who="#PoselZyzikWiktor">Wysoki Sejmie! Wiemy z długoletniego doświadczenia, że w każdej dziedzinie życia gospodarczego, a więc i w handlu zagranicznym doniosła, jeśli nie dominująca rola przypada czynnikowi ludzkiemu: od kadry pracowników, od ich kwalifikacji i umiejętności zależy szczególnie dużo. Zagadnienie odpowiednio wyszkolonej kadry pracowników handlu zagranicznego nabiera tym większego znaczenia, jeśli zważymy, że nie chodzi dziś już tylko o pracowników aparatu handlu zagranicznego w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz o szerszy krąg ludzi zatrudnionych w różnych dziedzinach życia gospodarczego, a więc w przemyśle i rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-82.16" who="#PoselZyzikWiktor">Problem kształcenia fachowców w zakresie handlu zagranicznego rozszerza się więc i zmusza do objęcia nim również kadry pracowników przemysłu, a w pewnym zakresie także i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-82.17" who="#PoselZyzikWiktor">Równocześnie, właśnie na skutek zbliżenia problematyki handlu zagranicznego do producentów, szczególnej wagi nabiera zagadnienie odpowiedniego terytorialnego rozszerzenia zasięgu instytucji i szkół kształcących pracowników handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-82.18" who="#PoselZyzikWiktor">Jako przykład niedomogów w tym względzie można wskazać fakt, że województwo katowickie, w którym powstaje poważny odsetek wyrobów eksportowanych, nie posiada żadnej uczelni wyższej, kształcącej fachowców w zakresie problematyki handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-82.19" who="#PoselZyzikWiktor">Wydaje się celowe, a nawet niezbędne, jak najszybsze stworzenie w wyższych szkołach ekonomicznych, przy katedrach ekonomiki przemysłu, specjalizacji handlu zagranicznego, a także studiów podyplomowych w tej dziedzinie. Pozwoliłoby to pracownikom przemysłu i handlu zagranicznego na lepsze przygotowanie się do wykonywania odpowiedzialnych obowiązków, a tym samym wpłynęłoby dodatnio na usprawnienie pracy central handlowych i przedsiębiorstw produkujących na eksport. Warto również zastanowić się nad dokonaniem korekty obowiązujących programów nauczania w szkołach średnich, zwłaszcza ekonomicznych. Wymaga też przemyślenia wprowadzenie wybranych zagadnień handlu zagranicznego do programów nauczania w średnich szkołach technicznych. W województwie katowickim podjęto już pewne prace w tym kierunku. Wydaje się, że im energiczniej prace te rozwiniemy, tym szybciej będziemy mogli osiągać coraz lepsze efekty w rozwijaniu handlu zagranicznego, doskonaleniu jego struktury, uzyskiwaniu w tej gałęzi gospodarki coraz lepszych wyników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-82.20" who="#PoselZyzikWiktor">Myśląc o jutrze naszego handlu zagranicznego, nie możemy jednak ani na chwilę zapominać o systematycznym i terminowym wykonywaniu bieżących zadań, zwłaszcza w dziedzinie zwiększania eksportu. I tutaj również ogromne znaczenie posiada rozwijanie masowego szkolenia załóg w tym zakresie. Wydaje mi się, iż handel zagraniczny powinien stanowić jeden ze specjalistycznych kierunków szkolenia ekonomicznego, prowadzonego w zakładach pracy, szczególnie zaś w tych, które produkują na eksport. Należy również bardziej zainteresować tą problematyką kadrę inżynieryjno-techniczną, zwłaszcza w ośrodkach o dużej koncentracji przemysłu, a także doprowadzić do tego, aby zagadnienia handlu zagranicznego były stałym tematem cyklicznych wykładów prowadzonych przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, jak również przez branżowe stowarzyszenia inżynierów i techników.</u>
+ <u xml:id="u-82.21" who="#PoselZyzikWiktor">Wiedza i zaangażowanie załóg, kadry i całych kolektywów, ich znajomość problemów handlu zagranicznego, z pewnością pozwolą lepiej i efektywniej rozwiązywać te problemy w codziennej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-82.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Raźny.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! Rozwój naszej wymiany handlowej z zagranicą w najbliższych dwóch latach powinien przebiegać zgodnie z przyjętymi już przez Sejm założeniami planu handlu zagranicznego na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-84.1" who="#PoselRaznyJozef">Rozpatrywany obecnie projekt planu na rok 1967 i wytycznych na rok 1968 zakłada szybszy wzrost obrotów handlu zagranicznego od ustalonego w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-84.2" who="#PoselRaznyJozef">Szczególnie wydatne przyspieszenie tempa wzrostu założono w dziedzinie eksportu. Wartość wywozu ma wzrosnąć w 1967 r. o 12,4%, a w 1968 r. o 8,2%, podczas gdy plan 5-letni ustalił wzrost wartości eksportu w 1967 r. na poziomie 10%, a w 1968 r. na poziomie 7,8%.</u>
+ <u xml:id="u-84.3" who="#PoselRaznyJozef">Chciałbym skoncentrować uwagę Wysokiej Izby na wybranych zagadnieniach, związanych z zadaniami eksportowymi przemysłu lekkiego i drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-84.4" who="#PoselRaznyJozef">Przemysł lekki i drobna wytwórczość w zakresie struktury produkcji mają wiele cech wspólnych, charakteryzuje je zasadnicza przewaga wytwarzania artykułów konsumpcyjnych, natomiast różnią się one znacznie tak pod względem organizacji, jak też i techniki wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-84.5" who="#PoselRaznyJozef">Ze względu na dodatkowe i poważne zadania, jakie zostały przyjęte w obecnej pięciolatce, a dotyczące artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego, wytwarzanych przede wszystkim przez przemysł lekki i drobną wytwórczość, chciałbym wskazać na niektóre zjawiska związane z realizacją planów gospodarczych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-84.6" who="#PoselRaznyJozef">W ostatnim okresie przemysł lekki i drobna wytwórczość mają do zanotowania szereg osiągnięć takich, jak: znaczny wzrost rozmiarów produkcji eksportowej oraz zaznaczająca się poprawa efektywności ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-84.7" who="#PoselRaznyJozef">Podjęto również wysiłki nad poprawą jakości, między innymi poprzez doskonalenie procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-84.8" who="#PoselRaznyJozef">Mówiąc o osiągnięciach tych przemysłów, trzeba stwierdzić, że przemysł lekki i drobna wytwórczość pracują nadal w warunkach trudnych, dotyczy to zwłaszcza stanu technicznego, zbyt wolno postępującej modernizacji i trudności zaopatrzeniowych w niektórych asortymentach surowcowych.</u>
+ <u xml:id="u-84.9" who="#PoselRaznyJozef">Przemysł lekki i drobna wytwórczość w stosunku do przemysłu ciężkiego posiadają mniej nowoczesny park maszynowy, co w sumie rzutuje ujemnie na wykonywanie zadań eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-84.10" who="#PoselRaznyJozef">Zwiększone zadania eksportowe tych przemysłów w najbliższych latach już teraz wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na wykorzystanie wszystkich możliwości przyspieszenia modernizacji urządzeń i zapewnienia pełnej realizacji założeń inwestycyjnych. Odnosi się to przede wszystkim do przemysłu lekkiego, przed którym otwierają się bardzo poważne perspektywy na odcinku produkcji eksportowej, między innymi do krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-84.11" who="#PoselRaznyJozef">Rozwój produkcji eksportowej artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego przyczyni się ponadto do dalszej poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego tak co do jakości, jak i ilości masy towarowej; wymagać to będzie jednakże dalszego usprawnienia zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-84.12" who="#PoselRaznyJozef">Zwiększenie wielkości planu eksportu wymaga także mobilizacji wysiłków pracowników przemysłu i aparatu handlu zagranicznego; widzieć trzeba potrzebę rozbudowy zaplecza naukowo-badawczego, jak również zakupu wartościowych licencji zagranicznych. Trzeba też nadal doskonalić metody analizy rynków, badania koniunktur i cen, gdyż w ten sposób będziemy mogli lepiej dostosowywać się do wymagań zagranicznych odbiorców oraz osiągać za nasze wyroby coraz lepsze ceny.</u>
+ <u xml:id="u-84.13" who="#PoselRaznyJozef">Wskazane jest również, aby przemysł lekki przy produkcji eksportowej i na rynek wewnętrzny współpracował w szerszym zakresie z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-84.14" who="#PoselRaznyJozef">Poprawa opłacalności dewizowej eksportu, to obecnie węzłowy problem naszego handlu zagranicznego. W bieżącym roku wprowadzono do praktycznej działalności handlu zagranicznego usprawnione metody planowania, a także nowy rachunek obliczania opłacalności dewizowej eksportu, związany z funduszem nagród za efektywny eksport.</u>
+ <u xml:id="u-84.15" who="#PoselRaznyJozef">Stworzono w ten sposób system bodźców pobudzających inicjatywę pracowników przemysłu i handlu zagranicznego w kierunku lepszego i tańszego zarazem produkowania oraz w kierunku szukania takich asortymentów towarów i takich rynków ich zbytu, ażeby eksport przyczyniał się w coraz większym stopniu do prawidłowych wyników naszego bilansu płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-84.16" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! Przechodzę do omówienia zadań drobnej wytwórczości, to jest tej gałęzi gospodarki narodowej, której Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi. Pragnę zaznaczyć, że charakteryzuje się ona specyfiką gospodarczą i społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-84.17" who="#PoselRaznyJozef">Mimo że głównym jej zadaniem powinna być produkcja na zaopatrzenie rynku wewnętrznego i świadczenie usług, stałe doskonalenie produkcji na rynek wewnętrzny powinno zapewnić odpowiednią bazę dla rozwoju produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-84.18" who="#PoselRaznyJozef">Plan dostaw eksportowych drobnej wytwórczości na 1967 r., w porównaniu do 1966 r., wzrasta o 13,3%, zaś udział tego przemysłu w produkcji całego kraju wynosi około 5%. Produkcja eksportowa państwowego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy obejmuje szeroki asortyment i jest reprezentowana prawie we wszystkich gałęziach wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-84.19" who="#PoselRaznyJozef">Z punktu widzenia interesów eksportu, organizację tej produkcji mają charakteryzować następujące cechy:</u>
+ <u xml:id="u-84.20" who="#PoselRaznyJozef">Po pierwsze — duża elastyczność i operatywność,</u>
+ <u xml:id="u-84.21" who="#PoselRaznyJozef">Po drugie — zdolność przestawiania asortymentowego produkcji oraz przechodzenie z produkcji krótkoseryjnej na długoseryjną i odwrotnie, Po trzecie — wykorzystanie miejscowej bazy surowcowej i lokalnych możliwości produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-84.22" who="#PoselRaznyJozef">Warunkiem pełnego wykorzystania tych wszystkich możliwości jest także sprawa modernizacji parku maszynowego oraz organizacji zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-84.23" who="#PoselRaznyJozef">Trzeba też przyznać, że z powodu niskiego poziomu technicznego wyposażenia zakładów drobnej wytwórczości oraz dużego rozdrobnienia produkcji, jak też krótkoseryjnego jej charakteru, koszty wytwarzania są tu na ogół wyższe niż w przemyśle kluczowym, a co za tym idzie, opłacalność tej produkcji eksportowej jest niewysoka. Wydaje się jednak, że skoro produkcja ta utorowała sobie drogę do wielu odbiorców zagranicznych i przysparza naszej gospodarce pewną ilość dewiz, należy ją w dalszym ciągu rozwijać poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-84.24" who="#PoselRaznyJozef">—specjalizację i koncentrację produkcji oraz komasowanie małych zakładów do wielkości optymalnej dla danej branży, —poprawę wyposażenia technicznego zakładów eksportujących i zapewnienie wystarczającego zaopatrzenia materiałowego, —stworzenie odpowiedniej powierzchni magazynowej i usprawnienie baz transportowych, co pozwoli obniżyć koszty sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-84.25" who="#PoselRaznyJozef">Powyższe uwagi dotyczą w niektórych punktach i eksportu wyrobów rzemieślniczych, trzeba tu jednak od razu stwierdzić, że po okresie regresu w tej dziedzinie w latach 1963—1965 nastąpiły w ostatnim roku poważne zmiany na lepsze.</u>
+ <u xml:id="u-84.26" who="#PoselRaznyJozef">Wprowadzone przez rząd ulgi i bodźce dla działalności gospodarczej rzemiosła, w szczególności ulgi podatkowe i uproszczenia procedury zatwierdzania cen na wyroby eksportowe rzemiosła sprawiły, że na dobre rezultaty nie trzeba było długo czekać.</u>
+ <u xml:id="u-84.27" who="#PoselRaznyJozef">Liczba eksporterów-rzemieślników wzrosła z 300 do 1.400 i nadal ma tendencję rosnącą. Obroty w produkcji na eksport wzrosły ze 184 mln zł obiegowych w 1965 r., do około 400 mln zł obiegowych w 1966 r. Przewiduje się, że w 1967 r., wobec stworzonych obecnie sprzyjających warunków i bodźców, wartość dostaw eksportowych wyrobów rzemieślniczych może osiągnąć około 1 mld zł, to jest 10% wartości produkcji rzemiosła kierowanej obecnie na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-84.28" who="#PoselRaznyJozef">Pragnę również zaznaczyć, że poważne wyniki w eksporcie uzyskał przemysł prywatny, który podwoił wykonanie tegorocznego planu eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-84.29" who="#PoselRaznyJozef">Organizatorzy produkcji eksportowej rzemiosła dla osiągnięcia tych celów widzą potrzebę:</u>
+ <u xml:id="u-84.30" who="#PoselRaznyJozef">—zapewnienia zaopatrzenia surowcowego dla produkcji eksportowej rzemiosła poprzez wydzielenie jej odpowiedniej puli rezerwowej surowców i materiałów, co już nastąpiło na szczeblach centralnych i wojewódzkich, —umożliwienia produkcji niektórych wyrobów eksportowych na skład, przy zagwarantowaniu warunków przyznanych produkcji eksportowej, wykonywanej na zamówienie central handlu zagranicznego, —poprawy estetyki opakowań, —w szerszym niż dotąd zakresie wykorzystania 10% funduszu dewizowego.</u>
+ <u xml:id="u-84.31" who="#PoselRaznyJozef">Spełnienie tych warunków pomoże wydatnie rozwojowi eksportu rzemieślniczego.</u>
+ <u xml:id="u-84.32" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! Mobilizujące zadania eksportowe założone w planie na rok 1967 i wytycznych do planu na rok 1968 dla przemysłu lekkiego i całej drobnej wytwórczości, będą wymagały pełnej i systematycznej aktywności tak pracowników handlu zagranicznego, jak i pracowników przemysłu lekkiego i drobnej wytwórczości dla zrealizowania tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-84.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Trojok.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#PoselTrojokJozef">Wysoki Sejmie! Sprawom zadań przemysłu hutniczego w latach 1967—1968 Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w toku dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na te lata poświęciła wiele uwagi. Można stwierdzić, że zadania przemysłu hutniczego, stanowiącego bazę materialną dla innych gałęzi gospodarki narodowej, w zasadzie odpowiadają niedawno uchwalonemu planowi 5-letniemu. Przy ogólnym wzroście wartości produkcji globalnej o 4,4% w 1967 r. i 5,5% w 1968 r., produkcja surówki martenowskiej wzrasta w analogicznych okresach o 10,3% i 4,7%, stali surowej odpowiednio o 4% i 4,3%, przy czym warto wspomnieć, że w 1967 r. po raz pierwszy przekroczymy w produkcji stali 10.200 tys. ton. Produkcja wyrobów walcowanych wzrasta o 4,5% i 4,1%, w tym ze stali jakościowych odpowiednio wyżej o 8% i 5,8%, rur stalowych o 10,5% i 4,4%, przy czym główny przyrost tej produkcji nastąpił w rurach bez szwu, a udział rur ciągnionych w produkcji rur bez szwu mierzonych w tonach wzrasta z 13,3% w 1966 r. do 18,2% w 1967 r. i 19,9% w 1968 r. Rosną zadania przetwórstwa hutniczego w zakresie produkcji taśmy, prętów ciągnionych i łuszczonych itp. W zakresie hutnictwa metali nieżelaznych największy wzrost produkcji notujemy w produkcji aluminium, miedzi elektrolitycznej oraz ołowiu. Przyrosty produkcji w omawianych latach nastąpią głównie drogą intensyfikacji procesów produkcyjnych, w tym z oddanych w ubiegłych latach obiektów inwestycyjnych, lepszego wykorzystania czasu kalendarzowego i rozszerzenia ruchu 4-brygadowego oraz, na co zwróciło uwagę VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, poprawy organizacji i rytmiczności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-86.1" who="#PoselTrojokJozef">Cechą charakterystyczną rozwoju hutnictwa w tych latach jest skierowanie wysiłku na poprawę struktury asortymentowej stali, wyrobów walcowanych i przetwórstwa hutniczego oraz na podniesienie jakości produkowanych wyrobów, a także dalszą poprawę wskaźników techniczno-ekonomicznych hutnictwa. Sprzyja temu odpowiednie ustawienie zarówno planu inwestycyjnego, w ramach którego przewiduje się między innymi oddanie do eksploatacji walcowni średniodrobnej w Hucie Warszawa, nowej ciągami rur w Hucie — „Jedność”, pierwszego etapu modernizacji walcowni dużej do produkcji szyn z przyrostem zdolności o 145 tys. ton w 1967 r. w Hucie — „Kościuszko” oraz innych inwestycji, a także plan rozwoju nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-86.2" who="#PoselTrojokJozef">Plan rozwoju nowej techniki w hutnictwie ukierunkowany zostaje na oszczędność surowców i paliw lub też zmianę stosowanych paliw, na opanowanie nowych technologii w zakresie prowadzenia procesów hutniczych, odlewanie, optymalizację wsadu i intensyfikację gniotów w walcowniach, na dalsze wprowadzanie aparatury kontrolno-pomiarowej w stalowniach i walcowniach; w zakresie przemysłu materiałów ogniotrwałych — na rozszerzenie asortymentów produkowanych wyrobów szamotowych i wysokoglinowych przy jednoczesnym zwiększeniu wytrzymałości innych parametrów produkowanych wyrobów ogniotrwałych. W zakresie hutnictwa metali nieżelaznych, plan rozwoju nowej techniki ma na celu opanowanie nowych technologii wytwarzania oraz poprawę istniejących wskaźników techniczno-ekonomicznych. W całym hutnictwie dążyć się będzie do rozszerzenia automatycznej regulacji podstawowych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-86.3" who="#PoselTrojokJozef">Istotnym zagadnieniem, mającym wpływ na poprawę zaopatrzenia odbiorców, jest jakość produkowanych wyrobów hutniczych, od niej bowiem zależy poziom techniczny rozwoju całej gospodarki narodowej, rekonstrukcja techniczna wielu branż przemysłowych oraz prawidłowy rozwój eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-86.4" who="#PoselTrojokJozef">Rezerw poprawy jakości należy szukać zarówno na polu inwestycyjnym, jak i poprzez wprowadzanie postępu technicznego, technologicznego oraz postępu organizacyjnego. Jakość wyrobu finalnego hutnictwa zależy od wszystkich pracowników hutnictwa. Wprawdzie poziom wybraków w stalowniach, walcowniach i rurowniach, wykazuje w ostatnich latach tendencje spadkowe, tym niemniej nie układa się on równomiernie, co jest jakimś sygnałem we wszystkich hutach i wydziałach hutniczych. Często różnica ta jest znaczna, rzutując na wyniki techniczno-ekonomiczne zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-86.5" who="#PoselTrojokJozef">Poważny problem stanowią wciąż reklamacje, dotyczące szczególnie poszukiwanych i pracochłonnych asortymentów hutniczych przeznaczonych do odpowiedzialnych urządzeń i instalacji, których awaryjność przynosi znaczne straty gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-86.6" who="#PoselTrojokJozef">Najważniejszymi przyczynami tego stanu są, między innymi, ukryte wady hutnicze, możliwe do wykrycia dopiero u odbiorcy. Poprawa na tym odcinku powinna nastanie z chwilą rozszerzenia zastosowania mechanicznego czyszczenia wlewków oraz zainstalowania nowoczesnej aparatury kontrolno-pomiarowej, zezwalającej na wykrycie tego i innego rodzaju wad hutniczych. Trzeba bowiem stwierdzić, że dotychczasowe wyposażenie hutnictwa w pomocnicze urządzenia produkcyjne oraz aparaturę kontrolno-pomiarową nie zezwala w pełni na sprostanie i nadążanie za stale wzrastającymi i uzasadnionymi wymogami jakościowymi odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-86.7" who="#PoselTrojokJozef">Oddzielnym zagadnieniem jest przestrzeganie dyscypliny technologicznej. Najlepiej nawet opracowana technologia, bez dotrzymania określonych przez nią parametrów produkcyjnych, nie da nam dobrego jakościowo wyrobu. Mimo poprawy na tym odcinku w ciągu ostatnich kilku lat i dziś spotykamy się z niedotrzymaniem własności mechanicznych i fizycznych, w dalszym ciągu obserwujemy różne wady materiałowe, na przykład rozwarstwienie blach głębokich i głęboko tłocznych. Tymi i innymi zagadnieniami przemysł hutniczy powinien się zająć, dążąc do ich dalszego ograniczenia.</u>
+ <u xml:id="u-86.8" who="#PoselTrojokJozef">Problemem od lat nierozwiązanym jest ilość nietrafionych wytopów stali, których wskaźnik zachowuje niezmienny poziom od 5,5 do 6%. Oczywiście produkcja ta nie stanowi wybraków, lecz sam fakt niemożności zastosowania tych wyrobów zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem jest powodem, dla którego hutnictwo polskie powinno zająć się rozwiązaniem tego problemu. Należy również dążyć do poprawy organizacji pracy i zaostrzenia dyscypliny wytwarzania, do dalszego unowocześnienia technologii, by środki, które państwo na tę dziedzinę gospodarki narodowej przeznacza, dawały swoje efekty zarówno w ilości, jak i jakości produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-86.9" who="#PoselTrojokJozef">Reasumując, uwaga resortu, zjednoczeń i zakładów koncentrować się powinna na dalszej intensyfikacji procesów, opanowaniu nowych technologii, na poprawie organizacji pracy i rytmiczności produkcji. W centrum uwagi stanąć musi poprawa struktury asortymentowej produkowanych wyrobów i ich jakość.</u>
+ <u xml:id="u-86.10" who="#komentarz">( Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma posłanka Ewa Trojanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! Przyłączając się do wyrażonej przez posła referenta aprobaty w przedmiocie absolutorium dla rządu za działalność w 1965 r., chciałam zatrzymać się na niektórych aspektach problematyki zatrudnienia. Dodam, że sprawy zatrudnienia szeroko były omawiane w komisjach sejmowych, zwłaszcza w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów tak w kontekście wyników 1965 r., jak również założeń planu na lata 1967—1968.</u>
+ <u xml:id="u-88.1" who="#PoselTrojanowskaEwa">Rok 1965, co wielokrotnie już w toku debaty podkreślano, charakteryzował się wysokim wzrostem produkcji przemysłowej, niemniej przekroczenie planu o 2,4% osiągnięto przy stosunkowo wysokim wzroście zatrudnienia i wolniejszym niż w latach poprzednich tempie wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-88.2" who="#PoselTrojanowskaEwa">Zatrudnienie w przemyśle było o 1,8% wyższe niż zakładano w planie, wzrost wydajności pracy w stosunku do 1964 r. wyniósł tylko 3,9%, podczas gdy w 1961 r. — 7,4%, w 1962 r. — 4,2%, a w 1964 r. — 7,1%. A więc w tej sytuacji mamy do czynienia z wolniejszym tempem przyrostu produkcji na jednego zatrudnionego. Na ten ogólny wynik poważny wpływ miał przemysł spożywczy, w którym określona sytuacja surowcowa spowodowała spiętrzenie prac, wymagające większego Przypływu pracowników, jak i również niedostateczne wciąż jeszcze postępy w poprawie organizacji pracy w przemyśle maszynowym. Duże sukcesy natomiast na tym polu odnotował przemysł węglowy, w którym w ciągu szeregu lat poprzednich przyrost wydobycia na jedną pracowniko-dniówkę wynosił 30—38 kg, a w 1965 r. osiągnął 42 kg.</u>
+ <u xml:id="u-88.3" who="#PoselTrojanowskaEwa">W 1965 r. poczyniono dalszy krok w normalizacji i skróceniu czasu pracy w hutnictwie, rozszerzając pracę w systemie 4-brygadowym na dalsze walcownie i koksownie.</u>
+ <u xml:id="u-88.4" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na omawianą w przemyśle sytuację złożyły się również takie czynniki, jak postępujące zmiany w strukturze produkcji, wzrost udziału asortymentów o wyższej pracochłonności i położenie większego nacisku na zagadnienia jakości produkcji. Równocześnie jednak w wielu zakładach mieliśmy do czynienia z przypadkami nieracjonalnego wykorzystania czasu pracy załóg i gospodarowania siłą roboczą, z niedociągnięciami w zakresie organizacji pracy; utrzymywanie się nadmiernego zatrudnienia w ciągu 1965 r. miało także związek z niezrealizowaniem szeregu zadań postępu technicznego. Stwierdzić przy tym należy, że na ten stosunkowo niewielki wzrost efektywności pracy, niezadowalający jeszcze postęp techniki i organizacji produkcji miał dość istotny wpływ zbyt wolny jeszcze postęp w metodach zarządzania i planowania.</u>
+ <u xml:id="u-88.5" who="#PoselTrojanowskaEwa">Z tego względu, w połowie 1965 r. IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nakreśliło kierunki prac dla dokonania szeregu usprawnień na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-88.6" who="#PoselTrojanowskaEwa">W zakresie zatrudnienia i płac głównym kierunkiem jest wprowadzenie nowych mierników produkcji pozwalających na trafniejsze planowanie środków dla wykonania zadań produkcyjnych oraz stopniowe odchodzenie od sztywnych i często mechanicznie stosowanych limitów zatrudnienia. Wprowadzenie nowych mierników poprzedzono długoletnim pozytywnym doświadczeniem ich działania w przemyśle odzieżowym, tartacznym i mięsnym.</u>
+ <u xml:id="u-88.7" who="#PoselTrojanowskaEwa">Podczas gdy w 1964 r. nowe mierniki objęły niewielki zaledwie odsetek zatrudnionych, to w 1965 r. już 24%. Rozszerzono je na szereg nowych gałęzi przemysłu chemicznego, materiałów budowlanych, przemysłu spożywczego, a także — eksperymentalnie — wprowadzono w niektórych branżach przemysłu lekkiego i maszynowego. Trzeba tu powiedzieć, że zastosowanie nowych mierników produkcji do oceny wykonania zadań planowych i wykorzystanych środków z zakresu zatrudnienia i płac do ich wykonania, sprzyjało podejmowaniu produkcji asortymentów lepiej przystosowanych do potrzeb odbiorców i rynku krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-88.8" who="#PoselTrojanowskaEwa">Do podejmowania tej produkcji przyczyniło się także zmniejszenie w wymagających tego dziedzinach zakresu stosowania dyrektywności zatrudnienia. I znowu małe porównanie, podczas gdy w 1964 r. nielimitowanym zatrudnieniem objęte były trzy branże, a mianowicie przemysł jajczarsko-drobiarski, mięsny i rybny oraz przedsiębiorstwa specjalizujące się w eksporcie, to w 1965 r. ilość branż zwolnionych z dyrektywności zatrudnienia wzrosła do 14.</u>
+ <u xml:id="u-88.9" who="#PoselTrojanowskaEwa">Jednak podjęte środki zaradcze i usprawnienia, już w toku 1965 r. na odcinku najbardziej ujawniającym niesłuszne tendencje ekstensywnego wzrostu produkcji, niewątpliwie dały o sobie znać w niektórych dziedzinach, nie mogły jednak w zbyt krótkim okresie czasu w pełni zadziałać. Mówiąc o tym z uznaniem, należy jednak zwrócić uwagę na niedostateczny wysiłek i niedostateczną często po moc w zakresie organizacyjnego ich wdrażania ze strony wielu resortów i zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-88.10" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! Przy rozważaniu problemów zatrudnienia poruszę z kolei sprawy racjonalnego gospodarowania, prawidłowego rozmieszczenia siły roboczej, a szczególnie tej wysoko kwalifikowanej. Dane spisu kadrowego dla lat 1964—1966 przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w zakresie zatrudnienia absolwentów szkół wyższych, wykazały szereg nieprawidłowości w wykorzystaniu kadry. W świetle tych danych okazało się na przykład, że znaczna część ekonomistów, inżynierów chemików, inżynierów rolnictwa, a także inżynierów mechaników nie pracuje zgodnie ze zdobytymi kwalifikacjami. Tak więc, obok występującego w terenie braku kadr wysokokwalifikowanych, mamy do czynienia z pewnymi rezerwami tkwiącymi w niewykorzystanych właściwie i często niezatrudnionych w swoich zawodach absolwentach szkół wyższych. Chociaż podjęto w 1965 r. szereg środków w tym względzie, powyższą sprawę należy uznać w dalszym ciągu za istotną. Dodajmy przy tym dla pełnego obrazu, że 1965 r. był jednym z pierwszych, w którym rozpoczął się systematyczny wzrost liczby absolwentów szkół podejmujących pracę zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-88.11" who="#PoselTrojanowskaEwa">Przygotowanie gospodarki narodowej do prawidłowego wprowadzenia do pracy wielkich liczebnie roczników młodego pokolenia trwało szereg lat, tak w zakresie budowy szkół, jak i również tworzenia miejsc pracy. I nie trzeba przypominać jak dużego wymagało to wysiłku ze strony państwa i społeczeństwa. Należy natomiast przytoczyć fakt, że w 1965 r. przystąpiło do pracy ponad 260 tys. absolwentów wszystkich szkół. Jest to liczba ponad dwukrotnie wyższa niż w 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-88.12" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wiadomo, że zdobycie kwalifikacji jest sprawą i kosztowną, i procesem długotrwałym. Stąd postawiona uprzednio uwaga o właściwym wykorzystaniu i zatrudnieniu kadry ma swoje duże uzasadnienie pod względem społecznym i gospodarczym. Tym bardziej zwłaszcza, że ten dopływ młodzieży kończącej naukę i podejmującej pracę będzie narastał, uzupełniając zapotrzebowanie na nowych pracowników w gospodarce uspołecznionej. W nim też trzeba widzieć ważny element podniesienia ogólnego poziomu zawodowego załóg pracowniczych, a więc i sprzyjających warunków dla prawidłowego przebiegu usprawnień organizacyjnych i technicznych oraz realizacji zadań założonego wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-88.13" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! W momencie gdy obradujemy nad projektem planu i budżetu na rok 1967 oraz nad wnioskiem o absolutorium dla rządu za działalność w roku 1965 powołane prawie we wszystkich większych, i nie tylko większych, zakładach pracy, komisje zakładowe wdrażają bezpośrednio w przedsiębiorstwach uchwały VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Ich analizy i wnioski mogą i powinny już na bieżąco, a zwłaszcza w roku przyszłym, ujawnić się w konkretnych efektach.</u>
+ <u xml:id="u-88.14" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wdrożenie ich w życie będzie niewątpliwie ważnym czynnikiem umocnienia naszych pozytywnych osiągnięć roku 1965 i równoczesnym zabezpieczeniem przed ujemnymi objawami, występującymi w tymże roku, skutki których do dziś w gospodarce odczuwamy w postaci nadmiernego zatrudnienia i niskiej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-88.15" who="#PoselTrojanowskaEwa">By się to mogło stać, potrzebne będzie ze strony zjednoczeń oraz przedsiębiorstw dołożenie maksimum wysiłku dla ich wdrażania, natomiast sprawy wymagające decyzji centralnych powinny się znaleźć na porządku dnia pracy zainteresowanych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-88.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Sulima.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#PoselSulimaStanislaw">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu chciałbym zatrzymać się nad zagadnieniami związanymi z zabezpieczeniem przemysłu maszynowego w wyroby hutnicze. W planie 1967 r. zwrócono szczególną uwagę na zrównoważenie bilansów materiałowych w hutnictwie, na polepszenie zaopatrzenia i stworzenie odpowiednich zapasów materiałowych dla zabezpieczenia rytmiczności produkcji w przemyśle maszynowym. Wprawdzie w przemyśle hutniczym podstawowe kierunki planu przewidują osiągnięcie maksymalnie możliwej wielkości produkcji wyrobów walcowanych, a zwłaszcza wyrobów ze stali jakościowej, ponadto rur, taśm zimnowalcowanych i innych wyrobów przetwórstwa hutniczego, mimo to jednak sytuacja w bilansach wyrobów hutniczych będzie bardzo napięta.</u>
+ <u xml:id="u-90.1" who="#PoselSulimaStanislaw">Zapotrzebowanie zgłoszone przez przemysł maszynowy i potrzeby gospodarki narodowej znacznie przewyższają możliwości przemysłu hutniczego, mimo założenia poważnego wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-90.2" who="#PoselSulimaStanislaw">Zatem sytuacja bilansowa w 1967 roku będzie napięta, zwłaszcza w zakresie szeregu asortymentów wyrobów hutniczych. W świetle powyższego, szczególnej wagi nabiera problem związany z prawidłowym wykorzystaniem i gospodarowaniem wyrobami hutniczymi. O istniejących możliwościach wygospodarowania dodatkowych ilości materiałów hutniczych świadczą kontrole przeprowadzone ostatnio przez powołany uchwałą Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1964 r. Ośrodek Inspekcji Gospodarki Stalą, który działa w płaszczyźnie styku pomiędzy przemysłem hutniczym jako dostawcą, a przemysłem elektromaszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-90.3" who="#PoselSulimaStanislaw">Takie ustawienie okazało się w praktyce słuszne, gdyż niejednokrotnie udało się uzgodnić sprzeczne nieraz zdawałoby się interesy producenta i odbiorcy z korzyścią dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-90.4" who="#PoselSulimaStanislaw">Kontrole przeprowadzane w resorcie przemysłu ciężkiego wykazały, że w warunkach ogólnego niedoboru wyrobów hutniczych istnieją jeszcze w poszczególnych grupach nieuzasadnione istotnymi potrzebami nadwyżki materiałowe, zwłaszcza dotyczy to wyrobów ze stali szlachetnych wysokostopowych, przeznaczonych w wielu przypadkach na remonty i oprzyrządowanie. Jak wykazały kontrole, tego rodzaju stali znajduje się obecnie bezużytecznie w magazynach około 50—60 tys. ton. Przyczyną tego stanu rzeczy jest między innymi i to, że odbiorca dostaje większe ilości materiału, niż zamówił, i to często, na przykład, z braku możliwości cięcia prętów odpowiednio do żądanego wymiaru.</u>
+ <u xml:id="u-90.5" who="#PoselSulimaStanislaw">Cały szereg faktów świadczy, że przy prawidłowym zamówieniu można uzyskać poważne oszczędności. Na przykład, rozszerzenie wymiarów długości prętów zamawianych przez przemysł śrubiarski pozwoliło przemysłowi hutniczemu wprowadzić do obrotu dodatkowo około 6 tys. ton stali w skali rocznej przez zlikwidowanie odpadów niemal do zera. Przykładów podobnych można podać znacznie więcej. Świadczą one o istniejących jeszcze na tym polu poważnych rezerwach materiałowych, które można wygospodarować poprzez analizę składanych zamówień lub przy niewielkich zmianach konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-90.6" who="#PoselSulimaStanislaw">W wielu wypadkach, przy wnikliwej analizie, jest możliwość zastąpienia deficytowych rur bez szwu rurami ze szwem, bez uszczerbku dla jakości wyrobu. W wielu wypadkach niedobory stali narzędziowych wysokostopowych można rozwiązać przy stosowaniu na narzędzia nowych gatunków stali z wyższą zawartością węgla. Kierunek ten jest słuszny i zbieżny z ogólnoświatowymi tendencjami.</u>
+ <u xml:id="u-90.7" who="#PoselSulimaStanislaw">Badania przeprowadzone na tym odcinku oraz wstępne wyniki potwierdziły słuszność założeń i w wielu wypadkach potwierdzają wyższość stali zmodyfikowanych nad stosowanymi stalami klasycznymi, gdyż żywotność ich jest około 2 razy wyższa. Pozwala to na rozwiązanie trudności materiałowych na tym odcinku i na osiągnięcie poważnych oszczędności drogiego wolframu i kobaltu.</u>
+ <u xml:id="u-90.8" who="#PoselSulimaStanislaw">Przemysł hutniczy powinien dążyć do podniesienia jakości wyrobów poprzez konsekwentne eliminowanie zauważonych usterek u dostawców i stałe unowocześnianie technologii. W związku z tym należy stale pogłębiać kontakty między dostawcą a odbiorcą.</u>
+ <u xml:id="u-90.9" who="#PoselSulimaStanislaw">Bazując na wynikach osiągniętych przez Ośrodek Inspekcji Gospodarki Stalą, należy rozszerzyć jego działalność, to znaczy powinien on objąć kontrolą również zagadnienia prawidłowego pod względem technicznym i ekonomicznym gospodarowania wyrobami hutniczymi przez wszystkich odbiorców. Przy ustalaniu zapasów liczonych na dni czy też na tony należy uwzględnić takie elementy, jak masowość wytwarzanego produktu, stopień trudności wykonania danego gatunku stali oraz sezonowość robót. Jest przecież cały szereg przedsiębiorstw, które pracują bezkolizyjnie przy 65-dniowym normatywie zapasów, a inne mają poważne trudności nawet przy 100-dniowym zapasie.</u>
+ <u xml:id="u-90.10" who="#PoselSulimaStanislaw">Z powyższego wynika wniosek, że normatyw zapasów nie powinien być wielkością stałą, ale dopasowaną do istotnych potrzeb przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-90.11" who="#PoselSulimaStanislaw">Dla prawidłowego zamawiania wyrobów hutniczych należy rozszerzać działalność Ośrodka Inspekcji Gospodarki Stalą na odcinku poradnictwa technicznego we wszystkich przedsiębiorstwach. Przemysł maszynowy powinien dążyć do znacznego zmniejszania zużycia wyrobów walcowanych na 1 mln zł wartości produkcji globalnej. Założony wskaźnik zużycia na 1967 r. w wysokości 12,78 ton na 1 mln zł w stosunku do 13,25 ton na 1 mln zł w 1966 r. jest bardzo trudnym zadaniem dla przemysłu, gdyż dodatkowo w 1967 r. wzrasta produkcja niektórych materiałochłonnych wyrobów, przy jednoczesnym ograniczeniu produkcji telewizorów i odbiorników radiowych, o znacznie mniejszej materiałochłonności.</u>
+ <u xml:id="u-90.12" who="#PoselSulimaStanislaw">Dla pełnego zabezpieczenia w wyroby hutnicze przemysłu w 1967 r. konieczna będzie terminowa dostawa z importu, zwłaszcza wyrobów deficytowych. Dla uzyskania dalszych oszczędności materiałów hutniczych należy przeprowadzać weryfikację norm zużycia materiałów, ulepszać stale konstrukcję i technologię wyrobów. Dla poprawy sytuacji konieczna będzie operatywna praca rejonowych składów w rozprowadzaniu materiałów o żądanych wymiarach i ilościach.</u>
+ <u xml:id="u-90.13" who="#PoselSulimaStanislaw">Kierunek działania przyjęty przez resort przemysłu ciężkiego na tym odcinku jest prawidłowy i gwarantuje znacznie lepsze zaopatrzenie przemysłu maszynowego w wyroby hutnicze; dla jego realizacji niezbędna jest jednak pełna mobilizacja.</u>
+ <u xml:id="u-90.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Dziemba.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#PoselDziembaJan">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Chciałbym na tle programu działania samorządu robotniczego Fabryki Samochodów Ciężarowych w Starachowicach dla wykonania zadań roku 1967 zatrzymać się na niektórych problemach.</u>
+ <u xml:id="u-92.1" who="#PoselDziembaJan">Niepokojącym objawem lat ostatnich był fakt, że w okresie przyjmowania planu techniczno-przemysłowo-finansowego przez zakłady pracy, wzrost produkcji wiązano z nadmiernym wzrostem zatrudnienia i funduszu płac. Pierwszym ważnym krokiem na drodze do usprawnienia systemu produkcyjnego było przejście w systemie planowania z okresu rocznego na okres 2-letni. Pozwoli to zakładom pracy na właściwe przygotowanie się pod względem zaopatrzenia materiałowego, konstrukcji wyrobów, oraz organizacji pracy; pozwoli również prawidłowiej ustawić proporcje między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-92.2" who="#PoselDziembaJan">Szczególnie ważny jest etap wdrażania w życie w zakładach produkcyjnych uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i XX Plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych przez administrację zakładów przy ścisłej współpracy z oddolnym ogniwem związkowym i radami robotniczymi. Ma to zasadnicze znaczenie przy zatwierdzaniu planów techniczno-przemysłowo-finansowych na 1967 r., w których z punktu widzenia ekonomicznego dużą rolę odgrywają nowe mierniki produkcji, jak rentowność, efektywność eksportu, ceny fabryczne itp.</u>
+ <u xml:id="u-92.3" who="#PoselDziembaJan">Dla właściwej realizacji uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego w zakładzie zapoczątkowana została poważna praca powołanych komisji z ogniwami samorządu robotniczego. Centralnym problemem jest aktualne zabezpieczenie rytmiki produkcji w dekadach, miesiącach i kwartałach, jak również wykazanie istniejących rezerw dla prawidłowego ustalenia proporcji między produkcją, jej kosztami oraz wzrostem zatrudnienia. Już w lipcu bieżącego roku Fabryka Samochodów Ciężarowych po zaopiniowaniu na konferencji samorządu robotniczego przedstawiła zjednoczeniu swój program produkcji na lata 1967—1968 dwóch wersjach. Program ten poprzedziła szeroka analiza w wydziałach produkcyjnych, działach i pionach zakładu. W efekcie, wnioski zebrane od załogi pozwoliły na ujawnienie wąskich gardeł, nieprawidłowości w zaopatrzeniu między dział owym itp. Wnioski, które nie wymagały nakładów inwestycyjnych wcielano w życie, a pozostałe stały się podstawą do opracowania programu dalszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-92.4" who="#PoselDziembaJan">Okres czasu dzielący opracowanie wstępnych propozycji przedstawionych przez zakład zjednoczeniu od przysłania dyrektyw zjednoczenia w końcu listopada, niestety, z winy zjednoczenia nie został w pełni wykorzystany wobec braku jego ustosunkowania się. Z tego należy wyciągnąć wniosek o konieczności większej aktywizacji działalności, chyba nie tylko naszego zjednoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-92.5" who="#PoselDziembaJan">Przy omawianiu przez organy samorządu robotniczego programu działania komisji problemowych i wstępnej oceny wskaźników na rok 1967, wyłoniły się między innymi dwa zasadnicze problemy ogólniejszej natury, które uważam za celowe zasygnalizować z tej trybuny, gdyż wymagają one szybkiego ich przezwyciężenia.</u>
+ <u xml:id="u-92.6" who="#PoselDziembaJan">Biorąc pod uwagę potrzebę zabezpieczenia dostaw kooperacyjnych i dostaw materiałów, samorząd ujawnił fakt zrywania umów wieloletnich, kooperacyjnych, przy akceptacji Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego, w rezultacie produkcja finalna odbiorcy pozostawała nie zabezpieczona. Typowym przykładem takiego działania dla Fabryki Samochodów Ciężarowych w Starachowicach jest zerwanie umów przez Zakłady im. H. Cegielskiego w Poznaniu i Hutę Stalowa Wola. Zakład musi teraz wykonywać we własnym zakresie niezbędne asortymenty lub szukać nowych wykonawców, a zgodnie z przepisami należy to do dostawcy.</u>
+ <u xml:id="u-92.7" who="#PoselDziembaJan">Konieczność przemieszczania produkcji z jednego zakładu do drugiego powoduje poważne zakłócenia w rytmice produkcji, i tak na przykład produkcja chłodnic przeniesiona do Ostrowia Wielkopolskiego spowodowała postój montażu samochodów specjalnych w październiku i listopadzie, a zakład poniósł poważne straty finansowe. Problem ten również nie został rozwiązany dla 1967 r. Podobne przykłady w przyszłości nie powinny mieć miejsca nie tylko w naszym zakładzie, ale w całym resorcie. Bywają również przypadki, że kooperant przyjmując produkcję, żąda odstępstwa od dokumentacji konstrukcyjnej, pogarszając jakość produktu.</u>
+ <u xml:id="u-92.8" who="#PoselDziembaJan">Problem wycofywania się z umów kooperacyjnych wymaga szybkiej i zdecydowanej interwencji resortu, a może nawet i rządu.</u>
+ <u xml:id="u-92.9" who="#PoselDziembaJan">Sprawa druga. Przy realizacji zadań produkcyjnych poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, bardzo poważne obowiązki obciążają nasze koleje, które zwiększającą się masę towarową mają dostarczyć w określonym czasie i ilości. Zadania te jednak przerastają możliwości naszego kolejnictwa. Wobec takiego stanu rzeczy, niemały udział w przewozach przypada na tabor samochodowy. Warto rozważyć więc sprawę następującą: aby można było rosnące zadania przewozowe realizować bez strat dla gospodarki narodowej, należałoby, zdaniem samorządu robotniczego, zwrócić większą uwagę i zapewnić środki dla podstawowego zakładu produkującego samochody ciężarowe, jakim jest Fabryka Samochodów Ciężarowych w Starachowicach, aby zaplanowana produkcja 30 tys. samochodów w 1967 r. mogła być ewentualnie wcześniej zrealizowana.</u>
+ <u xml:id="u-92.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Łastowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-94">
+ <u xml:id="u-94.0" who="#PoselLastowskiJozef">Wysoka Izbo! Biorąc pod uwagę, że niektóre wnioski, wynikające z pracy poszczególnych komisji, realizujących uchwały VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakładach pracy, znajdują odbicie już w planie 1967 r., nad zatwierdzeniem którego obecnie dyskutujemy, chcę zatrzymać się na pracy zakładowych komisji na przykładzie jednego z większych przedsiębiorstw przemysłowych, jakim jest Huta Stalowa Wola.</u>
+ <u xml:id="u-94.1" who="#PoselLastowskiJozef">Zakład hutniczy produkuje między innymi szeroki asortyment deficytowych stali jakościowych o różnych profilach i wymiarach tak walcowanych, jak i ciągnionych.</u>
+ <u xml:id="u-94.2" who="#PoselLastowskiJozef">Zakład mechaniczny produkuje szeroki zestaw maszyn i urządzeń, takich jak środki transportu bliskiego, sprężarki powietrzne stałe i przewoźne, prasy do tworzyw sztucznych, młocarnie, maszyny i urządzenia dla górnictwa oraz maszyny i urządzenia dla hutnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-94.3" who="#PoselLastowskiJozef">W większości jest to produkcja jednostkowa lub małoseryjna. Analizując dotychczasowe wskaźniki, należałoby przyjąć, że gospodarka zakładu jest prowadzona prawidłowo i nie wymaga dalszych usprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-94.4" who="#PoselLastowskiJozef">A co mówią pierwsze wyniki pracy komisji zakładowych? Komisje odbyły spotkania z aktywem społeczno-gospodarczym przedsiębiorstwa w pionach i służbach.</u>
+ <u xml:id="u-94.5" who="#PoselLastowskiJozef">Uruchomione przez organizacje techniczne w poszczególnych wydziałach punkty informacyjne, gdzie przyjmowane są wnioski od załogi i udzielane wyjaśnienia, wykazały, że wniosków tych jest niemała ilość, gdyż za okres od 3.XII. do 17.XII. 1966 r. zgłoszono około 400 konkretnych wniosków. Świadczy to o ambicji i zapale załogi w dążeniu do dalszej poprawy istniejącego stanu oraz pełnym poparciu i zrozumieniu uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-94.6" who="#PoselLastowskiJozef">Komisje, analizując produkcję prętów walcowanych w okresie lat 1961—1966, stwierdziły poważne rozdrobnienie asortymentu wyrobów. Wpływa to na wzrost pracochłonności, spadek wydajności, a przede wszystkim zmniejszenie przepustowości urządzeń hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-94.7" who="#PoselLastowskiJozef">Spotkać też można przypadki, że dla wykonania kilkusetkilogramowego zamówienia materiału walcowanego należało odlać wytop na stalowni w piecu kilkudziesięciotonowym.</u>
+ <u xml:id="u-94.8" who="#PoselLastowskiJozef">Zespół średnio-drobny walcowni bruzdowej produkuje wyroby ze 180 gatunków stali jakościowych, 4 kształtów zasadniczych, 13 kształtów okresowych, takich jak przekroje wagowe i inne — w sumie około 740 wymiarów.</u>
+ <u xml:id="u-94.9" who="#PoselLastowskiJozef">Analiza statystyczna produkcji z lat ubiegłych powinna, zdaniem komisji, ujawnić istniejące prawidłowości, które pozwalają planować część produkcji przed otrzymaniem zamówienia oraz ustalić celowość stworzenia zapasu pewnych powtarzających się gatunków wymiarów.</u>
+ <u xml:id="u-94.10" who="#PoselLastowskiJozef">Odbioru wyrobów oprócz aparatu kontroli huty dokonuje 7 różnych odbiorców zewnętrznych. Warunki odbioru przewidują pobieranie próbek materiałowych dla każdej partii materiału, a bywają takie wypadki, że trzeba zużyć więcej materiału na próby niż opiewa zamówienie klienta.</u>
+ <u xml:id="u-94.11" who="#PoselLastowskiJozef">Jeżeli oprócz kontroli własnej przedsiębiorstwa ma być i zewnętrzna, to powinniśmy stworzyć jeden ostateczny odbiór pozahutniczy, który swym zasięgiem działania zastąpiłby wszystkie lub niektóre obecnie działające instytucje i odbiory, co poważnie zmniejszyłoby ilość wysoko kwalifikowanego personelu w komórkach odbioru technicznego oraz pozwoliłoby zaoszczędzić znaczne ilości stali.</u>
+ <u xml:id="u-94.12" who="#PoselLastowskiJozef">„Centrostał” otrzymane zamówienia dzieli na wszystkie huty w ten sposób, że każda huta produkuje pewne ilości takich samych wyrobów jak pozostałe huty. Powoduje to znaczne rozdrobnienie asortymentów wraz ze wszystkimi ujemnymi skutkami.</u>
+ <u xml:id="u-94.13" who="#PoselLastowskiJozef">Wydaje się, że wprowadzenie ściślejszej specjalizacji produkcyjnej hut doprowadziłoby do zawężenia asortymentu, a tym samym usprawniłoby pracę wydziałów produkcyjnych i komórek funkcjonalnych.</u>
+ <u xml:id="u-94.14" who="#PoselLastowskiJozef">Komisja zakładowa w Hucie Stalowa Wola zamierza wystąpić do resortu i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z propozycją, aby przeprowadzono unifikację polskich norm, jak również norm branżowych, zakładowych i różnych warunków technicznych w taki sposób, aby na każdy gatunek stali i rodzaj wyrobu odkuwki, pręty walcowane, blachy itp.) była w Polsce tylko jedna obowiązująca i ściśle sprecyzowana norma. Chodzi tu o to, aby nie ujmowano tego samego rodzaju wyrobu hutniczego i gatunku stali w kilku różnych normach. Dotychczas dziedzina ta jest jeszcze nie uporządkowana.</u>
+ <u xml:id="u-94.15" who="#PoselLastowskiJozef">Bieżące usprawnienia organizacji produkcji w Hucie Stalowa Wola idą w kierunku stosowania szerokiej mechanizacji prac planistyczno-obliczeniowych, prowadzonych przez stacje maszyn analitycznych. Według analiz komisji zakładowej, dokonanych wspólnie z Centralnym Ośrodkiem Przetwarzania Informacji, posiadany park maszyn analitycznych należy do jednego z najbardziej obciążonych w kraju. Tym niemniej przewiduje się wprowadzenie obliczeń z zakresu planowania operatywnego zakładu, obliczeń zdolności produkcyjnej oraz zastosowania pełnej mechanizacji przetwarzania informacji w produkcji i zarządzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-94.16" who="#PoselLastowskiJozef">Komisja zakładowa poddała analizie wykorzystanie czasu pracy maszyn i urządzeń hutniczych w porównaniu z innymi hutami jakościowymi w Polsce. W wyniku tego stwierdzono, że w zasadzie wskaźniki te wypadają korzystniej niż w innych hutach w Polsce w stalowni i walcowni, natomiast są bardzo niekorzystne w kuźni prasowej. W związku z tym komisja, przy analizie planu roku 1967, wysunęła wniosek wykonania przez Hutę Stalowa Wola we własnym zakresie modernizacji prasy i wyposażenia jej w manipulator.</u>
+ <u xml:id="u-94.17" who="#PoselLastowskiJozef">Doświadczenia Huty Stalowa Wola wykazują, że w praktyce hutniczej należy stosować rozwiązywanie problemów technologicznych przez grupy reprezentujące różne zawody. Jako przykład podam, że w wyniku pracy komisji w Hucie Stalowa Wola rozwiązano zagadnienie zwiększenia bardzo niskiego uzysku stali szybkotnącej. Dzięki kompleksowej pracy stalowników, walcowników, i metalurgów zwiększono uzysk tej stali o 30%. O rozwiązaniu tego zagadnienia zdecydował nie tylko aktyw techniczny, ale również włączenie się robotników zatrudnionych przy walcowaniu tej stali. Na podstawie analiz, komisja postawiła wniosek, że w warunkach Huty Stalowa Wola istnieją ekonomiczne przesłanki do centralnego zlokalizowania nowo uruchomionej produkcji wałów korbowych. Dogodne warunki rozbudowy zakładu, zaplecze siły roboczej, a przede wszystkim istnienie huty jakościowej i dużego potencjału w zakresie obróbki mechanicznej i powierzchniowej stwarzają możliwości zapewnienia produkcji wału o wyższej jakości i najniższych kosztach produkcji. W świetle tych problemów na jedno z czołowych miejsc wysuwa się zagadnienie określenia charakteru specjalizacji produkcji w Hucie Stalowa Wola w oparciu o rzeczywiste możliwości materiałowe i rozwojowe.</u>
+ <u xml:id="u-94.18" who="#PoselLastowskiJozef">Zagadnienia omówione na przykładzie Huty Stalowa Wola właśnie w okresie realizacji uchwał VIII Plenum znajdą, mam nadzieję, szybkie i praktyczne rozwiązanie zarówno na szczeblu zakładu, zjednoczenia, jak i resortu.</u>
+ <u xml:id="u-94.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-95">
+ <u xml:id="u-95.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Barbara Gruszkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-96">
+ <u xml:id="u-96.0" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Wysoki Sejmie! Wykonanie założonych w Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 zadań przez przemysł elektromaszynowy, dotyczących wzrostu produkcji globalnej o 8,9% oraz zmiany struktury produkowanych wyrobów w kierunku zwiększenia produkcji wyrobów nowoczesnych i o zwiększonej pracochłonności, jest w poważnym stopniu uzależnione od pełnego zaopatrzenia zakładów w narzędzia i oprzyrządowanie.</u>
+ <u xml:id="u-96.1" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Aktualnie przemysł narzędziowy produkuje około 5 tys. typowielkości narzędzi i przyrządów, zabezpieczając tym samym asortyment narzędzi podstawowych dla przemysłu elektromaszynowego. Nie zabezpiecza jednak w pełni potrzeb ilościowych w tym asortymencie. Braki asortymentowo-ilościowe występują głównie w narzędziach o dużym stopniu trudności wykonania, na przykład takich, jak narzędzia do obróbki kół zębatych lub połączeń wielowypustowych. W tej sytuacji należy stwarzać w poszczególnych latach planu 5-letniego warunki szybszego rozwoju mocy produkcyjnych przemysłu narzędziowego.</u>
+ <u xml:id="u-96.2" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Postulat taki zgłoszony przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, zyskał sobie poparcie Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, w wyniku czego Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego zostało zobowiązane do opracowania propozycji aktywizacji produkcji narzędzi katalogowych oraz rozwiązania rysującego się niedoboru narzędzi. Ostrość i waga problemu wymagają przypomnienia i szczególnego podkreślenia w dzisiejszej plenarnej debacie nad zadaniami na rok 1967. Wobec ograniczonych środków inwestycyjnych resort przemysłu ciężkiego będzie musiał szukać rozwiązań głównie w drodze kompleksowej modernizacji istniejących zakładów narzędziowych oraz przez dalszą specjalizację produkcji i lepsze wykorzystanie istniejących mocy produkcyjnych w zakładach, przede wszystkim w zakładach własnych i zakładach innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-96.3" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Istotne znaczenie w rozwiązaniu problemów narzędziowych będzie miało wprowadzenie w zakładach narzędziowych nowoczesnych metod obróbki cieplnej i wykończającej. Stwarza to potrzebę wyposażenia tych zakładów w nowoczesne specjalistyczne maszyny i urządzenia techniczne oraz aparaturę kontrolno-pomiarową. Obróbka cieplna i wykończająca oraz lepsze jakościowo materiały narzędziowe warunkują wzrost jakości narzędzi, głównie ich trwałości ze wszystkimi wynikającymi z tego pożytecznymi skutkami. Przemysł narzędziowy będzie musiał zadbać o wprowadzenie do produkcji wielu nowych nowoczesnych narzędzi i przyrządów, umożliwiających mechanizację i automatyzację produkcji narzędzi o parametrach zapewniających większą wydajność i przystosowanie do specjalizowanych zabiegów. Pozwoli to również na umocnienie naszej pozycji w eksporcie narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-96.4" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Następnym problemem w technice narzędziowej wymagającym uregulowania jest bieżąca weryfikacja norm w konfrontacji z normami technicznymi stosowanymi w krajach wysoko rozwiniętych. Istnieje ponadto konieczność skoordynowania w czasie zmian norm narzędziowych ze zmianami norm na elementy konstrukcyjne. Pozwoli to wyeliminować częste jeszcze kłopoty w produkcji i montażu. Nie mniej ważne jest wprowadzenie norm eksploatacyjnych określających optymalne warunki pracy narzędzia. Jak dotychczas problem ten nie został w praktyce przemysłu elektromaszynowego rozwiązany. Uporządkowanie tego ważnego odcinka narzędziowego pozwoli w pełni wykorzystać potencjalne rezerwy produkcyjne, a tym samym uzyskać dodatkowe efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-96.5" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Ostatni problem, który pragnę zasygnalizować, to wykorzystanie osiągnięć instytutów i katedr specjalistycznych wyższych uczelni technicznych w zakresie techniki narzędziowej. Placówki te posiadają znaczne osiągnięcia na odcinku nowoczesnych konstrukcji narzędziowych, nowych technologii wytwarzania oraz dysponują bogatym materiałem dotyczącym warunków eksploatacji narzędzi. Wykorzystanie tych osiągnięć przez przemysł narzędziowy jest wysoce niezadowalające. Obciąża to w równym stopniu przemysł, jak i placówki naukowe. Niezadowalająca jest również koordynacja w zakresie badań nad doskonaleniem konstrukcji i własności narzędzi pomiędzy wymienionymi placówkami naukowymi a zapleczem technicznym zakładów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-96.6" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Ze strony wyżej wymienionych placówek naukowo-technicznych należy oczekiwać szczególnej pomocy w rozwiązaniu zagadnień konstrukcyjno-technologicznych niektórych narzędzi, których niska jakość i niedobór dają się dotkliwie odczuć w przemyśle elektro-maszynowym. Jednym z przykładów mogą tu być narzędzia do obróbki wykończającej, między innymi szeroko stosowane narzędzia ścierne. Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa podczas prac nad planem 5-letnim, jak również nad projektem planu na 1967 r. i głównych założeń na rok 1968 poświęciła wiele miejsca i uwagi rozwiązaniu problemu narzędziowego, widząc w nim ważny czynnik rytmicznego wykonania zadań przez przemysł. Sądzę, że stanie się to również pilnym zadaniem resortu i przedmiotem specjalnej troski Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-96.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-97">
+ <u xml:id="u-97.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Jędras.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-98">
+ <u xml:id="u-98.0" who="#PoselJedrasStanislaw">Wysoki Sejmie! Zadania stawiane przed przemysłem lekkim w 1967 r. są mobilizującymi w stosunku do przewidywanego wykonania planu za rok bieżący. Wszystkie wskaźniki planu wykazują wzrost, przy czym na specjalne podkreślenie zasługuje założony wzrost produkcji towarowej o 6,5%, przy niewielkim wzroście zatrudnienia, a mianowicie o 1,7% i akumulacji wyższej o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego. Dla wykonania tych zadań przemysł lekki będzie musiał poczynić szereg przedsięwzięć natury inwestycyjnej i organizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-98.1" who="#PoselJedrasStanislaw">Pragnę skoncentrować się na niektórych przedsięwzięciach organizacyjnych, mających na celu uzyskanie rytmicznej produkcji, która powinna przynieść w efekcie zwiększoną wydajność, obniżkę kosztów i wzrost akumulacji.</u>
+ <u xml:id="u-98.2" who="#PoselJedrasStanislaw">Na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wiele miejsca poświęcono problemowi rytmiczności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-98.3" who="#PoselJedrasStanislaw">Badania przeprowadzone w II kwartale bieżącego roku przez Najwyższą Izbę Kontroli w wielu przedsiębiorstwach różnych resortów, w tym także w przemyśle lekkim, wykazały odstępstwa od prawidłowego, rytmicznego działania. Na przykład, Zjednoczenie Przemysłu Wełnianego — „Północ” wykonało plan produkcji towarowej w I kwartale roku bieżącego w 99%, a w II kwartale — w 102,1%. Plany ostatnich miesięcy tych kwartałów wykonano w 106,9% oraz w 113,3%.</u>
+ <u xml:id="u-98.4" who="#PoselJedrasStanislaw">W Kaliskich Zakładach Przemysłu Jedwabniczego wykonano plan produkcji pierwszych dekad średnio w 74,8%, a plan produkcji trzecich dekad w 126,1%, natomiast w przypadku dekady kończącej kwartał wykonanie planu produkcji wyniosło aż 148%. Podobne zjawiska zaobserwowano w Prudnickich Zakładach Przemysłu Bawełnianego, w których realizacja planów produkcyjnych w ostatnich dniach miesiąca wykazywała średnią nadwyżkę sięgającą 25%, przy równoczesnym niewykonaniu planów w pierwszych dekadach. Wyniki te pokrywają się również z poczynionymi przeze mnie obserwacjami w przemyśle lekkim w okręgu częstochowskim.</u>
+ <u xml:id="u-98.5" who="#PoselJedrasStanislaw">Powszechność występowania zjawiska arytmii w produkcji przemysłu lekkiego nie może być w żadnym przypadku uznana za automatyzm. Wręcz przeciwnie, znane są wielorakie przyczyny, powodujące z jednej strony niedobory, a z drugiej nadwyżki ilości i asortymentu produkcji. Na spotkaniach z wyborcami rekrutującymi się ze środowisk robotniczych, na spotkaniach z włókniarzami mówiono wiele o okolicznościach i czynnikach wywołujących nierytmiczność produkcji. Zwracano uwagę na elementy decydujące o rytmiczności, jak usprawnienie gospodarki remontowej i zabezpieczenie w ten sposób bezawaryjnej pracy maszyn i urządzeń. W tej dziedzinie przemysł lekki ma do spełnienia szereg zadań, a między innymi poprawę produkcji i dystrybucji elementów wymiennych maszyn, bieżących remontów oraz konserwacji maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-98.6" who="#PoselJedrasStanislaw">Dalszym czynnikiem oddziaływającym na rytmiczność produkcji jest prawidłowa realizacja dostaw materiałów i gospodarka materiałami w zakładach. Istnieje w tym zakresie ścisła współzależność pomiędzy rytmiką dostaw, rytmiką produkcji i sprzedaży. Trzeba przyznać, że Ministerstwo Przemysłu Lekkiego poczyniło w tej dziedzinie duży postęp w stosunku do lat ubiegłych. Dziś już niewiele zakładów włókienniczych notuje przestoje z tytułu braku surowców. Nie oznacza to jednak, że wszystko w zaopatrzeniu surowcowym dzieje się bezkolizyjnie. Tak, na przykład, do dziś powszechnie występuje zjawisko nierytmiczności dostaw krajowych włókien chemicznych, a zwłaszcza anilany, przy czym zastrzeżenia budzi również jakość niektórych włókien chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-98.7" who="#PoselJedrasStanislaw">Zjawiskiem rzutującym na rytmiczność produkcji jest także opracowywanie planów. W Zjednoczeniu Przemysłu Bawełnianego, na przykład, planowana na kwiecień bieżącego roku produkcja towarowa była niższa o 5,3% od produkcji planowanej na marzec. Podobnie ustalało swoje plany wiele zjednoczeń i przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-98.8" who="#PoselJedrasStanislaw">Nierytmiczność produkcji, której przykładów można wiele przytoczyć, wywołuje szereg skutków ujemnych w działalności przedsiębiorstw. Przede wszystkim — nierytmiczna produkcja jednych przedsiębiorstw wprowadza zaburzenia w terminowym przebiegu wytwarzania w innych przedsiębiorstwach, wprowadza zakłócenia w organizacji pracy dostawców i odbiorców. Zakłócenia te mają w wielu przypadkach zasięg bardzo szeroki: od dezorganizacji pracy, po straty materialne. Takim zjawiskiem są kary umowne za nieterminowe dostawy produkcji, które stanowią poważne źródło pomniejszania planowanej akumulacji, zagrażając tym samym realności planu akumulacji całego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-98.9" who="#PoselJedrasStanislaw">O konieczności zasadniczej zmiany w tej dziedzinie wspomniał już mój przedmówca z Komisji Handlu Wewnętrznego. Brak rytmiczności prowadzi również do dezorganizacji pracy między poszczególnymi ogniwami procesu produkcyjnego, a ponadto powoduje obniżanie jakości wytwarzanych wyrobów. W samych tylko Prudnickich Zakładach Przemysłu Bawełnianego straty wywołane złą jakością wyrobów wytwarzanych w okresach szturmowej produkcji wyniosły 1.421 tys. zł w pierwszym półroczu bieżącego roku, wobec 1.108 tys. zł strat poniesionych przez te zakłady w drugim półroczu ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-98.10" who="#PoselJedrasStanislaw">Wymieniłem tylko niektóre przyczyny i skutki nierytmiczności produkcji. Problem ten jest przedmiotem wnikliwych badań i wniosków zakładowych komisji usprawnienia procesów organizacyjnych, które działają już w oparciu o uchwały ostatniego, VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-98.11" who="#PoselJedrasStanislaw">Realizacja uchwał VII Plenum, które spotkały się z dużym zrozumieniem i aprobatą załóg i samorządów robotniczych, przyczyni się niewątpliwie do usprawnienia organizacji pracy i produkcji, a także wpłynie na bardziej rytmiczną, niż dotychczas, produkcję przemysłu włókienniczego.</u>
+ <u xml:id="u-98.12" who="#PoselJedrasStanislaw">Chodzi także o to, aby Ministerstwo Przemysłu Lekkiego i podległe mu zjednoczenia aktywnie ustosunkowały się do wyników i wniosków komisji zakładowych, aby umiejętnie wykorzystały i rozpowszechniały doświadczenia i dobre przykłady prawidłowej organizacji pracy przodujących przedsiębiorstw i zakładów tegoż przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-98.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-99">
+ <u xml:id="u-99.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sekretarz, poseł Andrzej Żabiński dla odczytania komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-100">
+ <u xml:id="u-100.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Posiedzenie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 70 (Dom Poselski) — bezpośrednio po zarządzeniu przerwy Obiadowej w obradach Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-101">
+ <u xml:id="u-101.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godziny 16.</u>
+ <u xml:id="u-101.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 35 do godz. 16 min. 05).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-102">
+ <u xml:id="u-102.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy debatę budżetową.</u>
+ <u xml:id="u-102.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabiorze poseł Jerzy Szukała.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-103">
+ <u xml:id="u-103.0" who="#PoselSzukalaJerzy">Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić niektóre uwagi dotyczące gospodarki leśnej na tle jej obecnej i przyszłej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-103.1" who="#PoselSzukalaJerzy">W debacie generalnej nad projektem planu 5-letniego mówił o niektórych aspektach tego problemu przewodniczący Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego poseł Bronisław Drzewiecki. W dniu dzisiejszym przemawiał także na ten temat poseł Sadowski.</u>
+ <u xml:id="u-103.2" who="#PoselSzukalaJerzy">Swoje uwagi traktuję jako nawiązanie do tego tematu.</u>
+ <u xml:id="u-103.3" who="#PoselSzukalaJerzy">Znaczenie lasu dla rozwoju gospodarki i kultury kraju jest na ogół powszechnie znane i uznawane przez społeczeństwo. Pomimo dużych osiągnięć w rozwoju leśnictwa, przemysłu drzewnego i papierniczego w XX-leciu Polski Ludowej, realizowanych w trudnych warunkach, aktualny stan gospodarczy tych branż nie stwarza nastrojów do pełnego zadowolenia. W obecnych warunkach coraz wyraźniej rysuje się podstawowy i bardzo trudny problem zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania społeczeństwa na drewno i inne produkty lasu.</u>
+ <u xml:id="u-103.4" who="#PoselSzukalaJerzy">Nie możemy też zapominać o wpływie lasu i jego związku z warunkami produkcyjno-przyrodniczymi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.5" who="#PoselSzukalaJerzy">Uchwała IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakresie leśnictwa określiła wyraźnie niektóre główne zadania. Jako najważniejsze uznano:</u>
+ <u xml:id="u-103.6" who="#PoselSzukalaJerzy">— podnoszenie produktywności lasów przez zwiększenie zapasu i przyrostu, —konieczność intensyfikacji gospodarki leśnej przez zwiększenie i polepszenie zabiegów hodowlanych, —zalesianie nieużytków i wprowadzanie zadrzewień, —stopniowe ograniczanie wyrębu lasów do rozmiarów nie przekraczających przeciętnego przyrostu rocznego, —większe wykorzystanie odpadów drewna i walka o jego oszczędne zużycie, —planowe rozwijanie mechanizacji prac w gospodarce leśnej, rozbudowę dróg i osad leśnych oraz obniżanie kosztów ich wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.7" who="#PoselSzukalaJerzy">Te słuszne i głęboko uzasadnione gospodarczo zadania wynikają z bieżących i perspektywicznych potrzeb naszej gospodarki narodowej, z jej stale rosnącego zapotrzebowania na jeden z podstawowych surowców, jakim jest drewno.</u>
+ <u xml:id="u-103.8" who="#PoselSzukalaJerzy">Uchwały IV Zjazdu dotyczące leśnictwa są dalekowzroczne i będą one aktualne w dalszej perspektywie. Wynika to z cyklu produkcyjnego w leśnictwie, który, jak wszystkim wiadomo, wynosi kilkadziesiąt lat.</u>
+ <u xml:id="u-103.9" who="#PoselSzukalaJerzy">Gospodarstwo leśne jest jedną z gałęzi gospodarki narodowej i w całości podlegać powinno ogólnym zasadom gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-103.10" who="#PoselSzukalaJerzy">Celem socjalistycznego gospodarstwa leśnego powinno być ciągłe zaspokajanie rosnących potrzeb państwa i ludności w drewno, na podstawie planowego i racjonalnego uzyskiwania oraz reprodukcji całości bogactw lasu, przy uwzględnieniu potrzeb wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-103.11" who="#PoselSzukalaJerzy">Istnieje więc potrzeba stosowania także w leśnictwie socjalistycznej rozszerzonej reprodukcji, wykorzystania produkcyjnego całej produkcji leśnej i otrzymywania z niej stale zwiększającej się ilości i jakości drewna.</u>
+ <u xml:id="u-103.12" who="#PoselSzukalaJerzy">Ekonomiści oceniają, że minimalne potrzeby surowcowe naszej gospodarki wzrosną w 2000 roku do 30 mln m^3^ drewna rocznie; a więc w ciągu trzydziestu paru lat produktywność naszych lasów powinna wzrosnąć blisko 2-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-103.13" who="#PoselSzukalaJerzy">Biorąc pod uwagę wolne tempo dojrzewania drzewostanów i w obecnych warunkach ograniczony jeszcze wpływ człowieka, jest to zadanie bardzo trudne, ale możliwe do osiągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-103.14" who="#PoselSzukalaJerzy">Rozumiejąc w pełni niemożność przeznaczenia obecnie większych środków, niż to założono w planie 5-letnim, na intensyfikację gospodarki leśnej, należy do maksimum wykorzystać istniejące środki i rezerwy tkwiące w tej gospodarce i przygotować warunki do intensywniejszej realizacji określonych zadań w niedalekiej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-103.15" who="#PoselSzukalaJerzy">Sądzić należy, że przyznanie na wniosek sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego dodatkowo 150 mln zł jest tylko symbolicznym uznaniem potrzeb inwestycyjnych gospodarki leśnej w bieżącym planie 5-letnim. Jest to tylko pierwszy krok, za którym w przyszłych pięciolatkach powinny być poczynione następne, ponieważ nie możemy na dłuższą metę utrzymywać reprodukcji zawężonej w leśnictwie, a efektywność nakładów inwestycyjnych porównywać z nieporównywalną efektywnością w innych działach.</u>
+ <u xml:id="u-103.16" who="#PoselSzukalaJerzy">Dotychczas efekty produkcyjne leśnictwa, przy niskich nakładach bieżących i inwestycyjnych, są osiągane głównie kosztem nadmiernych wyrębów. Taka realizacja polityki w stosunku do leśnictwa nie może dać w perspektywie pozytywnych efektów i może doprowadzić do zmniejszania i tak niskiej produktywności naszych lasów oraz pogłębienia narastającego deficytu drewna.</u>
+ <u xml:id="u-103.17" who="#PoselSzukalaJerzy">Trzeba więc w miarę możliwości państwa zmniejszać w następnych pięciolatkach dysproporcje między znaczeniem gospodarki leśnej a wielkością środków przeznaczonych na jej rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-103.18" who="#PoselSzukalaJerzy">Bieżące uwagi i postulaty do realizacji zadań w 1967 r. ograniczyłbym do kilku propozycji, zasługujących, wydaje mi się, na rozważenie. Są poważne rezerwy w dziedzinie uprawy gatunków szybko rosnących, na przykład, topoli. Niestety, resort leśnictwa systematycznie, nie w pełni wykonuje zadania w tej dziedzinie; rezerwy sięgające około 4—5 mln m^3 ^tkwią też w pozyskaniu i wykorzystaniu drobnicy, drewna liściastego, świeżej karpiny, odpadów przemysłowych; tkwią one także w oszczędnej gospodarce drewnem. Program w tej dziedzinie powinien być jak najszybciej uzgodniony między resortami i wejść do realizacji jako obowiązujący.</u>
+ <u xml:id="u-103.19" who="#PoselSzukalaJerzy">Niektóre z tych rezerw mogą być lepiej wykorzystane bez dodatkowych środków inwestycyjnych. Należałoby także rozważyć możliwość przyspieszenia budowy fabryki płyt pilśniowych w Krośnie. Nie może być też dalej tolerowana nieterminowa realizacja zadań inwestycyjnych w przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym.</u>
+ <u xml:id="u-103.20" who="#PoselSzukalaJerzy">Przy stałej trosce ze strony kierownictwa resortu i całej administracji lasów państwowych o poprawę warunków socjalno-bytowych kadry robotników leśnych i inżynieryjno-technicznych, realizacja zadań gospodarczych leśnictwa w 1967 r. ma szansę przynieść lepsze efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-103.21" who="#PoselSzukalaJerzy">Warunki pracy w leśnictwie, jak powszechnie wiadomo, są bardzo ciężkie, a warunki bytowe nie są najlepsze.</u>
+ <u xml:id="u-103.22" who="#PoselSzukalaJerzy">Zadania pozyskania drewna i inne prace leśne muszą być wykonywane bez względu na warunki atmosferyczne w okresie jesienno-zimowym. Dlatego kompetentne organy państwowe powinny ponownie i wnikliwie rozważyć dezyderat Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, dotyczący Objęcia drwali pierwszą kategorią zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-103.23" who="#PoselSzukalaJerzy">Władze powinny w dalszym ciągu mieć na uwadze trudną sytuację niektórych grup pracowników gospodarki leśnej. Celowe jest także precyzyjne sformułowanie przepisów dotyczących szkód łowieckich i odszkodowań, ponieważ w tej sprawie ilość skarg i wniosków ze strony rolników zgłaszanych na spotkaniach poselskich wydaj e się nienormalna, a środki na ten cel przeznaczane przez państwo nie zawsze są wykorzystywane. Nawiasem mówiąc, zwierzyna łowna nie chce uznawać limitów przyznawanych na odszkodowania poszczególnym nadleśnictwom.</u>
+ <u xml:id="u-103.24" who="#PoselSzukalaJerzy">W miarę możliwości należałoby w trakcie realizacji planu przeznaczyć dodatkowe środki na remonty kapitalne ze względu na dekapitalizację majątku trwałego, będącego w posiadaniu administracji lasów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-103.25" who="#PoselSzukalaJerzy">Wydaje się też celowe przyspieszenie prac resortu nad projektem nowej ustawy o państwowym gospodarstwie leśnym, odpowiadającej wymogom postępu i nowoczesności. Aktualnie obowiązująca ustawa pochodzi z 1949 r.</u>
+ <u xml:id="u-103.26" who="#PoselSzukalaJerzy">Kończąc, pragnę stwierdzić, że mimo zgłoszonych uwag i wniosków na przyszłość, zadania projektu planu na rok 1967 w dziedzinie leśnictwa i przemysłu drzewnego odpowiadają obecnym możliwościom naszej gospodarki i jako takie zasługują na akceptację.</u>
+ <u xml:id="u-103.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-104">
+ <u xml:id="u-104.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Bolesława Maciejewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-105">
+ <u xml:id="u-105.0" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Wysoki Sejmie! Poprawa warunków sanitarnych to jest temat ogromnie szeroki, ja skoncentruję się tylko na małym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-105.1" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Wielkie osiągnięcia i dorobek lat powojennych naszego ustroju przysłaniają drobne utrapienia dnia codziennego, które mogą być częściowo lub całkowicie wyeliminowane.</u>
+ <u xml:id="u-105.2" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Chciałabym wskazać na kilka niepokojących zjawisk z zakresu sanitarnego w urzędach, lokalach użyteczności publicznej i środkach lokomocji. Jeśli chodzi o hotele, restauracje i kawiarnie najwyższej kategorii, to pozornie można by sądzić, że warunki sanitarne są bez zarzutu. Gorzej natomiast przedstawia się ta sprawa, gdy zajrzymy za kulisy zaplecza gospodarczego, do umywalni, toalet i innych urządzeń sanitarnych. Gdybyśmy chcieli zaszeregować te lokale do właściwej kategorii z punktu widzenia sanitarnego, to w wielu przypadkach kategorie — „S” lub I powinny być przemianowane do kategorii II lub III.</u>
+ <u xml:id="u-105.3" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">O wiele gorzej przedstawiają się warunki sanitarne lokali niższych kategorii, gdzie — zaznaczam — przepływ ludzi jest bardzo duży. Stan tych urządzeń jest często nawet żenujący. Szczególną uwagę należy także zwrócić na wiejskie placówki handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-105.4" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Pasażerowie podróżujący pierwszą klasą, korzystają z warunków komunikacyjnych najlepszych, natomiast przeciętny obywatel, a takich jest większość, odbywa podróże w trudnych warunkach. Nie spotkałam przypadku, żeby podczas jazdy w pociągach dalekobieżnych, obsługa techniczno-porządkowa zajmowała się utrzymaniem czystości w wagonach. Czytałam natomiast przed paroma miesiącami o planowanym zorganizowaniu służby stewardes kolejowych.</u>
+ <u xml:id="u-105.5" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Nie bardzo rozumiem więc, dlaczego konsumenci, kuracjusze, wczasowicze, pasażerowie korzystający z lokali, urządzeń i środków użyteczności publicznej niższej kategorii z góry mają być skazani na niehigieniczne warunki i niewygody.</u>
+ <u xml:id="u-105.6" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Jestem przekonana, że przy odpowiednim nastawieniu i dobrej organizacji kierownictwa instytucji i przedsiębiorstw, i oczywiście właściwej świadomości obywatelskiej, braki sanitarne można szybko usunąć.</u>
+ <u xml:id="u-105.7" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Nie są nawet konieczne dodatkowe koszty, a często nawet zmniejszając administrację, można zwiększyć personel gospodarczo-porządkowy, który mógłby częściej, lepiej i dokładniej spełniać swoje zadania.</u>
+ <u xml:id="u-105.8" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Postęp w tym względzie można by szybciej osiągnąć, zwiększając kontrole przeprowadzane przez służbę sanitarno-epidemiologiczną; z kontroli tych należy wyciągać daleko idące wnioski, trzeba upominać, uderzać po kieszeni, a nawet stosować inne, bardziej ostre konsekwencje karne.</u>
+ <u xml:id="u-105.9" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Jesteśmy jednym z niewielu krajów w Europie, w którym odbył się kongres kultury. To bardzo zobowiązuje. Poprawa warunków sanitarnych jest potrzebna nam wszystkim, jest potrzebna całemu społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-105.10" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Inną plagą, zatruwającą życie codzienne, jest rozpowszechniony alkoholizm. Od rana do następnego rana można spotkać zamroczonych, pół pijanych, pijanych, bardzo młodych, młodych i dorosłych. Piwo, wino, wódka płyną strumieniami w mieście i jeszcze bardziej na wsi. Nierzadko na budowie, a nieraz w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-105.11" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">W ostatnich dniach, jako pedagog, zetknęłam się z młodym Kanadyjczykiem, który będzie odbywał studia wyższe w Poznaniu. Zapytany o wrażenia w Polsce, wyrażał się bardzo, bardzo pozytywnie, lecz zaznaczył, że tylu pijanych w tak krótkim czasie nie widział nigdzie. A wiemy, że pijak powoduje nieszczęśliwe wypadki w pracy, pijak zabija ludzi prowadząc samochód, pijak katuje żonę i dzieci, pijak niejednokrotnie wytwarza braki w produkcji. Mimo istniejącej ustawy o zwalczaniu alkoholizmu i akcji podejmowanych przez środki masowego przekazu, plaga pijaństwa szerzy się w dalszym ciągu. Zapytajmy, dlaczego?</u>
+ <u xml:id="u-105.12" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Środki wychowawcze stosowane wobec młodzieży szkolnej, studentów i młodzieży wstępującej do zakładów pracy okazują się mało skuteczne. Bezkarnie piją i postępują niezgodnie z normami społecznie obowiązującymi dorośli, a młodzi łatwo idą w ich ślady. I dlatego jest konieczna konsekwentniejsza działalność społeczna związków zawodowych, organizacji młodzieżowych i organizacji politycznych wśród swoich członków, energiczniejsze sankcje administracyjne i surowsze wyroki sądowe.</u>
+ <u xml:id="u-105.13" who="#PoselMaciejewskaBoleslawa">Pochodowi alkoholizmu trzeba stanowczo przegrodzić drogę. To jest wielki problem ogólnospołeczny.</u>
+ <u xml:id="u-105.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-106">
+ <u xml:id="u-106.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł StahisłaW Heidner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-107">
+ <u xml:id="u-107.0" who="#PoselHeidnerStanislaw">Wysoki Sejmie! Założony w projekcie planu gospodarczego na rok 1967 program dalszego wszechstronnego rozwoju gospodarki narodowej uwzględnia znacznie zwiększone zadania w zakresie usług transportowych oraz wzrost ilości i jakości usług świadczonych przez łączność społeczeństwu i gospodarce narodowej — Znacznie większe zadania oraz wysokie środki stawiane do dyspozycji resortów komunikacji i łączności wymagają przede wszystkim dalszej poprawy zarządzania i organizacji pracy, śmielszego wdrażania postępu technicznego, a także dalszego znacznego wzrostu kwalifikowanych kadr.</u>
+ <u xml:id="u-107.1" who="#PoselHeidnerStanislaw">Przewiduje się, że w roku bieżącym, między innymi plan ładunków kolejami normalnotorowymi zostanie wykonany w 100,6% to jest o 2 min ton powyżej założeń planu. Plan przewozów transportu samochodowego PKS zostanie również w pełni wykonany, pomimo poważnych zakłóceń w dostawie planowanych ilości taboru ciężarowego. Przewozy pasażerów transportem samochodowym wykonane zostaną powyżej założeń planu o około 7,4%, to jest około 63 mln osób. Przewozy pasażerów kolejami normalnotorowymi nie osiągną wprawdzie planowanego poziomu, jednakże potrzeby przewozowe w tym zakresie zostaną całkowicie zaspokojone. Podobnie jak w latach ubiegłych, również w roku bieżącym załadunek masy towarowej na kolejach normalno-torowych charakteryzował się dużą nierównomiernością, co przy istniejącym braku rezerw potencjału przewozowego stanowi poważne utrudnienie pracy kolei. Transport lotniczy również wykonuje swoje zadania przewozowe z nadwyżką.</u>
+ <u xml:id="u-107.2" who="#PoselHeidnerStanislaw">W pełni w zasadzie zostanie również wykonany roczny plan remontów nawierzchni kolejowej i dróg kołowych oraz zadania zakładów zaplecza przemysłowo-remontowego i budowlanego transportu.</u>
+ <u xml:id="u-107.3" who="#PoselHeidnerStanislaw">Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1967 oraz założenia na rok 1968 stawiają nowe zwiększone zadania przed wszystkimi rodzajami transportu. Koleje mają przewieźć więcej, niż w roku bieżącym, ładunków o 11 mln ton, pasażerów o około 50 mln osób. Transport samochodowy PKS przewiezie więcej ładunków o 10,4 mln ton, pasażerów o 84 mln osób. Transport lotniczy ma przewieźć więcej o 119 tys. osób, to jest o 25%.</u>
+ <u xml:id="u-107.4" who="#PoselHeidnerStanislaw">Wzajemny układ wskaźników zapowiada dalszą poprawę ogólnego systemu komunikacyjnego poprzez szybsze tempo rozwoju transportu samochodowego niż kolejowego. Kolej jednak pozostanie nadal podstawowym rodzajem transportu, którego udział w ogólnych przewozach towarowych, wyrażony w pracy przewozowej, wyniesie w 1967 r. ponad 85%.</u>
+ <u xml:id="u-107.5" who="#PoselHeidnerStanislaw">Poza omówionym wzrostem zadań ilościowych, przed resortem komunikacji stoi trudne zadanie poprawy jakości świadczonych usług, przede wszystkim przez zwiększenie bezpieczeństwa i regularności ruchu, wzrost wygody podróżowania oraz zwiększenie szybkości przewozów pasażerów i towarów.</u>
+ <u xml:id="u-107.6" who="#PoselHeidnerStanislaw">W transporcie kolejowym w ramach realizacji programu modernizacji trakcji zakłada się w 1967 r. dalszą elektryfikację 327 km linii, w wyniku czego w ruchu lewarowym udział przewozów tą trakcją wzrośnie o 6,3%. Modernizacja linii kolejowych realizowana będzie drogą inwestycji w zakresie zabezpieczenia ruchu i łączności oraz kapitalnych remontów linii kolejowych. Zakłada się zainstalowanie urządzeń samoczynnego hamowania pociągów na ponad 1000 km linii. Modernizacja taboru wagonowego i trakcyjnego kolei następować będzie zarówno w wyniku dostaw nowoczesnych wagonów towarowych i osobowych oraz środków trakcyjnych, jak i wyposażenia posiadanego parku wagonowego w nowoczesne urządzenia. Na planowane w 1967 r. dostawy 5.600 wagonów towarowych — 4.300 wagonów będą stanowiły wagony 4-osiowe o dużej ładowności.</u>
+ <u xml:id="u-107.7" who="#PoselHeidnerStanislaw">Modernizacja istniejącego parku wagonowego musi być przeprowadzona przede wszystkim poprzez wymianę łożysk ślizgowych na toczne, wyposażenie wagonów w nowoczesne urządzenia hamulcowe, wymianę i rekonstrukcję zderzaków oraz wzmocnienie sprzęgów wagonowych.</u>
+ <u xml:id="u-107.8" who="#PoselHeidnerStanislaw">W zakresie dostaw taboru do przewozu podróżnych kolej otrzyma w 1967 r. 457 jednostek taborowych. Sprawa maksymalnego zwiększenia dostaw dla PKP wagonów osobowych do przewozu podróżnych jest w dalszym ciągu problemem pierwszoplanowym, bowiem w 1967 r. i w latach następnych, na liniach kolejowych kursować będzie jeszcze około 4 tys. wagonów osobowych o drewnianej konstrukcji nadwozia, które powinny być w miarę możliwości jak najszybciej wycofane z eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-107.9" who="#PoselHeidnerStanislaw">Według założeń planu Polskie Koleje Państwowe otrzymają w przyszłym roku 97 loko motyw elektrycznych, 51 zespołów 3-wagonowych oraz 180 lokomotyw spalinowych różnych mocy, w tym tylko 40 lokomotyw nadających się do pracy pociągowej, pochodzących z importu, o mocy ód 2 tys. do 2.100 KM. Przy uwzględnieniu skreśleń parowozów, zapewni to wprawdzie zbilansowanie zdolności przewozowej środków trakcyjnych z potrzebami przewozowymi, jednak nie zabezpieczy jeszcze dostatecznych rezerw trakcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-107.10" who="#PoselHeidnerStanislaw">Niech mi będzie wolno postulować z tej wysokiej trybuny pod adresem Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego o wzmożenie wysiłków w celu skonstruowania lokomotywy spalinowej dużej mocy oraz rozpoczęcie jej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-107.11" who="#PoselHeidnerStanislaw">Transport samochodowy PKS otrzyma w 1967 r. około 3.500 samochodów ciężarowych oraz 2.200 autobusów. W związku z tym dalszej poprawie powinny ulec podstawowe wskaźniki techniczno-eksploatacyjne, a zwłaszcza wykorzystanie taboru. W 1967 r, w porównaniu z przewidywanym wykonaniem roku bieżącego, nastąpi wzrost napraw pojazdów samochodowych w zakładach zgrupowanych w zjednoczeniu zaplecza technicznego motoryzacji. W strukturze napraw samochodów ciężarowych wzrośnie przede wszystkim udział napraw samochodów ciężkich typów, zwiększy się również potencjał w zakresie Obsługi technicznej samochodów. Wartość usług motoryzacyjnych — „TOS”, opłacanych bezpośrednio przez ludność, wzrośnie w porównaniu z rokiem bieżącym o ponad 20%.</u>
+ <u xml:id="u-107.12" who="#PoselHeidnerStanislaw">Rozwój transportu samochodowego i motoryzacji kraju wymaga rozbudowy i modernizacji dróg kołowych. W 1967 r. zakłada się, między innymi, wykonanie kapitalnych remontów dróg na długości prawie 5,5 tys. km, to jest około 200 km więcej niż w roku bieżącym oraz ponad 31 tys. metrów bieżących mostów. Ogólne nakłady na kapitalne remonty dróg w planie 1967 r. są większe od wykonania w roku bieżącym o ponad 14%. Ponadto, w ramach planu inwestycyjnego w 1967 r. Oddanych zostanie do użytku około 120 km nowo wybudowanych i przebudowanych dróg państwowych oraz około 1.100 metrów mostów i wiaduktów.</u>
+ <u xml:id="u-107.13" who="#PoselHeidnerStanislaw">Alby stworzyć warunki umożliwiające wykonanie zwiększonych zadań przewozowych oraz osiągnięcie założonej poprawy jakości prac transportu w 1967 r., główna uwaga resortu — zdaniem Komisji — powinna być skoncentrowana przede wszystkim na rekonstrukcji techniczno-organizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-107.14" who="#PoselHeidnerStanislaw">Obok rozbudowy potencjału przewozowego zwiększenie efektywności pracy transportu powinno nastąpić na drodze usprawnień organizacyjnych nie wymagających nakładów inwestycyjnych, a zwłaszcza poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-107.15" who="#PoselHeidnerStanislaw">—zwiększenie koncentracji pracy przewozowej na liniach zelektryfikowanych oraz pracy rozrządowej na stacjach wyposażonych w nowoczesne urządzenia;</u>
+ <u xml:id="u-107.16" who="#PoselHeidnerStanislaw">—wzrost koncentracji taboru samochodowego w mniejszej ilości gospodarstw;</u>
+ <u xml:id="u-107.17" who="#PoselHeidnerStanislaw">— rozwój regularnych linii towarowych (samochodowych).</u>
+ <u xml:id="u-107.18" who="#PoselHeidnerStanislaw">Wysoki Sejmie! Zapotrzebowanie ma usługi pocztowe i telekomunikacyjne, radiowe i telewizyjne świadczone przez resort łączności rośnie z każdym rokiem i koncentruje się w ośrodkach wiejskich i miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-107.19" who="#PoselHeidnerStanislaw">W tym aspekcie na pierwszy plan wysuwa się problem podniesienia jakości usług. Resort łączności podjął w roku bieżącym i kontynuować będzie w latach następnych poważne kroki zmierzające do lepszej i sprawniejszej obsługi najszerszych kręgów zleceniodawców tych usług.</u>
+ <u xml:id="u-107.20" who="#PoselHeidnerStanislaw">Rozszerzą się możliwości opłacania abonamentu radiowo-telewizyjnego w kioskach — „Ruchu”. Innowację tę wprowadzono w roku bieżącym z powodzeniem w Warszawie i od 1967 r. rozszerzona zostanie na wszystkie miasta wojewódzkie i miasta liczące ponad 100 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-107.21" who="#PoselHeidnerStanislaw">Duże znaczenie ma rozszerzenie czynności placówek PKO w zakresie przyjmowania wpłat na rachunek Narodowego Banku Polskiego, realizowanych dotychczas przy Okienkach pocztowych (na przykład wpłaty ratalne ORS, przedpłaty za energię elektryczną i gaz, wpłaty za abonament telefoniczny).</u>
+ <u xml:id="u-107.22" who="#PoselHeidnerStanislaw">Praktycznie równa się to zwiększeniu ilości okienek pocztowych co najmniej o 8.500, tyle bowiem w kraju czynnych jest placówek PKO.</u>
+ <u xml:id="u-107.23" who="#PoselHeidnerStanislaw">Do poprawy warunków obsługi powinno przyczynić się planowane na przyszły rok uruchomienie 83 nowych placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, w tym 36 na terenie wiejskim. Pozwoli to na osiągnięcie pod koniec przyszłego roku 5.300 placówek na wsi i około 2 tys. w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-107.24" who="#PoselHeidnerStanislaw">Główny wysiłek resortu łączności powinien być skierowany, podobnie jak w latach ubiegłych, na rozwój telefonii miejscowej, gdzie szczególnie szybko rośnie zapotrzebowanie na urządzenia i usługi.</u>
+ <u xml:id="u-107.25" who="#PoselHeidnerStanislaw">Z poważniejszych central miejscowych, które uruchomione zostaną w przyszłym roku wymienić należy: centrale automatyczne w Warszawie o pojemności Około 15 tys. numerów, w Gdańsku-Wrzeszczu, Lublinie i Białymstoku po 2 tys. numerów. W ramach kompleksowego planu zautomatyzowano już ruch w takich relacjach, jak: Olsztyn-Warszawa, Bydgoszcz-Warszawa oraz Rzeszów-Kraków.</u>
+ <u xml:id="u-107.26" who="#PoselHeidnerStanislaw">Podstawowe zadania zawarte w planie rozwoju nauki i techniki na lata 1967—1968 przewidują dalszą automatyzację i półautamatyzację ruchu międzymiastowego, a zwłaszcza w tak zwanym systemie miasto-miasto.</u>
+ <u xml:id="u-107.27" who="#PoselHeidnerStanislaw">Na rozwój sieci nadawczej radia i telewizji przeznacza się w 1967 r. Około 154 mln zł, co stanowi 13,4% ogólnych nakładów resortów.</u>
+ <u xml:id="u-107.28" who="#PoselHeidnerStanislaw">W przyszłym roku uruchomi się 7 nowych nadajników radiofonicznych o łącznej mocy 164 KW, w tym 3 nadajniki ultrakrótkofalowe o mocy 12 KW. Należy zaznaczyć, że rozwój sieci nadajników ultrakrótkofalowych odbywa się zgodnie z planem i sieć ta obejmuje już blisko 70% powierzchni kraju. Pod koniec przyszłego roku nadajniki te, poza Łodzią, zainstalowane powinny być na terenie wszystkich województw.</u>
+ <u xml:id="u-107.29" who="#PoselHeidnerStanislaw">Rozszerza się sieć linii radiowych i łącz telewizyjnych, przy czym na linii radiowej Łódź-Poznań zainstaluje się dla celów łączności 300 łączy telefonicznych.</u>
+ <u xml:id="u-107.30" who="#PoselHeidnerStanislaw">Osiągnięty potencjał urządzeń nadawczych radia i telewizji oraz troska o dobry odbiór programu wymagają odpowiedniej rozbudowy służb przeciwzakłóceniowych oraz wyposażenia ich w odpowiedni sprzęt.</u>
+ <u xml:id="u-107.31" who="#PoselHeidnerStanislaw">Przedstawione przeze mnie w dużym skrócie podstawowe zadania transportu i łączności oraz środki działania, mające na celu zabezpieczenie wykonania tych zadań, stanowić będą ważny etap w realizacji założeń rozwojowych transportu i łączności, przyjętych w bieżącym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-107.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-108">
+ <u xml:id="u-108.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Maria Lipka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-109">
+ <u xml:id="u-109.0" who="#PoselLipkaMaria">Wysoki Sejmie! O typie kultury stanowi jej wyposażenie materialne, organizacja i przede wszystkim techniczny charakter środków, dzięki którym posiada się i rozprowadza dobra kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-109.1" who="#PoselLipkaMaria">Dziś są to nowoczesne środki upowszechniania kultury, takie jak radio, telewizja, film oraz wielanakładowe, zwykle ilustrowane czasopisma i wydawnictwa. Środki te, a zwłaszcza radio i telewizja, to bierne uczestnictwo, to obcowanie z obrazem i słowem.</u>
+ <u xml:id="u-109.2" who="#PoselLipkaMaria">Stąd też dużą rolę spełniają jeszcze tradycyjne środki takie, jak biblioteka, klub, świetlica, zespoły oświatowe i artystyczne, wymagające indywidualnego i czynnego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-109.3" who="#PoselLipkaMaria">Książka bowiem służyć może szerzej i wszechstronniej ważnym potrzebom kulturalnym, niejednokrotnie związana jest z awansem społecznym jednostki. Książka jest i na długo pozostanie podstawowym instrumentem kształcenia i oświaty, dlatego też wiele miejsca zajęła w pracach Kongresu Kultury Polskiej. Mówiono wiele o książce, o jej roli, wytyczano dla niej drogi niekończącego się rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-109.4" who="#PoselLipkaMaria">Byłoby więc poważnym błędem, groźnym w skutkach, lekceważenie dotychczasowych instytucji kulturalnych, takich jak biblioteki, domy kultury, kluby, muzea, stowarzyszenia społeczno-kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-109.5" who="#PoselLipkaMaria">Rozwój kultury i stałe pogłębianie kultury indywidualnej zależą i zależeć będą od stałego wzrostu ilości uczestników tej awangardowej działalności kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-109.6" who="#PoselLipkaMaria">Ważnym ogniwem w procesie upowszechnienia kultury są biblioteki powszechne. O ile można wyrazić zadowolenie z dobrej już pracy i stale uzupełnianej sieci bibliotek miast wojewódzkich, o tyle nie zawsze można spokojnie przejść nad zagadnieniem bibliotek w wielu powiatach, zwłaszcza bibliotek gromadzkich, które są w orbicie żywego zainteresowania społeczeństwa, tych bezpośrednich konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-109.7" who="#PoselLipkaMaria">Biblioteki, zwłaszcza na wsi, pracują w bardzo jeszcze trudnych war unikach lokalowych i są nie przystosowane do potrzeb bibliotekarza i czytelnika. Powszechnie jest wiadome, że często biblioteki spełniają funkcję ośrodka kultury w swym rejonie. Lokale warunkują pracę bibliotek, rozwój czytelnictwa, bezpośredniego korzystania z księgozbioru.</u>
+ <u xml:id="u-109.8" who="#PoselLipkaMaria">Rozwój oświaty, coraz większy udział inteligencji w rozwoju gospodarczym i społecznym wsi wymaga organizowania bibliotek, które byłyby zbliżone do profilu bibliotek w miastach, a więc bibliotek połączonych z czytelnią.</u>
+ <u xml:id="u-109.9" who="#PoselLipkaMaria">Podstawą działalności bibliotek jest księgozbiór. W województwie krakowskim wskaźnik książek na 1 mieszkańca w stosunku do przeciętnej ogólnopolskiej jest znacznie zaniżony. Wynosi on 1,21 dla województwa, a w tym 1,10 dla wsi, zaś w skali krajowej 1,33. Stan taki utrzymuje się ód kilku lat, budzi więc wśród działaczy kultury tego regionu coraz większe zaniepokojenie.</u>
+ <u xml:id="u-109.10" who="#PoselLipkaMaria">Książka trafiająca do bibliotek powinna być oprawiona, gdyż w ten sposób przedłuża się jej żywot.</u>
+ <u xml:id="u-109.11" who="#PoselLipkaMaria">Nowym instrumentem unowocześnienia życia kulturalnego na wsi stały się kluby — „Ruchu” i kluby — „Rolnika”. Nadały one pracy kulturalno-oświatowej bardziej kameralny charakter. Przyczyniły się do wzrostu czytelnictwa prasy i kolportażu książek i to jest chyba ich największą zasługą. Poprzez organizowanie wystaw reprodukcji malarskich wpływają one na podnoszenie smaku estetycznego mieszkańców wsi. Dzięki nim zaistniały na wsi sprzyjające warunki do wszechstronnego rozwijania życia kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-109.12" who="#PoselLipkaMaria">Jednak dynamiczny rozwój tych klubów usankcjonowany społecznym zapotrzebowaniem nie zawsze był w zgodzie z zasadami kultury ogólnej. Ponadto w dalszym ciągu w klubach otwartym problemem pozostaje sprawa kadry i jej dokształcania. Jeszcze zbyt często działalność w klubach ogranicza się do picia kawy czy oglądania tylko telewizji. Brak w nich podstawowych form pracy kulturalno-oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-109.13" who="#PoselLipkaMaria">Również amatorski ruch artystyczny w działalności klubów nie znalazł pełnego zrozumienia. Ruch ten mimo swojej blisko stuletniej tradycji nie doczekał się jeszcze całościowej analizy. Udział w zespole amatorskim ma wszelkie cechy pracy społecznej, ponieważ członkowie zespołu nie tylko odtwarzają pewne wartości artystyczne dla swego środowiska, a tym samym je popularyzują, ale biorą aktywny udział w szerszym życiu społecznym swojej wsi. Dlatego też należy wzmóc wysiłki o nadanie mu nowego współczesnego kierunku, zwiększyć troskę o jakość propagowanych przez niego treści i wzbogacać formy artystycznego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-109.14" who="#PoselLipkaMaria">Szczególne zadania wynikają tu dla powiatowych domów kultury, dla poradni, dla artystów zawodowych i dla twórców.</u>
+ <u xml:id="u-109.15" who="#PoselLipkaMaria">Często brak środków materialnych na zakup strojów czy instrumentów muzycznych zmusza ten ruch do organizowania imprez czysto dochodowych, w związku z tym zespoły amatorskie dostosowują bardzo często swoje programy do gustów masowego odbiorcy. Czynią to przeważnie dlatego, aby zdobyte pieniądze przeznaczyć na opłacenie instruktora czy też zakup sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-109.16" who="#PoselLipkaMaria">W odniesieniu do domów kultury zwyciężyła koncepcja, że powinny być one ośrodkami żywego ruchu umysłowego, instytucjami inspirującymi i wspomagającymi społeczny ruch kulturalny. Nie jest tajemnicą, że większość domów kultury roli tej jeszcze nie spełnia. Niedowład ich pracy wynika nie tylko z niewłaściwej organizacji wewnętrznej, ale także z niedostatecznego zainteresowania rad narodowych ich działalnością. Na razie ograniczają one swoją działalność do zaspokojenia potrzeb lokalnych, a powinny one wiązać się mocno z ruchem społecznym na wsi i obejmować swoim oddziaływaniem najdalsze zakątki powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-109.17" who="#PoselLipkaMaria">Rozwojowi artystyczno-ideowemu sztuki filmowej towarzyszy konieczność coraz bardziej dydaktycznego oddziaływania na społeczeństwo w zakresie wiedzy i kultury filmowej.</u>
+ <u xml:id="u-109.18" who="#PoselLipkaMaria">Kina stały się przybytkiem prawdziwej sztuki. Filmy psychologiczne i o zabarwieniu dokumentalnym są trudne w odbiorze dla przeciętnego widza na wsi. Dlatego też coraz częściej ze strony widzów występują pytania, dotyczące możliwości uzyskania porad i informacji. W związku z tym pracownicy kin, zwłaszcza na wsi, powinni w szerszym stopniu nawiązywać stałe kontakty z pozostałymi placówkami kulturalnymi, ze szkołami, powinni włączać się do ogólnego planu działania kulturalno- oświatowego poszczególnych środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-109.19" who="#PoselLipkaMaria">Wiele kin wiejskich pracuje w ograniczonym rozmiarze godzin i nie we wszystkie dni w tygodniu. Wydaje się, że poza projekcją powinny one służyć do organizowania imprez kulturalnych i oświatowych, ekspozycji wystaw itd., czyli mogą być wykorzystane na cele ogólno-kulturalne:</u>
+ <u xml:id="u-109.20" who="#PoselLipkaMaria">Ponadto zachodzi pilna potrzeba modernizacji kin wiejskich, przystosowania do projekcji filmowej wszelkiego rodzaju sal widowiskowych oraz wyposażenia ich w nowoczesne urządzenia techniczne, jak również stałe zwiększanie kin objazdowych, zwłaszcza kin przystosowanych do produkcji filmów panoramicznych.</u>
+ <u xml:id="u-109.21" who="#PoselLipkaMaria">Jednym z podstawowych problemów upowszechniania kultury jest sprawa kadr. Na tym odcinku występują wciąż poważne trudności. Nie może się przyjąć zasada, aby do domów kultury, poradni, klubów mimo usilnych starań byli kierowani konsekwentnie absolwenci średnich i wyższych szkół artystycznych, uniwersytetów oraz dobrze przygotowani działacze. O ile w placówkach stopnia wojewódzkiego znajdują się pracownicy z wyższym wykształceniem, to kadra pracowników stopnia powiatowego i gromadzkiego pod tym względem przedstawia jeszcze wiele do życzenia. Jest wielu takich, którzy posiadają niższe wykształcenie niż średnie. Dotychczasowe formy szkolenia, a więc różnego rodzaju krótkoterminowe kursy, są tylko formą zastępczą wymagającą bardzo dużo czasu, równocześnie odrywają instytucje od właściwych zadań, jakie stoją przed poradnictwem. Niezwykle szybki rozwój nauki i techniki wymaga pracowników kultury o wszechstronnym przygotowaniu zawodowym i społecznym. Stosowanie półśrodków, zwłaszcza w wychowaniu człowieka dorosłego, czasem może przynieść i szkody społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-109.22" who="#PoselLipkaMaria">Wysoki Sejmie! Praktyczny sens rozwoju kultury widzieć należy nie tylko w nakreślaniu możliwie najbardziej konkretnych i realnych kierunków działania, lecz również i w tym, że wokół tych kierunków, zadań i pomysłów zespolimy jak najszerszy krąg działaczy kultury, w ogóle jak najwięcej ludzi zainteresowanych sprawami kultury.</u>
+ <u xml:id="u-109.23" who="#PoselLipkaMaria">Tylko w takim układzie, w którym zadania rozwoju kultury staną w orbicie jak najszerszych zainteresowań i pełnego poparcia społecznego, możemy wiązać wiele nadziei na realizację założeń pianiu i budżetu w dziedzinie kultury.</u>
+ <u xml:id="u-109.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-110">
+ <u xml:id="u-110.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Rudolf Szura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-111">
+ <u xml:id="u-111.0" who="#PoselSzuraRudolf">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Analiza projektu planu i budżetu na rok 1967 i założeń na rok 1968 w części dotyczącej resortu sprawiedliwości, dokonana przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości, pozwoliła bliżej zainteresować się ,problemem przestępczości nieletnich i oceną, W jakim stopniu przeznaczone w projekcie budżetu środki pozwolą na bardziej skuteczne przeciwdziałanie ternu zjawisku.</u>
+ <u xml:id="u-111.1" who="#PoselSzuraRudolf">W ciągu ostatnich lat stwierdza się wzrost ilości przestępstw dokonywanych przez nieletnich i aczkolwiek współczynnik przestępczości utrzymuje się na prawie nie zmienionym poziomie, ilość dokonywanych przestępstw w liczbach bezwzględnych wzrasta. Szczególny niepokój budzi to, że charakter i sposób popełnianych przestępstw jest coraz groźniejszy. Często dokonywane są one grupowo, a niektóre z nich popełniane były w szczególnie drastycznych Okolicznościach, świadczących o głębokiej demoralizacji sprawców. Sprawcami tych najpoważniejszych przestępstw są przeważnie nieletni w wieku 16—17 lat, którzy nie uczą się, ani nigdzie nie pracują; natomiast wśród sprawców przestępstw drobnych znaczna większość to młodzież szkół podstawowych i zasadniczych, a nadto — stwierdzono istnienie współzależności między wynikami w nauce a moralnym wykolejaniem się nieletnich. To już w pewnym sensie determinuje rolę władz oświatowych i szkoły w zapobieganiu przestępczości wśród nieletnich. Jest to zagadnienie ogromnej doniosłości, stąd żywe nim zainteresowanie szerokich kręgów społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.2" who="#PoselSzuraRudolf">W dyskusjach słusznie wskazuje się na potrzebę szeroko zakrojonej profilaktyki, mającej na celu zapobieganie procesowi wykolejania się nieletnich oraz przeprowadza się ocenę skuteczności stosowanych obecnie środków i metod zapobiegania demoralizacji.</u>
+ <u xml:id="u-111.3" who="#PoselSzuraRudolf">Liczne organizacje, instytucje i organy ten postulat realizują i mają na tym polu pewne osiągnięcia. Tak np. Milicja Obywatelska w tym roku ujawniła wiele dzieci i młodzieży pozbawionych należytej opieki i zagrożonych demoralizacją, o czym zawiadomiła organy powołane do opieki nad nieletnimi. Wczesne bo-wiem wykrywanie młodzieży, która wymaga wzmożonej opieki i nadzoru jest ważnym elementem profilaktyki i w tej dziedzinie aktywny udział powinno wziąć całe społeczeństwo. Niedostateczne wyniki licznych poczynań profilaktycznych tkwią w braku ich koordynacji. Powoduje to nieraz marnowanie środków i wysiłku społecznego. Zachodzi więc pilna potrzeba powołania organu koordynującego działalność różnych resortów, instytucji i organizacji społecznych, zajmujących się sprawami młodzieży, w zapobieganiu przestępczości nieletnich. Organ taki przeprowadzałby badania dla ustalenia przyczyn sprzyjających wykolejaniu sie nieletnich, ustalał środki i formy działalności prewencyjnej dla współdziałających na tym polu organów, instytucji i organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-111.4" who="#PoselSzuraRudolf">Głównym ogniwem pracy opiekuńczo-wychowawczej poza rodziną powinny być szkoły współpracujące z rodzinami w procesie wychowalnia i opieki nad dziećmi i młodzieżą. W pracy tej niezbędne jest współdziałanie nauczycieli z organizacjami społecznymi i młodzieżowymi, aktywnymi na terenie szkoły czy osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-111.5" who="#PoselSzuraRudolf">Mimo wielokierunkowych badań, trudno dać jednoznaczną i bezsporną odpowiedź na pytanie, co jest przyczyną wzrastającej przestępczości. Można jednak zaryzykować twierdzenie, że przestępczość nieletnich wynika głównie z warunków istniejących w środowisku. Poważny wpływ na wzrastającą liczbę przestępstw wśród nieletnich ma alkoholizm.</u>
+ <u xml:id="u-111.6" who="#PoselSzuraRudolf">Dzieci pozbawione opieki, sieroty społeczne oraz dzieci zdemoralizowanych rodziców pozostawione w dotychczasowych środowiskach tworzą szczególnie podatną bazę przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-111.7" who="#PoselSzuraRudolf">Wydaj e się rzeczą słuszną, by w wypadku potrzeby odizolowania nieletniego od środowiska, zamiast kierowania go do zakładu opieki zamkniętej, w szerszym zakresie korzystano z instytucji rodzin zastępczych. Za takim rozwiązaniem przemawiają zarówno względy wychowawcze, jak i ekonomiczne. Koszt utrzymania nieletniego w zakładzie jest znacznie wyższy od kosztów związanych z jego pobytem w rodzinie zastępczej, nie licząc kosztów ogólnych, wynikających z prowadzenia samej placówki opieki zamkniętej.</u>
+ <u xml:id="u-111.8" who="#PoselSzuraRudolf">Trudność szerszego stosowania tej formy wychowania łączy się ze zbyt niską dla rodzin zastępczych odpłatnością, co zniechęca do przyjmowania nieletnich na wychowanie. Zachodzi pilna potrzeba rewizji stawek odpłatności, zabezpieczenia dla tej formy wychowawczej odpowiednich środków finansowych i organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-111.9" who="#PoselSzuraRudolf">Szczególne zadania wiążą się z młodzieżą, która się nie uczy i nie pracuje. Chodzi tu o młodzież, która ukończyła szkołę podstawową, a jeszcze nie podjęła pracy z jakichkolwiek przyczyn. Z tej bowiem grupy nieletnich rekrutują się w znacznej mierze sprawcy najpoważniejszych przestępstw. Ta młodzież powinna się znaleźć w centrum uwagi organu koordynującego, chodzi bowiem o to, by uchronić ją od demoralizacji.</u>
+ <u xml:id="u-111.10" who="#PoselSzuraRudolf">W tym to kierunku winny być jak najszerzej wykorzystane możliwości stwarzane przez rozwój Ochotniczych Hufców Pracy. Znaczne możliwości rozwiązania tego problemu mogłyby dać dalsze przyzakładowe szkoły, przyuczające do różnych zawodów czy szkolenie uczniów w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-111.11" who="#PoselSzuraRudolf">Obok szerokiej akcji profilaktycznej, doniosłą rolę w walce z przestępczością ma działalność sądów dla nieletnich przez stosowanie właściwych środków wychowawczo-poprawczych.</u>
+ <u xml:id="u-111.12" who="#PoselSzuraRudolf">Obowiązuje tu zasada, by osiągnąć reedukację nieletniego przy wykorzystaniu przede wszystkim wszystkich środków wychowawczych o charakterze wolnościowym z pozostawieniem nieletniego w środowisku, przy ewentualnym dozorze kuratora sądowego czy inspektora społecznego. Wobec nieletnich bardziej zdemoralizowanych i recydywistów stosuje się umieszczenie sprawców przestępstw w zakładzie wychowawczym czy poprawczym. Wobec tych nieletnich można osiągnąć reedukację tylko w dostatecznej ilości odpowiednio wyposażonych zakładów poprawczych i wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-111.13" who="#PoselSzuraRudolf">Skuteczność tych poczynań zależy w poważnej mierze ód możliwości szybkiego umieszczenia nieletniego w zakładzie. Pozostawienie nieletniego, w stosunku do którego orzeczono umieszczenie w zakładzie, w dotychczasowym środowisku, sprzyja rozszerzaniu demoralizującego wpływu otoczenia rówieśników i powrotowi do przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.14" who="#PoselSzuraRudolf">Trzeba podkreślić, że obecna ilość, rozmieszczenie i wyposażenie tych zakładów nie są dostateczne, a plan i budżet na rok 1967 nie zapewniają zasadniczej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-111.15" who="#PoselSzuraRudolf">Nieletni umieszczeni w zakładzie poprawczym stanowią element bardzo trudny pod względem wychowawczym. Należy przeto zwrócić uwagę na właściwy dobór i kwalifikacje kadr pedagogiczno-wychowawczych w tych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-111.16" who="#PoselSzuraRudolf">Podstawą wychowania w zakładzie, jest wychowanie przez naukę i pracę oraz wdrażanie do współżycia społecznego i kulturalnego spędzania czasu wolnego od zajęć.</u>
+ <u xml:id="u-111.17" who="#PoselSzuraRudolf">Żądania te spełniają szkoły zakładowe, warsztaty oraz internat. Część nieletnich, skazanych na zakład poprawczy, przebywa w grupach półwolnościowych, w których nieletni pracują w zakładach, a w godzinach wolnych od pracy — pozostają pod nadzorem wychowawców.</u>
+ <u xml:id="u-111.18" who="#PoselSzuraRudolf">Ta forma reedukacji powinna być szerzej stosowana, zwłaszcza wobec braku dostatecznej ilości miejsc w zakładach poprawczych i odpowiednio urządzonych warsztatów.</u>
+ <u xml:id="u-111.19" who="#PoselSzuraRudolf">Wobec szczególnie zdemoralizowanych jednostek, lekceważących wszelkie obowiązujące przepisy i zasady współżycia, odmawiających pracy czy nauki, należy zaostrzyć dyscyplinę i wyegzekwować obowiązek pracy społecznie użytecznej. Nie wolno dopuścić do sytuacji, by w pojęciu takich aspołecznych jednostek, mogło się ugruntować przekonanie, że można bez nauki i pracy żyć na koszt państwa czy społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.20" who="#PoselSzuraRudolf">Aby utrwalić osiągnięte wyniki w reedukacji nieletniego i uchronić go od ujemnego oddziaływania środowiska, do którego wraca, nieletni powinien być nadal otoczony należytą opieką postpenitencjarną, która stworzyłaby mu warunki nauki czy pracy. Opieka taka powinna trwać do osiągnięcia pełnoletności lub co najmniej 17 lat.</u>
+ <u xml:id="u-111.21" who="#PoselSzuraRudolf">Formy organizacyjne tej szeroko zakrojonej pracy powinny być przedmiotem opracowania organu kierującego całością walki z przestępczością nieletnich.</u>
+ <u xml:id="u-111.22" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoki Sejmie! Poruszony przeze mnie z tej trybuny problem, aczkolwiek dotyczy tylko nieznacznej części naszej młodzieży, niemniej jednak jest problemem bolesnym i trudnym do rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-111.23" who="#PoselSzuraRudolf">Akcentując ten problem, z konieczności w formie bardzo ogólnikowej i skrótowej, pragnąłem wskazać na wagę zagadnienia i potrzebę jego rozwiązania w oparciu o działalność społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-111.24" who="#PoselSzuraRudolf">Szerokie współdziałanie organizacji społecznych i młodzieżowych, wspierających działalność państwa na tym odcinku, jest niezbędne dla Skutecznego zahamowania narastającego niebezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-112">
+ <u xml:id="u-112.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Teodozja Borkowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-113">
+ <u xml:id="u-113.0" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu chciałam poruszyć dwa zagadnienia, nurtujące pracowników służby zdrowia: prawidłowość gospodarki lekami oraz zaopatrzenie placówek służby zdrowia w sprzęt medyczny.</u>
+ <u xml:id="u-113.1" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Od dłuższego czasu obserwuje się zjawisko coraz lepszego zaopatrzenia kraju w leki. Przemysł farmaceutyczny, — „Palla”, — „Herbapol”, spółdzielczość farmaceutyczna i inne wytwórnie na pierwszym miejscu stawiają potrzeby kraju, a na dalszym ekspert leków.</u>
+ <u xml:id="u-113.2" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Przemysł farmaceutyczny od dłuższego czasu prowadzi wzmożone prace nad uruchomieniem produkcji antyimportowej, szczególnie leków psychotropowych oraz kontrastów.</u>
+ <u xml:id="u-113.3" who="#PoselBorkowskaTeodozja">W celu uzupełnienia brakujących asortymentów leków w kraju wykorzystuje się również możliwości importu z krajów socjalistycznych, ograniczając bez szkody dla społeczeństwa import z krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-113.4" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Mimo że jakość leków krajowych jest coraz lepsza, w dalszym ciągu będą prowadzone prace nad podnoszeniem jakości leków i rozszerzaniem ich asortymentów. Prace te będą polegały na przeprowadzaniu doświadczeń nad przedłużeniem terminów trwałości leków, kontynuowaniem wszystkich systemów kontroli wyprodukowanych leków, przesunięciu części analiz do laboratoriów kontrolnych w terenie w porozumieniu z Instytutem Leków. W celu lepszej informacji o leku, jego składzie, jego działaniu, wskazaniach i przeciwskazaniach zostanie wydany w 1967 r. poradnik terapeutyczny obejmujący wszystkie leki dopuszczone do obrotu w kraju. W związku z tym należałoby przewidzieć talki nakład, który by gwarantował każdemu lekarzowi i farmaceucie nabycie cennego poradnika.</u>
+ <u xml:id="u-113.5" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Umożliwiając chorym lepsze zaopatrzenie się w leki, Ministerstwo Zdrowia planuje w latach 1967—1968 otwarcie około 100 nowych aptek. W związku z tym wskaźnik mieszkańców na jedną aptekę, wynoszący w 1965 r. 14.100, w 1968 r. zimniejszy się do 13.700. Należy zwrócić uwagę na prawidłowość usytuowania nowych aptek. Obserwuje się obecnie, szczególnie w miastach powiatowych, że apteki lokowane są w centralnych punktach, na przykład po dwie, a peryferie miast są pozbawione tych placówek.</u>
+ <u xml:id="u-113.6" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Należałoby również rozważyć możliwość wprowadzenia dwuzmianowej pracy aptek, zwłaszcza w tych miastach powiatowych, gdzie mieszkańców nie ma zbyt wielu, ledwie od 5 do 10 tys., ale gdzie zaopatrują się w leki mieszkańcy okolicznych wsi. W takich osadach apteki powinny być czynne na dwie zmiany, a nie — jak dotychczas — na jedną lub półtorej zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-113.7" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Chciałabym również zwrócić uwagę na warunki pracy w aptekach, szczególnie w miastach powiatowych. Wiele aptek mieści się w budynkach starych, nie odpowiadających wymaganym warunkom pracy. Lokale są małe, nieodpowiednie, izby ekspedycyjne ciasne, mogące pomieścić ledwie kilka osób. Ciasnota daje się we znaki zwłaszcza w dni targowe, kiedy napływ ludności do miast jest stosunkowo duży. Odpowiedzialność za taki stan rzeczy ponoszą w dużej mierze rady narodowe, które nie zawsze potrafią wygospodarować dla aptek odpowiedni lokal.</u>
+ <u xml:id="u-113.8" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Jeśli zaopatrzenie w leki na najbliższe lata nie budzi zastrzeżeń, to zaopatrzenie w sprzęt i aparaturę medyczną przewidziane w plamach Ministerstwa Zdrowia niewiele poprawi istniejącą sytuację. Jakkolwiek dostawy aparatury medycznej systematycznie wzrastają, to jednak ze względu na duże potrzeby, jakie istnieją w tym zakresie, stopień zaspokojenia potrzeb nie ulegnie odczuwalnej poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-113.9" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Słuszne stwierdzenia, zawarte w dostarczonym przez resort materiale, a dotyczące modernizacji aparatury, nie mają dotychczas pokrycia w produkcji krajowej, a także w planowanym imporcie. Nie będzie można wymienić w istniejących szpitalach przestarzałej aparatury na nowoczesną, a przecież trzeba będzie wyposażyć w aparaturę nowe obiekty służby zdrowia, oddane do użytku w latach 1967— 1968. Zachodzi więc pytanie, czy w związku z tym nie należałoby przeanalizować zamierzeń eksportu polskiego sprzętu medycznego, biorąc pod uwagę rosnące potrzeby rynku krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-113.10" who="#PoselBorkowskaTeodozja">W najbliższych latach wystąpią trudności w zaopatrzeniu w sprzęt pierwszej potrzeby, jak aparaty do przetaczania krwi jednorazowego użytku, autoklawy i inne. W tym zakresie zapotrzebowanie pokryte zostanie tylko w niewielkim procencie. Dlatego też proponuje się poddać szczególnej uwadze władz resortowych sprawę zwiększenia produkcji tego podstawowego sprzętu. W najbliższych latach należy, na przykład, wymienić 700 sztuk aparatów rentgenowskich, podczas gdy będziemy w stanie dostarczyć nowych — w granicach od 300 do 400 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-113.11" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Podczas lustracji w wielu zakładach służby zdrowia Komisja Zdrowia wysłuchała sporo krytycznych uwag na temat jakości sprzętu, począwszy od spraw drobnych, jak nieszczelność strzykawek, tępe igły, nieodpowiednio złożone nożyczki, a skończywszy ,na aparaturze bardziej skomplikowanej, również charakteryzującej się wieloma usterkami. W związku z tym należałoby zaostrzyć kontrolę techniczną i nakładać sankcje karne na niesumiennych pracowników kwalifikujących sprzęt medyczny do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-113.12" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Obecną pięciolatkę nazywamy pięciolatką jakości, muszą zatem wzrosnąć również wymagania stawiane przed przemysłem produkującym sprzęt medyczny. W wielu zakładach służby zdrowia obserwuje się zjawisko niewykorzystania drogiej i skomplikowanej w obsłudze aparatury medycznej. Dzieje się to bądź z powodu braku Odpowiednio kwalifikowanych techników medycznych, mogących Obsługiwać aparaturę, bądź z braku lekarzy o wymaganej specjalizacji. Wskazane więc byłoby zainteresowanie się nie wykorzystaną aparaturą i przekazanie jej do tych zakładów leczniczych, w których byłaby w pełni przydatna.</u>
+ <u xml:id="u-113.13" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Istotnym zagadnieniem jest utrzymanie sprzętu medycznego w stanie nadającym się do użytku. Potrzebne są zatem warsztaty naprawcze oraz odpowiednio kwalifikowana kadra techniczno-inżynieryjna do naprawy i konserwacji sprzętu. Zadowolenie budzą przedsięwzięcia resortu, zmierzające do budowy baz naprawczych sprzętu medycznego oraz zatrudnienia konserwatorów w placówkach służby zdrowia. Dotychczasowe poczynania można uważać za początek pożytecznej akcji, która wymaga dalszej, wnikliwej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-113.14" who="#PoselBorkowskaTeodozja">Wysoki Sejmie! Społeczna służba zdrowia wzbogaca się z roku na rok o nowe obiekty. Rozszerza się sieć placówek oraz polepszają się warunki ich pracy. O wyniku tej pracy decyduje jednak w dużej mierze zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt medyczny.</u>
+ <u xml:id="u-113.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-114">
+ <u xml:id="u-114.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Jan Kleczaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-115">
+ <u xml:id="u-115.0" who="#PoselKleczajJan">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zabierając głos w debacie nad projektem planu i budżetu na rok 1967, pragnę zatrzymać uwagę Obywateli Posłów na niektórych zagadnieniach z zakresu ochrony zdrowia, zwłaszcza ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-115.1" who="#PoselKleczajJan">Przedstawiony projekt planu i budżetu na 1967 r. stwarza warunki do dalszego polepszenia ochrony zdrowia, co jest ściśle związane z powiększaniem zasobów materialnych i socjalnych naszego kraju. Plan zakłada dalszy rozwój opieki zdrowotnej na wsi, poprzez uzupełnianie sieci ośrodków zdrowia, rozwijanie i doskonalenie prac w zakresie profilaktyki, czynne poradnictwo metodą wybranych grup chorych, stopniowe wprowadzanie pielęgniarstwa środowiskowego, podniesienie stanu higieny i estetyki samych ośrodków zdrowia i najbliższego ich otoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-115.2" who="#PoselKleczajJan">Wzrośnie opieka stomatologiczna, ze szczególnym uwzględnieniem lecznictwa dziecięcego w szkołach. Ulegnie dalszej poprawie zaopatrzenie w leki. Plan zakłada, że w 1967 r. nastąpi dalszy przyrost ośrodków zdrowia na wsi o 134 ośrodki. Wzrośnie sieć wiejskich spółdzielni zdrowia o 44 ośrodki spółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-115.3" who="#PoselKleczajJan">Jeżeli uwzględniany, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt planu i budżetu zakłada rozbudowę sieci przychodni o 132 nowe obiekty oraz dalszy wzrost ilości łóżek szpitalnych o 3.560, to można śmiało powiedzieć, że gwarantuje on dalszy postęp w zakresie opieki zdrowotnej naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-115.4" who="#PoselKleczajJan">W rejestrze zadań na rok 1967 bardzo poważną pozycję zajmują zadania dla rolnictwa. Intensyfikacja produkcji rolnej sprawia, że wieś nasza masowo stosuje środki chemiczne bądź to w postaci nawozów mineralnych czy też w postaci środków ochrany roślin, nie pozostających bez wpływu na zdrowie człowieka. Postępujący bardzo szybko rozwój umaszynowienia wsi jeszcze zbyt często wyprzedza znajomość bezpieczeństwa i higieny pracy Wśród rolników, nie przygotowanych do pracy w nowych warunkach, co powoduje wzrost wypadkowości.</u>
+ <u xml:id="u-115.5" who="#PoselKleczajJan">Charakter pracy w rolnictwie i brak właściwej odzieży ochronnej do prac polowych przyczyniają się do większego nasilenia chorób reumatycznych ludności wiejskiej. W naszych dotychczasowych warunkach i przy dość szczupłej jeszcze sieci opieki lekarskiej na wsi, wyborcy wskazują na przyczyny, z powodu których rolnicy nie wykorzystują stworzonych możliwości w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-115.6" who="#PoselKleczajJan">Bardzo często wymienia się, że powodem rezygnacji z fachowej opieki lekarskiej i leczenia się rolników tak zwanym domowym sposobem, pozostającym nie bez wpływu na dalszy stan zdrowia, jest fakt, iż rolnicy tracą dużo czasu od momentu pierwszej wizyty u lekarza do chwili rozpoczęcia leczenia. Dla potwierdzenia podaję, że w powiecie białobrzeskim, w którym mieszkam, jest 1 apteka, 1 laboratorium analityczne i 1 aparat rentgenowski, obsługujące 39 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-115.7" who="#PoselKleczajJan">Powszechnie wiadomo, że na budownictwo wiejskich ośrodków zdrowia, obok świadczeń płynących bezpośrednio z resortu zdrowia, poważny wkład wnoszą Centrala Rolnicza Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” i dotacje Państwowego Zakładu Ubezpieczeń na popieranie czynów społecznych iw tym zakresie. Wkład ten wieś nasza wysoko sobie ceni. Wyzwala on inicjatywę społeczną ludności wiejskiej. Mamy wiele przykładów, budowy ośrodków zdrowia przy pełnym zaangażowaniu się miejscowej ludności. Talk, jak już poprzednio powiedziałem, rozwój placówek służby zdrowia na wsi postępuje naprzód, ale suma potrzeb w tym zakresie jest nadal wysoka. Wydaje się rzeczą godną przedyskutowania możliwość świadczeń na rzecz inwestycji wiejskiej służby zdrowia ze strony takich organizacji i instytucji, jak Centralny Związek Kółek Rolniczych, spółdzielczość mleczarska, spółdzielczość ogrodnicza i pszczelarska itp., których wpływy na kształtowanie się oblicza współczesnej wsi w innych dziedzinach są bardzo widoczne. Mając na względzie usprawnienie działalności służby zdrowia na wisi oraz oszczędność czasu rolników, jak i zbliżenie leku do pacjenta ze wsi, postuluję nasilenie działalności na odcinku organizacji laboratoriów i punktów aptecznych przy ośrodkach zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-115.8" who="#PoselKleczajJan">Realizacja inwestycji służby zdrowia napotyka w warunkach powiatowych trudności. Jedną z przyczyn jest brak stabilności w finansowaniu inwestycji. Drugą przyczynę dość często stanowi niewydolność przedsiębiorstw budowlanych, podyktowana brakiem wykonawstwa, szczupłością inwestycji i ich rozrzuceniem w terenie. Prowadzi to w konsekwencji do przenoszenia limitów i funduszów na inne cele. Powyższe rozważania skłaniają do zastanowienia się nad poprawieniem sytuacji w tym zakresie. Wydaje się, że konieczna jest intensyfikacja działalności powiatowych przedsiębiorstw budowlanych w budownictwie służby zdrowia z -uwzględnieniem większej jak dotychczas koncentracji budów.</u>
+ <u xml:id="u-115.9" who="#PoselKleczajJan">Wysoki Sejmie! Jeżeli dziś za wcześnie jest mówić o udostępnieniu rolnikom wczasów niezbędnych dla regeneracji sił rolnika, którego tempo życia i pracy nie wiele odbiega od tempa życia i pracy w innych gałęziach, to zagadnienie korzystania przez rolników z sanatoriów, wymaga zwrócenia uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-115.10" who="#PoselKleczajJan">Pragnę nadmienić, że problem ten znalazł odbicie w debacie Wysokiej Izby nad projektem ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym. Pozwolę sobie dla lepszego zilustrowania sytuacji w tym zakresie zacytować kilka liczb. Dotychczasowym dysponentem miejsc sanatoryjnych dla rolników jest Centralny Związek Kółek Rolniczych. A oto pewne dane z tejże działalności w 1966 r.: suma miejsc, jakimi w ciągu trzech kwartałów dysponował, wynosiła 2.722, gdy tymczasem potrzeby tylko w II kwartale — podkreślam — rejestrowane przez Związek, wyniosły 3.663 miejsca. Wydaje się konieczne, by przyrost miejsc dla rolników w sanatoriach następował w takich samych proporcjach, w jakich rosną zadania dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-115.11" who="#PoselKleczajJan">Świadomie użyłem podkreślenia: potrzeby rejestrowane, bowiem w żadnym ze znanych mi ośrodków zdrowia na wsi nie spotkałem, by rejestrowano potrzeby w tym zakresie. A przecież wiadome jest, że we wszystkich innych gałęziach gospodarki taki rejestr się prowadzi. Poddaj ę ten problem pod rozwagę dlatego, że pozwoliłoby to na eliminowanie przypadkowości w wykorzystywaniu tej szczupłej ilości miejsc w sanatoriach przez tych, którzy nimi dysponują. Słyszy się często opinie, że co roku w sanatoriach wszystkich rodzajów przebywają osoby cieszące się dobrym zdrowiem, a więc nie wymagające leczenia sanatoryjnego. Wyrażam przekonanie, że wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 1967 r. nowe zasady kierowania na leczenie sanatoryjne wyeliminują wspomniane uprzednio ujemne zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-115.12" who="#PoselKleczajJan">Pozwoli to na wygospodarowanie znacznej liczby miejsc w sanatoriach dla osób wymagających rzeczywiście tego typu leczenia. Wojewódzkie komisje skierowań na leczenie sanatoryjne powinny w większym stopniu uwzględniać konieczność leczenia chorób reumatycznych ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-115.13" who="#PoselKleczajJan">Wysoki Sejmie! Korzystając z głosu na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu, jako reprezentant województwa kieleckiego, pragnę na zakończenie poświęcić parę słów ochronie zdrowia na wsi kieleckiej. Ludność rolnicza województwa liczy 1.300 tys. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w tym województwie bardzo zaniedbanym w dziedzinie ochrony zdrowia dużo zrobiliśmy, by poprawić opiekę lekarską na wsi. Mamy obecnie 132 ośrodki zdrowia i 46 spółdzielni zdrowia. Muszę nadmienić przy tym, że tylko 75 ośrodków posiada dostateczną bazę lokalową. Stan ten potwierdziła przeprowadzona w bieżącym roku przez sejmową Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej lustracja wiejskich ośrodków zdrowia na terenie naszego województwa. Wspomniałem już, że nie najlepiej kształtuje się sytuacja w dziedzinie łatwości nabycia leków; w 4 powiatach województwa kieleckiego 1 apteka przypada na ponad 35 tys. mieszkańców, w 12 — przekracza 15 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-115.14" who="#PoselKleczajJan">Plan na 1967 r. przewiduje, że środki na inwestycje służby zdrowia na wsi kieleckiej będą zużytkowane na kontynuację rozpoczętych i nie zakończanych inwestycji. W tej sytuacji, w 1967 r. z dotacji państwowych nie będziemy w stanie realizować założonych w planie nowych inwestycji, tak bardzo niezbędnych w warunkach województwa kieleckiego. Dla podkreślenia, że taka sytuacja jest dla nas szczególnie niekorzystna, dodam, że w województwie kieleckim wskaźnik ilości łóżek szpitalnych jest najniższy w kraju. W tej sytuacji będziemy mieli duże trudności przy rozliczaniu się z wyborcami z realizacji postulatów wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-115.15" who="#PoselKleczajJan">Kończąc swoje wystąpienie, w którym poświęciłem kilka uwag trudnościom, na jakie napotyka rozwój wiejskiej służby zdrowia, jestem przeświadczony, że rok 1967 przyniesie dalszy postęp w zapewnieniu opieki zdrowotnej ludności rolniczej. Wyrażam nadzieję, że dotychczasowy rozwój budownictwa wiejskich ośrodków zdrowia skłoni zainteresowane organizacje i instytucje do udzielania szeroko zakrojonej pomocy w realizacji inwestycji wiejskiej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-115.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-116">
+ <u xml:id="u-116.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Więcej zgłoszeń do dyskusji nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-116.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-116.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-116.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Tak więc, Obywatele Posłowie, dobiega końca debata nad projektem planu i budżetu państwa na rok 1967 i nad sprawozdaniami rządu z wykonania planu i budżetu na rok 1965 oraz nad wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu z wykonania planu i budżetu za rok 1965.</u>
+ <u xml:id="u-116.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W ciągu dwóch dni tej debaty, w której wystąpiło 55 mówców, Obywatele Posłowie mieli możność dokonania wszechstronnej analizy wielu gałęzi naszego życia gospodarczego, politycznego, społecznego, kulturalnego i innych. Trzeba powiedzieć, że debata była żywa, twórcza, poruszyła wiele problemów i mam nadzieję, że przyniesie te owoce, których wszyscy oczekujemy. Tak jak to jest prawem parlamentu i naszego Sejmu, Obywatele Posłowie w czasie debaty zgłosili wiele uwag, dezyderatów i wniosków pod adresem rządu. W czasie debaty zabierało głos trzech ministrów, którzy ustosunkowali się do problemów dotyczących ich resortów.</u>
+ <u xml:id="u-116.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W celu ustosunkowania się do całości debaty w imieniu rządu — udzielam głosu Ministrowi Finansów, obywatelowi Jerzemu Albrechtowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-117">
+ <u xml:id="u-117.0" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! W toku 2-dniowej debaty generalnej Sejmu, jak również w ciągu prac komisji sejmowych przedłożone przez rząd projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967 spotkały się z pozytywną oceną. Komisje sejmowe wniosły także istotne poprawki do obu projektów oraz zgłosiły szereg dezyderatów. Pragnąłbym podkreślić, że dezyderaty komisji będą wnikliwie rozpatrzone przez odpowiednie resorty i w miarę możliwości uwzględnione w toku realizacji plantu w roku 1967, jak również przy sporządzaniu planów gospodarczych i finansowych na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-117.1" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W czasie dyskusji zwrócono uwagę, że założenia planowe na rok 1967 zwłaszcza w zakresie produkcji przemysłowej, jak i rolnej, zostały ustalone realnie i istnieją możliwości ich przekroczenia. Chciałbym przyłączyć się do głosów tych obywateli posłów, którzy podkreślali, że ostrożność w założeniach planu będzie wówczas jego walorem, gdy wykorzystamy wszystkie możliwości poprawy efektywności naszej gospodarki oraz możliwości podwyższenia jakości produkcji i rozwoju działalności usługowej. Rozważnie zaplanowane zadania produkcyjne w przemyśle i rolnictwie pozwalają na uniknięcie zrywów i nerwowości w realizacji planu. Dzięki temu będzie można poświęcić więcej uwagi dalszemu wdrażaniu i ugruntowywaniu nowych zasad planowania i zarządzania. Powinny one z kolei przyczynić się do lepszego jakościowo wykonania zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-117.2" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W podstawowych działach gospodarki narodowej, to jest w przemyśle, rolnictwie i budownictwie będą w raku 1967 obowiązywały udoskonalone zasady finansowania i nowe bodźce ekonomiczne, które mają zapewnić korzystniejsze warunki dla rozwoju gospodarki i podniesienia jej efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-117.3" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Rok 1967 trzeba więc jak najlepiej wykorzystać dla pełnego wdrożenia nowego systemu finansowego przedsiębiorstw, który zmierza do podniesienia rangi rentowności i odpowiedzialności finansowej w działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-117.4" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Warunkiem działania rentowności, jako prawidłowego kryterium oceny przedsiębiorstw, jest również prawidłowe ustalenie cen fabrycznych. Jak wiadomo, nowymi cenami fabrycznymi objętych jest około 40% produkcji towarowej przemysłu kluczowego, a praktycznie większość przedsiębiorstw przetwórczych, gdyż przemysł surowcowy nie jest objęty cenami fabrycznymi. Zawarte w cenach fabrycznych zróżnicowane stawki zysku powinny skłaniać przedsiębiorstwa do rozwijania produkcji nowoczesnej, opartej na wyższym poziomie technicznym oraz do zwrócenia szczególnej uwagi na obniżkę kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-117.5" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Warto również przypomnieć, że niedawno rząd podjął decyzje zmierzające do lepszego zharmonizowania bodźców ekonomicznych w przedsiębiorstwach, co znalazło wyraz w nowelizacji uchwały o zasadach funduszu premiowego. Przewiduje ona szersze niż dotychczas uzależnienie wypłaty premii dla kierownictwa i personelu inżynieryjno-technicznego przedsiębiorstw od osiągnięcia wskaźnika rentowności, a w niektórych przypadkach — stopy zysku. Równocześnie uzależniono wypłatę premii w zjednoczeniach od osiągnięcia planowanego wskaźnika rentowności. Zapewnia to między innymi lepsze współgranie bodźców w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach.</u>
+ <u xml:id="u-117.6" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Poza tym od nowego roku zacznie funkcjonować uzupełniający system premii pobudzający do bardziej rytmicznej produkcji i pełniejszego wykonywania zadań kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-117.7" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Niemałe znaczenie dla usprawnienia organizacji pracy i poprawy rytmiczności produkcji w przemyśle będą miały niewątpliwie prace komisji zakładowych powołanych w wyniku uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego. Prace te — oprócz podjęcia środków mających na celu poprawę organizacji produkcji — zmierzają do ograniczenia nadmiernego przyrostu zatrudnienia i podniesienia tempa wzrostu wydajności pracy. Obecnie rząd przygotowuje uchwałę, w myśl której osiągnięte — dzięki ograniczeniu zatrudnienia — oszczędności planowanego funduszu płac będą mogły być wykorzystywane przez przedsiębiorstwa i zjednoczenia dla poprawy poziomu wynagrodzeń za pracę. Powinno to wzmóc zainteresowanie załóg kluczową dla naszej gospodarki Sprawą wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-117.8" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Pragnę również poinformować Obywateli Posłów, że rząd rozciągnął ostatnio działanie funduszu nowych uruchomień, fetory obejmował dotąd tylko przedsiębiorstwa podległe Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, również na przemysł maszynowy innych resortów, jak również na przemysł chemiczny. Prowadzone są również prace nad zmianą sposobu planowania produkcji narzędzi i oprzyrządowania, aby usunąć antybodźce istniejące jeszcze w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-117.9" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wymieniłem tylko kilka czynników, które powinny w nadchodzącym roku sprzyjać pomyślnej realizacji zadań produkcyjnych w przemyśle i innych działach gospodarki uspołecznionej, a zwłaszcza zachęcać do rozwoju produkcji nowoczesnej o wyższym standardzie użytkowym produkcji, lepiej dostosowanej do potrzeb gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-117.10" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Od szeregu lat dążymy do zapewnienia możliwie korzystnych warunków do rozwoju produkcji rolnej. Inwestycje rolne i związane z rolnictwem legitymują się w planie najwyższymi wskaźnikami wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-117.11" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Budżet państwa w 1967 r. jak wiadomo, przeznaczył na rozwój rolnictwa 25,4 mld zł, to jest o 24% więcej niż w 1966 r.; ponadto wiadomo, że od przyszłego roku wchodzą w życie nowe zasady kontraktacji zbóż, które zwiększą dochody wisi i równocześnie będą ważnym krokiem naprzód w rozwiązywaniu problemu zbożowego w bieżącym pięcioleciu. Ostatnie decyzje kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, przedstawiane przez towarzysza Gomułkę na III Zjeździe Kółek Rolniczych, przyjęte zostały przez rolników z dużym uznaniem. Można więc wyrazić przekonanie, że staną się one impulsem do wzmożenia wysiłków rolników w kierunku zwiększenia upraw i dostaw zbóż. Trzeba jednak podkreślić z całym naciskiem, że zobowiązują one również aparat gospodarczy do poprawy pracy wszystkich ogniw skupu i zaopatrzenia, transportu i tych gałęzi przemysłu, które pracują na rzecz rolnictwa. Zgodnie z postulatami Obywateli Posłów, wyrażonymi w czasie debaty, na sprawność obsługi rolnictwa rząd będzie zwracał szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-117.12" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ogólnie można chyba uznać, że rolnictwo ma zapewniane warunki i środki niezbędne dla pomyślnego rozwoju. Zadania w zakresie produkcji rolnej ustalone są ostrożnie i przy właściwym wykorzystaniu środków materialnych i przy przeciętnych nawet warunkach klimatycznych, plany produkcji rolnej mogą być znacznie przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-117.13" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W odróżnieniu od zadań w dziedzinie produkcji przemysłowej i rolnej założenia planu w zakresie inwestycji, a zwłaszcza budownictwa, są bardzo trudne. Słusznie w wielu wypowiedziach zwracali na to uwagę Obywatele Posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-117.14" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Równocześnie nie brak było jednak wystąpień postulujących rozszerzenie programu inwestycyjnego, budowę dodatkowych magazynów, sklepów, punktów usługowych, zakładów przetwórczych, a zwłaszcza większej ilości mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-117.15" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Nie ulega wątpliwości, że dla uzasadnienia tych wszystkich potrzeb można przytoczyć wiele bardzo ważkich argumentów. Musimy jednak wybierać przede wszystkim potrzeby najpilniejsze, decydujące o węzłowych ogniwach rozwoju naszej gospodarki i lepszym wykorzystaniu sił wytwórczych, możliwości przerobu są bowiem ograniczone.</u>
+ <u xml:id="u-117.16" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W związku z tym, w toku prac nad planem 1967 roku, konieczne okazało się częściowe zredukowanie programu robót budowlano-montażowych, które były pierwotnie projektowane; ale pomimo to tempo wzrostu robót budowlano-montażowych jest bardzo wysokie.</u>
+ <u xml:id="u-117.17" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W tej sytuacji, istotne znaczenie będzie miało wykorzystanie tych instrumentów nowego systemu finansowego, które pozwalają na niedopuszczanie do rozpoczęcia inwestycji niedostatecznie przygotowanych do realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-117.18" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Dużą rolę w tym zakresie będą musiały spełniać banki, które w toku przyjmowania inwestycji do finansowania, będą musiały zwrócić uwagę zarówno na jakość przygotowanej dokumentacji, jak i sposób zabezpieczenia wykonawstwa. Jednym z ważniejszych zadań banków będzie oddziaływanie na koncentrację robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-117.19" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Niezależnie od tego trzeba dążyć do rozwinięcia możliwości przerobowych, do zwiększenia potencjału budownictwa i polepszenia zaopatrzenia materiałowego, a także rytmiki tego zaopatrzenia. W tym kierunku właśnie będzie głównie skoncentrowany wysiłek rządu i aparatu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-117.20" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Równocześnie chcę podkreślić, że szereg potrzeb inwestycyjnych, mających zwłaszcza na celu usunięcie — „wąskich gardeł” rozwoju produkcji, poprawę rozwoju rolnictwa, a zwłaszcza rozwój sieci skupu, zaopatrzenia, magazynów i transportu — będzie można w pewnym Stępniu zaspokoić w ramach nowego systemu finansowania.</u>
+ <u xml:id="u-117.21" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Nowe zasady finansowania inwestycji przewidują bowiem, że plan w zakresie inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw ustalany jest szacunkowo. Jeśli zjednoczenia i przedsiębiorstwa wygospodarują dodatkowe środki na inwestycje i znajdą odpowiednie możliwości przerobowe i zaopatrzeniowe we własnym zakresie, będą one mogły podjąć w tych warunkach dodatkowe efektywne inwestycje. Elementem uelastyczniającym plan inwestycyjny w pewnym stopniu są tak zwane inwestycje drobne, realizowane w oparciu o własne środki i kredyt bankowy. Ewentualne rozszerzenie tych inwestycji będzie mogło następować w wyniku ujawnienia lokalnych rezerw i możliwości przerobowych, zwłaszcza systemem gospodarczym. Jeśli będą to inwestycje szybko rentujące, to banki udzielą na nie dodatkowego kredytu. Chcę przez to powiedzieć, że istnieją w naszym systemie możliwości elastycznego działania, jeśli jest ono oparte na gospodarczo uzasadnionych przesłankach.</u>
+ <u xml:id="u-117.22" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jeśli mówimy o trudnych problemach planu na 1967 r., to nie sposób pominąć handlu zagranicznego. Również zadania w tej dziedzinie wymagać będą poważnej koncentracji naszych wysiłków. Bez zaspokojenia bowiem szybko rosnącego zapotrzebowania na surowce i maszyny pochodzenia zagranicznego, nie może być mowy o pomyślnym wykonaniu zadań planu na 1967 rok. Zaspokojenie zaś szerokiego zapotrzebowania naszej gospodarki w dziedzinie importu możliwe jest tylko przy odpowiedniej intensyfikacji produkcji eksportowej. W znacznym stopniu o powodzeniu założeń w dziedzinie handlu zagranicznego decydować będzie eksport przemysłu maszynowego, który ma osiągnąć około 40% całości naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-117.23" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Chodzi przy tym nie o jakikolwiek eksport, ale o eksport opłacalny. Sprzyjać temu ma wprowadzony w bieżącym roku system premiowania za efektywność eksportu oraz nowy system wartościowego wyznaczania zadań eksportowo-importowych resortom, pozwalający na bardziej korzystny wybór asortymentu i kierunku eksportu. Systemy te powinny stworzyć korzystniejsze warunki działania dla handlu zagranicznego. Towarzyszyć temu jednak musi duży wysiłek organizacyjny i wzrost operatywności i elastyczności naszych central obrotu zagranicznego, na których ciąży poważne zadanie uplasowania na rynkach zagranicznych całej planowanej produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-117.24" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Wiele uwagi w czasie debaty poświęcono zagadnieniem właściwego zaopatrzenia rynku wewnętrznego. O sprawach tych mówił już towarzysz Minister Sznajder, wskazując na kierunki zmierzające do poprawy pracy aparatu handlu oraz zaopatrzenia rynku. Szacuje się, że w 1967 r. globalny popyt ludności na towary i usługi sektora uspołecznionego wyniesie ponad 361 mld zł i będzie o ponad 7% wyższy niż w 1966 r. W tej sytuacji ważnym zadaniem będzie umocnienie równowagi rynkowej. Planowane dostawy towarów i usług równoważą przewidywany wzrost siły nabywczej. Ażeby jednak założenia pianiu znalazły wyraz w faktycznym umocnieniu równowagi rynkowej, niezbędny jest również wysiłek, zmierzający do dostosowania struktury dostaw do bardzo zróżnicowanego zapotrzebowania konsumentów. Trzeba podkreślić, że prawidłowe dostosowanie zaopatrzenia do potrzeb ludności jest także czynnikiem pobudzania pomyślnie jak dotąd rozwijającego się trendu oszczędności świata ludzi pracy. Problem więc zaopatrzenia ludności w odpowiednio zróżnicowaną, w zależności od potrzeb, masę towarów i usług, jest na pewno węzłowym żądaniem przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych. W naszym przekonaniu nowe urządzenia systemu finansowego powinny sprzyjać wysiłkom w tej ważnej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-117.25" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że poświęcę kilka słów podnoszonym w dyskusji pewnym aspektom polityki podatkowej, które dotyczą rzemiosła i omawianych już problemów rozwoju rolnictwa i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-117.26" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W czasie obrad komisji sejmowych oraz debaty generalnej Obywatele Posłowie na ogół pozytywnie przyjęli zasady polityki podatkowej zarówno w stosunku do gospodarstw rolnych, jak też rzemiosła. Wyrażano jedynie obawę, czy polityka ta będzie prawidłowo realizowana przez władze terenowe.</u>
+ <u xml:id="u-117.27" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W związku z tym pragnę podkreślić, że Ministerstwo Finansów podjęło wszelkie niezbędne kroki w tym kierunku. Przede wszystkim nowe przepisy o ulgach inwestycyjnych dla rolników i ulgach dla rzemiosła zostały opublikowane z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem wejścia ich w życie, co umożliwia aparatowi finansowemu, rolnikom i rzemiosłu oraz jego samorządowi przygotowanie się do ich stosowania od początku 1967 r. O zasadach stosowania nowej polityki podatkowej został szczegółowo poinstruowany aparat finansowy wszystkich szczebli. Odbyliśmy również konsultacje z samorządem rzemieślniczym. Zarówno w roku bieżącym, jak i przyszłym, nasilona będzie inspekcja w terenie dla kontroli prawidłowości stosowania nowych ulgowych zasad opodatkowania. Obserwujemy również stopniową poprawę stosunku rzemiosła do obowiązków podatkowych.</u>
+ <u xml:id="u-117.28" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W debacie poruszono problematykę dodatkowych możliwości produkcji materiałów budowlanych poza sektorem uspołecznionym. Jak wiadomo, w dziedzinie podatkowej stworzyliśmy bardzo dobre warunki dla rozwoju produkcji materiałów budowlanych w ramach zespołów chłopskich. Chcę równocześnie dodać, że finalizowane są obecnie w Ministerstwie Finansów prace nad rozporządzeniami przyznającymi także prywatnym producentom daleko idące ulgi w celu pobudzania rozwoju produkcji materiałów ściennych. Zamierzamy przyznać okresowe zwolnienia od podatku dla zakładów nowo uruchamianych, rozciągniemy też na te zakłady ulgi inwestycyjne takie, jak dla rzemiosła, a także rozszerzymy dla nich ryczałtowe formy opodatkowania.</u>
+ <u xml:id="u-117.29" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Na koniec, odnośnie do opodatkowania wsi, pragnę nadmienić, że do stosowanych do tej pory ulg dla rolników dojdą w przyszłości ulgi dodatkowe, a mianowicie premie w postaci zmniejszeń podatku gruntowego dla gospodarstw dostarczających państwu zboże ponad normy przewidziane w umowach kontraktacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-117.30" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Przyczyni się to między innymi do pewnego złagodzenia progresji podatkowej, co postulowali niejednokrotnie Obywatele Posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-117.31" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Wśród wielu poczynań zmierzających do zapewnienia lepszych warunków rozwoju gospodarki i uelastycznienia jej funkcjonowania wspomnieć należy jeszcze raz o wprowadzeniu od nowego roku funduszu aktywizacji małych miast i funduszu miejskiego. Pierwszy z nich, przewidujący możliwość uzyskania kredytu bankowego na budowę zakładów produkcyjnych, opartych o bazę miejscowych rezerw surowcowych i siły roboczej, zmierza do aktywizacji gospodarczo-produkcyjnej małych miast. Drugi, na rzecz którego miasteczka gromadzić będą środki od 1967 r., stwarza pewne możliwości polepszenia warunków komunalnych, kulturalnych i usługowych w małych miastach. Powołanie obu tych funduszów jest wyrazem realizacji licznych postulatów poselskich, wskazujących na potrzebę zapewnienia środków dla ożywienia gospodarki w małych ośrodkach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-117.32" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Środki te oddajemy w ręce odpowiednich rad narodowych w nadziei, że zostaną one wykorzystane na takie cele, które w sposób trwały przyczynią się do pobudzenia życia gospodarczego w małych ośrodkach miejskich, między innymi zgodnie z wnioskami zgłoszonymi w totku debaty nad planem i budżetem.</u>
+ <u xml:id="u-117.33" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Miesięczna praca komisji sejmowych i 2-dniowa debata nad projektem planu i budżetu na 1967 r. wykazały, że projekty te uwzględniają najważniejsze potrzeby rozwoju gospodarki narodowej i kultury naszego społeczeństwa. Prace Sejmu wzbogaciły treść dokumentów, które zostały przedłożone przez rząd do uchwalenia na bieżącej sesji. Obywatele Posłowie poruszyli i naświetlili wiele ważnych zagadnień, którym rząd będzie się czuł zobowiązany poświęcić w totku wykonywania planu gospodarczego i budżetu szczególnie wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-117.34" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Plan i budżet na 1967 rok są programem postępu naszej gospodarki i rozwoju kultury. Wzbogacone przez dyskusję sejmową staną się one wytyczną działania całego naszego społeczeństwa. Wyrażając to przekonanie, proszę w imieniu rządu o uchwalenie projektu Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu wraz z poprawkami komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-117.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-118">
+ <u xml:id="u-118.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-118.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 63.</u>
+ <u xml:id="u-118.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-118.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 r. wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-118.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-118.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm powziął jednogłośnie uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i o podstawowych założeniach na 1968 rok w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-118.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej ma rok 1967 wraz z załącznikami od nr 1 do 5 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom, Posłom druku nr 64.</u>
+ <u xml:id="u-118.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-118.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z załącznikami od nr 1 do 5 oraz poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-118.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-118.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm przyjął jednogłośnie ustawę budżetową na 1967 rok z załącznikami od nr 1 do 5 w całości wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-118.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały, co do zatwierdzenia sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 roku jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w druku sejmowym nr 65.</u>
+ <u xml:id="u-118.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-118.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-118.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-118.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-118.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził jednogłośnie sprawozdania rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 roku oraz udzielił rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
+ <u xml:id="u-118.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-118.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu o interpelacji.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-119">
+ <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Jerzego Wernera w sprawie przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym oraz odpowiedź Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac na tę interpelację.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-120">
+ <u xml:id="u-120.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy 11 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-120.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-120.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-120.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! Za chwilę zakończymy ostatnie w roku bieżącym plenarne posiedzenie Sejmu, które wieńczy okres bardzo intensywnej pracy parlamentarnej. W ciągu ostatnich kilku miesięcy roku bieżącego Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił 5-letni Plan Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, a w dniu dzisiejszym przedmiotem uchwały Sejmu stał się także Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na rok 1967. W przeddzień rozpoczęcia nowego roku 1967 pragnę wyrazić nadzieję, że te uchwalone przez Sejm akty prawne przyczynią się do tego, aby rak 1967 przyniósł dalsze wzmocnienie naszego ludowego państwa, dalszy rozwój gospodarki i kultury naszej ojczyzny, dalsze podniesienie stopy życiowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-120.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W imieniu Prezydium Sejmu życzę Wam, Obywatele Posłowie, aby nadchodzący rok 1967 przyniósł Wam pełne zadowolenie z Waszej pracy poselskiej i zawodowej. Życzę Wam także wszelkiej pomyślności osobistej. Z najlepszymi życzeniami, w imieniu Izby zwracam się także do członków Rady Państwa i Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: Szczęśliwego Nowego Roku!</u>
+ <u xml:id="u-120.5" who="#komentarz">(Długotrwale oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-120.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 45)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..2dce994
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
@@ -0,0 +1,85 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00012-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>12 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>12 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">12</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-02-14</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlajszczakEugenia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Błajszczak Eugenia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabrowskaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbrowska Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFrankowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frankowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrzebiszNowickaZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grzebisz-Nowicka Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKnapikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Knapik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorzyckiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korzycki Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKozubskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozubski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuleszaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulesza Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMonkaWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mońka Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOlszewskiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Olszewski Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStachonRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stachoń Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczerbalFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczerbal Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelZofiaGrzebiszNowicka" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Zofia Grzebisz-Nowicka</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="ZenonNowak" role="speaker">
+ <persName>Zenon Nowak</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..143a5fe
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,690 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 12 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 14 lutego 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 14)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Władysława Gałkę i Zofię Grzebisz-Nowicką.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Władysław Gałka.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół 11 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu?</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych (druki nr 47 i 53).</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca posłanka Eugenia Błajszczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselBlajszczakEugenia">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu sejmowej Komisji Kultury i Sztuki przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselBlajszczakEugenia">Już na wstępie stwierdzić należy, że ustawowe unormowanie spraw wyższego szkolnictwa artystycznego jest godnym podkreślenia osiągnięciem Polski Ludowej, jest dowodem znaczenia, jakie ustrój socjalistyczny nadał kulturze i sztuce w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselBlajszczakEugenia">Wspomnieć tu może wypada, że w Polsce międzywojennej problemy dotyczące wyższego szkolnictwa artystycznego oraz inne zagadnienia, dotyczące kultury i sztuki, nie zostały wyrażone w akcie prawnym rzędu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselBlajszczakEugenia">Omawiany dziś projekt nowelizacji ustawy z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych ma na celu ujednolicenie niektórych jej przepisów z obowiązującymi przepisami ustawy o szkołach wyższych oraz ustawy o stopniach i tytułach naukowych. Zakłada on równocześnie uwzględnienie specyfiki wyższego szkolnictwa artystycznego, jego stałego dynamicznego rozwoju, wyzwalającego nowe dyscypliny i techniki artystyczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselBlajszczakEugenia">W ten sposób oceniła przedstawiony projekt ustawy podkomisja złożona z przedstawicieli sejmowych Komisji: Kultury i Sztuki oraz Oświaty i Nauki, która rozpatrzyła go 28 września 1966 r. przy udziale rektorów bądź też prorektorów niektórych wyższych uczelni artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselBlajszczakEugenia">Projekt ten był również przedmiotem pozytywnej oceny Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego. Środowisko artystyczne, doceniając wagę proponowanych zmian, wypowiedziało się za projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselBlajszczakEugenia">Wysoki Sejmie! Sprawy wyższego szkolnictwa artystycznego reguluje odrębna ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych. W ustawie tej zostały rozciągnięte na wyższe szkoły artystyczne przepisy ogólnej ustawy o szkołach wyższych z dnia 5 listopada 1958 r. z uwzględnieniem odrębnych przepisów w sprawach dotyczących specyfiki wyższych szkół artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselBlajszczakEugenia">Omawiany dziś projekt ustawy ma na celu wprowadzenie do obowiązującej dotychczas ustawy o wyższych szkołach artystycznych zmian, wynikających z ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o zmianie ustawy o szkołach wyższych, a także z ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselBlajszczakEugenia">Projektowane zmiany dotyczą trzech rodzajów zagadnień, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselBlajszczakEugenia">—zagadnień, które unormowane zostały w ustawie o wyższych szkołach artystycznych w związku z ogólną ustawą o szkołach wyższych, —zagadnień, które unormowane zostały w ustawie o wyższych szkołach artystycznych w sposób odrębny, — zagadnień, związanych bezpośrednio z ustawą z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselBlajszczakEugenia">1.Zmiany przepisów związanych z ogólną ustawą o szkołach wyższych uwzględnione zostały w projekcie ustawy w art. 1 pkt 1—6, pkt 8—9, pkt 13, 16—17, pkt 19 oraz w art. 2, 3 i 4. Przepisy te dotyczą ogólnych spraw szkolnictwa wyższego, które powinny być unormowane w sposób jednolity we wszystkich szkołach wyższych. Do tego rodzaju spraw zaliczyć należy również uwzględnioną w pkt 17 lit. a) sprawę dyplomów stwierdzających ukończenie wyższej szkoły artystycznej w okresie do 1 września 1939 r. bądź w okresie od 1945 r. do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych. W myśl dotychczasowych przepisów wspomnianej ustawy dyplomy ukończenia wyższej szkoły artystycznej w powyższym okresie są równorzędne dyplomom z tytułem magistra, jeśli posiadacz takiego dyplomu ma świadectwo dojrzałości. Warunek posiadania świadectwa dojrzałości przy ocenie równorzędności dyplomu zostaje skreślony, zgodnie ze znowelizowaną w ubiegłym roku ogólną ustawą o szkolnictwie wyższym, która przewiduje możliwość przyjmowania na studia wyższe osób nie posiadających matury oraz wydawanie im po ukończeniu studiów dyplomów z tytułem magistra, a więc bez ograniczania uprawnień absolwentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselBlajszczakEugenia">2.Zmiany przepisów odrębnych dla wyższych szkół artystycznych uwzględnione są w projekcie ustawy w art. 1 pkt 7, 10—12, 14, 15 i 18.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselBlajszczakEugenia">Dotyczą one następujących zagadnień:</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselBlajszczakEugenia">1)W ogólnych przepisach o szkolnictwie wyższym nie przewiduje się możliwości powołania do składu senatu szkoły wyższej osób zajmujących stanowiska prodziekana.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselBlajszczakEugenia">Projekt ustawy w art. 1 pkt 7 przewiduje tę możliwość, gdyż w warunkach działalności wyższych szkół artystycznych — przy ogólnie mniejszym składzie senatu spowodowanym mniejszą liczbą wydziałów — udział prodziekana w pracach senatu, jako dodatkowego poza dziekanem reprezentanta wydziału, może okazać się w niektórych wyższych szkołach artystycznych konieczny.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselBlajszczakEugenia">2)Ustawa o wyższych szkołach artystycznych z 1962 r. wprowadziła do systemu kwalifikowania pracowników nauki z dyscyplin artystycznych przewód kwalifikacyjny na stanowisko docenta etatowego, stanowiący analogię do przewodu habilitacyjnego na stopień naukowy docenta z zakresu dyscyplin naukowych, gdyż z zakresu dyscyplin artystycznych nie nadaj e się stopni naukowych. Przewód kwalifikacyjny na stanowisko docenta etatowego z zakresu dyscyplin artystycznych ma na celu stwierdzenie posiadania kwalifikacji artystycznych i pedagogicznych do objęcia tego stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselBlajszczakEugenia">Przepisy zawarte w art. 1 pkt 10 projektu ustawy, nie naruszając głównych założeń przewodu kwalifikacyjnego na stanowisko docenta etatowego w zakresie dyscyplin artystycznych, wprowadzają pewne zmiany w postanowieniach dotyczących tych przepisów, wzorując się na nowych przepisach o stopniach i tytułach naukowych, z uwagi na analogiczny charakter tego przewodu do przewodu habilitacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselBlajszczakEugenia">Główne zmiany w tej sprawie są następujące:</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselBlajszczakEugenia">a)wprowadzenie możliwości dopuszczenia do przewodu kwalifikacyjnego w wyjątkowych wypadkach osób nie posiadających studiów wyższych, oczywiście za zgodą Ministra Kultury i Sztuki, wyrażoną po zasięgnięciu opinii Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego. Dotyczyć to będzie osób mających wybitne osiągnięcia artystyczne, a kandydujących na stanowisko docenta etatowego;</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselBlajszczakEugenia">b)ustalenie przy ocenie wydziałów wyższych szkół artystycznych, ubiegających się o uzyskanie prawa do przeprowadzenia wspomnianego przewodu kwalifikacyjnego, jako głównego kryterium warunku tworzenia przez dany wydział środowiska artystycznego o odpowiednio wysokim poziomie w zakresie danej gałęzi sztuki lub dyscypliny artystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselBlajszczakEugenia">Należy zaznaczyć, że w myśl dotychczasowych przepisów ustawy o wyższych szkołach artystycznych — do przewodu kwalifikacyjnego może być dopuszczona jedynie ta osoba, która posiada studia wyższe. Osoby nie odpowiadające temu warunkowi, a posiadające dobre, a nawet bardzo dobre wyniki w pracy artystycznej i pedagogicznej, mogą być powołane na stanowisko docenta etatowego jedynie w trybie wyjątkowym, to jest bez przewodu kwalifikacyjnego. Jest to droga niewłaściwa, gdyż tryb wyjątkowy przewidziany jest dla kandydatów na stanowisko docenta etatowego, posiadających wybitne kwalifikacje artystyczne i pedagogiczne, nie wymagające potwierdzenia w drodze przewodu kwalifikacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselBlajszczakEugenia">3)Ustawa o wyższych szkołach artystycznych w art. 12 przewiduje możliwość powoływania w trybie wyjątkowym na stanowisko docentów etatowych w zakresie dyscyplin artystycznych tych osób, które nie odbyły przewodu kwalifikacyjnego, jednakże posiadają wysokie kwalifikacje artystyczne i poważne osiągnięcia w pracy artystycznej. Dotychczasowe przepisy ustawy odnoszą się więc do czynnych zawodowo artystów. Praktyka wykazała, że przepis powyższy jest niewystarczający. Projekt ustawy w art. 1 pkt 11 przewiduje rozszerzenie trybu wyjątkowego na te osoby, które posiadają wysokie kwalifikacje artystyczne, jednakże nie wykonują czynnie zawodu artysty, a poświęciwszy się pracy naukowej, dydaktycznej mają poważne osiągnięcia w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselBlajszczakEugenia">4)Ustawa o szkolnictwie wyższym przed jej nowelizacją w 1965 r. nie przewidywała możliwości powołania na stanowisko adiunkta osoby, która nie posiada dyplomu ukończenia studiów wyższych. Obecnie możliwość ta istnieje, gdyż w myśl przepisów ustawy z 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych — stopień naukowy doktora może uzyskać osoba nie posiadająca studiów wyższych, a uzyskanie stopnia naukowego doktora stanowi podstawę do ubiegania się o stanowisko adiunkta w szkole wyższej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselBlajszczakEugenia">W związku z powyższym jest konieczne wprowadzenie odpowiedniej zmiany w ustawie o wyższych szkołach artystycznych. Wprawdzie kandydaci na stanowisko adiunkta w zakresie dyscyplin artystycznych nie uzyskują stopni naukowych, jednakże obowiązuje ich przewód kwalifikacyjny, analogiczny do przewodu doktorskiego, który ma na celu stwierdzenie posiadania przez nich kwalifikacji artystycznych i pedagogicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselBlajszczakEugenia">W projekcie ustawy w art. 1 pkt 12 przewiduje się zmianę dotychczasowych przepisów obowiązujących w wyższych szkołach artystycznych, która umożliwi dopuszczenie do przewodu kwalifikacyjnego osób, nie posiadających ukończonych studiów wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselBlajszczakEugenia">Nowy przepis dotyczyć będzie kandydatów o wybitnych uzdolnieniach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselBlajszczakEugenia">5)Przepis art. 1 pkt 14 projektu ustawy, wprowadzający możliwość zatrudnienia wykładowcy nie posiadającego studiów wyższych, ma charakter wyjątkowy i ogranicza się jedynie do dyscyplin artystycznych. Dotyczyć będzie osób o wysokich kwalifikacjach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselBlajszczakEugenia">6)Art. 1 pkt 15 projektu ustawy wprowadza dwa nowe przepisy do ustawy o wyższych szkołach artystycznych, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselBlajszczakEugenia">a)nowy art. 14 a) — dotyczący dodatkowego zatrudnienia pomocniczych pracowników nauki, b)nowy art. 14 b) — rozciągający przepisy ustawy o wyższych szkołach artystycznych na inne szkoły wyższe w zakresie dyscyplin artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselBlajszczakEugenia">Należy podkreślić, że rozwój kadr pomocniczych pracowników nauki w zakresie dyscyplin artystycznych zależy od wprowadzenia omawianego przepisu. Przepis ten będzie zachętą dla czynnych artystów teatrów, oper i filharmonii, filmu, wzornictwa przemysłowego do ubiegania się o stanowiska pomocniczych pracowników nauki w wyższych szkołach artystycznych, gdyż objęcie tego stanowiska nie zamknie im możliwości pracy artystycznej poza szkołą wyższą, tak niezbędnej dla ich rozwoju artystycznego. Zaznaczyć trzeba, że w takich dyscyplinach, jak: dyrygentura, pianistyka, wokalistyka, instrumenty orkiestrowe, aktorstwo, reżyseria dramatu, operatorstwo filmowe, reżyseria muzyczna, a także dyscypliny plastyczne w zakresie wzornictwa przemysłowego — nie ma możliwości uzyskania stanowisk półetatowych, a zatrudnienie możliwe jest tylko na pełnych etatach. Dlatego obecnie młodzi artyści rezygnują z pracy w szkole wyższej, gdyż nie jest ona w stanie zapewnić im pełnego warsztatu dla pracy artystycznej, a zatrudnienie w szkole wyższej powoduje w konsekwencji zakaz dodatkowego zatrudnienia poza szkołą wyższą lub możliwość zatrudnienia poza szkołą wyższą jedynie w granicach 1/2 etatu.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselBlajszczakEugenia">Nowy art. 14 a) projektowanej ustawy przewiduje możliwość uzyskania przez asystentów, starszych asystentów i adiunktów zgody Ministra na dodatkowe zatrudnienie poza szkołą wyższą w granicach 1 etatu, jeżeli dodatkowe zajęcie zarobkowe tych pracowników ma na celu podniesienie ich kwalifikacji artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselBlajszczakEugenia">Nowy art. 14 b) uwzględniony został w projekcie ustawy na wniosek byłego Ministerstwa Oświaty w związku z istnieniem dyscyplin artystycznych w niektórych szkołach wyższych podległych temu Ministerstwu.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselBlajszczakEugenia">W końcu — sprawa związana ze stopniami i tytułami naukowymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselBlajszczakEugenia">Art. 5 projektu ustawy ma na celu zmianę przepisu art. 18 ust. 4 ustawy z 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych. Przepis, którego zmianę proponuje się, dotyczy sposobu wysuwania w trybie nadzwyczajnym wniosków o nadanie tytułu profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego, przy czym opiniowanie wniosków w zakresie szkół wyższych powierzono Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego. Jest to sprzeczne z zasadą zawartą w innym przepisie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych, a mianowicie art. 18 ust. 3, w myśl którego wnioski w powyższych sprawach wysunięte w trybie zwykłym opiniuje:</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselBlajszczakEugenia">— Rada Główna Szkolnictwa Wyższego w zakresie dyscyplin naukowych, — Rada Wyższego Szkolnictwa Artystycznego w zakresie dyscyplin artystycznych, — Rada Wyższego Szkolnictwa Wojskowego w zakresie nauk wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselBlajszczakEugenia">Art. 5 projektu ustawy powierza opiniowanie wniosków w trybie nadzwyczajnym również wspomnianym organom, w zależności od charakteru dyscypliny reprezentowanej przez kandydata, w sprawie którego wniosek został wysunięty.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselBlajszczakEugenia">Komisja proponuje formalną poprawkę do art. 7, w której wyraz „prorektora” proponuje się zastąpić wyrazem — „prorektorów”. Jest to uzasadnione tym, że są uczelnie artystyczne, które mają więcej niż jednego prorektora.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselBlajszczakEugenia">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę projektowane zmiany w ustawie o wyższych szkołach artystycznych należy podkreślić, że są one logicznym następstwem dokonanych już przez Sejm zmian w ustawie o szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselBlajszczakEugenia">Dotychczas obowiązujące ustawy, przytoczone już powyżej, a mianowicie: ustawa o szkolnictwie wyższym z 25 listopada 1958 r., ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych oraz ustawa o stopniach i tytułach naukowych z 31 marca 1965 r. — nie normowały całkowicie zagadnień dotyczących wyższego szkolnictwa artystycznego. Zrodziła się przeto potrzeba wprowadzenia do obowiązujących do tej pory przepisów nowych postanowień, które dałyby właściwą interpretację ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselBlajszczakEugenia">Dlatego też przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt nowelizacji tej obowiązującej dotąd ustawy pozwala sądzić, że jego uchwalenie stworzy wyższym szkołom artystycznym jeszcze większe możliwości dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselBlajszczakEugenia">Przedstawiony projekt ustawy — po jego zatwierdzeniu będzie normował sprawy odnoszące się tylko do dyscyplin artystycznych. Dyscypliny zaś czysto naukowe, jak muzykologia czy dyscypliny stojące na pograniczu nauki i sztuki będą uzyskiwały awanse naukowe w trybie zwykłym, a nie w trybie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselBlajszczakEugenia">W odniesieniu zaś do pracowników dydaktycznych w zakresie aktorstwa — posiadane przez nich kwalifikacje do prowadzenia działalności pedagogicznej należą do dziedziny teorii i w takich przypadkach pracownicy ci podlegać będą ustawie o szkolnictwie wyższym i każda rada wydziału może dopuścić takiego pracownika dydaktycznego do przewodu doktorskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselBlajszczakEugenia">Warto tu jeszcze nadmienić, że absolwenci wyższych szkół artystycznych mają prawo doktoryzowania się zarówno w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, jak i na uniwersytetach.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselBlajszczakEugenia">Przedstawiona do zatwierdzenia nowelizacja ustawy o wyższych szkołach artystycznych jest zbieżna z postanowieniami ustawy o szkołach wyższych i stanowi końcowy etap prac porządkujących zasadnicze problemy działalności dydaktyczno-naukowej w szkolnictwie wyższym. Stopień liberalizacji w obejmowaniu stanowisk dydaktycznych w wyższych szkołach artystycznych nie posuwa się dalej niż w innych szkołach wyższych w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselBlajszczakEugenia">Podobnie jak w ustawie o szkołach wyższych dopuszcza się w wyjątkowych wypadkach przyznawanie tytułów naukowych wybitnym praktykom.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselBlajszczakEugenia">Biorąc powyższe pod uwagę, proszę w imieniu Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Oświaty i Nauki, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o zmianie ustawy o szkołach artystycznych (druk nr 47) wraz z poprawką zaproponowaną przez Komisję (druk nr 53).</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto się wstrzymał od głosowania? Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o paszportach (druki nr 46, 52 i 52 A).</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselGrendysMichal">' Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ma za przedmiot zmianę i uzupełnienie niektórych postanowień obowiązującej ustawy o paszportach. Ustawa ta, przyjęta przez Izbę 17 czerwca 1959 r. uregulowała w sposób kompleksowy główne elementy problematyki prawnej ruchu zagranicznego. Wychodzi ona z generalnego założenia, że każdemu obywatelowi służy prawo do otrzymania paszportu, wyjąwszy taksatywnie wymienione przypadki, gdy ważne względy w uzasadniony sposób przemawiają przeciw udzieleniu paszportu określonej osobie. To generalne założenie, wychodzące wyraźnie naprzeciw potrzebom ludności przejawiającej poważne zainteresowanie wyjazdami zagranicznymi oraz uwzględniające rozwój różnego rodzaju kontaktów międzynarodowych organizacji państwowych, społecznych i innych, wykazało w praktyce pełną przydatność. Umożliwiło ono w poważnym stopniu rozwój wymiany gospodarczej, kulturalnej i turystycznej, pozwalając zarazem organom paszportowym na skuteczne przeciwdziałanie występującym czasem tendencjom do wykorzystywania możliwości wyjazdów zagranicznych dla celów nie dających się pogodzić z celami, dla których państwo udziela dokumentów paszportowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselGrendysMichal">Okres od momentu uchwalenia przez Wysoki Sejm ustawy o paszportach do chwili obecnej charakteryzuje się dynamicznym wzrostem liczby wyjazdów zagranicznych. Dla ilustracji warto podać, że w skali lat 1960— 1965 liczba ta wzrosła z około 195 tys. do około 557 tys. osób, a więc niemal trzykrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselGrendysMichal">W 1966 r. liczba ta uległa dalszemu wydatnemu zwiększeniu i osiągnęła poziom ponad 763 tys. osób. Podane wartości nie uwzględniają małego ruchu granicznego oraz przygranicznego ruchu turystycznego. W ramach tej kategorii ruchu wyjechało z Polski około 280 tys. osób w 1964 r. i około 274 tys. osób w 1965, w 1966 r. około 400 tys. osób. Warto również dla porównania podać, że w 1938 r., a więc w okresie stosunkowo największego ożywienia ekonomicznego w dwudziestoleciu międzywojennym, liczba wyjazdów zagranicznych nie przekroczyła 89 tys.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselGrendysMichal">Tendencja wzrostowa wyjazdów zagranicznych występuje również w innych państwach. Odpowiednie liczby wynoszą: dla Czechosłowacji 1.719 tys. w 1964 r., w 1966 r. około 1.850 tys. osób, a dla Węgier 1.486 tys. w 1964 r. i w 1966 r. około 1.500 tys. osób. Z NRD tylko do krajów demokracji ludowej w 1966 r. udało się około 700 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselGrendysMichal">Porównując liczbę ludności tych państw z liczbą mieszkańców naszego kraju, dojść należy do wniosku, że ruch zagraniczny z Polski jest relatywnie słabiej rozwinięty i w dalszej przyszłości będzie nadal przejawiał tendencje wzrostowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselGrendysMichal">Wzrost ruchu zagranicznego powoduje konieczność stałego doskonalenia pracy organów paszportowych. Ich pierwszoplanowym zadaniem jest sprostanie terminowemu załatwianiu wniosków obywateli i instytucji o uzyskanie dokumentów paszportowych, przy równoczesnym zabezpieczeniu istotnych interesów państwa. Nie może zwłaszcza ulec osłabieniu kontrola nad tym, aby wyjazdy nie były wykorzystywane dla celów kolidujących z obowiązującym porządkiem prawnym i interesem publicznym. Należy podkreślić, że organy paszportowe włożyły wiele — z reguły efektywnego — wysiłku, aby w warunkach nie zmienionej obsady kadrowej sprostać tak pojętemu zadaniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselGrendysMichal">Obserwacja praktyki stosowania ustawy o paszportach dowodzi, że jej podstawowe rozstrzygnięcia odpowiadają aktualnym potrzebom. Natomiast na tle wzrostu ruchu zagranicznego oraz w związku z podniesieniem na wyższy poziom pracy organów paszportowych staje się celowe i możliwe wprowadzenie do ustawy pewnych zmian, dotyczących przepisów bardziej szczegółowych. Zmiany te mają na celu:</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselGrendysMichal">po pierwsze — uściślenie niektórych praw i obowiązków obywateli i organów paszportowych w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji w sprawie udzielenia paszportu;</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselGrendysMichal">po wtóre — stworzenie możliwości wydawania dokumentów paszportowych na dłuższe okresy, niż dotychczas przewidziane; ta grupa przepisów projektu zmierza do pewnego odciążenia organów paszportowych, a zarazem do ułatwienia obywatelom załatwiania spraw paszportowych;</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselGrendysMichal">po trzecie — uwzględnienie niektórych innych potrzeb wynikłych na tle praktyki wykonywania ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Ze stanowiska praworządności ludowej niezwykle istotne znaczenie ma problem określenia w aktach praw i obowiązków, jakie obowiązują w stosunkach prawnych między państwem a obywatelem. Na problem ten Sejm i Rada Ministrów zwracały zawsze szczególną uwagę, dając temu wyraz między innymi w wydanych ostatnio aktach ustawodawczych z dziedziny prawa administracyjnego z Kodeksem postępowania administracyjnego na czele. Również ustawa o paszportach, w części dotyczącej paszportów wydawanych w kraju, precyzuje dokładnie przypadki, w których organ paszportowy może odstąpić od zasady, iż każdemu obywatelowi służy prawo do otrzymania paszportu. Odmowa udzielenia obywatelowi paszportu może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy:</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselGrendysMichal">—przeciw wnioskodawcy toczy się postępowanie karne, —zainteresowany naruszył przepisy paszportowe, —w czasie pobytu za granicą zainteresowany działał na szkodę interesów Polski lub naraził na szkodę jej dobre imię, —przeciwko wydaniu paszportu przemawiają inne ważne względy państwowe, —ważne względy społeczne lub wzgląd na osobę pozostającą pod opieką ubiegającego się przemawiają przeciwko wydaniu paszportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselGrendysMichal">Te same zasady w całości lub częściowo obowiązują przy załatwianiu wniosków o wydanie wkładki paszportowej i dokumentu podróży.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselGrendysMichal">Ustawa nie precyzuje natomiast bliżej przesłanek wydawania względnie odmowy wydania paszportów konsularnych. Mogło to nieraz prowadzić do sytuacji konfliktowych. Z tych między innymi względów projekt zmierza do istotnego uzupełnienia ustawy w części dotyczącej paszportów konsularnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselGrendysMichal">1</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselGrendysMichal">Projekt sankcjonuje wydawanie dwóch rodzajów paszportu konsularnego, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselGrendysMichal">—konsularnych paszportów książeczkowych, mających — jak głosi nazwa — formę książeczek przystosowanych do trwałego używania i —konsularnych paszportów blankietowych, mających postać blankietu — arkusza, zawierającego odpowiednie dane i zaopatrzonego w fotografię posiadacza.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselGrendysMichal">Paszport książeczkowy będzie podstawową formą paszportu konsularnego, mającą takie samo znaczenie, jak dotychczasowy paszport konsularny. Nowy artykuł 11 a) ustawy stanowi, że odmowa wydania książeczkowego paszportu konsularnego może nastąpić wówczas, gdy:</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselGrendysMichal">—przeciw ubiegającemu się o taki paszport toczy się postępowanie o pozbawienie obywatelstwa polskiego, —osoba ta naruszyła przepisy paszportowe, działała na szkodę interesów Polski, albo swoim zachowaniem naraziła na szkodę dobre imię Polski, —zachodzą inne ważne względy państwowe i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselGrendysMichal">W braku wymienionych przeszkód obywatelowi polskiemu zamieszkałemu za granicą służyć będzie prawo do otrzymania konsularnego paszportu książeczkowego. W konsekwencji — istnieć będzie obowiązek organu państwowego wydania paszportu na wniosek ubiegającej się o to osoby.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselGrendysMichal">Paszport konsularny blankietowy byłby wydawany w dwóch przypadkach: gdy obywatel polski przebywający za granicą utracił paszport lub nie posiada go z innych przyczyn bądź też, gdy odmówiono mu wydania paszportu książeczkowego. Paszport blankietowy umożliwia powrót do kraju, nie może być jednak wznawiany, wystawiany na inne kraje, ani zawierać klauzuli o prawie powrotu za granicę. Wydania paszportu blankietowego będzie można odmówić tylko w jednym przypadku, gdy przeciw ubiegającemu toczy się postępowanie o pozbawienie obywatelstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselGrendysMichal">Nastąpiłoby zatem uściślenie zakresu osób, którym wydawane są paszporty konsularne książeczkowe i blankietowe, określenie zasad wydawania tych paszportów i przesłanek, na których oparte być mogą decyzje o odmowie w odniesieniu zarówno do jednego, jak i drugiego rodzaju paszportu konsularnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselGrendysMichal">Drugim zespołem postanowień objętych projektem są przepisy, mające na celu wprowadzenie ułatwień w korzystaniu z paszportów i wkładek paszportowych. Przede wszystkim przewiduje się przedłużenie terminu ważności tych dokumentów.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselGrendysMichal">Według pierwotnego tekstu ustawy paszportowej, paszporty wydawane w kraju zarówno na wyjazdy jednorazowe, jak i na wyjazdy wielokrotne, były wydawane na okres do jednego roku i mogły być przedłużane na okresy roczne. W 1962 r. Wysoki Sejm dokonał zmiany ustawy paszportowej, sankcjonując możliwość wydawania paszportów na wyjazdy wielokrotne na okresy do dwóch lat.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselGrendysMichal">Rozpatrywany projekt zmierza do wprowadzenia zasady, iż wszystkie paszporty wydawane w kraju — jednorazowe i wielokrotne — mogą być wystawiane na okres do dwóch lat, a ich ważność może być wznawiana na taki sam okres. Komisja Spraw Wewnętrznych, po konsultacji z zainteresowanymi naczelnymi organami władzy państwowej, proponuje zawarcie w projektowanej ustawie dodatkowego przepisu, stwarzającego dalsze możliwości wydłużenia terminu ważności paszportów, przedstawiając — jako poprawkę — nowy przepis, który by dawał możność właściwym ministrom upoważnienia podległych bądź nadzorowanych organów paszportowych do wydawania i wznawiania ważności paszportów na okresy dłuższe niż dwuletnie. Poprawki proponowane przez Komisję zmierzają nadto do przedłużenia okresu łącznego ważności paszportu do lat dziesięciu.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselGrendysMichal">Komisja Spraw Wewnętrznych — także po konsultacjach z kierownictwami resortów — proponuje również przedłużenie terminów ważności paszportów konsularnych książeczkowych, które mogłyby być wydawane na czas do lat dziesięciu. Za przedłużeniem terminów, o których mowa, przemawia nie tylko potrzeba usprawnienia pracy organów konsularnych, które wystawiają ten rodzaj paszportów, lecz nadto uzasadnione dążenie do ugruntowania poczucia stabilizacji u ich posiadaczy, dla których książeczkowy paszport konsularny jest dokumentem stwierdzającym tożsamość oraz obywatelstwo.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselGrendysMichal">Istotne ułatwienia przewiduje się dla posiadaczy wkładek paszportowych. Przede wszystkim dotychczasowy maksymalny okres ważności wkładki przedłuża się z trzech do sześciu miesięcy. Dalej — dopuszcza się możliwość, nie przewidzianą według tekstu dotychczas obowiązującego, wystawiania wkładek na wyjazdy wielokrotne. Wkładka na przejazdy wielokrotne może być wystawiona z ważnością na okres do dwóch lat i może być wznawiana na okresy również do dwóch lat z tym, że łączna ważność nie może przekraczać lat pięciu. Wreszcie — projekt przewiduje możliwość wydawania wkładek do tymczasowych zaświadczeń tożsamości jako dokumentów równorzędnych dowodom osobistym.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselGrendysMichal">Warto zwrócić również uwagę na nowy przepis upoważniający organy paszportowe do zwalniania w uzasadnionych przypadkach poszczególnych posiadaczy paszportów i wkładek paszportowych od obowiązku składania tych dokumentów w organach paszportowych po przybyciu do kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselGrendysMichal">Omawiany zespół przepisów stwarza obywatelom większe możliwości szerszego niż dotychczas korzystania z wyjazdów zagranicznych, a jednocześnie wprowadzając pewne ułatwienia działa na rzecz zarówno interesów obywateli, jak i na rzecz interesów państwa, gdyż zbytnie formalizowanie podważa kredyt zaufania obywateli i powoduje konieczność zwiększenia aparatu administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselGrendysMichal">Nowe przepisy przyczynią się do zmniejszenia w pewnym stopniu napływu interesantów, przede wszystkim spośród grona często wyjeżdżających z kraju, sprzyjać będą rozładowaniu okresowych napięć w pracy organów paszportowych, wynikających z sezonowości ruchu turystycznego, odbywającego się w dużej mierze na podstawie wkładek paszportowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselGrendysMichal">Równocześnie, elastyczny charakter przepisów projektu stworzy organom paszportowym — w tych przypadkach, gdy zachodzi tego konieczność — możliwość zabezpieczenia żywotnych interesów państwa w dziedzinie regulacji ruchu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselGrendysMichal">Przy sposobności proponowanych zmian projekt zmierza w kierunku odmiennego niż dotychczas uregulowania sprawy wpisywania do paszportów wystawianych w kraju, do paszportów konsularnych książeczkowych i blankietowych oraz do dokumentów podróży — dzieci posiadaczy tych paszportów. Dotychczasowa górna granica wieku dzieci ulega podwyższeniu z 13 do 16 lat. Zmiana zgodna jest z zaleceniami konferencji Narodów Zjednoczonych z 1963 r. w sprawie turystyki i podróży międzynarodowych. Kwestię zmiany granicy wieku dzieci regulują przepisy przedstawionego przez Radę Ministrów projektu zmiany obowiązującej ustawy o paszportach (druk nr 46). Są to w art. 1 pkt 2 i 7 w tekście przedłożenia rządowego, zmieniające brzmienie art. 6 ust. 2 i art. 13 ust. 1 ustawy o paszportach. Należy dodać, że taka właśnie granica wieku, obowiązuje z mocy art. 15 dotychczasowego tekstu ustawy paszportowej w stosunku do dzieci wpisywanych do wkładek paszportowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Jeśli chodzi o poprawki przedstawione przez Komisję, zawarte w drukach nr 52 i 52 A, niektóre z nich zostały omówione już w toku dotychczasowych wywodów (dotyczy to poprawek zawartych w druku nr 52 A i mających za przedmiot terminy ważności paszportów). Poprawki 4 i 5 z druku nr 52 nie mają charakteru merytorycznego, zmierzają one jedynie do usunięcia ewentualnych niejasności bądź lepszej stylizacji norm.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselGrendysMichal">Uzasadnienia wymagają natomiast poprawki pozostałe.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselGrendysMichal">Zdarzają się sytuacje, iż niektórzy posiadacze paszportów, przy sposobności wyjazdu za granicę, dążą do przedłużenia pobytu poza terminy ważności tych dokumentów w celach, które nie znajdują uzasadnienia ani ze stanowiska interesu społecznego, ani nawet z punktu widzenia zasługujących na uwzględnienie potrzeb osobistych. Między innymi obserwuje się zjawisko, że pewna część wyjeżdżających obywateli, na przykład w celach turystycznych lub naukowych, samowolnie przedłuża pobyt, podejmuje za granicą pracę zarobkową i domaga się wznowienia ważności paszportu wydanego w kraju. Nie trzeba dowodzić, iż tego rodzaju zjawiska, choć nie występują w szerszej skali, są wysoce niepożądane. Z tych względów Komisja proponuje wprowadzenie do ustawy o paszportach nowego przepisu, którego tekst sformułowany został w poprawce pierwszej w druku nr 52 A. Przepis ten stanowi, że paszport może być wykorzystany tylko zgodnie z celem, dla którego został wydany.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselGrendysMichal">Poprawka trzecia z druku nr 52 A jest konsekwencją projektowanej zmiany łącznego okresu ważności paszportów krajowych. W myśl art. 1 pkt 4 przedłożenia rządowego, w przypadkach wyjazdów za granicę na okresy ponad 5 lat, to jest na czas dłuższy niż łączny okres ważności paszportów wystawianych w kraju lub na pobyt stały, paszporty te podlegają wymianie na paszporty konsularne książeczkowe na podstawie klauzuli organu paszportowego. Proponując przedłużenie łącznego okresu ważności paszportów krajowych do lat dziesięciu, Komisja Spraw Wewnętrznych doszła do przekonania, iż omawiany przepis pozostaje aktualny jedynie w części dotyczącej wyjazdów na pobyt stały, w związku z czym proponuje odpowiednią zmianę sformułowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselGrendysMichal">W dotychczasowym brzmieniu ustawa o paszportach regulowała zasady unieważniania paszportów wydawanych w kraju, wkładek paszportowych i dokumentów podróży, nie zawierała natomiast przepisu, który by pozwalał na unieważnienie paszportu konsularnego. Wobec sformułowania w projekcie materialno-prawnych przesłanek wydawania bądź odmowy wydania paszportu konsularnego, zaistniała potrzeba rozważenia celowości zamieszczenia w ustawie normy, która by regulowała prawa organu do unieważnienia paszportu konsularnego książeczkowego lub blankietowego. Mając na uwadze, że paszport konsularny może uzyskać tylko obywatel polski, Komisja wnioskuje wprowadzenie do ustawy przepisu, iż paszport konsularny ulega unieważnieniu wówczas, gdy jego posiadacz zostanie pozbawiony obywatelstwa polskiego. Propozycję tę wyraża poprawka 2 w druku nr 52.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselGrendysMichal">Jedynie krótkiej wzmianki wymaga poprawka 7 z druku nr 52 A. Ma ona na celu, poprzez rozszerzenie zakresu upoważnienia Rady Ministrów do regulowania spraw opłat paszportowych, umożliwienie w przyszłości bardziej elastycznej, dostosowanej do aktualnych potrzeb, regulacji prawnej w danej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselGrendysMichal">Zmierzając do końca sprawozdania, pragnę — działając w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych — wyrazić przekonanie, że rozpatrywany projekt ustawy, mając za podstawę rzetelną ocenę dotychczasowej praktyki kształtowania ruchu zagranicznego, zmierza w sposób konsekwentny i prawidłowy w kierunku dalszego usprawnienia pracy organów paszportowych, ułatwienia obywatelom załatwiania określonej kategorii spraw oraz sprecyzowania praw i obowiązków organów i obywateli. Z tych względów Komisja Spraw Wewnętrznych wnosi, aby Wysoki Sejm przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o paszportach w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami, proponowanymi przez Komisję.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o paszportach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych w drukach sejmowych nr 52 i 52 A — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nie widzę.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o paszportach.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy obecnie do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych przez ludność.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Szczerbal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych, która dwukrotnie na swych posiedzeniach — w marcu 1966 r. oraz 2 lutego bieżącego roku z udziałem przedstawicieli zainteresowanych komisji sejmowych i wojewódzkich zespołów poselskich rozpatrywała realizację postulatów i wniosków wyborców — mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie z sytuacji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ranga i znaczenie wniosków i postulatów ludności w życiu społeczno-politycznym kraju podkreślone zostały ze szczególną mocą na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie w uchwalonej przez Sejm w 1963 r. noweli do ustawy o radach narodowych, która nałożyła na rady narodowe obowiązek systematycznego rozpatrywania na sesjach realizacji zgłoszonych przez społeczeństwo wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wnioski i postulaty ludności są wyrazem demokratyzmu naszego ustroju, jedną z podstawowych form więzi organów władzy ludowej ze społeczeństwem, zabezpieczającą bezpośredni wpływ ludzi pracy na kształtowanie kierunków rozwoju gospodarczego i społeczno-kulturalnego określonej miejscowości, gromady, miasta, powiatu czy województwa, a tym samym całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Instytucja wniosków i postulatów stworzyła również możność bezpośredniego wpływania mas pracujących na doskonalenie stylu pracy organów administracji państwowej i gospodarczej, na kształtowanie prawidłowego stosunku tych organów i zatrudnionych w nich pracowników do obywatela i wnoszonych przez niego spraw.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Komisja Spraw Wewnętrznych w wyniku dyskusji na swym lutowym posiedzeniu uznała, że zagadnienie wniosków i postulatów wyborców należy do tych kluczowych problemów, którym Sejm nasz poświęca specjalne posiedzenia problemowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Jaki cel stawiamy sobie na dzisiejszym posiedzeniu? Już sama plenarna debata Sejmu nad tym zagadnieniem jest wyrazem nie tylko wysokiej troski i ogromnej wagi, jaką naczelne organy władzy państwowej przywiązują do realizacji wniosków i postulatów ludności, ale także jest podkreśleniem społecznej i politycznej rangi samej instytucji wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wynikłe z dzisiejszej debaty wnioski wpłyną niewątpliwie na właściwe ukierunkowanie dalszej aktywności społecznej tak w zakresie już zgłoszonych, jak i przyszłych inicjatyw społeczeństwa oraz spowodują podniesienie na wyższy poziom metod ich ewidencjonowania, rozpatrywania i załatwiania przez aparat rad narodowych i organów centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoki Sejmie! Przedstawiane społeczeństwu w programach wyborczych zamierzenia rządu i rad narodowych na lata 1966—1970 konfrontowane były z istotnymi potrzebami i możliwościami lokalnymi i generalnie przez społeczeństwo akceptowane. Zgłaszane w dyskusji przez wyborców uwagi, wnioski i postulaty, w większości oparte na konkretnych możliwościach terenu i uwzględniające aktualne możliwości gospodarcze kraju, wzbogacały zamierzenia rad narodowych ujęte w projekcie planu 5-letniego o nowe dodatkowe zadania, przy czym szczera, rzeczowa i konkretna rozmowa setek tysięcy wyborców z kandydatami na posłów i radnych pozwoliła na ujawnienie wielu rezerw we wszystkich dziedzinach gospodarki; pozwoliła dostrzec wiele jeszcze wymagających usprawnienia niedomagań w działalności i stylu pracy administracji, a nierzadko i w tych przepisach prawnych, które okazały się mało przydatne lub nie dostosowane do aktualnych warunków i potrzeb życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W ten sposób w oparciu o akceptowane projekty planów 5-letnich oraz zgłoszone i uznane za słuszne wnioski i postulaty wyborców zrodziły się konkretne, uzgodnione ze społeczeństwem programy rozwoju każdego regionu — program rozwoju całego kraju zawarty w uchwalonym przez Sejm w listopadzie ubiegłego roku planie 5-letnim na lata 1966— 1970.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ogółem w ostatniej kampanii wyborczej wyborcy zgłosili w całym kraju 147 tys. wniosków i postulatów, czyli o 34 tys. więcej niż w kampanii wyborczej 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Zgłoszone wnioski i postulaty dzielą się na dwie zasadnicze grupy — na wnioski o charakterze inwestycyjno-gospodarczym, wymagające dla ich realizacji odpowiednich nakładów finansowych i materiałów oraz na wnioski organizacyjno-administracyjne nie wymagające w zasadzie nakładów finansowych, lecz określonego działania organizacyjnego prezydiów rad i jednostek radom narodowym podporządkowanych bądź też zmiany odpowiednich przepisów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W grupie zagadnień inwestycyjno-gospodarczych zgłoszono ponad 88 tys. postulatów. Stanowi to ponad 60% ogółu zgłoszonych postulatów i wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Postulatów typu organizacyjno-administracyjnego zgłoszono w skali krajowej ponad 58 tys., co stanowi około 40% ogółem zgłoszonych postulatów i wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Głębsza analiza ilości zgłoszonych wniosków i postulatów wykazuje, że 66%, a więc ^2^/3 ogólnej liczby postulatów, przypadało do załatwienia radom narodowym szczebla powiatowego, 15% radom szczebla gromadzkiego, 11% wojewódzkim radom narodowym, 7% organom nie podporządkowanym radom, a tylko 1% organom szczebla centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wynika z tego, że zgodnie z wytycznymi VIII Plenum KC partii rady narodowe szczebla powiatowego stały się istotnie podstawowym ogniwem w systemie rad, że wzrosły ich uprawnienia, pozwalające na załatwienie spraw najbardziej nurtujących mieszkańców powiatu. Świadczy to również w pewnej mierze o stałym wzroście rangi i autorytetu rad gromadzkich i miejskich. Ponadto wynika z tego, że wyborcy poruszali w swych postulatach przede wszystkim sprawy swego terenu, dostrzegając możliwość zlikwidowania szeregu bolączek i potrzeb przez rady narodowe, z którymi na co dzień współpracują.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Komitety Frontu Jedności Narodu, rady narodowe, ich prezydia, komisje oraz jednostki wykonawcze wykazały dużo troski i włożyły sporo wysiłku w prawidłowe załatwienie zgłoszonych postulatów i wniosków, w organizacje realizacji postulatów uznanych za słuszne i możliwe do wykonania w poszczególnych latach bieżącego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ogromny wysiłek i ofiarna praca działaczy Frontu Jedności Narodu oraz działaczy i pracowników rad narodowych w zakresie załatwienia tak poważnej ilości postulatów zasługuje na pełne uznanie. Przy ogólnie zadowalającej ocenie realizacji wniosków i postulatów — działalność kontrolna partii i stronnictw politycznych, komitetów Frontu Jedności Narodu, zespołów poselskich, rad i ich komisji, a także przeprowadzona w pierwszym półroczu 1966 r. wszechstronna i bardzo wnikliwa kontrola Najwyższej Izby Kontroli wykazała, że w niektórych prezydiach rad narodowych oraz w podległych im organach nie w pełni przestrzegano zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1965 r., ustalającego tryb postępowania przy załatwianiu i realizowaniu wniosków i postulatów zgłoszonych na ich terenie.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Kontrole wykazały, że w niektórych powiatach i gromadach było wiele błędów i uchybień przy ewidencjonowaniu wniosków i kwalifikowaniu ich zasadności. Nie zawsze w kontrolowanych prezydiach zabezpieczono w sposób prawidłowy i pełny realizację uznanych postulatów bądź stworzono warunki do ich realizacji w drodze określenia w planach i budżetach środków niezbędnych dla ich wykonania. W wielu jednostkach negatywne odpowiedzi udzielane wnioskodawcom formułowane były w sposób niejasny i nie przekonywający o słuszności negatywnej decyzji. W innych znowu prezydiach — zwłaszcza szczebla gromadzkiego — brak było współpracy prezydiów z komisjami rady i z lokalnym komitetem Frontu Jedności Narodu. Najczęstszą przyczyną tego był brak należytej kontroli i pomocy ze strony organów wyższego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Fakt, że prawie 2/3 zgłoszonych postulatów i wniosków wyborców dotyczyło spraw gospodarczych, spośród których 77% rady narodowe, ministerstwa, urzędy centralne i inne instytucje uznały za realne i możliwe do wykonania — świadczy niewątpliwie o dużej dojrzałości społecznej wyborców, o ich trosce o rozwój gospodarczy swego terenu w ramach gospodarczego rozwoju kraju. Wnioski te stały się wartościowym materiałem dla rad narodowych, pozwalającym na skonfrontowanie opracowanych corocznie planów gospodarczych i dostosowanie ich w miarę możliwości do faktycznych potrzeb każdego terenu, w którym postulat wysunięto, w drodze wprowadzenia możliwych i koniecznych zmian czy rozszerzenia zamierzeń zawartych w tych planach.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Nie bez znaczenia przy tym jest fakt, że na ogólny koszt ponad 68 mld zł, przewidziany jako konieczny dla pokrycia realizacji uznanych i przyjętych postulatów inwestycyjno-gospodarczych, blisko 10 mld zł, czyli około 15% zdeklarowali wyborcy pokryć w czynach społecznych własnym wysiłkiem, własnymi środkami finansowymi i materiałowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Istotne znaczenie ma również rozeznanie dziedzin, w odniesieniu do których zgłoszono największą liczbę postulatów inwestycyjno-gospodarczych. Najwięcej, bo około 19% zgłoszonych postulatów inwestycyjno-gospodarczych dotyczy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, około 17% — spraw rolnictwa i leśnictwa, 15% — komunikacji i łączności, 13% — spraw oświaty, kultury, sportu i turystyki, 10% — handlu i usług; pozostała ilość dotyczy resortu zdrowia i opieki społecznej, spraw przemysłu i usług budownictwa i innych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Taki zagadnieniowy układ ilości postulatów wskazuje wyraźnie, w jakich dziedzinach najbardziej odczuwane są przez wyborców potrzeby inwestycyjno-gospodarcze. Z takim uszeregowaniem potrzeb nie szły jednak zawsze w parze możliwości inwestycyjne rad narodowych i pozostałych organów, pod adresem których skierowano wnioski i postulaty.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Można i trzeba jednak stwierdzić, że organy centralne i rady narodowe zgodnie z wytycznymi Prezesa Rady Ministrów z czerwca 1965 r. na ogół wnikliwie, w oparciu o trzeźwy i skrupulatny rachunek gospodarczy oceniały możliwości realizacji złożonych postulatów i w zależności od środków przewidzianych w projektach planów 5-letnich przyjmowały zobowiązania wobec wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoki Sejmie! Na przestrzeni lat 1965 i 1966 powstały i rozwijają się warunki sprzyjające realizacji większości zgłoszonych wniosków i postulatów. Warunki te stwarzała z jednej strony działalność ustawodawcza Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obecnej kadencji, z drugiej strony — wyrażona w uchwałach i zarządzeniach działalność rządu. Na potwierdzenie tego pragnę wskazać przykładowo na niektóre tylko z nich.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie gospodarki komunalnej i mieszkaniowej wiele wniosków dotyczyło budownictwa mieszkaniowego i rozdzielnictwa mieszkań, remontów, utrzymania czystości w budynkach, poszerzenia bazy usług komunalnych świadczonych na rzecz ludności itp. W zakresie tym zarówno plan 5-letni, zakładający wybudowanie ponad 2.177 tys. izb w budownictwie mieszkaniowym typu miejskiego, to jest o 19% więcej niż w latach 1961—1965, zwiększenie zakresu spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego oraz wprowadzenie przez Radę Ministrów w maju 1965 r. nowych zasad polityki lokalowej i przydziału mieszkań umożliwiły radom narodowym uwzględnienie w poważnej mierze zgłaszanych w tym zakresie wniosków i postulatów. W gospodarce komunalnej stworzono już i poszerza się odpowiednio warunki dla zwiększenia ilości i poprawy jakości remontów w budynkach mieszkalnych, utrzymania i konserwacji budynków, poprawienie ich estetycznego wyglądu, lepszego rozwoju usług komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie rolnictwa i leśnictwa w zgłaszanych postulatach przeważały sprawy zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, dostawy sadzeniaków, zwiększenia dostaw części zamiennych do maszyn rolniczych, regulacji praw własnościowych gruntów itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Podjęte już w tych sprawach decyzje, zakładające w planie 5-letnim wzrost produkcji nawozów sztucznych, nowe zasady kontraktacji zbóż i wprowadzone w związku z tym bodźce i bonifikaty stwarzają warunki do spełnienia postulatów w zakresie zwiększenia zaopatrzenia gospodarstw rolnych w potrzebne nawozy sztuczne.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przewidywane w pięcioleciu znaczne zwiększenie dostaw środków ochrony roślin, pasz treściwych, przewidywane zwiększenie nakładów na inwestycje produkcyjne w rolnictwie, przy równoczesnym ustaleniu ulg inwestycyjnych dla gospodarstw rolnych, korzystna dla rolnictwa polityka podatkowa w stosunku do rzemiosła usługowego na wsi oraz wiele innych przepisów i zarządzeń wydanych w ostatnich dwóch latach, stworzyły i stwarzają radom narodowym możliwości szerokiego uwzględniania zgłoszonych pod ich adresem wniosków i postulatów ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Podobnie wydane już bądź znajdujące się w fazie końcowych przygotowań przepisy o czasie otwarcia sklepów handlowych, o weryfikacji kadr handlowych, zmierzające w kierunku wyeliminowania z handlu osób karanych za nadużycia, o koordynacji działalności handlu hurtowego z detalem, o prowadzeniu niektórych sklepów na podstawie umów — zlecenia, dopuszczenia do realizacji w latach 1966 i 1967 drobnych inwestycji (pawilonów handlowych, zakładów gastronomicznych, magazynów itp. poza przyznanym limitem inwestycyjnym) i wiele innych — umożliwią przy ich pełnym wykorzystaniu osiągnięcie znacznej poprawy w zakresie handlu i zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wiele wniosków i postulatów dotyczyło również rozwoju usług. W tym zakresie uchwała Rady Ministrów z 30 lipca 1965 r. w sprawie rozwoju usług dla ludności w latach 1966—1970 oraz wydane na jej podstawie zarządzenia pozwoliły na realne programowanie rozwoju usług w każdym województwie i powiecie, a wprowadzone przepisy o ubezpieczeniu rzemieślników i szeroki zakres ulg podatkowych dla rzemiosła, zwłaszcza usługowego, stwarzają odpowiedni klimat i możliwości znacznego rozwoju rzemiosła i osiągnięcia poprawy usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Poważnym problemem poruszanym na spotkaniach była sprawa zatrudnienia kobiet i wkraczającej w wiek produkcyjny młodzieży, szczególnie w małych miastach. Wydane ostatnio przez rząd przepisy stwarzające fundusz aktywizacji miast i o funduszu miejskim, uchwała Rady Ministrów w sprawie rozwoju pracy nakładczej umożliwiają systematyczny wzrost liczby miejsc pracy dla wielu kobiet poszukujących zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W każdej dziedzinie życia gospodarczego, w każdym prawie resorcie na przestrzeni od 1965 r. do chwili obecnej — stworzone zostały przez rząd, w drodze zmiany obowiązujących przepisów, odpowiednie warunki do realizacji wielu postulatów i życzeń ludności, wyrażonych w toku kampanii wyborczej. Również w zakresie organizacyjno-administracyjnym wiele zostało podjętych kroków zmierzających do maksymalnego udogodnienia ludności załatwiania swoich spraw na możliwie najniższym szczeblu bądź najbliżej swego miejsca zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ostatnie decyzje rządu o regulacji płac w niektórych jednostkach państwowych, w tym i regulacja płac wprowadzona z dniem 1 sierpnia 1966 r. w prezydiach rad narodowych, ułatwia zatrudnianie w organach administracji państwowej ludzi z odpowiednimi kwalifikacjami, co niewątpliwie odbije się pozytywnie na sprawności działania tych organów. Chodzi teraz tylko o co, aby — przezwyciężając dotychczasowe niedociągnięcia, a nawet błędy — w pełni wykorzystane zostały wszystkie możliwości pozytywnego załatwienia wniosków i postulatów, aby jako nie nadające się i niemożliwe do zrealizowania uznane zostały tylko te postulaty, które istotnie nie mogą być uwzględnione w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Według stanu na dzień 30 czerwca 1966 r. zrealizowano 45.500 wniosków i postulatów, co stanowi 40% ogółu wniosków zakwalifikowanych do realizacji, w tym 14.600 wniosków inwestycyjno-gospodarczych, co stanowi 22% tej grupy wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wyniki kontroli NIK, dane Urzędu Rady Ministrów oraz informacje wojewódzkich zespołów poselskich sygnalizują, że w wielu powiatach i gromadach zaplanowane na lata 1965 i 1966, zgodnie z wnioskami i postulatami, zadania inwestycyjno-gospodarcze nie zostały w pełni wykonane, w większości z braku zabezpieczenia środków w budżetach, ale nierzadko również wskutek niepodjęcia ze strony podległych prezydiom wydziałów czy biur gromadzkich należytych przedsięwzięć organizacyjnych, często zwłaszcza w odniesieniu do postulatów, do zrealizowania których ludność deklarowała swój udział w ramach czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Tymczasem właśnie realizacja tych postulatów, w których zakładano społeczne zaangażowanie ludności, wymaga szczególnej troski i zapobiegliwości organizacyjnej ze strony prezydiów rad, a przede wszystkim rzeczowo zainteresowanych wydziałów czy biur gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Celowość społeczno-gospodarcza podejmowanych czynów inwestycyjnych w takich dziedzinach, jak budowa dróg lokalnych, budowa i rozbudowa urządzeń komunalnych, szkół, przedszkoli, mieszkań dla nauczycieli, sal gimnastycznych, świetlic, domów kultury, przychodni lekarskich, izb porodowych, ośrodków zdrowia itp., nie zawsze i nie w każdej dziedzinie idzie w parze z racjonalną organizacją i rzetelnym rachunkiem ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W wielu województwach występowało zjawisko braku środków na sfinansowanie podjętych przez ludność czynów społecznych, gdyż deklarowane środki własne przekraczały często możliwości ludności i dotacji z funduszów gromadzkich. Na skutek często niefrasobliwych szacunków występował w trakcie realizacji czynów wzrost wartości kosztorysowej. Zdarzało się również, że rozpoczynano w tej samej miejscowości równocześnie kilka inwestycji w ramach czynów, które przekraczały siły i możliwości organizacyjne terenu. Stan ten powoduje trudności w realizacji tych inwestycji i wpływa na wydłużanie się cykli budowy. Znane nam są trudności wynikające z niedoboru mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych, stąd też inwestycje podejmowane w ramach czynów społecznych powinny być realizowane przede wszystkim systemem gospodarczym, a nie obciążać przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego. Inwestycje realizowane w ramach czynów społecznych powinny być wykonywane w zasadzie przy maksymalnym wykorzystaniu materiałów miejscowych, uzupełnianych materiałami z rezerwy wojewódzkiej. Dlatego szczególne pole dla aktywności społecznej powinny mieć inicjatywy w zakresie inwestycji drogowych, robót remontowych i porządkowych w gospodarce komunalnej, remontów i konserwacji w dziedzinie oświaty, kultury i ochrony zdrowia, podejmowanie dobrowolnych prac w zakresie melioracji, konserwacji kanałów, nowych ujęć wodnych, ochrony przeciwpożarowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie organizacji wykonania postulatów w drodze czynów społecznych w gromadach i miastach nieodzowna jest zwiększona pomoc ze strony odpowiednich organów wyższego szczebla. Brak należytej troski i pomocy może zniweczyć niejedną cenną inicjatywę mieszkańców i zniechęcić ich do podejmowania w przyszłości tego rodzaju zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W związku z przedstawionym stanem rzeczy nasuwają się dwa zasadnicze wnioski:</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselSzczerbalFranciszek">1)zakwalifikowane jako realne i możliwe do wykonania wnioski i postulaty należy z uporem, konsekwentnie, przy aktywnym udziale ludności, pod nadzorem i kontrolą społeczną w zaplanowanych terminach wcielać w życie;</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselSzczerbalFranciszek">2)sprawy zakwalifikowania wniosków czy postulatów jako niemożliwych do wykonania nie można uważać za zamkniętą. Organy centralne, prezydia rad narodowych i inne organy właściwe do rozpatrywania określonych postulatów powinny okresowo poddawać negatywnie załatwione postulaty powtórnej analizie, powinny do nich wracać, gdyż — jak wiemy z doświadczenia — w każdym roku ujawniane zostają nowe możliwości uwzględnienia zgłoszonego postulatu. Wymaga to więc stałego zainteresowania wszystkich jednostek, do których postulaty skierowano, jak i komisji rad całokształtem zgłoszonych postulatów, a nie tylko postulatami uznanymi i przyjętymi już do realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoka Izbo! Drugą grupą, wniosków i postulatów przyjętych do realizacji są postulaty organizacyjno-administracyjne. Według stanu na dzień 30 czerwca 1966 r., na ogólną ilość 47.700 zakwalifikowanych do załatwienia wniosków tej grupy, zrealizowano 30.800, to jest 64%. Realizacja tych wniosków, jak to już wspomniano wyżej, nie wymaga nakładów inwestycyjnych, lecz określonego działania organizacyjnego organów centralnych, prezydiów rad i podporządkowanych im jednostek oraz w pewnym zakresie także jednostek im nie podporządkowanych. Postulaty te wiążą się z odczuwaną potrzebą poprawy stylu pracy rad narodowych, lepszej obsługi obywateli przez organy administracyjne i gospodarcze. Zwracają one uwagę na potrzebę polepszenia zaopatrzenia w sklepach i dostosowania godzin ich otwarcia do rzeczywistych potrzeb ludności, usprawnienia komunikacji w miastach oraz na liniach PKS czy dostosowania niektórych przepisów do wymogów życia.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Organy administracji państwowej — centralnej i terenowej — poważnie podeszły do załatwienia tej kategorii wniosków i postulatów uznanych za słuszne i przyjętych do realizacji. Jednakże przeprowadzone w 1966 r. kontrole wykazały, że w niektórych badanych prezydiach rad narodowych wnioski organizacyjne, mające w efekcie przyczynić się do poprawy stylu pracy organów administracyjnych zarówno rad narodowych, jak i organów radom nie podporządkowanych, potraktowano w sposób zbyt formalny, przy czym sprawozdania jednostek zobowiązanych do ich realizacji przyjmowano w wielu przypadkach bez należytego sprawdzenia faktycznej realizacji postulatu. Szczególnie przy realizowaniu wszelkiego rodzaju wniosków usprawniających, prezydia rad narodowych nie mogą ograniczać się tylko do wydania odpowiednich zarządzeń, lecz poprzez podległe organy inspekcyjne powinny sprawdzać faktyczny sposób realizowania postulatów, zwłaszcza na odcinku stosunku organów administracji do obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W chwili obecnej ministerstwa oraz prezydia wojewódzkich i powiatowych rad narodowych przystąpiły do realizacji zarządzenia Prezesa Rady Ministrów nr 76, dotyczącego wykonania w administracji państwowej uchwały VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przy pracach nad doskonaleniem aparatu administracyjnego w drodze krytycznej analizy struktur organizacyjnych i zakresu działania jednostek organizacyjnych prezydiów rad narodowych, wzmożenia dyscypliny i wydajności pracy, eliminowania zbędnych czynności nadmiernego rozdrobnienia na różnego rodzaju komórki organizacyjne wewnątrz wydziałów i porządkowania obowiązujących przepisów prawnych, niewątpliwie zarówno ministerstwa, jak i prezydia rad narodowych wrócą do zgłoszonych w kampanii wyborczej postulatów ludności związanych z poprawieniem stylu pracy rad narodowych, co w konsekwencji powinno przyczynić się do lepszej i pełniejszej realizacji tej grupy postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wiele postulatów typu organizacyjno-administracyjnego przypada do zrealizowania organom radom narodowym nie podporządkowanym oraz organom centralnym. Stan załatwiania postulatów przez niektóre organy nie podporządkowane radom, jak na przykład w gminnych spółdzielniach, dyrekcjach kolei państwowych, budzi wiele zastrzeżeń. Notuje się w nich bardzo niski stopień załatwienia postulatów. Wymaga to zdecydowanego wkroczenia w te sprawy CRS, a w odniesieniu do DOKP — Ministerstwa Komunikacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Zdając sobie sprawę, że pozytywne czy negatywne załatwienie wielu spraw skierowanych do ministerstw wymaga dłuższego czasu i bardzo rzetelnego rozważenia, chciałbym równocześnie pokreślić, że — zdaniem Komisji — ministerstwa powinny podjąć starania o możliwe przyśpieszenie załatwienia skierowanych do nich postulatów i równocześnie skoncentrować większą uwagę na kontrolę i nadzór nad podporządkowanymi sobie pionami w zakresie sposobu załatwiania postulatów wyborczych. W toku badania niektórych zagadnień związanych z realizacją postulatów wyborczych i analizowania trudności, na jakie napotykają prezydia rad w załatwianiu postulatów, wyraźnie wynika, że wiele mogłyby pomóc w tym zakresie odpowiednie organy centralne.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Istotną na przykład sprawą poruszaną w dezyderatach wyborczych były problemy prawidłowego rozdziału mieszkań. Z perspektyw kilkuletnich doświadczeń oraz w związku z nową polityką mieszkaniową należy stwierdzić, że nie wszystkie dotychczasowe przepisy prawa lokalowego okazują się aktualnie w pełni przydatne w praktyce. Należałoby je zatem — zgodnie z sygnałami z terenu — odpowiednio zmienić, dostosowując je do kierunków nowej polityki mieszkaniowej. Sprawą wprowadzenia niezbędnych zmian powinno się zająć zainteresowane Ministerstwo Gospodarki Komunalnej oraz Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, która niedawno zresztą problem ten rozpatrywała na swoim posiedzeniu. , Sprawą niezwykle ważną, bardzo często poruszaną przez wyborców, jest ochrona istniejącej substancji mieszkaniowej. Zdarzało się, że wydatkowano środki na roboty remontowe nie zawsze najważniejsze z punktu widzenia ochrony tej substancji, przy czym tempo remontów budynków hamowane jest często opóźnieniami w rozbudowie zaplecza MPRB i zakładów remontowych, brakiem środków transportu i zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Zdaniem naszej Komisji — w celu zapewnienia poprawy w gospodarce remontowej, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów i ministrowie nadzorujący jednostki bilansujące powinni rozważyć możliwość dokonania niezbędnej korekty przydziałów materiałowych dla gospodarki komunalnej, zgodnie z potrzebami wynikającymi z przewidywanego zużycia, oraz zapewnienia stopniowego gromadzenia niezbędnych rezerw materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Słuszne są zdaniem Komisji również wnioski i postulaty ludności, dotyczące problemów związanych z realizacją ustawy z 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Jej pięcioletnie działanie wykazało wiele pożytecznych i pożądanych skutków, choćby między innymi regulację sprawy ochrony użytków rolnych, porządkowanie gospodarki terenami pod zabudowę itp. Niektóre jednak sprawy przebiegają zbyt wolno. Brak dotąd na przykład przepisów o wprowadzeniu zasady odpłatności za tereny użytkowane w miastach i osiedlach przez jednostki państwowe opóźnia proces zwalniania zbędnych terenów na rzecz wszelkiego rodzaju budownictwa. Wydaje się konieczne, aby Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, kontynuując rozpoczętą w tej sprawie działalność, spowodowała przyśpieszenie w tej dziedzinie międzyresortowych rozstrzygnięć.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Innym problemem, często występującym na spotkaniach z posłami i radnymi, jest sprawa zbyt przewlekłego, wiele niekiedy lat trwającego, regulowania prawnego stanu posiadania nieruchomości, zwłaszcza nieruchomości gruntowych. Zbyt długo zalegają tego rodzaju sprawy w biurach notarialnych i sądach. Jest rzeczą Konieczną, aby Ministerstwo Sprawiedliwości, współdziałając z Ministerstwem Rolnictwa i Ministerstwem Finansów, podjęło kroki dla usprawnienia pracy w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoka Izbo! Przedstawiony stan załatwiania wniosków i postulatów wyborców w latach 1965 i 1966 — zdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych — jest na ogół zadowalający, mimo że przeprowadzone dotychczas kontrole wykazały wiele braków i niedociągnięć zarówno w prezydiach rad, jak i w organach centralnych oraz w jednostkach radom nie podporządkowanym.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Jedną z przyczyn stwierdzonych w niektórych województwach i resortach niedociągnięć hamujących znacznie postęp i osiągnięcia w załatwieniu wniosków i postulatów jest niewystarczający i mało jeszcze skuteczny nadzór w tym zakresie zarówno ze strony organów wyższego stopnia nad niższymi, od szczebla centralnego począwszy, jak i ze strony tych organów społecznych, które powołane są do sprawowania tego nadzoru. Zdaniem sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych niezbędna jest dalsza, systematyczna troska wszystkich organów państwowych zarówno terenowych, jak i naczelnych, o wnikliwe i szybkie rozpatrywanie oraz załatwianie wniosków i postulatów ludności, zgłoszonych zarówno w kampanii wyborczej, jak i w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych. Rady narodowe powinny periodycznie rozpatrywać na swych sesjach całokształt spraw związanych z realizacją wniosków i postulatów ludności, przy szerokim udziale komisji rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ważną sprawą jest bez wątpienia ściślejsze jeszcze powiązanie się prezydiów rad i komisji rad narodowych z lokalnymi komitetami Frontu Jedności Narodu i współdziałanie z nimi przy ocenie realizacji wniosków i postulatów na terenie ich działania. Współdziałanie to powinno przyczynić się w efekcie do usunięcia napotykanych niedociągnięć — do zwiększenia i ożywienia czynów społecznych, niezbędnych przy realizacji wielu postulatów. Pozwoli to na systematyczne okresowe uogólnienie wniosków płynących z głosów wyborców i podejmowanie wynikających z nich koniecznych i potrzebnych inicjatyw w zakresie gospodarczym, społecznym czy administracyjnym. Chodzi bowiem o to, ażeby instytucja wniosków i postulatów stawała się w coraz większej mierze szkołą rachunku gospodarczego i umiejętności wiązania potrzeb terenu z zadaniami ogólnopaństwowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Nie bez znaczenia w tym przypadku będzie stałe zainteresowanie ze strony każdego posła i radnego postulatami w swoim okręgu wyborczym, zdecydowane rozliczanie wszystkich jednostek odpowiedzialnych za realizację postulatu.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Szczególnie ważna rola przypada tu wojewódzkim zespołom poselskim, w których zakresie działania centralnym zagadnieniem jest wychodzenie naprzeciw inicjatywom ludności, współdziałanie z komitetami Frontu Jedności Narodu i radami narodowymi w celu koordynacji zamierzeń zdążających do poprawy bytu materialnego i kulturalnego ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.58" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Również resortowe komisje sejmowe powinny systematycznie rozliczać organy centralne z załatwiania wniosków i postulatów oraz z wypełniania obowiązku nadzoru, badając przy tym poprzez swoje podkomisje skuteczność tego nadzoru w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-7.59" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Zadań w zakresie realizacji wniosków i postulatów wysuniętych w ostatniej kampanii jest jeszcze sporo — i to zadań znacznie poważniejszych i trudniejszych — gdyż najczęściej realizację postulatów trudniejszych, wymagających większego wysiłku organizacyjnego i większych nakładów, ustalano w programach na ostatnie lata obecnej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-7.60" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Dlatego też nieodzowne staje się wzmożenie wysiłku wszystkich jednostek powołanych i zobowiązanych do realizacji zadań wynikających z uznanych i przyjętych do wykonania w 1967 r. i w dalszych latach pięciolatki wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.61" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W przypadkach zachodzących zmian w planach realizacji wniosków i postulatów, spowodowanych istotnie ważnymi przyczynami, rady narodowe, komitety Frontu Jedności Narodu, posłowie i radni powinni o tym informować zainteresowane społeczeństwo ze wskazaniem przyczyn powodujących te zmiany. Pogłębi to w jeszcze większym stopniu zaufanie społeczeństwa do organów władzy i wybranych do nich przedstawicieli.</u>
+ <u xml:id="u-7.62" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Dzisiejsza debata Wysokiego Sejmu nad sprawą wniosków i postulatów zgłoszonych w minionej kampanii wyborczej jest wyrazem wagi, jaką najwyższe organy władzy państwowej przywiązują do głosów społeczeństwa w kształtowaniu pomyślnego rozwoju gospodarki narodowej i stwarzaniu warunków coraz lepszego bytu mas pracujących. Stanie się ona również zachętą dla społeczeństwa w podejmowaniu nowych inicjatyw społecznych na swoim terenie w powiązaniu z gospodarczymi możliwościami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.63" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram dyskusję. Do dyskusji zapisało się dziesięciu posłów. Jako pierwszy zabierze głos poseł Józef Kulesza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselKuleszaJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Obywatel poseł Szczerbal przedstawił w ujęciu syntetycznym przebieg realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselKuleszaJozef">Zdajemy sobie sprawę, że na obecnym z kolei problemowym posiedzeniu Sejmu chodzi o temat szczególnej wagi. A mianowicie o doniosły przejaw społeczno-politycznego i gospodarczego życia kraju — o współpracę i współdziałanie wszystkich ogniw władzy ludowej z ludnością, o jedną z bardzo istotnych dróg wcielania w życie socjalistycznej demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselKuleszaJozef">Obecnym posiedzeniem wzbogacamy i to chyba istotnie tematykę plenarnych posiedzeń Sejmu, jego prace, a także działalność poselską.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselKuleszaJozef">Od wielu lat do podstawowych obowiązków posłów należy, między innymi obok pracy w Sejmie i w jego komisjach, także utrzymywanie stałej, systematycznej łączności z wyborcami. Jest to jedna z istotnych cech naszego ludowego parlamentaryzmu. Podobnie rzecz się ma z radnymi. Stąd też nasze posiedzenie ma też i ten bardzo istotny aspekt w ramach współdziałania ludności z organami władzy.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselKuleszaJozef">Kampania wyborcza jak najbardziej słusznie nazwana została wielką rozmową, wielką szkołą społeczno-gospodarskiego myślenia, dwustronnym dialogiem, w toku którego — w oparciu o wstępne założenia planu 5-letnie- go na lata 1966—1970 — uściślano i konkretyzowano problematykę planu w układzie terenowym i branżowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselKuleszaJozef">Postulaty i wnioski wyborców wzbogaciły programy wyborcze komitetów Frontu Jedności Narodu oraz plany gospodarczo-społeczne rad narodowych. Było to możliwe, bo w olbrzymiej większości wnioski te cechował realizm, zrozumienie ze strony wnioskodawców niezbędności planowego realizowania wniosków i postulatów. To samo trzeba powiedzieć o wnioskach zgłaszanych w czasie spotkań poselskich i radnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselKuleszaJozef">Dzisiaj, po wielu latach doświadczeń, możemy z pewnością stwierdzić, że instytucja postulatów i wniosków ludności, która poprzednio działała głównie w okresie kampanii wyborczej i miała charakter bardziej doraźny — przekształciła się w instytucję o charakterze stałym. Ustawa z czerwca 1963 r. o radach narodowych nadała tej instytucji szatę prawną, czyniąc z niej praktycznie ważną formę więzi organów władzy państwowej wszystkich szczebli z ludnością.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselKuleszaJozef">Równolegle powstały lepsze warunki realizacji słusznych postulatów ludności. Umożliwione to zostało dzięki wciąż rozwijającej się ekonomice kraju, podnoszeniu sprawności działania ogniw państwowych, gospodarczych i społecznych, doskonaleniu planowania i zarządzania, dzięki rozszerzeniu uprawnień i możliwości działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselKuleszaJozef">W tych procesach poczesne też miejsce przypada stale umacniającej się roli Sejmu i jego komisji.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselKuleszaJozef">Dzięki wysłuchiwaniu, a następnie rozpatrywaniu wniosków i postulatów, dzięki organizatorskiej pracy nad ich urzeczywistnieniem w konfrontacji z możliwościami i zamierzeniami planowymi — posłowie i radni, a także terenowe i centralne organy państwowe mają obowiązek, a jednocześnie poszerzające się możliwości, przybliżenia swej działalności do codziennych spraw ludności, mają możność lepszego widzenia braków w pracy aparatu i organów administracji oraz przeciwdziałania im. Instytucja postulatów i wniosków, odgrywając niemałą rolę w usprawnianiu zarządzania i działalności rad narodowych oraz wszystkich innych ogniw i organów państwowych, stanowi jednocześnie ważną platformę rozliczania się organów władzy przed wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselKuleszaJozef">Przed wszystkimi tymi organami władzy pojawiają się dalsze zadania w związku z tym, ze rozmowy z ludnością, spotkania radnych, posłów i innych przedstawicieli ogniw władzy, partii i stronnictw oraz organizacji społecznych skupionych we Froncie Jedności Narodu mają charakter ciągły i dostarczają coraz to nowych problemów życia.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselKuleszaJozef">Ale chodzi o to, by z licznego i rosnącego wciąż zestawu spraw wybierać to nowe, co najważniejsze, co szczególnie pilne oraz ważne społecznie i gospodarczo. Nie można bowiem zapominać o koncentracji wysiłków i środków dla realizacji tego, co już zostało podjęte, co zawarte jest w planach i zamierzeniach, co już jest treścią programów komitetów Frontu Jedności Narodu i rad narodowych, a w czym zawarte też są uprzednio zgłoszone i przyjęte do realizacji wnioski i postulaty ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselKuleszaJozef">Jedno nie może i nie powinno wykluczać drugiego. Bowiem trzeba zabezpieczać realizację planów, a jednocześnie sprostać — w miarę rosnących możliwości — nowym sprawom, które podpowiada życie jako pilne i ważne i które trzeba rozwiązywać.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselKuleszaJozef">Dlatego obecnie pragnę zatrzymać się nieco na zagadnieniu szczególnie doniosłym — na koncentrowaniu wysiłków załóg, ich kierownictwa administracyjnego i społeczno-politycznego, zjednoczeń, resortów, a także rad narodowych na zabezpieczaniu sprawnego i zgodnego z przyjętymi założeniami wykonania obecnego planu 5-letniego. Ten właśnie plan, jak żaden inny, przechodził wiele etapów i faz, uściśleń i Konfrontacji — poprzez wielką dyskusję zjazdową Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poprzez kampanię zakładowych planów alternatywnych, poprzez plany regionalne i plany branżowe, poprzez dyskusję w czasie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych. Wreszcie poprzez pracę naszych komisji i generalną debatę w Sejmie znalazł swe uwieńczenie w ustawie o planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselKuleszaJozef">Stąd w planie tym znalazły swój skonkretyzowany wyraz liczne postulaty społeczeństwa, załóg, rożnych środowisk społeczno-zawodowych, między innymi w tak istotnych sprawach, jak: rozwój potencjału wytwórczego i inwestycji, wzrost produkcji i wydajności pracy, podniesienie efektywności handlu zagranicznego, wzrost produkcji w rolnictwie, zwiększenie dostaw środków produkcji i materiałów budowlanych dla rolnictwa, zapewnienie miejsc pracy i warunków, zdobywania zawodu oraz podnoszenia kwalifikacji, rozwój budownictwa mieszkaniowego, handlu i usług, rozwój ośrodków zdrowia, urządzeń socjalnych i kulturalnych, podniesienie poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselKuleszaJozef">Plan ten, stosownie do licznych wniosków rad narodowych i ludności, czyni też maksymalnie zadość — w ramach możliwości gospodarki — słusznym aspiracjom i potrzebom rozwoju poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselKuleszaJozef">Nieodzowna jest dlatego ustawiczna troska o sprawny tok wykonania zadań planowych, o zachowanie słusznych proporcji planu, o zrównoważony i harmonijny jego przebieg, o właściwe gospodarowanie rezerwami w celu przeciwdziałania zakłóceniom i napięciom, o zabezpieczenie sprawnej i rytmicznej pracy przedsiębiorstw, o możliwie najpełniejsze wykorzystanie inicjatywy produkcyjnej i społecznej, o uruchomienie rezerw i możliwości, jakie wyłaniają się w toku planu.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselKuleszaJozef">Jest rzeczą oczywistą i zrozumiałą, że troska o urzeczywistnienie celów nakreślonych planem, celów niewątpliwie ambitnych i nierzadko trudnych, zwłaszcza w dziedzinie inwestycji i podniesienia jakościowych wyników pracy, troska o zapewnienie należytych warunków wykonawstwa planu nie jest i nie może być tylko domeną władz centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselKuleszaJozef">Sprawy te, a wśród nich budowy i rekonstrukcji obiektów wytwórczych, ich terminowego uruchamiania, znajdują się i powinny stale znajdować się również w centrum uwagi działaczy terenowych i rad narodowych wszystkich szczebli, od województwa począwszy, na powiecie i na gromadzie skończywszy.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselKuleszaJozef">Aby realizacja planu uchwalonego przez Sejm — łącznie z zabezpieczeniem niezbędnych materialnych środków — przebiegała pomyślnie, nieodzowne jest właśnie możliwie jak najpełniejsze współzaangażowanie rad narodowych, administracji i sił społecznych danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselKuleszaJozef">Trzeba podkreślić, że obserwuje się coraz szerzej zjawisko należytego zrozumienia i doceniania tych spraw i podchodzenia do nich z właściwego punktu widzenia, a więc poszanowania zarówno interesu ogólnego, jak i interesu rejonu czy środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselKuleszaJozef">Chodzi o to, żeby tego rodzaju zdrowe i słuszne tendencje umacniać i upowszechniać, żeby dzięki temu też zapewniać możliwie jak najbardziej prawidłowe wykonawstwo programu inwestycyjnego i nieprzekraczanie kosztów w tej dziedzinie, aby nie dopuszczać do opóźnień w terminowym oddawaniu obiektów w służbę gospodarki, by powszechnie podnosić efektywność gospodarowania. Oczywiście, wiąże się to także z koniecznością większej koncentracji w realizacji planu inwestycyjnego, na co przecież Sejm niejednokrotnie zwracał uwagę, a na co rady narodowe, zwłaszcza szczebla wojewódzkiego, mają istotny wpływ.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselKuleszaJozef">Z wielu naszych doświadczeń nieodparcie nasuwa się wniosek, że trzeba wzmóc właśnie ten współudział gospodarzy terenu na wszystkich szczeblach w realizacji obiektów kluczowych, priorytetowych i innych ważnych ujętych w planie centralnym, a wznoszonych na danym terenie, że trzeba wzmóc współzaangażowanie i troskę o przebieg realizacji tych inwestycji, o gospodarkę środkami, o to, by na budowach me było przecieków i marnotrawstwa, by obiekty oddawane były kompleksowo łącznie z zapleczem socjalno-bytowym i usługowym. Zainteresowana jest w tym głęboko cała gospodarka narodowa, zawarty jest też w tym interes ludności danego miasta czy terenu.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselKuleszaJozef">Zabezpieczenie wykonania planu wymaga nieraz, na gruncie oceny jego przebiegu w skali branż, terenów i całego kraju — podejmowanie dodatkowych przedsięwzięć. Znana jest sytuacja w zakresie realizacji planu inwestycyjnego, wiążąca się szczególnie z niedoborem potencjału przetwórczego przedsiębiorstw budowlanych na poszczególnych terenach, a także niektórych materiałów budowlanych. Podczas dyskusji nad planem 5-letnim w komisjach sejmowych i w czasie plenarnej debaty na sprawy te została zwrócona duża uwaga.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselKuleszaJozef">Centralnie podejmowane są obecnie wysiłki dla umocnienia potencjału wytwórczego w budownictwie, dla zabezpieczenia pełnego wykonania zadań, zwłaszcza w zakresie inwestycji produkcyjnych o kluczowym znaczeniu dla ekonomiki kraju oraz budownictwa mieszkaniowego. Ale jednocześnie odpowiedni wysiłek jest także nieodzowny w terenie, zwłaszcza ze strony najbardziej zainteresowanych i kompetentnych, to jest rad narodowych, biorąc przy tym także pod uwagę potrzebę zabezpieczenia istotnych pozycji planu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselKuleszaJozef">W ramach wspomnianej koncentracji sił i środków na węzłowych odcinkach planu, konieczne są dalsze kroki ze strony władz terenowych w uruchamianiu i wykorzystaniu miejscowych możliwości, między innymi dla zwiększenia ilości materiałów budowlanych, zwłaszcza ściennych. W tej istotnej sprawie trzy kluby poselskie PZPR, ZSL i SD zwróciły się do wojewódzkich zespołów poselskich o poddanie analizie możliwości zwiększenia produkcji tych materiałów, w celu złagodzenia napięć aktualnie występujących w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselKuleszaJozef">Należy oczekiwać, że wojewódzkie zespoły poselskie i rady narodowe rozwiną dalej inicjatywę i działalność zgodnie z faktycznymi możliwościami i potrzebami danego terenu, biorąc pod uwagę, obok zwiększenia ilości materiałów budowlanych, także potrzebę rozbudowy lokalnego wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoka Izbo! Jedną ze specyficznych, o bardzo pozytywnym znaczeniu cech naszego socjalistycznego systemu, jest olbrzymie bogactwo form i płaszczyzn społecznej aktywności, co znajduje swoje odzwierciedlenie w coraz bardziej różnorodnej i społecznie użytecznej działalności komitetów Frontu Jedności Narodu, rad narodowych, organizacji społeczno-politycznych, samorządu robotniczego, związków zawodowych, kółek rolniczych, organizacji młodzieżowych, kobiecych, naukowo-technicznych i ekonomicznych — odpowiednio do dynamiki naszego życia, rosnących potrzeb i nowych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselKuleszaJozef">Ta aktywność społeczna ma wielkie znaczenie dla rozwiązania wielu istotnych potrzeb ludności i terenu. W czynach społecznych zespala się wkład pracy ludności i jej środki z nakładami i dotacjami państwa. Widomy wyraz tej postawy naszego społeczeństwa i przejaw głębokiego patriotyzmu — to zobowiązania produkcyjne, to ofiarność na rzecz budowy szkół i internatów, to bardzo liczne czyny społeczne, podjęte między innymi z okazji obchodów 1000-lecia naszej państwowości na rzecz wsi, miast i osiedli. W tym wielkim ruchu społecznym rośnie, co wymaga podkreślenia, udział młodzieży. Coraz piękniejszy jest wygląd naszych miast i miasteczek, wiosek i osiedli. Wzbogacają je wciąż nowe placówki i urządzenia kulturalno-oświatowe, socjalne, komunalne i usługowe; znajduje się tu też bardzo pożyteczna akcja budowy mieszkań dla nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselKuleszaJozef">Nie ulega wątpliwości, że w tym wielkim społecznie i gospodarczo użytecznym ruchu olbrzymia jest zasługa działaczy i aktywistów Frontu Jedności Narodu. Jest to też widomy dowód przywiązania mieszkańców do swego miasta, wsi czy osady, ich entuzjazmu popartego czynem społecznym, współzaangażowaniem własnych środków i wkładem własnej pracy. Dalszemu umacnianiu tego kierunku będą dodatkowo sprzyjać fundusze aktywizacji małych miast oraz fundusz miejski. Decyzje o utworzeniu tych funduszy świadczą, że państwo wysoko ceni inicjatywę społeczną, że stawia na nią, że ją konkretnie popiera. W ślad za tym powstają w terenie nowe szanse ożywienia gospodarczego i kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselKuleszaJozef">Chodzi tu jednak o jeden, ale szczególnie istotny moment, a mianowicie o prawidłowe, zgodne z potrzebami społeczno-gospodarczymi ukierunkowywanie inicjatyw i twórczego entuzjazmu oraz właściwą koordynację wysiłku i współdziałania różnych instytucji i przedsiębiorstw, o racjonalne skoordynowanie wykorzystania środków planu i środków pozaplanowych, środków zakładów, ludności itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselKuleszaJozef">W sprawach tych potrzebna jest koordynacja oddolna, koordynacja, w której zasadnicze funkcje przypadają właśnie radom narodowym. Tymczasem — w wypadku braku należytej koordynacji — mogą pojawiać się — i pojawiają się czasem — niezdrowe tendencje i niekorzystne zjawiska polegające na tym, ze w obliczu mnóstwa różnorodnych inicjatyw i przedsięwzięć nie zawsze może zostać podjęte i realizowane to, co jest najsłuszniejsze, najbardziej racjonalne i zgodne ze społecznym interesem, a przeważyć może pozycja silniejszego, możniejszego, umiejącego chodzić lepiej wokół swych, nierzadko wręcz partykularnych, interesów Już dość dawno wysunięto ideę o koordynacji gospodarczo-społecznej prowadzonej przez rady narodowe we współdziałaniu z organizacjami społeczno-politycznymi. Znany jest tak zwany bielski eksperyment. Trzeba jednak stwierdzić, że przedsięwzięcia tego rodzaju — jak dotychczas — nie przybrały szerszego zasięgu, mimo że korzyści i efekty są oczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselKuleszaJozef">Powstaje niekiedy nieco dziwna, czy może nawet wręcz paradoksalna sytuacja, w której z jednej strony uznaje się, na podstawie przesłanek społecznych i ekonomicznych, słuszność podejmowania przedsięwzięć wspólnych, służących czy to celom produkcyjnym, gospodarczym, czy też socjalno-kulturalnym bądź wypoczynkowym, z drugiej zaś strony — w praktyce daje o sobie znać tendencja do tworzenia i posiadania własnych obiektów oraz podejmowania odrębnie przedsięwzięć w tych dziedzinach przez poszczególne zakłady czy nawet rady narodowe. Kosztuje to drożej, efektywność wykorzystania poniesionych nakładów jest mniejsza, cykl budowy dłuższy. Podobne zjawiska mniejszej efektywności i mniejszej społecznej użyteczności występują również w sferze nieskojarzonej eksploatacji. Dotyczy to różnorodnych dziedzin gospodarki w ramach przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, dotyczy transportu, gospodarki magazynowej, lecznictwa i urządzeń socjalnych, ośrodków wypoczynkowych i sportowych. Słowem w każdej dziedzinie życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselKuleszaJozef">Obywatelom — gdy zgłaszają postulaty dotyczące rozwiązania określonej sprawy społecznie ważnej — chodzi przede wszystkim o materialnie użytkowy efekt, a nie o sposób załatwienia, a już na pewno nie o szyld, pod którym przedsięwzięcie byłoby realizowane. Różne są przyczyny tej utrzymującej się dość często niechęci do podejmowania wspólnych, skojarzonych przedsięwzięć.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselKuleszaJozef">Na pewno daje tu o sobie znać czasami bardzo partykularne podejście, czasami zaściankowość czy dążenie do autarkii. Jednakże sprowadzenie przyczyn obecnego stanu rzeczy do wskazanych wyżej byłoby chyba uproszczeniem. Wprawdzie w wielu postanowieniach rządowych problematyka koordynacji różnego rodzaju przedsięwzięć inwestycyjnych i wspólnego ich użytkowania jest odpowiednio postawiona, jednakże przy konfrontacji terenowej z bezpośrednich rozmów z działaczami rad narodowych wynika, że w obowiązujących w tej dziedzinie przepisach są pewne luki, zwłaszcza w sferze eksploatacji. Mówiono także o tym na ostatniej krajowej naradzie przewodniczących prezydiów rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselKuleszaJozef">Niezależnie od powyższego nasuwa się tu jeszcze jedna uwaga.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselKuleszaJozef">Jedną z podstaw prawidłowej gospodarki w każdej dziedzinie jest rachunek nakładów i korzyści. Wydaje się, że wśród przyczyn hamujących rozwój gospodarki skojarzonej należy widzieć także, a może przede wszystkim, niedostateczne uwzględnianie tego wymogu. Pełniejsze stosowanie takiego rachunku pokazywałoby bardziej ewidentnie korzyści, jakie wszyscy uczestnicy danego przedsięwzięcia mogą uzyskać, a jednocześnie większe koszty i mniejsze efekty w przypadku podejmowania przedsięwzięć odrębnie.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Państwo nasze poprzez decentralizację, poprzez zwiększanie roli i samodzielności rad narodowych, poprzez umacnianie przedsiębiorstw i zjednoczeń, poprzez szerokie ramy działalności samorządu robotniczego i chłopskiego, organizacji społecznych i zawodowych oraz spółdzielczych stwarza obszerne pole dla inicjatywy i wzrostu społecznej aktywności z korzyścią dla kraju i społeczeństwa, z korzyścią dla danego terenu i jego mieszkańców. Powstają w związku z tym coraz to nowe — także materialne — warunki i możliwości działania i zaspokajania również na tej drodze potrzeb społecznych. Sposób i efektywność uruchamiania i wykorzystania tych środków to jednocześnie wielka szkoła obywatelskiego wychowania, wyrabiania poczucia powszechnego poszanowania wkładu ludzkiej pracy, zaangażowania, zdolności i umiejętności tak w procesie pracy produkcyjnej, jak i w życiu społecznym. Bardzo poważna część tego społecznego wkładu i zaangażowania zawarta jest też w olbrzymiej ilości wniosków i postulatów ludności, która częstokroć deklarowała swoją pomoc i rzeczywiście partycypowała własnymi środkami i pracą.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselKuleszaJozef">Jest sprawą o podstawowym znaczeniu, by wnioski słuszne i dojrzałe, w granicach warunków określonych planem i w miarę możliwości ponadplanowych — podejmować i realizować w oparciu o ocenę hierarchii potrzeb i uwzględniając społeczny priorytet.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselKuleszaJozef">Ale sprawą niebłahą jest sposób rozliczania się z wykonania zgłoszonych wniosków i postulatów. Można ocenić, że stosowana tu i owdzie metoda statystyczno-buchalteryjnego sumowania nie jest najlepsza, bowiem łączy sprawy i problemy o rożnym ciężarze gatunkowym, faktycznie — z punktu widzenia ich znaczenia wysokości nakładów czy skali podjętego wysiłku — nieporównywalne. W tych podsumowaniach trzeba nieco więcej analizy i oceny uznającej społeczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne, a także polityczne aspekty współdziałania organów władzy z ludnością.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PoselKuleszaJozef">Dotyczyć to powinno sposobu rozliczania czynów społecznych, ponieważ w dotychczasowych rozliczeniach zaciera się często, co jest faktycznie czynem społecznym, a co działaniem w ramach środków i dotacji państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PoselKuleszaJozef">Od dłuższego okresu Sejm po raz pierwszy na swoim posiedzeniu plenarnym zajął się doniosłą problematyką współdziałania organów władzy i ludności. Sądzę, że sprawą tą bardziej konkretnie i szczegółowiej powinny się zając także komisje sejmowe, o czym mówił poseł Szczerbal. Komisje nasze przy dyskusjach nad projektami planu i budżetu czy omawianiu poszczególnych zagadnień, czy ustaw, lub też w toku działalności kontrolnej opierały się w poważnej mierze na wnioskach i postulatach ludności przekazywanych częstokroć w formie uogólnionej przez obywateli posłów — członków komisji.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PoselKuleszaJozef">Chodzi jednak o wdrożenie metody systematycznego, okresowego spojrzenia na tę sprawę i jej analizowanie w komisjach w oparciu o informacje składane przez naczelne organy administracji oraz rozeznanie własne komisji.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PoselKuleszaJozef">Analiza przebiegu zgłaszanych wniosków i postulatów przez ludność, charakter tych wniosków i postulatów wskazuje, że we współdziałaniu wszystkich ogniw władzy z ludnością, w ustosunkowaniu się i realizowaniu wniosków, trzeba wykazywać wnikliwość, rozwagę i konsekwencję odpowiednio do rosnącej dojrzałości społecznej, konfrontując też potrzeby z możliwościami państwa i danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PoselKuleszaJozef">Chodzi także o to, ażeby jednocześnie pokazywać osiągnięcia i dorobek naszego kraju oraz postęp w rozwiązywaniu problemów życia, a z drugiej strony mieć świadomość zagadnień stojących przed nami do rozwiązania i trudności do przezwyciężenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PoselKuleszaJozef">Stale umacnia się w naszym kraju obywatelskie zrozumienie praw i obowiązków, świadomość konieczności zespalania wysiłków ludzi pracy i całej ludności w podnoszeniu gospodarki, w rozwijaniu kultury i oświaty, w zaspokajaniu potrzeb społecznych. Dalsze torowanie drogi i stwarzanie stale lepszych warunków dla rozwoju ludzkiej, twórczej inicjatywy i jej pobudzanie dla dobra kraju i ludności, poszczególnych terenów i mieszkańców — to wielkie, odpowiedzialne zadanie wszystkich organów państwowych, organizacji społecznych i rad narodowych. Zawarta też w tym jest i nasza poselska odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos zabierze poseł Antoni Korzycki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoki Sejmie! Debata dzisiejsza Sejmu nad realizacją postulatów i wniosków zgłoszonych przez ludność zarówno w czasie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, jak i podczas trwania obecnej kadencji, posiada doniosłe znaczenie polityczne. Wnioski i postulaty wyborców stały się bowiem ważnym instrumentem konfrontacji założeń programowych budownictwa socjalistycznego oraz przejawem szerokiego zaangażowania się społeczeństwa w ich realizacji. Dzisiejsza debata plenarna Sejmu, będąca kontynuacją prac sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych, jest wyrazem wysokiej troski i uwagi naczelnych organów państwowych w stosunku do postulatów i wniosków wyborców. Świadczy ona o uznaniu ich rangi i przyczyni się z pewnością do podniesienia na wyższy jeszcze poziom metod załatwiania ich przez wszystkie organy władzy i administracji.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKorzyckiAntoni">Przebieg ostatniej kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych oraz osiągnięte wyniki wyborów stanowią jeden z wielu historycznych dowodów wymownie potwierdzających słuszność polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, realizowanej przy pełnym współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego — w ramach Frontu Jedności Narodu. Osiągnięte dotychczas sukcesy w budownictwie socjalizmu są wyrazem tej polityki, urzeczywistnianej wspólnym wysiłkiem mas pracujących i państwa ludowego, są rezultatem wielkiej konsolidacji sił społecznych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKorzyckiAntoni">Charakterystyczną cechą rozwoju demokracji socjalistycznej jest stałe pogłębianie się więzi społeczeństwa z władzą ludową. Proces taki może się kształtować prawidłowo w warunkach realizowania celów politycznych, odpowiadających najszczytniejszym ideałom postępu i sprawiedliwości społecznej oraz żywotnym interesom narodu. Kampania wyborcza, oprócz dyskusji nad doborem kandydatów do przedstawicielskich organów władzy państwowej, była jednocześnie okazją do powszechnej gospodarskiej rozmowy ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKorzyckiAntoni">W atmosferze wzajemnej szczerości programy Frontu Jedności Narodu korygowane były przez opinię społeczną, na skutek czego ulegały one niejednokrotnie zmianom przy uchwalaniu 5-letnich i rocznych planów gospodarczych. Postulaty wyborców zmierzające w kierunku dokonania zmian w przedstawionym programie bądź rozszerzenia jego zamierzeń szły z zasady w parze z jednoczesnym zaoferowaniem udziału wyborców w wykonaniu zgłoszonego postulatu — czynem społecznym. Ta fala powszechnej i owocnej aktywności społecznej wykazuje stałe tendencje rozwojowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKorzyckiAntoni">Godny również podkreślenia jest fakt, że podczas ostatnich wyborów wzrosła liczba postulatów konkretnych, realnych, formułowanych z poczuciem odpowiedzialności i z dużym rozumieniem konieczności liczenia się z zadaniami i możliwościami ogólnopaństwowymi. Jak wynika z posiadanych informacji, podczas ostatniej kampanii wyborczej zgłoszono około 148 tys. postulatów i wniosków, a zadeklarowana przez wyborców wartość czynów społecznych sięga szacunkowo około 11 mld zł. W porównaniu do ubiegłej kampanii wyborczej zanotowano wzrost postulatów o 37%.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKorzyckiAntoni">Na podkreślenie zasługuje fakt, że jeżeli w 1961 r. zakwalifikowano do wykonania około 40% zgłoszonych wówczas postulatów, to obecnie przyjęto do realizacji na lata 1965— 1970 około 74% ogólnej ilości zgłoszonych przez wyborców propozycji, przy poważnym wzroście nakładów na ich wykonanie. Ta liczba i jakość zarówno zgłoszonych, jak i przyjętych wniosków i postulatów wyborczych wymaga dopilnowania, ażeby żaden z nich nie został pominięty lub niewłaściwie oceniony; te zaś, które zostały przyjęte do realizacji, żeby wykonane zostały z najwyższą troską i zgodnie ze słusznymi intencjami wyborców. Analizując bowiem zagadnienie postulatów wyborczych, należy dostrzegać w nich nie tylko wartości materialne i gospodarcze, które są znaczne, ale także wartości społeczno-polityczne, świadczące o postawie obywatelskiej wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKorzyckiAntoni">Niewątpliwie istnieje też pewna liczba wniosków i postulatów, które są możliwe do zrealizowania całkowicie lub w ściśle określonym odcinku czasu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKorzyckiAntoni">Zdarza się bowiem, że wyborcy zgłaszają niekiedy postulaty bez racjonalnego uzasadnienia bądź takie, które nie mogą być uwzględniane z uwagi na brak odpowiednich środków. Mimo to nie mogą one schodzić z naszego pola widzenia, a niemożliwość ich zrealizowania powinna być dokładnie wyjaśniona wyborcom. W tym zakresie występują jeszcze niedociągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKorzyckiAntoni">Nowela do ustawy o radach narodowych nałożyła na nie obowiązek okresowego rozpatrywania postępów w realizacji postulatów i wniosków wyborców. Przeważająca większość rad narodowych wywiązuje się z tego zadania. Kontrola przeprowadzona przez organy Najwyższej Izby Kontroli wykazała jednak wiele uchybień w rejestracji postulatów i wniosków i w sposobie ich załatwiania. Słuszny jest więc wniosek, aby sprawę sposobu załatwiania postulatów i wniosków unormować w sposób jednolity dla całego kraju. Pozwoli to na wnikliwszą rejestrację, załatwianie i kontrolę ich wykonania. Większą niż dotychczas uwagę powinny zwrócić sejmowe komisje na sposób załatwiania postulatów. Powinny one badać, na ile postulaty skierowane do organów centralnych zostały już załatwione i ewentualnie ustalać przyczyny nieuwzględniania postulatów wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKorzyckiAntoni">Mówiąc o postulatach, pragnę podkreślić, że mamy już poważne osiągnięcia w tym zakresie. Postulaty społeczeństwa w sprawie budownictwa szkół znalazły wyraz w słynnym haśle — „Tysiąc szkół na 1000-lecie”, zrealizowanym z pełnym sukcesem przy szerokim poparciu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKorzyckiAntoni">Obecnie znajdują się w toku realizacji postulaty dotyczące budowy szkół i internatów. Wnioski dotyczące budowy szkół przekraczają jeszcze możliwości ich wykonania. W niektórych województwach nawet w bardzo znacznym stopniu. Problem ten pozostaje nadal aktualny do rozwiązania. Podobny problem, będący przedmiotem powszechnie wysuwanych postulatów, dotyczy zaopatrzenia w materiały budowlane. Dobrze się stało, że w ostatnim czasie dla częściowego rozwiązania tego problemu przystąpiono do reaktywowania niesłusznie dawniej ograniczanych wiejskich zespołów produkcji cegły i innych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKorzyckiAntoni">Dalszymi sprawami interesującymi chłopów są: potrzeba przyśpieszenia tempa budowy dróg lokalnych, świetlic, remiz strażackich, domów kultury i wielu innych obiektów, niezbędnych do rozwoju gospodarczego wsi i całego kraju. Zaangażowanie obywateli w czynach społecznych przyczynia się do wzrostu dochodu narodowego, a zarazem umacnia gospodarność i więź społeczną w środowisku. Sprawa postulatów i wniosków wyborców wymaga gruntowniejszego przeanalizowania i rozważenia możliwości wychodzenia społeczeństwu na spotkanie.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKorzyckiAntoni">Liczną grupę postulatów społeczeństwa, w szczególności społeczeństwa wiejskiego, stanowią postulaty w sprawie usług. Problem rozbudowy sieci usług znalazł szeroki oddźwięk w pracach wielu komisji sejmowych i pracach Sejmu. Poważna część tych postulatów została już uwzględniona w planie 5-letnim i w planach rocznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKorzyckiAntoni">Realizacja tych wniosków powinna być przedmiotem szczególnej troski rad narodowych wszystkich szczebli oraz komitetów Frontu Jedności Narodu i instytucji obsługujących rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKorzyckiAntoni">Usługi dla rolnictwa i ludności wiejskiej są nadal niewystarczające w stosunku do potrzeb, szczególnie wobec coraz szerzej wchodzącego postępu technicznego. Sprawa odpowiednich usług na terenach wiejskich jest istotnym warunkiem Zwiększenia produkcji rolniczej i uwolnienia się od uciążliwego importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKorzyckiAntoni">Można by mnożyć listę postulatów masowych, w większości wypadków słusznych i uzasadnionych, które muszą trafić na warsztat zainteresowań właściwych organów.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wśród zrealizowanych dotychczas postulatów masowych wymienić należy rozwiązanie problemu zaopatrzenia wsi w opał oraz nawozy sztuczne. Jeśli w 1965 r. zużycie nawozów w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wynosiło 55,5 kg, to w 1970 r. przewiduje się wzrost zużycia do 136 kg na 1 ha. Być może, że w najbliższych latach trzeba będzie rolników zachęcać do kupna nawozów. A jeszcze kilka lat temu zaopatrzenie wsi w nawozy sztuczne było jednym z głównych problemów i postulatów wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselKorzyckiAntoni">Na spotkanie głosom wyborców wychodzą także założenia planu 5-letniego. Środki na inwestycje produkcyjne w rolnictwie wzrosną z około 86 mld zł (w latach 1961—1965) do około 143 mld zł w latach 1966—1970, czyli o prawie 65,5%. Będzie to najwyższy wzrost nakładów spośród wszystkich działów gospodarki narodowej. Warto zaznaczyć, że nakłady na inwestycje produkcyjne indywidualnego rolnictwa w okresie bieżącej pięciolatki wynoszą ponad 39 mld zł, będą więc wyższe o 33% w porównaniu do poprzedniej pięciolatki. Inwestycje resortu rolnictwa i rad narodowych na cele ogólnorolnicze, inwestycje państwowych gospodarstw rolnych, kółek rolniczych i spółdzielni produkcyjnych wyniosą 117,6 mld zł, co oznacza wzrost o 82,5% w porównaniu do poprzedniego planu 5-letniego. W tym 44 mld zł przeznaczono na mechanizację, około 43 mld zł na budownictwo łącznie z zapleczem technicznym mechanizacji; 22,5 mld zł na meliorację oraz 5,5 mld zł na elektryfikację rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselKorzyckiAntoni">Trudno w tej chwili stwierdzić, czy nakłady wyrażające się w miliardach złotych najbardziej słusznie dostosowane zostały do postulatów wyborczych. Niemniej jednak dzięki tym sumom zrealizowana zostanie ogromna większość postulatów wyborczych, dotyczących rolnictwa. Podczas najbliższej kampanii wyborczej będą niewątpliwie uzasadnione podstawy do właściwego rozliczenia się wobec społeczeństwa i wykazania konkretnego dorobku w różnych dziedzinach naszego życia gospodarczego i społecznego, jaki osiągnięty został w okresie bieżącej kadencji Sejmu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselKorzyckiAntoni">Sprawa realizacji postulatów nie może jednak schodzić z pola zainteresowań organów przedstawicielskich. Zagadnienie postulatów i wniosków zgłoszonych przez społeczeństwo podczas kampanii wyborczej, a także w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych — nabiera coraz większego znaczenia. Rozmiary tego zagadnienia są już tak poważne, że zachodzi uzasadniona potrzeba opracowania jednolitego systemu, który określałby sposób zgłaszania, rejestracji i klasyfikowania zgłoszonych postulatów i wniosków oraz kryteria, jakimi organy właściwe do rozpatrywania powinny kierować się przy podejmowaniu decyzji o ich uwzględnieniu, przekazaniu do następnego planu gospodarczego lub oddaleniu. Uporządkowanie tej sprawy pod względem organizacyjnym i merytorycznym pozwoli nam w przyszłości na bardziej (wnikliwą ocenę i szerszą konfrontację założeń programowych z opinią społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselKorzyckiAntoni">Oprócz postulatów zgłoszonych w czasie kampanii wyborczej, a także w czasie kadencji, spotykamy się z dość znaczną liczbą wniosków zmierzających do usprawnienia funkcjonowania naszej administracji państwowej i spółdzielczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselKorzyckiAntoni">Z przykrością trzeba stwierdzić, że jeszcze zbyt wiele tych wniosków powtarzanych jest od wielu lat, a postęp w załatwianiu wielu spraw obywateli posuwa się nadal żółwim krokiem. A przecież do uwzględnienia tych wniosków nie trzeba dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Potrzeba przede wszystkim podjęcia energiczniejszych wysiłków organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselKorzyckiAntoni">Chciałbym w swoim wystąpieniu poruszyć sprawę właściwej koordynacji prac związanych z realizacją zgłaszanych postulatów i wniosków pomiędzy radami narodowymi, komisjami rad oraz komitetami Frontu Jedności Narodu. Jak bowiem stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli, w wielu przypadkach prezydia rad, zwłaszcza stopnia powiatowego i gromadzkiego, nie współdziałały ściśle z komitetami Frontu Jedności Narodu, co ujemnie odbijało się przy wykonaniu wniosków wyborców, związanych z czynami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselKorzyckiAntoni">Kończąc swoje wystąpienie, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyrazić zadowolenie, że realizacja postulatów i wniosków społeczeństwa stała się przedmiotem dyskusji w Sejmie. Pamiętać bowiem należy, że od dalszego rozwoju tej pożytecznej instytucji zależy dalszy proces pogłębiania zaufania do władzy ludowej i jej organów, zależy dalszy proces demokratyzacji życia społecznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Kozubski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKozubskiWaclaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W sprawozdaniu sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych, złożonym przez obywatela posła Szczerbala, w przedmiocie stanu realizacji wniosków i postulatów, zgłoszonych przez ludność w kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych w maju 1965 r. — zawartych jest szereg ustaleń i stwierdzeń, których trafność i słuszność nie wzbudza wątpliwości i na pewno może być przez większość posłów, na podstawie prawie 2-letniego doświadczenia w pracy poselskiej, całkowicie potwierdzona licznymi przykładami i faktami.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKozubskiWaclaw">Fakty te z jednej strony wskazują na zadowalający w zasadzie przebieg realizacji wniosków i postulatów — mimo iż do pełniejszej oceny tego stanu rzeczy potrzebny byłby stosunkowo dłuższy okres czasu i należyta perspektywa — z drugiej zaś strony mówią o występujących nadal nieprawidłowościach w procesie realizacji postulatów, a odnoszących się najczęściej do:</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKozubskiWaclaw">—niedokonania prawidłowej kwalifikacji postulatów w aspekcie możliwości ich realizacji w ustalonym zakresie i przewidzianym terminie;</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKozubskiWaclaw">—braku powiązania postulatów z planami finansowo-inwestycyjnymi;</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKozubskiWaclaw">— niepełnego przygotowania do realizacji postulatów o charakterze inwestycyjnym w zakresie dokumentacji, zabezpieczenia środków finansowych i wykonawstwa;</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKozubskiWaclaw">—niezapewnienia odpowiedniej koordynacji i bieżącego nadzoru nad przebiegiem realizacji postulatów i Wniosków, co prowadzi między innymi do rozbieżności w wykazywaniu stanu realizacji, szczególnie w odniesieniu do jednostek nie podporządkowanych radom narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKozubskiWaclaw">Część tych krytycznych uwag można by odnieść również do województwa katowickiego, z którego, jako jeden z posłów, pochodzę. Rozważając je trzeba jednakże mieć stale na uwadze specyfikę tego regionu, wyrażającą się w tym, że rosnąca ilość zaspokajanych potrzeb ludności wywołuje coraz to nowe i wyższej rangi potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKozubskiWaclaw">Dla przykładu. Masy pracujące Śląska i Zagłębia odczuwają konieczność zaspokajania potrzeb zdrowotnych i wypoczynkowych w niedalekiej odległości od miejsca pracy. Dlatego jedną z większych trosk władzy administracyjnej było podniesienie poziomu i 'wyposażenia południowej części naszego województwa. Pomimo olbrzymich nakładów pracy, podjętych na tym odcinku — ze względu na specyfikę województwa — zaspokojenie wszystkich postulatów jest trudne.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKozubskiWaclaw">Drugim zagadnieniem, stanowiącym jedną z charakterystycznych cech struktury naszego województwa, jest fakt postępującej urbanizacji w wyniku rosnących nakładów inwestycyjnych. Zaspokojenie przeto potrzeb wiążących się z działalnością rad narodowych w zakresie gospodarki komunalnej wymaga szczególnej pomocy ze strony resortu dla terenowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wymienione w dużym Skrócie najbardziej typowe przykłady trudności i niedomagań nie uszczuplają w żadnym wypadku osiągniętego już dorobku i pokazują duży wysiłek terenowych ogniw aparatu władzy ludowej, aktywu skupionego wokół rad narodowych i obywateli w realizacji wniosków i postulatów. Potwierdzeniem tego jest fakt wprowadzenia do obecnego planu 5-letniego ^3^/4 zgłoszonych wniosków inwestycyjno-gospodarczych oraz zrealizowanie już w pierwszym roku bieżącej kadencji ponad 60% wniosków organizacyjno-administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKozubskiWaclaw">Świadczy to równocześnie, że instytucja wniosków i postulatów wyborców, uruchamiana początkowo tylko doraźnie w okresie kampanii wyborczej, przekształciła się już w instytucję o charakterze stałym, działającą zarówno w czasie kampanii, jak i w ciągu całej kadencji i stanowi trwały element ustrojowy Polski Ludowej. Dodać trzeba — jak to już stwierdził obywatel poseł sprawozdawca — iż znowelizowana z czerwca 1963 r. ustawa o radach narodowych nadała instytucji postulatów i wniosków formę prawną, czyniąc z niej podstawową formę więzi władzy państwowej z ludnością oraz jeden z czynników rozwijania inicjatywy społecznej we współrządzeniu państwem, angażującą bezpośrednio ludność w proces rozwoju gospodarki terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKozubskiWaclaw">Dzisiejsze plenarne obrady Sejmu podnoszą niewątpliwie rangę tej instytucji do poziomu ogólnopaństwowego problemu, mającego duży wpływ na pogłębianie procesu demokratyzacji życia społecznego, na podniesienie poziomu i efektywności pracy, na usprawnienie działalności terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKozubskiWaclaw">Mimo bowiem istotnych i trwałych osiągnięć w dziedzinie wzbogacenia programów wyborczych Frontu Jedności Narodu i planów gospodarczych rad narodowych, mimo znacznej poprawy stylu pracy organów rad narodowych na styku z ludnością — istnieje jeszcze wiele rezerw organizacyjnych i gospodarczych, które pod wpływem dzisiejszych obrad Sejmu z pewnością zostaną wydobyte i owocnie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoki Sejmie! Znamiennym sprawdzianem wzrastającego zainteresowania szerokich rzesz społeczeństwa sprawami własnego kraju oraz roli, jaką odgrywa głos opinii publicznej w sprawach ogólnopaństwowych, była kampania wyborcza do Sejmu i rad narodowych. W atmosferze gospodarskiej troski i poczucia odpowiedzialności za dalszy rozwój i przyszłość całego kraju ludzie pracy podejmowali próbę ocen wielu spraw, zgłaszali tysiące wniosków i postulatów, przy czym często deklarując dla ich realizacji daleko idącą pomoc w czynach społecznych. Znaczenie gospodarcze czy społeczne poszczególnych wniosków było oczywiście różne. Nie wszystkie z nich nadawały się do bezpośredniej i natychmiastowej realizacji. Przytłaczająca jednak ich większość jest wyrazem rzetelnego zaznajomienia się wnioskodawców z zadaniami ekonomicznymi, kulturalno- oświatowymi, z zakresu służby zdrowia itd. i przyczyniła się nie tylko do wzbogacenia programów wyborczych, ale również pozwoliła przybliżyć do świadomości szerokich rzesz społeczeństwa niezbitą prawdę, że sprawy każdego powiatu, miasta czy każdej wsi są ściśle powiązane ze sprawami ogólnopaństwowymi, z polityką wewnętrzną i zagraniczną naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKozubskiWaclaw">Szczególnie interesującą dziedziną spraw — które znalazły szerokie odbicie w zgłoszonych na terenie całego kraju postulatach i wnioskach wyborców, były zagadnienia oświaty, kultury, sportu i turystyki. Wyrażały się one liczbą 18.923 postulatów o charakterze inwestycyjno-gospodarczym, o szacunkowym koszcie robót około 28,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKozubskiWaclaw">Spośród ogólnej liczby zakwalifikowano do bieżącej realizacji 12,8 tys. wniosków na sumę 15,2 mld zł ze środków państwowych i 2,2 mld zł wkładów ludności. Zaspokoi to oczywiście część potrzeb, mimo dodatkowego zaangażowania w zakresie rozbudowy szkolnictwa — znacznych środków pochodzących z ofiarności społeczeństwa i jego masowego udziału w akcjach społecznych na tym odcinku, o czym mówił Przewodniczący Rady Państwa tow. Edward Ochab na sesji Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, podsumowując dorobek 20-lecia Polski Ludowej i obchodów 1000-lecia państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKozubskiWaclaw">Podjęta przed 7 laty myśl zbudowania tysiąca szkół jako trwałego pomnika 1000-lecia — urzeczywistniła się już w postaci 1.350 nowych gmachów szkolnych, a w perspektywie lat 1966—1970 będziemy mogli zbudować ze środków społecznych 7 tys. izb szkolnych, 30 tys. miejsc w internatach, 15 tys. izb mieszkalnych dla nauczycieli oraz ponad 400 wiejskich ośrodków zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wartość materialna obiektów zbudowanych w latach obchodów jubileuszowych w ramach czynów społecznych — szacowana jest na 23 mld zł. Imponujący ten dorobek nie wyczerpuje wszystkich jeszcze dążeń i aspiracji ludności, szczególnie w mniejszych ośrodkach miejskich i na wsi w zakresie rozbudowy szkół, przedszkoli, pracowni szkolnych, sal gimnastycznych, świetlic, bibliotek, domów kultury, mieszkań dla nauczycieli itp.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKozubskiWaclaw">Z dokonywanych periodycznie ocen i analiz realizacji wniosków i postulatów przez komitety Frontu Jedności Narodu, sesje rad narodowych, na spotkaniach posłów i radnych z wyborcami, jak również przez Najwyższą Izbę Kontroli wynika, że nie wszystkie dźwignie zostały uruchomione, aby słuszne i realne wnioski znalazły pełne urzeczywistnienie. Podane przykłady pomijania przez niektóre wydziały prezydiów rad narodowych postulatów nie wymagających większych nakładów inwestycyjnych, a zawierających przy tym deklaracje współdziałania przy pomocy czynów społecznych — przy ich realizacji — wskazują, że można by osiągnąć lepsze efekty.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKozubskiWaclaw">Zda jemy sobie sprawę, że w zasadzie prace kwalifikacyjne i rejestracyjne w zakresie postulatów i wniosków zostały już dawno zakończone. W wyniku tych prac 1/4 ogólnej liczby wniosków, które w wielu przypadkach oceniane były jako słuszne i zasadne, nie znalazła się w programie realizacji z uwagi na pilniejsze potrzeby na innych odcinkach. Nie oznacza to bynajmniej, by nie można było zrewidować pierwotnych ustaleń i dokonać przesunięć, a nawet uzupełnień w przyjętym programie.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKozubskiWaclaw">Potrzebna jest dlatego ciągła, systematyczna analiza i konfrontacja złożonych wniosków i możliwości ich realizacji oraz nieprzerwana kontrola przebiegu ich wykonania, aby nie dopuścić w ten sposób do zmarnowania cennej inicjatywy społecznej zawartej we wnioskach, a ponadto sięgnąć do rezerw, jakie kryją się nieraz w twórczym wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia Określonych grup i środowisk społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKozubskiWaclaw">Szczególną uwagę pragnąłbym zwrócić na dużą grupę wniosków dotyczących rozwinięcia bądź usprawnienia działalności szeroko pojętych usług w zakresie oświaty, kultury, turystyki, służby zdrowia i spraw socjalnych, które znajdują się w sferze szczególnego zainteresowania, między innymi i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselKozubskiWaclaw">Katalog tych wniosków obejmuje zarówno w skali kraju, jak i woj. katowickiego — problemy dotyczące między innymi realizacji programów szkolnych w związku z reformą nauczania, poprawy pracy dydaktycznej w szkole, usprawnienia dojazdów młodzieży do szkół, zwiększenia sieci internatów. Zjawisko wzrastającego zatrudnienia kobiet wpływa na wzrost zapotrzebowania na wszelkiego rodzaju usługi w zakresie opieki nad dziećmi, rozwoju placówek opiekuńczo-wychowawczych, a także innych usług gospodarczych, ułatwiających życie rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselKozubskiWaclaw">Powszechnym, nie rozwiązanym postulatem występującym we wszystkich województwach tyło zabezpieczenie mieszkań dla nauczycieli. W woj. katowickim, mimo iż sprawie oświaty i wychowania poświęca się wiele wysiłku i angażuje się poważne środki na oświatę, sporo szkół mieści się jeszcze w budynkach starych. Słuszne są więc żądania i postulaty rodziców, by ich dzieciom, uczącym się w tych szkołach, stworzyć nowoczesne i wygodne warunki nauczania. W związku z tym władze administracyjne naszego województwa podejmują szeroką akcję modernizacji starych pomieszczeń szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselKozubskiWaclaw">Żywe zainteresowanie wśród społeczeństwa naszego województwa, co znajduje swój wyraz w zgłaszanych nieprzerwanie postulatach i wnioskach, budzą sprawy rozwoju kultury. Obok bowiem niewątpliwych osiągnięć, jakie odnotowujemy na odcinku wzrostu sieci teatrów i instytucji muzycznych, rozwijającej się z roku na rok liczby abonentów radiowych i telewizyjnych, rozbudowy urządzeń sportowych — wciąż jeszcze Odczuwamy braki w ilości bibliotek i punktów czytelnictwa, rozwoju i odpowiedniego rozmieszczenia kin stałych i półstałych.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselKozubskiWaclaw">Powszechnym zjawiskiem w dziedzinie służby zdrowia były postulaty zmierzające do usprawnienia pracy ośrodków zdrowia i lekarzy specjalistów, wzmocnienia fachowej obsady powiatowych stać i i sanitarno-epidemiologicznych i aptek, zwiększenia ilości pielęgniarek, położenia większego nacisku na humanizację życia chorych, przebywających w szpitalach i na zapewnienie im oprócz dobrej opieki fachowej, również właściwej opieki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselKozubskiWaclaw">W większych ośrodkach przemysłowych występowały problemy związane z zapylaniem miast i osiedli, nadmiernym hałasem, oczyszczaniem ścieków, z poprawą warunków sanitarnych itp. Zaznaczyć trzeba, że w dalszym ciągu w czasie spotkań poselskich z ludnością podnosi się sprawę zbyt wolno przebiegającej realizacji ustawy o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczaniem.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselKozubskiWaclaw">Z bardziej szczegółowej analizy zgłoszonych wniosków i postulatów należy odnotować fakt, iż przytłaczająca ich większość została skierowana do realizacji przez rady narodowe niższego stopnia, z reguły posiadające ograniczone możliwości i środki inwestycyjne, a zatem dotyczące na ogół spraw nie wymagających większych nakładów, względnie niewielkich, uzupełniających do zadeklarowanego przez wnioskodawców udziału w formie czynu społecznego. Nasuwa się w związku z tym uwaga, że wnioski te mogły być zrealizowane w (normalnym trybie działalności rad narodowych i ich (organów, a na przeszkodzie stały — mimo systematycznego podnoszenia kwalifikacji pracowników rad narodowych — istniejące jeszcze braki w poziomie przygotowania zawodowego tych pracowników, w technice i kulturze załatwiania przez nich spraw, jak również niedociągnięcia w funkcjonowaniu organów wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jednym z podstawowych wniosków, jakie powinny wyprowadzić dla swojej działalności z dzisiejszych obrad Sejmu rady narodowe wszystkich stopni, jak również organy i jednostki nie podporządkowane radom, to dążenie do zwiększenia troski i maksymalnego wysiłku wokół realizacji wniosków i postulatów z kampanii wyborczej, a także wszystkich dalszych wniosków, zgłaszanych coraz liczniej na spotkaniach poselskich i z radnymi, na sesjach bądź bezpośrednio kierowanych do prezydiów rad narodowych i ich organów.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselKozubskiWaclaw">Ustawa o radach narodowych w art. 27 ust. 4, precyzuje wyraźnie tryb rozpatrywania zgłaszanych wniosków i postulatów ludności na plenarnych sesjach rady z udziałem komisji rad i aktywu społecznego. Również wiele wydanych w przedmiocie tych spraw decyzji najwyższych władz partyjnych i państwowych jest wystarczającym drogowskazem dla rad narodowych i instytucji nie podporządkowanych oraz organów centralnych, aby istniejące jeszcze braki i niedociągnięcia zostały usunięte i żeby stworzono warunki pozwalające na pełne i pomyślne do końca kadencji rozliczenie się przed wyborcami z przyjętych na siebie zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po przerwie jako pierwsza zabierze głos poseł Zofia Grzebisz-Nowicka.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 35 do godz. 17 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Zofia Grzebisz-Nowicka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Wysoki Sejmie! O znaczeniu społeczno-gospodarczym i politycznym wniosków i postulatów ludności mówił tutaj wyczerpująco poseł sprawozdawca. Ja chcę podzielić się uwagami bardziej szczegółowymi w tej sprawie z terenu woj. warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">W trakcie omawiania ostatniego programu wyborczego społeczeństwo woj. warszawskiego zgłosiło ogółem 8.873 postulaty, to jest o ponad 1.000 więcej niż w poprzedniej kampanii wyborczej. Tak duża ilość zgłoszonych postulatów świadczy o zaufaniu społeczeństwa do władz terenowych i centralnych oraz o chęci aktywnego włączenia się do ich realizacji. 'Zaufanie to jest wynikiem między innymi ogromnej pomocy państwa w realizowaniu postulatów z lat ubiegłych oraz przekonania, że włączenie ich w ramy planu centralnego i terenowego daje gwarancję ich wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Prawie 63% ogólnej liczby zgłoszonych postulatów stanowią wnioski i postulaty o charakterze inwestycyjno-gospodarczym. Ten wysoki wskaźnik jest wyrazem społecznego odczuwania braków i niedostatków w poziomie zainwestowania i zagospodarowania województwa, których mimo ogromnej pomocy państwa w 20-leciu powojennym nie byliśmy w stanie odrobić. Największa ilość zgłoszonych postulatów dotyczy rolnictwa, komunikacji, łączności oraz urządzeń kulturalno-socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Postulaty w zakresie rolnictwa, których zgłoszono 1.990, w tym 1.230 inwestycyjnych o wartości 2 mld zł, dotyczą głównie przyśpieszenia melioracji i regulacji stosunków wodnych, elektryfikacji i komasacji gruntów, budowy studni i wodociągów, usprawnienia zaopatrzenia w środki produkcji, rozbudowy zaplecza usługowego dla rolnictwa, skupu .produktów rolnych oraz rozbudowy istniejących zakładów przemysłu rolno-spożywczego. Są one wyrazem nienadążania tych działów za szybkim rozwojem rolnictwa w całym województwie. Jaskrawym tego przykładem w woj. warszawskim jest duża dysproporcja między dynamicznym rozwojem rolnictwa a słabszym — przemysłu rolno-spożywczego. Toteż na 261 postulatów z zakresu przemysłu, zdecydowana większość dotyczy rozbudowy przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Postulaty w zakresie komunikacji zgłoszone w ilości blisko 2 tys. oszacowane na prawie 2,5 mld zł, dotyczą przede wszystkim budowy i naprawy dróg zarówno o znaczeniu lokalnym, jak i państwowym, budowy dworców i przystanków PKP i PKS, zagęszczenia sieci połączeń autobusowych, modernizacji baz i sprzętu, telefonizacji wsi i polepszenia jakości usług pocztowo-telekomunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Dużą grupę stanowią wnioski i postulaty dotyczące urządzeń kulturalno-socjalnych i oświatowych. Zgłoszono ich ponad 1.900, z czego około 1.300 ma charakter inwestycyjny. Oszacowano ich wartość na około 3,5 mld zł. Dotyczą one przede wszystkim: budowy szkół i internatów, przedszkoli, rozbudowy i budowy szpitali, ośrodków zdrowia i przychodni. Młodzież postulowała głównie budowę świetlic i urządzeń sportowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Niewiele mniejszą grupę pod względem ilości i ciężaru gatunkowego stanowią postulaty dotyczące gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Jest to wynikiem szczególnie dużych zaniedbań w zakresie uzbrojenia miast w sieć sanitarną i wodociągową oraz dużych jeszcze pozostałości drewnianego budownictwa miejskiego, które szybko się dekapitalizuje. Spośród 69 miast Mazowsza tylko 14 posiada kanalizację i oczyszczalnie typu ogólnomiejskiego. Zaspokojenie najpilniejszych bieżących potrzeb w tym zakresie wymaga zainwestowania około 700 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Analiza zgłoszonych postulatów z poszczególnych regionów województwa wykazuje, że są one odbiciem potrzeb i sytuacji społeczno-gospodarczej w tych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Ludność powiatów północnej i wschodniej części województwa, w których występują największe nadwyżki siły roboczej, postuluje o wszechstronna aktywizację. Silnie akcentowana jest w tych powiatach potrzeba tworzenia nowych -miejsc pracy, zwłaszcza przez rozbudowę zakładów przemysłowych, gwarantujących większe zatrudnienie.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Natomiast społeczeństwo powiatów podwarszawskich zgłaszało przeważnie postulaty dotyczące poprawy warunków bytowych, głównie mieszkalnych, rozbudowy urządzeń komunalnych, poprawy zaopatrzenia konsumpcyjnego i usprawnienia dojazdów.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Badania specjalnie powołanych zespołów roboczych przy radach narodowych z udziałem aktywu FJN wykazały, że 85% ogólnej liczby zgłoszonych wniosków i postulatów — to postulaty słusznie, podyktowane troską o rozwój gospodarczy i kulturalny województwa. Zakwalifikowano do realizacji około 7,5 tys. postulatów, w tym 4.750 o charakterze gospodarczo-inwestycyjnym o łącznej wartości 9,7 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Pozytywnym zjawiskiem, będącym wyrazem wzrostu kompetencji i umacniania się roli powiatowych rad narodowych jest fakt, że 93% przyjętych do realizacji postulatów przypada do załatwienia przez jednostki powiatowe. Zatem właściwa ich realizacja wymaga zapewnienia lepszego nadzoru i koordynacji tych spraw w terenie przez organy prezydium WRN i jednostki nie podporządkowane radom narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">A jak wygląda wykonanie przyjętych wniosków i postulatów? Otóż do końca 1966 r. zrealizowano dopiero 65 postulatów inwestycyjnych o łącznej wartości około 977 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Godny podkreślenia jest fakt, że poważna ilość tych postulatów została zrealizowana dzięki udziałowi samych wnioskodawców, co przyśpieszyło termin ich wykonania. Udział ludności w realizacji postulatów występuje przede wszystkim w zakresie budowy i rozbudowy dróg, budowy szkół, ośrodków zdrowia i świetlic. Na przykład w powiecie Mińsk Mazowiecki dzięki aktywnej postawie społeczeństwa, zwłaszcza wiejskiego, w latach 1965— 1966 wybudowano w czynie społecznym ponad 50 km dróg o twardej i ulepszonej nawierzchni, których wartość oszacowano na ponad 20 mln zł. Podobnie wygląda udział mieszkańców w czynach społecznych w innych powiatach, a zwłaszcza w powiecie grójeckim, ostrołęckim, żuromińskim, ostrowskim, łosickim i siedleckim.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Poważny jest także udział społeczeństwa w realizacji postulatów w zakresie oświaty i kultury. W latach 1965—1966 oddano do użytku 71 izb lekcyjnych i 116 izb mieszkalnych dla nauczycieli, wybudowanych czynem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Trzeba podkreślić, że do przyśpieszenia realizacji postulatów w gromadach i wsiach czynnie włącza się młodzież zrzeszona w ZMW.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Szacunkowa wartość czynów społecznych deklarowana przez wyborców woj. warszawskiego w czasie kampanii wyborczej wyniosła ponad 500 min zł. Z zadowoleniem stwierdzić trzeba, że dotychczasowa realizacja wykazuje szersze zaangażowanie się wnioskodawców. W 1965 r. wartość czynów społecznych wyniosła ponad 355 mln zł, w tym 190 min zł w realizacji postulatów, a przewiduje się, że w roku ubiegłym udział ten był jeszcze wyższy.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Pomimo wzrostu inicjatywy społecznej, potrzebna jest jednak ciągła praca ze społeczeństwem ze strony rad narodowych, organizacji społecznych, a szczególnie komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Należałoby jednak zwrócić uwagę na pewne niedomagania, które hamują tę inicjatywę. Są jeszcze przypadki niefrasobliwego sporządzania rachunku ekonomicznego przy podejmowaniu czynów, co często powoduje wstrzymanie budowy rozpoczętych obiektów z uwagi na brak własnych środków pieniężnych, materiałów i robocizny. Pocieszające jest jednak, że z każdym rokiem występuje coraz mniej tego typu przypadków. Konieczna jest także większa niż dotychczas pomoc fachowa w załatwianiu wszelkich spraw związanych z realizacją czynów społecznych, szczególnie dla nowo zorganizowanych komitetów czynowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Powszechnie odczuwany brak materiałów budowlanych jest niejednokrotnie hamulcem w realizacji inwestycji w ramach czynów. Stąd rodzi się konieczność mobilizowania społeczności wiejskiej do produkcji materiałów budowlanych z miejscowych surowców oraz realizacji obiektów systemem gospodarskim, co wiąże się z koniecznością szerszego niż dotychczas udostępniania lub sprzedaży brygadom remontowo-budowlanym podstawowego sprzętu budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Komitety czynowe w powiatach podwarszawskich mają poważne kłopoty z odbiorem przyznanych materiałów budowlanych w centralach warszawskich. Dla przykładu można podać, że komitety te muszą się zaopatrywać w drzewo, szkło, płyty pilśniowe, a nawet w cement nie w powiecie, lecz w Warszawskiej Hurtowni Materiałów Budowlanych i w innych centralach, co pociąga za sobą wzrost kosztów i niepotrzebną stratę czasu. W niektórych reglamentowanych materiałach, jak stalowe kształtowniki, drewno, eternit, nawet dość skąpe przydziały bardzo często nie są realizowane przez centrale zaopatrzenia i zbytu, mimo posiadanych asygnat przez bezpośrednich inwestorów. Zachodzi zatem potrzeba wydania odpowiedniego przepisu, nakładającego na centrale zaopatrzenia i zbytu obowiązek sumiennej realizacji przyznanych materiałów dla robót w ramach czynów.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Realizacja wielu postulatów w woj. warszawskim znajduje wyraz w podjętych i prowadzonych pracach określonych uchwałami Wojewódzkiej Rady Narodowej, a dotyczącymi: rozwoju handlu i zaopatrzenia ludności, usług, rozwoju kultury oraz planowanego rozwoju budownictwa indywidualnego na wsi. W trakcie opracowania znajduje się program aktywizacji małych miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Do korzystania z funduszu aktywizacji małych miast wytypowano 29 miast i osiedli, które od wielu lat czekają na swoją szansę rozwoju. Wydziały Prezydium WRN, zjednoczenia oraz wojewódzkie związki spółdzielcze zgłosiły już kilkadziesiąt wniosków w tej sprawie, a prezydia miejskich i osiedlowych rad narodowych są w trakcie opracowywania programów rozwoju swoich miast. W programach tych powinny się znaleźć przede wszystkim postulaty zgłaszane już wielokrotnie przez mieszkańców tych miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Proces zgłaszania postulatów jest ciągły. W czasie konsultacji samych tylko planów terenowych w województwie, wpłynęło dodatkowo 230 postulatów, z których 63 udało się wprowadzić do planu 5-letniego. O realizacji postulatu powinna decydować jego aktualność i przydatność w chwili bieżącej, a nie to, kiedy on został zgłoszony. Preferowane powinny być przez rady narodowe — jak już stwierdzali moi przedmówcy — te postulaty, w realizacji których społeczeństwo deklaruje swój znaczny udział, a nie wymagające udziału deficytowych materiałów oraz angażowania przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Niektóre postulaty uznane wcześniej za nierealne, mogą stać się realnymi w świetle nowych możliwości, jakie dają stworzone warunki dla aktywizacji małych miast i osiedli oraz przez deglomerację zakładów i niektórych jednostek gospodarczych z Warszawy na teren województwa.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Większego zainteresowania ze strony samorządów robotniczych i spółdzielczych wymagają wnioski i postulaty związane z deglomeracja. Jest to tym potrzebniejsze, że słuszna uchwała komisji partyjno-rządowej o deglomerowaniu niektórych warszawskich zakładów na teren województwa napotyka ciągle jeszcze na wiele trudności i oporów. Tymczasem dla wielu małych miasteczek i osiedli jest to jedyna szansa aktywizacji i właściwego zagospodarowania występującej nadwyżki siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Bardzo często odbywają się pielgrzymki władz terenowych do dyrekcji deglomerowanych zakładów i zjednoczeń, które w wielu wypadkach nie przynoszą żadnych efektów. Ustalenia przyjęte na szczeblu wojewódzkim nie są często respektowane lub są realizowane niezwykle opieszale. Niedostateczny jest także wskaźnik zmianowości w niektórych z uruchomionych filii. Niektóre z tych nieprawidłowości udało się wyeliminować dzięki wspólnej działalności zespołów poselskich m.st. Warszawy i województwa, które odbyły w tej sprawie szereg wyjazdów na teren Warszawy i województwa. Przyjęte ustalenia na wspólnym posiedzeniu przyśpieszyły częściowo realizację założeń deglomeracyjnych, a tym samym wykonanie wielu postulatów wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Dotychczas wydano około 50 lokalizacji dla zdeglomerowanych zakładów na teren województwa, które zatrudnić powinny około 11 tys. osób. Niestety, nie wszystkie przystąpiły do realizacji prac deglomeracyjnych. Przykładem jest opieszałe podejście do rozpoczęcia adaptacji pomieszczeń w Przasnyszu na filię Zakładów Wytwórczych Aparatów Wysokich Napięć im. G. Dymitrowa.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Ogółem rozpoczęło pracę 6 filii warszawskich zakładów na terenie województwa, zatrudniających ponad 1.100 osób. W bieżącej pięciolatce przewiduje się budowę dalszych 8 filii warszawskich zakładów. Zatrudnienie w filiach do 1970 r. według założeń powinno wzrosnąć o 4.800 osób. Zgodnie z sugestiami sprawozdawcy i przedmówców należałoby wdrożyć jako integralny element działania instytucji wniosków i postulatów okresowe analizy przebiegu realizacji wniosków i postulatów ludności i podejmowanie wiążących decyzji dla usuwania przeszkód i hamulców w ich dalszym wykonywaniu — na sesjach wszystkich szczebli rad narodowych z aktywnym udziałem komisji rad, komitetów Frontu Jedności Narodu i wojewódzkich zespołów poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Wysoka Izbo! Omówiłam niektóre problemy związane z realizacją postulatów gospodarczo-inwestycyjnych. Krótko zatrzymam się jeszcze nad postulatami o charakterze administracyjno-organizacyjnym. Stanowią one, jak w innych województwach, znaczny procent ogólnej liczby zgłoszonych postulatów. W naszym województwie zgłoszono ich około 3.300, z czego około 85% zakwalifikowano do realizacji. Większość z nich już została załatwiona. Są jednak takie postulaty, (których realizacja uzależniona jest Od zmiany obowiązujących przepisów lub wydania nowych. Do tej grupy należą między innymi sprawy z zakresu gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Na przykład w rejonie podwarszawskim, głównie w pow. otwockim i wołomińskim, niektóre tereny, będące własnością prywatną, przeznaczone przed wojną pod zabudowę, zostały przeznaczone w ogólnych ułanach zagospodarowania przestrzennego pod zalesienie. W związku z tym właściciele, aczkolwiek nie utracili praw rzeczowych, nie mogą jednak otrzymać żadnej rekompensaty w świetle obowiązujących przepisów, choć wśród nich są osoby wymagające natychmiastowej pomocy materialnej. Sygnalizował już tę sprawę poseł sprawozdawca.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Podobną sprawa, wymagającą zmiany przepisów, jest kwestia przejmowania w zarząd państwowy opuszczonych domów jednorodzinnych, których właściciele nie interesują się konserwacją, co doprowadza do szybszej dewastacji tych budynków, a to z kolei prowadzi do zmniejszenia sie zasobów mieszkaniowych i pogłębienia trudności w tym zakresie. Podobnie przedstawia się sprawa z wyłączeniem spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych i lokali w małych domach mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.31" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Wysoki Sejmie! Ze sprawozdań i tematyki spotkań z wyborcami wynika, że obywatele radni i posłowie za mało informują społeczeństwo o realizacji postulatów. Jak już stwierdzali moi przedmówcy, wyborcy powinni być na bieżąco informowani o postulatach realizowanych, jak również powinni otrzymać wyczerpujące wyjaśnienia, które z postulatów nie mogą być wprowadzone do realizacji i dlaczego, lub w jaki sposób i z czyją pomocą mogą być podejmowane zamierzenia inwestycyjne ze środków pozalimitowych lub w czynach społecznych; jakie należy podejmować działanie, aby część postulatów, zwłaszcza inwestycyjnych o charakterze lokalnym, wprowadzić do realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-16.32" who="#PoselGrzebiszNowickaZofia">Na zakończenie chcę stwierdzić, że postulaty stanowią niezwykle cenny materiał dla oceny funkcjonowania wszystkich niemal dziedzin wchodzących w zakres pracy rad narodowych, jak również zawierają wiele konkretnych propozycji, których realizacja, przy czynnym poparciu społeczeństwa, może się przyczynić do usprawnienia życia społecznego i gospodarczego w województwie i w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Frankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Polska Ludowa jest wspólnym dobrem wszystkich jej obywateli. Cechą charakterystyczną jej ustroju jest w szczególności to, że od stopnia osobistego wkładu pracy, zrozumienia, zainteresowania i wpływu poszczególnych obywateli, zorganizowanych i niezorganizowanych, zależy wszechstronny rozwój tego wspólnego dobra, w dziedzinie gospodarczej, społecznej, oświaty i kultury. Nie brak w naszym ustawodawstwie instytucji, które mają za zadanie nie tylko wzmacnianie więzi między obywatelem a władzą, ale współdziałanie z władzą.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselFrankowskiJan">Do takich w szczególności należy instytucja wniosków i postulatów, której praktyczna realizacja jest przedmiotem dzisiejszej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę na samym wstępie podkreślić, że instytucja wniosków i postulatów ma oparcie zarówno w wieloletniej praktyce, jak w przepisach Konstytucji fart. 5 pkt 2) czy też w znowelizowanej w 1963 r. ustawie o radach narodowych. Na radach narodowych spoczywa główny ciężar odpowiedzialności za sprawne funkcjonowanie tej tak ważnej instytucji. Stanowi ona w naszym kraju trwałą pozycję w procesie demokratyzacji życia społecznego, pozycję wywierającą poważny wpływ na poziom i efektywność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselFrankowskiJan">Kiedy w dniu 28 czerwca 1963 r. debatowaliśmy w Sejmie nad nowelizacją ustawy o radach narodowych i wprowadziliśmy również zmiany dotyczące wniosków i postulatów, słusznie ówczesny sprawozdawca poseł Szczerbal zaakcentował, że rady narodowe nie są pozostawione same sobie i zyskują silnego sojusznika w postaci komitetów Frontu Jedności Narodu, z których — „inicjatywy i współdziałania” mają korzystać w — „realizowaniu postulatów i wniosków wyborców”.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselFrankowskiJan">Przechodzę do uwag szczegółowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselFrankowskiJan">Po pierwsze. Mimo wydania przez Prezesa Rady Ministrów pisma z dnia 3 czerwca 1965 r., skierowanego do przewodniczących rad narodowych — rejestracja wniosków i postulatów nie wypadła zadowalająco. Porównywane zbiorcze dane różnią się ze sobą i trudno ocenić, które odzwierciedlają oczywisty stan faktyczny.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselFrankowskiJan">Po drugie. Część wniosków i postulatów uznano za nierealne, przy czym decyzje w tym względzie podejmowali często jednoosobowo pracownicy aparatu administracyjnego. Wnioski te nie zostały objęte ewidencją, podobnie jak wiele innych, bezpodstawnie zdyskwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselFrankowskiJan">Po trzecie. Wzrost liczby wniosków i postulatów podczas ubiegłorocznej kampanii przedwyborczej, w porównaniu z poprzednią, należy uznać za dodatni wyraz ożywienia się zainteresowania społeczeństwa sprawami obywatelskimi.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselFrankowskiJan">Na większą uwagę zasługuje analiza wniosków i postulatów podana przez Najwyższą Izbę Kontroli: 60% wniosków i postulatów, to sprawy gospodarczo-inwestycyjne; 40% — organizacyjno-administracyjne. Jeżeli chodzi o wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne, to ich znaczna ilość świadczy o tym, że poszczególni obywatele widzą swoimi oczyma lepiej potrzeby terenu i dają temu wyraz. Zastanawia mnie stosunkowo wysoki odsetek wniosków i postulatów organizacyjno-administracyjnych — a więc owe 40%. Ale tu nie wystarcza powołanie się na średnią krajową. Proszę wziąć pod rozwagę kilka wybranych przykładów.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselFrankowskiJan">I tak: województwo poznańskie — wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne 4.709, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 5.168. A więc znacznie więcej niż postulatów typu gospodarczo-inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselFrankowskiJan">Podobnie w mieście Poznaniu: wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne 568, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 961.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselFrankowskiJan">W Kielcach 3.577 Wniosków i postulatów gospodarczo-inwestycyjnych, 4.428 postulatów organizacyjno-administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselFrankowskiJan">Olsztyn podobne dane: gospodarczo-inwestycyjne 2.547, organizacyjno-administracyjne 4.530.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselFrankowskiJan">Gdańsk — wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne — 3.769, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 4.204.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselFrankowskiJan">Miasto Warszawa — 1.598 wniosków gospodarczo-inwestycyjnych, 2.500 — wniosków organizacyjno-administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselFrankowskiJan">Najwyższa Izba Kontroli, której należy się szczególne podziękowanie za ten cenny materiał sprawozdawczy, na stronie 3 sprawozdania stwierdza, że: — „Postulaty o charakterze organizacyjno-administracyjnym zawierały poważne uwagi krytyczne pod adresem działania terenowych jednostek administracyjnych lub gospodarczych, albo też propozycje zmian obowiązujących przepisów w określonych dziedzinach.” Podane wyżej zestawienie, które przytoczyłem, nie upoważnia mnie do zasadniczej jakiejś oceny działalności tamtejszych organów administracji, ale chyba nie od rzeczy będzie w tym miejscu przypomnieć, że Premier Józef Cyrankiewicz na naradzie gospodarzy województw i powiatów w styczniu 1967 r. poruszył wiele niedomagań administracji i między innymi powiedział: — „Gdy przed kilku laty zapoczątkowaliśmy ruch na rzecz usprawnienia pracy rad, nie wszędzie znajdowało to zrozumienie. Dziś można powiedzieć, że prezydia doceniają potrzebę stałego dążenia do ulepszania form swej działalności, przede wszystkim poprzez usprawnienie działalności wydziałów. Nastąpiła pewna poprawa, ale usprawnienia są jeszcze dalekie od potrzeb, jakie dyktuje życie i nieraz pozostają w tyle za osiągnięciami techniki pracy biurowej i wymaganiami ogólnego postępu. Wciąż jeszcze — mówił Premier — jest wiele wypadków niewłaściwego traktowania interesantów przy załatwianiu spraw ludzi pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselFrankowskiJan">Z pewnością stan naszego ustawodawstwa nie jest doskonały — ale trudno by się chyba było zgodzić z jakąś hipotezą, że tak duży odsetek wniosków i postulatów w zakresie tych, o których mówię, to znaczy administracyjnych, miałby akurat zawierać propozycje zmian obowiązujących przepisów. Sądzę w tym stanie rzeczy, że dalsza analiza w tej sprawie prowadzona przez właściwe organy pozwoli na sprawiedliwy osąd.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselFrankowskiJan">Ponieważ tak się składa, że akurat województwo poznańskie i miasto Poznań, mają w tej sprawie pewne niedociągnięcia — stąd też pragnę dla ścisłości za Najwyższą Izbą Kontroli powtórzyć, że według stanu z dnia 31 marca 1966 r. — województwo poznańskie zrealizowało 2.722 wnioski i postulaty z zakresu administracyjnego, a miasto Poznań 477. Czynię to z uwagi na posła Szczerbala, aby mnie nie posądził o chęć — „obsmarowywania” województwa, którym rządzi.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselFrankowskiJan">Po czwarte. Stwierdzenie NIK, że około 1/5 części ogólnej ilości postulatów gospodarczo-inwestycyjnych przy 1/17 części ich ogólnej wartości została zrealizowana — jest zjawiskiem ujemnym i niepokojącym. Słusznie budzi się obawa, że w bieżącej kadencji rad nie zostaną w całości zrealizowane. Natomiast realizacja około 64% wniosków i postulatów organizacyjno-administracyjnych brzmi jak bardzo pomyślny sygnał.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselFrankowskiJan">Po piąte. Stwierdzić należy poważny wkład komitetów Frontu Jedności Narodu w realizację wniosków i postulatów ludności zgodnie z ustawą o radach narodowych, Fakt ten potwierdza zarówno sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli, jak i doniesienia prasy codziennej. Dla przykładu pozwolę sobie przytoczyć fragment zaczerpnięty z — „Trybuny Ludu” z 18 stycznia 1967 r. Z Kielc pisze korespondent: — „Nie bez znaczenia dla realizacji wniosków jest harmonijna współpraca komitetów Frontu Jedności Narodu z radami narodowymi. Zasadą stało się odbywanie co roku wspólnej sesji komitetów Frontu Jedności Narodu i rad narodowych. Dlatego w czasie spotkań z wyborcami, radni i posłowie mogą na bieżąco informować o losie, sposobie i terminie załatwiania tego czy innego postulatu”.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Sądzę, że wnioski i postulaty, będące z natury rzeczy przedmiotem szczególnego zainteresowania sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, której jestem członkiem, zasługują przynajmniej na jakieś może najogólniejsze omówienie.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselFrankowskiJan">Już 16 września 1965 r. Komisja przedyskutowała wstępnie materiały nadesłane przez niektóre wojewódzkie komitety Frontu Jedności Narodu. Stwierdźmy od razu, że problematyka ta jakoś trochę — „zagubiła się” w powodzi tysięcy wniosków i postulatów, choć nie ulega kwestii, że jest niezmiernie ważna i milionowe rzesze ludzi pracy bezpośrednio interesująca. Trzeba może będzie ponownie przeprowadzić przez wojewódzkie komitety Frontu Jedności Narodu bardziej szczegółową ankietyzację tej kategorii wniosków i postulatów i co najmniej podjąć próbę ich wydzielenia. Łatwiej przyszło tego dokonać na szczeblu centralnym, a więc w Komitecie Pracy i Płac oraz w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselFrankowskiJan">Tak na przykład Komitet Pracy i Płac otrzymał ogółem 365 wniosków i postulatów, z tego najliczniejsze, bo aż 350 — to z zakresu ubezpieczeń społecznych, a wśród nich 65 — dotyczące podwyższenia rent, 60 — dotyczące obniżenia wieku emerytalnego. Ta stosunkowo duża ilość wniosków i postulatów z zakresu ubezpieczeń społecznych jest bardzo charakterystyczna i z pewnością nie zejdzie z pola widzenia, dopóki sukcesywnie, w miarę możliwości finansowych skarbu państwa, nie zostanie załatwiona.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę z uznaniem podkreślić, że Komitet Pracy i Płac bardzo starannie podszedł do wszystkich wniosków i postulatów, udzielił zainteresowanym odpowiedzi, choć z pewnością nie zawsze ta odpowiedź była dla nich zadowalająca, zwłaszcza jeśli chodzi o postulaty z dziedziny reformy ubezpieczeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselFrankowskiJan">Jeśli chodzi o Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej — to wpłynęło zaledwie kilka wniosków z dziedziny rehabilitacji, pomocy społecznej, walki z alkoholizmem. Wszystkie zostały bardzo rzeczowo potraktowane, co nie oznacza, że zostały wszystkie załatwione. Do takich należy na przykład postulat zwiększenia ilości tanich pojazdów mechanicznych, przeznaczonych dla inwalidów wojennych;</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselFrankowskiJan">postulat w dużej mierze uzależniony od decyzji Państwowej Komisji Cen. Do takich należy również postulat zwiększenia limitu miejsc w sanatoriach i domach wczasowych dla osób starszych.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę — na ile na to pozwala posiadany materiał — poczynić kilka uwag dotyczących działalności rad narodowych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselFrankowskiJan">Jak wynika z materiałów kontroli — do postulatów dotyczących opieki społecznej i zatrudnienia, na ogół rady narodowe i ich prezydia podeszły z należytym zrozumieniem. Ma przykład Rada Narodowa m. Poznania na zgłoszonych w tym zakresie 6 postulatów dotyczących: zwiększenia ilości stanowisk pracy dla kobiet w przemyśle chemicznym; zaostrzenia walki z alkoholizmem, zwłaszcza wśród młodzieży; wprowadzenia obowiązku zatrudnienia osób skazanych na podstawie ustawy o zwalczaniu alkoholizmu po zakończeniu kuracji; budowy nowego domu rencisty na terenie miasta; budowy szkoły dla inwalidów oraz domu dla matki i dziecka — pięć postulatów przyjęła do wykonania do 197 o r. oraz rozpoczęła ich realizację, a jeden przesunęła do wykonania po 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselFrankowskiJan">Miejska Rada Narodowa we Włocławku — wniosek postulujący ograniczenie sprzedaży alkoholu — załatwiła uchwałą z dnia 30 września 1965 r., a wniosek w sprawie zwiększenia opieki nad samotnymi kobietami-matkami realizuje Referat Opieki Społecznej przy pomocy Ligi Kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselFrankowskiJan">Niektóre prezydia rad narodowych oraz ich wydziały nie uniknęły również błędów przy ewidencji i kwalifikacji postulatów z tej grupy, na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselFrankowskiJan">—w mieście Włocławku rejestrem nie objęto niektórych wniosków uwidocznionych w protokołach zebrań, między innymi wniosku w sprawie możliwości uruchomienia produkcji ubocznej w przedsiębiorstwach na terenie miasta w celu zwiększenia zatrudnienia kobiet; wniosku w sprawie usprawnienia ściągalności alimentów; wniosku w sprawie kierowania na rentę kierowców w wieku 60 lat;</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselFrankowskiJan">—w mieście Łodzi (Bałuty) nie objęto rejestrem wniosku w sprawie zachowania zniżek kolejowych dla rencistów;</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselFrankowskiJan">—w mieście Zabrzu, Wydział Handlu bez głębszej analizy zakwalifikował jako nierealne 24 wnioski w sprawie zmniejszenia sprzedaży napojów alkoholowych w lokalach gastronomicznych. Odnoszę wrażenie, że może te wnioski trafiły do rąk przyjaciela alkoholu.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselFrankowskiJan">Według zebranych przeze -mnie dodatkowych informacji, w Zabrzu działa aktywnie Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy. Sądzę, że władze kontrolne zbadają, dlaczego Wydział Handlu uznał te właśnie 24 wnioski za nierealne?</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#PoselFrankowskiJan">— Prezydium WRN we Wrocławiu uznało za słuszny wniosek dotyczący uruchomienia filii zakładu kluczowego w Strzelinie, w celu rozwiązania problemu nadwyżki siły roboczej. WKPG potraktowała natomiast ten wniosek jako nieuzasadniony, lecz wnioskodawcę powiadomiła, że o ile wskaże on wolne obiekty, to podjęte zostaną odpowiednie rozważania. WKPG nie podjęła też odpowiednich czynności odnośnie do wniosku Prezydium MRN we Wleniu, powiat Lwówek Śląski, w sprawie zorganizowania produkcji chałupniczej dla wykorzystania rezerwy siły roboczej;</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#PoselFrankowskiJan">— w Bydgoszczy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej nie zdołało wygospodarować odpowiedniego lokalu na Klub Starego Człowieka. Jest to ważny postulat, gdyż Bydgoszcz jest dużym skupiskiem rencistów i zapotrzebowanie na klub jest poważne.</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Uwagi i wnioski zawarte w referacie dzisiejszego sprawozdawcy posła Szczerbala uważam za słuszne i w całej rozciągłości je popieram. Ludność, zgłaszając tak liczne wnioski, darzy organy władzy państwowej zaufaniem i wierzy, że wszystkie słuszne wnioski i postulaty zastaną zrealizowane. Nie wolno nam zawieść zaufania. Nie wolno zawieść (pokładanych nadziei. Komitety Frontu Jedności Narodu, wszystkie powołane ku temu organy władzy i administracji państwowej powinny mieć stale na uwadze problem wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Głos zabierze posłanka Maria Dąbrowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselDabrowskaMaria">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Kampania wyborcza do Sejmu i rad narodowych była okresem wzmożonej aktywności społeczeństwa, wyrażającej się między innymi w wysuwaniu pod adresem władz centralnych i terenowych wielu wniosków w sprawach o znaczeniu ogólnopaństwowym oraz o charakterze lokalnym.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselDabrowskaMaria">Mieszkańcy miast i wsi powiatów Jędrzejów i Włoszczowa, mojego okręgu wyborczego, zgłosili na spotkaniach przedwyborczych 358 wniosków i postulatów, w tym 203 wnioski inwestycyjne i 155 wniosków nieinwestycyjnych. Z dalszej ich analizy wynika, że na czoło wniosków inwestycyjnych wysuwają się sprawy z zakresu rolnictwa w ilości 78. Dotyczą one melioracji, komasacji, budowy zaplecza dla mechanizacji rolnictwa, elektryfikacji i wielu innych spraw związanych z rolnictwem. Spraw oświaty dotyczyło 55 wniosków postulujących budowę i rozbudowę szkół, budowę mieszkań dla nauczycieli, obiektów kulturalnych oraz telefonizacji szkół i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselDabrowskaMaria">Istotne znaczenie dla gospodarki powiatów mają wnioski zgłoszone ,w dziedzinie komunikacji i budowy dróg. Zgłoszono tu 42 wnioski. Z ważniejszych wymienić należy wnioski dotyczące ulepszenia i znakowania dróg, budowy mostów i przepustów, uruchamiania nowych linii komunikacyjnych i ustalenia miejsc nowych przystanków. Z zadowoleniem pragnę stwierdzić, że woj. kieleckie jest jednym z przodujących województw w budowie i rozbudowie dróg lokalnych w ramach czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselDabrowskaMaria">W gospodarce komunalnej i mieszkaniowej w powiecie i mieście Jędrzejowie zgłoszono 13 wniosków inwestycyjnych. Najważniejsze dotyczyły przeprowadzenia kanalizacji miasta, czego ludność domaga się od wielu lat. W sprawach przemysłu i handlu zgłoszono w Jędrzejowie 12 wniosków. Z ważniejszych wymienić należy budowę nowego zakładu, nowych sklepów wolnostojących i piekarń.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselDabrowskaMaria">Jędrzejów słynie z muzeum zegarów, które jest sławą miasta. Bardzo dużo turystów nie tylko krajowych, ale i zagranicznych, zwiedza to muzeum, gdyż jest ano jednym z nielicznych w świecie. Niestety, w Jędrzejowie jest tylko jeden walący się hotel, który w dodatku ma być rozebrany. Na ten temat pisała już prasa, a ludność miasta i powiatu postuluje do władz o zajęcie się tą sprawą, gdyż możliwości miejscowe nie są wystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselDabrowskaMaria">Ludność powiatu /włoszczowskiego zgłaszała wnioski i postulaty na spotkaniach dotyczące: zorganizowania szkoły rolniczej na terenie pow. włoszczowskiego, klasyfikacji gruntów, urządzeń melioracyjnych, zorganizowania punktów inseminacyjnych, naprawy mostów, zorganizowania kina stałego, zwiększenia puli materiałów budowlanych, ożywienia pracy spółek wodnych, zmiany godzin pracy lekarzy, działalności klubów sportowych, zorganizowania punktu skupu owoców, poprawy pracy służby weterynaryjnej oraz wielu innych spraw o charakterze organizacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselDabrowskaMaria">Drugą grupę stanowią (wnioski i postulaty, do realizacji których potrzebna jest określona działalność terenowych organów rad narodowych. Na przykład, dawniej w celu uzyskania zezwolenia na wzniesienie zabudowań gospodarczych i mieszkalnych trzeba było jeździć wiele razy do architekta powiatowego, gdyż nie można było tej sprawy załatwić od razu. Natomiast obecnie chłopi zgłaszają się o uzyskanie zezwolenia na budowę do własnych rad gromadzkich, oczywiście, w ustalonych terminach. Po zebraniu pewnej grupy wniosków, prezydium gromadzkiej rady zwraca się do powiatowego wydziału architektury o przysłanie pracownika, który załatwia te sprawy na miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselDabrowskaMaria">Takie załatwianie spraw chłopi przyjmują z dużym zadowoleniem, gdyż oszczędza to czas rolnika i koszty związane z wyjazdem do powiatu. Taki sposób rozwiązania zmniejsza liczbę skarg dotyczących indywidualnych spraw obywateli. Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie, że wszystkie wnioski i postulaty zostały rozpatrzone na sesjach powiatowych rad narodowych oraz na posiedzeniach prezydiów przy udziale odpowiednich komisji, ma których ustalono sposób ich wykonania. Ustalając terminy realizacji, brano pod uwagę w pierwszej kolejności najpilniejsze, uzasadnione wnioski oraz te, które można było zrealizować włączając do ich wykonania inicjatywę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselDabrowskaMaria">Jedną z przyczyn niewykonania szeregu postulatów i wniosków jest nie tyle brak środków finansowych koniecznych na ten cel, ile uciążliwe trudności w uzyskiwaniu dokumentacji technicznej i prawnej, szczególnie przy budowie nowych odcinków dróg.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselDabrowskaMaria">Bardzo poważna część wniosków dotyczyła zaopatrzenia ludności wiejskiej w materiały budowlane. Brak tych materiałów jest rzeczywiście duży i dotkliwy. Sytuację tę można by częściowo polepszyć przez zorganizowanie zespołów chłopskich. /ile chłopi nauczeni doświadczeniem, stawiają wnioski konkretne, by zasady opodatkowania tych zespołów nie były tak często, jak dotychczas, zmieniane ze szkodą dla chłopów i budownictwa i aby władze miejscowe miały realny wpływ na rozwój i kierunek produkcji tych zespołów.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselDabrowskaMaria">Nie mniej ważną sprawą jest typowa dokumentacja na remizy strażackie na wsi. W remizach tych są zbyt małe świetlice, gdyż PZU pomagając finansowo przy budowie jest zdania, że takie świetlice dla straży wystarczą, ale ludność słusznie zwraca uwagę, że remizy te są wielokrotnie jedynym pomieszczeniem, w którym przy niewielkich nakładach finansowych, a dużej pomocy ludności pracą społeczną, mogłoby być zorganizowane życie kulturalne ludności całej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselDabrowskaMaria">Spośród 196 wniosków i postulatów na terenie powiatu włoszczowskiego 60 przyjęto do realizacji na lata 1965—1966 w tym 55 inwestycyjnych i 25 nieinwestycyjnych. Pozostałe wnioski i postulaty w liczbie Ol inwestycyjnych i 45 nieinwestycyjnych przewidziano do realizacji w latach następnych. Wnioski te nie mogły być wcześniej zrealizowane, gdyż wykonanie ich wymagało dużych nakładów finansowych i środków materialnych według ówczesnego rozeznania.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselDabrowskaMaria">Zgłoszono też postulaty dotyczące ujednolicenia systemu wydzierżawiania gruntów gospodarstw chłopskich, podupadłych i opuszczonych.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselDabrowskaMaria">Pragnę oddzielnie omówić wnioski i postulaty powiatu kieleckiego, gdyż powiat ten jest bardzo duży i wymaga oddzielnego omówienia. Wniosków zgłoszono ogółem 418. Ponadto, po zakończeniu kampanii wyborczej, na spotkaniach zgłoszono dodatkowo 298 wniosków. Dotyczą one rolnictwa i leśnictwa, elektryfikacji wsi, budowy studni, budowy wodociągów, klasyfikacji gruntów, inseminacji i wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselDabrowskaMaria">W ciągu 1966 r. na 26 spotkaniach z posłami i 86 z radnymi zgłoszono dodatkowo wiele wniosków. Ogólna liczba wniosków i postulatów na dzień 31 grudnia 1966 r, wynosiła 718 wniosków, z tego inwestycyjnych 375, nieinwestycyjnych 343.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselDabrowskaMaria">Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kielcach wyjaśniło, że do tej pory załatwiono 287 wniosków nieinwestycyjnych i 102 inwestycyjne. Łączny koszt ich realizacji wynosi około 21 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselDabrowskaMaria">Nie sposób wymienić wszystkich wniosków na terenie powiatu kieleckiego. Sam problem wody jest bardzo ważny i Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kielcach dokłada wiele starań dla rozwiązania tej życiowej sprawy, ale potrzeby są tak wielkie, że ich realizacja musi być rozłożona na następne lata. W samych Kielcach i w innych miastach województwa kieleckiego, zatrudnienie kobiet jest jednym z najtrudniejszych problemów. Wnioski kobiet zmierzają do lokalizacji na naszym terenie zakładów spółdzielczości pracy i zakładów przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselDabrowskaMaria">Wysoki Sejmie! Jako poseł jestem bardzo zadowolona, że wnioski i ich realizacja są omawiane na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Pragnę zapewnić, że dołożymy wszystkich starań, aby nasi wyborcy jak najwięcej pomogli czynami społecznymi w realizacji wszystkich wniosków zarówno w roku bieżącym, jak i w następnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Roman Stachoń.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselStachonRoman">Wysoki Sejmie! Rady narodowe województwa katowickiego, realizując programy wyborcze Frontu Jedności Narodu i założenia 5-let- niego planu gospodarczego dążyły i dążą do dalszej rozbudowy potencjału przemysłowego oraz do stwarzania najlepszych warunków życia i pracy społeczeństwa. Podejmowały one zadania dla rozwiązywania trudnych problemów gospodarczych i społecznych, wynikających ze specyfiki regionu i potrzeb rozwojowych Śląska i Zagłębia. Z uwagi na wielkość i różnorodność zadań wyrażonych w programach wyborczych i w postulatach ludności, a także ze (względu na ograniczone rozmiary posiadanych środków, rady narodowe wraz z organizacjami wchodzącymi w skład Frontu Jedności Narodu przyjęły zasady koncentracji energii i funduszy na zagadnienia najistotniejsze. Ta właśnie zasada pozwoliła:</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselStachonRoman">po pierwsze — uzyskać w ciągu minionych dwóch lat znaczne postępy w realizacji programów wyborczych oraz załatwić tym samym ponad połowę słusznych postulatów;</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselStachonRoman">po drugie — ułatwiła nawiązanie w wielu wypadkach dość ścisłego współdziałania pomiędzy prezydiami rad i zakładami pracy przemysłu kluczowego, zwłaszcza w zakresie spraw komunalnych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselStachonRoman">Chciałbym pokrótce przedstawić Wysokiemu Sejmowi wysiłki i efekty prac rad narodowych na najważniejszych odcinkach życia gospodarczo-społecznego woj. katowickiego. Otóż na czoło tych zagadnień wysuwa się sprawa inwestycji, które z jednej strony stwarzają warunki do dalszego rozwoju przemysłu, a z drugiej strony zapewniają ludności dogodne warunki socjalno-bytowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselStachonRoman">Mimo licznych trudności, głównie organizacyjnych, wykonawczych i materiałowych został w całości wykonany zwiększony plan inwestycji terenowych na lata 1965—1966. Pomyślnie rozwiązany jest bardzo skomplikowany w naszym województwie problem mieszkaniowy, który w czasie kampanii wyborczej przysporzył największą liczbę postulatów społeczeństwa. Wspomnę tutaj dla przykładu o istniejących dysproporcjach w rozbudowie poszczególnych ośrodków miejskich i o wzrastających potrzebach rybnickiego okręgu węglowego i częstochowskiego okręgu przemysłowego i o konieczności likwidacji szkód górniczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselStachonRoman">Mimo złożoności tego problemu, wynikającego ze specyficznych warunków województwa, w budownictwie uzyskano na przestrzeni lat 1965—1966 dalsze 150 tys. izb mieszkalnych, w tym w budownictwie indywidualnym 37 tys. izb.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselStachonRoman">Konsekwentnie prowadzi się likwidację pomieszczeń nie nadających się do zamieszkania, jak strychów, baraków, piwnic, a zwłaszcza w starych miastach górnośląskiego okręgu przemysłowego, takich jak Chorzów, Świętochłowice i Ruda Śląska. Na zaspokojenie tych potrzeb przeznaczono prawie całkowicie budownictwo rad narodowych. Do chwili obecnej z takich pomieszczeń wykwaterowano 15 tys. rodzin, a pozostałe 6 tys. zostanie przeprowadzonych do końca pierwszej połowy 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselStachonRoman">Dalsze wysiłki idą w kierunku rozszerzenia bazy budownictwa uprzemysłowionego, zapewnienia należytej pomocy budownictwu indywidualnemu, poprawienia jakości oddawanych mieszkań. Podjęto również kroki dla usprawnienia robót remontowych. Zaległości w tynkowaniu domów wybudowanych w latach poprzednich — wynoszą jeszcze 1.160 tys. m^2^ powierzchni. Zaległości te zamierza się zlikwidować do końca 1968 r. W opracowaniu znajduje się plan kompleksowego usuwania szkód górniczych zarówno w budynkach, jak i na drogach, oraz w sieciach kanalizacyjnych i wodociągowych. Poczyniono znaczne postępy w porządkowaniu gospodarki wodnej. Niedostatek naturalnych zasobów wodnych z jednej strony, a z drugiej strony znacznie większe w stosunku do przeciętnej krajowej zużycie wody sprawia, że od szeregu lat odczuwa się w woj. katowickim jej deficyt; zapotrzebowanie ludności i gospodarki zaspokajane jest zaledwie w 85%. Braki te utrzymywać się będą nadal poza 1970 r., gdyż dobowe zużycie wody znacznie jeszcze wzrośnie.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselStachonRoman">W celu niedopuszczenia do pogłębienia się tego deficytu realizuje się szeroko zakrojony program inwestycji wodnych i racjonalnego gospodarowania wodą, szczególnie przez przemysł. Zastosowano również odpowiednie środki ochrony wód otwartych przed dalszym ich zanieczyszczaniem, gdyż na ogólną długość jednego tysiąca rzek i strumieni — połowę stanowią wody skażone ponad wszelkie dopuszczalne normy.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselStachonRoman">Z licznych dalszych inicjatyw podejmowanych przez rady narodowe, wychodzących postulatom ludności naprzeciw, należy wymienić dwie najistotniejsze. Pierwszą — stanowią usiłowania w kierunku ogrzewania mieszkań przez maksymalne wykorzystanie rezerw wody lub pary ogrzewczej z ciepłowni, głównie przemysłowych. Druga inicjatywa dotyczy gazyfikacji dziesiątków tysięcy mieszkań starych.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselStachonRoman">Jednym z podstawowych warunków sprawnego funkcjonowania przemysłu oraz zapewnienia wygodnego i pewnego dojazdu ludzi do pracy jest należycie postawiona komunikacja wewnątrz wojewódzka. W roku ubiegłym autobusy przedsiębiorstw komunalnych i Państwowej Komunikacji Samochodowej przewiozły o 12% więcej pasażerów niż w 1965 r., to jest 305 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselStachonRoman">Od początku obecnej kadencji Sejmu i rad narodowych w miarę posiadanych środków rady narodowe realizują postulaty i wnioski społeczeństwa oraz zakładów pracy w sprawie nasilenia kursów, uruchomienia nowych linii, polepszenia jakości taboru. W wyniku tych poczynań w wymienionych dwóch latach, między innymi liczba ogólnych linii autobusowych wzrosła o 300 i wynosi obecnie 1.290.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselStachonRoman">Jednocześnie trzeba stwierdzić, że zarówno obecna baza, jak i środki na jej zabudowę daleko jeszcze nie odpowiadają aktualnym uzasadnionym potrzebom wynikającym ze zgłoszonych postulatów wyborców. Przeprowadzono również modernizację wielu głównych szos szczebla wojewódzkiego i ogólnokrajowego. Jednakże zamierzone na bieżącą pięciolatkę prace nie rozwiążą głównych trudności komunikacyjnych woj. katowickiego, a tylko je złagodzą — i to wyłącznie na najtrudniejszych odcinkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselStachonRoman">Wiele wniosków z kampanii wyborczej dotyczyło lepszego zaopatrzenia rynku. Ciężka i wyczerpująca praca w przemyśle wpływa na strukturę i wielkość zaopatrzenia towarowego, powoduje wyższe niż w innych regionach kraju zapotrzebowanie na artykuły spożywcze. Uzyskano w tym względzie w ostatnim okresie istotną poprawę. Niemniej jednak w szeregu ważnych grupach towarowych nadal występują jeszcze pewne braki. Odnosi się to zwłaszcza do niektórych artykułów spożywczych, takich jak wyroby mięsne, wędliniarskie i inne.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselStachonRoman">Poczyniono istotne postępy w likwidacji niedoborów pieczywa, które w początkach 1965 r. sięgały 25 tys. ton w sikali rocznej. Od paru lat w przyśpieszonym tempie buduje się piekarnie, toteż wkrótce społeczeństwo nie powinno odczuwać braku pieczywa.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselStachonRoman">W celu poprawy poziomu wyżywienia ludności konsekwentnie rozwija się sadownictwo i warzywnictwo zarówno poprzez zwiększenie upraw gruntowych, jak i szklarniowych. Mimo braku odpowiednich gruntów zwiększa się stale liczba ogródków działkowych dochodząca w ostatnich dwóch latach do 65 tys. ogródków, które dają około 25% warzyw spożywanych przez mieszkańców naszego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselStachonRoman">Realizując postulaty wyborców, związki zawodowe w celu usprawnienia handlu i usług rozwinęły szeroką działalność w zakresie kontroli społecznej. W latach 1965—1966 aktyw społeczny przeprowadził około 15 tys. kontroli w województwie, wpływając między innymi na poprawę stanu zaopatrzenia w masę towarową, rozmieszczenia placówek handlowych, szczególnie na peryferiach miast i osiedli robotniczych czy też godzin otwarcia sklepów.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselStachonRoman">Rady narodowe w okresie obecnej kadencji poświęciły wiele uwagi sprawie podniesienia na wyższy poziom opieki zdrowotnej. W latach 1965—1966 wzrosła znacznie ilość nowych miejsc w szpitalach przez adaptację na te cele różnych (pomieszczeń i modernizację szpitali. Obecnie w województwie katowickim na 10 tys. mieszkańców przypada średnio 78 łóżek. Wskaźnik ten, mimo że jest większy od przeciętnej krajowej, nadal nie zaspokaja potrzeb lokalnych. Zwiększone potrzeby województwa wynikają głównie z natężenia chorób zawodowych, zwłaszcza w takich przemysłach, jak górnictwo, hutnictwo i chemia oraz z ujemnego wpływu przemysłu na warunki klimatyczne oraz zdrowotne.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselStachonRoman">W lecznictwie otwartym zwiększono ilość stacji diagnostycznych, zdolnych przeprowadzać na miejscu wszystkie badania i analizy oraz uzupełniono w znacznym stopniu sieć ośrodków zdrowia, zwłaszcza w nowo zbudowanych osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselStachonRoman">Zaznaczyć również należy, że zmniejsza się stale liczba 'zachorowań na gruźlicę, a w szczególności wśród dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselStachonRoman">Problemem nader doniosłym, wysuwanym często w postulatach wyborczych, jest zagadnienie rehabilitacji i aktywizacji zawodowej inwalidów. Toteż duże środki przeznaczają prezydium wojewódzkiej rady narodowej i resorty na utworzenie w najbliższych latach miejsc pracy dla 8 tys. poszkodowanych fizycznie, głównie w wypadkach przy pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselStachonRoman">Również istotne zadanie dla rad narodowych, ujęte prawie we wszystkich terenowych programach wyborczych i ponawiane w wielu postulatach, stanowi rozbudowa lokalnych baz wypoczynku, kultury fizycznej i turystyki. W ostatnich latach powstał cały szereg obiektów sportowych, wypoczynkowo-turystycznych, zbudowanych ze środków rad narodowych, związków zawodowych i zakładów pracy, przy wydatnej pomocy ludności w czynach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselStachonRoman">Wysoki Sejmie! Przebieg realizacji programów wyborczych przez rady narodowe oraz współpracujące z nimi instancje i organizacje jest podstawowym sprawdzianem poziomu ich pracy i w jakim stopniu zostały zaspokojone potrzeby społeczeństwa i województwa. W okresie pierwszych dwóch lat, mimo poważnego wysiłku ze strony rad narodowych, nie wszystkie postulaty wyborców ujęte w programie Frontu Jedności Narodu, ze względu na aktualne możliwości kraju, zostały w pełni zrealizowane. Przytoczone jednak w dużym skrócie przykłady realizacji programów i postulatów wyborczych ludności wykazują, że działalność ta zmierza głównie w kierunku stwarzania podstawowych warunków socjalno-bytowych dla ludzi pracy oraz podnoszenia na wyższy poziom gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Wacław Mońka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMonkaWaclaw">Wysoki Sejmie! Ponad półtoraroczny okres czasu, jaki upłynął od chwili wyborów do Sejmu i rad narodowych bieżącej kadencji, pozwala na przeprowadzenie wstępnej oceny realizacji wniosków i postulatów ludności zgłoszonych w kampanii wyborczej. Zajęcie się tym zagadnieniem przez najwyższy organ władzy ludowej na dzisiejszym posiedzeniu świadczy o doniosłości politycznego i społecznego znaczenia, jakie przykładają naczelne władze państwowe do instytucji postulatów i wniosków wyborców w realizacji budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMonkaWaclaw">Zapoczątkowanemu w 1956 r. procesowi przemian w życiu gospodarczym i społecznym towarzyszy równolegle aktywność społeczeństwa, które — wysuwając wnioski i postulaty pod adresem terenowych i centralnych władz — daje wyraz umacniającej się więzi organów władzy państwowej z ludnością, stanowiącej istotny element ustroju państwowego PRL, zapewniającego szeroki współudział obywateli w rządzeniu państwem.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselMonkaWaclaw">Wyrazem wzrostu aktywności społecznej jest znacznie dłuższa lista zgłoszonych wniosków i postulatów wyborczych w porównaniu z 1961 r. oraz czyny społeczne wartości 10 mld zł zadeklarowane przez społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMonkaWaclaw">Zgłoszone przez wyborców propozycje i alternatywne wnioski wzbogaciły ostateczną konstrukcję planu 5-letniego, zmierzającego do unowocześnienia struktury ekonomicznej kraju i usprawnienia systemu zarządzania całej administracji państwowej zarówno szczebla centralnego, jak i terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMonkaWaclaw">Godny podkreślenia jest fakt, że już w trzecim dniu po wyborach Prezes Rady Ministrów pismem z dnia 3 czerwca 1965 r., zobowiązał prezydia rad narodowych do wszechstronnego przeanalizowania zgłoszonych wniosków ludności, pracowania programu ich realizacji w ścisłym współdziałaniu z organami przedstawicielskimi rad narodowych i komitetami FJN oraz do systematycznej kontroli przebiegu wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMonkaWaclaw">Wytyczne Premiera, znajdujące oparcie w Konstytucji PRL, nadały głosom wyborców wysoką rangę i znaczenie ich bezpośredniego zaangażowania w rozwój życia gospodarczego i społecznego kraju. Wyrażały one bowiem nie tylko życzenia poszczególnych obywateli, ale — i to jest najistotniejsze — wskazywały na braki i nieprawidłowości funkcjonowania organów administracji terenowej, ujawniały poważne rezerwy organizacyjne i produkcyjne w większości działów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMonkaWaclaw">Materiały sprawozdawcze na dzisiejsze plenarne posiedzenie Sejmu wskazują, że do planu 5-letniego włączono 74% przyjętych do realizacji wniosków gospodarczo-inwestycyjnych, ogólnej wartości kosztorysowej 68 mld zł, a 64% spośród wniosków organizacyjno-administracyjnych już wprowadzono w życie. Świadczy to niewątpliwie o dużej operatywności organów wykonawczych prezydiów rad narodowych i o docenianiu wagi w wypełnianiu ustawowych obowiązków w stosunku do instytucji wniosków i postulatów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMonkaWaclaw">Niemniej jednak przeprowadzane kontrole przez NIK potwierdziły w dość licznych przypadkach różnorodne istniejące uchybienia w zakresie rejestracji i klasyfikacji wniosków, niedocenianie roli organów przedstawicielskich i społecznych rad narodowych w ich realizacji, opóźnienia w informowaniu zainteresowanych wnioskodawców o losie ich propozycji, przesuwanie w nie zawsze uzasadnionych przypadkach terminów realizacji wniosków inwestycyjno-gospodarczych na końcowe lata pięciolatki itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMonkaWaclaw">Zaobserwowane fakty pominięcia w ewidencji wielu wniosków i postulatów natury organizacyjno-administracyjnej, wskazujących na wadliwości funkcjonowania aparatu wykonawczego, niedoceniania wniosków inwestycyjno-gospodarczych z zadeklarowanym udziałem ludności w ich realizacji, nieegzekwowanie sprawozdań od instytucji nie podporządkowanych radom narodowym, brak opracowania konkretnych planów realizacji wniosków i postulatów oraz zbyt mała operatywność pod względem kontroli i nadzoru organów niższych szczebli przez komórki rad wyższych stopni i resorty, nierespektowanie wiążących zaleceń komisji bądź niezasięganie ich opinii — oto niedomagania w dziedzinie realizacji postulatów stwierdzone przez NIK.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMonkaWaclaw">Należy chyba jednakże stwierdzić, że nie wynikają one ze złej woli, ale raczej ze słabości niektórych jeszcze ogniw aparatu organów terenowych rad narodowych niższych stopni i nie zawsze pełnej umiejętności załatwiania codziennych, bieżących spraw. Na ogół bowiem rady narodowe wykazują dużo zrozumienia i starają się usuwać wskazane im uchybienia i niedociągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMonkaWaclaw">Zabierając głos, niech mi będzie wolno omówić pokrótce zagadnienie realizacji wniosków i postulatów wyborców na przykładzie woj. olsztyńskiego. Na zorganizowanych 2.254 spotkaniach kandydatów na posłów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i radnych rad narodowych z ludnością Warmii i Mazur — zgłoszono 8.563 wnioski i postulaty. Z tej liczby 4.640 zarejestrowano na szczeblu powiatowym. Z ogólnej ilości zarejestrowanych wniosków i postulatów zakwalifikowano jako postulaty o charakterze gospodarczo-inwestycyjnym 3.444, dla realizacji których konieczne są środki finansowo-materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMonkaWaclaw">Zgłoszone wnioski, to wnioski w przeważającej liczbie wiążące się ze specyficznymi potrzebami określonych powiatów, gromad, miast woj. olsztyńskiego lub dotyczące propozycji rozszerzenia planów gospodarczych, inwestycyjnych — przy czym w przeważającej ilości przypadków dla ich realizacji ludność deklarowała pracę w ramach czynów społecznych. Wiele z tych wniosków jest zbieżnych z planowanymi kierunkami polityki gospodarczej rad narodowych. Świadczy to w zasadzie o właściwym i zgodnym z życzeniami mieszkańców określeniem zadań gospodarczych przez rady narodowe naszego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselMonkaWaclaw">W wyniku rozpatrzenia i zakwalifikowania wniosków i postulatów gospodarczo-inwestycyjnych przyjęto do realizacji na lata 1965— 1970 w skali województwa 2.395 wniosków, co stanowi 69%.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselMonkaWaclaw">Jeśli chodzi o realizację, to dla częściowego zobrazowania podaję, że prezydia rad narodowych powiatowych i niższego stopnia oraz jednostki gospodarcze już do końca I kwartału 1966 r. zrealizowały 315 postulatów -nakładem 34.500 tys. zł, w tym Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów — 325 tys. zł, a około 3.775 tys. zł wyniosła wartość czynu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselMonkaWaclaw">Wniosków i postulatów o charakterze organizacyjno-administracyjnym zgłoszono 5.119, co stanowi prawie 60% ogólnej ilości wniosków. Zawierały one szereg uwag krytycznych pod adresem (działania terenowych jednostek administracyjnych lub gospodarczych oraz propozycji usprawnieniowych, związanych głównie z koniecznością zmiany przepisów prawnych w określonych dziedzinach naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselMonkaWaclaw">Z 5.119 wniosków pozostało do zrealizowania 1.200. I na terenie naszego województwa, mimo poświęcenia przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej wiele uwagi sprawom związanym z realizacją wniosków i postulatów, mimo podjęcia szeregu decyzji dotyczących trybu ich załatwienia przez organy administracji terenowej i instytucje nie podporządkowane radom narodowym, wystąpiły uchybienia, wystąpiły szczególnie w pierwszym okresie po kampanii wyborczej.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselMonkaWaclaw">Przebieg realizacji (wniosków i postulatów analizował wojewódzki zespół poselski na posiedzeniach w dniach 21 grudnia 1965 r. oraz 28 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselMonkaWaclaw">Zgodnie z uchwałą WRN oraz z zaleceniami wojewódzkiego zespołu poselskiego, podjętymi już w dniu 21 grudnia 1965 r., przebieg realizacji wniosków i postulatów był kontrolowany przez komisje rad narodowych wszystkich stopni, delegaturę NIK oraz aparat wykonawczy prezydiów rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselMonkaWaclaw">Wyniki tych kontroli zostały omówione na sesjach powiatowych rad narodowych, które zobowiązały swe prezydia do omówienia i podjęcia na posiedzeniach decyzji zmierzających do zapewnienia wykonania założonych programów realizacji postulatów i wniosków wyborców z uwzględnieniem hierarchii i pilności wynikających z nich zadań oraz z uchwał sesji WRN odbytej w dniu 28 czerwca 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselMonkaWaclaw">Zgodnie z postanowieniami tej sesji oraz zaleceniami pokontrolnymi delegatury NIK, Prezydium WRN w porozumieniu z Komisją Mandatową WRN udzieliło kierownikom jednostek szczebla wojewódzkiego oraz przewodniczącym prezydiów PRN dalszych wytycznych w tej sprawie, gdyż ustalenia kontroli wskazywały jednak, że iw praktycznej działalności przy ewidencjonowaniu, rozpatrywaniu, kwalifikowaniu orasz realizowaniu w zaplanowanych terminach wniosków i postulatów w niektórych przypadkach prezydia rad narodowych, zwłaszcza stopnia powiatowego i gromadzkiego, nie wykonały w pełni obowiązujących w tym zakresie przepisów i wytycznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselMonkaWaclaw">Obecnie można już stwierdzić, że mimo trudności, jakie wyłoniły się przy uzupełnianiu ewidencji, sprawy te zostały w naszym województwie w zasadzie uporządkowane. Można wyrazić przekonanie, że nasza dzisiejsza denata pozwoli na wyczulenie wszystkich zainteresowanych ogniw i to zarówno centralnych, jak i terenowych na postulaty wyborców i nie tylko na te z okresu kampanii wyborczej, lecz na zgłaszane obecnie na spotkaniach poselskich i ludności z radnymi; wzmocni poczucie odpowiedzialności wobec wyborców za ich częstokroć krytyczne, ale zarazem gospodarskie spojrzenie na sprawy, które niejednokrotnie świadczą o dużej wadze organów władzy i administracji państwowej, powołanych do codziennego ich załatwiania.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselMonkaWaclaw">Pragnę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na wąskiej stosunkowo grupie spraw dotyczących przemysłu i handlu oraz usług dla rozwijającego się przemysłu, rolnictwa i bezpośrednich potrzeb ludności. Stanowią one około 10% ogółu wniosków i postulatów wyborców, ale dotyczą istotnych zagadnień bytowych ludności, warunkujących niejednokrotnie prawidłową realizację zadań narodowego planu gospodarczego. Wiemy wszyscy, że podstawowym jego kierunkiem jest dalszy, wszechstronny rozwój sił wytwórczych kraju przy równoczesnym unowocześnieniu struktury ekonomicznej, intensyfikacji zagospodarowania istniejących i nowo powstających mocy produkcyjnych; podniesienie jakości wyrobów na miarę standardów światowych i podniesienie stopy życiowej. A to właśnie wymaga rozwinięcia wielu tradycyjnych, a szczególnie podstawowych dla aktualnych potrzeb różnych nowoczesnych gałęzi usług zarówno w strefie bezpośrednio, jak i niebezpośrednio produkcyjnej. Dały temu wyraz uchwały IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uchwały VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego i powzięta przez Radę Ministrów uchwała nr 203 oraz szereg aktów wykonawczych wydanych w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselMonkaWaclaw">Sprawa usług znajduje pełne odbicie w planie 5-let:nim, a szczególnie w planie roku bieżącego, wyodrębniającym nakłady inwestycyjne na ich rozwój w kwocie 565 min zł, wprowadzając ścisłą współzależność (produkcji i usług.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselMonkaWaclaw">Mając na uwadze rozwój rzemiosła, a szczególnie usługowego rzemiosła we wsiach i małych miastach, zastosowano wiele ulg, poważnie złagodzono stopień obciążenia podatkowego usług nierzemieślniczych w dziedzinie gastronomii, przemysłu prywatnego materiałów budowlanych i rolno-spożywczych. Stworzone preferencje wytworzyły dobry klimat dla rozwoju usług we wszystkich pionach własnościowych i trzeba tylko więcej zrozumienia ze strony działaczy gospodarczych i organów wykonawczych prezydiów rad narodowych dla tych spraw w ich praktycznym zastosowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselMonkaWaclaw">W materiałach nie ma wyraźnego rozgraniczenia wniosków wyborców według miejsca zamieszkania. Niemniej jednak 2/3 ogólnej ich liczby zakwalifikowano do załatwienia przez powiatowe rady narodowe. Ponieważ oddzielną grupę stanowią wnioski adresowane do prezydiów gromadzkich rad narodowych — gros wniosków powiatowych dotyczy niewątpliwie małych ośrodków miejskich, na terenie których najdotkliwiej odczuwa się brak wielu podstawowych urządzeń komunalnych, socjalnych, kulturalnych oraz usług dla ludności tychże miast i ich rolniczego zaplecza.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselMonkaWaclaw">Wiele uwagi tym sprawom, znajdującym się w kręgu zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego, poświęcały zainteresowane komisje sejmowe; naprzeciw bolączkom ludności przyszły decyzje państwowe, powołujące fundusz aktywizacji małych miast i fundusz miejski. Mają one na celu stworzenie niezależnie od nakładów przewidzianych na te cele w planie 5-letnim dodatkowych środków dla przyspieszenia gospodarczego i kulturalnego rozwoju mniejszych i dotychczas najbardziej zaniedbanych ośrodków miejskich oraz stopniowego wyrównywania dysproporcji w poziomie warunków bytowych i świadomości społeczno-politycznej wielkich aglomeracji i małych miast. Ale nie tylko. Zaangażowane w bieżącej pięciolatce poważne środki inwestycyjne rolne oraz siły służb rolnych dla rozwoju rolnictwa i poziomu gospodarczego, społecznego i kulturalnego wsi — wymagają wydatnego wzrostu odpowiednich rodzajów usług. Wiele z nich może i powinno być zlokalizowanych w centrum-mikroregionu, jakim jest najczęściej małe miasto. Będą tu wchodziły w grę przeważnie usługi rzemieślnicze i przemysłowe, niezbędne dla zaspokojenia potrzeb wsi i rolnictwa, zwłaszcza branży budowlanej, produkcji wciąż brakujących materiałów budowlanych i remontów konserwacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselMonkaWaclaw">Z materiałów sprawozdawczych wynika, że tylko 58% zgłoszonych wniosków w dziedzinie przemysłu i usług zostało zakwalifikowanych do realizacji w bieżącej pięciolatce, pozostałe przesunięto na dalsze lata. Istnieje przeto sposobność, aby wykorzystując możliwości, jakie dają oba fundusze, postulaty nie uwzględnione w planie 5-letnim, mogły być realizowane na innej drodze.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselMonkaWaclaw">Wydaje mi się, że dzięki bardziej wnikliwej analizie wszystkich pozostałych wniosków, nie znajdujących odbicia w planach terenowych zwłaszcza tych, które nie wymagają większych nakładów inwestycyjnych, przy jeszcze mocniejszym zaangażowaniu środków ludności iw formie czynów społecznych — wnioski te mogłyby być pozytywnie załatwione. Wymaga to zacieśnienia współpracy rad narodowych z ogniwami komitetów Frontu Jedności Narodu, wzmocnienia kontroli społecznej ze strony komisji rad narodowych, wzmocnienia odpowiedzialności organów wykonawczych za prawidłową realizację wniosków wyborców. Przyczyni się to nie tylko do ugruntowania więzi organów władzy i administracji państwowej z ludnością, ale przyczyni się do lepszego wykorzystania istniejących rezerw zarówno w gospodarce narodowej, jak i w sposobie rozwiązywania bolączek ludności na styku urząd — obywatel, tak często sygnalizowanych w zgłaszanych postulatach i konkretnych propozycjach.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Leon Olszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselOlszewskiLeon">Wysoki Sejmie! Informowanie społeczeństwa województwa białostockiego o programie wyborczym i zawartych w nim zadaniach wywołało nie tylko szeroką dyskusję, ale także wiele wniosków i postulatów ludności. Nie wdając się w. ich szczegółową analizę, chcę tylko podać, że na spotkaniach tych zgłoszono około 10 tys. wniosków i postulatów. Jest to prawie trzykrotny wzrost w stosunku do ilości wniosków zgłoszonych w kampanii wyborczej iw 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselOlszewskiLeon">Co spowodowało ten wzrost? Po pierwsze — zaufanie społeczeństwa do rad narodowych, traktujących w coraz bardziej odpowiedzialny sposób realizację dezyderatów ludności. Po drugie — rozwój aktywności i społecznego zaangażowania wyborców. Po trzecie — bardziej masowy charakter spotkań kandydatów na radnych i posłów z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselOlszewskiLeon">Największą liczbę wniosków do realizacji, bo ponad 5.800 wysunięto pod adresem powiatowych rad narodowych. Z pozostałych 1.819 — to wnioski adresowane do gromadzkich rad narodowych, 852 do wojewódzkich rad narodowych. Pod adresem władz centralnych zgłoszono 77 wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselOlszewskiLeon">Jak wynika z powyższych liczb, najwięcej spraw do załatwienia zależy od troski i systematycznej (pracy rad narodowych, szczególnie powiatowych i gromadzkich.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselOlszewskiLeon">Zgłoszone wnioski można by podzielić na dwie zasadnicze grupy:</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselOlszewskiLeon">Pierwsza — dotycząca zagadnień gospodarczych, obejmująca ponad 8.500 wniosków, z tego 3.859 z zakresu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselOlszewskiLeon">Druga — to wnioski zmierzające do usprawnień organizacyjno-administracyjnych, których było około 1200.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselOlszewskiLeon">W postulatach zgłoszonych na spotkaniach wiejskich dominowały problemy związane z produkcją rolną, dotyczące scalenia i klasyfikacji gruntów, zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, rejonizacji hodowli, złej jakości maszyn i narzędzi rolniczych, braku części zamiennych, elektryfikacji wsi, melioracji, braku materiałów budowlanych, działalności kółek rolniczych, usprawnienia działalności punktów skupu i wielu, wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselOlszewskiLeon">Z punktu widzenia realizacji tych wniosków można by je podzielić na dwie grupy. Pierwsza, obejmująca ponad 1000 wniosków, nie wymagających nakładów finansowych, lecz usprawnień ogólnoadministracyjnych. Do chwili obecnej zrealizowano 891 wniosków, to jest podstawową część. Przyniosło to w konsekwencji szereg pozytywnych efektów. Uproszczono na przykład procedurę wydawania zezwoleń na budowę.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselOlszewskiLeon">Szereg postulowanych spraw rozwiązała ustawa z dnia 11 listopada 1965 r. o wymiarze podatkowym w gromadzkich radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselOlszewskiLeon">Niemniej jednak około 270 wniosków nie zostało do obecnej chwili wcielonych w życie. Na przykład, nie osiągnięto większych efektów w poprawie działalności punktów skupu płodów rolnych. W wielu przypadkach załatwienie wniosków ograniczono do powiadomienia wnioskodawcy, że postulat będzie realizowany w miarę możliwości i uznano, że sprawa ta jest już załatwiona. Informacje takie budzą poważne zastrzeżenia wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselOlszewskiLeon">Do spraw materialnych zaliczyć można postulat o przestrzeganiu zasady niewypuszczania na rynek towarów złej jakości. Do dziś trudno w GS nabyć cegłę ceramiczną dobrej jakości, a płacić trzeba jak za I gatunek.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselOlszewskiLeon">Mimo poprawy skupu żywca i wzrostu połowów ryb, niewiele poprawiło się zaopatrzenie w produkty mięsne i rybne, zwłaszcza w małych miasteczkach w okresie letnim.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselOlszewskiLeon">W dalszym ciągu aktualna jest sprawa opakowań do nawozów sztucznych o trwalszym użytkowaniu, szczególnie tych partii nawozów, które mają być przechowywane zimą.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselOlszewskiLeon">W pewnym sensie samoistną grupę stanowią wnioski nie wymagające dużych nakładów finansowo-materialnych. Załatwiono ich około 2.300, to jest 50% wszystkich wniosków o charakterze, gospodarczym. Należą do nich: polepszenie jakości niektórych usług, uruchomienie szeregu punktów sprzedaży, wykonanie remontów itp. Zrealizowano je nakładem 362 mln zł, przy czym 336 zadań wykonano czynami społecznymi o wartości 96,5 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselOlszewskiLeon">Jak widać w procesie realizacji wniosków wyborczych poważne znaczenie posiadają czyny społeczne, których ogólna wartość w 1965—1966 r. wynosiła w woj. białostockim 149 mln zł, w tym wkład ludności wynosił 87 mln zł. Są one przez władze miejscowe odpowiednio doceniane.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselOlszewskiLeon">Trudnym do rozwiązania problemem było zabezpieczenie izb lekcyjnych, których około 1.500 wynajmowano w domach prywatnych właścicieli. Przejście na 8-letnie nauczanie w szkołach podstawowych jeszcze bardziej pogłębiło i talk już złą sytuację lokalową. Ludność samorzutnie w ramach czynów społecznych dobudowała w 1966 r. 79 izb lekcyjnych. Niewykonanie zadań inwestycyjnych przez niektóre przedsiębiorstwa budowlane, brak materiałów budowlanych utrudniają realizację ustalonych zadań, a tym samym opóźniają również wykonanie ujętych w planach inwestycyjnych wniosków i postulatów, dla których zamierzone nakłady na lata 1966—1970 w sumie 2.670 mln zł zabezpieczały wykonanie 1.289 dezyderatów. Niedostateczna moc przerobowa niektórych przedsiębiorstw budowlanych, braki pokrycia materiałowego już w roku bieżącym wyeliminowały z realizacji zadania wartości około 200 mln zł. Niewątpliwie mieści się w tym i wiele słusznych postulatów wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselOlszewskiLeon">Dość ważnym i nabrzmiałym postulatem jest przyśpieszenie komasacji gruntów. Jak w żadnym z innych województw, około 200 tys. ha, to jest około 17% ziemi w województwie białostockim znajduje się w nadmiernie rozdrobnionej szachownicy. Utrudnia to bardzo wprowadzenie postępu w mechanizacji robót polowych, zastosowanie wiedzy agrotechnicznej i obniża kulturę upraw rolnych. Na wsiach o szczególnie uciążliwej szachownicy średniorolny gospodarz posiada od kilkunastu do kilkudziesięciu, a czasem ponad 100 działek ziemi. Zmniejsza to wydajność z ha od 15 do 20%.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselOlszewskiLeon">Chcąc zrealizować chociaż w części dziesiątki postulatów w tej sprawie, rozpoczęliśmy częściowo we wsiach o najmniejszej liczbie gospodarstw komasację społeczną. Nie rozwiązuje to jednak problemu. Stąd obok komasacji społeczno-dobrowolnej jest potrzeba przeprowadzenia również i planowej. Zachodzi również potrzeba zmiany obowiązujących przepisów, które wymagając jednomyślności są hamulcem wykorzystywanym często przez tych, który nie dbają o interes ogółu, lecz tylko o swój własny. Rolnicy białostoccy z zadowoleniem przyjęli wypowiedź w tej sprawie towarzysza Władysława Gomułki I Sekretarza KC PZPR na III Krajowym Zjeździe Kół Ok Rolniczych. Należy więc przyśpieszyć wydanie aktu prawnego, upraszczającego przeprowadzenie komasacji i wprowadzenie na nowe działki.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselOlszewskiLeon">Prezydia rad wszystkich stopni kilkakrotnie analizowały realizację postulatów wyborczych. W okresie od 1 czerwca 1965 r. do 31 lipca 1966 r. komisje rad narodowych dokonały w tym zakresie 211 kontroli zarówno w wydziałach powiatowych rad, jak i w innych instytucjach. Przedmiotem kontroli był przebieg rozpatrywania, kwalifikacji i realizacji wniosków zgłoszonych w Okresie kampanii wyborczej, jak i w trakcie kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselOlszewskiLeon">W dniu 16 listopada 1966 r. Wojewódzka Rada Narodowa w Białymstoku rozpatrywała realizację postulatów, wysuwając odpowiednie propozycje. Mimo jednak najlepszych chęci i troski ze strony rad, wiele z wniosków, szczególnie inwestycyjnych, nie może być załatwionych. Podam tylko, że według szacunkowych danych na realizację tych wniosków potrzeba by było ponad 6 mld zł. Przekracza to istniejące możliwości zarówno finansowe, jak i materiałowe, zabezpieczone w obecnej pięciolatce. Można je jednak chociaż w części załatwić poprzez zwiększenie dotacji na popieranie czynów społecznych, a szczególnie drogowych, oraz przyznanie funduszu aktywizacji małych miast w wysokości co najmniej 160 min zł dla potrzeb woj. białostockiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselOlszewskiLeon">Chciałbym przy tej okazji zwrócić uwagę na ten niepokojący fakt, że niestety, dość często wnioski i postulaty dotyczące spraw kultury są w realizacji pomijane na rzecz innych gospodarczych, chociaż nie zawsze o tak doniosłym, jak te pierwsze znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselOlszewskiLeon">Uważam również, że dalsze stałe zainteresowanie i nadzór ze strony rad narodowych, ich komisji, prezydiów oraz terenowych ogniw i instancji, organizacji politycznych i społecznych, jak i komitetów Frontu Jedności Narodu pozwoli na jak najpełniejszą realizację uzasadnionych społecznie i gospodarczo postulatów i wniosków ludności oraz przyczyni się do dalszej aktywności społeczeństwa w realizacji tych zadań przy pomocy inicjatywy i własnego wkładu materialnego samych wnioskodawców.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! O znaczeniu dzisiejszej debaty nad realizacją zgłoszonych w toku kampanii wyborczej wniosków i postulatów wyborców mówił zarówno poseł sprawozdawca, jak i moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselKnapikJozef">Z zestawień, tabel i liczb wyłaniają się zasadnicze problemy. Od ich realizacji jest zależny zarówno rozwój gospodarczy, jak i polityczny państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselKnapikJozef">Przez te kolumny liczb trzeba zobaczyć stosunek obywatela do poszczególnych zagadnień i odwrotnie — stosunek ludzi odpowiedzialnych za politykę państwa, to jest władzy, zwłaszcza terenowej, do obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselKnapikJozef">Ze swej strony chciałbym podkreślić wagę omawianego dziś tematu dla dalszego rozwoju socjalistycznego demokratyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselKnapikJozef">Wybory do Sejmu i rad narodowych są wielką okazją do rozmowy wyborcy z kandydatem na przedstawiciela do organów władzy ludowej. Kandydaci na tle dotychczasowego rozwoju gospodarki narodowej, na tle jej pozytywnych, a często i nieudanych doświadczeń, przedstawiają w programie wyborczym wiele zagadnień, które powinna realizować władza ludowa po to, by stworzyć lepsze warunki do rozwoju kraju i narodu. Wyborcy pytając, proponując, postulując, poprawiają przez to program wyborczy Frontu Jedności Narodu, wnoszą swoje propozycje do narodowego planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselKnapikJozef">Każdorazowa kampania nie ma zatem charakteru pogoni za tanim efektem propagandowym, natomiast jest w swoim założeniu wnikliwą rozmową ze społeczeństwem, analizowaniem jego małych i dużych życzeń w stosunku do tego składu władzy, który zostanie powołany na drodze wyborów do Sejmu i rad narodowych. W wyniku tego systemu i tych zobowiązań, każdy kolejny Sejm i rady narodowe biorą na siebie wcale niebagatelny ciężar odpowiedzialnego rozliczenia się z zarejestrowanych postulatów, ciężar i obowiązek faktycznego odpowiedzenia na te wszystkie problemy, które zostały zgłoszone pod ich adresem.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselKnapikJozef">Dzisiejsza debata sejmowa, która się toczy nad sprawozdaniem posła Franciszka Szczerbala, jest odpowiedzią na pytania wyborców: jak jesteśmy traktowani? Kto wsłuchuje się w nasze życzenia? Kto i czy myśli o nich w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych?</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselKnapikJozef">Debata jest tym ważniejsza, że wnioski i postulaty ludności stały się trwałą instytucją państwa socjalistycznego. Przybierają one wprawdzie na sile w okresie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, towarzyszą jednakże całości życia politycznego i społecznego kraju. Są nieodłączne od każdej kampanii sprawozdawczo-wyborczej partii i stronnictw politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych. Są one również nieodłączne od normalnych, okresowych spotkań posłów i radnych z wyborcami. Jest to instytucja nierozłączna z procesem pogłębiającej i poszerzającej się demokratyzacji życia publicznego w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselKnapikJozef">Elementem wyzwalającym postulaty i wnioski natury gospodarczej jest ciągle jeszcze nierównomierny rozwój ekonomiczny naszego kraju. W związku z budową coraz to nowych zakładów przemysłowych rodzą się słuszne i mniej słuszne postulaty żądające dalszej, dużej i małej industrializacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselKnapikJozef">Na przykład ziemia kielecka, skąd jestem posłem jest pod tym względem charakterystycznym przykładem. Dysproporcje występują tutaj nie tylko w dziedzinie uprzemysłowienia, ale jeszcze ostrzej w dziedzinie oświaty, służby zdrowia, gospodarki komunalnej i urządzeń kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselKnapikJozef">Dysproporcje te powodują, że w czasie każdej wielkiej kampanii politycznej społeczeństwo Kielecczyzny — posługując się porównawczo wskaźnikami ogólnokrajowymi — w wymienionych dziedzinach zgłasza najwięcej postulatów. Natomiast możliwości ich pełnej realizacji są bardzo ograniczone ze względu na ciągle niedostateczne środki.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselKnapikJozef">Tak więc nierównomierny rozwój kraju, miast i wsi to źródło wielu słusznych, choć nie zawsze realnych w określonym czasie wniosków i postulatów. Jest to jednak uzasadnione dążenie ku lepszemu, wyzwolone w naszym państwie przez ustrój socjalistyczny.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselKnapikJozef">Postulaty o charakterze gospodarczym mają jeszcze to znaczenie, że zawierają nie tylko żądanie, ale i ofertę ze strony społeczeństwa. Na ogólną wartość 74 mld zł zgłoszonych w postulatach kampanii wyborczej 1965 r. ludność oferowała pokrycie sumy 10 mld zł ze swoich środków. Wprawdzie stanowi to niecałą 1/7 wartości postulowanych inwestycji, niemniej jednak ta 1/7 ma swoją wielką wymowę — świadczy o głębokim zaangażowaniu. Głęboka jest świadomość obywateli o potrzebie osobistego angażowania pracy i środków, aby osiągnąć określony cel i zbliżyć własne życie do życia tych mieszkańców, których rozwój ekonomiczny kraju uprzywilejował szybszym załatwieniem ich postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselKnapikJozef">Inny charakter mają wnioski dotyczące zmian w stosunkach władza — obywatel. Na tle rozwoju samodzielności władzy terenowej, poszerzenia odpowiedzialności rad narodowych, narosły warunki, w których istotną rolę odgrywa przedstawiciel władzy i to tej władzy najbardziej uterenowionej, powiatowej, a nawet gromadzkiej rady narodowej. Duża część tych postulatów nie tylko sygnalizuje takie czy inne niedopatrzenia, ale również i stawia konkretne propozycje, jak te niewłaściwe zjawiska usunąć.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselKnapikJozef">Różnica między jedną a drugą grupą wniosków jest zasadnicza. O ile wnioski z pierwszej grupy można przyjąć do planów i realizować, chociaż niestety nie zawsze w postulowanym czasie, o ile braki wynikające ze złej produkcji czy wykonawstwa można usunąć, o tyle błędów wynikających ze stosunku człowieka do człowieka nie można wykorzenić zarządzeniem, chociażby najwyższej władzy państwowej. Postulaty w tej dziedzinie sygnalizują konieczność nie tylko wnikliwej kontroli, ale również otwartego, odpowiedzialnego za powierzone sprawy, państwowego wychowywania pracowników aparatu władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselKnapikJozef">Ujawnione między innymi w materiałach Najwyższej Izby Kontroli powierzchowne odpowiedzi na wnioski wyborców przez poszczególne organy rad narodowych są wyraźnym dowodem, że ogromna ilość z tych wniosków, dotyczących pracy i sposobu załatwiania spraw przez aparat rządzenia, jest oparta na rzeczywistych faktach, wynikających z niedociągnięć, przegięć, kumoterstwa, braku kultury administracyjnej i tym podobnych negatywnych zjawisk, towarzyszących rozwojowi naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselKnapikJozef">Społeczeństwo polskie jest dojrzałe do pełnego życia politycznego i społecznego, chce tkwić w tym życiu, chce za nie ponosić współodpowiedzialność i odgrywać w nim aktywną rolę. Wymaga to, aby nie zbywać obywatela byle obietnicą, ani podchodzić do jego życiowych spraw w sposób wyłącznie administracyjny. Poprzez wnioski i postulaty społeczeństwo widzi i ocenia. Ta umiejętność oceny jest również w dużej mierze dorobkiem naszej formacji ustrojowej, wychowywania w duchu poszanowania człowieka, w duchu rozwoju demokracji socjalistycznej. Bowiem istotą rozwoju tej demokracji jest pełne widzenie jednostki, jej potrzeb, jej osobowości pod warunkiem, że jednostka nie kieruje się ciasnym partykularyzmem, antyspołecznym egoizmem, ale widzi siebie i realizację własnych ambicji w oparciu o interes społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselKnapikJozef">Wysoka Izbo! Spotkania posłów z wyborcami — to, obok instytucji sejmowych komisji, najbardziej miarodajny sprawdzian i decydujące ogniwo dalszego rozwoju socjalistycznego parlamentaryzmu. Nasuwa się zatem pytanie, jaki powinien być wiodący temat tych spotkań, wokół jakiej problematyki należałoby przede wszystkim koncentrować uwagę uczestników spotkania posła z wyborcami, ażeby w rezultacie tego dialogu obie strony zyskiwały przeświadczenie realnego wpływu na ulepszenie sytuacji ekonomicznej i kulturalnej danego rejonu Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselKnapikJozef">Wydaje się rozwiązaniem najsłuszniejszym, ażeby przynajmniej dwa razy do roku spotkania te były poświęcone sprawie wykonywania terenowego odcinka planu narodowego. Wyborca rzetelnie poinformowany o rzeczowych szczegółach wykonywania planu w terenie, podlegającym zasięgowi jego obserwacji bezpośrednich, uzyska możność osobistego zaangażowania się w pomoc państwu ludowemu tam, gdzie ów plan terenowy wydaje się być zagrożony.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselKnapikJozef">Nie jest bowiem praktyką słuszną, jeśli wnioski wyborców wpływające na treść planu terenowego są stawiane publicznie, a rozliczanie się z wykonawstwa tegoż planu odbywa się w kręgu ściśle administracyjnym. Nie wystarczy w postulowanych sprawozdaniach ograniczać się do suchych danych statystycznych. Oprócz informacji rzeczowej, dostępnej dla każdego obywatela, nieodzowny jest element rozmowy politycznej podczas omawianych spotkań.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselKnapikJozef">Jak wykazuje doświadczenie, nawet tam, gdzie dyskutuje się z wyborcami o szczegółach terenowego odcinka planu narodowego, utarł się zwyczaj przekształcania takich spotkań w celowe i pożyteczne, ale przy innej okazji — narady produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselKnapikJozef">Sądzę, Wysoka Izbo, że wyciąganie z tego stanu rzeczy jednostronnie pochopnego wniosku, iż nasz wyborca jest apolityczny, byłoby najgłębiej sprzeczne zarówno z prawdą o Polakach, jak i z fundamentalnymi zasadami socjalistycznego ludowładztwa. Najwyższy czas, żebyśmy poddali wnikliwej rewizji ową nie pisaną, ale niebezpiecznie utrwalającą się w wielu okręgach konwencję, w myśl której poseł na spotkaniu z wyborcami, uczestniczy jedynie w produkcyjnej czy administracyjnej naradzie. Dyskusja o blaskach i cieniach realizacji planu terenowego, będąc z jednej strony istotną pomocą w jej usprawnieniu, z drugiej strony stwarza najbardziej naturalną i sprzyjającą okazję do organicznego — a nie mechanicznego wiązania gospodarczej problematyki terenu z ogólnonarodowym i międzynarodowym tłem politycznym, po prostu — z polityką.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselKnapikJozef">Krytyczna, a więc najbardziej korzystna, bo rozwojowa kontynuacja budowy socjalizmu w naszym kraju, może się odbywać tylko w oparciu o szeroki dialog ze społeczeństwem. Dialog ten, toczący się podczas kampanii wyborczych, powinien być kontynuowany podczas każdego spotkania z wyborcami, obojętnie czy to posła na Sejm, czy członka rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselKnapikJozef">Społeczeństwo polskie wykazało w ciągu istnienia Polski Ludowej dwukrotnie wielką dojrzałość polityczną. Po raz pierwszy w latach 1944—1947, kiedy to przystąpiło do budowy socjalistycznego ustroju społeczno-gospodarczego; po raz drugi w roku 1956, kiedy zaakceptowało najwłaściwszą, najbardziej odpowiadającą duchowi naszego narodu, a więc najbardziej polską drogę budowy socjalizmu. Społeczeństwo nie dyskutuje z ustrojem językiem wniosków, bo świadomie go zaakceptowało, ale dyskutuje o ustroju z pozycji troski o krytyczną kontynuację socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselKnapikJozef">Jeżeli na spotkaniach z wyborcami rzadko padają pytania czy występują problemy związane z konkretną sytuacją polityczną, to — nie dlatego, żeby społeczeństwo było odpolitycznione, ale dlatego, że utarł się taki zwyczaj. Skądinąd wiemy, że społeczeństwo jest zdolne do tworzenia własnego komentarza, który w konsekwencji jest zgodny z patriotycznym interesem Polski.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselKnapikJozef">Dowiódł tego rzeczowy, krytyczny stosunek do wielu zagadnień, które może nie w intencji, ale na pewno w realizacji dalekie były od troski o sprawy i interesy tej Polski, w której żyjemy. Dlatego jest rzeczą nieodzowną, by informacja o wielu zjawiskach politycznych w kraju i w świecie była szybsza, szersza i bardziej wnikliwa. To poszerzenie informacji wpłynęłoby korzystnie na nastroje ludzi, którzy przy słusznie nie krępowanej możliwości korzystania z ogólnie dostępnych środków przekazu czerpią informacje często jednostronne z zagranicznych ośrodków propagandy, natomiast na zebraniach nie pytają o te sprawy z obawy, że złamią ustaloną zwyczajowo konwencję. Poszerzenie i aktualizacja informacji politycznej może być także najskuteczniejszą kontrakcją przeciwko emitowanej, a następnie szeptanej propagandzie antypolskiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselKnapikJozef">Wbrew powierzchownym obserwacjom jesteśmy narodem głęboko upolitycznionym, co jest podstawą naszych osiągnięć w budowie socjalizmu. Temu stanowi faktycznemu należy nieustannie wychodzić naprzeciw. Dotyczy to również problemów światopoglądowych. I znowu, gdybyśmy z obserwowanej rzadkości występowania tych zagadnień na spotkaniach z wyborcami wysnuwali wniosek, że dowodzi to braku zainteresowania w tej dziedzinie, byłby to wniosek błędny, krzywdzący wyznawców światopoglądów, mających prawo obywatelstwa w naszym państwie. I tak na przykład nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Watykanem byłoby powitane jako realizacja powszechnego i jednego z najbardziej nabrzmiałych ogólnonarodowych postulatów. Podkreślam, że nie chodzi o bezproblemowy, taktyczny kompromis. Chodzi o historyczny i ideologiczny precedens normalizacji stosunków między kościołem a rzeczywistością socjalistyczną, której świadomymi współbudowniczymi z pobudek ideowych są także ludzie wierzący.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Doceniając instytucję wniosków i postulatów, należy stwierdzić, że dalszy rozwój tej instytucji jest jednym z najważniejszych ogniw rozwijającej się demokratyzacji życia publicznego w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Obecnie zabierze głos wiceprezes Rady Ministrów obywatel Zenon Nowak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#ZenonNowak">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad sprawozdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych ze sposobu i stopnia realizacji wniosków i postulatów wymaga, aby także rząd poinformował Wysoki Sejm zarówno o tym, co w tej dziedzinie zostało zrobione, jak i co do ogólnych kierunków dalszego postępowania odnośnie załatwiania problemów, które dominowały w treści wniosków i postulatów. Ranga tematu jest doniosła, bowiem instytucja wniosków i postulatów nie jest tylko określoną formą skwitowania dyskusji przedwyborczych, lecz zgodnie z postanowieniem Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi jeden z najistotniejszych elementów funkcjonowania naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#ZenonNowak">Dyskusja nad projektem 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970 zakończona uchwałą Sejmu z listopada ubiegłego roku, zwalnia mnie od omawiania tych zagadnień, które znalazły syntetyczne ujęcie w planie i stanowiły równocześnie zabezpieczenie realizacji podstawowych wniosków i postulatów ludności. Dalsza konkretyzacja planu 5-letniego w przekrojach terenowych następuje i nastąpi w radach narodowych. Fakt, że ponad 80% ogółu zarejestrowanych wniosków dotyczy spraw leżących w gestii rad narodowych, stwarza zatem przesłanki do względnie pełnego zbilansowania wniosków uznanych za realne ze środkami i zadaniami ujętymi w planie. O formach i trybie ewidencjonowania oraz załatwiania wniosków i postulatów stanowiło pismo okólne Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1965 r. Zarówno materiały będące w dyspozycji Urzędu Rady Ministrów, jak i wyniki kontroli dokonanych w roku ubiegłym przez Najwyższą Izbę Kontroli świadczą, że w znacznej większości zalecenia wytycznych z 3 czerwca 1965 r. zostały wykonane. Taki pogląd wyraził na tę sprawę również poseł sprawozdawca. Faktem jest jednak, że w niektórych przypadkach zarówno ewidencjonowanie, jak i tryb załatwiania spraw odbiegły merytorycznie i formalnie od zasad ustalonych przez rząd. Dlatego też pragnę zapewnić Wysoki Sejm, że w wyniku dzisiejszej debaty zostaną wydane stosowne zalecenia co do weryfikacji wniosków, dalszego ujednolicenia ich ewidencji oraz kontroli ich realizacji. Musimy bowiem konsekwentnie domagać się od wszystkich ogniw i szczebli władz państwowych przestrzegania podstawowych zasad dobrych obyczajów i dobrej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#ZenonNowak">Jeśli instytucję wniosków traktujemy jako jeden z instrumentów współrządzenia, jeśli społeczeństwo zgłaszało wnioski, które w ogromnym odsetku świadczyły o wysokiej dojrzałości i wyrobieniu społeczno-politycznym ludności, o poparciu dla programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, to wszelkie przejawy lekceważenia tych wniosków, biurokracji, unikania krytyki, muszą być energicznie zwalczane.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#ZenonNowak">Plany rozwoju poszczególnych terenów doznały poprzez wnioski i postulaty ludności cennego wzbogacenia w toku dyskusji nad programami wyborczymi i nad kolejnymi wersjami planu 5-letniego. Wnioski i postulaty pozwoliły na wysondowanie opinii społecznej co do hierarchii potrzeb i odczuwanych braków, wskazały na przejawy marnotrawstwa i na liczne źródła rezerw. Wiele ustaleń ogólnogospodarczych, szereg poczynań rządu i prezydiów rad stanowi pośrednią realizację tych postulatów ludności lub stwarza warunki dla takiej realizacji. W sprawozdaniu Komisji Spraw Wewnętrznych stosunkowo obszernie omówione zostały również poczynania rządu w obecnej kadencji, związane z realizacją postulatów. Na tle ich oceny referat posła sprawozdawcy wysuwa pewne postulaty, do których czuję się w obowiązku ustosunkować. Niektóre jednak zagadnienia, chociaż już ujęte w referacie, wymagają dodatkowego naświetlenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#ZenonNowak">Przepisy prawne i globalne zadania planów wieloletnich wskazują ogólne cele, do których dążymy, ustalają hierarchię tychże celów i zadań oraz zabezpieczają środki dla ich wykonania. Przepisy prawne mają charakter powszechny, a zadania planów wieloletnich wymagają wielostronnej konkretyzacji co do czasu, miejsca, wykonawcy itp. Cechę szczególną obecnego etapu stanowią dodatkowo istotne zmiany w naszym modelu planowania i zarządzania, które wprowadzamy w naszej gospodarce w oparciu o ustalenia IV Zjazdu i IV Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#ZenonNowak">Dla interesującego nas dzisiaj tematu szczególnie dwie grupy zmian posiadają specjalne znaczenie. Są nimi tendencja do decentralizacji decyzji gospodarczych i wprowadzenie systemu planowych rezerw. Ramowość planów gospodarczych, proces przesuwania decyzji w dół oraz system rezerw stwarzają warunki, w których organy władz i administracji mogą dysponować pewnym polem swobodnego manewru w dostosowaniu do wyłaniających się możliwości, mogą zatem również te możliwości wykorzystać dla realizacji niektórych wniosków i postulatów. W tym samym kierunku działa również przyjęta w plamę na lata 1966—1970 zasada ostrożnego formułowania wskaźników wzrostu, która w warunkach pomyślnego przebiegu realizacji planów stwarza szanse zwiększenia rezerw i możliwości ich przeznaczenia na cele nie ujęte w uchwalonych planach. Stąd w odniesieniu do postulatów i wniosków społeczeństwa czy postulatów wysuwanych przez organy władz wymagają pewnej zmiany dotychczasowe kryteria ocen realności wniosków, a w ślad za tym potrzeba ich weryfikacji, gdyż wnioski, które choć słuszne, często zostały uznane za niemożliwe do realizacji w chwili obecnej i trzeba się temu jeszcze raz przyjrzeć.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#ZenonNowak">Z bogatej tematyki, którą reprezentują wnioski i postulaty, chciałbym zatrzymać się nad niektórymi zagadnieniami, które w całokształcie zewidencjonowanych wniosków mają największy ciężar gatunkowy i są najsilniej odczuwane przez Społeczeństwo oraz wymagają dodatkowych wyjaśnień i ustosunkowania się na tle dzisiejszej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#ZenonNowak">Od okresu wyborów nastąpiła odczuwalna poprawa ilościowa, a częściowo także jakościowa zaopatrzenia rynku w towar. Poprawa ta nie ma jeszcze w pełni cech trwałości i powszechności. Dlatego musimy nadal śledzić z uwagą sytuację rynkową, aby możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby ludności, ograniczyć rozpiętość w zaopatrzeniu poszczególnych terenów. Nadal niezadowalający jest stan zaopatrzenia rynku w niektóre artykuły przemysłowe. W tej dziedzinie rząd podjął szereg poczynań zmierzających do unowocześnienia produkcji, wzbogacenia jej asortymentów i podniesienia jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#ZenonNowak">Ważnym czynnikiem w zaopatrzeniu ludności jest i pozostanie sprawność pracy naszego handlu. Rozszerzamy w znacznej mierze w drodze inwestycji pozalimitowych naszą sieć placówek detalicznych, dokonujemy zmian w organizacji pracy sklepów, godzin ich otwarcia itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#ZenonNowak">Sprawy gastronomii, przedmiot wielu słusznych utyskiwań ludności i wielu zresztą krytycznych wystąpień obywateli posłów, znalazły się również na warsztacie prac rządu. Kompleksowy program poprawy gastronomii został zatwierdzony w listopadzie 1966 r. przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów z zabezpieczeniem środków i warunków jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#ZenonNowak">Wiele wniosków i postulatów dotyczyło poprawy w zaspokojeniu potrzeb ludności miast i wsi w dziedzinie usług. Było tu zresztą dziś dużo mowy na ten temat. Można stwierdzić, że uzasadnione postulaty znalazły uwzględnienie w uchwale Rady Ministrów z 1965 r. o rozwoju usług dla ludności w latach 1966—1970 oraz w terenowych programach rozwoju tych usług. Założony globalny wzrost wartości usług dla ludności wynosi na okres do 1970 r. 78% w jednostkach gospodarki uspołecznionej, a o 60% w rzemiośle indywidualnym. Zatrudnienie w usługach w pionie drobnej wytwórczości ma wzrosnąć o 1/3. Istotne znaczenie ma fakt przyznania specjalnych ulg dla rozwoju usług we wsiach i małych miasteczkach. Podjęte decyzje nie dają jednak automatycznie pewności ich wykonania. Władze terenowe i centralne zobowiązane są więc skrupulatnie śledzić przebieg realizacji programu i operatywnie usuwać trudności, które już teraz stają się widoczne, a wiążą się głównie z poślizgami w robotach inwestycyjnych i budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#ZenonNowak">Niemniej jednak trudno nie zgodzić się z głosami w dzisiejszej dyskusji, że tempo rozwoju usług, zwłaszcza na wsi, jest nadal niedostateczne. Toteż będziemy dążyli, aby ustalone programy, w szczególności odnoszące się do wsi, traktować jako zadania minimalne i gdzie tylko można je rozszerzać.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#ZenonNowak">Kompleksowe rozpatrzenie zagadnień ekonomicznych i prawno-organizacyjnych rzemiosła doprowadziło do uchwalenia ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, wydania przepisów o administracji przemysłowej, o systemie podatkowym, sytuacji lokalowej, zaopatrzeniu materiałowym itd. Skutki tej polityki zaczynają już być widoczne. Według niepełnych danych przyrost zakładów rzemieślniczych w jednym roku 1966 wyniósł około 7,5 tys. wobec 4.8 tys. za cały okres ubiegłego pięciolecia. Relacje te są jeszcze korzystniejsze w odniesieniu do liczby zatrudnionych. Niezależnie od zadań i ustaleń objętych planem na lata 1966—1970 rząd podjął szereg kroków, które powinny poważnie przyczynić się do rozwiązywania problemów aktywizacji małych miast i istniejących tam nadwyżek siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#ZenonNowak">Są nimi uchwały i rozporządzenia o funduszu aktywizacji małych miast, o funduszu miejskim oraz przepisy o możliwości realizacji niektórych inwestycji szybko rentujących się i inwestycji drobnych poza limitem. Samych tylko inwestycji drobnych w 1966 r. zrealizowano na sumę około 3,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#ZenonNowak">Dodatkowe możliwości aktywizacji niektórych miejscowości stwarza również deglomeracja Warszawy, o czym tu mówiła towarzyszka posłanka z województwa warszawskiego. Mimo piętrzących się trudności jest ona pomyślnie realizowana i przypuszczam, że damy sobie jednakże z nią radę.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#ZenonNowak">Prezydia wojewódzkich rad narodowych opracowały również programy rozwoju pracy nakładczej. Przyrost zatrudnienia pracy nakładczej ma według tych programów w latach 1966—1970 objąć 77 tys. osób, co stanowi wzrost o 80% w stosunku do 1965 r. Wcielenie w życie tych programów powinno przyczyniać się do rozładowania problemu lokalnych nadwyżek kobiecych rąk roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#ZenonNowak">Znane są Wysokiemu Sejmowi ogólne wielkości i wskaźniki dotyczące rozwoju ochrony zdrowia w okresie lat 1966—1970. Znane są również przyczyny, dla których zamierzenia te nie mogą być zwiększone do granic zaspokajających już obecnie wszystkie uzasadnione potrzeby, a które znajdowały wyraz w wielu postulatach. I to trzeba sobie jasno i wyraźnie powiedzieć, że nie będziemy mogli wielu z tych postulatów wypełnić.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#ZenonNowak">Zważywszy elastyczność ustaleń planu i ewentualność ujawniania się nowych możliwości w toku jego realizacji rząd wyraził zgodę na opracowanie dokumentacji dla 14 dodatkowych szpitali i 5 zakładów pomocy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#ZenonNowak">Z zagadnień inwestycyjnych w zakresie komunikacji na czoło wysuwały się: budowa nowych linii kolejowych, ich elektryfikacja, wprowadzenie trakcji spalinowej, odbudowa nieczynnych linii, budowa dworców, przystanków, wiaduktów, przejazdów itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#ZenonNowak">Jest rzeczą zrozumiałą, że realizacja tych postulatów może następować jedynie na podstawie rachunku ekonomicznego i etapowo w miarę posiadanych środków i potencjału wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#ZenonNowak">W znacznym odsetku zrealizowane zostały już, względnie są w trakcie realizacji, Wnioski odnoszące się do zagadnień eksploatacyjnych. W ich wyniku wprowadzono nowe pociągi do pracy, zwiększono częstotliwość i szybkość pociągów pasażerskich, uruchomiono nowe przystanki osobowe. W komunikacji autobusowej wymieniono na nowe 6 tys. przystanków na ogólną ich liczbę 25 tys., zbudowano 500 przystanków pod dachem, wyremontowano 30 dworców. Postulaty związane ze zmianami rozkładu jazdy pociągów i autobusów realizowane są permanentnie przy ścisłej synchronizacji trakcji kolejowej i autobusowej. Wprowadzenie tych zmian w życie wymaga jednak często dłuższego okresu czasu. Nie usprawiedliwia to oczywiście tych wszystkich zaniedbań, które były przedmiotem zarzutów posła-referenta, a dotyczyły DOKP i PKS.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#ZenonNowak">Wśród wniosków i postulatów ludności miejskiej na czoło wysuwają się sprawy gospodarki mieszkaniowej i komunalnej. Sprawy te były i są w centrum uwagi rządu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#ZenonNowak">W 1965 r. dokonaliśmy zasadniczych zmian polityki mieszkaniowej, kładąc główny nacisk na spółdzielcze formy zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności w nowym budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#ZenonNowak">Szukamy możliwości dalszego zwiększania zarówno rozmiarów, jak i standardów budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#ZenonNowak">Jak wiadomo w planach dwuletnich w okresie lat 1968—1970 zostanie również przez rząd rozpatrzona sprawa możliwości zwiększenia w skali do 100 tys. izb rozmiarów miejskiego budownictwa mieszkaniowego ponad wielkości określone w planie 5-letnim. Skonkretyzowanie tej wielkości będzie zależne od wyników realizacji planu budownictwa mieszkaniowego w 1947 r. oraz od realnych możliwości zwiększenia produkcji materiałów budowlanych i potencjału przedsiębiorstw wykonawczych w latach 1968—1970.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#ZenonNowak">W roku 1966 w wyniku zmiany czynszów gospodarka mieszkaniowa uzyskała znacznie wyższe środki na remonty bieżące od kwot roku 1965. Ten poważny wzrost nakładów stworzył oczywiście problemy przystosowania do zaistniałych możliwości potencjału wykonawstwa remontów, co wiązało się z rozbudową zaplecza remontowego, usprzętowienia, odpowiedniego zwiększenia zaopatrzenia materiałowego. Sprawy te były przedmiotem stałych interwencji i doraźnych poczynań rządu. Postulat zawarty w sprawozdaniu Komisji, co do poprawy zaopatrzenia materiałowego na potrzeby remontów, znalazł już pełne odbicie w postanowieniach Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, podjętych w dniu 3 bieżącego miesiąca.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#ZenonNowak">Decyzje podjęte przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów stanowią równocześnie realizację dezyderatów, które Wysoki Sejm sformułował pod adresem rządu w dniu 21 kwietnia 1966 r. w wyniku debaty nad informacją Ministra Gospodarki Komunalnej na temat aktualnej sytuacji w gospodarce mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#ZenonNowak">Pragnę poinformować, że mimo występujących trudności, realizacja robót remontowych w roku 1966 przebiegała względnie zadowalająco. W remontach bieżących plan na rok 1966, wyższy o 34% od planu roku 1965, wykonano w 104%. W remontach kapitalnych plan wykonano w 99,5%. Zarysowała się również pewna poprawa w jakości remontów. W wyniku rosnących środków, zwiększenia kontroli i nadzoru, między innymi poprzez rozwój samorządu mieszkańców, usprawnienia pracy w administracjach, uległa pewnej poprawie również obsługa domów i ich mieszkańców. Pełniejsze i bardziej widoczne efekty nastąpią jednak później, w miarę realizacji opracowanych przez rady narodowe programów poprawy całokształtu gospodarki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#ZenonNowak">Rząd z całą skrupulatnością rozpatrzy również uwagi dotyczące przystosowania przepisów prawa lokalowego do aktualnych kierunków polityki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#ZenonNowak">W referacie posła sprawozdawcy wysunięto postulat wprowadzenia odpłatności za użytkowanie terenów w miastach i osiedlach. Zwolennicy wprowadzenia odpłatności wiążą z tym zabiegiem nadzieję, że opłaty za użytkowanie będą skutecznym hamulcem przed niedostatecznie intensywnym wykorzystaniem terenów na cele nierolnicze. Sprawy te są jednak trudne. Obok dodatnich bodźców waloryzacja terenów, o czyim wiemy z dawnych doświadczeń własnych i aktualnych innych krajów, rodzi, niestety, również szereg skutków niepożądanych. Pragnę zatem zapewnić Wysoki Sejm, że rząd rozpatrzy wnikliwie dezyderaty w tej sprawie. W celu zabezpieczenia intensyfikacji użytkowania terenów rząd:</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#ZenonNowak">—wydał polecenie opracowania wskaźników wykorzystania terenów dla nierolniczych użytkowników, —podjął w roku 1965 akcję weryfikacji, czy poszczególni użytkownicy nie władają zbędnymi dla nich działkami i terenami; akcja ta jest obecnie podsumowywana i wyniki jej poddawane ocenie na szczeblu centralnym;</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#ZenonNowak">—w roku 1966 podjął uchwałę o ochronie użytków rolnych; uchwała ta stanowi m.in., że przekazywanie użytków rolnych na cele nierolnicze powinno następować odpłatnie.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#ZenonNowak">Wydaje się, że doświadczenia uzyskane w wyniku wprowadzenia odpłatności za użytki rolne będą mogły być wykorzystane dla ustalenia zasad odpłatności i za użytkowanie wszelkich terenów na obszarze miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#ZenonNowak">Poważną część postulatów wyborców zajmuje problematyka zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, usprawnienia skupu produktów rolnych, przemysłu rolnego i owocowo-warzywnego oraz wszelkiego rodzaju usług dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#ZenonNowak">Dla poprawienia sytuacji w skupie i stworzenia warunków dla zagospodarowania zwiększających się dostaw produktów rolnych zrealizowany zostanie w bieżącej pięciolatce program zwiększenia powierzchni magazynów, przechowalni i chłodni, poważne środki przeznaczone są na budowę punktów skupu, pawilonów i sklepów, na urządzenia techniczne itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#ZenonNowak">Już w 1966 r. spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu kosztem ponad 3 mid zł oddała do użytku blisko 3.200 różnego rodzaju obiektów, a w planie tej spółdzielczości na lata 1966—1970 tylko w zakresie budownictwa magazynowego i punktów skupu przewiduje się wybudować łącznie ponad 13 tys. obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#ZenonNowak">Podjęto szereg środków zmierzających do realizacji postulatów w zakresie usprawnienia skupu produktów rolnych, a dotyczących głównie zapewnienia prawidłowych warunków odbioru pod względem ilościowo-jakościowym, sprawniejszej obsługi rolników-dostawców, a także bezpośredniego odbioru produktów rolnych u producentów.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#ZenonNowak">W zakresie poprawienia prawidłowości oceny jakościowej skupowanych surowców rolniczych, niezależnie od działających w punktach skupu komisji kontroli społecznej, podjęto szereg dodatkowych środków. Należy do nich m.in. powołanie komisji nadzoru spędów i klasyfikacji, które kontrolują prawidłowość oceny jakościowej zwierząt rzeźnych, mleka i jaj.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#ZenonNowak">Warunki stabilizacji produkcji rolniczej oraz możliwości specjalizowania się w uprawie określonych roślin stworzono przez wprowadzenie wieloletnich umów w kontraktacji większości produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#ZenonNowak">Ogólny rozwój społeczno-gospodarczy wsi wywołał duże zainteresowanie problematyką budownictwa wiejskiego na terenie całego kraju, a w tym również zagadnieniem remontów, zwłaszcza w województwach zachodnich i północnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#ZenonNowak">Wnioski i postulaty w sprawie stworzenia lepszych warunków dla budownictwa wiejskiego realizuje się przede wszystkim przez zwiększenie usług budowlanych i wydatną poprawę zaopatrzenia wsi w materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#ZenonNowak">Podjęta w ostatnim czasie uchwała KERM przewiduje zwiększenie produkcji materiałów ściennych przez przemysł kluczowy, terenowy i pion spółdzielczy. Wprowadzono specjalne ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw wytwarzających materiały budowlane. Nowo zakładane prywatne zakłady wytwarzające materiały ścienne i dachowe oraz zakłady wytwarzające wapno palone i gips, korzystać mogą z dwuletnich zwolnień od podatku obrotowego i dochodowego, podobnie jak zakłady rzemieślnicze.</u>
+ <u xml:id="u-30.42" who="#ZenonNowak">Dla stworzenia dodatkowych bodźców dla budownictwa i remontów na wsi rozszerzone zostały ulgi w podatku gruntowym z tytułu inwestycji na gospodarstwa rolne w województwach centralnych i szacuje się, że globalna kwota tych ulg w latach 1967—1970 Wyniesie około 3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.43" who="#ZenonNowak">W planie na lata 1966—1970 przewidziane zostało znaczne zwiększenie kredytów dla gospodarki chłopskiej, których łączna kwota wyniesie około 117 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.44" who="#ZenonNowak">W tych ramach poważnemu wzrostowi ulegają również kredyty inwestycyjne. Udział ich w finansowaniu ogółu nakładów inwestycyjnych gospodarki chłopskiej wyniesie w 1970 r. ponad 50%. W ramach tego programu w 1966 r. wypłacono już 5,5 mld zł kredytów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.45" who="#ZenonNowak">Realizując postulaty wyborców dużo uwagi w pracach rządu poświęcono poprawie produkcji i warunków skupu owoców i warzyw. Wydatnie zwiększona została wszechstronna pomoc państwa dla producentów.</u>
+ <u xml:id="u-30.46" who="#ZenonNowak">Skup produktów ogrodniczych wzrósł z 740 tys. ton w roku 1960 do ponad miliona ton w latach 1965 i 1966 oraz wzrosły przychody gospodarstw producentów. Poważne środki finansowe i materiałowe przeznaczone zostały na rozbudowę punktów skupu Owoców i warzyw oraz na magazyny i przechowalnie. Nakłady inwestycyjne spółdzielczości ogrodniczej w latach 1966—1970 wyniosą 1,7 mld zł i będą ponad dwukrotnie wyższe niż w poprzedniej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-30.47" who="#ZenonNowak">Główne kierunki działania, wiążące się z postulatami zgłoszonymi w kampanii przedwyborczej, realizowane przez spółdzielczość mleczarską, dotyczą usprawnienia odbioru mleka ód rolników i pełniejszego zaopatrywania ludności w kraju w artykuły mleczarskie, usprawnienia dostaw tych artykułów do sieci detalicznej, jak również poprawy ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-30.48" who="#ZenonNowak">W zakresie realizacji programu rekonstrukcji sieci skupu, uznanej za przestarzałą i nie odpowiadającą wymogom sprawnego odbioru coraz to większej masy surowca, zamierza się m.in.: zwiększyć liczbę wsi, w których odbywać się będzie skup mleka bezpośrednio od rolników z 10.500 1 w 1965 r. do ponad 21 tys. l w 1970 r., zlikwidować małe punkty skupu, nie odpowiadające wymogom technicznym i sanitarnym oraz wybudować do roku 1970 około 4,5 tys. punktów skupu, przy równoczesnym zapewnieniu istniejącym i nowym punktom odpowiedniego wyposażenia, a zwłaszcza urządzeń chłodniczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.49" who="#ZenonNowak">Potrzeba dalszej poprawy zaopatrzenia rynku krajowego w mleko i artykuły mleczarskie znalazła rozwiązanie głównie dzięki przydzieleniu spółdzielczości mleczarskiej w ostatnim czasie znacznie wyższych limitów inwestycyjnych, niż przewidywano we wstępnym planie na lata 1-966—-1970. Limit ten mianowicie został zwiększony z 2,7 mld zł do blisko 4 mld zł. Pozwoli to między innymi w okresie bieżącego planu 5-letniego na zmodernizowanie 60 istniejących i wybudowanie 40 nowych zakładów mleczarskich, a tym samym na znaczne zwiększenie zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.50" who="#ZenonNowak">Poważna część ludności rolniczej zainteresowana jest zagadnieniem uwłaszczeń. Były te sprawy dzisiaj poruszane. Jeżeli chodzi o gospodarstwa z reformy rolnej, z osadnictwa i z dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. — w ogólnej liczbie 1.221 tys. gospodarstw na terenie całego kraju (w tym blisko 0,5 mln w 7 województwach zachodnich i północnych) — to ich uwłaszczenie dobiega końca. Na koniec 1966 r. pozostało do uporządkowania spraw uwłaszczeniowych około 52 tys. gospodarstw, głównie w 4 województwach, przy czym w 3 spośród nich, a mianowicie wrocławskim, szczecińskim, lubelskim prace te zostaną ukończone w 1967 r. Pozostanie zatem niewielka ilość spraw w woj. rzeszowskim, dotyczących głównie rejonu Bieszczad.</u>
+ <u xml:id="u-30.51" who="#ZenonNowak">Natomiast w województwach centralnych, wschodnich i południowych znaczna część gospodarstw chłopskich nie posiada uregulowanego prawnego stanu posiadania. Są to gospodarstwa pochodzące ze spadkobrania, kupna łub podziału dokonywanego często wbrew obowiązującym przepisom, których właściciele w momencie wchodzenia w ich posiadanie nie dokonali koniecznych formalności.</u>
+ <u xml:id="u-30.52" who="#ZenonNowak">Regulacja prawnego stanu tych gospodarstw może i powinna być przeprowadzana przez samych chłopów w oparciu o obowiązujące przepisy i rząd wielokrotnie wzywał do tego zainteresowanych. Po wydaniu ustawy z 29 czerwca 1963 r. o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych, część gospodarstw o obszarze gruntów poniżej ustalonych obszarowych norm wojewódzkich, nie jest w stanie tych formalności dokonać i znalezienie wyjścia z tej sytuacji wymaga rozważenia. Jeżeli chodzi o zaleganie spraw w biurach notarialnych, to rząd zbada to zagadnienie i podejmie konieczne kroki dla usprawnienia działalności tych biur.</u>
+ <u xml:id="u-30.53" who="#ZenonNowak">Wiele wniosków i postulatów było popartych zobowiązaniami społeczeństwa do aktywnego, bezpośredniego uczestnictwa w ich realizacji. Wnioski te powinny być przedmiotem szczególnego zainteresowania i nadzoru ze strony prezydiów rad narodowych wszystkich stopni, a zwłaszcza ze strony prezydiów powiatowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.54" who="#ZenonNowak">Wyniki uzyskane w 1966 r. wskazują, że realizacja czynów społecznych przebiegała w tym okresie zadowalająco. Ogólna wartość różnego rodzaju robót inwestycyjnych, remontowych i konserwacyjnych wykonanych w 1966 r. przy udziale społeczeństwa wyniosła około 5 mld zł, w tym wartość robót inwestycyjnych stanowiła około połowy. Główną pozycję w realizacji tych przedsięwzięć stanowiły roboty związane z udoskonalaniem stanu dróg lokalnych. Wartość tych czynów społecznych wyniosła w 1966 r. ponad 2,2 mld zł, przy czym uzyskano następujące ważniejsze efekty: wybudowano około 2.650 km dróg o twardej nawierzchni, Ulepszono ponad 1.700 km dróg gruntowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.55" who="#ZenonNowak">Poza czynami drogowymi realizowano również prace przy udziale świadczeń społecznych w innych działach gospodarki terenowej — w zakresie oświaty, kultury, gospodarki komunalnej, ochrony przeciwpożarowej itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.56" who="#ZenonNowak">Szacuje się, że w Okresie pięciolecia 1966— 1970 wartość samych tylko inwestycji wykonywanych przy udziale czynów społecznych wyniesie około 12 mld zł. Pomoc państwa na realizację tych czynów ocenia się na około 4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.57" who="#ZenonNowak">W celu dalszego usprawnienia działalności prowadzonej w ramach czynów społecznych podjęta została we wrześniu ub. roku przez Radę Ministrów uchwała regulująca całokształt problematyki. Położony został przy tym nacisk na realizację czynów społecznych systemem gospodarczym przy jak największym wykorzystaniu materiałów lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.58" who="#ZenonNowak">Zgodzić się trzeba jednak z uwagami krytycznymi posła referenta i dyskutantów w dniu dzisiejszym, że poza pozytywnym obrazem ogólnym realizacji czynów, kryją się jednak dosyć częste przejawy braku troski i pomocy dla deklarowanych przez społeczeństwo inicjatyw. Dotyczy to nie tyle środków dotacyjnych, co pomocy organizacyjnej, technicznej i przygotowania dokumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.59" who="#ZenonNowak">Wspólnym zadaniem organów władzy i administracji będzie zaostrzenie kontroli i nadzoru, aby cenne ekonomicznie, społecznic i politycznie inicjatywy nie były unicestwiane przez niedbalstwo i brak poczucia obowiązku.</u>
+ <u xml:id="u-30.60" who="#ZenonNowak">Z drugiej strony chciałbym podkreślić stanowisko rządu, że w związku z trudnościami materiałowymi, które niewątpliwie odczuwamy, w pierwszej kolejności staramy się zabezpieczyć to wszystko, co jest w planie. Zwalczamy tendencje niektórych rad narodowych, by z uszczerbkiem dla obiektów będących w planie realizować inwestycje nieplanowe. Proszę Obywateli Posłów o okazanie rządowi pomocy w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-30.61" who="#ZenonNowak">Wiele troski o lepszą pracę administracji wykazali uczestnicy spotkań w kampanii wyborczej. Ponad 39% zgłoszonych postulatów dotyczy usprawnienia pracy organów administracji, zwłaszcza tych ogniw, z którymi na co dzień stykają się obywatele.</u>
+ <u xml:id="u-30.62" who="#ZenonNowak">Ostatnio w stosunkach między urzędem a obywatelem następują — choć jeszcze powolnie — zmiany na korzyść. O wadze, jaką rząd przywiązuje do poprawy pracy organów administracji centralnej i terenowej, świadczyć może fakt, iż sprawy te m.in. są dyskutowane przez rząd z udziałem władz terenowych. Taką formą zmierzającą do usprawnienia pracy organów władzy i administracji są coroczne spotkania kierownictwa partii i rządu z przewodniczącymi prezydiów powiatowych rad narodowych, na których omawiane są również kierunki usprawnienia pracy administracji.</u>
+ <u xml:id="u-30.63" who="#ZenonNowak">Mogę zresztą zdradzić — „tajemnicę” rządową: mamy z polecenia Prezesa Rady Ministrów ewidencję krytycznych uwag naszej prasy terenowej i centralnej skierowanych pod adresem administracji i każdy z ministrów obowiązany jest po pierwsze wyjaśnić daną sprawę, a po drugie zawiadomić Prezesa Rady Ministrów o sposobie jej załatwienia.</u>
+ <u xml:id="u-30.64" who="#komentarz">(Głos z sali:</u>
+ <u xml:id="u-30.65" who="#ZenonNowak">Jakie są wyniki?)</u>
+ <u xml:id="u-30.66" who="#ZenonNowak">Wyniki na razie są dobre. Będziemy więc pilnować, aby i w przyszłości rezultaty były dobre.</u>
+ <u xml:id="u-30.67" who="#ZenonNowak">Prezes Rady Ministrów w pismach do ministrów i prezydiów rad narodowych oraz w zarządzeniu nr 76, będącym wytyczną realizacji uchwał VII Plenum KC partii, ponownie zwrócił uwagę na potrzebę gruntownej i szybkiej poprawy pracy organów administracji. Wytyczne Prezesa Rady Ministrów zobowiązują resorty i prezydia rad narodowych do dokonania gruntownej oceny dotychczasowego stylu i metod pracy podległych im jednostek organizacyjnych oraz do podjęcia i wdrożenia takich form i metod, które gwarantować będą sprawniejszą działalność administracji, j ej większą troskę o dobrą obsługę obywatela, co przyczyni się niewątpliwie do pogłębienia zaufania społeczeństwa do władzy ludowej. Na początku II kwartału br. sprawy realizacji wytycznych, zawartych we wspomnianych wyżej pismach, będą przedmiotem rozważań Komisji Rady Ministrów do Spraw Prezydiów Rad Narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.68" who="#ZenonNowak">Niemałą rolę w usprawnieniu pracy administracji odegrał i nadal odgrywa Kodeks postępowania administracyjnego. Akt ten w sposób zasadniczy uporządkował stosunki między urzędem i obywatelem i był bardzo dobrze przyjęty przez społeczeństwo. Dlatego z tym większą konsekwencją muszą być zwalczane wszelkie przejawy nieprzestrzegania lub obchodzenia wymogów KPA.</u>
+ <u xml:id="u-30.69" who="#ZenonNowak">Realizując liczne postulaty wyborców uproszczono i zmieniono ponad 80 aktów normatywnych regulujących różne dziedziny naszego życia; nad dalszą grupą ponad 170 postulatów jest prowadzona praca, w wyniku której znowelizowane zostaną przestarzałe akty prawne.</u>
+ <u xml:id="u-30.70" who="#ZenonNowak">Wysiłkom władz centralnych na rzecz usprawnienia pracy administracji towarzyszą poczynania rad narodowych, ich komisji i prezydiów. Mówili o tym obywatele posłowie dzisiaj. Chciałbym tylko jeszcze podkreślić, że liczne rady narodowe opracowały długofalowe plany działania, podjęły uchwały, których realizacja choć niełatwa, przynosi stopniową poprawę w pracy administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.71" who="#ZenonNowak">Z osiągniętych dotychczas rezultatów wymienić należy zaniechanie żądania od obywateli zbędnych zaświadczeń. W większym stopniu przy załatwianiu spraw wykorzystuje się dowód osobisty, legitymację ubezpieczeniową oraz inne dokumenty. W wielu komórkach administracyjnych rad wprowadzano zasadę załatwiania spraw w jednym — „okienku”, bez przekazywania zainteresowanego — „z ręki do ręki”. Dopilnujemy, aby ten system upowszechnić.</u>
+ <u xml:id="u-30.72" who="#ZenonNowak">W większości prezydiów rad zmieniono godziny pracy wydziałów w niektórych dniach tygodnia, by w ten sposób umożliwić ludności załatwianie spraw po pracy. Niektóre prezydia usprawniły informacje o trybie załatwiania spraw obywateli w wydziałach. Pewna ilość postulatów dotyczyła usprawnienia pracy (biur gromadzkich. Poddano ostrej krytyce wydawanie rolnikom różnych, często niepotrzebnych zaświadczeń, których wypisywanie i otrzymywanie zajmowało tak pracownikom biur gromadzkich, jak i obywatelom, wiele czasu. Dzięki podjętym krokom i wprowadzeniu typowych formularzy poprawiono sytuację na tym odcinku. Trwa także proces ograniczania ilości potrzebnych zaświadczeń. Ogłoszono również postulaty w zakresie zmiany godzin pracy niektórych placówek pocztowych oraz przedłużenia czasu obsługi telefonicznej. Mimo niemałych trudności finansowych i technicznych wszystkie te postulaty zostały zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-30.73" who="#ZenonNowak">W ostatnim okresie powstało wiele sprzyjających czynników służących poprawie pracy terenowych organów administracji. Do nich należy zaliczyć wzrost wykształcenia pracowników rad narodowych oraz wprowadzenie mechanizacji w pracy wielu komórek, częściowe scentralizowanie obsługi finansowej oraz gospodarczej itp. Tym niemniej praca wielu ogniw administracji jest nadal niezadowalająca, a wiele postulatów wyborców w tej dziedzinie jest nadal nie w pełni realizowanych. Dlatego rząd kładzie nacisk na zwiększenie wysiłków wszystkich organów na rzecz usprawnienia pracy administracji. Organami niosącymi pomoc w rozwiązywaniu tych trudnych problemów są komisje rad narodowych, które od 1964 r. zostały wyposażone w szerokie uprawnienia kontrolno-opiniodawcze oraz organy samorządu mieszkańców i zebrania wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-30.74" who="#ZenonNowak">Wokół poprawy stylu pracy administracji rozwija się wśród pracowników społecznych ruch racjonalizatorsko-usprawnieniowy. W ruchu tym dominuje sprawa usprawnienia obsługi obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-30.75" who="#ZenonNowak">Wysoki Sejmie! Debata nad realizacją wniosków i postulatów potwierdziła w całej pełni ich dużą rolę w kształtowaniu i rozwijaniu naszej gospodarki oraz doskonaleniu administracji i obsługi obywateli. Rząd nadal będzie przykładał dużą wagę do dalszego pogłębiania i rozwijania tej instytucji, czuwając nad właściwym stosunkiem organów centralnych i terenowych do wniosków zgłoszonych przez ludność tak w kampaniach wyborczych, jak i na spotkaniach z przedstawicielami organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.76" who="#ZenonNowak">Zapewniam również Wysoki Sejm, że rząd skrupulatnie rozpatrzy uwagi, sugestie i postulaty, wynikające z dzisiejszej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-30.77" who="#ZenonNowak">Efekty poczynań rządu i całej administracji państwowej mogą zostać zwiększone w warunkach współdziałania i stałej kontroli ze strony przedstawicielskich organów władzy. W związku z tym chciałbym poprosić o takie współdziałanie i kontrolę obywateli posłów, zwłaszcza wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-30.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Zamknęliśmy przed chwilą ważną debatę, mającą poważne znaczenie polityczne i wychowawcze. Ustrój socjalistyczny, który budujemy w naszej ojczyźnie, zakłada dużą inicjatywę społeczną i bezpośredni współudział szerokich rzesz obywateli w kształtowaniu rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego każdej miejscowości, dużej i małej, a tym samym całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#Marszalek">Postulaty i wnioski zgłaszane przez ludność stanowią jedną z form stałej więzi władzy ludowej ze społeczeństwem. Znaczenie wniosków i postulatów jest tym większe, że poparte one były w poważnej części zobowiązaniami ludności podjęcia w celu ich realizacji dobrowolnych prac w ramach czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#Marszalek">W ten sposób ludzie pracy w miastach, miasteczkach i wsiach pieczętują własną pracą, że zgłoszone wnioski traktują jako własne, zaś czyny społeczne jako akcję patriotyczną. Stwierdzono w debacie sejmowej, że w ciągu ostatnich lat wzrasta decydująco lista postulatów konkretnych, realnych, formułowanych z dużym poczuciem odpowiedzialności i liczenia się z realizacją najpilniejszych zadań ogólnokrajowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#Marszalek">W dyskusji stwierdzono z uznaniem, że wzrostowi aktywności społecznej odpowiada wzmożenie troski naczelnych i terenowych organów państwowych o prawidłowe rozpatrywanie i załatwianie wniosków i postulatów ludności. Rząd wnioskom i postulatom nadał charakter instytucji prawnej, zaś ewidencji oraz trybowi ich rozpatrywania i załatwiania właściwą formę organizacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#Marszalek">Realizacji wniosków i postulatów sprzyjają różne uchwały rządu. Była o tym mowa w wystąpieniu obywatela wicepremiera. Wystarczy tu wspomnieć o decyzjach, stwarzających lepsze warunki do dalszej intensyfikacji rolnictwa , o stworzeniu funduszu rozwoju małych miast i miasteczek, o doskonaleniu metod planowania i zarządzania gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#Marszalek">Rzetelną obywatelską troskę o należyte załatwianie wniosków i postulatów przejawiły w olbrzymiej większości rady narodowe, ich prezydia i liczne rzesze pracowników. Poważna część postulatów została objęta narodowymi i terenowymi planami gospodarczymi na lata 1966—1970. Nad właściwym załatwianiem wniosków i postulatów czuwają organizacje polityczne, społeczne, zawodowe, młodzieżowe i kobiece. Realizacją zajmowały się komisje sejmowe, a w szczególności Komisja Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#Marszalek">Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Sejmowi obszerne sprawozdanie z kontroli przeprowadzonej we wszystkich województwach. Wreszcie Wysoki Sejm w dniu dzisiejszym, zebrany na plenarnym posiedzeniu, rozpatrzył ten wielki problem realizacji wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#Marszalek">W świetle dyskusji przeprowadzonej na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu można stwierdzić, że w postępowaniu z wnioskami i postulatami wyborców obok ważnych osiągnięć występują także braki i usterki, a nawet błędy, z którymi musimy toczyć zdecydowaną walkę, że braki takie spotyka się jeszcze na wszystkich etapach, począwszy od ewidencji wniosków i postulatów, poprzez etap realizacji do zakończenia, to jest zawiadomienia osób zgłaszających propozycję o losach ich wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#Marszalek">Możemy także stwierdzić, że niezbędna jest dalsza, systematyczna troska wszystkich organów państwowych zarówno terenowych, jak i naczelnych, a w. szczególności rad narodowych wszystkich stopni o wnikliwe i szybkie rozpatrywanie oraz w miarę możliwości pozytywne załatwianie wniosków i postulatów ludności. Biorąc pod uwagę przebieg dzisiejszej debaty sejmowej, należy zalecić radnym i posłom systematyczne informowanie wyborców o stanie realizacji wniosków i postulatów oraz wyjaśnianie istniejących możliwości ich realizacji, zalecić wojewódzkim zespołom poselskim ścisłe współdziałanie z komitetami Frontu Jedności Narodu i radami narodowymi w rozwijaniu i koordynowaniu działalności w zakresie rozwoju społecznych inicjatyw ludności i ich realizacji w swoich okręgach wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#Marszalek">Należy także zobowiązać komisje Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do dalszego i systematycznego rozpatrywania stanu realizacji wniosków i postulatów ludności w sprawach należących do zakresu działania poszczególnych komisji.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#Marszalek">Sejm zwraca się równocześnie do rządu, aby w swej działalności, zmierzającej do realizacji wniosków i postulatów ludności, rozpatrzył postulaty uzasadniające potrzebę wprowadzenia dalszych zmian w niektórych obowiązujących przepisach prawnych, w celu stworzenia najdogodniejszych warunków dla pełnego rozwoju inicjatywy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#Marszalek">Nadto należy z tego miejsca zwrócić się do całego społeczeństwa oraz do organizacji społecznych z apelem o dalsze rozwijanie czynów społecznych, nowe gospodarskie inicjatywy, odpowiadające uzasadnionym potrzebom i ogólnokrajowym planom gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#Marszalek">Można i należy wyrazić przekonanie, że zakres i formy takiej aktywności społecznej będą się nadal rozszerzać, pogłębiać i wzbogacać jako doniosły czynnik dalszego rozwoju naszych wsi, miast i miasteczek, rozwoju całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#Marszalek">Wnioski i postulaty ludności i ich realizacja są szkołą łączenia interesów lokalnych z interesami ogólnonarodowymi, łączenia inicjatywy miejscowej z zadaniami planu i budżetu państwa, są szkołą rachunku ekonomicznego, wydobywania miejscowych rezerw sił roboczych i miejscowych rezerw materiałowych, są one szkołą socjalistycznego gospodarowania najszerszych mas obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały, zamieszczanej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 68, w sprawie zamknięcia piątej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zamknięcia V sesji Sejmu z dniem 14 lutego 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Zofię Grzebisz-Nowicką o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#SekretarzposelZofiaGrzebiszNowicka">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posłów — członków Warszawskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego — w sprawie przyśpieszenia budowy stopnia wodnego w Wyszogrodzie oraz odpowiedź Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na tę interpelację.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#SekretarzposelZofiaGrzebiszNowicka">Posiedzenie Komisji Przemysłu Lekkiego Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 102. Posiedzenie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 12 posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 55)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..d37d073
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml
@@ -0,0 +1,76 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00013-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>13 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>13 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">13</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-04-14</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlatJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Blat Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFiutowskiFeliks" role="speaker">
+ <persName>Poseł Fiutowski Feliks</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKostkaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kostka Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwiatkowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwiatkowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarszalekMlynczykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marszałek-Młyńczyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParyzakZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Paryżak Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselReiffRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Reiff Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadurskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadurski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSitekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sitek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWrobelWiktor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wróbel Wiktor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..13c4f88
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,614 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">S e j m</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja VI</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 13 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 14 kwietnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 28 marca 1967 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać szóstą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 1 kwietnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Julian Hor o decki”.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trójoka.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi posłanka Barbara Pstrągowska.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 12 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Komunikuję z głębokim żalem, że w ostatnim czasie odeszło od nas dwóch Kolegów: w dniu 28 marca zmarł poseł na Sejm — Marian Jaworski; w dniu 2 kwietnia zmarł poseł na Sejm — Sylwester Leczykiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Poseł Marian Jaworski urodził w 1912 r. w rodzinie chłopskiej na ziemi kieleckiej. W 1939 r. walczył w obronie Warszawy w szeregach batalionów ochotniczych. Był dwukrotnie więziony przez hitlerowców; pod koniec 1943 r. powiadomiony o skazaniu na śmierć, przebywa trzy miesiące w izolatce oczekując egzekucji; następnie zostaje ponownie wywieziony do obozu koncentracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Marian Jaworski był jednym z pierwszych działaczy i ofiarnych żołnierzy Polskiej Partii Robotniczej; od dnia wyzwolenia kraju — wszystkie swe siły, cały swój rewolucyjny zapał oddał Polsce Ludowej. Pracował kolejno na wielu odpowiedzialnych stanowiskach partyjnych i państwowych. Ostatnio pełnił funkcję I Sekretarza Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR; od 1959 r. był zastępcą członka, a od IV Zjazdu — członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Marian Jaworski był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz nieprzerwanie zasiadał w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wszystkich kadencji. Nieraz słyszeliśmy Jego rozumny głos z trybuny parlamentarnej. W latach 1957—1961 był zastępcą przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, a Sejm III oraz obecnej kadencji powołał Go w skład Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Mandatowo-Regulaminowej. Pełnił także w ostatnich latach Obowiązki przewodniczącego Warszawskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Odszedł od nas zasłużony i oddany Polsce Ludowej działacz partyjny, społeczny i państwowy, którego prostota, skromność i życzliwość dla ludzi głęboko zapadła w naszą świadomość.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Sylwester Leczykiewicz urodził się w 1909 r. w woj. poznańskim. Od 1929 r. pracował w szkolnictwie podstawowym jako nauczyciel wiejski; we wczesnej młodości stał się członkiem i aktywnym działaczem Stronnictwa Ludowego i Związku Nauczycielstwa Polskiego. Kontynuował tę działalność także w okresie okupacji hitlerowskiej, organizując tajne nauczanie oraz działając w szeregach konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego (Roch).</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Po wyzwoleniu organizował w woj. bydgoskim jeden z pierwszych uniwersytetów ludowych w kraju; aktywny działacz organizacji młodzieżowych — pełnił kolejno szereg odpowiedzialnych funkcji w „Wici”, następnie w Związku Młodzieży Polskiej, później zaś w Stronnictwie Ludowym i w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym. Od 1956 r. był kierownikiem wydziału społeczno-oświatowego Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego; III Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wybrał Go na stanowisko członka Prezydium i sekretarza Naczelnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">W 1961 r. Sylwester Leczykiewicz wybrany został po raz pierwszy posłem na Sejm w Ostrowie Wielkopolskim, bo końca III kadencji był przewodniczącym sejmowej Komisji Kultury i Sztuki. Brał aktywny udział w pracach naszego parlamentu; był sprawozdawcą projektu ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach; przemawiał też między innymi w dyskusji nad projektem ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania. W 1965 r. wybrany ponownie do Sejmu z tego samego okręgu wyborczego — wszedł w skład Komisji Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">W osobie Sylwestra Leczykiewicza odszedł od nas wybitny działacz ruchu ludowego, człowiek zasłużony dla rozwoju kultury i oświaty polskiej, człowiek prosty i bezpośredni, całym sercem oddany sprawie, której służył.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proponuję, abyśmy chwilą ciszy uczcili pamięć zmarłych Kolegów.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich wskutek śmierci: posła Mariana Jaworskiego z dniem 28 marca 1967 r. i posła Sylwestra Leczykiewicza z dniem 2 kwietnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w oprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o przedłożonym ze wspólnej inicjatywy Rady Państwa i rządu projekcie ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 67 i 69).</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Sadurski,</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt omówić projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedstawiony Sejmowi ze wspólnej inicjatywy Rady Państwa i rządu. Tekst projektu tej ustawy znany jest Obywatelom Posłom z druku sejmowego nr 67. Dlatego też wychodząc z założenia, że ustawa i jej uzasadnienie są dokładnie znane i dostatecznie przekonywające, pozwolę sobie pominąć podaną w tym uzasadnieniu argumentację.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselSadurskiFranciszek">Swoje wystąpienie ograniczam więc do przypomnienia podstawowych założeń dotyczących zakresu działania, struktury i organizacji Prokuratury, do omówienia zmian, jakie ten projekt wprowadza w stosunku do ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. i wreszcie do omówienia ważniejszych poprawek zgłoszonych przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselSadurskiFranciszek">Jakie więc są podstawowe założenia nowej ustawy o Prokuraturze? Projekt przyjmuje — zgodnie z Konstytucją — zasadę jednolitej Prokuratury, znosząc podział na powszechną i wojskową. Zachowane zostają tylko te odrębności, które wynikają z potrzeb i szczególnych zadań służby wojskowej. Projekt ustawy utrzymuje natomiast stanowisko Naczelnego Prokuratora Wojskowego, ale jako jednego z zastępców Prokuratora Generalnego, kierującego w jego zastępstwie wojskowymi jednostkami organizacyjnymi Prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselSadurskiFranciszek">Następnym założeniem projektu jest dostosowanie pojęć ustawowych do pojęć konstytucyjnych oraz określenie zasad ustrojowych Prokuratury i podstawowych jej zadań zgodnie z postanowieniami art. 54—56 Konstytucji. Zadania te ujęte są w art. 2 ust. 1, któremu Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje nadanie następującego brzmienia: „Zadaniem Prokuratora Generalnego PRL i podległych mu prokuratorów jest strzeżenie praworządności ludowej, a w szczególności ściganie przestępstw, czuwanie nad ochroną własności społecznej, zapewnienie poszanowania praw obywateli”.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselSadurskiFranciszek">Do głównych założeń projektu należy unormowanie nowych kierunków działalności Prokuratury, zestawienie podstawowych obowiązków i uprawnień prokuratora w postępowaniu sądowym, karnym i cywilnym oraz w postępowaniu administracyjnym; unormowanie nadzoru prokuratora nad wykonywaniem wyroków w sprawach karnych i wreszcie unormowanie prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa w postępowaniu administracyjnym i w innych postępowaniach, o których stanowią ustawy. Takie są główne założenia projektu rozpatrywanej w dniu dzisiejszym ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselSadurskiFranciszek">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości z udziałem przedstawicieli Komisji Obrony Narodowej i Komisji Spraw Wewnętrznych oraz rzeczoznawców — najwybitniejszych teoretyków prawa państwowego i administracyjnego — rozpatrywała przedstawiony projekt, a owocem jej prac są liczne poprawki przedstawione Wysokiej Izbie w druku sejmowym nr 69. Wielu artykułom zaproponowano nadanie nowego brzmienia, znaczna jednak część zgłoszonych poprawek ma charakter redakcyjny lub stylistyczny, niektóre natomiast zawierają istotne zmiany i uzupełnienia merytoryczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselSadurskiFranciszek">Przykładowo można przytoczyć poprawkę do art. 2 projektu ustawy, precyzującą rolę, zadania i uprawnienia Prokuratury, poprawkę 8 do art. 9, która generalnie zmienia koncepcję organów Prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselSadurskiFranciszek">Poprawka 12 do art. 13 określa w sposób analogiczny jak w sądownictwie wiek emerytalny prokuratora. Poprawka ta stanowi, że zwolnienie prokuratora ze służby w jednostkach organizacyjnych Prokuratury następuje — między innymi — również, gdy przekroczy on 65 lat życia, chyba że Prokurator Generalny na jego wniosek wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia lat 70.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt ustawy proponował natomiast uregulowanie tego zagadnienia odmiennie, a mianowicie w ten sposób, że zwolnienie prokuratora może między innymi, ale nie musi, nastąpić z chwilą ukończenia przez mężczyznę 65, a przez kobietę 60 lat życia, lub w razie choroby trwającej ponad rok. A więc teoretycznie projekt nie przewidywał granicy wieku emerytalnego dla prokuratorów. Takiego rozwiązania nie zna ustawodawstwo polskie. Wiek emerytalny dla pewnych grup pracowników, jak na przykład dla profesorów szkół wyższych czy sędziów, może być wprawdzie przesunięty, ale w żadnym przypadku nie może przekroczyć 70 lat życia.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselSadurskiFranciszek">Poprawka 53 do art. 60 dotyczy odpowiedzialności w postępowaniu karno-administracyjnym. Projekt ustawy wyłączał prokuratora od odpowiedzialności za wykroczenia podlegające ściganiu w trybie karno-administracyjnym, przewidując za nie wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselSadurskiFranciszek">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości stanęła na stanowisku, że jest to zbyt daleko idący immunitet tym bardziej, że zakres przedmiotowy wykroczeń został ustawą z dnia 17 czerwca roku ubiegłego znacznie rozszerzony. Ponieważ z talk szerokiego immunitetu nikt w zasadzie nie korzysta, a zwłaszcza nie korzystają z niego sędziowie, przeto Komisja zgłasza odpowiednią poprawkę, która nie wyłącza prokuratora od odpowiedzialności karno-administracyjnej, ściganie jednak w tym trybie uzależnia od zgody właściwej komisji dyscyplinarnej. Analogicznie problem ten reguluje art. 49 prawa o ustroju sądów powszechnych w stosunku do sędziów.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselSadurskiFranciszek">Tych kilka przykładów wskazuje, że Komisja Wymiaru Sprawiedliwości rzeczywiście proponuje Wysokiej Izbie wprowadzenie istotnych poprawek merytorycznych do przedstawionego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt, po jego uchwaleniu, zastąpi obowiązującą dotychczas ustawę z dnia 20 lipca 1950 r., która stanowi obecnie prawną podstawę organizacji i funkcjonowania aparatu prokuratorskiego naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselSadurskiFranciszek">Ustawa z 1950 r. dokonała w swoim czasie zasadniczej reformy Prokuratury, określiła jej miejsce w systemie organów państwowych, jej zasady organizacyjne i zadania.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zasadniczą treścią przeprowadzonej wówczas reformy było powierzenie Prokuraturze nowych zadań, których uprzednio nie spełniała, a mianowicie obok obowiązku ścigania przestępstw, współudziału w realizacji wymiaru sprawiedliwości i nadzoru penitencjarnego Prokuraturę wyposażono w uprawnienia strażnika praworządności, powierzając jej sprawowanie nadzoru nad ścisłym przestrzeganiem prawa przez wszystkie organy, władze i urzędy na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz przez jednostki gospodarki uspołecznionej, instytucje społeczne i poszczególnych obywateli. Ten zakres działalności nie znany tradycyjnej Prokuraturze sprzed 1950 r., a nazwany wówczas niezupełnie trafnie nadzorem ogólnym, nadaje Prokuraturze zupełnie nowe cechy. Są to cechy rzecznika interesu publicznego w szerszym zakresie, bowiem w odniesieniu nie tylko do Sprawa karnego czy cywilnego, lecz także prawa administracyjnego w postaci udziału prokuratora w sprawach administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselSadurskiFranciszek">Nowym zadaniom musiało odpowiadać i nowe określenie miejsca Prokuratury w systemie organów państwowych. Prokuratura została wyodrębniona z ram organizacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości i stworzono z niej samoistny organ podporządkowany Radzie Państwa. Udział Prokuratury w postępowaniu w sprawach administracyjnych jest czynnikiem przesądzającym jej umiejscowienie w systemie organów państwowych, jest argumentem przeciwko jej podporządkowaniu któremukolwiek z naczelnych organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselSadurskiFranciszek">Jeśli bowiem Prokuratura zaskarża decyzje i akty normatywne administracji niezgodne z przepisami prawa, to nie powinna być ona podporządkowana żadnemu organowi tejże administracji, chociażby nawet naczelnemu.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselSadurskiFranciszek">Sprawując w pewnym zakresie kontrolę legalności aktów administracji jest Prokuratura jedynym zewnętrznym organem uprawnionym do ingerowania w sprawy postępowania tejże administracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselSadurskiFranciszek">Doświadczenie wykazało, że problem ten wymaga bliższego i bardziej szczegółowego unormowania ustawowego. Dlatego projekt w art. 41—56 rozwija go szeroko i wszechstronnie, ustalając we wskazanych przepisach przedmiotowy zakres i tryb prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa, środki działania, a w szczególności instytucję sprzeciwu oraz wystąpienia prokuratora w przypadkach naruszenia prawa, jak również obowiązki organów administracji i innych jednostek, których dotyczy prokuratorska kontrola przestrzegania prawa.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselSadurskiFranciszek">Należy nadmienić, że projekt zamiast dotychczas używanego terminu „nadzór ogólny” wprowadza pojęcie — „prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa”. Tę zmianę należy uznać za właściwą, co będę chciał krótko umotywować.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselSadurskiFranciszek">W prawie administracyjnym określenie — „nadzór” oznacza zwykle instancyjną nadrzędność, oznacza prawo uchylania lub zmiany aktu wydanego przez organ podwładny, a także prawo udzielania mu wiążących instrukcji, co w pewnym stopniu pozostaje w związku z pośrednią odpowiedzialnością organu nadzorującego za działalność organu nadzorowanego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselSadurskiFranciszek">Tymczasem, jak nam wszystkim wiadomo, nadzór prokuratorski nie posiada żadnej władzy administracyjnej i nie korzysta z głosu rozstrzygającego w administracyjnej sprawie. Nadzór Prokuratury powoduje jedynie przy spełnieniu odpowiednich warunków uruchomienie kontroli instancji nadrzędnej lub uchylenie nielegalnego aktu przez organ, który akt ten wydał, a w przypadku Spraw emerytalnych i rentowych — przez sąd ubezpieczeń Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselSadurskiFranciszek">Toteż określenie — „Prokuratorska kontrola przestrzegania prawa”, zamiast określeni a — „nadzór ogólny” jest bardziej adekwatne dla tego rodzaju działalności. Ażeby zagadnienie to wyczerpać należy podkreślić, że prokuratorska kontrola przestrzegania prawa odnosi się tylko do terenowych organów administracji państwowej, przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem sądów, oraz do działalności organizacji zawodowych, samorządowych, spółdzielczych i społecznych w zakresie wykonywania przez nie funkcji administracji państwowej. Natomiast nie rozciąga się ona na przedstawicielskie organy władzy. Słuszność tego rozwiązania nie wymaga bliższego uzasadnienia, albowiem jest oczywiste, że inny stosunek musi mieć Prokuratura do przedstawicielskich organów władzy odpowiedzialnych przed wyborcami, a inny do organów administracji. Omawiając zagadnienie prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa, obciąłbym uwypuklić jeden z istotnych przepisów projektu ustawy, a mianowicie przepis art. 44, który stanowi, że prokurator czuwa nad stosowaniem prawa w postępowaniu administracyjnym oraz w innych rodzajach postępowania. Przepis ten czyni z każdego prokuratora strażnika praworządności ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselSadurskiFranciszek">I chociaż każdy organ władzy ma obowiązek strzeżenia i umacniania praworządności, chociaż każdy obywatel w dostępnym mu zakresie odpowiedzialny jest za jej stan i rozwój, to przecież dla Prokuratury strzeżenie praworządności jest jednym z głównych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wśród nowych obowiązków, jakie nakłada projektowana ustawa na Prokuraturę, wymienić należy prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości. Należy podkreślić, że od wielu lat Generalna Prokuratura prowadziła takie badania i opracowała wiele zagadnień. Przykładowo można wymienić problem warunkowych zwolnień, warunkowych skazań, przestępczości gospodarczej i efektywności kontroli w zakresie jej zwalczania, zagadnienie niegospodarności w przemyśle, problem drobnej przestępczości o charakterze masowym, zagadnienie rozbojów i ich wykrywania itp. Nadanie tej dziedzinie działalności Prokuratury rangi ustawowej jest ważne nie tylko dla bieżącej praktyki organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, lecz także dla szerszej działalności profilaktycznej, którą powinny podejmować i inne organy, w szczególności administracja gospodarcza i kontrola.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projektowana ustawa — i to jest również istotne novum — czyni z Prokuratury organ koordynujący walkę z przestępczością. W ostatnich latach Prokuratura zdobyła w tej dziedzinie bogate doświadczenie. Projekt ustawy uwzględnia to doświadczenie, nadając Prokuraturze wiodącą rolę w jego czynnym wykorzystaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wiele miejsca poświęca projektowana ustawa zasadom współdziałania Prokuratury z terenowymi organami władzy państwowej w zakresie czuwania przez nie nad przestrzeganiem praworządności, nad ochroną własności społecznej i zabezpieczeniem praw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselSadurskiFranciszek">Między innymi projekt nakłada na Prokuratora Generalnego Obowiązek informowania Prezesa Rady Ministrów i zainteresowanych ministrów o ważniejszych wynikach prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa. Prokurator Generalny ma obowiązek zgłaszania Prezesowi Rady Ministrów i zainteresowanym ministrom propozycji i wniosków, zmierzających do usunięcia stwierdzonych uchybień lub do usprawnienia działalności administracji i gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselSadurskiFranciszek">Również Prezes Rady Ministrów lub właściwy minister może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie kontroli przestrzegania prawa przez określone organy albo w określonych zagadnieniach.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselSadurskiFranciszek">Analogiczne Obowiązki spoczywają na prokuratorach wojewódzkich i powiatowych w stosunku do Prezydiów rad narodowych odpowiedniego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt ustawy nakłada na terenowe organy władzy oraz organy administracji państwowej, a także na państwowe, samorządowe i spółdzielcze jednostki organizacyjne oraz organizacje zawodowe i społeczne obowiązek udzielania prokuratorom pomocy w wykonywaniu ich funkcji, zobowiązując równocześnie tych ostatnich do składania na życzenie rad narodowych lub ich prezydiów informacji o stanie przestępczości i jej zwalczaniu oraz o ważniejszych wynikach prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa na terenie województwa lub powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselSadurskiFranciszek">Powyższe przykłady wskazują, że projektowana ustawa kładzie duży nacisk na współdziałanie i współpracę Prokuratury z organami władzy i administracji, na współpracę ze społeczeństwem, na jej działalność profilaktyczną.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselSadurskiFranciszek">W odróżnieniu ód ustawy obowiązującej, która, jak wiadomo, jest bardzo lakoniczna, projekt zawiera szczegółowe uregulowanie w dziedzinie kadrowo-organizacyjnej. Określa on na przykład wymogi stawiane kandydatom na stanowiska prokuratorskie, tryb mianowania i zwalniania prokuratorów, niektóre ich prawa i Obowiązki oraz zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej. Ogólnie należy stwierdzić, że w tym zakresie wymogi stawiane prokuratorom są takie same jak i wymogi Stawiane sędziom — Ustawa znosi stanowisko referendarza śledczego, posiadającego ograniczone uprawnienia, które to stanowisko jest w praktyce mało przydatne.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselSadurskiFranciszek">Mówiąc o Prokuraturze, o jej szerokich Uprawnieniach i obowiązkach w zakresie kontroli przestrzegania prawa, nie należy jednak zapominać o jej podstawowym tradycyjnym zadaniu, które do 1950 r. było jedynym, a w państwach kapitalistycznych jest nim nadal, a mianowicie o obowiązku ścigania przestępstw, o udziale w postępowaniu sądowym — karnym i cywilnym — a wreszcie o udziale w wykonywaniu kar. Były one zawsze, są obecnie i prawdopodobnie długo jeszcze będą podstawowymi zadaniami Prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselSadurskiFranciszek">Konstytucja w art. 54 obok obowiązku strzeżenia praworządności nakłada na Prokuratora Generalnego obowiązek czuwania nad ochroną własności społecznej, zabezpieczenia poszanowania praw obywateli, a w szczególności obowiązek czuwania nad ściganiem przestępstw godzących w ustrój, bezpieczeństwo i niezawisłość Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zadania te szczegółowo rozwija projekt ustawy w art. 3 oraz w art. 22—37.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselSadurskiFranciszek">Mówiąc o tych przepisach nie można pominąć art. 36 projektu, który stanowi, że w przypadku stwierdzenia faktu pozbawienia wolności niezgodnego z prawem, prokurator zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Przepis ten, jak zresztą i przepis art. 44, o którym miałem już możność wspomnieć, jest jednym z zabezpieczających poszanowanie praw obywateli. Referując Wysokiej Izbie projektowaną ustawę czuję się w obowiązku zaakcentować ich doniosłość.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselSadurskiFranciszek">Szczególnie ważnym zadaniem stojącym przed Prokuraturą jest sprawne i skuteczne zwalczanie przestępczości, a zwłaszcza przestępczości gospodarczej, która wciąż jeszcze wyrządza dotkliwe szkody materialne i moralne.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zagadnienie wykrywalności, wszechstronne poznanie mechanizmu przestępstwa, skuteczne zabezpieczenie strat na majątku podejrzanego, a przede wszystkim szybkość działania — oto zagadnienia, na których powinna skoncentrować się uwaga Prokuratury oraz wszystkich organów ścigania i organów karania. Dostrzec jednak należy — na przestrzeni ostatnich lat — poważne wysiłki prokuratur i sądów w usuwaniu braków w tym zakresie, a co za tym idzie znaczną poprawę pracy tych organów.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselSadurskiFranciszek">Widzieć i rozumieć należy również to, że skuteczna walka z przestępczością, a zwłaszcza przestępczością gospodarczą, wymaga współdziałania wielu czynników, a przede wszystkim współudziału całego społeczeństwa. I chociaż aparat ścigania odgrywa tu pierwszoplanową rolę, to jednak nie można zapominać, że istotne znaczenie w skutecznej walce z przestępczością gospodarczą ma właściwa organizacja (pracy fabryk, zakładów i urzędów, ład i porządek we wszystkich dziedzinach naszej działalności, jednolita opinia społeczna potępiająca grabieżców mienia społecznego, pełna opieka i ochrona tych osób i inicjatyw, które ujawniają i zwalczają przestępczość.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselSadurskiFranciszek">Ale działalność Prokuratury w zakresie ścigania przestępstw obejmuje nie tylko przestępstwa gospodarcze. Istnieją przecież inne kategorie przestępstw, które obywatel bardzo dotkliwie odczuwa. Są to przestępstwa godzące w życie i zdrowie obywateli, w bezpieczeństwo i porządek publiczny. I chociaż wiemy, że na nich również ©kupiona jest uwaga wszystkich organów ścigania, to jednak należy postulować, aby ich reakcja była jeszcze szybsza i skuteczniejsza. Przestępstwa gospodarcze powodują niewątpliwie wielką szkodę, jednak obywatel ich skutki ujemne odczuwa dopiero pośrednio, natomiast przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwa zakłócające ład i porządek publiczny, gwałty i wszelkiego rodzaju chuligaństwo, rabunek i piractwo drogowe — są odczute przez obywatela i społeczeństwo natychmiast i bezpośrednio. Toteż na tę kategorię przestępstw powinien być położony równie silny nacisk jak i na przestępstwa gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselSadurskiFranciszek">Omawiając ważniejsze poprawki wprowadzone do projektu przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości należy wspomnieć o istotnej zmianie art. 9, która pociągnęła za sobą zmiany wielu przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselSadurskiFranciszek">Art. 9 projektu wprowadza pojęcie organów Prokuratury — podobnie zresztą jak to czyni w art. 7 obecnie obowiązująca ustawa — rozciągając to pojęcie na wszystkich prokuratorów, wiceprokuratorów i podprokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury, a także na oficerów śledczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselSadurskiFranciszek">Takie ujęcie zagadnienia wzbudziło zastrzeżenia Komisji. Problem sprowadza się mianowicie do tego, czy należy przyjąć koncepcję jednoosobowych organów prokuratorskich, czy też przez to pojęcie należy rozumieć jedynie ciało zbiorowe, kolegialne.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselSadurskiFranciszek">Za takim rozumieniem pojęcia organu władzy przemawiają normy Konstytucji, która w art. 15, 30 i 34 przez organ władzy rozumie Sejm, Radę Ministrów i rady narodowe, a więc biała zbiorowe, nie zaś pojedyncze osoby.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselSadurskiFranciszek">Pojęcie — „organu” jest niewątpliwie sporne w naukach prawnych, zwłaszcza w nauce prawa administracyjnego. Od dziesięcioleci toczą się dyskusje na ten temat wśród teoretyków prawa administracyjnego. Kontrowersyjne jest również zagadnienie, jakie ogniwa aparatu uznać należy za organy państwowe. Spory te — jak dotychczas — nie powstrzymały ustawodawcy ód posługiwania się terminem — „organ”. Poza Konstytucją operuje nim szereg ustaw, jak ustawa o radach narodowych, Kodeks postępowania administracyjnego i inne, rozumiejąc jednak z reguły przez organ władzy ciało zbiorowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselSadurskiFranciszek">Dlatego też Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje pominięcie w całej ustawie pojęcia organu Prokuratury, jako niekoniecznego, a wywołującego zastrzeżenia z punktu widzenia teoretycznej klasyfikacji jednostek organizacyjnych aparatu państwowego, zastępując go terminem „prokurator”.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselSadurskiFranciszek">Pociągnęło to za sobą szereg poprawek redakcyjnych i terminologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselSadurskiFranciszek">Dalsza poprawka merytoryczna godna podkreślenia, to poprawka do art. 9 ust. 5 projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselSadurskiFranciszek">Przepis ten stanowi, że Prokurator Generalny może powierzyć asesorowi prokuratorskiemu na czas określony pełnienie ograniczonych czynności prokuratorskich. Ograniczenia te nie pozwalają asesorowi prokuratorskiemu na udział w postępowaniu przed sądem wojewódzkim, na sporządzanie środków zaskarżenia i wniosków do Sądu Najwyższego oraz na występowanie przed tym sądem.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselSadurskiFranciszek">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje również ograniczenie uprawnień asesora prokuratorskiego do stosowania tymczasowego aresztowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wydaje się, że poprawka ta nie wymaga szerszego uzasadnienia. Prawo do stosowania tymczasowego aresztowania jest tak poważnym uprawnieniem prokuratorskim, a jednocześnie odciąga tak duże skutki w życiu obywatela, że z tego uprawnienia powinien korzystać tylko doświadczony i o pełnych kwalifikacjach prokurator.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselSadurskiFranciszek">Omawiając projekt ustawy o Prokuraturze nie można pominąć udziału prokuratora w procesie cywilnym. Zgodnie z projektowanym art. 30, będącym niejako powtórzeniem art. 7 Kodeksu postępowania cywilnego, prokurator — uznając, że wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli, interesu społecznego lub własności społecznej — wytacza lub popiera powództwo cywilne w sprawach karnych oraz wytacza powództwo w postępowaniu cywilnym, a także może brać udział w każdym stadium postępowania toczącego się przed sądem z czyjegokolwiek powództwa. Jest to krańcowo odmienne ukształtowanie roli i udziału prokuratora w sprawach cywilnych od uregulowania tego zagadnienia w państwach kapitalistycznych. Bowiem podstawowym założeniem prawa tych państw jest zasada, że stosunki cywilne mają charakter prywatno-prawny, a wynikające z nich uprawnienia -podlegają pełnej i Swobodnej dyspozycji osób zainteresowanych. Brak tam Więc zainteresowania do szerszej ingerencji w te stosunki ze strony prokuratora jako przedstawiciela państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wreszcie nie można pominąć jednego z końcowych przepisów projektowanej ustawy, a mianowicie art. 78, który wedle propozycji Komisji Wymiaru Sprawiedliwości ma otrzymać numerację art. 79 i który stanowi, że: osoby, które nie spełniają warunku przewidzianego w art. 10 ust. 1 pkt 4 — to znaczy, które nie ukończyły uniwersyteckich studiów prawniczych — a na stanowisko prokuratora lub oficera śledczego mianowane zostały przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy, obowiązane są go dopełnić w ciągu siedmiu lat od jej wejścia w życie.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselSadurskiFranciszek">W uzasadnionych wypadkach Prokurator Generalny władny jest udzielić zwolnienia od wyżej wskazanego obowiązku.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselSadurskiFranciszek">Słuszność tego przepisu nie może nasuwać zastrzeżeń. Prokuratura ma wprawdzie bardzo nieliczną, lecz wysoce wartościową kadrę, mającą duże doświadczenie zawodowe i walory ideowo-moralne, która jednak nie posiada celnych uniwersyteckich studiów prawniczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselSadurskiFranciszek">Niewątpliwie słuszne są wymogi posiadania wysokich kwalifikacji zawodowych, ale równocześnie niesłuszne byłoby z punktu Widzenia społecznego, a krzywdzące indywidualnie, gdyby ci wartościowi i doświadczeni pracownicy usunięci zostali z pracy bez uprzedniego dania im możliwości uzupełnienia swoich wiadomości teoretycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselSadurskiFranciszek">Tak by się przedstawiały, w szkicowym z konieczności ujęciu, podstawowe założenia projektu oraz najistotniejsze poprawki wniesione doń przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselSadurskiFranciszek">I na tym kończy się w zasadzie moje zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselSadurskiFranciszek">Niech mi jednak wolno będzie jeszcze przez chwilę korzystać z uwagi Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselSadurskiFranciszek">W ciągu bez mała 17-letniego istnienia Prokuratura wykonała dużą pracę w dziedzinie ścigania przestępstw, ochrony praw obywateli, umacniania praworządności. Trzeba to należycie ocenić, zwłaszcza że Prokuratura coraz skuteczniej ulepsza i usprawnia swą działalność.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselSadurskiFranciszek">Kadra prokuratorska w swej podstawowej masie jest ofiarna, świadoma swej szczególnej roli w realizacji postawianych przed nią zadań, odpowiednio przygotowana zawodowo i politycznie.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projektowana ustawa nakreślając Prokuraturze szerokie, a często i nowe zadania, stawia równocześnie wysokie wymogi dla kandydatów na stanowiska prokuratorskie. Pozwala to mniemać, że ustawa będzie wykonywana w sposób właściwy.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselSadurskiFranciszek">Pamiętać bowiem należy, że wartość normy prawnej, wartość każdej ustawy zależy przede wszystkim od wartości jej wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wyrazić przeto należy przekonanie, że projektowana ustawa będzie oddana we właściwe ręce.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselSadurskiFranciszek">Kończąc, wnoszę w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, ażeby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z przedstawionymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Jan Blat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselBlatJan">Wysoki Sejmie! Zadaniem Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz sądów powszechnych — jak to wynika z art. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolite j Ludowe i, art. 2 prawa o ustroju sądów powszechnych oraz art. 2 projektu ustawy będącej przedmiotem dzisiejszych obrad Wysokiego Sejmu jest:</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselBlatJan">1)ochrona i umacnianie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselBlatJan">2)strzeżenie praworządności ludowej;</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselBlatJan">3)a w szczególności ściganie przestępstw, czuwanie nad ochroną własności społecznej, zapewnienie poszanowania praw Obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselBlatJan">Przytoczone przeze mnie ustawy, a w szczególności szereg przepisów Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw — zakładają zbieżne cele oraz podobne funkcje sądownictwa i Prokuratury. Zarówno sądownictwo, jak i Prokuratura w swej praktycznej działalności zmierzają do zapewnienia prawidłowego wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselBlatJan">W takim kontekście pełna i skuteczna realizacja zadań postawionych przed tymi organami jest uwarunkowana między innymi ścisłą i harmonijną współpracą między sądami a Prokuraturą, wzajemnym oddziaływaniem tych organów na siebie przy podejmowaniu konkretnych czynności procesowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselBlatJan">Chciałbym w swoim wystąpieniu zatrzymać się na niektórych formach procesowego oddziaływania Prokuratury na sądownictwo oraz na skuteczności tego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselBlatJan">W ostatnich latach w działalności organów Prokuratury zwrócono szczególną uwagę na dalsze podniesienie poziomu wystąpień oskarżycielskich prokuratorów i na zwiększenie ich aktywności rewizyjnej, aby poprzez bardziej aktywną postawę prokuratorów w postępowaniu sądowym wpływać skuteczniej na kształtowanie się orzecznictwa sądów.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselBlatJan">Skoncentrowano zwłaszcza uwagę na:</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselBlatJan">—niedostatkach represji karnej w sprawach o gwałty, zwłaszcza zbiorowe, w sprawach o przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu, przede wszystkim o charakterze chuligańskim, oraz w sprawach o przestępstwa rozboju i kradzieży rozbójniczej — podkreślając konieczność aktywności rewizyjnej w tych sprawach;</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselBlatJan">—zagadnieniu recydywy i powrotu do przestępstwa, akcentując potrzebę dokładnego ustalania tych okoliczności w toku postępowania przygotowawczego oraz szerszego niż dotąd konkretyzowania na rozprawach sądowych wniosków w przedmiocie kary;</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselBlatJan">—potrzebie zwiększenia aktywności rewizyjnej prokuratorów powiat owych, wynikającej z aktualnego stanu orzecznictwa sądowego również w innych kategoriach przestępstw, między innymi drogowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselBlatJan">Obecnie można już stwierdzić, że nastąpiły dalsze pozytywne zmiany zarówno w zakresie udziału i poziomu wystąpień prokuratorów przed sądami, jak i w zakresie ich aktywności rewizyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselBlatJan">W 1966 r. zwiększył się udział prokuratorów w rozprawach w postępowaniu przed sądami powiatowymi z 88,9% w 1965 r. do niemal 90% w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselBlatJan">Nastąpiły też zmiany na lepsze w poziomie wystąpień oskarżycielskich. Prokuratorzy zwracali na rozprawach Więcej uwagi na wydobycie z materiału dowodowego tych elementów, które pozwalały na dokładną ocenę sylwetki sprawcy, jego trybu życia, stosunków rodzinnych, jego sytuacji materialnej, sposobu działania i zachowania się po dokonaniu przestępstwa. Możliwość dokonania takiej oceny ma bowiem zasadnicze znaczenie w kwestii wymiaru kary w każdej sprawie, a w szczególności w sprawach o przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, o występki o charakterze chuligańskim, o rozbój i kradzież rozbójniczą, czy też o dokonanie gwałtu.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselBlatJan">Ta bardziej aktywna postawa prokuratorów występujących na rozprawach pozwoliła osiągnąć w 1966 r. dalsze pozytywne rezultaty w zakresie pracy oskarżycielskiej, przejawiające się w konkretyzowaniu w coraz szerszym zakresie wniosków co do kary w sprawach poważniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselBlatJan">Prokuratorzy w swych wystąpieniach przed sądami poświęcali więcej niż dotąd uwagi aspektom wychowawczym. Lepsze wystąpienia oskarżycielskie miały niewątpliwie duży wpływ na kształtowanie się prawidłowych ocen społecznych co do szkodliwości poszczególnych czynów przestępnych. Wielu prokuratorów w sposób rozsądny i przemyślany omawiało w swych przemówieniach nie tylko kwestie fachowe, ale rozwijało także szerszą problematykę społeczną, wyłaniającą się w związku z rozpoznawaną sprawą.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselBlatJan">W sprawach dotyczących przestępstw o charakterze chuligańskim rozszerzyła się znacznie praktyka wytaczania powództw o naprawienie szkód wyrządzonych osobom pokrzywdzonym. W 1966 r. prokuratorzy wnieśli ogółem 495 powództw w interesie 654 osób pokrzywdzonych, z czego 269 powództw zostało uwzględnionych przez sądy, zaś 227 powództw oczekuje jeszcze na rozpoznanie. Również w ponad 1.300 wypadkach prokuratorzy, prowadzący lub nadzorujący postępowanie karne, udzielili informacji pokrzywdzonym o przysługujących im roszczeniach odszkodowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselBlatJan">Jeżeli chodzi o postępowanie rewizyjne, to w 1965 r. aktywność rewizyjna prokuratorów powiatowych wynosiła 7,4%, zaś w 1966 r. wzrosła do 8,9%.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselBlatJan">W strukturze rewizji prokuratorskich nastąpiły również pozytywne zmiany. Polegały one na zwiększeniu ilości rewizji od kary, przy jednoczesnym zmniejszeniu się ilości rewizji co do winy. W 1966 r. nastąpił dalszy spadek wyroków uniewinniających, jak i umarzających postępowanie karne. Stosunek ilości osób uniewinnionych do ogółu osądzonych, który w 1965 r. wynosił 5,7%, w 1966 r. obniżył się do 5,3%, zaś stosunek taki w sprawach, w których umorzono postępowanie, wynoszący w 1965 r. — 4,5%, zmniejszył się w 1966 r. do 3,6%. Skoro więc ód kilku lat zmniejsza się systematycznie ilość wyroków uniewinniających, naturalnym i zrozumiałym zjawiskiem jest spadek rewizji co do winy. Nie trzeba chyba podkreślać, że jednym z warunków skutecznego zwalczania przestępczości jest zastosowanie w procesie karnym prawidłowego wymiaru kary, współmiernej do szkodliwości społecznej przestępstwa. Jeżeli kara wymierzona sprawcy przestępstwa nie odpowiada postulatowi słuszności, prokurator obowiązany jest taki wyrok zaskarżyć.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselBlatJan">O prawidłowej strukturze wnoszonych przez prokuratorów rewizji świadczy również w pewnym stopniu rosnąca ich skuteczność, która wynosiła w ubiegłym roku 67,5%.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselBlatJan">Inicjatywę rewizyjną prokuratorów należy jednak omówić nieco bliżej zarówno w sprawach o przestępstwa gospodarcze, jak i o przestępstwa typu kryminalnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselBlatJan">Jeżeli chodzi o przestępczość gospodarczą, to w sprawach o tak zwane średnie zagarnięcie mienia społecznego, gdzie wartość szkody wynosiła od 5 tys. do 50 tys. zł — prokuratorzy w rewizjach zwracali uwagę na orzekane przez sądy warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności oraz na zbyt niskie w niektórych sprawach grzywny, jak i na kary dodatkowe. Pozytywnie o inicjatywie rewizyjnej prokuratorów w tych sprawach świadczy wzrost, w porównaniu z 1965 r., ilości rewizji dotyczących zarówno kary pozbawienia wolności, jak i — „zawieszeń”.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselBlatJan">Większa też była ilość rewizji kwestionujących wysokość kary grzywny, a nieznacznie wzrosły również rewizje w zakresie kar dodatkowych. W sprawach o niedobory w mieniu społecznym (manka) rewizje prokuratorów kwestionowały brak grzywien bądź wysokość orzeczonych.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselBlatJan">W zakresie przestępczości kryminalnej w sprawach o zabójstwo, dość liczne rewizje prokuratorów kwestionowały w większości kwalifikację prawną czynu (na przykład działanie sprawcy pod wpływem silnego wzruszenia). Wśród spraw o przestępstwa skierowane przeciwko porządkowi publicznemu, dużą grupę stanowiły sprawy o czynną napaść na urzędnika oraz o znieważenie urzędnika i lekkie uszkodzenie ciała, noszące nierzadko charakter chuligański. W sprawach tej kategorii, okoliczności tego rodzaju, jak chuligański charakter odnośnych czynów i zdarzające się rozbieżności w ocenie charakteru zajść między sądem a Prokuraturą oraz wzrost — „zawieszeń” — powodowały narastanie rewizji prokuratorskich, kwestionujących wymierzoną karę pozbawienia wolności bądź zawieszenie jej wykonania, albo też podnoszących kwestię prawidłowej kwalifikacji prawnej czynów.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselBlatJan">W sprawach o rozbój i kradzież rozbójniczą — mimo zaostrzenia represji karnej — aktywność rewizyjna prokuratorów była wysoka, przy czym najczęściej kwestionowano orzeczone kary pozbawienia wolności. W zakresie przestępstw przeciwko rodzinie, polegających na znęcaniu się pod wpływem alkoholu nad członkami swojej rodziny lub osobą pozostającą w stosunku zależności od sprawcy, prokuratorzy w rewizjach położyli nacisk na zagadnienie kary pozbawienia wolności. W wypadkach uzasadnionego warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności (gdy proces demoralizacji sprawcy nie był jeszcze zbyt daleko posunięty) konieczne jest, w moim przekonaniu, zwiększenie rewizji prokuratorskich, domagających się orzekania długich okresów „zawieszenia” wykonania kary i stosowanie równocześnie dozoru ochronnego. W tym bowiem zakresie inicjatywa prokuratorów nie była dotąd wystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselBlatJan">W sprawach o szerzące się w sposób niepokojący przestępstwa drogowe aktywność rewizyjna prokuratorów była wysoka. Zwiększyła się ilość rewizji w zakresie kary w sprawach o spowodowanie niebezpieczeństwa katastrofy w komunikacji lądowej i w sprawach o prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwym. Prokuratorzy zaskarżali wyroki sadowe z powodu zbyt łagodnego wymiaru kary pozbawienia wolności lub zbyt niskiej grzywny oraz co do kary dodatkowej utraty prawa prowadzenia pojazdów mechanicznych na zbyt krótkie okresy czasu.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselBlatJan">Mimo tych pozytywnych zmian w 1966 r., wyrażających się w lepszych wystąpieniach oskarżycielskich przed sądem i w zwiększonej aktywności rewizyjnej prokuratorów, nie można osiągniętej poprawy uznać za zupełnie zadowalającą. Dokonany przegląd — „rewizyjności” prokuratorów pozwala na stwierdzenie, iż na ogół reagowali oni prawidłowo na wadliwe wyroki sądowe, a zakładając w szerszym zakresie rewizje, zwłaszcza w zakresie kary, przyczynili się w pewnej mierze do polepszenia orzecznictwa sądowego. Świadczy o tym między innymi większa skuteczność ich rewizji.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselBlatJan">Skuteczność ta nie przedstawiała się jednak jednolicie we wszystkich kategoriach przestępstw. Była znaczna w sprawach o prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym oraz o nieumyślne spowodowanie Przez nietrzeźwych kierowców niebezpieczeństwa katastrofy, nadto w sprawach o zagarniecie mienia społecznego dokonane w warunkach recydywy oraz w sprawach o płatną protekcję lub o proste zagarniecie mienia społecznego. Natomiast znikoma była w sprawach o przestępstwa dewizowe, o nieumyślne spowodowanie śmierci lub o bardzo ciężkie i ciężkie uszkodzenie ciała czy też o udział w 'bójce ze skutkiem śmiertelnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselBlatJan">Stwierdzona w 1966 r. poprawa nie była pełna i jednolita, nie objęła wszystkich prokuratur terenowych, nie dotyczyła wszystkich kategorii cięższych przestępstw, a co do kary — nie wszystkich jej elementów. Szczegółowe badania przeprowadzone w ubiegłym roku wykazały, że w wielu jeszcze sprawach prokuratorzy nie zaskarżyli niesłusznych wyroków sądowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselBlatJan">Nasuwają się również krytyczne uwagi dotyczące innych stadiów postępowania, a szczególnie postępowania Przygotowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselBlatJan">Jakkolwiek obserwuje się w ostatnich latach dość wyraźną poprawę postępowania przygotowawczego, wyrażającą się w lepszej wykrywalności przestępstw, szybkości postępowania, lepszej koncentracji materiału dowodowego, to jednak nadal budzi niepokój zbyt duża ilość spraw przekazanych przez sądy do uzupełnienia śledztwa, tak w trybie art. 251, jak i 305 kpk.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselBlatJan">Wobec sformułowania art. 305 kpk, który zezwala na zwrócenie oskarżycielowi publicznemu tylko takich spraw, w których istotnych braków śledztwa czy dochodzenia nie można uzupełnić na rozprawie — sądy w zdecydowanej większości niedociągnięcia postępowania przygotowawczego uzupełniają we własnym zakresie. W celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia w niektórych okręgach zachodziła jednak potrzeba zwracania dość dużej ilości spraw. Na przestrzeni 1966 r. w okręgu katowickim, do uzupełnienia śledztwa zwrócono oskarżycielowi publicznemu aż 1.211 spraw. W okręgu wrocławskim w 1966 r. prawomocnie zwrócono do uzupełnienia braków 981 spraw, a w woj. krakowskim 584 sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselBlatJan">Przytoczone liczby wskazują na to, że mimo ogólnej poprawy jest jeszcze w niektórych okręgach dość dużo wypadków przesyłania do sądów takich spraw, które zawierają istotne braki w przeprowadzeniu śledztwa lub dochodzenia. W zakresie spraw cywilnych uwaga organów Prokuratury zwrócona była na zadania związane z realizacją ochrony praworządności, praw obywatela, interesu społecznego i własności społecznej. W szczególności wniesiono do sądów na terenie całego kraju 976 pism procesowych prokuratora wszczynających postępowanie sądowe, w tym 463 pozwy i 513 wniosków o wszczęcie postępowania nieprocesowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselBlatJan">Wytoczone przez prokuratora powództwa dotyczyły spraw związanych z cywilno-prawną ochroną własności społecznej, a nadto spraw z zakresu stosunków rodzinnych oraz innych spraw, w których zachodziła potrzeba ochrony praw obywateli lub interesu społecznego. Wnioski prokuratora o wszczęcie postępowania nieprocesowego dotyczyły spraw o ubezwłasnowolnienie, o sprostowanie treści aktu stanu cywilnego, o ustanowienie opieki, o stwierdzenie nabycia spadku i innych spraw. Ponadto prokuratorzy w tym okresie wzięli udział w 8.076 rozprawach sądowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselBlatJan">Dokonując oceny realizacji zadań Prokuratury na odcinku spraw cywilnych, należy podkreślić, że zakres tych zadań uległ dalszemu rozszerzeniu przez wprowadzenie w życie nowych kodyfikacji cywilnych. Aktualny stan prawny pozostaje w pewnej dysproporcji do faktycznych możliwości Prokuratury. Możliwości te ocenić należy jako skromne i niewystarczające, skoro w 19 prokuraturach wojewódzkich pełni czynności na odcinku spraw cywilnych tylko 23 prokuratorów. W związku z powyższym należy stwierdzić, że prawidłowa realizacja zadań Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na odcinku spraw cywilnych wymaga w aktualnej sytuacji odpowiedniego powiększenia kadry prokuratorów do spraw cywilnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselBlatJan">Wysoki Sejmie! Ustawa o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była wyczekiwana od wielu już lat zarówno przez prokuratorów, jak i przez inne zawody prawnicze. Dotychczas obowiązująca ustawa z 20 lipca 1950 r. z uwagi na upływ czasu, narastanie obowiązków i uprawnień Prokuratury, uchwalenie szeregu ustaw, jak na przykład Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks rodzinny i opiekuńczy i wielu innych stawiających przed Prokuraturą nowe zadania i zobowiązujących ją do nowych, bardziej skutecznych form pracy, stała się już w dużej mierze niewystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselBlatJan">Projekt ustawy, będący przedmiotem obrad Wysokiego Sejmu, jest kontynuacją wielkich prac ustawodawczych, porządkowania przepisów prawnych, zapoczątkowanych w czasie poprzedniej kadencji Sejmu, jest równocześnie realizacją wielkiego programu ustawodawczego, jaki zaprezentował Premier Józef Cyrankiewicz w swoim exposé na pierwszym posiedzeniu Sejmu w dniu 24 czerwca 1965 r. Projekt w sposób przejrzysty i pełny ustala zakres praw i obowiązków Prokuratury, nakłada na nią nowe zadania, wynikające z zapotrzebowania społeczeństwa. Ustawa, jaką dziś Wysoki Sejm uchwali, będzie dalszym ogniwem zabezpieczenia praworządności ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselBlatJan">Biorąc powyższe pod uwagę, Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego mam zaszczyt występować, będzie głosował za uchwaleniem ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę skupić uwagę na zagadnieniach dotyczących instytucji prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa. Tej dziedzinie poświęcono w projekcie ustawy 15 artykułów od 41 do 56, a także ogólny przepis art. 3 ust. 1 pkt 6 i 9.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselMakowskiTadeusz">Porównywanie dotychczas obowiązującej ustawy z 1950 roku z dyskutowanym dziś projektem jest mało użyteczne, gdyż ramy tejże ustawy, obejmujące instytucję tak zwanego nadzoru ogólnego Prokuratury, będącego odpowiednikiem prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa, zostały wypełnione w okresie 17 lat bogatą praktyką, składającą się na środki i metody realizacji tej instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselMakowskiTadeusz">Zmiana nazwy samej instytucji kryje w sobie merytoryczną treść ustaloną już przez praktykę i teorię. Przedmiotowa istota nadzoru mieści w sobie szerszą treść aniżeli kontrola legalności sprawowana przez prokuratora.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselMakowskiTadeusz">Projekt ustawy zabezpiecza odpowiednie, a zarazem ściśle określone środki służące prokuratorowi w przypadku naruszenia przepisów prawnych przez określone podmioty prawne wymienione szczegółowo w projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselMakowskiTadeusz">Środki te w zasadzie nie przekraczają ram ustalonych już przez dotychczasową praktykę, ale sformułowanie ich w przepisach prawnych nadaje im odpowiednią rangę.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselMakowskiTadeusz">W projekcie wyróżniono 3 szczeble podmiotów, podległych prokuratorskiej kontroli, z tym że źródłem informacji dla prokuratora jest każda wiadomość, którą otrzymał i która stanowi dla niego sygnał do ewentualnego podjęcia prokuratorskiej kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselMakowskiTadeusz">Pierwszym szczeblem tej kontroli są terenowe organy administracji państwowej, przedsiębiorstwa państwowe 'i inne państwowe jednostki organizacyjne oraz organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i społeczne w zakresie spełnianych przez nie funkcji administracji państwowej lub innych funkcji zleconych przez ustawę. Na tym szczeblu prokuratorowi, w przypadku naruszenia prawa, przysługują dwa środki. Pierwszy z nich — to sprzeciw prokuratora bez względu na to, czy podjęty akt prawny ma charakter ogólny, czy też stanowi decyzję lub też inne rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie i może spowodować uchylenie takiego aktu czy decyzji. Drugim — jest wystąpienie, jeżeli organ zobowiązany nie podejmuje czynności nakazanych przez prawo, albo gdy naruszenie prawa nie daje podstaw do uchylenia lub zmiany aktu, względnie, jeżeli uchylenie wadliwej decyzji lub rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie nie jest możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wystąpienie w tych przypadkach, tak jak i obecnie, odegra ważną rolę, spowoduje zaniechanie błędnego stosowania prawa lub działania bezprawnego. Ponadto przez wystąpienie służące prokuratorowi do organów nadzoru lub kontroli instancyjnej czy też resortowej, mające na celu usunięcie okoliczności wpływających ujemnie na przestrzeganie prawa — uruchomione zostaną środki, które spowodują dokonanie odpowiednich poprawek w pracy kontrolowanych organów w konkretnych zakwestionowanych przypadkach, a jednocześnie mogą zapobiec na przyszłość powtórzeniu się tych samych błędów. Można w tym miejscu przytoczyć niektóre przykłady z terenu. I tak na przykład, na obszarze woj. koszalińskiego zdarzały się przypadki nieprawidłowego przejmowania gospodarstw rolnych na rzecz skarbu państwa. Nieprawidłowości polegały na tym, że przejmowano gospodarstwa, które bądź to nie kwalifikowały się w ogóle do przejęcia, bądź też, że gospodarstwa, które powinny były być przejęte za zaległe należności scalone lub w zagospodarowanie przejmowano jako gospodarstwa opuszczone.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselMakowskiTadeusz">W innym przypadku — na skutek błędnej interpretacji odnośnych przepisów w niektórych prezydiach PRN zastosowano niewłaściwe kryteria i zawyżone stawki odpłatności za pobyt dzieci w przedszkolach i żłobkach.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselMakowskiTadeusz">Na skutek wystąpień i sprzeciwów Prokuratury Wojewódzkiej w Koszalinie do Prezydium WRN — uruchomiono kontrolę resortową, która spowodowała wyeliminowanie wyżej wymienionych błędów przez uchylenie nieprawidłowych decyzji, zastosowanie właściwej interpretacji przepisów, wprowadzenie jednolitej praktyki postępowania w tych sprawach w skali województwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselMakowskiTadeusz">Drugim szczeblem podmiotowym podlegającym kontroli prokuratora są ministerstwa. Tu służy prokuratorowi środek prawny w postaci wystąpienia. Mogą budzić się obawy przy czytaniu projektu ustawy, czy ten jedyny środek przewidziany dla szczebla naczelnych organów administracji jest wystarczający i czy w związku z tym będzie dostatecznie skuteczny.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselMakowskiTadeusz">Jeżeli jednak art. 56 projektu dotyczący tej sprawy, skonfrontujemy z art. 42 ust. 1, upoważniającym Prokuratora Generalnego do składania informacji Prezesowi Rady Ministrów o ważniejszych wynikach prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa oraz z ust. 2 tego artykułu upoważniającym Prokuratora Generalnego do przedkładania Prezesowi Rady Ministrów propozycji i wniosków zmierzających do usunięcia stwierdzonych uchybień lub usprawnienia działalności administracji i gospodarki, to ze spokojem można stwierdzić, że obawy takie byłyby przesadne, że zatem środki posiadane na tym szczeblu przez Prokuraturę umożliwiają pełną i skuteczną interwencję, której następstwem — jak należy sądzić — będzie uchylenie wadliwych aktów lub wytycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselMakowskiTadeusz">Administracja nasza w praktycznej działalności boryka się jeszcze z poważnymi trudnościami, wynikającymi między innymi ze zjawiska określanego — „inflacją prawną” lub — „gąszczem” przepisów prawnych. Niezależnie od tego boryka się ona z trudnościami wynikającymi z niejasności przepisów, z rozproszenia tych przepisów, ze zdarzającą się sprzecznością wydawanych przez poszczególne resorty wytycznych i pism okólnych z obowiązującym prawem, z aktami prawnymi wyższego rzędu.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselMakowskiTadeusz">Biuro do Spraw Prezydiów Rad Narodowych Urzędu Rady Ministrów przeprowadziło dość szczegółowe badania w tym zakresie i /wyniki tej analizy ujęło w maju 1966 r. w opracowaniu zatytułowanym — „O działalności ministerstw w zakresie kierowania pracą wydziałów prezydiów rad narodowych”.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselMakowskiTadeusz">Dla zobrazowania sytuacji w tej dziedzinie wystarczy przytoczyć jodynie kilka fragmentów z tęgo opracowania. Na przykład, tylko w dziedzinie mnogości -aktów prawnych Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych stwierdza, że — „z przeprowadzonych badań wynika, że istniejące rozproszenie przepisów prawnych oraz nadmierne ich rozbudowanie nie sprzyja ich jasności i zwięzłości, a zbyt rozwinięta działalność normatywna ministerstw — poważnie utrudnia wydziałom należyte wykonywanie powierzonych zadań. Mówi się .nie bez słuszności w terenie o — „gąszczu” przepisów prawnych. Ta sytuacja powoduje, że w wielu działach administracji rozeznanie w przepisach jest istotnie trudne. Niektóre ministerstwa podejmują kroki w kierunku ułatwienia pracownikom korzystania z obowiązujących przepisów prawa. Wydane są między innymi zbiory przepisów prawnych, które mają ułatwić pracę. Byłaby to pożyteczna inicjatywa, gdyby poprzedzono ją krytyczną analizą przepisów prawnych. Ale właśnie te zbiory stanowią przekonywający dowód nadmiernej ilości przepisów prawnych”.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselMakowskiTadeusz">Dla udokumentowania w materiale tym podane są takie przykłady:</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselMakowskiTadeusz">—W wydawnictwie 1963 r. pt.: — „Podstawowe zagadnienia organizacji ochrony zdrowia i opieki społecznej”, zawierającym 427 stron, tylko wykaz tytułów ważniejszych przepisów prawnych, regulujących pracę wydziałów zdrowia i opieki społecznej, obejmuje 42 stronice.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselMakowskiTadeusz">—W 1964 r. Zarząd Główny Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia wydał zbiór przepisów z komentarzem: — „Zatrudnienie, płace i bhp w resorcie zdrowia i opieki społecznej”. Księga ta zawiera 1.078 stronic.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselMakowskiTadeusz">—Zbiór przepisów i wytycznych w sprawie prowadzenia skupu zdecentralizowanego artykułów rolnych i artykułów spożywczych pochodzenia zagranicznego — od 1959 r. ma już czwarte wydanie poprawione i uzupełnione w 1963 r. Jeżeli pierwsze wydanie zawierało 98 stronic, to wydanie z 1963 r. zwiększyło się do 257 stronic.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselMakowskiTadeusz">Przytaczając powyższe przykłady nieprawidłowości obejmujących swoim zakresem administrację państwową, zamierzałem z jednej strony przypomnieć o nadal jeszcze występujących w tej dziedzinie brakach, a z drugiej strony podkreślić kapitalną rolę, jaka przypada w udziale prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa ze zwróceniem uwagi na jasność, zwięzłość wydawanych przepisów prawnych w odniesieniu do aktów prawnych wykonawczych niższego rzędu oraz występowanie o eliminowanie z naszego prawodawstwa aktów prawnych zbędnych i niezrozumiałych, utrudniających prawidłowe funkcjonowanie naszego aparatu administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselMakowskiTadeusz">Pismo Prezesa Rady Ministrów tow. Józefa Cyrankiewicza w tej sprawie z dnia 7 września 1966 r. skierowane do ministrów i kierowników urzędów centralnych ze wskazaniem na sposoby zmian w systemie sprawowania instancyjnego nadzoru i instruktażu, a także przeprowadzenia weryfikacji odnośnych zarządzeń i wytycznych oraz uchylenia wszystkich aktów zbędnych i nieprawidłowych — stwarza właściwy klimat dla dalszej pracy Prokuratury w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselMakowskiTadeusz">Na podstawie projektu ustawy Prokuratura spełniać będzie w zmodyfikowanej formie w stosunku do ustawy z 1950 r. kontrolę nad uchwałami terenowych organów władzy, to jest rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselMakowskiTadeusz">To odrębne uregulowanie środków służących prokuratorowi w przypadku konieczności zakwestionowania uchwały rady jest w pełni uzasadnione i ma swój związek z ustawą o radach narodowych z 1958 r. i rangą tego terenowego organu władzy ludowej. Wszystkie środki służące prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa obwarowano w projekcie obowiązkiem ustosunkowania się adresatów do Sprzeciwów i wystąpień w ciągu 30 dni, a zarazem umożliwiono złożenie wniosku o zawieszenie zakwestionowanego aktu czy decyzji do czasu rozpatrzenia sprzeciwu prokuratora, co daje możliwość także wstrzymania wykonania wadliwych decyzji oraz szybkiego ustosunkowania się do wniosków zawartych w sprzeciwie lub wystąpieniu.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselMakowskiTadeusz">Należy podkreślić, że przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, a także inne przepisy administracyjne, również zapewniają udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym; ponadto iw niektórych dziedzinach prawa administracyjnego istnieje także kontrola sądu.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Mamy coraz lepszą administrację państwową, w następstwie zachodzących zmian ,w poziomie wykształcenia i przygotowania kadry, a także osiągniętego doświadczenia przez pracowników terenowych organów administracji. Wzmógł się nadzór rad i ich organów — komisji rad — nad pracą organów wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselMakowskiTadeusz">Takie podstawowe akta, jak ustawa o radach narodowych, a następnie Kodeks postępowania administracyjnego, spowodowały rozwój korzystnych procesów w pracy całego aparatu rad, większe poczucie odpowiedzialności kierowników wydziałów, świadomość odpowiedzialności i rangi wykonywanych czynności i uruchomiły samorzutne procesy przestrzegania prawa.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselMakowskiTadeusz">Bezsprzeczne jest to, że w tych zmianach na lepsze mają swój udział także prokuratorzy, którzy początkowo z trudem kształtowali praktykę nadzoru ogólnego. Należy dziś oddać im sprawiedliwość za ich wysiłki w kształtowaniu praktyki prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa nad organami administracji, przez co służyli sprawie socjalistycznej praworządności i budzeniu zaufania do ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselMakowskiTadeusz">Jednakże Prokuratura nie jest jedynym organem stojącym na straży praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselMakowskiTadeusz">W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a także w ustawie o radach narodowych zobowiązane są do tego wszystkie organy władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselMakowskiTadeusz">Stąd też projekt ustawy, w którym sformułowano możliwość zlecenia prokuratorowi ze strony Prezesa Rady Ministrów, ministrów, a także prezydiów rad narodowych badania niektórych dziedzin w zakresie przestrzegania prawa, a ponadto kontakt prokuratora z prezydium rady narodowej na posiedzeniu, na którym relacjonuje on stan przestępczości oraz informuje o stanie przestrzegania prawa, stwarza ustawowe ramy dla ściślejszego współdziałania władzy i administracji państwowej z organami Prokuratury w koordynacji poczynań i ustalenia metod przeciwdziałania ujemnym zjawiskom społecznym. W szczególności w tworzeniu atmosfery sprzyjającej w walce z przestępczością, która stanowi główne zagrożenie, a także z przejawami biurokratyzmu czy lekceważenia obowiązujących przepisów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselMakowskiTadeusz">Dlatego też Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, którego mam zaszczyt być członkiem, będzie głosował za ustawą w brzmieniu projektu wraz z poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Witold Lassota.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Projekt omawianej dziś ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest konsekwencją dalszych usprawnień instytucji prawa w konfrontacji z życiem i jego współczesnymi wymogami, jak również stanowi dalszy proces postępującej demokratyzacji i rozwoju zasad praworządności ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselLassotaWitold">Przemiany społeczno-ekonomiczne zachodzące w naszym kraju, a także uchwalone w ostatnich latach nowe ustawy regulujące na przykład funkcje rad narodowych jako terenowych organów władzy i administracji państwowej, nowe zasady działania kontroli państwowej, ustawa o Sądzie Najwyższym oraz wielkie kodyfikacje z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa cywilnego i postępowania cywilnego, jak również będące w przygotowaniu Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego, w pełni uzasadniają potrzebę dalszego usprawnienia działalności Prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselLassotaWitold">Obecnie obowiązująca ustawa uchwalona przed blisko 17 laty wymaga, jak to już tu kilkakrotnie podkreślano, dostosowania pojęć ustawowych do pojęć konstytucyjnych, jak również usankcjonowania rozwiniętych w trakcie praktyki wielu cennych, powszechnie uznanych przez władze i obywateli zasad, głównie dotyczących tak zwanego nadzoru ogólnego czyli prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa, Nie pretendując do szczegółowego omawiania całości projektowanej ustawy bądź tak zasadniczych, tradycyjnych funkcji, jak ścigania przestępstw, współudziału w realizacji wymiaru sprawiedliwości lub nadzoru penitencjarnego czy nawet nowej zasady ujednolicenia prokuratur powszechnej i wojskowej, zamierzam skoncentrować uwagę na problemie, który określić można mianem styku Prokuratury z organami administracji państwowej. To kompleksowe zagadnienie, ujęte aż w piętnastu Obszernych artykułach projektowanej ustawy, w sposób bardzo istotny przyczynić się może nie tylko do uregulowania tej ważnej sprawy z punktu widzenia prawa, ale również w sposób realny i konkretny służyć będzie poprawie powszechnych usług administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselLassotaWitold">Omawiana ustawa przewiduje bardzo szeroki zespół środków sprzyjających określeniu kompetencji Prokuratury i jej uprawnień, jako strażnika ładu i porządku publicznego nie tylko w odniesieniu do prawa karnego lub cywilnego, ale też do prawa administracyjnego przez udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselLassotaWitold">Wydaje się ze wszech miar słuszny przepis, który daje prawo prokuratorowi zawrócenia się do właściwego organu administracji państwowej o wszczęcie postępowania w każdej sprawie i w każdym stadium, jeśli tego wymaga ochrona praworządności, interes społeczny lub zagrożona jest własność społeczna bądź prawa obywatelskie. Dlatego też słuszne wydaje się, że Prokuratura nie może być podporządkowana któremukolwiek z naczelnych organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselLassotaWitold">Stworzenie Prokuratury jako organu niezależnego od administracji daje rękojmię, że sprawować ona będzie w poważnym zakresie kontrolę legalności aktów administracji. Stanie się więc do pewnego stopnia zewnętrznym jej organem z ustawowymi uprawnieniami do ingerowania w sferę legalności postępowania administracyjnego. Ten szeroki zakres prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa odnosić się będzie do terenowych organów władzy oraz organów administracji państwowej aż do szczebla ministra i organów równorzędnych włącznie, jak również przedsiębiorstw państwowych, organizacji zawodowych, samorządowych i spółdzielczych. Umożliwi to pełną realizację konstytucyjnych zadań Prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselLassotaWitold">Godny podkreślenia jest też szeroki zakres rzeczowy kontroli obejmującej obok decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach również akty prawne o charakterze ogólnym oraz wytyczne wydane przez organy podlegające prokuratorskiej kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselLassotaWitold">Stosowana powszechnie kontrola przestrzegania prawa w formie sprzeciwu prokuratorskiego lub wystąpienia, uzyskała w praktyce pozytywne wyniki i stała się instytucją przynoszącą efekty w zakresie przestrzegania zasad praworządności, a także w poważnej mierze zapobiega powstawaniu przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselLassotaWitold">Słusznie więc, że właśnie temu zagadnieniu ustawa nadaje właściwą rangę, jak również stwarza tak szerokie możliwości wpływów wychowawczych na społeczeństwo. Zarówno z ducha ustawy, jak też z poszczególnych jej przepisów wynika, że Prokuratura nie może uznawać swojej roli za zakończoną po zapadnięciu wyroku skazującego.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselLassotaWitold">Poza sygnalizacją zainteresowanym ujawnionych źródeł zła bądź warunków sprzyjających przestępczości, Prokuratura ma obowiązek stosowania rożnych form mobilizacji opinii społecznej do udziału w profilaktyce.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselLassotaWitold">Nie od rzeczy będzie wskazać tu na tę część walki z przestępczością, która wynikać powinna z czynnej zaangażowanej postawy wielu organizacji społecznych, zakładów pracy, które przejawiać powinny inicjatywę i stwarzać warunki uniemożliwiające powstawanie przestępczości, a także stworzyć okoliczności dla zdrowej, rzetelnej postawy społecznej w tej walce.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselLassotaWitold">W tym zbliżeniu zadań Prokuratury do społeczeństwa doniosłą też rolę odegrać muszą rady narodowe, stąd też projekt ustawy w odniesieniu do rad określa, ze na przykład niezgodność z prawem uchwały rady narodowej wymaga nieco odmiennej procedury kontroli niż to stosuje się do organów administracji, jako że rady narodowe są organami wybieralnymi. Wydaje się słuszne, że w tym wypadku jako właściwy tryb postępowania ustawa wskazuje sygnalizację prokuratorską, to jest zwrócenie się do rady narodowej o uchylenie lub zmianę uchwały, albo też skierowanie odpowiedniego wniosku w tej sprawie do właściwego organu.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselLassotaWitold">Niezawisłość Prokuratury od terenowych organów władzy i administracji — tak wyraźnie w ustawie podkreślana — w niczym nie umniejsza tej przez praktykę wypróbowanej formy składania przez prokuratorów wojewódzkich i powiatowych na wniosek rady narodowej szerokiej informacji z zakresu przestępczości i sposobów jej zwalczania, a także wskazywania zjawisk typowych i określonych sytuacji w dziedzinie naruszania prawa.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselLassotaWitold">Nie wymaga szczególnego akcentowania fakt, że akty prawne o charakterze ogólnym lub wytyczne wydane przez ministra niezgodne z prawem mogą być uchylane lub zmieniane przez tegoż ministra na wniosek Prokuratora Generalnego, co wynika z ogólnej zasady strzeżenia praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselLassotaWitold">Analizując społeczną i polityczną rolę ustawy, a także jej walory praktyczne w odniesieniu do współczesnego etapu naszej gospodarki i rozwoju kraju można stwierdzić, że zawiera ona niezbędne normy i zabezpiecza potrzeby bieżące w tym zakresie. Wchodzimy wszakże w okres intensywnego rozwoju przemysłu, urbanizacji kraju, wyraźnego wzrostu cywilizacji społeczeństwa, rozwoju komunikacji, to nie pozostaje bez wpływu na dalsze kształtowanie postawy człowieka do mienia społecznego, zdobyczy socjalnych i komunalnych, stosunków między ludźmi itd.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselLassotaWitold">Rozumiem, że nawet najlepsza ustawa nie może idealnie przewidzieć z góry i unormować przyszłych faktów i procesów, jakie życie przyniesie. Ale już dziś, równolegle z tworzącym się tak doniosłym dokumentem, skonstruować trzeba dobrze funkcjonujące transmisje między Prokuraturą a społeczeństwem i wzajemne, między obywatelem a instytucją prawa.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselLassotaWitold">Przede wszystkim wobec zmieniającej się jakości [przestępstw, różnorodności form i metod ich organizacji potrzebna jest umiejętnie prowadzona (działalność analityczno-badawcza stanu przestępczości. Dobrze, ze i ta kwestia przewidziana jest iw projekcie ustawy. Wydaj e się bowiem, że precyzyjna znajomość socjologii przestępstwa czy charakterystycznych zjawisk naruszania prawa może stanowić podstawę do szerokiego stosowania profilaktyki, do czynnego angażowania ludzi uczciwych w walce o ochronę majątku społecznego i pozyskiwania sojuszników w skutecznym przestrzeganiu prawa. Instytucja analizy przestępczości powinna upowszechniać swe doświadczenia i obserwacje na szeroki zasięg gospodarki i administracji, byłoby to więc studium naukowo-analityczne w zakresie oceny i rodzaju przestępczości, oparte na badaniach przyczyn. Osiągane wyniki w tym zakresie służyłyby podnoszeniu poziomu pracy Prokuratury i skutecznemu koordynowaniu poczynań innych organów, zwłaszcza Milicji Obywatelskiej i kontroli zewnętrznej.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselLassotaWitold">Ustawa podkreśla wymóg wyższego wykształcenia przyszłych prokuratorów, co staje się tym słuszniejsze w świetle specyfiki samego prawa, jak też narastających problemów gospodarki, administracji, metod zarządzania, które wymagają przecież dużej fachowości, znajomości struktury organizacyjnej zakładów pracy czy fabryk, skomplikowanego układu rozliczeń finansowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselLassotaWitold">Dlatego też, wobec wysokiej rangi i rozległości znaczenia stanowiska prokuratora, nieodzowna jest i konieczna potrzeba wszechstronnej specjalizacji w tym zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselLassotaWitold">Szeroka dyskusja prowadzona nad projektem omawianej ustawy wyłania postulat, aby stało się zasadą, by aplikant prokuratorski zaznajamiany był nie tylko z pracą prokuratorską i sędziego, ale i pracą komisji arbitrażowych. Tego rodzaju praktyka pozwoli na pogłębienie wiadomości z dziedziny gospodarki uspołecznionej i jej podstawowych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselLassotaWitold">Trzeba z uznaniem przyjąć fakt, że projekt, w odróżnieniu od obowiązującej ustawy, zawierać będzie szczegółowe uregulowania w dziedzinie kadrowo-organizacyjnej, a także będzie określać zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej prokuratorów. Można wyrazić nadzieję, że ustawa stworzy podstawę do wydania prokuratorskiej pragmatyki służbowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Omawiana dziś ustawa, mimo jej poważnego zsynchronizowania z życiem i aktualnymi procesami społecznego i gospodarczego rozwoju kraju, jest, rzecz oczywista, ustawą ramową. Ale zapewne, jak niewiele podobnych, ta ustawa stać się może znacznie pełniejsza i doskonalsza, jeśli ramy jej wypełnione będą treścią społecznego zaangażowania, aktywną postawą wszystkich obywateli. Bliższe kontakty Prokuratury ze społeczeństwem — co wynika z ustawy — sprzyjać będą lepszemu wykonywaniu zadań na tym niełatwym odcinku, staną się dodatkowym elementem wychowania obywateli w duchu poszanowania praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselLassotaWitold">Wierzę głęboko, że zarówno tekst ustawy, jak też jej realizacja w sposób istotny wpłyną na usprawnienie działalności Prokuratury i na podniesienie świadomości społecznej pracowników wielu instytucji, zakładów i organizacji, a także wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselLassotaWitold">W tej też myśli, zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, zapewniam jego poparcie dla projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Kostka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKostkaStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ciągu 17 lat, jakie minęły od uchwalenia obowiązującej ustawy o Prokuraturze, Prokuratura Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wykonała niemałą pracę, jak wynikało z referatu posła-sprawozdawcy, w dziedzinie ochrony praw obywateli i umacniania praworządności ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKostkaStanislaw">Działalność Prokuratury była niezbędną częścią składową w zespole środków, jakie nasze państwo ludowe podejmowało w odpieraniu wrogich sił oraz w celu usuwania ujemnych zjawisk hamujących budownictwo socjalistyczne, utrudniających wszechstronny rozwój życia społecznego na nowych, socjalistycznych podstawach.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKostkaStanislaw">Podstawową treścią działalności Prokuratury było i jest strzeżenie praworządności ludowej, pojmowanej jako zgodne z prawem postępowanie wszystkich organów państwowych w przestrzeganiu prawa oraz wykonywaniu obowiązków wobec państwa przez wszystkich obywateli. Obie te strony praworządności organy Prokuratury mają stale w polu widzenia i z należytą wrażliwością oraz energią powinny coraz skuteczniej reagować na każde naruszenie ustanowionego w naszym państwie socjalistycznego porządku prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKostkaStanislaw">Omawiając projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i na tym tle główne kierunki działalności Prokuratury, jakie są określone w projekcie ustawy, pragnę szerzej ustosunkować się do problemów związanych z ważnym zadaniem, stojącym przed Prokuraturą, jakim jest zwalczanie przestępczości w ogóle, a przestępczości gospodarczej oraz naruszającej ład i porządek publiczny, godzącej w życie, zdrowie i mienie obywateli w szczególności, która wciąż jeszcze wyrządza duże szkody materialne i moralne.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKostkaStanislaw">Jakkolwiek organy Prokuratury uzyskały w tej dziedzinie istotne osiągnięcia na skutek coraz lepszej koordynacji całokształtu walki z przestępczością i współpracy z organami Milicji Obywatelskiej, pozostaje jeszcze wiele do zrobienia w zakresie ochrony interesów państwa i obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKostkaStanislaw">Ustrój socjalistyczny stwarza niezbędne warunki sprzyjające stopniowemu ograniczaniu przestępczości, zabezpieczając systematyczny wzrost poziomu życia, kultury i moralności, a także świadomości i czynnego zaangażowania wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKostkaStanislaw">Patrząc z perspektywy obowiązywania dotychczasowej ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, możemy stwierdzić, że w miarę przekształcania się naszego społeczeństwa w socjalistyczne, w miarę rozwijania i porządkowania naszej gospodarki narodowej, zachodzą korzystne, choć jeszcze powolne zmiany w dynamice przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKostkaStanislaw">Jeśli praktycznie biorąc, nie mamy dziś w Polsce przestępczości politycznej, pomijając przypadki szpiegostwa, dywersji i sabotażu ze strony nasyłanych z zagranicy agentów, to widzieć w tym trzeba rezultaty słusznej polityki naszej partii i pełną integrację polityczną społeczeństwa, mimo aktywnego oddziaływania i znacznych nakładów finansowych zagranicznych ośrodków dywersji ideologicznej, płynących szczególnie z Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKostkaStanislaw">W okresie ostatnich 10 lat zmniejszyła się również ilość tak ciężkich i niebezpiecznych przestępstw, jak zabójstwa o motywach rabunkowych oraz napady przy użyciu broni. Zmieniły się również i motywy przestępstw. Zamiast działania przestępczego, którego źródłem był głód i nędza, brak pracy i konieczność utrzymania się przy życiu, występują przeważnie przestępstwa oparte w niektórych środowiskach na wstręcie do pracy, na chęci prowadzenia lekkiego życia, na dążeniu do wyżycia się, na chęci nadmiernego gromadzenia dóbr materialnych, czy wreszcie na lekkomyślności.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKostkaStanislaw">Są to zatem przyczyny subiektywne, tkwiące jeszcze wśród niektórych grup ludności, w ich okresowym nieprzystosowaniu się jeszcze do nowych warunków życia, w niedostatecznym przyswajaniu nowych wartości społecznych i moralnych, tkwiące w braku atmosfery potępienia sprawców przestępstw ze strony niektórych środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKostkaStanislaw">W odróżnieniu więc od krajów kapitalistycznych, gdzie z roku na rok stale pogarsza się stan bezpieczeństwa — szczególnie jeśli chodzi o przestępstwa najpoważniejsze, jak zabójstwa i inne najgroźniejsze formy przestępczości, w naszych warunkach następuje stopniowe ograniczenie przestępstw, szczególnie w czynach niebezpiecznych społecznie, a godzących w mienie społeczne, życie, zdrowie i mienie obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt nowej ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej słusznie więc kładzie nacisk w odpowiedzialności Prokuratury na dalsze umacnianie ustroju polityczno-społeczno-gospodarczego Polski Ludowej, na strzeżenie praworządności ludowej, na ściganie przestępstw i zapewnienie poszanowania praw wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKostkaStanislaw">W związku z zanikiem przestępczości politycznej, coraz pełniej Prokuratura koncentruje wysiłki swych organów oraz organów Milicji Obywatelskiej na zwalczaniu przestępczości gospodarczej w ogóle, a w szczególności na zwróceniu uwagi na przestępczość aferową, przynoszącą wielomilionowe straty gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKostkaStanislaw">Jak wiadomo, ochrona własności społecznej — materialnej podstawy naszego budownictwa socjalistycznego — jest na równi z ochroną ustroju, porządku publicznego i praw obywateli, pierwszoplanowym zadaniem, które projekt ustawy stawia przed Prokuraturą.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKostkaStanislaw">Stąd wypływa obowiązek ustawowy koordynowania walki z przestępczością, prowadzenia i nadzorowania postępowania przygotowawczego w sprawach karnych, stosowania środków zapobiegających uchylaniu się od sądu, prowadzenia badań w zakresie problematyki przestępczości i podejmowania innych przewidzianych prawem czynności, mających na celu również i zapobieganie powstawaniu przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKostkaStanislaw">Jakkolwiek nastąpiła wyraźna poprawa stanu wykrywania poważniejszych przestępstw gospodarczych, osiągnięta dzięki większej sprawności działania organów Milicji Obywatelskiej i Prokuratury, ściślejszym ich powiązaniu z organami kontroli, lepszej organizacji i wyższej jakości pracy śledczej uzyskanych w wyniku realizacji dyrektyw zawartych w uchwałach Komitetu Centralnego naszej partii i Rady Państwa, tym niemniej jednak w dalszym ciągu istnieje wiele odcinków zagrożonych przestępczością gospodarczą w różnych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKostkaStanislaw">Na podstawie nowej ustawy, omawianej przez Wysoki Sejm, Prokuratura będzie miała jeszcze lepsze możliwości koncentrowania uwagi na zwalczanie tego rodzaju przestępczości i podejmowania odpowiednich środków do likwidacji źródeł sprzyjających jej powstawaniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselKostkaStanislaw">Skuteczne przeciwdziałanie wielkiej przestępczości gospodarczej wymaga jednak — obok dalszego, niesłabnącego jej zwalczania przez organy represyjne — zdecydowanego wzmożenia ochrony mienia społecznego również przez organy administracji gospodarczej wszystkich szczebli, nasilenia działalności zapobiegawczej w ramach zarządu państwowego, zwiększenia efektywności i usprawnienia koordynacji kontroli wewnętrznej i resortowej. Stąd słuszne jest podkreślenie w projekcie ustawy obowiązku prokuratora kierowania wystąpień do odpowiednich organów administracji państwowej i gospodarczej w wypadku, gdy prowadzone lub nadzorowane przez niego śledztwo ujawni okoliczności sprzyjające popełnianiu przestępstw lub utrudniające ich wykrycie. Dla zilustrowania potrzeby ustawowego uregulowania tej dziedziny niech służy fakt skierowania przez organy Prokuratury w latach 1965—1966 kilkunastu tysięcy tego rodzaju wystąpień, które w znacznym stopniu przyczyniły się do usunięcia stwierdzonych braków w dziedzinie ochrony mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselKostkaStanislaw">Obok potrzeby wzmocnienia ochrony mienia społecznego projekt ustawy stwarza Prokuraturze możliwości dalszego, lepszego i skuteczniejszego koordynowania walki z przestępczością kryminalną rzutującą w decydującym stopniu na społeczną ocenę ładu, porządku i bezpieczeństwa w kraju. Należy stwierdzić, że w ostatnim okresie przestępstwa te przeciwko życiu, zdrowiu i porządkowi publicznemu nie wykazują tendencji wzrostu z wyjątkiem spraw o rozboje i przestępstwa o charakterze chuligańskim, natomiast wzrosły czyny mające swe źródło w nadmiernym spożyciu alkoholu, rozwoju motoryzacji i osłabieniu więzów rodzinnych. Przy bliższej analizie poszczególnych rodzajów tych przestępstw wynika, że zmniejszyła się liczba zabójstw z 631 w 1956 r. eto 547 — W 1966 r., przy tym tendencje malejące wykazują wszystkie rodzaje zabójstw, w tym o motywach chuligańskich i rabunkowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselKostkaStanislaw">Aczkolwiek wzrosła ilość rozbojów, to stwierdzić należy istotne zmiany w ciężarze gatunkowym tych przestępstw. Wyraźnie zmniejszyła się ilość tego rodzaju przestępstw przy użyciu broni (z 553 w 1956 r. do 23 w 1966 r.). W znacznym procencie tych ostatnich rozbojów straty poniesione przez obywateli były stosunkowo niewielkie, to jednak rozboje te, z uwagi na charakter chuligański, ścigane są z całą surowością prawa. Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że mimo, iż w ostatnich latach było szczególnie dużo groźnych przestępstw, ogólnie jednak biorąc, zmalał ciężar gatunkowy przestępstw godzących w życie i zdrowie oraz mienie obywateli. Tym niemniej jednak należy dalej usprawniać pracę tych organów, które są powołane do wykrywania, ścigania i wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselKostkaStanislaw">Niepokojący jest znaczny udział nieletnich i młodocianych sprawców w niektórych kategoriach przestępstw, dotyczących ciężkich uszkodzeń ciała, udziału w bójkach i występkach chuligańskich. Nasuwa się więc wniosek, że walka z tą przestępczością coraz bardziej wiąże się z problemem prawidłowego wychowania młodzieży i resocjalizacji tej jej części, która wkroczyła na drogę przestępstwa. O problemach tych i potrzebie podjęcia stosownych środków w tej mierze rozważano na posiedzeniach sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Oświaty i Nauki i postanowiono podjąć odpowiednie wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselKostkaStanislaw">Na przestępczość wśród nieletnich i młodocianych ma niewątpliwe znaczenie odsetek dorastającej młodzieży w strukturze ludności. W latach 1962—1964 liczba osób w wieku od 15 do 19 lat wzrosła o 21,7%, podczas gdy ogólna liczba ludności wykazała wzrost o 2,8%.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselKostkaStanislaw">W latach 1965—1966 wzrosło dalsze ogólne spożycie alkoholu, w tym wódek czystych około 9%. Wpływ alkoholu na dokonywanie niektórych przestępstw jest wyraźny, skoro się zważy, że więcej niż połowa sprawców przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu obywateli działa w stanie nietrzeźwym, a przestępstwa na tle chuligańskim popełniane były w większości pod wpływem alkoholu.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselKostkaStanislaw">Sytuacja ta wskazuje na konieczność nie tylko stosowania ostrych środków represyjnych, ale również i podejmowania szerokiej działalności profilaktycznej ze strony Prokuratury, co znajduje właściwe odbicie w projekcie nowej ustawy. Szczególnego zwrócenia uwagi wymaga kwestia zapobiegania szerzeniu się alkoholizmu. W latach 1964—1968 organy Prokuratury przeprowadziły na terenie kilku województw badania przestrzegania realizacji ustawy o zwalczaniu alkoholizmu. Stwierdzono w tym zakresie dość rażące zaniedbania. Słusznie więc w projekcie ustawy upoważnia się Prokuraturę do przeprowadzania badań, w ściślejszym powiązaniu z terenowymi organami władzy, w zakresie pełnego przestrzegania przepisów wydanych ustaw. Nasuwa się więc wniosek, że walka z przestępczością przeciwko życiu i zdrowiu obywateli, naruszającą porządek publiczny, coraz bardziej wiąże się z jednoczesną walką z alkoholizmem.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselKostkaStanislaw">Omawiane przestępstwa wskazują na problemy nie tylko charakteru kryminalnego, ale również i socjologicznego, ponieważ wiążą się one ze społecznie szkodliwymi nawykami pewnej grupy ludności i zmianami w trybie jej życia. Przeciwdziałanie tym przestępstwom sprowadza się do szerokiego oddziaływania na ogólny porządek publiczny, na umocnienie dyscypliny społecznej; poważną rolę powinny tu odegrać również organizacje społeczne, a szczególnie młodzieżowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselKostkaStanislaw">Wysoki Sejmie! Z wieloletniej działalności Prokuratury działającej na podstawie dotychczasowej ustawy wynika, że wraz z rozwijającym się życiem społecznym i gospodarczym wiele wypracowanych nowych i skutecznych form pracy wymagało nowego ustawowego uregulowania, którego wynikiem jest omawiany w dniu dzisiejszym projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, dający daleko większe prerogatywy w dziedzinie koordynowania walki z przestępczością i skutecznego jej zapobiegania, jeszcze pełniejszej i skuteczniejszej ochrony praw wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselKostkaStanislaw">Gwarancją właściwej realizacji postawionych przed Prokuraturą zadań w dziedzinie skutecznej walki z przestępczością, umacniania praworządności ludowej, coraz pełniejszej ochrony praw obywatelskich jest kadra prokuratorska, od której kierownictwo Prokuratury Generalnej żąda wysokiego poziomu etyczno-moralnego, wysokiego przygotowania ideowo-zawodowego i pełnej odpowiedzialności za dalszy niezakłócony rozwój społeczny i gospodarczy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Sitek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselSitekTadeusz">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest dalszym krokiem w zakresie porządkowania stanu prawnego w Polsce. Uwzględnia on dorobek Prokuratury PRL nagromadzony w 16-letniej działalności i doświadczenia wynikające z przemian zachodzących w życiu społeczno-gospodarczym w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselSitekTadeusz">W swoim wystąpieniu obciąłbym zatrzymać się nad rolą Prokuratury w dziedzinie zwalczania przestępczości. Pracowitość i ofiarność naszego społeczeństwa (budującego socjalizm wymaga od państwa zapewnienia takich środków, aby plon naszych zbiorowych wysiłków był spożywany zgodnie z wkładem pracy każdej jednostki, aby nie był narażony na występujące tu i ówdzie marnotrawstwo, kradzież i nadużycia. Dlatego projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wywołał duże zainteresowanie w społeczeństwie, czego dowodem mogą być liczne publikacje na ten temat w prasie, radio i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselSitekTadeusz">Społeczeństwo w organach Prokuratury widzi bowiem tych, którzy będą czuwać, aby wszystkie zdeprawowane i zdemoralizowane jednostki, które targną się na mienie społeczne lub dobro osobiste obywatela, spotkała zasłużona kara. Z doświadczeń terenowych w pracy prokuratorskiej wynika, że wielu ludzi zwraca się o pomoc i poradę, o osobistą interwencję w sprawach niedbalstwa niektórych kierowników urzędów, instytucji lub przedsiębiorstw. Zjawiska te świadczą o zaufaniu, którym darzą ludzie pracowników Prokuratury, wierząc, że ich interwencja wpłynie na usunięcie tych braków.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselSitekTadeusz">Przytoczyłem kilka obserwowanych zjawisk dlatego, że projekt ustawy wyznacza Prokuraturze zadania pokrywające się ze stanowiskiem społeczeństwa, określa zadania Prokuratury w zakresie ścigania przestępstw i ochrony własności społecznej, nadzoru nad wykonywaniem wyroków oraz orzeczeń o pozbawieniu wolności, udziału w postępowaniu sądowym.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselSitekTadeusz">Istniejący stan przestępczości gospodarczej stwarza nadal poważne zagrożenie dla interesów gospodarczych oraz społecznych i wymaga dla jej Skutecznego zwalczania pełnej aktywności Prokuratury i innych organów ścigania, ale także i organów kontroli, administracji gospodarczej oraz całego aparatu państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselSitekTadeusz">Szczególnie dużo uwagi w tym względzie należy poświęcić udziałowi administracji gospodarczej w zapobieganiu i wykrywaniu przestępstw, jak i działaniu aparatu kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselSitekTadeusz">W ostatnim okresie czasu obserwuje się prawie niezmienny stan w odniesieniu do średnich zagarnięć mienia społecznego. Nastąpił natomiast wzrost liczby ujawnionych przestępstw, polegających na zagarnięciu mienia społecznego o dużej wartości. Te duże zagarnięcia dotyczą najczęściej działania aferowego. Zmieniają się także dziedziny największego zainteresowania elementów przestępczych. O ile w 1964 r. największe straty wyrządzone zostały zagarnięciami mienia społecznego w .handlu wewnętrznym, to w 1965 r. na czoło wysunął się przemysł spożywczy i skup, których straty wynoszą ok. 18% ogółu strat spowodowanych tymi przestępstwami.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselSitekTadeusz">Znaczną część sprawców dużych zagarnięć mienia społecznego stanowią osoby sprawujące funkcje kierownicze, kontrolne bądź związane z odpowiedzialnością za gospodarkę materiałową.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselSitekTadeusz">Nastąpił spadek przestępstw z tytułu niegospodarności. Poważne szkody wyrządzają przestępstwa przemytniczo-dewizowe oraz podpalenia. Średnie i małe przestępstwa dokonywane są najczęściej indywidualnie i charakteryzują się prostymi formami przywłaszczania mienia społecznego. Natomiast przestępstwa typu aferowego charakteryzują się zorganizowanym sposobem działania i dużą ilością uczestników oraz powiązaniami przestępczymi. Polegały one głównie na tworzeniu w produkcji, magazynach, transporcie i sprzedaży nadwyżek towarowych, które następnie przywłaszczano.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselSitekTadeusz">Poważne straty gospodarka narodowa ponosi na skutek znacznego zawyżenia cen towarów zakapowanych z sektora prywatnego, głównie w związku z dostawami, robotami i usługami jednostek gospodarki nieuspołecznionej na rzecz jednostek państwowych i spółdzielczych. Zasadniczym problemem jest tu wadliwy system ustalania cen i brak ich późniejszej weryfikacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselSitekTadeusz">W zakresie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu — rozbojów, włamań i kradzieży oraz przestępstw z pobudek chuligańskich obserwuje się tendencje zniżkowe. W 1964 r. zmniejszyła się liczba spraw o zabójstwa i o rozboje.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselSitekTadeusz">Wzrostowi przestępczości w 1965 r. sprzyjało wiele różnorodnych czynników, a szczególnie zmiany demograficzne, wzrost spożycia alkoholu, wzrost recydywy i braki w działalności profilaktycznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselSitekTadeusz">Przedstawiona sytuacja decydowała o kierunkach działania organów Prokuratury. Główne wysiłki Prokuratury kierowane były na zwalczanie przestępstw gospodarczych, zwłaszcza większych kradzieży mienia społecznego. Uległo poprawie wykrywanie tych przestępstw, zapewniono sprawniejszy i szybszy przebieg śledztwa i dochodzeń w tych sprawach. W związku iz tym w 1966 r. w poważnym stopniu zmniejszyła się ilość tych przestępstw. W praktyce stosowania aresztu tymczasowego organy Prokuratury trafniej uwzględniały zasady kierowania ostrza tego środka przeciw sprawcom przestępstw szczególnie groźnych, chociaż zdarzają się wypadki stosowania aresztu tymczasowego w sprawach nie wymagających uciekania się do tego środka. W stosunku do sprawców drobniejszych przestępstw powinny być w szerszym niż dotychczas zakresie stosowane takie środki, jak kaucja, poręczenie, zakaz wydalania się lub dozór milicyjny.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselSitekTadeusz">Zmniejszyła się liczba wyroków uniewinniających. Lepiej dopilnowano wykonania kar pozbawienia wolności, lecz mało skuteczny okazał się nadzór nad wykonaniem orzeczonych kar majątkowych. Aktualny stan przestępczości oraz związane z tym formy i treść działania Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znajdują uwzględnienie w dyskutowanym dziś projekcie ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselSitekTadeusz">Projekt ustawy stwarza warunki rozszerzające uprawnienia Prokuratury, mogące rozwiązywać wiele problemów. Organy Prokuratury, koncentrując uwagę na wielkich i średnich zagarnięciach mienia społecznego, mogą skuteczniej zwalczać karalną niegospodarność, powodującą poważne straty w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselSitekTadeusz">Projekt ułatwia wnikanie w system pracy administracji gospodarczej, chociażby ze względu, że istnieje szeroki styk gospodarki uspołecznionej z nieuspołecznioną jako najbardziej zagrożony przestępczością gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselSitekTadeusz">Projekt ustawy stwarza warunki prowadzenia badań przyczyn przestępczości. Gromadzona wiedza o formach i metodach przestępczego działania służyć będzie zapobieganiu przestępczości. Chodzi tu jednak o to, aby ona szeroko przenikała do poszczególnych ogniw aparatu ścigania i kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselSitekTadeusz">Projekt ustawy stwarza warunki, aby walka z przestępczością gospodarczą stała się sprawą nie tylko organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, lecz wszystkich organów państwowych, a szczególnie administracji gospodarczej zarówno w zakresie ochrony mienia społecznego, jak i nasilenia zapobiegania przestępczości, efektywności i usprawnienia kontroli oraz usuwania błędów polityczno-kadrowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselSitekTadeusz">Słuszne będzie również silniejsze zaangażowanie czynnika społecznego w sprawę zapobiegania przestępczości oraz zapewnienie koordynacji działania organów kontroli rewizji i inspekcji. Dla skuteczności walki z przestępczością gospodarczą konieczny jest nadzór nad realizacją orzeczonych kar majątkowych i informowanie organów nadzorujących działalność komorników sądowych i skarbowych urzędów komorniczych o ewentualnych brakach oraz domaganie się ich usuwania.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselSitekTadeusz">Dużą rolę mogą odegrać badania przyczyn przestępstw w walce z przestępstwami przeciwko zdrowiu, życiu i mieniu obywateli, a szczególnie w wykrywalności ich sprawców. Niezbędne jest zapewnienie wykorzystania wszystkich środków stojących do dyspozycji organów ścigania. Chodzi tu szczególnie o wykrywanie sprawców groźnych napadów rabunkowych i morderstw. W świetle przepisów omawianej ustawy skutecznie będą mogły walczyć organy Prokuratury z przestępstwami wynikającymi z naruszenia przepisów ustawy o zwalczaniu alkoholizmu i przestępstwami z pobudek chuligańskich.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselSitekTadeusz">Skuteczność walki z przestępstwami zależy nie tylko od pełnego i szybkiego ujawniania i od odpowiednio surowego karania przestępców, ale także od skali i metod działalności zapobiegawczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselSitekTadeusz">Chciałbym podkreślić, że ustawowe środki i współdziałanie Prokuratury z wymiarem sprawiedliwości, Milicją Obywatelską i organami kontroli, wzajemna wymiana informacji, doświadczeń i krytycznych uwag, synchronizacja poczynań i kierunków działania, pozwolą na lepsze wykorzystanie sił i środków do skuteczniejszego zapobiegania i zwalczania przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselSitekTadeusz">Prokuratura w swej działalności powinna szeroko uwzględniać wystąpienia do jednostek administracyjnych i gospodarczych, które będą mogły wykorzystać materiały śledztwa i badań dla opracowania kompleksowych wniosków w zakresie profilaktyki.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselSitekTadeusz">Należy szerzej wykorzystywać spotkania z załogami zakładów pracy i innymi środowiskami społeczeństwa. Służyć one będą rozwojowi kontroli społecznej i pogłębianiu świadomości i dyscypliny prawnej społeczeństwa, wytwarzać poczucie spokoju, bezpieczeństwa i praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselReiffRyszard">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Praworządność stała się elementem naszej ideologii ustrojowej. Jest czymś dużo więcej, niż zwykłą techniką rządzenia. Jest tęsknotą społeczeństwa, jest bilansem, z którego możemy być dumni i jednocześnie jest programem, o który walczymy.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselReiffRyszard">Bilans — i program. A więc klasyczna formuła kontynuacji tego wszystkiego co dobre i równocześnie postulat krytycznego rozwoju, eliminującego rzeczy złe i zastępującego rzeczy dobre — jeszcze lepszymi.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselReiffRyszard">Jaki jest jednak klucz, jakie są kategorie, którymi można mierzyć osiągany postęp? Chodzi o to, że w różnych warunkach, sytuacjach historycznych co innego staje się dominantą praworządności. Bieg życia, ewolucja procesu dziejowego uaktualnia coraz to inny aspekt tego (zagadnienia, przesuwa punkt ciężkości na inny zakres spraw.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselReiffRyszard">Piętnaście lat temu centralnym problemem naszej praworządności była wolność osobista obywatela. A dziś? Nim na to pytanie odpowiemy, zastanówmy się chwilę, co w tej dziedzinie zostało już uczynione, ponieważ mimo ogromnych przeobrażeń ta sfera zagadnień jest szczególnie delikatnej materii.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselReiffRyszard">Wolność, nietykalność obywatela. Czy wszystko w tym zakresie zrobiono? Oczywiście, jeszcze nie. Wystarczy przejrzeć fachowe czasopisma prawnicze. Oto nie tak dawno Minister Sprawiedliwości wydał na przykład specjalny regulamin dla aresztowanych tymczasowo. Dotąd traktowano ich mniej więcej tak, jak zwykłych więźniów, przeciw którym zapadł już prawomocny wyrok. Teraz mamy zmianę na lepsze, dzięki wydanemu przez Ministra Sprawiedliwości regulaminowi, stanowiącemu istotny krok naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselReiffRyszard">Od szeregu miesięcy publicystyka wysuwa w prasie postulat konkretniejszego i bardziej praworządnego stosowania aresztów tymczasowych. Pokazano mi kiedyś dokument, na podstawie którego odbiera się człowiekowi wolność, a i dobre imię, bo w końcu osadzenie w więzieniu niszczy w jakiejś mierze także i moralnie. Kilka zdań maszynopisu. A uzasadnienie aresztu składa się z pięciu, dosłownie pięciu słów: — „z uwagi na niebezpieczeństwo społeczne”.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselReiffRyszard">Zakładamy, że areszt jest stosowany z reguły po dokładnym namyśle i taka jest prawda, ale ta prawda musi znaleźć odzwierciedlenie na piśmie; w końcu nasza ustawa mówi o konieczności uzasadnienia aresztu, a nie o prawie do uniku od tego obowiązku kilku słowami urzędowego żargonu. Również bardzo źle przedstawia się kwestia uzasadniania odnośnie do środków odwoławczych od aresztu tymczasowego. Oglądałem dwa takie dokumenty. Jeden to skarga na areszt tymczasowy. Trzy strony maszynopisu, pełne rozmaitych argumentów. I na to wszystko w odpowiedzi jedno zdanie z sakramentalnymi słowami: — „odmówić, albowiem przyczyny, dla których aresztowanie nastąpiło, nie ustały”. Tu spotykamy się nie z formalnym wprawdzie, ale treściowym obrażeniem ducha praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselReiffRyszard">Tak więc w zakresie ochrony praw jednostki, w zakresie wspomnianej tu przykładowo praworządności procesowej jest wiele do zrobienia i wiele się w tym kierunku robi. Ale mimo wszystko jest to już problem w zasadzie załatwiony, wolność osobista obywatela została skutecznie zabezpieczona; w końcu wprost unikalne są wiadomości o niesłusznym czy bezprawnym więzieniu kogokolwiek, czy niedozwolonych metodach śledczych ftp. Myślę, że Prokuratura będzie dalej rozwijała swoje wysiłki w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselReiffRyszard">W tej sprawie dodałbym tylko jedno: w naszym systemie społeczno-politycznym istnieje ciągła potrzeba takiego ideowego oddziaływania wobec wszystkich funkcjonariuszy państwowych i administracyjnych, które pozwoliłoby im uświadamiać sobie zawsze, iż uzasadniony interes jednostki jest jednocześnie dobrze pojętym interesem społecznym, że w warunkach postępującej stabilizacji całokształtu życia społeczno-państwowego musi stale następować zmniejszanie się ilości konfliktowych sytuacji między tymi rodzajami interesów i że zasada priorytetu interesu społecznego nie może oznaczać ułatwionego rozwiązywania tych obiektywnych sprzeczności, lecz przeciwnie, wymaga wszechstronnego przeanalizowania możliwości zrealizowania określonego celu społecznego bez naruszania interesów indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselReiffRyszard">Ale główny problem praworządności aktualizuje się już dzisiaj na innej płaszczyźnie. W najbardziej zwięzłym i uproszczonym skrócie można byłoby to nazwać problemem praworządności administracyjnej. Właśnie tutaj przewędrował — naszym zdaniem — główny punkt ciężkości zagadnienia. O co chodzi? Codziennie w Polsce władze, przedsiębiorstwa, rozmaite instytucje podejmują setki tysięcy rozmaitych decyzji. Wiele z nich, to decyzje o wielkim ciężarze gatunkowym dla obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselReiffRyszard">A zatem jak zabezpieczyć praworządność w postępowaniu administracyjnym? Jak dopilnować, aby prawa podmiotowe obywateli nie były naruszane. Co zrobić, aby podstawowe wytyczne ładu prawnego znajdowały urzeczywistnienie w funkcjonowaniu organów administracyjnych wszystkich szczebli? Jak sprawić przede wszystkim, aby ten ogromny strumień konkretnych aktów orzeczeń i zarządzeń zharmonizować z ogólnymi zasadami prawa i generalnymi wytycznymi polityki? Żeby przepis przepisowi nie urągał, żeby Konstytucja odnajdowała ścisłe echo — i rozwinięcie w uchwałach nawet na szczeblu gromady. Żeby to, co czyni ta uchwała z Janem czy Marcinem, odpowiadało kierunkowi tego, co się dzieje z Polską i światem.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselReiffRyszard">Trudność tę zaczynamy pokonywać. Prawo nasze, podobnie jak na całym świecie, jest prawem o rozwijającej się klauzuli swobodnego uznania. W prawnych dyrektywach rozstrzygnięcia sprawy znajdujemy coraz więcej słów tego rodzaju, co: — „słuszność”, — „zasady współżycia społecznego”, „uzasadnione przyczyny”, — „interes społeczny” itp. Czy sprawia to nieudolność ustawodawcy? W żadnym wypadku. Postępujący rozwój życia społecznego, zresztą nie tylko u nas, zmusza prawników do odstępowania od kazuistycznych określonych rozwiązań i stosowania formuł syntetycznych. Jest z pewnością naszym zadaniem domagać się, aby tych klauzul było jednak jak najmniej.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselReiffRyszard">Ale samej prawidłowości nie przekreślimy. A to właśnie stwarza trudność w kontroli legalności aktu administracyjnego. Jak kontrolujący, oddalony od miejscowej sytuacji, nie wtajemniczony w różne przesłanki wiedzy administracyjnej czy po prostu konkretnych informacji o konkretnej sprawie, może ocenić, czy władza trafnie uznała — „słuszność”, czy też zakwalifikowała coś, jako słuszne, gdy w rzeczywistości jest to niesłuszne?</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselReiffRyszard">O niewystarczającej wydolności dotychczasowego systemu świadczy także zbyt wielka 'ilość spraw zbyt błahych i zbyt oczywistych w znalezieniu słusznego rozstrzygnięcia, jaka dociera do najwyższych organów politycznych i państwowych, by dopiero tam znaleźć swój właściwy, a często spóźniony finał. Jest rzeczą drugorzędna, czy działo się to na skutek braku odpowiedzialności, czy też na skutek domniemanego braku kompetencji na Odpowiednim szczeblu administracyjnym. Wydaje się, że winę ponosi tu również schemat postępowania, który w największej ilości wypadków nie dopuszczał pozaadministracyjnej, a wiążącej interwencji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselReiffRyszard">Z praworządności wynika jednak także obowiązek korzystania z przysługujących kompetencji, a nie przesuwanie decyzji na szczebel wyższy.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselReiffRyszard">Wreszcie trudność najważniejsza. Konflikty. Decyzje administracyjne z reguły zapadają w warunkach konfliktowych. Rzadko kiedy jest tak, że czarne z całą oczywistością jest czarne, a białe — białe. Przeważnie mamy do czynienia z kontrowersją rozmaitych przesłanek i elementów decyzji. Najważniejszy typ konfliktu? Wiadomo jaki. Między możliwościami, które są ograniczone — a potrzebami, które są szerokie jak morze i wysokie jak niebo. Między racjami, nierzadko nie dającymi się sprowadzić do wspólnego mianownika, typu na przykład: komu dać mieszkanie, poszukiwanemu fachowcowi, którego nareszcie znaleziono i zachęcono do pracy w danej miejscowości, czy renciście, żyjącemu w naprawdę opłakanych warunkach? Kto zetknął się z codzienną pracą administracji, ten wie, że cytowany przykład należy do rzędu „łagodnych”.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselReiffRyszard">Te wszystkie czynniki sprawiają, że kontrola legalności rozmaitych decyzji nie jest, niestety, bynajmniej prosta. Tak jak kiedyś w walce o praworządność rozwiązaliśmy problem zabezpieczenia wolności osobistej obywatela, legalność metod śledztwa, rewizji itp., tak dziś staje przed nami zagadnienie zharmonizowania prawnego tych milionów decyzji administracyjnych, spółdzielczych czy quasi administracyjnych. Moralnie rzecz biorąc, jest to problem mniejszej wagi niż tamten, gdy chodziło o poczucie bezpieczeństwa człowieka, jego wolności od strachu. Technicznie będzie to problem znacznie trudniejszy i wymagający dużego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselReiffRyszard">Powstaje zatem pytanie, czym dysponujemy dotychczas w tej dziedzinie i w jakiej mierze posuwa sprawę naprzód omawiany projekt ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselReiffRyszard">Sumując doświadczenie i dorobek można by stwierdzić, że wytworzył się u nas jakby trójczłonowy system kontroli legalności tych niezliczonych decyzji, które umownie nazywamy tu — administracyjno-organizacyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselReiffRyszard">Pierwszy człon to system tak zwanych skarg i zażaleń. Zaczęły funkcjonować referaty skarg i zażaleń w tysiącach jednostek administracyjnych, politycznych i społecznych wszystkich szczebli, nie mówiąc już o redakcjach i przeróżnych inicjatywach Polskiego Radia. Ten mechanizm przeżywał różne koleje, wzloty i upadki, raz wiązano z nim nieomal entuzjastyczną nadzieję, innym razem oceniano go więcej niż sceptycznie, bo ironicznie i złośliwie.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselReiffRyszard">Drugi człon — to system samokontroli administracyjnej oparty o instancyjny tok postępowania, usprawnienie funkcjonowania systemu odwoławczego i nadzorczego, uwieńczony wprowadzeniem Kodeksu postępowania administracyjnego. Wiązało się to z nasyceniem aparatu administracyjnego urzędnikami o prawniczym wykształceniu i dbałością o ogólny wzrost kultury urzędowania.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselReiffRyszard">Wreszcie trzeci człon, to tak zwany nadzór prokuratorski, istniejący już pierwiastkowo w ustawie z roku 1950. Na tym z grubsza biorąc, opierała się kontrola praktyki administracyjnej. W toku tych wielu lat rosło doświadczenie, wreszcie wielokrotniał dorobek tysięcy, tysięcy pozytywnie załatwianych spraw. I to jest wartość bezsporna, której dalsze doskonalenie musi przede wszystkim polegać na zmniejszaniu marginesu nieskuteczności, który stale jest zbyt szeroki i budzący tyle usprawiedliwionych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselReiffRyszard">Ustawa o Prokuraturze nawiązuje do tego stanu rzeczy i pragnie rozbudować trzeci element owego wyżej naszkicowanego organizmu — to jest nadzór prokuratorski. Piętnaście obszernych artykułów zajmuje się tym skomplikowanym zagadnieniem nadzoru nad praworządnością organów administracji, rad narodowych, organizacji społecznych, w jakiejś mierze instytucji państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselReiffRyszard">Prokuratura ma w tym względzie określone doświadczenie i dorobek, który jest jednocześnie i duży i mały. Jest duży — jak na możliwości nie tylko kadrowe, ale także prawne i historyczne, jest mały — jak na nasze potrzeby. I teraz Prokuratura ma okazję dokonać skoku naprzód. Może najistotniejszym elementem omawianego 'projektu ustawy jest instytucjonalizacja nadzoru prokuratorskiego lub jeszcze szerzej: instytucjonalizacja praworządności socjalistycznej. Po drugie — poszerzenie jego granic. Wreszcie — po trzecie — kodyfikacja tych metod, które już wypraktykowano i tych, które mają wejść w życie.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselReiffRyszard">Patrzymy na to z mieszanymi uczuciami. Z jednej strony pełni jesteśmy najlepszych życzeń, widząc w tym akcie zarysowujące się bardzo wyraźnie pewne podstawowe tendencje rozwoju socjalistycznego konstytucjonalizmu. Co więcej — widzimy w tym społeczne tendencje pogłębiającej się praworządności, która i w tej dziedzinie daj e znać o sobie. Z drugiej jednak strony, w jak poważnym stopniu muszą wzrosnąć możliwości Prokuratury — przede wszystkim przez stabilizację jej kadr — aby temu wielkiemu zadaniu zdolna była w pełni podołać.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#PoselReiffRyszard">Oczywiście, sprawa doskonalenia naszego systemu kontroli legalności administracji jest wciąż otwarta. W naszej myśli społecznej na pewno jest wiele miejsca na różne projekty związane z przestrzeganiem prawa i podstawowych wytycznych polityki państwowe j, przez ów szereg rozmaitych instytucji i organizacji, posiadających tak doniosły wpływ na nasze życie. Ani owe piętnaście artykułów, które w prawdziwie odważny sposób stawiają sprawę, ani obecne przepisy o skargach i zażaleniach, wygładzających tyle krzywd ludzkich i bolączek, ale i pozostawiających ogromną ilość spraw w sferze nieskuteczności, ani wreszcie obecny system samokontroli administracyjnej — nie stanowią ostatniego słowa.</u>
+ <u xml:id="u-15.26" who="#PoselReiffRyszard">I o tym jeszcze trzeba pamiętać, że ustawa sejmowa — to oczywiście wielki akt państwowy. Ale to nie różdżka czarodziejska. Wpływa wprawdzie na rzeczywistość w ogromnym stopniu. Ale po ludzku, nie magicznie. Dlatego realizacja tej tak głęboko wysuniętej w przyszłość ustawy nie dokona się z dnia na dzień. Problem pierwszego etapu walki o praworządność, żeby człowiek był wolny od strachu niesłusznego uwięzienia, załatwić można było szybciej, osiągając zadowalający stan rzeczy, by teraz go doskonalić. A problem drugiego etapu praworządności, żeby te miliony decyzji, umownie zwanych administracyjnymi, były zgodne z prawem, interesem osobistym osób zainteresowanych i dobrem publicznym, wymaga pracy mozolnej i długiej.</u>
+ <u xml:id="u-15.27" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Poruszone przeze mnie zagadnienie praworządności wymaga uzupełnienia dotychczasowych wywodów przez jeszcze dwie uwagi, najściślej wiążące się z tym doniosłym ideowo-politycznym tematem.</u>
+ <u xml:id="u-15.28" who="#PoselReiffRyszard">Pierwsza uwaga — to paradoksy wynikające z faktu, że wypracowanie nowych przepisów prawnych nie nadążyło za zmianami ustrojowo-gospodarczymi. Przypomina mi się typowy przykład upartego stosowania dawnych norm, jakby wystarczyły dla nowego rozwoju. Mianowicie kilka lat temu wykryto w Radomiu spelunkę karciarzy, którzy ogrywali łatwowiernych dorobkiewiczów naszego ustroju, z pozyskiwanej mniej lub więcej nielegalnie gotówki. Wyroki opiewały na pięć, sześć a nawet osiem lat więzienia. Paradoks polega nie na wysokości wyroków, ale na tym, że jednocześnie nie było w Polsce ani jednego dotąd — powtarzam — ani jednego procesu o drastyczne utrącanie postępu technicznego, choć utrącanie to, jeśli wierzyć dziesiątkom notatek w prasie, jest zjawiskiem nagminnym.</u>
+ <u xml:id="u-15.29" who="#PoselReiffRyszard">Luki w tej dziedzinie istnieją poważne i alby nie straszyć jaskrawą staroświeckością podanego przykładu, warto uświadomić rzecz bardzo aktualną i ważną z życiowego punktu widzenia. Na tle na przykład żywiołowego rozwoju spółdzielczości wszelkiego typu (między innymi spółdzielczości mieszkaniowej) narodził się zupełnie dotąd nieznany problem praworządności spółdzielczej.</u>
+ <u xml:id="u-15.30" who="#PoselReiffRyszard">Wreszcie jedna tylko uwaga na marginesie bolesnej sprawy przestępczości nieletnich. Jest to temat wymagający odrębnego opracowania. Ale mówiąc o praworządności nie sposób nie wskazać na wyjątkowo demoralizujące zjawisko — o czym była mowa wielokrotnie na posiedzeniach Komisji Wymiaru Sprawiedliwości — braku miejsc w zakładach poprawczych i oczekiwanie na to miejsce w punktach przejściowych i warunkach zachęcających do łatwej ucieczki.</u>
+ <u xml:id="u-15.31" who="#PoselReiffRyszard">Jeszcze inną dziedziną jest obrona interesu społecznego przed klikowymi związkami przestępczymi, działającymi bądź przez niepojęte niedbalstwo, bądź świadomie na niekorzyść gospodarki narodowej. Czytając wyniki VII Plenum KC, omawiające akcje komisji zakładowych, nie można się pozbyć niepokoju z powodu stanu, jaki w dużych, a nawet wzorcowych, zakładach mógł istnieć przedtem. — „Cała tajemnica polega na tym — pisze — „Życie gospodarcze” w nr 48 z 1966 r. o wrocławskiej Fabryce Urządzeń Mechanicznych (FUMA) — że po prostu zaczęto codziennie kontrolować tak zwane nawodnienie, (to jest zaopatrzenie) montażu detalami potrzebnymi do skompletowania przewidzianych na najbliższe 2—3 dni maszyn w produkcji...”. Wynika stąd, że przed tym tej podstawowej funkcji nikt nie spełniał.</u>
+ <u xml:id="u-15.32" who="#PoselReiffRyszard">To samo pismo w nr 36 donosi, że zakład im. Komuny Paryskiej (ZWUT) montował centrale telefoniczne w ilości o 10% większej, niż na to pozwalała zdolność produkcyjna jednego z oddziałów, wyrabiającego pewien nieodzowny detal. Montowano całą centralkę ze wszystkimi detalami poza jednym, o którym wszyscy wiedzieli, że go nie będzie i że centralka nie będzie się nadawała do użytku. Na takie absurdy i na znacznie gorsze jeszcze kodeks nasz dotąd żadnej rady nie znalazł, bo inaczej byłyby one mniej powszechne.</u>
+ <u xml:id="u-15.33" who="#PoselReiffRyszard">Uwaga druga. O ile w tym, co powiedzieliśmy powyżej, istotę praworządności można byłoby wyczerpać w odpowiedzi, że jest to kwestia dobrych ustaw — i trzeba stwierdzić — będzie to niewątpliwie znakomita racja, ale nie wyczerpująca zagadnienia. Można również dodać: właściwa praktyka władz. Też słusznie, ale ta sama słuszność jest również tylko częściowa, albowiem praworządność — to nie tylko ustawy i nie tylko takie czy inne postępowanie urzędników.</u>
+ <u xml:id="u-15.34" who="#PoselReiffRyszard">Praworządność — to także klimat. Określona atmosfera społeczna. Cóż 'to jest klimat? Miliard drobnych faktów społecznych dziennie, które — odrębnie biorąc — nic nie znaczą, ale które w całości dają to, czym oddychamy i decydują o tym, czym jesteśmy. Dotykamy w tym miejscu podstawowego zagadnienia, którym zajmuje się socjologia i nauki społeczne — nowych stosunków międzyludzkich — a to jest element praktykowanego społecznie humanizmu socjalistycznego, usuwającego poczucie wyobcowania jednostki ze społeczności. Na tym gruncie nade wszystko mamy wszelkie szanse demonstrowania wyższości naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-15.35" who="#PoselReiffRyszard">Z pewnością jest sporo racji w tym, że praworządność jest czymś, co w równej mierze płynie — „z góry”, jak i tym, co tworzy się i fermentuje — „u dołu”.</u>
+ <u xml:id="u-15.36" who="#PoselReiffRyszard">Urzędnik, który w czasie godzin urzędowania wymyka się z biura; sędzia, który dla własnej wygody tak wyznacza sprawy, że grono ludzi godzinami czeka na korytarzach sądowych; nauczyciel, który okazuje nieposzanowanie swoich obowiązków, przychodząc kompletnie nie przygotowany na lekcje (wszyscy pamiętamy ze szkoły, że uczniowie zawsze to spostrzegą); uczestnik zebrania, który milczy, widząc oczywistą nieprawość — choć może zaprotestować; członkowie rozmaitych organizacji, którzy pozwalają, aby traktować ich w roli fasady — oto fakty z różnych dziedzin, które łączy jeden wspólny mianownik:</u>
+ <u xml:id="u-15.37" who="#PoselReiffRyszard">brak szacunku dla innych ludzi — wreszcie brak szacunku dla samego siebie.</u>
+ <u xml:id="u-15.38" who="#PoselReiffRyszard">Jest to ciśnienie, w którym pęka serce praworządności. I to jest najgłębsza prawda społeczna, bardzo trudna, jeszcze bardziej zobowiązująca: to co w naszym życiu jest dobre i to co w naszym życiu jest złe — jest produktem naszej własnej postawy, naszej własnej działalności w stopniu znacznie większym niż przypuszczamy. Praworządność, jak każde zjawisko społeczne, jest zatem kategorią nie tylko techniczną, prawną, organizacyjną, utylitarną. Był czas, kiedy ludzie za praworządność poświęcali życie, kariery i nawet dobre imię. Jest to kategoria moralna i światopoglądowa. Jest to rodzaj postawy, która uznaje w swym życiu nadrzędne wartości ideowe i społeczne; która nagina swój doraźny interes, usuwa go — wobec nadrzędnej racji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.39" who="#PoselReiffRyszard">Wysoka Izbo! Jest w projekcie ustawy o Prokuraturze bardzo ważny rozdział. Poświęcono go zagadnieniom — żeby użyć takiego określenia — kadrowym. W końcu ustawa jest poświęcona zadaniom Prokuratury, jej organizacji, metodom działania, prawom i obowiązkom urzędu prokuratorskiego. Skąd zatem ten związek z — „personaliami”, którego w dawnych aktach prawnych nie było. W jakiejś mierze płynie ze specyfiki materii. Dla prawnika sprawa jego sytuacji prawnej jest kwestią nie tyle „bytu”, ile — „narzędziem pracy”. Strażnik prawa, jeśli obiektywnie ma bronić praworządności, jeśli nie ma ulegać mechanizmom miejscowych uwarunkowań, protekcji czy animozji, musi być niezależny. Musi być niezależny, musi być ustabilizowany, musi mieć swoje osobiste gwarancje. Uczestniczy przecież w ostrych, konfliktowych sytuacjach. Musi nieraz oprzeć się naciskom, a raczej jego sytuacja musi być tak ukształtowana, aby nikogo nie kusiła chęć wywarcia nacisku. Stąd tyle uwagi poświęca się niezawisłości sędziowskiej, niezależności — w ramach hierarchicznego podporządkowania — prokuratora wobec czynników ubocznych. I pod tym względem ustawa stanowi poważny krok naprzód, który tu trzeba podkreślić.</u>
+ <u xml:id="u-15.40" who="#PoselReiffRyszard">Skodyfikowano, pogłębiono i umieszczono w podstawowym akcie ustawodawczym pozycję prawną prokuratorów, tryb ich powoływania i odwoływania, ich odpowiedzialność dyscyplinarną, ich pozycję służbową. Pozornie tylko może powstać wrażenie, że chodzi tu tylko o tak zwaną kosmetykę prawniczą. Ale to tylko w jakiejś mierze.</u>
+ <u xml:id="u-15.41" who="#PoselReiffRyszard">Innowacja ustawowa wyraża też pewną prawdę ogólniejszą. W końcu decydującą rolę we wszystkim spełniają ludzie. Jacy będą? Tchórzliwi czy też rozważający rzecz w sumieniu i umyśle i twardo broniący swego przemyślanego stanowiska. Niezdecydowani, gotowi na każdą łatwiznę dla zaskarbienia łaski, czy też ludzie wierzący w wartości ideowe socjalizmu w Polsce i wyższe wartości moralne, niż tylko doraźna użyteczność czynów.</u>
+ <u xml:id="u-15.42" who="#PoselReiffRyszard">Biurokraci, z nadzieją obserwujący posuwanie się wskazówek zegara w kierunku końca urzędowania, czy odpowiedzialni, ofiarni pracownicy. W każdym zawodzie, w każdym miejscu, w dowolnej sytuacji ten właśnie czynnik ludzki tworzy realny kształt rzeczywistości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.43" who="#PoselReiffRyszard">Doświadczenie uczy, że właściwa, kompleksowa, pozbawiona luk, z których przeważnie wyziera niepewność i niepokój, regulacja prawna pozycji pracownika tak delikatnej dziedziny, jak wymiar sprawiedliwości, sprzyja właściwemu kształtowaniu się społecznego i psychologicznego profilu elementu ludzkiego tych instytucji. A przecież jak mało gdzie, tak właśnie osobowość prawników ma nieomalże decydujący wpływ na to, co ludzie sądzą o sprawiedliwości i czym ona naprawdę jest.</u>
+ <u xml:id="u-15.44" who="#PoselReiffRyszard">Wartości ludzkie rozwijają się pomyślnie w sytuacjach jasno określonych, pod ciśnieniem pewnych wysokich etycznie norm i obyczajów, w warunkach stabilizacji pracownika Prokuratury. Tam gdzie niepewność jutra, tam wszędzie ze szczególną łatwością wciska się bezbarwny, niszczący żywą tkankę społeczną oportunizm. I to, że ustawa docenia te sprawy, jest nie tylko cenne, ale także godne szczególnego podkreślenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.45" who="#PoselReiffRyszard">Na zakończenie — co jeszcze należałoby postulować pod adresem Prokuratury? Przede wszystkim jej wpływ wychowawczy. Nie myślimy o tym, kiedy ten temat jest wielokrotnie podnoszony w sprawozdaniach. Prelekcje, spotkania funkcjonariuszy Prokuratury z pracownikami, młodzieżą szkolną itd. — to są na pewno rzeczy ważne, ale nie najważniejsze. O wiele większą rolę spełni wzmocnienie wychowawczego znaczenia wystąpień prokuratorów na rozprawach sądowych. Powinni oni głębiej niż dotąd przedstawiać punkt widzenia społeczeństwa zaatakowanego przez czyn przestępczy. Coraz mniej wystarczają zdawkowe zwroty o stanie faktycznym. Trzeba te analizy pogłębiać, doprowadzać do świadomości społeczeństwa. Właśnie w toku konkretnych spraw w sądzie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby środki masowego przekazu doprowadziły te wystąpienia do świadomości najszerszych mas społeczeństwa, które wielce interesuje się tym, co dzieje się w sądach.</u>
+ <u xml:id="u-15.46" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba też bardziej dokładnie informować społeczeństwo o działalności Prokuratury. Utarł się zwyczaj podawania krótkich statystycznych informacji. Statystyka jest rzeczą ważną, ale społeczeństwo nasze jest tak zasypane liczbami, że powoli przestaje reagować na nie. Potrzebne są bardziej ocenowe informacje, a zwłaszcza te, które odnoszą się do kapitalnego, i w pewnym sensie nowego rozdziału pracy Prokuratury, właśnie do nadzoru nad przestrzeganiem praw przez administrację.</u>
+ <u xml:id="u-15.47" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba w polityce informacyjnej i wychowawczej w szerszym stopniu dostrzegać i uwzględniać nie tylko ochronę wartości materialnej, nie tylko pieniędzy, życia i zdrowia, lecz także wartości moralnych, niewymiernych w liczbach, niestężonych w faktach, ale przecież realnie istniejących i określających styl i wartość naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-15.48" who="#PoselReiffRyszard">W intencji tych dużych spraw i ich pomyślnej realizacji dla dalszego rozwoju socjalistycznej praworządności — Koło Poselskie — „Pax”, w imieniu którego przemawiałem, będzie głosowało za uchwaleniem ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-15.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości przedstawionego ze wspólnej inicjatywy Rady Państwa i rządu projektu ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał Od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 30 do godz. 18)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych (druki nr 66 i 70).</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł sprawozdawca Kazimierz Kwiatkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wysoka Izbo! Z upoważnienia sejmowych Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Pracy i Spraw Socjalnych, mam zaszczyt przedstawić rządowy projekt ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Projekt ten ma swoje uzasadnienie w potrzebie dostosowania obowiązujących dotąd przepisów ustawy z 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu do nowych warunków i potrzeb powstałych w wyniku osiągnięć budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wzrost ilościowy i jakościowy spożycia, w połączeniu ze wzrostem kultury społeczeństwa, stawia nie tylko przed przemysłem, ale również przed handlem uspołecznionym coraz to nowsze i trudniejsze zadania w dziedzinie lepszego zaspokajania potrzeb ludności, między innymi przez usprawnianie organizacji i techniki handlu oraz kultury usług handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wysunęła się również potrzeba racjonalnego dostosowania godzin pracy sieci handlowej do potrzeb konsumentów w mieście i na wsi. Szeroko rozwijająca się turystyka i organizowanie sobie przez setki tysięcy rodzin i miliony osób wypoczynku urlopowego i świątecznego poza miejscem stałego zamieszkania, stawia przed przedsiębiorstwami handlowymi, zakładami gastronomicznymi i świadczącymi usługi, nowe różnorakie obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">W latach poprzedzających Opracowanie przedstawionego projektu ustawy, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego — w porozumieniu z organizacjami związkowymi — wydało zarządzenia dotyczące zatrudnienia iw sklepach jednozmianowych, dwuzmianowych oraz w zakładach gastronomicznych. W tym trybie wydane zarządzenia regulowały również niektóre zagadnienia, jak: godzin otwarcia sklepów i zakładów gastronomicznych, czasu pracy w niedziele i święta oraz zasad wynagradzania za pracę w tych dniach.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wszystkie te uregulowania, uwzględniając zasadę 46-godzinnego tygodnia pracy oraz jednego dnia wolnego ód pracy, stwarzały równocześnie możliwości stosowania różnych form, tak zwanych norm równoważnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Normy równoważne polegały na możliwości przedłużenia czasu pracy w pewnych dniach najwyżej do określonej z góry maksymalnej normy czasu pracy na dobę — pod warunkiem skrócenia czasu pracy w innych dniach lub udzielenia dni wolnych od pracy. W tym aspekcie pracy w godzinach norm równoważnych nie uważało się za pracę w godzinach nadliczbowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">/Na przykład pismem okólnym Ministra Handlu Wewnętrznego nr 29 z dnia 20 listopada 1964 r. w sprawie zmianowości pracy w niektórych dużych obiektach detalicznego handlu miejskiego, wprowadzono przedłużenie godzin otwarcia w 166 sklepach — głównie odzieżowych i obuwniczych — od 9 do 10 godzin, a nawet od 10 do 12 godzin dziennie. Podobnie przedłużono godziny pracy w PDT w 31 miastach na terenie kraju do 10, 12 i 14 godzin dziennie, przy zachowaniu wspomnianych norm czasu pracy i norm równoważnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Niezależnie od powyższego, w handlu i gastronomii stosowane są w praktyce rozkłady czasu pracy wprowadzone uchwałami prezydiów rad narodowych bądź stosowane zwyczajowo przez niektóre przedsiębiorstwa za zgodą pracowników, ale odbiegające od postanowień ustawy z 1919 r. Należą do nich:</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—stosowanie 8-godzinnej pracy w sobotę, przy jednoczesnym przeniesieniu 6-godzinnej pracy na inny dzień tygodnia, najczęściej na poniedziałek;</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—przedłużanie czasu pracy i odpowiednio udzielanie w zamian dni wolnych od pracy łącznie z przysługującym urlopem wypoczynkowym;</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—stosowanie pracy w wymiarze 16 godzin w ciągu dnia, przy następnym dniu wolnym bądź 16 godzin w ciągu kolejnych 5 dni, przy następnych 5 dniach wolnych;</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—stosowanie pracy w wymiarze 12 godzin w ciągu dnia, przy następnych 24 godzinach wolnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Tego rodzaju rozkład czasu pracy szczególnie w przemyśle gastronomicznym wprowadzony był powszechnie, co potwierdziły badania przeprowadzone w 670 zakładach, z których tylko w jednym nie były stosowane normy równoważne.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Podobnie — w porozumieniu z organami ochrony pracy i Zw. Zaw. Pracowników Handlu i Spółdzielczości rozszerzono zakres prac sieci detalicznej i gastronomicznej w niedziele i święta.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Równocześnie należy wspomnieć, że powstała potrzeba stworzenia odpowiednich warunków dla zapewnienia możliwości wykorzystania przez pracowników handlu i gastronomii — szczególnie sklepów o jednoosobowej obsadzie — ustawowo zagwarantowanych praw w zakresie urlopów wypoczynkowych, chorobowych i innych, bez ograniczania działalności tych sklepów i zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Reasumując, należy stwierdzić, że w praktyce, powstały stan w zakresie godzin otwierania i zamykania sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej oraz czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych odbiega od postanowień ustawy z 1919 r. i rozporządzenia Prezydenta RP z 1928 r. Stan ten wynika z nowych warunków, w jakich handel pracuje oraz stale wzrastających potrzeb konsumentów, które przy organizacji pracy handlu ściśle mieszczącej się w ramach dotychczasowych przepisów prawnych we wspomnianych aktach, nie mogły być sprawnie i terminowo zaspokajane.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Istniejąca sytuacja zrodziła konieczność prawnego uregulowania godzin otwierania i zamykania sklepów detalicznych, zakładów gastronomicznych i usługowych oraz czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych, przez dostosowanie przepisów prawnych do aktualnie kształtujących się w praktyce warunków, odpowiadających potrzebom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Przedstawiony przeze mnie projekt ustawy zmierza do osiągnięcia tego zasadniczego celu.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">W początkowej fazie dyskusji w obydwu Komisjach sejmowych oraz wśród pracowników terenowych przedsiębiorstw handlowych — o czym świadczy szereg listów skierowanych do Komisji i poszczególnych obywateli posłów — projekt budził wiele wątpliwości i krytycznych uwag. Dotyczyły one nie samej treści ustawy, lecz gwarancji prawidłowego realizowania jej przepisów. Lepszemu rozumieniu ustawy i bardziej prawidłowej realizacji jej postanowień będą sprzyjały rozporządzenia Rady Ministrów i wytyczne poszczególnych resortów, których projekty przedstawiono zainteresowanym komis j om. Projekty te uwzględniają uwagi i wyjaśniają wątpliwości wysunięte w toku dyskusji nad projektem niniejszej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Projekt ustawy reguluje godziny otwierania i zamykania sklepów detalicznych, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz czas pracy pracowników w nich zatrudnionych, przyjmując za podstawę dotychczas obowiązujący 46-godzinny tydzień pracy oraz 1 dzień w tygodniu wolny od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Czas otwarcia placówek handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych oraz zakładów usługowych dla ludności powinien być ustalany w sposób uwzględniający potrzeby mieszkańców miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wytyczne w sprawie dni i godzin otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych wydaje Minister Handlu Wewnętrznego w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami, względnie kierownikami centralnych urzędów, zarządami centralnych organizacji Spółdzielczych oraz zarządem głównym związku zawodowego, zrzeszającego pracowników handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wytyczne w sprawie dni i godzin otwierania i zamykania zakładów usługowych, wydają w swoim zakresie działania właściwi ministrowie (kierownicy centralnych urzędów), w porozumieniu z Komitetem Drobnej Wytwórczości, zarządami centralnych organizacji Spółdzielczych oraz zarządami głównymi odpowiednich związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Pragnę podkreślić wiodącą rolę Ministra Handlu Wewnętrznego w zakresie wytycznych w sprawie dni i godzin otwarcia sieci handlowej i gastronomicznej oraz role koordynującą Komitetu Drobnej Wytwórczości w zakresie wytycznych w sprawie dni i godzin otwarcia sieci usługowej dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Takie ustalenia zapobiegają wielotorowości w wydawaniu wytycznych oraz pozwalają na ujednolicenie zasad odnoszących się do analogicznych typów jednostek handlowych i usługowych, jak również zapewniają współdziałanie zainteresowanych organów państwowych i spółdzielczych oraz właściwych branżowo związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Na podstawie wspomnianych wytycznych prezydia rad narodowych określać będą godziny otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych. Prezydia rad narodowych, gromadzkich, osiedlowych, miejskich i dzielnicowych, po. wysłuchaniu opinii komitetów blokowych lub mieszkańców wsi oraz zainteresowanych przedsiębiorstw handlowych czy gastronomicznych, ustalać będą godziny otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego, gastronomicznych i usługowych o znaczeniu lokalnym — natomiast prezydia powiatowych rad narodowych dla gromad i osiedli oraz prezydia miejskich rad narodowych — dla miast, nie wyłączając miast podzielonych na dzielnice, ustalać będą godziny otwierania i zamykania sieci handlowej, gastronomicznej i usługowej o ogólniejszym znaczeniu. Przy ustalaniu godzin otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych oraz zakładów usługowych — prezydia rad narodowych będą brać pod uwagę w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—potrzeby ludności miejscowej i napływowej oraz miejscowe warunki, —możliwości organizacyjne jednostek handlowych i świadczących usługi, —układ branżowy sieci handlowej oraz jej rozmieszczenie.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Nie ulega bowiem wątpliwości, że innego uregulowania godzin otwierania i zamykania placówek wymaga sieć detaliczna, gastronomiczna i usługowa na terenach wielkomiejskich, w dużych ośrodkach przemysłowych; innego — na terenach wiejskich, w małych osiedlach i miastach, innego znowu w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych, uzdrowiskach oraz w miejscowościach na szlakach turystycznych. Przy ustaleniach tych nie wolno pominąć przyzwyczajeń ludności, jak i potrzeb wynikających z pory roku; szczególnie, jeżeli chodzi o wieś i okresy nasilonych robót polnych. Trzeba brać pod uwagę rodzaj prowadzonych towarów, a przede wszystkim, obowiązek zabezpieczenia ciągłości zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Podobnie zakłady gastronomiczne powinny mieć zróżnicowane godziny otwierania i zamykania w zależności od rodzaju, kategorii zakładu, lokalizacji i sezonu, aby mogły zabezpieczać konsumentom możność korzystania z poszczególnych rodzajów usług gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Prezydia powiatowych i miejskich rad narodowych określać będą także godziny otwierania i zamykania w niedzielę i święta tych sklepów i zakładów, które — zgodnie z art. 3 ustawy — powinny być lub mogą być czynne w te dni. Przy podejmowaniu powyższych decyzji przez prezydia rad narodowych zastrzeżono współudział wojewódzkich komisji związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">W szczególności uznaje się, że w niedzielę i dni świąteczne powinny być czynne zakłady gastronomiczne, hotelarskie, domy wczasowe, kwiaciarnie, placówki sprzedaży drobno-detalicznej, parkingi, a także wyznaczone stacje benzynowe, stacje Obsługi samochodowej, zakłady fotograficzne i fryzjerskie. Obok tego typu sklepów i zakładów, w miarę potrzeby, powinny być czynne wyznaczone placówki handlu detalicznego sprzedające nabiał, pieczywo, napoje chłodzące, lody, towary winno-cukiernicze, owocowo-warzywne i niektóre inne towary spożywcze oraz wyroby pamiątkarskie.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Art. 3 ust. 3 przewiduje delegację dla Rady Ministrów, która w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych, może określić inne placówki handlu detalicznego i zakłady usługowe, które powinny być lub mogą być czynne w niedziele i dni świąteczne. Ust. 4 tegoż artykułu określa, że w niedziele poprzedzające określone dni świąteczne, mogą być czynne wszystkie placówki handlu detalicznego i zakłady usługowe. Wykaz tych dni świątecznych ustala Prezes Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Projekt wytycznych Ministra Handlu Wewnętrznego dla prezydiów rad narodowych w sprawie dni i godzin otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych przewiduje, że w niedziele i dni świąteczne powinny być czynne zakłady gastronomiczne do 16 godzin, kwiaciarnie do 8 godzin, placówki sprzedaży drobno-detalicznej, w szczególności sprzedające napoje chłodzące, lody, owoce i warzywa oraz kioski — „Ruchu” do 16 godzin, stacje benzynowe bez ograniczeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Natomiast w miarę potrzeby powinny być czynne wyznaczone przez właściwe prezydia rad narodowych:</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—sklepy sprzedające nabiał, pieczywo, towary owocowo-warzywne oraz niektóre inne towary Spożywcze nie dłużej niż przez 3 godziny, —sklepy z towarami winno-cukierniczymi oraz wyrobami pamiątkarskimi, nie dłużej niż przez 8 godzin, —dyżurne sklepy typu — „Delikatesy” nie dłużej niż przez 8 godzin.</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Przy wyznaczaniu placówek handlu detalicznego, które mają być czynne w niedziele i dni świąteczne, prezydia rad narodowych powinny mieć na względzie, ażeby ilość wyznaczonych punktów sprzedaży wynikała z rzeczywistych potrzeb ludności dokonywania zakupów w tych dniach.</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Równolegle z porządkowaniem godzin otwierania i zamykania placówek detalicznych, zakładów gastronomicznych i usługowych, projekt ustawy zmierza do uporządkowania czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych z tym, że mają do nich zastosowanie ogólne przepisy o czasie pracy, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy. Projekt porządkuje również sprawy norm równoważnych, których szersze jak dotąd stosowanie stworzy warunki usprawnienia pracy w tych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-18.38" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">W szczególności projekt ustawy w art. 5 określa dla zakładów gastronomicznych, sklepów mięsno-wędliniarskich i innych spożywczych, a także dla tych placówek handlu i usług, które powinny lub mogą być czynne w niedziele i dni świąteczne, najwyższy wymiar czasu pracy na dobę — na 10 godzin, przy zachowaniu normy 46 godzin na tydzień jako średniej, rozliczanej w okresach 4-tygodniowych. W zakładach gastronomicznych i hotelarskich oraz w domach wczasowych czas pracy na dobę może przekraczać — za zgodą pracowników — 10 godzin, przy zachowaniu jako średniej normy 46 godzin na tydzień rozliczanej w okresach 4-tygodniowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.39" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Równoważne normy czasu pracy będą wprowadzane w życie w drodze układów zbiorowych pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.40" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Nieco odmiennie projekt ustawy reguluje czas pracy pracowników zatrudnionych w sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych, uzdrowiskach oraz na szlakach turystycznych, w których przedłużony czas pracy pracowników powinien być wyrównywany, przy uwzględnieniu czasu trwania sezonu i rodzaju umów o pracę zawartych z pracownikami sezonowymi, lub opłacany jak za godziny nadliczbowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.41" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">We wszystkich wypadkach stosowania norm równoważnych zakłady handlowe, gastronomiczne i usługowe — zgodnie z art. 6 projektu ustawy — będą miały obowiązek opracowania harmonogramów rozkładu czasu pracy określających dla poszczególnych pracowników dni i godziny pracy oraz dni wolne od pracy z tym, że co najmniej raz na trzy tygodnie niedziela powinna być wolna od pracy. Harmonogramy te będą podawane pracownikom do wiadomości, co sprzyjać będzie lepszemu organizowaniu życia, wypoczynku, zajęć domowych, rozrywek itp. — a co szczególnie ważne jest w wypadku handlu i gastronomii — gdzie w zatrudnieniu przeważają kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-18.42" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Projekt ustawy porządkuje także sprawy wliczania do czasu pracy czas wykonywania czynności poprzedzających otwarcie i następujących po zamknięciu placówek handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych. Projekt wytycznych Ministra Handlu Wewnętrznego przewiduje czas potrzebny na wykonanie tych czynności w sklepach i zakładach gastronomicznych o obsadzie jednoosobowej na 30 minut, co równoznaczne jest ze skróceniem czasu sprzedaży do 7½ godziny. W sklepach o obsłudze ponad 1 osobę czynności poprzedzające otwarcie i następujące po zamknięciu powinny być rozdzielane między zatrudnionych pracowników w ten sposób, aby były wykonywane w zasadzie w ramach obowiązujących norm czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.43" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Projekt nakłada obowiązek podawania w sposób czytelny dni i godziny otwarcia każdej placówki handlu detalicznego, zakładu gastronomicznego i usługowego. Wreszcie w art. 11 (wg numeracji proponowanej przez komisję) projekt ustawy ustala sankcje karne za naruszenie wydanych na podstawie omawianej ustawy przepisów o uniach i godzinach otwierania i zamykania placówek handlowych, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych oraz za naruszanie przepisów ustawy, jak i wydanych na jej podstawie przepisów dotyczących czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych. W pierwszym wypadku orzekanie następuje w trybie przepisów o orzecznictwie karno-administracyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.44" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Wejście w życie postanowień przedstawianej ustawy przewidziane jest z upływem 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Okres ten konieczny jest do przeprowadzenia wielu prac przygotowawczych zarówno w zakresie godzin otwierania i zamykania placówek, o których była mowa, jak również w zakresie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-18.45" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Przedstawiając Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy, wraz z poprawkami wprowadzonymi przez sejmowe Komisje Handlu Wewnętrznego oraz Pracy i Spraw Socjalnych, pragnę na zakończenie — w imieniu Komisji — stwierdzić, że ustawa:</u>
+ <u xml:id="u-18.46" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—sprzyjać będzie poprawie organizacji pracy w placówkach handlu detalicznego, zakładach gastronomicznych i usługowych, gdyż daje możliwości swobodniejszego dysponowania godzinami pracy pracowników i ustawiania harmonogramów pracy tak, aby w czasie wzmożonych zakupów jak najwięcej osób zajmowało się sprzedażą towarów i obsługą kupujących;</u>
+ <u xml:id="u-18.47" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—zaoszczędzi nabywcom czasu wyczekiwania w kolejkach, poprawi obsługę, zmniejszy nerwowość po obydwu stronach lady przez przedłużenie czasu pracy przy pełnej obsadzie personelu w godzinach szczytu zakupów, względnie w okresach przedświątecznych;</u>
+ <u xml:id="u-18.48" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—stwarza możliwość szerszego niż dotychczas zaopatrywania się ludności w niedziele i święta w podstawowe artykuły powszechnego użytku;</u>
+ <u xml:id="u-18.49" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">—stwarza możliwość bardziej elastycznego ustalania zarówno godzin handlu, jak i wynagrodzeń za pracę w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych, uzdrowiskach oraz w miejscowościach na szlakach turystycznych, jak również lepszego zaspokojenia potrzeb ludności napływowej w tych miejscowościach w okresie sezonu, wprowadzając możliwość przestawiania pracy handlu, gastronomii i usług stosownie do zmieniających się potrzeb, w zależności od ilości turystów i wczasowiczów;</u>
+ <u xml:id="u-18.50" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">— stwarza wreszcie możliwości, przy prawidłowo układanym harmonogramie, dni wolnych od pracy w zamian za zwiększony czas pracy, właściwej organizacji życia osobistego i wypoczynku pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-18.51" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">Pragnę jednocześnie wyrazić opinię obydwu Komisji sejmowych, że ustawa, którą mamy dziś uchwalić, nie jest i nie może być podstawowym czynnikiem zabezpieczającym poprawę pracy handlu detalicznego, gastronomii i zakładów usługowych. Jest natomiast z całą pewnością jednym z elementów sprzyjających poprawie jego pracy dla lepszego zaspokajania potrzeb ludności miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.52" who="#PoselKwiatkowskiKazimierz">W tym przekonaniu wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych, zawarty w druku sejmowym nr 66, z poprawkami Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, zawartymi w druku sejmowym nr 70.</u>
+ <u xml:id="u-18.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję posłowi sprawozdawcy i otwieram dyskusję nad projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy głos zabiorze poseł Feliks Fiutowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselFiutowskiFeliks">Wysoki Sejmie! Omawiany dziś projekt ustawy był żywo i szeroko dyskutowany wśród handlowców województwa kieleckiego.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselFiutowskiFeliks">Rozwój handlu socjalistycznego w naszym kraju jest szczególnie widoczny w latach 1956—1966. O ile w roku 1950 w kraju było prowadzonych ponad 50 tys. uspołecznionych punktów sprzedaży, to już w roku 1966 osiągnięto więcej niż 170 tys.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselFiutowskiFeliks">Liczba uspołecznionych zakładów gastronomicznych z 3.669 w 1950 r. wzrosła do ponad 11 tys. w 1966 r. Osiągnięto w tych latach w kraju znaczny wzrost miejsc konsumpcyjnych w uspołecznionych zakładach gastronomicznych z 206 tys. w 1950 r. do 700 tys. w 1966 r. Liczba stołówek i bufetów pracowniczych wzrosła w ostatnich 15 latach z 668 do 4 tys.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselFiutowskiFeliks">Handel uspołeczniony dotarł niemal do każdej miejscowości w kraju, nawet do najmniejszych osad i wsi. Poważne sumy wydatkowaliśmy już na budowę obiektów handlowych, na modernizację lokali istniejących.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselFiutowskiFeliks">O wielkości masy towarowej rozprowadzanej przez nasz handel świadczy fakt, że gdy w 1950 r. handel uspołeczniony w kraju sprzedał ludności towarów za 40.857 mln zł, to w 1965 r, za 294.333 mln zł, Osiągnięcia i rozwój handlu uspołecznionego w kraju mają również swe odzwierciedlenie w woj. kieleckim, w okręgu wyborczym, który reprezentuję w Sejmie. Do niedawna zaniedbane wsie kieleckie otrzymały estetyczne i dobrze zaopatrzone nowe lokale handlowe. Tylko w ostatnich trzech latach spółdzielczość wiejska w woj. kieleckim wybudowała ;przy udziale czynów społecznych ludności wsi ponad 600 nowoczesnych sklepów. W latach 1966 i 1967 będzie oddanych do użytku z kredytów bankowych ponad 70 nowych zakładów gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselFiutowskiFeliks">Wymienione osiągnięcia są niewątpliwie duże, choć pozostało nam jeszcze wiele do zrobienia. Otrzymujemy jeszcze skargi na braki w zaopatrzeniu. Nasz przemysł zbyt powolnie dostosowuje jeszcze produkcję do zwiększonych wymogów nabywców. W wielu artykułach, tak zwanych nowościach, mamy jeszcze nie pokryte potrzeby. Występują jeszcze dysproporcje w rozmieszczeniu sieci placówek handlowych i usługowych, w poziomie obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselFiutowskiFeliks">Pracownicy naszego handlu stanowią już wielką organizację związkową zrzeszającą ponad 800 tys. pracowników. Ta armia handlowców, na co dzień stykająca się z konsumentem, ma ogromną rolę do spełnienia. Od nich zależy sprawność dystrybucji i poziom obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselFiutowskiFeliks">Do niedawna jeszcze uważano, że sprzedawać umie każdy i mając na uwadze inne pilne zagadnienia gospodarcze, można sprawę obrotu towarowego pozostawić na uboczu. Dobrze się stało, że rząd i związki zawodowe zajęły się sprawą czasu pracy placówek handlowych i czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselFiutowskiFeliks">Obowiązująca obecnie ustawa, wydana w okresie międzywojennym, była dostosowana do całkiem innych warunków gospodarczych i społeczno-politycznych. Dziś w — •okresie wielkich przemian społeczno-gospodarczych w kraju sprawa obsługi nabywców nabiera szczególnego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselFiutowskiFeliks">Wysoki Sejmie! Robotnicy w fabrykach mają zabezpieczony czas na posiłek i przygotowanie miejsca pracy w ramach 8-godzinnego dnia pracy. Pracownicy handlu dotychczas mają 8-godzinny dzień sprzedaży, a na przygotowanie miejsca pracy — w wielu wypadkach (sprzątanie, przygotowanie raportów sprzedaży, gotówki) — zużytkowują czas dodatkowo, przedłużając godziny pracy od jednej do dwóch godzin dziennie.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselFiutowskiFeliks">Zbyt jeszcze niezadowalająca sieć punktów sprzedaży zmusza naszych sprzedawców do przedłużania nie opłaconego czasu pracy, na wyraźne żądanie konsumentów, których nie obsłużonych nie można pozbawić zakupu podstawowych artykułów. Uregulowania więc wymaga czas pracy w ogóle, a w niedzielę i święta w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselFiutowskiFeliks">Utrzymanie 46-godzinnego tygodnia pracy dla pracowników handlu powinno być, zgodnie z przyjętą ustawą, ściśle przestrzegane przez organy administracji przedsiębiorstw i spółdzielni. Wprowadzenie nowych zasad ustalenia godzin pracy placówek handlowych i scedowanie tych uprawnień na rzecz najniższych szczebli organów administracji państwowej powinny zdać w pełni egzamin. Te sprawy powinny być głęboko przeanalizowane pod kątem potrzeb i możliwości etatowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselFiutowskiFeliks">Myślą przewodnią zarządzeń wykonawczych powinno być maksymalne zaspokojenie potrzeb społeczeństwa, zabezpieczenie wysokiej kultury obsługi i stworzenie właściwych form i czasu pracy dla pracowników handlu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselFiutowskiFeliks">Nie mogą w przyszłości powtarzać się wypadki, że magazyn lub sklep jest zamknięty z braku etatów lub że jeden magazynier miał do obsługi 3 i 4 magazyny, często daleko odległe od siebie. Musimy cenić czas robotnika i rolnika i nie narażać ich na bezprodukcyjną stratę cennego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselFiutowskiFeliks">Nasz handel powinien — moim zdaniem — więcej korzystać z pół etatów przydatnych w handlu, szczególnie w okresie nasilonego napływu konsumentów do punktów sprzedaży. Ma to szczególne znaczenie w woj. kieleckim o niewystarczającej i rozdrobnionej sieci handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselFiutowskiFeliks">Poprzez istniejące sklepy, kioski i zakłady gastronomiczne nasz handel uspołeczniony w sezonie letnim musi dodatkowo zabezpieczać zaopatrzenie i obsłużyć tysiące turystów ze Śląska, Pomorza i Warszawy i innych dzielnic kraju, jak również zagranicznych, których coraz więcej przybywa do pięknej i gościnnej Ziemi Kieleckiej, w Góry Świętokrzyskie, do Sandomierza, Wiślicy i wielu innych historycznych miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselFiutowskiFeliks">Handel uspołeczniony naszego województwa partycypuje w obrotach ogólnokrajowych w wysokości 4,1%, zatrudnia natomiast zaledwie 2% w stosunku do ogółu pracujących w handlu w naszym kraju. Stąd wynika potrzeba głębokiej analizy podziału etatów na województwa, w której powinna być brana pod uwagę wielkość sieci handlowej, jej rozmieszczenie, zasięg terytorialny itp.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselFiutowskiFeliks">Niewystarczająca sieć powoduje konieczność przedłużania godzin pracy, szczególnie w sklepach jednoosobowych na terenach wiejskich. Nie możemy w sezonie letnim pozbawiać ludności możliwości zakupienia podstawowych artykułów żywnościowych i napojów chłodzących również w niedziele i święta, organizując dodatkowe punkty sprzedaży w miejscowościach wczasowo-turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselFiutowskiFeliks">Takich przykładów na terenie województwa jest wiele i nie widzę możliwości rozwiązania tego problemu bez decyzji w tym względzie właściwych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselFiutowskiFeliks">Wysoki Sejmie! Kompetencje rad narodowych w zakresie godzin otwierania i zamykania sklepów są w ustawie sprecyzowane bardzo wyraźnie. Mogą jednak powstać duże trudności w zrealizowaniu decyzji rad narodowych, o ile decyzje te będą podjęte bez szczegółowego rozeznania stanu zatrudniania w punktach sprzedaży. Często, zwłaszcza na wsi, gdzie sieć handlowa jest niedostateczna, wydłużenie godzin handlu jest ze wszech miar wskazane. Sklep powinien być czynny w tygodniu 46 godzin, a w określonych sezonach nawet więcej godzin. Tego nie da się jednak pogodzić z 46-godzinnym tygodniem pracy, zważywszy, że sklepy te są często jednoosobowe i że muszą w znacznie trudniejszych warunkach odprowadzać gotówkę z utargów do kas bardziej oddalonych niż na przykład w miastach. Zachodzi w związku z tym potrzeba, ażeby zgodnie z ustawą w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy zagwarantowany był udział związków zawodowych w decydowaniu o czasie pracy każdego punktu sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselFiutowskiFeliks">Sprawą nie rozwiązaną w samej ustawie jest stosowanie przerw w czasie pracy sklepów, przerw bardzo często niewłaściwych dla pracowników handlu, a równocześnie niezbędnych dla ludności miejscowej. Rady narodowe, ażeby umożliwić rolnikom zaopatrywanie się podczas robót polnych w dogodnym dla nich okresie, wprowadzają, na pewno słusznie, jedną lub dwie przerwy w czasie pracy sklepu: 6—9, 12—15, 17—19, lub 6—12 i 17—19. W tych warunkach pracownik często rezygnuje z pójścia do domu, pracując faktycznie 12 i więcej godzin. Formalnie sklep jest otwarty 8 godzin, a praktycznie sprawa zatrudnienia wygląda zupełnie inaczej. Uważam, że zarówno Minister Handlu Wewnętrznego, jak i centralne organizacje spółdzielcze, a zwłaszcza Centrala Rolnicza Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” — powinny ustosunkować się do tych spraw generalnie w swych wytycznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselFiutowskiFeliks">Wysoki Sejmie! Ustawa, którą dziś omawiamy, stwarza właściwe ramy do uporządkowania i uregulowania warunków pracy placówek handlowych i usługowych oraz czasu pracy w nich zatrudnionych. Szeroko uwzględniona decentralizacja w tej dziedzinie, aktywny udział związków zawodowych, central spółdzielczych, samorządu terenowego pozwalają sądzić, że realizacja tej ustawy będzie z obopólną korzyścią dla konsumentów i dla wielotysięcznej rzeszy pracowników naszego socjalistycznego handlu.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wiktor Wróbel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselWrobelWiktor">Wysoki Sejmie! Pragnę zabrać głos w związku ze zreferowanym projektem ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselWrobelWiktor">Projektowana ustawa ma na celu uporządkowanie sprawy czasu otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności w ten sposób, aby potrzeby społeczeństwa były w pełni zaspokajane.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselWrobelWiktor">Uważam, że wiele przepisów ustawy z 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu nie odpowiada już obecnemu stanowi rzeczy i tym samym jest konieczne podjęcie przez Wysoki Sejm nowej ustawy normującej czas otwarcia placówek handlowych, usługowych i zakładów gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselWrobelWiktor">Na wstępie pragnę zaznaczyć, że nasz handel wewnętrzny poszedł w ostatnich latach milowymi krokami naprzód. Rozwój sieci placówek handlowych, gastronomicznych i usługowych jest z roku na rok coraz większy. Z każdym rokiem zagęszcza się sieć wiejskich placówek handlowych, przybywa nowych sklepów, kiosków i zakładów gastronomicznych. Klientów bardzo cieszy fakt, że sklepy te są coraz lepiej zaopatrzone, chociaż niektórych asortymentów towarów nadal brak. Pracownicy handlu podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe i starają się coraz lepiej obsługiwać klientów.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselWrobelWiktor">Mamy w kraju 120 tys. sklepów różnych branż, w tym 84 tys. sklepów w obsadzie jednoosobowej. Rozmieszczenie sklepów w poszczególnych województwach kształtuje się różnie. Niektóre województwa posiadają już wystarczającą ilość placówek handlowych, lecz mamy i takie województwa, w których brakuje sklepów z artykułami pierwszej potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselWrobelWiktor">Zatrudnienie w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych wprawdzie wzrasta, ale jest nadal nierównomierne. Dla przykładu pragnę podać, że na jednego sprzedawcę przypada przeciętnie w kraju 180 klientów, zaś w województwie białostockim przypada na jednego sprzedawcę aż 340 klientów. W niektórych dniach zwiększonych zakupów tworzą się duże kolejki i mimo najlepszych chęci sprzedawca nie jest w stanie w krótkim czasie załatwić klientów. Więc co pozostaje? Godzić się z kolejkami? Handlowcy wzruszają ramionami nie wiedząc jak ten problem rozwiązać. Niektórzy twierdzą, że w granicach realnych możliwości i bez pomniejszenia ogólnej sprawności handlu można by zwiększyć liczbę pracowników sieci placówek detalicznych przez przesunięcie części pracowników z administracji, którzy niejednokrotnie zużywają swoją energię i czas na nie zawsze potrzebne prace biurowe, a przede wszystkim na sporządzanie wielu sprawozdań, nawet i w 8 egzemplarzach, których przydatność jest nierzadko wątpliwa i które można by w wielu przypadkach znacznie uprościć. Słowem, przynajmniej część bezproduktywnych prac można zamienić na działania bezpośrednio handlowe, a więc pożyteczne społecznie.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselWrobelWiktor">Poważny problem stwarzają dla handlu sklepy o jednoosobowej obsadzie, a w szczególności te, gdzie są zatrudnione kobiety. W ciągu roku zachodzi konieczność udzielania urlopu, są wypadki zachorowań, a bywa i tak, że w tej czy innej gminnej spółdzielni w ciągu roku 5 do 10 kobiet korzysta z urlopu macierzyńskiego. W takich wypadkach bywa nieraz różnie. Nieraz zachodzi konieczność zamykania z tego powodu sklepów na kilka lub kilkanaście dni, nim znajdzie się odpowiednie zastępstwo.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselWrobelWiktor">Duży kłopot stwarza kierownictwu przedsiębiorstwa sprawa etatów i funduszu płac. W samym województwie opolskim zachodziłaby potrzeba przydzielenia co najmniej 500 etatów i Odpowiedniego funduszu płac w celu zabezpieczenia sprawnej działalności placówek spółdzielczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselWrobelWiktor">Trzeba stwierdzić, że klienci stawiają obecnie pod adresem placówek handlowych, a także i sprzedawców coraz większe wymagania. Sprzedawca powinien nie tylko sprzedawać towary, ale i być doradcą w doborze towarów, pomagając klientowi w zakupach. Z tego powodu czas obsługi jednego klienta znacznie się przedłuża.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselWrobelWiktor">Projekt ustawy Określający ogólny czas pracy w placówkach handlowych na 8 godzin dziennie, zaś sam czas sprzedaży na 7 i pół godziny uważam za słuszny. Sądzę na przykład, że jest bardzo celowy art. 2 ust. 1 projektu ustawy, który przewiduje: że godziny otwierania i zamykania w dni powszednie placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych zaspokajających lokalne potrzeby ludności, określa prezydium miejskiej, dzielnicowej lub gromadzkiej rady narodowej po wysłuchaniu opinii komitetów blokowych lub mieszkańców wsi oraz zainteresowanych przedsiębiorstw. Czas otwierania i zamykania sklepów i innych placówek handlowych powinien być bowiem w pełni dostosowany do potrzeb ludności, które to potrzeby są zróżnicowane w poszczególnych środowiskach. Przedsiębiorstwa handlowe powinny opracować grafiki czasu pracy placówek handlowych, dostosowane do potrzeb klientów. Życzenia pod tym względem są różnorodne. Dla przeciętnego klienta, który chce być obsłużony, czas otwarcia sklepów jest kwestią bardzo ważną. Nabywca jest zainteresowany w tym, aby godziny handlu były najdłuższe i dostosowane do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselWrobelWiktor">Na spotkaniach z wyborcami i na innych zebraniach wysuwa się też liczne wnioski, które nie zawsze mogą być w pełni zrealizowane. Niejednokrotnie żąda się na przykład otwarcia sklepu, przeważnie na wsi, w okresie nasilonych prac polowych, nawet już o godzinie 6, z przerwami, aż do godziny 20, Takie życzenia nie mogą być zawsze zrealizowane. Praktycznie — takie życzenia klientów mogą być uwzględnione w tych wypadkach, gdy w danej miejscowości znajdują się dwa sklepy równorzędnej branży. Jeden z tych sklepów może być na przykład otwarty od godziny 6 do 14, a drugi od godziny 12 do godziny 20. W innych wypadkach czas otwierania i zamykania sklepów powinien być ustalany przez władze terenowe w zależności od faktycznych potrzeb danego środowiska. Otwieranie placówek handlowych w niedziele, w dni przedświąteczne, powinny również ustalać władze terenowe w porozumieniu z danym przedsiębiorstwem i związkami zawodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselWrobelWiktor">Dotyczy to również różnych imprez, które odbywają się w ciągu roku na terenie tych czy innych miejscowości i gdzie w danym dniu gromadzi się większe skupisko ludzi. W tym wypadku ma tutaj pełne zastosowanie art. 4 i 5 omawianej ustawy, określające przepisy o czasie pracy i wynagradzaniu pracowników handlu.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselWrobelWiktor">Art. 4 i 5 gwarantują każdemu zainteresowanemu handlowcowi odpowiednie, zgodne z Konstytucją i całym ustawodawstwem socjalnym, warunki pracy. Omawiana obecnie ustawa o czasie pracy w handlu normuje w całości ten problem, który był dotychczas różnie interpretowany przez przedsiębiorstwa handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselWrobelWiktor">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i usługowych, powinien w pełni zabezpieczyć konsumentom możliwości dogodnego korzystania z poszczególnych rodzajów usług gastronomicznych. Trzeba stwierdzić, że w ostatnich latach poczyniono wiele starań, by zakłady gastronomiczne spełniały coraz lepiej swe zadania. Wiele zakładów zostało gruntownie przebudowanych i zmodernizowanych, co pozwoliło na zwiększenie obrotów ogółem, w tym także obroty produkcją własną. Zespoły posłów z Komisji Handlu Wewnętrznego wyjeżdżające stosunkowo często do przedsiębiorstw, wizytujące na przykład w ubiegłym roku w niektórych województwach zakłady żywienia zbiorowego, mogły się o tym naocznie przekonać. Daje się zauważyć, że między wielu różnymi przedsiębiorstwami rozwijającymi działalność gastronomiczną, istnieje pewna rywalizacja co do samego wyglądu danych zakładów na zewnątrz i wewnątrz i co do sprawności obsługi konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselWrobelWiktor">Uległa również zmianie i struktura zakładów. W skali woj. opolskiego przedstawia się to następująco. W 1960 r. ogólna sieć zakładów gastronomicznych wynosiła 377, a w 1966 r. — 429. Ilość miejsc w 1960 r. wynosiła w tych zakładach 14.890, zaś w 1966 r. — 21.013.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselWrobelWiktor">Z ogólnej liczby zakładów prawie 50% przypada na bary wiejskie o jedno- lub dwuosobowej Obsadzie. W większości zakłady o pełnej działalności czynne są od godziny 8 do 22 przez wszystkie dni miesiąca. Część zakładów czynna jest od godziny 10 do 22. Zakłady o niepełnej działalności, jak bary, bufety, winiarnie i piwiarnie czynne są od godziny 14 do 22 z tym, że jeden dzień w tygodniu są zamknięte, aby dać regulaminowy dzień wolny od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselWrobelWiktor">Układ godzin pracy zakładów w wielu miejscowościach nie odpowiada w pełni potrzebom konsumentów. Na przykład zakłady przy głównych trasach komunikacyjnych w miasteczkach, powinny być czynne nawet już od godziny 6. Kuchnie powinny wydawać posiłki gorące przez cały czas otwarcia zakładu, czego się praktycznie nie stosuje, z uwagi na zabezpieczenie pracownikom 46-godzinnego tygodnia pracy, a niejednokrotnie z braku funduszu płac na zwiększenie zatrudnienia. Nawet przy obecnym układzie pracy zakładów, wielu pracowników pracuje w godzinach nadliczbowych. W niektórych zakładach nie są przestrzegane 8-godzinne zmiany pracowników; dotyczy to szczególnie bufetowych w zakładach dwu- lub wieloosobowych. Zmiany dokonywane są w Okresach 3—5-dniowych. Wynika to z trudności organizacyjnych, gdyż przy każdej zmianie towar powinien być przekazany remanentem, co przy jednodniowej zmianie jest niemożliwe, gdyż bufet musiałby być wówczas nieczynny.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselWrobelWiktor">Rozwiązanie tego problemu przez współodpowiedzialność materialną nie zawsze jest możliwe, bowiem występują trudności w doborze odpowiednich osób, które wyrażają zgodę na przyjęcie współodpowiedzialności. Chcąc w dalszym ciągu podnosić poziom usług gastronomicznych oraz zagwarantować pracownikom prawa wynikające z układu zbiorowego, a obecnie i z projektowanej ustawy, zachodzi konieczność zwiększenia zatrudnienia. Średnia zatrudnienia na jeden zakład wynosi w kraju 4,8 pracownika, zaś w woj. opolskim około 3 pracowników. Projekt ustawy nakłada na zakłady pracy obowiązek opracowania takiego rozkładu czasu pracy, który zaspokoiłby możliwie wszystkie potrzeby konsumenta, przy zachowaniu odpowiednich norm czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselWrobelWiktor">Następną sprawą, którą chciałem pokrótce omówić, to sprawa usług świadczonych dla ludności miast i wsi. Do ważniejszych zadań planu 5-letniego należy dalszy wzrost usług dla ludności dostosowanych do jej zapotrzebowania i sił nabywczych. Szacuje się, że wartość usług dla ludności świadczonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej wzrośnie w Obecnym planie 5-letnim o 62% w porównaniu do 1965 r. Dla zrealizowania tego planu i osiągnięcia poprawy w zakresie zaspokojenia różnorodnych potrzeb ludności na usługi, należy rozwijać intensywnie działalność usługową zarówno w usługach przemysłowych, jak i nieprzemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselWrobelWiktor">W większości zakładów drobne usługi są wykonywane na bieżąco, jak podkucie koni, spawanie itp., natomiast pozostałe usługi są wykonywane w terminie od 2 do 15 dni. Wynika to stąd, że wiele prac wymaga dłuższego czasu, a po drugie — brak jest rzemieślników do pracy w uspołecznionych zakładach usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselWrobelWiktor">Z uwagi na wielkie zapotrzebowanie na usługi powstaje konieczność zwiększenia tempa mechanizacji w dziedzinie usług oraz zapewnienia niezbędnych środków warunkujących wydatny wzrost bazy usługowej, w szczególności przez przydział lokali, poprawę zaopatrzenia oraz przez szkolenie kadry fachowców dla zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselWrobelWiktor">Czas pracy był dotychczas w zakładach usługowych różnie stosowany. Stwierdzono, że niektóre zakłady usługowe pracowały od 4 do 10 lub więcej godzin na dobę. Taki stan rzeczy niewątpliwie jest ujemnym zjawiskiem na terenie wiejskim, przyjmując, że wtedy kiedy zakład jest czynny przypada nasilenie prac polowych i rolnicy nie mogą korzystać z usług tych zakładów. Wskazany jest dalszy rozwój rzemiosła indywidualnego w niektórych dziedzinach usług. Unormowanie czasu pracy w placówkach usługowych przyczyni się do lepszego wykorzystania tychże placówek w czasie dla ludności dogodnym. Chodzi tu w tym wypadku o świadczenie usług w zakresie kowalstwa, ślusarstwa, wulkanizacji, elektrotechniki, stolarstwa, szewstwa, szklarstwa, centralnego ogrzewania i wodnokanalizacyjne, ładowanie akumulatorów itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselWrobelWiktor">Wzrost usług świadczonych dla ludności powinien nastąpić w jak najkrótszym czasie. Poszczególnym oprawom, zmienionym w nowej ustawie, trzeba będzie poświęcić szczególną uwagę na wszystkich szczeblach administracji, we wszystkich ogniwach związkowych no i oczywiście na łamach naszej prasy.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselWrobelWiktor">Reasumując, bez obawy można powiedzieć, że wprowadzenie w życie przepisów nowej ustawy przyniesie obustronne zadowolenie, to jest pracownikom handlu i gastronomii oraz ludności korzystającej z usług wymienionych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselWrobelWiktor">Z tych powodów, jako członek Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będę głosował za projektem ustawy w brzmieniu przedstawionym przez referenta posła Kazimierza Kwiatkowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma posłanka Krystyna Marszałek- Młyńczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Przemiany gospodarcze, społeczne i cywilizacyjne stwarzają potrzebę stałego usprawniania organizacji pracy w zakładach świadczących usługi dla ludności, dostosowywania ich systemu do nowych warunków gospodarczych i wymogów społecznych. Obowiązująca obecnie ustawa z 1919 r. o czasie pracy w handlu i przemyśle, ustawa, która powstała w innych warunkach ustrojowych i przy innej strukturze gospodarczej, nie wytrzymuje próby czasu, jest nieadekwatna w stosunku do wymogów współczesnego życia. Obecny projekt ustawy jest więc kolejnym aktem normującym ważną dziedzinę naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt ustawy reguluje sprawy zasadnicze — obsługi ludności, czas pracy pracowników handlu i usług. Ale wskazuje też na potrzebę stałego doskonalenia systemu handlowo-usługowego, usprawniania go, maksymalnego wykorzystywania czasu pracy pracowników handlu i usług na czynności związane z obsługą obywateli. W ostatnich latach wiele zrobiono w tej dziedzinie. Rozbudowano siec handlowo-usługową, wprowadzono nowoczesne, sprawniejsze metody obsługi ludności, zadbano o estetykę placówek handlowych i usługowych. Jednak wiele pozostało jeszcze do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Coraz więcej kobiet pracuje zawodowo. Rozwój naszej gospodarki zakłada dalszą aktywizację zawodową kobiet. Tymczasem handel i usługi zdają się tego ,nie dostrzegać. Czas pracy większości placówek handlowych i usługowych, zwłaszcza w małych ośrodkach miejskich, nie jest dostosowany do potrzeb ludzi pracujących. W godzinach pracy zaopatruje się także często sklepy w atrakcyjne towary, które na Skutek tego stają się nieosiągalne dla pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Powszechną bolączką jest przeprowadzanie w godzinach otwarcia sklepów czynności nie związanych z obsługą klientów. Remanent, remont, przyjęcie towaru, wyszła do biura — oto anonsy, z jakimi spotykamy się niemal na porządku dziennym. Nawet w psychice naszych dzieci owe sklepowe wywieszki tak skojarzyły się z zasadami funkcjonowania handlu, że organizując starą jak świat zabawę w sklep, zaczynają ją od przygotowywania odpowiednich tabliczek, a nie od zdobywania towarów. Anonsom w naszych sklepach nie zawsze towarzyszy przeproszenie oraz informacja o adresie najbliższego sklepu podobnej branży lub godzinie powrotu ekspedientki. Choć i formy przeproszenia mogą być czasami co najmniej dziwne. Na drzwiach jednego ze sklepów w pewnym mieście wojewódzkim widnieje co jakiś czas tabliczka, że najbliższy sklep tej branży znajduje się w mieście oddalonym o ponad 100 kilometrów.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt ustawy, jak i zarządzenia wykonawcze, stwarzają możliwości stopniowego likwidowania tej niechlubnej — „tradycji” naszego handlu. Niemniej jednak Ministerstwo Handlu Wewnętrznego będzie musiało włożyć wiele energii w dalsze usprawnianie funkcjonowania sklepów i doskonalenie form sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Całkowicie możliwe są do wyeliminowania, zwłaszcza w sklepach o kilkuosobowej obsadzie, wszelkie wyjścia personelu w godzinach otwarcia sklepu, wszelkie przyjęcia towarów, ciągnące się tygodniami remanenty. Również remonty nie muszą być plagą, a mogą się odbywać w okresie najmniej nasilonego ruchu handlowego, w czasie podanym uprzednio do wiadomości zainteresowanym obywatelom. Dużo zależy od sposobu załatwiania, sprawności organizacji, taktu, kultury, fachowości i przedsiębiorczości pracowników handlu.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Unowocześnienie form sprzedaży ma swoje uzasadnienie o ile — rzecz jasna — nie jest prowadzone na siłę i nie ma w sobie cech pseudonowoczesności. Na poparcie zasługują zwłaszcza wszelkie formy sprzedaży preselekcyjnej, samoobsługowej, związanej z dostarczaniem towarów do domu. Między innymi usprawnienia wymaga system zamówień telefonicznych i transportu towarów oraz obsługi przy kasach i wagach w sklepach samoobsługowych. Często dokonuje się jednak unowocześnień, zmian branży i metod sprzedaży — nie mających ani uzasadnienia ekonomicznego, ani nie znajdujących odbicia w sprawniejszej obsłudze klientów. Eksperymentowanie jest kosztowne; bardziej uzasadnione byłoby poszerzanie sieci handlowej i specjalizowanie sklepów w określonych asortymentach.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Efekty w dziedzinie sprawniejszej organizacji handlu są możliwe do uzyskania nie tylko poprzez stworzenie nowych miejsc pracy, ale również poprzez różnego rodzaju usprawnienia wewnątrz przedsiębiorstw, szukanie nowych form dotarcia do klienta, ulepszanie systemu informacji, reklamy, usprawnianie dystrybucji, transportu, mechanizowanie pewnych czynności. Nie rzecz w tym, by sklepy były czynne przez cały dzień, ale, by w czasie najbardziej odpowiadającym interesom większości obywateli potrafiły obsłużyć jak najsprawniej klientów. Ważna jest kultura handlu, ważne racjonalne wykorzystanie umiejętności każdego pracownika. Zdarza się na przykład, że w poniedziałki — w dni najmniejszego ruchu w sklepach mięsnych — zatrudnia się cały personel tych sklepów, a w dni nasilonego ruchu da je się pracownikom dni wolne.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Przekazanie radom narodowym uprawnień w zakresie ustalania godzin otwarcia sklepów i zasad ich funkcjonowania pozwoli na uniknięcie tego rodzaju nieporozumień. Tylko, że dowolność traktowania tych spraw nie może prowadzić do zbyt wielkich rozbieżności, bo wówczas mogłyby powstać niepotrzebne komplikacje zarówno dla ludności miejscowej, jak i turystów. Zwłaszcza w okręgach tego typu, jak na przykład województwo katowickie, gdzie w stosunkowo niewielkim promieniu istnieje zwarty zespół kilkunastu wielkich miast, o łącznej liczbie około 2 min ludności, często pracującej i zaopatrującej się w artykuły handlowe w różnych miastach, poza miejscem zamieszkania. Podobnie rzecz się ma z Trójmiastem. W takiej sytuacji zachodzi niewątpliwie potrzeba ujednolicenia w całym, zwartym kompleksie miast, godzin otwarcia placówek handlowych i usługowych. Zarządzenia wykonawcze powinny przewidzieć tego rodzaju ewentualności.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Dziedzina usług ma równie duże możliwości usprawnień, jak i dziedzina handlu. Można by tu powtórzyć podobne uwagi, dotyczące lepszego dostosowania godzin otwarcia placówek usługowych do potrzeb ludzi pracujących, szybszego i bardziej terminowego wykonywania usług, śmielszego wychodzenia naprzeciw życzeniom klientów, rozszerzania asortymentów usług, polepszania ich jakości, rozwiązywania wszelkich form napraw w domu. Podporządkowanie placówek świadczących usługi wielu resortom i związkom wpływa na zróżnicowanie wachlarza usług, ale często powoduje niepotrzebne komplikacje — dublowanie się w jednych dziedzinach, pomijanie innych, nadmierne różnicowanie cen za usługi itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Toteż danie priorytetu Komitetowi Drobnej Wytwórczości w sprawie dni i godzin otwierania oraz zamykania zakładów usługowych, w porozumieniu z którym wydawać będą odpowiednie zarządzenia właściwi ministrowie i kierownicy urzędów centralnych, należy powitać z dużym zadowoleniem.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Z podobnym zadowoleniem trzeba przyjąć wskazywaną przez projekt ustawy konieczność uzgadniania tych decyzji z zarządami centralnymi organizacji spółdzielczych oraz zarządami głównymi odpowiednich związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Komitet Drobnej Wytwórczości przygotował już projekt zarządzeń wykonawczych, które nie krępując inicjatywy rad narodowych w zakresie ustalania godzin otwarcia zakładów usługowych zgodnie z lokalnymi potrzebami, określają, jakie zakłady powinny być czynne w niedziele i święta w miejscowościach turystycznych, wczasowych w okresie wzmożonego napływu ludności, na przykład targów, jarmarków, oraz na jakie usługi może nastąpić zapotrzebowanie w określonych sezonach.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zabezpieczenie pełniejszego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa na usługi, dostosowanie do obecnych warunków społeczno-gospodarczych, projekt zarządzeń wykonawczych Komitetu Drobnej Wytwórczości upatruje w zwiększaniu stanu zatrudnienia, uruchamianiu sezonowych placówek usługowych, na przykład w domkach campingowych, w namiotach, w samochodach w miejscowościach wczasowo-turystycznych, kuracyjnych, na szlakach turystycznych, w przedłużaniu czasu otwarcia zakładów oraz w szerszym, bardziej widocznym i bardziej precyzyjnym informowaniu społeczeństwa o rodzaju świadczonych usług oraz o godzinach otwarcia zakładów. Zarządzenia te są bardzo istotne, tym istotniejsze, że projekt ich ukazuje się niemal jednocześnie z projektem ustawy, co stwarza gwarancję szybkiego wprowadzenia ich w życie. Warto jednak zwrócić uwagę na potrzebę uwzględnienia w tych zakładach korelacji w godzinach otwarcia zakładów o określonym charakterze, na przykład turystycznym (restauracje, parkingi, stacje benzynowe, zakłady naprawy samochodów) lub też znajdujące się na terenie zwartego kompleksu miast, jak na przykład w wypadku wspomnianego województwa katowickiego czy gdańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy ma znaczenie z dwojakiego punktu widzenia: obywatela, korzystającego z placówek handlowych i usługowych oraz pracownika, zatrudnionego w tych placówkach. Te dwa zagadnienia stanowią myśl przewodnią ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Z myślą o obywatelu, o jak najsprawniejszej jego obsłudze, projekt określa zasady funkcjonowania placówek handlowych i usługowych w dni powszednie, niedziele i święta, uwzględnia specyficzne warunki ośrodków wczasowych i turystyczno-wypoczynkowych, uelastycznia przepisy, pozwalając dostosowywać je do lokalnych, zróżnicowanych potrzeb, da je dużą swobodę w ustalaniu godzin otwarcia sklepów i zakładów usługowych gospodarzom terenu — radom narodowym osiedli miejskich i wiejskich. Tak więc projekt ustawy jest kolejnym aktem na drodze decentralizacji uprawnień rad narodowych, umacniania roli rad najniższego szczebla jako gospodarzy terenu.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Z myślą o pracownikach handlu i usług projekt ustawy stabilizuje charakter pracy w placówkach handlowych i usługowych, regulując czas pracy w dni powszednie, niedziele i święta, w okresach nasilonego ruchu wczasowo-turystycznego i normując czas przeznaczony na obsługę klienta oraz na czynności przygotowawcze związane z otwieraniem oraz zamykaniem placówek handlowych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt ustala formy rozliczeń za pracę dodatkową. Stwarza gwarancję szerszego korzystania przez pracowników handlu i usług z udogodnień socjalnych. Zwłaszcza godne uwagi jest stosowanie tak zwanych norm równoważnych, polegających na możliwości przedłużania czasu pracy w pewnych dniach pod warunkiem nieskracania go w innych, przy utrzymaniu proporcji zapewniających średni wymiar 46 godzin tygodniowo. Dotyczy to również zatrudnionych w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych, gdzie w przypadku uzasadnionego przekroczenia średniej 46 godzin pracy powstaje obowiązek opłacania ich jak za godziny nadliczbowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt ustawy odnosi się do zakładów gospodarki uspołecznionej. W dziedzinie gospodarki nieuspołecznionej przepisy o stosowaniu norm równoważnych mogą mieć zastosowanie wyłącznie do pracowników najemnych. Jednak wiele przepisów określa ściśle wielkość zatrudnienia w poszczególnych zakładach, a tym samym ogranicza możliwość dostosowania wielkości zatrudnienia do potrzeb, jakie mogą powstać w wyniku stosowania przepisów omawianej ustawy i w konsekwencji może prowadzić do pozbawienia możliwości korzystania z wypoczynku właścicieli zakładów usługowych i ajentów.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Ze względu na stałe rozszerzanie systemu sprzedaży ajencyjnej oraz ze względu na rozwój rzemiosła, wydaje się konieczne zabezpieczenie właścicielom zakładów nieuspołecznionych, nie zatrudniających sił najemnych oraz ajentom nie zatrudniających sił najemnych — prawa korzystania z jednego dnia wypoczynku w tygodniu.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! W nowoczesnym, wysoce rozwiniętym organizmie państwowym sprawnie zorganizowany i funkcjonujący system handlu i usług ma duże znaczenie ekonomiczne i społeczne. Na tej linii odbywa się styk obywatela z przedstawicielami aparatu państwowego, spółdzielczego rzemiosła. Stanowi on trwały element kształtowania stosunków międzyludzkich, kształtowania opinii społecznej o prawidłowości funkcjonowania organizmu państwowego. Z każdym rokiem zwiększa się produkcja, polepsza jakość artykułów, poszerza pula towarów, jaką dysponuje handel. Istnieje zatem stała potrzeba jak najsprawniejszej dystrybucji. Problem skomplikowanej organizacji systemu handlowo-usługowego w obecnych warunkach gospodarczych i przy wzrastających zapotrzebowaniach ludności nabrał tej rangi, że mógłby się stać odrębnym, społecznie uzasadnionym tematem plenarnego posiedzenia Sejmu, a nie tylko poruszanym marginesowo w związku z projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Doceniając znaczenie omawianego w czasie dzisiejszej debaty projektu ustawy jako ważnego aktu w dziedzinie usprawnienia systemu organizacji handlu i usług, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt występować, będzie głosować za projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zofia Paryżak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselParyzakZofia">Wysoka Izbo! Referent projektu ustawy szczegółowo przedstawił stan dotychczasowy oraz zmiany wynikające z nowych przepisów prawnych w zakresie czasu pracy pracowników handlu, gastronomii oraz godzin otwarcia i zamknięcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i usługowych. Chciałabym omówić tylko pewną bardzo istotną część tej ustawy, dotyczącą sytuacji pracowników handlu, ich czasu pracy, rozkładu tego czasu oraz godzin nadliczbowych na tle jej przepisów. Warto postawić sobie pytanie, co wymieniony projekt ustawy daje pracownikom handlu, jakie przywileje, jakie zmiany itp. I w tym właśnie zakresie chciałabym nakreślić kilka spraw, które dałyby odpowiedź na to pytanie.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselParyzakZofia">Korzyścią dla pracowników, płynącą z ustawy, będzie uregulowanie wreszcie sprawy czasu pracy pracowników. Dotychczasowy stan opierał się na przepisach zdezaktualizowanych, które każdy interpretował odrębnie. Stąd wśród pracowników handlu odczuwało się w tym zakresie jakąś niepewność sytuacji. W konsekwencji roszczenia pracowników o ich uprawnienia, na przykład w zakresie płacenia za godziny nadliczbowe, jakkolwiek miały podstawy prawne i były słuszne, nie zawsze jednak były w praktyce egzekwowane. Nowe przepisy wprowadzające normy równoważne stawiają ogół pracowników w lepszej sytuacji, dają możliwość ograniczenia liczby godzin nadliczbowych i stwarzają możliwości wykorzystania należnych wolnych dni.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselParyzakZofia">Zmniejszenie liczby godzin nadliczbowych i ogólnej ilości godzin pracy nastąpi między innymi dzięki możliwości wprowadzenia 6-godzinnego dnia pracy zamiast w sobotę — w innym dniu tygodnia, w którym obroty sklepów bywają z reguły mniejsze, na przykład w poniedziałek.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselParyzakZofia">Drugim momentem bardzo istotnym dla pracowników handlu jest zagadnienie rozkładu czasu pracy pracowników. Pracownik przez zwiększenie czasu pracy w poszczególne dni może uzyskać zmniejszony wymiar czasu pracy w inne dni, a nawet całkiem wolne dni od pracy. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że wśród pracowników handlu detalicznego większość stanowią kobiety, wprowadzenie norm równoważnych w handlu pozwoli im zająć się w dni wolne od pracy sprawami, którymi dziś normalnie nie mogłyby się zajmować, nieraz bardzo poważnymi, jak pranie, zakupy, generalne sprzątanie, opieka nad dziećmi, kontakty ze szkołą, zajęcie Się domem, rodziną oraz lepsze wykorzystanie urlopów. Stworzenie norm równoważnych daje możliwość dyrekcji przedsiębiorstw regulowania czasu pracy w taki sposób, ażeby w godzinach nasilenia zakupów mogło pracować więcej osób niż to wynika z przeciętnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselParyzakZofia">Nowa ustawa wyraźnie omawia sprawę wykonywania czynności przygotowawczych do sprzedaży towarów, jak i po zakończeniu sprzedaży. Pracy tej często nie brano pod uwagę przy wymiarze wynagradzania. Według nowego projektu praca ta oficjalnie zaliczona została do wynagradzanego czasu pracy pracownika sklepu. Ustawa sugeruje, a projekty przepisów wykonawczych ustalają, że pracownikowi musi być doręczony harmonogram jego pracy na danym stanowisku. Daje to pewną stabilność pracy i możność ułożenia w jak najpraktyczniejszy sposób życia osobistego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselParyzakZofia">Projektowana ustawa i przepisy wykonawcze dają obok stosowania równoważnych norm pracy możność dodatkowych zarobków pracownikom wykwalifikowanym w miejscowościach wczasowo-turystycznych, uzdrowiskach i miejscowościach na szlakach turystycznych, w których praca z reguły będzie trwała ponad 8 godzin dziennie, możność otrzymania bądź czasu wolnego od pracy, bądź też dodatkowego wynagrodzenia za pracę ponad normę. Godziny nadliczbowe będą opłacane z 50% lub 100% dodatkiem. Ujemnym w pewnym sensie dla pracowników handlu zjawiskiem, wynikającym z ustawy, będzie powiększenie liczby placówek, w których będzie wykonywana praca w niedzielę i święta, gwarantując jednak co trzecią niedzielę wolną. To indywidualnie niekorzystne zjawisko należy jednak oceniać z punktu widzenia interesów całego społeczeństwa oraz zmiany roli handlu uspołecznionego. Zaspokajanie potrzeb ludności osiąga dzięki tej ustawie właściwą rangę. Pracownik handlu staje w tym zakresie obok pracownika komunikacji pasażerskiej czy też pracownika takich usług komunalnych, jak pracownik obsługujący sieć wodną, elektryczną itp.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselParyzakZofia">W środowisku handlowców wrocławskich i przez większość obywateli wejście w życie przepisów o równoważnych normach czasu pracy oczekiwane jest z dużym zainteresowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselParyzakZofia">W obecnej chwili we Wrocławiu, liczącym ponad pół miliona mieszkańców, otwarte są w niedzielę 2 sklepy ogólnospożywcze, 5 kwiaciarni, 7 sklepów winno-cukierniczych oraz 2 sklepy z upominkami, nie licząc sklepów nabiałowych, które są otwarte w niedzielę rano od godz. 7 do 9.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselParyzakZofia">W kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych z terenu Wrocławia 90% wniosków i postulatów wyborczych dotyczyło handlu, a mianowicie: otwarcia sklepów w niedziele i święta, godzin otwarcia sklepów, otwarcia sklepów nocnych itp. O konieczności otwarcia sklepów w niedzielę, świadczy również wysokość obrotów niedzielnych. 4-godzinny utarg w niedzielę, przewyższa często utarg w niektórych dniach powszednich. Po wejściu w życie omawianej ustawy handel wrocławski zatrudni dodatkowo w niedzielę około 400 osób, co stanowi 7% ogółu zatrudnionych w handlu. Obecna ustawa może się przyczynić do poprawy organizacji pracy w sklepach, gdyż daje możność swobodniejszego manipulowania godzinami pracy pracowników i ustawienia harmonogramu pracy tak, żeby w czasie wzmożonych zakupów jak najwięcej osób zajmowało się sprzedażą towarów.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselParyzakZofia">Ustawa zbiega się z wysiłkami resortu nad usprawnieniem organizacji pracy handlu, obsługi kupujących. Przedłużenie czasu pracy, przy pełnej obsadzie personelu w godzinach szczytu zakupów, względnie w okresach przedświątecznych zaoszczędzi nabywcom czasu na wyczekiwanie w kolejkach, poprawi obsługę przez zmniejszenie nerwowości przy zakupie towarów.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselParyzakZofia">Ustawa stwarza możliwości szerszego niż dotychczas zaopatrywania się ludności w niedziele i święta tam, gdzie warunki lokalne tego wymagają, w artykuły powszechnego użytku, jak chleb, mleko, masło, cukier i inne artykuły. Szczególnie ważne jest bardziej elastyczne ustalenie zarówno godzin handlu, jak i wynagrodzeń za pracę w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych, w uzdrowiskach oraz miejscowościach na szlakach turystycznych, przekazując uregulowanie tych spraw i zagadnień Radzie Ministrów. Delegacja ustawowa stwarza możliwości lepszego zaspokajania potrzeb ludności napływowej w tych miejscowościach w okresie sezonu, wprowadzając możliwość szybkiego przestawiania pracy handlu i usług stosownie do stale zmieniających się potrzeb oraz ilości turystów i wczasowiczów. Przewiduje się możliwość dłuższego czasu otwarcia sklepów w całym sezonie, nie licząc niedziel i świąt. Zapewnia się pracownikom zatrudnionym w okresie sezonu możliwość, obok stosowania godzin nadliczbowych, pobieranie w gotówce równowartości przepracowanych godzin ponad normę, co będzie stanowiło bodziec do napływu wysoko kwalifikowanych pracowników sklepów oraz zakładów gastronomicznych w okresie sezonu do miejscowości turystyczno-wypoczynkowych, uzdrowisk i miejscowości na szlakach turystycznych, zapewniając w ten sposób sprawność obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselParyzakZofia">Ustawa stwarza możliwość rozszerzenia handlu w niedziele i święta również na innego rodzaju sklepy, na przykład z artykułami przemysłowymi, jak również rozszerzenia stosowania norm równoważnych dla pracowników sklepów, zakładów usługowych innych branż niż wymienione w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselParyzakZofia">Ustawa stworzy w tym względzie jasność i pozwoli ukształtować stosunki z pracownikami na zasadzie praworządności i wzajemnego zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawiony nam do aprobaty projekt ustawy ma wszelkie cechy ustawodawczego aktu organizacyjnego zarówno w części dotyczącej handlu i usług dla ludności, jak i warunków na rzecz zatrudnionych w placówkach handlu oraz świadczących czy produkujących usługi.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Referent poseł Kazimierz Kwiatkowski w swojej wysoce interesującej wypowiedzi zaprezentował merytoryczną treść ustawy w jej rozumieniu przez Komisję Handlu Wewnętrznego i Komisję Pracy i Spraw Socjalnych. W swoim przemówieniu nie chciałbym przeto dublować słusznej argumentacji opartej na analizie doświadczeń i na analizie poważnej dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W istocie rzeczy zarówno rozwój społeczny i gospodarczy kraju, jak też konsekwencje tego rozwoju zmuszają do spojrzenia na projekt ustawy jako na akt dużej wagi społecznej. Treść jego postanowień dotyczy milionów ludzi pracy w Polsce i milionów gospodarstw domowych. Oddziaływanie ustawy oraz jej realizacja przez rady narodowe wpływa na codzienne życie człowieka w Polsce, a w szczególności na jakość i ilość pracy naszych żon i matek.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Jest aksjomatem stwierdzenie, że wraz z rozwojem ekonomicznym każdego społeczeństwa wzrasta znaczenie usług i zwiększa się zatrudnienie w usługach. Zależność produkcji od rozwoju usług jest na obecnym etapie rozwoju gospodarczego coraz bardziej wyraźna. Staje się oczywiste, że wszelkie niedomagania w tej dziedzinie opóźniają rozwój sił wytwórczych, a tym samym hamują wzrost dobrobytu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Usługi są jednym z najsłabszych punktów naszej gospodarki. W nich, jak w krzywym zwierciadle, odbiła ją sie wszelkie jej niedomagania. Teraz, gdy dążymy do koncentracji i specjalizacji procesów wytwórczych, jak też wszelkich innych czynności, musimy mieć na uwadze, że właśnie w zakresie techniki, ekonomiki i organizacji usług jesteśmy bardziej opóźnieni niż w innych dziedzinach gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obserwujemy, co prawda, że w ciągu ostatnich lat tempo wzrostu świadczonych usług jest znacznie szybsze. Ale wzrost ten jest hamowany przez niedostateczne zaopatrzenie w części zamienne, narzędzia produkcji, materiały i surowce oraz w lokale użytkowe.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wielka produkcja wypiera oczywiście drobna, ale rodzi równocześnie poważną liczbę zakładów drobnych i warsztatów, stwarzając zapotrzebowanie na fachowców o nowym typie i nowych funkcjach społecznych. Istniejące zaniedbanie produkcji usług jest w dużym stopniu efektem niewłaściwego rozkładu priorytetów i wzajemnych uwarunkowań.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obserwujemy również, że człowiek pracy szuka zaspokojenia potrzeb poważnie wykraczających poza sferę potrzeb elementarnych, jak: wyżywienie, ubranie i mieszkanie. Szuka on również usług osobistych. Potrzebuje wyczyścić ubranie, przenosi sie z miejsca na miejsce, leczy sie w uzdrowisku, szuka rozrywki i nauki, uczęszcza na koncerty i przedstawienia, wyjeżdża w góry lub nad morze, zwiedza obce kraje, bierze udział w imprezach sportowych, poszukuje porady i informacji turystycznej, uzdrowiskowej i innych. Dla zaspokajania tych potrzeb powstają rozliczne przedsiębiorstwa i instytucje wytwarzające usługi szczególnego rodzaju. Potrzeby w zakresie usług osobistych mają dzisiaj charakter masowej potrzeby społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uwaga, jaką przywiązuje się dziś do usług nie wynika jedynie z przemian wypływających z osiągniętego poziomu uprzemysłowienia kraju. Zwiększone potrzeby są konsekwencją zaniedbań rozwojowych. Podobnie jak zjawiska jakości produkcji — sieć placówek usługowych schodziła przez dłuższy okres na plan dalszy.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przeżycia wynikające z warunków mieszkaniowych stanowią odrębny zespół zjawisk związanych z osobowością i osobistymi usługami na rzecz człowieka. Mieszkanie nie jest tylko dobrem użytkowym. Jest ośrodkiem życia i twórczości. Socjologiczna rola kuchni domowej ma szczególny walor społeczny. Kuchnia zaopatrzona we wszystkie nowoczesne urządzenia techniczne jest warunkiem rozwoju życia rodzinnego i zasadniczym krokiem naprzód w wyzwoleniu ostatnich niewolnic w historii — kobiet, naszych żon i matek.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Usługi są poważnym elementem wzrostu gospodarczego. W krajach, charakteryzujących się wysokim dochodem narodowym na głowę ludności występuje na ogół bardzo niski udział rolnictwa i gałęzi pokrewnych oraz bardzo duży udział przemysłu i usług w wytwarzaniu dochodu narodowego. Ilustrację tego stanowić może zatrudnienie w procentach według działów gospodarki w ostatnich dziesiątkach lat.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jako przykład podam Stany Zjednoczone.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W 1820 r. w rolnictwie i leśnictwie było 72% zatrudnionych, w usługach — 15%, gdy w roku 1953 w rolnictwie i leśnictwie było 11% zatrudnionych, a w usługach 54%, reszta w przemyśle i w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Wielkiej Brytanii w 1871 r. w rolnictwie i leśnictwie było 15% zatrudnionych, a w usługach 35%, zaś w 1951 roku w rolnictwie i leśnictwie było 5% zatrudnionych, a w usługach 45%.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">We Włoszech w 1871 r. w rolnictwie i leśnictwie — było 51% zatrudnionych, a w usługach — 17%, a w 1951 r. — w rolnictwie i leśnictwie — 35%, w usługach 30%.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Szwecji w 1840 r. w leśnictwie i rolnictwie było zatrudnionych 63%, a w usługach 30%, gdy w 1950 r. w rolnictwie i leśnictwie bvło 19% zatrudnionych, a w usługach — 39%. Te liczby można by przytaczać 'bez końca.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stały wzrost udziału zatrudnionych w sferze usług wiąże się również z tym, że w wielu rodzajach usług możliwości zastosowania postępu technicznego, a więc możliwości wzrostu wydajności pracy są bez porównania mniejsze niż w innych dziedzinach działalności gospodarczej. Przykładem tego rodzaju usług są usługi w zakresie oświaty, kultury, sztuki, część usług rzemieślniczych (na przykład usługi fryzjerskie), usługi administracji itp.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Można by oczywiście zapytać, czy omówione tutaj tendencje charakteryzują również w podobny sposób rozwój gospodarki krajów socjalistycznych. Niewątpliwie tak. Mimo różnic w samej koncepcji obliczania dochodu narodowego, które me pozwalają na dokonanie pełnej i porównywalnej analizy, o wzroście roli usług można tu wnioskować na podstawie dynamiki zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">I tak na przykład w Związku Radzieckim udział zatrudnionych w sferze poza produkcją materialną wynosił w 1939 r. — 10,1%; w 1959 r. — 14,6%, a plany perspektywiczne na rok 1980 określają ten udział na 30% ogółu zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Skala usług, ich cena i dostępność wpływają zasadniczo na oszczędność społecznego czasu pracy i poprawę struktury czasu wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ciekawe wyniki badań osiągnięto w tym zakresie w Związku Radzieckim. Badania zostały zainicjowane już w latach 1922—1924 i są obecnie kontynuowane zarówno przez socjologów, jak i ekonomistów. Wstępne wyniki badan bilansu i struktury czasu wolnego od pracy w ZSRR wykazały, że doprowadzenie sieci usług ido stanu zadowalającego pozwala zmniejszyć w rodzinie stratę czasu na pracę w gospodarstwie domowym co najmniej o 30 godzin miesięcznie.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyjmuję, że rozwój i usprawnienie działalności usługowej w Polsce przyniosłyby analogiczne rezultaty w postaci oszczędności czasu. Wtedy osiągamy w strukturze bilansu czasu całego społeczeństwa istotne oszczędności. Oszczędności te w skali miesięcznej wyniosłyby przy istnieniu w Polsce około 9 mln gospodarstw domowych co najmniej 300 mln godzin. Jest to oczywiście rachunek wysoce uproszczony.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Porównania międzynarodowe z zakresu struktury zatrudnienia wskazują, że w 1965 r. w Polsce było zatrudnionych w usługach 18,2% ogółu pracowników, ale dopiero w 1985 r. przewiduje się osiągnięcie granicy 25%.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Równocześnie w usługach zatrudnionych było w Stanach Zjednoczonych w 1962 r. ponad 54%, w Belgii w 1963 r. prawie 43%, we Francji w 1964 r. ponad 37%, w NRD w 1964 r. ponad 36%, w Czechosłowacji w 1964 r. prawie 26%, na Węgrzech w 1964 r. ponad 24%.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przy porównaniach międzynarodowych jeszcze większe różnice na naszą niekorzyść występują na odcinku gastronomii. Jest to nie tylko konsekwencją małej liczby zakładów gastronomicznych w Polsce, lecz również wynikiem niesprawnej działalności oraz stosunkowo niskiej kultury świadczenia tych usług w porównaniu z tego typu działalnością w NRD, Czechosłowacji czy na Węgrzech.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Czas wolny to najbardziej oczywisty wyraz dobrobytu społeczeństwa. Jego powiększenie i możliwości racjonalnego wykorzystania są jedną z dźwigni wzrostu poziomu życia. Nie można oczywiście stawiać znaku równości między skracaniem czasu pracy a zwiększaniem czasu wolnego jak to wielu czyni.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W celu uniknięcia jakiegoś nieporozumienia socjologowie radzieccy wprowadzili dwa pojęcia — czas wolny i czas dyspozycyjny, czas wolny — to nadwyżka ponad czas pochłaniany przez wszelkie prace typu ekonomicznego 1 bezpośrednio z nimi związane, a więc praca zarobkowa, dojazdy do pracy, praca w gospodarstwie domowym, czas wykorzystany na zakupy itp. natomiast czas, który pozostaje w gestii zatrudnionego po ustawowej normie pracy, określony został jako czas dyspozycyjny. Głównym więc czynnikiem wpływającym w tym zakresie na wzrost poziomu życia jest powiększenie nie tyle czasu dyspozycyjnego, ile czasu wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Patrząc przeto od strony ekonomicznej, skracanie ustawowej normy czasu pracy jest w pełni uzasadnione dopiero wtedy, gdy wykorzystane zostały możliwości zwiększenia czasu wolnego w ramach czasu dyspozycyjnego przez usprawnienia transportowe, zaopatrzeniowe, modernizację gospodarstwa domowego i sprawną organizację usług.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dużą pozycję pochłaniającą czas dyspozycyjny stanowi korzystanie z usług naprawczych i osobistych oraz załatwianie spraw umownie nazywanych — „urzędowymi”. Problemowi temu nasza prasa poświęciła ostatnio wiele uwagi pod hasłem — „walki z kolejkami”.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sprawa ta okazała się jednak nie taka prosta jak początkowo sądzono. Wydawało się na przykład, że poprawa zaopatrzenia wpłynie radykalnie na zmniejszenie czasu poświęconego zakupom. Tymczasem okazało się, że istotna poprawa w tej dziedzinie wymaga nie tylko polepszenia zaopatrzenia, ale również poważnego zwiększenia sieci handlowej. Przeto można rzec, że poważną ilość czasu pochłania niedorozwój usług i zapóźnienie organizacyjne niektórych działów administracji publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zwiększenie czasu dyspozycyjnego może być realizowane przez skracanie dnia pracy, przez skracanie tygodnia pracy, bądź przez przedłużanie urlopu. Każda z tych metod ma swoje dobre i złe strony. Istotne jest, że każda z tych metod wymaga przygotowania innej sieci placówek usługowych, między innymi turystycznych, które stwarzałyby warunki do najracjonalniejszego zagospodarowania narastającej ilości posiadanego wolnego czasu. Skracanie czasu pracy w krajach sąsiadujących daje nam wiele pouczającego materiału.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wszystkim jest znana decyzja Związku Radzieckiego o skróceniu ilości dni pracy do 5 przy 41 godzinach pracy tygodniowo. Nie będę więc jej rozwijał.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A oto ilustracja na temat skrócenia czasu pracy w NRD. W wypowiedziach czytamy: Wprowadzenie w NRD od 9 kwietnia 1966 r. dla dalszych 3.300 tys. osób 45-godzinnego tygodnia pracy dało NRD-owskiej klasie robotniczej łącznie 535 milionów wolnych godzin rocznie więcej. W przeliczeniu oznacza to czas potrzebny na pełne zatrudnienie roczne 250 tys. ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przygotowania do wprowadzenia w życie rozporządzenia, mocą którego co drugi tydzień pracuje się tu pięć dni, trwały długo i były drobiazgowe i wielostronne. Trzeba było przepracować harmonogramy produkcji We wszystkich zakładach pracy. Przy nie zwiększonej liczbie pracowników, ale zmniejszonym czasie pracy należało zabezpieczyć wykonanie planów produkcji. Trzeba było przepracować na nowo rozkłady jazdy kolei, miejskich środków transportu, komunikacji autobusowej, ustalić nowe terminy pracy sklepów i innych punktów usługowych, zrewidować czas pracy w żłobkach i przedszkolach, oraz rozpatrzyć organizację wolnego czasu dla milionów ludzi. Powiedzmy krócej: każda prawie dziedzina życia wymagała zbadania i nowego programu działania.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Spójrzmy teraz na decyzje podjęte w roku 1966 w Czechosłowacji. W syntetycznym ujęciu można to tak przedstawić. Najzwyczajniej w świecie powiedziano robotnikom przed rokiem: możecie wprowadzać dwie soboty wolne od pracy w miesiącu, pod warunkiem, że wykonany zostanie plan roczny oraz plany wieloletnie bez dodatkowych środków. Obmyślono przeto zasady zmian systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową. Bez lęku — ba, z konsekwencją i wytrwałością zaczęto realizować wymogi tego systemu. Wolne soboty stały się faktem. Nie tylko bez strat, ale z poważną korzyścią doszło tym samym w ciągu jednego roku do faktycznego wydłużenia urlopów o 24 dni. Była to — jak pisała prasa — najpopularniejsza sprawa roku 1966.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Sprawy usług, sprawy zakładów usługowych i ofiarnych pracowników są sprawami bezpośrednio interesującymi całe społeczeństwo, a w szczególności nasze żony i matki. Obciążone są one warsztatem kuchni domowej, zaopatrzeniem domu, pełnią funkcję wychowawczyń dzieci, a często zatrudnione są również w pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozważania, jakie nasuwają się nam wszystkim na tle projektu ustawy, sprowadzają się do kilku zasadniczych postulatów, które mam zaszczyt zaprezentować.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pierwsza grupa postulatów. Warunki podstawowe poprawy sytuacji w dziedzinie usług stanowią:</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1)Zwiększenie ilości placówek usługowych do skali, jaką obserwujemy u naszych sąsiadów na Węgrzech, w Czechosłowacji i w NRD;</u>
+ <u xml:id="u-28.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2)Stworzenie dla rozwoju usług bardziej wszechstronnych warunków ekonomicznych i społecznych. Dla osiągnięcia kierunkowej tego celu postuluję organizację specjalnej problemowej sesji Sejmu na temat usług i wielkiej społecznej roli pracowników w tym dziale zatrudnionych;</u>
+ <u xml:id="u-28.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3)Sesja problemowa Sejmu powinna być poprzedzona II konferencją naukową na temat: — „Społeczna i ekonomiczna rola usług” według wzorca konferencji zorganizowanej w 1963 r. przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Komitet Drobnej Wytwórczości, Ministerstwo Handlu i Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki;</u>
+ <u xml:id="u-28.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4)Stworzenie klimatu zaufania społecznego dla pracowników handlu i innych usług. Potrzebna jest wielka akcja naszej prasy, radia i telewizji. Nieliczna jest przecież liczba tych, co popełnili nadużycia, za które zostali zresztą ukarani. Ich wina i kara nie może przesłaniać nam wielkich walorów trudnej pracy setek tysięcy kobiet i mężczyzn działających ofiarnie na rzecz tej wielkiej sprawy społecznej, jaką prezentują usługi.</u>
+ <u xml:id="u-28.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Druga grupa postulatów. Nie ulega wątpliwości, że usługi w perspektywie naszego rozwoju zajmą należne im miejsce w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1)Skala przyrostu zatrudnienia w przemyśle — wiemy o tym wszyscy — a następnie i w rolnictwie będzie systematycznie maleć. Rosnąć będzie natomiast zatrudnienie w usługach, dając równocześnie nowe, tanie miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2)Człowiek pracy, a w szczególności gospodyni-matka-żona, jedynie poprzez poprawę ilościową i jakościową usług może być odciążona w trudnej i odpowiedzialnej roli, którą pełni z niesłychaną ofiarnością. Trzeba tu powiedzieć, że tych spraw, my mężczyźni wyraźnie nie doceniamy.</u>
+ <u xml:id="u-28.45" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3)Doposażenie i obsadzenie wysoko-kwalifikowaną kadrą placówek usługowych stworzy warunki do zwiększenia obrotów w dziale usług w skali co najmniej trzy-, a może nawet czterokrotnej w okresie najbliższych 20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-28.46" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4)Hipotezy robocze rozwoju gospodarczego i społecznego ujęte są w zasadzie statycznie. Nie brane są pod uwagę sprawy koniecznego skracania czasu pracy, którego jedynie harmonogram i zasięg są dyskusyjne.</u>
+ <u xml:id="u-28.47" who="#PoselFilipowiczZygmunt">5)Przyjmując założenie, że w okresie lat 1970—1975 wprowadzimy 2 dni wolne od pracy w tygodniu, musimy widzieć wpływ tego faktu na cały układ gospodarczy kraju, tak jak to prezentowałem ilustracjami z Niemieckiej Republiki Demokratycznej i Czechosłowacji. Nacisk na wzmożenie skali świadczeń usługowych będzie wtedy niewątpliwie bardzo silny i raczej przekroczymy wytyczne obecnych przewidywań co do wielkości potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-28.48" who="#PoselFilipowiczZygmunt">6)W systemie usług wysoką rangę zajmą i zajmują usługi transportu, a w szczególności dojazdów do pracy. Usługi te powinny być ustawione w układzie efektywności ekonomicznej, by stworzyć warunki do rozbudowy sieci i udogodnień, zwiększających czas wolny.</u>
+ <u xml:id="u-28.49" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzecia grupa postulatów — to usługi na rzecz ruchu turystycznego i wypoczynku świątecznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.50" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1)Na przestrzeni ostatnich 6 lat ruch turystyczno-wczasowy, wypoczynku świątecznego i uzdrowiskowy wzrósł z 50 mln osobodni w 1960 r. do 170 mln osobodni w 1966 r. Obsługą tego ruchu jest objęte jedynie około 35% osobodni, gdy norma dobrej obsługi powinna objąć co najmniej około 70%. Hipoteza dla 1985 r. określa wielkość ruchu na skalę plus, minus 500 mln osobodni. Jest to grupa potrzeb, która musi być zaspokojona.</u>
+ <u xml:id="u-28.51" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2)Wielkim osiągnięciem społecznym naszego państwa są działania z zakresu turystyki socjalnej, takiej jak: wczasy FWP i wczasy zakładowe, wypoczynek świąteczny i inne. Budżet państwa wy da je na te cele rocznie ponad 400 mln zł. Dalszy wzrost może i powinien być dokonywany w skali co najmniej przyrostu dochodu narodowego, ale zaspokojenie choćby 70% potrzeb tą drogą jest jednak niemożliwe, nawet doliczając poważne ilościowo i wartościowo świadczenia zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.52" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3)Usługi na rzecz turystyki, wypoczynku i świadczeń uzdrowiskowych, poza obszarem akcji socjalnej, muszą być realizowane w systemie opłacalności ekonomicznej. Zaspokojenie tych potrzeb wymaga bowiem bardzo poważnych nakładów inwestycyjnych, bez których zadanie jest niewykonalne.</u>
+ <u xml:id="u-28.53" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4)Ekonomizacja usług turystycznych musi objąć również turystykę socjalną. Koszty muszą być ustalane w zestawie ekonomicznie pełnym, a świadczenia powinny być realizowane w trybie finansowania konsumpcji usług.</u>
+ <u xml:id="u-28.54" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kończę proszę Wysokiego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-28.55" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zręby naszej gospodarki socjalistycznej są ustabilizowane. Nie ma więc obecnie przeszkód, by poważny zasięg usług przekazać rzemiosłu i ajentom czy nawet gospodarstwom domowym, szczególnie w regionach turystycznie atrakcyjnych i w okresach sezonów głównych.</u>
+ <u xml:id="u-28.56" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przewidujemy — zgodnie z zasadami słuszności — normy czasowe dla uspołecznionych zakładów pracy. Możemy jednak rozważyć — mówiła tutaj o tym przede mną moja koleżanka z tej trybuny — możliwość zezwolenia placówkom, pracującym bez pracowników najemnych, na prowadzenie ich w czasie ponadnormatywnym. Oczywiście, pod warunkiem rejestracji w miejscowej radzie narodowej punktów, ich dni otwarcia oraz godzin pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.57" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Problem usług staje się obecnie sprawą wielkiej wagi, podobnie jak przed laty industrializacja kraju, a na IV Zjeździe PZPR sprawy rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.58" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poza postulowaną już przeze mnie sesją problemową Sejmu widziałbym rozważenie opracowania alternatywnego planu 5-letniego na lata 1971—1975 z głównym akcentem na problematykę czasu pracy i czasu wolnego, i szeroko pojmowanej tematyki usług na rzecz ludności.</u>
+ <u xml:id="u-28.59" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kończąc swoje przemówienie stwierdzam, że wespół z kolegami z Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będę za przyjęciem ustawy, uznając ją za poważny krok naprzód w dziedzinie sprzyjającej poprawie warunków życia ludności i wyzwolenia sił kształtujących osobowość jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-28.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście mówców nie ma więcej zgłoszeń do dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Handlu Wewnętrznego oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił jednogłośnie ustawę o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy 13 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie zawiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam posiedzenie.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..4081f26
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml
@@ -0,0 +1,199 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00014-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>14 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>14 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">14</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-06-12 i 13</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterFinansowJerzyAlbrecht" role="speaker">
+ <persName>Minister Finansów Jerzy Albrecht</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Minister Rolnictwa Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamiecWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adamiec Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBarcikowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Barcikowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBednarekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bednarek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBeneszAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Benesz Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBienczakRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bieńczak Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBodalskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bodalski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBudzynowskiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Budzynowski Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzarneckiAlojzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czarnecki Alojzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabekPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbek Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDrewkaZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Drewka Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDziedzicSzymon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dziedzic Szymon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGajewskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gajewski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGasiorkiewiczTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gąsiorkiewicz Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGolinskaHenryka" role="speaker">
+ <persName>Poseł Golińska Henryka</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalasHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hałas Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJagodzinskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jagodziński Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJezewskaEmilia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jeżewska Emilia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJuzkowBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Juźków Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKasperskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kasperski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKowalEugenia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kowal Eugenia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrolTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Król Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuzinskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuziński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLorentzStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lorentz Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatynskiIgor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatyński Igor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalewskiJuliusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Malewski Juliusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMleczkoFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mleczko Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMrowiecAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mrowiec Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMurawskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Murawski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOleszkiewiczCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Oleszkiewicz Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPapiernikAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Papiernik Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPawlowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pawłowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPieranskiFlorian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pierański Florian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPolnarMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Polnar Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrusinskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Prusiński Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSerwickiStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Serwicki Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSiedlewskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Siedlewski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStachuraMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stachura Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzajnaBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szajna Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojanowskaEwa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojanowska Ewa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojokJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojok Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWicentyBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wicenty Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWitekEugeniusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Witek Eugeniusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWroniakJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wroniak Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWysockiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wysocki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZolkiewskiStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żółkiewski Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Stefan Jędrychowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..414d202
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1758 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja VI</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 14 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 12 i 13 czerwca 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Czesław Wy cech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Klecza ja i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 13 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem komunikuję, że w dniu 6 maja zmarł długoletni poseł na Sejm, członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — Leon Poniedziałek.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Urodzony w 1911 r. na Kielecczyźnie, ukończył średnią szkołę rolniczą, po czym przez szereg lat pracował w różnych organizacjach rolniczych. W czasie kampanii wrześniowej brał udział w walce z najeźdźcą, był ranny i dostał się do niewoli, z której następnie udało mu się zbiec. W czasie okupacji pracował jako robotnik rolny i działał w ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Lata po wyzwoleniu — to okres aktywnej działalności politycznej Leona Poniedziałka w radykalnym ruchu ludowym. Uczestniczył w budowie terenowych organów administracji państwowej i organizacji Związku Samopomocy Chłopskiej. Od 1946 r. piastował kolejno szereg stanowisk w organizacji Stronnictwa Ludowego, a następnie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego woj. katowickiego; od 1955 r. aż do chwili śmierci był Prezesem Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Katowicach i członkiem Naczelnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Od 1957 r. Leon Poniedziałek nieprzerwanie zasiadał w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wybierany przez ludność okręgu częstochowskiego. W okresie Sejmu II kadencji był członkiem Komisji Spraw Wewnętrznych, a w następnych kadencjach wchodził w skład Komisji Mandatowo-Regulaminowej. Kilkakrotnie słyszeliśmy Jego głos z trybuny Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Wyrazem wysokiej oceny działalności politycznej i społecznej Leona Poniedziałka było odznaczenie Go przez Radę Państwa Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Ruch ludowy stracił w zmarłym ofiarnego i rzetelnego działacza społeczno-politycznego, Sejm oddanego Polsce Ludowej posła i działacza społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Proponuję, abyśmy uczcili chwilą ciszy pamięć zmarłego Kolegi.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Leona Poniedziałka z dniem 6 maja 1967 r. wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Przystępujemy do -punktu 1 porządku dziennego: Informacja Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o [przebiegu dotychczasowego wykonania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Głos zabierze Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów obywatel Stefan Jędrychowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić dziś Wysokiej Izbie w imieniu rządu dotychczasowy przebieg wykonania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970. Przed przystąpieniem do charakterystyki osiągniętych w tym okresie wyników gospodarczych warto jednak, wydaje się, odpowiedzieć na pytanie, jakie motywy skłaniają nas do przedstawienia tej sprawy na forum Sejmu, zwłaszcza że, jak wiadomo, realizacja podstawowych zadań planu 5-letniego przebiega jak dotychczas w zasadzie pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W odpowiedzi na to pytanie wymienić należy co najmniej trzy przyczyny, na skutek których (przebieg realizacji planu zasługuje w chwili obecnej na szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po pierwsze — okres blisko półtora roku, który upłynął od początku realizacji planu, ujawnia już główne tendencje w realizacji podstawowych zadań gospodarczych, pozwala nam na pierwszą ocenę realności planu oraz sygnalizuje napięcia i trudności, jakie napotykamy w realizacji jego niektórych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po drugie — wyniki gospodarki osiągnięte w tym Okresie zasługują ma szczególną uwagę ze względu na to, że realizacja planu przebiega w zmienionych warunkach. Te nowe warunki wynikają z wprowadzonych na wielu odcinkach naszej gospodarki zmian iw dotychczasowych metodach zarządzania i planowania. Program i kierunek tych zmian wytyczyło, jak wiadomo, IV, V, VI i VII Plenum KC PZPR. W tej sytuacji osiągnięte w tym okresie wyniki mogą być pierwszym sygnałem skuteczności nowych rozwiązań, a zarazem ujawniać ich słabe punkty, wymagające dalszych prac nad ich przezwyciężeniem.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po trzecie — uwzględniając specyficzną sytuację, w jakiej realizowany jest bieżący plan pięcioletni, rząd w ciągu 1966 r. i w pierwszych miesiącach 1967 r. poświęcał znacznie więcej uwagi bieżącej i operatywnej analizie przebiegu jego wykonania niż w okresie realizacji poprzednich planów. Znalazło to wyraz w trzykrotnym już iw ciągu ostatnich siedemnastu miesięcy rozpatrzeniu całokształtu przebiegu wykonania planu na Radzie Ministrów PRL, niezależnie od stałych operatywnych decyzji korygujących i dostosowawczych. Rezultatem tego były uchwały podjęte w tej sprawie przez rząd, jak uchwała nr 70 z 30 marca 1966 r., uchwała nr 183 z 28 czerwca 1966 r. oraz nr 63 z 31 marca 1967 r. Uchwały te zawierają rozwinięty program prac nad usprawnieniem przebiegu wykonania planów rocznych oraz zapewnieniem ich pełnej i optymalnej realizacji. Jednakże skuteczność tego programu, jak każdego w ogóle programu działania, zależy w ostatecznej mierze od zapewnienia pełnej jego realizacji. To zaś wymaga szerokiego społecznego poparcia i zrozumienia znaczenia podejmowanych środków, pobudzania aktywności i inicjatywy w zakładach produkcyjnych i organach zarządzania gospodarką, ujawniania i wykorzystania wszystkich rezerw tkwiących w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wielką rolę w kontroli pracy organów rządowych na codzień odgrywają komisje sejmowe, które systematycznie i wnikliwie analizują przebieg realizacji planu 5-letniego i planów rocznych. Krytyczne uwagi i wnioski Komisji uwzględniane są w bieżącej pracy resortów gospodarczych i rządu. Obecnie stawiamy sprawę przebiegu wykonania planu 5-letniego w centrum uwagi Wysokiego Sejmu, przedstawiając zarówno osiągnięcia, jak i trudności w realizacji planu oraz kładąc szczególny nacisk na przedstawienie działalności rządu, zmierzającej do usprawnienia przebiegu wykonania planu i całokształtu naszej działalności gospodarczej, jak tego wymaga dalszy rozwój gospodarczy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przechodząc do ogólnego scharakteryzowania dotychczasowego przebiegu realizacji planu, chciałbym stwierdzić, że nasza gospodarka narodowa może wykazać się poważnymi osiągnięciami w ciągu minionego prawie półtorarocznego okresu realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Do osiągnięć tych zaliczyć należy w szczególności pomyślny przebieg wykonania zadań produkcyjnych zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, a w rezultacie osiągnięcie planowanych zadań w dziedzinie wzrostu dochodu narodowego oraz wysoką dynamikę działalności gospodarczej we wszystkich niemal dziedzinach naszego życia gospodarczego, a przede wszystkim w działalności inwestycyjnej, od której zależy dalszy rozwój gospodarczy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Z punktu widzenia wzrostu potencjału gospodarczego Polski na czoło wysuwają się wyniki osiągnięte w dziedzinie dalszego rozwoju socjalistycznego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W planie 5-letnim postawiono zadanie zwiększ dni a w ciągu pięciolecia 1966—1970 globalnych rozmiarów naszej produkcji przemysłowej o 44%. Oznaczać to będzie osiągnięcie w 1970 r. ponad 7-krotnie wyższego poziomu niż w przededniu naszej socjalistycznej industrializacji w 1950 r., co wskazuje na skalę naszych zamierzeń. Zgodnie z założeniami planu 5-letniego, przeciętne roczne tempo wzrostu produkcji przemysłowej wynieść miało 7,6%. W ciągu pierwszego roku realizacji planu, chociaż przekroczyliśmy zadania planu rocznego, osiągnęliśmy nieco niższe tempo wzrostu globalnej produkcji przemysłowej, niż założono przeciętnie na okres pięciolecia, bo tempo to wyniosło 7,4%. Przyczyną nieco wolniejszego tempa wzrostu globalnej produkcji przemysłowej były istotne zmiany strukturalne w naszej gospodarce narodowej, związane z położeniem szczególnego nacisku na podniesienie nowoczesności i jakości naszej produkcji przemysłowej, na lepsze dostosowanie asortymentu produkcji do potrzeb odbiorców, na podniesienie efektywności całego systemu zarządzania. W tym celu w planie na 1966 r. założono nieco wolniejsze niż w latach poprzednich tempo wzrostu produkcji globalnej, dążąc do stworzenia lepszych warunków do realizacji tych zmian strukturalnych oraz wprowadzanych zmian w systemie planowania i zarządzania. W obliczu realizowanych w naszej gospodarce zmian wzrost produkcji osiągnięty w 1966 r. należy oceniać jako stosunkowo znaczny i tylko nieliczne kraje w Europie osiągnęły szybsze tempo wzrostu siwej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wyrazem realizowanych w 1966 r. pożądanych zmian strukturalnych w kierunku zmniejszania materiałochłonności produkcji było szybsze od produkcji globalnej tempo wzrostu produkcji czystej. Produkcja czysta przemysłu, a więc po potrąceniu kosztów materiałowych i amortyzacji, wzrosła w 1966 r. o 7,6%, a więc nieco szybciej niż produkcja globalna.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Okres I półrocza bieżącego roku przyniósł wyraźne przyśpieszenie tempa wzrostu naszej produkcji przemysłowej. W ciągu pierwszych 5 miesięcy bieżącego roku produkcja przemysłowa wzrosła, w porównaniu z odpowiednim okresem ubiegłego roku, o około 9%, podczas gdy w roku ubiegłym wzrost produkcji w tym samym okresie wynosił 7,1%. O przyśpieszeniu tempa w bieżącym roku zadecydowało głównie Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego, a zwłaszcza szybszy niż w roku poprzednim wzrost produkcji przemysłu maszynowego. To przyśpieszenie tempa w pełni wyrównuje nieco wolniejsze niż założono w mianie 5-letnim tempo wzrostu produkcji w 1966 r. Na tej podstawie oceniamy dziś w świetle wyników dotychczasowego okresu, że zadania planu 5-letniego są w pełni realne, a nawet możliwe do przekroczenia — W płatnie 5-letnim przyjęto założenia istotnego zmniejszenia rozpiętości w tempie wzrostu dwóch podstawowych grup produkcji, a mianowicie produkcji środków wytwarzania, tak zwanego działu — „A” i produkcji przedmiotów spożycia, tak zwanego działu — „B”. Zgodnie z planem 5-letnim produkcja środków wytwarzania powinna wzrastać przeciętnie rocznie o 8,2%, a produkcja przedmiotów spożycia o 6,4%, a więc różnica w tempie wzrostu obu grup powinna wynieść tylko 1,8 punkta, to jest prawie 2-krot'nie mniej niż w pięcioleciu 1961— 1965.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Należy podkreślić, że w 1966 r. udało nam się z powodzeniem zrealizować to założenie. Przy wzroście produkcji środków wytwarzania o 7,6%, produkcja 'przedmiotów spożycia wzrosła o 6,8%. Stosunek tempa wzrostu produkcji grupy — „B” do — „A” był w 1966 r. najwyższy po roku 1960. W ciągu pierwszych 4 miesięcy bieżącego roku pomimo pewnego osłabienia tempa wzrostu produkcji w przemyśle spożywczym, związanego ze względnym zaspokojeniem popytu na szereg produktów spożywczych, jak również trudnościami zwiększenia produkcji w stosunku do już stosunkowo wysokiego jej poziomu osiągniętego w pierwszych miesiącach 1966 r., cała produkcja grupy — „B” wzrosła o 5,8%, czyli w sumie łącznie za 2 lata wzrost produkcji wyrobów grupy — „B” ukształtuje się prawdopodobnie w granicach założonych w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W rezultacie realizacji uchwały VII Plenum KC PZPR podjęto środki dla poprawy wciąż jeszcze niedostatecznej u nas rytmiczności produkcji. Trudno byłoby oceniać wyniki tej akcji ma podstawie wyników jednego niepełnego półrocza. Można jednak stwierdzić wyraźną poprawę w dziedzinie rytmiczności produkcji na przełomie 1966 i 1967 r. i w okresie pierwszych czterech miesięcy bieżącego roku, zwłaszcza w przemyśle maszynowym. Problem ten jednak nadal wymaga szczególnej kontroli. Wskazują na to pewne sygnały, świadczące, że w maju, po poprawie rytmiczności obserwowanej w początkach roku, zanotowano ponownie pogorszenie proporcji pomiędzy wynikami I i III dekady miesiąca.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Za wcześnie jest jeszcze oceniać w całości wyniki prac w dziedzinie .poprawy nowoczesności i jakości produkcji. Jednakże faktem jest wzrost zainteresowania tymi problemami i pewne nowe tendencje. W 1966 r. wzrost strat z tytułu złej jakości wyrobów był mniejszy niż w poprzednich latach, pomimo zaostrzenia w wielu przypadkach, zwłaszcza w przemyśle ciężkim i lekkim, kryteriów oceny jakości. W I kwartale bieżącego roku mieliśmy do czynienia ze spadkiem ogólnej wielkości strat z tego tytułu. W niektórych dziedzinach, w których w poprzednich latach dotkliwie odczuwaliśmy skutki niedostatecznej troski o jakość wyrobów, możemy odnotować w 1966 r. i w I połowie 1967 r. wyraźną zmianę na lepsze. Dotyczy to na przykład opon samochodowych. Dotychczas osiągnięta poprawa ich jakości przyczyniła się już do przedłużenia żywotności opon i do złagodzenia napięcia w bilansie zaopatrzenia kraju w te wyroby. Drugim przykładem może być odczuwalna poprawa jakości włókien syntetycznych, a zwłaszcza włókna poliamidowego — „steelon”.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poprawiła się również jakość wielu wyrobów przemysłu maszynowego, między innymi maszyn rolniczych, maszyn górniczych, narzędzi, telewizorów i odbiorników radiowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wyrazem tendencji do poprawy jakości może być również wzrost liczby wyrobów, którym przyznano znak wysokiej jakości. W 1966 r. przyznano znak jakości 2.257 wyrobom przemysłowym wobec 1.301 w 1965 r., co stanowi wzrost o ponad 70%. Towarzyszył temu wzrost liczby wyrobów przemysłu maszynowego, zaliczonych do najwyższej grupy nowoczesności, tak zwanej grupy — „A”. Udział tej grupy w całej wartości wyrobów sklasyfikowanych według poziomu nowoczesności zwiększył się z 31,7% w końcu 1965 r. do 38,7% w końcu 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Oczywiście, przytoczone wyżej fakty stanowią tylko pierwsze osiągnięcia. Problem wymaga dalszej analizy i kontroli nad postępami w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wzrosła również ranga postępu technicznego. W 1966 r. zaobserwowano niewątpliwy wzrost liczby wynalazków, chociaż ich liczba jest jeszcze daleko niższa od poziomu, jakiego można by oczekiwać w związku z naszym już osiągniętym potencjałem przemysłowym. Oczywiście, nie zmienia to tezy, że procent wykorzystania wynalazków, jak również wielu projektów racjonalizatorskich, jest jeszcze zbyt niski w naszym przemyśle, a szybkość wdrażania ich do produkcji pozostawia wiele do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Niemniej jednak przytoczone wyżej nowe tendencje w dziedzinie nowoczesności, jakości i postępu technicznego wskazują, że zachodzą na tych odcinkach pewne pozytywne zmiany, będące wynikiem decyzji podjętych w latach 1965 i 1966.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W rolnictwie w planie 5-letnim założono na lata 1966—1970 wzrost produkcji globalnej w ciągu 5 lat o 12—13%. Przeciętne roczne tempo wzrostu produkcji rolniczej miało wynieść zgodnie z planem 2,5%. W pierwszym roku realizacji planu osiągnęliśmy wysoki wzrost produkcji rolniczej. Fakt ten tym bardziej zasługuje na uwagę, że, jak wiadomo, podstawa porównania, a więc produkcja roku wyjściowego 1965 r., ukształtowała się na stosunkowo wysokim poziomie. Był to bowiem rok wysoko urodzajny. W stosunku do wyników tego roku osiągnęliśmy w 1966 r. wzrost globalnej produkcji rolnictwa o 5,5%, to jest dwukrotnie szybszy niż założony przeciętnie na okres pięciolecia. W chwili obecnej nie mamy jeszcze podstaw do oceny perspektyw wzrostu produkcji rolniczej w 1967 r., zwłaszcza w dziedzinie produkcji roślinnej, ale skutki korzystnych wyników w rolnictwie osiągniętych w 1966 r. wywierają istotny wpływ również na produkcję w 1967 r. W szczególności dotychczasowy przebieg wykonania planu skupu wskazuje, że w 1967 r. w dalszym ciągu wzrasta produkcja hodowlana. W okresie 5 miesięcy bieżącego roku skupiliśmy Więcej niż w odpowiednim okresie poprzedniego roku: żywca łącznie z drobiem o 7,2%, w tym drobiu więcej o 18,7%, mleka o 7,4% i jaj o 4,9%.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wstępne wyniki marcowego spisu pogłowia zwierząt gospodarskich wykazały tendencję do dalszego wzrostu pogłowia bydła oraz do umiarkowanego wzrostu, a co najmniej stabilizacji pogłowia trzody chlewnej na aktualnie osiągniętym wysokim poziomie. Nie możemy jeszcze w chwili obecnej przewidzieć rozmiarów zbiorów tego roku, co dyktuje daleko idącą ostrożność we wszelkich ocenach. Ale jak dotychczas, stan podstawowych upraw ozimych, a zwłaszcza zbóż, jest nie gorszy niż w 1966 r., z wyjątkiem niektórych powiatów na wschodnich terenach kraju, gdzie zasiewy żyta ucierpiały na skutek pleśni śniegowej i nadmiernych wahań temperatury. Bardzo dobrze zapowiadają się zbiory rzepaku.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Na tej podstawie można się liczyć z tym, że w przypadku korzystnych zbiorów Okopowych, a zwłaszcza ziemniaka, który ma podstawowe znaczenie z punktu widzenia bazy paszowej, nastąpi dalszy rozwój hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dotychczasowe wyniki w dziedzinie produkcji rolnej pozwalają więc raczej oczekiwać w bieżącym roku dalszego umiarkowanego wzrostu produkcji w porównaniu z 1966 r. W świetle dotychczasowych wyników rolnictwa, podobnie jak w przemyśle, oceniamy dziś zadania planu 5-letniego w tej dziedzinie jako realne i (możliwe do przekroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Duża aktywność ludności rolniczej i zaufanie do polityki rolnej państwa przejawia się między innymi w zakupach nawozów sztucznych, zwiększonych w bieżącym roku gospodarczym o 23,8% w porównaniu z odpowiednim Okresem roku ubiegłego, w ożywionym ruchu budowlanym na wsi oraz w niewątpliwym postępie agrotechnicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Polityka rządu, przy pomocy wielu środków zarówno techniczno-ekonomicznych, jak i ustawodawczych, zmierza do przyśpieszenia tych pozytywnych procesów. Znajduje to wyraz w rosnących szybko dostawach nowoczesnych środków produkcji. W tym samym celu zmierzają podjęte na jesieni ubiegłego roku środki do zwiększenia towarowości produkcji zbożowej w postaci rozwijania systemu kontraktacji zbóż Oraz wprowadzenia bonifikat w cenie nawozów sztucznych, odpowiednio do wielkości zakontraktowanego areału zbóż. Istotne znaczenie dla naszej gospodarki mieć będzie uchwalenie przez Sejm rządowego projektu ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych. Wprowadzenie takiego obowiązku jest możliwe dzięki wzrastającym możliwościom produkcyjnym naszego przemysłu nawozowego, na co duży wpływ miało uruchomienie w 1966 r. takich kluczowych nowych zakładów tego przemysłu, jak Puławy I. W 1968 r. oddane zostaną do użytku pierwsze obiekty produkcyjne zakładów Puławy II. Stwarza to podstawy do przyśpieszenia chemizacji naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Znacznie wzrósł w ciągu ostatnich 2 lat obszar objęty kontraktacją zbóż. Plan kontraktacji 4 zbóż ze zbiorów 1967 r. przekroczono o 2,8%. Obszar zakontraktowany wzrósł z 869 tys. ha w 1966 r. do 1.170 tys. ha w 1967 r., tj. o 34,3%. Kontraktacją obejmujemy w 1967 r. 14,2% Ogólnego areału zbóż, podczas gdy w 1965 r. było objętych kontraktacją tylko 10,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W ostatnim okresie zaznacza się również ożywienie zainteresowania wsi zakupem nasz przemysłowych. W roku gospodarczym 1966— 1967 do końca kwietnia sprzedano gospodarstwom indywidualnym i spółdzielniom o 13,9% więcej pasz niż w odpowiednim okresie poprzedniego roku gospodarczego, w tym w kwietniu o 36% więcej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pomyślny przebieg realizacji zadań produkcyjnych w przemyśle i rolnictwie jest głównym czynnikiem stosunkowo szybkiego wzrostu naszego dochodu narodowego. W planie 5-letnim na lata 1966—1970 założyliśmy wzrost dochodu narodowego wytworzonego w ciągu 5 lat o 34,5%. Przeciętne roczne tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego wynieść miało tym samym około 6%. W pierwszym roku realizacji planu 5-letniego osiągnęliśmy wzrost tego dochodu o 6,5%. Jest to stosunkowo wysokie tempo wzrostu. Tylko nieliczne kraje w Europie osiągnęły wyższy wzrost dochodu narodowego w 1966 r. Szybszy niż założono w planie i szybszy niż w 1966 r. wzrost produkcji przemysłowej w bieżącym roku, a także przewidywany wzrost produkcji rolniczej pozwalają również w 1967 r. oczekiwać niewiele niższego wzrostu dochodu narodowego niż w 1966 r. Ogólnie biorąc, dotychczasowy przebieg realizacji planu 5-letniego wskazuje na realność jego podstawowych założeń w dziedzinie zwiększenia dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pomyślny przebieg realizacji zadań produkcyjnych w latach 1966—1967 jest źródłem szybkiego wzrostu dochodów ludności, który na wielu odcinkach wyprzedza założenia planu 5-letniego. W planie 5-letnim 1966—1970 założono przeciętny roczny wzrost funduszu płac o 6,5%. W pierwszym roku realizacji planu osiągnięto wzrost funduszu płac o 8%, to jest szybszy niż zaplanowano, a także szybszy niż średni w poprzednim pięcioleciu. W ciągu pierwszych 4 miesięcy bieżącego roku wzrost funduszu płac wyniósł w porównaniu z odpowiednim okresem roku ubiegłego 8,7%. Fundusz płac w gospodarce uspołecznionej, który w 1965 r. wynosił około 202 mld zł, według aktualnych przewidywań wyniesie w bieżącym roku około 235 mld zł. Ostatnie dwa lata przyniosły więc wzrost funduszu płac o 33 mld zł, to jest Wzrost o 8,2% przeciętnie rocznie. Wzrost siły nabywczej ludności, ogólnie biorąc, był więc szybszy niż założono w planie 5-letnim. Głównym czynnikiem zwiększania się funduszu płac w gospodarce narodowej był bardzo szybki w okresie ostatnich dwóch lat przyrost zatrudnienia. Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej zwiększyło się z 8,3 mln osób w 1965 r. do około 9 mln osób na koniec I kwartału 1967 r. Podobny stan zatrudnienia ukształtuje się — według obecnych przewidywań — dla całego roku. Oznacza to, że przyrost zatrudnienia w okresie dwóch lat wyniesie około 650 tys. osób wobec założonego w planie 5-letnim przyrostu o 1,5 min osób w ciągu całego pięciolecia. Wskazuje to, że realizacja planowanego wzrostu zatrudnienia przebiega nieco szybciej niż założono w planie, co — rzecz jasna — ima nie tylko dodatnie strony, ale jest także źródłem pewnych trudności, o których (będę jeszcze mówił.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przeciętna miesięczna płaca nominalna w gospodarce uspołecznionej wzrosła szybciej niż średnio w poprzednim pięcioleciu, a mianowicie z 2.003 zł w 1965 r. do 2.081 zł w 1966 r., a obecnie przewiduje się, że w roku bieżącym osiągnie ona w skali rocznej 2.182 zł. Oznaczać to będzie wzrost w ciągu dwóch lat o 8,9%.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Duży wpływ na wzrost płacy przeciętnej w tym okresie miały regulacje płac dokonane w latach 1966—1967 na znacznie szerszą skalę niż w poprzednim pięcioleciu. Regulacje płac objęły następujące kategorie zatrudnionych: pracowników przemysłu maszynowego, przemysłu poligraficznego, przemysłu materiałów budowlanych, przemysłu lekkiego, transportu samochodowego, budownictwa, służby zdrowia, handlu wewnętrznego i innych kategorii. Wzrost nominalnych zarobków w omawianym okresie był pomniejszany przez wzrost kosztów utrzymania, ale tempo wzrostu kosztów utrzymania było jak dotychczas wolniejsze niż w poprzednim pięcioleciu. Wzrost kosztów utrzymania w 1966 r. wyniósł 1,3%, a w I kwartale 1967 r. 0,7%. Po potrąceniu wzrostu kosztów utrzymania przeciętna płaca realna zwiększyła się w 'pierwszym roku realizacji planu o 3,2%, to jest szybciej niż w poprzednim pięcioleciu i szybciej niż założono przeciętnie w planie 5-letnim, w którym ustalono wzrost przeciętnej płacy realnej na 10% w ciągu 5 lat. W I kwartale 1967 r. poziom przeciętnej płacy realnej na 1 zatrudnionego był wyższy o 4,1% niż przed dwoma laty. W związku ze zwiększeniem się przeciętnej liczby osób pracujących w rodzinie, szybciej od płacy realnej wzrosły dochody ludności utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ze świadczeń społecznych przypadające na 1 członka rodziny. Wzrost ten w 1966 r., według wstępnych jeszcze szacunków, wyniósł około 5%. Przeprowadzono równocześnie w bieżącym roku podwyżkę rent najniższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wszystkie te niewątpliwie poważne osiągnięcia w realizacji planu 5-letniego nie mogą rzecz jasna przesłaniać również wielu słabości i zarysowujących się trudności, jakie napotyka realizacja niektórych zadań planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozwój sytuacji gospodarczej w 1966 r. oraz w roku bieżącym wskazuje, że równolegle z pomyślnym kształtowaniem się tempa wzrostu {produkcji przemysłowej i rolniczej wystąpiły w gospodarce narodowej pewne dysproporcje i nieprawidłowości, stanowiące potencjalne zagrożenie dla pełnej realizacji zarówno zadań Narodowego Planu Gospodarczego na 1967 r., jak i zadań planu 5-letniego na okres 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dotyczy to w szczególności trudności w osiągnięciu planowanego poziomu eksportu przy równoczesnym przekraczaniu planu importu, trudności w osiągnięciu planowanych rozmiarów robót budowlano-montażowych, niedostatecznego w stosunku do siły nabywczej i w stosunku do produkcji towarowej społeczeństwa wzrostu sprzedaży detalicznej oraz nadmiernego, charakteryzującego się nieodpowiednią strukturą, wzrostu zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Głównym i najtrudniejszym problemem, z którym mamy do czynienia, jest sytuacja w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Trudności w tej dziedzinie są wynikiem pewnych ujemnych tendencji w handlu zagranicznym, które wystąpiły już w 1966 r. Polegały one na wyraźnym zwolnieniu dynamiki wzrostu obrotów z zagranicą w 1966 r. — zarówno w porównaniu z przeciętnym tempem wzrostu z lat 1961—1965, jak i wzrostem osiągniętym w 1965 r. Wzrost eksportu w porównaniu z rokiem poprzednim wyniósł w 1966 r. tylko 2%, przy czym wzrost ten był znacznie wolniejszy od tempa wzrostu importu, który zwiększył się o 6,6%. Wyniki obrotów są częściowo zniekształcone Wskutek liczenia ich w cenach bieżących. Przeprowadzona bowiem w latach 1965 i 1966 wzajemna obniżka cen w Obrotach między krajami socjalistycznymi wpływa na zaniżenie statystycznego wzrostu obrotów o parę punktów w stosunku do rzeczywistego zwiększenia ich rozmiarów. Nie zmienia to jednak w zasadniczy sposób przedstawionej wyżej tendencji, gdyż wzrost eksportu liczony w cenach stałych Wynosił 4%. Wzrost eksportu w 1966 r. był znacznie niższy niż założono w planie 5-letnim, zgodnie z którym przeciętne W pięcioleciu roczne tempo wzrostu eksportu powinno wynosić 5,9%. Wprawdzie już w palnie na rok 1966 założyliśmy świadomie niższe tempo wzrostu eksportu, licząc się z realizowaną zmiana struktury naszych obrotów, dokonaną po V Plenum KC PZPR i zmierzającą do wzrostu ich efektywności. Realizując ten kierunek przejściowo ograniczono eksport artykułów rolno-spożywczych i dokonano istotnych zmian w strukturze eksportu maszynowego na rzecz zwiększenia udziału maszyn indywidualnych, sprzedawanych na warunkach płatności gotówkowych, względnie kredytu krótko-i średnioterminowego — kosztem ograniczenia eksportu kompletnych obiektów, wymagającego udzielenia długoterminowych kredytów.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nie zmienia to jednak faktu, że dla wykonania założeń planu 5-letniego konieczny jest znacznie szybszy niż w 1966 r. wzrost eksportu w pozostałych latach planu 5-letniego. W przeciwieństwie do eksportu, tempo wzrostu importu W 1966 r. przekroczyło tempo założone przeciętnie w planie 5-letnim. Było to związane częściowo z wcześniejszymi antycypacyjnymi zakupami na poczet 1967 r., co można uważać raczej za zjawisko korzystne i tylko statystycznie obciążające bilans handlu zagranicznego, częściowo jednak jest to wynik konieczności dodatkowego importu w celu zmniejszenia niedoborów w zaopatrzeniu kraju w wyroby hutnicze, niektóre chemikalia i inne artykuły. W rezultacie dużego wzrostu importu w 1966 r. utrzymanie się w granicach wzrostu importu założonego w planie 5-letnim będzie w latach 1967—1970 znacznie trudniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoka nadwyżka importu nad eksportem w obrotach towarowych i usługowych charakterystyczna dla 1966 r. wystąpiła przede wszystkim W wymianie z krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Podczas gdy na początku 1966 r. dysponowaliśmy poważnymi należnościami na rachunkach bieżących w krajach socjalistycznych, to — wskutek silniejszego zwiększenia w 1966 r. importu niż eksportu w stosunkach z tymi krajami — nie tylko wykorzystaliśmy całkowicie posiadane przez nas należności, ale nawet przejściowo zadłużyliśmy się w tych krajach. Jest to wynikiem nie tylko słabego tempa wzrostu eksportu do krajów socjalistycznych w 1966 r., ale także znacznego wzrostu naszych zobowiązań z tytułu silnego ożywienia w ubiegłym roku ruchu turystycznego, charakteryzującego się kilkakrotną przewagą naszych wydatków na turystykę do krajów socjalistycznych nad wpływami od turystów przyjeżdżających z tych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Również w obrotach z krajami kapitalistycznymi nie osiągnęliśmy w 1966 r. planowanej poprawy salda płatniczego, Chociaż tempo wzrostu tych obrotów w 1966 r. było szybsze niż obrotów z krajami socjalistycznymi. Główną przyczyną nieosiągnięcia tych założeń planu było niepełne wykonanie planu eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych, jakkolwiek tempo wzrostu tego eksportu było stosunkowo szybkie, a struktura uległa korzystnym zmianom w kierunku zaleconym na V Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wzrost eksportu pojedynczych maszyn do krajów kapitalistycznych wyniósł 16,3%, w tym do krajów wysoko rozwiniętych 26%. Nie należy jednak zapominać, że jest to wzrost do stosunkowo niskiego poziomu wyjściowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przedstawione wyżej wyniki w dziedzinie handlu zagranicznego, dość poważnie odbiegające od założeń planu 5-letniego, stworzyły pewne napięcie i wskazują na konieczność poprawy proporcji pomiędzy wzrostem eksportu i importu już w 1967 r. W związku z tym niezbędne było podporządkowanie ogólnych proporcji gospodarki narodowej w planie na 1967 r. potrzebom zwiększenia eksportu i poprawy sytuacji płatniczej. W Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 założono więc wzrost eksportu w porównaniu z faktycznym poziomem osiągniętym w 1966 r. o 8,9%, natomiast importu — jedynie o 2%.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Osiągnięcie takich proporcji obrotów jest niewątpliwie zadaniem bardzo trudnym. Wymaga to zmobilizowania wysiłków przemysłu i aparatu handlu zagranicznego w kierunku maksymalnej aktywizacji eksportu przy utrzymaniu ścisłej dyscypliny importowej i niedopuszczeniu do poważniejszych przekroczeń planu importu w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W bieżącym roku, jak dotychczas, pomimo przyśpieszenia tempa wzrostu eksportu proporcje te nie ułożyły się najkorzystniej wobec dużego wzrostu importu.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W okresie styczeń — maj bieżącego roku wzrost obrotów w porównaniu z odpowiednim okresem ubiegłego roku wyniósł 8,8%. Uległ więc wyraźnemu przyśpieszeniu, gdyż w tym samym okresie 1966 r. wzrost ten wyniósł tylko 1,4%. Eksport wzrósł o 10%, ale import wzrósł także bardzo wysoko, bo o 7,7%. Równocześnie jednak zarysowały się pewne zagrożenia dla wykonania planu eksportu maszyn i urządzeń, zwłaszcza do krajów kapitalistycznych, planu ustalonego z wysokim zadaniem wzrostu. W rezultacie plan eksportu maszyn i urządzeń do tych krajów prawdopodobnie nie będzie mógł zostać w pełni wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W tych warunkach, w celu pełnego wykonania planu eksportu i wyrównania skutków obniżenia planu eksportu maszyn i urządzeń, konieczny jest dodatkowy, ponadplanowy eksport w grupach przemysłowych towarów konsumpcyjnych, surowców, półfabrykatów i paliw, a także artykułów rolno-spożywczych, jeżeli na to pozwolą wyniki produkcji rolnictwa w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W związku z przedstawioną sytuacją, rząd podejmuje w bieżącym roku bardzo wiele środków zmierzających do aktywizacji eksportu zarówno do krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Program działania w tym zakresie zawarty jest w uchwale nr 63 Rady Ministrów z dnia 31 marca bieżącego roku. Terminowa jej realizacja przez wszystkie ogniwa naszej gospodarki jest ,zasadniczym warunkiem pomyślnego wykonania planu eksportu w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Obok bieżących trudności w zwiększeniu dostaw towarów na eksport trzeba jednak również dostrzegać zmienione warunki rozwoju eksportu, związane ze zmianami sytuacji w handlu z krajami socjalistycznymi. Przeprowadzane w tych krajach reformy systemu planowania i zarządzania powodują konieczność wprowadzania stopniowych zmian w metodach pracy aparatu naszego handlu zagranicznego w tych krajach, a w szczególności w metodach aktywizacji eksportowej. W wyniku reform przeprowadzanych w krajach socjalistycznych decyzje importowe przesuwają się bowiem w większym stopniu na przedsiębiorstwa i organizacje gospodarcze, a w mniejszym stopniu niż poprzednio uzależnione są od instytucji centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W tych warunkach zwiększa się znaczenie kontraktu handlowego. Powoduje to konieczność dalszego wzmocnienia sieci naszych przedstawicielstw handlowych oraz znacznego rozszerzenia in formach i reklamy w formie katalogów, organizacji branżowych itp., w celu lepszego dotarcia do przedsiębiorstw zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Równocześnie, w związku z reformami zarządzania i planowania oraz kierunkiem realizowanych obecnie planów 5-letnich, znacznie wzrasta znaczenie i waga nowoczesności i jakości towarów eksportowanych do krajów socjalistycznych. Wymagania w krajach socjalistycznych pod tym względem znacznie się podniosły. Musimy im sprostać, aby utrzymać tempo rozwoju naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Również w obrotach z krajami kapitalistycznymi konieczne jest szukanie możliwości dodatkowego, ponadplanowego eksportu w bieżącym roku. Zbiega się z tym nasze dążenie do poprawy efektywności eksportu. Jak wiadomo w wyniku decyzji podjętych na V Plenum KC PZPR zwiększyliśmy nacisk na analizę efektywności eksportu na wszystkich szczeblach naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W tych nowych warunkach rozwój eksportu wielu towarów napotyka trudności spowodowane zbyt niską opłacalnością niektórych towarów eksportowych. Istnieje szereg obiektywnych przyczyn tego faktu, a przede wszystkim wysokie bariery celne w krajach zachodniej Europy w stosunku do importu z krajów spoza porozumień gospodarczych krajów zachodniej Europy. Dotyczy to zwłaszcza artykułów rolnych. Ale w wielu wypadkach niedostateczna opłacalność jest wynikiem przyczyn częściowo subiektywnych — uzyskiwania niskich cen na rynkach zagranicznych wobec nie w pełni dostosowanego do wymagań odbiorców asortymentu, jakości lub opakowania tych towarów, występujących jeszcze niedociągnięć w sprzedaży, a przede wszystkim niskiej wydajności pracy, a w rezultacie wysokich kosztów robocizny przy produkcji niektórych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przyczyną zbyt małej opłacalności eksportu niektórych towarów są zbyt wysokie koszty produkcji, spowodowane stosowaniem nieodpowiedniej, przestarzałej technologii. Dlatego od analizy opłacalności handlu zagranicznego trzeba przechodzić do realizacji Programu rekonstrukcji technicznej Przemysłu po to, aby obniżać koszty własne przemysłu tam, gdzie powodują one tę nieopłacalność i przez to ha- mu ją rozwój eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Drugim centralnym problemem naszej gospodarki w bieżącym roku jest utrzymanie wzrostu zatrudnienia w granicach założonych w nianie oraz przyśpieszenie tempa wzrostu wydajności pracy. Szczególnie ujemnym zjawiskiem obserwowanym w ostatnich latach, a zwłaszcza w 1965 i 1966 r., jest bowiem osłabienie terno a wydajności pracy, przy szybszym niż planowano wzroście zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W 1966 r. wzrost zatrudnienia w całej gospodarce uspołecznionej wyniósł 3,7%, przy założonym w planie 5-letnim przeciętnym wzroście o 2,8%. W przemyśle zatrudnienie wzrosło o 3,5%, a wydajność pracy — o 3,8%, podczas gdy w planie 5-letnim założono przeciętny roczny wzrost wydajności pracy w przemyśle o 4,9%. Tempo wzrostu wydajności pracy było więc w 1966 r. znacznie niższe od założonego w planie 5-letnim. Chodzi o wskaźnik wydajności pracy, mierzony wartością globalnej produkcji przemysłowej na jednego zatrudnionego. Wydajność pracy w przemyśle mierzona wartością produkcji czystej na jednego zatrudnionego wzrosła o 4%; nie zmienia to jednak zasadniczej konkluzji, że osiągnięty poziom wzrostu 'wydajności pracy ocenić należy jako zbyt niski. Ta sytuacja w 1966 r. oraz, utrzymujący się duży nacisk przedsiębiorstw i zjednoczeń w kierunku zwiększenia zatrudnienia spowodowały już konieczność przyjęcia w planie na 1967 r. wyższego wzrostu zatrudnienia i niższego wzrostu wydajności pracy, niż to wynikało z planu 5-letniego. Jak dotychczas, pomimo wolniejszego tempa wzrostu zatrudnienia w przemyśle w roku bieżącym niż w 1966 r. i pewnej poprawy proporcji pomiędzy produkcją, zatrudnieniem i wydajnością pracy — tempo wzrostu zatrudnienia jest nadal szybsze niż założono w planie 5-letnim. W okresie styczeń — kwiecień bieżącego roku przy wzroście produkcji globalnej przemysłu o 9,1%, wzrost zatrudnienia w przemyśle wyniósł 3,1%.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Obserwujemy w bieżącym roku duży wzrost absencji nieusprawiedliwionej i godzin chorobowych. Częściowo zjawiska te przypisać należy nadmiernemu tempu wzrostu zatrudnienia, bo w warunkach deficytu siły roboczej w niektórych ośrodkach kraju zbyt szybki wzrost zapotrzebowania na nowych robotników prowadzi do wzajemnego 'wyrywania sobie przez zakłady pracy już zatrudnionych pracowników, nadmiernej fluktuacji oraz obniżenia dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nastąpiło jednak w bieżącym roku pewne przyśpieszenie tempa wzrostu wydajności pracy, liczonej wartością produkcji globalnej na jednego zatrudnionego z 2,9% w pierwszych czterech miesiącach ubiegłego roku do 5,8% w bieżącym roku, chociaż poprawa ta nie zapewnia jeszcze wyrównania opóźnień powstałych w tym zakresie w 1966 r. Należy dążyć do utrzymania tej poprawy do końca roku, a nawet do jej pogłębienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Problem zatrudnienia i wydajności pracy oraz organizacji produkcji stał sie przedmiotem obrad VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Akcja organizacyjna podjęta do VII Plenum doprowadziła do zmniejszenia żądań dodatkowego zatrudnienia — i to było jej pierwszym pozytywnym rezultatem. Ponadto podniosła ona rangę usprawnień organizacyjnych produkcji i wywołała wiele pozytywnych tendencji w dziedzinie wzrostu wydajności pracy. Jednak problem ten nadal wymaga szczególnej uwagi i prace w tym zakresie muszą być prowadzone intensywnie również po zakończeniu w połowie roku działalności zakładowych komisji usprawnienia produkcji powołanych po VII Plenum KC PZPR, w celu utrwalenia wyników akcji. Nasze doświadczenia z 1959 r. oraz z 1963 r. wykazały bowiem, że prowadzone przez nas kilkumiesięczne akcje zmierzające do wzmocnienia dyscypliny zatrudnienia przyniosły wprawdzie doraźne efekty, z czasem jednak tendencje do rozluźnienia dyscypliny w tej dziedzinie ponownie się Odradzały i proporcje ekonomiczne ulegały ponownemu pogorszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W trudnościach, które napotykamy w dziedzinie wzrostu wydajności pracy, określoną rolę odgrywa pewne zwiększenie pracochłonności produkcji (wraz ze zmianą jej struktury, powiązaną z eksportem), co nie zawsze znajduje pełny wyraz w produkcji globalnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nie można jednak przeceniać znaczenia tego czynnika, jak świadczy przytoczony wyżej wskaźnik wzrostu wydajności pracy mierzony wartością produkcji czystej. Niemniej jednak, aby móc bardziej precyzyjnie ocenić rzeczywiste zmiany w wydajności pracy, mieć więcej możliwości dokonywania odpowiednich porównań, trzeba w dalszym ciągu rozszerzać zakres stosowania nowych mierników produkcji, które lepiej uwzględniają wzrost pracochłonności. Jak wiadomo, te nowe mierniki zostały już wprowadzone w dużej części naszej gospodarki. Wprowadzenie nowych mierników produkcji, zbliżonych do nakładów pracy, jest konieczne zwłaszcza w przemyśle maszynowym, który, jak dotychczas, nie osiągnął w tej dziedzinie większego postępu. W przemyśle tym prowadzone są tylko pewne Eksperymenty w niektórych przedsiębiorstwach, ale dla całości tego przemysłu właściwych rozwiązań jeszcze nie uzyskano.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Sprawa podniesienia efektywności produkcji, wykorzystania rezerw wzrostu wydajności pracy, tkwiących w możliwości wprowadzania organizacyjnych ulepszeń procesu wytwarzania, powinna znajdować się stale w centrum zainteresowań wszystkich jednostek gospodarczych — od resortu do przedsiębiorstwa. Z tego punktu widzenia szczególnie ważna jest realizacja planów postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przy nieosiąganiu planowanych wskaźników wydajności pracy obserwuje się równocześnie niepełne wykorzystywanie funduszów i środków przeznaczonych na cele postępu technicznego, a zawłaszcza na wprowadzanie w życie osiągnięć nowej techniki. Świadczy to o pewnych słabościach i niedociągnięciach organizacyjnych na tym odcinku. Jakkolwiek w liczbach absolutnych wykorzystanie funduszu postępu technicznego i ekonomicznego wzrasta, to jednak w procentach, w ciągu ostatnich kilku lat spada. Tak na przykład w 1963 r. wykorzystanie funduszu postępu technicznego i ekonomicznego wyniosło 96.3%, w 1964 r. — 88,5%, w 1965 r. — 87,8%, w 1966 r. — 87%. Przy tym, pod względem rzeczowym sytuacja w wielu przypadkach przedstawia się gorzej niż pod względem wykorzystania środków finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Sytuacja w dziedzinie wynalazczości i stosowania wynalazków w (gospodarce — również nie jest korzystna. Na koniec 1965 r. liczba projektów wynalazczych (obejmujących zarówno wynalazki, jak i projekty racjonalizatorskie) nie rozpatrzonych i czekających dopiero na rozpatrzenie wynosiła ponad 28 tys., a na koniec 1966 r. — ponad 33 tys., czyli zaległości w tej dziedzinie wzrosły. Podobnie liczba projektów wynalazczych, zakwalifikowanych do zastosowania, a nie zastosowanych, w 1965 r. wynosiła 21,3 tys., a w 1966 r. — 24,8 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Liczba nie rozpatrzonych wynalazków w ścisłym tego słowa znaczeniu, znajdujących się w Urzędzie Patentowym w końcu 1964 r. sięgała 4—5 tys., w końcu 1965 r. — 7 tys., a w końcu 1966 r. — już 9 tys. Niezbędne jest więc zaktywizowanie zarówno działalności resortów i zjednoczeń, jak i -działalności Urzędu Patentowego w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pewne (hamulce wzrostu wydajności pracy tkwią w istniejących systemach norm i płac.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wskazuje to na konieczność wprowadzania odpowiednich zmian w systemach płac w celu usunięcia istniejących antybodźców. Jednym ze znanych sposobów jest tu rozszerzanie akordu zbiorowego, który w pewnym stopniu może złagodzić te niewłaściwe tendencje. Konieczne jest również podsumowywanie i upowszechnianie pozytywnych wyników prowadzonych eksperymentów gospodarczych przede wszystkim z punktu widzenia oddziaływania przyjętego w nich systemu bodźców i metod oceny pracy przedsiębiorstwa na wzrost wydajności pracy, obniżkę kosztów materiałowych i ogólne wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Obecnie, po otrzymaniu dokładnych wyników bilansowych przedsiębiorstw za 1966 r. trzeba zbadać, w jaki sposób działanie eksperymentów odbiło się na różnych odcinkach i wynikach działalności finansowej eksperymentujących przedsiębiorstw. Powinno nastąpić podsumowanie wyników dotychczas stosowanych eksperymentów i upowszechnienie tych, których działanie zostanie uznane za pozytywne.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Przy przeprowadzanych kolejno regulacjach płac trzeba brać pod uwagę pewne zmiany w systemach płac, które powinny sprzyjać tendencjom do wzrostu wydajności pracy i pogłębianiu kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Trzecim centralnym problemem 1967 r. są inwestycje i budownictwo. Lata 1966—1967 charakteryzują się, ogólnie biorąc, dużym wysiłkiem inwestycyjnym i wysokim tempem nakładów na ten cel. W planie 5-letnim założono przeciętne roczne tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej ogółem o 6,8%. W pierwszym roku realizacji planu osiągnięto zwiększenie inwestycji o 7,1%. W ciągu pierwszych 4 miesięcy bieżącego roku nakłady w gospodarce uspołecznionej wzrosły o 11,5%. Oznacza to, że realizacja założeń planu 5-letniego w dziedzinie nakładów inwestycyjnych przebiega :z wyprzedzeniem w stosunku do planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W ciągu ostatniego półtora roku oddano do użytku szereg kluczowych obiektów mających istotny wpływ na wzrost potencjału naszej gospodarki. Wśród tych obiektów wymienić należy przykładowo jeden z największych w Europie — V wielki piec i pierwszą w naszym hutnictwie stalownię konwertorowotlenową w hucie im. Lenina, nową hutę aluminium w Koninie, pierwsze obiekty produkcyjne w hucie cyniku w Miasteczku Śląskim, Zakłady Azotowe Puławy I, wielką cementownię w Rudnikach i wiele innych. Stoimy w przededniu uruchomienia w 1968 r. eksploatacji rud miedzi z nowych kopalń w legnicko-głogowskim okręgu miedziowym, co stanowić będzie ważną datę w rozwoju naszej bazy surowcowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jednakże w 1966 r. — przy ogólnym przekroczeniu planowanych nakładów inwestycyjnych, o czym zadecydowały wyższe niż planowano nakłady na maszyny i urządzenia, a także wyższy poziom inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw oraz inwestycji tak zwanej grupy — „B”, obejmującej czyny społeczne, inwestycje szybko rentujące się i tak zwane drobne realizowane poza limitem — plan budownictwa w inwestycjach centralnych i terenowych nie został wykonany. W planie 5-letnim założono przeciętne roczne tempo wzrostu robót budowlano-montażowych w wysokości 8,7%. W pierwszym roku realizacji planu osiągnęliśmy wzrost tylko o 7,3%, to jest niższy niż założono, przy czym wystąpiły pewne opóźnienia w realizacji wielu kluczowych zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W bieżącym roku realizacja planu robót budowlanych przebiega pomyślnie. Wartość robót budowlano-montażowych w ciągu 4 miesięcy bieżącego roku wykazała wzrost o 11,6%. Ale pamiętać trzeba, że tym pozytywnym wynikom sprzyjała w tym roku niezwykle łagodna zima, a także łatwość w naborze robotników w okresie zimowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dlatego z pomyślnych wyników tych pierwszych miesięcy nie można wyprowadzać przedwczesnego wniosku, że w inwestycjach i w budownictwie nastąpił jakiś zasadniczy przełom. Utrzymuje się bowiem nadal pewne napięcie w budownictwie związane z trudnościami osiągnięcia znacznego wzrostu produkcji, który jest niezbędny w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Można się bowiem spodziewać, że w okresie letnim sytuacja ulegnie — jak zazwyczaj — zmianie na gorsze, w związku z odpływem robotników sezonowych do prac rolnych. Maksymalne zaawansowanie prac przed okresem wielkich żniw ma więc istotne znaczenie dla wyników całego roku w dziedzinie inwestycji i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W związku z trudnościami w realizacji założeń planu 5-letniego w dziedzinie budownictwa opracowano program działania, zmierzający do poprawy sytuacji w wykonawstwie inwestycyjnym. Przede wszystkim chodzi o koncentrację wysiłków w celu zapewnienia terminowego oddawania do użytku obiektów inwestycyjnych, będących w wysokim stadium zaawansowania oraz szybkie uruchamianie i wykorzystywanie tych zdolności produkcyjnych, które zostały oddane do użytku. Opracowano program pomocy dla budownictwa w rozwoju zaplecza oraz w zakresie zaopatrzenia w sprzęt i środki transportu. W ostatnim stadium opracowania znajduje się dostosowany do nierównomiernego terenowego rozkładu zadań inwestycyjnych program rozwoju potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych, ze specjalnym uwzględnieniem przedsiębiorstw podległych Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, powołanych do wykonywania podstawowych robót przemysłowych i ogólnego budownictwa miejskiego, przedsiębiorstw budownictwa wiejskiego zarówno w pionie Ministerstwa Rolnictwa, jak w pionie Centrali Rolniczej Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” oraz remontowych przedsiębiorstw w przemyśle i gospodarce komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Opracowany jest w bieżącym roku specjalny program wzmocnienia i usprawnienia systemu rozrachunku gospodarczego w budownictwie. Podjęto decyzję w sprawie usprawnienia i przyspieszenia bilansowania robót budowlano-montażowych. Prace nad wstępnym bilansem robót budowlano-montażowych na 1963 r. zostały już przeprowadzone, a ostateczny termin zlecania robót budowlano-montażowych przedsiębiorstwom budowlanym ustalono na 30 czerwca. Nastąpi usprawnienie samej organizacji bilansowania robót.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W celu zapewnienia przedsiębiorstwom budowlanym większej elastyczności w polityce zatrudnienia i w werbunku siły roboczej zniesiono limitowanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach budowlanych podległych Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz w przedsiębiorstwach budowlanych, podległych Ministerstwu Rolnictwa. Doświadczenia w tej dziedzinie pozwolą na ewentualne rozszerzenie tego posunięcia w 1968 r. Zniesienie limitowania zatrudnienia nie oznacza jednak zniesienia limitowania funduszu płac. Zwiększa się tylko elastyczność w gospodarce funduszem płac, przyznano bowiem prawo do automatycznego korygowania funduszu płac przy przekroczeniu zadań budowlanych w określonych granicach.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Podjęte już środki i zamierzenia na najbliższą przyszłość powinny doprowadzić do poprawy powstałej w 1966 r. sytuacji, która wyraziła się trudnościami w wykonywaniu planu w zakresie podstawowych obiektów i podstawowych zadań inwestycyjnych. Dotyczyło to zwłaszcza robót rolniczych, gdzie realizacja rozproszonych robót natrafia ma trudności z braku odpowiedniego potencjału wykonawczego na niektórych terenach, a także niektórych innych obiektów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Następnym centralnym problemem 1967 r., na który obciąłbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu, jest problem rynku, przy czym omówienie go przeze mnie w ostatniej kolejności spośród węzłowych problemów nie oznacza, że stawiam ten problem na ostatnim miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Już w 1966 r. wzrost sprzedaży w handlu był niedostateczny w stosunku do istniejącej siły nabywczej ludności. Niewykonanie planu sprzedaży na kwotę 600 mln zł w I kwartale bieżącego roku i stosunkowo słaby wzrost obrotów w ciągu 5 miesięcy bieżącego roku (o 6,3% wobec założonego w planie 5-letnim przeciętnego rocznego wzrostu o 6,5%, a w planie na 1967 r. o 7,2%) świadczy, że w bieżącym roku sytuacja nie uległa zmianie, mimo że zaopatrzenie rynku jest niewątpliwie znacznie lepsze niż w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Głównym powodem kształtowania się sprzedaży detalicznej poniżej planu i wysokiego wzrostu zapasów w handlu jest niezupełnie odpowiadająca strukturze popytu struktura zapasów na koniec 1966 r. i struktura bieżących dostaw w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rynek w poważnej mierze przestał być już rynkiem sprzedawcy. Sytuacja rynkowa stała się bardziej zróżnicowana niż dawniej i staje się coraz bardziej skomplikowana.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dziedzinie artykułów żywnościowych wysokie zapotrzebowanie utrzymuje się nadal tylko na mięso i jego przetwory. Zapotrzebowaniu temu — pomimo wysokiego poziomu skupu — nie zawsze jesteśmy w stanie sprostać.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Równocześnie istnieje jednak wiele artykułów, jak przetwory zbożowe, tłuszcze roślinne i zwierzęce, ryby, cukier i wyroby cukiernicze, przetwory owocowe itp., na które zapotrzebowanie kształtuje się wyraźnie poniżej podaży.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W dziedzinie artykułów przemysłowych nastąpiła poprawa zaopatrzenia rynku w tkaniny bawełniane, które w 1966 r. było niewystarczające, oraz w dzianiny i tkaniny z włókien syntetycznych. Mamy jeszcze natomiast niedobory tkanin jedwabnych i lnianych.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Osiągnęliśmy stan względnego nasycenia popytu na takie artykuły, jak motocykle, skutery, motorowery, pralki, lodówki, odkurzacze, maszyny do szycia itd. Natomiast z kilku powodów pogorszyło się zaopatrzenie rynku w samochody osobowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Występują jeszcze trudności w pokryciu pełnego zapotrzebowania gospodarki chłopskiej na materiały budowlane i instalacyjne oraz niektóre maszyny i urządzenia rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Stoi przed nami pilne zadanie maksymalnej aktywizacji produkcji rynkowej, wyszukiwania nowych wyrobów, bardziej atrakcyjnych dla ludności i maksymalnego Zwiększenia ich dostaw na rynek. W tym celu zobowiązano wszystkie resorty:</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">po pierwsze — do głębszego rozeznania potrzeb, lepszego ewidencjonowania braków i szukania możliwości poprawy zaopatrzenia rynku w deficytowe — z punktu widzenia rynku — artykuły, przy sporządzaniu kwartalnych planów obrotu towarowego;</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">no drugie — do lepszego dostosowania podaży do popytu pod względem rozmiarów, kolorów, fasonów, opakowań itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Resorty produkujące artykuły rynkowe zostały także zobowiązane do skontrolowania istniejącego systemu oceny wzorów pod kątem jego usprawnienia i skrócenia cyklu od oceny towarów rynkowych do produkcji seryjnej, a także wyeliminowania zdarzających się przypadków niedopuszczania do produkcji wzorów, które mogłyby być przez ludność przyjęte pozytywnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Szereg resortów produkujących artykuły rynkowe zobowiązano do opracowania specjalnego programu rozwoju produkcji drobnych wyrobów. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego powinno ponadto w tej sytuacji zintensyfikować szeroką wymianę towarów z krajami socjalistycznymi, aby w zamian za sprzedane za granicą wyroby, na które popyt u nas jest zaspokojony, uzyskać stamtąd artykuły, które mogłyby się cieszyć większym popytem na naszym rynku i lepiej zaspokoić potrzeby ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wreszcie zlecono usprawnienie akcji przecen, tak aby nie opóźniała się ona w stosunku do zmian w sytuacji rynkowej i sprzyjała aktywizacji obrotów. Zalecono również rozszerzenie sprzedaży akwizycyjnej, a także elastyczne stosowanie systemu ratalnego, odpowiednio do warunków rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Z jednej bowiem strony jesteśmy zainteresowani tym, aby sprzedaż ratalna była stałym instrumentem oddziaływania na rynek, aby doprowadzała do rozszerzenia popytu na artykuły, których mamy dość w kraju, z drugiej zaś strony nie ma powodu, aby sprzedawać na wiele raft artykuły, które są na rynku deficytowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ostatni problem, który obciąłem poruszyć, to problem kosztów własnych, a w związku z tym — akumulacji finansowej i rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Zgodnie z założeniami planu 5-letniego udział kosztów własnych w wartości produkcji towarowej w cenach zbytu miał zostać obniżony w całym przemyśle z 82,2% w 1965 r. do 78,8% w 1970 r., to jest o 3,4 punkta. Oznacza to, że udział ten powinien obniżać się przeciętnie rocznie o 0,7 punkta.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W pierwszym roku realizacji planu 5-let- niego udział kosztów własnych w produkcji towarowej w przemyśle zmniejszył się w przybliżeniu o 0,7 punkta, co oznacza, że zadania zarówno planu 5-letniego, jak i planu na 1966 r. zostały ogółem wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jednakże realizacja planu obniżki kosztów własnych w przemyśle przebiegała nierównomiernie w poszczególnych resortach. O wykonaniu planu obniżki kosztów w 1966 r. zadecydowały takie resorty, jak: Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz Ministerstwo Przemysłu Chemicznego. Równocześnie jednak nie wykonały planu obniżki kosztów własnych takie podstawowe resorty, jak Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego oraz Ministerstwo Przemysłu Lekkiego, chociaż w tym ostatnim resorcie niewykonanie to było częściowo obiektywnie uzasadnione zmianami w asortymencie produkcji, wynikającymi z potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wstępne informacje, dotyczące pierwszych miesięcy 1967 r., wskazują raczej na pomyślny przebieg wykonywania planu obniżki kosztów własnych w przemyśle jako całości, co pozwala sądzić, że roczny plan obniżki kosztów własnych w przemyśle będzie wykonany. Nadal jednak częściowo powtarza się sytuacja z 1966 r., gdyż przy wykonywaniu planu obniżki kosztów własnych ogółem, są jeszcze opóźnienia w realizacji zadań w przemyśle ciężkim, a zwłaszcza w hutnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Problem obniżki kosztów własnych, ze względu na jego podstawowe znaczenie dla osiągnięcia obowiązujących wskaźników rentowności i planowego poziomu akumulacji, wymaga znacznie większej Uwagi ze strony wszystkich ogniw gospodarczych i organów samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Reasumując, gospodarka nasza stoi w obliczu następujących głównych problemów wynikających z aktualnej sytuacji gospodarczej kraju i wymagających rozwiązania w najbliższym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po pierwsze — najpoważniejszą sprawą jest zapewnienie równowagi w handlu zagranicznym, w bilansie handlowym i (płatniczym z zagranicą poprzez aktywizację opłacalnego eksportu i zachowanie dyscypliny importowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po drugie — niezbędne jest lepsze dostosowanie produkcji do potrzeb rynku pod względem asortymentu i jakości. Konieczne jest, aby przedsiębiorstwa szybciej podejmowały decyzje i inicjatywy w kierunku usuwania pewnych rażących niedoborów rynkowych oraz uruchamiania produkcji nowych wyrobów. Trzeba systematycznie, z kwartału na kwartał poprawiać zaopatrzenie i usuwać najbardziej dotkliwe i rażące braki, zwracając należytą uwagę na zaopatrzenie rynku w różne drobne artykuły, które często uchodzą uwadze, zwłaszcza w planowaniu centralnym, a które z punktu widzenia zaopatrzenia rynku mają istotne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po trzecie — ważną sprawą w naszej polityce gospodarczej jest utrwalenie korzystnych zmian w proporcjach ekonomicznych, zwłaszcza utrwalenie osiągnięć w dziedzinie poprawy tempa wzrostu wydajności pracy i rytmiczności produkcji, które wystąpiły w wyniku akcji podjętej po VII Plenum komitetu Centralnego PZPR. Nie ma automatycznej gwarancji, że są to osiągnięcia trwałe. Ich utrwalenie wymaga sporo zabiegów i przemyśleń zmian w systemie zarządzania i planowania, szczególnie upowszechniania pozytywnych wyników eksperymentów gospodarczych, które będą w najbliższym czasie ocenione po to, aby podtrzymać i rozwijać tendencje pozytywne, zmierzające do intensyfikacji gospodarki, oraz zahamować tendencje ekstensywne.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po czwarte — istotne znaczenie ma usprawnienie budownictwa inwestycyjnego, zwłaszcza poprzez realizację programu uzupełnienia i rozwoju sieci przedsiębiorstw budowlano-montażowych, zwiększenia środków, którymi przedsiębiorstwa te dysponują, poprawy zaopatrzenia materiałowego, mechanizacji robót budowlano-montażowych. a także przez uregulowanie sprawy zatrudnienia, ułatwienie werbunku siły roboczej do przedsiębiorstw budowlano-montażowych, czyli udzielenie budownictwu wszechstronnej pomocy tak, aby mogło wykonać stojące przed nim zadania.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Po piąte — dążyć trzeba do poprawy rentowności przemysłu, zwiększenia akumulacji przedsiębiorstw, opracowania programu likwidacji deficytów tam, gdzie istnieją i nie są ekonomicznie uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Mamy wszelkie dane po temu, aby utrzymać dotychczasowe osiągnięcia w realizacji planu 5-leltniego, a równocześnie wyeliminować te trudności, które hamują tempo naszego rozwoju. Niezbędna jest w tym celu pełna mobilizacja wysiłków i intensywna praca na wszystkich szczeblach zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Bolesław Bednarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W realizowanym obecnie planie 5-letnim na czołowym miejscu wyeksponowane są między innymi problemy rozwoju nauki i techniki, postępu techniczno-ekonomicznego, unowocześniania technologii i konstrukcji wyrobów oraz zwiększenia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselBednarekBoleslaw">Jest już truizmem stwierdzenie, że wdrażanie osiągnięć nauki i techniki do praktyki gospodarczej jest wysoce opłacalne i efektywne. W gospodarce narodowej przeznacza się na ten cel około 10 mld zł rocznie, głównie ze środków inwestycyjnych i kapitalnych remontów oraz częściowo ze środków obrotowych i funduszu postępu techniczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselBednarekBoleslaw">Same tylko nakłady na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego na lata 1966—1970 wynoszą 18,2 mld zł, co stanowi około 1,5% dochodu narodowego. W 1966 r. wydatki z tego funduszu wynosiły około 3,2 mld zł (na 3,7 mld zł będących w dyspozycji resortów), a w pierwszych miesiącach 1967 r. wydatki w wielu resortach wzrosły poważnie w porównaniu do analogicznego okresu 1966 r., co dało wydatny rozwój prac finansowanych z tego funduszu. Uzyskane efekty w większości resortów zwracają poniesione nakłady na przedsięwzięcia związane z rozwojem techniki średnio w okresie półtora roku (a według danych za 1966 r. od 6 miesięcy do 2,5 roku), przy czym najwyższe efekty i najkrótszy okres zwrotu nakładów osiągnięto dzięki wprowadzaniu nowych technologii.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselBednarekBoleslaw">W wyniku wdrażania osiągnięć nauki i techniki uzyskano dalszą poważną poprawę wskaźników jednostkowego zużycia surowców, materiałów, energii i paliw oraz zwiększenie wydajności maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselBednarekBoleslaw">Tylko w 1966 r. na 967 tematów prac naukowo-badawczych w rozdziale „Nauka i Technika” Narodowego Planu Gospodarczego wykonano całkowicie 657 i częściowo 205 tematów. Na 328 zadań wdrożeniowych, obejmujących nowe lub modernizowane wyroby i urządzenia, nowe metody technologiczne oraz mechanizację i automatyzację procesów i urządzeń produkcyjnych, wykonano całkowicie 191 i częściowo 85 zadań. W ramach prowadzonych prac nad unowocześnianiem maszyn i urządzeń opracowano między innymi nowe konstrukcje dla 715 ważniejszych wyrobów, w tym 170 typów maszyn i urządzeń, wykonano 690 prototypów wyrobów, w tym 155 typów maszyn i urządzeń. Uruchomiono produkcję 670 nowych wyrobów, w tym 120 typów maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselBednarekBoleslaw">Zgłoszono 4.525 wynalazków, z tego 44% przez zaplecze naukowo-techniczne. Zastosowano w praktyce 1.361 wynalazków, które przyniosły gospodarce narodowej efekty w kwocie 884 min zł, co stanowi 32% wzrostu w porównaniu z efektami 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselBednarekBoleslaw">W sumie ruch racjonalizatorski i wynalazczy przyniósł gospodarce narodowej około 5 mld zł korzyści przy poniesionych wydatkach około 651 mln zł. Te niewątpliwe osiągnięcia w dotychczasowej realizacji planu postępu technicznego Obecnej pięciolatki przyczyniły się między innymi w poważnym stopniu do wzrostu wydajności pracy. W planie na lata 1966—1970 założono średnioroczne tempo wzrostu wydajności pracy na pracownika przedsiębiorstw przemysłowych, mierzonej wartością produkcji globalnej, o 4,2%, w tym dla okresu 1966—1967 wzrost o 7,9%, a dla 1967 r. założono w planie wzrost wydajności w stosunku do 1965 r. o 7,6%. W I kwartale 1967 r. w stosunku do I kwartału 1965 r. uzyskano wzrost wydajności o 8,7%.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselBednarekBoleslaw">W niektórych resortach przemysłowych osiągnięte tempo wzrostu wydajności pracy w niektórych okresach jest szybsze od założeń planu 5-letniego. I tak na przykład, w przemyśle węgla kamiennego w planie 5-letnim założono dla 1967 r. osiągnięcie wydajności 1.523 kg na pracowniko-dniówkę. W planie rocznym na 1967 r. przyjęto 1.532 kg, a w okresie I kwartału 1967 r. uzyskano już 1.535 kg.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wspomniane dane można niewątpliwie witać z zadowoleniem, ale mając na uwadze kilkuletnie nasze doświadczenie, należy wszystko zrobić — właśnie w toku realizacji drugiej fazy wniosków wynikających z uchwał VII Plenum naszej partii, aby te dobre osiągnięcia utrzymać, upowszechniać i utrwalić.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselBednarekBoleslaw">W dotychczasowej realizacji zadań postępu technicznego ujawniają się też pewne niedociągnięcia i braki. Mimo wzrostu wydatków prawie wszystkie resorty nie wykorzystują w pełni planowanych środków na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego, a stopień wykorzystania waha się od 31—98%. W niektórych branżach i zakładach nadal nie docenia się należycie potrzeby i korzyści zastosowania nowej techniki, a często obserwuje się jeszcze niechęć lub opieszałość kierownictwa zakładów do wprowadzania ulepszonych technologii i wysoko 'wydajnych metod produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselBednarekBoleslaw">Niedostateczny jest jeszcze, w stosunku do naszych możliwości i potrzeb, rozwój ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego. Niezadowalający jest także stopień wdrażania nowych osiągnięć nauki i techniki, projektów wynalazczych i usprawnień racjonalizatorskich, a proces realizacji często przebiega zbyt wolno. Wydaje się tu konieczne — obok uruchomionych licznych (bodźców ekonomicznych — bardziej konsekwentne egzekwowanie służbowej odpowiedzialności osób z kierownictwa administracyjnego każdego szczebla za pełną realizację zadań planu postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselBednarekBoleslaw">Przyśpieszenia realizacji wymagają również przedsięwzięcia i zadania modernizacyjne i wymiana przestarzałego parku maszynowego zakładów na bardziej nowoczesny i wydajny oraz wprowadzenie nowych wyrobów. Wymagane jest dalsze podnoszenie poziomu organizacji, wydajności i efektywności pracy posiadanego i stale rozwijanego zaplecza naukowo- technicznego wraz ze stałym rozwojem badań stosowanych. Niewystarczający jest także postęp techniczny w zakresie ochrony pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselBednarekBoleslaw">W niektórych przemysłach zbyt wolno wzrasta udział wyrobów grupy kwalifikacyjnej — „A” w ogólnej produkcji. Dla zabezpieczenia pełnego wykonania założonego w planie wzrostu wydajności pracy, przy opracowywaniu planów na następne lata, rząd powinien przede wszystkim zwrócić uwagę na szybsze i pełniejsze wprowadzanie postępu technicznego, nowych osiągnięć nauki i techniki, modernizację oraz terminowe uruchamianie nowych obiektów o wysokiej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselBednarekBoleslaw">Na marginesie poruszonych spraw byłoby może słuszne poinformowanie nas o tym, jakie rząd widzi możliwości przyśpieszenia prac technicznych nad zrealizowaniem budowy zakładów opartych na nowych źródłach energii.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisław Szajna.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSzajnaBronislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na niektóre zagadnienia w realizacji programu nasiennego, ochrony roślin i zaopatrzenia rolnictwa w pasze treściwe.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSzajnaBronislaw">Zaopatrzenie w nasiona roślin uprawnych i sadzeniaków przebiega na ogół pomyślnie, bowiem dostawy i rozprowadzenie wiosną pszenicy jarej w kraju wykonano w 128%, jęczmienia 110%, owsa 136%, a ziemniaków 106,8%.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSzajnaBronislaw">Obserwujemy coraz powszechniej przekonanie rolników o słuszności realizacji programu nasiennego. Niemniej jednak jest jeszcze wiele niedomagań ze strony aparatu wykonawczego, który wykazuje pewną nieudolność, na co na wielu spotkaniach wyborcy, szczególnie rolnicy, zwracają uwagę. Chodzi tu przede wszystkim o to, że nie zawsze dostarcza się rolnikowi nasiona zbóż i sadzeniaki w tych odmianach, jakie są dla danego terenu najbardziej odpowiednie oraz jakie zostały uzgodnione z rolnikiem przez agronoma gromadzkiego. Budzi to uzasadnioną nieufność do odmian nowych, nie znanych i wprowadzanych zastępczo, jak też i podrywa autorytet prezydium gromadzkiej rady narodowej — które wydało decyzję na właściwą, przewidzianą planem rejonizacji, odmianę.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSzajnaBronislaw">Nie zawsze też jakość nasion jest należyta. Na przykład, optycznie nasiona te wyglądają gorzej od zboża konsumpcyjnego, dostarczanego na wymianę przez rolników. W dalszym ciągu zdarzają się przypadki dostarczania sadzeniaków nie dostosowanych do warunków przyrodniczych — odmian nie zrejonizowanych — i stosunkowo zbyt późno, nieraz już po terminie sadzenia w danej okolicy.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSzajnaBronislaw">Stąd też rolnicy domagają się:</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSzajnaBronislaw">1)by w każdej gminnej spółdzielni po dostarczeniu zbóż pobierane były próby kontrolne i dopiero po wynikach badań w Stacji Oceny Nasion powinno się przystąpić do ich rozprowadzania;</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSzajnaBronislaw">2)do każdego worka ze zbożem siewnym należy dołączyć instrukcję o warunkach uprawy i nawożenia danej odmiany czy gatunku zboża, przy czym obowiązkowo należy wskazać producenta, by rolnik w przypadku słabego kiełkowania zboża, czy stwierdzenia innej odmiany — wiedział do kogo wnosić pretensję;</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSzajnaBronislaw">3)przestrzegania przez gminne spółdzielnie obowiązku zaprawiania wszystkich zbóż siewnych przed ich rozprowadzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSzajnaBronislaw">Zachodziłaby również konieczność stworzenia w odpowiednich rejonach pewnych rezerw nasiennych, którymi można by uzupełniać występujące często braki zbóż siewnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSzajnaBronislaw">Wysoka Izbo! Pragnę w związku z tym zgłosić postulat, aby ograniczono wreszcie uciążliwe, a co najważniejsze zbędne i kosztowne dla gospodarki narodowej przewozy ziarna siewnego i sadzeniaków z odległych terenów kraju. Na przykład 40% zbóż siewnych w wiosennej kampanii siewnej przewieziono spoza województwa rzeszowskiego, a nawet z nadmorskich województw.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSzajnaBronislaw">Wydaje się niesłuszne dostarczanie sadzeniaków różnych zastępczych odmian za wszelką cenę, gdyż i tak dostarczając późne odmiany na przykład w tereny górskie, gdzie okres wegetacji jest krótszy prawie o jeden miesiąc — nie otrzymamy odpowiednich plonów.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSzajnaBronislaw">Drugim zagadnieniem, na które chciałbym zwrócić uwagę, to jest ochrona roślin już coraz powszechniej stosowana w gospodarce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSzajnaBronislaw">W Narodowym Planie Gospodarczym zakłada się, że w bieżącym roku rolnictwo będzie mogło nabyć 90 tys. ton preparatów chemicznych do ochrony roślin i wartość ich będzie wyższa o 8% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Dostawy tych środków przebiegają na ogół pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSzajnaBronislaw">Jednak planowe wykonywanie zabiegów ochrony roślin uzależnione jest też od ilości odpowiedniej aparatury oraz od sprawności jej zastosowania. Tymczasem niektórych rodzajów aparatów jest ciągle za mało. Dla zaspokojenia potrzeb małych gospodarstw i posiadaczy ogródków działkowych, konieczne jest zwiększenie produkcji aparatów lekkich, plecakowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSzajnaBronislaw">W celu usprawnienia usług w zakresie ochrony roślin państwowe ośrodki maszynowe powinny przy wszystkich swoich filiach zorganizować brygady ochrony roślin oraz zapewnić sprawny remont aparatury będącej w posiadaniu kółek rolniczych i innych użytkowników. Podobnie powinny wzrosnąć usługi w zakresie ochrony roślin, wykonywane przez kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSzajnaBronislaw">Wydaj e się słuszne zorganizowanie — może na razie eksperymentalnie, w bazach kółek rolniczych oraz w państwowych ośrodkach maszynowych — punktów sporządzania cieczy roboczej do odpowiednich oprysków, przez co uzyskałoby się prawidłowe zastosowanie odpowiednich mieszanek środków chemicznych stosowanych we właściwym terminie i czasie.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSzajnaBronislaw">Trzeba by stworzyć służbie ochrony roślin bardziej korzystne warunki do organizacji zaplecza rejestracyjno-sygnalizacyjnego i ustalić, że każdy zakupiony aparat powinien mieć komplet części zamiennych i pełny zestaw odzieży ochronnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSzajnaBronislaw">W końcu należy też zadbać, by lekarze byli lepiej przygotowani do szybkiego wykrywania szkodliwości środków chemicznych oraz by uzasadnione gospodarczo masowe stosowanie środków chemicznych w rolnictwie było zgodne z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSzajnaBronislaw">Łączne dostawy pasz treściwych z zasobów państw owych wyniosą w kraju w 1967 r. — 3.175 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSzajnaBronislaw">W I kwartale nastąpił wzrost sprzedaży pasz o 7,5%, a w tym sprzedaż pasz gospodarstwom indywidualnym i spółdzielczym wzrosła o 21%.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSzajnaBronislaw">Wydawałoby się, że i na tym odcinku jest wszystko w porządku. Jeśli jednak popatrzymy bezpośrednio na teren, to — dla przykładu — w woj. rzeszowskim okazuje się, że nie ma pełnej rytmiczności w dostawach pasz do poszczególnych rejonów, bowiem w marcu dostawy mieszanek dla bydła zrealizowano tylko w 63%, dla bekonów — w 58,1%, a w kwietniu dostawy mieszanek dla drobiu zrealizowano zaledwie w 30%. Kobiety zrzeszone w kołach gospodyń wiejskich domagają się jednak, by mieszanki dla drobiu znajdowały się w każdej gminnej spółdzielni, szczególnie wiosną, gdy odchowuje się dużo kurcząt.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSzajnaBronislaw">Warto też rozważyć możliwości zezwolenia na sprzedaż 100 kg mieszanki treściwej za 100 kg zboża dla gospodarstw posiadających powierzchnię mniejszą od 3 ha, gdyż dotychczasowa relacja przeliczeniowa zboża i mieszanek treściwych jest niezbyt zachęcająca dla drobnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSzajnaBronislaw">Wobec tego, że występują dość częste wypadki sprzedawania mieszanek przeterminowanych — co może powodować różne ujemne skutki — odpowiednie władze powinny się zatroszczyć o to, by nie dopuszczać do przeterminowania i sprzedaży przeterminowanych mieszanek, jak również powinny zwrócić uwagę na ich właściwe przechowywanie, a także powinny zorganizować przy kółkach rolniczych i w sklepach wiejskich punkty sprzedaży pasz na zamówienia rolników i dostarczać je wraz z towarem do sklepu.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSzajnaBronislaw">Myślę — Wysoka Izbo — że usunięcie tych niedociągnięć jest niezbędne i będzie pomocne w realizacji zadań związanych z rozwojem rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego upoważnił mnie — w związku z toczącą się debatą nad bieżącym planem 5-letnim — do omówienia paru wybranych zagadnień z zakresu gospodarki morskiej. Jest to na pewno jeden z tych działów gospodarki narodowej, w którym bardzo wysoki wzrost nakładów daje w pełni ekwiwalentne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselBeneszAndrzej">W minionych dwóch pięciolatkach przeznaczono i wykorzystano na inwestycje w gospodarce morskiej 25 mld zł, a w obecnej pięciolatce przeznacza się 23 mld zł. Nie zapominajmy, że nakłady te nie obejmują inwestycji w budownictwie statków w przemyśle stoczniowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselBeneszAndrzej">W pionie Ministerstwa Żeglugi nakłady te koncentrują się przede wszystkim na trzech podstawowych działach: na flocie, na portach i rybołówstwie morskim.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiając wykonanie — praktycznie licząc 17 miesięcy tej (pięciolatki — nasuwa się podstawowe pytanie: jakie są wyniki, jaka jest ekwiwalentność i efektywność w tych trzech działach gospodarki morskiej. Zadania zostały z nadwyżką wykonane, flota nasza w 1966 r. miała przewieźć ponad 12,5 mln ton towarów, a przewiozła więcej. Porty miały przeładować ponad 24 mln ton towarów, przeładowały ponad 25 mln. Rybołówstwo morskie miało złowić 310 tys. ton ryb, złowiło 316 tys. ton. Podobnie zapowiada się wykonanie planów i w tych 5 miesiącach, których podsumowanie na ogół już mamy.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselBeneszAndrzej">Statki naszej floty handlowej przewiozły w 1966 r. prawie 10 mln ton towarów polskiego handlu zagranicznego. Udział naszej floty w przewozach towarów eksportowanych i importowanych przez nasze polskie przedsiębiorstwa handlu zagranicznego stanowi około 45%, a raczej ponad 45%.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselBeneszAndrzej">Ten poważny rozwój naszych obrotów morskiego handlu, opartych na własnej flocie jest oczywiście ściśle uwarunkowany nie tylko wzrostem ilości posiadanych statków, ale i ich nowoczesnością i chyba właśnie ten proces modernizacji — budowa statków o znacznie większej nośności, statków szybszych, statków lepiej wyposażonych — jest najbardziej charakterystyczną cechą naszej obecnej, nazwijmy to, morskiej pięciolatki. Wchodzą pod naszą banderę coraz większe jednostki. W najbliższych latach w składzie naszej floty będziemy posiadać ponad 12 statków o nośności 24 tys. ton. Pięćdziesięciotysięczniki pod naszą banderą — to także sprawa już realna i definitywnie oraz pozytywnie przesądzona.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiając dotychczasowe wyniki obecnej pięciolatki w zakresie naszej floty handlowej, w pierwszej kolejności należy podkreślić jej wysoką efektywność gospodarczą, co zresztą wcale nie oznacza, że wyczerpane zostały możliwości jej dalszej poprawy jakości i zakresu działania. Na pewno należy zwrócić większą niż dotychczas uwagę na przewóz naszą flotą ładunków obcych, a więc na jej już typowo usługową, zarobkową funkcję.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselBeneszAndrzej">Drugim rozwojowym kierunkiem — koniecznym do otoczenia szczególną opieką — jest tramping morski, oceaniczny. Dotychczas jednak, z przyczyn obiektywnych jest to nieco zaniedbana przez nas forma, jest ona trudniejsza, ale w wysokiej mierze efektywna.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselBeneszAndrzej">Wiadomo jednak, że uzyskanie optymalnych wyników ekonomicznych eksploatacji, zwłaszcza tych dużych statków, o niskich kosztach jednostkowych przewozu towarów, uwarunkowane jest ich szybką i sprawną obsługą w portach. Trzeba sobie tutaj szczerze powiedzieć, że rozwój wyposażenia portów nie nadąża za tempem modernizacji naszej floty. Wprawdzie porty wykonują systematycznie zadania, dokerzy nasi pracują w sposób przynoszący im powszechne uznanie, ale sprawa sprzętu bardziej jednolitego, przynajmniej w poszczególnych portach, pozostawia wiele do życzenia. Jest taka okropna nazwa polska — „typizacja sprzętu” — a jednak trzeba o tym naprawdę pomyśleć. Sprawa magazynów w ogóle, a w szczególności magazynów na surowce płynne, wymaga pilnego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselBeneszAndrzej">Wprawdzie rozpoczęto w tej chwili budowę ogromnych urządzeń załadunkowych na towary sypkie, konkretnie w Świnoujściu, przystąpiono również do pogłębiania akwenów na redach i na torach wodnych, wprowadzono nowe zasady poprawiające szybkość obsługi statków, coraz lepiej i w szerszym zakresie świadczone są ważne usługi w portach i tutaj głębokie wyrazy uznania należą się naszej spółdzielczości, która te sprawy z powodzeniem podjęła.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselBeneszAndrzej">Generalnie trzeba stwierdzić potrzebę szybszego podciągnięcia wyposażenia portów, tak ażeby dorównały one w tempie modernizacji coraz bardziej unowocześniającej się naszej flocie.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselBeneszAndrzej">Odrębnym zagadnieniem jest sprawa małych portów. Wprawdzie poprawiła się struktura ich masy przeładunkowej i obecnie, to już nie tylko załadowuje się węgiel na małe statki, lecz także więcej drobnicy, wreszcie jest trochę przewozów masy towarowej potrzebnej na zaplecze tych małych portów, jak przede wszystkim materiały budowlane: cegła, wapno, żwir. Należy jednak konsekwentniej realizować opracowany program rozwojowy tych portów i realniej trzeba pomyśleć o kabotażu bałtyckim z bazą właśnie w tych małych portach, jak na przykład, w portach województwa koszalińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselBeneszAndrzej">Trzecia grupa zagadnień, które chciałbym omówić w kontekście wykonania siedemnastu miesięcy obecnego planu 5-letniego, to sprawa naszej morskiej gospodarki rybnej. Sprawa ta budzi szczególne zainteresowanie, gdyż w ciągu dwóch ostatnich lat nader często z tej trybuny była poruszana. Precyzowane były konkretne postulaty, padały słowa nieraz bardzo ostrej krytyki, i chyba słusznie, ale również słuszną i konieczną rzeczą jest przyjęcie do wiadomości faktu poprawy tej sytuacji, faktu realizacji wielu naszych postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselBeneszAndrzej">Należy zgodnie z prawdą stwierdzić, że w tym wypadku społeczna krytyka, krytyka prasowa, nasze postulaty, specjalna uchwała KERM, szereg pociągnięć Ministerstwa Żeglugi, stworzyły warunki wyjścia z tego impasu, w którym znalazła się nie tyle gospodarka rybna, ile gospodarka rybą morską już na lądzie. Wreszcie uelastyczniono ceny, chociaż nie zawsze przy pełnym aplauzie społeczeństwa. Przyśpieszono nieco budowę chłodni, powiększono ilość samochodów-chłodni. Przedsiębiorstwa otrzymały wreszcie wolną rękę w sprzedaży złowionej ryby. W Gdańsku serdecznie zapraszamy nad Mołtawę, na kuter, który prosto przychodzi z morza i oferuje świeżą rybę wszystkim tym, którzy zechcą ją kupić i przekonać się jak naprawdę świeża ryba smakuje. Nad morzem można kupić już bezpośrednio od rybaka rybę, rzucić na własną patelnię i można mieć czyste sumienie obywatelskie, że nie popełniło się jakiegoś zasadniczego przestępstwa. Można wreszcie u naszych wędzarzy kupić świeżą, ciepłą jeszcze szprotę czy piklinga i tym razem mieć przekonanie, że wędzarz ten nie poniesie z tego powodu konsekwencji i nie znajdzie się w kolizji z obowiązującymi dotychczas przepisami. Wreszcie ruszyło trochę smażalni ryby. Także, co sami chyba możemy stwierdzić, poprawiły się nieco warunki sanitarne sklepów rybnych, do których już w tej chwili, przynajmniej w niektórych miastach wojewódzkich, można wejść bez obaw, że więcej na rybę nie będzie się chciało spojrzeć. To już w sumie na pewno, Wysoka Izbo — sporo. Ale stanowczo zbyt opóźniony jest cykl budowy dużych chłodni i w tym zakresie muszą być podjęte bardzo zasadnicze kroki. Ciągle jeszcze zbyt wielki procent świeżej ryby, niestety, nie trafia w takim stanie, w jakim powinien trafić do konsumenta. Ciągle jeszcze nasza wieś nie jest wystarczająco zaopatrywana w morską rybę. Wydaje się jednak, że obecnie kolejnym adresatem tych postulatów będą już nie tylko władze centralne, lecz chyba w pewnej mierze kolej na nas, Koledzy Posłowie, na teren, na nasz handel, spółdzielczość, rady narodowe. Musimy w pełni wykorzystać wszystkie możliwości, które także i dzięki naszym chyba postulatom, zostały obiektywnie stworzone.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselBeneszAndrzej">W sumie można stwierdzić, że podstawowe dziedziny naszej gospodarki morskiej rozwijają się zgodnie z założeniami bieżącej pięciolatki i że trudności, które z całym poczuciem rzeczywistości przedstawiamy, są po prostu trudnościami szybkiego wzrostu, szybkiego rozwoju. Nie zapominajmy, że nasza flota zawija przecież do 250 portów 5 kontynentów. Łowimy nowoczesnymi, przez nas budowanymi statkami, zarówno pod kręgiem polarnym, jak i na wodach śródtropikalnych. Mamy piątą co do wielkości stocznię na świecie i znajdujemy się w czołówce krajów budujących statki morskie. Jeszcze 20 lat temu ponad 90% ludzi dziś pracujących w tych zawodach, po prostu nie miało o nich pojęcia, a często nawet nie wiedzieli, że takie zawody istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselBeneszAndrzej">Gospodarka mor sika jest jedną z tych dziedzin, na przykładzie których najczytelniej rysuje się nasza dynamika rozwojowa. I dlatego interesujące, i na pewno bardzo korzystne byłoby rozważenie możliwości, aby Wysoka Izba zechciała jedno ze swych posiedzeń poświęcić kompleksowemu rozpatrzeniu całości rozwoju spraw naszej gospodarki morskiej. Tego rodzaju propozycja została zresztą formalnie postawiona przez nasz gdański zespół poselski.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselBeneszAndrzej">Jeżeli we współczesnym świecie realia poziomu i szybkiego rozwoju gospodarczego są najlepszą legitymacją, to na pewno, Wysoka Izbo, nasza białoczerwona bandera taką właśnie jest legitymacją.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stefan Żółkiewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselZolkiewskiStefan">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Istotnym warunkiem wykonania narodowych planów gospodarczych są kwalifikowane kadry. Dlatego należy pilnie śledzić procesy kształcenia tych kadr oraz fluktuacje tych procesów. Prawidłowy i utrzymujący się rytm przyrostu kadr wysoko kwalifikowanych powinien odpowiadać rytmowi postępu technicznego i wzrostu gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselZolkiewskiStefan">Ocena roli czynników oświatowych w powyższym zakresie zdaje się być powszechnie przyjęta. Jedno ze sprawozdań UNESCO formułuje ten pogląd następująco: „Należy podkreślić, że oświata, będąc przedmiotem konsumpcji, stanowi jednocześnie kluczową, obliczoną na długą metę inwestycję, ponieważ prowadzi ona do rozwoju zasobów ludzkich i nawet przynosi społeczeństwu większe zyski, niż inwestycje w sferze materialnej”.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselZolkiewskiStefan">Poważnie rozbudowaliśmy u nas po wojnie bazę szkolnictwa w ogóle, a szkolnictwa wyższego w szczególności. Zwielokrotniliśmy wszystkie wskaźniki skolaryzacji w stosunku do czasów przedwojennych. Mamy uzasadnioną nadzieję, że utrzymując aktualne tendencje rozwojowe szkolnictwa, za ćwierć wieku możemy się stać społeczeństwem, „maturzystów”. Oświata już jest i będzie w coraz większym stopniu czynnikiem integracji i egalitaryzacji naszego społeczeństwa, będzie jednym z głównych czynników, przynoszących wyrównanie szans startu życiowego nowych pokoleń Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselZolkiewskiStefan">Oświata jest — jak mówiliśmy — jednocześnie jedną z głównych sił motorycznych postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselZolkiewskiStefan">Powstaje jednak pytanie, czy należycie wykorzystujemy takim kosztem społecznym stworzony aparat szkół wyższych, szkolących właśnie owe kadry wysoko kwalifikowane realizatorów postępu technicznego i nauczycieli — szkolących ciągle nowych realizatorów owego postępu? Czy sprawność kształcenia jest w naszych szkołach wyższych dostateczna?</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselZolkiewskiStefan">Badacz tych zagadnień, prof. Janusz Tymowski pisał w 1965 r., że: „Sprawność całkowita studiów w Polsce w okresie ostatnich 10 lat była niska. Jedynie medycyna i szkoły artystyczne miały sprawność taką, jaką można uważać za normalną (medycyna około 75%, szkoły artystyczne około 80%). Kierunki humanistyczne ze sprawnością około 60% utrzymały się na dolnej granicy sprawności, spotykanej na uniwersytetach obcych. Studia techniczne ze sprawnością 50—55% miały sprawność wyraźnie niższą niż uczelnie zagraniczne”. Prof. Tymowski szczególnie surowo ocenia sprawność kierunków rolniczych i ekonomicznych, ale wydaje się, że nie ma w tym punkcie racji.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselZolkiewskiStefan">Jednym z mierników sprawności może być stosunek ogólnej liczby studentów w danym roku do liczby absolwentów opuszczających uczelnie w tymże roku. Odpowiadamy wtedy na pytanie, jak wielu — „zużyto” studentów na „wyprodukowanie” jednego absolwenta. Z tego punktu widzenia, wedle zestawień prof. Tymowskiego, sprawność naszych szkół w stosunku do ich przedwojennej sprawności poprawiła się. Może na uniwersytetach tylko nieznacznie, ale w szkołach technicznych prawie dwukrotnie wzrosła.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselZolkiewskiStefan">Niedostateczna jest jednak ciągle terminowość studiów. Wedle najnowszych obliczeń Michała Zubrzyckiego, przeciętnie wynosi 25%, z tym, że na uniwersytetach osiąga ponad 41%, w szkołach wyższych technicznych tylko ponad 14%, w rolniczych 34%, a w ekonomicznych 42%. A zależy nam na tym, by studenci korzystający w większości także z różnych świadczeń stypendialnych kończyli studia w terminie, bez pozostawania na drugi rok, by nie zajmowali zbyt długo niewystarczających miejsc w laboratoriach, kreślarniach, pracowniach.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselZolkiewskiStefan">Omawiane tu obliczenia Zubrzyckiego odbiegają od rezultatów prof. Tymowskiego. Wedle tego pierwszego, w ostatnim pięcioleciu najmniejszą sprawność kształcenia osiągały szkoły techniczne. Szkoły zaś ekonomiczne przekraczały wskaźniki uniwersytetów. Pocieszające jest jednak to, że według tych ostatnich obliczeń rozpiętość wyników między szkołami technicznymi a pozostałymi uczelniami ulega stałemu zmniejszaniu. Jednak jeden i drugi rachunek mówi, iż sprawność kształcenia i terminowość kończenia studiów w naszych szkołach jest niedostateczna. To nie znaczy, że nic się nie robi w tym zakresie. Przeciwnie. Sprawność ta w kolejnych latach ostatniego pięciolecia wyraźnie wzrastała, nadrabiając zaniedbania. W szkołach technicznych różnica na korzyść wynosiła w ciągu pięciu lat aż 20%. W innych typach uczelni wzrost ten był mniejszy, ale wahał się od 3 do 7%.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselZolkiewskiStefan">Jakie są przyczyny tej niskiej sprawności, a przeto niedostatecznego wykorzystania posiadanych przez nas możliwości intensywnego kształcenia kadr wysoko kwalifikowanych?</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselZolkiewskiStefan">Wedle tegoż Janusza Tymowskiego — podstawową przyczyną jest niedostateczny poziom przygotowania w szkołach średnich kandydatów do szkół wyższych. Po wtóre zaś — braki bazy technicznej szkół wyższych, służącej skutecznemu kształceniu. Po trzecie wreszcie — braki kwalifikacji ściśle pedagogicznych personelu szkół wyższych i stale rosnące w ostatnich latach obciążenie tych pracowników ilością studentów, przypadających na każdego z nich. Wreszcie brak dostatecznych bodźców materialnych, które by różniły sytuację początkującego fachowca od sytuacji materialnej studenta w warunkach dużego miasta uniwersyteckiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselZolkiewskiStefan">Nie możemy liczyć się — jak sądzę — z szybką zmianą na lepsze tych wszystkich czynników, wymienionych tutaj. Nie możemy jednak dopuszczać w tych zakresach do pogorszenia sytuacji. A dlaczego? Przypatrzmy się tablicy, która mówi, jak wygląda nasza konkurencja z innymi krajami na świecie, w której musimy dotrzymać im kroku.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselZolkiewskiStefan">W niektórych starych, bogatych krajach kapitalistycznych, jak powiedzmy w Szwajcarii, w 1960 r. ludzi z wyższym wykształceniem było przeszło 12%, ze średnim — 22%, z podstawowym 64%, z nie ukończonym podstawowym — niżej niż podstawowe — 0,3%. W Stanach Zjednoczonych z wyższym wykształceniem prawie 10%, średnim — prawie 30%, podstawowym — 50%, niższym niż podstawowe — prawie 10%. We Francji, nieco wcześniej zresztą, sytuacja przedstawiała się w nie tak zaawansowany sposób, bo wyższe wykształcenie miało tylko 4%, średnie — 7%, podstawowe — 46%, ale już niżej niż podstawowe — 42% obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselZolkiewskiStefan">Wyprzedzają nas tutaj jednak kraje socjalistyczne, nie tylko Związek Radziecki, który ma za sobą 50 lat rozwoju oświaty po rewolucji i miał w 1959 r. przeszło 10% obywateli z wyższym wykształceniem, przeszło 24% ze średnim, 63% z podstawowym, a tylko półtora procent niżej podstawowego. To samo jest jednak i z Czechosłowacją, która w 1961 r. miała przeszło 3% ludzi z wyższym wykształceniem, prawie 16% ze średnim, 79% z podstawowym i tylko 1,2% niżej niż podstawowym wykształceniem.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselZolkiewskiStefan">My natomiast mieliśmy w 1960 r. prawie 4% ludzi z wyższym wykształceniem, prawie 16% — jak Czechosłowacja — ze średnim, ale jednak z podstawowym wykształceniem mamy tylko 33% (połowa tego co w Związku Radzieckim i o wiele jeszcze mniej niż połowa w Czechosłowacji), natomiast aż 47% niżej podstawowego, a więc tyle prawie co i we Francji, a o wiele więcej niż w innych bogatych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselZolkiewskiStefan">Obciążają nas — i obciążać będą jeszcze przez pewien czas — i obniżają nasze globalne wskaźniki oczywiście generacje starsze, których braki w wykształceniu dziedziczymy po przeszłości kapitalistycznej. Wśród Polaków bowiem poniżej trzydziestki jest 2 razy więcej ludzi z wyższym wykształceniem i dwa razy mniej ludzi z niżej niż pełnym podstawowym wykształceniem aniżeli wśród Polaków powyżej 55 lat. Tak czy inaczej, z przytoczonych wskaźników wynika, że musimy szkolić intensywnie nasze kadry, musimy osiągać znacznie lepszą sprawność kształcenia w szkołach wyższych, jeśli chcemy skutecznie konkurować i skutecznie utrzymywać się w czołówce krajów naszego świata, naszej epoki.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselZolkiewskiStefan">Musimy przeto, jeśli nie usunąć całkiem, to przynajmniej znacznie osłabić działanie głównych przyczyn niskiej sprawności nauczania w szkołach wyższych. Centralnym postulatem wydaj e mi się walka o poziom szkoły średniej, o poziom przygotowania kandydatów do studiów specjalistycznych, a w tym zakresie znów głównym zagadnieniem jest kształcenie nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselZolkiewskiStefan">Już dziś musimy tak postawić sprawę, by wszyscy nauczyciele otrzymywali wykształcenie wyższe. Jeśli armia nauczycielska jest zbyt liczna, by ją szkolić całą w istniejących miastach uniwersyteckich, jeśli nie możemy tworzyć nowych uniwersytetów, należy rozwiązać to zagadnienie metodą tworzenia filii uniwersytetów istniejących. Mamy już doświadczenie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach — dobre doświadczenie. Stworzenie przez każdy z istniejących uniwersytetów jednej, lub nieco więcej może statystycznie niż jednej filii, zaspokoi nasze aktualne potrzeby, jak sądzi prof. Suchodolski. To zdaje się być programem realnym i będzie — jak sądzę — stanowić poważny krok na drodze rozwiązania wyżej przedstawionego zagadnienia tempa rozwoju naszych kadr specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Pawłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Problematyka gospodarcza została szeroko spopularyzowana w społeczeństwie. Zajmuje ona dziś umysły ludzi pracy, miast i wsi, nauki i przemysłu, skupiając zainteresowanie wokół istotnych spraw dla naszego rozwoju teraz i w najbliższej przyszłości. W ten sposób pogłębia się wiedza społeczno-polityczna maksymalnie dużego aktywu, wyrasta spójnia całego narodu i osobiste jego zaangażowanie w kształtowaniu naszej wspólnej sprawy. Niewątpliwie, jest to jedno z docenianych osiągnięć Polski Ludowej, efektem czego jest obserwowane skupienie w jeden potężny nurt wysiłków ludzi pracy, mocy produkcyjnych w pełnym przekroju specjalizacji, uzdolnień i możliwości, niezależnie czy to dotyczy małych, czy dużych warsztatów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W organizacji naszego życia zbiorowego w państwie postawiliśmy w ogromnej cenie własny wysiłek i ujawnianie tych możliwości bazy techniczno-materialnej, naukowej, jakie są w granicach kraju w naszej dyspozycji. U fundamentów tej bazy znajdują się również polskie surowce mineralne i na ich podstawie organizowane przemysły górniczo-przetwórcze.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Znamy dotychczasowe nasze osiągnięcia i doskonale rozumiemy prawidłowość przemian społeczno-politycznych, jakie się dokonały i dokonują na podstawie nowo tworzonych ognisk pracy twórczej. Chlubimy się dokonanymi osiągnięciami, lecz musimy nie ustawać w wysiłku, aby sięgać do coraz dalszych źródeł naszego dobrobytu i rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Aktualny etap naszej gospodarki, okrzepłej już po okresie pionierskich organizacji od podstaw, znamionuje szybkie mijanie form gospodarki ekstensywnej, a wkraczanie w szeroko rozumianą intensyfikację naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Czekać tu będą na rozwiązanie nowe problemy, bardziej zapewne skomplikowane i bardziej złożone, wymagające szerokiego spojrzenia dojrzałego gospodarza. Wykorzystać trzeba będzie wszystkie zdobycze nauki i techniki, wyzyskać tkwiące w przyrodzie i w naszej działalności nie zaktywizowane dotychczas potencje i rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Pragnę skupić uwagę obywateli posłów wokół konkretnego zagadnienia, niedostatecznie jeszcze kompleksowego wykorzystania eksploatowanych złóż kopalin. W przeglądzie spraw dokonanych w ostatnim okresie przez zespoły i komisje sejmowe, na posiedzeniach tu, w Warszawie, i sesjach wyjazdowych w terenie, wysunęły się na plan problemy, których rozwiązanie może przynieść gospodarce realne korzyści, podnieść na wyższy poziom i wzmocnić nasz potencjał bilansu surowców.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Jak z jednej strony usilnie staramy się powiększyć naszą bazę surowcową o nowe złoża i nowe surowce, kosztem wielkich wysiłków pracowników nauki i kosztem niemałych części dochodu narodowego, tak z drugiej strony do obowiązków wszystkich dysponentów, a jednego przecież gospodarza, należy wykorzystać bez reszty wszystkie będące w naszej dyspozycji możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Nie należy i nie wolno liczyć na odkrycia geologiczne jako jedyne źródło przyrostu zasobów naszej bazy sił wytwórczych, podobnie, jak nieprawidłowe i szkodliwe byłoby dla gospodarki zaspokajać potrzeby a la longue i w szerokim zakresie asortymentowym — jedynie na drodze zakupów surowców i licencji za granicą, nie organizując w tym celu własnych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Dziś powszechnie uznane jest stanowisko, że trzeba się zajmować uboższymi, niżej procentowymi surowcami, dla nich opracowywać nowe technologie przeróbki i zasady wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Organizacja przyszłości naszego organizmu gospodarczego wymaga doskonałego wykorzystania wszystkich wartości krajowych, których ujawnienie, odkrycie jest zadaniem ścisłego współdziałania jednostek naukowo-badawczych z przemysłem. Wykorzystane być muszą wszystkie korzyści (jakie płyną z ustalającego się sprzężenia zwrotnego pomiędzy nauką i gospodarką), a wyrażające się w efektach ekonomicznych postępu technicznego, opracowaniach nowych metod, nowych technologii, polepszaniu jakości i asortymentu produkcji, w pełniejszym wykorzystaniu surowców i nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W akcji górniczej eksploatacji powstają nieużytki, zwałowiska płonych skał, szkody wszelakiego rodzaju. Rzeczą dobrze spełnionych obowiązków wobec społeczeństwa jest zagospodarować te martwe przestrzenie i oddać do użytku w mało zmienionej w stosunku do pierwotnej postaci.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Pragnę podkreślić te pozytywne zmiany w porządkowaniu powierzchni pogórniczych, jakie mają na celu likwidację hałd, ożywienie kultur rolnych i hodowlanych na dawnych wyrobiskach. Okazuje się, że w krajobrazie górniczych okręgów nie muszą występować martwe hałdy, o ile w porę zapadną decyzje odpowiedzialnego gospodarza o przeznaczeniu i zwrocie dawnych wyrobisk do aktywnego życia.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Pogłębiają i rozszerzają się dzisiaj nasze poglądy na rolę i wykorzystanie surowców.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Widzimy obok podstawowych surowców, wielkich naszych bogactw, pełnych blasku i ceny, eksploatowanych zorganizowanym wysiłkiem służb górniczych i dużymi nakładami, surowce uboższe, towarzyszące i współwystępujące, cenne i niezbędne dla gospodarki do ekonomicznego wykorzystania, często bez dodatkowych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Już dawno przekroczyliśmy 120-milionową tonę wydobycia rocznego węgla. Mamy silny, dobrze nowocześnie zorganizowany przemysł górnictwa węglowego. Ale równocześnie nie dość jest określona i niedostatecznie zorganizowana akcja karbochemii, co w konsekwencji ogranicza możliwości wykorzystania wartości tkwiących w tym bezcennym surowcu, nie tylko przecież przeznaczonym do spalania go pod kotłami czy do produkcji koksu.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Niewątpliwie przyszłość i znaczenie naszej wielkiej bazy węgli kamiennych i brunatnych zależą od uprzedniego rozwiązania problemów karbochemii, co wymaga zdecydowanej intensyfikacji, a zapewne i materialnych środków.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Za pracami geologiczno-poszukiwawczymi, legitymującymi się sukcesami, najwyraźniej nie nadąża akcja naukowo-badawcza technologii przeróbki surowców i celowego ich spożytkowania. Na skutek tego powstaje bariera, ograniczająca wykorzystanie surowców do bogatych i bardzo bogatych złóż lub ich części. Inne są ignorowane.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Opóźnia się więc na przykład oddawanie odkrytych złóż gazu ziemnego do produkcji, ponieważ konsumenci nie są przygotowani do odbioru, zasypuje się odkryte przy okazji złoża piasków szklarskich, bo nie jest nimi zainteresowany kombinat chemiczny itp. Jest to jednak bariera zdecydowanie obniżająca efektywność naszej gospodarki, a do pokonania w trosce o wykorzystanie bez reszty odkrytych skarbów — na drodze organizacji służby górniczo-przemysłowej i wzmocnienia produkcyjnych przedsiębiorstw zapleczem naukowym.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Od wyników pracy, w porę i celowo tworzonych ośrodków naukowych przy kombinatach górniczo-przemysłowych zależą przyszłe efekty ekonomiczne tych zakładów, a w konsekwencji również wielu innych gałęzi gospodarki. Tak na przykład, każdy dodatkowy jeden procent odzysku siarki z rudy w Tarnobrzegu w procesach wzbogacania oznacza 5 i więcej milionów złotych dochodu w skali rocznej, bez dodatkowych inwestycji i nakładów, prawie w tych samych warunkach produkcyjnych. W przeciwnym wypadku ponosimy bezpowrotne straty cennego surowca i w efektywności naszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Szeroko pojęta intensyfikacja naszej gospodarki zobowiązuje do wykorzystania wszystkich zdobyczy nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselPawlowskiStanislaw">W wyniku prac geologiczno-poszukiwawczych, rozwijanych w Polsce Ludowej dużym wysiłkiem i na dużą skalę, przekazano gospodarce narodowej znaczne zasoby surowców mineralnych o ogromnej potencjalnej wartości. Bilansowane są jak najbardziej prawidłowo nie tylko główne składniki kopalin, ale również kopaliny współwystępujące, co umożliwia podejmowanie racjonalnych decyzji o ich zagospodarowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Efektywność działania gospodarczego i szeroko rozumiana ekonomika wymagają:</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselPawlowskiStanislaw">1)aby program z zasady uwzględniał obok wykorzystania kopaliny głównej, wszystkie inne złoża surowców współwystępujących, do których dostęp został działalnością górniczą ułatwiony;</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselPawlowskiStanislaw">2)aby również wykorzystane zostały odpady i produkty powstałe przy przeróbce kopalin; byłby to wtedy program kompleksowego wykorzystania eksploatowanych złóż mineralnych o dużym, gospodarczym znaczeniu, szczególnie dla nowych górniczych centrów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Istnieje jedna forma właściwa dla realizacji tego postulatu. Jest to kombinatowa forma zarządzania w zakresie organizacji zakładów przemysłowych, związanych z eksploatacją surowców mineralnych, co wymaga upowszechnienia jako zasady. Wszędzie tam, gdzie ją zastosowano, legitymuje się pozytywnymi w ocenie ekonomicznej osiągnięciami. Kombinat przemysłowo-górniczy pozwala bowiem ująć pod wspólnym kierownictwem kopalnie, zakłady wzbogacania i przeróbki, różne usługi i prowadzić działalność gospodarczą na zasadach ogólnie pojętych korzyści ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Nie zawsze jest to rozwiązanie bezkonfliktowe.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Praktyka wskazuje jednak na konieczność większego zainteresowania i większego zaangażowania dwu lub więcej resortów dla wspólnego, kompleksowego wykorzystania złóż kopalin. Można wskazać przykłady, gdzie obok siarki, miedzi czy węgla podejmować można uboczną eksploatację surowców ceramicznych, budowlanych, szklarskich, naturalnych nawozów wapniowych — gdzie więc obok głównego producenta chemii, przemysłu ciężkiego czy górnictwa występować może zainteresowany resort budownictwa, rolnictwa, zdrowia i inne.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wydaje się celowe zobowiązać kierownictwo resortów i zjednoczeń do ścisłego współdziałania, do zawierania wieloletnich umów kooperacyjnych w tym zakresie. A wtedy w jakiejś części złagodzi się kryzys na rynku zaopatrzenia w niezbędne materiały budowlane, drogowe, wapno nawozowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Okresowo aktualizowana lista kopalin towarzyszących nadających się do eksploatacji i ekonomicznego wykorzystania — wraz z zatwierdzonym przez Komisję Planowania programem realizacji — powinna stanowić punkt wyjścia takiej akcji. Jak wynika z informacji przedstawicieli Wyższego Urzędu Górniczego, program taki nie jest aktualizowany od 1964 r.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Wszystkie zakłady produkcyjne skrupulatnie rozliczają się z materiałów, towarów, surowców, jedynie pełną garścią — bez zbytniej kontroli i rozrachunku — odbywa się eksploatacja surowców mineralnych. Sprawie tej poświęcić powinny większą niż dotychczas uwagę władze zobowiązane z urzędu do ochrony złóż, opieki nad właściwą i prawidłową nimi gospodarką, tak jak to jest zrozumiałe dla przewidującego i dobrego gospodarza.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselPawlowskiStanislaw">Na koniec pragnę podkreślić, że interes społeczny dalekosiężnej polityki uzasadnia konieczność przeznaczania coraz to większych sum dochodu narodowego na pionierskie prace badawczo-naukowe, w tym również na tematykę dotyczącą kompleksowego wykorzystania surowców kopalnych. Trzeba dotrzymać kroku ogólnie obserwowanemu w świecie postępowi w nauce i technice w tym zakresie. O pewnych efektach takich prac mówił tutaj — z tej trybuny — poseł Bednarek.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Mieczysław Gajewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Wysoka Izbo! Chcę poruszyć dwie sprawy — jedną z dziedziny handlu zagranicznego, i drugą — z dziedziny handlu wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Głównym i może najtrudniejszym problemem, z którym mamy do czynienia na tle pomyślne! w zasadzie oceny aktualnej sytuacji gospodarczej, jest niewątpliwie problematyka handlu zagranicznego. O poważnym znaczeniu i wpływie handlu zagranicznego na ogólną sytuację gospodarczą mówić nie będę. Chcę tylko podkreślić, że już w 1964 r. stosunek wartości naszego eksportu do wartości dochodu narodowego wynosił przeszło 20%. Stąd szczególna nasza troska o przebieg obrotów w ogóle, a eksportu w szczególności. Stąd godne aprobaty jest podniesienie efektywności dewizowej do rangi podstawowego kryterium, wyznaczającego kierunki rozwoju produkcji we wszystkich dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Przy obecnym powiązaniu z handlem światowym — opłacalny eksport jest bezwzględnym wymogiem. Dlatego istotą problemu jest: znać dokładnie opłacalność konkretnych artykułów oraz uzyskać na eksport towary o najkorzystniejszych wskaźnikach. Wiąże się z tym również sprawa poziomu kosztów produkcji i cen fabrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">W związku z powyższym kilka wniosków i kilka pytań:</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">1.Wydaj e się konieczne dokonanie szybszych postępów w Specjalizacji i kooperacji produkcji jako w czynnikach dynamizujących wymianę handlową. Nie może bowiem zadowolić stan obecny, gdy w specjalizowanych dostawach eksportowych, jak również w obrocie sprzętem inwestycyjnym, dostawy specjalizowane eksportowe są wciąż jeszcze nikłe.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">2.Mimo szybszej stosunkowo dynamiki i korzystnej zmiany struktury, w roku ubiegłym i w pierwszych miesiącach roku bieżącego nie wykonano planu eksportu maszyn i urządzeń. Stąd niezbędny jest dalszy wysiłek, a nawet konieczność dalszego zwiększania udziału gotowych wyrobów przemysłowych oraz kontynuowania nadal osiągniętej dynamiki i słusznego kierunku zmian strukturalnych naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">3.Wymienione postulaty wymagają wyjaśnienia ze strony przedstawicieli rządu zasadniczych przyczyn powtórzenia się trudności w ich realizacji oraz poinformowania o środkach doraźnie zapobiegawczych, jak i będących w fazie realizacji na dłuższy okres, a w szczególności prosiłbym w miarę możliwości o poinformowanie Sejmu o efektach lub pozytywnych bądź wątpliwych objawach działania lub wdrażania nowych instrumentów w dziedzinie obrotów handlu zagranicznego, będących w fazie realizacji, jak:</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">—uchwała nr 149 w sprawie parametrów oceny opłacalności eksportu oraz systemu wynagradzania za poprawę opłacalności i za zwiększenie wpływów dewizowych w eksporcie;</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">—uchwała nr 230 i instrukcja Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w sprawie uruchomienia środków inwestycyjnych dla potrzeb handlu zagranicznego;</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">—uchwała nr 372, ustalająca górną granicę dopuszczenia towarów do eksportu;</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">—uchwała nr 150, ustalająca przejściowy fundusz aktywizacji eksportu oraz uchwała Rady Ministrów z 31 marca br.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">W wymienionych pytaniach i postulatach nawiązuję do licznych w tym zakresie dezyderatów niejednej komisji sejmowej, u podstaw których tkwiła zawsze tendencja do niezbędnego stworzenia warunków szybszego rozwoju eksportu niż importu, aby zapewnić równowagę płatniczą, ale równocześnie, aby poprzez opłacalny eksport pomnażać nasz dochód narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Sprawa druga, którą chcę poruszyć to konieczność coraz skuteczniejszego przeciwdziałania tendencjom do produkcji wyrobów niskiej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Była już mowa o tym niejednokrotnie w komisjach sejmowych. Niedawno o tym dyskutowano na zebraniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Pewne jednak postulaty i dezyderaty poselskie warto tu ponowić i poszerzyć, by po półtora roku obecnej pięciolatki przyśpieszyć niektóre w tej dziedzinie usprawnienia funkcjonowania naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Chodzi o to, by kontynuując rygorystyczne egzekwowanie kar umownych za dostawy wyrobów niewłaściwej jakości, uderzające coraz celniej w rentowność winnych tej produkcji przedsiębiorstw — zgodnie z ustawą o Urzędzie Jakości i Miar uzupełnić systematycznym, zdecydowanym narzędziem grzywien, obciążających bezpośrednio odpowiedzialny personel kierowniczy przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Okręgowe urzędy jakości i miar muszą się stać ośrodkiem coraz bardziej odczuwanej administracyjnej i zarazem społecznej presji przeciwko wytwórcom złej jakościowo produkcji zarówno w obronie całej gospodarki, jak i wzmocnienia pozycji konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">Każdy zgłoszony wypadek jakościowo złej produkcji musi stać się przedmiotem wnikliwego badania; prasa zaś, radio i telewizja powinny rozprawy w zakresie wprowadzenia do obrotu złej jakości produkcji szeroko popularyzować, aby przedsiębiorstwa i załogi, które systematycznie naruszały normy czy warunki techniczne produkcji, nauczyły się — pod pręgierzem opinii i dolegliwości kar — produkować towary dobrej jakości lub przynajmniej nie wypuszczać do obrotu wyrobów złych jako pełnowartościowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">W związku z powyższym, proszę o poinformowanie, co rząd robi lub zamierza robić, aby^ ^konsekwentnie i w miarę szybko wdrożyć na codzień cały system kontroli i przeciwdziałania produkcji złej jakości, wiążąc — poza samo przez się zrozumiałą kontrolą wewnętrzną — w ścisłym współdziałaniu agendy Urzędu Jakości i Miar, zakłady jakościowego odbioru towarów w przedsiębiorstwach handlowych, PIH itp.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselGajewskiMieczyslaw">I po drugie — na ile już Obecnie wywiera lub w najbliższej przewidywanej przyszłości wywierać będzie wpływ na racjonalny bieg produkcji realizacja drugiej fazy wniosków przedsiębiorstw i instytucji, wynikających z uchwał VII Plenum KC PZPR?</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Wacław Jagodziński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z tej trybuny pragnę stwierdzić, że sprawność służby zdrowia w kraju stale się polepsza. Rozwijająca się i polepszająca działalność profilaktyczna obejmuje coraz większą liczbę mieszkańców naszego kraju, szczególnie dzieci i młodzież i to nie tylko w ośrodkach miejskich, lecz obejmuje Swą opieką także tereny wiejskie. Chory i cierpiący człowiek może obecnie stosunkowo łatwiej uzyskać pomoc lekarza i otrzymać skuteczne środki leczenia. Jest to dowodem właściwej polityki i osiągnięć służby zdrowia, widocznych szczególnie w dziedzinie lecznictwa otwartego.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Natomiast odnosi się wrażenie, że znacznie mniejsze postępy uzyskano w tworzeniu materialnych podstaw lecznictwa zamkniętego, w budowie szpitali i ośrodków zdrowia — i tymi właśnie sprawami pragnę się zająć w swoim wystąpieniu.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Plan nakładów inwestycyjnych w resorcie zdrowia i opieki społecznej na 1967 r. wynosi 1.882.973 tys. zł, z czego wykonano do końca kwietnia bieżącego roku zaledwie 19,6%, gdy w analogicznym okresie roku ubiegłego wykonano 21,4%.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">W roku ubiegłym pomimo lepszego zaawansowania realizacji planu, w końcowym jednak efekcie plan nie został zrealizowany. Wystarczy nadmienić, że na planowaną budowę 160 ośrodków zdrowia wybudowano tylko 73, a w latach 1961—1965 na planowane 570 ośrodków wybudowano 466. Plan resortu zakłada istnienie 3 tysięcy ośrodków zdrowia, które obniżyłyby wskaźnik liczby ludności do 5—6 tys., przypadający na jeden ośrodek w promieniu 5—6 km. Przybliżony wskaźnik osiągnęły już województwa opolskie i katowickie, ale w województwie poznańskim przypada 11 tys. ludności na jeden ośrodek, a w woj. szczecińskim aż około 15 tysięcy. Przy pełnej realizacji planu inwestycyjnego, mianowany wskaźnik uzyskanoby w 1975 r. Niestety, w 1966 r. elan wykonano zaledwie w 45,6% i to bardzo nas niepokoi.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Nie lepiej przedstawia się sytuacja w budowie obiektów lecznictwa zamkniętego — szpitali. W roku ubiegłym przekazano szpital miejski w Ostrowie Wielkopolskim, którego budowa trwała aż 8 lat. Zgodnie z planem koszt budowy miał wynosić 32 mln zł, a sama inwestycja miała być realizowana w ciągu 4 lat. Przewlekły cykl budowy był bezpośrednim powodem wzrostu nakładów do 53 mln zł, głównym powodem wzrostu kosztów była podwyżka cen materiałów budowlanych, niemniej jednak przeceny kosztorysów i inne zmiany sprawiały wiele kłopotów inwestorom.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Już trzeci rok trwa adaptacja byłej przychodni obwodowej na oddział szpitala w Krotoszynie, która napotyka trudności w postaci zaopatrzenia materiałowego, jak trzonu kuchennego, przycisków alarmowych i innych. Kapitalny remont szpitala powiatowego w Gostyniu trwał aż 7 lat.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Przedłużanie w nieskończoność cyklu budowy lub adaptacji, a nawet kapitalnych remontów szpitali, często powoduje, że w założeniach nowoczesny zdawałoby się obiekt, podczas kilkuletniej budowy stał się już obiektem starego typu i już wymaga modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Z przykrością muszę stwierdzić, że najbardziej poważnym hamulcem w inwestycjach są nakłady obejmujące prace badawcze, dokumentację prawną, dokumentację projektowo-kosztorysową, nadzory, ekspertyzy itp., a nie brak materiałów, mocy przerobowej lub środków finansowych — czyli prace przygotowawcze. Przykładom jest analiza struktury wykonania planu za cztery miesiące bieżącego roku. Nakłady na zakupy zrealizowano w 21,8%, na roboty budowlano-montażowe 19,4%, a na pozostałe nakłady tylko 13,5%.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Podane wyżej wskaźniki liczbowe wskazują niedwuznacznie na główne źródło wydłużania cyklu budowy. Źródłem tym są biura projektowo-kosztorysowe, które opracowują dokumentację. Trudności ogólnie znane z umieszczeniem dokumentacji, warunkowanie aż dwuletniego okresu wyprzedzenia i bardzo często, niestety, występujące braki zasadniczych elementów wymagających dodatkowych uzupełnień i hamujących wykonanie.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Osobiście uważam, że bardzo dużo na tym odcinku mogłyby usprawnić wcześniejsze kontakty projektodawcy z przyszłym wykonawcą. Obecnie projektodawca nawet nie wie, kto będzie wykonawcą i czym wykonawca dysponuje.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Po zatwierdzeniu dokumentacji i przekazaniu jej wykonawcy okazuje się, że wykonawca dysponuje materiałami, ale innymi niż przewiduje dokumentacja, i nie może wskutek tego przystąpić do wykonawstwa, a zmiana dokumentacji trwa zbyt długo.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Mówiąc o niedociągnięciach, nie można pominąć osiągnięć na tym odcinku, do których należy zaliczyć oddanie do użytku w terminie szpitala w Myszkowie oraz w Otwocku i Oświęcimiu z kilkumiesięcznym opóźnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Bardzo wysoko cenimy inwestycje przemysłowe, zapewniające nowe stanowiska pracy, co w następstwie stwarza poprawę warunków bytowych społeczeństwa. Jednak nie możemy zapominać o tym, że najcenniejsze i najdroższe co człowiek posiada — to zdrowie, a ochrona i zachowanie zdrowia wymagają zapewnienia odpowiedniej bazy materialnej w postaci klinik, szpitali i ośrodków zdrowia oraz zapewnienia mieszkań dla służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Jeżeli tak wysoko cenimy zdrowie i uznajemy hasło — „Sport to zdrowie”, to należałoby zapewnić jak najbardziej dogodne warunki do uprawiania sportu i turystyki, a te również wymagają inwestycji w postaci obiektów sportowych, hoteli turystycznych i sprzętu turystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Dlatego też Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki zaplanował na 1967 r. budowę trzech hoteli w standardzie komfortowym w Katowicach, we Wrocławiu i w Lublinie oraz 5 hoteli w standardzie popularnym — w Toruniu, Sanoku, Ustrzykach Dolnych, Szczecinie i w Zielonej Górze.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Ponadto plan przewiduje budowę pawilonu usługowego na Włościennicy wraz z linią kablową do Morskiego Oka, budowę wyciągu na Czantorię i budowę bazy kajakowej w Bydgoszczy.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Wymienione 5 hoteli turystycznych mają zapewnić 1.104 miejsca noclegowe przekazane do eksploatacji w 1968 r. Niestety, i tu realizacja planu inwestycyjnego napotyka poważne trudności. Dla przykładu podam, że plan do przerobu w obiekcie hotelu turystycznego w Szczecinie w bieżącym roku wynosi 6.200 tys. zł. Szczecińskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego zapewnia przerób tylko jednego miliona złotych. Zielonogórskie Przedsiębiorstwo Budownictwa na 5.600 tys. zł zapewnia przerób zaledwie 3.300 tys. zł. Taka wartość robót została zaakceptowana przez Komisję Rozdziału Robót, nie licząc się z koniecznością uruchomienia hoteli w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Podobny stan rzeczy istnieje w Ustrzykach Dolnych i w Sanoku. Stan taki został spowodowany brakiem mocy przerobowej przedsiębiorstw, co przyczynia się do przesuwania inwestycji turystycznych na dalszy plan, zapewniając w pierwszej kolejności przerób wszystkim innym resortom.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Obiektywnie rzecz biorąc, można zgodzić się z tym, że inwestycje turystyczne nie są najważniejsze, ale przekładanie ich z roku na rok i przesuwanie ich na dalszy plan uniemożliwi ich realizację w najbliższych latach, uwzględniając w tym również międzynarodowy rok turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Dlatego też postuluję do Komisji Rozdziału Robót o wnikliwy i sprawiedliwy podział zadań, tak aby każdy resort mógł poszczycić się pewnymi osiągnięciami na odcinku realizacji inwestycji i (przekazywania coraz to więcej obiektów do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselJagodzinskiWaclaw">Mimo tych braków, które sobie pozwoliłem przedstawić Wysokiej Izbie, ogólny stan lecznictwa w naszym kraju, opieka nad dzieckiem, szeroki rozwój turystyki wewnętrznej z udziałem milionów ludzi — świadczą, że może być jeszcze o wiele lepiej, jeżeli zabezpieczymy i będziemy w terminach wykonywać inwestycje w resorcie zdrowia i w turystyce.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 12)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Witold Kasperski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKasperskiWitold">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Mimo systematycznej poprawy sytuacji mieszkaniowej w naszym kraju sprawy budownictwa mieszkaniowego znajdują się nadal w centrum uwagi społeczeństwa. Szybkie uprzemysłowienie kraju, rozwój miast i wzrost dochodów ludności powodują, że ludzie pragną coraz lepiej mieszkać.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKasperskiWitold">W latach 1961—1965 przekazaliśmy w miastach do użytku 611 tys. mieszkań. W bieżącym planie 5-letnim zbudujemy około 728 tys. mieszkań, co stanowi wzrost w ogóle o 19%, a w budownictwie uspołecznionym o 25%. Jednak zapotrzebowanie na mieszkania rośnie równie szybko. Średnio budujemy rocznie 145.600 mieszkań w miastach, podczas gdy na przykład w 1966 r. zawarto w miastach 116.300 nowych małżeństw. Istnieją przecież jeszcze zaległe zapotrzebowania.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKasperskiWitold">Sprawdzianem istotnego zapotrzebowania na mieszkania, popartego książeczką mieszkaniową PKO, obok tych rejestrów, które prowadzą prezydia rad narodowych, jest rejestracja kandydatów na członków spółdzielni mieszkaniowych. W dniu 1 kwietnia br. w rejestrach spółdzielni figurowało 194.500 członków spółdzielni oczekujących na mieszkania, a więc tych co już wnieśli pełne wkłady na mieszkania oraz 350 tys. kandydatów oszczędzających jeszcze w PKO. Niestety, około 15 tys. spośród tych co już wpłacili do spółdzielni pieniądze otrzyma mieszkania dopiero po 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKasperskiWitold">W tych warunkach sprawa pełnego i terminowego wykonania planów w budownictwie mieszkaniowym nabiera szczególnego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKasperskiWitold">Zadania planowane na 1966 r. w ilości 141,6 tys. mieszkań w miastach, zostały w zasadzie wykonane. To samo można powiedzieć o pierwszym kwartale bieżącego roku, w którym w budownictwie uspołecznionym oddano do użytku ponad 22 tys. mieszkań. Stanowi to około 18% zadań rocznych. Niepokój budzi jednak fakt spadku dynamiki budownictwa indywidualnego, które angażując oszczędności i pracę własną obywateli, jest dla poprawy warunków mieszkaniowych ludności szczególnie korzystne. Główną przeszkodą w rozwijaniu tego typu budownictwa jest występujący jeszcze nadal brak niektórych materiałów budowlanych, szczególnie wykończeniowych oraz odpowiednio przygotowanych terenów pod zabudowę. Uważam, że indywidualnie budujący powinni być otoczeni szczególną pomocą i opieką ze strony rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKasperskiWitold">Można przyjąć w świetle wyników pierwszego kwartału roku bieżącego, że i w 1966 r. zadania zostaną w zasadzie wykonane. Już po raz drugi używam słowa — „w zasadzie”, gdyż fakt oddania do użytku zaplanowanej ilości mieszkań w skali kraju nie oznacza jeszcze, że plan został wykonany we wszystkich województwach i miastach, ani też, że został wykonany kompleksowo. Na przykład w 1966 r. zadania planu nie zostały wykonane w 7 województwach, między innymi w woj. szczecińskim i opolskim. Natomiast przekroczono plan dość znacznie w 12 województwach, w tym na przykład w Poznaniu i w woj. bydgoskim. Jednak tych wszystkich, którzy nie otrzymali mieszkań w woj. szczecińskim, nie bardzo pociesza fakt, że na terenie miasta Poznania zbudowano na przykład 400 mieszkań ponad plan, co niewątpliwie dla mieszkańców m. Poznania jest szczególnie korzystne. Wynika stąd postulat, że plany budownictwa mieszkaniowego powinny być wykonywane we wszystkich województwach.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKasperskiWitold">Trzeba również podkreślić, że przekazanie do użytku zaplanowanej ilości mieszkań nie oznacza jeszcze pełnego wykonania planu. Cały szereg osiedli i domów przekazano do użytku zarówno w roku ubiegłym, jak i w roku bieżącym bez wykonania elewacji oraz urządzeń towarzyszących, takich jak drogi i dojścia, bez urządzeń terenu, a szczególnie lokali handlowych i usługowych. Inwestorzy i przedsiębiorstwa budowlane rozumieją już wagę tego problemu. Dużo się o tym mówi i pisze, ale nie zmienia to faktu, że w 1966 r. plan budowy lokali handlowych i usługowych, niezbędnych dla normalnego funkcjonowania osiedla, został wykonany zaledwie w 75%.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKasperskiWitold">Jak już wspomniałem, potrzeby mieszkaniowe rad narodowych, jak i spółdzielni, wyprzedzają jeszcze tempo rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Wykazy tych potrzeb obok prezydiów rad narodowych prowadzą spółdzielnie mieszkaniowe. One także rejestrują opinie swych członków o tym, jak się buduje. W maju bieżącego roku zostały zakończone wojewódzkie zjazdy delegatów spółdzielni, a w październiku bieżącego roku odbędzie się V Krajowy Zjazd Spółdzielczości Mieszkaniowej. W dyskusji przędz jazd owej wysunęły się na czoło trzy problemy: pierwszy dotyczy zwiększenia ilości budowanych mieszkań spółdzielczych w miarę możliwości jeszcze w bieżącym planie 5-letnim o około 10%, a więc o około 40 tys. mieszkań, a w następnym planie 5-letnim o około 210 tys. mieszkań, a więc o 50%. Drugi postulat dotyczy poprawy wartości użytkowej mieszkań — sprawa niezmiernie ważna i często krytykowana. A trzeci postulat dotyczy rozważenia słuszności istniejącej jeszcze w wielu miastach rozpiętości w opłatach z tytułu korzystania przez spółdzielców z miejskich urządzeń komunalnych, takich jak cenią wody, wywozu śmieci i inne.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKasperskiWitold">Wysoki Sejmie! Do 31 marca br. spółdzielcy zgromadzili na konto wkładów mieszkaniowych w bieżącym pięcioleciu około 7 mld zł. Jest to dowodem, że nowa polityka mieszkaniowa jest realna i słuszna. Jednak spółdzielnia, rejestrując nowego kandydata, podejmuje wobec niego konkretne zobowiązania. Dlatego też wydaje się rzeczą szczególnie słuszną, aby rozpoczęte prace nad programem rozwoju produkcji materiałów budowlanych i nad planem rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 1975 r. zostały przyśpieszone i ujęte kompleksowo, abyśmy mogli ludziom wskazać choć przybliżone terminy przydziału mieszkania już po 1970 r. Plan ten powinien być zbilansowany nie tylko pod względem zabezpieczenia materiałów budowlanych, ale również pod względem rozwoju mocy produkcyjnych przedsiębiorstw budowlanych oraz wyposażonych w odpowiednie urządzenia komunalne terenów pod zabudowę.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKasperskiWitold">Tak jak przed chwilą wspomniałem, wydaje się również, że w miarę wzrostu udziału ludności w finansowaniu własnego dachu nad głową, coraz wyraźniej będzie występował problem doskonalenia wartości użytkowej mieszkań. Chodzi tu o takie podstawowe problemy, jak optymalnie wyważona w stosunku do możliwości i do potrzeb powierzchnia mieszkań i układy funkcjonalne oraz wyposażenie i jakość robót wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKasperskiWitold">Pragnę z tej wysokiej trybuny podkreślić, wielki wkład pracy prezydiów rad narodowych oraz zainteresowanych resortów, również resortu budownictwa, w rozwój spółdzielczości mieszkaniowej i wykonanie przez nią zadań.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKasperskiWitold">Pragnę także dodać, że w wielu już miastach zaczyna się rozwijać w sposób niejako naturalny współzawodnictwo między państwową a spółdzielczą gospodarką mieszkaniową zarówno w zakresie inwestycji, jak i utrzymania na należytym poziomie stanu technicznego budynków oraz kultury mieszkaniowej. Między innymi znajduje to swój wyraz w zobowiązaniach administracji i samorządu mieszkańców podejmowanych dla uczczenia 50 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej. Samorząd mieszkańców organizując opiekę nad dziećmi, troszcząc się o czystość i upiększanie swoich osiedli, kształtując w osiedlach socjalistyczne stosunki międzyludzkie, włączą się tym samym do realizacji uchwał VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Lorentz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselLorentzStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W okresie, który jest przedmiotem dyskusji, w dziedzinie kultury zaszły wydarzenia o dużym znaczeniu, które mogą poważnie wpłynąć na dalszy jej rozwój. Kongres Kultury Polskiej, poprzedzony przez liczne zebrania terenowe, zwrócił uwagę na rolę kultury w naszym dzisiejszym świecie i uświadomił władcom lokalnym i organizacjom społecznym, działającym w większych i mniejszych ośrodkach, doniosłe znaczenie upowszechnienia (kultury w służbie przecież — Obecnie — całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselLorentzStanislaw">Kongres wysunął wiele ważnych wniosków, które są Obecnie przedmiotem rozważań nowo powołanej Rady Kultury i Sztuki. Chciałbym w swym przemówieniu Poruszyć Problemy najbardziej zasadnicze, ostatnio dyskutowane też w sposób interesujący w prasie oraz na zebraniach organizacji naukowych, kulturalnych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselLorentzStanislaw">Jednym z kluczowych problemów jest sprawa nowego typu mecenatu społecznego w dziedzinie kultury. Jest oczywiste, że formy, w których wyrażał się kapitalistyczny mecenat kulturalny, w naszym ustroju na ogół stały się nieaktualne. A państwo nie jest, i chyba nie może ani nie powinno stać się, jedynym mecenatem w dziedzinie kultury. Mecenat w naszym ustroju od początku sprawują i związki zawodowe, i różne przedsiębiorstwa i organizacje społeczne, i kluby, i stowarzyszenia. Różnorodne formy działalności kulturalnej rozwijały się jednak w sposób spontaniczny i od dawna odczuwamy potrzebę uregulowania dość przypadkowych czasem przejawów społecznego mecenatu kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselLorentzStanislaw">W ostatnich czasach kształtować się poczęły — co przyjąć trzeba z prawdziwym zadowoleniem — nowe formy mecenatu społecznego, które chyba uznać możemy za właściwy wyraz socjalistycznego mecenatu w dziedzinie kultury: to mecenat kulturalny wielkich zakładów pracy. Słusznie z wielkim uznaniem wymieniano na Kongresie Kultury Polskiej przykład Baranowa, gdzie jeden z najwspanialszych naszych zamków renesansowych odrestaurowano dla potrzeb organizacyjnych Tarnobrzeskiego Kombinatu Siarkowego. Zachowano charakter muzealny niektórych wnętrz, a muzeum o charakterze historyczno-artystycznym dopełniono specjalnym oddziałem geologicznym z uwzględnieniem problemów siarki, utworzono więc placówkę naukowo-oświatową dla pracowników kombinatu. A w całości — Baranów stał się bardzo ciekawym i już tłumnie odwiedzanym punktem turystycznym, co ma duże znaczenie w dobie żywiołowo rozwijającej się turystyki. Dodać tu trzeba, że w przyszłości Baranów, jak i Wieliczka — kieleckie Krzemionki, Puławy z Kazimierzem i Janowcem, rejon Krakowa, pierścień Gdańska i tyle jeszcze innych zespołów krajobrazowo-zabytkowo-muzealnych — stanowić będzie jeden z ważnych ośrodków turystyki międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselLorentzStanislaw">Wspomniałem Puławy, Kazimierz i Janowiec — muszę tu więc z uznaniem wymienić kształtujący się w Azotach Puławskich wszechstronny mecenat kulturalny, który ma objąć te zabytkowe ośrodki — jak najsłuszniej, bo przecież korzystać z nich będą stale pracownicy — „Azotów”. Dodać trzeba, że zamek w Janowcu niecałkowicie ma być odbudowany — co było przedmiotem dyskusji na łamach prasy — lecz tylko odrestaurowany — a jest to tvm bardziej pilne, że ruch turystyczny szybko się tu wzmaga; w pobliżu zamku ma być zorganizowane turystyczne zaplecze, z którego najbardziej korzystać będą pracownicy — „Azotów”. Słuszne więc będzie, jeśli ten wielki zakład pracy roztoczy nad Janowcem stałą opiekę. I słusznie — „Azoty” rozwijają swój mecenat i w innej dziedzinie, nawiązując kontakty z artystami współczesnymi, czego wyrazem było w roku ubiegłym sympozjum w Puławach.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselLorentzStanislaw">Mecenat kulturalny elbląskiego Zamechu, który wyraził się w bezpośrednim zetknięciu twórczym artystów z inżynierami, technikami i robotnikami, w tegorocznym biennale zamierza podjąć ambitne próby ożywienia sztuka współczesną trasy kopernikowskiej. W Głogowie, w Zamku Piastowskim, powstaje muzeum regionalne, w którym jedno skrzydło zamku zajmie dział hutnictwa i odlewnictwa metali kolorowych, zorganizowany w oparciu o Dolnośląskie Zakłady Metalurgiczne w Nowej Soli i Hutę Miedzi w Głogowie. Wysunąć trzeba dezyderat, by Huta im. Lenina zainteresowała się zamkiem w Niepołomicach i nadała mu w przybliżeniu taki charakter, jaki ma Baranów w stosunku do Tarnobrzega i by w szerszym niż dotąd stopniu w Nowej Hucie mogli swe potrzeby kulturalne zaspokajać pracownicy kombinatu. Placówki kulturalne Krakowa — jak się okazało — nie mogą wypełnić wszystkich zadań w dostatecznym zakresie. Chyba swój mecenat w dziedzinie kultury powinna określić Płocka Petrochemia, wielkie zakłady Śląska, które zresztą dokonały już w dziedzinie kultury bardzo dużo — jako jeden z przykładów wymienię rybnickie — „Dni Kultury”, organizowane przy wybitnej Opiece i pomocy górnictwa rybnickiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselLorentzStanislaw">Wydaje się, że dla dalszego pomyślnego rozwoju socjalistycznego mecenatu kulturalnego niezbędne jest zrewidowanie niektórych przepisów, dotyczących inwestycji towarzyszących, by bardziej zobowiązywały do tworzenia placówek kulturalnych, i zrewidowanie niektórych przepisów o dyspozycji funduszami poza operacyjnymi, co pozwoli wykorzystać je w sposób bardziej celowy i mniej stereotypowy.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselLorentzStanislaw">Sądzę, że mecenat socjalistyczny w dziedzinie kultury wyraża się też w koordynacji działalności różnych instytucji i organizacji. Jako przykład wymienię sympozjum plastyki pod tytułem — „Złote Grono” w Zielonej Górze, oparte na wspólnym mecenacie Centralnej Rady Związków Zawodowych, Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Lubuskiego Towarzystwa Kultury i Muzeum Okręgowego, życzliwie patronowane przez władze partyjne i rady narodowe. Z małego miasteczka za czasów niemieckich, Zielona Góra przetwarza się dzięki temu, jak też oczywiście dzięki rozwojowi szkolnictwa wyższego i stale się poważnym ośrodkiem kulturalnym. W ramach nowego mecenatu coraz to większą rolę odgrywają regionalne towarzystwa kulturalne i inne formy współdziałania społeczeństwa, na przykład przez szeroko rozwiniętą organizację społecznych opiekunów zabytków.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselLorentzStanislaw">Na Kongresie Kultury wysunięto jako problem bardzo ważny sprawę muzeów specjalistycznych w dziedzinie rolnictwa, higieny, przemysłu i techniki, oczywiście, nie jako placówek poświęconych tylko dokumentowaniu i interpretacji przeszłości, ale też — i to głównie — szerzących wiedzę i kulturę, służących naszym dzisiejszym potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselLorentzStanislaw">W ostatnich miesiącach z prawdziwym zadowoleniem obserwujemy pomyślny rozwój Centralnego Muzeum Rolniczego w Szreniawie koło Poznania. Sądzić trzeba, że obok tej bardzo pożytecznej placówki centralnej powinny szybko powstać placówki terenowe w ważniejszych rejonach rolniczych. Wymienić już można taką społeczną placówkę w Ciechanowcu, w woj. białostockim. Niestety, ciągle jeszcze oczekujemy na powstanie tak niezbędnego nowoczesnego muzeum higieny oraz na rozwój sieci muzeów przyrodniczych, technicznych i przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselLorentzStanislaw">Na Kongresie Kultury z wielką troską debatowano nad zagadnieniem ochrony cennych zespołów zabytkowych. Doświadczenia z ostatnich miesięcy budzą poważny niepokój w związku z próbami pomniejszania zabytków nawet najcenniejszych, zaliczanych do grupy zwanej zerową i do grupy pierwszej, obejmujących najważniejsze nasze zabytki. Trzeba do Ministerstwa Kultury i Sztuki zwrócić się z apelem, by wpłynęło na zmianę tego niewłaściwego stosunku do naszych dóbr kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselLorentzStanislaw">W dziedzinie upowszechniania kultury możemy w ostatnich czasach zanotować wiele pomyślnych wydarzeń. Pragnę tu wymienić Międzynarodowe Biennale Plakatu i Międzynarodowe Biennale Grafiki w Polsce. Utrzymanie naszej wysokiej pozycji w tych dziedzinach, jak również podniesienie poziomu wydawnictw wymaga jednak niezbędnie właściwego rozwoju poligrafii. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego do tego przywiązuje szczególną wagę, jak do wszystkich akcji i przedsięwzięć, od których zależy w tak wielkiej mierze należyte upowszechnianie kultury.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselLorentzStanislaw">Słusznie rozbudowujemy nie tylko główne centra nauki i sztuki, ale też wtórne ośrodki kulturalne, które cały kraj mają pokryć siecią placówek różnego typu i stopnia. Skoncentrowanie obecnie wysiłków na inwestycje w dziedzinie radiofonii i telewizji oraz w dziedzinie poligrafii jest bardzo słuszne, ale wiemy dobrze, że nasze ogólne potrzeby w zakresie kultury przekraczają możliwości. Trzeba więc chyba rozważyć sposoby bardziej racjonalnego wykorzystania środków inwestycyjnych na cele kultury i szukania nowych realnych źródeł. Że istotnie potrzeby kulturalne odczuwane są powszechnie, świadczą projekty — dyskutowane już w niektórych województwach — tworzenia własnych wojewódzkich funduszy kulturalnych. Wydaje się, że należałoby opracować przepisy regulujące ich działalność. Ale dla rozwiązania ogólniejszych problemów to nie wystarcza i trzeba rozważyć inne jeszcze możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselLorentzStanislaw">Dokonaliśmy w okresie obchodów Milenium ogromnego dzieła, wznosząc znacznie więcej gmachów szkolnych niż zaplanowane tysiąc budynków. Potrzeby oświatowe — zwłaszcza jeśli chodzi o budowę internatów — są jednak jeszcze bardzo Poważne. Ale byłoby też ważne dopełnienie wielkiego naszego osiągnięcia zaspokojeniem i najbardziej nagłych potrzeb kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselLorentzStanislaw">Wydaje się, że można by rozważyć, czy ze Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów w tych miejscowościach, które mają zaspokojone najważniejsze potrzeby w dziedzinie szkolnictwa, nie można by przeznaczyć pewnej części kwot z nadwyżek na cele inwestycji kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselLorentzStanislaw">Pozwoliłoby to nam podjąć realizację niejednego zadania wysuniętego przez Kongres Kultury Polskiej i pożytecznie dopełnić to wielkie dzieło w zakresie upowszechnienia kultury, którego dokonaliśmy w ciągu ostatnich lat.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Hałas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselHalasHenryk">Wysoki Sejmie! Wystąpienie moje chcę poświęcić aktualnej ocenie bilansu i zaopatrzenia w materiały budowlane. Wystarczy rzucić okiem na otaczający nas krajobraz, alby dostrzec ogromną rangę materiałów budowlanych we współczesnym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselHalasHenryk">Materiały budowlane w szerszym tego słowa znaczeniu produkuje u nas wiele resortów, nie jest więc to domena Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Jeżeli więc podnosimy problem wzrostu budownictwa, a mamy tutaj na uwadze budownictwo nowoczesne, potrzebujące nowoczesnych materiałów, pamiętać jednocześnie musimy o skali wzrostu zadań w przemyśle ciężkim, w chemii, w leśnictwie i rzecz jasna — w przemyśle materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselHalasHenryk">Według danych Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i oceny Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych bilanse podstawowych materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego, poza materiałami ściennymi, są na najbliższe lata w zasadzie zrównoważone. Przyjęty jednak w bilansach poziom rezerw jest za niski, a w niektórych wypadkach nie zdołano ich wygospodarować. Wzrost zadań produkcji materiałów budowlanych jest jeszcze za niski w stosunku do rosnących potrzeb, mimo że za okres 17 miesięcy bieżącego planu 5-letniego realizacja inwestycji w resorcie budownictwa przebiega w sposób zadowalający. Opanowano sytuację na odcinku cementu, szkła, papy i płyt azbestowych. Notuje się jednakże braki w materiałach ściennych, kamionce i materiałach podłogowych pochodzenia chemicznego. Pomijając niedobory sezonowe i rejonowe, bo jeszcze nie wszędzie nauczono się właściwej metody przystosowania geografii podaży materiałów budowlanych do geografii popytu, wynikającego z potrzeb budownictwa, odczuwamy również braki w zaopatrzeniu rynku. Dotyczy to przede wszystkim materiałów ściennych, niedoinwestowanych w okresie minionym. Szacuje się braki w tym zakresie na około 300 mln jednostek ceramicznych w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselHalasHenryk">Realizacja programu doraźnego pozwoliła na pewne złagodzenie sytuacji, jednak akcja ta przebiega zbyt wolno. Zagadnienie to było analizowane przez wojewódzkie zespoły poselskie. Stwierdzono niewystarczającą aktywność resortu budownictwa, wojewódzkich rad narodowych w kierunku poprawy zaspokojenia potrzeb rynkowych. Konieczne więc jest szukanie rezerw w istniejących zakładach, uruchamianie nieczynnych cegielni, uaktywnienie zespołów chłopskich i innych organizacji. Problem ten dyskutowany był na sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Z bogatych, przekazanych materiałów powinna skorzystać Komisja Planowania przy Radzie Ministrów. Konieczne jest zatwierdzenie długofalowego programu produkcji materiałów ściennych przez Komisję Planowania oraz rekonstrukcja branży. Odnosi się to również do innych materiałów budowlanych. Tam gdzie nie ma perspektywicznych programów, należy je opracować i zatwierdzić, gdzie zaś są plany perspektywiczne, na przykład w cemencie, należy je konsekwentnie realizować. Analizując braki materiałów ściennych nie można się sugerować aktualnie uzyskaną nadwyżką cementu, gdyż jest to zjawisko przejściowe. Celowe wydają się zatem dalsze intensywne inwestycje w przemyśle cementowym, w tym — zgodnie z dezyderatem sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — budowa cementowni — „Kujawy”, szczególnie geograficznie uzasadniona.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselHalasHenryk">Brak jest dostatecznej ilości przyjętych już na budowach płytek wykładzinowych PCW. Wymagane jest pełniejsze zaopatrzenie budownictwa w inne tworzywa sztuczne. Resort chemii powinien przyśpieszyć swoje działanie w tym kierunku. Brak materiałów budowlanych z przemysłu chemicznego utrudnia działalność budowlaną. Nowoczesne budownictwo światowe w pełni wykorzystuje chemię dla swoich potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselHalasHenryk">Jednym z podstawowych problemów jest potrzeba większego wyprzedzenia materiałowego. W efekcie zwiększy się rezerwy mocy przerobowej budownictwa, wzrośnie wydajność pracy z jednoczesnym zwiększeniem wykorzystania sprzętu, znajdzie prawidłowe zastosowanie naukowa organizacja pracy, zmniejszając może nawet ilość nowo powoływanych przedsiębiorstw budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselHalasHenryk">Wspomniałem już o pewnej grupie resortów produkujących materiały budowlane, w której produkcja resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych wynosi około 40% — konieczne jest, aby jeden z resortów pełnił funkcję wiodącą lub należy wzmocnić role koordynującą Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselHalasHenryk">Zwiększona uwaga na prawidłowy rozwój przemysłu materiałów budowlanych, zgodnie z wytycznymi odbytej w Warszawie międzynarodowej konferencji w sprawie materiałów budowlanych, pozwoli stworzyć pełniejsze możliwości sprawnej realizacji stale narastających zadań budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Eugenia Kowal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselKowalEugenia">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę w dzisiejszym moim wystąpieniu poruszyć niektóre węzłowe problemy rozwoju przemysłu celulozowo-papierniczego w naszym kraju. Warunki ekonomiczno-polityczne w Polsce Ludowej stworzyły dla tego przemysłu nowe perspektywy rozwojowe. Istniejący od samego początku ostry deficyt celulozy i papieru spowodował dwa zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselKowalEugenia">Pierwsze to — centralne rozdzielnictwo tych wyrobów spoczywające w rękach resortu, i niezależne od przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselKowalEugenia">Drugie — to dyrektywy centralne produkcji. Zawierają one nakłady stałego zwiększania produkcji w ramach istniejących możliwości, bezinwestycyjnie poprzez wykrywanie rezerw, a więc zespołu środków określanych dziś mianem rekonstrukcji przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselKowalEugenia">Pamiętać trzeba, że w przemyśle tym istnieje jeszcze bardzo dużo starych fabryk, które mogą dotrwać do 2000 roku, lecz muszą być odpowiednio konserwowane, modernizowane i rozbudowywane. A na to trzeba nakładów i to poważnych. W stosunku do 1938 r. notujemy w bieżącym roku poważny wzrost produkcji papieru i tektury, bo prawie trzy i półkrotnie, a na głowę ludności skok z 7 kg w 1938 r. do 26,6 kg w roku bieżącym. W produkcji zaś celulozy czterokrotny wzrost w stosunku do 1938 r. Jednakże w dalszym ciągu odczuwamy brak papieru i tektury.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselKowalEugenia">Zużycie papieru na głowę ludności w najbardziej rozwiniętych krajach europejskich przekracza obecnie 100 kg. W Polsce zużycie papieru wynosi 25 kg na głowę ludności. Przemysł celulozowo-papierniczy w Polsce zakłada w swych planach rozwojowych dojście w 1980 r. z obecnych 800 tys. ton rocznie do 2.100 tys. ton papieru i tektury. Zużycie na głowę ludności będzie wciąż niewygórowane.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselKowalEugenia">Komisja Planowania ocenia, że zapotrzebowanie w kraju wyniesie w 1980 r. 2.400 tys. ton, to jest o 300 tys. ton więcej niż wyprodukuje przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselKowalEugenia">Jako pracownik tego przemysłu wiem, że rozbudowa przemysłu papierniczego jest nie tylko kapitałochłonna, ale również i czasochłonna; że okres budowy dużej maszyny, od projektu do wykonania trwa przynajmniej 4— 5 lat.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselKowalEugenia">Ponadto rozwój papiernictwa wymaga kosztownych rozwiązań wodno-ściekowych. Warto podkreślić, że nasz przemysł budowy maszyn papierniczych w Cieplicach nie jest przygotowany do zadań, które papiernictwo stawiać mu będzie w związku z planowanym rozwojem.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselKowalEugenia">Dzięki budownictwu fabryk w Świeciu, Ostrołęce, Włocławku, Kostrzyniu w 1970 r., osiągniemy w najlepszym razie ponad milion ton papieru i tektury. Tak więc nieomal cały przyrost, pół miliona ton, planowany na lata 1971—1975 będzie musiał być w praktyce wykonany w ciągu 5 lat — i to właśnie budzi obawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselKowalEugenia">Wiemy wszyscy, że nowoczesne państwo nie może pozwolić sobie na nadmierne ograniczanie zużycia papieru. Moim zdaniem — realizacja rozwoju nowych mocy produkcyjnych w papiernictwie przesunięta jest zanadto na lata po 1975 r. Należałoby się poważnie zastanowić, czy przemysłowi temu nie da się zapewnić już w następnej pięciolatce — i to od pierwszych jej lat — dodatkowych środków, które by umożliwiły przygotowanie silniejszego pomostu inwestycyjnego między obecną pięciolatką a rokiem 1980, kiedy to zapotrzebowanie na papier wzrośnie do blisko 2.500 tys. ton rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Należy z zadowoleniem podkreślić fakt, stwierdzony przez Przewodniczącego Komisji Planowania, przekroczenia planu wzrostu dochodu narodowego w 1966 r. Plan przewidywał wzrost o 3,7%, osiągnięto 6% według komunikatu, a według dzisiejszego oświadczenia Przewodniczącego Komisji Planowania o 6,5%.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Główną przyczyną wzrostu dochodu narodowego jest — jak wiadomo — wzrost produkcji rolnej, gdzie przewidywaliśmy spadek produkcji rolnej o 3,6%, a osiągnęliśmy wzrost o 5,5%. Nasuwa się tylko taka uwaga, czy stosujemy właściwe metody planowania w rolnictwie, jeżeli w gruncie rzeczy są tak wielkie odchylenia od planu, chociażby korzystne, jak to możemy teraz stwierdzić.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki wzrost produkcji rolnej w latach 1965 i 1966 spowodował nadwyżkę w stosunku do planu w resortach alimentowanych przez rolnictwo, wahającą się od 3 do 12%, wówczas kiedy tak zwane resorty — „ciężkie” osiągały wykonanie planu od 99 do 101%.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Również wzrost produkcji rolnej wpłynął na korzystniejszą zmianę w proporcjach pomiędzy grupą A i B — o czym zresztą tu mówił Przewodniczący Komisji Planowania — oraz na silniejszy wzrost eksportu rolnego, aniżeli planowano w 1966 r. i zmniejszenie importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Te pomyślne wyniki w rolnictwie, które mają talk zasadniczy wpływ na kształtowanie się całej naszej gospodarki, są wynikiem w dużej mierze warunków atmosferycznych, ale również chyba są wynikiem i wzrostu nakładów na rolnictwo, co w jakimś stopniu powinno nas chronić w przyszłości przed tak zwanymi latami chudymi.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">W świetle exposé Przewodniczącego Komisji Planowania wydaje się, że o przyśpieszeniu tempa wzrostu dochodu narodowego, co jest dla naszej gospodarki sprawą zasadniczą, będzie decydować w tym roku nie tylko rolnictwo, lecz również i przemysł zarówno przez wzrost produkcji globalnej, jak i właściwe kształtowanie się kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Mimo pomyślnych wyników w rolnictwie występują jednak na tym odcinku pewne zjawiska budzące też niepokój.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Pierwsze zjawisko — to dysproporcja pomiędzy wzrostem nakładów na meliorację, mechanizację, na nawozy sztuczne i inne środki obrotowe a wzrostem nakładów na budownictwo wiejskie, w szczególności budownictwo gospodarcze. Ciągle jeszcze odczuwa się bardzo silny brak materiałów budowlanych na wsi, przede wszystkim materiałów ściennych i materiałów dachowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Druga dysproporcja — może jeszcze bardziej zasadnicza — to dysproporcja pomiędzy znacznym wzrostem nakładów na rolnictwo zarówno nakładów inwestycyjnych, jak i środków obrotowych a strukturą rolną. Oczywiście, zdaję sobie sprawę, że to jest problem niezwykle trudny i niemożliwy do załatwienia w bardzo krótkim czasie, tym niemniej jednak chciałbym zapytać rząd, jaki jest tutaj program rządu, jeżeli chodzi o poprawę struktury rolnej. W szczególności chciałbym zapytać, czy nie należałoby uelastycznić przepisów o niepodzielności gruntów, gdyż wydaje się, że one utrudniają proces zwiększania się gospodarstw. Czy nie należałoby złagodzić progresji podatkowej i progresji w dostawach obowiązkowych? I wreszcie czy nie należałoby przyśpieszyć tempa komasacji? O ile mi wiadomo, to tu jakieś prace są podjęte, ale zagadnienie to — nie można powiedzieć, żeby się znajdowało w stadium realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Trzeba zgodzić się, że w hierarchii problemów na pierwsze miejsce wysuwa się problem handlu zagranicznego. W związku z tym chciałbym postawić dwa pytania i zgłosić jeden postulat.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jest rzeczą oczywistą, że obroty zagraniczne kraju naszego powinny opierać się przede wszystkim na obrotach z krajami socjalistycznymi, które są naszymi naturalnymi partnerami. Nie można jednak zaprzeczyć, że dużą wagę dla naszej gospodarki, jak i dla gospodarki innych krajów socjalistycznych, przedstawiają stosunki gospodarcze z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi, przede wszystkim z krajami Europy zachodniej.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">W związku z daleko posuniętą integracją krajów Wspólnego Rynku zapytuję, czy nie byłoby wskazane akredytować przedstawiciela Polski przy organizacjach Wspólnego Rynku. Wydaje mi się to tym bardziej uzasadnione, że Wspólny Rynek dzięki polityce Francji, konkretnie prezydenta de Gaulle'a, staje się przede wszystkim instytucją gospodarczą, a w mniejszym stopniu polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Postulat odnośnie do handlu zagranicznego dotyczy premiowania za eksport. W nowym systemie premiowania, który zresztą jeszcze w pełni nie zagrał, względnie nie we wszystkich branżach zagrał odpowiednio, należałoby uwzględnić również drobną wytwórczość, a w szczególności spółdzielczość, gdyż wydaje mi się, że w drobnej wytwórczości, w szczególności właśnie w spółdzielczości, istnieją jeszcze poważne rezerwy eksportowe zarówno od strony produkcji, jak i możliwości akwizycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">I jeszcze kilka pytań. Czy prawdą jest, że nadal są znacznie przekraczane koszty wielu inwestycji? Mówi się, że taka norma, jeżeli chodzi o przekraczanie kosztorysów, wynosi ca 30%.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">I wreszcie problem zapasów. Przewodniczący Komisji Planowania zaznaczył — o ile dobrze zrozumiałem — że zapasy wzrastają nadal znacznie powyżej planu. Zapytuję, gdzie głównie występuje zjawisko nieracjonalnego wzrostu zapasów? Jakie są tego przyczyny? Czy to zjawisko nie wiąże się z niedostatecznymi jeszcze zmianami w systemie zarządzania i planowania? Problem jest tym ważniejszy, że wzrasta dynamika dochodu narodowego. Jeśli zatem tego problemu przynajmniej częściowo nie rozwiążemy, to dobrodziejstwa wzrostu dochodu narodowego będą unicestwiane przez zamrożenie dochodu narodowego w formie zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">I jeszcze dwa ostatnie pytania. Dlaczego w I kwartale 1967 r. oddano w budownictwie uspołecznionym ilość izb mieszkalnych tylko o 3% większą od ilości oddanej w I kwartale 1966 r., podczas gdy cała produkcja budowlana wzrosła o 12%. Nie jestem pewien czy moje liczby są ścisłe, ale jeżeli są ścisłe, to prosiłbym o wyjaśnienie tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">I ostatnie pytanie. Jak r oz wiąż e się problem mieszkań dla tych, którzy nie mają warunków uczestniczenia w budownictwie spółdzielczym, a jak wiadomo budownictwo rad narodowych zostało znacznie ograniczone. Na moim terenie wyborczym problem ten na przykład bardzo ostro występuje na terenie miasta Siedlec.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Teresa Król.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselKrolTeresa">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na sprawy związane z rozwojem oświaty i kultury, a w szczególności na realizację inwestycji na te działy w bieżącej pięciolatce. Ogółem nakłady na budownictwo w resorcie oświaty w roku bieżącym w woj. rzeszowskim zamykają się w kwocie 226.198 tys. zł, a wykonanie rzeczowe za okres 3 miesięcy jest stosunkowo niskie i wynosi 14%. Wykonawstwo robót obiektów ujętych w Narodowym Planie Gospodarczym zostało zlecone przedsiębiorstwom państwowym. Z zabezpieczeniem robót nie jest jednak dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselKrolTeresa">Środki Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów na budownictwo szkolne zostały przyjęte przez przedsiębiorstwa państwowe tylko w 80%, a 20% robót będzie wykonywane systemem gospodarczym. Znacznie gorsza sytuacja istnieje, jeżeli chodzi o obiekty realizowane w ramach czynów społecznych. W przedsiębiorstwach państwowych — dla tego rodzaju inwestycji zabezpieczono moc przerobową zaledwie w 30%, a pozostałe nakłady w wysokości 70% będą realizowane systemem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselKrolTeresa">Można byłoby patrzeć na realizację planu spokojnie, gdyby roboty, przewidziane do prowadzenia systemem gospodarczym, miały zabezpieczone materiały, takie jak: żelazo zbrojeniowe, tarcica, blacha itp. Tymczasem sprawa ta nie wygląda dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselKrolTeresa">Nie mniejsze trudności istnieją w realizacji inwestycji z zakresu kultury. Na przykład Wojewódzki Zarząd Kin w Rzeszowie nie posiada umieszczonego w planie zlecenia na budowę bazy transportowej i warsztatów naprawczych. Przedsiębiorstwo ma dokumentację projektowo-kosztorysową, środki finansowe, a brak jedynie mocy przerobowej. W tym stanie rzeczy 20 kinowozów pozostaje bez jakiejkolwiek opieki z braku możliwości dokonywania napraw samochodów kin ruchomych.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselKrolTeresa">Jak wynika z danych plan budownictwa szkolnego i obiektów kulturalnych w bieżącym roku jest już zagrożony z powodu niezabezpieczenia mocy przerobowej, a w innych województwach ta sprawa nie wygląda lepiej, w niektórych nawet gorzej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselKrolTeresa">Lepsze wykonanie planu za okres I kwartału w bieżącym roku posiada tylko woj. wrocławskie i osiągnęło ono 16,5%, w analogicznym okresie 1966 r. plan za I kwartał zrealizowano tylko w 10%. Pozostałe województwa obniżyły stopień wykonawstwa inwestycji szkolnych w I kwartale bieżącego roku w stosunku do analogicznego okresu z roku ubiegłego. Najniższe wykonanie planu ma woj. opolskie, które wykonało w bieżącym roku zaledwie 7,7% planu, a w 1966 r., w tym samym czasie wykonało 22,4%. Miasto Kraków wykonało w bieżącym roku 8,4%, a w 1966 r. — 18,8%.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselKrolTeresa">Dane, jakie przytoczyłam, poważnie zaciążyły na realizacji planu ogólnego w zakresie szkolnictwa, który w 1966 r. za I kwartał był wykonany w 16,5%, a w roku bieżącym w 11,9%.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselKrolTeresa">W tej sytuacji, biorąc pod uwagę określone możliwości państwa w zakresie zabezpieczenia realizacji budowy szkół, mieszkań dla nauczycieli na wsi, musimy, niezależnie od wzmożonego wysiłku odpowiednich organów rządowych, odwołać się do inicjatywy społecznej. Praktyka wykazuje, że społeczeństwo w ramach czynów społecznych w wielu regionach i miejscowościach naszego kraju rozwiązało problem deficytu w zakresie niektórych materiałów budowlanych, takich jak cegła, kamień, żwir itp. Na przykład zespoły produkcji materiałów budowlanych kółek rolniczych, w samym tylko woj. rzeszowskim w 1966 r. wyprodukowały 7.128 tys. jednostek ceramicznych materiałów ściennych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselKrolTeresa">Udział ludności w społecznym budownictwie kulturalnym na wsi w całym kraju w 1966 r. wynosił ponad 52.778 tys. zł, podczas gdy rady narodowe nie prowadziły żadnego budownictwa ze środków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselKrolTeresa">Przypominam z tej wysokiej trybuny, że na Kongresie Kultury Polskiej były stawiane postulaty i wnioski dotyczące dobrowolnego funduszu rozwoju kultury — na inwestycje dla potrzeb kulturalnych, szczególnie w gromadach i małych osiedlach. W związku z tym powinny, według mego zdania, szerzej i bardziej intensywnie wpływać czynniki państwowe, to jest Ministerstwo Kultury i Sztuki, na komisje koordynacyjne wszystkich szczebli, a głównie na wojewódzkie i powiatowe, aby były rzeczywiście koordynatorami tych prac i by w wyniku ich działalności mogły powstawać ze środków społecznych świetlice, biblioteki, domy kultury itp. Na przykład w powiecie Włoszczowa woj. kieleckie, dzięki konsekwentnemu realizowaniu idei koordynacji w ostatnim pięcioleciu, wybudowano i oddano do użytku 12 większych obiektów kulturalnych o wartości ponad 12 mln zł, a 7 obiektów o wartości około 16 mln zł jest obecnie w stadium realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselKrolTeresa">Najtrudniejszym problemem w dziedzinie koordynacji jest gromada. Na przykład w woj. łódzkim połowa wsi sołeckich nie posiada jakiejkolwiek placówki kulturalno-oświatowej, ani możliwości jej zorganizowania. W woj. bydgoskim wsi takich jest 40%, a w woj. gdańskim i lubelskim po 25%, a przecież w każdej wsi działa i jest czynnych wiele organizacji polityczno-społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselKrolTeresa">Inną sprawą są trudności z wyposażeniem już istniejących placówek kulturalno-oświatowych i zorganizowaniem interesującej działalności. Są to sprawy, które wymagają odrębnego i szerokiego omówienia i są równocześnie wdzięcznym polem do działalności rad narodowych i organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselKrolTeresa">Wyliczając w swoim przemówieniu wiele niedociągnięć i opóźnień w realizacji inwestycji obiektów na cele kulturalne i oświatowe nie możemy zapominać, że w tym samym czasie na terenie całego kraju zrealizowano zarówno z funduszów państwowych, jak i rad narodowych, a również z inicjatywy społecznej, wiele budowli i urządzeń kulturalno- oświatowych, jak: biblioteki powszechne w powiatach i na wsi, klubo-kawiarnie, domy kultury, remizy strażackie, domy nauczycielskie, boiska aportowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselKrolTeresa">Poprawia się również jakość obrazów telewizyjnych, rośnie liczba abonentów telewizyjnych oraz zwiększają się nakłady prasy i książki.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselKrolTeresa">Pamiętając o tych osiągnięciach stwierdzić należy, że pełne wykonanie inwestycji kulturalno-oświatowych mogłoby jeszcze spotęgować tę działalność.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselKrolTeresa">Kończąc, chcę podkreślić, że szczególnie praca kulturalna i oświatowa, wpływ prasy, radia, telewizji, książki, filmu, a więc czynników oddziaływania kulturalnego na aktywizację człowieka, na wychowanie młodzieży, na wyrobienie światopoglądu społeczeństwa, na aktywny stosunek człowieka i całego społeczeństwa w obronie pokoju, na powszechne zrozumienie w naszym społeczeństwie wyższości ustroju socjalistycznego — oto tematy, nad którymi obradowało ostatnio VIII Plenum KC PZPR. Przebieg tych obrad i uchwały są powszechnie przyjęte przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, w imieniu którego zabieram głos, i które przywiązuje wielką wagę do problemów kultury i oświaty. Są one często przedmiotem obrad naszych ogniw, dużego zainteresowania i zaangażowania aktywu wiejskiego i gromadzkiego ZSL w Społecznych komitetach budowy obiektów wznoszonych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselKrolTeresa">W podnoszeniu poziomu oświaty i kultury społeczeństwa wiejskiego widzimy duże możliwości dalszych przemian w życiu wsi, kształtowania postaw jej mieszkańców, świeckiego wychowania człowieka, jeszcze większego zaangażowania ich w pracy produkcyjnej związanej z pracą na roli.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselKrolTeresa">Dobrze rozwinięta działalność kulturalna na wsi umożliwi również właściwe wykorzystanie wolnego czasu, którego perspektywy stwarza znaczne zmechanizowanie prac w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Mirosław Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Pomyślnie przebiega realizacja zadań produkcyjnych przemysłu chemicznego, w tym realizacja zadań planowych w przemyśle rafineryjnym. Szczególnie dużymi osiągnięciami może poszczycić się załoga Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych, która od połowy 1964 r. do chwili obecnej przerobiła prawie 6 min ton ropy naftowej. Tegoroczne zadania produkcyjne w przerobie ropy naftowej za 5 miesięcy bieżącego roku zostały wykonane w 103,3%, dając krajowi dodatkowo 32 tys. ton produktów naftowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Zapotrzebowanie gospodarki narodowej na paliwa płynne z produkcji krajowej są zaspokajane tylko w około 50%. Mimo że potrzeby kraju są większe aniżeli możliwości przerobowe przemysłu rafineryjnego, Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne posiadają bardzo poważne trudności w zbycie produktów naftowych, takich jak olej opałowy, olej napędowy i niektóre gatunki benzyn wysokooktanowych. Trudności te są spowodowane między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—niepełnym zagospodarowaniem przez Centralę Produktów Naftowych i Centralę Handlu Zagranicznego — „Petrolimpex” zgłaszanych przez zakład produkcji, —późnym spływem zamówień na dostawę paliw płynnych, —brakiem dostatecznej koordynacji dostaw importowych z dostawami krajowymi.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Wyrazem tych trudności są stale rosnące zapasy magazynowe poszczególnych produktów, na przykład w magazynach zakładu znajduje się 80 tys. ton oleju opałowego, 60 tys. ton oleju napędowego i około 3 tys. ton benzyn wysokooktanowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne Inie posiadają tak dużej ilości zbiorników magazynowych, aby mogły przez dłuższy okres czasu magazynować tak poważne ilości paliw płynnych. Sytuacja ta jest powszechnie znana, mimo to istnieje tendencja do powiększania zapasów magazynowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Nierozładowanie sytuacji magazynowej w Mazowieckich Zakładach w trybie natychmiastowym, może spowodować bardzo poważne konsekwencje w postaci zatrzymania produkcji i wielomilionowych strat dla gospodarki narodowej. Dlatego też w imieniu załogi Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych zwracam się do rządu o podjęcie odpowiednich kroków w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Dalszy przyrost zdolności produkcyjnych w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych będzie się odbywać drogą uruchomienia nowych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W planie 5-letnim 1966—1970 na budowę Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych przeznacza się około 10 mld zł, co stanowi około 13% wydatków resortu chemii w bieżącej pięciolatce. Po zrealizowaniu zaplanowanych inwestycji uzyska się w 1970 r. produkcję wartości około 13 mld zł rocznie, w roku bieżącym wartość produkcji wyniesie około 4,5 mld zł. Uzyskanie tak dużego wzrostu produkcji będzie zależało od terminowego oddawania obiektów do eksploatacji. Dotychczasowy przebieg realizacji inwestycji nie daje podstaw do optymizmu. Zadania rzeczowe robót budowlano-montażowych w 1966 r. nie zostały wykonane. Plan finansowy i rzeczowy w I kwartale również nie został wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W I kwartale bieżącego roku wykonano zaledwie 13% planu rocznego, a dla porównania — w Zakładach Azotowych w Puławach wykonano 26% planu rocznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Sytuacja w najważniejszych obiektach przedstawia się następująco:</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—wytwórnia fenolu i acetonu — zgodnie z uchwałą Sejmu o planie 5-lefnim na lata 1966—1970 — miała być uruchomiona w IV kwartale 1966 r.; do chwili obecnej nie została uruchomiona mimo ustalenia nowego terminu rozpoczęcia rozruchu technologicznego na koniec II kwartału 1967 r.; termin ten również nie będzie dotrzymany;</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—destylacja ropy naftowej o wydajności 3 mln ton na rok ma być uruchomiona w końcu II kwartału 1968 r.; termin ten jest poważnie zagrożony; opóźnienia w robotach w chwili obecnej w stosunku do harmonogramu wynoszą około 3 miesięcy; obecny przebieg prac budowlano-montażowych nie wskazuje, aby istniejące opóźnienia były nadrabiane;</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—instalacje reformingu i bloku olejowego są również opóźnione w stosunku do harmonogramu prawie o 3 miesiące;</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—przebieg robót budowlano-montażowych na instalacjach petrochemicznych jest niezadowalający, a na instalacjach takich, jak tlenek etylenu, zakupionych za dolary we Włoszech — robót jeszcze nie rozpoczęto z powodu opóźnionego dostarczenia dokumentacji przez tę firmę.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Przyczynami, które spowodowały aktualną sytuację na budowie w Mazowieckich Zakładach — między innymi są:</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—opóźnienie w dostarczeniu dokumentacji na niektórych obiektach;</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—niedostateczny potencjał wykonawczy na budowie;</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—niechęć przedsiębiorstw budowlano-montażowych do prac wykończeniowych i preferowanie robót materiałowych;</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—niska wydajność pracy;</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—niechęć do pracy wielozmianowej;</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—znikoma mechanizacja prac budowlanych;</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—brak dostatecznej ilości kadry inżynieryjno-technicznej;</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—opóźnienia dostaw aparatury i urządzeń na plac budowy zarówno z przemysłu krajowego, jak i z importu;</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—poważne braki materiałowe, szczególnie materiałów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Uchwała KERM nr 399/66 podjęta w końcu ubiegłego roku w sprawie realizacji inwestycji w przemyśle chemicznym sprecyzowała zadania i możliwie jednoznacznie ustaliła zakres obowiązków każdego z uczestników procesu inwestycyjnego i przeznaczyła na ten cel odpowiednie środki. Trzeba wyraźnie podkreślić, że uchwała ta nie jest w pełni realizowana, a analizując obecną sytuację na budowie MZRiP należy stwierdzić, że sytuacja jest bardzo poważna i budzi uzasadniony niepokój.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Niewykonanie zadań inwestycyjnych w MZRiP w roku bieżącym spowoduje opóźnienia w uruchomieniu w 1968 r. Obecnie budowanych instalacji, a te z kolei spowodują bardzo poważne trudności w bilansie paliw płynnych w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W związku z powyższą sytuacją zwracam się do rządu z apelem o podjęcie dalszych niezbędnych kroków zmierzających do poprawy sytuacji na budowie MZRiP w Płocku.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Nawiązując do mojego wystąpienia na sesji plenarnej w czasie debaty nad planem 5-letnim oraz do dyskusji na posiedzeniami Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w sura wie zabezpieczenia dostaw aparatury i urządzeń dla inwestycji chemicznych przez Zjednoczenie „Chemaik”, zwracam się z zapytaniem do rządu, co rząd zamierza zrobić, aby — „Chemak”, podległy Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, stał się faktycznie pełnym i jedynym odpowiedzialnym ośrodkiem, produkującym aparaturę i urządzenia chemiczne dla inwestycji chemii, oraz — aby dostawy przez — „Chemak” urządzeń i aparatury chemicznej były realizowane terminowo i zabezpieczały potrzeby inwestycyjne chemii w pełnym zakresie i aby zmniejszyć do minimum import aparatury chemicznej.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Igor Łopatyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Dwa pojęcia — jakość produkcji i organizacja pracy — określają najpełniej kierunki ofensywy gospodarczej w naszym kraju jako integralny element realizacji bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselLopatynskiIgor">Walka o jakość to problem ogólnoświatowy, charakterystyczny dla krajów uprzemysłowionych. Według szacunkowych danych straty ponoszone z tytułu złej jakości w jednym tylko 1964 r. wyniosły w USA około 80 mld dolarów, w Anglii — około 1 mld funtów szterlingów, a u nas sięgają poważnych miliardowych sum. Straty wynikłe ze złej jakości wyrobów ponosi, oczywiście, społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselLopatynskiIgor">Wyrazem stosunku państwa do spraw jakości było podjęcie przez Wysoki Sejm 17 czerwca 1966 r. ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar, jako centralnego organu administracji państwowej, powołanego do organizowania i koordynowania międzyresortowych przedsięwzięć, zmierzających do poprawy jakości produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselLopatynskiIgor">Wszechstronny, wyczerpujący program działania w celu poprawy jakości i organizacji produkcji nakreśliły uchwały V, a zwłaszcza VII Plenum KC PZPR. Obecnie realizowany jest drugi etap wdrażania wniosków w zakładach pracy, wynikających z uchwał VII Plenum KC. Efekty realizacji uchwały VII Plenum KC są już widoczne w naszym życiu gospodarczym. Lepsza niż w latach ubiegłych jest rytmiczność wykonywania planów produkcyjnych w roku bieżącym. Resortowe programy przewidujące zgłoszenie w bieżącym roku do oznaczenia znakiem jakości 3.644 wyrobów o szacowanej wartości produkcji 20,7 mld zł, w okresie 5 miesięcy zostały zrealizowane już w 60%.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselLopatynskiIgor">Elementem charakteryzującym stosunek załóg przedsiębiorstw do zagadnień usprawnienia organizacji i poprawy jakości produkcji może być inicjatywa pracowników Zakładu Przemysłu Skórzanego — „Kobra” w Bydgoszczy, którzy w ramach eksperymentu wprowadzonego z inicjatywy Centralnego Urzędu Jakości i Miar i Ministerstwa Przemysłu Lekkiego w zakresie usprawnienia odbioru jakościowego i poprawy poziomu jakości obuwia, zgłosili w toku realizacji uchwały VII Plenum 164 wnioski dotyczące usprawnienia pracy, które w bezpośredni sposób wpłynęły na poprawę gatunkowości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselLopatynskiIgor">W wyniku tych usprawnień w I dekadzie maja osiągnięto 78,9% wyrobów w I gatunku, wobec 46,8% wyprodukowanych w I dekadzie marca. Natomiast ilość braków stanowiąca 2,2% produkcji (ilościowo 624 pary) zmalała prawie do zera, bo do 8 zaledwie par obuwia.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselLopatynskiIgor">Zgodnie z założeniami Narodowego Planu Gospodarczego na rok bieżący o zmianach w poprawie jakości decyduje produkcja 4 podstawowych resortów — Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego, Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu. Wytwarzają one 65% wartości globalnej produkcji przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselLopatynskiIgor">Na dzień 31 marca wydano 12.600 świadectw na ponad 74 tys. typowymiarów wyrobów, przy czym wartość produkcji zakwalifikowanej do grupy — „A” wzrosła o 2,6% w stosunku do zadań planowanych.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselLopatynskiIgor">Walka o jakość nabrała nowego wyrazu w wyniku wprowadzenia z dniem 1 stycznia 1967 r. w wielu resortach nowych cen fabrycznych, przewidujących zróżnicowane stawki zysku w zależności od rzeczywistego wkładu pracy przedsiębiorstwa oraz od jakości i nowoczesności wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselLopatynskiIgor">Wcześniej, we wrześniu 1966 r., uchwałą Rady Ministrów w zakładach przemysłu elektromaszynowego, zgrupowanych w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, wprowadzono dodatek do płac robotników grupy przemysłowej. Dodatek ten w wysokości 5—10% zarobku wypłacany jest za realizację zadań zespołowych lub indywidualnych, zmierzających do poprawy produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselLopatynskiIgor">Podnoszenie jakości — to problem niełatwy, nawet zastosowanie bodźców ekonomicznych nie daje natychmiast rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselLopatynskiIgor">Ale już obecnie wiele zjawisk i faktów pozwala na umiarkowany optymizm. W przemyśle elektromaszynowym wymiernymi efektami stosowania bodźców i dodatków za jakość są coraz mniejsze ilości braków i spadek reklamacji odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselLopatynskiIgor">Korzystne zmiany w poziomie jakości potwierdzają również nowe uruchomienia przemysłu lekkiego, w (którym nastąpił wzrost zużycia o ponad 5 tys. ton włókien syntetycznych, w wyniku czego wzrosła o 66% produkcja wysokiej jakości koszul — „non-iron”, wyrobów dziewiarskich z modylenu do 1,5 mln sztuk, cieszących się dużym uznaniem na rynkach krajowych i zagranicznych tkanin elano-bawełnianych, tkanin wykańczanych szlachetnymi apreturami i innych.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselLopatynskiIgor">Wynikiem poważnego wysiłku resortu jest wprowadzenie do produkcji bieżącego roku ponad 14 tys. nowych wzorów wyrobów, w tym 4.600 wyrobów w przemyśle wełnianym i ponad 3 tys. w bawełnianym.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselLopatynskiIgor">Realizacja uchwały VII Plenum KC PZPR przynosi również pozytywne efekty w działalności handlu wewnętrznego. Wyrażają się one w lepszym nieco dostosowaniu asortymentów towarowych do potrzeb i wymagań nabywców, w polepszeniu rytmiczności dostaw, w podnoszeniu jakości towarów na skutek wzmocnienia dyscypliny odbioru jakościowego.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselLopatynskiIgor">Znaczny wpływ na popularyzację zagadnień jakości miało zapewne powołanie Rady do Spraw Jakości przy Centralnym Urzędzie Jakości i Miar oraz prace Komisji Jakości przy Naczelnej Organizacji Technicznej, działającej w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych i aktywem związkowym.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Uznając poważne osiągnięcia, obciąłbym jednak zaznaczyć, że walka o jakość nie przynosi pożądanych efektów we wszystkich dziedzinach naszego życia gospodarczego. Mimo postępu, w wielu zakładach produkcyjnych i całych branżach nie nastąpiła wyraźna poprawa jakości produkowanych wyrobów. Mimo obserwowanej poprawy, występują jeszcze znaczne zaniedbania w zakresie przeciwdziałania dopuszczaniu nieodpowiedniej jakości produkcji na rynek wewnętrzny, jak i nieraz zagraniczny.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselLopatynskiIgor">Materiały Najwyższej Izby Kontroli wskazują na fakty niereagowania przez kierownictwo zakładów przemysłowych w wypadkach niedbałego i nierzetelnego wykonywania obowiązków służbowych przez pracowników zobowiązanych do kontroli jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselLopatynskiIgor">Szczególne znaczenie mają występujące niedomagania w uspołecznionym przemyśle drobnej wytwórczości, który wytwarza produkcję wartości około 100 mld zł, z czego na produkcję rynkową przypada około 70 mld zł, co stanowi około 25% dostaw na zaopatrzenie ludności. Na koniec 1965 r. spośród kilkudziesięciu tysięcy Wyrobów wytwarzanych w tym przemyśle — tylko dwa oznaczone były znakiem — „Q”, a znakiem klasy krajowej — 216 wyrobów, a więc zaledwie 0,7% wartości produkcji całego przemysłu drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselLopatynskiIgor">Warunkiem dalszego rozwoju produkcji o wysokiej jakości jest przede wszystkim zabezpieczenie w przemyśle i Centralnym Urzędzie Jakości i Miar odpowiedniego zaplecza badawczego, wyposażonego w aparaturę do badania wartości użytkowej wyrobów oraz opracowanie kryteriów oceny i metod badań porównawczych poziomu jakości wyrobów krajowych z przodującymi wyrobami produkcji zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselLopatynskiIgor">Niezbędne jest uporządkowanie gospodarki aparaturą kontrolno-pomiarową. Pomimo dotkliwego jej niedostatku, spowodowanego niewystarczającym jeszcze rozwojem tej produkcji, zjawiskiem powszechnym jest niewłaściwe zagospodarowanie i wykorzystanie aparatury kontrolno-pomiarowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselLopatynskiIgor">Zaniedbania w tym zakresie obciążają służby technologiczne i produkcyjne oraz służby głównego mechanika i energetyka. W parze z tym idzie tolerancja wyższego i średniego dozoru technicznego wobec wymogów jakościowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselLopatynskiIgor">Generalnym postulatem pod adresem resortów jest silniejsze włączenie instytutów i centralnych laboratoriów, szczególnie do prac związanych z oceną poziomu jakości wyrobów objętych obowiązkiem badań i zacieśnienie współpracy w tym zakresie z Centralnym Urzędem Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselLopatynskiIgor">W przemyśle drobnej wytwórczości procesy rozwoju produkcji nowych i bardziej nowoczesnych wyrobów opóźnia brak współdziałania tego przemysłu w ramach koordynacji branżowej ze zjednoczeniami wiodącymi i specjalistycznym zapleczem naukowo-technicznym przemysłu kluczowego.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselLopatynskiIgor">Konieczne jest podjęcie przez poszczególne resorty wraz z Centralnym Urzędem Jakości i Miar przedsięwzięć natury technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, które doprowadziłyby do wypracowania systemu organizacyjno-ekonomicznego, stwarzającego warunki zabezpieczenia i poprawy jakości produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselLopatynskiIgor">Należy też przyśpieszyć wprowadzenie w życie aktów normatywnych, wynikających z powołania i działalności Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselLopatynskiIgor">Realizacja tych postulatów, ujęcie ich w przygotowywanych przez resorty planach gospodarczych na 1968 r. zagwarantuje dalszy pożądany postęp w zakresie walki o jakość.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Kuziński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Na tle informacji Przewodniczącego Komisji Planowania chciałbym zatrzymać się na kilku aktualnych sprawach, związanych z handlem zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Dotychczasowy przebieg realizacji planu 5-letniego charakteryzuje się pomyślnym wykonywaniem ogólnych zadań w eksporcie i imporcie oraz dalszymi, korzystnymi zmianami struktury eksportu. Te zmiany w strukturze eksportu mają ogromne znaczenie dla naszej gospodarki, gdyż są one ściśle związane z zasadniczym zadaniem planu 5-letniego w dziedzinie handlu zagranicznego, a mianowicie szybszego wzrostu eksportu niż importu. Nie ma bowiem możliwości zapewnienia tej dynamiki na drodze wzrostu eksportu surowców i artykułów rolniczych bądź ze względu na wysokie koszty inwestycyjne, długotrwałość tych inwestycji, bądź ze względu na ograniczenia napotykane w sprzedaży tych artykułów na rynkach kapitalistycznych, bądź wreszcie — jak w wypadku mięsa — ze względu na wysokie potrzeby wewnątrzkrajowe.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Zmiany w strukturze eksportu mają także bezpośredni wpływ na opłacalność eksportu, a więc na realny przyrost dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselKuzinskiStanislaw">W związku z tym trzeba zauważyć, że o ile eksport maszyn i urządzeń jest najbardziej opłacalną grupą naszego wywozu, to tego nie można powiedzieć o przemysłowych artykułach konsumpcyjnych, gdyż z punktu widzenia kosztów bieżących charakteryzują się one w większości wypadków słabą opłacalnością. Eksport ten ma jednak szereg zalet, o których nie należałoby zapominać. Należą do nich stosunkowo niskie koszty inwestycyjne, związane z rozwojem produkcji w przemyśle produkującym konsumpcyjne artykuły przemysłowe, duże tradycje i doświadczenia nagromadzone w tych gałęziach przemysłu i dość szerokie możliwości poprawy opłacalności zarówno drogą modernizacji produkcji, zmiany jej asortymentu, jak i takich zmian w geograficznych kierunkach tego eksportu, które przyniosą zyski dewizowe.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Negatywną stroną dotychczasowej realizacji planu 5-letniego w dziedzinie handlu zagranicznego jest silne obniżenie dynamiki obrotów, a zwłaszcza eksportu. Najistotniejsze źródła tego zjawiska tkwią chyba w osłabieniu wzrostu eksportu maszyn i urządzeń do krajów socjalistycznych. Jakkolwiek w roku bieżącym sytuacja ulega poprawie, to jednak musi być na ten odcinek zwrócona maksymalna uwaga przemysłu i handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Realizacja założonych w planie na 1967 i 1968 rok znacznie wyższych wskaźników wzrostu eksportu maszyn do krajów socjalistycznych wymaga podjęcia nowych środków, przystosowanych do nowej sytuacji, o której mówił tutaj Przewodniczący Komisji Planowania. Przesuwanie się decyzji w krajach socjalistycznych o rodzaju i kierunku importu z nadrzędnych ogniw administracji do zjednoczeń i przedsiębiorstw — stawia na pierwszym planie konieczność gruntownej znajomości bieżących i perspektywicznych potrzeb poszczególnych gałęzi przemysłu w krajach socjalistycznych. Tylko na podstawie tej znajomości można występować z realnymi propozycjami takich porozumień specjalistycznych, które mają szanse przyjęcia przez partnera. Niezależnie od przeszkód i trudności, wynikających między innymi z niedorozwoju systemu walutowo-pieniężnego w rozliczeniach pomiędzy krajami RWPG, poszczególne gałęzie przemysłu i ogniwa handlu zagranicznego mogą więc odegrać znacznie bardziej aktywną rolę w inicjowaniu nowych porozumień specjalizacyjnych. Niedostatek tej inicjatywy i niezrozumienie wagi tego problemu znalazły swój wyraz w projektach programów rekonstrukcji branż i gałęzi przemysłu. W projektach tych programów bierze się wyłącznie za punkt wyjścia potrzeby kraju, przeznaczając dla eksportu niedostateczne i tylko ogólnie określone zdolności produkcyjne, nie uwzględniające konkretnych potrzeb naszych (partnerów.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Pomimo trudności w sprecyzowaniu popytu w krajach socjalistycznych, można tutaj szukać częściowego rozwiązania na drodze rozbudowy zdolności produkcyjnych dla produkcji takich nowoczesnych i atrakcyjnych wyrobów, które stwarzałyby możność ewentualnego przesunięcia kierunku eksportu na kraje kapitalistyczne. Słabość programów rekonstrukcji branż i gałęzi przemysłu odzwierciedla oderwanie przemysłu od rynków zagranicznych. Brak jest poczucia odpowiedzialności za perspektywy eksportu, bez którego przecież racjonalny rozwój wielu gałęzi przemysłu jest wprost niemożliwy. Jeśli uwzględnić z drugiej strony dającą się mocno odczuć niechęć central handlu zagranicznego do określania na dłuższą metę możliwości zbytu za granicą poszczególnych wyrobów, to ujawni się z całą siłą potrzeba ściślejszej koordynacji w pracy programowej i operatywnej pomiędzy przemysłem a handlem zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Powołane do tego celu tak zwane branżowe komitety doradcze w okresie po V Plenum KC nieco ożywiły swoją działalność i dokonywały szeregu ocen bieżącej realizacji planów eksportu, dokonywały oceny obsługi technicznej i załatwiania reklamacji. W wielu wypadkach komitety te opracowały wnioski, zmierzające do poprawy efektywności eksportu. Działalność ich jednak ograniczała się do ściśle bieżącej tematyki. Niektóre komitety doradcze zaprzestały w ogóle działalności bądź wykazują jej znikomy stopień. Pomimo że w uchwałach V Plenum KC było to bardzo wyraźnie zalecone, komitety doradcze nie podejmują wiążących decyzji w dziedzinie inwestycji, układu asortymentowego i geograficznego eksportu i w innych 'kierunkowych ważnych sprawach. Komitety te nie zdołały nawet na tyle zgalwanizować swojej działalności, aby wyczerpać fundusze dewizowe przeznaczone na inwestycje proeksportowe.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Do rozważenia jest więc postawienie przed komitetami doradczymi konkretnych zadań i harmonogramów ich realizacji ujętych w porozumieniach zainteresowanych ministerstw, zwłaszcza zadania takie trzeba postawić w opracowaniu wieloletnich programów rozwoju eksportu. W programach tych określić trzeba oczywiście nie tylko kierunki eksportu do krajów socjalistycznych, lecz również sprecyzować założenia eksportu wobec krajów kapitalistycznych. Opłacalność eksportu do krajów kapitalistycznych kształtuje się, jak wiadomo, znacznie mniej korzystnie niż do krajów socjalistycznych. Wynika to przede wszystkim z przewagi surowców i artykułów rolnych i niskiego jeszcze udziału gotowych wyrobów przemysłowych. W 1966 r. osiągnęliśmy wprawdzie poważny wzrost eksportu sprzętu inwestycyjnego, gdyż o 13,6%, a w tym do rozwiniętych krajów kapitalistycznych nawet o 25,7%. Wzrost jest więc bardzo poważny. Dokonane to zostało jednak przy stosunkowo niskiej bazie tego eksportu. Jednocześnie zachodziły pewne korzystne zmiany w strukturze eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych. Wzrósł znacznie udział pojedynczych maszyn sprzedawanych w zasadzie za gotówkę kosztem zmniejszenia eksportu kompletnych obiektów przemysłowych sprzedawanych w długoterminowych kredytach.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Wskaźniki te nie powinny nas jednak zadowalać, gdyż nie zmieniają one w bardziej istotny sposób ogólnej struktury eksportu do krajów .kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Jedną z ważnych przeszkód, którą napotykamy na rynkach kapitalistycznych, są liczne praktyki dyskryminacyjne, którymi zajmowała się na jednym ze swoich posiedzień Komisja Handlu Zagranicznego. Na przykład w ciągu tylko ostatnich 6 lat bezpośrednie straty, jakie poniosła nasza gospodarka, i tylko z tytułu eksportu artykułów rolno-spożywczych, szacuje się na około 30 mln dolarów. Szereg krajów 'zachodniej Europy wprowadziło wprawdzie liberalizację obrotów w mniejszym lub szerszym zakresie. Witamy to z zadowoleniem. Jednakże w dalszym ciągu bariery celne, ograniczenia ilościowe, system opłat wyrównawczych itd. oraz dalsze procesy integracyjne w Europie zachodniej stawiają pod znakiem zapytania możliwości trwałego pozostawania na tych rynkach z bardzo ważnymi grupami naszego dotychczasowego eksportu. Jeżeli więc nie będziemy osiągać coraz większego zróżnicowania tego eksportu, nasze wysiłki negocjacyjne, zmierzające do dalszej liberalizacji, mogą przynieść tylko bardzo ograniczone i skromne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Zmiany struktury eksportu do krajów kapitalistycznych trzeba więc szukać na drodze szerokiego frontu eksportu gotowych wyrobów przemysłowych. Wchodzą tutaj w rachubę towary, których produkcja i sprzedaż jest o wiele trudniejsza niż surowców i artykułów rolnych. Dlatego szczególnie skrupulatnie badać trzeba wszelkie możliwości zbytu i selekcjonowania ich z punktu widzenia opłacalności.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselKuzinskiStanislaw">W związku z tym trzeba powiedzieć, że wprowadzenie nowych zasad rachunku opłacalności i systemu nagród, związanego z tym rachunkiem, wyzwoliło wiele inicjatywy w przemyśle i aparacie handlu zagranicznego, wzmogło na nie napotykaną dotąd skalę tendencję do liczenia, do kalkulacji, co się opłaca, a co nie. Do tej pory rachunek ekonomiczny handlu zagranicznego prowadzony był jedynie kameralnie w górnych ogniwach aparatu handlu zagranicznego i bardzo rzadko wpływał na operatywne decyzje w poszczególnych przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Obecnie zaczął kalkulować również przemysł i niejednokrotnie wysuwa już propozycje zmiany asortymentu lub kierunku sprzedaży. Obowiązujące teraz zasady rachunku handlu zagranicznego i nagrody eksportowe stworzyły ważny ekonomiczny czynnik presji na obniżenie cen krajowych. Jest to w naszym systemie planowania zjawiskiem nader pożytecznym.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Dla przykładu warto powiedzieć, że już po zatwierdzeniu nowych cen fabrycznych, a więc stosunkowo niedawno, kilka miesięcy temu, zjednoczenia Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego wystąpiły z wnioskami o dalsze obniżenie cen fabrycznych na pokaźną sumę 600 mln zł dewizowych. Powstała również tama przeciw praktyce Wliczania do kosztów produkcji eksportowej nakładów faktycznie nie poniesionych na tę produkcję — co tak często występowało w poprzednim okresie — gdyż i tak handel zagraniczny płacił niemal każdą cenę.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Nie ulega również wątpliwości, że także aparat handlu zagranicznego zaczął z większą energią walczyć o wyższy poziom uzyskiwanych cen za nasz eksport. Zbieżność interesów handlu zagranicznego i przemysłu, wyrażająca się w jednym funduszu nagród ustalanych w zależności od rozmiarów i stopy opłacalności eksportu, znalazła wyraz oprócz tego w przeprowadzonych szczegółowych analizach asortymentowych, w dążeniu do poprawy wykończenia, opakowania i maksymalnego przystosowania towaru do wymagań odbiorcy.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Pomimo krótkiego okresu czasu działania nowego systemu — gdyż nie upłynął jeszcze rok od jego wprowadzenia — możemy już dzisiaj Dowiedzieć, że stanowi on silny i skuteczny bodziec poprawy opłacalności eksportu. O sile tego bodźca świadczy fakt, że w wielu przedsiębiorstwach, zwłaszcza przemysłu ciężkiego, wypłaty z funduszu nagród eksportowych stanowią kwotę zbliżoną lub nawet większa od kwot wypłacanych z tytułu funduszu zakładowego i premiowego łącznie.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Dla wielu przedsiębiorstw, których produkcja w obecnym stanie nie mogła być objęta nagrodami za eksport, otwarte zostały realne możliwości wejścia do tego systemu pod warunkiem podjęcia intensywnych prac w dziedzinie modernizacji produkcji, zmian jej asortymentu, zmian rynków zbytu itd.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Zespoły poselskie, badające w kwietniu bieżącego roku działanie nagród eksportowych w wielu zakładach przemysłowych, stwierdziły, że w niektórych wypadkach wystąpiły różne nieprawidłowości w podziale nagród, które poważnie osłabiają skuteczność tego bodźca. Na przykład nieproporcjonalnie wysokie nagrody dla kierowniczego personelu w stosunku do robotników, czy też nadmierne rozdrabnianie tych nagród wbrew odpowiednim zaleceniom.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselKuzinskiStanislaw">Bardzo ważną sprawą, która stoi również przed konferencjami samorządu robotniczego, jest czuwanie nad prawidłowym podziałem funduszu tych nagród.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselKuzinskiStanislaw">W toku działania tego systemu ujawniły się również nowe problemy, które w dalszym doskonaleniu rachunku eksportu i nagród będą musiały być stopniowo rozwiązywane. Między innymi stoi zapewne także sprawa pewnego rozszerzania tego systemu na te dziedziny, które w pierwszym etapie nie były objęte, a niektóre na to zasługują, ze względu na to, że obejmują przetwórcze gałęzie przemysłu, w którym decyduje właśnie wysoki wkład własnej pomysłowości, wkład wysiłku dla modernizacji przemysłu itd. Najważniejsze jest jednak, żeby w toku codziennej pracy i w osiąganiu efektu na dłuższą metę nie zapominać o systematycznym tworzeniu odpowiednich warunków w samej technice produkcji w celu dokonywania głębszych przemian w eksporcie, w celu podniesienia jej jakości i nowoczesności, aby coraz szerzej otwierać perspektywy dla opłacalnego eksportu, warunkującego całość powodzenia na froncie gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Leon Budzynowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselBudzynowskiLeon">Wysoka Izbo! Państwo nasze, doceniając potrzeby intensywnego wzrostu oświaty, związanej ściśle z rozwojem wszystkich dziedzin gospodarki i życia kulturalnego, przeznacza na ten cel poważne kwoty w planach inwestycyjnych i budżetach, a szeroka inicjatywa całego społeczeństwa uzupełnia wysiłki państwa w dziedzinie rozwoju szkolnictwa, zwłaszcza podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselBudzynowskiLeon">Najbardziej może znamiennym wyrazem rozwoju całego szkolnictwa jest między innymi rozwój szkolnictwa zawodowego w Polsce Ludowej. W 1937 r. przypadało w szkołach zawodowych na 10 tys. mieszkańców zaledwie 6 uczniów, w 1965 r. wskaźnik ten wzrósł aż do 540 uczniów. Ten właśnie 90-krotny wzrost jest potwierdzeniem faktu, że w polityce oświatowej dążyliśmy do tego, aby w rozwoju naszej gospodarki narodowej współuczestniczyli wysoko kwalifikowani pracownicy.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselBudzynowskiLeon">Cieszymy się, że na przestrzeni lat 1965— 1967 uległo dalszej poprawie wykonawstwo planu budowy szkół, co jest szczególnie w ostatnim okresie wynikiem realizacji postanowień VII Plenum KC PZPR. Mam tu na uwadze bardziej właściwe planowanie, lepszą organizację pracy na budowach, rytmiczniejszą dostawę materiałów, zwiększoną wydajność pracy, lepsze przygotowanie inwestycji przez służbę inwestycyjną, dyrekcje inwestycji miejskich itp.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselBudzynowskiLeon">Niemniej jednak według danych resortu oświaty i szkolnictwa wyższego w 1966 r. w pełni zrealizowały plan nakładów inwestycyjnych tylko dwa okręgi: Katowice w 100,6% oraz Poznań w 100,4%, znacznie poniżej średniej krajowej były Wrocław, Białystok i Bydgoszcz. Jeszcze W kwietniu br. brak było wykonawstwa na sumę ponad 161 mln zł, co stanowi 4,7% ogólnego limitu na budownictwo szkolne. Zastrzeżenia budzi przebieg wykonania nakładów inwestycyjnych planu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselBudzynowskiLeon">Podobne zjawiska potwierdza również sytuacja w województwie kieleckim. Plan rzeczowy w 1965 r., obejmujący 65 obiektów szkolnych do oddania, został wykonany w ilości 60 obiektów, co stanowi 92,2%. Plan rzeczowy roku 1966 został wykonany w 93,8%.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselBudzynowskiLeon">Należy stwierdzić, że jakkolwiek osiągane wyniki w ostatnich latach są stosunkowo niewysokie, to jednak wskazują na wyraźną i systematyczną poprawę wykonawstwa, co dla szkolnictwa ma bardzo ważne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselBudzynowskiLeon">Każda bowiem nie wykonana izba i każda nie wykonana złotówka jest stratą podwójną, bo przepadają przydzielone limity i nie osiągamy zamierzonych efektów rzeczowych, które na terenie naszego województwa, a także i kraju, są tak bardzo potrzebne.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselBudzynowskiLeon">Następuje również w naszym województwie systematyczna poprawa w oddawaniu obiektów szkolnych do użytku przed dniem 1 września, a w szczególności — szkół podstawowych. Świadczą o tym następujące porównania: w 1965 r. na dzień 1 września oddano do użytku tylko 52% założonego planu, zaś w 1966 r. plan został wykonany już w 80,2%. W 1967 r. planuje się wykonać na dzień 31 sierpnia 1967 r. 88% planu. Na te pozytywne wyniki ma duży wpływ przestrzeganie i stosowanie Przez inwestorów i wykonawców zarządzeń Ministerstwa Budownictwa i Ministerstwa Oświaty, które zakładają, że III kwartał kończy się miesiącem sierpniem danego roku.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselBudzynowskiLeon">Realizacja zarządzeń, o których wspomniałem, da dopiero pełne i spodziewane efekty wówczas, kiedy przedsiębiorstwa wykonawcze traktować będą jednakowo obiekty kontynuowane, jak i nowo rozpoczynane. Dobrze więc się stało, że na konferencji zwołanej przez wiceprezesa Rady Ministrów tow. Szyra w dniu 10 marca 1967 r. w sprawie wytyczenia kierunków dalszego rozwoju i usprawnienia realizacji budownictwa szkolnego, podjęto między innymi ustalenia, które zostały podane pismem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 17 kwietnia 1967 r., a w których jest nałożony obowiązek na inwestorów i wykonawcę kontrolowania szczegółowego przebiegu inwestycji nowo rozpoczynanych na równi z zadaniami kontynuowanymi.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselBudzynowskiLeon">Realizacja tych 'postanowień — zdaniem moim — wpłynie bezwzględnie na poprawę realizacji obiektów nowo rozpoczynanych, które w zasadzie były realizowane niezgodnie z zakładanymi w planach rocznymi limitami. Potwierdzeniem tego jest chociażby przykład z woj. kieleckiego. Na terenie naszego województwa, jeżeli chodzi o stany surowe, to nie przerobiono bezpowrotnie w 1965 r. — 24.488 tys. zł, a w 1966 r. — 5.412 tys. zł. To niewykorzystanie limitu pozbawiło w ciągu zaledwie dwóch lat nasze szkolnictwo 60 izb lekcyjnych. Podobne niebezpieczeństwo istnieje w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselBudzynowskiLeon">Przedsiębiorstwa budowlane nie przyjęły do wykonania nakładów na sumę 7.327 tys. zł, tłumacząc się brakami mocy przerobowej, ale konsekwencje tego będą takie, że wyżej wymienione obiekty nie będą oddawane w planowanych cyklach budowlanych, a zamierzone efekty nie będą osiągnięte w 1966 r., lecz dopiero w 1969 r. Co za tym idzie — nieprzerobienie nakładów w 1967 r. spowoduje skreślenie części zadań nowo rozpoczynanych, planowanych w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselBudzynowskiLeon">Przytoczone fakty z woj. kieleckiego dotyczą i innych województw, które posiadają środki inwestycyjne, lecz nie są w stanie w pełni ich wykorzystać, wskutek braku mocy przerobowych. Chodzi więc o to, by uczynić wszystko dla pełnego zabezpieczenia wykonania planowanych zadań. W związku z tym stawiam pytanie — co rząd zamierza zrobić, by niedopuścić do rok rocznie występujących podobnych zjawisk?</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselBudzynowskiLeon">Sytuacja powinna ulec bezwzględnej zmianie w tych przedsiębiorstwach, które terenowo wykonują te zadania, a nie posiadają odpowiedniej mocy przerobowej i należytego zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselBudzynowskiLeon">Krótko jeszcze o jakości wykonawstwa oddawanych obiektów do użytku. Jakkolwiek w tym kierunku następuje stopniowa poprawa, to jednak w dalszym ciągu przekazywane obiekty do użytku w wielu wypadkach odbiegają od norm.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselBudzynowskiLeon">Nie jest to wina tylko przedsiębiorstw budowlanych, chociaż większość winy ich dotyczy, lecz również i nieodpowiednich materiałów dostarczanych na budowy. Głównie dotyczy to stolarki okiennej i drzwiowej, materiałów ściennych i podłogowych, okuć budowlanych dla stolarki, to jest tych materiałów, które bezpośrednio na codzień przysparzają najwięcej kłopotów użytkownikowi z racji niewłaściwej ich jakości lub niedbałego ich wbudowania.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselBudzynowskiLeon">W dalszym ciągu wiele oddawanych obiektów szkolnych posiada stwierdzone usterki w robotach wykończeniowych, które wprawdzie nie rzutują na stan techniczny budynku, ale psują cały efekt prac wykończeniowych. Mam tu na uwadze takie roboty, jak: tynkarskie, posadzkowe i malarskie. Zaniedbania w tej dziedzinie są najczęściej wynikiem braku należytego nadzoru ze strony wykonawstwa oraz inwestora zastępczego, jakim i dla oświaty są dyrekcje inwestycji miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselBudzynowskiLeon">Te niedomagania — zdaniem moim — wymagają głębszej analizy idącej w kierunku zapobiegania tym nieprawidłowościom, które rzutują na prawidłowy przebieg realizacji inwestycji szkolnych na terenie województwa kieleckiego i nie tylko tego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselBudzynowskiLeon">Przekazując parę uwag dotyczących inwestycji szkolnych, żywię przekonanie, że zostaną one uwzględnione przez odpowiedzialne władze centralne.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Franciszek Mleczko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselMleczkoFranciszek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Nawiązując do dzisiejszej oceny indywidualnego budownictwa wiejskiego, wyrażonej przez Przewodniczącego Komisji Planowania w lapidarnym stwierdzeniu, że da je się zauważyć: „ożywiony ruch budowlany na wsi”, i przyznając, że tak jest rzeczywiście, obciąłbym — jako członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludów ego i członek Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — podać kilka uwag dla scharakteryzowania osiągnięć, trudności i braków, które napotyka indywidualne budownictwo chłopskie na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselMleczkoFranciszek">Rozmiary tego budownictwa są wynikiem zarówno stałego wzrostu zamożności kraju, na tym tle również wsi, jak też funkcją coraz większych zadań stawianych wisi w zakresie wydajności w rolnictwie. Obok szeroko rozwijanego budownictwa społecznego, kółek rolniczych, Spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, szkół, remiz strażackich i obiektów służących bezpośrednio kulturze — budownictwo indywidualne chłopskie stanowi poważny i korzystny dla kraju przejaw aktywizacji gospodarczej polskiej wsi. Na przykład w czasie od 1957 r. do 1963 r., więc w okresie 7 lat, przybyło na wsi 930 tys. nowych budynków, przy stanie 9.096 tys. na początku 1957 r. Przyrost więc stanowi 11,4% budynków w stosunku do zabudowań dawnych.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselMleczkoFranciszek">Na równi z budownictwem społecznym wsi, budownictwo chłopskie-gospodarskie i mieszkaniowe — dzieli los budownictwa prowincjonalnego, najbardziej żywiołowego, odczuwającego największe braki materiałowe, borykającego się z trudnościami formalno-prawnymi, pozbawionego dobrej obsługi technicznej, a do niedawna niepokojonego rozliczeniami i dochodzeniem źródeł środków inwestycyjnych przez wydziały finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselMleczkoFranciszek">Zasługą resortu budownictwa i materiałów budowlanych jest to, że zaczęto od kilku lat obejmować planowaniem również dziedzinę indywidualnego budownictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselMleczkoFranciszek">Na lata 1966—1970 zakłada się powstanie na wsi 730 tys. budynków w gospodarstwach indywidualnych, czyli średnio rocznie 146 tys. budynków. Ale już w 1966 r. zarejestrowano tylko 91 tys. oddanych obiektów do użytku, a więc realizacja planu na tym odcinku sięga tylko 62%.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselMleczkoFranciszek">Tymczasem potrzeby wsi w budownictwie indywidualnym szacowane są na 230 tys. budynków rocznie, a więc zaspokajamy w tej chwili zaledwie 40% potrzeb w zakresie budownictwa indywidualnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselMleczkoFranciszek">W latach 1961—1965 powiatowe służby budowlane wydały ponad 734 tys. zezwoleń na budowę indywidualną, co oznacza wzrost wydanych zezwoleń o około 13% w stosunku do poprzedniej pięciolatki. Pod tym względem 1961 r. stanowił dotąd szczytowe osiągnięcie, a mianowicie 167 tys. zezwoleń, gdy na przykład już w 1963 r. wydano zezwoleń tylko 120 tys. Największy ruch budowlany indywidualny na wsi obserwujemy w województwie lubelskim — 107 tys. budynków, najmniejszy w województwie krakowskim — 71 tys. budynków.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselMleczkoFranciszek">Niestety, rozpiętość między zamierzeniami realizacją w budownictwie indywidualnym wsi jest duża. Zezwolenia na budowę sięgają w niektórych latach do 167 tys., w budowie jest maksymalnie do 140 tys. obiektów rocznie, natomiast liczba oddawanych do użytku obiektów w ramach podjętych inwestycji indywidualnych nie dochodzi nawet do 100 tys. rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselMleczkoFranciszek">Ubiegłą pięciolatkę charakteryzuje duża recesja w ruchu indywidualnego budownictwa chłopskiego. W żadnym bowiem roku nie przekroczono wskaźników osiągniętych w 1961 r. W latach 1961—1964 udział budynków mieszkalnych wahał się w granicach od 39 do 41%, gdy po odpowiedniej uchwale KERM z 4 marca 1964 r. w sprawie dalszej intensyfikacji hodowli bydła już w latach 1965 i 1966 przeważały w planach budownictwa indywidualnego wsi budynki inwentarskie.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselMleczkoFranciszek">Plany budownictwa indywidualnego na 1967 r. zakładają wzniesienie 111.800 budynków na wsi, w czym: 36.200 budynków mieszkalnych, 45.700 budynków inwentarskich i 29.900 budynków gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselMleczkoFranciszek">Aby te zadania zostały wykonane, trzeba wielkiego i wielostronnego wysiłku w zakresie stworzenia budownictwu indywidualnemu, niezmiernie ofiarnemu i pożytecznemu dla kraju, niezbędnych warunków realizowania założonych planów.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselMleczkoFranciszek">Chodzi tu przede wszystkim o wzrost dostaw podstawowych materiałów budowlanych, takich jak: materiały ścienne, dekarskie, żwir i stal zbrojeniowa. Deficyt pewnych rodzajów materiałów budowlanych starali się chłopi zaspokój ć indywidualnym i zbiorowym wysiłkiem, dając na przykład w latach 1956—1960 1.200 mln sztuk produkowanej prostymi sposobami cegły. W 1959 r. podobnym sposobem uzyskano 400 mln jednostek ceramicznych. Ale już w latach 1961—1965 produkcja połowa cegły spadła do 600 mln sztuk, czyli przeciętnie rocznie dawała tylko 120 mln sztuk cegły.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselMleczkoFranciszek">Kto zdaje sobie z tego sprawę, jak mozolna jest produkcja cegły systemem gospodarczym, ten w pełni świadomy jest także tego, jak nieopatrznymi były pewne przedwczesne posunięcia ignorujące wkład indywidualnej wsi w pulę krajowych materiałów budowlanych ściennych.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselMleczkoFranciszek">Gdy idzie o wzmożenie ruchu budownictwa indywidualnego wsi, w tym również wszelkich zabiegów remontowych, wysuwają się następujące wnioski dotyczące obniżenia do minimum czynników hamujących i wzmocnienia czynników podnoszących wykonawstwo planowanych zadań budowlanych wsi.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselMleczkoFranciszek">Przede wszystkim należy bezwzględnie zabezpieczyć dla budownictwa chłopskiego potrzebną ilość materiałów budowlanych, którymi dysponujemy w powiatach, gdyż zdarzają się wypadki rezerwowania z puli wiejskiej w powiecie nie 5%, lecz 50% materiałów na rzecz budownictwa społecznego, kosztem budownictwa indywidualnego chłopów. Nie negując potrzeb budownictwa społecznego, trzeba powiedzieć, że taka polityka może mieć ujemny wpływ na bazę produkcyjną indywidualnego rolnictwa, do czego żadną miara nie wolno dopuścić.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselMleczkoFranciszek">W tym celu należy też przyśpieszyć reaktywowanie dawnych i zorganizowanie nowych zespołów produkcji cegły, popularyzując przyznane już dla nich bodźce zarówno w postaci ulg podatkowych, jak i w postaci nisko oprocentowanego kredytu.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselMleczkoFranciszek">Wydaje się również celowe opracowanie w szybkim tempie dokumentacji techniczno-kosztorysowej prostych urządzeń polowej cegielni popularnej, która by stała wyżej od dotychczasowych prymitywnych placówek tego typu, a nie pretendowała do niby zmechanizowanych i kosztownych pseudofabryk ceramicznych.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselMleczkoFranciszek">Zachodzi potrzeba rozszerzenia w większym stopniu niż to było dotąd prób w zakresie budownictwa przyzakładowego, szczególnie budownictwa z materiałów prefabrykowanych. W roku ubiegłym planowano wznieść 253 tego rodzaju budynki, oddano do użytku tylko 150.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselMleczkoFranciszek">Wartość przerobu przedsiębiorstw remontowo-budowlanych spółdzielczości samopomocowej wyniesie w roku bieżącym 1,5 mld zł. W celu wsparcia tego pionu w zakresie jego usług w stosunku do społecznego i indywidualnego budownictwa chłopskiego należy przede wszystkim — na podstawie uchwały Rady Ministrów nr 5/67 znoszącej limitowanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych, podległych i nadzorowanych przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz przez Ministerstwo Rolnictwa — znieść limitowanie zatrudnienia w analogicznych przedsiębiorstwach pionu Centrali Rolniczej Spółdzielni ,,„Samopomoc Chłopska”. Równocześnie należy wzmocnić, postulowanymi przydziałami samochodów — transport spółdzielczości samopomocowej w celu umożliwienia w szerszym zakresie niż dotąd dowozu na wieś materiałów budowlanych, potrzebnych w budownictwie indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#PoselMleczkoFranciszek">Praktyka wykazuje, że projekty typowe ulegają przeróbkom w poważnych procentach, nieraz dochodzących ód 50 do 90%. Wniosek wypływa stąd prosty: należy projekty typowe zweryfikować zarówno pod względem ich przydatności funkcjonalnej, jak też pod względem ich wartości architektoniczno-regionalne j, zakładając, że doświadczenia budownictwa tradycyjnego zawierają w sobie również wielkie walory i zbyt pochopnie nie należy przechodzić nad nimi, do porządku.</u>
+ <u xml:id="u-40.20" who="#PoselMleczkoFranciszek">Należy możliwie najśmieszniej uruchomić przy szkołach zawodowych dalsze klasy przygotowujące rzemieślników budowlanych, aby absolwenci tych kierunków uzupełnili szybko braki odczuwane w kadrach rzemieślniczych, potrzebnych w powiatowych przedsiębiorstwach remontowo-budowlanych i w budownictwie bezpośrednio chłopskim.</u>
+ <u xml:id="u-40.21" who="#PoselMleczkoFranciszek">Sprawy związane z uzyskaniem pozwoleń na budowę zużywają zbyt wiele czasu i nastręczają zbyt wiele kłopotów zamierzającym rozpocząć indywidualną budowę na wsi. Rozumny przykład niektórych prezydiów powiatowych rad narodowych, kierujących w ustalonych z góry terminach przedstawicieli wydziałów budownictwa, urbanistyki i architektury do gromadzkich rad narodowych w celu przybliżenia urzędu do obywateli — należy upowszechnić w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-40.22" who="#PoselMleczkoFranciszek">Pod tym względem powiaty różnią się bardzo między sobą. Nie zawsze przecież zresztą sztywne przestrzeganie przepisów budowlanych daje w praktyce najlepsze wyniki. Tu również należy zaznaczyć, że problem wzmocnienia personelu gromadzkich rad narodowych o stanowisko technika budowlanego gromadzkiego staje się coraz bardziej natarczywy i wcześniej czy później musi być rozwiązany dla dobra budownictwa społecznego i indywidualnego wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-40.23" who="#PoselMleczkoFranciszek">Niezbędne jest także udzielanie 'kredytów inwestycyjnych na chłopskie budownictwo indywidualne w wielkości proporcjonalnej do ustalonych w tym 'zakresie planów rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako ostatniemu przed przerwą Obiadową mówcy, udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Wysockiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselWysockiTadeusz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swej wypowiedzi chcę nawiązać do wystąpienia towarzysza Kuzińskiego, który poruszył zagadnienia związane z handlem zagranicznym, z tym, że ja ograniczę się tylko do spraw związanych z produkcją eksportową.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselWysockiTadeusz">Jednym z podstawowych parametrów charakteryzujących działalność handlu zagranicznego jest dynamika wzrostu eksportu. Przy niepomyślnym wahnięciu w roku ubiegłym w porównaniu do 1965 r., wyrażającym się wzrostem eksportu tylko o 2%, plan na rok bieżący w stosunku do wykonania 1966 r. zakłada dalszy wzrost o ponad 8%. W planie zakłada się, że 51,6% przyrostu eksportu osiągnie się na drodze wywozu maszyn i urządzeń, a 17,2% uzyska się eksportując towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego. A więc prawie 69% przyrostu eksportu ma się uzyskać przez zwiększenie sprzedaży gotowych wyrobów przemysłowych. Równolegle z przyjęciem wysokiego tempa globalnego przyrostu eksportu, założono wydatną poprawę struktury towarowej, o której obszernie mówiliśmy na ostatnich posiedzeniach plenarnych na temat budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselWysockiTadeusz">Warunkiem pomyślnego wykonania tych niełatwych, a koniecznych zadań, których większość obejmuje przemysł elektromaszynowy i przemysł lekki, będzie pełna i konsekwentna realizacja programów rozwoju produkcji eksportowej, opracowanych przez zakłady produkcyjne w wyniku uchwał V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz precyzyjne wcielanie w życie gospodarcze przedsiębiorstw uchwały Rady Ministrów nr 149 i dalszych uchwał, wiążących się bezpośrednio lub pośrednio z nowo wprowadzonym od połowy ubiegłego roku systemem nagradzania za efektywność eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselWysockiTadeusz">Sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego w ostatnim okresie zajmowała się dość szczegółowo zagadnieniami związanymi z działaniem tego systemu w praktyce. Przeprowadzono cały szereg lustracji w terenie, analizując działanie uchwały w wybranych zakładach przemysłu lekkiego i przemysłu ciężkiego. W wyniku wizyt i konsultacji stwierdzono, że generalnie uchwała spowodowała duże zainteresowanie się problemami związanymi z produkcją eksportową. Niewątpliwie do pozytywów trzeba zaliczyć to, że podstawowe pojęcia ekonomiczne związane z systemem nagradzania, takie jak: uzysk dewizowy, koszty kalkulacyjne, kursy graniczne, dewizowy charakter surowców użytych do produkcji i inne, przestały być domeną wtajemniczonych w zagadnienia ekonomiki przemysłu specjalistów, a obejmują obecnie szerokie kręgi pracowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji, zbycie, w przygotowaniu tej produkcji i w innych komórkach funkcjonalnych przedsiębiorstw. Prawidłowe zrozumienie tych zagadnień spowodowało już w niektórych zakładach wykrycie poważnych rezerw w dziedzinie kosztów produkcji, poprawę organizacji pracy, ograniczenie marnotrawstwa materiałowego oraz ściślej związało interesy producenta z interesami handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselWysockiTadeusz">W przedsiębiorstwach handlu zagranicznego i w zakładach produkcyjnych podejmuje się wzmożone działanie w zakresie podwyżki dewizowych cen sprzedaży, co już znalazło na przykład wyraz w niektórych podwyżkach cen narzędzi w granicach od 10—20%. Podejmuje się dyskusje z przemysłem na temat wprowadzania właściwych surowców do produkcji, zmiany asortymentów produkcyjnych i zrewidowania akumulacji w cenach fabrycznych. Wyłącza się z produkcji asortymenty, których dalsze utrzymanie w eksporcie nie jest ekonomicznie uzasadnione, np. wanny metalowe, gazomierze domowe i inne. Kwestionuje się celowość eksportu asortymentów nie przynoszących zysków.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselWysockiTadeusz">Niestety, wystąpiły również zjawiska negatywne, głównie w zakresie sposobu i formy podziału nagród. Na przykład w przemyśle maszynowym niektóre zakłady otrzymały zbyt wysokie nagrody, nie będące w należytej proporcji do włożonego wysiłku w działalność eksportową tych przedsiębiorstw w porównaniu do innych zakładów. Dotyczy to na przykład przemysłu taboru kolejowego w porównaniu do przemysłu precyzyjnego, czy stoczni w porównaniu do przemysłu wyposażenia okrętowego. W niektórych Wypadkach wystąpiły symptomy mniejszego zainteresowania produkcją eksportową, jak na przykład w przemyśle śrubowym czy w przemyśle precyzyjnym. W przemyśle lekkim na przykład, nie wszystkie zakłady uprawnione do uzyskania nagród otrzymały je.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselWysockiTadeusz">Kolejne ujemne zjawiska polegały na tym, że odsetki nagrodzonych pracowników umysłowych były znacznie wyższe cd pracowników fizycznych i stosunkowo znacznie wyższe były również różnice w wysokościach nagród wypłaconych tym grupom pracowników. Nieproporcjonalnie również był wysoki udział w funduszu nagród członków dyrekcji oraz stwierdzono niestosowanie się w niektórych wypadkach do obowiązujących przepisów i przyznawanie nagród niższych od obowiązującego minimum. Stwierdzono również, że zarówno w przemyśle lekkim, jak i ciężkim nie zostało w pełni rozwiązane zagadnienie podziału funduszu nagród pomiędzy wytwórcą produktu finalnego a kooperantami.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselWysockiTadeusz">Wymienione nieprawidłowości w działaniu tego nowego, lecz generalnie słusznego systemu nagradzania za intensyfikację eksportu, zostały przez sejmową Komisję Handlu Zagranicznego opracowane w formie dezyderatów i skierowane do właściwych resortów. Wyrażam w imieniu Komisji Handlu Zagranicznego nadzieję, że po dogłębnym przeanalizowaniu ich stanowić będą ważny element w przeprowadzeniu właściwej korekty systemu bodźców, co w efekcie powinno w większym niż dotychczas stopniu zaktywizować eksport.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę posłankę Sekretarza Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu, odbędą się (posiedzenia komisji:</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">1)Handlu Wewnętrznego — w sali nr 72 (Dom Poselski), 2)Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — w sali nr 118, 3)Wymiaru Sprawiedliwości — w sali nr 102, 4)Spraw Wewnętrznych — w sali klubowej (Dom Poselski), 5)Wspólne posiedzenie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Handlu Zagranicznego — w sali nr 67 (Dorn Poselski).</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Wicemarszałek Jan Karol Wende</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Zarządzam (przerwę obiadową do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiamy obrady i kontynuujemy debatę nad informacją Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o przebiegu dotychczasowego wykonania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako pierwszy zabierze głos poseł Mieczysław Stachura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Na podstawie faktów możemy dziś mówić, że przebyliśmy pomyślnie pierwszy etap uprzemysłowienia, polegający na wytworzeniu bazy podstawowej. Wchodzimy w drugi etap, charakteryzujący się tworzeniem nowoczesnego przemysłu opartego na nowej technice.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Istnieje ścisły związek między tempem i kierunkami rozwoju nauki i techniki a tempem i kierunkami rozwoju gospodarczego. Dzieje się to oczywiście wtedy, gdy osiągnięcia nauki odpowiednio szybko wdrażane są do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Badania naukowe są bardzo kosztowne. Nakłady na nie są jednak konieczne, gdyż w znacznej mierze decydują o wynikach badań. Dlatego też obserwuje ,się w ostatnich dziesięcioleciach znaczną dynamikę nakładów na badania i prace — „wdrożeniowe” w całym świecie. Dynamika tej formy działalności ekonomicznej wyprzedza wzrost produkcji, a wraz z nią wzrost dochodu narodowego w poszczególnych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Analizując dane statystyczne, dotyczące udziału nakładów na badania i prace — „wdrożeniowe”, można stwierdzić, że nakłady te wzrastają dwu- do czterokrotnie szybciej niż przyrost dochodu narodowego w poszczególnych krajach. Powszechnie wiadomo, że udział nakładów na badania i pracę „wdrożeniową” przekracza w ostatnich latach 3% dochodu narodowego w Stanach Zjednoczonych i w Związku Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wiadomo także, że nie wszystkie dziedziny badań naukowych są Obecnie dostępne dla krajów o niższym potencjale gospodarczym ze względu na różne koszty stanowisk pracy badawczej uzależnione od różnych dziedzin nauki.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselStachuraMieczyslaw">O ile na przykład w przemyśle polskim wielkość ta waha się od 4 do 28 tys. dolarów, to w niektórych ośrodkach naukowych dla badań stosowanych w chemii i elektronice oraz w ośrodkach jądrowych z jednym małym reaktorem — koszt stanowiska pracy naukowca waha się od 15 tys. do 30 tys. dolarów, w ośrodkach jądrowych z kilkoma reaktorami — do 160 tys. dolarów, a w ośrodku CERN w Genewie z dużym akceleratorem — do 230 tys. dolarów. Oblicza się, że w ośrodku w Brookhaven (Stany Zjednoczone) — akcelerator o energii cząstek 33 miliardy elektronowoltów lub pod Moskwą, gdzie jest zbudowany gigantyczny akcelerator (60—70 miliardów elektronowoltów) — koszt stanowiska pracy uczonego prawdopodobnie przekroczy kwotę pół miliona dolarów.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Na pewno nie chodzi u nas o rozbudowę tych tak bardzo kosztownych kierunków badań. Najważniejszą natomiast dla nas sprawą jest zapewnienie odpowiedniego tempa wzrostu nakładów na badania i prace „wdrożeniowe”, bezpośrednio wiążące się z postępem technicznym, szczególnie w tych dziedzinach gospodarki, dla których założono największe zadania, a więc dla chemii, przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego oraz dla rolnictwa. Należałoby w związku z tym w toku planowania rocznego zwrócić uwagę na następujący fakt: w latach 1966—1970 zakłada się średnioroczny wzrost nakładów na badania i prace „wdrożeniowe” w wysokości 7—8%. Jest to wzrost absolutnie niewystarczający. Powinien się on kształtować co najmniej na poziomie 13%. Wówczas dopiero udział tych wydatków w dochodzie narodowym byłby równy odpowiednim wskaźnikom Francji, Holandii lub Szwecji z lat 1961—1962. Zrównanie się z poziomem technicznym tych krajów należy zacząć od przeznaczenia na badania i prace — „wdrożeniowe” nakładów zbliżonych do (poziomu tych krajów. Chodzi tu oczywiście o nakłady bez wydatków związanych z dydaktyką i kształceniem kadr naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Jeżeli wielkość nakładów na badania i prace — „wdrożeniowe” w latach 1966—1970 nie ulegnie istotnym zmianom (a tak było w latach 1961—1965), można już dziś stwierdzić, że oddalimy się od poziomu technicznego średnio rozwiniętych krajów zachodnioeuropejskich. Problem jest tym bardziej ważny, że w większości krajów kapitalistycznych średnioroczny wzrost nakładów na badania i prace — „wdrożeniowe” w latach sześćdziesiątych wynosił od 12 do 16%.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselStachuraMieczyslaw">W tym miejscu trzeba podzielić niepokój publicystów ekonomicznych, którzy zwracają uwagę na następujący problem. Z roku na rok poważnie wzrastają odpisy przedsiębiorstw na fundusz postępu technicznego. Odpisy w bieżącym roku przekraczają 5 mld zł. Ponadto wydatki budżetu państwa na finansowanie rozwoju nauki dochodzą do około 4 mld zł. Środki te jednak nie są w pełni wykorzystywane, jak to wielokrotnie już dzisiaj podkreślano zarówno w referacie Przewodniczącego Komisji Planowania, jak i w dyskusji. Okazuje się więc, że wykorzystanie środków z funduszu postępu technicznego z roku na rok maleje: z 98% naliczonych środków w 1962 r. do około 87% w 1966 r. Niektóre resorty nie wykorzystują przy tym nawet 50% naliczonych środków. Jest to fakt niepokojący.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Postęp w technice może być realizowany również poprzez zakup gotowych rozwiązań konstrukcyjnych czy technologicznych z zagranicy. Sprawdzone wzory pozwalają nam w wybranych dziedzinach przebyć wielkim skokiem etap, który poddany wyłącznie wewnętrznym zabiegom badawczym i przemysłowym trwałby zapewne zbyt długo. Nie przypadkowo też przytłaczająca większość wydatków na te cele (ponad 90%) kierujemy na potrzeby dwóch resortów — przemysłu ciężkiego i chemicznego. W technice są to bowiem gałęzie wiodące, które mają urzeczywistniać nowoczesne aspiracje nie tylko własne, ale i całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselStachuraMieczyslaw">W okresie rozwoju, akcentującym silnie dynamikę wszechstronnych przeobrażeń technicznych, koncepcja taka broni się właściwie sama, ale jej oczywista przydatność, to dopiero jedna strona medalu. Wzmożony strumień importowanych rozwiązań technicznych stawia na porządku dziennym szereg problemów.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Trzeba dążyć do lepszego zdyskontowania nabywanych licencji. Zdarzają się bowiem często wypadki, że przeciąga się okres wdrażania zakupionych rozwiązań do produkcji. Zjawia się również praktyczny o ogląd, że zastosowanie licencyjnej konstrukcji, technologii czy dokumentacji, stanowi ostateczne rozwiązanie danego problemu technicznego, o który jakoby nie trzeba się było już dalej kłopotać. Tymczasem licencja umożliwiająca szybkie osiągnięcie światowego poziomu w jakiejś dziedzinie nie może z zespołów inżynierów i badaczy zdejmować troski o dalsze rozwijanie konstrukcji czy technologii.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Gdybyśmy się z tym pogodzili, zostalibyśmy skazani na stały import myśli technicznej. Trudno więc twierdzić, że zakup, a nawet udane wdrożenie zagranicznej myśli technicznej stanowi rozwiązanie całego problemu. Przeciwnie, wtedy dopiero problem sie zaczyna. Rozwiązywanie tych problemów daje okazję do rozwijania własnych koncepcji i w zasadzie powinno prowadzić do kolejnego skoku technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Chciałbym jeszcze poświęcić kilka zdań jednej z dziedzin nauki i techniki, która jakoś jest ostatnio zbyt mało eksponowana, a stanowi dziedzinę kluczową dla współczesności i przyszłości. Chodzi o perspektywę rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. Pamiętamy przyjęty przez Radę Ministrów w czerwcu 1957 r. — „Zarys perspektywicznego planu rozwoju energii jądrowej w Polsce”, który miał być podstawa do działania w tej dziedzinie do 1980 r. Wilhelm Billig w publikacji z kwietnia 1958 r. pod tytułem — „Przy pomocy Związku Radzieckiego — Polska również wkroczy w erę atomową” tak określił węzłowe punkty tego planu: — „budowa drugiego reaktora do roku 1961, budowa elektrowni atomowej wraz z niezbędnym do tego przemysłem atomowym do roku 1965, uruchomienie dalszych elektrowni o mocy około 600 MW w pięcioleciu 1965— 1970, spuszczenie na wodę pierwszego okrętu o napędzie atomowym w 1970 r., intensywny rozwój energetyki jądrowej w dziesięcioleciu między rokiem 1970—1980”.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wiemy, że obecnie energetyka jądrowa jest niewątpliwie wyrazem wysokiego poziomu technicznego w światowym przemyśle energetycznym i staje sie udziałem nie tylko takich potęg przemysłowych świata, jak Związek Radziecki i Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Anglia czy Francja, lecz i krajów dźwigających się z zacofania gospodarczego, jak India, Pakistan czy Bułgaria.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Przed rokiem, na Walnym Zjeździe Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich z udziałem Ministra Jana Mitręgi, dyskutowano trudności zawiązane z budową elektrowni atomowej w najbliższych latach. Obawiam się, że byłoby lekkomyślnością przypuszczać jakobyśmy my, jedyni na tym kontynencie, mieli postępować roztropnie — trzymając się z daleka od energetyki jądrowej, gdy w całym świecie obserwuje się postępującą rozbudowę tej energetyki. Obecnie pracuje prawie pół setki elektrowni jądrowych, których łączna moc zbliża się do 8 tys. MW, a około 90 nowych elektrowni nuklearnych o łącznej mocy z górą 42 tys. MW znajduje się w budowie lub w przededniu budowy.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Do realizacji programu rozwoju energetyki jądrowej przystąpiło już około 20 państw, wśród nich prawie wszystkie kraje socjalistyczne. Do refleksji skłania ponadto fakt, że energetykę jądrową rozwijają również tak tradycyjne potęgi węglowe, jak Wielka Brytania i Niemiecka Republika Federalna. Grozi nam to, że za 10 lat będziemy jednym z nielicznych krajów w Europie, nie dysponującym nawet doświadczalnym reaktorem energetycznym.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Przy wchodzeniu w nowe dziedziny nauki i techniki, przy uruchamianiu nowych, postępowych działoby gospodarki w pierwszym okresie działania doraźny efekt ekonomiczny nie może być elementem decydującym. Ogólnospołeczną opłacalność tych decyzji odnosić trzeba do długich okresów. Z tych względów należałoby zrewidować nasze stanowisko w sprawie terminu uruchomienia w Polsce pierwszej elektrowni jądrowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wysoka Izbo! Okres półtoraroczny bieżącej pięciolatki przyniósł lepsze niż planowano wyniki w dziedzinie rozwoju produkcji przemysłowej, rolnej oraz wzrostu dochodu narodowego. W oparciu o nie chciałem zwrócić uwagę na sprawy, których nie możemy dziś zaniedbać, gdyż one zadecydują o możliwościach dalszego rozwoju naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Henryka Golińska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoka Izbo! Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy w pracach przygotowawczych nad planem 5-letnim na lata 1966—1970 wykazała dużo troski i poświęciła dużo uwagi problemom zwiększenia mocy produkcyjnej oraz rozwojowi postępu technicznego w zakładach przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselGolinskaHenryka">Jak wiadomo bowiem, przemysł ten od wielu lat niedoinwestowany, miał poważne trudności w realizacji stale rosnących zadań produkcyjnych, będących wyrazem wzrastających także potrzeb i wymagań ludności. Poprawa jakości i nowoczesności wyrobów tego przemysłu jest ściśle związana z modernizacją i postępem technicznym. Postulaty sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, a także i Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, dotyczące zwiększenia środków na inwestycje i postęp techniczny, spotkały się z pełnym zrozumieniem rządu. Plan inwestycyjny tego resortu na lata 1966—1970 jest o około 60% wyższy niż w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselGolinskaHenryka">Stawia to jednak poważne zadania dla resortu przemysłu lekkiego, jak i innych resortów, a w szczególności dla resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych w zakresie zapewnienia realizacji zadań inwestycyjnych. Jak przedstawia się aktualna sytuacja na tym odcinku?</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselGolinskaHenryka">W 1966 r. plan inwestycyjny wykonany został zaledwie w 85,3%, w tym roboty budowlano-montażowe 84%, mimo zmniejszenia uchwałą Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów planu robót budowlanych o 56 mln zł z powodu niezabezpieczenia wykonawstwa przez resort budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselGolinskaHenryka">W roku bieżącym nie są zabezpieczone przez resort budownictwa planowe zadania inwestycyjne w wysokości 130 mln zł w robotach budowlanych, co stanowi 16% robót planowanych na ten rok. Łącznie zatem opóźnienie w realizacji zadań inwestycyjnych przez resort budownictwa aktualnie można oszacować na sumę 272 mln zł w robotach budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselGolinskaHenryka">W tej sytuacji 12 obiektów nie zostanie oddanych do eksploatacji w terminach planowanych, co może spowodować poważne straty produkcyjne w tej pięciolatce. Realizacja planu inwestycyjnego za 4 miesiące bieżącego roku, już po uwzględnieniu nieprzyjęcia tych 130 mln zł, wynosi 15,1%, podczas gdy w ubiegłym roku za taki sam okres realizacja wynosiła 17,5%. A więc sytuacja jest bardzo poważna i grozi niewykonaniem również w tym roku Planu inwestycyjnego w przemyśle lekkim. Oznaczałoby to ogromne trudności w wykonaniu planu 5-letniego przez Ministerstwo Przemysłu Lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselGolinskaHenryka">Dlatego też jest pilna potrzeba odrobienia zaległości i specjalnej troski resortu budownictwa o inwestycje dla przemysłu lekkiego. Przedstawiając ten stan, zwracam się z serdeczną prośbą do Obywatela Premiera o zainteresowanie się tą sprawą i udzielenie niezbędnej pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabiorze poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Wysoka Izbo! Przewodniczący Komisji Planowania w dzisiejszym referacie na marginesie omawiania niezadowalającego wzrostu wydajności pracy, poświęcił dłuższą uwagę sprawie rozwoju ruchu wynalazczości i niedostatecznej, niewystarczającej pracy naszych agend w zakresie patentowej ochrony produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Do liczb, które tutaj były podane, które zresztą powtórzył i uzupełnił pierwszy dyskutant, poseł Bednarek, chciałbym dodać jeszcze kilka uwag, a to w związku z obradami Rady Wynalazczości przy Urzędzie Patentowym, która odbyła swoje posiedzenie tydzień temu. Te wszystkie zjawiska, które tutaj były podane, wymagały przedyskutowania z przedstawicielami głównych resortów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselBukowskiJerzy">I co się okazało? Okazało się, że w tej chwili nasze ustawodawstwo, a więc zarówno ustawa o wynalazczości, o Urzędzie Patentowym, jak i ostatnia z uchwalonych przez Sejm w tej dziedzinie ustawa o rzecznikach patentowych, stanowi zespół norm prawnych, pozwalających na należyte funkcjonowanie całego systemu ochrony wynalazczości i ochrony patentowej naszej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Niedomagania wynikają stąd, że służby ochrony patentowej w resortach rozwijają się w niedostatecznym tempie.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Na 2 tys. rzeczników patentowych zaplanowanych na 1970 r., w tej chwili po przeszkoleniu 1.200 kandydatów i po przeprowadzeniu przez egzamin rzecznikowski ponad 600 osób — niespełna 400 rzeczników patentowych mamy wpisanych na listy w Urzędzie Patentowym.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Biorąc pod uwagę ogrom pracy, jaki na placówkach rzecznikowskich ciąży, jest to liczba niepokojąco niska.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Tak się utarło, że mówiąc o sprawach wynalazczości, w pierwszym rzędzie mamy na uwadze z jednej strony ochronę prac wynalazców krajowych, z drugiej strony możliwie intensywną realizację rodzimych wynalazków.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Dyskusja sprzed tygodnia na naradzie wynalazczości ujawniła jednak z całą ostrością jeszcze inne strony zagadnienia, wynikające z niedostatku służb ochrony patentowej w naszym przemyśle. Po pierwsze jest to nieprzestrzeganie, a przynajmniej niedostateczne przestrzeganie tak zwanej czystości patentowej w naszych opracowaniach konstrukcyjnych, projektowych i w niektórych naszych procesach technologicznych. Nie muszę tutaj rozwijać, jakie przykre ekonomicznie konsekwencje musi pociągnąć za sobą naruszanie czystości patentowej rozwiązań konstrukcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselBukowskiJerzy">Skąd to się bierze? Bierze się to częściowo stąd, że nasza praca w zakresie zgłaszania sprzeciwu odnośnie do wykładanych zagranicznych wniosków patentowych jest daleko niewystarczająca. Nie można tego obowiązku kłaść tylko na Urząd Patentowy, bądź też — jeżeli nawet będzie rozwinięta cała sieć rzeczników patentowych — na samych rzeczników patentowych. Biura konstrukcyjne i instytuty naukowo-badawcze, resortowe, powinny uważać za swój pierwszy obowiązek śledzenie zagranicznych wyłożeń patentowych i dostarczenie materiałów do ich oprotestowania, do nieprzyznawania patentów ważnych na obszar naszego kraju. Niestety, pod tym względem sytuacja nie przedstawia się dobrze. Mijają trzy miesiące od wyłożenia, a jeśli Urząd Patentowy sam nie zdoła zmobilizować dostatecznych zastrzeżeń, rzadko kiedy ze strony najbardziej zainteresowanych — zakładów, biur konstrukcyjnych bądź instytutów naukowo-badawczych — przychodzi pomoc w uzasadnieniu odmowy udzielenia patentu.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselBukowskiJerzy">Innym zagadnieniem, niezmiernie groźnym w naszym handlu zagranicznym, jest sprawa zastrzeżeń patentowych czynionych w krajach, które są odbiorcami naszych produktów. Tutaj nasza beztroska w ujawnianiu szczegółów rozwiązań dostarczanego sprzętu sprawia, że w wielu krajach odbierających nasze produkty pobici w przetargu nasi konkurenci — patentują elementy naszych rozwiązań. W ten sposób, wchodząc z gotowymi wyrobami na te zagraniczne rynki, spotykamy się z zastrzeżeniami patentowymi, spotykamy się z zarzutami naruszenia praw patentowych, co w rezultacie kosztować nas musi bardzo wiele.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselBukowskiJerzy">W tym wypadku wydaje się rzeczą niezbędną, aby przy placówkach radców handlowych byli pojedynczy pracownicy z wykształceniem rzeczników patentowych, którzy by śledzili wszelkie wyłożenia patentowe w kraju będącym odbiorcą naszych produktów — czy aby te zastrzeżenia nie stwarzają w jakiś sposób powiązań z naszymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, czy z propozycjami naszych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Na te rzeczy chyba trzeba zwrócić uwagę — mówiąc o ochronie patentowej naszej produkcji — nie mniejszą niż na ochronę praw wynalazczych, niż na szybką realizację wynalazków u nas w kraju. Straty jakie z tego tytułu ponosimy są niewspółmierne z nakładami na dobrą obsługę zarówno w zakresie ochrony czystości patentowej naszych produktów, jak również w zakresie zdobywania informacji odnośnie do utrudnień natury patentowej, jakie możemy napotkać przy eksporcie.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Juźków.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselJuzkowBronislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad przedstawioną informacją o przebiegu dotychczasowego wykonania 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, pragnę poświęcić parę uwag budownictwu wiejskiemu, z uwzględnieniem zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselJuzkowBronislaw">Na wstępie pragnę z całą przyjemnością stwierdzić, że następuje wprawdzie powolna, ale ciągła poprawa stopy życiowej naszego społeczeństwa. Następuje to na skutek szybkiego tempa budownictwa przemysłowego, mieszkaniowego i budownictwa wiejskiego, które jest ściśle związane z intensyfikacją produkcji rolnej. Nikt nie może zaprzeczyć tym oczywistym osiągnięciom.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselJuzkowBronislaw">Przyjmując 1959 r. za 100% — to w 1966 r. dostawy cementu dla wsi wzrosły do 212,7%, materiałów ściennych do 226,8%, dachówki do 201,6% i eternitu do 359,6%, nastąpił wzrost kredytów bankowych do 200,7%.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselJuzkowBronislaw">Tempo wzrostu dostaw materiałów budowlanych dla rynku wiejskiego jest o wiele szybsze od tempa wzrostu budynków oddawanych do użytku, a to jest zjawisko niepokojące. Wprawdzie kubatura oddawanych budynków w tym okresie wzrosła do 142%, ale ilość oddawanych budynków utrzymała się na poziomie 1959 r.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselJuzkowBronislaw">Dlaczego tak się dzieje? Obserwacje w tym zakresie wykazują, że podstawowe środki państwa — materiały budowlane, kredyty i pomoc techniczna nie są ze sobą dostatecznie powiązane i w wielu wypadkach działają samodzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselJuzkowBronislaw">Materiały budowlane, będące w niedoborze, rozdzielają komisje materiałów budowlanych przy gromadzkich radach narodowych, a czasem w ogóle nie są rozdzielane, i nabywa się je w ilościach, które ustala sprzedawca. Kredyty budowlane rozdzielają komisje przy powiatowych placówkach Banku Rolnego, natomiast pomoc techniczna jest świadczona przez wydziały budownictwa, urbanistyki i architektury przy powiatowych radach nagrodowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselJuzkowBronislaw">Zatwierdzone w tych warunkach rozwiązania materiałowe w projektach typowych dla poszczególnych osób nie odpowiadają niejednokrotnie posiadanym przez handel wiejski materiałom budowlanym, jak również nie stanowią podstawy do sprzedaży materiału według zatwierdzonej alternatywy.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wydaje się, że w tych warunkach należałoby:</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselJuzkowBronislaw">1)przyjmować zgłoszenia rolników pragnących budować i ustalać kolejność według pilności potrzeb poszczególnych gospodarstw w całym kraju, 2)zabezpieczyć osobom włączonym do planu pełną ilość potrzebnych do zakończenia budowy materiałów budowlanych i kredytów, 3)zobowiązać zgłaszającego się do wykonania w ciągu jednego roku budynków inwentarskich, a w ciągu dwóch lat budynku mieszkalnego.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselJuzkowBronislaw">Z tego planowanego działania wynikają następujące korzyści:</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselJuzkowBronislaw">1)kojarzenie środków pomocy państwa ze środkami własnymi ludności — materiałowymi i finansowymi, 2)skrócenie cykli budowlanych i doprowadzenie ich do wyżej wymienionego czasokresu budowy, 3)wykorzystanie i uruchomienie rezerw materiałów gromadzonych przez ludność wiejską, 4)możliwość oddziaływania na realizację ustalonych przez prezydia rad narodowych kierunków polityki rolnej przez nadawanie pierwszeństwa zakupu materiałów i otrzymania kredytu określonym gospodarstwom lub grupom gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselJuzkowBronislaw">Formy planowego działania w budownictwie indywidualnym powinny być ulepszane. Należy doprowadzić do ich prawidłowej realizacji, a podstawowym kierunkiem działania powinny być projekt, wybrana alternatywa i sprzedaż materiałów, zgodna z rodzajami i ilościami wyliczonych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wysokość udzielanych kredytów, a szczególnie na budownictwo inwentarskie, moim zdaniem, nie stwarza dostatecznych warunków do rozwoju tego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselJuzkowBronislaw">Koszty nowego budownictwa są wysokie i wiele gospodarstw, nawet stosunkowo dobrze prowadzonych, nie jest w stanie przystąpić do budowy, a cykl inwestycyjny liczony od czasu podjęcia decyzji do całkowitego zakończenia budynku jest wyjątkowo długi i trwa kilka lat.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselJuzkowBronislaw">Dużo gospodarstw wstrzymuje się jednak od pobierania pożyczki, gdyż wysokość jej jest niewystarczająca, a okres karencji zbyt krótki. W większości wypadków karencja wynosi 3 lata, a więc okres spłaty kredytu przypada w najlepszym wypadku na moment rozpoczęcia użytkowania budynku, czyli wówczas, kiedy gospodarstwo nie rozwinęło jeszcze pełnej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#PoselJuzkowBronislaw">Przedstawiam do rozważenia wniosek o przedłużenie karencji do co najmniej 5 lat i rozważenie możliwości obniżenia oprocentowania kredytów udzielanych dla budownictwa inwentarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#PoselJuzkowBronislaw">Uzasadnieniem moich wniosków jest to, że obserwuje się spadek liczby oddawanych budynków inwentarskich, to jest obór i chlewni w stosunku do budynków innych kubaturowanych, jak i niekubaturowanych.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wiele przyczyn się na to składało, ale nie uwzględniono bardzo ważnego momentu, a mianowicie, że istnieje ścisła zależność w dostawach materiałów potrzebnych do budownictwa inwentarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#PoselJuzkowBronislaw">Procentowy stosunek dostaw kruszywa, cementu i materiałów ściennych musi być zsynchronizowany. Dla przykładu w 1966 r. wieś otrzymała cementu 2.698 tys. ton, natomiast materiałów ściennych 2.122 mln jednostek murowych. Zakładając, że cement może zastępować materiały ścienne — wyrasta problem dostatecznej ilości kruszywa.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#PoselJuzkowBronislaw">Nie wszędzie te bilanse są ze sobą zgrane, w związku z tym występują dysproporcje, a tym samym niewykorzystanie cementu, który przeterminowany — traci swoją wartość.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#PoselJuzkowBronislaw">Materiały budowlane dla wsi powinny być dostarczone wczesną wiosną, aby rolnik w okresie wolnym, to jest między pracami wiosennymi a żniwnymi — mógł budować.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#PoselJuzkowBronislaw">Wysoki Sejmie! Poruszyłem parę tylko zagadnień z dziedziny budownictwa wiejskiego i zaopatrzenia. Niemniej jednak należy stwierdzić, że perspektywa jego rozwoju jest optymistyczna i dlatego też wierzę, że usunięcie zasygnalizowanych nieprawidłowości przyczyni się do dalszej intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zdzisław Drewka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! 5-let- ni plan na lata 1966—1970 w obrocie towarowym i zaopatrzeniu rynku zakłada wzrost spożycia dóbr materialnych z dochodów osobistych ludności — w 1970 r. w porównaniu z 1965 r. o około 25%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca o około 18%. Średnio — roczne tempo wzrostu spożycia ma osiągnąć 4,6%, a na jednego mieszkańca około 3,4%.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Sprzedaż detaliczna ogółem wyniosła w 1966 r. 352,7 mld zł i była wyższa niż w 1965 r. o 6,8%.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselDrewkaZdzislaw">W czterech pierwszych miesiącach 1967 r. wzrost sprzedaży detalicznej ogółem w stosunku do analogicznego okresu 1966 r. wynosił według wstępnych danych około 6,2%.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Ten systematyczny — ku zadowoleniu całego społeczeństwa — wzrost siły nabywczej stawia przed organizacjami handlowymi, jak i przemysłem, nowe zadania w zakresie zaspokajania potrzeb społeczeństwa w towary nowoczesne, bardziej modne, a w szczególności artykuły wyższej jakości. Zaspokojenie tych potrzeb spoczywa przede wszystkim na przemyśle lekkim, chemicznym i w niemałym zakresie na przemyśle ciężkim.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Aktualnym równocześnie zadaniem handlu w tej sytuacji jest ciągły wzrost inwencji na odcinku wprowadzania nowych form sprzedaży, dostosowywania się do sezonu, reagowania na pozornie nasycony pewnymi towarami rynek itp.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Mamy bowiem niepokojący stan zapasów w niektórych artykułach odzieżowych, obuwniczych i włókienniczych, nie zawsze dostosowanych do aktualnego popytu. Wskazuje to na brak dostatecznej analizy rynku tak przez handel, jak i przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Niezależnie od przyczyn, którymi trzeba obciążyć przemysł w samym aparacie handlu tkwią jeszcze organizacyjne niedociągnięcia na odcinku współpracy hurtu z detalem, które mają wpływ na zwiększenie się zapasów towarów.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Dokonane kontrole wykazują, że w wielu jeszcze wypadkach z powodu nieskładania zamówień przez kierowników sklepów, towary znajdujące się w hurcie, a poszukiwane przez rynek, nie są dostarczane do detalu.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Dotychczasowy, tradycyjny sposób oferowania towarów przez wzorcownie nie rozwiązuje sprawy dla sklepów jednoosobowych. Należałoby rozwinąć i poszerzyć gdzieniegdzie już wprowadzony system wysyłania w teren tak zwanych akwizytorów w celu oferowania przez nich jednostkom detalicznym towarów, znajdujących się w hurcie. Wpłynie to w dużym stopniu na zmniejszenie ilości zamrożonej masy towarowej. Z drugiej strony współpraca hurtu z przemysłem na odcinku analizy popytu masy towarowej powinna opierać się w większym stopniu na bieżących sygnałach rynku detalicznego w zakresie potrzeb niż wyłącznie na danych statystycznych, które często dają już spóźniony obraz.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Szybki zbyt masy towarowej zależy w dużej mierze od samego przemysłu, a przede wszystkim od realizacji zawartych umów, terminowości dostaw, jakości asortymentu zamawianych artykułów. Z samego tytułu złej jakości artykułów przemysłowych hurt naliczył w 1966 r. 295 mln zł kar umownych, a w ciągu minionego kwartału 1967 r. blisko 100 mln zł. Suma ta powinna budzić pewien niepokój chociażby z tych względów, że aparat kontroli jakości towarów jest już w zasadzie rozbudowany zarówno w zakładzie przemysłowym, w hurcie, jak i częściowo w detalu.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Chciałbym również podkreślić, że samo nasycenie rynku przez przemysł danym asortymentem nie może być sygnałem do samouspokojenia. Nasycenie jest to rzecz względna i w tym zakresie decyduje między innymi w dużym stopniu także aspekt nowoczesności i trwałości nowo oferowanego artykułu. Można służyć wieloma przykładami dobrej opłacalności w aspekcie modernizacji i poprawy jakości artykułów przemysłowych takich, jak elektrotechniczne, radiotelewizyjne, chemiczne, osprzętu samochodowego, w tym również przykładem poprawy jakości samochodów marki — „Syrena”. Przykłady te nie są wyjątkiem w pracy przemysłu. To samo można powiedzieć o cieszących się lepszym zbytem lodówkach sprężarkowych od absorpcyjnych, oraz o niektórych gatunkach odzieży, jak i obuwia.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Stan taki według rozeznania z terenu mego województwa zielonogórskiego ma zasadniczy wpływ na wzrost obrotu towarowego w artykułach przemysłowych. Dotychczasowy rozwój przemysłu lekkiego, chemicznego i ciężkiego, jak i również widoczne z roku na rok coraz to lepsze zaopatrzenie rynku w artykuły przemysłowe jest warunkiem poprawy zaspokojenia potrzeb ludności w tym zakresie. Chcielibyśmy, by ten warunek stał się gwarancją. Coraz lepsza również praca całego aparatu handlu, wprowadzone bardziej nowoczesne formy nabywania i sprzedaży masy towarowej podnoszą w sposób ciągły organizację i kulturę naszego handlu.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselDrewkaZdzislaw">Wyrażam nadzieję, że istniejące wciąż jeszcze niedomogi będą niwelowane w toku bieżącego, drugiego roku naszej pięciolatki, a zamierzenia w kierunku dalszej poprawy znajdą odzwierciedlenie w opracowywanym projekcie planu na rok przyszły — trzeci rok bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Szymon Dziedzic.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselDziedzicSzymon">Wysoka Izbo! Przy omawianiu wykonania Narodowego Planu Gospodarczego jako rolnik, poseł ziemi dolnośląskiej, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby i rządu na zagadnienie realizacji inwestycji w przemyśle rolno-spożywczym, a szczególnie w przemyśle zbożowo-młynarskim i w spółdzielczości mleczarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselDziedzicSzymon">Jak wynika z informacji Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, produkcja rolna coraz bardziej wzrasta, dzięki zwiększeniu nakładów, środków i uruchomianiu nowych bodźców ekonomicznych. Doświadczenie wykazuje, że nie zawsze jednak potrafimy te środki sprawnie wykorzystać i odpowiednio zagospodarować.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselDziedzicSzymon">W Polsce Ludowej dokonano ogromnego postępu w dziedzinie spółdzielczości mleczarskiej i rozbudowy potencjału przemysłu rolno-spożywczego. Mimo to, z wielu powodów nadal jeszcze wzrostowi produkcji i zadaniom jej skupu nie towarzyszy odpowiedni wzrost możliwości magazynowania i przetwórstwa.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselDziedzicSzymon">W skupie zboża zakłada się w planie na lata 1966—1970 wzrost o 85,7%, /w porównaniu do poprzedniego planu, a w 1966 r. przy skupie 3.500 tys. ton zboża, braki pojemności magazynowych wynosiły 780 tys. ton. W planie inwestycyjnym na lata 1966—1970 przewidziano budowę 40 elewatorów zbożowych o łącznej pojemności 773 tys. ton. Do realizacji tego programu przystąpiono już w 1965 r., rozpoczynając budowę 7 elewatorów, które powinny być oddane do użytku w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselDziedzicSzymon">W 1966 r. rozpoczęto budowę dalszych 8 elewatorów zbożowych oraz w bieżącym roku powinno się rozpocząć budowę 14 elewatorów o pojemności 252 tys. ton. Łącznie w chwili obecnej powinno być w stadium realizacji 29 elewatorów o łącznej pojemności 506 tys. ton, co stanowiłoby 72,5% liczby założonej na obecną pięciolatkę.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselDziedzicSzymon">A jak przebiega realizacja tego planu?</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselDziedzicSzymon">Na przeznaczone do przerobu w bieżącym roku 360 mln zł wykonano za 4 miesiące zaledwie 14% planowanego przerobu. Na przykład w Strzegoniu, woj. Wrocław budowa elewatora od 3 lat nie mogła znaleźć się w planie z powodu braku wykonawcy. W 1967 r. wykonawca się znalazł. Wykonawca — Wrocławskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego nr 1 — jeszcze nie wszedł na plac budowy elewatora do dziś i szuka różnych sposobów, jakby się od tej budowy uwolnić.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselDziedzicSzymon">Podobnie nie rozpoczęto jeszcze budowy elewatorów w Wałczu, Mirosztynie, Baborowie i w Tychach. Istnieje obawa, że jeśli wykonawcy nie rozpoczną w najbliższym czasie realizacji tych budów, może powstać niebezpieczeństwo niewykonania planu na rok bieżący.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselDziedzicSzymon">Niezależnie od tego istnieją również poważne trudności w zabezpieczeniu części zamiennych do wielu urządzeń, między innymi do urządzeń ślizgowych, co decyduje o prawidłowym postępie robót przy budowie silosów i komór elewatorowych.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselDziedzicSzymon">Stąd nasuwa się wniosek, ażeby wszystkie czynniki, mające wpływ na realizację tych inwestycji, dołożyły starań, aby zaplanowane elewatory były oddane do użytku w terminie. Przy zwiększającej się mechanizacji rolnictwa coraz więcej zboża zbiera się kombajnami, a prawidłowe jego przechowanie może być tylko w elewatorach.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselDziedzicSzymon">Nie możemy dopuszczać do tego, aby z takim trudem wyprodukowane zboże przez rolników miało się marnować na, skutek złego przechowywania pod plandekami, na barkach i w różnych prowizorycznych pomieszczeniach. Przetrzymywanie zboża w magazynach skupu GS, powoduje zakorkowania i nadmierne kolejki dostawców oraz stratę tak drogocennego czasu rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselDziedzicSzymon">Gorzej jeszcze przedstawia się sytuacja na odcinku inwestycji w spółdzielczości mleczarskiej. Narodowy Plan Gospodarczy na 1967 r. przewiduje limit inwestycyjny w wysokości 707 mln zł, w tym na roboty budowlano-montażowe 378 mln zł oraz zakłada, że w ramach inwestycji pozalimitowych przerobione zostanie 350 mln zł, w tym 150 mln zł na roboty budowlano-montażowe.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselDziedzicSzymon">Realizacja tego planu za 1 kwartał br. wynosi 10,4% w inwestycjach limitowanych, z tego roboty budowlano-montażowe stanowią zaledwie 8,6%. W tym samym okresie 1966 r. wykonanie robót budowlano-montażowych stanowiło 11,5%. Zaś w inwestycjach pozalimitowych wykonanie za I kwartał br. wynosi 12,2%, ale w budowlano-montażowych — tylko 5%, są to zlewnie i punkty skupu.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselDziedzicSzymon">Planowane oddanie do użytku w bieżącym roku 10 zakładów mleczarskich, w tym już 5 z poślizgu z 1966 r. nie będzie wykonane iw całości, ze względu na opieszałość wykonawców takich, jak: Augustowskie Przedsiębiorstwo Budowlane i Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Suwałkach, które nie zdążą oddać zakładów mleczarskich w Dąbrowie Białostockiej i Filipowie, zaś Lubińsko-Legnickie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane nie odda do użytku proszkowni mleka w Górze Śląskiej, woj. Wrocław, z powodu braku kotłów parowych, które Sosnowieckie Zakłady Budowy Kotłów obiecują dostarczyć dopiero w 1968 r. Opóźniają się również dostawy importowe do skompletowania urządzeń do produkcji mleka w proszku.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselDziedzicSzymon">Planowano rozpoczęcie w tym roku budowy nowych obiektów i rozbudowy istniejących zakładów mleczarskich w ogólnej liczbie 20. Na 10 placach budów rozpoczęto roboty, na 5 placach wykonuje się prace /wstępne, ale 5 obiektów jest zagrożonych. Są to: budowa zakładów mleczarskich w Mońkach, w Ostrowi Mazowieckiej, w Chodzieży, w Krośniewicach i rozbudowa Instytutu Doświadczalnego Przemysłu Mleczarskiego w Iławie. Zagrożenia te powstały z powodu trudności przygotowania dokumentacji projektowych.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselDziedzicSzymon">Jak widać, zamiast spodziewanego polepszenia sytuacji w dziedzinie inwestycji w spółdzielczości mleczarskiej, notujemy niestety jej wyraźne pogorszenie. W tych warunkach i wobec stałego wzrostu produkcji mleka staje się niezbędne, aby władze Centralnego Związku Spółdzielczości Mleczarskiej, jak i resort budownictwa zastanowiły się nad tym, jakie nowe działania należy podjąć, aby doprowadzić do wykonania planów, dotyczących powiększenia mocy przerobowej przemysłu mleczarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselDziedzicSzymon">Jeśli skup mleka w I kwartale br. był większy o 7,4% w stosunku do tego samego okresu w 1966 r., a są dobre prognozy do osiągnięcia tegorocznego skupu 4.900 mln litrów, co odpowiada dolnej granicy planu na 1970 r. ustalonego uchwałą Rady Ministrów, to gdzieś to mleko musi być przerobione. Kiedy głosowałem za uchwaleniem Narodowego Planu Gospodarczego, to w duchu myślałem sobie, że to wszystko za mało wobec istniejących potrzeb, ale tak krawiec kraje jak mu materii staje. Ale żeby i te skromne założenia planu nie były wykonane, to już (do tego nie wolno w żaden sposób dopuścić.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselDziedzicSzymon">Pragnę wyrazić nadzieję, że właściwe ogniwa władzy dokonają gruntownej oceny przebiegu realizacji planu inwestycyjnego w przemyśle rolno-spożywczym i w spółdzielczości mleczarskiej i podejmą działania odpowiednie do wniosków wynikających z tej oceny.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stefan Serwicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselSerwickiStefan">Wysoka Izbo! Jako poseł ziemi dolnośląskiej i równocześnie pracownik państwowych gospodarstw rolnych, pragnę poruszyć niektóre aktualne problemy występujące w państwowych gospodarstwach rolnych województwa wrocławskiego, a szczególnie problemy produkcyjne i inwestycyjne. PGR naszego województwa obecnie gospodarują na obszarze ponad 300 tys. ha użytków rolnych. W pierwszym okresie zarówno pod względem produkcji, jak i towarowości wykazywały one znacznie niższy poziom od gospodarstw województw poznańskiego i opolskiego. Mamy jednakże lepsze warunki glebowe od województwa poznańskiego i tylko nieco gorsze od województwa opolskiego. Te korzystne warunki naturalne zmusiły nas do opracowania konkretnego programu rozwoju PGR w latach 1961—1965, którego realizacja przyniosła efekty produkcyjne i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselSerwickiStefan">Z materiałów statystyczno-informacyjnych Ministerstwa Rolnictwa wynika między innymi, że w latach 1961—1965 przyrost wartości produkcji towarowej netto w PGR woj. wrocławskiego wyniósł 55,7% w porównaniu z okresem lat 1957—1960. W tym czasie wzrosły przede wszystkim plony podstawowych upraw, a szczególnie zbóż o blisko 3 q, buraków cukrowych o ponad 60 q z 1 ha. Dziś dolnośląskie państwowe gospodarstwa rolne dostarczają dla państwa w stosunku do innych województw najwięcej zboża towarowego: ze zbiorów 1966 r. — dostarczono 166 tys. ton, to jest po 705 kg z ha gruntów ornych.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselSerwickiStefan">W ubiegłej pięciolatce został prawie podwojony stan bydła, a produkcja i towarowość mleka jest u nas również większa od innych PGR w kraju, chociaż pod względem areału zajmujemy 4 miejsce. Ale równocześnie i ja, i cały znany mi aktyw PGR woj. wrocławskiego, zdajemy sobie sprawę z tego, że nie wykorzystaliśmy jeszcze wszystkich rezerw tkwiących w naszych gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselSerwickiStefan">W bieżącej pięciolatce — zgodnie z potrzebami państwowymi — główny wysiłek kierujemy na podniesienie produkcji i towarowości zbóż oraz suszu zielonek, cennego i wysoko wartościowego komponentu pasz treściwych.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselSerwickiStefan">Planowe zadanie — to osiągnięcie 200 tys. ton zboża towarowego do roku 1970. Duża aktywność w tym kierunku po III krajowej naradzie PGR oraz podejmowane kroki pozwalają przypuszczać, że w 1970 r. dostarczymy państwu zboża towarowego łącznie z suszem zielonek około 250 tys. ton, to jest prawie o 100 tys. ton więcej niż w 1965 r. O blisko 1/3 zwiększy się stan bydła, a wydajność mleka osiągnie poziom ogólnokrajowy, to jest 2.800—2.900 litrów od jednej krowy.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselSerwickiStefan">Równocześnie ze wzrostem produkcji ulegają poprawie zarobki i warunki bytowe pracowników. Jest coraz więcej urządzeń socjalnych, poprawia się również wygląd zewnętrzny gospodarstw. PGR zaczynają stawać się ośrodkami kultury rolnej w całym tego słowa znaczeniu. Zmiany te są przede wszystkim — obok ofiarności załóg — wynikiem zwiększonych nakładów inwestycyjnych. Podczas gdy ~t~ w latach 1956—1960 nakłady inwestycyjne wynosiły średnio na 1 ha użytków rolnych 4.400 zł to już w latach 1961—1965 wzrosły do 7.300 zł.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselSerwickiStefan">W bieżącej pięciolatce jest przewidziany dalszy wzrost nakładów do ponad 10 tys. zł na ha użytków rolnych. Pełna realizacja tego programu inwestycyjnego jest niezbędna do wykonania założonych zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselSerwickiStefan">Mówiąc o nakładach inwestycyjnych, nie można przemilczeć uwagi, że PGR woj. wrocławskiego, które posiadają stosunkowo dobre warunki glebowe, ale powstały niejednokrotnie na terenie, gdzie zniszczone były zabudowania i nie było maszyn rolniczych — otrzymywały stosunkowo najniższe w kraju środki inwestycyjne w ostatnich latach. W wyniku takiego niekorzystnego dla nas zróżnicowania nakładów inwestycyjnych, PGR wrocławskie odczuwają stale brak podstawowych środków produkcji, a przede wszystkim mieszkań dla pracowników. Potrzeby na 1970 r. wynoszą 21 tys. izb — a zapewniono środków inwestycyjnych tylko na 10.500 izb mieszkalnych. Odczuwamy także brak pomieszczeń inwentarskich dla bydła. Istnieją także duże potrzeby inwestycyjne w zakresie wyposażenia PGR w maszyny rolnicze, a szczególnie specjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselSerwickiStefan">Wysoki Sejmie! Reasumując postuluję, aby rząd i Komisja Planowania przy Radzie Ministrów zapewniły w granicach realnych możliwości niezbędną pomoc dla państwowych gospodarstw rolnych w budownictwie mieszkaniowym i inwentarskim oraz aby rozważono możliwość zwiększenia przydziału sprzętu ciężkiego i specjalistycznego dla państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Ustrój socjalistyczny, którego podstawy budujemy w naszym kraju, ma w swojej realizacji liczne aspekty polityczne i ekonomiczne. Zależność między polityką i problematyką gospodarczą kształtuje się różnie w kolejnych etapach rozwoju gospodarczego kraju, ale też na tle i w związku z oceną międzynarodowej sytuacji politycznej. Oto ilustracja. W dniu 10 czerwca, a więc dwa dni temu, brałem udział w posiedzeniu Konwentu Seniorów i sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, na którym podjęliśmy uchwałę w sprawie agresji Izraela przeciwko Zjednoczonej Republice Arabskiej, Syrii i innym krajom arabskim. A dzisiaj z wielką uwagą wysłuchałem expose Przewodniczącego Komisji Planowania o przebiegu dotychczasowego wykonania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ocena ta dotyczy półtorarocznego okresu realizacji planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ocena Przewodniczącego Jędrychowskiego musiała być i była prezentowana w ujęciu syntetycznym. Przedstawiono nam rzeczową informację o postępującym planowo procesie dalszej industrializacji i modernizacji naszej gospodarki narodowej. Z pełną satysfakcją przyjęliśmy stwierdzenie poważnego przyrostu dochodu narodowego jako wskaźnika wskaźników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Saldo oceny jest wyraźnie dodatnie, mimo stwierdzenia istniejących cieni i niedociągnięć wymagających analizy i środków zaradczych.</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Podobne odczucia dodatniego salda wyniosłem z uczestnictwa w pracach 2 zespołów poselskich Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, które wizytowały województwa koszalińskie, szczecińskie, kieleckie i krakowskie.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przedmiotem kontroli poselskiej były głównie sprawy przygotowania do sezonu turystycznego w 1967 r. Ocena przygotowań zmusiła do wglądu w sprawy rynku zaopatrzenia i usług gastronomii, przewozu, rozrywek i inne. Również Komisja Handlu Wewnętrznego zajmowała się tym zagadnieniem, wizytując inne województwa, między innymi zielonogórskie, specjalnie badając rynek od strony popytu i podaży towarów i usług zarówno dla mieszkańców, jak też poważnej ilości turystów, zgłaszających swe potrzeby iw regionach.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ponadto zebrałem informacje w czasie ostatnich spotkań poselskich z wyborcami w pięknej i gospodarnej Ziemi Lubuskiej. Ogólnie rzecz biorąc, następuje poprawa, ale bardziej wyraźnie występuje ona w porównaniu ze stanem poprzednim, niż w stosunku do rosnących potrzeb. Odnosi się zarówno do potrzeb w zakresie wzrostu ilościowego, jak i asortymentowego.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dają się zauważyć rezultaty przeprowadzonej reformy systemu planowania i zarządzania. Wszędzie też uznaje się prawidłowość koncepcji reform. Ostrożne jednak stosowanie dawek przemian, które jest zależne od ilości kwalifikowanej kadry, nie zmniejsza wielu doznań bezpośrednich, o biurokratycznych, często niechętnych formach wprowadzania nowego modelu. A przecież osiągnięcia gospodarcze i społeczne ubiegłych lat wytężonej pracy zjednoczonego narodu wytworzyły inny układ na rynku popytu i podaży. Inny jest typ konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-60.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ten klient konsument chce otrzymać towar i usługę najlepszą. Poznał on poprzez szkołę i studia, przez wycieczki po kraju i państwach sąsiednich, co jest możliwe do uzyskania. Porównuje i żąda usług gastronomicznych, jakie mu świadczono na przykład na Węgrzech, żąda urządzeń o wyższym standardzie itp. Czeka na propozycje producenta i handlu. Gotów zmienić swe gusty, gotów jest na przyjęcie świadczeń czy usług zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-60.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W 1958 r. otrzymałem stypendium naukowe i przebywałem 6 miesięcy w Instytucie Studiów Społecznych w Hadze. Otrzymałem mieszkanie i pełne utrzymanie. Wyżywienie było dobre, obfite, ale inne niż u nas w kraju. Musiałem się przyzwyczaić do tego, że otrzymuję 25% ilości mięsa, jakie spożywałem w domu. Mleko o niskim odsetku tłuszczu, różne wyroby z mleka, kilkadziesiąt gatunków sera, warzywa, owoce, wyrównywały mój niedobór mięsa. A potem trudno było mi nawet przyzwyczaić się do polskiego schabu w ilościach, o jakich zdążyłem już zapomnieć. Ilość kalorii, które otrzymywałem, była wystarczająca, a atrakcyjność potraw i ich różnorodność sprzyjała zmianie moich uprzednich upodobań.</u>
+ <u xml:id="u-60.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poruszam te sprawy dlatego, gdyż niektórzy moi rozmówcy podnosili sprawę niedoboru mięsa i wędlin. Z obawą oczekiwali nadejścia sezonu, a z nim dziesiątków tysięcy turystów zagranicznych i setek tysięcy turystów krajowych. Brak mięsa i wędlin jest zjawiskiem stałym. Niewiele tu zmieni kilkuprocentowe zwiększenie zaopatrzenia. W części braki te powoduje niedostatek chłodni i lodówek. Duże kłopoty i — jak to mówią niektórzy — — „objadanie” mieszkańców powodują fale sezonowe ruchu turystycznego. W części te trudności pogłębia brak właściwego wskaźnika turystycznego, który powinien występować w sezonie jako wyraz przesuwanych czy przenoszonych potrzeb. Istotę jednak trudności stanowi i długo jeszcze stanowić będzie zły model żywieniowy.</u>
+ <u xml:id="u-60.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przeciwdziałanie jest tu konieczne. Gusty i potrzeby, modę i upodobania konsumenta można i trzeba kształtować. Trzeba go uczyć, jak i co ma jeść, co ma kupować, co mu jest potrzebne itp. Uczyć należy drogą informacji, propagandy i reklamy prasowej, radiowej i telewizyjnej. Zaznajomić trzeba konsumenta z nowym asortymentem atrakcyjnych dań w restauracji czy stołówce.</u>
+ <u xml:id="u-60.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Polityka i ekonomia są współzależne. Stąd określenia: ekonomia polityczna czy społeczna, polityka ekonomiczna czy polityka gospodarcza.</u>
+ <u xml:id="u-60.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ostatnie Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej rozważało konieczności związane z kształtowaniem opinii publicznej w różnych sprawach politycznych i społecznych. Na przykład drogą szybkiej, merytorycznie prawidłowej, ale atrakcyjnej formy informacji, pojmowanej jako całość przekazu, adresowanego do społeczeństwa. Wydaje się przeto konieczne, by do serwisu tych informacji włączyć sprawy modelu życia i konsumpcji, rynku krajowego, handlu i produkcji towarowej oraz usług. Informacje należy podać w formach atrakcyjnych, z treścią popularno-naukową, ilustrowaną całą gamą (propozycji pod adresem konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-60.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Zasadniczy temat pytań i odpowiedzi w czasie wizytacji poselskich w regionach stanowiły usługi, których niedostatek w różnych dziedzinach jest uciążliwy, absorbujący bardzo poważnie czas dyspozycyjny, którym zatrudnieni mogą gospodarować na rzecz osobistych bądź rodzinnych celów. Poprawa w tym zakresie jest poważna, ale również w odniesieniu do poziomu poprzedniego, a nie w porównaniu ze skalą istniejących i rosnących potrzeb. W czasie spotkań poselskich wielokrotnie pytałem, na przykład, jak wyglądają usługi remontowe po częściowym uporządkowaniu sprawy czynszów. Stwierdzano zawsze poprawę, ale poprawę niedostateczną do skali decyzji, które uznaliśmy za słuszne i ekonomicznie prawidłowe — choć wychodząc z kalkulacji pełnych kosztów wraz z odpisami amortyzacyjnymi, decyzje te nie były pełne.</u>
+ <u xml:id="u-60.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W ostatnich dniach podejmujemy również ważkie i prawidłowe decyzje ekonomiczne. Porządkujemy ceny za usługi transportu miejskiego. Czynimy to jednak w sposób odmienny, choć również niepełny, pozostawiając nadal otwartą sprawę niedoborów, choć poważnie obniżonych. Prawdą jest, że niedobory w tej dziedzinie usług występują dość powszechnie i prawie w całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-60.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W tezach do projektu uchwały VI Kongresu Związków Zawodowych czytamy między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-60.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„W wielu ośrodkach usprawnienia wymaga komunikacja miejska. Istnieje też potrzeba uzdrawiania ekonomiki miejskich przedsiębiorstw komunikacyjnych. Dotychczasowy nadmierny wzrost dotacji przyznawanych z budżetu państwa dla tych przedsiębiorstw na pokrycie rosnącego deficytu wymaga zmniejszenia środków na inne dziedziny działalności gospodarczej i socjalnej, co w efekcie obciąża ogół ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-60.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Związki Zawodowe uznają za społecznie uzasadnione dążenie do stabilizacji ogólnego poziomu kosztów utrzymania; wypowiadają się za konsekwentnym realizowaniem takiej polityki płac i cen, która zapewnia systematyczny wzrost płacy realnej. W przypadkach uzasadnionych podwyżek cen artykułów powszechnego użytku powinny być stosowane odpowiednie rekompensaty”.</u>
+ <u xml:id="u-60.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W związku z tym przedstawiam Przewodniczącemu Komisji Planowania dwa pytania:</u>
+ <u xml:id="u-60.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1.Jakie są szczególne racje, przemawiające za decyzją niepełnej likwidacji niedoborów w gospodarce komunalnej na wspomnianych wycinkach?</u>
+ <u xml:id="u-60.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2.Jakie były motywy przyjęcia tezy o porządkowaniu cen za usługi transportu miejskiego bez ekwiwalentu w tej lub innej formie, obecnie lub w okresie późniejszym?</u>
+ <u xml:id="u-60.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kończąc swoje przemówienie, pragnę wyrazić zadowolenie z problemowego charakteru naszych obrad.</u>
+ <u xml:id="u-60.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W sferze szczególnego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego znajduje się problematyka szeroko pojętych usług zarówno niematerialnych, jak i materialno-rynkowych. Sfera usług ma bowiem istotne znaczenie z punktu widzenia prawidłowego i harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej i kry je w sobie wciąż jeszcze nie wykorzystane rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Rozwój usług jest procesem towarzyszącym szybkiej industrializacji kraju, jest naturalnym wynikiem pogłębiania się podziału pracy, a równocześnie warunkuje nowoczesny rozwój gospodarczy, dalszy wzrost poziomu życia ludności i racjonalne zmiany w modelu jej konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dyskusji nad bieżącą pięciolatką podkreślaliśmy, że rozwój usług uzależniony jest od dwóch czynników:</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">po pierwsze — od wzrostu liczby placówek usługowych i stworzenia im obiektywnych warunków dobrej pracy, po drugie — od wzrostu społecznego autorytetu zawodów usługowych, odpowiadającego rzeczywistej roli tej dziedziny gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-62.4" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Z uznaniem należy podkreślić pozytywne zmiany i rezultaty zachodzące w tej dziedzinie zarówno w roku ubiegłym, jak i w okresie 5 miesięcy bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-62.5" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na dzisiejszym posiedzeniu z tej szerokiej dziedziny pragnę przedstawić kilka wybranych zagadnień i wniosków ze sfery usług materialnych i rynkowych, świadczonych na rzecz gospodarki narodowej i ludności przez uspołecznioną drobną wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-62.6" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Okres ubiegły charakteryzuje się rozluźnieniem reglamentacji administracyjnej na różnych odcinkach działalności usługowej; od ubiegłego roku nie limituje się dyrektywami planistycznymi zatrudnienia i funduszu płac przy świadczeniu usług zakupywanych przez ludność ze środków własnych; stworzone zostały warunki rozwoju powiatowych, wielobranżowych spółdzielni usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-62.7" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Bezspornym dorobkiem jednostek drobnej wytwórczości jest dalszy wzrost potencjału usługowego z tym, że dzięki budowie pawilonów i mikropawilonów wzrost tego potencjału przesuwa się coraz wyraźniej na teren małych miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-62.8" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pogłębiony został proces porządkowania organizacyjnego usług, specjalizacji i rejonizacji działalności przedsiębiorstw Państwowego Przemysłu Terenowego i Spółdzielczości Pracy. Precyzują się formy działania w usługach CRS — „Samopomoc Chłopska” i ZSS — „Społem”. Procesy te mają istotne znaczenie dla wdrażania postępu technicznego i poprawy wyników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-62.9" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Istotne znaczenie dla poprawy wyników finansowych ma stosowanie w zakładach spółdzielczych zryczałtowanego rozrachunku, którym objętych zostało prawie 10 tys. zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-62.10" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zadania planowe w zakresie wartości usług zrealizowane zostały przez drobną wytwórczość uspołecznioną pomyślnie i wyrażają się wskaźnikiem 107,9% zadań za rok ubiegły i osiągnęły już wartość 14.226 mln zł. Wynik ten w porównaniu z 1965 r., to jest ostatnim rokiem ubiegłego planu 5-letniego, wykazuje 9-procentowy wzrost wartości usług, w tym ponad 10% w usługach dla ludności. Ogółem, na koniec ubiegłego roku, sieć usługowa uspołecznionej drobnej wytwórczości osiągnęła liczbę 32.500 zakładów o zatrudnieniu przekraczającym 215 tys. osób. Dane statystyczne za I kwartał bieżącego roku wykazują wykonanie zadań w 102%.</u>
+ <u xml:id="u-62.11" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na przestrzeni roku ubiegłego występowało jednak wiele zjawisk niekorzystnych dla prawidłowego rozwoju usług. Są to między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-62.12" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">—nierównomierna realizacja zadań w przekroju branżowym i terenowym, —niedostateczny jeszcze postęp — przy znacznym ilościowym rozwoju — w dziedzinie jakości usług szeroko rozumianej, to jest jakości świadczeń, sprawności funkcjonowania zakładów i kultury obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-62.13" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stan ten wskazuje na konieczność podjęcia kompleksowego programu środków zabezpieczających postęp w dziedzinie jakości usług i bardziej skutecznego nadzoru.</u>
+ <u xml:id="u-62.14" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pomimo przekroczenia zadań planowych, rezultaty te w zestawieniu z pięciolatką wykazują, że dynamika wzrostu w tym okresie jest niższa, niż wynikałoby to z wycinka pięciolatki, tempo wzrostu bowiem na lata 1968—1970 zakładane jest o wiele wyższe. Stąd też zarysowują się poważne trudności w pełnym zabezpieczeniu jego realizacji. Trudności te koncentrują się głównie w płaszczyźnie: uzysku lokali usługowych, inwestycji własnych, zaopatrzenia technicznego i materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-62.15" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Planowany uzysk lokali usługowych w roku ubiegłym z budownictwa własnego, a w szczególności z nowego budownictwa mieszkaniowego, nie został wykonany. Stwierdzone zostały wypadki, że powierzchnia przewidziana na usługi dla ludności przydzielana była decyzjami rad narodowych na inną działalność — najczęściej handlową.</u>
+ <u xml:id="u-62.16" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zmiany przeznaczenia lokali usługowych występują również w jednostkach drobnej wytwórczości i w jednostkach podporządkowanych Ministerstwu Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-62.17" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Porównując wskaźnik dyrektywny uzysku powierzchni z nowego budownictwa mieszkaniowego, wynikający z uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na bieżący rok, do wskaźnika uzysku według programów prezydiów wojewódzkich rad narodowych, stwierdza się, że zadania tych ostatnich zostały obniżone łącznie o około 6,4 tys. m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-62.18" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Największym i stale rosnącym źródłem powierzchni użytkowej jest budownictwo własne jednostek usługowych. Łącznie w roku bieżącym przewidziano budowę i organizację zakładów usługowych i drobnej wytwórczości w 1.046 pawilonach, z czego około 700 pawilonów budowanych będzie ze środków pozalimitowych. W roku bieżącym obserwuje się znacznie lepsze przygotowanie budowy pawilonów i procesu wykonawstwa. Niemniej jednak nadal występują niedociągnięcia i trudności w zakresie ustalania lokalizacji szczegółowej, zaopatrzenia materiałowego tych inwestycji, wyposażenia pawilonów w maszyny i urządzenia, w uzyskiwaniu i rozliczaniu środków finansowych, wynikających z przekraczania górnej granicy ustalonej przez resort finansów nakładów, zwłaszcza w przypadku podejmowania budowy na terenach nie uzbrojonych.</u>
+ <u xml:id="u-62.19" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wyniki roku ubiegłego i 5 miesięcy bieżącego roku w zakresie zagospodarowania lokali usługowych oraz inwestycji wskazują na pilną konieczność:</u>
+ <u xml:id="u-62.20" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">po pierwsze — sprawniejszej koordynacji działalności pomiędzy 4 głównymi gestorami usług, to jest Komitetem Drobnej Wytwórczości, Ministerstwem Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Ministerstwem Handlu Wewnętrznego i Ministerstwem Komunikacji;</u>
+ <u xml:id="u-62.21" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">po drugie — znacznego wzmocnienia nadzoru prezydiów rad narodowych nad planowaną realizacją lokali usługowych przez inwestorów budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza przez spółdzielczość mieszkaniową;</u>
+ <u xml:id="u-62.22" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">po trzecie — organizowania przez jednostki drobnej wytwórczości własnego wykonawstwa inwestycji usługowych, po czwarte — podniesienia dotychczasowej górnej granicy na roboty budowlane dla inwestycji pozalimitowych z dotychczasowej wysokości 200 tys. zł przy budowie pawilonów, w zależności od wielkości niezbędnych inwestycji towarzyszących.</u>
+ <u xml:id="u-62.23" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tle stałego rozwoju usług zarysowały się wyraźne dysproporcje w organizacji usług i organizacji zaopatrzenia. W miarę jak rośnie ilość zakładów, a w szczególności działających w małych miastach i na wsi, narastają trudności w ilościowym i asortymentowym zaopatrzeniu materiałowym, jak i w dostępie do źródeł ich nabycia. Zwłaszcza problem zaopatrzenia w części zamienne nie został jeszcze dostatecznie rozwiązany przez resorty przemysłu kluczowego, szczególnie dotyczy to napraw motoryzacyjnych, mechanicznego sprzętu gospodarstwa domowego i radiotelewizyjnego. W tej dziedzinie spodziewać się można pewnej poprawy, gdyż plan produkcji części zamiennych w bieżącym roku wzrasta szybciej niż plan produkcji gotowych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-62.24" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Problemem nabierającym wagi i znaczenia w ostatnich latach jest usługowe zagospodarowanie rejonów turystycznych przez drobną wytwórczość. Punkt ciężkości obecnych trudności znajduje się na terenach o stosunkowo krótkim sezonie turystycznym, to jest na terenach nadmorskich i pojezierzach. Konieczne wydaje się wypracowanie form delegowania usługowców w te rejony kraju w okresie sezonu wczasowo-turystycznego, tym bardziej że problem ten wiąże się z zagadnieniem turystyki dewizowej.</u>
+ <u xml:id="u-62.25" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Słuszna decyzja rządu o zniesieniu dyrektywności zatrudnienia i funduszu płac w usługach dla ludności częściowo rozwiązuje problem usług. Podział na usługi dla instytucji i ludności sztucznie ogranicza jednak wykonawstwo usług dla instytucji. Przedsiębiorstwa i zakłady uspołecznionej drobnej wytwórczości znajdują się pod stałym naciskiem organów terenowych instytucji zlecających wiele niezbędnych prac remontowo-konserwacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-62.26" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dotychczasowa praktyka wykazuje jednocześnie, że rozwój usług dla instytucji nie zmniejsza zakresu wielkości usług dla ludności, a wręcz przeciwnie, zwiększa bazę usługową, gwarantuje ciągłość pracy punktów usługowych, poprawia rentowność zakładów, pozwala na przyśpieszenie procesu mechanizacji pracy w usługach. Tym bardziej, że uchwała Rady Ministrów nr 203, dopuszczająca analogię w pewnych dziedzinach, nie spowodowała nieprawidłowości.</u>
+ <u xml:id="u-62.27" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Waga rozwoju usług wymaga ujęcia tej problematyki w pracach instytutów naukowych i w programach wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-62.28" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W debacie nad bieżącym planem 5-letnim przedstawiciele naszego Klubu akcentowali gospodarcze walory systemu ajencyjnego. System ten, jako jedna z form zaspokajania potrzeb ludności w zakresie obrotu towarowego, wykazuje u nas stałą dynamikę rozwoju i obejmuje około 63 tys. punktów handlowych. System ajencyjny znajduje warunki wszędzie tam, gdzie rodzaj obrotów albo lokalizacja placówki wymagają pracy nie normowanej lub nie określonej w czasie. Przyjęcie systemu ajencyjnego w niektórych pionach stworzyło nowe formy ekonomiczne dla poprawy jakości świadczonych usług. Można to szczególnie zaobserwować w pionie Centrali Produktów Naftowych, w którym, dzięki wprowadzeniu systemu ajencyjnego wydatnie uległ przedłużeniu czas otwarcia stacji benzynowych, zwiększyła się dbałość o obiekty stacyjne, o ciągłość zaopatrzenia materiałowego, a postawa ajentów wobec klientów, kultura i zakres usług uległy znacznej poprawie. Niemniej jednak widoczne są pozytywne rezultaty również i w gastronomii. Dla pełniejszego wykorzystania możliwości poprawy obsługi ludności przez drobne placówki handlowe celowe jest doskonalenie zasad działalności placówek tego systemu. Zasady te powinny w szczególności obejmować takie zagadnienia, jak: warunki i okoliczności, w jakich punkty handlu ajencyjnego mogą być tworzone i likwidowane, czas trwania i warunki wypowiadania umów ajencyjnych, warunki i okoliczności, w jakich mogą następować zmiany stawek wynagradzania prowizyjnego, bądź kwot zryczałtowanej odpłatności, możliwości wyboru źródeł zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-62.29" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Potrzebne jest rozwinięcie form opieki nad ajentami handlu i usług, jak również należy dążyć do objęcia wszystkich ajentów systemem ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-62.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Czesław Oleszkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Wysoka Izbo! W swym wystąpieniu pragnę ustosunkować się do realizacji planu 5-let- niego na lata 1966—1970 i w 1966 r. oraz w pierwszych miesiącach bieżącego roku w porównaniu do wykonania planu 5-letniego 1961—1965 produkcji maszyn rolniczych i ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-64.1" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">W wyniku realizowanych w latach 1961— 1965 dostaw ciągników nastąpiło podwojenie stanu wyposażenia całego rolnictwa oraz 1,5- krotny wzrost ich stanu w PGR.</u>
+ <u xml:id="u-64.2" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Obecny 5-letni plan na lata 1966—1970 jest drugim z kolei planem zakładającym stosunkowo wysokie tempo wzrostu dostaw ciągników i maszyn rolniczych oraz związanego z tym wzrostu mechanizacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-64.3" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Wykonanie planu nakładów na produkcję maszyn rolniczych i ciągników oraz części zamiennych w latach 1961—1965 wynosiło 29.900 min zł, a na lata 1966—1970 przewiduje się 60.200 min zł, co stanowi wzrost 202%, w tym ponad trzykrotny wzrost części zamiennych do ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-64.4" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Planowane wydatki w 1966 r. na maszyny rolnicze wykonano, a w I kwartale 1967 r., wykonano więcej o 30 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-64.5" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Z kwoty planowanej w 1966 r. na produkcję ciągników rolniczych nie wykonano zadań na sumę 33.400 tys. zł, natomiast w I kwartale 1967 r. produkcję wykonano w 100%, a mianowicie 6.950 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-64.6" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Trzeba z zadowoleniem stwierdzić, że obok opanowanych i wypróbowanych maszyn rolniczych w rolnictwie — w produkcji znajdują się nowe oczekiwane maszyny, jak: ładowacze obornika czołowe, obsypniki kopców, grabie ciągnikowe 7 m, siewniki zbożowe 4 m i kombajny zbożowe na gąsienicach.</u>
+ <u xml:id="u-64.7" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Należy odnotować również — choć, niestety, z opóźnieniem dla dynamicznie rozwijającego się rolnictwa — że na etapie prototypów są w przygotowaniu przyczepiane pługi ciągnikowe do pracy na glebach najcięższych, a głównie zwięzłych — w województwach: olsztyńskim, lubelskim, gdańskim, na Żuławach.</u>
+ <u xml:id="u-64.8" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Wykonane są również prototypy zunifikowanej rodziny kultywatorów o szerokości roboczej 1,8; 2,4 i 3 m. Będą one wyposażone w 5 różnych rodzajów elementów roboczych. Oby ujrzały jak najszybciej światło dzienne.</u>
+ <u xml:id="u-64.9" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Wiemy, że już od kilku lat przemysł sukcesywnie rozwija produkcję kombajnów zbożowych, wiązałek i kosiarek, pras do słomy oraz stertowników. Ale wiemy również, że w 1966 r. nie wykonano planowanej ilości kombajnów zbożowych. Chcielibyśmy, aby to się nie powtórzyło w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-64.10" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">W ostatnich 2 latach przemysł maszyn rolniczych przeprowadził poważne prace nad rozwojem urządzeń suszarniczych oraz nad ich konstrukcyjnym i produkcyjnym opanowaniem. W pierwszej kolejności wprowadzono do produkcji suszarnie bębnowe do zielonek.</u>
+ <u xml:id="u-64.11" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Równolegle z tym, w 1966 r. wykonano 10 adapterów do suszarń bębnowych w celu suszenia ziemniaków. Uzgodniono z NRD przyjęcie na zasadach licencji produkcji znanych suszarń komorowych do ziarna — „Petkus”. Pierwsze partie po 5 sztuk tych suszarń zostaną wykonane w roku bieżącym, a w 1968 r. rozpocznie się ich seryjna produkcja.</u>
+ <u xml:id="u-64.12" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Chcielibyśmy, ażeby żadne obiektywne warunki nie zahamowały wykonania zaplanowanych zadań. W ten sposób przemysł zabezpieczyłby potrzeby rolnictwa w zakresie suszenia zielonek, ziemniaków i ziarna, umożliwiając prawidłowy rozwój produkcji pasz oraz dalszy rozwój kombajnizacji.</u>
+ <u xml:id="u-64.13" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Dotychczasowy przebieg realizacji planu produkcyjnego wskazuje — poza niektórymi opóźnieniami — na realność zadań stojących przed przemysłem w 1967 r. W asortymentowym wykonaniu planu na 1967 r. do istotnych trudności należy zabezpieczenie dostaw elementów z przemysłu gumowego do kombajnów buraczanych dwurzędowych, a głównie węży wysokociśnieniowych i pasów. Zadania pięciolatki są szczególnie napięte w zakresie części zamiennych, na co zwracam szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-64.14" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Na przestrzeni ostatnich lat nastąpił bardzo poważny wzrost obrotu części zamiennych do sprzętu rolniczego. Na 1967 r. założony jest dalszy wzrost sprzedaży części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-64.15" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Łącznie — wartość zapasów części zamiennych w magazynach centralnych i wojewódzkich wynosiła na koniec ubiegłego roku prawie 4 mld zł. Jednocześnie ze wzrostem obrotów towarowych następuje w ostatnim czasie gwałtowne rozszerzenie pozycji części zamiennych, dostarczanych rolnictwu. Wobec około 12 tys. pozycji w 1966 r. obecnie w obrocie znajduje się już około 46 tys. pozycji. W związku z tym coraz bardziej palącym problemem w planowaniu f dystrybucji części zamiennych staje się zagadnienie prawidłowego umieszczenia w planie potrzeb oraz przestrzeganie przez zakłady produkcyjne ścisłej dyscypliny w realizacji ustalonych w planie pozycji części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-64.16" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Nowym zagadnieniem, które stanęło z całą ostrością przed przemysłem i handlem w roku ubiegłym i również w roku bieżącym jest sprawa prawidłowego zaopatrzenia w części zamienne specjalistycznych zakładów remontowych Ministerstwa Rolnictwa. Zdajemy sobie sprawę z faktu, że mimo czynionych wysiłków w omawianym zakresie przez handel i wyraźnej poprawy asortymentowego wykonania zadań produkcyjnych przez przemysł — na przykład zakłady Zjednoczenia Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych, przy różnych trudnościach ze sprzętem gotowym, wykonały w 100% plan asortymentowy w częściach zamiennych. Istnieją jednak nadal kłopoty z pokryciem potrzeb w niektórych asortymentach.</u>
+ <u xml:id="u-64.17" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Mając na uwadze, że podstawowym kryterium nowoczesności sprzętu rolniczego, pracującego w krótkich sezonach agrotechnicznych, musi być przede wszystkim niezawodność i trwałość maszyn — przemysł w swej działalności powinien kłaść szczególny nacisk na poprawę jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-64.18" who="#PoselOleszkiewiczCzeslaw">Stały wzrost jakości produkcji należy zabezpieczyć drogą działania bezpośredniego w przemyśle, szczególnie poprzez konsekwentne analizowanie konkretnych planów poprawy jakości w każdym przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-64.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Kazimierz Barcikowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Czerwiec jest tym miesiącem, w którym rolnicy bliscy są rozwiązania — przynajmniej częściowo — corocznej zagadki, jakiego urodzaju można oczekiwać? Zbyt ryzykowne byłoby formułowanie obecnie bardziej jednoznacznych prognoz w odniesieniu do okopowych, dla których zresztą układ warunków klimatycznych wiosną był raczej mało łaskawy. Zwłaszcza sadzenie ziemniaków wyraźnie się opóźniło, a wcale nierzadkie wypadki powtórnego sadzenia pociągały za sobą znaczne straty ziemniaków, pogarszając ich bilans ogólny.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Można chyba jednak stwierdzić, że zapowiada się niezły, a być może nawet dobry, urodzaj zbóż ozimych. Tegoroczna ocena stanu zasiewów zbóż kształtuje się korzystniej niż w roku ubiegłym, który był przecież raczej rokiem dobrym w rolnictwie. W przypadku pszenicy i jęczmienia ozimego na terenie prawie całego kraju, a w przypadku żyta na znacznych obszarach, oceny są pomyślne. Wyraźnie jednak słabsze jest w tym roku żyto we wschodniej części kraju, a szczególnie w województwach białostockim, lubelskim, warszawskim i olsztyńskim. Dobry jest, znacznie lepszy niż w roku ubiegłym, stan zasiewów rzepaku. Zbiór siana nie powinien odbiegać od poziomu zeszłorocznego.</u>
+ <u xml:id="u-66.2" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Jeśli więc nie nastąpi jakieś katastrofalne pogorszenie się warunków wegetacji, możemy oczekiwać niezłych zbiorów zbóż. Przemawia za tym również poważny postęp, jaki dokonał się w tym roku w nawożeniu zbóż oraz w ochronie przed szkodnikami. Sprzyjałoby to zarówno skupowi zbóż przez państwo, jak i utrzymaniu wysokiego relatywnie poziomu ilościowego chowu świń, osiągniętego w ostatnich dwu latach. Jest to tym ważniejsze, że pewne zjawiska na rynku rolnym wydają się sygnalizować pojawienie się trudności paszowych w gospodarstwach chłopskich. Przy dobrym urodzaju zjawiska te miałyby charakter przejściowy, tłumaczący się zbyt optymistyczną oceną przez producentów zasobów pasz własnych ze zbiorów 1966 r. Jest zrozumiałe, że ostateczne wyklarowanie się tendencji w chowie trzody chlewnej przyniesie ocena przez rolników spodziewanych zbiorów ziemniaka.</u>
+ <u xml:id="u-66.3" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Natomiast wyraźnie rozwojowe tendencje wykazuje chów bydła. Tendencje te widoczne już w minionej pięciolatce, kiedy to ilość bydła wzrastała znacznie szybciej niż ilość trzody chlewnej, utrzymały się również w roku ubiegłym i w bieżącym półroczu, co świadczy o ich utrwaleniu się w naszym rolnictwie. Odpowiada to dążeniom naszej polityki w sferze produkcji rolnej i świadczy o skuteczności środków uruchomionych przez państwo na tym kierunku oddziaływania. Złożyły się na to zmiany cen dokonane w swoim czasie, rozszerzenie programu melioracji, akcja budowy silosów i duży wysiłek włożony w prace hodowlane nad poprawą jakości stada oraz zabezpieczenie opieki weterynaryjnej.</u>
+ <u xml:id="u-66.4" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Zgodnie z powiedzeniem, że nie ma róży bez kolców, tak i tu również zarysowuje się zjawisko niepokojące, a związane z nieprzezwyciężonym tradycjonalizmem w podejściu do gospodarki na użytkach zielonych. Zwiększona zdolność konkurencyjna chowu bydła nierzadko prowadzi raczej do rozszerzenia zasiewów pastewnych na gruntach ornych, przy jednoczesnym utrzymywaniu się ekstensywnego sposobu gospodarowania na łąkach i pastwiskach. Stąd waga i pilność wzmożonego oddziaływania w kierunku intensyfikacji łąk i pastwisk oraz dalszego upowszechniania poplonów wysiewanych na paszę. Jest to jeden z ważkich warunków obniżki kosztów w tej gałęzi hodowli i oszczędzania gruntów ornych pod zasiewy zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-66.5" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Jeśli jednak mielibyśmy odpowiedzieć na pytanie: jakie są cechy charakterystyczne tego roku w naszej polityce oddziaływania na produkcję rolną — to trzeba by wymienić przynajmniej dwie: pierwsza to stabilizacja, a w pewnych wypadkach nawet zmniejszenie areału zasiewów niektórych roślin przemysłowych i nasiennych od dawna kontraktowanych, druga — to praktyczne wdrażanie nowych zasad kontraktacji zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-66.6" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W wielu produktach rolnych osiągnęliśmy stan względnej równowagi na rynku wewnętrznym i pokrycie uzasadnionych ekonomicznie możliwości eksportowych. Dotyczy to takich roślin, jak burak cukrowy, tytoń, chmiel, rzepak, konopie oraz warzyw i owoców. Wzrost ich produkcji w przyszłości może być uzasadniony bądź zwiększeniem chłonności rynku wewnętrznego, co uzależnione jest między innymi od celowej aktywizacji ich sprzedaży przez handel, bądź zwiększeniem możliwości eksportowych w miarę kształtowania się koniunktury na rynkach światowych. Można jednak przypuszczać, że stopniowo narastające zapotrzebowanie na te surowce będzie mogło być pokrywane w drodze intensyfikacji uprawy bez wydatniejszych zmian powierzchni zasiewów.</u>
+ <u xml:id="u-66.7" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Ten stan rzeczy będzie oczywiście wpływał na podział środków produkcji pomiędzy poszczególne uprawy, umożliwiając przeznaczanie przyrostów środków na inne, ważniejsze kierunki. Musi też zmieniać się nasze podejście do problemu intensyfikacji produkcji rolnej. Do niedawna liczni rolnicy upatrywali możliwości intensyfikacji rolnictwa na swoim terenie przede wszystkim w rozszerzeniu zasiewów właśnie roślin przemysłowych. Przy stabilizacji ogólnej powierzchni ich uprawy pozostaje tylko możliwość ewentualnego przesuwania zasiewów z jednego terenu na drugi, zgodnie z przyjętym priorytetem.</u>
+ <u xml:id="u-66.8" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W istotny sposób zmieniają się funkcje kontraktacji. O ile w niedawnej jeszcze przeszłości posługiwaliśmy się kontraktacją głównie dla wywołania potrzebnej produkcji i w tym kierunku ustawione były bodźce z nią związane, to obecnie kontraktacja tej grupy roślin staje się coraz częściej instrumentem regulowania rozmiarów produkcji, narzędziem służącym do uzgadniania produkcji z ujawnionym zapotrzebowaniem i nowymi wymaganiami jakościowymi. Jest to zmiana istotna i jej sens wymaga szerokiego upowszechnienia, jeśli chcemy uniknąć w przyszłości nieporozumień, jakie już obecnie występują. Za takie uważam powszechne u nas przekonanie, że jakikolwiek by produkt nie był, to prawie obowiązkiem jest go zakupić. Przykładem może być chociażby sprawa tak zwanych spadów w produkcji sadowniczej, które przy wyższym poziomie produkcji owoców przestaną przecież być w ogóle towarem.</u>
+ <u xml:id="u-66.9" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Jeśli kontraktacja roślin przemysłowych ma spełniać rzeczywiście rolę regulatora produkcji, to należałoby chyba odchodzić od kontraktowania powierzchni zasiewów na rzecz kontraktowania ilości produktu, zachowując oczywiście pewną tolerancję przy określaniu rozmiarów dostaw oraz różnicować ceny zakupu ilości objętych kontraktem i ilości zakupywanych poza kontraktem. Przy produktach będących w obrocie na wolnym rynku ilości dodatkowe mogłyby być prawdopodobnie zakupywane po cenach tego rynku. Jednocześnie kontraktacja w swej nowej funkcji, w większym stopniu niż do tej pory, może być wykorzystana dla poprawy jakości produktów. Nie mówiąc nawet o wymogach eksportu, trzeba liczyć się z tym, że na wewnętrznym rynku, w warunkach jego zrównoważenia, wymagania jakościowe szybko wzrosną również w odniesieniu do produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-66.10" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Nowe warunki kontraktacji zbóż wprowadzone w bieżącym roku otwierają dodatkowe możliwości intensyfikacji rolnictwa, ponieważ dotyczą upraw powszechnych, sprzyjają procesom intensyfikacji w skali masowej również na tych terenach, gdzie wskutek słabych gleb, bądź wskutek braku siły roboczej kontraktacją upraw powszechnych nie była rozwinięta. Nowością we wprowadzonych zasadach kontraktacji zbóż jest to, że uzależniają one dodatkowe korzyści dla rolników od wywiązywania się przez nich z zawartych umów i wiążą je z zastosowaniem nawozów. Można stwierdzić, że stworzone zostały solidne podstawy ekonomiczne przyśpieszonej intensyfikacji uprawy zbóż. Było to możliwe przede wszystkim dzięki szybkiemu wzrostowi dostaw nawozów dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-66.11" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Nowe zasady kontraktacji zbóż, takie jest przekonanie, zostały dobrze przyjęte przez rolników. Ze szczególną satysfakcją przyjęli je rolnicy na terenach mających kluczową rolę w dostawach towarowego zboża. Ta opinia została następnie potwierdzona w praktyce przekroczeniem planu kontraktacji zbóż ze zbiorów 1967 r., mimo, że plan był wyższy o 265 tys. ha od planu roku ubiegłego. Wysoko, bo o 10% przekroczono plan kontraktacji żyta. Wyraźnie jednak nie wykonano planu kontraktacji jęczmienia kaszowego i przyczyny tego zjawiska wymagają jeszcze analizy. Można również oczekiwać, iż wydatnie poprawi się w nowych warunkach, niska w przeszłości, dyscyplina wykonania umów kontraktacyjnych w związku ze wspomnianym już uzależnieniem dodatkowych korzyści dla rolników od wywiązania się z umów.</u>
+ <u xml:id="u-66.12" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Nowe zasady kontraktacji zbóż zdały egzamin jako instrument aktywizacji popytu na nawozy ze strony rolników. Jest to zaś problem niesłychanej wagi, jeśli rzeczywiście mamy wprowadzić do produkcji rolnej ilości nawozów przewidziane w bieżącym planie 5-letnim. Pewne trudności, jakie na tym rynku wystąpiły w jesieni ubiegłego roku — mówił o nich również towarzysz Jedrychowski — zostały z powodzeniem rozwiązane po wprowadzeniu nowych zasad kontraktacji zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-66.13" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W okresie styczeń—maj tego roku sprzedaż nawozów liczonych w czystym składniku wzrosła ogółem o 36% w stosunku do tego samego okresu 5 miesięcy roku ubiegłego, a w tym sprzedaż nawozów azotowych wzrosła o 27%, fosforowych o 28% i potasowych o 50%. Mniej korzystnie ukształtowała się sprzedaż wapna w sezonie wiosennym, co chyba może być wytłumaczone trudnościami wysiewu przy dużym nawilgoceniu gleb wczesną wiosną.</u>
+ <u xml:id="u-66.14" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Działacze wiejscy, służba rolna, pracownicy CRS i SOP z powodzeniem, przy dużym nakładzie wysiłku, wykonali zadania związane z przejściem na nowe zasady kontraktacji zbóż, upowszechniając ich znajomość wśród rolników, odnawiając stare i zawierając nowe umowy, organizując sprzedaż nawozów na nowych zasadach. I za to należą się im bynajmniej nie tylko grzecznościowe słowa uznania.</u>
+ <u xml:id="u-66.15" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Obecnie trwa zawieranie umów kontraktacyjnych na zboże ze zbiorów 1968 r. Chodzi o to, aby w miarę możliwości jeszcze przed siewami zbóż ozimych zakontraktować obszar przewidziany planem, co będzie sprzyjać rozszerzeniu zasiewów zbóż i lepszemu ich nawożeniu przed siewem. Zapewni to bowiem rolnikom zaopatrzenie się w nawozy pod zboże na zasadach kredytu zaliczkowego. Różnice w kontraktacji na 1968 r. występujące pomiędzy województwami świadczą jednak o tym, że sprawa ta nie wszędzie jest doceniana. Niezbędne jest zintensyfikowanie działalności, gdyż chodzi o rzecz ważną, by kontraktacja zbóż stała się rzeczywistym instrumentem planowego oddziaływania na produkcję kilkumilionowej masy gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-66.16" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Bieżący rok będzie miał wręcz zasadnicze znaczenie dla realizacji zadań planu 5-letniego w sferze produkcji i skupu zbóż. Moim zdaniem są trzy główne warunki, które muszą być spełnione, aby działanie nasze zostało uwieńczone pełnym powodzeniem. O jednym z nich już mówiłem, jest to przyśpieszenie kontraktacji ze zbiorów 1968 r. tak, aby przed przystąpieniem do siewu zbóż ozimych zawarte były wszystkie kontrakty.</u>
+ <u xml:id="u-66.17" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Drugi warunek powodzenia, to maksymalnie sprawne przeprowadzenie skupu zbóż zakontraktowanych ze zbiorów 1967 r. i szybkie, bezbłędne przeprowadzenie rozliczeń z rolnikami, zgodnie z warunkami umowy. Nie jest to bynajmniej zadanie łatwe i dlatego nie może być zlekceważone.</u>
+ <u xml:id="u-66.18" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Sposób rozliczeń jest dosyć skomplikowany i wymaga wzorowo prowadzonej dokumentacji, a tym samym wymaga dużej pilności i sumienności od wszystkich pracowników uczestniczących w skupie. Należy zauważyć, że będą oni to robić po raz pierwszy według obecnych zasad. Sądzę, że jest jeszcze czas, aby rygorystycznie skontrolować przygotowanie aparatu do skupu zboża.</u>
+ <u xml:id="u-66.19" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Należy się również liczyć z trudnościami, jakie istnieją w gospodarce magazynowej i transporcie. Przyjęte wcześniej decyzje rządu w sprawie zwiększenia dostaw samochodów ciężarowych dla CRS, importu suszarń do zboża i rozbudowy magazynów zbożowych, stworzyły przesłanki pewnej poprawy na tych odcinkach. Realizacja programu rozbudowy magazynów zbożowych wymaga jednak stałej uwagi, aby możliwie wiele obiektów znajdujących się w stanie budowy zostało ukończonych na tegoroczną kampanię skupu zboża.</u>
+ <u xml:id="u-66.20" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Trzeci warunek widzę w możliwie najszybszej poprawie agrotechniki upraw zbożowych, gdyż na dużych obszarach kraju pozostawia ona wiele do życzenia i pozostaje wyraźnie w tyle za poziomem umiejętności opanowanych przy produkcji roślin wysokonakładowych. Doświadczenie naszego rolnictwa dowodzi, że jest ono w stanie opanować w stosunkowo krótkim czasie agrotechnikę nowych roślin. Szczególnie dobitnym tego przykładem może być opanowanie uprawy rzepaku, w ostatnim czasie truskawek, uprawy przecież wcale niełatwej. Z zasady rośliny objęte kontraktacją są produkowane przy co najmniej niezłym poziomie plonów, między innymi i dzięki wzmożonemu instruktażowi wśród producentów. W życiu bywa tak, że łatwiej czegoś nauczyć się od nowa, aniżeli przełamywać długoletnią tradycję, utwierdzone przyzwyczajenia, co się spotyka w przypadku uprawy zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-66.21" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Sądzę jednak, że rozciągniecie kontraktach na te uprawy, szybki wzrost stosowania nawozów, wprowadzenie nowych odmian, stwarza możliwości znacznie skuteczniejszego działania na rzecz poprawy obecnego stanu pod warunkiem jednak, że kontraktacji towarzyszyć będzie przemyślana i konsekwentnie prowadzona praca instruktażowa służby rolnej z producentami zbóż. Kontraktacja zbóż nie może być traktowana tylko jako wstęp do aktu kupna i sprzedaży, a powinna być przede wszystkim instrumentem podnoszenia produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-66.22" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Optymistycznie oceniam nasze obecne możliwości szybkiego wzrostu produkcji i skupu zbóż. Sądzę, że w niedługim stosunkowo czasie zdejmiemy z kraju ciężar importu zboża. Zdejmiemy go tym szybciej, im więcej uporu i konsekwencji okażą wszystkie ogniwa odpowiedzialne za realizację zadań na tym obiektywnie kluczowym odcinku produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-66.23" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Obecnie plastyczniej niż kiedykolwiek zarysowany jest złożony obraz kompleksu rolno-przemysłowego w naszej gospodarce. Samo życie narzuca konieczność całościowej analizy i zharmonizowania takich elementów składowych tego układu, jak przemysł produkujący dla rolnictwa, przemysł przetwarzający płody rolne, rozległa sfera obrotu ze swoimi specyficznymi problemami i samo rolnictwo pojęte jako teren pozyskania surowych produktów rolnych. W miarę rozwoju powiązań w tym układzie rośnie znaczenie ogniw organizacyjnych, służb specjalistycznych, organizacji obrotu itp.</u>
+ <u xml:id="u-66.24" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Do problemu pierwszorzędnej wagi urasta sprawa zgodności działania całego systemu produkcyjno-organizacyjnego, w którym rolnictwo jest bardzo ważnym, ale tylko jednym z elementów.</u>
+ <u xml:id="u-66.25" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Temat to bardzo obszerny i wielostronny. Na dwie sprawy wchodzące w jego obręb chcę zwrócić uwagę: pierwsza — to problem realizacji inwestycji, które służą eliminacji zakłóceń w tym systemie. Ogólne kłopoty związane z realizacją inwestycji znajdują oczywiście odbicie również w budownictwie rolnym. Powstaje wątpliwość, czy będziemy w stanie zrealizować w pełni pierwotne zamiary. Nie rezygnując z nich, konieczne jest ustalenie odcinków niejako pierwszoplanowych, na których plany inwestycyjne muszą być realizowane. Za takie odcinki uważam inwestycje w przemyśle mleczarskim — magazynowe i przechowalnictwa, a wiec magazyny zbożowe, chłodnie i zamrażalnie oraz w zakresie suszarnictwa. Do tej kategorii inwestycji zaliczyłbym również budownictwo mieszkaniowe w PGR, szczególnie w tych gospodarstwach, gdzie brak mieszkań uniemożliwia skompletowanie pełnowartościowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-66.26" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Druga kwestia to konieczność zwiększenia sprawności pracy wszystkich ogniw nadbudowy organizacyjnej w rolnictwie. W miarę rozwiązywania trudności zaopatrzeniowych w środki produkcji zanikają pretensje rolników, niedawno jeszcze licznie zgłaszane na zebraniach wiejskich. Tym jaskrawiej wypada krytyka pracy ogniw instytucji i organizacji obsługujących rolnictwo na temat niedostatków w pracy, przewlekania spraw lub podejmowania nie dość przemyślanych decyzji. Mimo może przesady i jednostronności oceny, w niektórych wypadkach należy jednak stwierdzić, że sprawność działania placówek obsługujących rolnictwo, pozostawia dużo do życzenia. Różne i nie zawsze uchwytne są tego przyczyny. Sądzę jednak, że musimy jaśniej określać kompetencje i obowiązki poszczególnych ogniw i ich pracowników, rozszerzać ich odpowiedzialność i swobodę podejmowania decyzji oraz bardziej rygorystycznie i konsekwentnie egzekwować odpowiedzialność za powierzony im odcinek pracy i związane z tym obowiązki. Mamy wcale niemało ludzi łatwo angażujących się w wyszukiwanie tzw. obiektywnych przyczyn, którymi każdy błąd czy niedbalstwo wytłumaczą i usprawiedliwią. Mniej jest takich, którzy w usprawnienie pracy, w uporczywą walkę o porządek, o dobrą robotę wkładają cały swój wysiłek. Zjawiska te muszą niepokoić i wymagają przemyślanego i energicznego działania. Nie ulega wątpliwości, że jesteśmy obecnie lepiej do tego przygotowani aniżeli wówczas, gdy brak wielu środków produkcji na rynku wpływał dezorganizująco na pracę instytucji i organizacji rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-66.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu Ministrowi Finansów obywatelowi Jerzemu Albrechtowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Nakreślając zadania planu rozwoju gospodarki narodowej na lata 1966—1970, podjęliśmy równocześnie wysiłki dla stworzenia korzystnych warunków realizacji tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W wyniku intensywnych prac u progu planu 5-letniego wprowadzony został nowy system finansowy, zwłaszcza w przemyśle, budownictwie oraz w dziedzinie inwestycji. Chodziło bowiem o podparcie założeń planu 5-let- niego takim systemem finansowania i bodźców zainteresowania materialnego, który nakierowałby wysiłki ogniw gospodarczych na poprawę efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Gdy więc na obecnej sesji zastanawiamy się, jaki osiągnęliśmy stopień realizacji planu 5-letniego, wydaje się celowe dokonać choćby fragmentarycznej oceny, jak działa system finansowy, czy spełnia rolę, jaką mu przypisywaliśmy, a także — jakie pojawiły się problemy i trudności na drodze dalszego usprawniania gospodarki finansowej przedsiębiorstw i zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wprowadzenie nowego systemu finansowego było niewątpliwie poważnym przedsięwzięciem ekonomicznym i organizacyjnym. Jego założenia wytyczyły uchwały IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wokół realizacji tych uchwał nastąpiła szeroka mobilizacja aktywu partyjnego i społecznego załóg robotniczych i administracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W trakcie akcji przygotowawczej do wprowadzenia nowego systemu należało nie tylko zapoznać aktyw gospodarczy z jego założeniami, ale także upowszechnić zrozumienie celów, jakie chcemy przy jego pomocy osiągnąć. Przypomnijmy pokrótce te cele.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Najogólniej można powiedzieć, że chodzi o uefektywnienie działalności gospodarczej, a więc o realizację wytyczonych zadań gospodarczych przy najniższych nakładach. Stąd też reforma systemu finansowego w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach zmierzała w pierwszej kolejności do podniesienia rangi rentowności. Wskaźnik rentowności wyrażający relację pomiędzy zyskiem i kosztami staje się podstawowym wskaźnikiem oceny działalności przedsiębiorstw. Równocześnie nastąpiło powiązanie funduszu zakładowego — a w bieżącym roku również systemu premiowego pracowników umysłowych przedsiębiorstw i zjednoczeń — ze wskaźnikiem rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Przyjęcie wskaźnika rentowności jako podstawowego kryterium oceny działalności przedsiębiorstw wymagało wprowadzenia nowych cen fabrycznych. Jeśli bowiem rentowność staje się istotnym wskaźnikiem działania przedsiębiorstw, to ceny, jakie otrzymują przedsiębiorstwa za podjęcie niezbędnej dla gospodarki narodowej produkcji, powinny zapewniać odpowiednią marżę zysku. Ustalono więc zasadę, że ceny te kalkulowane są na podstawie przeciętnych kosztów produkcji danej branży i zawierają przeciętne stawki zysku, różnicowane jednak w zależności od jakości i nowoczesności poszczególnych wyrobów i innych czynników preferencyjnych. Innymi słowy, reforma cen fabrycznych dążyła do usunięcia sprzeczności, jaka nieraz przedtem istniała pomiędzy rentownością poszczególnych wyrobów a potrzebami gospodarki narodowej i rynku. Ceny fabryczne nie zawierają dodatku obrotowego — neutralizują wiec zainteresowanie przedsiębiorstw w stosunku do produkcji wyrobów wysoko obciążanych tym podatkiem. Przedsiębiorstwa natomiast wskutek działania wskaźnika rentowności stają się coraz bardziej zainteresowane w dostosowywaniu produkcji do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Oparliśmy równocześnie gospodarkę finansową przedsiębiorstw i zjednoczeń w szerokim zakresie na zasadach samofinansowania w celu zwiększenia odpowiedzialności jednostek gospodarujących za znajdujące się w ich dyspozycji środki. W związku z tym, zarówno środki obrotowe przedsiębiorstw, jak i inwestycje przedsiębiorstw i zjednoczeń, finansowane są z funduszów własnych, pochodzących między innymi z zysku i ze zwrotnego kredytu bankowego. Powiązano przy tym gospodarkę zapasami z inwestycjami. W konsekwencji przedsiębiorstwa, które osiągają założone wskaźniki rentowności i prowadzą oszczędną i racjonalną gospodarkę zapasami, mogą wygospodarować większe środki na inwestycje bądź ograniczyć zakres kredytu bankowego, unikając kosztów oprocentowania. Pozwala to z kolei na poprawę wskaźników rentowności, a więc i odpisów na fundusz zakładowy i uzyskanie funduszu premiowego. I odwrotnie. Przedsiębiorstwa nie usprawniające zaopatrzenia, rytmiczności produkcji i gromadzące w związku z tym zbyt duże zapasy, będą miały ograniczone możliwości przeznaczenia środków na inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Ażeby zapewnić większą stabilizację warunków działania przedsiębiorstw, wprowadzono, jak wiadomo, także dwuletnie normy podziału zysku pomiędzy budżetem państwa a zjednoczeniami i pięcioletnie normy podziału amortyzacji. Wzrosły znacznie kompetencje zjednoczeń, które przy pomocy stojących do ich dyspozycji funduszów, a zwłaszcza funduszu inwestycyjnego oraz rezerwowego — mogą elastycznie oddziaływać na gospodarkę finansową przedsiębiorstw i wspomagać je, gdy znajdą się one w trudnościach.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Pozwoliłem sobie na przypomnienie w krótkim zarysie podstawowych cech nowego systemu finansowego, by spróbować odpowiedzieć na pytania: czy system ten jest należycie wykorzystywany przez kierownictwo przedsiębiorstw i zjednoczeń oraz przez samorząd robotniczy i czy jest on dostatecznie sprawny? Odpowiadając najogólniej stwierdzić można, że system wymaga z pewnością dalszych usprawnień, ale przede wszystkim niezbędne jest konsekwentne wdrażanie jego zasad.</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Systemu finansowego, jak wiadomo, nie można wypróbować w laboratoriach. Sprawdza go życie i w toku praktyki trzeba go udoskonalać. Jedną z metod doskonalenia systemu finansowego jest wypróbowanie nowych rozwiązań w formie eksperymentów. Eksperymentów tych jest obecnie sporo. Objętych jest nimi kilkaset przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, że ich brakiem jest dość wąski zakres tematyczny, wskutek czego wyniki eksperymentu nie zawsze dają podstawę do przygotowania w przyszłości reformy na szerszą skalę. Należałoby zatem — jak sadzę — na gruncie przeprowadzania ocen, o których potrzebie mówił tow. Jędrychowski, opracować również i podjąć dalej idący niż stosowany dotąd eksperyment w dziedzinie planowania, zarządzania i finansów przedsiębiorstwa, uwzględniający między innymi ściślejsze powiązanie dochodów załóg z dochodami przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Powróćmy jednak do postawionego przed chwilą pytania, czy nowy system finansowy jest należycie wykorzystywany w interesie postępu ekonomicznego i jakie ujawniły się tutaj trudności?</u>
+ <u xml:id="u-68.12" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jest rzeczą zrozumiałą, że po roku działania systemu nie można dać jeszcze pełnej, rozwiniętej oceny. System finansowy jest bowiem — jakbym powiedział — jeszcze „w rozruchu”. Ocena może mieć przeto wstępny charakter i wskazywać tylko raczej na zarysowujące się tendencje. Trzeba też mieć na uwadze, że aczkolwiek reforma systemu finansowego została zakrojona na szeroką skalę, to jednak nie mogła być w pełni wprowadzona od razu.</u>
+ <u xml:id="u-68.13" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W 1966 r. nie było jeszcze możliwe oparcie działania systemu finansowego na bardzo istotnej przesłance, jaką stanowią prawidłowo zbudowane ceny fabryczne. Nowe ceny fabryczne zaczęły obowiązywać od 1 stycznia bieżącego roku, i to jeszcze nie we wszystkich zjednoczeniach. Również zysk wygospodarowany w 1966 r. dopiero w bieżącym roku służy przedsiębiorstwom na cele rozwojowe. W bieżącym roku odczują przedsiębiorstwa dodatnie lub ujemne skutki swej gospodarki w roku ubiegłym. Ponadto — dopiero w tym roku nastąpiło powiązanie funduszu premiowego ze wskaźnikiem rentowności, co oczywiście wyraźniej i na bieżąco zmusza obecnie kierownictwo zakładów do zwracania uwagi na konieczność obniżki kosztów i zapewnienia korzystnych warunków zbywania swej produkcji i usług.</u>
+ <u xml:id="u-68.14" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Zdając więc sobie sprawę, że system jest jeszcze, jak powiedziałem, — „w rozruchu”, podjęliśmy jednak w resorcie finansów próbę pierwszej oceny wprowadzania i wykorzystywania tego systemu w praktyce. Przeprowadzone zostały badania w 28 zjednoczeniach przemysłu kluczowego iw 112 przedsiębiorstwach. Wykorzystaliśmy też materiały ankietowe z około 300 przedsiębiorstw oraz inne materiały znajdujące się w Ministerstwie Finansów i w bankach. Skorzystaliśmy również — co chciałbym specjalnie podkreślić — z uwag i spostrzeżeń obywateli posłów, którzy z inicjatywy sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów odwiedzili szereg zakładów przemysłowych i analizowali funkcjonowanie nowego systemu finansowego.</u>
+ <u xml:id="u-68.15" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Na podstawie tych badań wynika niezbicie jeden ważny i chyba pozytywny wniosek: sprawy właściwej gospodarki finansowej i tym samym rola rachunku ekonomicznego stają się w przedsiębiorstwach sprawami żywotnymi.</u>
+ <u xml:id="u-68.16" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Obserwuje się korzystną zmianę w przedsiębiorstwach w podejściu do ich własnej gospodarki finansowej. Przedsiębiorstwa na podstawie doświadczeń ubiegłego roku zdały sobie sprawę, że obniżka kosztów jest istotnym warunkiem osiągnięcia dyrektywnego wskaźnika rentowności lub jego przekroczenia. Na tym tle nabrał ostrości problem płaconych przez przedsiębiorstwa kar za niewykonanie dostaw zgodnie z umowami, który do niedawna był jeszcze problemem całkiem dalszego rzędu.</u>
+ <u xml:id="u-68.17" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Większą uwagę przywiązuje się obecnie do sprawy gospodarki zapasami, bo (niewłaściwe nimi gospodarowanie godzi w interesy rozwojowe przedsiębiorstw. Wprawdzie rok 1966 był nietypowy w dziedzinie gospodarki zapasami z uwagi na konieczność ich odbudowy — zwłaszcza w zakresie produkcji w toku. W każdym razie, tam gdzie gospodarka była wyraźnie niewłaściwa skutki tego są obecnie silnie odczuwane przez przedsiębiorstwa. W sumie w wyniku swej działalności w roku ubiegłym wiele przedsiębiorstw uzyskało nadwyżki środków obrotowych i nie mają one obecnie kłopotów z finansowaniem inwestycji; równocześnie jednak wiele zakładów odczuwa niedobory własnych środków na inwestycje, a niekiedy i na zapasy. Zmusza to z kolei zjednoczenia do wniknięcia w gospodarkę finansową przedsiębiorstw, do głębokiego rozpatrzenia przyczyn obiektywnych i subiektywnych niepowodzeń i podjęcia środków dla ich uniknięcia w przyszłości. Dane za pierwszy kwartał wskazują, że nastąpiła pewna poprawa w relacji między tempem wzrostu zapasów i tempem wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-68.18" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W związku z uwagą posła Łubieńskiego na temat zapasów — niezależnie od konieczności podjęcia innych środków do usprawnienia gospodarki zapasami, o których mówił w swoim wystąpieniu towarzysz Jędrychowski — chciałbym jeszcze raz podkreślić, że nowy system finansowy jest właśnie nacelowany między innymi na przeciwdziałanie nadmiernemu przyrostowi zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-68.19" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Trzeba jednak powiedzieć, że w 1966 r. nie we wszystkich ogniwach gospodarczych w przemyśle i budownictwie należycie zostały przyswojone założenia nowego systemu, a więc i nie wszędzie mogły z pożytkiem zostać wykorzystane instrumenty tego systemu. Stwierdziliśmy na przykład, że nie we wszystkich przypadkach zostały przekazane przedsiębiorstwom dwuletnie normy finansowe, nie zawsze te normy zostały rozdzielone prawidłowo. Ujawnił się w tym wypadku brak znajomości ekonomiki przedsiębiorstw ze strony niektórych zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-68.20" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W wielu wypadkach zjednoczenia nie umiały wykorzystać funduszu rezerwowego jako narzędzia pomocy dla przedsiębiorstw, którym należało pomóc. Wspomnę jeszcze o faktach przekazywania przedsiębiorstwom przez jednostki nadrzędne zbyt dużej ilości wskaźników wiążących oraz o częstych zmianach tych wskaźników, co wszystko razem utrudnia przedsiębiorstwom niezbędną swobodę działania.</u>
+ <u xml:id="u-68.21" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W 1966 r. wskaźnik rentowności nie mógł jeszcze nabrać pełnej treści, bo, jak wspomniałem, nie oparto go na nowych cenach fabrycznych i nie był jeszcze powiązany z funduszem premiowym. Jednakże fundusz zakładowy działał już na nowych zasadach. Oceniając funkcjonowanie funduszu zakładowego w 1966 r. należy podkreślić, że osiągnięcie jego wzrostu dla wielu przedsiębiorstw okazało się trudniejsze niż w latach ubiegłych, wymagało bowiem większych wysiłków w zakresie obniżki kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-68.22" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Zastosowanie wskaźnika rentowności złagodziło jednak w wielu wypadkach nieuzasadnione dysproporcje, jakie uprzednio miały miejsce pomiędzy przedsiębiorstwami.</u>
+ <u xml:id="u-68.23" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Pozytywnie należy ocenić skutki częściowego powiązania wysokości funduszu zakładowego ze wzrostem produkcji wyrobów najbardziej nowoczesnych, zaliczanych do tak zwanej grupy — „A” oraz ze wzrostem produkcji na eksport. Nasze badania wykazały, że w wielu przedsiębiorstwach osiągnięto dzięki temu pokaźny wzrost funduszu zakładowego, jak na przykład w Fabryce Obrabiarek — „Rafamet”, w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Starachowicach, Bydgoskiej Fabryce Narzędzi i w innych.</u>
+ <u xml:id="u-68.24" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jeśli chodzi o zasady podziału funduszu zakładowego, to tam gdzie zastosowano się do wytycznych rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych i podzielono zadania produkcyjne na poszczególne komórki, dostosowując do nich część nagród funduszu zakładowego, ocenia się te zasady na ogół dodatnio. Należy jednak stwierdzić, że nie we wszystkich przedsiębiorstwach zrealizowano postulat wyznaczenia indywidualnych zadań dla komórek, a w niektórych uczyniono to zbyt późno, aby mogły one mieć bodźcowe znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-68.25" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Mówiąc o wdrażaniu nowego systemu, warto jeszcze wspomnieć o wynikach finansowych ubiegłego roku. Plan akumulacji finansowej, łącznie z wynikami finansowymi handlu zagranicznego, został przekroczony o 2,6%. Jednakże nie wykonał planu akumulacji przemysł ciężki, przemysł materiałów budowlanych oraz budownictwo. Głównie wysoki poziom strat nadzwyczajnych, a zwłaszcza kar umownych spowodował, że liczne przedsiębiorstwa przemysłowe nie osiągnęły założonych wskaźników rentowności. Wstępne dane wskazują, że nie udało się tych wskaźników osiągnąć w około 40 zjednoczeniach 9 podstawowych resortów gospodarczych. Wskaźnik rentowności osiągnęło lub przekroczyło około 60 zjednoczeń tych właśnie resortów. Taka realizacja planów rentowności wpłynęła na znaczne zróżnicowanie sytuacji finansowej przedsiębiorstw, przy czym w niektórych gałęziach, na przykład w przemyśle ciężkim, sytuacja ta stała się trudna. W związku z tym gospodarka finansowa przedsiębiorstw, a w szczególności walka o obniżkę kosztów, wymaga w bieżącym roku szczególnej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-68.26" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Należy stwierdzić, że w konsekwencji działania nowego systemu finansowego pojawiły się pewne, o bardziej ogólnym znaczeniu problemy, które w roku bieżącym również trzeba będzie rozwiązać. Jednym z nich jest wspomniana już sprawa ponoszenia konsekwencji przez przedsiębiorstwa z tytułu tak zwanych — „strat nadzwyczajnych”, zwłaszcza z tytułu płaconych kar umownych. Jeśli przedtem kary te w wielu wypadkach były czystą formalnością, to dziś bardzo ostro — a można nawet powiedzieć, że w niektórych wypadkach zbyt silnie — odbijają się na gospodarce finansowej i bodźcach działających w przedsiębiorstwach. Trzeba więc będzie zbadać ten problem i albo zweryfikować w niektórych wypadkach stawki kar, albo znaleźć inne rozwiązanie dla pewnego złagodzenia ich skutków. Nie może to oczywiście oznaczać w żadnym wypadku rezygnacji z ekonomicznego znaczenia tych kar umownych, działających przecież w interesie lepszej dyscypliny wykonywania umów i dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-68.27" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Niezbędne również wydaj e się skoncentrowanie większej uwagi na oddziaływanie systemu finansowego na gospodarkę zapasami. Zamierzamy więc wzmocnić bodźcowe oddziaływanie odsetek bankowych od kredytów udzielanych na przyrost zapasów. Chcemy też stworzyć przedsiębiorstwom możliwość osiągania większych niż dotąd korzyści w wypadku, gdy swe wolne środki finansowe ulokują na rachunku w bankach w formie wkładów terminowych.</u>
+ <u xml:id="u-68.28" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wymaga także usprawnienia system rozliczeń między dostawcami i odbiorcami w celu większego zainteresowania przedsiębiorstw w przyśpieszaniu tych rozliczeń, a szczególnie w dążeniu do większej ' płynności finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-68.29" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W toku przeprowadzonych badań stwierdzono jeszcze zbyt mały wpływ oprocentowania środków trwałych na ich lepsze wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-68.30" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Generalnie należałoby chyba stwierdzić, że nadal konieczne jest podejmowanie wysiłków w celu ugruntowania w przedsiębiorstwach znajomości zasad nowego systemu finansowego. Wydaje się przy tym, że głównym zadaniem tego roku powinno być konsekwentne stosowanie reguł gry, tkwiących w systemie finansowym, przy równoczesnym rozwiązywaniu konkretnych problemów i trudności wynikłych na tle jego działania.</u>
+ <u xml:id="u-68.31" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Towarzysze Posłowie! Pozwólcie, że jeszcze zatrzymam się krótko nad niektórymi zagadnieniami finansowania inwestycji. Sytuacja w tej dziedzinie, w dziedzinie inwestycji — jak już wspomniał o tym towarzysz Jędrychowski — jest niewątpliwie korzystniejsza niż w poprzednim pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-68.32" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Po pierwsze — w pewnym stopniu uległ skróceniu cykl inwestowania i poprawiła się koncentracja nakładów inwestycyjnych. Pozwala to, i będzie chyba pozwalać na szybsze osiąganie efektów produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-68.33" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Po drugie — plan charakteryzuje się większą realnością i stabilnością dzięki rezerwom inwestycyjnym, które — choć może jeszcze niedostateczne, ale w istotny sposób zapewniają zgodność realizacji inwestycji z założeniami planu.</u>
+ <u xml:id="u-68.34" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Po trzecie — należy chyba liczyć się raczej z mniejszym zakresem wzrostu kosztów inwestycji w porównaniu z latami minionymi.</u>
+ <u xml:id="u-68.35" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Po czwarte — mimo obecnie istniejącego napięcia i to poważnego między wielkością nakładów inwestycyjnych a zdolnością przerobową przedsiębiorstw budowlanych — fakt podjęcia konkretnych kroków w celu podniesienia mocy przerobowej budownictwa pozwala sądzić, że napięcia te będą ulegać złagodzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-68.36" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Większą stabilność i realność planu inwestycyjnego umożliwiają bardziej skuteczne wprowadzanie i wykorzystywanie nowych zasad finansowania inwestycji, które z kolei wywierają pewien korzystny wpływ na realizację planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-68.37" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jak już podkreśliłem poprzednio — z uwagi na krótki okres czasu działania nowego systemu finansowania inwestycji trudno jeszcze dać pełną ocenę jego skuteczności. Niemniej jednak, jest już widoczne, że przejście na finansowanie inwestycji zjednoczeń ze środków własnych i zwrotnego kredytu bankowego oraz kredytowanie części inwestycji centralnych wpłynęło na lepsze przygotowanie inwestycji do realizacji oraz na bardziej wnikliwą selekcję zadań, przy większej realności kosztorysów.</u>
+ <u xml:id="u-68.38" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Nie można jeszcze w tej chwili ocenić, jak działać będą zasady oprocentowania kredytów inwestycyjnych, stosowane w wypadku przekraczania kosztów i cyklów realizacji inwestycji. Cykle bowiem przyjętych do realizacji inwestycji jeszcze na ogół nie zakończyły się. Ale możemy już wymienić niemałą wartość inwestycji nie przyjętych do finansowania ze względu na niewłaściwe ich przygotowanie do realizacji. Na przykład w bieżącym roku komitety kredytowe Banku Inwestycyjnego, zresztą z udziałem inwestorów, stanowiły istotny — „filtr” dla tych, którzy starą metodą chcieli — „zaczepić się” o plan. Odmówiły te komitety kredytowe finansowania na niebagatelną kwotę 7,5 mld zł w zakresie inwestycji centralnych i 13 mld zł w zakresie przedsięwzięć inwestycyjnych zjednoczeń, wskazując jednocześnie, gdzie należałoby dofinansowywać zwłaszcza kontynuowane zadania.</u>
+ <u xml:id="u-68.39" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Odnotowując tych kilka pozytywnych zjawisk, warto też wspomnieć, że konsekwentne realizowanie zasad nowego systemu finansowania inwestycji napotyka trudności. Występują jeszcze — jak o tym była mowa — braki mocy przerobowych w budownictwie, co utrudnia stosowanie normatywnych cyklów. Nie we wszystkich zjednoczeniach istnieją programy rekonstrukcji branż, co stwarza niemałe trudności w praktycznej i realnej ocenie celowości inwestycji przyjmowanych do finansowania. Należy więc na tych odcinkach koncentrować wysiłki w celu usunięcia tych braków.</u>
+ <u xml:id="u-68.40" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W każdym razie nabyte w niespełna półtorarocznym okresie doświadczenia pozwalają na podjęcie dalszych kroków, usprawniających finansowanie inwestycji w celu wzmocnienia odpowiedzialności inwestorów i wykonawców za ich przebieg.</u>
+ <u xml:id="u-68.41" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Rozważamy więc sprawę rozszerzenia stosowania kredytu technicznego w miejsce dotacji budżetowych, dążąc do objęcia kredytem finansowania całości inwestycji centralnych, z wyjątkiem inwestycji priorytetowych. Rozważamy także włączenie w orbitę kredytowego finansowania również niektórych inwestycji terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-68.42" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Przejście na finansowanie całości inwestycji centralnych przy pomocy kredytu technicznego otworzyć może drogę do dalszego kroku w kierunku powiązania kredytu bankowego z obowiązkiem jego spłaty z akumulacji osiąganej przez inwestora ze zrealizowanej, nowej inwestycji. Zamierzamy metodę tę wypróbować eksperymentalnie.</u>
+ <u xml:id="u-68.43" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! Zmierzając ku końcowi mego wystąpienia, pragnąłbym jeszcze poinformować obywateli posłów, że aktualną sytuację finansową państwa oceniamy jako na ogół zadowalającą. Miałem już okazję mówić na ten temat bardziej szczegółowo na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Akumulacja finansowa przedsiębiorstw, stanowiąca główne źródło dochodów budżetu państwa, osiągana jest w tym roku w zasadzie zgodnie z założeniami planu. W pierwszym kwartale bieżącego roku osiągnięto bowiem nieco lepszy stopień realizacji planu akumulacji niż w analogicznym okresie rok,u ubiegłego. Wystąpiły jednak pewne zagrożenia w niektórych resortach, zwłaszcza w przemyśle ciężkim, a także materiałów budowlanych i budownictwa. Niezbędne są więc dalsze wysiłki w zakresie obniżki kosztów i lepszego dostosowania struktury produkcji do potrzeb odbiorców. Chodzi bowiem o to, aby opóźnienia w realizacji planu akumulacji finansowej w niektórych resortach nie zagroziły wykonaniu planu w skali całej gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-68.44" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Towarzysz Jędrychowski mówił już o korzystnej dynamice procesów gospodarczych w rolnictwie. Warto do tego dodać, że niemałe znaczenie dla wzrostu sprzedaży nawozów sztucznych, narzędzi i maszyn rolniczych, materiałów budowlanych, a także rozwoju hodowli i inwestycji, ma wydatny wzrost kredytów udzielanych gospodarce chłopskiej. Przewidujemy, że ogółem poziom tych kredytów w I półroczu zwiększy się w stosunku do roku ubiegłego o około 20%, w tym inwestycyjnych o około 37%. Nadal notujemy duże zapotrzebowanie wsi na kredyty i dobrą ich spłacalność, co wyraźnie potwierdza rozwojową tendencję naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-68.45" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Na marginesie wypowiedzi posła Łubieńskiego, dotyczącej progresji w podatku gruntowym, chciałbym przypomnieć, że w ciągu ostatnich lat poczyniliśmy szereg kroków, łagodzących faktycznie tę progresję. Między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-68.46" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—wprowadziliśmy ulgi dla gospodarstw na najsłabszych gruntach;</u>
+ <u xml:id="u-68.47" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">—od przyszłego roku wchodzą w życie premie w formie potrąceń z podatku gruntowego rzędu kilkuset milionów złotych rocznie, co będzie przede wszystkim dotyczyło średnich i większych gospodarstw, a więc objętych działaniem progresji podatkowej.</u>
+ <u xml:id="u-68.48" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Wreszcie problem progresji podatkowej będzie dodatkowo przestudiowany na gruncie badań GUS, obejmujących 240 tys. gospodarstw i dotyczących przychodów i obciążeń różnych grup gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-68.49" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">W związku z wypowiedzią posła Juźkowa na temat kredytów inwestycyjnych dla wsi, warto chyba podkreślić, że ogółem kredyty inwestycyjne pokrywają średnio 50% nakładów inwestycyjnych wsi. Jak się wydaje stanowi to już bardzo duży ich udział w nakładach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-68.50" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Oprocentowanie kredytów trzeba uznać jako niskie, sięga ono 2—3%, a więc nawet nie pokrywa kosztów odsetek płaconych za oszczędność.</u>
+ <u xml:id="u-68.51" who="#MinisterFinansowJerzyAlbrecht">Jeżeli chodzi o karencję spłat, to jest ona, i chyba słusznie, bardzo różnicowana i sięga 2, 3, a nawet do 5 lat, jak na przykład dla gospodarstw nowych na Ziemiach Odzyskanych lub dla gospodarstw zaniedbanych, bądź 4 lata na terenach, na przykład, Wieprz-Krzna. Wreszcie jak wiadomo spłaty kredytów rozciągnięte są na długie okresy od 20 do 40 lat. Spłacalność kredytów inwestycyjnych jest na ogół dobra i nie świadczyłaby raczej o nadmiernych obciążeniach rolników z tytułu bieżących spłat kredytów, Wysoka Izbo! Na zakończenie chcę wspomnieć, że na podstawie wzrostu dochodów ludności z tytułu pracy w gospodarce uspołecznionej łącznie o ponad 8% w I kwartale bieżącego roku oszczędności ludności osiągnęły aktualnie wysoki poziom 57,2 mln zł, to jest o 22% wyższy niż przed rokiem. Nakłada to jednak na przemysł i handel obowiązek poprawy zaopatrzenia rynkowego, szczególnie z punktu widzenia jakości i nowoczesności wyrobów. Tak więc — jak podkreślił to już mocno w swoim wystąpieniu towarzysz Jędrychowski — poprawa w zaopatrzeniu rynku w poszukiwane artykuły przemysłowe jest jednym z najbardziej węzłowych zadań bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-68.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 20 do godz. 19)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Antoni Mrowiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#PoselMrowiecAntoni">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć problem skuteczności wielu posunięć, stwarzających dla rzemiosła indywidualnego nowe, korzystne warunki działania. Skuteczność tych posunięć możemy w całości ocenić zdecydowanie pozytywnie. W okresie od początku 1966 r. do końca I kwartału bieżącego roku nastąpił rozwój rzemiosła i jego działalności gospodarczej w stopniu znacznie większym, niż w ciągu całego okresu poprzedniego planu 5-letniego. Na koniec 1966 r. było warsztatów rzemieślniczych 147.412, przyrost wynosi 8.897. A w I kwartale bieżącego roku ogólna liczba wzrosła do 150.939 warsztatów zatrudniających ponad 280 tys. osób, w tym około 60 tys. uczniów i drugie tyle pracowników najemnych, głównie czeladników.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#PoselMrowiecAntoni">Co trzydziesty trzeci obywatel naszego kraju utrzymuje się z rzemiosła, a z usług rzemiosła korzystają praktycznie wszyscy obywatele. Rzemiosło jest więc poważnym działem naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#PoselMrowiecAntoni">Zastosowane przez rząd ulgi podatkowe dla rzemiosła przyniosły wynik przekraczający oczekiwania. Pomimo obniżenia wysokości podatków, wpływy podatkowe z tego źródła wzrosły, gdyż obniżenia te spowodowały wzrost wydajności pracy w rzemiośle. Ze zwiększonych obrotów rzemiosło opłaca więcej podatków, ale jednocześnie czerpie wyższe dochody. W praktyce podatki przestały hamować, przeciwnie, pobudzają rozwój rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#PoselMrowiecAntoni">Rozluźnienie przepisów prawa przemysłowego w odniesieniu do rzemiosła wywołało zwiększenie dopływu nowych sił do rzemiosła, potrzebnych bardzo z uwagi na ponad przeciętny udział starszych roczników wśród rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#PoselMrowiecAntoni">Rzemiosło starzeje się nie tylko u nas, lecz i w innych krajach, na przykład w NRD. Problem dopływu młodszych ludzi do rzemiosła można rozwiązywać tylko przez zwiększenie atrakcyjności pracy w rzemiośle i przez ułatwienie dopływu narybku do rzemiosła. Oba te warunki zostały spełnione. Spodziewamy się, że dopływ ten będzie trwał nadal. Chodzi tylko o to, by obejmował on te dziedziny rzemiosła, jakie są najpotrzebniejsze dla naszej gospodarki. Dlatego pozytywnie oceniany jest fakt, że największa dynamika przyrostu występuje w rzemiosłach budowlanych i mineralnych, obecnie szczególnie deficytowych. Niższą od przeciętnej dynamikę wzrostu dopływu młodych ludzi notujemy w rzemiośle metalowym, również bardzo przydatnym naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#PoselMrowiecAntoni">Faktem jest jednak, że największy przyrost występuje w tych rzemiosłach, które nie potrzebują dużych, osobnych pomieszczeń. Trudności lokalowe bowiem, pomimo bardziej przychylnego stosunku rad narodowych do potrzeb rzemiosła, ograniczają jego rozwój. Jedną z podstawowych trudności, jakie napotyka rzemiosło, jest brak planów urbanistycznych większości miast i miasteczek, które by uwzględniały aktualne założenia rozwoju rzemiosła. Wskutek tego rzemieślnicy i kandydaci na rzemieślników, chcąc zbudować nowe warsztaty, nie mogą uzyskać stałej lokalizacji i nie mogą budować. Rzemiosło powinno mieć możność budowania warsztatów według projektów typowych na parcelach o stałej lokalizacji. Jest to podstawowy warunek dalszego rozwoju rzemiosła. Rzemiosło w większej części jest zacofane technicznie. Mówi się o tym od wielu lat, ale robi się wciąż jeszcze mało. Rzemiosła budowlane, metalowe, drzewne, mają poważne kłopoty z nabywaniem odpowiednich maszyn i urządzeń. Maszyny wycofywane, oferowane z przemysłu, nie we wszystkich wypadkach nadają się do wykorzystania przez rzemiosło, które potrzebuje małych, wielooperacyjnych, ekonomicznych i tanich maszyn. Maszyny te produkuje na małą, rzemieślniczą skalę, samo rzemiosło, ale to naturalnie nie wystarcza. Trzeba nam, a także i zakładom uspołecznionym, udostępnić to co jest dostosowane do potrzeb rzemiosła, a co jest wytwarzane na przykład w NRD czy we Włoszech.</u>
+ <u xml:id="u-71.6" who="#PoselMrowiecAntoni">Trzeba też dać rzemiosłu pełny dostęp do kredytów. Niepokojące jest, że tegoroczne limity kredytów dla kas oszczędnościowo-pożyczkowych zostały już w pierwszym kwartale bieżącego roku wykorzystane w około 40%. Stanowisko rzemiosła jest jasne. W odniesieniu do rzemiosła kredyty należy powiększyć z przeznaczeniem na inwestycje budowlane i maszynowe.</u>
+ <u xml:id="u-71.7" who="#PoselMrowiecAntoni">Przydziały surowców dzielonych przez rady narodowe wzrastają, ale rzemiosło uważa, że niedostatecznie, i nie idą w parze z jego rozwojem. Jest to powszechna bolączka odczuwana także i przez inne działy drobnej wytwórczości. Jeżeli wspominam o niej, to dlatego, że jest ona odczuwana silnie przez rzemiosła, których praca opiera się na surowcach z przydziału.</u>
+ <u xml:id="u-71.8" who="#PoselMrowiecAntoni">Ważnym społecznym zadaniem rzemiosła jest szkolenie uczniów. Dlatego istotne jest właściwe wprowadzenie w życie reformy szkolnictwa zawodowego, tak aby zwiększony program dokształcania teoretycznego nie odbił się ujemnie na praktycznej nauce zawodu w warsztatach rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-71.9" who="#PoselMrowiecAntoni">Ograniczyłem się do wskazania jedynie najważniejszych problemów. Organizacje rzemiosła, ze spółdzielczością zaopatrzenia i zbytu łącznie, muszą dołożyć większych starań, aby usprawnić działalność zaopatrzeniową. Stanowi to bowiem niezbędny warunek upowszechnienia tej spółdzielczości, a w szczególności zwiększenia jej oddziaływania wśród rzemiosła usługowego.</u>
+ <u xml:id="u-71.10" who="#PoselMrowiecAntoni">Starania te będą też szły w kierunku stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych rzemieślników, a przez to — poziomu ich pracy. Wszystkim tym sprawom Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego nadal będzie poświęcał wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-71.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Aleksander Papiernik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselPapiernikAleksander">Wysoki Sejmie! W planie 5-letnim na lata 1966—1970 założonemu średnio wzrostowi produkcji globalnej w rolnictwie w wysokości 2,1% — 2,5% odpowiada średnioroczny przyrost wartości produkcji przemysłu spożywczego według cen porównywalnych w wysokości 3,9%.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselPapiernikAleksander">W pierwszym roku wykonania planu 5-letniego, to jest w 1966 r. nastąpił znacznie szybszy wzrost produkcji globalnej rolnictwa, wynoszący 5,5%, a produkcji towarowej — nawet 8,4%, przy jednoczesnym wzroście produkcji przemysłu spożywczego o 5% w porównaniu z wynikami 1965 r. Wzrost ten umożliwił zwiększenie masy towarowej na rynek oraz wzrost spożycia podstawowych artykułów, jak cukier, mleko, mięso, w porównaniu z poziomem osiągniętym w 1965 r. Również w eksporcie artykuły rolno-spożywcze stanowią nadal poważną pozycję oraz źródło dewiz.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselPapiernikAleksander">Lepsze ku naszemu zadowoleniu osiągnięcia w rolnictwie już w pierwszym roku obecnej pięciolatki stawiają przed przemysłem spożywczym bardzo poważne zadania w zakresie zabezpieczenia odbioru masy towarowej od rolników, między innymi poprzez intensywną rozbudowę powierzchni magazynowych oraz rozwój zdolności produkcyjnych. Szczególnie ważne zadania przypadają zarówno w zakresie magazynowania surowców, jak i wyrobów gotowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselPapiernikAleksander">Dlatego też przyznane w planie 5-letnim limity inwestycyjne powinny być szczególnie racjonalnie zagospodarowane dla zabezpieczenia potrzeb przemysłu spożywczego, zwłaszcza na odcinku inwestycji magazynowych i skupowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselPapiernikAleksander">Na ogólną kwotę nakładów inwestycyjnych, przewidzianą do realizacji w planie 5-letnim, nakłady na zabezpieczenie odbioru i przechowania wynoszą 22% planu, z czego na budowę 40 elewatorów zbożowych przeznaczono 40% tej kwoty.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselPapiernikAleksander">Pierwszy okres realizacji planu 5-letniego w zakresie inwestycji w przemyśle spożywczym, to jest okres 1966 r. i 5 miesięcy 1967 r., ocenić można na ogół pozytywnie, choć nie przebiegał on w pełni harmonijnie. Spowodowane to zostało wieloma przyczynami, na przykład przez trudności w przerobie limitów w robotach budowlano-montażowych, przez okresowe trudności materiałowe i zatrudnieniowe oraz przez pewne trudności dokumentacyjne — jak na przykład w przemyśle mleczarskim — które w 1967 r. zostały częściowo usunięte. Trudności te wpłynęły na stosunkowo niższe rezultaty realizacji planu między innymi w przemysłach: chłodniczym, paszowym, zbożowo-młynarskim, cukrowniczym i mleczarskim.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselPapiernikAleksander">W 1966 r. z inwestycji magazynowych i surowcowych przekazano do użytku jeden elewator zbożowy w Jarosławiu oraz silosy na nasiona oleiste, magazyny cukru o pojemności 19,5 tys. ton, silosy na cukier o pojemności 20 tys. ton, 30 magazynów interwencyjnych na zboże ze skupu, o pojemności 46 tys. ton, rozbudowano chłodnię składową w Lublinie. W przemyśle mleczarskim oddano do eksploatacji 17 zakładów mleczarskich oraz 558 punktów skupu, wykonując tym samym plan rzeczowy inwestycji skupowych w 86,5%. Na ogólną ilość oddanych w 1966 r. do eksploatacji w resorcie przemysłu spożywczego i skupu obiektów inwestycyjnych o wartości kosztorysowej 1,9 mld zł przypada na inwestycje przetwórcze 1,5 mld zł, a na magazyny i chłodnie 0,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselPapiernikAleksander">Założony w Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 r. plan inwestycyjny przewiduje między innymi budowę 29 elewatorów na kwotę 350 mln zł. Według przybliżonego szacunku, realizacja budowy elewatorów zbożowych w okresie 5 miesięcy bieżącego roku była niższa od ogólnego zaawansowania inwestycji w przemyśle spożywczym, a wskaźnik realizacji wynosi 19,4%. Podkreślić należy, że budowa 7 elewatorów przewidzianych do oddania w bieżącym roku zostanie zakończona w tym roku. W przemyśle mleczarskim budowa punktów skupu w I kwartale bieżącego roku osiągnęła wskaźnik realizacji 12,2% ogólnych/limitów, rzeczowo przekazano do eksploatacji 6 obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselPapiernikAleksander">W związku z aktualnym stanem rzeczy, kiedy żywsze tempo rozwoju produkcji globalnej i towarowej rolnictwa w stosunku do założeń planu 5-letniego wymaga szczególnych starań, aby przyznane środki inwestycyjne w przemyśle spożywczym były racjonalnie i terminowo wykorzystane dla zabezpieczenia właściwego zagospodarowania masy skupowanych płodów rolnych oraz ich przetwórstwa, zarówno dla dobra konsumenta, jak i dla handlu zagranicznego, wykonanie planu w bieżącym roku, a może i pożądane wyprzedzenie w zakresie inwestycji magazynowo-skupowych wymaga:</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselPapiernikAleksander">1)skoncentrowania w jeszcze większej mierze wysiłków dla terminowego realizowania budowy elewatorów zbożowych, w tym szczególnie przewidzianych do zakończenia w bieżącym roku 7 elewatorów zbożowych (pojemność 105 tys. ton), silosów na nasiona oleiste (pojemność 20 tys. ton), 44 magazynów interwencyjnych do składowania zboża (pojemność 85 tys. ton), 328 zbiorników do składowania zboża (pojemność 49 tys. ton), magazynu tytoniowego, magazynu mączki ziemniaczanej, 3 magazynów do cukru (pojemność 21 tys. ton) oraz 783 punktów skupu mleka;</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselPapiernikAleksander">2)zapewnienia sprawnego wykonawstwa inwestycji skupowo-magazynowych, które w wielu wypadkach zaliczane są przez wykonawcę do inwestycji drobnych i uciążliwych;</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselPapiernikAleksander">3)zapewnienia przez resort budownictwa przemysłowego prawidłowych dostaw materiałów i odpowiedniej ilości robotników dla realizacji tych inwestycji dla przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Ewa Trojanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! Jednym z aktualnych problemów, rysujących się zwłaszcza na tle osiągniętych ostatnio wyników, jest problem zaopatrzenia i zapasów, sygnalizowany również w informacji Przewodniczącego Komisji Planowania oraz przez Ministra Finansów towarzysza Albrechta.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#PoselTrojanowskaEwa">Analizując sytuację bieżącą, zapewne możemy na plus odnotować pewien postęp w dostosowaniu produkcji do potrzeb gospodarki rynku krajowego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wzrosła poważnie produkcja niektórych poszukiwanych wyrobów, jak na przykład węgla koksującego, ropy naftowej, aluminium, tworzyw sztucznych oraz nawozów azotowych, a równocześnie nastąpiło ograniczenie produkcji wyrobów nie znajdujących aktualnie nabywców. Jednakże przesunięcia te i zmiany dokonane w strukturze produkcji okazały się jeszcze niewystarczające dla osiągnięcia poprawy sytuacji ha odcinku zapasów, a zwłaszcza do opanowania tendencji do nadmiernego ich wzrostu, a także do likwidacji występujących jeszcze niedoborów i luk w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#PoselTrojanowskaEwa">W 1966 r. zapasy w przemyśle uspołecznionym wzrosły poważnie w porównaniu ze stanem 1965 r., bo o 10,8%, tym samym wyprzedzając przyrost produkcji globalnej, który wyniósł 7,4%. W I kwartale bieżącego roku sytuacja ukształtowała się podobnie. Ta wysoka dynamika zapasów spowodowana została głównie przyrostem w przemyśle ciężkim, w przemyśle materiałów budowlanych i w przemyśle lekkim, przy czym nagromadzone zapasy w większym stopniu dotyczą produkcji w toku, wyrobów gotowych i towarów — niż materiałów. Przy czym dość poważnie przedstawia się w naszych centralach handlu zagranicznego problem zapasów, gdzie wzrost ich sięga około 20%, przy równocześnie wysokich stanach również w latach ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na tle tych ogólnych danych rysuje się uwaga, jak należy ocenić ten stosunkowo wysoki poziom zapasów, a zwłaszcza jego strukturę. Czy istniejący stan zapasów jest prawidłowy, to znaczy, czy właściwie zabezpiecza potrzeby produkcji i obrotów?</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#PoselTrojanowskaEwa">Nie można jednak rozpatrywać zapasów jedynie tylko pod kątem zjawiska typowo negatywnego. Mają one przecież, a zwłaszcza dotyczy to stanów normatywnych, sprzyjać lepszemu wykonaniu zadań i funkcjonowaniu gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#PoselTrojanowskaEwa">Niemniej jednak, dotychczasowy ich trend i poziom wydaje się za wysoki, tym bardziej, że nie zawsze jest on prawidłowy asortymentowo; nie zawsze ich struktura odpowiada strukturze potrzeb produkcji, rynku czy eksportu. Tezę tę można dodatkowo uzasadnić faktem występowania wielu jeszcze niedoborów w zaopatrzeniu materiałowym, mimo właśnie wysokiego poziomu zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#PoselTrojanowskaEwa">Jest i ten następny ważny element uwagi, że w miarę wzrostu zapasów, zwłaszcza nie planowanych, więcej dochodu narodowego odkłada się w zapasach.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#PoselTrojanowskaEwa">W związku z powyższym można by wysunąć wniosek, i wniosek chyba prawidłowy i logiczny, że w miarę lepszej organizacji zaopatrzenia, pewności i rytmiki dostaw, będzie można w przyszłości obejść się chyba stosunkowo niższymi zapasami. Można tu na przykład wskazać Niemiecką Republikę Demokratyczną, gdzie zapasy w przemyśle są o wiele niższe i wynoszą około 14% w stosunku do produkcji globalnej, podczas gdy u nas wynoszą około 22%.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#PoselTrojanowskaEwa">Już zatem dzisiaj, z perspektywą na lata 1967 i 1968 potrzebne będzie rychłe usprawnienie tego odcinka gospodarki. Już dzisiaj potrzebne są zatem decyzje, co zrobić z niektórymi grupami zapasów, które zlikwidować, upłynnić bądź przecenić, na które rozszerzać zbyt, które zaś zachować i utrzymać jako niezbędne.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#PoselTrojanowskaEwa">Z informacji Przewodniczącego Komisji Planowania towarzysza Jędrychowskiego, podanej na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wynika, że resorty zostały zobowiązane do pogłębienia analizy stanu zapasów, ustalenia przyczyn ich nadmiernego wzrostu. Ponadto analizą zajmuje się aktualnie Rada Gospodarki Materiałowej przy Komisji Planowania.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#PoselTrojanowskaEwa">Ważne więc jest, aby jak najszybciej zostały podjęte odpowiednie środki, które powinny sprzyjać zarówno lepszemu wykonaniu zadań Narodowego Planu Gospodarczego na 1967 r., jak i stanowić pomyślny punkt wyjścia dla realizacji zadań 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#PoselTrojanowskaEwa">Chcę ponadto zasygnalizować, że na właściwą gospodarkę zapasami większy wpływ powinien wywrzeć — jak mówił Minister Finansów — nowy system finansowania przedsiębiorstw, obowiązywanie tego dyrektywnego wskaźnika rentowności, w którym przecież wszystkie nieprawidłowości — co dotyczy również gromadzenia zapasów zbędnych i nadmiernych — znajdują odbicie bezpośrednio w postaci pogorszenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa. To właśnie powinno mobilizować przedsiębiorstwa do bardziej racjonalnego gospodarowania zapasami, a resorty i zjednoczenia powinno mobilizować do ciągłej analizy tego odcinka oraz do dokonywania w miarę potrzeby usprawnień zarówno w systemie zarządzania przedsiębiorstwem, jak i finansowania zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#PoselTrojanowskaEwa">I jeszcze jeden, ostatni już problem, dotyczący zapasów, a związany bezpośrednio z praktyką w przedsiębiorstwie. Jest to problem części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#PoselTrojanowskaEwa">Okazuje się, że w zapasach materiałowych poważny udział, bo aż 36% stanowią zapasy tak zwanych elementów kooperacyjnych i części zamiennych, co nie jest zadowalające i mówi o dużym gromadzeniu się tych zapasów bezpośrednio u odbiorcy, to jest w przedsiębiorstwie. Bywa tak, że zakłady dysponują nawet wieloletnimi zapasami części zamiennych, oczywiście w niektórych asortymentach, w innych zaś borykają się z ciągłymi poważnymi niedoborami. Na taką sytuację zasadniczy wpływ ma nierytmiczna realizacja zamówień, trudności ze znalezieniem wykonawcy oraz niedostateczne ilościowo dostawy.</u>
+ <u xml:id="u-75.15" who="#PoselTrojanowskaEwa">Dla zobrazowania trudności z wykonawcami części zamiennych na potrzeby remontowe może posłużyć przykład z branży włókien sztucznych i fotochemii, gdzie kluczowe przedsiębiorstwa branżowe nie realizują w pełni od wielu lat zamówień bądź to z braku odpowiednich zdolności produkcyjnych, bądź to z tytułu uruchamiania większej produkcji tych części na eksport, czy też z racji po prostu faworyzowania gotowych wyrobów, to jest maszyn i urządzeń — na niekorzyść części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-75.16" who="#PoselTrojanowskaEwa">W sumie stwarza to taką sytuację, że do 1970 r. wzrastać będzie bardzo poważnie import części zamiennych oraz wystąpi większe lokowanie ich produkcji w warsztatach przyzakładowych czy bezpośrednio w przedsiębiorstwach włókien sztucznych, co przecież bardzo często i przeważnie wiąże się z podrożeniem kosztów ich wytwarzania. W związku z tym wydaje się słuszny kierunek, by poprawę zaopatrzenia w części zamienne łączyć ze specjalizacją i lokalizacją ich produkcji w wybranych przedsiębiorstwach, a nie we wszystkich przedsiębiorstwach danej branży, by jednocześnie w ślad za tym szedł konkretny program realizacji określonych przedsięwzięć.</u>
+ <u xml:id="u-75.17" who="#PoselTrojanowskaEwa">Oczywiście, problem części zamiennych, jak i cała problematyka zapasów, nie kończy się na powyższym stwierdzeniu. Jest ona znacznie trudniejsza i bardziej skomplikowana i tym większej wymaga uwagi wszystkich zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-75.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Trojok.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#PoselTrojokJozef">Wysoki Sejmie! Jak przebiega wykonanie pięciolatki w naszym hutnictwie? W ciągu 1966 r. i w I kwartale bieżącego roku uruchomiono między innymi szereg nowych technologii, zmodernizowano wiele jednostek i zespołów. Dla przykładu — uruchomiono piece przewałowe w hucie cynku w Miasteczku Śląskim, hutę aluminium w Koninie, nowe baterie koksownicze w Zdzieszowicach, wielki piec o pojemności 2 tys. m^3^ i stalownię konwertorowo-tlenową w hucie im. Lenina, urządzenia 8-żyłowe do ciągłego rozlewania stali w hucie Zawiercie.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#PoselTrojokJozef">Na koniec 1966 r. hutnictwo dysponowało mocami produkcyjnymi: cynku 193 tys. ton, ołowiu rafinowanego — 43,5 tys. ton, miedzi elektrolitycznej — 39,8 tys. ton, aluminium hutniczego — ponad 55 tys. ton, koksu — ponad 14 mln ton, surówki — prawie 6 mln ton, stali — 9.850 tys. ton i wyrobów walcowanych — przeszło 6,5 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-77.2" who="#PoselTrojokJozef">Następuje stały, systematyczny wzrost średnich jednostek produkcyjnych oraz poprawa uzyskiwanych wskaźników techniczno-ekonomicznych w zakresie zużycia surowców i paliw. Zwiększa się wykorzystanie czasu kalendarzowego. Jednocześnie realizując zadania postępu techniczno-organizacyjnego podnoszono parametry wytrzymałościowe wyrobów, czystość produkowanych pierwiastków metalicznych, mechanizuje się czynności pracochłonne i ciężkie, opanowuje się nowe wyroby i gatunki stali.</u>
+ <u xml:id="u-77.3" who="#PoselTrojokJozef">Poważnym osiągnięciem hutnictwa jest prowadzenie prac modernizacyjnych przy pełnym ruchu urządzeń oraz zespołów z wyłączeniem ich tylko na okres niezbędny do wymiany podstawowych urządzeń, jak na przykład w hucie — „Kościuszko” na wydziale walcowni szyn.</u>
+ <u xml:id="u-77.4" who="#PoselTrojokJozef">W następnych latach bieżącego planu 5-letniego przewiduje się budowę i modernizację dalszych obiektów w hutnictwie metali nieżelaznych, w przemyśle materiałów ogniotrwałych oraz w hutnictwie czarnym, zarówno w produkcji koksu, stali, jak i wyrobów walcowanych ze stali zwykłych i stopowych. W inwestycjach uprzywilejowanie w hutnictwie żelaza i stali otrzymało przetwórstwo hutnicze.</u>
+ <u xml:id="u-77.5" who="#PoselTrojokJozef">Jedną z podstawowych cech bieżącego planu 5-letniego jest walka o jakość i nowoczesność wyrobów. Realizując to zadanie hutnictwo wprowadza do eksploatacji nowe urządzenia do apretury stali, do wykańczania wyrobów oraz coraz częściej stosuje aparaturę kontrolno-pomiarową do sterowania i kontroli procesów produkcyjnych. Mimo znacznych wysiłków — postęp w tym zakresie jest jeszcze niezadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-77.6" who="#PoselTrojokJozef">Wciąż jeszcze słyszy się od odbiorców, szczególnie przemysłu maszynowego, narzekania na złą jakość wyrobów hutniczych. Istnieje zatem potrzeba przyśpieszenia prac mających na celu poprawę jakości tych wyrobów. Należy zastanowić się także nad dalszym wyposażeniem hutnictwa w aparaturę do szybkiej analizy stali, co w poważnej mierze obniży ilość nietrafionych wytopów stali.</u>
+ <u xml:id="u-77.7" who="#PoselTrojokJozef">Realizując uchwały VII Plenum KC PZPR zwrócono w hutnictwie uwagę na:</u>
+ <u xml:id="u-77.8" who="#PoselTrojokJozef">— poprawę stopnia, realizacji zamówień w celu lepszego zaopatrzenia gospodarki krajowej w wyroby hutnicze, —poprawę rytmiki produkcji, zwłaszcza w walcowniach i wydziałach przetwórczych, —poprawę struktury i stanu zatrudnienia szczególnie w odniesieniu do wydziałów produkcyjnych, —poprawę struktury organizacyjnej oraz metod zarządzania i planowania w przedsiębiorstwach, —wydatne obniżenie kosztów własnych produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-77.9" who="#PoselTrojokJozef">Przebieg pierwszego i początki drugiego etapu realizacji wniosków samorządów robotniczych i załóg pracowniczych w oparciu o uchwały VII Plenum KC PZPR, pozwalają przypuszczać, że podjęte kierunki działania są prawidłowe. Obserwuje się poprawę realizacji zamówień, a także polepszenie rytmiki produkcji. Mimo to, w dalszym ciągu nie wszystkie zamówienia są realizowane w ustalonych terminach. W zakresie rytmiki produkcji wciąż jeszcze w III dekadzie miesiąca produkuje się prawie 40% produkowanych wyrobów walcowanych. Obydwa czynniki mają bezpośredni wpływ na terminowość i rytmikę innych przemysłów i branż. Trzeba będzie zatem, aby kierownictwo zakładów, zjednoczeń i resortu poświęciło im więcej uwagi, aby te niekorzystne zjawiska w naszym hutnictwie złagodzić i zlikwidować. Należy również zwrócić uwagę na miesięczne terminy realizacji zamówień podstawowych wyrobów hutniczych i to w rejonowych składnicach — „Centrostalu” najbliżej położonych od zamawiającego.</u>
+ <u xml:id="u-77.10" who="#PoselTrojokJozef">Można mieć nadzieję, że ogólna aktywizacja załóg w tym i personelu inżynieryjno-technicznego w przededniu VI Kongresu Związków Zawodowych zapewni mimo napiętych zadań w hutnictwie, podobnie jak dotychczas, wykonanie, a nawet przekroczenie swoich zadań w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-77.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Teresa Gąsiorkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w swojej pracy na planem 5-letnim oraz w toku innych zajęć zwróciła uwagę na coraz to bardziej zaostrzający się niedobór narzędzi i wyraziła z tego powodu swoje głębokie zaniepokojenie.</u>
+ <u xml:id="u-79.1" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Sytuacja bowiem w kraju, na odcinku zaopatrzenia w narzędzia metalowe, charakteryzuje się w 1967 r. niedoborem na sumę 425 mln zł. Pogłębia to deficyt roku ubiegłego. Dodatkowy niedobór stwarzają możliwości zwiększenia eksportu o wartości 265 mln zł. Ogółem więc niedobór — w kraju i na eksport — stanowi 690 mln zł. W 1968 r. deficyt ten, przy nie zmienionych warunkach osiągnie już sumę 940 mln zł i będzie wzrastał do końca obecnego pianiu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-79.2" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Pragnę przy tym dodać, że na ogólną liczbę 800 produkowanych asortymentów, niedobory skupiły się w 50 asortymentach narzędzi zasadniczych, takich jak: wiertła, gwintowniki, rozwiertarki, sprawdziany, suwmiarki, narzędzia do kół zębatych i połączeń wielowypustowych, klucze oraz elektronarzędzia do drewna i metalu. Ponadto niedobory występują w asortymentach narzędzi ściernych i diamentowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.3" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Deficyt narzędzi spowodowały następujące przyczyny:</u>
+ <u xml:id="u-79.4" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—niemożliwość zrealizowania planowanego wzrostu importu w latach 1966—1970, —dynamiczny rozwój eksportu narzędzi głównie do krajów kapitalistycznych, —wzmożone tempo unowocześnienia wyrobów po VI Plenum KC PZPR, które powoduje eliminowanie produkcji narzędzi normalnych, wykonywanych zarówno na potrzeby własne, jak i na zbyt, ze względu na konieczność szybkiego wzrostu produkcji oprzyrządowania specjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-79.5" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Proces ten jest intensywniejszy w przedsiębiorstwach uruchamiających nową produkcję licencyjną, w których dodatkowo wystąpi niedobór zdolności produkcyjnych w narzędziowniach na produkcję oprzyrządowania specjalnego, na przykład dla licencji — „Fiat”, — „Leyland” i — „Henschel”.</u>
+ <u xml:id="u-79.6" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Ponadto w latach 1960—1966 nastąpiło pełne wyczerpanie rezerw produkcyjnych — powierzchnia produkcyjna w tym czasie wzrosła o 16%, a produkcja narzędzi wzrosła ponad dwukrotnie. Wymownym tego przykładem jest Zakład im. gen. Świerczewskiego w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-79.7" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysokie niedobory narzędzi katalogowych, jak i niekatalogowych, produkowanych przez resort przemysłu ciężkiego, Komitet Drobnej Wytwórczości oraz inne zakłady, można będzie w tym planie 5-letnim złagodzić przez poprawę jakości, regenerację i poprawę trwałości narzędzi oraz kultury ich użytkowania. Niestety, z kulturą użytkowania jest źle.</u>
+ <u xml:id="u-79.8" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Między różnymi zakładami istnieje znaczny rozrzut w okresach użytkowania tych samych narzędzi w identycznych warunkach technicznych, co świadczy o stosowaniu niewłaściwej technologii użytkowania narzędzi, nienormowaniu ich zużycia przez wiele zakładów i nieszukaniu zachęty do oszczędnego posługiwania się narzędziami przez robotników.</u>
+ <u xml:id="u-79.9" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Poza wymienionymi czynnikami niedobory te będzie można zmniejszyć poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-79.10" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—dociążenie niektórych narzędziowni przyzakładowych w produkcji narzędzi niekatalogowych, —rozwój zdolności produkcyjnej, modernizację i dalszą rozbudowę zakładów oraz specjalistycznych wydziałów produkcji narzędzi w ramach gestii w zakładach przemysłu ciężkiego, —rozszerzenie produkcji w zakładach podległych Komitetowi Drobnej Wytwórczości, —rozważenie w toku opracowania projektu planu na rok następny i dalsze lata możliwości budowy nowych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-79.11" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W celu zagwarantowania zakładom programów poprawy jakości produkowanych narzędzi, zgodnie z analizą dokonaną na Komisji Przemysłu Ciężkiego, chciałabym szczególnie zwrócić uwagę na:</u>
+ <u xml:id="u-79.12" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—konieczność szybszej zmiany jakości stali narzędziowych oraz wprowadzenie do produkcji nowych gatunków stali (polskie normy przewidują tylko dwa gatunki stali szybkotnącej, co w porównaniu z krajami wysoko uprzemysłowionymi, gdzie stosuje się od kilkunastu do 30 gatunków tych stali, jest dalece niewystarczające);</u>
+ <u xml:id="u-79.13" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—dostarczenie przez hutnictwo stali szybkotnącej o odpowiednich własnościach, wymaganych przez przemysł maszynowy;</u>
+ <u xml:id="u-79.14" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—modernizację technologii obróbki technicznej oraz technologii obróbki wykańczającej, jak również zaostrzenie dyscypliny technologicznej i kontroli jakości;</u>
+ <u xml:id="u-79.15" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">—szybszą wymianę przestarzałego parku maszynowego, poprzez zapewnienie dostaw z importu obrabiarek specjalistycznych oraz rozwiązanie sprawy produkowania w kraju niezbędnych obrabiarek unikalnych. Sprawa ta jest niezmiernie istotna dla zakładów produkujących narzędzia wymagające wysokiej precyzji, gdzie 80% pracochłonności przechodzi przez obróbkę mechaniczną. Na przykład Fabryka Wyrobów Precyzyjnych im. gen. Świerczewskiego, przy dotychczasowym tempie potrzebuje 50 lat dla zakończenia kompleksowej wymiany parku maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-79.16" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Zachodzi też potrzeba zapewnienia szybszego zwiększenia zaplecza kadrowego dla laboratoriów badawczych i kontroli technicznej, działów doświadczalnych, głównego konstruktora i technologa.</u>
+ <u xml:id="u-79.17" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Konieczne jest także zapewnienie przemysłowi narzędziowemu wykonawstwa u stałych dostawców produkcji drobnych dokładnych odlewów, na przykład korpusów przyrządów pomiarowych. Dotychczas wykonywane przez różnych producentów odlewy nie zawsze zapewniają właściwą jakość i rytmiczność dostaw. Na przykład Fabryce Wyrobów Precyzyjnych im. gen. Świerczewskiego wypowiedziała już dostawy Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie, ponieważ wykonuje ona odlewy dla samochodów „Fiat”.</u>
+ <u xml:id="u-79.18" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Konieczna jest także szybsza modernizacja i zwiększenie jakości produkowanych materiałów i narzędzi ściernych oraz diamentowych, stanowiących obecnie wąskie gardło nie tylko dla własnych potrzeb przemysłu narzędziowego, ale również dla wielu innych branż przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-79.19" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Dla mechanizowania robót ręcznych i montażowych niezbędny jest również szybszy wzrost produkcji, szczególnie elektronarzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-79.20" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! W wyniku sytuacji, o której mówiłam, zgłaszane były dezyderaty w naszej sejmowej Komisji, w których domagaliśmy się zwiększenia ilości, poprawy jakości produkowanych narzędzi i poprawy użytkowania narzędzi. Proponuję, aby rząd w jak najszybszym czasie podjął uchwałę w tej dziedzinie i zapewnił konsekwentną jej realizację.</u>
+ <u xml:id="u-79.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Eugeniusz Witek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#PoselWitekEugeniusz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W rozwoju gospodarki narodowej, a przede wszystkim rolnictwa, wielkie znaczenie mają melioracje. W bieżącym planie 5-letnim przeznacza się na meliorację około 23 mld zł. Nakłady te pozwolą na objęcie melioracjami szczegółowymi 1,7 mln ha, a zagospodarowanie łąk i pastwisk obejmie koło 700 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-81.1" who="#PoselWitekEugeniusz">Według przewidywań resortu rolnictwa, po pełnym zrealizowaniu założeń bieżącej pięciolatki, potrzeby drenowania gruntów ornych w kraju zaspokojone zostaną w 76%, a potrzeby melioracji trwałych użytków zielonych zaspokojone zostaną w 71%. Wzmogło się też ostatnio zainteresowanie melioracjami ze strony samych chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-81.2" who="#PoselWitekEugeniusz">W ostatnich 6 latach powstało w kraju prawie 5 tys. spółek wodnych, obejmujących około 4 mln ha użytków rolnych. Jest to dowód dużej aktywności rolników. Spółki wodne objęły swoją działalnością konserwację i eksploatację urządzeń na obszarze 53% zmeliorowanych gruntów. W niektórych województwach zasięg działania spółek wodnych jest znacznie większy. Na przykład w woj. lubelskim spółki wodne objęły konserwacją i eksploatacją urządzeń melioracyjnych ponad 79% obszaru, w woj. białostockim 78%, w woj. rzeszowskim 76%, a w woj., poznańskim 75% zmeliorowanych gruntów i użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-81.3" who="#PoselWitekEugeniusz">W dotychczasowych jednak warunkach wiele zmeliorowanych obiektów nie przynosi pełnych efektów produkcyjnych, gdyż wykonane tam urządzenia melioracyjne nie zapewniły właściwego uregulowania stosunków wodnych, co jest przecież głównym założeniem melioracji, zwłaszcza na użytkach zielonych. Powoduje to wysychanie bądź wymakanie porostu traw szlachetnych wprowadzanych tam wraz z zagospodarowaniem. Stan taki powodowany jest brakiem dostatecznej ilości zarówno rowów odprowadzających nadmiar wody, jak też urządzeń piętrzących jej poziom na wypadek niedoborów.</u>
+ <u xml:id="u-81.4" who="#PoselWitekEugeniusz">Postuluję, aby resort rolnictwa wnikliwie rozważył to zagadnienie, a na podstawie wyciągniętych wniosków wydał odpowiednie decyzje, zapewniające poprawę dotychczasowego stanu.</u>
+ <u xml:id="u-81.5" who="#PoselWitekEugeniusz">Nadal jeszcze niedocenia się w pełni spraw konserwacji podstawowych i półpodstawowych urządzeń melioracyjnych, a także renowacji urządzeń melioracyjnych, zwłaszcza na ziemiach zachodnich i północnych. Renowacja urządzeń melioracyjnych na dużych obszarach użytków rolnych wymaga podjęcia o wiele bardziej zdecydowanych środków działania.</u>
+ <u xml:id="u-81.6" who="#PoselWitekEugeniusz">Niewspółmiernie niski jest wzrost nakładów na niezbędne zabiegi konserwacyjne w stosunku do oddanych już do użytku rolnictwa urządzeń melioracyjnych. W samym tylko woj. lubelskim od szeregu lat niedobór tych środków na konserwację sięga rok rocznie sumy 2,5 do 3 mln zł. Rok ubiegły i bieżący charakteryzuje większa niż normalnie ilość opadów, co z kolei powoduje wysoki stan wód gruntowych. Na skutek większych spływów wód wiele rzek zostało zamulonych. Uszkodzeniu uległo wiele skarp, urządzeń piętrzących oraz innych umocnień. Znaczne obszary zagospodarowanych już użytków zielonych zostały zniszczone bądź podtopione.</u>
+ <u xml:id="u-81.7" who="#PoselWitekEugeniusz">Przebieg prac konserwacyjnych w bieżącym roku jest nadal niezadowalający. Utrzymujące się od kilku miesięcy wysokie stany wód uniemożliwiają właściwe wykonanie robót. Realizacja zadań w tym zakresie uzależniona jest od poprawy warunków atmosferycznych i od obniżenia poziomu wód gruntowych.</u>
+ <u xml:id="u-81.8" who="#PoselWitekEugeniusz">Poważne trudności w wykonaniu zadań melioracyjnych mają przedsiębiorstwa wykonawcze. Szczególnie ostro daje się odczuwać brak środków transportowych, niektórych maszyn i sprzętu pomocniczego. Tylko w pionie wykonawczym przedsiębiorstw woj. lubelskiego dla właściwego wykonania zadań melioracyjnych brak jest 15 samochodów ciężarowych i wywrotek, 9 samochodów dostawczych, 2 przyczep dłużycowych, 2 cystern do paliwa, 3 wozów pogotowia technicznego. Brak jest także sprzętu do zagospodarowywania zmeliorowanych obiektów, a kredyty na ten cel zostały poważnie zmniejszone.</u>
+ <u xml:id="u-81.9" who="#PoselWitekEugeniusz">W lubelskich przedsiębiorstwach robót wodno-melioracyjnych odczuwa się brak pługów drenarskich, osprzętów spycharkowych do ciągników DT, ciężkich kafarów mechanicznych, igłofiltrów i pomp do wypłukiwania części do ciągników gąsienicowych oraz pługów do orki.</u>
+ <u xml:id="u-81.10" who="#PoselWitekEugeniusz">Coraz poważniejsze trudności występują w zakresie siły roboczej. Do robót wodno-melioracyjnych niełatwo uzyskuje się robotnika ze względu na to, iż jest to praca przeważnie w wodzie, a więc dość ciężka. Zachodzi więc potrzeba przyśpieszenia procesu mechanizacji robót wodno-melioracyjnych. Niski też jest przede wszystkim stopień zmechanizowania robót konserwacyjnych, gdyż nie przekracza on 10%.</u>
+ <u xml:id="u-81.11" who="#PoselWitekEugeniusz">Postuluję więc, aby rząd bardziej wnikliwie rozpatrzył potrzeby przedsiębiorstw wykonawczych i przydzielił odpowiednie środki na rozwój bazy technicznej, na zakup środków transportu oraz sprzętu pomocniczego.</u>
+ <u xml:id="u-81.12" who="#PoselWitekEugeniusz">Przedsiębiorstwa wykonawcze cierpią ciągle na niedostatek kadry inżynieryjno-technicznej. Bardzo wiele stanowisk kierowniczych, wymagających ludzi z wyższym wykształceniem lub ze średnim, ale o dużej praktyce fachowej, obsadza się kadrą o słabym przygotowaniu teoretycznym i mniejszym doświadczeniu praktycznym. Zmusza do tego niewystarczający dopływ odpowiednio przygotowanych fachowców.</u>
+ <u xml:id="u-81.13" who="#PoselWitekEugeniusz">Poważną trudność w wykonywaniu zadań melioracyjnych sprawia brak zabezpieczenia przez resort odpowiedniej ilości materiałów budowlanych, a przede wszystkim kruszywa szlachetnego, żwiru itp. Dotychczasowe przydziały dla przedsiębiorstw woj. lubelskiego pokrywają potrzeby melioracyjne tylko w 50%. Brak też jest rur i armatury do budowy deszczowni.</u>
+ <u xml:id="u-81.14" who="#PoselWitekEugeniusz">Postuluję, aby sprawy zabezpieczenia materiałowego dla potrzeb melioracji były załatwiane przez właściwe resorty, by przedsiębiorstwa wykonawcze zajęły się organizacją robót, a nie szukaniem materiałów po kraju.</u>
+ <u xml:id="u-81.15" who="#PoselWitekEugeniusz">Ostatnia sprawa, jaką chcę przed resortem rolnictwa postawić, to sprawa programowania robót wodno-melioracyjnych. Zasada kompleksowości rozwiązań technicznych dla poszczególnych dolin, rzek czy zlewni, rozpoczynanie melioracji podstawowych w dalszym biegu rzeki, a nie w górnym czy środkowym, nie jest ściśle przestrzegana, co w konsekwencji prowadzi do niepełnych lub całkiem odwrotnych skutków niż zakładano w założeniach.</u>
+ <u xml:id="u-81.16" who="#PoselWitekEugeniusz">Wysoki Sejmie! Kończąc zwracam się do Ministerstwa Rolnictwa, aby wysunięte przeze mnie z tej trybuny postulaty w miarę możliwości wysłuchało i przyśpieszyło ich realizację.</u>
+ <u xml:id="u-81.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Bolesław Wicenty.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#PoselWicentyBoleslaw">Wysoka Izbo! O pomyślnej realizacji zadań planowych i o dalszej poprawie pracy w handlu decydują kadry, ich poziom i warunki pracy. Dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na właściwy dobór kadr, stałe podnoszenie ich kwalifikacji oraz zapewnienie dopływu absolwentów szkół handlowych. Stąd założony ogólny wzrost zatrudnienia w handlu w 1967 r. o 3,3%, w tym w detalu o 3,6%, a w gastronomii o 3,1%, przy ogólnym wzroście obrotów o 7,4%, nakłada na nasze organizacje handlowe obowiązek podjęcia nowych form organizacyjnych na odcinku zatrudnienia, gwarantujących sprawną obsługę klientów. Tym bardziej, że zmienia się struktura obrotów, w której coraz większy udział zajmują towary techniczne, jak: zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego oraz towary oparte na nowych surowcach i tworzywach.</u>
+ <u xml:id="u-83.1" who="#PoselWicentyBoleslaw">Zmiany te wymagają od pracowników handlu nowych, podwyższonych form kwalifikacji. Bez nich nie byłoby możliwości odpowiedniego przechowywania i konserwacji towarów, ani tym bardziej prawidłowego obsłużenia nabywców. Ponadto w miarę rozwoju sieci sklepów samoobsługowych i preselekcyjnych, ilość pracy wykonywanej ręcznie będzie się zmniejszać. Od personelu sklepowego będzie się więc wymagało lepszej znajomości techniki handlu i towaroznawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-83.2" who="#PoselWicentyBoleslaw">Nie bez wpływu na ogólne efekty działalności przedsiębiorstw handlowych, jak i obsługę konsumenta, są również wartości moralne oraz inwencja personelu kierowniczego i sklepowego.</u>
+ <u xml:id="u-83.3" who="#PoselWicentyBoleslaw">Źródłem dopływu kwalifikowanych kadr dla potrzeb handlu są zasadnicze szkoły handlowe, gastronomiczne i przemysłu spożywczego, przygotowujące młodzież do zawodu sprzedawcy, kelnera, piekarza, cukiernika oraz systematyczne podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie zawodowe około 800 tys. pracowników handlu.</u>
+ <u xml:id="u-83.4" who="#PoselWicentyBoleslaw">W latach 1961—1965 w pięciu podstawowych zawodach, występujących w handlu wewnętrznym, ukończyło naukę około 64 tys. absolwentów. W roku szkolnym 1966—1967 ilość uczących się w podanych zawodach wynosi około 54.500 uczniów. Na lata zaś 1966— 1970 przewiduje się, że ukończy zasadnicze szkoły zawodowe 94 tys. osób w tych samych kierunkach szkolenia.</u>
+ <u xml:id="u-83.5" who="#PoselWicentyBoleslaw">Nastąpi w latach 1966—1970 dopływ absolwentów również różnych innych specjalności, jak: żywienie zbiorowe, monter radia i telewizji, monter urządzeń chłodniczych, optyk, zegarmistrz, w liczbie około 26 tys. absolwentów, nie licząc wielu innych specjalności, jak np. elektromonter, mechanik, ślusarz, jubiler itp. Średnie szkoły zawodowe przygotowują do pracy w handlu w latach 1966—1970 około 30 tys. osób w stosunku do 28 tys. w poprzedniej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-83.6" who="#PoselWicentyBoleslaw">Uznając ogólny wysiłek resortu na odcinku kadr handlowych, nie można pominąć wielu dysproporcji występujących w przekroju regionalnym. Brak szkół gastronomicznych odczuwają województwa szczecińskie, koszalińskie i olsztyńskie, w których w ostatnich latach rozwija się bardzo szybko sieć zakładów gastronomicznych. Ponadto handel uspołeczniony odczuwa dotkliwy brak wysoko kwalifikowanej kadry absolwentów szkół wyższych, ekonomistów, technologów żywienia i inżynierów różnych innych specjalności. Braki te powinny być szybko likwidowane. Nie rozwiązuje również problemu fakt, że część pracowników handlu zdobywa wyższe wykształcenie na zaocznych i eksternistycznych studiach magisterskich różnych kierunków, a także na studiach zagranicznych z zakresu piekarnictwa i gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-83.7" who="#PoselWicentyBoleslaw">Godny niewątpliwie podkreślenia jest fakt, że w celu przygotowania uczniów do przyszłej pracy, resort handlu wewnętrznego wspólnie z resortem oświaty i szkolnictwa wyższego organizuje praktyczną naukę zawodu oraz praktyki dla uczniów zasadniczych szkół zawodowych i techników, które dają możliwość zapoznania się młodzieży ze wszystkimi zmianami w handlu, jak również z towarami nowo wprowadzanymi na rynek oraz nowymi formami handlu.</u>
+ <u xml:id="u-83.8" who="#PoselWicentyBoleslaw">Drugim bardzo istotnym kierunkiem działania, mającym wpływ na wzrost kwalifikacji zawodowych w handlu rzeszy pracowników, jest szeroko rozwinięte szkolenie na różnorodnych kursach doszkalających. Przedsięwzięcia te powinny w najbliższym okresie wpłynąć w istotny sposób na działalność handlu, a przede wszystkim na dalszy wzrost kultury obsługi klienta.</u>
+ <u xml:id="u-83.9" who="#PoselWicentyBoleslaw">Stworzenie lepszych warunków socjalnych i bodźców ekonomicznych przyczyni się do szerokiego werbunku do zawodu pracownika handlu czy to w sieci handlowej, czy w produkcji. Podniesienie jednocześnie samej rangi handlowca również dopomogłoby w kompletowaniu i stabilizacji kadry handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-83.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Emilia Jeżewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#PoselJezewskaEmilia">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu chciałabym poruszyć kilka wybranych zagadnień z zakresu działalności lecznictwa otwartego. Liczba ubezpieczonych w ostatnich latach w stosunku do ogółu ludności stale wzrasta i wynosi obecnie około 30%, natomiast liczba uprawnionych do świadczeń ubezpieczeniowych i lecznictwa wzrosła do około 71% ogółu ludności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-85.1" who="#PoselJezewskaEmilia">W latach 1960—1965 wydatki na ochronę zdrowia rosły stosunkowo szybko, szybciej niż wzrastał dochód narodowy. O ile dochód narodowy podzielony, liczony w cenach bieżących, wzrósł w ubiegłym pięcioleciu szacunkowo o 38,2%, to wydatki na ochronę zdrowia ogółem — to znaczy wydatki budżetu państwa, przedsiębiorstw i organizacji społecznych — wzrosły o 39,6%.</u>
+ <u xml:id="u-85.2" who="#PoselJezewskaEmilia">Objęcie ubezpieczeniem szerokich grup ludności, przy jednoczesnym znacznym wzroście zapotrzebowania społeczeństwa na usługi służby zdrowia powoduje, że co dziesiąty statystyczny obywatel naszego kraju przebywa co roku w szpitalu — daje to przeszło 3 miliony pacjentów w lecznictwie zamkniętym, a każdy statystyczny Polak czterokrotnie w roku korzysta z usług lecznictwa otwartego, co wynosi około 120 milionów porad rocznie. Nic też dziwnego, że przy tak szerokim świadczeniu usług przez ten pion służby zdrowia, jest on w centrum zainteresowania całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-85.3" who="#PoselJezewskaEmilia">Przez opiekę zdrowotną otwartą rozumiemy opiekę profilaktyczno-leczniczą, udzielaną ludności w jej zwykłych warunkach bytowych. Składa się ona z opieki zdrowotnej podstawowej i z opieki specjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-85.4" who="#PoselJezewskaEmilia">Pomoc podstawową nad ludnością sprawują: lekarz ogólny, pediatra, ginekolog, lekarz przemysłowy i stomatolog. W celu usystematyzowania w korzystaniu określonej grupy ludności z zespołowej pomocy opieki podstawowej, dokonano przed paroma laty rejonizacji lecznictwa otwartego. W obecnym więc systemie organizacyjnym służby zdrowia zasadniczym czynnikiem organizacyjnym, od którego sprawności działania w dużym stopniu uzależniony jest stan zdrowotny ludności — są poradnie rejonowe. Dzięki dużym wysiłkom, włożonym w organizację rejonów, w miastach i osiedlach osiągnięty został duży postęp, choć rejonizacji w. lecznictwie otwartym nie można oceniać pozytywnie. W miastach powiatowych i osiedlach, rejonów mieszczących się w granicach normatywnych jest około 60%; wielkość ich często dość duża. W powiatach takich do rejonów miejskich przyłączono z konieczności duża liczbę mieszkańców' nie tylko okolicznych, ale odległych wsi — wskutek czego ludność ta faktycznie korzysta raczej z opieki felczerskiej niż lekarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-85.5" who="#PoselJezewskaEmilia">Na działalność lecznictwa otwartego wpływa niekorzystnie nie wszędzie jeszcze dostateczna baza lokalowa. Dużo placówek lecznictwa otwartego znajduje się w pomieszczeniach nieodpowiednich, nadmiernie zagęszczonych, co spowodowane jest złym stanem technicznym budynków i nieodpowiednimi warunkami funkcjonalnymi i sanitarnymi. Jest to wynikiem adaptowania do celów służby zdrowia budynków o innym pierwotnym przeznaczeniu. Niedostateczna baza lokalowa i diagnostyczna nie jest jednak główną przyczyną błędów i niedociągnięć w funkcjonowaniu lecznictwa podstawowego. Spotkać można placówki peryferyjne, niezbyt dobrze wyposażone, a doskonale pracujące i inne, doskonale wyposażone i lokalowo znakomicie usytuowane, gdzie z powodu złej organizacji pracy, małego zainteresowania i braku odpowiedniego kierownictwa, jakość świadczeń budzi wiele zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-85.6" who="#PoselJezewskaEmilia">Wydaje się jednak, że istnieje możliwość znacznego poprawienia istniejącej sytuacji przez szereg posunięć i usprawnień organizacyjnych. Notując stały postęp w rozwoju podstawowego lecznictwa otwartego, trzeba stwierdzić, że zasada powszechności i dostępności opieki lekarskiej jest coraz szerzej realizowana. Stosunkowo łatwy dostęp do lekarza rejonowego istnieje już prawie dla całej ludności miejskiej i dużego odsetka ludności na wsi, szczególnie jeśli chodzi o godziny ranne i popołudniowe.</u>
+ <u xml:id="u-85.7" who="#PoselJezewskaEmilia">Niedostateczna jest natomiast opieka nad obłożnie i przewlekle chorymi w domu, zwłaszcza w mniejszych miastach i osiedlach. Uzyskanie pomocy lekarskiej czy pielęgniarskiej w godzinach wieczornych jest w praktyce możliwe tylko w miastach wojewódzkich i w większych ośrodkach miejskich. W miastach mniejszych i osiedlach, ludność korzystać musi w godzinach wieczornych z najdroższej dla państwa pomocy, to jest z pogotowia ratunkowego. Prawidłowe rozłożenie godzin pracy lekarzy rejonowych i rozwiązanie sprawy transportu, pozwoliłoby zbliżyć lekarza do pacjenta, poprawiłoby dostępność pomocy lekarskiej w domu i odciążyłoby w poważnym stopniu oddziały doraźnej pomocy, których świadczenia, jak już wspomniałam, są najdroższe.</u>
+ <u xml:id="u-85.8" who="#PoselJezewskaEmilia">Obowiązki lekarza rejonowego nie powinny ograniczać się tylko do udzielania pomocy lekarskiej osobom zgłaszającym się doraźnie. Powinien on czynnie wpływać na sprawy zdrowia przez planowe zapobieganie i opiekę nad wybranymi grupami osób; na nim spoczywa zadanie koordynacji opieki lekarzy innych specjalności nad osobami zamieszkałymi w jego rejonie i odpowiedzialność za jej ciągłość.</u>
+ <u xml:id="u-85.9" who="#PoselJezewskaEmilia">W świetle posiadanych przez Komisję Zdrowia materiałów i obserwacji nasuwa się stwierdzenie, że lekarz rejonowy nie spełnia jeszcze w środowisku swej roli wiodącej nad chorym. Przyczyny tego zjawiska są liczne i różnorodne, a wśród nich to: zbyt mała w stosunku do potrzeb liczba lekarzy pracujących w lecznictwie otwartym, zwłaszcza w pełnym wymiarze godzin, niedostateczne przygotowanie do tej pracy lekarzy młodych, zły system prowadzenia kart historii chorób i obiegu dokumentacji, niedostateczna współpraca lecznictwa otwartego z lecznictwem zamkniętym. Lekarze młodzi niechętnie podejmują pracę w lecznictwie otwartym, tłumacząc to niemożnością dokształcania się i trudnościami specjalizacji w zakresie medycyny ogólnej.</u>
+ <u xml:id="u-85.10" who="#PoselJezewskaEmilia">W celu poprawy istniejącej sytuacji celowe jest, aby już w toku szkolenia lekarzy, w czasie studiów, szerzej była uwzględniana problematyka medycyny społeczno-zapobiegawczej, między innymi przez wykłady teoretyczne z tego zakresu i zajęcia praktyczne w odpowiednich placówkach lecznictwa otwartego. Także obecny system specjalizacji w medycynie ogólnej nie zachęca do podejmowania tej specjalizacji, czego dowodem jest zbyt mała ilość specjalizujących się. Aby lekarz rejonowy mógł być lekarzem wiodącym, musi być dobrze zorientowany w stanie zdrowia pacjentów swego rejonu, we wszystkich ich niedomaganiach. Dlatego też obecny system rejestracji polegający na tym, że pacjent ma wiele historii choroby, budzi wiele zastrzeżeń. Chory powinien posiadać jedną zbiorczą historię choroby, przekazywaną do poszczególnych lekarzy, którzy w jakiś bardziej przejrzysty sposób odnotowywaliby wyniki przeprowadzonych badań dodatkowych, postawioną diagnozę i wyznaczoną terapię. Osiągnęłoby się wtedy wreszcie niezbędne współdziałanie między opieką podstawową i specjalistyczną, jak również między poradniami specjalistycznymi i uniknęłoby się nie zawsze uzasadnionej i zbyt częstej obecnie wędrówki pacjentów po różnych gabinetach.</u>
+ <u xml:id="u-85.11" who="#PoselJezewskaEmilia">Działalność zaplecza diagnostycznego, zwłaszcza w zakresie badań analitycznych, rentgeno-diagnostycznych i elektrokardiograficznych w wielu powiatach nie jest jeszcze dostateczna. Notuje się wąski zakres badań, zbyt długie okresy wyczekiwań na wykonanie badania, zbyt częste kierowanie pacjentów do miasta wojewódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-85.12" who="#PoselJezewskaEmilia">Ściślejsza współpraca lecznictwa zamkniętego z lecznictwem otwartym mogłaby niedociągnięcia te zlikwidować. Koncentracja kadr specjalistycznych oraz posiadane zaplecze zabiegowe, diagnostyczne i specjalistyczne predysponują szpital do sprawowania nadzoru w całokształcie opieki zdrowotnej. Szpital powinien nie tylko udostępnić w miarę potrzeby swój potencjał diagnostyczno-leczniczy dla pacjentów z zewnątrz, lecz powinien stać się miejscem szkolenia i doskonalenia personelu fachowego służby zdrowia powiatu. Niestety, wydane przez Ministerstwo Zdrowia zarządzenia i instrukcje regulujące sprawę patronatu szpitali i pomocy diagnostycznej dla lecznictwa otwartego, są zbyt słabo realizowane. Bardziej konsekwentne egzekwowanie i rozliczanie szpitali z ich działalności w tym zakresie poprawić może sytuację na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-85.13" who="#PoselJezewskaEmilia">Najlepiej działającym zarówno w zakresie lecznictwa, jak i profilaktyki jest pion pediatryczny, a następnie położniczo-ginekologiczny. Najczulszym miernikiem opieki nad matką i dzieckiem jest wskaźnik umieralności niemowląt obniżający się systematycznie w bardzo wielu województwach. Dla porównania chcę podać, że przed 1939 r. na tysiąc żywo urodzonych dzieci umierało około 135. Dzisiaj, dzięki podniesieniu się dobrobytu ludności i radykalnej poprawie opieki nad matką i dzieckiem, średnia krajowa umieralności niemowląt wynosi 38,6. W poradniach dziecięcych pracują przeważnie lekarze pediatrzy. Ilość przyjęć chorych dzieci maleje na korzyść wizyt patronażowych i poradnianych dzieci zdrowych. W wielu powiatach jest ścisłe powiązanie poradni dziecięcych z oddziałami szpitalnymi, a ordynatorzy interesują się i kontrolują pracę lekarzy pediatrów zatrudnionych w lecznictwie otwartym.</u>
+ <u xml:id="u-85.14" who="#PoselJezewskaEmilia">Obecnie, aby realizacja zadań opieki podstawowej była właściwa, należy przede wszystkim wprowadzić wiele usprawnień organizacyjnych, prowadzących do lepszego wykorzystania istniejącej bazy i kadry, radykalniej egzekwować od nadzoru powiatowego — pełnionego przez ordynatorów szpitalnych — nałożone na nich obowiązki oraz wzmocnić obsadę kierowniczą przychodni obwodowych i rejonowych, zwrócić większą uwagę nie tylko na zakres i dostępność, ale przede wszystkim na jakość usług. Poprawienie nadzoru w zakresie wydajności i jakości pracy lecznictwa otwartego jeszcze bardziej usprawni dostępność tego lecznictwa i spowoduje, że potrzeby społeczeństwa w zakresie ochrony zdrowia będą zaspokajane w stopniu zadowalającym.</u>
+ <u xml:id="u-85.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Należy zauważyć, że istotnie nasze osiągnięcia w dziedzinie zmniejszenia umieralności niemowląt są ogromne, o czym mogliśmy się przekonać z przemówienia posłanki Jeżewskiej. Ale myślę, że osiągniętym wskaźnikiem nie powinniśmy się zadowalać i należy sobie stawiać bardzo konkretne zadanie dalszego zmniejszania umieralności niemowląt.</u>
+ <u xml:id="u-86.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Adamiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Wysoka Izbo! Stały wzrost zapotrzebowania na wodę i jej energię, okresowe braki wody w niektórych regionach kraju, w innych natomiast ustawiczna groźba powodzi — oto czynniki, które dyktują konieczność działania państwa w kierunku stwarzania niezbędnych zapasów wody i należytego nimi gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-87.1" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Rząd przedsiębierze w tym względzie zakrojone na szeroką skalę i skuteczne w rezultacie środki. Nakłady na budownictwo wodne podstawowe, w tym budowę zbiorników tak zwanych wielozadaniowych, realizowane przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej w 1966 r. wynosiły 785 mln zł, a na rok bieżący zaplanowane jest 818 mln zł. Sprawom związanym z programowaniem, lokalizacją i przebiegiem realizacji tych inwestycji sejmowa Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi poświęca szczególną uwagę, a podkomisja do spraw gospodarki wodnej zajmuje się nimi na bieżąco. Program budowy zbiorników zawarty jest w opracowanym przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej planie perspektywicznym gospodarki wodnej w Polsce na lata 1961—1980. Bieżący plan 5-letni stanowi zatem kolejny wycinek tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-87.2" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Realizacja planu za rok ubiegły i okres 5 miesięcy roku bieżącego przebiega na ogół pomyślnie. Głównymi obiektami, jakie znajdują się w trakcie budowy są:</u>
+ <u xml:id="u-87.3" who="#PoselAdamiecWladyslaw">— Stopień wodny na Wiśle we Włocławku — inwestycja priorytetowa, która zaawansowana ma być do końca 1967 r. w 80%. Występujące jednak braki materiałowe i nieterminowość dostaw niektórych urządzeń zakłócają normalny tok robót. Budowa ta wraz z projektowanym stopniem w Wyszogrodzie poza efektami energetycznymi posiadać będzie istotne znaczenie dla żeglugi na Wiśle.</u>
+ <u xml:id="u-87.4" who="#PoselAdamiecWladyslaw">— Zakończone zostały już podstawowe prace przy zaporze w Tresnej na rzece Sole.</u>
+ <u xml:id="u-87.5" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Napełniony po raz pierwszy zbiornik o pojemności 102 mln m^3^ wszedł w normalną eksploatację, a hydroelektrownia o mocy 21 MW znajduje się w ostatniej fazie budowy. Na tej samej rzece, w miejscowości Czaniec, dobiega końca budowa zbiornika wyrównawczego dla zbiornika w Porąbce. Tak więc w 1967 r. oddana zostanie do pełnej eksploatacji pierwsza w Polsce kaskada na jednym z dopływów górnej Wisły.</u>
+ <u xml:id="u-87.6" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Tym samym rozwiązany zostanie problem zaopatrzenia w stosunkowo czystą wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i chronione będą od powodzi tereny położone wzdłuż dolnego biegu rzeki.</u>
+ <u xml:id="u-87.7" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Nastąpi częściowe wyrównanie przepływu wód górnej Wisły. Stworzone zostały warunki do budowy elektrowni szczytowo-pompowej o wielkiej mocy. Tym niemniej jednak wiele jeszcze spraw związanych z zagospodarowaniem otoczenia zbudowanych już zbiorników pozostanie długo jeszcze otwartych, a wspaniałe walory turystyczno-wypoczynkowe tamtejszych terenów nie będą mogły być w sposób właściwy udostępnione w celach rekreacyjnych przebywającym tam masowo turystom i wycieczkowiczom z pobliskich ośrodków przemysłowych Śląska i krakowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-87.8" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W bieżącym roku wchodzi w ostatnią fazę budowa zbiornika wodnego w Solinie na Sanie, o pojemności użytecznej około 300 mln m^3^ wraz z hydroelektrownią o mocy 120 MW, realizowana ze środków inwestycyjnych Ministerstwa Górnictwa i Energetyki.</u>
+ <u xml:id="u-87.9" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Rozpoczęta w 1966 r. budowa zbiornika na rzece Nysie Kłodzkiej w Głębinowie osiągnie na koniec bieżącego roku stan zaawansowania w wysokości około 33%. Planowane nakłady na tę inwestycję wynoszą 504 min zł.</u>
+ <u xml:id="u-87.10" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W ramach podstawowego budownictwa wodnego prowadzi się także budowę kędzierzyńskiego kanału żeglugowego długości 6 km, stanowiącego odcinek przyszłego kanału Odra — Dunaj. Planowany koszt tego zadania wynosi 60 mln zł, a zaawansowanie robót na koniec bieżącego roku osiągnąć ma 77%.</u>
+ <u xml:id="u-87.11" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Ponadto wykonuje się odcinkami regulację Wisły środkowej. Zadanie to realizowane jest stosunkowo wolno. Z uwagi na długofalowy charakter budowy i duże koszty, sięgające kwoty 1.160 mln zł, realizacja tego przedsięwzięcia trwać będzie chyba kilkanaście jeszcze lat.</u>
+ <u xml:id="u-87.12" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Poza wymienionymi obiektami realizuje się wiele mniejszych inwestycji, jak stopień wodny Śniardwy, regulację potoków górskich itp. Postęp robót jest tu widoczny, lecz zakres jeszcze niewystarczający, a to z uwagi na skromne nakłady finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-87.13" who="#PoselAdamiecWladyslaw">W roku bieżącym rozpoczyna się budowę zbiornika wodnego na Małej Wiśle w Wiśle- Czarnem, o koszcie całkowitym około 170 mln zł. Zbiornik będzie miał za zadanie zaopatrzenie w wodę rejonu Ustronia, Goleszowa i Cieszyna oraz ochronę przeciwpowodziową.</u>
+ <u xml:id="u-87.14" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Decyzją rządu, co do wyboru alternatywy zabudowy Dunajca, rozstrzygnięto trwający od lat spór pomiędzy projektantami naukowcami i władzami. Tym samym załatwiony został postulat sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi, zgłaszany z tej wysokiej trybuny. Obecnie przygotowuje się budowę systemu zbiorników wodnych z hydroelektrownią na rzece Dunajcu w rejonie Czorsztyna—Niedzicy i w Sromowcach Wyżnych. Rozpoczęcie budowy ma nastąpić w 1968 r. Wojewódzki Zespół Poselski w Krakowie na swym posiedzeniu wyjazdowym zapoznał się z aktualnym stanem prac, przekazując swe uwagi i wnioski zainteresowanym władzom.</u>
+ <u xml:id="u-87.15" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Trwają także prace przygotowawcze do rozpoczęcia w 1969 r. budowy zbiornika na rzece Rabie w Stróży dla zaopatrzenia w wodę miasta Krakowa oraz zbiornika w Sulejowie na rzece Pilicy dla potrzeb miasta Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-87.16" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Ponieważ doświadczenia zdobyte przy budowie zbiorników w Tresnej potwierdziły konieczność objęcia kompleksowym programem wszystkich inwestycji związanych bezpośrednio i pośrednio z budową zbiorników, wznawiam przeto postulat pod adresem rządu o podjęcie odpowiednich decyzji, określających obowiązki poszczególnych resortów w tym zakresie. Ma to istotne znaczenie przede wszystkim dla ludności, która podlegać będzie przemieszczaniu, a jej gospodarstwa całkowitej bądź częściowej likwidacji.</u>
+ <u xml:id="u-87.17" who="#PoselAdamiecWladyslaw">Postuluję również ponowne rozważenie możliwości dokonania korekty założeń na 1968 r., według których miałby nastąpić znaczny spadek nakładów na budownictwo wodne podstawowe. Tymczasem zwiększenie nakładów wydaje się konieczne w celu zapewnienia należytego tempa prac oraz pełnego wykorzystania z trudem skompletowanego potencjału wykonawczego, wyspecjalizowanego w tej dziedzinie budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-87.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Juliusz Malewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#PoselMalewskiJuliusz">Wysoki Sejmie! W stanie organizacji ochrony przeciwpożarowej notuje się pewną poprawę, niemniej jednak nadal gospodarka narodowa ponosi poważne straty powodowane przez pożary.</u>
+ <u xml:id="u-89.1" who="#PoselMalewskiJuliusz">Średnio rocznie notuje się około 20.300 pożarów, które wyrządzają straty na kwotę 585 mln zł, z tego największe straty w rolnictwie, a mianowicie 440 mln zł, to jest około 70% ogólnych strat w kraju. Spaleniu ulegają głównie budynki kryte słomą, gdyż około 85% budynków spalonych to budynki o pokryciu słomianym.</u>
+ <u xml:id="u-89.2" who="#PoselMalewskiJuliusz">Powyższa sytuacja jest wynikiem ogólnego stanu zabudowy wsi, gdyż około 3.800 tys. budynków, to jest 41,9% posiada jeszcze słomiane pokrycie dachowe. Najgorsza sytuacja pożarowa pod tym względem jest na terenie czterech województw: to jest warszawskiego, kieleckiego, lubelskiego i łódzkiego, w których 65,5% budynków jest krytych słoma, a spaleniu ulega 60% ogólnej ilości budynków objętych pożarem w skali krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-89.3" who="#PoselMalewskiJuliusz">Zasadniczym kierunkiem działania zmierzającym do uzyskania poprawy stanu ochrony przeciwpożarowej na wsi jest bardziej rygorystyczne wyeliminowanie krycia słomą nowo wznoszonych budynków i ograniczenie zużycia drewna w budownictwie wiejskim oraz zapewnienie planowej wymiany istniejących pokryć palnych na niepalne.</u>
+ <u xml:id="u-89.4" who="#PoselMalewskiJuliusz">Realizacja tych nie nowych zadań, ustalonych uchwałą Rady Ministrów, jest niezadowalająca, gdyż brak wciąż dostatecznego zaopatrzenia wsi przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w odpowiednią ilość ognioodpornych materiałów pokrywczych.</u>
+ <u xml:id="u-89.5" who="#PoselMalewskiJuliusz">W latach 1961—1965 wymieniono palne pokrycia zaledwie na 221 tys. budynków, a równocześnie pokryto słomą dalsze 15.600 budynków, czyli ilość budynków o pokryciu palnym zmniejszyła się tylko o 205.400 budynków, to jest około 5% w stosunku do ogólnej ilości budynków krytych słomą.</u>
+ <u xml:id="u-89.6" who="#PoselMalewskiJuliusz">Pomimo zaplanowania poważnego wzrostu dostaw ognioodpornych materiałów pokrywczych w obecnej pięciolatce — przy dodatkowych zadaniach w zakresie budowy nowych budynków i prac remontowych— umożliwią te dostawy materiałów wymianę słomianych pokryć na około 400 tys. budynków, czyli w 1970 r. jeszcze około 3.200 tys. budynków będzie posiadało słomiane pokrycia. W tej sytuacji należy podjąć kroki, aby wykorzystać wszystkie możliwości dla wzrostu produkcji ognioodpornych materiałów pokrywczych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-89.7" who="#PoselMalewskiJuliusz">Pewną poprawę warunków bezpieczeństwa pożarowego w zakładach pracy osiągnięto w ramach realizacji postanowień uchwały nr 349 Rady Ministrów w sprawie podniesienia stanu bezpieczeństwa pożarowego w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-89.8" who="#PoselMalewskiJuliusz">Oceniając realizację uchwały po 4 latach od jej podjęcia, należy uznać, że przyczyniła się ona do wykorzystania rezerw i możliwości istniejących w zakładach pracy w zakresie dostosowania obiektów do wymagań ochrony przeciwpożarowej oraz zainteresowania kierownictwa i załóg zakładów pracy problematyką bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Ponieważ jednak w całości swoich postanowień uchwała nie została jeszcze w pełni wykonana, a na wielu odcinkach realizacji nastąpiło opóźnienie, dlatego niezbędne jest dalsze czuwanie nad stanem realizacji postanowień uchwały i zapewnienie niezbędnych środków do ich wykonania. Jest to szczególnie ważne w związku ze stosowaniem coraz to nowych niejednokrotnie pożarowo niebezpiecznych materiałów, a wypadki powstałych w przemyśle dużych pożarów są sygnałem o konieczności podniesienia stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-89.9" who="#PoselMalewskiJuliusz">Główny ciężar prowadzenia prac w zakresie ochrony przeciwpożarowej i zwalczania pożarów spoczywa na strażach pożarnych. Dlatego ważnym zadaniem jest rozbudowa sieci straży pożarnych, aby w poszczególnych miejscowościach i większych zakładach pracy zorganizowane były odpowiednio wyposażone jednostki straży pożarnych. Na podkreślenie zasługuje fakt bezinteresownej, społecznej, ofiarnej pracy półmilionowej rzeszy strażactwa ochotniczego w prowadzeniu działalności zapobiegawczej, uświadamiającej oraz akcji gaszenia powstałych pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-89.10" who="#PoselMalewskiJuliusz">Nadal jeszcze jednak występują poważne trudności w wykonaniu zadań straży pożarnych, które są wynikiem braku sieci łączności, niedostatecznego zaopatrzenia w wodę oraz braków w wyposażeniu w podstawowy sprzęt.</u>
+ <u xml:id="u-89.11" who="#PoselMalewskiJuliusz">Niezależnie od powyższego przedstawiciele straży pożarnych na spotkaniach poselskich stwierdzają złą jakość dostarczanego sprzętu, szczególnie samochodów i węży pożarniczych. Zagadnienia te rozpatrywała Komisja Spraw Wewnętrznych i wystąpiła z odpowiednimi dezyderatami do Ministra Przemysłu Ciężkiego i Ministra Przemysłu Chemicznego o poprawę jakości sprzętu, gdyż dla straży pożarnych musi być zapewniony sprzęt o wysokiej jakości i niezawodnym działaniu. Ponadto zachodzi konieczność rozważenia możliwości podjęcia produkcji nowoczesnego sprzętu przeciwpożarowego z uwagi na szybki rozwój uprzemysłowienia kraju i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-89.12" who="#PoselMalewskiJuliusz">Poważne również trudności występują w wielu prezydiach rad narodowych z powodu braku limitów finansowych na zakup sprzętu, mimo że jest podaż sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-89.13" who="#PoselMalewskiJuliusz">Na zakończenie chciałbym podkreślić, że większość pożarów powstaje na skutek nieostrożności i nieprzestrzegania przepisów przeciwpożarowych, dlatego należy prowadzić właściwą politykę sankcji karnych w stosunku do osób, które przez lekceważenie bezpieczeństwa pożarowego narażają majątek narodowy na poważne straty.</u>
+ <u xml:id="u-89.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Wznowienie posiedzenia nastąpi jutro, o godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-90.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jako pierwszy po wznowieniu posiedzenia zabierze głos Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów towarzysz Stefan Jędrychowski, aby ustosunkować się do dyskusji i do wniosków, jakie były w toku dyskusji zgłoszone przez obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-90.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Sekretarza Posła Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Komunikacji i Łączności odbędzie się jutro, dnia 13 czerwca — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-91.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Zapowiedziane na dzień jutrzejszy posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów rozpocznie się jutro, dnia 13 czerwca o godz. 15 w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-91.2" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie to zakończy się jutro wieczorem.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, do dnia 13 czerwca, do godziny 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-92.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-92.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-92.3" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-93.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Tadeusza Młyńczaka i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-93.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-93.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-93.4" who="#Marszalek">W celu ustosunkowania się do dyskusji nad informacją o przebiegu dotychczasowego wykonania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970, zabierze obecnie głos Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów obywatel Stefan Jędrychowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-94">
+ <u xml:id="u-94.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Nie sposób ustosunkować się szczegółowo do tak bogatej i wszechstronnej dyskusji. Dlatego pozwolę sobie poruszyć tylko niektóre sprawy, które wymagają dalszych wyjaśnień lub odpowiedzi. Całość stenogramu zostanie skrupulatnie przejrzana i właściwe ministerstwa lub Komisja Planowania ustosunkuje się później do tych postulatów i zapytań, w sprawie których nie wypowiem się obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-94.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Na tle osiągnięć produkcji rolnej ostatnich lat posłowi Łubieńskiemu nasunęła się wątpliwość, czy metoda planowania stosowana w rolnictwie jest właściwa.</u>
+ <u xml:id="u-94.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Motywy przyjęcia ostrożnej metody zakładanego w planach rocznych szacunku wielkości produkcji roślinnej były już kilkakrotnie przedstawione na plenum Wysokiego Sejmu i na Komisji sejmowej. Dlatego nie potrzebuję ich powtarzać. Istota zagadnienia sprowadza się do tego, czy lepiej mieć rezerwę w planie z powodu zbyt ostrożnego szacunku produkcji rolniczej, rezerwę, która staje się rzeczywistością tylko w przeciętnych, lub lepszych od przeciętnych, warunkach atmosferycznych, czy też kompensować w bilansach skutki niedoborów produkcji rolniczej w wypadku nieurodzaju lub zbyt optymistycznych szacunków produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-94.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ponieważ wahania w poziomie produkcji rolniczej są nieuniknione, metoda szacunku plonów na podstawie średniej z 4 ostatnich lat stanowi rodzaj ubezpieczenia na wypadek nieurodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-94.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Co do poruszonej przez tegoż posła sprawy poprawy struktury gospodarstw rolnych, chciałbym poinformować, że Ministerstwo Rolnictwa prowadzi obecnie intensywne prace nad programem scalania gruntów. W 102 powiatach przeprowadzana jest szczegółowa ankietyzacja gospodarstw rolnych, która da podstawy do ustalenia: zakresu prac komasacyinych, ich kolejności, potrzebnych środków technicznych, finansowych i kadrowych. Jednocześnie powołano komisję dla opracowania potrzebnych aktów ustawodawczych. Całość materiałów w tej sprawie będzie przygotowana do końca roku. Jest to zgodne z potrzebami, ponieważ dopiero w przyszłym roku powstaną większe możliwości kadrowe dla przeprowadzenia komasacji w związku z zakończeniem akcji gleboznawczej klasyfikacji gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-94.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Aby przeciwdziałać dysproporcjom między możliwościami wynikającymi z przeprowadzonych melioracji a niedostatecznym zapleczem budynkowym — dla większych kompleksów melioracyjnych opracowywane są kompleksowe plany zagospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-94.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Zatwierdzony specjalna uchwałą Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów plan zagospodarowania rejonu kanału Wieprz-Krzna przewiduje między innymi rozwój sieci punktów skupu mleka, budowę dróg, dostawę materiałów budowlanych, rozbudowę zaplecza przedsiębiorstw budowlanych. Podobne programy realizowane są w rejonie Żuław i w rejonie bagna Wizna.</u>
+ <u xml:id="u-94.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozporządzenie Rady Ministrów przewiduje równoległą realizację robót melioracyjnych na większych obszarach i inwestycji towarzyszących. Wspomnieć trzeba także o niedawno podjętej uchwale o koordynacji inwestycji na terenach wiejskich, która też może przyczynić się do lepszego skoordynowania tych inwestycji, jeżeli chodzi znów o tereny mniejszych melioracyjnych kompleksów.</u>
+ <u xml:id="u-94.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Problem maszyn i sprzętu rolniczego, lepszego dostosowania asortymentów produkcji do potrzeb rolnictwa, poprawy jakości, jest systematycznie rozpatrywany przez rząd, a na codzień zajmuje się tą sprawą specjalny pełnomocnik.</u>
+ <u xml:id="u-94.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Trzeba szybciej usuwać wąskie gardła w zdolnościach produkcyjnych przemysłu maszyn rolniczych, zaktywizować prace nad nowymi konstrukcjami, szybciej uruchamiać produkcję nowych, potrzebnych rolnictwu różnych rodzajów maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-94.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poruszony przez posła Szajnę problem norm dostaw mieszanek pasz treściwych przy wymianie zbóż przez gospodarstwa o obszarze do 3 ha wymaga rozpatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-94.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ważny problem budownictwa wiejskiego, który obszernie omówili poseł Mleczko i poseł Juźków staramy się rozwiązać przez zwiększanie w miarę możliwości dostaw materiałów budowlanych dla rynku wiejskiego oraz systematyczne zwiększanie kredytów.</u>
+ <u xml:id="u-94.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wartość materiałów przemysłowych dostarczonych na rynek wiejski w obecnym pięcioleciu będzie o 48% większa niż w poprzednim pięcioleciu. Pokryto już zapotrzebowanie rynku na takie deficytowe do niedawna artykuły, jak na przykład cement. Istnieje jeszcze niedobór niektórych materiałów, a w szczególności materiałów ściennych. W związku z tym zatwierdzono tak zwany doraźny program zwiększenia produkcji materiałów budowlanych, którego realizacja powinna dać dodatkowo w 1967 r. ponad 200 mln jednostek ceramicznych, a w 1969 r. 500 mln jednostek ceramicznych, z których duża część pójdzie na potrzeby budownictwa wiejskiego. Rady narodowe powinny poza tym wykorzystać możliwości rozwoju zespołów chłopskich w zakresie wypału cegły i wapna.</u>
+ <u xml:id="u-94.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Kredyty inwestycyjne na budownictwo wiejskie wzrosły z 3,7 mld zł w 1964 r. do 5 mld zł w 1966 r. Rozszerzono ulgi inwestycyjne w podatku gruntowym i przedłużono okres spłat kredytów na terenach predysponowanych dla rozwoju hodowli bydła i na terenach słabych ekonomicznie.</u>
+ <u xml:id="u-94.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poruszony przez obywateli posłów problem synchronizacji polityki kredytowej, zaopatrzenia materiałowego oraz pomocy technicznej jest istotny.</u>
+ <u xml:id="u-94.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Obecnie w 65 powiatach próbuje się go realizować poprzez system tak zwanego planowego budownictwa. Po zebraniu właściwych doświadczeń będzie można podjąć decyzję o ewentualnym rozszerzeniu tego systemu na pozostałe tereny.</u>
+ <u xml:id="u-94.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Problem zaopatrzenia materiałowego budownictwa wiejskiego stanowi tylko część ogólnego problemu zaopatrzenia w materiały całego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-94.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">O pewnych trudnościach i napięciach w bilansach materiałów mówił tu tow. poseł Hałas. Ogólnie biorąc, w bilansach materiałów istotnie nie ma większych rezerw, chociaż istnieją one w takich materiałach, jak na przykład cement, wapno budowlane, szkło okienne i gips.</u>
+ <u xml:id="u-94.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">O kierunkach łagodzenia niedoboru w bilansie materiałów ściennych już mówiłem. Niezależnie od podjętych już decyzji, o tak zwanym programie doraźnym, rozpatrywany jest obecnie dalszy długoterminowy program rozwoju produkcji materiałów ściennych, który rozwiąże problem wzrostu produkcji po 1970 r. W ramach tego programu przewidziana jest między innymi budowa kilku fabryk betonów. Budowa nastąpiłaby jeszcze przed 1970 r. w oparciu o dostawy z krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-94.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Opracowywany jest także program powiększenia produkcji materiałów instalacyjnych dla budownictwa. Koordynatorem produkcji materiałów budowlanych w klasycznym tego słowa znaczeniu, co odnosi się głównie do materiałów pochodzenia mineralnego, jest Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, które opracowuje też bilanse i programy rekonstrukcji poszczególnych branż i ich generalne założenia inwestycyjne dla wszystkich wykonawców. Koordynująca funkcja Komisji Planowania niewątpliwie powinna być wzmocniona w zakresie planowania całości materiałów budowlanych, zwłaszcza poza tymi klasycznymi materiałami branży mineralnej.</u>
+ <u xml:id="u-94.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Podobnie jak w bilansach materiałów budowlanych, również w wykonawstwie budowlanym, jak i w całej działalności inwestycyjnej, istnieje stan określonego napięcia. Mówiłem o tym, analizując wyniki budownictwa w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-94.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ilustrowali to zagadnienie obywatele posłowie negatywnymi przykładami z przebiegu wykonawstwa inwestycji przemysłu chemicznego, lekkiego, spożywczego, chłodni, elewatorów, inwestycji społeczno-kulturalnych, szkolnych, służby zdrowia, turystyczno-wypoczynkowych i czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-94.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Jak mówiłem już, został opracowany program przezwyciężenia tych trudności przez rozwój potencjału budowlanego, ukierunkowany terenowo i według specjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Czynimy wysiłki, aby przezwyciężyć trudności w zaopatrzeniu budownictwa w materiały budowlane, maszyny i środki transportu, w siłę roboczą, w szczególności kwalifikowaną. Obok tego konieczne jest lepsze dostosowanie przy konstruowaniu planów inwestycyjnych, poziomu i struktury inwestycji do realnych możliwości przerobu. Włączanie pod napo rem potrzeb do planu inwestycyjnego niedostatecznie przygotowanych inwestycji lub nie mających szans realizacji, potęguje tylko trudności, przyczynia się do nadmiernego rozszerzenia frontu inwestycyjnego i do przedłużania cyklu inwestycji. Z tego względu w prawidłowej polityce inwestycyjnej nie możemy zbyt sztywno podchodzić do terminów rozpoczynania inwestycji ustalanych w programie wieloletnim, niezależnie od aktualnego stanu przygotowania inwestycji i możliwości realizacji. Takie sztywne podejście nie byłoby zgodne z nowym systemem planowania i finansowania inwestycji. Oczywiście, powinniśmy dążyć do tego, ażeby rzeczowe programy inwestycji były realnie planowane i w ogólnych rozmiarach realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-94.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W szczególności nie można żądać usztywnienia programu inwestycji nielimitowanych grupy — „B”. Ta kategoria inwestycji została wprowadzona jako elastyczny czynnik polityki inwestycyjnej dla wykorzystania dodatkowych możliwości. Jest to swego rodzaju margines, który może być szerszy lub węższy w zależności od konkretnej sytuacji czasu i miejsca. Próba usztywnienia tego elementu prowadziłaby do zlikwidowania go w praktyce, do włączenia do inwestycji limitowych, czyli do zlikwidowania inicjatywy i pomysłowości W działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-94.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Nie można się też domagać, aby czyny społeczne traktować tak samo jak inne inwestycje pod względem zapewnienia wykonawstwa przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe i zaopatrzenia materiałowego w materiały centralnie rozdzielane. W samym swoim założeniu czyny społeczne mają być wykonywane przede wszystkim systemem gospodarczym, z dużym udziałem pracy samych zainteresowanych i oparte w przeważnej mierze na zaopatrzeniu w materiały lokalne. Dlatego preferujemy czyny społeczne drogowe, nie wymagające poza pomocą techniczną angażowania potencjału przedsiębiorstw i poza pewną ilością cementu centralnie rozdzielanych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-94.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W konkretnych warunkach napięcia w planach inwestycyjnych i w wykonawstwie, wnioski zmierzające do dalszego rozszerzania działalności inwestycyjnej muszą być traktowane z największą ostrożnością. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę z niezaspokojenia wielu jeszcze potrzeb, jak na przykład wymienione tu potrzeby w zakresie gospodarki wodnej czy w dziedzinie przemysłu papierniczego, czy w dziedzinie narzędzi, czy też w zakresie inwestycji kulturalnych. Gotowi jesteśmy rozważyć przy sporządzaniu projektu następnego planu 5-letniego określone zmiany w proporcjach i strukturze inwestycji. Ale nie możemy potęgować napięcia w planie inwestycyjnym przez stwarzanie na przykład nowych źródeł środków finansowych przeznaczonych na inwestycje bez odpowiedniego pokrycia rzeczowego.</u>
+ <u xml:id="u-94.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozkład na lata nakładów na budowę stopni wodnych i zbiorników wynika z cyklu inwestycyjnego i dlatego w pełni możliwa jest taka sytuacja, że w określonym roku, jak na przykład w 1966 r. nakłady te mogą być niższe niż w roku poprzednim. Ale sprawa ta, poruszona przez posła Adamca, zostanie jeszcze rozpatrzona w toku prac nad planem 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-94.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poruszony przez posła Benesza problem przystosowania naszych portów do szybkiego załadunku i rozładunku statków o dużej nośności jest problemem istotnym, między innymi ze względu na potrzeby naszego handlu zagranicznego. Na razie koncentrujemy się na budowie takich urządzeń w Świnoujściu. Podobne inwestycje w Gdyni lub w Gdańsku powinny być starannie przygotowane, tak aby można je było realizować w następnym pięcioleciu. O ile chodzi o zwiększenie zdolności produkcyjnych przemysłu narzędziowego, o czym mówiła posłanka Gąsiorkiewicz, w rozpatrywaniu jest sprawa dalszej rozbudowy fabryki materiałów ściernych w Kole. Dalsze nie przewidziane w planie inwestycje będą raczej musiały zaczekać do nowego pięciolecia. Tymczasem specjalizowane fabryki przemysłu narzędziowego powinny być odciążone przez lepsze wykorzystanie narzędziowni przyzakładowych. W przemyśle maszynowym od 1 stycznia tego roku zostały stworzone warunki po temu — przez doliczenie dla celów planowania i korekty funduszu płac wartości produkcji narzędzi do poziomu produkcji globalnej. Już są pierwsze sygnały, że narzędziownie przyzakładowe zaczynają rozszerzać produkcję narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-94.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Ważny problem z zakresu polityki inwestycyjnej poruszył poseł prof. Pawłowski. Chodzi o kompleksowe wykorzystanie złóż surowców. W tym kierunku stale staramy się aktualizować program działania, chociaż trzeba przyznać, że koordynacja tych spraw natrafia na wiele trudności zarówno obiektywnych, jak i subiektywnych, z powodu często wąskoresortowego podejścia zainteresowanych stron.</u>
+ <u xml:id="u-94.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Mamy już jednak wiele pozytywnych przykładów dotyczących na przykład wykorzystania produktów ubocznych elektrowni, wykorzystania odpadów przemysłu cynkowo-ołowianego w Miasteczku Śląskim na cele nawożenia rolniczego, wykorzystania na cele nawozowe lub budowlane wapna odpadowego w różnych gałęziach przemysłu, kompleksowe zagospodarowanie żużla hutniczego itp.</u>
+ <u xml:id="u-94.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W toku realizacji jest sprawa bentonitów i łupku prażonego. Natomiast są niektóre sprawy, jak na przykład wykorzystanie na cele produkcji cementu odpadów poflotacyjnych przemysłu siarkowego, jak sprawa wykorzystania żużla w hutach miedzi lub jak sprawa wykorzystania fosforogipsów — odpadów przemysłu nawozów fosforowych — które wymagają opracowania technologicznego.</u>
+ <u xml:id="u-94.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozwiązanie sprawy byłoby dużo łatwiejsze, gdyby sprawa kompleksowego wykorzystania złoża rozpatrywana była we wszystkich stadiach przygotowania inwestycji, a więc przy zatwierdzaniu dokumentacji geologicznej, przy ustalaniu lokalizacji ogólnej i szczegółowej inwestycji i przy zatwierdzaniu danych wyjściowych do projektu. Oczywiście w każdym razie musi być też badana ekonomiczna opłacalność kompleksowej eksploatacji, bo od tego warunku odejść nie możemy.</u>
+ <u xml:id="u-94.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Rozpoczęcie budowy elektrowni atomowej w Polsce według obecnego rozeznania w studiach do długoterminowego planu perspektywicznego — przewiduje się przed rokiem 1980 z tym, że około 1985 r. energetyka jądrowa miałaby osiągnąć moc zainstalowaną 1.500 MW. Oczywiście jest to ustalenie wstępne. Zostało to ustalone na podstawie orzeczenia kompetentnej komisji, która badała problem z punktu widzenia ekonomicznego i technicznego. To prawda, że dla nauki i postępu techniki można niekiedy odstąpić od ścisłego rachunku ekonomicznego. W tym wypadku jednak możemy się oprzeć w dużej mierze na doświadczeniach zagranicznych i możemy przyjąć i adaptować te doświadczenia w momencie, kiedy konkurencyjność elektrowni atomowych w stosunku do elektrowni konwencjonalnych będzie udowodniona w praktyce i znajdzie zastosowanie w naszych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-94.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pierwotny program rozwoju energetyki atomowej z roku 1957 — o którym mówił jeden z posłów — nie zatwierdzony zresztą w konkretnej formie przez rząd, a przedstawiony przez pełnomocnika do spraw pokojowego wykorzystania energii atomowej Tow. Billiga — uległ później zmianie ze względu na zmienione w świecie prognozy co do terminu osiągnięcia przez energetykę jądrową wskaźników konkurencyjnych w stosunku do elektrowni konwencjonalnych.</u>
+ <u xml:id="u-94.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Poważne miejsce w dyskusji zajęła problematyka handlu zagranicznego. Poseł Gajewski zapytywał o przebieg realizacji i efekty wielu uchwał rządowych, dotyczących tej problematyki. Otóż w największym skrócie — uchwała KERM z 31 maja 1966 r. w sprawie funduszu aktywizacji eksportu, która zastąpiła od 1 lipca 1966 r. uchwałę w tej samej sprawie z dnia 16 marca 1963 r. — jest realizowana. Przyznawane w ramach tej uchwały nagrody odgrywają istotną rolę w pobudzaniu eksportu i będą nadal odgrywać tę rolę zwłaszcza w tych gałęziach, których nie obejmuje nagradzanie za efektywność eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-94.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Uchwała z 31 maja 1966 r. o nagradzaniu za efektywność eksportu objęła nagradzaniem około 53% całego zakresu eksportu przewidzianego planem na 1967 r. W drugim półroczu 1966 r. wydatkowano w ramach tej uchwały 147 mln zł na nagrody dla pracowników przemysłu i 9 mln zł na nagrody dla pracowników handlu zagranicznego. Nie ulega wątpliwości, co zresztą stwierdzono w dyskusji, że uchwała ta wzbudziła zainteresowanie załóg rozwojem eksportu i poprawą jego opłacalności, chociaż ze względu na skomplikowane zasady obliczania podstawy do nagradzania, nie wszystkie jej postanowienia okazały się równie celowe i skuteczne. Doświadczenia rocznego okresu funkcjonowania tego systemu pozwolą na dokonanie analizy i ewentualne skorygowanie błędów i niekonsekwencji. Spostrzeżenia i wnioski zespołów poselskich, które badały tę sprawę w terenie, pomogą w dokonaniu tych korekt.</u>
+ <u xml:id="u-94.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Uchwała z 3 sierpnia 1966 r. w sprawie powołania i trybu pracy Komisji Rządowej dla wyboru dodatkowych inwestycji związanych z poprawą sytuacji w handlu zagranicznym, znajduje się w początkowym stadium realizacji. Komisja zakwalifikowała dodatkowe nakłady rzędu 970 mln zł, za co uzyska się docelowo dodatkową produkcję eksportową wartości około 90 mln złotych dewizowych rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-94.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Uchwała z 2 grudnia 1966 r. w sprawie dalszych prac w zakresie opłacalności eksportu stanowi podstawę analiz resortowych, które zostały wykonane i obecnie są analizowane w Komisji Planowania. Jednocześnie Minister Handlu Zagranicznego przygotował dla Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów analizę efektywności eksportu w planie na 1967 rok. Komisja Planowania ma przedstawić Komitetowi Ekonomicznemu Rady Ministrów wnioski w tej sprawie. Obecnie, już przy aktualizacji planu handlu zagranicznego, wycofywane są z eksportu niektóre artykuły o najgorszych wskaźnikach opłacalności, w miarę możliwości zastępowania ich innymi, o lepszych wskaźnikach.</u>
+ <u xml:id="u-94.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Dotyczące handlu zagranicznego postanowienia uchwały Rady Ministrów z 31 marca 1967 r. w sprawie realizacji zadań ustalonych w NPG na 1967 r. mają charakter operatywnych zaleceń. W wykonaniu tych zaleceń Minister Handlu Zagranicznego opracował program likwidacji zadłużeń wobec CSRS, NRD, Węgier i Jugosławii. W myśl tego programu dwustronne komisje mieszane uzgodniły nomenklaturę i wielkość dodatkowego polskiego eksportu do tych krajów. Dla zapewnienia równowagi w obrotach z krajami kapitalistycznymi i wzmocnienia tej równowagi opracowywany jest obecnie operatywny plan handlu zagranicznego na drugie półrocze bieżącego roku. Oto odpowiedź na zadane pytania, a jeżeli chodzi o kierunki działania, mogę się w pełni przyłączyć do głosów posła Kuzińskiego i innych dyskutantów.</u>
+ <u xml:id="u-94.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W związku z pytaniem posła Łubieńskiego, dotyczącym Wspólnego Rynku, mogę wyjaśnić tylko tyle, że obecnie przedstawiciele PRL prowadzą w Genewie rokowania z krajami członkowskimi Międzynarodowej Organizacji Handlu — GATT na temat warunków pełnego członkostwa Polski w tej organizacji, a tym samym uczestnictwa w wynikach rundy Kennedy'ego. W rokowaniach tych uczestniczą także przedstawiciele krajów Wspólnego Rynku.</u>
+ <u xml:id="u-94.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W odpowiedzi na pytania ob. posła Łopatyńskiego w sprawie prac nad poprawą jakości produkcji, chciałbym poinformować, że został opracowany projekt zarządzenia Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w sprawie trybu i metod ustalania i wprowadzania do planów gospodarczych zadań i wskaźników dotyczących poziomu i poprawy jakości produkcji przemysłowej oraz mierników oceny wykonania planów w tym zakresie. Projekt ten znajduje się w końcowej fazie uzgadniania.</u>
+ <u xml:id="u-94.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Wnioski posła Łopatyńskiego w sprawie prac nad poprawą jakości, jak również wniosek w sprawie rozszerzenia uprawnień okręgowych Urzędów Jakości i Miar wydają się słuszne i mogą być przyjęte do realizacji. Taka jest nie tylko moja opinia, lecz również opinia Prezesa Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-94.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W związku z uwagami posła Stachury w sprawie niedostatecznego poziomu środków przeznaczonych na prace badawcze i wdrożeniowe, chciałbym stwierdzić, że przewiduje się wzrost wydatków na te cele z roku na rok w tempie szybszym niż tempo wzrostu dochodu narodowego, produkcji i inwestycji. Wzrost ten nie może jednak wyprzedzać tempa wzrostu możliwości kadrowych rozwoju zaplecza naukowego i technicznego. Gdyby środki przeznaczone na te cele były w pełni wykorzystane, można oczywiście rozpatrzyć przy sporządzaniu planów rocznych dalsze zwiększenie środków na te cele.</u>
+ <u xml:id="u-94.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">W pełni zgadzam się z uwagami ob. posła prof. Bukowskiego na temat ochrony patentowej.</u>
+ <u xml:id="u-94.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">O ile chodzi o sprawę zapasów, nie poruszyłem jej w informacji ze względu na to, że sprawa wzrostu zapasów w 1966 r. przekraczającego tempo wzrostu produkcji jest obecnie analizowana przez zainteresowane resorty i pogłębioną ocenę będzie można przedstawić po pewnym czasie. Niewątpliwie pewną rolę odegrała tu konieczność odbudowy zapasów materiałów i produkcji w toku, nadmiernie uszczuplonych w niektórych gałęziach produkcji w poprzednich latach, chociaż na pewno nie wyczerpuje to całości spraw. Natomiast w pierwszych miesiącach 1967 r. wzrost zapasów układa się w proporcjach bardziej prawidłowych w stosunku do wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-94.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Proponowałbym, aby do wniosków posła prof. Żółkiewskiego w sprawie szkolenia kadr pedagogicznych ustosunkował się przy innej okazji Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego po przemyśleniu i przedyskutowaniu problemu.</u>
+ <u xml:id="u-94.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Pozostało mi jeszcze ustosunkowanie się do dwóch pytań posła Filipowicza w sprawie przewidywanej regulacji taryf komunikacyjnych. O ile wiem, w Warszawie nie przyjęto założenia pełnej likwidacji deficytu z tego względu, żeby uniknąć zbyt wielkiego jednorazowego wzrostu wydatków na te usługi w niektórych budżetach rodzinnych. Przy reformie opłat komunikacyjnych nie przewiduje się przyznania określonego ekwiwalentu, ponieważ ze względu na wielką nierównomierność wydatków na te cele w budżetach poszczególnych grup robotniczych i pracowniczych opracowanie jakiegokolwiek rozsądnego ekwiwalentu, który mógłby być uznany za sprawiedliwy, jest techniczną niemożliwością. Natomiast środki zaoszczędzone na dotacjach przeznaczonych na pokrycie deficytu przedsiębiorstw komunikacyjnych, powiększą nasze możliwości regulacji płac lub zwiększenia w inny sposób dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-94.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowStefanJedrychowski">Proszę mi wybaczyć, jeżeli pominąłem parę innych zapytań pod adresem rządu, ale chciałbym jeszcze raz powiedzieć, że nie zostaną one pominięte w dalszych rozważaniach i pracach nad dalszym usprawnieniem funkcjonowania naszej gospodarki narodowej. Pozwolę sobie wyrazić opinię, że obecna debata przyczyni się do dalszego postępu w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów naszego rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-94.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-95">
+ <u xml:id="u-95.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-95.1" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Przebieg dyskusji nad informacją Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, dyskusji w której wzięli udział członkowie wszystkich klubów poselskich oraz posłowie bezpartyjni — upoważnia mnie do stwierdzenia, że Sejm aprobuje główne kierunki działalności rządu w zakresie dotychczasowego wykonywania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-95.2" who="#Marszalek">W toku dzisiejszej dyskusji wskazano także na pewne niedostatki i uchybienia; powinny one być przezwyciężone w bieżącym roku i w następnych latach realizacji planu 5-letniego. Prawidłowa realizacja planu powinna być przedmiotem troski nie tylko właściwych organów państwowych, w szczególności aparatu gospodarczego, ale również całego społeczeństwa, wszystkich ludzi pracy — partyjnych i bezpartyjnych, robotników i majstrów, inżynierów i dyrektorów przedsiębiorstw, działaczy samorządu robotniczego oraz wynalazców i racjonalizatorów produkcji. Z apelem o tę troskę zwraca się dziś Sejm do wszystkich ludzi pracy w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-95.3" who="#Marszalek">W toku dzisiejszej dyskusji padło także wiele takich uwag i wniosków, które wymagają bardziej szczegółowego i wnikliwego rozpatrzenia i analizy. Dlatego też zamykając dzisiejszą dyskusję, zwracam się do rządu o wnikliwe rozpatrzenie zgłoszonych uwag i sugestii — o czym przed chwilą mówił Przewodniczący Komisji Planowania — o uwzględnienie słusznych postulatów przy opracowywaniu planów dalszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-95.4" who="#Marszalek">Plon dzisiejszej, tak bogatej i wszechstronnej dyskusji winien stać się także przedmiotem wnikliwego zainteresowania ze strony sejmowych komisji. Prezydium Sejmu wyraża pogląd, że komisje powinny poddać szczegółowej analizie zasygnalizowane w toku dzisiejszej debaty zagadnienia oraz dopilnować skonkretyzowania i realizacji słusznych wniosków, które zostały postawione.</u>
+ <u xml:id="u-95.5" who="#Marszalek">Plan na lata 1966—1970 jest planem rozwoju naszej gospodarki narodowej. Niech każdy z nas, obywateli Polski Ludowej, uczyni ze swej strony wszystko, by plan ten był zrealizowany jak najlepiej i jak najbardziej prawidłowo, z najlepszym pożytkiem dla całego narodu polskiego, dla umocnienia siły i obronności naszej socjalistycznej ojczyzny!</u>
+ <u xml:id="u-95.6" who="#Marszalek">Punkt pierwszy porządku dziennego uważam za wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-95.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych (druki nr 73 i 75).</u>
+ <u xml:id="u-95.8" who="#Marszalek">Głos zabierze Minister Rolnictwa obywatel Mieczysław Jagielski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-96">
+ <u xml:id="u-96.0" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Pod obrady Wysokiego Sejmu Rada Ministrów przedstawia projekt ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych. Proponowany akt stanowi w myśl zamierzeń rządu kolejne ogniwo kompleksu środków, przy pomocy których gwarantujemy intensyfikację naszego rolnictwa i przyśpieszenie tempa jego rozwoju. Wśród nich na pierwszym miejscu stawiamy zaopatrzenie gospodarstw rolnych. Wciąż powiększamy dostawy nasion, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych, sprzętu rolniczego i zwierząt hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-96.1" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Coraz bardziej rozszerzamy program inwestycji rolniczych, który obejmuje urządzenia melioracyjne, instalacje elektroenergetyczne, zaopatrzenie wsi w wodę. Prowadzimy wielostronną rozbudowę usługowego zaplecza rolnictwa w postaci przedsiębiorstw obsługi remontowej i inwestycyjnej, placówek świadczących usługi produkcyjne i handlowe oraz wielu innych. Doskonalenie ekonomicznych warunków rozwoju rolnictwa poprzez system cen, kredytu, dotacji, ulg inwestycyjnych — to drugie niezbędne ogniwo tego kompleksu. Trzecim — jest stały rozwój nauki, oświaty i propagandy postępu technicznego w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-96.2" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Efektywność działania tych środków w dużej mierze zależy od zdolności rolnictwa do korzystania z nich. Z myślą o tym popieramy te siły, które stawiają sobie za zadanie unowocześnienie gospodarki chłopskiej. Ich wyrazicielem jest organizacja kółek rolniczych i związane z nią produkcyjne zrzeszenia rolników.</u>
+ <u xml:id="u-96.3" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nie możemy jednak zapominać, że nasze usiłowania zmierzające do unowocześnienia rolnictwa i podniesienia jego wydajności często jeszcze natrafiają na takie przeszkody, jak nadmierne rozdrobnienie gospodarstw oraz konserwatyzm w metodach ich prowadzenia, pomniejszający efektywność naszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-96.4" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Stąd też nie odżegnujemy się w określonych sytuacjach od stosowania środków administracyjnych, jeżeli w oparciu o nie można zapewnić bardziej powszechne, a w związku z tym i szybsze przeobrażenie warunków produkcyjnych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-96.5" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Dalecy jesteśmy oczywiście od przeceniania tej metody, nie można jednak pominąć pozytywnych wyników, które uzyskaliśmy w drodze uzupełnienia podstawowych czynników produkcyjnych, technicznych i ekonomicznych działalnością administracyjną. Nie stanowimy pod tym względem wyjątku. We wszystkich bowiem krajach, a zwłaszcza w krajach o rozwiniętej gospodarce, spotykamy pouczające przykłady kształtowania produkcyjnej sytuacji w rolnictwie przy pomocy ustaw i innych przepisów. Efektywność działania naszej służby weterynaryjnej byłaby, na pewno niewystarczająca bez odpowiednich przepisów i sankcji. Pomyślne rezultaty, jakie zawdzięczamy realizacji planu nasiennego czy ochrony roślin, mają także swą podstawę w odpowiednich normach prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-96.6" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Powszechność elektryfikacji i melioracji ma swoje oparcie w odpowiednich ustawach gwarantujących pomoc państwa i określających odpowiednie obowiązki producentów rolnych. Podobnie możemy przytoczyć przepisy o zakazie podziału gospodarstw, o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-96.7" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Jak już wspomniałem, decyzje administracyjne traktujemy jako uzupełniający i raczej wyjątkowy element, którego stosowanie ograniczone jest do określonych ustawowo sytuacji i zjawisk. Chodzi tu głównie o sięganie do produkcyjnych rezerw gospodarstw zacofanych oraz do tych środowisk rolniczych, które w niedostatecznym stopniu lub nie dość szybko pojmują związek między społecznym interesem a możliwością poprawy osobistej sytuacji dzięki ulepszaniu swego rolniczego warsztatu produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-96.8" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W ciągu wielu już lat osiągamy około 3% przyrostu produkcji rolniczej średniorocznie. Jest to dość pomyślny wskaźnik, nieco wyższy od tempa wzrostu charakteryzującego wiele rozwiniętych krajów. Nie wolno jednak zapominać o różnicy, która dzieli poziom naszej gospodarki rolnej od poziomu, który widzimy w tych krajach. Zadanie polega więc na zmniejszaniu tej różnicy. Musimy przeto szybciej rozwijać produkcję, a więc zwracać uwagę na te grupy gospodarstw, w których rezerwy produkcyjne są duże, a postępy nikłe.</u>
+ <u xml:id="u-96.9" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Chemizację rolnictwa traktujemy jako jedną z głównych dźwigni szybkiej intensyfikacji gospodarki rolnej. W ciągu ostatniego pięciolecia zużycie nawozów mineralnych podnieśliśmy z 44 do 65 kg NPK na 1 ha użytków rolnych. W 1970 r. zużycie to ma wynieść około 136 kg. Gwarancją realności tych zamierzeń jest szybka rozbudowa przemysłu nawozowego kosztem 23 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-96.10" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Odpowiednikiem szybkiej rozbudowy przemysłu musi być gotowość rolnictwa do nowoczesnego dysponowania nawozami mineralnymi.</u>
+ <u xml:id="u-96.11" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Od dłuższego czasu prowadziliśmy w resorcie rolnictwa prace, przygotowujące planową gospodarkę nawozami. Znalazło to wyraz w szybkiej rozbudowie naukowo-badawczego zaplecza rolnictwa, w stworzeniu sieci stacji chemiczno-rolniczych i w sporządzeniu dokładnej mapy gleb polskich, która zawiera informacje o stanie ich zasobności. Kompletując służbę rolną i podwyższając jej kwalifikacje, osiągnęliśmy możliwość prawidłowego określania w każdej gromadzie wytycznych w zakresie gospodarki nawozowej.</u>
+ <u xml:id="u-96.12" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Systematycznie prowadzone szkolenie jesienno-zimowe i rozbudowany system doświadczalnictwa terenowego i pokazów wpłynęły na podniesienie ogólnego poziomu wiedzy rolników o racjonalnym dysponowaniu nawozami.</u>
+ <u xml:id="u-96.13" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nie mniej przekonywające były efekty, jakie uzyskiwali sami rolnicy dzięki powiększaniu dawek nawozów. Metoda kontraktacji wiążąca umowę o dostawy produktu z obowiązkami agrotechnicznymi, poparta gwarantowanym przydziałem nawozów, odegrała również dużą rolę w kształtowaniu umiejętności rolników.</u>
+ <u xml:id="u-96.14" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Trzeba jednak zaznaczyć, że kontraktacją obejmowaliśmy tylko część towarowej produkcji rolnictwa, a gospodarstwa oparte głównie na produkcji zwierzęcej w o wiele mniejszym stopniu korzystały z zaopatrzenia w nawozy. Z tym też wiąże się dość, niestety, częste zjawisko niedoceniania nawozów mineralnych w procesie umacniania bazy paszowej. Musimy też liczyć się z tą okolicznością, że dotąd na ogół brakowało nam nawozów mineralnych i nie mieliśmy możliwości powszechnego ich stosowania. Obecnie zaś, nie tylko będziemy mogli stosować je powszechnie, ale równocześnie pragniemy znacznie podnieść ogólny poziom nawożenia, co stwarza dla nas zupełnie nową sytuację. Z tym się wiąże potrzeba planowej gospodarki nawozami, racjonalnego określania ilości, które stawiamy do dyspozycji poszczególnych rejonów i zagwarantowanie pełnego i racjonalnego zużycia tych nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-96.15" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Pod tegoroczne zbiory rolnictwo otrzymało 1.480 tys. ton nawozów w czystym składniku. Pod zbiory 1968 r. będziemy mogli dostarczyć o 15% nawozów więcej. W następnych latach dostawy nawozów wzrosną o około 52% w 1969 r. i o 75% w 1970 r. w porównaniu z rokiem bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-96.16" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Tak więc już obecnie musimy stworzyć warunki do szybkiego wzrostu nawożenia w całym rolnictwie. Warto zaznaczyć, że odpowiednio do tych zamierzeń prowadzi się od wielu lat prace hodowlane i doświadczalne nad doborem odmian roślin przynoszących wysokie plony przy wysokich dawkach nawożenia. Na coraz szerszą skalę prowadzi się reprodukcję nasion tych odmian, aby zapewnić należytą zbieżność między programem nasiennym i programem chemizacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-96.17" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Plan podziału nawozów opieramy na wnioskach rad narodowych, sformułowanych z uwzględnieniem zadań produkcyjnych i badań dokonywanych przez podległe im stacje chemiczno-rolnicze. Zakłócenia w odbiorze nawozów rozdysponowanych w opisanym trybie oznaczać mogą wielkie straty w gospodarce narodowej, zwłaszcza jeśli uwzględnimy trudności przewozu i magazynowania oraz fakt, że terminowość kampanii produkcyjnych w rolnictwie, praktycznie biorąc, wyklucza możliwość jakiejś poważniejszej redystrybucji tych nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-96.18" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W świetle tych wszystkich racji staje się zrozumiałe dążenie, ażeby nasz szeroki program nawozowy zabezpieczyć zarówno pod względem techniczno-ekonomicznym, jak i w postaci wyposażenia władz terenowych w administracyjne uprawnienia w zakresie gospodarki nawozowej. Zdajemy sobie sprawę ze złożoności tego problemu i dlatego istotną cechą i myślą przewodnią przedstawionego projektu ustawy jest z jednej strony ostrożność, jaka powinna towarzyszyć decyzjom administracyjnym o wprowadzeniu minimum nawożenia, z drugiej zaś strony — zagwarantowanie pomyślnych ekonomicznych warunków, w jakich chcemy realizować ten ustawowy obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-96.19" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Projekt ustawy dotyczy przede wszystkim typowych u nas gospodarstw rolnych, pomija natomiast gospodarstwa drobne i karłowate, których właściciele czerpią środki utrzymania nie tylko z produkcji rolniczej. Ustalanie rejonów, w których obowiązywać będzie stosowanie minimalnych dawek nawozowych wymagać będzie decyzji prezydiów powiatowych rad narodowych i wojewódzkich, przy odpowiednich opiniach instytucji, specjalizujących się w zakresie gospodarki nawozowej.</u>
+ <u xml:id="u-96.20" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Minimalne normy nawożenia ustalać będą prezydia rad narodowych w granicach i na warunkach, które określi Minister Rolnictwa. Zamierzamy wprowadzić w tym zakresie następujące zasady: określać się będzie minimum nawożenia dla wybranych rejonów, nawet mniejszych niż powiat.</u>
+ <u xml:id="u-96.21" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Warunkiem wprowadzenia minimum będzie zapewnienie odpowiednich dostaw nawozów dla danego rejonu. Zostaną w pełni pokryte potrzeby gospodarstw kontraktujących oraz zapotrzebowanie gospodarstw nasiennych. Musi być też zabezpieczona pula dostaw, zapewniających należyte nawożenie zmeliorowanych użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-96.22" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Potrzeb gospodarstw, które w myśl tych przepisów mają powiększyć zużycie nawozów, nie będzie się zaspokajać kosztem tych rolników którzy już dzisiaj stosują wyższy poziom nawożenia od uznanego za minimalny w danym rejonie. Będą one mogły nie tylko utrzymać, ale także nadal powiększać dotychczasowe dawki nawozów, a skalę wynikającą z tego tytułu potrzeb określać będą wydziały rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-96.23" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zamierzamy ustalić też, że obowiązek minimum może być wprowadzony tam, gdzie służba rolna dysponuje należytym rozeznaniem co do zasobności gleb i może zapewnić zainteresowanym rolnikom należyty instruktaż o sposobie stosowania ustalonych ilości nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-96.24" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Podstawowe zasady, które bardzo krótko tutaj omówiłem, jak również szczegółowe przepisy, które zamierzamy wydać, a które przedstawiliśmy Komisji Rolnictwa i Przem. Spoż., wykazują wyraźnie, że projekt ustawy traktujemy jedynie jako uzupełniające i pomocnicze ogniwo w kompleksie środków, przy pomocy których wpływamy na intensyfikację rolnictwa. Z wprowadzeniem minimum nawożenia wiąże się konieczność dalszego pogłębiania działalności instruktażowej, masowego szkolenia zimowego, poradnictwa służb plantacyjnych i terenowego doświadczalnictwa rolniczego. Znaczenie tych czynników widzimy przede wszystkim w rejonach o niskim dotąd poziomie kultury rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-96.25" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nowa ustawa powinna nam dopomóc przede wszystkim w szybkim usuwaniu tych jaskrawych dysproporcji, które jakże często wywołują oburzenie rolników, kiedy na tle ogólnie wysokiego poziomu gospodarki na wsi i stałej dbałości, część rolników wyłamuje się z ogólnego nurtu. Chcemy przeciwstawiać się wypadkom niedbalstwa i lekceważenia obowiązków w stosunku do ziemi uważanej powszechnie nie tylko za prywatną własność, ale także za ogólnonarodowe dobro.</u>
+ <u xml:id="u-96.26" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Projekt ustawy przewiduje zapewnienie kredytowej pomocy dla gospodarstw objętych obowiązkiem nawożenia. Inaczej mówiąc w wypadku ustalenia minimum nawożenia, objęte tym obowiązkiem gospodarstwo ma zagwarantowany kredyt. Odpowiednie dyspozycje zawarte będą w przygotowywanej uchwale Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-96.27" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W ten sposób zabezpieczamy interes rolnika, który skutki zastosowania przepisu będzie mógł ocenić po zbiorach osiągniętych w wyniku zwiększenia nawożenia. Według stwierdzonych przeciętnych wskaźników efektywności, wpływ, jaki rolnik zawdzięcza nawożeniu, jest co najmniej dwukrotnie większy od wydatku na nawozy.</u>
+ <u xml:id="u-96.28" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nowy przepis zmierza wobec tego, praktycznie biorąc, do podwyższenia dochodów rolnika i z tego względu nie może być uważany za obciążenie.</u>
+ <u xml:id="u-96.29" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Rolnicy, uchylający się od ustalonego obowiązku, zobowiązani będą wpłacić na fundusz gromadzki równowartość ceny nie zastosowanych nawozów. Oczywiście, nie chodzi tutaj o wpływy budżetowe, tylko o zwrócenie uwagi rolnika na jego obowiązki wobec własnego gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-96.30" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Ustawa, której projekt mam zaszczyt referować, uprawnia administrację państwową do kształtowania produkcyjnych warunków i w pewnym stopniu do ingerencji w wewnętrzne sprawy indywidualnego gospodarstwa rolnego. Nie na tym jednak polega jej główny sens. Widzimy w ijiej przede wszystkim środek, na który będzie się mogła powoływać postępowa opinia większości rolników, dbających o dobre imię swojej wsi. Nie mogą oni obojętnie przechodzić wobec pojedynczych aktów niedbalstwa i marnotrawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-96.31" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Na ostatnim Krajowym Zjeździe Centralnego Związku Kółek Rolniczych, jak też na wielu innych spotkaniach aktywu wiejskiego, wielokrotnie domagano się wywierania bardziej skutecznej presji na tych rolników, którzy, choć mogą, nie nadążają za szybkim nurtem rozwoju. W tej sprawie opinia rolnicza wysuwa o wiele bardziej kategoryczne i daleko idące postulaty. Wydaje się, że ta bardziej powściągliwa ingerencja, jaką sankcjonuje proponowana ustawa, będzie bardziej odpowiednim czynnikiem w stosunku do wielu gospodarstw zaniedbanych. Opinia publiczna wsi będzie, jak sądzę, usatysfakcjonowana tym, że jej krytyczne uwagi o produkcyjnych zaniedbaniach mogą mieć odpowiednik w konkretnym działaniu władzy. Działanie to jednak, dotyczące problemu o dużym znaczeniu społecznym, musi wypływać ze społecznej inicjatywy i podlegać społecznej kontroli. Sprawować je będzie chłopski samorząd kółek rolniczych, komisje rolne gromadzkich rad narodowych oraz powiatowe i wojewódzkie organy rad.</u>
+ <u xml:id="u-96.32" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Rząd jest przekonany, że ustawa, o której zatwierdzenie Rada Ministrów zwraca się do Wysokiego Sejmu, zostanie pozytywnie przyjęta przez rolników, pracowników PGR, specjalistów rolnych, żywotnie zainteresowanych w ulepszaniu warunków rozwoju rolnictwa i podnoszeniu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-96.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-97">
+ <u xml:id="u-97.0" who="#Marszalek">Obecnie głos ma sprawozdawca poseł Michał Polnar.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-98">
+ <u xml:id="u-98.0" who="#PoselPolnarMichal">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o obowiązku stosowania minimalnych dawek nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.1" who="#PoselPolnarMichal">Zarówno projekt ustawy, jak i jego ogólne zasady wynikających stąd decyzji wykonawczych, były szczegółowo rozpatrywane na posiedzeniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego na podstawie materiałów przedstawionych przez Ministra Rolnictwa. Wniesione poprawki do projektu ustawy w toku dyskusji przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, obywatele posłowie otrzymali w druku nr 75.</u>
+ <u xml:id="u-98.2" who="#PoselPolnarMichal">Projekt ustawy ma na celu zapewnienie odpowiedniego wzrostu produkcji rolnej, zwłaszcza w gospodarstwach o niskim poziomie gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-98.3" who="#PoselPolnarMichal">W praktyce projektowana ustawa odnosi się tylko do części gospodarstw w kraju, które nie stosowały i nie stosują nawozów mineralnych, bądź używały ich bardzo mało.</u>
+ <u xml:id="u-98.4" who="#PoselPolnarMichal">Jesienią ubiegłego roku Wysoki Sejm raczył uchwalić 5-letni plan rozwoju naszej gospodarki narodowej. Jednym z głównych i najważniejszych zadań tego planu w rolnictwie jest zbliżenie się do osiągnięcia samowystarczalności w zakresie produkcji zbóż i pasz treściwych na drodze przyśpieszenia tempa wzrostu wydajności roślin z jednostki powierzchni znajdującej się pod uprawą.</u>
+ <u xml:id="u-98.5" who="#PoselPolnarMichal">Warunkiem wykonania tych zadań jest osiągnięcie w 1970 r. wydajności zbóż średnio w kraju 20—21 q z ha, buraków cukrowych 300 q i ziemniaków 175 q z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-98.6" who="#PoselPolnarMichal">Istotnym elementem gwarantującym wykonanie planowanych zadań w rolnictwie jest nie spotykany dotąd wzrost nakładów inwestycyjnych, których udział w ogólnej kwocie nakładów inwestycyjnych wzrasta z 14 do 18%. Znaczny udział nakładów związanych z chemizacją rolnictwa przejawiać się będzie głównie w dostarczaniu dla roślin składników pokarmowych w postaci nawozów mineralnych. Dotychczasowe zaopatrzenie w nawozy mineralne nie zaspokajało wzrastających z roku na rok potrzeb rolnictwa i było jednym z głównych hamulców rozwoju produkcji roślinnej.</u>
+ <u xml:id="u-98.7" who="#PoselPolnarMichal">Rząd przed kilku laty podjął decyzję rozbudowy krajowego przemysłu nawozów azotowych i fosforowych kosztem około 23 mld zł, oraz zwiększenia importu nawozów potasowych. Zawarte zostały wieloletnie umowy handlowe na dostawę nawozów potasowych z ZSRR i NRD, których nasilenie nastąpi w 1969 r. Niezależnie od tych źródeł corocznie zawierane są umowy z innymi krajami na dostawę brakujących asortymentów nawozowych.</u>
+ <u xml:id="u-98.8" who="#PoselPolnarMichal">Poziom nawożenia wzrośnie z 65 kg NPK na 1 ha użytków rolnych w 1966 r. do 136 kg NPK na 1 ha użytków rolnych w 1970 r., a więc będzie to wzrost przeszło 2-krotny. Nastąpi także odpowiedni wzrost nawozów potasowych i fosforowych. Pozwoli to tym samym osiągnąć niezbędne proporcje stosowania poszczególnych nawozów, podnosząc przez to ich efektywność. Ulegnie poprawie asortyment nawozów dostarczanych rolnictwu, zwiększy się ich koncentracja czystego składnika, słowem poprawi się znacznie jakość nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.9" who="#PoselPolnarMichal">Wysokość stosowanych nawozów mineralnych i ich prawidłowe zużycie jest czynnikiem najbardziej decydującym o poziomie plonów. W świetle bowiem najnowszych badań wzrost intensywności nawożenia decyduje w 50— 60% o wzroście plonów. Pozostałe 40—50% przypisuje się innym czynnikom, jak dobór odmian, ochrona roślin, termin siewu itp.</u>
+ <u xml:id="u-98.10" who="#PoselPolnarMichal">Na podstawie wieloletnich doświadczeń nad efektywnością nawożenia mineralnego, prowadzonych w kraju przez placówki naukowo-badawcze wynika, że pełne nawożenie mineralne w dawce na przykład 80 kg czystego składnika — daje wzrost o 6,3 q plonu 4 podstawowych zbóż. Produkcyjność zatem 1 kg NPK wynosiła 8 kg ziarna. Jeśli przyjmiemy, że wartość tych 8 kg ziarna stanowić będzie 24 zł, a koszt 1 kg NPK nawozów mineralnych wraz z zastosowaniem wynosi 8 zł, to dochód netto z tytułu zastosowania tych nawozów wynosić będzie 16 zł na 1 kg NPK. Rachunek ten potwierdza wysoką opłacalność nawożenia mineralnego.</u>
+ <u xml:id="u-98.11" who="#PoselPolnarMichal">Efektywność nawożenia może być znacznie większa zwłaszcza, jeśli wziąć pod uwagę różny, a ogólnie rzecz biorąc, stosunkowo niski stopień zasobności gleb w składniki pokarmowe. Liczne badania terenowe potwierdziły, iż w gospodarstwach chłopskich o niskim poziomie nawożenia i niskiej zasobności gleb w fosfor i potas osiągnięto średnio znacznie wyższe plony z 1 kg NPK, niż w gospodarstwach o niższym poziomie nawożenia. W tym zakresie tkwią więc w naszym rolnictwie ogromne rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-98.12" who="#PoselPolnarMichal">Posiadamy w kraju spory procent gospodarstw o niskim poziomie nawożenia, jak również gospodarstw, które w ogóle nie stosują nawozów mineralnych. Potwierdzają to liczne badania prowadzone przez Ministerstwo Rolnictwa, z których wynika, że w określonych wsiach procent takich gospodarstw sięga 5— 22%, a w niektórych rejonach jest dwu-, a nawet trzykrotnie większy.</u>
+ <u xml:id="u-98.13" who="#PoselPolnarMichal">Wystarczy bowiem porównać wysokość nawożenia w grupie województw o najwyższym i najniższym poziomie. Otóż w województwach opolskim, bydgoskim, poznańskim i wrocławskim w gospodarce indywidualnej średnio stosuje się 79,5 kg NPK, przy tym najwyższy wskaźnik nawożenia jest w woj. opolskim i stanowi on 88,1 kg NPK na 1 ha użytków rolnych. Zaś w województwach: białostockim, kieleckim, olsztyńskim i rzeszowskim średnia ta wynosi zaledwie 37,4 kg NPK na 1 ha użytków rolnych, co stanowi zaledwie 47% dawki nawozowej wspomnianych wyżej województw o wyższym stopniu nawożenia. Ma to swe odbicie w plonach 4 zbóż na 1 ha użytków rolnych, które w pierwszym przypadku w 1966 r. wynosiły 22,7 q z 1 ha, zaś w drugim — 16,9 q z ha. Jeśli natomiast porównalibyśmy powiaty czy też gromady w niektórych rejonach, to wynik ten byłby jeszcze bardziej niekorzystny. Liczby te są nader wymownym przykładem, iż zarówno zboża, jak i użytki zielone, w minimalnym stopniu bądź też w ogóle nie są nawożone w pewnych rejonach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-98.14" who="#PoselPolnarMichal">Zachodzi więc pytanie, dlaczego tak jest, jeżeli stosowanie nawozów mineralnych daje znaczne korzyści dla producenta? Wydaje się, że przyczyn tej sytuacji należy szukać i w tym, że niektórzy rolnicy niechętnie korzystają z nowoczesnych środków produkcji opartych na zdobyczach naukowych. Nie zdają sobie też sprawy z tego, że osiągnięcie wysokiej produkcji zależy od odpowiednich nakładów inwestycyjnych, że wzrost produkcji zależny jest nie tylko od warunków naturalnych, ale w dużej mierze właśnie od poziomu stosowania nowoczesnych środków produkcji, które mają bezpośredni wpływ na jej wzrost.</u>
+ <u xml:id="u-98.15" who="#PoselPolnarMichal">Jeśli zatem stwarzane są odpowiednie warunki i bodźce sprzyjające intensyfikacji produkcji rolnej, z których określona grupa gospodarstw nie korzysta, obniżając tym samym dochodowość swych własnych gospodarstw, a równocześnie przynosząc ogólnospołeczne straty, wydaje się słuszne wprowadzenie ustawowego obowiązku stosowania tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-98.16" who="#PoselPolnarMichal">Jest to tym bardziej uzasadnione, gdyż w naszych warunkach strukturalnych rolnictwa plan, pomimo słusznych założeń co do możliwości jego wykonania ma jednak ograniczoną sferę działania, a przecież produkcyjność ziemi zależna jest od całego zespołu stosowanych środków.</u>
+ <u xml:id="u-98.17" who="#PoselPolnarMichal">Tak więc obowiązek stosowania minimalnych dawek nawozów mineralnych należy określić mianem racjonalnego obowiązku, wynikającego z trzech głównych przesłanek:</u>
+ <u xml:id="u-98.18" who="#PoselPolnarMichal">po pierwsze — zwiększenia produkcyjności ziemi, która posiada ograniczony obszar, po drugie — zwiększenia dochodowości gospodarstw z jednostki powierzchni znajdującej się pod uprawą, po trzecie — zwiększenia podaży produktów rolnych na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-98.19" who="#PoselPolnarMichal">Projekt omawianej ustawy stanowić będzie kolejne ogniwo — jak już wspomniał o tym Minister Rolnictwa — środków, przy pomocy których będziemy mieli większy wpływ na intensywność produkcji rolnej. Trzeba jednak pamiętać, że nie może on być jedynym i najważniejszym środkiem. Warto też wspomnieć, iż w naszej praktyce korzystamy już z podobnych środków, jak ustawa o nasiennictwie czy ochronie roślin, zarówno wymiana nasion, jak i zwalczanie chwastów środkami chemicznymi są już w powszechnym użyciu i stają się zasadą w praktyce rolniczej. Rolnicy bowiem przekonali się o skuteczności i dobrodziejstwie tych środków i nie zachodzi potrzeba stosowania kar przewidzianych ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-98.20" who="#PoselPolnarMichal">W zespole środków musimy jednak w dalszym ciągu uwzględniać wagę środków ekonomicznych, które w swym działaniu maja zasadniczy wpływ na ilość i jakość produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-98.21" who="#PoselPolnarMichal">Dalszym, nie mniej ważnym elementem, jest działalność państwa mająca na celu podnoszenie oświaty i kultury rolniczej. Problem ten mamy możliwość coraz bardziej rozwijać i pogłębiać. W każdym powiecie działa służba agrotechniczna zajmująca się między innymi zagadnieniem nawożenia. W każdej zaś gromadzie jest agronom. Istnieją też stacje chemiczno-rolnicze, za pośrednictwem których mamy możliwość systematycznego badania gleb na zasobność składników pokarmowych. Zimą prowadzone jest, nieomal w każdej wsi, szkolenie rolnicze, na którym omawia się racjonalność nawożenia.</u>
+ <u xml:id="u-98.22" who="#PoselPolnarMichal">Nie można jednak nie uwzględniać faktu, że efektywność wszystkich środków zmierzających do podnoszenia intensyfikacji produkcji rolnej zależna jest od umiejętności wykorzystania ich przez samo rolnictwo. Jest ona jednak pomniejszona — jak o tym również wspomniał Minister Rolnictwa — przez rozdrobnienie gospodarstw i tradycyjne gospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-98.23" who="#PoselPolnarMichal">Powoduje to, że w niektórych wypadkach celowe będzie stosowanie środków administracyjnego działania. Warto również nadmienić, że obowiązki wynikające z treści ustawy nie dotyczą jedynie samych rolników, ale również wszystkich instytucji współdziałających z rolnictwem. Chodzi bowiem o to, aby rolnik na czas i solidnie był zaopatrzony w odpowiednią ilość nawozów mineralnych i innych środków produkcji oraz uzyskał należytą pomoc w ich zastosowaniu. Inaczej bowiem trudno byłoby osiągnąć zamierzony cel.</u>
+ <u xml:id="u-98.24" who="#PoselPolnarMichal">Obywatele posłowie otrzymali projekt ustawy z uzasadnieniem, nie ma więc potrzeby omawiać jej szczegółowo. Pragnę jednak zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre elementy tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-98.25" who="#PoselPolnarMichal">1)Ustawa przewiduje objęcie obowiązkiem stosowania nawozów mineralnych jedynie typowe gospodarstwa, z pominięciem gospodarstw karłowatych, w tym wypadku chodzi więc o zwiększenie produkcji w gospodarstwach mających możliwość jej podniesienia.</u>
+ <u xml:id="u-98.26" who="#PoselPolnarMichal">2)Bardzo ważnym elementem jest to, że rejony w których ma być prowadzony obowiązek stosowania minimalnych dawek nawozów mineralnych ustalać będą prezydia WRN na podstawie opinii prezydiów PRN, posługujących się wynikami badań stacji chemiczno-rolniczej. Z kolei, prezydia gromadzkich rad narodowych będą mogły obniżyć dawki do 20% w zależności od lokalnych warunków. Ustawa daje więc prawo ustalania rejonów i korygowania norm minimalnych dawek nawozowych radom narodowym, one przecież najlepiej znają potrzeby swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-98.27" who="#PoselPolnarMichal">Gromadzkie rady narodowe będą miały też prawo do zwalniania rolników od obowiązku przewidzianego ustawa, jeśli będzie wymagać tego sytuacja, na przykład w razie klęski żywiołowej lub innych wypadków losowych.</u>
+ <u xml:id="u-98.28" who="#PoselPolnarMichal">Za niewywiązanie się z obowiązku stosowania określonych dawek nawozów mineralnych ustawa przewiduje sankcje w postaci wpłaty kwoty stanowiącej pełną lub częściową wartość nie zużytych nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.29" who="#PoselPolnarMichal">Trzeba podkreślić, że w projekcie zarządzenia wykonawczego przewidziana jest duża ostrożność co do wprowadzania obowiązku^ ^wynikającego z ustawy. Mówi się, że wprowadzenie tego obowiązku będzie możliwe wówczas, kiedy zostaną spełnione bardzo surowe warunki, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-98.30" who="#PoselPolnarMichal">1)Zapewnione jest w danym roku gospodarczym zaopatrzenie indywidualnych gospodarstw rolnych w wymienione nawozy w wysokości co najmniej minimum nawożenia mineralnego przy jednoczesnym uwzględnieniu:</u>
+ <u xml:id="u-98.31" who="#PoselPolnarMichal">a)zapotrzebowania nawozów mineralnych w gospodarstwach objętych kontraktacją roślinną, b)zapotrzebowania nawozów mineralnych dla należytego utrzymania trwałych użytków zielonych zmeliorowanych, c)zapotrzebowania nawozów mineralnych na plantacje nasienne w gospodarstwach nasiennych i reprodukcyjnych, d)zapotrzebowania nawozów mineralnych dla gospodarstw stosujących wyższe dawki nawozowe od projektowanego przeciętnego minimum na uprawach niekontraktowanych.</u>
+ <u xml:id="u-98.32" who="#PoselPolnarMichal">2)Jeśli istnieją mapy odczynu i zasobności gleby danego rejonu.</u>
+ <u xml:id="u-98.33" who="#PoselPolnarMichal">3)Zapewniony jest instruktaż i pośrednictwo fachowe w zakresie nawożenia roślin uprawnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.34" who="#PoselPolnarMichal">Przewiduje się również udzielanie rolnikom kredytów na zakup nawozów mineralnych, a więc rolnik nie posiadający nawet własnych środków będzie mógł korzystać w pełni z potrzebnych mu nawozów. Rada Ministrów będzie również mogła w drodze rozporządzenia wprowadzić obowiązek stosowania określonych dawek nawozów wapniowych.</u>
+ <u xml:id="u-98.35" who="#PoselPolnarMichal">Pragnę jeszcze dodać, że w druku nr 73 należy sprostować błąd stylistyczny, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-98.36" who="#PoselPolnarMichal">w art. 6 ust. 2 w zdaniu drugim wyrazy: — „Nieuiszczenie w terminie należności podlega ściągnięciu...” należy zastąpić wyrazami: — „Nie uiszczone w terminie należności podlegają ściągnięciu...”.</u>
+ <u xml:id="u-98.37" who="#PoselPolnarMichal">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę podkreślić, iż projekt omawianej ustawy został poparty opinią szerokich kręgów postępowych rolników, wyrażoną na zebraniach kółek rolniczych, zjazdach powiatowych kółek rolniczych, zjazdach przodujących chłopów, jak i rolników uczestniczących w spotkaniach poselskich, którzy często domagali się skuteczniejszego działania władzy w stosunku do gospodarstw zaniedbanych.</u>
+ <u xml:id="u-98.38" who="#PoselPolnarMichal">Główny wiec sens społeczny tej ustawy polega na tym, że zarówno przodujący chłopi, jak i cała służba rolna, będzie się mogła powoływać na tę ustawę.</u>
+ <u xml:id="u-98.39" who="#PoselPolnarMichal">W tym też zrozumieniu wnoszę w imieniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego projekt ustawy z poprawkami pod uchwałę Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-98.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-99">
+ <u xml:id="u-99.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Mieczysław Bodalski:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-100">
+ <u xml:id="u-100.0" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej debacie nad projektem ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych, pragnę podkreślić, że podstawowym zadaniem polityki rolnej naszego kraju jest stałe zwiększanie produkcji rolniczej i zaspokajanie stale rosnących potrzeb żywnościowych ludności naszego kraju oraz umacnianie i rozwijanie różnych form zespołowego gospodarowania w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-100.1" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Najbardziej aktualnym zadaniem naszego rolnictwa jest osiągnięcie w najbliższych latach samowystarczalności w produkcji zboża.</u>
+ <u xml:id="u-100.2" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Do realizacji tego zadania zmusza nas zwiększająca się systematycznie liczba ludności, przy zmniejszającej się powierzchni użytków rolnych na jednego mieszkańca.</u>
+ <u xml:id="u-100.3" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W 1946 r. na jednego mieszkańca w Polsce przypadało 0,84 ha użytków rolnych, a w 1966 r. powierzchnia tych użytków spadła do 0,62 ha. Równocześnie z tym systematycznie wzrasta spożycie artykułów żywnościowych na jednego mieszkańca, a głównie artykułów pochodzenia zwierzęcego. Jeżeli w latach 1933 — 1937 przeciętnie roczne spożycie mięsa i tłuszczów zwierzęcych przez jednego mieszkańca wynosiło 19,6 kg, to w 1966 r. wyniosło 59 kg, a więc wzrosło trzykrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-100.4" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dodać trzeba, iż w tym wzroście spożycia mięsa i tłuszczów znajduje się przeważnie przetworzone zboże.</u>
+ <u xml:id="u-100.5" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W planie 5-letnim dla rolnictwa przyjęto zadanie zwiększenia plonów zbóż w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-100.6" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">do poziomu 21 q z 1 ha, co powinno nam dać możność osiągnięcia zaplanowanego zmniejszenia kosztownego i uciążliwego importu zboża z zagranicy.</u>
+ <u xml:id="u-100.7" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Realizację tego zadania rozpoczęliśmy na przełomie ubiegłej i obecnej pięciolatki. Powiększyliśmy zakup zboża krajowego z kontraktacji oraz dzięki wydatnemu wzrostowi plonów i zakupów z PGR o ponad 1 mln ton, co pozwoliło nam z kolei o ten 1 mln ton zmniejszyć już import zboża.</u>
+ <u xml:id="u-100.8" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dopomogły w tym: lepsza agrotechnika, powszechne stosowanie obsiewów nasionami kwalifikowanymi oraz powszechna realizacja ustawy o obowiązku ochrony roślin.</u>
+ <u xml:id="u-100.9" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Korzystny wpływ wywarły zwiększone dostawy dla rolnictwa mieszanek paszowych przemysłowego pochodzenia, które przyczyniły się do zmniejszenia skarmiania zboża przez zwierzęta gospodarskie. Dużej pomocy w realizacji tych zadań udzielili rolnikom agronomowie gromadzcy. Poważną rolę odegrała praca kółek rolniczych oraz masowy udział rolników w szkoleniu fachowym.</u>
+ <u xml:id="u-100.10" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Obecnie jednak, obok wspomnianych już środków, najważniejszym warunkiem szybkiego podniesienia plonów zbóż — jest zwiększone stosowanie nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-100.11" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Oto doświadczenia z rozwiniętych krajów, obrazujące efekty nawożenia:</u>
+ <u xml:id="u-100.12" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">We Francji zużycie nawozów mineralnych wzrosło z 25 kg czystego składnika NPK na 1 ha użytków rolnych w 1938 r. do 90 kg w 1965 r., a plony pszenicy w tym okresie wzrosły z 15,6 q do 32 q z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-100.13" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W NRD zużycie nawozów wzrosło w omawianym okresie ze 109 kg NPK do 186 kg na 1 ha użytków rolnych, a plony pszenicy wzrosły z 24,6 q do 36,7 q w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-100.14" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Przykładów wysokich plonów zbóż, uzależnionych od dobrej agrotechniki, wspartej wysokimi dawkami nawozów mineralnych, można wiele znaleźć i u nas, w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-100.15" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Przeciętne zużycie nawozów mineralnych na 1 ha powierzchni zasiewów w woj, opolskim, poznańskim i wrocławskim od kilku lat przekracza 100 kg czystego składnika NPK, wskutek czego plony zbóż od kilku lat przekraczają 20 q z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-100.16" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">W rolniczych spółdzielniach produkcyjnych w roku ubiegłym na 1 ha użytków rolnych zużyto 132 czystego składnika NPK, a przeciętne plony 4 zbóż wyniosły 21,4 q. Dla przykładu — w spółdzielni produkcyjnej Witkowo w woj. szczecińskim, gospodarującej na 820 ha gruntów wysiano pod zbiory ubiegłego roku 207 kg czystego składnika NPK na 1 ha użytków rolnych, a przeciętne plony zbóż uzyskano na poziomie 35 q z hektara.</u>
+ <u xml:id="u-100.17" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Przeciętne zużycie nawozów mineralnych w państwowych gospodarstwach rolnych oraz rolniczych spółdzielniach produkcyjnych przekracza 130 kg na 1 ha użytków rolnych i przede wszystkim dlatego w roku ubiegłym uzyskano plony zbóż w PGR o ponad 0,5 q wyższe od gospodarstw indywidualnych, a w spółdzielniach produkcyjnych niemal o 3 q wyższe niż w gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-100.18" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Równocześnie jednak mamy w Polsce wiele gospodarstw chłopskich, w których zużycie nawozów mineralnych jest bardzo niskie, bądź wcale nie są one stosowane.</u>
+ <u xml:id="u-100.19" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wskutek tego gospodarka narodowa ponosi dotkliwe straty. Poważne, największe straty, ponoszą jednak sami, źle gospodarujący rolnicy.</u>
+ <u xml:id="u-100.20" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Mój przedmówca, poseł Polnar, wspomniał, że dochód netto, jaki rolnik uzyskuje ze stosowania nawozów pod uprawę zbóż — wynosi około 10 zł na 1 kg czystego składnika wysianego nawozu.</u>
+ <u xml:id="u-100.21" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Jeszcze większe korzyści daje rolnikowi nawożenie łąk i pastwisk, gdyż jak wykazują badania naukowe, 1 kg NPK wysiany na trwałe użytki zielone daje przyrost mleka w wysokości około 15 litrów, czyli daje to około 45 zł.</u>
+ <u xml:id="u-100.22" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Jeżeli do tego dodamy, że dzięki intensywnemu nawożeniu łąk i pastwisk można zwiększyć zawartość białka surowego w trawie z 10% nawet do 20%, czyli podwoić wartość białkową paszy, a nie tylko jej ilość — to tym ostrzej widzimy rozmiar strat, jakie ponosi rolnictwo i cała gospodarka narodowa wskutek zacofanych metod gospodarowania, jakie, niestety, jeszcze spotykamy u znacznej części rolników.</u>
+ <u xml:id="u-100.23" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Biorąc powyższe pod uwagę, ani z punktu widzenia społecznego, ani z punktu widzenia interesów samego rolnika, nie możemy dopuścić do marnotrawstwa ziemi — ziemi, stanowiącej przecież podstawowe bogactwo narodu, jak słusznie o tym mówił Minister Jagielski.</u>
+ <u xml:id="u-100.24" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dlatego w stosunku do tej części gospodarstw rolnych, zarówno w ich interesie własnym, jak również w interesie ogólnospołecznym, niezbędne jest zastosowanie obowiązku nawożenia w rozmiarach określonych uchwałami miejscowej gromadzkiej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-100.25" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Podjęcie projektowanej ustawy jest tym bardziej celowe również dlatego, iż większość gospodarstw chłopskich stosuje wyższe nawożenie mineralne, aniżeli normy, które będą określone na podstawie niniejszej ustawy. Ustawa bowiem przewiduje minimalne normy nawożenia na 1 ha, a więc poniżej średniej dotychczasowego zużycia nawozów, co jest możliwe i nietrudne do osiągnięcia przez tych rolników, którzy swych gruntów prawie nie nawożą.</u>
+ <u xml:id="u-100.26" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Reasumując — ustawa ma na celu podniesienie plonów i podniesienie dochodowości właśnie tych najbardziej zacofanych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-100.27" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Pragnę przy tym podkreślić, że u nas w Polsce, wdrażanie postępu w rolnictwie opiera się głównie i przede wszystkim na zainteresowaniu materialnym rolników, na zapewnieniu im przez państwo opłacalnych cen za produkty rolne.</u>
+ <u xml:id="u-100.28" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Natomiast stosowanie środków administracyjnych odbywa się rzadko i tylko w wyjątkowych wypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-100.29" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dlatego też ustawa, którą będziemy dzisiaj uchwalali, będzie tylko pomocniczym, a nie głównym środkiem w intensyfikacji naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-100.30" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Ustawa pozwala znacznie skuteczniej, niż dotąd, wprowadzać w życie wskazówki i uchwały kółek rolniczych — samorządnej chłopskiej organizacji — o potrzebie racjonalnego nowoczesnego gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-100.31" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Ustawa pozwala skuteczniej pracować agronomowi gromadzkiemu nad wdrażaniem wiedzy rolniczej i nauki do praktyki produkcyjnej na wsi. Ustawa zobowiązuje zarówno rolników, jak również agronomów gromadzkich, do posługiwania się przy planowaniu nawożenia mapkami i opracowaniami stacji chemiczno-rolniczych, w których zawarte są dane o zasobności gleb w składniki pokarmowe. Według tych map i tych opracowań ustalone będą minimalne normy stosowania nawożenia mineralnego w poszczególnych gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-100.32" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Obywatele Posłowie! Szanujemy i cenimy chłopską pracowitość i zapobiegliwość oraz tak zwane — „chłopskie wyczucie”. Ale te walory są tym cenniejsze, gdy są wsparte rzetelną wiedzą fachową, gdy są one wsparte nauką rolniczą, gdyż wtedy, i tylko wtedy, przynoszą one oczekiwane rezultaty i efekty.</u>
+ <u xml:id="u-100.33" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dlatego też dla najbardziej efektywnego wykonania i wykorzystania projektowanej ustawy niezbędne jest zapewnienie niektórych, moim zdaniem, podstawowych warunków.</u>
+ <u xml:id="u-100.34" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">1.Rolnicy objęci działaniem ustawy powinni być przeszkoleni i zapoznani przez agronomów z podstawowymi zasadami nawożenia zarówno mineralnego, jak i organicznego.</u>
+ <u xml:id="u-100.35" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">2.Każdy rolnik, który tego będzie potrzebował, musi mieć zapewniony i udostępniony w Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowej kredyt na zakup nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-100.36" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">3.Zwiększające się z każdym rokiem dostawy nawozów mineralnych wymagają rozbudowy istniejących i budowy nowych magazynów nawozowych przez GS oraz poprawy opakowań ułatwiających załadowanie, transport i czasowe przechowywanie tych nawozów w gospodarstwach rolników. Rozpoczęta przez przemysł chemiczny produkcja worków polistylenowych powinna być w możliwie jak najszerszym stopniu rozwijana.</u>
+ <u xml:id="u-100.37" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">4.Znacznego rozszerzenia, a przede wszystkim stałego udoskonalania jakości wymaga produkcja ładowaczy i rozsiewaczy dla nawozów i do wapna.</u>
+ <u xml:id="u-100.38" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Równocześnie z tym zwiększają się zadania i odpowiedzialność kółek rolniczych, między kółkowych baz maszynowych oraz GS w zakresie wykonywania usług wysiewu nawozów mineralnych i wapnowania w gospodarstwach chłopskich, a przede wszystkim w tych gospodarstwach, w których występuje brak siły roboczej oraz brak niezbędnego sprzętu do wysiewu nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-100.39" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Podkreślam szczególnie te sprawę, gdyż jak wynika z pokontrolnych danych Najwyższej Izby Kontroli, w gospodarstwach indywidualnych w 1965 r. na 1.400 tys. ton wapna nawozowego aż ponad 1.100 tys. ton wysiano ręcznie. Tymczasem w latach najbliższych do 1970 r. dostawy wapna nawozowego wzrosną przecież dwukrotnie w stosunku do 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-100.40" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dlatego też potrzebne jest zwiększenie usług dla rolnictwa, usług szczególnie w zakresie wysiewu nawozów mineralnych i wapna.</u>
+ <u xml:id="u-100.41" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">5.Realizacja ustawy wymaga wzmocnionej kontroli ze strony rad narodowych oraz organizacji społecznych i spółdzielczych nad wypełnieniem określonych obowiązków przez wszystkich zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-100.42" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Zdajemy sobie sprawę, że głównie praca uświadamiająca i organizatorska powinna doprowadzić do wytworzenia wśród rolników powszechnej potrzeby stosowania wysokich dawek nawozów mineralnych, a ustawowa sankcja karna wkroczy, gdy zawiodą inne środki.</u>
+ <u xml:id="u-100.43" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Natomiast tym wszystkim, którzy krytycznie odnoszą się do wszelkiego stosowania sankcji, w stosunku do rolników zaniedbujących elementarne zasady gospodarowania, a są zwolennikami zacofanej zasady sprowadzającej się do powiedzenia: — „Moja rola — moja wola” odpowiadamy: czyż nie lepiej przestrzec rolnika nie stosującego się do przepisów ustawy, a nawet zastosować wobec niego środki administracyjne, zamiast patrzeć bezradnie jak zaniedbuje on ziemię, jak zbiera niskie plony zbóż i paszy, jak głoduje jego bydło, jak bieduje on, jego rodzina i dzieci?</u>
+ <u xml:id="u-100.44" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Mając na względzie dobro społeczne, Sejm nasz w swoim czasie uchwalił ustawę o powszechnym obowiązku ochrony roślin, o stosowaniu nasion kwalifikowanych, o melioracji itp., które naszemu rolnictwu przyniosły, przynoszą i przynosić będą wiele pożytku i dlatego z dużym uznaniem zostały przyjęte przez olbrzymią większość rolników. Nowa ustawa jest tylko logicznym uzupełnieniem środków walki o postęp.</u>
+ <u xml:id="u-100.45" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Spotykamy się również z zarzutem — — „Zapewnijcie środki, a rolnik nawozy kupi” — więc po co ustawa?</u>
+ <u xml:id="u-100.46" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Odpowiadamy: po to ustawa, gdyż wzrosły dostawy nasion kwalifikowanych dla rolnictwa i wzrosły dostawy środków ochrony roślin, wzrosły dostawy pasz przemysłowych oraz dostawy maszyn rolniczych. Wzrosły ceny zbóż, rozszerzono i zwiększono ulgi podatkowe dla rolników kontraktujących zboże. Wzrosły więc możliwości finansowe rolników, niezbędne na zakup zwiększonych dawek nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-100.47" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Niezależnie od tego zwiększono poważnie kredyty, głównie na zakup nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-100.48" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Co roku kilka miliardów złotych przeznaczane jest w Polsce na meliorację gruntów ornych oraz łąk i pastwisk. Dlatego pożałowanie przez rolnika kilkuset złotych na 1 ha rocznie na zakup i wysiew nawozów mineralnych, które decydują o efektach nakładów melioracyjnych i innych nakładów — jest karygodnym marnotrawstwem i nie można nie brać pod uwagę takich środków przymusu, jakie przewiduje projektowana ustawa, przeciwstawiająca się temu marnotrawstwu.</u>
+ <u xml:id="u-100.49" who="#PoselBodalskiMieczyslaw">Dlatego w realizacji tej dyskutowanej ustawy spotkamy się z pełnym poparciem kadry fachowej oraz z pełnym poparciem milionów rolników w naszym kraju. Dlatego też Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosował za ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-100.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-101">
+ <u xml:id="u-101.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Murawski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-102">
+ <u xml:id="u-102.0" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych stanowi dalszy krok w podniesieniu produkcyjności pewnej części gospodarstw indywidualnych. Gospodarstwa te osiągają niską produkcję rolną z powodu niestosowania nawozów mineralnych, jak też ze względu na występujące zróżnicowanie pod względem przygotowania zawodowego użytkowników i właścicieli oraz niedbałość w prowadzeniu gospodarstw. Poziom gospodarowania tej grupy rolników odbiega zdecydowanie od średnio uzyskiwanych wyników produkcyjnych z jednego ha użytków rolnych w rejonach o tych samych warunkach klimatycznych i glebowych.</u>
+ <u xml:id="u-102.1" who="#PoselMurawskiFranciszek">Jedną z zasadniczych przyczyn tego stanu jest niedostateczne nawożenie nawozami organicznymi z powodu małej obsady bydła, a nawozy mineralne nie są stosowane w ogóle bądź też w znikomej ilości.</u>
+ <u xml:id="u-102.2" who="#PoselMurawskiFranciszek">Rolnicy tych gospodarstw opierają się na tradycyjnych metodach gospodarowania, żywią najczęściej niechęć do stosowania nawozów mineralnych i wprowadzania korzystnych zmian w prowadzonych gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-102.3" who="#PoselMurawskiFranciszek">W stosunku do gospodarstw zaniedbujących obowiązki właściwego gospodarowania, ustawowy obowiązek nawożenia ziemi nawozami mineralnymi jest w pełni słuszny i uzasadniony zarówno względami ekonomicznymi, jak i społecznymi. Pozostawienie wspomnianych gospodarstw na dotychczasowym poziomie gospodarowania bez nakazów administracyjnych stosowania nawożenia mineralnego, sprowadza je między innymi na drogę gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych.</u>
+ <u xml:id="u-102.4" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wzrastające zapotrzebowanie na produkty pochodzenia rolniczego, a szczególnie zboża i pasze oraz żywiec, w bieżącej pięciolatce stawia jednoznaczne zadania przed wsią.</u>
+ <u xml:id="u-102.5" who="#PoselMurawskiFranciszek">Po pierwsze — rolnictwo ma zapewnić wzrost produkcji zbóż w takim zakresie, aby do 1970 r. uwolnić się od uciążliwego i kosztownego importu.</u>
+ <u xml:id="u-102.6" who="#PoselMurawskiFranciszek">Po drugie — rolnictwo ma zapewnić wzrost pogłowia zwierząt gospodarskich do rozmiarów wynikających z planu eksportu oraz wzrastającego zapotrzebowania rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-102.7" who="#PoselMurawskiFranciszek">Stale wzrastające wyposażenie kółek rolniczych w nowoczesny sprzęt ze środków Funduszu Rozwoju Rolnictwa, popularyzacja nowoczesnych osiągnięć nauki w uprawie roli i roślin oraz chowu zwierząt gospodarskich, wzrastające kredyty na budownictwo oraz korzystny system kontraktacji, dają możliwość szerokiego rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-102.8" who="#PoselMurawskiFranciszek">Dużego znaczenia nabieraną podjęte decyzje przez rząd w sprawie nowych warunków kontraktacji zbóż, wprowadzając bonifikatę do wysokości 40% kosztów zakupu nawozów mineralnych. Otwiera to dalszy postęp w aktywizacji upraw zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-102.9" who="#PoselMurawskiFranciszek">Obecnie każdy postępowy chłop, gospodarujący zespołowo bądź na własnym gospodarstwie wie, że aby uzyskać wysokie plony zbóż i innych płodów rolnych i uzyskać opłacalny dochód z gospodarstwa, musi oprócz stosowania obornika w rotacji czteroletniej — przynajmniej 300 q na 1 ha gruntów ornych — stosować również nawozy mineralne, a na glebach zakwaszonych wapno.</u>
+ <u xml:id="u-102.10" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wymiana kwalifikowanego materiału siewnego zbóż i ziemniaków, chemiczna walka z chwastami i szkodnikami, mechanizacja oraz wzrost nawożenia mineralnego stworzyły stałe podstawy aktywizacji gospodarki chłopskiej i wzrost plonów na terenie województwa gdańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-102.11" who="#PoselMurawskiFranciszek">W gospodarce chłopskiej w roku 1960/61 plony 4 podstawowych zbóż wynosiły 15,1 q na ha i 114,1 q na ha ziemniaków, przy przeciętnym zużyciu nawozów mineralnych w czystym składniku NPK na 1 ha użytków rolnych 37,8 kg i wapna 28 kg. Sukcesywny wzrost produkcji nawozów mineralnych w następnych latach stworzył warunki zwyżki nawożenia mineralnego, gdyż w roku 1965/66 średnio wysiano na 1 ha użytków rolnych 57,9 kg NPK w czystym składniku, a wapna nawozowego 91,3 kg.</u>
+ <u xml:id="u-102.12" who="#PoselMurawskiFranciszek">W parze ze wzrostem nawozów mineralnych wzrastają również plony i w roku 1965/66 wynoszą one w 4 podstaw owych zbożach 19,4 q na ha, a w ziemniakach 158 q.</u>
+ <u xml:id="u-102.13" who="#PoselMurawskiFranciszek">Efekt produkcyjny wysianych nawozów byłby zapewne wyższy, gdyby nawozy mineralne były odpowiednio składowane w punktach sprzedaży, jak i u rolników, oraz stosowane zgodnie z wymogami agrotechnicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-102.14" who="#PoselMurawskiFranciszek">Gdzie tkwią źródła przyczyn tego stanu? Otóż w warunkach woj. gdańskiego jest niedostateczna ilość magazynów do składowania nawozów, a ponadto są wadliwe opakowania, brak jest krótkiej receptury na opakowaniu, informującej rolnika, w jakich ilościach i pod jakie rośliny należy stosować dane nawozy mineralne. Również warunki bezpieczeństwa i higieny pracy zarówno w dystrybucji, jak i przy wysiewie, pozostawiają dużo do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-102.15" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wzrastająca kontraktacja zapewnia stały wzrost towarowy zbóż. Dla przykładu podam, że na terenie naszego województwa w roku 1962/63 obszar kontraktacji zbóż wynosił 6.400 ha i obejmował wyłącznie jęczmień browarny, a sprzedaż masy towarowej wynosiła 7.600 ton. W następnych latach kontraktacja zbóż sukcesywnie wzrastała, osiągając w roku gospodarczym 1966/67 — 33.200 ha. Kontraktacją są objęte 4 podstawowe zboża, a pszenica stanowi 54% wykonanego planu kontraktacji.</u>
+ <u xml:id="u-102.16" who="#PoselMurawskiFranciszek">W 1970 r. obszar kontraktacji zbóż w gospodarce chłopskiej wynosić będzie 38,7% powierzchni upraw roślin zbożowych, a dostawy zbóż z kontraktacji stanowić będą 27,4% ogólnych zbiorów 4 podstawowych zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-102.17" who="#PoselMurawskiFranciszek">W planie na 1970 r. zakładamy uzyskać średnie plony 4 podstawowych zbóż w gospodarce chłopskiej 22,3 q z ha oraz ziemniaków 200 q z ha przy założeniach, że zaopatrzenie w nawozy mineralne wynosić będzie na 1 ha użytków rolnych 128 kg NPK w czystym składniku.</u>
+ <u xml:id="u-102.18" who="#PoselMurawskiFranciszek">Zakładany wzrost produkcji rolnej zarówno globalnej, jak i towarowej będzie nie tylko wykonany, ale może być przekroczony, o ile zaplanowane dostawy nawozów mineralnych zostaną w racjonalny sposób zagospodarowane, szczególnie przez rolnictwo indywidualne. Będzie to możliwe przy wprowadzeniu ustawowego obowiązku wysiewu nawozów mineralnych w gospodarstwach najsłabszych, obniżających średnią produkcję płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-102.19" who="#PoselMurawskiFranciszek">Przykładem występujących dysproporcji w nawożeniu nawozami mineralnymi mogą być rejony produkcyjne naszego województwa. Na przykład w rejonie Żuław, gdzie występują odpowiednie warunki glebowe i klimatyczne oraz wysoki poziom kultury rolnej, stosuje się średnio w gospodarce chłopskiej około 100 kg NPK w czystym składniku. Pozwala to na osiągnięcie średnich plonów 4 podstawowych zbóż w wysokości 30 q z ha. Nie znaczy to jednak, że wszyscy rolnicy gospodarujący na tej żyznej glebie stosują w jednakowej ilości nawozy mineralne. Otóż jest przerażająca grupa gospodarstw, które zużytkowują na 1 ha powyżej 200 kg NPK. uzyskując dzięki temu plony zbóż powyżej 40 q z ha, a buraków cukrowych powyżej 400 q z ha. W tymże samym rejonie są rolnicy, którzy nawozy mineralne stosują w minimalnych dawkach lub nie stosują ich w ogóle, uzyskując plony tylko od 15 do 18 q z ha, a buraków cukrowych około 200 q z ha.</u>
+ <u xml:id="u-102.20" who="#PoselMurawskiFranciszek">Rejon kaszubski, obejmujący wyżynną cześć województwa, posiada gleby żytnio-ziemniaczane. Rolnicy tego rejonu stosują niskie dawki nawozów mineralnych i nawożenie organiczne. Przy zastosowaniu wyższych dawek nawozów mineralnych i wapna, oprócz uprawianych łubinów na nawozy zielone, istnieją realne możliwości zwiększenia plonów o kilka kwintali z ha i podniesienia pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-102.21" who="#PoselMurawskiFranciszek">Rejon Powiśla wykazuje również duże zróżnicowania pod względem stosowania nawozów mineralnych oraz produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-102.22" who="#PoselMurawskiFranciszek">Dlatego też wprowadzenie obowiązku wysiewu nawozów mineralnych spowoduje wyrównanie poziomu gospodarstw rolnych w rejonach produkcyjnych o zbliżonych warunkach klimatyczno-glebowych.</u>
+ <u xml:id="u-102.23" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wprowadzenie obowiązku wysiewu nawozów mineralnych zapewni również intensywną gospodarkę na użytkach zielonych, a przede wszystkim tych obiektów rolnych, gdzie zostały bądź będą przeprowadzone kosztowne inwestycje melioracyjne.</u>
+ <u xml:id="u-102.24" who="#PoselMurawskiFranciszek">Biorąc za podstawę przykłady z województwa gdańskiego, które charakteryzuje się trzema rejonami zróżnicowanymi pod względem klimatyczno-glebowym i struktury poziomu gospodarowania rolników, co niewątpliwie odnosi się również do pozostałych województw, należy z pełną aprobatą podjąć przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-102.25" who="#PoselMurawskiFranciszek">Wysoki Sejm, podejmując powyższą ustawę, stworzy odpowiednią rękojmię terenowym radom narodowym dalszej aktywizacji produkcji rolnej i przeobrażeń ekonomiczno-społecznych polskiej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-102.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-103">
+ <u xml:id="u-103.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Florian Pierański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-104">
+ <u xml:id="u-104.0" who="#PoselPieranskiFlorian">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Powojenną ewolucję naszego rolnictwa charakteryzują przede wszystkim dwa procesy: zmniejszenie się liczby ludności zatrudnionej w rolnictwie i utrzymującej się z niego oraz względny spadek udziału rolnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-104.1" who="#PoselPieranskiFlorian">W 1931 r. utrzymywało się z rolnictwa aż 60 % ludności, a obecnie już tylko 38%.</u>
+ <u xml:id="u-104.2" who="#PoselPieranskiFlorian">Spadł również wydatnie udział rolnictwa w wytwarzaniu globalnego dochodu narodowego z 43% w okresie przedwojennym, do około 20% obecnie. Jest to jednak jeszcze udział wysoki. Wystarczy dla porównania przytoczyć, że ten udział rolnictwa w tworzeniu dochodu, na przykład w Anglii wynosi 3,9%, we Francji 9%, w NRD 9,7%, w Czechosłowacji 11%.</u>
+ <u xml:id="u-104.3" who="#PoselPieranskiFlorian">Doświadczenia ostatnich lat wykazują, że rolnictwo jest newralgicznym punktem naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-104.4" who="#PoselPieranskiFlorian">Mimo bowiem niewątpliwego — „absolutnego wzrostu produkcji rolniczej” — tempo jej rozwoju jest nadal niewystarczające, co oczywiście limituje zarówno wzrost poziomu spożycia w kraju, jak i możliwość eksportu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-104.5" who="#PoselPieranskiFlorian">Rolnictwo polskie znajduje się stale pod rosnącym naciskiem potrzeb konsumpcyjnych ludności, która przed 20 laty żyła na wsi prawie w 68%, a tylko w 32% w miastach. A obecnie, mały obywatel z Lubinia — dokonał równego podziału ludności miedzy miasto i wieś.</u>
+ <u xml:id="u-104.6" who="#PoselPieranskiFlorian">Trzeba tu jednak zaznaczyć, że stan ludności rolniczej — w liczbach absolutnych — nie zmienia sie prawie zupełnie od 1950 r. i wynosi stale 15,4—15,6 mln osób, czyli cały duży przyrost naturalny powiększył liczbę ludności miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-104.7" who="#PoselPieranskiFlorian">W okresie powojennym z rolnictwa odpłynęło do miasta około 2,8 mln ludzi. Efekt tej migracji to przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-104.8" who="#PoselPieranskiFlorian">a) zwiększenie zapotrzebowania na środki żywności, b) spadek spożycia naturalnego, tak zwanego samozaopatrzenia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-104.9" who="#PoselPieranskiFlorian">Niezmierną wagę rolnictwa jako gałęzi naszej gospodarki narodowej podnosi fakt, że w bezpośrednich zakupach ludności miejskiej i w ogólnym funduszu konsumpcji udział artykułów żywnościowych jest bardzo wysoki. Wskaźnik ten wynosi aktualnie około 45%, z czego wynika, że bez mała połowę osobistych potrzeb ludności pokryć musi rolnictwo. Notujemy co prawda z zadowoleniem, że wyraźnie wzrósł popyt na tzw. dobra wyższego rzędu — zaspokajające potrzeby kulturalne ludności, ale popyt na produkty rolne jest jeszcze ciągle duży.</u>
+ <u xml:id="u-104.10" who="#PoselPieranskiFlorian">Wzrost dochodu ludności powoduje zwykle przesuwanie się siły nabywczej na produkty przemysłowe, takie jak: odzież, obuwie, telewizory, samochody, ale wzrost dochodów powoduje także automatycznie zmianę struktury popytu na artykuły żywnościowe. Mówili o tym moi przedmówcy i wskazuje na to statystyka. Statystyczny Polak jeszcze w 1950 r. zjadał zboża w postaci bułek, chleba czy klusek w ilości 166 kg rocznie, a dzisiaj konsumuje już tylko 140 kg zbóż. Za to mięsa zjadaliśmy wtedy niecałe 43 kg rocznie, a obecnie już 56 kg. Przed 15 laty konsumował statystyczny Polak w ciągu roku 115 jaj, a obecnie 160. Mówił o tym zresztą wczoraj Obywatel Jędrychowski, wskazując na zmniejszanie się popytu na artykuły zbożowe — a wzrastanie na mięso i jego przetwory.</u>
+ <u xml:id="u-104.11" who="#PoselPieranskiFlorian">Stawia to określone zadania przed rolnictwem, musi ono bowiem nie tylko wytworzyć więcej produktów, ale i dostarczyć produkty lepsze, wymagające więcej nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-104.12" who="#PoselPieranskiFlorian">Przesuwanie się spożycia z artykułów roślinnych na zwierzęce wywołuje daleko idące skutki gospodarcze, z których musimy zdawać sobie sprawę.</u>
+ <u xml:id="u-104.13" who="#PoselPieranskiFlorian">Przetwarzaniu bowiem większej części produkcji roślinnej na produkty zwierzęce towarzyszy w wielkiej skali strata wartości energetycznych, bo przerób zboża zawierającego na przykład 100 jednostek energetycznych daje w produkcie zwierzęcym tylko 30 jednostek. Zrozumiała więc jest w tej sytuacji konieczność o wiele szybszego rozwoju produkcji roślinnej.</u>
+ <u xml:id="u-104.14" who="#PoselPieranskiFlorian">Polska jest krajem, który kończy obecnie proces stabilizacji spożycia na pewnym poziomie: ale przechodzeniu od niskiego do średniego poziomu konsumpcji towarzyszy zawsze silna reakcja popytu żywnościowego na przyrost dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-104.15" who="#PoselPieranskiFlorian">Ekonomiści nazywają to zjawisko — „„wysoką elastycznością dochodowa popytu”. Bo jeżeli w wysoko rozwiniętych krajach wzrost dochodów o 10% powoduje średni przyrost popytu na żywność od 2—4%, to w Polsce ten przyrost popytu na żywność wynosi 6—7%.</u>
+ <u xml:id="u-104.16" who="#PoselPieranskiFlorian">Po prostu obserwujemy fakt, że u nas prawie każda złotówka przyrostu dochodu wykazuje silną tendencję do kierowania się w stronę artykułów żywnościowych o wysokim asortymencie. Z tego wynikają bardzo poważne konsekwencje dla polityki gospodarczej: rynek wewnętrzny i równowaga gospodarcza w bardzo wysokim stopniu zależą od rolnictwa. Czyli małe wahania produkcji rolnej — duże wahania na rynku. Na pocieszenie możemy sobie powiedzieć, że to zjawisko jest jakąś ogólną cechą ekonomiki krajów szybko rozwijających się gospodarczo.</u>
+ <u xml:id="u-104.17" who="#PoselPieranskiFlorian">My znajdujemy się — jak mówiłem — pod silnym naciskiem popytu żywnościowego. Niedobory na rynku wywołują natychmiast znane nam wszystkim określone reperkusje w społeczeństwie, w którym powiedzmy sobie szczerze, znajomość ekonomiki z pewnością nie zajmuje pierwszego miejsca.</u>
+ <u xml:id="u-104.18" who="#PoselPieranskiFlorian">Jeśli do tego dodamy bieżące i perspektywiczne zadania eksportowe, musimy skonstatować, że rolnictwo w Polsce stanowi wąskie ogniwo limitujące postęp całej gospodarki narodowej. Tempo jego rozwoju interesuje więc całe społeczeństwo, a więc i nas, posłów ze Stronnictwa Demokratycznego, zwłaszcza że nie jest tajemnicą, że dynamika potrzeb w zakresie artykułów żywnościowych rosła i rośnie nadal szybciej niż aktualne możliwości wzrostu podaży.</u>
+ <u xml:id="u-104.19" who="#PoselPieranskiFlorian">Na przykład w 1964 r. ogólny przychód wyniósł 16,5 mln ton, na siewy wydaliśmy półtora mln ton, na spożycie — 6.300 tys. ton, na paszę trzeba było 7.700 tys. ton. I właśnie ta ostatnia pożycia zmusiła nas do importu około 2 min ton zboża. Czyli nie mogąc sprostać potrzebom, musieliśmy importować. Ale import w naszych warunkach nie tylko że jest uciążliwy, biorąc pod uwagę sprawę dysponowania wolnymi dewizami, ale możliwości importu w ogóle stanąć mogą w pewnej chwili pod dużym znakiem zapytania.</u>
+ <u xml:id="u-104.20" who="#PoselPieranskiFlorian">Przyjrzyjmy się bowiem światowym aktualnym enuncjacjom na temat wyżywienia ludności świata.</u>
+ <u xml:id="u-104.21" who="#PoselPieranskiFlorian">Eksperci tak zwanej Organizacji Gospodarczej Współpracy i Rozwoju przeprowadzili analizę najważniejszego problemu w dzisiejszym świecie, to jest wyżywienia i stwierdzili, że:</u>
+ <u xml:id="u-104.22" who="#PoselPieranskiFlorian">1)obawy przed niewystarczającą podażą żywności na świecie wynikają zarówno z obecnego niskiego poziomu żywienia w wielu regionach, jak i z trudności, z jakimi wiele krajów ma do czynienia, gdy chce zwiększyć dostawę artykułów żywnościowych:</u>
+ <u xml:id="u-104.23" who="#PoselPieranskiFlorian">2)kontrasty w poziomi o produkcji miedzy krajami wysoko uprzemysłowionymi a słabo rozwiniętymi krajami trzeciego świata są coraz ostrzejsze:</u>
+ <u xml:id="u-104.24" who="#PoselPieranskiFlorian">3) na Dalekim Wschodzie i częściowo w Afryce ilość kalorii na dzień, przypadająca na 1 mieszkańca jest daleko niewystarczająca, a ludność odżywiana jest niedostatecznie.</u>
+ <u xml:id="u-104.25" who="#PoselPieranskiFlorian">Równocześnie obserwujemy spadek zapasów światowych zboża. Na przykład w USA w 1961 r. było zapasów pszenicy 38 mln ton, a w 1966 r. już tylko 17 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-104.26" who="#PoselPieranskiFlorian">Bardzo ciekawy, wiele mówiący artykuł, podaje gazeta — „La Vie Française” w numerze z października 1966 r. pod tytułem: — „Kraje bogate żywią świat”, przytoczę tylko jedno zdanie: — „Prezydent Johnson postanowił niedawno przywrócić pod uprawę 30 mln ha ziemi, które poprzednio z rozmysłem pozostawiono odłogiem”. Dlaczego? Oczywiście dla utrzymania cen.</u>
+ <u xml:id="u-104.27" who="#PoselPieranskiFlorian">Jak bardzo przykra jest konieczność importu zbóż z USA świadczy notatka w dzienniku — „Le Nouvel Observateur” pod wiele mówiącym tytułem: — „India umiera nie tylko z głodu”... Treść: India potrzebuje co najmniej 12 mln ton zboża, by utrzymać głodowe racje i zapobiec śmierci głodowej kilku dalszych milionów ludzi. Dwunastu milionów ton zbóż nie można otrzymać ani w Paryżu, ani w Londynie. Można je uzyskać tylko w Waszyngtonie, ale na odpowiednich warunkach. Na jakich — wiadomo nam wszystkim.</u>
+ <u xml:id="u-104.28" who="#PoselPieranskiFlorian">Nie ulega więc wątpliwości, że konieczność zlikwidowania importu zbóż jest dla nas sprawą zasadniczej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-104.29" who="#PoselPieranskiFlorian">Jaka jest droga do zwiększenia ilości zbóż? — „Odblokowywanie” nie uprawianych gruntów, jak w USA? Nie znamy tego rodzaju systemów i nie są one u nas do naśladowania. Zaorywanie i zasiewanie żyznych — „nowin” od dawna dla nas nie istnieją. Czynić to może, na nasze szczęście, nasz wielki sąsiad i przyjaciel — Związek Radziecki.</u>
+ <u xml:id="u-104.30" who="#PoselPieranskiFlorian">Co prawda moglibyśmy zyskać około 300— 400 tys. ha ziemi, gdyby można scalić nasze pokawałkowane gospodarstwa rolne, o czym była dzisiaj mowa. Niełatwy to sposób, a wykonanie wymaga wieloletnich wysiłków. Trudno uwierzyć, że na przykład we wsi Kopście Wyżne powiat Nowy Targ, średnie gospodarstwo obejmuje około 2,5 ha, ale na jedno gospodarstwo przypada około 30 działek, czyli na działkę przypada około 800 m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-104.31" who="#PoselPieranskiFlorian">W woj. białostockim we wsi Białki powiat Siemiatycze, co prawda obszar gospodarstwa wynosi prawie 12 ha, ale za to średnia ilość działek 120 — powtarzam 120, czyli średni obszar działki wynosi około 960 m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-104.32" who="#PoselPieranskiFlorian">Ta straszliwa szachownica pól, która cieszyć może tylko oko malarza, to spuścizna po okresie przedwojennym, kiedy każda skiba była dzielona wielokrotnie, gdyż była jedynym środkiem utrzymania dla przeludnionej wsi, była ceną albo życia, albo emigracji.</u>
+ <u xml:id="u-104.33" who="#PoselPieranskiFlorian">Aktualnie pozostaje nam tylko jedna droga, to jest dalsze systematyczne zwiększanie kultury rolnej, poziomu zabiegów agrotechnicznych, w których czołowe miejsce niewątpliwie dzierży nawożenie mineralne. Mówili o tym obywatel Minister i kolega poseł Polnar oraz wszyscy inni, o wiele więcej w tych sprawach wyspecjalizowani.</u>
+ <u xml:id="u-104.34" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoka Izbo! Na tej sali na pewno nie ma nikogo, kto by nie zrozumiał potrzeby stosowania nawozów mineralnych i na pewno ani jednego rolnika — posła, który by nie znał dobroczynnych skutków stosowania nawożenia.</u>
+ <u xml:id="u-104.35" who="#PoselPieranskiFlorian">Ale myślę, że głos każdego z nas słyszy albo czyta każdy rolnik w kraju i ten z woj. opolskiego, który w 1966 r. zużył przeciętnie 88 kg NPK, czy ten z Rzeszowszczyzny, który wysiał tylko 39 kg, czy rolnik z woj. poznańskiego, który zasilił ziemię 83 kg czystego składnika i ten z woj. białostockiego, który dał swej ziemi tylko 33 kg NPK.</u>
+ <u xml:id="u-104.36" who="#PoselPieranskiFlorian">Dla tych ostatnich podaję wyniki doświadczeń z zagranicy. Chodzi konkretnie o doświadczenia w Ascov, w Danii. Prowadzone tam były doświadczenia przez 60 lat. Ziemia nienawożona w 1894 r. dawała 22 q zboża, ta sama ziemia w 1948 r. dawała już tylko 13 q. Ziemia natomiast nawożona dawała w latach 1894—1906 — 35 q., a w 1948 r. — 47 q.</u>
+ <u xml:id="u-104.37" who="#PoselPieranskiFlorian">Zresztą dość mamy dowodów na naszej własnej ziemi. Wystarczy porównać te regiony o wysokiej kulturze rolnej i te okolice kraju, w których mimo olbrzymiego wysiłku wielotysięcznej rzeszy oświatowców, lektorów, instruktorów, agronomów, mimo działalności w tym zakresie radia i telewizji, mimo wielu setek tysięcy czasopism rolniczych, pomimo olbrzymiej pracy instruktorskiej i doświadczalnej — „Agrochemu” — okazuje się, że kultura rolna niewiele ma wspólnego ze współczesną nauką.</u>
+ <u xml:id="u-104.38" who="#PoselPieranskiFlorian">A przecież cały świat rolniczy notuje olbrzymi wzrost zużycia nawozów, zwłaszcza w ostatnim dwudziestoleciu. W 1910 r. zużyto 3 mln ton nawojów, a obecnie 12 razy więcej, bo przeszło 36 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-104.39" who="#PoselPieranskiFlorian">W naszym kraju w 1939 r. produkowaliśmy zaledwie około 40 tys. ton w czystym składniku nawozów azotowych, a obecnie przekraczamy 0,5 mln ton. W 1938 r. na 1 ha dawaliśmy 1,7 kg azotu, a obecnie 25 kg.</u>
+ <u xml:id="u-104.40" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoka Izbo! Debatujemy dzisiaj nad ustawą o obowiązku stosowania nawozów sztucznych i nad jej celowością.</u>
+ <u xml:id="u-104.41" who="#PoselPieranskiFlorian">Niejeden z nas zadaje sobie pytanie — czy ustawa taka jest konieczna, czy nie ma innej drogi, by spowodować z jednej strony wzrost plonów 4 zbóż, a z drugiej strony zabezpieczyć zużycie tych nawozów, które wyprodukują nowe fabryki, jak Tarnów 2, Puławy 1 i Puławy 2, fabryki w Gdańsku i w Policach, na co uchwaliliśmy niedawno olbrzymią sumę 22 mld zł nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-104.42" who="#PoselPieranskiFlorian">Nie ulega żadnej wątpliwości, że dla większości rolników ustawa ta nie będzie żadnym przysłowiowym — „mieczem Damoklesa”. gdyż nawożenie pól od dawna stanowi dla nich jeden z wielu zasadniczych zabiegów agrotechnicznych. Są to ci. którzy poprzez oświatę rolniczą z „chłopów” legitymujących się tylko prawem własności do ziemi, stali się rolnikami — z pełnymi zawodowymi kwalifikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-104.43" who="#PoselPieranskiFlorian">Niestety, nasza własna praktyka wykazuje, że można mieć i pełne kwalifikacje i wysokie wykształcenie — a można — „zapominać” o spełnianiu swych obowiązków nawet wtedy, gdy chodzi o zdrowie czy nawet o życie człowieka, a więc o najwyższe dobro nasze, nawet tam wkraczać musiał nakaz ustawowy.</u>
+ <u xml:id="u-104.44" who="#PoselPieranskiFlorian">Zastanówmy się, ilu z nas byłoby dziś na tej sali, gdyby profilaktyczne szczepienie przeciw ospie czy przeciw durowi brzusznemu, przeciw gruźlicy zależało wyłącznie tylko od naszej dobrej woli, czy świadomości naszych rodziców, a nie było obowiązkiem ustawowym. Ile to tysięcy ludzi umierałoby rok rocznie, gdyby nie ustawowy obowiązek badania mięsa, nawet dla własnych domowych potrzeb. A pamiętamy, że mimo istnienia ustawy i obowiązku badania mięsa, rok rocznie czytamy tragiczne doniesienia prasy o śmiertelnym zatruciu całych rodzin, albo, jak w ubiegłym roku, o zatruciu wszystkich gości weselnych po zjedzeniu mięsa, którego nie poddano badaniu, a które było zakażone włośniami.</u>
+ <u xml:id="u-104.45" who="#PoselPieranskiFlorian">Pamiętamy wreszcie wszyscy wielce podniosłą chwilę, z innej dziedziny, mianowicie, gdy wprowadzano ustawowo obowiązek 8-klasowego wykształcenia podstawowego, a przecież przed kilkunastu dniami mogliśmy oglądać w telewizji w audycji — „Przemiany” reportaż ze wsi podhalańskiej, w której wiele dzieci nie korzysta z dobrodziejstwa tej ustawy i rodzice chcą kończyć wykształcenie dziecka na klasie siódmej.</u>
+ <u xml:id="u-104.46" who="#PoselPieranskiFlorian">Uchwalając obecną ustawę, nie chcemy na pewno wprowadzać jakiegoś środka przymusu, bo przecież zastosowanie jej — stosownie do przepisów art. 2 — pozostawiono do decyzji prezydiów rad narodowych, a więc radnych, których poważny procent stanowią przecież rolnicy.</u>
+ <u xml:id="u-104.47" who="#PoselPieranskiFlorian">Z jednej strony ustawa ta ma być zachętą dla tych rolników, którzy gospodarują nowocześnie, którzy wiedzą, że muszą produkować nie tylko dla siebie, ale dla całego kraju; z drugiej jednak strony, będzie ona ostrzeżeniem dla tych konserwatywnych, zacofanych rolników, którzy produkują z myślą wyłącznie o sobie — w myśl egoistycznej dewizy — „dla mnie wystarczy”.</u>
+ <u xml:id="u-104.48" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Wszyscy z całą pewnością, tak jak i Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać — będziemy głosować za uchwaleniem tej ustawy. Chcemy zabezpieczyć nasze społeczeństwo przed wahaniami rynku żywnościowego, chcemy podnieść stopę życiową mieszkańców naszego kraju i chcemy równocześnie, by nasz kraj był samowystarczalny i niezależny od konieczności importu z tych krajów, które w każdej chwili mogą postawić warunki, których nikt z nas nie przyjmie.</u>
+ <u xml:id="u-104.49" who="#PoselPieranskiFlorian">A że tak być może, świadczy o tym krótka notatka w — „Expresie Wieczornym” z dnia 1 czerwca 1967 r. pod tytułem: — „USA uzależniły sprzedaż zboża dla Algierii od cofnięcia poparcia dla krajów arabskich”. Z notatki tej wynika, że władze Algierii zerwały ostatecznie rokowania z „Międzynarodową Agencją Rozwoju” w sprawie zakupu w USA 200 tys. ton zboża, gdyż uzależniono zgodę na sprzedaż od przyznania przez Algierię dla USA — „pewnych gwarancji w zakresie stosunków bilateralnych”, a między innymi od cofnięcia poparcia dla krajów arabskich. Notatka ta nie wymaga chyba komentarza. Sapienti sat. Notatka ta ukazała się 1 czerwca, a 5 czerwca wybuchł konflikt zbrojny izraelsko-arabski, rozpoczęła się agresja Izraela na kraje arabskie.</u>
+ <u xml:id="u-104.50" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoka Izbo! Zdajemy sobie sprawę, że dla wielu rolników ustawa ta nie jest potrzebna; darzymy ich na pewno pełnym zaufaniem. Jednak dobrze jest, gdy państwo i władza ludowa posiada w swym ręku prócz przekonywania — środki oddziaływania na tego rolnika, który nie rozumie sytuacji, w jakiej znajduje się nasz kraj i do którego żadnymi kanałami nie dociera oświata rolnicza.</u>
+ <u xml:id="u-104.51" who="#PoselPieranskiFlorian">Zdarzają się bowiem sytuacje, w których władza nie może pozostać bezradna, zwłaszcza wtedy, gdy postępowanie obywatela szkodzi interesowi czy dobremu imieniu kraju.</u>
+ <u xml:id="u-104.52" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Gdy o tym mówię, przypomina mi się pamiętne zdarzenie sprzed 30 laty. Pracowałem wówczas jako młody lekarz weterynarii w Łasinie koło Grudziądza. Wioski, w których praktykowałem, przylegały do ówczesnej granicy Prus Wschodnich. W jednej z nich bardzo dobrze, dostatnio zabudowanej, znalazło się jedno, tak zwane — „gospodarstwo podupadłe” i to rzeczywiście przysłowiowy — „obraz nędzy i rozpaczy” i pech chciał, że to gospodarstwo leżało zaledwie o kilkadziesiąt metrów od granicy niemieckiej. Wykorzystali to skrzętnie hitlerowcy, przyjeżdżali grupami nad granicę, fotografowali ze wszystkich stron, a później ukazywały się zdjęcia w gazetach niemieckich pod tytułem — „Die polnische Wirtschaft”. Byliśmy wówczas zupełnie bezsilni i bezradni, zgrzytaliśmy tylko zębami. Możliwości zmuszania tego rolnika do zmiany systemu gospodarowania, do odchwaszczenia pól, nie było żadnych i na poprawienie walących się budynków nie było możliwości udzielenia mu długoterminowych kredytów, jak to jest obecnie, dzięki naszej mądrej polityce opartej na nowych ustawach i zarządzeniach.</u>
+ <u xml:id="u-104.53" who="#PoselPieranskiFlorian">Ten obraz ówczesnej naszej bezsilności w tym jednym konkretnym — a na pewno nieodosobnionym — wypadku przemawia za tym, by nasza władza ludowa miała zawsze w ręku wszelkie środki, które zobowiązywać będą wszystkich rolników w kraju do prowadzenia gospodarki zgodnie z wymogami nowoczesnej nauki. Jest to konieczne dla dobra naszego kraju, dla stałego i szybkiego podnoszenia dobrobytu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-104.54" who="#PoselPieranskiFlorian">Chcemy i musimy uniezależnić się od importu ze świata kapitału — z tego świata, który potrafi z handlarskim wyrachowaniem — „blokować” urodzajną ziemię — by utrzymać cenę zboża. Pamiętamy te czasy, kiedy topiono w morzu setki tysięcy buszli kukurydzy^ ^i to w tym samym roku, w którym w krajach trzeciego świata ludzie konali z głodu.</u>
+ <u xml:id="u-104.55" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Nam na pewno nie grozi ani głód, ani niedostatek. Potrzeba nam więcej zboża, bo chcemy poprawić bilans handlowy i nigdy nie chcemy występować w roli — „petenta”.</u>
+ <u xml:id="u-104.56" who="#PoselPieranskiFlorian">Chcemy, i to jest na pewno obowiązkiem wypływającym z zasad naszego ustroju sprawiedliwości społecznej — mieć również zapasy, by pomagać wyzyskiwanym krajom głodującym.</u>
+ <u xml:id="u-104.57" who="#PoselPieranskiFlorian">Na zakończenie pozwolę sobie przytoczyć jakże wymowną wypowiedź amerykańskiego socjologa Wrighta Millsa, który w książce pt. — „Słuchajcie Jankesi” zwraca się w imieniu Latynosów do Amerykanów na północy. — „My, ludzie z Ameryki Łacińskiej, umieramy przeciętnie w wieku lat 35. Wy żyjecie ponad 65 lat. Czy masy niepiśmiennych, głodnych i dręczonych chorobami chłopów z Boliwii, Haiti czy Wenezueli, a wczoraj zaś jeszcze i z Kuby, są częścią tej samej zachodniej cywilizacji, co i wy? Jakaż to cywilizacja, w której mogą się dziać podobne rzeczy? Ustalamy to raz na zawsze — należymy do ludów głodnego świata” — woła ten amerykański socjolog.</u>
+ <u xml:id="u-104.58" who="#PoselPieranskiFlorian">Koleżanki i Koledzy Posłowie! My na szczęście nie należymy do tego świata, ale tym bardziej odczuwamy grozę, która wieje z tych słów rzuconych przy końcu wieku XX, wieku atomu, mózgów elektronowych.</u>
+ <u xml:id="u-104.59" who="#PoselPieranskiFlorian">Za chwilę przystąpimy do głosowania nad ustawą, która — jak to mówili wszyscy moi przedmówcy — ma być tylko jednym z wielu środków zabezpieczających wykonanie naszych planów państwowych. Niech jej realizacji przyświeca krótkie hasło, które ujawnia cały jej sens oraz olbrzymią jej wagę — polska ziemia musi rodzić więcej dla nas i dla przyszłych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-104.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-105">
+ <u xml:id="u-105.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-105.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-105.2" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-105.3" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-105.4" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-105.5" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-105.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.7" who="#Marszalek">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-105.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10, do godz. 11 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-105.9" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-105.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druki nr 71 i 76).</u>
+ <u xml:id="u-105.11" who="#Marszalek">Wobec choroby posła Rudolfa Szury, głos ma jako sprawozdawca Komisji, poseł Alojzy Czarnecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-106">
+ <u xml:id="u-106.0" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stanowi końcowy etap prac nad uporządkowaniem przepisów normujących cywilne postępowanie sądowe, prac, których głównym trzonem było uchwalenie w dniu 17 listopada 1964 r. nowego Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-106.1" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Stosując szeroko zwolnienia od obowiązku uiszczania kosztów sądowych, kodeks tym samym przesądził zasadę odpłatności wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych.</u>
+ <u xml:id="u-106.2" who="#PoselCzarneckiAlojzy">W zakresie realizacji tej zasady stosuje się jednak nadal przepisy ustawy z 30 grudnia 1950 r., które to przepisy nie uwzględniają założeń kodeksu i nie są dostosowane do przyjętych w nim rozwiązań. Brak zwłaszcza przepisów regulujących sprawę kosztów w postępowaniu należącym według kodeksu do właściwości państwowych biur notarialnych, a w szczególności w postępowaniu nakazowym i upominawczym, lub też brak określenia podmiotu obciążenia kosztami w przypadku, gdy postępowanie zostało wszczęte dla ochrony praw obywateli przez organizację społeczną, upoważnioną do tego przez art. 8 Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-106.3" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Projektowana ustawa dostosowała zakres objętych nią spraw do zakresu mocy obowiązującej Kodeksu cywilnego stanowiąc w art. 27 ust. 3, że w postępowaniu dotyczącym kosztów w sprawach należących do zakresu działania państwowych biur notarialnych, stosuje się odpowiednie przepisy dot. sądu i przewodniczącego składu sądzącego. Sprawa zaś obciążenia kosztami postępowania wszczętego przez organizację społeczną została uregulowana w sposób analogiczny jak postępowania wszczętego przez prokuratora. W szczególności organizacja społeczna jest zwolniona od obowiązku uiszczenia kosztów, może być natomiast obciążona strona przeciwna, jeżeli sprawę przegrała.</u>
+ <u xml:id="u-106.4" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Również układ i nomenklatura projektowanej ustawy zostały dostosowane do kodeksu, tak aby oba te akty uzupełniając się wzajemnie, stanowiły jednolity i zharmonizowany system. Ujęcie takie odpowiada ścisłemu związkowi zachodzącemu pomiędzy przepisami o postępowaniu i przepisami o kosztach tego postępowania, związkowi, który znalazł wyraz między innymi w przepisach wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego przez potraktowanie przepisów o kosztach jako przepisów szczególnych w zakresie przedmiotów uregulowanych w kodeksie.</u>
+ <u xml:id="u-106.5" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Uregulowanie w ustawie zgodnie z zapowiedzią zawartą w art. 1 zasad i trybu pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych nastąpiło w sposób jasny i przejrzysty, którego to postulatu nie spełniają dotychczasowe przepisy. Są one tak zagmatwane, że stosowanie ich nasuwa trudności nawet fachowcom, nie mówiąc o stronach, które całkowicie się w nich gubią. Wystarczy wskazać choćby przepisy regulujące sprawę ściągania opłat — od których zwolniona była strona wszczynająca postępowanie — od przeciwnika tej strony.</u>
+ <u xml:id="u-106.6" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Dotychczasowa ustawa traktuje jako coś odrębnego zwolnienie udzielane przez sąd od zwolnień z mocy samej ustawy, a wśród tych ostatnich — wyodrębnia poszczególne podmioty korzystające ze zwolnienia, pomimo że w ostatecznym efekcie wszystkie te sytuacje zostały tak samo uregulowane.</u>
+ <u xml:id="u-106.7" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Do wniosku tego dochodzi się jednak dopiero po dłuższej analizie odnośnych przepisów oraz przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, do których odsyłają. Należy przy tym podkreślić, iż odesłanie to odnosi się do przepisu poprzedniego kodeksu, który nie został wprowadzony do nowego kodeksu, tak że obecnie zawisło ono w próżni. Casus ten stanowi dodatkową ilustrację braku zsynchronizowania obecnie obowiązujących przepisów o kosztach z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-106.8" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Osiągnięcie przejrzystości nowych przepisów o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zapewnia też ograniczenie ustawy w tym przedmiocie tylko do postanowień o charakterze zasadniczym, przy przekazaniu szczegółowego określenia wysokości wpisu sądowego rozporządzeniu Rady Ministrów, a opłat kancelaryjnych — rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. W ten sposób strona nawet słabo obznajmiona w technice legislacyjnej będzie mogła bez trudu znaleźć przepisy dotyczące interesującego ją zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-106.9" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Projektowana ustawa zawiera też wiele przepisów usuwających uregulowania społecznie niesłuszne, które rodziły częste zadrażnienia. Wymienić tu wypadnie przepisy określające sposób obliczania wpisu stosunkowego w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego. Obecnie za podstawę obliczania wpisu przyjmuje się, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, sumę odpowiadającą 3-miesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy, należnemu od danego rodzaju nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-106.10" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Względy słuszności przemawiały też za zwolnieniem od opłat sądowych na równi ze skarbem państwa instytucji państwowych, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej. Chodzi tu przede wszystkim o takie instytucje, jak Polska Akademia Nauk, wyższe szkoły, instytucje naukowo-badawcze, wyposażone w odrębną od skarbu państwa osobowość prawną, które zwolnione będą od uiszczenia opłat sądowych w pełnej wysokości.</u>
+ <u xml:id="u-106.11" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Usunięciu społecznie niesłusznych rozwiązań służą dalej przepisy dozwalające w przypadkach, gdy rozstrzygnięcie o obowiązku uiszczenia opłaty lub o jej wysokości jest zawarte dopiero w orzeczeniu końcowym, obciążenie tą opłatą od razu strony zobowiązanej w ostatecznym wyniku do ponoszenia kosztów postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-106.12" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wiele zadrażnień usunie też nowe uregulowanie sprawy pobierania opłaty od rewizji nadzwyczajnej złożonej na skutek podania strony. Według projektu ustawy, opłata ta będzie w zasadzie obciążać stronę przegrywającą.</u>
+ <u xml:id="u-106.13" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przepisem podyktowanym zarówno względami społecznymi, jak i fiskalnymi jest przepis pozwalający na obciążenie strony prze grywającej spór — kosztami sądowymi, od których druga strona była zwolniona.</u>
+ <u xml:id="u-106.14" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Omawiając projekt ustawy niepodobna pominąć stworzonej przez nią możliwości dostosowania opłat sądowych za ujawnienie w księgach wieczystych nabytego prawa własności — do społeczno-gospodarczego znaczenia nabycia tego prawa. Chodzi w szczególności o nieruchomość, domy mieszkalne i grunty budowlane nabywane przez spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego i grunty rolne nabywane przez rolników. Obecnie spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego przysługują ulgi w zakresie opłat sądowych, związanych z ujawnieniem nabytego prawa własności tylko w przypadku, gdy nabycie następuje od państwa. We wszystkich innych przypadkach są natomiast zobowiązane do uiszczenia pełnej opłaty, co nie odpowiada polityce państwa w stosunku do spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego i jest krzywdzące dla członków spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-106.15" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Trudno bowiem racjonalnie uzasadnić, dlaczego członkowie spółdzielni budujący się na nieuzbrojonych gruntach podmiejskich, z reguły stanowiących własność prywatną, mają ponieść większe obciążenia z tytułu opłat aniżeli spółdzielnia, która nabyła grunt od państwa, szczególnie gdy w społecznym interesie leży popieranie budownictwa spółdzielczego na takich gruntach. Obciążenie pełną opłatą sądową jest ponadto szczególnie rażące przy przenoszeniu własności domu z jednej spółdzielni na drugą, w celu zrejonizowania terenu działalności poszczególnych spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-106.16" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Istniejące opłaty hamują obecnie tę akcję, pomimo że przyczyniłaby się ona do ułatwienia administracji domami spółdzielczymi.</u>
+ <u xml:id="u-106.17" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wysokość opłat sparaliżowała też akcję likwidacji w dużych domach mieszkalnych własności lokali jako odrębnych nieruchomości. Własność taka ustanawiana przeważnie w czasie okupacji, doprowadza często do dewastacji budynku na skutek braku podmiotu odpowiedzialnego za jego konserwację. Mogłoby temu zapobiec utworzenie spółdzielni budowlano-mieszkaniowych przez właścicieli lokali i przewłaszczenie lokali na tę spółdzielnię, z zachowaniem spółdzielczego prawa do lokalu. Któż jednak, wyzbywając się odrębnej własności lokalu, zechce jeszcze ponosić związane z tym wysokie opłaty sądowe (np. za ujawnienie w księdze wieczystej przewłaszczenia na spółdzielnię lokalu wartości 200 tys. zł — opłata wyniosłaby przeszło 2 tys. zł).</u>
+ <u xml:id="u-106.18" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do wprowadzenia ulgowych stawek opłat w sferze spółdzielczości mieszkaniowej obejmuje ponadto przypadki nabycia własności domu przez członka zrzeszenia od spółdzielczego zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych oraz przypadki nabycia własności domu przez członków spółdzielni budowlano-mieszkaniowej w razie likwidacji spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-106.19" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przeniesienie na członka zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych własności wybudowanego dla niego domu, stanowi dostosowanie stanu prawnego do rzeczywistego stanu ekonomicznego. Członkowie zrzeszenia ponieśli już wydatki i koszty związane z nabyciem działki, a budowa domu nastąpiła z ich funduszów. Przewłaszczenie domu jest więc tylko formalnym uporządkowaniem tytułu własności, nieuzasadniającym obciążenia nabywcy wysokimi opłatami sądowymi. Podobnie przedstawia się sprawa w razie likwidacji spółdzielni budowlano-mieszkaniowej, będącej właścicielem domów jednorodzinnych i małych domów mieszkalnych, obejmujących nie więcej aniżeli 4 lokale.</u>
+ <u xml:id="u-106.20" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Ustawa o spółdzielniach i ich związkach przewiduje, iż likwidacja powoduje przekształcenie spółdzielczego prawa do lokalu w takich domach na prawo odrębnej własności lokalu. Aby jednak prawo talkie mogło powitać, niezbędne jest jego ujawnienie w księdze wieczystej, trudno zaś żądać od uprawnionego, aby pokrywał koszty tego ujawnienia, pomimo że dokonana przemiana nie przynosi mu W istocie żadnych korzyści ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-106.21" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Społecznej i gospodarczej doniosłości projektu ustawy w części dotyczącej ulgowego potraktowania rolników w zakresie opłat sądowych nie trzeba podkreślać.</u>
+ <u xml:id="u-106.22" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Ulgi te mają dotyczyć dwóch kategorii opłat:</u>
+ <u xml:id="u-106.23" who="#PoselCzarneckiAlojzy">—należnych w związku z ujawnieniem w księdze wieczystej nabytego prawa własności gruntów rolnych i —należnych w związku z regulacją stanu prawnego nieruchomości na terenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-106.24" who="#PoselCzarneckiAlojzy">W odniesieniu do opłat pierwszej kategorii, Minister i Sprawiedliwości może wprowadzać ogólne stawki ulgowe, zwłaszcza gdy nabycie dodatkowego gruntu przyczyni się do poprawy struktury gospodarstwa. Poprawa taka ma miejsce W szczególności, gdy nabycie służy upełnorolnieniu gospodarstwa lub komasacji gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-106.25" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Co się tyczy opłat drugiej z wymienionych kategorii, to sąd ma być upoważniony do indywidualnego, całkowitego lub częściowego zwolnienia od obowiązku ich uiszczenia, przy czyim. jest założeniem, które ma znaleźć wyraz w przewidywanym rozporządzeniu wykonawczym Ministra Sprawiedliwości, aby zwolnienia były udzielane wówczas, gdy obciążenie pełnymi kosztami hamuje uporządkowanie stosunków własnościowych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-106.26" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Sprawa wysokości opłat sądowych nie jest objęta tematyką ustawy, lecz jak na wstępie wspomniałem, ima je uregulować rozporządzenie Rady Ministrów. Projekt tego rozporządzenia został już opracowany i przewiduje się jego ogłoszenie jednocześnie z ustawą. Zgodnie z tym projektem stawki te, a szczególnie stawki wpisów stosunkowych, zależnych od wartości przedmiotu sprawy, nie mogą być w zasadzie podwyższone. Jedynie minimum wpisu zostało ustalone na 100 zł, przy obecnie wynoszącym 50 zł.</u>
+ <u xml:id="u-106.27" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przewiduje się też utrzymanie ulg w zakresie opłat sądowych dla jednostek gospodarki uspołecznionej, które dochodzą od pracownika naprawienia wyrządzonej przez niego szkody, przy utrzymaniu obciążenia pozwanego różnicą wpisu w stosunku do ustalonego według stawek ogólnie obowiązujących.</u>
+ <u xml:id="u-106.28" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Oprócz zmian w zakresie spraw cywilnych, które, stanowią podstawową treść projektu ustawy, zawiera on również dwie zmiany w zakresie przepisów prawa karnego procesowego. Tego rodzaju rozwiązanie zostało podyktowane przede wszystkim pilnością potrzeby wprowadzenia tych zmian. Nie bez znaczenia był także wzgląd na niecelowość wydawania odrębnej ustawy ograniczającej się wyłącznie do dwóch zmian, zwłaszcza wobec perspektywy, wydania w niedługim czasie nowego Kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-106.29" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Pierwsza zmiana polega na nowelizacji przepisu art. 435 Kodeksu postępowania karnego poprzez wprowadzenie w sprawach z oskarżenia prywatnego zamiast stałej opłaty w wysokości 200 zł jako zryczałtowanej równowagi kosztów postępowania, obowiązku wpłacenia z tego tytułu kwoty w wysokości określonej przez prezesa sądu z tym, że nie niższej kwoty niż 200 zł i nie wyższej niż 1000 zł.</u>
+ <u xml:id="u-106.30" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Jest rzeczą zrozumiałą, aczkolwiek ustawa tego wyraźnie nie przewiduje, że przy określaniu wysokości zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania decydować będą przede wszystkim okoliczności takie, jak charakter i Okoliczność sprawy, przewidywane wydatki (np. stopień zawiłości sprawy, liczba zgłoszonych świadków, ewentualna potrzeba powoływania biegłych) oraz stan majątkowy oskarżyciela prywatnego.</u>
+ <u xml:id="u-106.31" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Zmiana powyższa przyczyni się niewątpliwie do powstrzymania dalszego napływu do sądów spraw o charakterze pieniaczym. W ostatnim bowiem okresie daje się zaobserwować zwiększony wpływ spraw z oskarżenia prywatnego. I tak w 1963 r. stanowiły one 25,02% ogółu spraw karnych, w 1964 r. — 25,09%, w 1965 r. — 28,02% i w 1966 r. — 27,6%, co jest szczególnie rażące wobec ogólnego spadku przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-106.32" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Jednocześnie zmiana ta pozwoli na dostosowanie wysokości ryczałtu do kosztów rzeczywistych, jakie ponosi skarb państwa w sprawach z oskarżenia prywatnego, które powoduj ą niekiedy konieczność przesłuchiwania licznych, dojeżdżających z innych miejscowości świadków, powoływania biegłych, co w rezultacie pociąga za sobą znaczne koszty.</u>
+ <u xml:id="u-106.33" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Z drugiej jednak strony — co z całym naciskiem należy podkreślić — zmiana ta nie oznacza bynajmniej ograniczenia praw obywateli, nawet mniej zamożnych, do dochodzenia swych Ikrzy wid przed sądem, ponieważ przewidziane w nowym proponowanym elastycznym ujęciu art. 435 kpk „widełki” dla zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania pozwolą na określenie tej kwoty zgodnie z możliwościami i finansowymi oskarżyciela prywatnego (przy czym dolna granica zmianie nie ulega, gdyż wynosi — jak dotychczas 200 zł), przy jednoczesnym uwzględnieniu rzeczywistych, związanych z daną sprawą, wydatków. Należy też mieć na uwadze, że w odniesieniu do osób niezamożnych istnieje na tle obowiązujących przepisów możliwość zupełnego zwolnienia Od kosztów sądowych, a ponadto w sprawach istotnych, to jest tam, gdzie tego wymaga interes publiczny, istnieje możliwość objęcia oskarżenia przez prokuratora w trybie art. 85 kpk, a wówczas postępowanie toczy się z urzędu i pokrzywdzony żadnych kosztów nie ponosi. Sprawy drobniejsze mogą być rozpatrywane przez sądy społeczne, których dotychczasową działalność należy ocenić pozytywnie, a gdzie, oczywiście, żadne koszty nie występują.</u>
+ <u xml:id="u-106.34" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Druga wprowadzona przez omawiany projekt zmiana polega na włączeniu do kosztów postępowania karnego kasztów świadczeń pogotowia ratunkowego, udzielanych w związku z popełnieniem przestępstwa o charakterze chuligańskim. Zmiana ta czyni zadość postulatowi wyrażonemu w uchwale Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 1966 r. w sprawie odpłatności za niektóre świadczenia służby zdrowia oraz poprawy niektórych świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego. W myśl projektu skazany za przestępstwo o charakterze chuligańskim będzie ponosił odpowiedzialność materialną za udzieloną przez pogotowie ratunkowe pomoc zarówno jemu (co jednak w praktyce w odniesieniu do sprawców przestępstw o charakterze chuligańskim innym niż bójki, będzie należało do wypadków raczej rzadkich), jak i — co będzie zjawiskiem najczęstszym — jego ofiarom. Zmiana ta stanowi jeszcze jeden krok naprzód w walce z chuligaństwem i będzie miała niemałe znaczenie praktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-106.35" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wysoki Sejmie! Komisja Wymiaru Sprawiedliwości trzykrotnie rozpatrzyła przedstawiony projekt na posiedzeniach Komisji, a Wynikiem pracy Komisji Wymiaru Sprawiedliwości są poprawki przedstawione Wysokiej Izbie w druku sejmowym nr 76. Niektóre z nich, a zwłaszcza poprawki natury merytorycznej, zostały omówione już w toku dotychczasowych wywodów, pozostałe natomiast zmierzają jedynie do usunięcia ewentualnych niejasności bądź lepszej stylizacji. Z tych względów Komisja Wymiaru Sprawiedliwości wnosi, aby Wysoki Sejm przyjął projekt ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 75) w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję.</u>
+ <u xml:id="u-106.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-107">
+ <u xml:id="u-107.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-107.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-107.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-107.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o kosztach sądowych w sprawach (cywilnych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — proszę podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-107.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-107.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-107.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał cd głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-107.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o kosztach sądowych w Sprawach cywilnych.</u>
+ <u xml:id="u-107.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej (druki nr 72, 74, 74a).</u>
+ <u xml:id="u-107.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Kazimierz Prusiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-108">
+ <u xml:id="u-108.0" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, przedstawień y pod Obrady Sejmu, ima na celu prawne uregulowanie działania tej zasłużonej dla Polski Ludowej organizacji, które odpowiadałoby z jednej strony nowym potrzebom społecznym i z drugiej strony sankcjonowały istniejący stan. Głęboko patriotyczny i ogólnospołeczny charakter ORMO wymaga tego, aby poza uzasadnieniem kolejnych artykułów, przedstawionym w załączeniu do projektu ustawy, podkreślić szczególną rolę i zadania tej organizacji w formowaniu nowych, socjalistycznych stosunków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-108.1" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej zrodziła się w pierwszych, trudnych latach powojennych. Robotnicy i chłopi chcieli czynem poprzeć władzę ludową, pomóc młodym organom państwowym w utrwalaniu zdobyczy demokracji i nowego porządku prawnego. Ze spontanicznego ruchu wywodziły się talk zwane ochotnicze (grupy Ochronne, które z orężem w ręku stanęły na straży mienia społecznego, ładu publicznego, spokoju obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-108.2" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Najlepsi patrioci, na wezwanie Polskiej Partii Robotniczej, tworzyli pierwsze organizacje ormowskie po to, by wespół z funkcjonariuszami Milicji Obywatelskiej, Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz z żołnierzami Wojsk Ochrony Pogranicza i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego zabezpieczyć zdobycze demokracji i warunki dla spokojnego rozwoju państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.3" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Do szeregów tej organizacji garnęli się polscy patrioci bez względu na przynależność partyjną. Stawali oni z bronią w ręku do walki z niedobitkami hitlerowskiego faszyzmu i rodzimej reakcji, przyczyniając się w dużym stopniu do zaprowadzenia ładu, porządku i ludowej praworządności. Wielu spośród nich poległo, wielu odniosło rany i doznało utraty zdrowia w walce z bandytyzmem, szpiegostwem, sabotażem, przemytem i przestępczością pospolitą.</u>
+ <u xml:id="u-108.4" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Ten społeczny, patriotyczny ruch został ujęty w organizacyjne formy uchwałą Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1946 r. Zadania wytyczone tym aktem, Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej zaszczytnie wykonała, przyczyniając się w niemałym stopniu do umocnienia władzy ludowej w okresie odbudowy państwa, jak też w następnej fazie rozwoju jego społeczno-ekonomicznej bazy.</u>
+ <u xml:id="u-108.5" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Zmianom, wynikającym ze stabilizacji życia w kraju, odpowiadały zmiany celu, zadań i form działania ORMO — zmieniał się jej charakter. Ze zbrojnej, paramilitarnej organizacji, przekształciła się ona w społeczną organizację masową, odpowiadającą potrzebom dalszej demokratyzacji ustroju, działającą za pomocą środków oddziaływania wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-108.6" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Funkcje Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej odpowiadały zawsze aktualnemu stanowi struktury społeczno-ekonomicznej kraju i potrzebom państwa. Członkowie ORMO zawsze byli w pierwszej linii walki o Polskę Ludową i pełną realizację przemian społeczno-politycznych kraju. Strzegli największych dóbr: własności społecznej, życia i zdrowia obywateli. Chronili oni dorobek ludzi pracy oraz utrwalali w kraju socjalistyczny ład i porządek publiczny.</u>
+ <u xml:id="u-108.7" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Korzystne zmiany w strukturze ekonomicznej kraju i coraz bardziej im odpowiadające przeobrażenia w łonie społeczeństwa zaważyły na zmianie funkcji tej organizacji. ORMO stała się ważnym ogniwem społecznego samowychowania mas. Taki charakter nowych zadań spowodował także zasadniczą zmianę metod działania. Walka zbrojna, pościg i represja ustąpiły miejsca profilaktyce, to jest metodom, zmierzającym do zapobiegania powstawaniu przestępstw i wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-108.8" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Działalność swoją oparły jednostki ORMO na bardzo szerokiej bazie społecznej. Wyraża się to w powołaniu przez rady narodowe — społecznych rad ORMO, które składają się z przedstawicieli partii, stronnictw politycznych, organizacji społecznych i zawodowych oraz Milicji Obywatelskiej. Rady ORMO ustalają ogólne kierunki i metody działania organizacji, sprawując jednocześnie w stosunku do niej społeczną kontrolę.</u>
+ <u xml:id="u-108.9" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Opisany stan faktyczny w dziedzinie społecznego charakteru kierowania Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej znajduje pełne potwierdzenie w projekcie ustawy, co wynika ze sformułowań art. 7.</u>
+ <u xml:id="u-108.10" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Równolegle do zmiany w metodach i formach działania zmienia się także liczba członków oraz struktura społeczna organizacji. Jeżeli w 1946 r. szeregi ORMO skupiały ponad 100 tys. członków, to już w 3 lata później było ich 162 tys., a na dzień 1 stycznia br. mamy w kraju ponad 261 tys. członków ORMO. Z tej liczby 145 tys. członków ORMO działa na wsi, a 116 tys. w miastach. W składzie osobowym Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej 56,4%, stanowią robotnicy, 36,5% chłopi i ponad 7% — inteligencja.</u>
+ <u xml:id="u-108.11" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Jednostki ORMO powstają na zasadzie zgrupowania w miejscu pracy, miejscu zamieszkania lub według kryterium specjalistycznych zainteresowań.</u>
+ <u xml:id="u-108.12" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Podstawą społecznego oddziaływania profilaktycznego, wychowawczego ze strony organizacji jest jej masowy charakter. Miliony godzin spędzonych przez ormowców w patrolach i obchodach, na posterunkach i dyżurach, stanowią zasadniczy czynnik zapobiegania powstawaniu przestępstw i wykroczeń, albowiem sam fakt obecności ormowca w określonym miejscu wystarcza często, aby zapobiec złu i stanowi ostrzeżenie dla tych, którzy chcieliby złamać prawo.</u>
+ <u xml:id="u-108.13" who="#PoselPrusinskiKazimierz">W tysiącach wsi i osad oddalonych od posterunków MO powstały placówki ORMO. Są one w pełni popierane i wspomagane przez miejscową ludność, która słusznie widzi w nich najbliższe sobie ogniwo ochrony ładu i porządku publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-108.14" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Wraz z placówkami terenowymi powstały zakładowe organizacje ORMO. Jest ich już obecnie ponad 3 tys. i skupiają one 74 tys. ormowców. Organizacje zakładowe pomagają kierownictwu politycznemu i gospodarczemu zakładów pracy w ochronie mienia społecznego, wdrażaniu załogi do przestrzegania przepisów porządkowych, w ochronie przeciwpożarowej oraz w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Załogi wysoko oceniają pracę swoich placówek ORMO. Wyraża się to zarówno w delegowaniu do szeregów organizacji przodujących pracowników, jak i w poparciu moralnym i materialnym.</u>
+ <u xml:id="u-108.15" who="#PoselPrusinskiKazimierz">W ostatnich latach coraz więcej członków organizacji uzupełniło swoje kwalifikacje w służbie ORMO i wyspecjalizowało się w określonym kierunku, tworząc grupy do specjalnych zadań. W grupach specjalistycznych działa obecnie ponad 50 tys. osób. Najbardziej liczne są ogniwa zajmujące się sprawami ruchu drogowego, ogniwa, które w ramach pracy profilaktycznej prowadzą pogadanki wśród młodzieży szkolnej, wykłady w bazach transportowych, pouczają przechodniów o zasadach prawidłowego poruszania się na drogach, upominają niezdyscyplinowanych rowerzystów i osoby kierujące wozami konnymi, a nadto sprawują — po złożeniu odpowiedniego egzaminu — społeczny nadzór nad bezpieczeństwem ruchu drogowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.16" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Członkowie grup do spraw ochrony bezpieczeństwa i porządku na wodach zapobiegają wypadkom utonięcia i zwalczają kłusownictwo rybne.</u>
+ <u xml:id="u-108.17" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Grupy do spraw kolejowych chronią porządek publiczny i bezpieczeństwo na terenie obiektów kolei państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-108.18" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Złożone przeważnie z kobiet grupy do spraw młodzieży moralnie zaniedbanej wpływają na zapewnienie należytej opieki trudnym lub pozbawionym pieczy dzieciom. Działające w miastach i na wsiach drużyny młodzieżowe przyczyniają się do likwidacji ujemnych zjawisk moralnego zagrożenia i przestępczości wśród młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-108.19" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Tam, gdzie brak jest ochotniczych straży pożarnych, członkowie ORMO tworzą drużyny ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-108.20" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Wymieniając poszczególne specjalności działania Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej należy także mocno podkreślić, że organizacja ta bierze aktywny udział w umacnianiu podstaw ludowej obronności. Około 55 tys. członków ORMO wchodzi w skład grup samoobrony, tworząc w nich samodzielne oddziały służby ochronno-porządkowej.</u>
+ <u xml:id="u-108.21" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Działalność ORMO nie ogranicza się jednak do prac typu profilaktyczno-wychowawczego. Wśród ormowców prowadzona jest intensywna działalność ideowo-wychowawcza. Zmierza ona do ciągłego podnoszenia poziomu moralno-politycznego członków tej organizacji. Wyrazem tego są setki tysięcy godzin przepracowanych przez ormowców w czynach społecznych oraz podejmowanie przez nich wielu cennych inicjatyw, które przyczyniają się do ogólnego polepszania warunków życia i pracy ludności w wielu miejscowościach naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-108.22" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Wszystko to świadczy o wielkiej społecznej użyteczności, jaką reprezentuje działalność Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-108.23" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Przedstawione Wysokiemu Sejmowi zmiany faktyczne w funkcjach sprawowanych obecnie przez Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej oraz nowe jej zadania wykraczają znacznie poza ramy postanowień uchwały Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1946 r., regulujących działalność ORMO we wczesno-powojennych warunkach ekonomicznych i społecznych. Stan organizacji nie odpowiada już także normom zawartym w obowiązującym statucie ORMO, który pochodzi z 1945 r. ORMO w sytuacjach, w których może być naruszone prawo, spełnia słuszne zapotrzebowanie społeczne, działając w kierunku zabezpieczenia ładu i porządku. Odbywa się to poprzez udzielanie nakazu jednostce, i bez względu na jego formę jest pewnym, choć słusznym, ograniczeniem praw obywatela. Dlatego też takie działanie ORMO powinno być usankcjonowane prawami najwyższego rzędu, znajdującymi swój wyraz w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-108.24" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Obecny charakter ORMO i sprawowane przez nią funkcje społeczne przemawiają za jej usamodzielnieniem poprzez ustawowe określenie jej sytuacji prawnej jako organizacji społecznej, wykonującej społecznie — wespół z organami administracji państwowej oraz innymi organizacjami — zadania państwa w zakresie ładu, porządku publicznego i praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-108.25" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Jednostki ORMO pełnią swoje funkcje w terenie, toteż projektowane w art. 7 powierzenie nadzoru nad ich działalnością prezydiom rad narodowych — gwarantuje odpowiedni do potrzeb społecznych rozwój form pracy organizacji, jak też prawidłowy napływ do jej szeregów nowych członków.</u>
+ <u xml:id="u-108.26" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Projekt ustawy zapewnia również ciągłość i systematykę prac nadzorczych poprzez powołanie społecznych komitetów ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-108.27" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Przewidziane w projekcie wysokie wartości ideowo-moralne, które powinien reprezentować członek ORMO, odpowiadają wysokiej randze zadań postawionych przed organizacją. Charakter tych zadań wymagał przyznania członkowi ORMO takiej ochrony prawnej, z jakiej korzystają pracownicy organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-108.28" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Praca ormowców jest zarazem zaszczytna, choć niebezpieczna, i przynosząca niekiedy uszczerbek w mieniu osobistym członków. Dlatego to w projekcie ustawy umieszczone są postanowienia o pomocy lekarskiej, zaopatrzeniu emerytalnym i zwrocie kosztów poniesionych w związku z działalnością w ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-108.29" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Zreferowane zmiany, które faktycznie zaszły w Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, wymagają zmiany statutu ORMO i przyznania jej pewnych uprawnień organizacyjnych, przewidzianych delegacją zamieszczoną w art. 21 projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-108.30" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Kończąc, pragnę w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych wyrazić przekonanie, że rozpatrywany projekt ustawy, biorąc za podstawę dotychczasową działalność organizacji ormowskiej, zmierza w sposób konsekwentny do uregulowania i usankcjonowania działalności ORMO na obecnym etapie. Z tych względów Komisja Spraw Wewnętrznych wnosi, aby Wysoki Sejm przyjął projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej w brzmieniu przedłożenia rządowego (druk nr 72) wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję (druk nr 74 i 74-a).</u>
+ <u xml:id="u-108.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-109">
+ <u xml:id="u-109.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-110">
+ <u xml:id="u-110.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z punktu widzenie legislacyjnego ustawa jest niewątpliwie potrzebna. Stan prawny ORMO domaga się unormowania ustawowego. Dość wspomnieć, że niemal od 21 lat utrzymuje się paradoksalna sytuacja, w której na przykład uprawnienia członków ORMO i ich rodzin do świadczeń emerytalnych są unormowane w drodze ustawy, ale samo istnienie tej formacji czy organizacji, zasady uczestnictwa w niej oraz prawa i obowiązki członków w zakresie wykonywanej służby, znajdują się w aktach poza ustawowych. Takim aktem jest bowiem uchwała Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1946 r., która posiada charakter samoistny, a więc nie jest oparta na jakimkolwiek przepisie ustawy, nigdy nie była ogłoszona w sposób urzędowy, jest w praktyce niedostępna, a społeczeństwu w ogóle nieznana.</u>
+ <u xml:id="u-110.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Słuszny jest zatem zamiar uregulowania w drodze ustawowej działalności Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Słuszne jest również uchylenie nieaktualnych już dziś przepisów o Straży Obywatelskiej na Ziemiach Odzyskanych, która w swoim czasie wypełniła zaszczytnie swoje zadania.</u>
+ <u xml:id="u-110.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jednakże przedstawiony projekt ustawy budzi szereg zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-110.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Dotychczasowa działalność ORMO koncentrowała się na współdziałaniu z organami MO i innymi organami administracji państwowej w ochronie porządku publicznego oraz mienia społecznego i mienia obywateli. Obecnie zamierza się rozszerzyć ją na wiele innych zadań, o których mówił poseł referent, a ochronę porządku publicznego wymienia się w projekcie ustawy dopiero na czwartym miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-110.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie wydaje się to słuszne z następujących względów.</u>
+ <u xml:id="u-110.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po pierwsze — nie należy wyręczać czy dublować organizacji już istniejących — jak organizacji młodzieżowych, harcerstwa, Ligi Kobiet, Ligi Obrony Kraju, Straży Pożarnych i innych, które właśnie powinny zajmować się między innymi tymi zadaniami, którymi obecnie zamierza się obciążyć również ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-110.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli te organizacje społeczne tych właśnie zadań nie wykonują ozy też wykonują niedostatecznie, to należy ich działalność zmienić, ożywić i usprawnić. Zjawisko dublowania występuje nie tylko na płaszczyźnie zadań, lecz również w strukturze organizacyjnej, jak na przykład w zakładach przemysłowych, gdzie obok Straży Przemysłowej działa, czy też ma działać, jednostka zakładowa ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-110.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po drugie — powierzenie ORMO zbyt szerokiego zakresu zadań grozi osłabieniem jej działalności na najważniejszym odcinku, a mianowicie — udzielania pomocy w utrzymaniu porządku publicznego, w szczególności na odcinku walki z chuligaństwem. Na tym terenie działalność ORMO chyba jest jeszcze potrzebna i żadna inna z istniejących organizacji nie może tu ORMO zastąpić. Natomiast tam, gdzie nie zachodzi poważne naruszenie porządku publicznego, interwencja ORMO nie powinna mieć miejsca.</u>
+ <u xml:id="u-110.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po trzecie — obarczanie ORMO zadaniami różnego rodzaju, a mianowicie z jednej strony zadaniami typowymi dla działalności społecznej, zadaniami o charakterze wychowawczym, z drugiej strony — zadaniami wymagającymi działania przy użyciu siły, posługiwania się bronią itd., utrudnia ustalenie wyraźnego charakteru prawnego ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-110.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Inne przecież są zasady i tryb działania organizacji społecznej, a inne formacji uzbrojonej, która nosi nazwę Rezerwy Milicji Obywatelskiej. W wyniku tego stanu rzeczy w projekcie ustawy charakter prawny ORMO jest wyjątkowo nieprzejrzysty.</u>
+ <u xml:id="u-110.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Według art. 1 projektu ma być ona — „Organizacją o charakterze społecznym”. Pojęcie to w sposób niezrozumiały odbiega od konstytucyjnego pojęcia — „Organizacji społecznej ludu pracującego”, której późniejsze akty normatywne nadały określone znaczenie prawne.</u>
+ <u xml:id="u-110.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Specyfika ORMO wskazuje, że nie będą do niej miały zastosowania przepisy prawa o stowarzyszeniach, a przeto nie będzie ona również miała osobowości prawnej, ponieważ ustawa sama przez się osobowości prawnej tej organizacji nie przyznaj e.</u>
+ <u xml:id="u-110.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Co więcej, ORMO będzie organizacją bez organów centralnych, gdyż trudno przypuszczać, aby mogły one być powołane w statucie, skoro w tym zakresie brak jest upoważnienia ustawowego dla ministra, który statut Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej ma nadać. Ustawa przewiduje zaś istnienie tylko komend wojewódzkich i powiatowych.</u>
+ <u xml:id="u-110.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Brak organów centralnych przekreśla jednolitość organizacji, osłabia jej dyspozycyjność i pomniejsza odpowiedzialność za jej prawidłowe funkcjonowanie.</u>
+ <u xml:id="u-110.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Brak osobowości prawnej ogranicza ORMO w stosunkach cywilno-prawnych i poddaje w wątpliwość jej odpowiedzialność w sferze majątkowej zarówno wobec podmiotów uspołecznionych, jak i wobec obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-110.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Aby usunąć te wątpliwości, trzeba nadać organizacji ORMO wyraźny charakter prawny: albo jednolitej i wyposażonej w osobowość prawną organizacji społecznej, albo formacji pomocniczej w ramach struktury organizacji Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-110.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Oczywiście, przyjęcie charakteru organizacji społecznej nakazywałoby usunięcie możliwości stosowania siły, używania broni itd. Utrzymywanie ORMO jako formacji milicyjnej nie uzasadnia rozszerzania zadań ORMO poza pomoc w utrzymywaniu porządku publicznego. Opowiadam się — z powodów, o których mówiłem — za tą drugą alternatywą.</u>
+ <u xml:id="u-110.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">Zarówno wówczas, gdybyśmy ograniczyli ORMO do zadań typu milicyjnego, a tym bardziej, jeśli zadania te się rozszerza, należy bardzo ostrożnie werbować członków do organizacji ORMO. Tymczasem projekt, poza „obywatelstwem polskim” i — „pełnoletnością”, żąda jedynie tak zwanej „nienagannej postawy obywatelskiej”. Kryterium to nie jest dostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-110.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Pojęcie — „nienagannej postawy obywatelskiej” jest zbyt ogólnikowe i stwarza za daleko idącą dowolność.</u>
+ <u xml:id="u-110.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Aby zapewnić ORMO kredyt moralny i zaufanie społeczeństwa, trzeba wyraźnie wykluczyć przyjmowanie w szeregi ORMO osób skazanych z winy umyślnej prawomocnymi wyrokami sądów, jak również skazanych na karę dodatkową utraty praw publicznych i obywatelskich oraz honorowych, tym bardziej, że osoby te — jeśli skazanie następuje już w czasie członkostwa w ORMO — tracą to członkostwo z mocy samego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-110.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">W obu wypadkach zresztą — to znaczy przy przyjmowaniu i przy ustaniu członkostwa — zakaz ten powinien rozciągać się na umyślne przestępstwa ścigane zarówno z oskarżenia publicznego, jak i prywatnego. Nie zasługuje bowiem na członkostwo w ORMO ten, kto wobec innych dopuszcza się zniewag (art. 256 kk), bicia i innego naruszania nietykalności cielesnej (art. 239 kk) lub zadaje lekkie uszkodzenie ciała w rozumieniu art. 237 kk.</u>
+ <u xml:id="u-110.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jak już nadmieniłem, zadaniami swymi ORMO wkracza w naturalny teren działania wielu organizacji społecznych oraz formacji, będących organami państwa w sferze zapewnienia ładu i porządku publicznego oraz ochrony mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-110.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli w tych warunkach art. 6 projektu daje członkom Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej również prawo do działania samodzielnego, trzeba wyraźnie określić, jakie czynności mogą oni w poszczególnych wypadkach wykonywać samodzielnie, a jakie tylko wespół z innymi jednostkami.</u>
+ <u xml:id="u-110.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">Brak rozgraniczenia kompetencji pozwoli członkom ORMO na samodzielne działanie w tak szerokim zakresie, jakiego nie posiada ani -Milicja Obywatelska, ani żadna inna organizacja. Poważnym brakiem dyskutowanego projektu ustawy jest pominięcie sprawy używania broni. Choć, zgodnie z oświadczeniami MSW na Komisji, ORMO będzie uzbrojone.</u>
+ <u xml:id="u-110.24" who="#PoselLubienskiKonstanty">W art. 74 Konstytucji — Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom ich „nietykalność osobistą”. Konieczne ograniczenie tej nietykalności w postaci przyznawanego członkom ORMO prawa przymusu bezpośredniego, nie wyłączając siły fizycznej, słusznie zatem zostaje unormowane przepisami ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-110.25" who="#PoselLubienskiKonstanty">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej musi jednak dać obywatelom wyraźną odpowiedź na pytanie, czy ORMO będzie miała, czy też nie będzie miała prawa noszenia, a zwłaszcza używania broni palnej w ramach tego „przymusu bezpośredniego”.</u>
+ <u xml:id="u-110.26" who="#PoselLubienskiKonstanty">Prawo takie, o ile ma być przyznane, powinno tym bardziej wynikać z treści ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, tak jak tylko przepisy ustawy nadają to prawo organom Milicji Obywatelskiej (art. 8 dekretu z dn. 21 grudnia 1955 r.), Straży Leśnej (art. 3. dekretu z dn. 8 lipca 1946 r. o Straży Leśnej), Straży Przemysłowej (art. 4 ustawy z dn. 31 stycznia 1961 r.), czy znoszonej obecnie w sposób formalny Straży Obywatelskiej na Ziemiach Odzyskanych (art. 11 dekretu z dnia 1 marca 1946 r.).</u>
+ <u xml:id="u-110.27" who="#PoselLubienskiKonstanty">Zasady używania broni przez Milicję Obywatelską są określone w przepisach ustawy, a tylko szczegółowe normy w tym zakresie przekazano do rozporządzenia wykonawczego. Jest nie do pomyślenia, aby przynajmniej te same ograniczenia używania broni z mocy samej ustawy nie miały się odnosić do Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-110.28" who="#PoselLubienskiKonstanty">Z prawem stosowania przez członków ORMO przymusu bezpośredniego łączy się zagadnienie odpowiedzialności wobec obywatela za wyrządzoną mu szkodę.</u>
+ <u xml:id="u-110.29" who="#PoselLubienskiKonstanty">Członkom ORMO przyznaje się daleko idące uprawnienia — zapewnia się im ochronę prawną przysługującą funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej, świadczenia lecznicze, zaopatrzenia emerytalne. Uderza natomiast brak przepisów o sposobie zaspokojenia roszczeń obywateli z tytułu wyrządzonych im szkód na osobie lub mieniu. Narzuca się pytanie, kto ma odpowiadać za szkody wyrządzone przez członka ORMO przy wykonywaniu przezeń jego organizacyjnych czynności.</u>
+ <u xml:id="u-110.30" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przepis art. 11 projektu głosi, że za przestępstwa popełnione w czasie wykonywania swych obowiązków, członek ORMO odpowiada tak jak urzędnik. Jednakże ta jego odpowiedzialność karno-urzędnicza nie stwarza jeszcze odpowiedzialności wobec obywatela ani po stronie organizacji ORMO, ani po stronie państwa, które tylko — „nadzoruje” tę organizację.</u>
+ <u xml:id="u-110.31" who="#PoselLubienskiKonstanty">Organizacja ORMO — jak wiemy — osobowości prawnej nie otrzymuje, a zatem trudno mówić o jej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez jej członków.</u>
+ <u xml:id="u-110.32" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obowiązujące natomiast przepisy Kodeksu cywilnego (art. 517 i następne) o odpowiedzialności skarbu państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych nie znajdują tu zastosowania, skoro członek ORMO nie jest — „funkcjonariuszem państwowym”, lecz „członkiem organizacji o charakterze społecznym”. Członek ORMO nie jest też osobą — „uważaną za funkcjonariusza państwowego”, przynajmniej wówczas, gdy działa samodzielnie, a nie — „na zlecenie organów państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-110.33" who="#PoselLubienskiKonstanty">Tylko nader rozszerzająca wykładnia przepisów o odpowiedzialności skarbu państwa za szkody spowodowane przez funkcjonariuszy państwowych mogłaby zapewnić poszkodowanemu obywatelowi przez członka ORMO otrzymanie odszkodowania od skarbu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-110.34" who="#PoselLubienskiKonstanty">W interesie obywateli leży wyraźne stwierdzenie w projektowanej ustawie, że skarb państwa ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez członków ORMO, przy wykonywaniu ich organizacyjnych czynności.</u>
+ <u xml:id="u-110.35" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Tworzenie służby ochotniczej dla pomocy Milicji Obywatelskiej, uzbrojenie tej służby i wyposażenie jej w prawo posługiwania się siłą — jest zabiegiem wyjątkowym, może w naszej sytuacji jeszcze koniecznym, tym niemniej jednak nie odpowiadającym normalnej organizacji życia społecznego. Dlatego też chodzi o ścisłe sprecyzowanie charakteru tej organizacji, zadań, sposobu działania i wyraźnego ustalenia, kto za jej działalność jest odpowiedzialny i w jakim zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-110.36" who="#PoselLubienskiKonstanty">Niestety, w projekcie ustawy brak tego rodzaju precyzji. Zastrzeżenia, które omówiłem, przedstawiłem na Komisji Spraw Wewnętrznych, jednak nie zostały one przyjęte, dlatego obecnie przedstawiam je Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-110.37" who="#PoselLubienskiKonstanty">Proponowane przez Komisję poprawki nie mają istotnego znaczenia dla omówionych przeze mnie problemów. Nie wydaje mi się, aby nasze stanowisko mogło być uwzględnione w rozporządzeniach wykonawczych bez rewizji projektu ustawy. Dlatego w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” wnoszę, aby Komisja Spraw Wewnętrznych łącznie z Komisją Wymiaru Sprawiedliwości rozpatrzyła ponownie projekt ustawy. Sądzę, że przyjęcie moich zastrzeżeń służyłoby bardziej właściwemu ustawieniu pracy ORMO.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-111">
+ <u xml:id="u-111.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Paweł Dąbek.</u>
+ <u xml:id="u-111.1" who="#Marszalek">Proszę posła Łubieńskiego o zgłoszenie swego wniosku na piśmie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-112">
+ <u xml:id="u-112.0" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie, Obywatele Posłowie! Projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej jest aktem, którego uchwalenia domagało się już od dłuższego czasu samo życie i to nie tylko z powodów natury organizacyjno-prawnej, ale i ze względu na społeczno-polityczne aspekty działalności tej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-112.1" who="#PoselDabekPawel">Ponieważ sprawozdawca poseł Prusiński w swojej wypowiedzi przedstawił wyczerpująco merytoryczną treść projektu ustawy, chcę swoje wystąpienie ograniczyć do społeczno-politycznego znaczenia tego aktu.</u>
+ <u xml:id="u-112.2" who="#PoselDabekPawel">Geneza powstania ORMO oraz przebieg procesów rozwojowych tej organizacji da nam kanwę do rozważań na temat roli spełnianej przez ORMO w różnych latach rozwoju naszej socjalistycznej państwowości, a także na temat roli, jaką ma ona do spełnienia obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-112.3" who="#PoselDabekPawel">Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej miała początkowo na celu wzmocnienie szeregów MO w walce z niebezpiecznymi przestępstwami, a także w walce o obronę władzy ludowej i ochronę interesów obywateli. Warunki zwłaszcza na wschodnich i południowych terenach spowodowały w owym okresie powołanie przez życie ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-112.4" who="#PoselDabekPawel">W czasie powstawania i umacniania się władzy ludowej i wprowadzania w życie reform społeczno-gospodarczych działało równocześnie wrogie podziemie: wszelkiego rodzaju grupy polityczne i rabunkowe, stosujące terror, starające się osłabić aparat państwowy i polityczny, zastraszać lojalnych obywateli oraz wywołać chaos i dezorganizację życia w kraju. Mnożyły się napady. W wyniku tych napadów blisko 3.300 osób zostało zamordowanych na Lubelszczyźnie. W tej sytuacji stan bezpieczeństwa i porządku był poważnie zagrożony. Dlatego też w latach 1944—1945 zaczynają samorzutnie powstawać, zwłaszcza w regionach szczególnie zagrożonych, Ochotnicze Grupy Ochronne, będące wyrazem samoobrony obywateli przed napadami. Tam, gdzie nie było jeszcze dostatecznej liczby milicji i wojska, gdzie władza cywilna była słaba, służbę w obronie zarówno swojego mienia, jak i warsztatów pracy oraz osiedli wiejskich podejmowali dobrowolnie, z poczucia obywatelskiego obowiązku, najczęściej dawni partyzanci — pociągając za sobą najbardziej ofiarnych i uczciwych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-112.5" who="#PoselDabekPawel">Ta forma udziału robotników, chłopów i inteligencji w walce o ochronę porządku i bezpieczeństwa publicznego odegrała poważną rolę w całokształcie zmagań z podziemiem. W wyniku pozytywnej oceny działalności ochotniczych grup ochronnych oraz wobec faktu, że cieszą się one poparciem szerokich kręgów społeczeństwa, dojrzało wówczas postanowienie o upowszechnieniu samoobrony na cały kraj i ujęciu jej w ramy organizacyjno-prawne. Formalnym efektem tego postanowienia była uchwała Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1946 r., powołująca właśnie Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-112.6" who="#PoselDabekPawel">Ten pierwszy akt prawny praktycznie nadawał jedynie formy organizacyjne już istniejącym grupom samoobrony. Dlatego właśnie struktura organizacyjna została oparta wówczas na wzorach wojskowych. Powstały drużyny, kompanie i bataliony ORMO. Społeczeństwo widziało społeczno-polityczną potrzebę istnienia ORMO; organizacja rosła, krzepła i konsolidowała się. W kwietniu 1946 r. organizacja liczyła 40 tys. członków, w czerwcu — 63 tys., we wrześniu 84 tys., a pod koniec tegoż roku już 101.500 członków. Obok tego dynamicznego liczebnie wzrostu szeregów ORMO, równie dynamicznie wzrastała wartość bojowa jej pododdziałów, które zdobywały doświadczenie i hartowały się w bezpośrednich walkach.</u>
+ <u xml:id="u-112.7" who="#PoselDabekPawel">Młoda organizacja ormowska, mimo terroru podziemia, wzorowo zdawała kolejne egzaminy.</u>
+ <u xml:id="u-112.8" who="#PoselDabekPawel">Okres najbardziej krwawych walk, staczanych przez ORMO z nielegalnym podziemiem, przypadł na przełom lat 1946—1947. Na przełomie tych lat, w ciągu tylko dwunastu miesięcy, i tylko na Lubelszczyźnie, ormowcy stoczyli blisko 90 samodzielnych walk z podziemiem oraz brali udział w 630 walkach stoczonych z nimi, wspólnie z milicją. Walki te zostały okupione niejednym ofiarnym życiem.</u>
+ <u xml:id="u-112.9" who="#PoselDabekPawel">Wyniki referendum, zwycięstwo w wyborach, a następnie wyjście z podziemia w wyniku ogłoszonej amnestii znacznej części ludzi zaangażowanych w nielegalnej działalności, w poważnej mierze pozwoliło na normalizację życia politycznego i gospodarczego w całym kraju. Wzrastający proces stabilizacji stosunków w Polsce oraz poprawa stanu bezpieczeństwa miały poważny wpływ na kształtowanie się nowych zadań, form działania oraz struktury organizacyjnej ORMO i w zasadzie zamykają pierwszy etap rozwoju tej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-112.10" who="#PoselDabekPawel">W wyniku zbrojnej walki ORMO z podziemiem oraz dzięki ofiarom krwi, jakie organizacja ta poniosła, wykuły się nowe kadry pełnych poświęcenia działaczy, oddanych bez reszty sprawie budownictwa socjalizmu w Polsce, oraz w znaczny sposób wzrósł potencjał zaufania nawet u niezaangażowanej politycznie części społeczeństwa do poczynań młodej władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-112.11" who="#PoselDabekPawel">W następnych etapach rozwoju Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, działalność jej ulega kolejnym ewolucjom i przeobrażeniom, lecz nie przestaje być społecznie oraz politycznie pożyteczną. ORMO angażuje się coraz bardziej i coraz czynniej do zwalczania spekulacji, bimbrownictwa, chuligaństwa oraz innego rodzaju przestępczości. Równolegle pojawiają się w działalności ORMO zupełnie nowe, dotąd nie znane elementy.</u>
+ <u xml:id="u-112.12" who="#PoselDabekPawel">Ormowcy podejmują aktywny udział w akcjach siewnych, żniwnych i w pomocy sąsiedzkiej, organizują drużyny sportowe i rozwijają szeroką działalność kulturalną przez ormowskie domy kultury, świetlice, biblioteki, zespoły amatorskie, orkiestry itp. Społeczeństwo przyjęło z wielkim uznaniem te nowe formy działania, dając temu wyraz w równoległym powoływaniu obywatelskich komitetów pomocy ORMO, które zajmowały się zbieraniem funduszów na świetlice, sprzęt sportowy, umundurowanie oraz na pomoc dla rodzin po poległych ormowcach.</u>
+ <u xml:id="u-112.13" who="#PoselDabekPawel">Fakty powyższe wskazują na to, że mimo stałej poprawy stanu bezpieczeństwa w kraju, społeczne zapotrzebowanie na działalność ormowską nie maleje. Staje się to przyczyną dalszego liczebnego wzrostu szeregów ORMO, która na koniec 1949 r. liczy już 162 tys. członków, z czego na terenie samej Lubelszczyzny jest około 12 tys. członków.</u>
+ <u xml:id="u-112.14" who="#PoselDabekPawel">Ożywienie do działalności ORMO wnosi wprowadzony w życie w 1955 r. statut Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, będący próbą dostosowania charakteru i funkcji organizacji do nowej sytuacji. Statut ten przekształca ORMO z organizacji paramilitarnej w ochotniczą organizację społeczną z obieralnymi komendantami i dowódcami. Na czoło zadań stojących przed ORMO statut wysuwa działalność wychowawczą, mającą na celu kształtowanie ormowców na oddanych Polsce Ludowej czujnych i praworządnych obywateli oraz działalność ochronno-zabezpieczającą mienie państwowe, społeczne i prywatne, a także zdrowie oraz życie obywateli. Ponadto statut nakłada na ORMO obowiązek prowadzenia szerokiej działalności społecznej, obejmującej czynny udział ormowców w różnego rodzaju akcjach, takich jak na przykład akcje przeciwpowodziowe, akcje odśnieżania, a także w czynach społecznych przy budowie dróg, zalesianiu itp. Z treści statutu wynika więc, że preferuje on dla ORMO zadania o charakterze społeczno-politycznym, co zawsze znajduje uznanie w oczach społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-112.15" who="#PoselDabekPawel">Lokalne akty normatywne, zwłaszcza na szczeblu wojewódzkim, dają organizacji pewne podstawy prawne do dalszego zwiększenia jej samodzielności oraz rozszerzenia społecznego zakresu działania. Akty te stanowiły dla ORMO dużą pomoc, bowiem jej społeczny charakter oraz nowe formy działania praktycznie w wielu wypadkach wykraczały już poza ramy uchwały Rady Ministrów z 1946 r., jak i poza ramy statutu ORMO z 1955 r.</u>
+ <u xml:id="u-112.16" who="#PoselDabekPawel">Omawiane akty normatywne ściślej niż kiedykolwiek powiązały organizację ormowską z radami narodowymi oraz rozstrzygnęły bezpośrednio lub pośrednio wiele problemów, dotyczących struktury organizacyjnej ORMO i zakresu jej działania. Wśród tych rozstrzygnięć na podkreślenie zasługują następujące:</u>
+ <u xml:id="u-112.17" who="#PoselDabekPawel">1.Powołanie rad i sztabów ORMO wszystkich szczebli jako organów wytyczających, kontrolujących oraz koordynujących pracę organizacji na swoim terenie. Dla rad i sztabów określono zakresy ich działania.</u>
+ <u xml:id="u-112.18" who="#PoselDabekPawel">2.Wysłuchiwanie przez prezydia rad narodowych sprawozdań i informacji o stanie organizacyjnym oraz pracy ORMO na podległym im terenie.</u>
+ <u xml:id="u-112.19" who="#PoselDabekPawel">3.Zobowiązanie organów władzy terenowej niższych szczebli do przydzielenia organizacjom ormowskim niezbędnych pomieszczeń do pracy oraz wyposażenia najlepszych pododdziałów ORMO w sprzęt ułatwiający im wykonanie swoich społecznych obowiązków (motocykle, łodzie do patrolowania wód itp.).</u>
+ <u xml:id="u-112.20" who="#PoselDabekPawel">Wszystkie wymienione przeze mnie dotąd czynniki, w połączeniu z inicjatywą ofiarnych i wypróbowanych działaczy ormowskich, stały się przyczyną bardzo dynamicznego rozwoju liczebnego oraz dużej aktywizacji działalności ORMO, zwłaszcza w latach 1962—1965. Jeżeli w 1962 r. liczba ormowców w kraju wynosiła 140 tys., to w 1965 r. 243 tys. a w 1967 r. — 261 tys. członków, a obecnie już blisko 300 tys.</u>
+ <u xml:id="u-112.21" who="#PoselDabekPawel">W okresie tym redukuje się do minimum tak zwane białe plamy, to jest miejscowości, gdzie nie było do tego czasu organizacji ormowskiej. W tym też czasie Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej rozciąga w sposób bardzo aktywny swoją działalność, zwłaszcza o charakterze profilaktycznym na tak ważne społecznie odcinki życia, jak bezpieczeństwo na drogach, wodach i kolejach, opieka nad nieletnimi, udział w systemie obronności kraju, ochrona przeciwpożarowa, zabezpieczenie porządku w czasie wszelkiego rodzaju świąt i uroczystości państwowych, imprez rozrywkowych, sportowych itp. Wzrost samodzielności ORMO w tym okresie znajduje wyraz w utworzeniu całej sieci tak zwanych samodzielnych placówek, to jest pododdziałów lokalizowanych zwykle tam, gdzie nie ma posterunków MO i posiadających dużą autonomię w działaniu. W związku z tym co powiedziałem przed chwilą, chciałbym do niektórych spraw poruszonych przez posła Łubieńskiego ustosunkować się, mianowicie, czy nie dostatecznie precyzyjnie jest określony zakres praw i obowiązków, jeżeli chodzi o ustawę dzisiaj przedłożoną do uchwalenia Wysokiemu Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-112.22" who="#PoselDabekPawel">Precyzja ta, według mego przekonania, jak i praktyka w tej działalności, jest aż nadto duża w stosunku do potrzeb, jakie wyłania życie. Uchwała Rady Ministrów nie mogła wówczas określić tych zadań, tak jak obecnie, ponieważ uchwała Rady Ministrów powstała w okresie, kiedy trzeba było inaczej uregulować sprawę pracy ORMO; w okresie, kiedy było nasilenie działalności nielegalnego podziemia. Wówczas to należało uzbroić ORMO, należało ją ująć niewątpliwie w organizację typu paramilitarnego, tak jak to było. Czas, który upłynął — a jest to lat 20 od tego okresu do dnia dzisiejszego, kiedy uchwalić mamy tę ustawę obejmującą doświadczenia tego okresu — jest tak długi, że równocześnie i stabilizacja polityczna i zniknięcie ujemnych zjawisk, które powołały ORMO wówczas w takiej formie, a wyłonienie się nowych zjawisk społecznych powoduje również zmianę charakteru działalności ORMO. Dzisiejsza ORMO jest inna — choć ma ten sam aktyw i tradycje walki — w stosunku do tej ORMO, która była lat temu 15—20.</u>
+ <u xml:id="u-112.23" who="#PoselDabekPawel">Postawiona tu była sprawa uzbrojenia ORMO. Nie ma potrzeby dzisiaj stawiać sprawy uzbrojenia ORMO, tak jak to było potrzebne lat temu 15—20. Dziś ORMO może i powinna działać innymi zupełnie środkami i w innym zakresie niż to było wówczas. Nie mam wątpliwości co do tego, że sama ORMO widzi to, że jest Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej w innym okresie czasu, i że w stosunku do Milicji Obywatelskiej wypełniać ma swe obowiązki zupełnie inaczej, niż to było dawniej.</u>
+ <u xml:id="u-112.24" who="#PoselDabekPawel">Jaka jest odpowiedzialność ORMO, jaki jest jej charakter prawny, jakie jest określenie obowiązków? Czy zadania te, które ma do spełnienia, mają charakter typu milicyjnego, czy też charakter społecznego działania? W tym względzie trzeba stwierdzić, że określenie w ustawie obowiązku jest na korzyść uprzedniego okresu, ponieważ precyzuje więcej nie tylko obowiązki, które wynikają z obecnego okresu, ale określa również i prawa, jakie przysługują. Czyż można wyciągnąć wniosek, że dotychczas sprawująca się bardzo ładnie w życiu naszym społeczno-politycznym organizacja ormowska, współdziałająca w tych przemianach, które się dokonały wraz z całym narodem, ma dzisiaj działać gorzej, czy dzisiaj należy określać obowiązki większym jeszcze postanowieniem niż odpowiedzialność — tak jak urzędnika — w stosunku do ormowca, który przecież — muszę stwierdzić — o wiele bardziej był narażony w swojej działalności niż wielu urzędników. Dziś określenie to całkowicie wystarcza i obejmuje całość spraw, które określiłyby obowiązki działania ormowca w terenie. Rozszerzanie się terytorialne, o którym również mówiłem w tym sensie, że już jest bardzo mało miejscowości, gdzie by nie było organizacji ormowskiej — większej czy mniejszej — również wskazuje na to, że jest to organizacja nowa, o nowym charakterze.</u>
+ <u xml:id="u-112.25" who="#PoselDabekPawel">Określenie w 1 art. projektu, że jest to organizacja o społecznym charakterze i użyteczności społecznej, całkowicie obejmuje to, co w stosunku do ORMO należy na dzień dzisiejszy postanowić.</u>
+ <u xml:id="u-112.26" who="#PoselDabekPawel">Zmniejsza się przestępczość dawnego rodzaju, a wyrastają nowe przejawy naruszeń norm życia społecznego. W związku z tym i przed ORMO stoi zadanie skutecznego przeciwstawienia się nowym, ujemnym zjawiskom w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-112.27" who="#PoselDabekPawel">Dlatego też pragnę na zakończenie stwierdzić, że:</u>
+ <u xml:id="u-112.28" who="#PoselDabekPawel">po pierwsze — ORMO stała się poważną kuźnią charakterów oraz szkołą obywateli oddanych Polsce Ludowej i emanujących swoim pozytywnym przykładem na otoczenie;</u>
+ <u xml:id="u-112.29" who="#PoselDabekPawel">po drugie — jest ona ważnym czynnikiem wykorzystywania przez państwo ludowe wielu środków perswazji d przekonywania, poprzedzających zastosowanie środków przymusu państwowego; do przymusu państwowego, oczywiście, ORMO nie będzie powołana w takim zakresie, jak to czyni Milicja Obywatelska, co stanowi swoistość działania naszej administracji socjalistycznej w kształtowaniu nowych stosunków społecznych;</u>
+ <u xml:id="u-112.30" who="#PoselDabekPawel">po trzecie — ORMO jest wyrazem coraz szerszego stosowania w Polsce Ludowej zasady udziału mas pracujących w administracji, która to zasada jest typowa dla państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-112.31" who="#PoselDabekPawel">Biorąc to pod uwagę, Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego mam zaszczyt występować, będzie głosował za uchwaleniem rządowego projektu ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej wraz z poprawkami Komisji Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-112.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-113">
+ <u xml:id="u-113.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Józef Wroniak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-114">
+ <u xml:id="u-114.0" who="#PoselWroniakJozef">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w sprawie projektu ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, chciałbym w swoim wystąpieniu dać wyraz temu, jak istotne dla wielu dziedzin naszego życia społecznego jest podjęcie ustawy, aktu prawnego, regulującego organizację i zadania tej tak ważnej organizacji jaką jest ORMO.</u>
+ <u xml:id="u-114.1" who="#PoselWroniakJozef">Nie sposób dziś pominąć tutaj znanej wszystkim prawdy, że w ciągu swej ofiarnej 20-letniej z górą działalności oddziały ORMÓ zapisały wiele chlubnych kart. Zapisały je bojową postawą, a niejednokrotnie bohatersko przelaną krwią w owych najtrudniejszych latach walki o utrwalenie władzy ludowej, walki z reakcyjnym podziemiem, z szabrownictwem i innymi przestępstwami. Zapisały je i później, kiedy walkę zbrojną zastąpiła równie trudna praca nad zagospodarowaniem Ziem Zachodnich, praca nad podniesieniem życia gospodarczego całego kraju, nad utrwaleniem i ochroną spokoju i porządku.</u>
+ <u xml:id="u-114.2" who="#PoselWroniakJozef">I tak, jak w latach walki zbrojnej o zapewnienie ładu i spokoju w kraju oddziały ORMO zdawały egzamin swojej dojrzałości bojowej i politycznej, tak później w okresie długich lat budownictwa socjalistycznego zdały one nie tylko egzamin swojej dojrzałości zarówno politycznej, jak i społecznej, poszerzając zasięg swojego działania w wielu dziedzinach życia społecznego, dostosowując metody i formy swojej działalności do coraz nowych potrzeb i zadań, wykazały dużą żywotność i prężność organizacyjną, skoro tworzą już dzisiaj dużą organizację społeczną, liczącą ponad 260 tys. członków.</u>
+ <u xml:id="u-114.3" who="#PoselWroniakJozef">Ze skromnej liczbowo rezerwy ochotniczej, będącej kiedyś pomocniczym ramieniem organów bezpieczeństwa, ORMO staje się dzisiaj dużą społeczną organizacją, kierowaną nie tylko przez sztaby komend MO, ale i przez terenowe organy rad narodowych i instancje partyjne.</u>
+ <u xml:id="u-114.4" who="#PoselWroniakJozef">Świadczy to oczywiście o jakichś właściwych i korzystnych zmianach, jakie dokonują się wewnątrz tej organizacji i podnoszą jej popularność w społeczeństwie, a także o autorytecie. I tak jest istotnie.</u>
+ <u xml:id="u-114.5" who="#PoselWroniakJozef">W kierowaniu działalnością ORMO dokonuje się duża decentralizacja i wzrost terenowej inicjatywy, poszerzają się zadania i formy pracy ormowców. Tym właśnie nowym, poszerzonym zadaniom i formom pracy ORMO chcę poświęcić nieco uwagi i tym samym uzasadnić potrzebę uchwalenia prze Wysoką Izbę ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-114.6" who="#PoselWroniakJozef">Pierwotne zadania, dla których przed 21 laty powołano ORMO uchwałą Rady Ministrów — straciły swoją aktualność, nie ma bowiem frontu walki zbrojnej o umocnienie władzy ludowej. Ale w życiu społeczeństwa pojawiają się coraz to nowe, wewnętrzne już formy walki o doskonalenie norm życia społecznego. Socjalistyczne społeczeństwo prowadzi nieustannie walkę z przejawami wszelkiego zła, z chuligaństwem, z nieposzanowaniem mienia społecznego, z zakłócaniem porządku i spokoju. Społeczeństwo troszczy się o sprawy wychowania dzieci i młodzieży, szczególnie dzieci pozbawionych rodziców i opieki, młodzieży zaniedbanej, troszczy się o pełne bezpieczeństwo na drogach, kolejach i wodach, o warunki sanitarne i zdrowotne.</u>
+ <u xml:id="u-114.7" who="#PoselWroniakJozef">W walce na tych trudnych odcinkach, najczęściej niepotrzebny i nieskuteczny jest przymus i siła, o czym mówił poseł Łubieński. Potrzebne są natomiast inne środki, takie, które trafiają do świadomości i przekonania, które działają wychowawczo i profilaktycznie. Jest istotnie najtrafniejsza decyzja społeczna, aby wszystkie te braki i niedomagania zwalczać przez społeczne działanie wychowawcze i profilaktyczne. Jest przecież wśród osób winnych różnych przekroczeń duża grupa ludzi młodych, działających w nieświadomości, nie zdemoralizowanych jeszcze, a więc takich, których można pozyskać dla społeczeństwa, których warto i trzeba wychowywać, pomagać im odnaleźć drogę do uczciwego życia. To niezmiernie ważne, ale i równocześnie trudne zadanie do wykonania. Jest poza tym wiele innych odcinków życia w społeczeństwie, w zakładach pracy, w fabrykach, w państwowych gospodarstwach rolnych, na wsi, w miejscach dużego ruchu, na drogach i kolejach, gdzie nie brak drobnych i większych przekroczeń, gdzie nieuwaga, nieświadomość czy zwykłe lekceważenie powodują duże straty materialne i moralne, dezorganizują i zakłócają normalny tryb życia, a nawet mogą zagrażać życiu ludzkiemu.</u>
+ <u xml:id="u-114.8" who="#PoselWroniakJozef">Tylko znajomość przepisów, świadoma dyscyplina i nawyki właściwego zachowania dają gwarancję ładu i bezpieczeństwa. W społeczeństwie musi się odbywać systematyczna i ciągła praca wychowawcza, a przekonywanie, wdrażanie i nieustanna kontrola tak długo, aż zasady współżycia społecznego staną się nawykami ogółu.</u>
+ <u xml:id="u-114.9" who="#PoselWroniakJozef">Właśnie te społeczne zadania wychowawcze i profilaktyczne przyjęła i przejmuje nadal na siebie ORMO. Świadczy to o tym, że jest to organizacja społecznie dojrzała, że w zmienionych warunkach nie tylko nie utraciła pola działania, ale poszerza je o nowe problemy i nowe właściwe formy — stała się więc organizacją wyższej użyteczności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-114.10" who="#PoselWroniakJozef">A trzeba podkreślić, że to nie tylko sfera planów i zamierzeń. Swoje uznanie i szacunek organizacja wypracowała konkretną działalnością ostatnich lat, w których to szeregi ormowców tak dynamicznie wzrastają.</u>
+ <u xml:id="u-114.11" who="#PoselWroniakJozef">Wystarczy przecież stwierdzić, że w ogniwach do spraw ruchu drogowego jest ponad 19 tys. ormowców, w ogniwach do spraw kolejowych około 5 tys. członków ORMO, w ogniwach do spraw ochrony bezpieczeństwa i porządku na wodach około 8 tys., a ponad 4.500 członków, głównie kobiet, zajmuje się problematyką moralnego zaniedbania nieletnich.</u>
+ <u xml:id="u-114.12" who="#PoselWroniakJozef">Powstają więc obok samodzielnych placówek ORMO — wyręczających milicję w wykonywaniu szeregu funkcji związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa — ogniwa i grupy specjalistyczne, złożone z osób mających określone kwalifikacje techniczne, wykształcenie pedagogiczne, socjologiczne i inne. Ich formy działania — to pogadanki w szkołach, w zakładach pracy, pouczanie, kontrola, nadzór, a nawet bezpośrednie włączenie się do pomocy, na przykład w sprawie związanej z wychowaniem i opieką nad dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-114.13" who="#PoselWroniakJozef">Nie można pominąć jednak podstawowych form działania ORMO wspólnie z funkcjonariuszami MO służby patrolowej, utrzymywania porządku w okolicy zakładów produkcyjnych oraz funkcji ochronnych i przeciwpożarowych w obiektach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-114.14" who="#PoselWroniakJozef">Niemałe znaczenie ma oczywiście ten fakt, że w skład aktywu ormowskiego wchodzą członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, ale także i w coraz większym stopniu członkowie organizacji młodzieżowych — Związku Młodzieży Socjalistycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej. Aktywny udział młodzieży świadczy o tym, że ogniwa ORMO, szczególnie ogniwa nowego typu, ogniwa specjalistyczne, są w swoim działaniu atrakcyjne, że przyciągają i angażują aktyw młodzieżowy do tej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-114.15" who="#PoselWroniakJozef">Należy tu jednak podkreślić, że dokonywający się w ostatnich latach dynamiczny rozwój ORMO i jego ogniw, wielostronna działalność poszerzająca się stale o nowe zadania społeczne, metody i środki działania — to wszystko jest rezultatem inicjatywy społecznego aktywu ORMO. Jest w tej inicjatywie udział instancji partyjnych, władz Milicji Obywatelskiej, rad narodowych, wreszcie samych ormowców. Ten wielki zapał aktywu ormowskiego, jego inicjatywa i ofiarność, honorowa działalność powinny towarzyszyć dalszemu rozwojowi ORMO jako organizacji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-114.16" who="#PoselWroniakJozef">I te właśnie nowe formy organizacyjne ORMO, szczególnie jej społeczne powiązania, znalazły swoje odbicie w projekcie ustawy. Określa się w nim nowe, już poszerzone zadania ORMO, określa się prawa i obowiązki ormowców, a przede wszystkim za naczelną zasadę w działaniu ORMO przyjmuje się głównie środki społecznego oddziaływania i wychowywania.</u>
+ <u xml:id="u-114.17" who="#PoselWroniakJozef">Niezmiernie ważną nowością projektu ustawy jest powołanie przez prezydia rad narodowych społecznych komitetów ORMO, złożonych z przedstawicieli organizacji politycznych, i społecznych, prezydiów rad narodowych i organów Milicji Obywatelskiej. One to będą sprawować nadzór i kontrolę nad działalnością ORMO oraz wiązać tę działalność z działalnością sądów społecznych, organów obrony terytorialnej Ligi Obrony Kraju i z innymi organizacjami.</u>
+ <u xml:id="u-114.18" who="#PoselWroniakJozef">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej będzie aktem prawnym, który w pełni zabezpieczy możliwości działania i dalszego rozwoju ORMO. W postanowieniach tej ustawy znajdą oparcie zarówno dotychczasowy imponujący dorobek ORMO, jak i jego zamierzenia na przyszłość. I dlatego jestem przeświadczony, że Wysoka Izba w pełni poprze rządowy projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-114.19" who="#PoselWroniakJozef">Jako członek Klubu Poselskiego ZSL pragnę oświadczyć, że posłowie, członkowie ZSL, będą głosowali za przedstawionym projektem rządowym z poprawkami wniesionymi przez sejmową Komisję Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-114.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-115">
+ <u xml:id="u-115.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-116">
+ <u xml:id="u-116.0" who="#PoselBienczakRyszard">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej jest dalszym krokiem, który prowadzi do zwiększenia udziału szerokich rzesz społeczeństwa w ochronie ładu i porządku publicznego oraz do dalszego wzmacniania socjalistycznej praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-116.1" who="#PoselBienczakRyszard">Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej, powołana 21 lutego 1946 r. uchwałą Rady Ministrów, wniosła wielki wkład w umacnianie bezpieczeństwa kraju, zdobywając sobie autorytet i zaufanie społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-116.2" who="#PoselBienczakRyszard">W ciągu 21 lat zmienił się charakter, zadania i funkcje Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Stała się ona organizacją społeczno-wychowawczą, która działa coraz samodzielniej, biorąc aktywny udział w ochronie porządku i ładu publicznego, w rozwijaniu i umacnianiu zasad współżycia społecznego, w kształtowaniu właściwego stosunku do mienia społecznego i dyscypliny społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-116.3" who="#PoselBienczakRyszard">Pełny i dalszy rozwój społeczno-wychowawczego charakteru, nowych form i metod działania Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej wykracza obecnie poza ramy uchwały Rady Ministrów sprzed 21 lat i statutu nadanego w 1955 r. przez Ministra Spraw Wewnętrznych. Wynika stąd potrzeba aktu normatywnego rangi ustawy, który w sposób bardziej precyzyjny ukierunkuje dalszą działalność Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.4" who="#PoselBienczakRyszard">Wystąpienie swoje chciałbym poświęcić roli społeczno-wychowawczej Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, którą kwestionował w swoim wystąpieniu poseł Konstanty Łubieński, uważając, że rolę tę spełniają w dostatecznym stopniu organizacje młodzieżowe, Liga Kobiet i inne. Działalność tych organizacji przynosi społeczeństwu duże korzyści, jednak pole do działania jest tak szerokie, że również Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej może z powodzeniem wykonywać rolę społeczno-wychowawczą i przyczyniać się do likwidacji niekorzystnych zjawisk i kształtowania odpowiednich postaw społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-116.5" who="#PoselBienczakRyszard">Chodzi mi zwłaszcza o odpowiedzialną rolę Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w zapobieganiu moralnemu zagrożeniu i przestępczości młodego pokolenia. Obserwuje się w naszym kraju wzrost przestępczości nieletnich. Kształtuje się ona odmiennie w poszczególnych regionach kraju i stopień nasilenia zależy w pewnej mierze od profilu gospodarczego, struktury demograficznej i społecznej oraz poziomu kulturalnego społeczeństwa. Badania naukowe wskazują na istnienie dużej grupy dzieci zagrożonych demoralizacją i społecznie nie przystosowanych, które pozostają w niekorzystnych warunkach rodzinnych i środowiskowych. One powinny być objęte oddziaływaniem wychowawczym Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.6" who="#PoselBienczakRyszard">Organizacja Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w swej pracy powinna zwrócić między innymi uwagę na rodziny i środowiska, które zagrożone są alkoholizmem. Należy dotrzeć doń oraz starać się ratować dzieci przed zdeprawowaniem. Zasada profilaktyki powinna znajdować się w polu widzenia działalności Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.7" who="#PoselBienczakRyszard">Zasadniczym zagadnieniem jest właściwy dobór do tej organizacji ludzi, posiadających wysokie kwalifikacje moralne i intelektualne, duże doświadczenie osobiste i pewien zasób wiedzy pedagogiczno-psychologicznej, które umożliwią im skutecznie oddziaływać na tak zwane dzieci trudne. Dlatego w grupach specjalistycznych Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej do spraw dzieci i młodzieży powinni znaleźć się między innymi: pedagodzy i psycholodzy, lekarze i socjolodzy, inżynierowie i technicy, studenci i oficerowie Wojska Polskiego, a także emerytowani pracownicy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.8" who="#PoselBienczakRyszard">Aby działalność Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej była właściwie i sprawnie prowadzona, należy koniecznie opracować program szkolenia pedagogicznego jej członków. Opracowania tego powinna się podjąć Komenda Główna Milicji Obywatelskiej, przy współudziale Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz organizacji społecznych i zawodowych. Wiedza o dziecku oraz wzbogacenie form i metod postępowania z nim pozwoli w pełni wykorzystać inwencję i zapał w tak potrzebnej i pożytecznej pracy społecznej. Przy opracowaniu pro-graniu należy wykorzystać doświadczenia zdobyte w dotychczasowej pracy i działalności.</u>
+ <u xml:id="u-116.9" who="#PoselBienczakRyszard">Obecnie jedną z ciekawszych form pracy wychowawczej grup Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej już z powodzeniem stosowaną, a którą powinno się dalej rozwijać i doskonalić, są tak zwane kuratele. Jest to praca, która polega na otoczeniu dzieci nieletnich stałą opieką i pomocą pedagogiczną. Inną formą działalności jest organizowanie i prowadzenie świetlic, placów zabaw, wczasów w mieście, półkolonii i obozów. Godny podkreślenia jest fakt współpracy Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej z komitetami Frontu Jedności Narodu i Związkiem Harcerstwa Polskiego w organizowaniu opieki nad młodzieżą moralnie zagrożoną. Dotychczas stosowaną formą udziału młodzieży moralnie zagrożonej w harcerskiej akcji obozowej — w której, na przykład w woj. łódzkim, brało udział w ubiegłym roku około 200 uczestników — należy w dalszym ciągu kontynuować, rozwijać i rozszerzać na okres pozawakacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-116.10" who="#PoselBienczakRyszard">Coraz powszechniej stosowaną formą pracy Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej jest organizowanie poradnictwa dla rodziców, mających kłopoty wychowawcze z dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-116.11" who="#PoselBienczakRyszard">Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej działa nie tylko w dzielnicach, osiedlach, przy izbach dziecka, ale również przy zakładach pracy. Duże osiągnięcia mają grupy Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej do spraw nieletnich, na przykład w Zakładach Przemysłu Odzieżowego w Zgierzu czy kopalni — „Orzeł Biały” w woj. katowickim. Obejmują one opieką i oddziaływaniem społeczno-wychowawczym przede wszystkim dzieci i pracowników swoich zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-116.12" who="#PoselBienczakRyszard">W życiu współczesnego społeczeństwa wiele zjawisk wpływa bezpośrednio lub pośrednio na proces wychowania, jak na przykład środki masowego przekazu — prasa, radio i telewizja — szybki rozwój nauki i techniki, a obok nich ujemne, jak alkoholizm, przestępczość dorosłych oraz zaniedbywanie przez rodziców obowiązków wobec swego potomstwa. Te zjawiska muszą wziąć pod uwagę społecznicy z Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Zjawiska negatywne wymagać będą zdecydowanej ingerencji i przeciwdziałania, a zjawiska pozytywne trzeba wykorzystać dla dobra dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-116.13" who="#PoselBienczakRyszard">W dziele wychowania Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej nie może wziąć na siebie całego ciężaru obowiązku wobec dzieci moralnie zagrożonych, a otoczonych opieką instytucjonalną. Potrzebna tu jest tylko umiejętna współpraca ze szkołami, komisjami do spraw dzieci i młodzieży przy komitetach Frontu Jedności Narodu, z komitetami blokowymi, kołami Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, z sędziami sądów dla nieletnich, radami narodowymi, milicją, a w szczególności z zakładami pracy, ze względu na pomoc, jaką mogą udzielić Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej w zatrudnieniu młodzieży tak zwanej — „niczyjej”.</u>
+ <u xml:id="u-116.14" who="#PoselBienczakRyszard">Potrzebne tu jest większe niż dotychczas zainteresowanie i zaangażowanie kierownictw zakładów pracy i aktywu związków zawodowych. Koordynatorem tej działalności powinny być komisje do spraw dzieci i młodzieży przy komitetach Frontu Jedności Narodu. Poruszony tu problem społeczno-wychowawczej pracy profilaktycznej z dziećmi i młodzieżą nie wyczerpuje całokształtu działalności Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.15" who="#PoselBienczakRyszard">Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że członkowie Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, to zaangażowani społecznicy, których cechuje wysoka etyka moralna, którym głęboko na sercu leży dobro społeczne, ład, szacunek wzajemny i bezpieczeństwo obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-116.16" who="#PoselBienczakRyszard">Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej poza swymi czynnościami bezpośredniej pracy w zakresie ochrony, ładu i porządku jako czynnik społeczny wnosi bardzo istotny i korzystny wpływ na instytucjonalną część funkcji Milicji Obywatelskiej. Wpływ ten jest przeniesieniem praktycznych spostrzeżeń z życia i jego rozwoju na płaszczyznę zawodową pracy milicji.</u>
+ <u xml:id="u-116.17" who="#PoselBienczakRyszard">Chciałbym jeszcze na moment zatrzymać się nad zagadnieniem związku między radami narodowymi a Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-116.18" who="#PoselBienczakRyszard">Art. 7 mówi o nadzorze, kontroli i koordynacji całej działalności Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej przez prezydia rad narodowych. Jest to dalszy etap w rozszerzaniu uprawnień, przekazywanych radom narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-116.19" who="#PoselBienczakRyszard">Projekt ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej w pewnym stopniu sankcjonuje obecny charakter pracy społecznej, a jednocześnie daje ramową, ale mocną podstawę do rozwijania dalszej jej działalności społeczno-wychowawczej, która spotyka się z wielkim uznaniem i poparciem społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-116.20" who="#PoselBienczakRyszard">Doceniając znaczenie omawianego w czasie dzisiejszej debaty projektu ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który mam zaszczyt reprezentować, będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy wraz z poprawkami posła referenta. Jednocześnie wypowiadamy się przeciwko wnioskom zgłoszonym przez posła Konstantego Łubieńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-116.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-117">
+ <u xml:id="u-117.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-117.1" who="#Marszalek">Do głosu zapisał się jeszcze poseł sprawozdawca Komisji. Proszę posła Prusińskiego o zabranie głosu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-118">
+ <u xml:id="u-118.0" who="#PoselPrusinskiKazimierz">W związku z wystąpieniem posła Łubieńskiego, pragnę podkreślić, że poruszone dzisiaj przez niego problemy były postawione już na posiedzeniu Komisji Spraw Wewnętrznych w dniu 30 maja 1967 r. Merytoryczne odpowiedzi dzisiaj dali już niektórzy mówcy, do których pragnę się przyłączyć. W tej chwili jedynie chcę podkreślić, że zgodnie z intencją ustawy — ORMO ma służyć całemu społeczeństwu w zwalczaniu takich plag społecznych, jak chuligaństwo i inne.</u>
+ <u xml:id="u-118.1" who="#PoselPrusinskiKazimierz">Wiele zagadnień prawniczych zostanie w sposób prawidłowy rozwiązanych w aktach wykonawczych. Pragnę również dodać, że na posiedzeniu Komisji problemy poruszone przez posła Łubieńskiego były szczegółowo przedyskutowane. Komisja na podstawie wyjaśnień przedstawicieli resortu wypowiedziała się jednomyślnie za projektem ustawy. Z tych względów jako sprawozdawca projektu ustawy wypowiadam się przeciwko wnioskom zgłoszonym przez posła Łubieńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-118.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-119">
+ <u xml:id="u-119.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-119.1" who="#Marszalek">Mamy zatem dwa wnioski: wniosek podtrzymywany przez referenta w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i wniosek posła Łubieńskiego, zgłoszony w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” o ponowne odesłanie projektu ustawy do Komisji Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-119.2" who="#Marszalek">Kto jest za wnioskiem posła Łubieńskiego — proszę o podniesienie ręki. 3 głosy.</u>
+ <u xml:id="u-119.3" who="#Marszalek">Stwierdzam, że wniosek upadł.</u>
+ <u xml:id="u-119.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania wniosku Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-119.5" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-119.6" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-119.7" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-119.8" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? 3 głosy.</u>
+ <u xml:id="u-119.9" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-119.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-119.11" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 77 w sprawie zamknięcia szóstej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-119.12" who="#Marszalek">Marszalek</u>
+ <u xml:id="u-119.13" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-119.14" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-119.15" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-119.16" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia szóstej sesji Sejmu z dniem 13 czerwca 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-119.17" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-119.18" who="#Marszalek">Na tym kończymy 14 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-119.19" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-119.20" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-119.21" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 15)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..d4531e1
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml
@@ -0,0 +1,100 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00015-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>15 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>15 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">15</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-09-11 i 12</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka" role="speaker">
+ <persName>I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poseł Władysław Gomułka</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder" role="speaker">
+ <persName>Minister Handlu Wewnętrznego Edward Sznajder</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDominskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Domiński Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDudaEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Duda Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselIlczukTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ilczuk Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczykTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janczyk Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKielczewskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kiełczewski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKozubskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozubski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLeczyckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łęczycki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOstapczukBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ostapczuk Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrzybycinskiMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Przybyciński Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozanskaWiktoria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Różańska Wiktoria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStachuraMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stachura Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselUjmaEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ujma Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWachowiczFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wachowicz Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde" role="speaker">
+ <persName>Prezydent Republiki Francuskiej, generał Charles de</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości Włodzimierz Lechowicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..4d6b2cd
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,852 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">S e j m</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 15 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 11 i 12 września 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 28 sierpnia 1967 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać VII sesję Sejmu czwartej kadencji z dniem 4 września 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Julian Horodecki”.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Ryszarda Bieńczaka i Zofię Grzebisz-Nowicką.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 14 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Komunikuję z głębokim żalem, że w dniu 15 sierpnia bieżącego roku zmarł w Krakowie poseł Kazimierz Kwiatkowski —</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Kazimierz Kwiatkowski urodził się w 1915 r. w rodzinie chłopskiej na Rzeszowszczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Brał udział w kampanii wrześniowej, a w latach okupacji hitlerowskiej był aktywnym bojownikiem ruchu oporu. Od pierwszych lat istnienia Polski Ludowej brał czynny udział w życiu społecznym i politycznym województwa krakowskiego. Przez szereg ostatnich lat pełnił funkcję sekretarza Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Krakowie, będąc jednocześnie członkiem egzekutywy Komitetu Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Chrzanowie.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Był posłem na Sejm nieprzerwanie od roku 1957, wybierany za każdym razem z okręgu wyborczego w Chrzanowie. Z zawodu księgowy, działacz Związku Gminnych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”, całą swą głęboką znajomość problematyki handlu państwowego i spółdzielczego wykorzystywał w pracach sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, w której ostatnio pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Po raz ostatni słyszeliśmy Jego głos z tej trybuny, gdy referował Sejmowi projekt ustawy o godzinach otwarcia placówek handlu detalicznego dla ludności oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników w nich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Cechowała Go skromność, prostota, odpowiedzialność i konsekwencja w pracy. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stracił w Kazimierzu Kwiatkowskim oddanego Polsce Ludowej posła i działacza.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Proponuję, abyśmy pamięć zmarłego Kolegi uczcili chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Kazimierza Kwiatkowskiego z dniem 15 sierpnia 1967 r. wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Marszałek</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Przystępujemy do porządku dziennego: Informacja Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Głos zabierze Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości obywatel Włodzimierz Lechowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Na tle dynamicznego rozwoju gospodarczego i postępu kulturalnego w ostatnim dwudziestoleciu, w wyniku osiągniętego stopnia uprzemysłowienia kraju i wzrostu poziomu życia ludności — wystąpił w Polsce, jako nowe w tej skali zjawisko, ogromny wzrost społecznego zapotrzebowania na różnorodne usługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Dość tu przypomnieć, że produkcja naszego przemysłu wzrosła w dwudziestoleciu ponad 14-krotnie. W tym czasie przemysł rozwinął między innymi masową produkcję przedmiotów spożycia trwałego użytku, które znalazły się w posiadaniu ludności. Tylko w dziesięcioleciu 1955—1965 produkcja na przykład motocykli wzrosła 5-krotnie, pralek domowych 18-krotnie, lodówek domowych — 85 razy, telewizorów od zera w 1955 r. do 452 tys. sztuk w 1965 r. W podobnym tempie wzrastał popyt na odpowiednie usługi konserwacyjno-naprawcze.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Rozwinęliśmy na szeroką skalę budownictwo mieszkaniowe o nowoczesnym standardzie wyposażenia, zaangażowaliśmy poważne środki na podniesienie poziomu technicznego w gospodarce rolnej, dobiega końca proces elektryfikacji wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przewidywany dalszy postęp w uprzemysłowieniu kraju, zmiany zachodzące w rolnictwie i na wsi oraz zakładany dalszy wzrost poziomu życia ludności — zapowiadają zwielokrotnienie popytu na usługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Rozwój usług dla ludności miast i wsi, problem wniesiony dziś pod obrady Wysokiej Izby, zaczyna coraz bardziej warunkować ekonomiczną efektywność produkcji społecznej, a także dalszy postęp w rozwijaniu produkcji. Niedostateczna podaż odpowiednich usług powoduje na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—nieracjonalną eksploatację i przedwczesne zużycie budynków mieszkalnych, —niepełne wykorzystanie parku maszynowego w rolnictwie lub zahamowanie postępów w chemizacji rolnictwa, —przedwczesne zużycie środków transportu, przestoje lub niesprawność grożącą nawet wypadkami drogowymi, —trudności zbytu radio-i teleaparatów oraz zmechanizowanych artykułów gospodarstwa domowego na wsi i w ośrodkach bez zaplecza usługowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Również w sensie społecznym wzrasta ranga i znaczenie usług. Niedostateczna ich podaż lub niska jakość są w odczuciu społeczeństwa hamulcem wzrostu stopy życiowej, powodują, że rzeczywiste warunki bytu ludności kształtują się poniżej możliwości wynikających z dochodów osobistych. Prawidłowe użytkowanie dostępnych dóbr materialnych, poprawa bilansu i struktury czasu ludności na korzyść czasu wolnego i odpoczynku, ułatwienie pracy domowej i aktywizacja zawodowa kobiet — oto przykłady problemów uwarunkowanych rozwojem sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Zgodnie z prawem proporcjonalnego rozwoju wszystkich działów gospodarki, rozwój usług jako nowej rosnącej gałęzi gospodarczej wysuwa się dziś na czoło zadań planowych; znajduje to swój wyraz w odpowiednich decyzjach i przedsięwzięciach rządu. Trzeba jednak od razu podkreślić, że w pierwszym okresie po wyzwoleniu, kiedy cały wysiłek skoncentrowany był na odbudowie i rozbudowie przemysłu i podstawowych gałęzi gospodarki — w dziedzinie usług nastąpiły opóźnienia i narosły dysproporcje, które obecnie musimy nadrobić.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przełom w planowym rozwijaniu usług, z perspektywą ich unowocześnienia i stopniowego uprzemysłowienia, datuje się w zasadzie od 1960 r. Dorobek minionej pięciolatki i zamierzenia na obecną pięciolatkę do 1970 r. (z uwzględnieniem dotychczasowego przebiegu realizacji tych zamierzeń), stanowią więc podstawę do oceny aktualnego stanu i perspektyw dalszego rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Według szacunku Głównego Urzędu Statystycznego wartość szeroko rozumianych usług, opłacanych z dochodów własnych ludności, wynosi ponad 50 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przedmiotem dzisiejszego posiedzenia Sejmu nie są jednak usługi szeroko rozumiane, lecz wybrana grupa usług rynkowych najbardziej deficytowych i rozwojowych, obejmująca:</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po pierwsze — usługi przemysłowe, to jest naprawy artykułów przemysłowych (głównie przedmiotów trwałego użytku) i wyroby na indywidualne zamówienie ludności;</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po drugie — usługi nieprzemysłowe, do których zalicza się usługi osobiste i związane z gospodarstwem domowym, a więc takie, jak pralnictwo, fryzjerstwo, fotografowanie, sprzątanie mieszkań, wypożyczalnie różnych przedmiotów itp.;</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po trzecie — usługi remontowo-budowlane, obejmujące remonty mieszkań, instalacji elektrycznych, instalacji centralnego ogrzewania, wodno-kanalizacyjnych, gazowych i budownictwo indywidualne z powierzonych materiałów;</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po czwarte — usługi dla rolnictwa indywidualnego związane z mechanizacją, chemizacją, elektryfikacją, zaopatrzeniem w wodę itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wartość usług w tej grupie wyniosła w 1966 r. 22.200 mln zł. Prawie w 60% usługi te wykonane zostały przez jednostki uspołecznione w resortach: Komitetu Drobnej Wytwórczości, rolnictwa, handlu wewnętrznego, gospodarki komunalnej i komunikacji oraz w 42% przez jednostki gospodarki nieuspołecznionej, głównie przez rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Usługi resortu rolnictwa, przedstawiające wartość 5.700 mln zł, związane są z produkcją rolną gospodarstw chłopskich. W pozostałych resortach dominują usługi dla ludności miast i wsi, których głównym koordynatorem jest Komitet Drobnej Wytwórczości. Największym wykonawcą tych usług w pionie uspołecznionym jest spółdzielczość pracy, w nieuspołecznionym — rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W ocenie aktualnego stanu usług należy wziąć pod uwagę dysproporcje ilościowe i jakościowe między popytem na usługi a ich podażą. Popyt — jak już mówiłem — charakteryzuje się dynamicznym, nieprzerwanym wzrostem, najsilniejszym w grupie nowoczesnych usług technicznych, występujących we wszystkich rejonach osadniczych, nie wyłączając wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Po stronie podaży weszliśmy w dwudziestolecie powojenne jedynie z tradycją rzemieślniczej sieci usługowej. Rękodzielniczy charakter zakładów i wykonawstwa usług w dużej mierze został zaadaptowany w pierwszej fazie rozwoju usług przez przedsiębiorstwa uspołecznione.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Na progu ubiegłej pięciolatki mieliśmy więc stosunkowo szczupłą sieć niewielkich zakładów uspołecznionych, działających głównie w ramach przedsiębiorstw wytwórczych bądź handlowych i sieć zakładów rzemieślniczych skoncentrowaną raczej w ośrodkach miejskich i w branżach tradycyjnych. Na wsi głównym wykonawcą usług dla ludności było rzemiosło indywidualne, zacofane pod względem techniki i kwalifikacji, w znacznej części nie rejestrowane.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jedynym wyłomem w tym modelu były powołane w okresie do 1960 r. przedsiębiorstwa handlowo-usługowe w resorcie handlu wewnętrznego, takie jak: ZURiT, Arged, Foto- Optyka i przedsiębiorstwa usługowe w resortach rolnictwa i komunikacji. Te pierwsze były jednak nastawione na wykonywanie przede wszystkim napraw gwarancyjnych, te drugie zaś służyły głównie potrzebom gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W tych warunkach rząd podjął w 1960 r. uchwałę ustalającą zadania w dziedzinie rozwoju usług dla ludności na lata 1961—1965 i środki na wykonanie tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Podstawowe zadanie podwojenia wartości usług dla ludności nie zostało w pełni wykonane. Zwłaszcza w rzemiośle — zamiast podwojenia wartości usług zanotowaliśmy wzrost o niespełna 50%. W sieci uspołecznionej na realizację zadań tylko w 90% wpłynęło niepełne zrealizowanie przewidzianych środków, zwłaszcza w zakresie uzysku lokali i planu inwestycji usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Mimo niepełnej realizacji zadań pierwszej pięciolatki usługowej i osiągnięcia w sumie wzrostu usług dla ludności tylko o 70%, trzeba jako dorobek tego okresu podkreślić:</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—zahamowanie pogłębiającej się uprzednio od kilku lat dysproporcji między wzrostem popytu na usługi i podażą usług, —widoczną poprawę na terenie dużych miast i większych ośrodków, szczególnie w zakresie tak zwanych usług tradycyjnych, jak krawiectwo, szewstwo, fryzjerstwo, fotografowanie itp., —3,5-krotny wzrost usług elektrotechnicznych i ogólne zwiększenie podaży usług o charakterze technicznym na terenie miast, przy utrzymującym się jednak nadal deficycie tych usług, podobnie jak usług pralniczych i remontowo-budowlanych, —wydatną rozbudowę sieci zakładów usługowych na wsi, w tym jako nowego partnera — 120 spółdzielni usługowo-wytwórczych kółek rolniczych, —rozbudowę bazy materialno-technicznej dla usług drogą zainwestowania na ten cel tylko w drobnej wytwórczości uspołecznionej około 1.600 mln zł i zagospodarowanie około 700 tys. m^2^ przydzielonych lokali oraz dzięki uruchomieniu produkcji 70 nowych typów maszyn i urządzeń specjalnie dla usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—poważne zaawansowanie rozwoju zaplecza naukowo-technicznego dla usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—zapoczątkowanie rozwoju specjalistycznych przedsiębiorstw i spółdzielni usługowych zorganizowanych na wzór przedsiębiorstw przemysłowych, —stworzenie prawidłowego systemu koordynacji usług dla ludności, w którym węzłową pozycję zajmują rady narodowe, odpowiedzialne w myśl uchwał rządu za należyte zaspokojenie potrzeb ludności w tym zakresie; w ubiegłej pięciolatce pogłębiły one znajomość problemu i zdobyły doświadczenie w ocenie potrzeb, w programowaniu usług i gospodarce środkami rozwoju. Wysunęły też własne inicjatywy organizacyjne, jak na przykład inicjatywa Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie, tworzenia gromadzkich zakładów usługowych; za przykładem tej inicjatywy powstało dotąd ponad 500 takich zakładów w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W celu wykorzystania wszystkich środków do rozwoju usług rząd podjął w końcu 1963 r. uchwałę, otwierającą przed dużymi przedsiębiorstwami nadzorowanymi przez różne resorty możliwość wprowadzenia dla swoich pracowników działalności usługowej w formie tak zwanej działalności pozaoperacyjnej. Chociaż tego rodzaju usługi są dla pracowników poważnym udogodnieniem, to jednak nie rozwinęły się one dotąd w poważniejszej skali.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ogólny postęp w okresie ubiegłej pięciolatki rozkłada się nierównomiernie na poszczególne rejony kraju i na poszczególne rodzaje usług. Jako sytuację wyjściową dla bieżącej pięciolatki przyjęliśmy, że stopień zaspokojenia potrzeb wynosi:</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w usługach radiotelewizyjnych 80%;</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w naprawach sprzętu gospodarstwa domowego 80%;</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w usługach motoryzacyjnych 70%;</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w usługach oftalmicznych (chodzi o optykę) — 55%;</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w usługach remontowo-budowlanych, opłacanych przez ludność miejską — 45%.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jesteśmy przy tym świadomi, że na tle niedoboru usług, zwłaszcza tych ostatnich, rodzi się szeroka praktyka tak zwanych nielegalnych wykonawców usług i występują zjawiska charakterystyczne dla — „rynku wykonawcy”. Ma to swoje odbicie w gospodarce kadrami, materiałami, a także w jakości, w terminowości i w cenach wykonywanych usług. Ostrość problemu jest jeszcze większa, jeśli wziąć pod uwagę, że poza rozpatrywanymi tu usługami lokatorskimi, gospodarka komunalna musi rozwiązać jeszcze problem wykonawstwa remontów, opłacanych przez administrację budynków mieszkalnych z funduszów nagromadzonych w wyniku reformy czynszów. Toteż w obecnej pięciolatce założono wzrost usług remontowo-budowlanych o 150%.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W usługach pralniczych, tak istotnych dla gospodarstwa domowego i pracującej kobiety, pierwszym etapem modernizacji była pralka domowa. Osiągnęliśmy w tej mierze przodujące miejsce w grupie krajów o wysokim stopniu nasycenia gospodarstw rodzinnych pralkami — 139 pralek na tysiąc mieszkańców. W rezultacie przemysłowe usługi pralnicze obejmowały niespełna 2% potrzeb mierzonych ilością bielizny znajdującej się w posiadaniu ludności. Zdawaliśmy sobie sprawę przy ustaleniu zadań bieżącej pięciolatki, że drugą fazą postępu będzie ograniczenie funkcji pralki domowej i przekazywanie podstawowej bielizny do pralni usługowych. Uchwała rządu ustaliła jako zadanie: co najmniej 1 zakład pralniczy typu przemysłowego w każdym powiecie do 1970 r. W związku z tym plan przewiduje budowę 23 dużych pralni przemysłowych i około 300 zakładów prania bielizny i czyszczenia odzieży w budownictwie osiedlowym. Usługi pralnicze, mierzone tonażem bielizny i odzieży, mają wzrosnąć do 1970 r. o 140%.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Różnice regionalne w rozwoju usług ilustruje roczna wartość usług przypadająca na 1 mieszkańca. Przy przeciętnej krajowej około 500 zł — dane tylko dla usług koordynowanych przez Komitet Drobnej Wytwórczości — rozpiętość wynosi od 282 do 1.380 zł, —w grupie miast wydzielonych od 640 do 1.300 zł, —w grupie województw wybitnie rolniczych od 280 do 380 zł, —w grupie województw przemysłowo-rolniczych od 400 do 580 zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Oceniamy, że różnice te nie są w pełni uzasadnione różnicami w poziomie dochodów ludności, że znajduje tu swój wyraz również niedorozwój sieci usługowej i brak podaży usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ostry deficyt usług jest przede wszystkim problemem wsi; na tym terenie wzrost zapotrzebowania nadal wyprzedza tempo wzrostu podaży. Nie posiadamy dostatecznie ścisłych obliczeń we wszystkich branżach, szacujemy jednak, że nawet w usługach stosunkowo lepiej rozwiniętych, jak na przykład naprawy radio-i teleaparatów i zelektryfikowanego sprzętu gospodarstwa domowego, szansa dogodnego pozyskania usług przez mieszkańców wsi — jest co najmniej o 50% gorsza, niż dla mieszkańca miasta. Wieś jest jednak rynkiem specyficznych potrzeb usługowych, związanych ściśle z produkcją, przy czym nie bez znaczenia jest również postępujący proces starzenia się ludności wiejskiej. Tak na przykład oblicza się, że pełne potrzeby budowlane wsi w latach 1966—1970 wyniosą 730 tys. budynków mieszkalnych i gospodarczych: ponadto zapotrzebowanie na remonty budynków wiejskich szacuje się na około 6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Opracowany przez resort rolnictwa program zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę zakłada, że drobna wytwórczość powinna w latach 1966—1970 wybudować 200 tys. małych ujęć wiejskich i 13 tys. instalacji zagrodowych rozprowadzania wody o łącznej wartości 2,5 mld zł. Możliwości pokrycia tych potrzeb odpowiednim potencjałem wykonawczym szacuje się obecnie w granicach 50 do 60%.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jako zjawiska niewymierne obserwujemy ponadto intensywny wzrost zapotrzebowania ludności wiejskiej na urządzenia małej mechanizacji robót w obejściach gospodarskich, a nadto na usługi pralnicze, chemicznego czyszczenia, fryzjerskie i temu podobne, będące uprzednio domeną ludności miast.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W dziedzinie usług produkcyjnych koordynowanych przez resort rolnictwa — jak wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli w odniesieniu do badań terenów — potrzeby w zakresie usługowego wysiewu wapna były pokryte w PGR w 60 do 80%, a w indywidualnych gospodarstwach w 20 do 40%, zabiegi ochrony roślin wykonane zostały usługowo w 1966 r. w około 15%, większość zabiegów wykonali rolnicy we własnym zakresie, bez dostatecznego przygotowania i wyposażenia. Stan wyposażenia gospodarstw chłopskich w grupie sześciu podstawowych asortymentów sprzętu rolniczego zwiększył się w latach 1961—1965 o ponad 50%, przy znacznie mniejszym wzroście możliwości usługowych wiejskich warsztatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W oparciu o przedstawione tu w wielkiej syntezie wyniki ubiegłej pięciolatki, ocenę sytuacji i szacunki potrzeb i możliwości, sformułowany został program rozwoju usług w bieżącej pięciolatce. Określają go: uchwała Rady Ministrów o rozwoju usług dla ludności w latach 1966—1970 i 5-letni Narodowy Plan Gospodarczy uchwalony przez Sejm, jak również terenowe 5-letnie programy rozwoju usług, opracowane przez prezydia rad narodowych w ujęciu branżowym i w ujęciu przestrzennym.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jakie cele chcemy osiągnąć w bieżącym programie rozwoju usług dla ludności? W ujęciu wskaźnikowym dążymy do osiągnięcia wzrostu wartości usług z około 22 mld zł do około 35 mld zł w 1970 r., z których przypada do wykonania na jednostki uspołecznione 61%, a na jednostki nieuspołecznione — 39%. W zakresie resortowym obok drobnej wytwórczości najpoważniejsza część zadań przypada Ministerstwu Rolnictwa, które ma osiągnąć w 1970 r. 10 mld zł wartości usług dla ludności. Znacznie wyższy od przeciętnego wskaźnika rozwoju zakładamy rozwój wspomnianych usług deficytowych, a także poważne wyrównanie dysproporcji w rozmieszczeniu potencjału usługowego między wielkimi miastami i ośrodkami a miastami powiatowymi, mniejszymi miastami i osiedlami oraz wsią.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jako stan w 1970 r. chcemy osiągnąć:</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—zaspokojenie potrzeb w miastach większych, wojewódzkich i wydzielonych, —zorganizowanie sieci podstawowych usług radiotelewizyjnych, napraw sprzętu gospodarstwa domowego, motoryzacyjnych, pralniczych i remontowo-budowlanych w miastach powiatowych i mniejszych, stanowiących centra rejonów rolniczych, obliczonych również na obsługę wsi, —poważny wzrost sieci wiejskich zakładów uspołecznionych i rzemieślniczych oraz rozwój różnych form powiązań wsi z miejskim zapleczem usługowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Oznacza to, że w odniesieniu do usług dla ludności w powiatach uzupełnimy w obecnej pięciolatce bazę usług podstawowych, która zapewni ludności łatwiejszy dostęp do zakładów, chociaż nie zagwarantuje jeszcze całkowitej równowagi podaży i popytu w usługach najbardziej deficytowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Generalnym założeniem bieżącego programu jest podniesienie jakości i sprawności obsługi oraz poprawa ekonomiki usług w oparciu o pogłębioną analizę struktury kosztów i ogólnej rentowności działalności usługowej z położeniem nacisku na ekonomiczne dźwignie dalszego rozwoju usług. Wychodzimy z założenia, że usługi nabywane za środki własne ludności są towarem rynkowym szczególnego znaczenia nie tylko dlatego, że wiążą określoną siłę nabywczą ludności i kształtują prawidłowy model spożycia, ale także dlatego, że wzrost ich podaży leży zarówno w interesie społecznym, jak i w interesie poszczególnych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Pragnę obecnie przedstawić Wysokiej Izbie przebieg realizacji bieżącej pięciolatki w usługach na podstawie wyników 1966 r. i pierwszego półrocza 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Planowana wartość usług dla ludności została w pełni wykonana w 1966 r., a wyniki pierwszego półrocza zapewniają także wykonania zadań bieżącego roku. Branże usługowe, określone przeze mnie jako deficytowe, osiągają wskaźniki wzrostu wyższe od przeciętnych. Niewątpliwy jest postęp w rozwijaniu usług w głąb powiatów, bliżej wsi. Dość podać dla przykładu, że w 1966 r.: — wybudowano 370 pawilonów usługowych wobec 203 wybudowanych w całej ubiegłej pięciolatce i że w większości są to obiekty gminnych spółdzielni na wsi oraz spółdzielni pracy w małych miastach;</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—zapoczątkowano współpracę gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” z pralniami spółdzielczymi w miastach oraz ZURiT-em i Eldomem w organizacji napraw dla wsi;</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—nastąpił dalszy rozwój sieci ośrodków — „Nowoczesna Gospodyni” do liczby około 900, a w miastach ośrodków — „Praktyczna Pani” do liczby 565;</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—spółdzielczość pracy objęła siecią spółdzielni usług wielobranżowych nieomal już wszystkie powiaty w kraju i podjęła organizację spółdzielni rejonowych poniżej powiatów;</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w wyniku decyzji podjętych przez rząd w stosunku do rzemiosła liczba warsztatów rzemieślniczych wzrosła w 1966 r. o 8.900, a więc więcej niż w ciągu całej ubiegłej pięciolatki i że prawie połowa tego przyrostu przypada na wieś, głównie w grupie rzemiosł budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Informując o tym i przedstawiając wysiłek i inicjatywę organizatorów usług, nie umniejszam widocznych nadal trudności i tych problemów, od rozwiązania których zależy pomyślna realizacja zadań całej pięciolatki i stworzenie trwałych podstaw do postępu w usługach.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W latach 1966—1967 dały o sobie znać następujące ujemne zjawiska:</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—niewykonanie planów odcinkowych na terenie 8 województw (przez zjednoczenia, związki spółdzielcze, przedsiębiorstwa), —niedostateczny, w porównaniu z ogólnym wzrostem obrotów, rozwój usług dla ludności w rzemiośle indywidualnym, —poważne braki w zaopatrzeniu materiałowym dla usług, —braki wykonawstwa inwestycyjnego, —brak wykwalifikowanych kadr dla usług, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Nadal wybitnie krytyczna była społeczna ocena jakości usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Źródłem niektórych trudności i krytycznych ocen jest nadal niedostosowanie struktury organizacyjnej wykonawstwa usług i jej zaplecza do wielkości i charakteru popytu na usługi. Wystartowaliśmy z bazy, którą określiłem jako rękodzielniczą. Już w toku realizacji ubiegłej pięciolatki stało się oczywiste, że dla sprostania zadaniom niezbędne są 2 równoległe kierunki działania: — uprzemysłowienie usług w ośrodkach skoncentrowanego popytu i jednocześnie wdrażanie prostych form organizacji usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Te ostatnie są uzasadnione bądź znacznym rozproszeniem popytu w wielu rejonach kraju, bądź też prostą technologią niektórych usług, nie kwalifikującą ich do zmasowania i mechanizacji. Proste formy organizacji usług nie mogą być oczywiście identyfikowane z prostą czy prymitywną techniką wykonywania usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Polityka rozwoju prostych form znalazła wyraz w aktach rządowych, popierających indywidualne rzemiosła usługowe. Prowadzimy obecnie analizę całego układu ekonomicznych bodźców i zainteresowań rzemiosła, aby ustalić środki niezbędne dla silniejszego preferowania w rzemiośle usług dla ludności. Poważne zadania w tym zakresie widzimy dla rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wyrazem prostej i taniej organizacji są małe spółdzielcze zakłady, dla których wprowadzona została forma zryczałtowanego rozrachunku (aktualnie funkcjonuje około 10 tys. takich zakładów); popieramy rozwój drobnych usług w sieci handlu w formie stoisk usługowych lub punktów przyjęć oraz usługi wykonywane w systemie pracy nakładczej; w gospodarce komunalnej organizowana jest sieć konserwatorów domowych jako najtańsza i najbliższa odbiorcy forma wykonywania napraw bieżących. Opracowujemy koncepcję usług ajencyjnych — analogicznie do formy praktykowanej w drobnym handlu i gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W procesie uprzemysłowienia usług stawiamy pierwsze kroki. W latach 1961—-1965 zorganizowanych zostało 157 naprawczych zakładów scentralizowanych; w 1966 r. — 128 zakładów. Zakłady te, z rozwiniętą siecią punktów przyjęć, grupują znaczne ilości napraw, organizując ich wykonanie w sposób przemysłowy, przy maksymalnym wykorzystaniu środków technicznych. Wyraźny postęp mają w tym zakresie branżowe przedsiębiorstwa usług radiotechnicznych i napraw sprzętu gospodarstwa domowego w resorcie handlu wewnętrznego. W drobnej wytwórczości jesteśmy na etapie rekonstrukcji techniczno-organizacyjnej, której celem jest kształtowanie wyspecjalizowanych w danej branży przedsiębiorstw o dużym potencjale usługowym; modernizacja techniczna i uprzemy słowianie usług są uwarunkowane istnieniem takich przedsiębiorstw. Proces rekonstrukcji obejmuje aktualnie około 50 przedsiębiorstw państwowego przemysłu terenowego i 140 spółdzielni pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wybór form prostych lub przemysłowych ma istotne znaczenie dla poprawy ekonomiki usług, która charakteryzuje się między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">— szczególnie niską rentownością lub stratami w małych zakładach uspołecznionych zatrudniających do 15 osób, —stosunkowo niższą rentownością usług dla ludności przy bardziej atrakcyjnej rentowności usług dla gospodarki uspołecznionej, —niższym na ogół — w porównaniu z produkcją — poziomem zarobków pracowników zatrudnionych w usługach dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uwzględniając to, decyzje rządu wprowadziły dla zakładów usługowych szereg ulg finansowych w zakresie podatków, opłat, czynszów i kredytów. Zniesiono limitowanie zatrudnienia i funduszu płac w usługach dla ludności — pod warunkiem rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W ubiegłym roku uproszczono system ustalania cen na usługi, decentralizując uprawnienia w tym zakresie i rozszerzając prawa wykonawców do ustalania ceny w bezpośrednim porozumieniu z odbiorcą, z wyłączeniem grupy usług o podstawowym znaczeniu dla ludności, na które ceny są nadal reglamentowane. Chodzi o ekonomiczny bodziec dla rozwoju usług drobnych, usług unikalnych albo luksusowych o wyższym standardzie, lepszej jakości wykonania itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W roku bieżącym wprowadzono nowe zasady wynagradzania dla zatrudnionych w usługach. Przy stawkach osobistego zaszeregowania na poziomie robotników w przemyśle, przyjęto jako podstawowy system prowizyjny, uzależniający wysokość zarobków od ilości i jakości wykonanych usług. Stwarza to podstawę do realnego kalkulowania kosztów robocizny, najpoważniejszego składnika w kosztach własnych usługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W układzie bodźców wynikających z przedstawionych decyzji rządu, poprawa rentowności i zarobków w usługach zależna jest od wzrostu wydajności pracy i obniżki kosztów, a więc od usprawnień wewnętrznych w sferze organizacji i techniki usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wchodzą tu w grę zarówno przedsięwzięcia z dziedziny dalszego uprzemysławiania usług i mechanizacji wielu czynności, jak i z dziedziny organizacji prostych form wykonawstwa. Szczególne znaczenie mają w związku z tym zadania postawione przed prezydiami rad narodowych, jako bezpośrednimi planifikatorami i organizatorami usług w dziedzinie doboru lokalizacji zakładów, ich zasięgu obsługi, ciągłości zaopatrzenia i poprawy jakości usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Mówiąc o problematyce postępu organizacyjno-ekonomicznego w usługach, pragnę podkreślić duże znaczenie prac nad realizacją uchwały VII Plenum KC PZPR. Wstępne wyniki tych prac wskazują na istniejące w kraju rezerwy potencjału usługowego, na niepełne wykorzystanie powierzchni i urządzeń, niską zmianowość, na możliwość uproszczenia organizacji przedsiębiorstw specjalistycznych i wielobranżowych, na możliwość obniżki kosztów własnych i poprawę wskaźników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uprzemysłowienie usług i postęp techniczny uwarunkowane są rozbudową zaplecza naukowo-technicznego. Jest to nasze najsłabsze i najtrudniejsze ogniwo. Wyposażenie zakładów usługowych w ograniczonym tylko zakresie może być nabywane z importu. Przemysł krajów socjalistycznych koncentrował się dotąd głównie na wytwarzaniu maszyn i urządzeń dla produkcji przemysłowej, rolnictwa i budownictwa. Z konieczności więc przenosimy do zakładów usługowych maszyny ogólnego zastosowania, których parametry nie odpowiadają potrzebom i specyfice działalności usługowej, a użytkowników skłaniają często do przestawiania się na produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Znane są fakty, że wybudowane kosztem wielu milionów złotych stacje obsługi samochodów nie posiadają urządzeń diagnostycznych do ustawiania świateł, zbieżności kół lub badania instalacji elektrycznej; braki dotyczą nawet podstawowych narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obok potrzeb sygnalizowanych właściwym producentom maszyn i narzędzi z resortu przemysłu ciężkiego — KDW organizuje własne zaplecze naukowo-techniczne i produkcyjne dla potrzeb zakładów usługowych. Stanowią je: Instytut Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, Centralne Biuro Opracowań Technicznych Drobnej Wytwórczości oraz branżowe ośrodki postępu technicznego w usługach, których dotąd zorganizowano siedem, głównie w pionie spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jak już wspomniałem, z inicjatywy KDW podjęto dotychczas produkcję około 70 nowych typów maszyn i urządzeń dla usług. Możliwości mechanizacji prac w małych zakładach stwarza produkcja elektronarzędzi rozwijana między innymi przez przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości. W planach opracowań konstrukcyjnych mamy dalsze tematy (na rok bieżący 13) na przykład wyposażenie zakładów wulkanizacyjnych i innych. Przewidujemy dalszą rozbudowę zaplecza naukowo-technicznego i konstrukcyjnego dla potrzeb działalności usługowej, należy jednak wyraźnie zaznaczyć trudności, które nie pozwolą nam na pełną modernizację techniczną usług w bieżącej pięciolatce. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po pierwsze — brak tradycji dla tego rodzaju produkcji i brak specjalistów — projektantów i konstruktorów.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po drugie — trudność zorganizowania produkcji w przypadkach, gdy potrzeby uzasadniają niewielką serię wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W celu pokonania tych trudności nawiązaliśmy kontakt z odpowiednimi resortami w Związku Radzieckim, Czechosłowacji i Niemieckiej Republice Demokratycznej, sugerując wspólne rozwiązywanie niektórych problemów i specjalizację asortymentową. Sprowadziliśmy też szereg wzorców z krajów wyżej pod tym względem rozwiniętych w celu adaptacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Korzystniej kształtują się w bieżącej pięciolatce perspektywy kwalifikowanych kadr dla usług oraz doskonalenia zawodowego pracowników usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Trzeba przyznać, że intensywny, ilościowy rozwój usług w ubiegłej pięciolatce spowodował, przeciętnie biorąc, obniżenie kwalifikacji zawodowych osób zatrudnionych w usługach.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Nie bez znaczenia jest tu również płynność kadr pracowniczych. Część pracowników zatrudnionych w usługach, po zdobyciu kwalifikacji przechodzi do pracy w przemyśle, widząc tam większe możliwości awansu zawodowego i społecznego. Na ich miejsce często przychodzi młodzież, którą trzeba drogą szkolenia na kursach lub przy warsztatowego przygotowywać do odpowiedniego wykonywania zawodów, wymagających na ogół dość wszechstronnych kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uchwała Komitetu Drobnej Wytwórczości wprowadziła obowiązek systematycznego dokształcania wykonawców usług oraz specjalnego przeszkolenia kierowników zakładów usługowych w zakresie kontroli technicznej usług i obsługi klientów.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W zamierzeniach tych uwzględniliśmy szerzej rolę Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego i możliwości doskonalenia zawodowego przy pomocy przedsiębiorstw przemysłu kluczowego. Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego uczestniczy również w szkoleniu specjalistów do potrzeb gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ogólnym założeniem jest, żeby dla poszczególnych branż usługowych ustalić niezbędny okres czasu obowiązkowego doskonalenia — odpowiednio do zmian zachodzących w produkcji w dziedzinie technologii, konstrukcji, stosowanych tworzyw i materiałów itp., tak aby nie dopuścić do quasi — „moralnego zużycia” kwalifikacji pracowników usługowych, co zdarzało się w ubiegłych latach.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Aktualnie obszarem wyraźnego deficytu kadr, hamującego szerszy rozwój usług, są małe miasteczka i wieś.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Rozwiązywanie tego problemu następu je poprzez przystosowanie sieci szkół zawodowych i techników do potrzeb rejonów rolniczych i małomiasteczkowych oraz budowę internatów, jak również poprzez przystosowanie programów i metodyki nauczania do potrzeb usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W największym pionie drobnej wytwórczości, w spółdzielczości pracy — która prowadzi 100 szkół zawodowych i techników — dokonano już takiego przestawienia. Generalnie problemy te unormowało odpowiednimi przepisami wydanymi w bieżącym roku Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. Skuteczna realizacja leży teraz w rękach terenowych władz oświatowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Bazę lokalową dla rozwoju usług — według programów rad narodowych — stanowić mają w bieżącej pięciolatce głównie lokale: z budownictwa własnego jednostek usługowych (660 tys. m^2^) oraz z nowego budownictwa mieszkaniowego (około 250 tys. m^2^). 20% lokali z tego budownictwa zastrzeżono dla usługowego rzemiosła indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W stosunku do ubiegłej pięciolatki maleje rola windykacji lokali użytkowanych dotąd niezgodnie z przeznaczeniem, a wzrasta powierzchnia z budownictwa własnego jednostek drobnej wytwórczości. Rozwój usług przesuwa się bowiem coraz bardziej na tereny wiejskie i małych miast, gdzie w zasadzie nie ma osiedlowego budownictwa mieszkaniowego i gdzie konieczna jest budowa pawilonów.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Realizacja lokali na cele usługowe wyniosła w 1966 r. 87% planowanej powierzchni, a w I półroczu 28% planu rocznego. Około 20% wybudowanych lokali usługowych jest przeznaczanych przez rady narodowe na inne cele.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Zachodzi potrzeba zaostrzenia rygorów wobec inwestorów budownictwa mieszkaniowego w celu egzekwowania normatywów urbanistycznych w zakresie powierzchni użytkowej dla usług, jak również potrzeba ponownego zobowiązania rad narodowych do właściwego przeznaczania i zagospodarowania tej powierzchni. Ustalona uchwałą rządu wysokość limitów inwestycyjnych na cele usługowe wynosi na lata 1966—1970 dla podstawowych pionów drobnej wytwórczości — 3.230 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ponadto około 750 mln zł przeznaczonych zostanie ze środków central spółdzielczych na drobne inwestycje w trybie pozalimitowym. W ramach Funduszu Aktywizacji Małych Miast 208 miejscowości podjęło wnioski dotyczące przedsięwzięć usługowych o nakładach wartości 260 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W kierunkach inwestowania założono 80% środków na budowę i wyposażenie 1.280 wielobranżowych pawilonów usługowych, 140 scentralizowanych zakładów naprawczych, wielu pralni, stacji obsługi samochodów i innych, resztę przeznaczono na modernizację techniczną istniejącej sieci.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W toku realizacji planu zadania te zostały rozszerzone. Centralny Związek Spółdzielczości Pracy realizuje tylko w latach 1967—1968 budowę około 1000 tak zwanych — „mikropawilonów” w małych miastach i ośrodkach ponad- gromadzkich, a CRS — „Samopomoc Chłopska”^ ^planuje do 1970 r. budowę około 500 pawilonów wielobranżowych w gromadach z zestawem usług: kowalskich, ślusarskich, wulkanizatorskich i stolarskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Budownictwo pawilonów oparte jest przede wszystkim na dokumentacji typowej lub powtarzalnej, częściowo też na elementach prefabrykowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W planie prac typizacyjnych uwzględniliśmy dalsze typy pawilonów wielokondygnacyjnych dla miast oraz lekkie pawilony do obsługi terenów turystyczno-wczasowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Rzemiosło indywidualne obok przydziału lokali z nowego budownictwa mieszkaniowego i windykacji oraz najmu lokali prywatnych rozwija własne budownictwo pawilonowe; posiada ponadto możliwości uzyskiwania lokali usługowych w spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym na warunkach udziału.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Z uwagi na brak wykonawców inwestycje realizowane są w większości systemem gospodarczym. Dotyczy to budowy małych pawilonów. Brak wykonawstwa wpływa na opóźnienie budowy większych obiektów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Plan inwestycyjny roku ubiegłego został zrealizowany tylko w 88%, a w I półroczu bieżącego roku w około 27% planu rocznego. Ponieważ większość nakładów inwestycyjnych na usługi przypada na końcowe lata pięciolatki, sytuacja w przyszłości może się pogarszać.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Dla inwestycji usługowych charakterystyczna jest, jak wiadomo, wielość obiektów, ich rozproszenie w terenie i stosunkowo niewielki rozmiar robót. Przeciwstawna tym potrzebom jest postępująca specjalizacja i koncentracja potencjału przedsiębiorstw budowlanych. Wyjściem w tej sytuacji jest dalsze zwiększenie własnego wykonawstwa inwestycyjnego w organizacjach drobnej wytwórczości. Wstępne decyzje idą w kierunku zwiększenia zatrudnienia i przerobu w budowlanych spółdzielniach pracy i w brygadach budowlanych CRS — „Samopomoc Chłopska”, z przeznaczeniem dla własnych inwestycji. Nie rozwiązuje to jednak całości problemu.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W zaopatrzeniu materiałowym decyzje rządu zapewniły pierwszeństwo zaopatrzenia dla usług. Dotyczy to jednak materiałów rozdzielanych. Natomiast w wolnym obrocie pozarynkowym, gdzie realizuje się gros zaopatrzenia, potrzeby usług uwzględniane są w ostatniej kolejności, z wymogiem składania zamówień z dużym wyprzedzeniem w czasie. W bieżącej pięciolatce rozszerzone zostały możliwości zaopatrywania usług w sieci handlu z puli towarów dla tak zwanych odbiorców pozarynkowych; rzemiosło indywidualne uzyskało nadto możliwość zaopatrywania się również z puli towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Aktualną sytuację zaopatrzenia zakładów usługowych ocenić należy jako trudną zarówno z przyczyn obiektywnych, jak i zwłaszcza organizacyjnych. Niedobory występują w materiałach, które są deficytowe w skali całej gospodarki, jak na przykład tkaniny wysoko gatunkowe, farby i lakiery, armatura sanitarna, przewody elektryczne. W porównaniu z ubiegłą pięciolatką nastąpił wzrost produkcji i zwiększenie dostaw części zamiennych o 15— 20%. W odniesieniu do artykułów importowanych, resort handlu wewnętrznego warunkuje zakupy równoczesną dostawą odpowiedniego normatywu części.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Mimo to, w każdej z podstawowych branż usługowych: radiotechnicznej, motoryzacyjnej, w naprawach sprzętu gospodarstwa domowego i maszyn rolniczych występują okresowe, dotkliwe braki niektórych asortymentów części. Szwankuje przy tym ich dystrybucja. Poprawy istniejącego stanu rzeczy oczekujemy od Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego w wyniku przedsięwzięć mających na celu:</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po pierwsze — poprawę jakości produkcji, która ograniczy ilość napraw gwarancyjnych i tak zwanych przedsprzedażnych, które obecnie w pierwszej kolejności są dziś zabezpieczone dostawami części;</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po drugie — usprawnienie i rozszerzenie kooperacji, między innymi z drobną wytwórczością uspołecznioną i rzemiosłem jako producentami części zamiennych do nie produkowanych już wyrobów, przy egzekwowaniu obowiązku zjednoczeń do udzielania kooperantom pomocy w materiałach, oprzyrządowaniu i dokumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Organizacyjne trudności w systemie zaopatrzenia wiążą się z przedstawionym kierunkiem rozwoju sieci usług w głąb terenu. Stawia to przed aparatem zbytu i handlu zadanie przybliżenia źródeł zaopatrzenia do drobnych odbiorców w miasteczkach i na wsi. Jest to problem rozbudowy zaplecza hurtowni, magazynów i detalicznych punktów sprzedaży, co oczywiście wymaga sporych nakładów i zbyt szybko zrealizowane być nie może.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Podjęte zostały próby złagodzenia tych trudności w drodze rozwiązań bezinwestycyjnych lub przy ograniczonych nakładach. Zaliczam do nich:</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—zwiększenie przez MHW ilości sklepów wytypowanych do sprzedaży pozarynkowej, —wprowadzenie wysyłkowej sprzedaży części zamiennych w usługach tak zwanych technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">KDW wprowadził na terenie województwa wrocławskiego w porozumieniu z CRS — „Samopomoc Chłopska” eksperymentalną organizację powiatowych baz zaopatrzenia dla usług przy gminnych spółdzielniach. Wyniki dwuletnich doświadczeń są w zasadzie pozytywne i obiecujące. Generalne wnioski zmierzające do poprawy i usprawnienia systemu zaopatrzenia usług przedstawimy jeszcze w bieżącym kwartale Radzie Gospodarki Materiałowej przy Komisji Planowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Osiągnięciom ilościowym w sieci zakładów usługowych, liczbie zatrudnionych i obrotach nie odpowiada postęp w jakości usług. Świadczy o tym wielka ilość negatywnych ustaleń Państwowej Inspekcji Handlowej i kontrolerów społecznych, powoływanych przez instancje związków zawodowych, jak również częste krytyczne informacje prasy, radia oraz skargi usługobiorców.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obciąłbym podkreślić wielki dorobek związkowych kontrolerów społecznych. Inicjatywa Centralnej Rady Związków Zawodowych w tym przedmiocie ujawniła w dużej skali rzeczywisty obraz funkcjonowania usług na co dzień~;~ widziany oczami klientów, ze wszystkimi mankamentami w zakresie technologii wykonania usług, rzetelności cen, terminowości oraz kultury w obsłudze klientów, w załatwianiu ich życzeń i reklamacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ustalenia te stały się inspiracją wielu zasadniczych przedsięwzięć, służących poprawie jakości — przede wszystkim w dziedzinie doskonalenia zawodowego kadry — o czym mówiłem — jak również przepisów prawnych, służących ochronie interesów klienta.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W drobnej wytwórczości dla kilku rodzajów usług masowego zapotrzebowania znowelizowane zostały w 1966 r. przepisy o kategoryzacji zakładów przez wprowadzenie jako podstawowych kryteriów kwalifikacji personelu i jakości obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ustalone zostały zasady udzielania gwarancji na wykonywane usługi; wprowadzono je już w życie w niektórych rodzajach usług technicznych resortu handlu oraz w szerokim zakresie usług wykonywanych przez spółdzielczość pracy i stopniowo są one wdrażane również w rzemiośle indywidualnym. W oparciu o ustawę z kwietnia bieżącego roku uregulowano godziny otwarcia zakładów usługowych pod kątem dogodności dla klientów.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Komitet Drobnej Wytwórczości i pozostałe resorty koordynujące usługi dla ludności podjęły prace nad prawnym uregulowaniem całokształtu spraw w stosunku klient — zakład usługowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Prace te podjęte zostały z założeniem wprowadzenia w życie — w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego i upoważnienie zawarte w uchwale rządu z czerwca br. — niezbędnych norm prawnych do bieżącego regulowania nowych, specyficznych kwestii masowo już występujących w obrocie usługowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wysoki Sejmie! Wynikiem przedsięwzięć bieżącego planu 5-letniego na odcinku usług powinno być przezwyciężenie tradycyjnego widzenia usług jako dziedziny prymitywu i rękodzielnictwa, podniesienie społecznej rangi pracy w usługach i poważny postęp w kształtowaniu systemu organizacji usług jako przemysłu usługowego, mającego własne zaplecze naukowo-techniczne, kadrowe, organizacyjne itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Nie ukrywamy zaległości i trudności, które powodują, że nie będziemy w stanie rozwiązać problemu do 1970 r. w taki sposób, który w pełni odpowiadałby potrzebom i interesom ludności. Jednakże zaplanowane środki i przedstawiony zespół decyzji rządowych stwarzają ramy do rozwoju tak pomyślanego systemu i stanowią podstawy, które powinny w perspektywie zapewnić należyte proporcje ilościowe i jakościowe rozwoju usług, równoległego z rozwojem całej gospodarki narodowej. Stopień rzeczywistej, widocznej poprawy w zaspokajaniu potrzeb ludności w zakresie usług do 1970 r. zależy od pełnej realizacji środków przewidzianych na ten cel w planach gospodarczych i od coraz bardziej efektywnego i zgodnego z przeznaczeniem wykorzystania środków już zaangażowanych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Odpowiedzialność za to rozkłada się w różnym stopniu na ogniwa wykonawcze poszczególnych szczebli:</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">— w resortach — jest to obowiązek zorganizowania szeroko pojętego zaplecza; zjednoczenia i przedsiębiorstwa przemysłowe, odpowiedzialne za jakość i użytkową trwałość wyrobów, powinny zacieśnić współdziałanie z jednostkami usługowymi w sprawach wyposażenia i oprzyrządowania, technologii wykonawstwa, zaopatrzenia w części zamienne i materiały, w instrukcje serwisowe i katalogi, oraz w zakresie doszkalania pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w radach narodowych — to trafne programowanie bezpośrednich zadań, branż i lokalizacji zakładów, zabezpieczenie przewidzianych planami i uchwałami rządu środków i odpowiednio do zadań dyspozycji tymi środkami, wreszcie nadzór nad funkcjonowaniem sieci usługowej z pozycji interesów społeczeństwa;</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">—w przedsiębiorstwach i ich jednostkach nadrzędnych — celowe wykorzystanie środków przeznaczonych przez państwo na rzecz usług, intensyfikowanie potencjału usługowego i bieżące zabezpieczanie jakości obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Na ten ostatni czynnik chciałbym zwrócić szczególną uwagę, gdyż samo podniesienie kultury obsługi, poprawa klimatu w zakładach, wzrost staranności i życzliwości w stosunkach z klientem, byłyby w odczuciu społeczeństwa niemal równoznaczne ze zmniejszeniem deficytu usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Terenowy charakter rynku usługowego i zdecentralizowane formy wykonawstwa usług wyznaczają podstawową rolę w tej dziedzinie radom narodowym. Ich bogaty dorobek i doświadczenie zdobyte w ubiegłej pięciolatce, ich uprawnienia w stosunku do całego przemysłu terenowego oraz zacieśniająca się współpraca samorządu spółdzielczego i rzemieślniczego z radami, powinny ułatwiać radom to zadanie. Atoli niektóre prezydia rad narodowych powiatowych i miejskich nie zajmują się w dostatecznym stopniu sprawami usług, a koordynacja sprawowana przez organy tych prezydiów nie zawsze jest Skuteczna. Potwierdzają to słabsze wyniki realizacji zadań na terenie niektórych województw oraz występujący ostro deficyt usług na terenach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wydaje się celowe zwiększenie częstotliwości stawiania problematyki usługowej na sesjach rad narodowych i na posiedzeniach prezydiów rad oraz szersze podejmowanie problematyki usług dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Głównym zadaniem rad narodowych jako koordynatorów usług jest uzgadnianie różnorodnych inicjatyw, wiązanie obsługi wsi z potencjałem miejskim, wreszcie szersze niż dotąd włączenie drobnej wytwórczości w realizację usług dla produkcji rolnej: zaopatrzenia w wodę, usług remontowo-budowlanych oraz związanych z mechanizacją i elektryfikacją wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.126" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! Pragnę na zakończenie wyrazić najgłębsze przekonanie, że rozpatrzenie problemu usług dla ludności na forum Sejmu będzie miało istotny wpływ na zwiększenie społecznej efektywności naszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-3.127" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Już sama zapowiedź podjęcia sprawy usług przez Sejm i przedsesyjna działalność wojewódzkich zespołów poselskich oraz grup poselskich wizytujących wybrane województwa — wywołały wybitny wzrost zainteresowania opinii społecznej i rad narodowych tym przedmiotem. Bowiem rozwój usług to nie tylko problem bardziej racjonalnej struktury wydatków ludności, to jednocześnie czynnik istotnej poprawy warunków życiowych społeczeństwa. A temu celowi służyć — to główne zadanie i powołanie nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-3.128" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Przed zarządzeniem przerwy pragnę powiadomić Obywateli Posłów, że o godzinie 10.30 przybędzie na salę obrad Prezydent Republiki Francuskiej generał Charles de Gaulle. Proszę Obywateli Posłów o zajęcie miejsc na sali obrad punktualnie o godzinie 10.25.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 10 do godz. 10 min. 30)</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Na salę wchodzi Prezydent Republiki Francuskiej generalłCharles de Gaulle wraz z towarzyszącymi mu osobami. Wszyscy posłowie wstają z miejsc. Długotrwałe owacje)</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Panie Prezydencie, Wysoka Izbo! Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma zaszczyt gościć dziś wybitnego męża stanu — Prezydenta zaprzyjaźnionej Republiki Francuskiej generała Charles de Gaulle'a. W imieniu najwyższego organu władzy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej witam serdecznie naszego dostojnego Gościa.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Panie Prezydencie! Wizyta Pańska w naszym kraju spotyka się z żywym zainteresowaniem i sympatią całego narodu polskiego, który pomny Pańskiego wkładu do walki przeciwko wspólnemu wrogowi w latach II wojny światowej w pełni docenia realizm Pańskiej polityki w warunkach kształtowania się nowej Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Naród polski, skupiony we Froncie Jedności Narodu, nie szczędzi wysiłków i ofiar dla budowy nowej, silnej Polski Ludowej, która stała się mocnym ogniwem pokojowego rozwoju i współpracy między narodami naszego kontynentu. W tym wielkim dziele nie ma między Polakami różnic — bez względu na ich przynależność partyjną czy światopogląd. Jedność narodu polskiego wykuta w okresie ciężkich zmagań z hitlerowskim najeźdźcą, w latach wysiłku nad odbudową zniszczonego kraju i w budownictwie nowego życia — stanowi fundament gmachu naszego bytu narodowego i państwowego, naszej polityki wewnętrznej i zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Polityka zagraniczna naszego państwa zmierza do zabezpieczenia interesów narodowych Polski, nienaruszalności jej granic, a zarazem do odprężenia i ustanowienia pokojowej współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Cieszy nas, że polityka Polski i Francji wykazuje rosnącą zbieżność poglądów w podstawowych problemach bezpieczeństwa europejskiego. Radzi jesteśmy, że Francja odgrywa należną jej rolę w Europie i świecie. Zadowolenie to powiększa jeszcze fakt odnowy starej przyjaźni między Francją i Polską, rozszerzenia współpracy we wszystkich dziedzinach. To wzajemne zbliżenie, podyktowane troską o dalszy rozwój sytuacji międzynarodowej oraz prawidłowościami europejskiej geografii politycznej, może odegrać konstruktywną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i pokoju wszystkim narodom Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#Marszalek">Raz jeszcze witam Pana, Panie Prezydencie, i proszę uprzejmie o zabranie głosu.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#Marszalek">27</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#Marszalek">VII sesja Sejmu 28</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Gaulle:</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Panie Marszałku, Parnie i Panowie Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Wielki to zaszczyt dla Prezydenta Republiki Francuskiej przemawiać w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jakże nie widzieć w tym niezwykłym wydarzeniu dowodu wzajemnego i gorącego zainteresowania, jakie nasze dwa narody żywiły dla siebie na przestrzeni wieków? Z pewnością Polska i Francja nie zawsze zgadzały się ze sobą. Nawet dzisiaj nie utożsamiają się one ze sobą, zwłaszcza jeśli chodzi o charakter ich ustrojów. Ale faktem jest, że nigdy nie przeciwstawiały się sobie.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Faktem jest, że sukcesy i niepowodzenia jednego (kraju) zawsze poważnie ciążyły na tym, co zdarzyło się szczęśliwego lub nieszczęśliwego drugiemu (krajowi). Faktem jest, że ta stała cecha życia obu naszych krajów sprawdziła się straszliwie w czasie ostatniej wojny światowej. Toteż, mimo odległości geograficznej, jaka je dzieli, jak również mimo rozmaitych warunków wewnętrznych i zewnętrznych, które je od siebie odróżniają, Polska i Francja kochają się i wiedzą instynktownie i z doświadczenia, że losy ich są złączone.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Jakżeż więc cieszę Się w imieniu mego kraju, że widzę teraz Polskę odbudowaną, szczególnie w jej pięknej i wzruszającej stolicy. Po olbrzymich zniszczeniach, którym uległa ona na całym swoim obszarze, widzę ją wyposażoną w wysoko wydajne kopalnie, potężny i nowoczesny przemysł, rolnictwo, które nie przestaje się doskonalić, drogi, porty, lotniska — w pełnym rozwoju, szkoły i uniwersytety wypełnione młodzieżą, której ambicją jest postęp.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Widzę ją posiadającą zwarte terytorium bez obcych elementów etnicznych, w sprawiedliwych i należycie określonych granicach, na które zresztą Francja zawsze od 1944 roku całkowicie się zgadzała.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Widzę ją wreszcie bardziej pewną niż kiedykolwiek swej narodowej osobowości, niezależnie od okoliczności politycznych, w jakich się znajduje. Istnieją więc wszelkie podstawy, by Francja mogła mieć gruntowne zaufanie do dzisiejszej Polski i była gotowa zadzierzgnąć z nią więzy rosnącej współpracy. Tym bardziej, że Francja ze swej strony podjęła na wewnątrz wielkie przeobrażenia ekonomiczne, kulturalne, naukowe, techniczne i socjalne, a na zewnątrz ma pełną możność stanowienia o sobie, co pozwala jej podchodzić do każdego problemu bez przeszkód i uprzedzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">My w Paryżu uważamy, że oba nasze kraje są zainteresowane w zacieśnianiu swoich stosunków ekonomicznych, kulturalnych i osobistych, a umowy, które nasze rządy zawarły już w tych dziedzinach, wydają nam się bardzo ważne.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Ale jesteśmy również pewni, że Polska powinna być dla nas doborowym partnerem w wielkiej światowej grze, która znamionuje drugą połowę naszego wieku, a której stawką jest albo pokój i postęp dla wszystkich, albo wojna i całkowita zagłada.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Jakżeż jest to prawdziwe przede wszystkim i w sposób zupełnie naturalny w stosunku do Europy, gdzie wszystko skłania Polskę i Francję do uzgadniania swych poczynań na rzecz bezpieczeństwa własnego i bezpieczeństwa innych.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">A prawdziwe bezpieczeństwo każdego państwa naszego kontynentu nie może oczywiście być wynikiem konfrontacji dwóch bloków przeciwstawiających sobie siły zbrojne i przeciwstawne pakty. Przeciwnie, niech tylko utrwali się dla wszystkich, od Atlantyku po Ural, swobodnie obrana polityka i praktyka odprężenia, porozumienia i współpracy, zaistnieją wówczas wszelkie szanse, aby w powstałych w ten sposób nowych warunkach i atmosferze ludy Europy mogły wspólnie podjąć i same regulować dotyczące ich problemy, z których głównym jest los narodu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Francja, która tak jak Polska sąsiaduje z tym wielkim krajem i która zawsze, a szczególnie w tym 100-leciu poważnie cierpiała na skutek germańskich ambicji, podejmuje mimo wszystko po załamaniu się Rzeszy, skoro Niemcy odżegnują się od jej złoczynów utrzymać ze swym sąsiadem zza Renu stosunki szczerego pojednania.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Równocześnie stara się ona umacniać swoje serdeczne i konstruktywne kontakty z państwami środkowej i wschodniej Europy, tak jak to czyni z państwami Zachodu. Czyż nie można żywić nadziei, że w ten sposób ukształtuje się stopniowo ład europejski na rzecz wspólnego bezpieczeństwa, ład, w którym by uczestniczyły i który by solidarnie gwarantowały wszystkie kraje naszego kontynentu?</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Zważmy przecież, jakże ważką mogłaby być Europa, która by nie była już podzielona, dla podtrzymania i utrzymania pokoju we wszystkich częściach świata. Czy doszłoby do wojny w Azji, czy nastąpiłaby wojna na Bliskim Wschodzie, gdyby nasz kontynent zorganizował swoją współpracę? Czyż już teraz, torując drogę, Polska, której przypada istotna odpowiedzialność w dziedzinie kontroli w Wietnamie, i Francja, która pozostaje szczególnie przywiązana do narodów dawnych Indochin, nie mogłyby być ze sobą w kontakcie na wypadek, gdyby wyłoniła się możliwość wspólnego przyczynienia się do położenia najpierw kresu dramatowi, to znaczy bombardowaniom i walkom na lądzie, a następnie do wyeliminowania przyczyny, którą jest obca interwencja, i wreszcie do naprawienia ohydnych spustoszeń dokonanych w tym rejonie? Jeśli zaś chodzi o bodziec, jakiego nasz kontynent — gdyby był zjednoczony — mógłby dodać postępowi gospodarczemu, technologicznemu i naukowemu całej ludzkości i jaki wkład mógłby wnieść do rozwoju narodów, które tego potrzebują, to zależy tylko od obu naszych krajów, aby jednocząc swe wysiłki w tych dziedzinach, dały tego znak, który stałby się przykładem.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Wydaje się, jeśli chodzi o udzielanie sobie wzajemnego poparcia w rozwoju własnych krajów, o przyczynienie się do jedności Europy, do zapewnienia postępu i pokoju wszystkich ludzi, że los ofiaruje Polsce i Francji okazję do wspólnego i zaszczytnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PrezydentRepublikiFrancuskiejgeneralCharlesde">Panie i Panowie Posłowie! Działanie to, my, Francuzi, jesteśmy gotowi podjąć z wami — Polakami.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję Panu, Panie Prezydencie, za wygłoszone przemówienie.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posła Władysława Gomułkę.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Panie Prezydencie Republiki Francuskiej, Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Mając zaszczyt przemawiać w imieniu klubów poselskich wszystkich partii wchodzących w skład Frontu Jedności Narodu, pragnę przyłączyć się do serdecznych słów przekazanych Panu, Panie Prezydencie, przez Marszałka Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i zarazem pragnę zapewnić Pana, że wysoko sobie cenimy słowa przyjaźni i uznania, które z tej trybuny skierował Pan przed chwilą w imieniu Francji, pod adresem Polski i narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Serdeczne przyjęcie, z jakim spotyka się Pan, Panie Prezydencie, wszędzie w naszym kraju, jest dowodem żywotności tradycji przyjaźni polsko-francuskiej, jest wyrazem przekonania, że Pańska wizyta będzie owocna nie tylko dla rozwoju naszych wzajemnych stosunków, lecz także służyć będzie sprawie pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Pańska osoba, Panie Generale, łączy się w świadomości Polaków z okresem najcięższej próby dziejowej dla obu naszych narodów, gdy wolni Francuzi i my, polscy patrioci, prowadziliśmy wspólnie walkę na śmierć i życie z niemieckim najeźdźcą.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Pan, Panie Prezydencie, zdobył sobie i zdobył dla Francji szczególne miejsce w sercu narodu polskiego dzięki stanowisku, jakie Pan w jej imieniu zajął już w roku 1944 i w następnych latach, a dziś znowu konsekwentnie potwierdził z tej trybuny w sprawie granicy zachodniej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Dzięki zwycięstwu nad hitlerowskim faszyzmem, które było naszym wspólnym udziałem, ocalona została Europa, a nasze kraje odrodziły się do niepodległego bytu. Okupione milionami ofiar historyczne wyniki tego zwycięstwa stanowią fundament bezpieczeństwa i suwerenności narodów Europy i wszelka próba naruszenia tego fundamentu groziłaby wtrąceniem świata w otchłań nowej, stokroć bardziej niszczycielskiej wojny. Usunięcie tej groźby i wspólne działanie na rzecz utrwalenia pokoju — jak Pan słusznie stwierdził — stanowi płaszczyznę, na której spotykają się dziś Polska i Francja.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">W tej sprawie Francja, kierowana przez Pana, Panie Prezydencie, podejmuje śmiałe i budzące szacunek inicjatywy. Wierzy Pan w przyszłość naszego kontynentu, w jego wielkie możliwości i przede wszystkim w to, że może on odegrać zbawczą rolę w zachowaniu pokoju światowego. Podzielamy Pańskie przekonanie w tym względzie.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Przyjechał Pan do Polski jako jej przyjaciel. Obowiązkiem więc naszym jest powiedzieć Panu, jak my sami widzimy naszą rolę w budowaniu bezpieczeństwa europejskiego, nasze zadania i nasze miejsce w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">W okresie pomiędzy I a II wojną światową Polska i Francja związane były sojuszem politycznym i wojskowym. Z wielu względów, których nie będę tu przypominał — sojusz ów funkcjonował źle, a co najważniejsze, nie zdołał uchronić ani Polski, ani Francji od katastrofy, od klęski i okupacji hitlerowskiej. Nie zdołał obezwładnić szaleństwa germańskiego i uratować pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Tamten okres dziejów Polski, okres jej słabości, beznadziejnych, sprzecznych z interesami naszego narodu, a także z interesami bezpieczeństwa europejskiego manewrów w polityce zagranicznej został całkowicie zamknięty, przeszedł do historii. Z wielkiej próby, jaką dla naszego narodu była samotna klęska wrześniowa i grożąca wręcz biologicznym wyniszczeniem okupacja hitlerowska, Polska wyszła jako nowe państwo — państwo o odmiennym kształcie i pozycji na politycznej mapie Europy, o nowym ustroju. W drugiej wojnie światowej los Polski decydował się na froncie wschodnim.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Obecne państwo polskie zrodziło się z opłaconego rzeką krwi naszego narodu zwycięstwa nad hitlerowską machiną wojenną imperializmu i militaryzmu niemieckiego. Odrodziło się w nowych, sprawiedliwych historycznie i zgodnych z wymogami bezpieczeństwa całej Europy, granicach. Cieszymy się, że właśnie Francja, dając wyraz zrozumienia ogólnoeuropejskiego znaczenia granicy na Odrze i Nysie, pierwsza spośród wszystkich państw zachodnich, uznała ją za ostateczną i nienaruszalną.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Odrodzona Polska wyciągnęła wszystkie wnioski ze swych dziejowych doświadczeń. Fundamentalne spośród nich było wejście na drogę przyjaźni i sojuszu ze swym wielkim wschodnim sąsiadem — Związkiem Radzieckim. Sojusz ten łącznie z układami o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej z innymi socjalistycznymi państwami Europy środkowej, wschodniej i południowej, w tym z naszym zachodnim sąsiadem — Niemiecką Republiką Demokratyczną, jest kamieniem węgielnym polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i podstawową gwarancją jej bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Umożliwił on Polsce odnalezienie trwałego i ważnego miejsca w Europie, którego ojczyzna nasza bezskutecznie poszukiwała od XVIII wieku.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Dziś Francja po raz pierwszy może układać przyjazne stosunki z Europą wschodnią bez dylematu wyboru między Polską a jej potężnym wschodnim sąsiadem. Pomyślny w latach ostatnich rozwój stosunków między Francją a Polską i innymi krajami socjalistycznymi staje się coraz bardziej ważkim czynnikiem odprężenia i pokojowej współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Panie Prezydencie, Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Przemówienie moje rozpocząłem od krótkiego przypomnienia historii. Żaden naród, nikt z nas, od historii oderwać się nie może; gromadzi ona doświadczenia zbiorowe, w niemałym stopniu kształtuje nasz sposób myślenia i reagowania. Ale przecież od tego co minęło, chociażby to były karty najwspanialsze, ważniejszy jest dzień jutrzejszy. Odpowiadamy przede wszystkim za kształt przyszłości, ku niej kierujemy nasze myśli i dążenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Świat współczesny przeżywa nieustannie groźne napięcia i wstrząsy powodowane ślepym dążeniem do zdławienia siłą wyzwoleńczych aspiracji narodów i ustanowienia nad nimi obcej dominacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Stale nasilana barbarzyńska agresja amerykańska w Wietnamie zatruwa całe życie międzynarodowe i brzemienna jest groźbą nowych, nieobliczalnych konfliktów.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Polska i Francja zgodne są w tym, że trzeba bezzwłocznie położyć kres obcej interwencji w sprawie Azji południowo-wschodniej i zapewnić narodowi wietnamskiemu prawo do niepodległości i decydowania o własnym losie. Zbieżne w zasadzie są też nasze stanowiska w sprawie pokojowego uregulowania stosunków na Bliskim Wschodzie. Wymaga to przede wszystkim wycofania sił izraelskich z okupowanych terytoriów państw arabskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">W Europie zewnętrzna ingerencja, usiłująca wszystko podporządkować interesom globalnej strategii zaoceanicznego mocarstwa, podsyca od wielu lat międzynarodowe napięcie i wystawia wiele krajów na niebezpieczeństwo udziału w konfliktach obcych ich rzeczywistym interesom.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Polska Ludowa opowiada się za likwidacją wzniesionych przez zimną wojnę sztucznych barier, które odgrodziły od siebie kraje zachodniej i wschodniej części naszego kontynentu. Opowiadamy się za tym, aby narzucony Europie niebezpieczny podział na przeciwstawne bloki wojskowo-polityczne ustąpił miejsca współpracy, która utoruje drogę do zbiorowego bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Oba nasze kraje mogą i powinny owocnie współdziałać w realizacji tych szczytnych aspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Istniejące różnice społeczne i ideologiczne między krajami naszego kontynentu nie zagrażają zburzeniem pokoju. Groźba dla pokoju wynika z dążeń do przekreślenia rezultatów wspólnego zwycięstwa koalicji antyhitlerowskiej nad III Rzeszą, z roszczeń do zmiany terytorialnego status quo w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Trwały pokój i bezpieczeństwo w Europie mogą być zbudowane tylko na fundamentach integralności terytorialnej i suwerenności wszystkich państw europejskich, włączając obydwa państwa niemieckie. W naszych czasach, które aktualnie najwymowniej znamionuje agresja amerykańska w Wietnamie, w sytuacji dopóki układ sił wywierać będzie przemożny wpływ na rozwój i kształtowanie się stosunków międzypaństwowych i międzynarodowych, tylko taka koncepcja rozwiązania problemu Niemiec służyć może pokojowi, u której podstaw znajdzie się akceptacja istnienia dwóch równoprawnych państw niemieckich.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Polska posiada od lat ugruntowane stosunki przyjaźni i sojuszu ze swym zachodnim sąsiadem, z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Gotowi jesteśmy ułożyć normalne stosunki również z drugim państwem niemieckim — z Niemiecką Republiką Federalną, jeśli jej polityka państwowa wyjdzie z nowych, realistycznych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Podzielamy w pełni Pańskie przekonanie, Panie Prezydencie, że w interesach obu naszych państw i narodów leży trwałe zbliżenie polityczne, zgodne z najlepszymi tradycjami przyjaźni polsko-francuskiej, wsparte szeroką współpracą gospodarczą, naukową i kulturalną. Istotnie, trzeba w tych dziedzinach zrobić daleko więcej niż dotąd. Zbliżenie polsko-francuskie, odpowiadające historycznie uzasadnionym racjom stanu obu naszych krajów, nie jest dla nas związane z przejściową koniunkturą. Wyrasta ono tak z dziejowych doświadczeń, jak i z dążeń obu naszych narodów do zapewnienia sobie pokojowej przyszłości. Regularne, szerokie kontakty i konsultacje polityczne mogą tylko podnosić międzynarodowe znaczenie i efektywność naszej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Szczególną wagę przywiązujemy do rozszerzenia wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej w dziedzinie wymiany handlowej i naukowo-technicznej oraz kooperacji w różnych gałęziach przemysłu. Współpraca taka, łącząc żywotne interesy obu stron, umacnia wzajemne zaufanie i stwarza trwały fundament przyjaźni.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wszystkie stronnictwa polityczne Frontu Jedności Narodu wyrażają swoje zdecydowane poparcie dla poczynań rządu polskiego, zmierzających do rozwoju przyjaznych stosunków z Francją i zacieśnienia współdziałania obu naszych państw na rzecz pokoju w Europie i w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Wierzymy, że wizyta Prezydenta Republiki Francuskiej przyczyni się do pogłębienia wzajemnego zrozumienia, dalszego zbliżenia i owocnej współpracy między naszymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Pragnę w imieniu Sejmu i całego społeczeństwa polskiego złożyć na Pańskie ręce, Panie Prezydencie, nasze najlepsze życzenia i wyrazy przyjaznych uczuć dla wielkiego narodu francuskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Niech żyje przyjaźń polsko-francuska!</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#ISekretarzKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczejposelWladyslawGomulka">Niech żyje Francja!</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#komentarz">(Wszyscy wstają z miejsc. Długotrwale owacje)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do dyskusji nad informacją Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Ilczukowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselIlczukTadeusz">Wysoki Sejmie! Produkcja i usługi są wzajemnie od siebie zależne. Od rozwoju obydwu zależy zamożność społeczeństwa i poziom jego życia.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselIlczukTadeusz">W państwach budujących ustrój socjalistyczny rozwój usług nabiera szczególnie dużego znaczenia i staje się nie tylko ważnym zadaniem gospodarczym, lecz także istotnym problemem społeczno-politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselIlczukTadeusz">Toteż już uchwały II Zjazdu PZPR obejmowały problematykę usług, na skutek czego w 1954 r. został opracowany po raz pierwszy w naszym kraju plan rozwoju usług. Jednakże brak potrzebnych środków i odpowiednich bodźców dla usługodawców spowodowały, że plan ten nie został zrealizowany. Godny podkreślenia jest jednak fakt, że już wówczas szukano bardziej nowoczesnych form świadczenia usług (zakłady wielobranżowe, ruchome brygady usługowe dla wsi, mechanizacja pralnictwa itp).</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselIlczukTadeusz">Istotne wszakże znaczenie dla rozwoju usług miały uchwały III Zjazdu PZPR. Sprawy te były także przedmiotem obrad III Kongresu ZSL, ze szczególnym uwzględnieniem szeroko pojętych usług dla rolnictwa i wsi. VII Kongres SD zajmował się głównie usługami rzemiosła. Postanowienia partii i sojuszniczych stronnictw spowodowały podjęcie przez Radę Ministrów w dniu 9 czerwca 1960 r. uchwały w sprawie usług dla ludności w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselIlczukTadeusz">Jakkolwiek i ten plan nie został w pełni wykonany, to jednak był to okres, w którym usługi zdobyły sobie wyższą rangę w naszej gospodarce narodowej. Osiągnęliśmy dość duży wzrost potencjału usług, nabyliśmy sporo nowego doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselIlczukTadeusz">Nie zrealizowano jednak w pełni limitów inwestycyjnych przewidzianych dla usług, niewystarczające było zaopatrzenie w materiały i części zamienne, niedostateczny był dopływ kadr kwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselIlczukTadeusz">Rzemiosło, mające duże znaczenie w rozwoju usług, nie miało warunków dla swojej działalności na skutek wadliwej polityki fiskalnej, która obecnie ulega zmianom na korzyść rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselIlczukTadeusz">Wszystko to uniemożliwiło wykonanie zadań istniejącym zakładom usługowym, nie zachęcało do organizowania nowych. Poważnie przy tym szwankowały terminowość i jakość wykonania wielu podstawowych usług, powiększył się niedobór podaży w stosunku do rosnącego popytu.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselIlczukTadeusz">. Dlatego w obecnej pięciolatce usługi świadczone przez jednostki uspołecznione mają wzrosnąć o 80%, a usługi świadczone przez rzemiosło o 50%, przy czym, podobnie jak w produkcji, położony jest nacisk na nowoczesność i jakość świadczonych usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselIlczukTadeusz">Czołowe więc miejsce w planowanym wzroście usług zajmują usługi: remontowo-budowlane, w zakresie napraw mechanicznego sprzętu gospodarstwa domowego, motoryzacyjne, radioteletechniczne, pralnicze.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselIlczukTadeusz">Są to zadania napięte, zwłaszcza że i obecnie występują te same wymienione wyżej niedomagania, które hamowały rozwój usług w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselIlczukTadeusz">Nie ustąpiły również te codzienne, tak dokuczliwe dla wszystkich słabości, jak zbyt rozbudowana dokumentacja przy zlecaniu i odbiorze drobnych nawet usług, biurokratyczny system składania zamówień i zaopatrywania zakładów usługowych w surowce, materiały, maszyny i narzędzia.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselIlczukTadeusz">Nadal słyszy się gorzkie narzekania usługobiorców na terminowość i jakość wykonania usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselIlczukTadeusz">Liczbowe dane za rok 1966 i I półrocze 1967 r. wskazują wprawdzie, że powiększyła się ilość zakładów usługowych, wzrosło zatrudnienie i planowany ogólny obrót zostanie zrealizowany, ale nie widać gwarancji wykonania planu usług w przekroju rodzajowym i terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselIlczukTadeusz">Szeroki rekonesans przeprowadzony przez grupy poselskie, bardzo obszerne i szczegółowe informacje wojewódzkich zespołów poselskich oraz głosy w dyskusji na Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy podkreślają pilną konieczność usunięcia tych wymienionych, jak i innych zahamowań, występujących w dotychczasowym półtorarocznym okresie obecnej pięciolatki. Przewija się przy tym duża troska o to, że nawet pełne wykonanie zadań bieżącej pięciolatki nie wyrówna zaległości powstałych w poprzednich okresach.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselIlczukTadeusz">Obawy te opierają się na tym, że w związku z rosnącą podażą artykułów trwałego użytku, stałym postępem w rolnictwie, powiększa się rozpiętość pomiędzy zapotrzebowaniem na usługi a ich podażą. Rozpiętość ta występuje szczególnie ostro w małych miastach, miasteczkach i osiedlach, stanowiących zaplecze bazy usługowej dla rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselIlczukTadeusz">Niedorozwój tej bazy może wpłynąć na zahamowanie wzrostu produkcji rolnej i rosnącego na tym terenie popytu na przedmioty trwałego użytku, gdyż trudno jest ludziom zdecydować się na kupno pralki, lodówki czy telewizora, jeśli do punktu naprawczego jest kilkanaście i kilkadziesiąt kilometrów, a okres naprawy trwa kilka tygodni lub miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselIlczukTadeusz">Taki stan rzeczy spowodował, że w naszej Komisji toczyła się ożywiona dyskusja nad wnioskami zmierzającymi do rozważenia możliwości podniesienia niektórych wskaźników planu w zakresie usług na lata 1966—1970. Wielu posłów domagało się stosowania takiej samej rygorystycznej dyscypliny w wykonawstwie zadań inwestycyjnych, zaopatrzeniowych, kontroli ilościowej i jakościowej w zakresie usług, jaka istnieje przy realizacji tych zadań w zakresie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselIlczukTadeusz">Rozwój bowiem naszej gospodarki narodowej przechodzi już w taką fazę, kiedy nienadążanie usług za produkcją może wpływać hamująco na wzrost produkcji i na jej zbyt.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselIlczukTadeusz">Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że wielkość potrzebnych i postulowanych środków w sferze usług jest ograniczona możliwościami wynikającymi z wysokości dochodu narodowego, który nie zabezpiecza jeszcze wszystkich potrzeb. Świadomość tego stanu rzeczy oraz zasada gospodarności kieruje więc naszą uwagę na problem zapewnienia jak najbardziej efektywnego wykorzystania środków przeznaczonych dotychczas przez państwo na cele rozwoju usług. Musimy usprawnić dotychczasową organizację świadczenia usług, aby zwiększyć ich ilość i poprawić jakość bez konieczności uciekania się do dalszych nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselIlczukTadeusz">Środki na usługi, jak to wynikało z przemówienia obywatela Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości, są stosunkowo duże. Nie są one jednak w pełni wykorzystywane. Inwestycje o charakterze budowlanym nie są wykonywane od wielu lat. Powodem głównym jest brak wykonawcy. A zatem postulat KDW, zmierzający do zorganizowania własnego wykonawstwa w zakresie robót budowlanych, wydaje się być słuszny. Ale z jeszcze większym naciskiem należałoby postulować pełne uruchomienie innych rezerw, mogących przyczynić się do wzrostu podaży usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselIlczukTadeusz">Koledzy Posłowie pozwolą, że wskażę tylko na niektóre z nich.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselIlczukTadeusz">Słusznie krytykujemy zaniedbania w zakresie oddawania dla potrzeb usług planowanej powierzchni użytkowej w nowych budynkach mieszkalnych, ale jakże często jednocześnie obserwujemy, że zagospodarowanie przekazanej usługodawcom powierzchni lokalowej postępuje zbyt opieszale.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselIlczukTadeusz">Z informacji KDW bowiem przedstawionej na naszej Komisji wynika, że w latach 1961— 1965 zbudowano 663,6 tys. m^2^ powierzchni użytkowej, a zagospodarowano do końca 1965 r. tylko 444,7 tys. m^2^, to jest 66%. Jest to bardzo poważna rezerwa, której uruchomienie przyniesie wiele pożytku. Co więcej, przekazana powierzchnia lokalowa używana jest często na magazyny, Sklepy itp., a więc niezgodnie z przeznaczeniem i z dużą szkodą dla usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselIlczukTadeusz">Szczególnego zainteresowania wymaga gospodarka lokalami na terenie wiejskim. Teren ten bowiem stwarza dodatkowe trudności w organizowaniu punktów usługowych ze względu na wolniejszy rozwój budownictwa mieszkaniowego i mało skoncentrowany oraz nierównomierny popyt ludności na poszczególne rodzaje usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselIlczukTadeusz">Obok gospodarki lokalami rezerwy zwiększenia potencjału usług mieszczą się w nie wykorzystanych należycie maszynach i urządzeniach. Różne są tego przyczyny. Na szczególną jednak uwagę zasługuje gospodarka konserwacyjno-remontowa. Wiele bowiem zakładów usługowych nie stosuje obowiązującego systemu zapobiegawczych remontów maszyn i narzędzi, doprowadzając przez to do kosztownych remontów poawaryjnych i powodując poważne zmniejszenie podaży usług na skutek przewlekłych przestojów różnych maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselIlczukTadeusz">O nie wykorzystanych rezerwach w organizacji pracy nad rozwojem usług świadczy również niekorzystny stan w rozmieszczeniu zakładów usługowych. Mamy bowiem nadal rozległe tereny bez wszelkich usług, a z wielu rodzajami usług nie wychodzimy poza rogatki dużych miast.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselIlczukTadeusz">Opracowanie wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli ujawnia dość dużo wypadków likwidowania placówek usługowych z braku popytu na dany rodzaj usług w danym terenie, przypadkowego rozmieszczenia zakładów usługowych, wyrażającego się tym, że na przykład w jednym powiecie liczącym 60 tys. ludności założono tylko 5 zakładów, a w sąsiednim, liczącym 50 tys. ludności — aż 54 zakłady.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselIlczukTadeusz">W celu lepszego dostosowania sieci punktów usługowych do potrzeb oraz wyeliminowania przypadkowości w ich organizowaniu potrzebne jest wzmocnienie koordynującej roili rad narodowych zarówno w zakresie rejonizacji zakładów, jak i podziału zadań pomiędzy instytucje powołane do świadczenia usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselIlczukTadeusz">Kwitując z tego miejsca z dużym zadowoleniem stosunkowo szybko postępującą budowę nowoczesnych pawilonów usług wielobranżowych (oby tylko było ich jak najwięcej w powiatowych miastach i mniejszych), w których w dodatku znajdują zastosowanie zdobycze postępu technicznego, chciałbym zwrócić uwagę, że kontynuując ten kierunek nie powinniśmy zaniedbywać rozwijania zakładów małych i tradycyjnych form świadczenia usług rękodzielniczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselIlczukTadeusz">W związku z tym zwracam się do Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o przeprowadzenie wnikliwej kontroli, czy wprowadzone słusznymi decyzjami rządu bodźce dla rozwoju rzemiosła i zakładów uspołecznionych w pełni są stosowane oraz o przeanalizowanie, czy w świetle narastających problemów w dziedzinie usług nie zachodzi potrzeba powiększenia atrakcyjności dotychczasowych bodźców oraz uruchomienia nowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselIlczukTadeusz">Na spotkaniach poselskich i w licznych do nas listach wyborców, zbyt często zdarzają się skargi i narzekania, że im dalej od ministerstwa, tym więcej swobody w interpretowaniu przepisów na niekorzyść zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselIlczukTadeusz">Chciałbym z kolei przenieść ze spotkań poselskich na teren Sejmu bardzo wśród rolników powszechną dodatnią opinię, że są oni bardzo zadowoleni z działalności ruchomych punktów usługowych na samochodach. Podkreślając jednak potrzebę rozwinięcia tej formy usług, zwracam się z postulatem o charakterze inwestycyjnym, dotyczącym zwiększenia przydziału samochodów potrzebnych do tego celu.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselIlczukTadeusz">Na jeden jeszcze rodzaj usług dla ludności wiejskiej spośród poruszanych na zebraniach pragnę zwrócić uwagę. Są to usługi optyczne. Zapotrzebowanie na okulary bardzo szybko rośnie, a trzeba po nie jechać aż do miasta wojewódzkiego i nierzadko do Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselIlczukTadeusz">Pożyczają sobie wzajemnie ludziska te nieszczęsne szkiełka, ale niestety, jest ich za mało, a w okresie zimy prawie wszyscy o jednej porze ich potrzebują. Może znajdzie się lepsza rada, aby sprostać tej rosnącej potrzebie. Ze swej strony wysuwam projekt do rozważenia, aby na przykład wszystkie apteki znajdujące się w miejscowościach bez optyków zajmowały się niektórymi czynnościami w usługach optycznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselIlczukTadeusz">Na zakończenie pragnę podkreślić, że znaczna część wniosków i dezyderatów przygotowywanych przez Komisję Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy dotyczy najważniejszego problemu, jakim są kadry pracujące w usługach. Jest w tych wnioskach zagadnienie bilansu zatrudnienia na tle długofalowego planu usług. Mimo poważnego postępu w tym zakresie, istnieje potrzeba wzmożenia dokształcenia kadry pracującej i szkolenia nowej. Trzeba również zastanowić się nad poprawieniem warunków pracy i płacy w celu zapobieżenia nadmiernej płynności tej kadry. W miarę bowiem powiększenia ilości zatrudnionych i podnoszenia ich kwalifikacji będzie można uruchomić istniejące rezerwy ilościowego wzrostu usług, a co najważniejsze, podnieść ich jakość.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselIlczukTadeusz">Koledzy Posłowie! Omawiając dzisiaj z tej trybuny problem dalszego rozwoju usług w naszym kraju, pragnąłbym zauważyć, że tak jak wzrost produkcji rolnej jest warunkiem rozwoju całej gospodarki, tak wzrost usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej jest warunkiem rozwoju produkcji rolnej. Wobec tego, że szybko wzrasta popyt na usługi, że rosną wymagania usługobiorców co do jakości świadczonych usług, a likwidacja zwłaszcza obiektywnych trudności będzie postępować powoli — zadania planowe bieżącej pięciolatki są niełatwe, wymagają wiele uwagi i wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselIlczukTadeusz">Niech mi przeto wolno będzie skierować z tego miejsca gorący i serdeczny apel do odnośnych resortów, prezydiów rad narodowych, centralnych związków spółdzielczych oraz do załóg wszystkich jednostek powołanych do świadczenia usług — o dołożenie wszelkich starań i wysiłków, aby przydzielone im w planie zadania w zakresie usług były skrupulatnie, we właściwym terminie i dobrze wykonywane.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#PoselIlczukTadeusz">Klub Poselski ZSL, doceniając wielkie znaczenie rozwoju usług zarówno produkcyjnych, służących bezpośrednio rozwojowi rolnictwa, jak i usług dla ludności wsi — dołoży wraz ze wszystkimi działaczami ZSL wszelkich starań w pracy społeczeństwa nad wykonaniem zadań, zmierzających do podniesienia gospodarki usług na możliwie najwyższy poziom.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Franciszkowi Wachowiczowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wysoka Izbo! Wyda je się, że poświęcenie specjalnego posiedzenia problemowego Sejmu sprawom usług dla ludności odpowiada trafnie narastającemu zapotrzebowaniu społecznemu w tej dziedzinie. Dynamiczny rozwój naszej gospodarki i rosnący poziom życia ludności poszerza nie tylko zapotrzebowanie na tradycyjne potrzeby, ale rodzi wciąż nowe dziedziny potrzeb na usługi. Stąd też usługi rosną do wielkiego społecznego i gospodarczego problemu, stają się odrębną dziedziną ekonomiki, której dalszy rozwój warunkuje w znacznej mierze poziom życiowy ludności. Z informacji Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości wynika, że w rozwoju usług zarówno pod względem wzrostu ich wartości, jak też odbudowy bazy materialno-technicznej nastąpił znaczny postęp — i tak faktycznie jest. W każdym województwie można spotkać ośrodki usługowe różnych branż uspołecznionych i rzemieślniczych w mieście i na wsi, dobrze zagospodarowane, wyposażone często w nowoczesne maszyny, urządzone z dużym nawet poczuciem estetyki, ośrodki przysposobione do kompleksowego rozwiązywania potrzeb usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselWachowiczFranciszek">Ale równocześnie musimy sobie zdać sprawę z faktu, że są jeszcze całe rejony kraju pozbawione podstawowych placówek usługowych. Stąd też, mimo postępu, odczucie braków wśród ludności przeważa. W tej dziedzinie występuje wiele niedomagań, co wymaga wnikliwego zbadania źródeł ich powstawania i podjęcia niezbędnych kroków dla poprawy sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselWachowiczFranciszek">W województwie kieleckim problemy związane z rozwojem usług mają dodatkowe aspekty. Posiadamy bowiem na naszym terenie 41 małych miast i osiedli, w których, poprzez znaczny wzrost usług, widzimy możliwości aktywizacji -gospodarczej, zatrudnienia nadwyżek siły roboczej i umocnienia bazy, zwłaszcza remontowo-budowlanej, głównie dla potrzeb rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselWachowiczFranciszek">W swoim wystąpieniu ograniczę się do podniesienia niektórych tylko zagadnień z obszernej problematyki związanej z rozwojem usług. Stwierdzić trzeba, że usługi nie rozwijały się równomiernie z innymi dziedzinami życia gospodarczego. Stąd też w tej dziedzinie mamy ogromne zaległości. Sądzić należy, że byłyby one znacznie mniejsze, gdyby działanie ze strony organizatorów usług — w myśl uchwały nr 203 Rady Ministrów — było bardziej skuteczne i konsekwentne.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselWachowiczFranciszek">W prostych usługach, wykonywanych rękodzielniczo, istnieją nadal ogromne potrzeby i należy je zdecydowanie zaspokajać. To jest jeden kierunek. Równocześnie należy stwierdzić, że w wielu usługach nowych, przemysłowych, dominujący jeszcze rękodzielniczy system produkcji, przy stosunkowo niskich kwalifikacjach kadr, wpływa na pogłębienie dysproporcji pomiędzy nowoczesnością konstrukcji i technologii w przemyśle a tradycyjną, przestarzałą organizacją i techniką wykonywania usług.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselWachowiczFranciszek">Dlatego też do pilnych potrzeb zaliczyć należy usprawnienie organizacji i techniki wykonywania tych usług oraz możliwie szybką poprawę zaopatrzenia w nowoczesne maszyny i urządzenia, w odpowiednie zestawy narzędzi, w części zamienne i aparaturę kontrolno-pomiarową. Wprawdzie środki dla usług ograniczone są przez możliwości gospodarki narodowej, ale są to środki, których prawidłowe zagospodarowanie, przy większym zainteresowaniu i pomocy wszystkich resortów, powinno przynieść lepsze niż dotychczas efekty. Przypomnieć tu można, że w minionej pięciolatce przekazano na rzecz -usług tylko 50% planowanej powierzchni użytkowej, zaś zapotrzebowanie na maszyny pokryto zaledwie w 66%. Również w bieżącej pięciolatce nie widać jeszcze w tych dziedzinach wyraźnej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselWachowiczFranciszek">Istotne zastrzeżenia budzić też musi problem rozmieszczenia usług. Jest to zresztą temat często podnoszony na spotkaniach posłów z ludnością. Na przykład w woj. kieleckim ponad 48% zakładów usługowych znajduje się na terenie miast, podczas gdy ludność miejska stanowi tylko 29% ludności województwa, zaś w 5 miastach wydzielonych, zamieszkiwanych przez 19% ludności województwa, realizuje się aż 40% ogólnej wartości usług.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselWachowiczFranciszek">Liczby powyższe charakteryzują tylko skalę istniejących dysproporcji, co wcale nie oznacza, że stan zaspokojenia na usługi w miastach jest już zadowalający. Obraz będzie jeszcze bardziej niekorzystny, jeśli uwzględnimy, iż udział usług dla ludności w ogólnej wartości usług w województwie w 1965 r. wyniósł tylko 56%, a za pierwsze półrocze bieżącego -roku w uspołecznionym pionie KDW wynosi on 38,5%, to jest o 3,5-punkta mniej od wskaźnika założonego w programie.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wydane dotychczas przepisy w sprawie rozwoju usług stwarzają dogodny i rozległy system bodźców, mających oddziaływać na ich prawidłowy rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselWachowiczFranciszek">Brak często elastycznego ich realizowania osłabia potencjalną siłę oddziaływania bodźców i zmniejsza efekty, na które zostały obliczone. A zatem powinno nastąpić bardziej konsekwentne działanie w zakresie dalszego uelastycznienia w stosowaniu polityki fiskalnej, kredytowej, cen, przydziału lokali, zaopatrzenia w materiały, jak też w stosunkach między usługodawcą a ludnością. Są to sprawy o pierwszorzędnym znaczeniu, zwłaszcza dla wsi, bowiem w dziedzinie usług dla rolnictwa istnieje ogromny deficyt, szczególnie w zakresie transportu, naprawy maszyn i narzędzi rolniczych, budownictwa i remontu budynków, usług agrotechnicznych. O brakach występujących w tej dziedzinie świadczyć może fakt, że w 1966 r. ekipy budowlane GS, stanowiące najsilniejszą bazę naszego województwa w usługach budowlanych na wsi, wybudowały zaledwie 35 obiektów dla indywidualnych rolników. Tymczasem roczne zapotrzebowanie kieleckiej wsi sięga 20 tys. budynków, nie licząc bieżących remontów.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselWachowiczFranciszek">Dla złagodzenia istniejącej sytuacji podejmujemy szereg przedsięwzięć. Rozwijamy sieć spółdzielni usługowo-wytwórczych, rozbudowujemy system gospodarczego wykonawstwa usług inwestycyjnych i remontowych. Te i inne posunięcia nie rozwiązują jednak w sposób radykalny problemu. Dla przyśpieszenia poprawy w tym zakresie wydaje się słuszne, ażeby:</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselWachowiczFranciszek">— w celu lepszego przystosowania budownictwa pawilonowego do potrzeb terenu rozważyć możliwość podwyższenia ze środków pozalimitowych górnych granic wartości kosztorysowych z 200 tys. do 500 tys. zł;</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselWachowiczFranciszek">—z uwagi na to, że istniejące na wsi zakłady, ekipy i brygady remontowo-budowlane wykonują przede wszystkim inwestycje we własnych pionach — postuluje się powołanie zjednoczeń budownictwa wiejskiego, które powinny przejąć w całości wykonawstwo inwestycji rolniczych. Tym samym istniejącą moc przerobową zakładów i ekip remontowo-budowlanych przeznaczyłoby się na rzecz usług budowlanych dla ludności;</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselWachowiczFranciszek">—przyśpieszyć też należy organizowanie dalszych zakładów usług remontowo-budowlanych i ekip remontowo-budowlanych GS, zapewniając im odpowiednie zaplecze techniczne i zaopatrzenie materiałowe;</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselWachowiczFranciszek">—przy zakładach usług remontowo-budowlanych i spółdzielniach usługowo-wytwórczych należałoby organizować wypożyczalnie sprzętu budowlanego dla potrzeb ludności wiejskiej, a także instruktaż w zakresie jego obsługi;</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselWachowiczFranciszek">— wydaj e się słuszne powołanie przy niektórych gromadzkich radach narodowych wielobranżowych zakładów usługowych, w tym również zakładów remontowo-budowlanych, które będą świadczyły usługi wyłącznie dla indywidualnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselWachowiczFranciszek">Z uwagi na ograniczony czas nie poruszam szerokiego i złożonego problemu usług w zakresie chemizacja rolnictwa. Zatrzymam się jeszcze krótko nad sprawą kadr, niezbędnych dla właściwego pod względem jakościowym i ilościowym rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselWachowiczFranciszek">Zakłady usługowe, szczególnie w małych miejscowościach, odczuwają dotkliwy brak wykwalifikowanych pracowników. Istnieją wypadki likwidacji zakładów usługowych na skutek braku wykwalifikowanych fachowców. Ponadto niedostateczny jest system kształcenia pracowników usług i podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych. Podejmujemy w tej mierze inicjatywy. Przeszkoliliśmy na przykład w województwie 11 tys. rzemieślników w zawodach budowlanych do stopnia czeladnika lub mistrza. Rozwijamy szkolenie, szczególnie w rejonach, gdzie odczuwa się największy niedobór fachowców. Ale to nie wystarcza.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wprawdzie program rozwoju usług na lata 1966—1970 bilansuje w zasadzie potrzeby w tej mierze, rzecz jednak w tym, że na skutek ogólnego niedoboru specjalistów w gospodarce, ludzie ci przechwytywani są przez inne działy i gałęzie gospodarki szczególnie większych ośrodków przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselWachowiczFranciszek">Brak jest metod organizacyjnego zabezpieczenia dopływu fachowców do tych miejscowości, gdzie są oni w myśl programu potrzebni.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselWachowiczFranciszek">W związku z powyższym konieczne jest rozważenie następujących kroków w celu złagodzenia występującego problemu:</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselWachowiczFranciszek">—władze oświatowe i przemysłowe rad narodowych powinny dokonać weryfikacji istniejącego systemu naboru kandydatów do szkół zawodowych i punktów szkolenia pod kątem zapewnienia dopływu potrzebnych fachowców do konkretnych miejscowości, szczególnie małych miast, osiedli i gromad. Może się to odbywać między innymi poprzez kierowanie kandydatów do szkół zawodowych przez gromadzkie rady narodowe, instytucje świadczące usługi, pomoc stypendialną itp.;</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselWachowiczFranciszek">—w instytucjach szkolących systemem kursowym, a zwłaszcza w Zakładzie Doskonalenia Zawodowego i w Towarzystwie Krzewienia Wiedzy Praktycznej, należy zrewidować dotychczasowy system naboru kandydatów na kursy, organizację, jak również kierunki szkolenia;</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselWachowiczFranciszek">—organizacje świadczące usługi powinny nie tylko określać zapotrzebowanie na kadry dla usług, ale również aktywnie uczestniczyć przy ich szkoleniu poprzez pomoc w zakresie rozwoju szkół, budowy internatów, wyposażenia pracowni, fundowania stypendiów dla uczniów itp.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselWachowiczFranciszek">Dużą inicjatywę w organizacji, naborze, popularyzacji szkolenia powinny wykazać terenowo branżowe zjednoczenia wiodące w usługach, a także organizacje młodzieżowe, jak Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej, Związek Harcerstwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselWachowiczFranciszek">W związku z ostrym deficytem wykwalifikowanych kadr w usługach przemysłowych, należałoby rozważyć stworzenie takich możliwości dla majstrów i robotników wykwalifikowanych, żeby po pracy w przedsiębiorstwach mogli podjąć pracę w usługach bez obciążenia ich opodatkowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wysoka Izbo! Podjęcie problematyki usług na plenarnym posiedzeniu Sejmu jest równoznaczne z wyraźnym podniesieniem ich rangi w gospodarce. Dzisiejsze posiedzenie spowoduje niewątpliwie szersze społeczne zainteresowanie i zaangażowanie w rozwiązywaniu omawianych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselWachowiczFranciszek">Sądzić należy, że wnioski i postulaty wysunięte w toku debaty wpłyną na przyśpieszenie rozwoju techniczno-organizacyjnego i jakościowego usług, przyczyniając się tym samym do szybszego zaspokojenia wciąż rosnących potrzeb w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wacław Kozubski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselKozubskiWaclaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego zabieram głos, z dużym zadowoleniem wita podjęcie przez Sejm w dzisiejszej debacie dyskusji na temat usług świadczonych na rzecz ludności miast i wsi. Zadowolenie to wynika z faktu, że Stronnictwo Demokratyczne — w ramach zainteresowań całokształtem rozwoju gospodarki narodowej — przywiązywało od wielu lat wielką wagę do problematyki usług, co wiąże się w dużej mierze z zakresem środowisk społecznego oddziaływania naszego Stronnictwa. Niezwykle ważny ten problem jest nadal przedmiotem żywej uwagi i silnej presji opinii społecznej, odczuwanej przez działaczy gospodarczych, społecznych i politycznych, stanowi również w czasie spotkań poselskich z wyborcami zasadniczy temat zgłaszanych wniosków i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jak wynika z informacji Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości — stan organizacyjno-gospodarczy działalności usługowej na rzecz ludności jest w naszym kraju bardzo zróżnicowany. Przede wszystkim zróżnicowany jest systemem własności państwowej, spółdzielczej i prywatnej, jak również wielkością zakładów i placówek usługowych, wyposażeniem i poziomem technicznym. Ten stan rzeczy jest między innymi wynikiem stosunkowo późno podjętych decyzji administracyjnych o konieczności prawidłowego rozwoju usług dla ludności. Praktycznie rzecz biorąc, dopiero od wydania w czerwcu 1960 r. znanej uchwały Rady Ministrów w sprawie usług, można mówić o podjęciu poważnych prac w zakresie usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselKozubskiWaclaw">Znalazło to swoje odbicie w planie 5-letnim w latach 1961—1965, w którym założono wprawdzie wzrost wartości świadczonych usług, jak również sieci placówek usługowych, jednakże bez merytorycznego zabezpieczenia realizacji zadań. Dotyczyło to w szczególności rzemiosła, które dopiero w obecnym planie 5-letnim, w wyniku uchwał IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, IV Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego otrzymało nowe bodźce ekonomiczne i warunki stabilizacji. Wyrazem tego jest, jak wiadomo, włączenie wskaźników rozwoju rzemiosła — obok pionów w uspołecznionej drobnej wytwórczości w dziedzinie usług — do aktualnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselKozubskiWaclaw">Działalność usługowa dla ludności miast i wsi nie stanowi problemu, którego rozwiązanie mogłoby nastąpić w krótkim czasie, ponieważ popyt na zaspokojenie potrzeb usługowych ciągle rośnie w naszej gospodarce i wynika ze wzrostu produkcji artykułów masowej konsumpcji, z procesu mechanizacji życia codziennego, jak również z rozwoju budownictwa mieszkaniowego. W tym stanie rzeczy rozwój usług dla ludności, szczególnie w zakresie napraw i konserwacji takich artykułów, jak pralki, telewizory, radia, motocykle, samochody i inne, wymaga ścisłego skoordynowania z problemami produkcji tych artykułów powszechnego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselKozubskiWaclaw">W świetle dynamicznie rozwijającego się nowoczesnego potencjału produkcji o coraz wyższej jakości gotowych wyrobów, istotnym problemem staje się potrzeba sukcesywnego przestawiania działalności usługowej, świadczonej przez gospodarkę uspołecznioną na przemysłowe formy organizacji usług. Tylko bowiem tą drogą można zwiększyć moc przerobową zakładów usługowych, jakość usług oraz świadczyć je taniej i szybciej.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselKozubskiWaclaw">Mimo że ta forma organizacji usług stanowi nowoczesne rozwiązanie zagadnienia, to jednak zdajemy sobie sprawę, że propozycja ta byłaby w stosunku do wszystkich form usług nie do zrealizowania. Trzeba by więc wykorzystać potencjał w usługach w takich zróżnicowanych formach, w jakich usługi te występują. Ponieważ rzemiosło indywidualne stanowi poważny potencjał w zakresie zaspokajania potrzeb ludności miast i wsi, dążyć należy do utrzymania tego potencjału i jego modernizacji na podstawie środków własnych rzemiosła, jak również na podstawie innych źródeł. Organizacje gospodarcze rzemiosła, a zwłaszcza rzemieślnicza spółdzielczość mają w tej dziedzinie do spełnienia poważną rolę nie tylko inspirowania w kierunku tworzenia nowych zakładów, ale również unowocześniania i wyposażania warsztatów już czynnych. Wydane w tej mierze przepisy, w szczególności przez Ministerstwo Finansów, sprzyjają takim rozwiązaniom. Ponadto od rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu należy oczekiwać wzmożenia wysiłków zmierzających do stworzenia całemu usługowemu rzemiosłu coraz lepszych warunków w zakresie zaopatrzenia w materiały i części zamienne, rozwijania przy spółdzielczych zakładów pomocniczych, kredytów itd.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jednym z podstawowych czynników właściwego rozwoju usług we wszystkich wskaźnikach jest odpowiednie wyszacowanie potrzeb ludności na określone rodzaje usług w skali miasta, powiatu czy regionu. Nie we wszystkich wypadkach można stosować te same kryteria czy metody szacunku. Stwierdzić trzeba w związku z tym, że na polu prawidłowego programowania i systemu koordynacji usług obserwujemy nadal ze strony rad narodowych różnych szczebli szereg niepowodzeń i trudności. Wiele bowiem jeszcze rad narodowych nie przywiązuje odpowiedniej wagi do sprawy usług dla ludności i ich prawidłowego rozwoju. Poprawę i usprawnienie prac w zakresie programowania i koordynacji możemy osiągnąć między innymi przez kadrowe wzmocnienie wydziałów przemysłu ludźmi o odpowiednich kwalifikacjach. Niezależnie od tego istniej e potrzeba pełniejszego korzystania z postępu nauki i jej doświadczeń w badaniach ekonomiki usług, metod planowania i programowania potencjału usługowego na określonych terenach.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselKozubskiWaclaw">Usprawnianie programowania wiąże się z potrzebą zapewnienia największej efektywności wykorzystania środków przeznaczonych na cele rozwoju usług. Ma to również wpływ na właściwe wykorzystanie rezerw tkwiących w potencjale usługowym drobnej wytwórczości. Potwierdzeniem tego mogą być wnioski i spostrzeżenia zespołów poselskich, zebrane w czasie niedawno przeprowadzonej wizytacji na terenie kilku województw. Zespoły poselskie w badanej dziedzinie miały możność zaobserwować fakty nienależytego i niepełnego wykorzystania maszyn i urządzeń w zakładach usługowych, długie nieraz przestoje z braku baz remontowych, niechęć do uruchamiania w określonych placówkach usługowych drugiej zmiany na wzór przemysłu, niewykorzystanie lokali i powierzchni użytkowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselKozubskiWaclaw">Uzasadniony niepokój budzą również trudności i niedomagania, zwłaszcza te, które występują od dłuższego czasu w sposób regularny i ciągły, hamują i dezorganizują proces rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselKozubskiWaclaw">VII sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselKozubskiWaclaw">Informacja o aktualnym stanie i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług dla ludności Wśród wspomnianych trudności, o których mówili również moi przedmówcy, a dających powszechnie o sobie znać w miastach, osiedlach i gromadach, wskazać trzeba na zagadnienie lokali usługowych, zwłaszcza z nowego, uspołecznionego budownictwa. Normatywy, określające odpowiednie proporcje lokali usługowych w stosunku do mieszkalnych, nie są z reguły w tym budownictwie utrzymywane. Konsekwencją tego jest pogłębiający się z roku na rok niedobór powierzchni lokalowej z tego źródła. I tak na przykład w ubiegłym planie 5-letnim niedobór ten w woj. katowickim wyniósł 25,5 tys. m^2^. W przeliczeniu na nakłady inwestycyjne dało to kwotę około 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselKozubskiWaclaw">Stwierdzono wypadki przydzielania powierzchni przewidzianej na usługi dla ludności decyzjami rad narodowych na inną działalność. Zmiany przeznaczenia lokali usługowych występują również w jednostkach drobnej wytwórczości i w jednostkach podporządkowanych re sortowi handlu wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselKozubskiWaclaw">Również lokalizacja sieci zakładów usługowych w wielu wypadkach jest przypadkowa i nie odpowiada potrzebom miejscowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselKozubskiWaclaw">Stale rosnącym źródłem uzysku lokali nowych, dostosowanych do potrzeb usługowych, jest budownictwo własne jednostek świadczących usługi na podstawie zarządzenia Ministra Finansów, pozwalającego na inwestowanie ze źródeł pozalimitowych budowy pawilonów usługowych, których koszt robót nie przekracza 200 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselKozubskiWaclaw">Istotny hamulec w tym zakresie stanowi wysokość kwoty, ponieważ na przykład w warunkach woj. katowickiego, ze względu na wymogi architektury oraz konieczność budowania większych pomieszczeń — kwota ta jest za niska. W związku z tym istnieje uzasadniona potrzeba podwyższenia górnego pułapu wartości kosztorysowej z 200 tys. zł do kwoty 500 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselKozubskiWaclaw">W zakresie niezwykle istotnej dla rzemiosła sprawy zaspokojenia potrzeb lokalowych stwierdzić trzeba, że decyzja w sprawie przydziału lokali użytkowych na potrzeby rzemieślniczych zakładów usługowych nie jest w zasadzie realizowana.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselKozubskiWaclaw">Kolejnym problemem, wysuwającym się na czoło i wymagającym pilnego rozwiązania, jest niezadowalający stan zaopatrzenia materiałowego dla działalności usługowej. Krytycznie oceniana jest także jakość wielu materiałów przydzielanych ina usługi. Stosowany obecnie system zaopatrzenia materiałowego zakładów usługowych wymaga w tej sytuacji zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselKozubskiWaclaw">Równolegle z zaopatrzeniem materiałowym istnieje potrzeba zwiększenia produkcji części zamiennych, których największy brak odczuwa się przy naprawie artykułów gospodarstwa domowego, aparatów telewizyjnych i radiowych, pralek, samochodów, motocykli itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselKozubskiWaclaw">Na deficytowość części zamiennych ma pośredni wpływ nieodpowiednia jakość sprzętu wypuszczanego na rynek. Duży procent tego sprzętu z powodu niskiej jakości musi być naprawiany w okresie gwarancyjnym. Odnosi się to zwłaszcza do aparatów radiowych i telewizyjnych, zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, branży elektrotechnicznej i motoryzacyjnej. Jeden tylko przykład wzięty z woj. katowickiego wskazuje, że w branży radiotelewizyjnej wartość zgłoszonych reklamacji w stosunku do spływu masy towarowej wynosi ponad 50%. Ogólnie mówiąc, rzutuje to na istniejący potencjał usługowy, a jednocześnie w tym okresie zużywa się poważną ilość części zamiennych, które powinny być przeznaczone do naprawy w dalszych okresach amortyzacji sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselKozubskiWaclaw">W związku z tym negatywnym zjawiskiem istnieje potrzeba sprecyzowania zakresu odpowiedzialności wytwórcy ;za produkt w okresie jego eksploatacji, za jego jakość i użytkową trwałość. Należy również opracować odpowiednie normy i przepisy prawne, zacieśniające więzi producentów z odpowiednimi zakładami usługowymi.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselKozubskiWaclaw">Trzecim węzłowym problemem, mającym istotne znaczenie dla rozwoju usług, jest należyte zabezpieczenie kadr dla usług oraz szersze i na wyższym poziomie postawione szkolenie w zawodach usługowych. Stwierdza się bowiem na tle współczesnej techniki produkcji fakty nienadążania kadry zatrudnionej w usługach za procesami, które odbywają się w nowoczesnym przemyśle. W związku z tym usługowcy o nieodpowiednich kwalifikacjach zamiast naprawiać nowoczesny sprzęt — mogą w wielu wypadkach przynosić szkodę. Deficyt odpowiednio wykwalifikowanych usługowców najostrzej występuje w powiatach, małych miastach i gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselKozubskiWaclaw">Na tle tego wypływa postulat intensywniejszego rozwoju sieci szkół zawodowych i rzemieślniczych, odpowiednio zlokalizowanych i powiązanych z potrzebami terenu.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselKozubskiWaclaw">Niezależnie od powyższego — w praktyce życia gospodarczego należy dążyć do podniesienia rangi zawodu usługowca między innymi w zakresie płac. Ważne jest również tworzenie wokół zawodów usługowych odpowiedniego klimatu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoki Sejmie! Omówione przeze mnie w dużym skrócie niektóre tylko problemy związane z procesem rozwoju usług dla ludności miast i wsi wskazują na wiele jeszcze niedomagań i trudności, które towarzyszą tej gałęzi gospodarki narodowej w okresie coraz to intensywniejszego jej rozwoju. Wiele z nich ma charakter naturalnych trudności wzrostu w tej zaniedbanej w przeszłości dziedzinie. Niedomagania te, rzecz prosta, nie umniejszają bezspornego dorobku, osiągnięć i korzystnych zmian zachodzących na tym odcinku. Godny zwłaszcza podkreślenia jest dotychczasowy wysiłek organizacyjny rad narodowych oraz coraz szersze zaangażowanie środków i przedsięwzięć przez jednostki drobnej wytwórczości, szczególnie przez spółdzielczość pracy.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselKozubskiWaclaw">Dlatego należy wyrazić przekonanie, że suma tych wszystkich wysiłków i prac daje poważną gwarancję pomyślnej realizacji zadań w tej gałęzi gospodarki narodowej w obecnym planie 5-letnim i stwarza pomyślne prognozy rozwojowe na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wiktoria Różańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wysoki Sejmie! Do dobrych tradycji posiedzeń Sejmu, do trwałych osiągnięć i zdobyczy naszego parlamentaryzmu ludowego zaliczyć należy fakt, że na tej sali i z tej trybuny oprócz zagadnień i problemów natury prawnej, ekonomicznej i często technicznej padają słowa przepojone głębokim humanizmem oraz głęboką i serdeczną troską o codzienne, zwykłe, bytowe sprawy naszych obywateli, o sprawy, którymi żyją na co dzień miliony ludzi naszego kraju. Taka właśnie treść zawarta jest w dzisiejszej problemowej dyskusji nad rozwojem usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselRozanskaWiktoria">Jak w całym kraju, tak i w województwie warszawskim decydującą rolę w rozwoju usług, w poszerzeniu ich bazy i wkroczeniu równocześnie w nowe narastające dziedziny usług odegrała miniona pięciolatka.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselRozanskaWiktoria">Nastąpił ponad dwukrotny wzrost wartości świadczonych usług przez uspołecznione zakłady usługowe, zatrudniające 12 tys. osób; ilość rzemieślniczych zakładów usługowych zwiększyła się o 1.260. Najszybciej rozwijały się usługi elektrotechniczne, remontowo-budowlane, gazyfikacyjne oraz pralnicze.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselRozanskaWiktoria">Mimo to, zamierzenia nie zostały w pełni osiągnięte, a potrzeby ludności w zakresie poszczególnych rodzajów usług przy dużych dysproporcjach między powiatami — wciąż nie są zaspokojone. Wartość ogółu usług na jednego mieszkańca w 1965 r. waha się od 190 zł w powiecie garwolińskim do 383 zł w powiecie mławskim.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselRozanskaWiktoria">Z bilansów dochodów i wydatków pieniężnych ludności wynika, że ludność woj. warszawskiego przeznaczyła w 1965 r. na zakup usług 5,3% kwoty wydatków ogółem, podczas gdy średnio w kraju, w analogicznym okresie, ludność wydatkowała na usługi 7,8% ogółu swoich wydatków.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselRozanskaWiktoria">Cztery główne przyczyny tkwiły u podstaw tego faktu:</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselRozanskaWiktoria">—niepełna realizacja inwestycji w usługach, —limitowanie do końca 1965 r. zatrudnienia w usługach, —trudności w pozyskaniu kwalifikowanej kadry, — niedostateczna prężność organizacyjna niektórych rad narodowych oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność usługową.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselRozanskaWiktoria">Jak kształtuje się sytuacja w 1966 r. i I półroczu 1967 r.?</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselRozanskaWiktoria">Nastąpił dalszy wzrost usług w 1966 r. o 18,3% (przy przeciętnym wzroście w kraju o 10,2%) w zakładach uspołecznionych, a w rzemiośle wyżej od przeciętnej w kraju, bo o 7,9%. Również w I półroczu bieżącego roku wzrost usług wynosi w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego 15,9%. Wyższy wzrost usług występuje w branżach deficytowych: radiotelewizyjnych, napraw zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, ślusarsko-mechanicznych i fryzjersko-kosmetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselRozanskaWiktoria">Do ważniejszych osiągnięć w 1967 r. należy zaliczyć budowę pawilonów usługowych ze źródeł inwestycyjnych jednostek usługowych, jak: stacje obsługi samochodów w Siedlcach i w Płońsku, pawilony usługowe w Gostyninie, w Makowie Mazowieckim w Sochaczewie, Siedlcach, Grójcu, Płocku, Ciechanowie. Również w trybie pozaplanowym w 1967 r. wybudowane będą 44 pawilony mniejsze, o powierzchni do 100 m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselRozanskaWiktoria">Mimo tej dynamiki rozwoju usług, ciążą wciąż jeszcze na dalszym rozwoju wspomniane już ujemne zjawiska z ubiegłej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselRozanskaWiktoria">Na 33 powiaty i miasta wydzielone województwa warszawskiego planu usług dla ludności nie wykonało aż 15 powiatów. Prezydia tych rad oraz ich organy wykonawcze w sposób niedostateczny analizują działalność jednostek gospodarczych, prowadzoną na ich terenie, nie podejmują na bieżąco odpowiednich wniosków i środków zmierzających do poprawy sytuacji w wykonawstwie zadań przez poszczególne przedsiębiorstwa i spółdzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselRozanskaWiktoria">Prowadzi to w efekcie do znacznych różnic w poziomie zaspokojenia potrzeb ludności poszczególnych powiatów oraz w niektórych wypadkach do pogłębienia się dysproporcji w zaspokojeniu tych potrzeb, zamiast ich likwidacji lub przynajmniej częściowego złagodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselRozanskaWiktoria">Nie wykonano planu uzysku powierzchni dla usług z budownictwa uspołecznionego rad narodowych i spółdzielczości mieszkaniowej; związane to jest z niepełną realizacją zadań budownictwa mieszkaniowego na terenie województwa oraz z faktem, że rozproszenie zadań budownictwa mieszkaniowego nie zawsze pozwala na przeznaczenie parterów budynków na usługi według określonych norm. Przy systemie budownictwa mieszkaniowego osiedlowego w zasadzie przewiduje się powierzchnię na usługi nie w parterach budynków mieszkalnych lecz w wolno stojących obiektach. Pociąga to za sobą takie rezultaty, że wskutek braku mocy przerobowych na realizację zaległych planów budowy mieszkań, budownictwo pawilonów usługowych w osiedlach spychane jest na dalszy okres. Ostateczny efekt jest taki, że spółdzielczość mieszkaniowa nie zrealizowała w 1966 r. planowanych 6 pawilonów usługowych, a z budownictwa rad narodowych nie uruchomiono pawilonów pralniczych w Pruszkowie i Otwocku. Występowały również wypadki niewłaściwego podejścia do tych spraw prezydiów terenowych rad narodowych, które na mocy własnej decyzji zagospodarowywały powierzchnię przeznaczoną dla usług na inne cele.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselRozanskaWiktoria">W okresie 1966—1967, podobnie jak w latach 1961—1965 wystąpiła wyraźnie dysproporcja v/ tempie zaspokojenia potrzeb na usługi na terenie wsi i na terenie miasta. Można stwierdzić, że na terenie wsi dynamika rozwoju usług dla ludności jest powolniejsza i daleka od aktualnego poziomu potrzeb. Wynika to z niskiego stanu zainteresowania się sprawami rozwoju usług na wsi podstawowego partnera na tym terenie — Wojewódzkiego Zarządu Gminnych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”. Zainteresowanie pionu — „Samopomocy Chłopskiej” kieruje się przede wszystkim w stronę obrotu towarowego i produkcji, pozostawiając na marginesie sprawy rozwoju usług. Od 1965 r. występuje stale tendencja do obniżania zadań w tej dziedzinie i niewykorzystywania w pełni limitów przeznaczonych na usługi, w niektórych zaś wypadkach przeznaczania tych limitów na inne cele, nie związane z działalnością usługową. Tej tendencji należy położyć jak najszybciej kres.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselRozanskaWiktoria">Na podstawie przeprowadzonej analizy 1966 r. oraz ze wstępnego projektu planu inwestycyjnego na 1968 r. i założeń na 1969 r. wynika, że wojewódzkie organizacje gospodarcze nie zabezpieczą pełnego wykonania zadań inwestycyjnych założonych do końca 1970 r. Wymaga to bardziej zdecydowanej ingerencji ze strony wojewódzkiej rady narodowej, jak i jednostek nadrzędnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselRozanskaWiktoria">Organizacje wojewódzkie w niedostatecznym stopniu organizują grupy remontowo-budowlane dla wykonywania inwestycji sposobem bezzleceniowym. Nadzór i kontrola ze strony wojewódzkich organizacji w podległych jednostkach jest w dalszym ciągu mało skuteczna. Wiele powiatów, jak na przykład: Gostynin, Żuromin, Mława, Otwock-miasto i Otwock- powiat nie mają opracowanych do tej pory programów działalności usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselRozanskaWiktoria">Fakt, że w woj. warszawskim wartość usług dla ludności ogółem w gospodarce uspołecznionej w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 1966 r. wynosiła 90,62 zł, w porównaniu z przeciętną krajową — 154,20 zł, oraz pogłębiająca się rozpiętość między powiatami — powinny być sygnałem alarmującym dla władzy terenowej i jej organów.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselRozanskaWiktoria">W związku z tym Wojewódzka Rada Narodowa na jednej ze swych sesji podjęła szereg zaleceń w kierunku uzdrowienia tej sytuacji. Aktualnie wydaje się celowe zwrócenie uwagi na następujące pilne problemy:</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselRozanskaWiktoria">—największy wysiłek władz terenowych należy skoncentrować na uruchomieniu istniejących jeszcze rezerw, w szczególności na terenach małych miasteczek i wsi, na odcinku bezinwestycyjnego rozwoju w zakresie podstawowych usług;</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselRozanskaWiktoria">—należy wziąć pod uwagę i praktycznie uwzględnić w szkoleniu i doskonaleniu kadr przygotowanie pracowników usługowych do podjęcia samodzielnej działalności w zakresie usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselRozanskaWiktoria">Przedstawiony stan rzeczy powinien być również sygnałem wzywającym właściwe organy centralne do okazania pomocy swym jednostkom terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselRozanskaWiktoria">Niezależnie od konieczności większego niż dotychczas zaangażowania się rad narodowych i sprawniejszej realizacji usług przez placówki usługowe są sprawy, które wymagają decyzji i pomocy centralnych organów władzy. Uczestnicząc w posiedzeniu Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy oraz na podstawie ostatnio analizowanej sytuacji w usługach w woj. warszawskim na. posiedzeniu Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego — muszę stwierdzić, że dla rozwoju usług wymagana jest również większa konsekwencja w realizacji przez poszczególne resorty przemysłowe zadań w zakresie zaopatrywania usług w odpowiednie surowce, części zamienne, maszyny i urządzenia, że pożądana jest głębsza analiza działających bodźców i systemu finansowania w usługach odpłatnych, stanowiących bezpośredni styk z usługobiorcą, gdzie rynkowy aspekt świadczenia powinien być silniej uwzględniony, że wreszcie silny deficyt kadr wykwalifikowanych w usługach w wielu terenach, a szczególnie w małych miastach i wsiach, wymaga ponownego przeanalizowania systemu ich szkolenia.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Debata sejmowa na temat problematyki usług dla ludności wykracza swymi konsekwencjami i znaczeniem poza to, co mówimy bezpośrednio na tej sali. Jest ona wyrazem wagi, jaką przywiązuje rząd i Sejm do tej dziedziny naszego życia społeczno-gospodarczego, a tym samym wywołuje ona i już wywołała szerokie impulsy na różnych szczeblach społecznych, gospodarczych i administracyjnych. Służyć to musi dalszemu rozwijaniu i polepszaniu form działalności usługowej i usuwaniu wszystkiego, co nie pozwala dotąd usługom zrównać się z ogólnym poziomem rozwoju naszej gospodarki. Wiem na przykład dobrze, że wiele wniosków opracowanych przez niektóre wojewódzkie zespoły poselskie, przez Komisję Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy oraz różne organy administracyjne i społeczne — wejdzie dopiero po naszej debacie w końcowe stadium dyskusji i zatwierdzeń. Impulsem dla tych prac stała się właśnie zapowiedź naszej obecnej dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselMakowskiJanusz">Miło mi, że mogę tu przypomnieć, iż właśnie mój kolega z Koła Poselskiego Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, poseł Zygmunt Filipowicz, postulował z tej wysokiej trybuny w dniu 14 kwietnia br. zorganizowanie specjalnej sesji problemowej Sejmu na temat usług.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselMakowskiJanusz">Usługi są obszerną i odrębną dziedziną gospodarki, której daleko idący niedorozwój uświadamiamy sobie wszyscy, mimo że liczby wskazują od paru lat nie tylko na postęp w tej dziedzinie, ale i na większe procentowo wskaźniki rozwoju, aniżeli wskaźniki wzrostu produkcji przemysłowej globalnie. Minister Lechowicz podkreślił na posiedzeniu Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, że następuje obecnie wydzielanie się pionu usług jako odrębnego działu, który ma swoją własną, inną niż w przemyśle, specyfikę i potrzeby. Dodajmy tu, że problematyka tego działu jest o wiele bardziej skomplikowana, a potrzeby bardziej zróżniczkowane, aniżeli ma to miejsce przy produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselMakowskiJanusz">Uchwały Rady Ministrów nr 194 z 1960 r. oraz nr 203 z 1965 r. wraz — powiedzmy szczerze — z naciskiem potrzeb życiowych, nie w pełni zaspokajanych w zakresie usług, stworzyły podstawy, przez szereg wytycznych oraz preferencji, do rozwoju usług, który notujemy w ostatnich latach, a szczególnie w ciągu półtora roku obecnej pięciolatki. Rozwój ten jednak oceniamy jako niewystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselMakowskiJanusz">Nie chciałbym tu zagłębiać się analitycznie w osiągnięcia, jak i niedostatki na tym polu. Syntetycznie i analitycznie uczynił to Minister Lechowicz, a koledzy posłowie mówili tu już z tej trybuny o wielu aspektach szczegółowych i formułowali wnioski z tego zakresu. Chciałbym natomiast skoncentrować się na kilku uwagach ogólnych i wnioskach ogólnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! Rozwój zapotrzebowania na usługi, i co za tym idzie rozwój wszelkich form świadczenia usług i olbrzymi wzrost zatrudnienia w tej dziedzinie w liczbach bezwzględnych i względnych, jest zjawiskiem naszej epoki dla krajów wysoko rozwiniętych. Jest to nawet w jakimś sensie miernik ich rozwoju. Według kryteriów ekonomicznych, w tak zwanej trzeciej strefie zatrudnienia, obejmującej szeroko pojęte usługi oraz oświatę, kulturę i administrację, zarejestrowaliśmy w Polsce w czasie powszechnego spisu ludności w 1960 r. tylko 23% spośród zawodowo czynnych, a w rolnictwie i leśnictwie zarejestrowaliśmy 48%, podczas gdy analogiczne wskaźniki wynosiły w tym czasie dla Francji 40% i 25%, dla Stanów Zjednoczonych 54% i 13%, a dla Związku Radzieckiego, który również dopiero wchodzi na drogę wielkiego rozwoju w tej dziedzinie, 30% i 39%. Dla usług sensu stricto wskaźniki te byłyby dla Polski jeszcze niższe.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselMakowskiJanusz">Zaspokajanie bez trudności potrzeb usługowych ludności jest nie tylko wysoce dodatnim zjawiskiem w odbiorze społecznym i czynnikiem kształtującym pośrednio dobrobyt i stopę życiową ludności. Chodzi także o bezpośrednie powiązanie między strefą usług a produkcją i dochodem narodowym. Niedomagania w dziedzinie usług opóźniają rozwój sił wytwórczych, działają hamująco na produkcję rolną, przemysłową i handel, mogą wywołać zaburzenia w konsumpcji, a więc odbijają się niekorzystnie na dobrobycie ludności.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselMakowskiJanusz">Wydaje mi się, że kraj nasz, dzięki realizacji socjalistycznych zasad gospodarki i wysiłkowi, jaki został dokonany w ciągu 22 lat istnienia Polski Ludowej, osiągnął taki poziom ilościowy i jakościowy produkcji przemysłowej, że może ona zapewnić nam w odczuciu społecznym dość wysoki poziom życia. Występuje jednak tym jaskrawiej dysproporcja między procesami urbanizacji kraju i uprzemysłowienia, a także między mechanizacją rolnictwa i wzrostem kultury życiowej a organizacyjnym i technicznym aparatem usług.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselMakowskiJanusz">Tak samo jaskrawo występuje też dysproporcja między rozwojem miast a ich wyposażeniem komunalnym. Chodzi obecnie, moim zdaniem, o likwidację tej dysproporcji poprzez zasadniczą zmianę postawy i sposobu patrzenia na dalszy rozwój naszej gospodarki. Istnieją tu trzy, a może nawet cztery aspekty, które powinny kształtować naszą postawę.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselMakowskiJanusz">Pierwszy aspekt — że poprzez rozwój aparatu usługowego i zaspokajania rosnących w tej dziedzinie różnorodnych potrzeb ludności powinniśmy osiągnąć dodatni wpływ na wydajność pracy, na oszczędność czasu ludności i na poprawę warunków pracy i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselMakowskiJanusz">Drugi aspekt — to konieczność nietraktowania bezpośredniego wzrostu produkcji przemysłu i rolnictwa jako jedynego źródła wzrostu dochodu narodowego. Chodzi o kompleksowe planowanie sfery produkcji i usług, o stwarzanie warunków dla prawidłowych inwestycji i przedłużania eksploatacji urządzeń wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, przez prawidłowo zorganizowane warsztaty naprawcze. Dotyczy to zarówno usług dla ludności, jak i dla gospodarki uspołecznionej i komunalnej. Należy się zastanowić nad ewentualnością zmiany sposobu obliczania dochodu narodowego z dziedziny usług.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselMakowskiJanusz">Trzeci aspekt — to właściwe zorganizowanie ujścia dla rosnących dochodów części ludności, połączone z ogólną korzyścią dla naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselMakowskiJanusz">Jest również czwarty aspekt problematyki usług, związany z obronnością kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselMakowskiJanusz">Zakłady usługowe, pracujące dla ludności, uzyskały dotąd jeden bardzo istotny przywilej, nie licząc ulg podatkowych dla rzemiosła — zwolnienie z limitów zatrudnienia i funduszu płac. Poza tym obowiązuje jeszcze we wszystkich innych płaszczyznach priorytet produkcji. Należy rozważyć, czy na obecnym etapie, cechującym się z jednej strony dość znacznym rozwojem przemysłu i poprawą zaopatrzenia ludności, a z drugiej strony dysproporcją w rozwoju aparatu usługowego, nie można by dokonać stopniowo dwóch podstawowych zmian w systemie ustawienia usług w naszej gospodarce, zmiany w dziedzinie zaopatrzenia i zmiany w dziedzinie organizacji i inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselMakowskiJanusz">Prawidłowy rozwój usług musi opierać się na dwóch czynnikach: na względnie łatwym, dobrym i tanim zaopatrzeniu oraz na względnej taniości usług przy ich rentowności, co jest osiągalne jedynie przez dobre wyposażenie techniczne oraz właściwą organizację i lokalizację niezbędnych inwestycji. Jest to właściwie wszystko, ale w praktyce oznacza to bardzo dużo.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselMakowskiJanusz">Trzeba zreformować do gruntu system zaopatrzenia zakładów usługowych uspołecznionych i rzemieślniczych, a właściwie zaprowadzić w miarę możności jednolity system zaopatrzenia, którego nie ma. Trzeba zlikwidować konieczność uciążliwego szukania zaopatrzenia po cenach detalicznych, a wprowadzić specjalną pulę dla części surowców i materiałów dla zakładów usługowych po cenach hurtowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselMakowskiJanusz">Plan inwestycji w usługach charakteryzuje się z natury rzeczy dużą ilością tytułów, co jest niekorzystne z punktu widzenia właściwego planowania sieci. Wobec rozdrobnienia zakładów jest to również niekorzystne, jeśli chodzi o stopień ich mechanizacji. Istnieje oczywiście wyjście poprzez koncentrację zakładów naprawczych przy jednoczesnym rozdrobnieniu punktów odbioru. Wymaga to jednak bardzo starannej koordynacji przez rady narodowe szczebla wojewódzkiego i powiatowego planowanych inwestycji i rozmieszczenia sieci, i to koordynacji pionowej i poziomej. Jak dotąd, nie jest z tym dobrze. Proponuję, by sprawy te były przedmiotem odpowiednich narad szczebla wojewódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselMakowskiJanusz">Wreszcie sprawa wykonawstwa inwestycyjnego w zakresie usług. Napotyka ona bardzo wielkie przeszkody zarówno na wsi, jak i w miasteczkach, a także w dużych miastach, wynikające z rozdrobnienia inwestycji. Wykonawcom te roboty się nie opłacają.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselMakowskiJanusz">Proponuję rozważenie propozycji powołania do życia odrębnych przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego, a może nawet eksperymentalnie — dyrekcji inwestycji usługowych — Wnioskuję, by Sejm otrzymał w 1968 r. w formie informacji ze strony Komitetu Drobnej Wytwórczości dane dotyczące stanu usług na koniec bieżącego roku i ich możliwości do końca 1970 r. oraz informacje na temat zamierzeń w zakresie usług w planach następnej pięciolatki na lata 1971 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! Rozwój zapotrzebowania na usługi jest zarówno oznaką naszego rozwoju gospodarczego, jak i zmian jakościowych w naszym społeczeństwie, wynikiem jego industrializacji, jak i pogłębiającego się podziału pracy oraz rozwoju różnych socjalistycznych więzi i socjalistycznej kultury.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselMakowskiJanusz">Postępujące procesy integracji społecznej naszego społeczeństwa wymagają w różnych płaszczyznach stałej naszej troski. Na płaszczyźnie ekonomiczno-organizacyjnej duży skok w rozwoju usług -byłby na pewno istotnym czynnikiem dla odczucia przez społeczeństwo prawdziwej skali rozwoju naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Domiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselDominskiJerzy">Wysoki Sejmie! Chcę poruszyć niektóre problemy inwestycji usługowych. W latach ubiegłej pięciolatki na inwestycje usługo we przeznaczono około 2 mld zł. W bieżącym planie 5-letnim zakłada się podwojenie tych środków do rzędu około 4 mld zł. Chciałbym jednak w tym miejscu się zastrzec, że cytowane przeze mnie wielkości i wskaźniki dotyczą w sposób ścisły usług drobnej wytwórczości i szacunkowo innych resortów. Wielkości środków na rozwój usług są ograniczone możliwościami naszego dochodu narodowego i na pewno nie zabezpieczają wszystkich potrzeb. Dlatego istotny staje się problem pełnego i należytego wykorzystania tych środków. Na czoło wysuwa się usprawnienie organizacji działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselDominskiJerzy">Jednym z głównych hamulców ograniczających działalność inwestycyjną w usługach jest brak zabezpieczenia wykonawstwa robót budowlano-montażowych. W ubiegłej pięciolatce wykonano plan inwestycji w usługach w 81%, w 1966 r. — 88%, a zaawansowanie planu rocznego w I półroczu 1967 r. wyniosło jedynie 26,7%. Taka sytuacja nie wpływa dodatnio na planowy przyrost zdolności wykonawczych w dziedzinie świadczenia usług dla ludności, chociaż nie tylko ona w szeregu wypadków rzutuje ujemnie na uzyskiwanie efektów ekonomicznych. Doświadczenie w okresie szeregu lat wykazało, że resort budownictwa z wielu znanych przyczyn nie jest obecnie w stanie zabezpieczyć realizacji planów inwestycyjnych drobnej wytwórczości zarówno w działalności produkcyjnej, jak i przede wszystkim usługowej. Konieczność rozwiązania tych narastających trudności nasuwa potrzebę bardziej śmiałych decyzji w sprawie rozbudowy własnego wykonawstwa inwestycyjnego przez drobną wytwórczość we wszystkich województwach. Postulat ten dotyczy także budowlanych spółdzielni pracy, zakładów remontowo-budowlanych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu — „Samopomoc Chłopska” oraz VII sesja Sejmu zorganizowania jednostek wykonawstwa inwestycyjnego państwowego przemysłu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselDominskiJerzy">Z tym zagadnieniem wiąże się potrzeba zorganizowania zaplecza produkcji pomocniczej, specjalizującej się w produkcji elementów budowlanych dla obiektów wznoszonych przez drobną wytwórczość. Kierunek inwestowania, a zatem i rozwoju usług, przesuwa się coraz bardziej na tereny mniejszych miast, ośrodków ponadgromadzkich i gromad. W obecnym pięcioleciu mamy wybudować na tych terenach ponad 4 tys. obiektów, w większości pawilonów usługowych. Pozwoli to na szybsze wyrównywanie dysproporcji w podaży usług między miastem a wsią.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselDominskiJerzy">W celu dalszego usprawnienia procesów inwestycyjnych w dziedzinie usług byłoby pożądane wprowadzenie bardziej elastycznej gospodarki limitami inwestycji usługowych przez umożliwienie przenoszenia ich nie wykorzystanych części pomiędzy województwami i pionami organizacyjnymi. Na poważny rozwój budownictwa mniejszych obiektów usługowych wpłynęła między innymi decyzja zezwalająca na realizację pozaplanową pawilonów w trybie drobnych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselDominskiJerzy">Niektórzy moi przedmówcy poruszyli sprawę podniesienia obowiązującej dotychczas górnej granicy wartości kosztorysowej robót budowlano-montażowych przy pawilonach usługowych. Oczywiście, wiąże się z tym szereg trudności. Nie przesądzając jednak sprawy, jest wiele rzeczowych argumentów natury ekonomicznej, organizacyjnej i społecznej, przemawiających za tym, aby z należytą uwagą przeanalizować wszystkie możliwości w kierunku podniesienia tej górnej granicy dla szeregu województw do około 500 tys. zł, dopuszczalnej dziś tylko przy realizacji obiektów pralniczych i gastronomicznych. Praktyka bowiem wykazała, że wiele inwestycji tego typu jest często lokalizowanych na terenach nieuzbrojonych, co pociąga za sobą dodatkowe nakłady, z drugiej strony — podniesienie górnej granicy wartości kosztorysowej pozwoliłoby zapobiegać sztucznemu rozdrabnianiu zakładów usługowych i umożliwiłoby organizowanie wspólnego zaplecza socjalnego, administracji, magazynów itp., co niewątpliwie miałoby jednocześnie wpływ na poprawę wskaźnika rentowności w działalności usługowej. Jest wiele innych przekonywających argumentów, które uzasadniają powyższy wniosek.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselDominskiJerzy">Usprawnienie organizacji inwestycji wymaga przyśpieszenia prac w kierunku zwiększenia opracowań projektów typowych i powtarzalnych pawilonów usługowych różnych branż, dostosowanych do różnych wymogów lokalizacyjnych, przy zastosowaniu typowych lub katalogowych elementów budowlanych. Zastosowanie typowych elementów budowlanych niezbędne jest także przy budowie specjalistycznych obiektów usługowych, jak na przykład stacji obsługi samochodów, zakładów naprawy sprzętu motoryzacyjnego, sprzętu rolniczego, pralni itp.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselDominskiJerzy">Obok prostych form świadczenia usług, nadal niezbędnych dla ludności, zachodzi konieczność wprowadzania w szybszym tempie w wielu branżach nowoczesnych metod świadczenia usług i mechanizacji pracy. Wymaga to zwiększenia produkcji krajowej maszyn dostosowanych do działalności usługowej, urządzeń specjalistycznych i deficytowych części zamiennych. Wyposażenie techniczne zakładów usługowych nie jest zadowalające. W okresie ubiegłej pięciolatki zaopatrzenie tego typu stanowiło 66% w stosunku do potrzeb. Taka sytuacja nie sprzyja szybszemu rozwojowi usług szczególnie poszukiwanych, jak pralnictwo, chemiczne czyszczenie odzieży, optyka, zegarmistrzostwo, kuśnierstwo itp.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselDominskiJerzy">Rozwój szczególnie deficytowych usług wymaga pełnego wyposażenia technicznego. W uruchomieniu produkcji krajowej tego typu urządzeń wystąpiły w ubiegłym pięcioleciu poważne opóźnienia, co z kolei spowodowało trudności w szybszym rozwoju usług, szczególnie usług deficytowych. Istnieje zatem konieczność przyśpieszenia tempa produkcji krajowej, bądź nowych uruchomień, a w okresie przejściowym zabezpieczenia niezbędnego wyposażenia technicznego drogą importu.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselDominskiJerzy">Należałoby jednocześnie zabezpieczyć środki dewizowe na zakup wzorców. Zgadzam się z moimi przedmówcami, którzy wskazywali na szersze możliwości i bezwzględną konieczność prawidłowego wykorzystania już posiadanej powierzchni usługowej i szybszego zagospodarowania otrzymywanej powierzchni z uzysku. Niemniej jednak w dalszym ciągu istnieje problem, ściśle związany z rozwojem usług, to jest rozbudowa bazy ich świadczenia. Bardzo poważną rolę odgrywa tu zwiększenie powierzchni użytkowej, uzyskiwanej zarówno drogą własnych inwestycji, jak i z budownictwa mieszkaniowego i z innych źródeł.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselDominskiJerzy">Należy jednak stwierdzić, że od wielu lat nie w pełni realizuje się uchwały Rady Ministrów w zakresie uzysku planowanej powierzchni usługowej z budownictwa mieszkaniowego. W ubiegłej pięciolatce wskaźnik realizacji wyniósł powyżej 50% w stosunku do planowanego uzysku. Ten niski wskaźnik był chyba jedną z zasadniczych przyczyn, że na roboty budowlano-montażowe w inwestycjach usługowych przeznaczono dwukrotnie więcej niż przewidywano.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselDominskiJerzy">Program na lata 1966—1970 zakłada uzyskanie 273 tys. m^2^. Jednak wyniki realizacji w 1966 r. nie napawają optymizmem. Budownictwo mieszkaniowe zrealizowało wprawdzie 39 tys. m^2^, co stanowi 87% zadań dyrektywnych NPG, ale faktycznie przekazano pod zagospodarowanie dla usług tylko 21 tys. m^2^, co stanowi przeszło 46% w stosunku do dyrektywnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselDominskiJerzy">Z tego zestawienia liczb można wyciągnąć wniosek, że znaczna część uzyskanej powierzchni dla usług jest decyzją terenowych rad narodowych przekazywana na inne cele, dość często nie związane z usługami. Znane nam są trudności rad narodowych na odcinku realizacji planów budownictwa mieszkaniowego i zapotrzebowania społecznego w tym kierunku, ale nawet w tej sytuacji stopień uzysku i kierunek zagospodarowania powierzchni usługowej jest stanowczo za niski i uniemożliwia zapewnienie dla miejscowej ludności w odpowiednim czasie dostatecznej sieci punktów usługowych. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla wielu województw.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselDominskiJerzy">W związku z tym byłoby celowe:</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselDominskiJerzy">—określanie w dalszym ciągu zadań uzysku powierzchni usługowej z budownictwa mieszkaniowego w NPG jako obowiązujących dyrektywnie, —wprowadzenie zasady, że jedynie w sporadycznych, uzasadnionych potrzebami przypadkach, decyzje o przydzieleniu lokali usługowych na inne cele wymagają akceptacji wojewódzkiej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselDominskiJerzy">Wysoki Sejmie! Dyskutowana na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu problematyka usług stanowi realną konfrontację dotychczasowych materialnych wyników z generalnymi założeniami programowymi uchwały Rady Ministrów, która wprowadziła na okres bieżącego pięciolecia wiele istotnych postanowień, zmierzających do zapewnienia korzystniejszych warunków realizacji zadań w dziedzinie rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselDominskiJerzy">Z tej konfrontacji wynika, że mimo niewątpliwych osiągnięć istnieje jeszcze w dalszym ciągu wiele poważnych trudności i niedociągnięć, które stanowią duże zagrożenie dla zapewnienia pełnej realizacji zadań w dziedzinie rozwoju usług dla ludności, założonych w uchwale Rady Ministrów i w planie 5-letnim na lata bieżące. Wskazuje to na pilną potrzebę podjęcia w skali centralnej, jak i terenowej, niezbędnych poczynań zabezpieczających ustalone zamierzenia i zadania.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Ostapczuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselOstapczukBronislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Dobrze się stało, że sprawy usług znalazły się na posiedzeniu Sejmu. Problem jest ważny nie tylko z uwagi na ekonomiczną, ale i na społeczną rolę tej sfery działalności. Odzwierciedliło się to już w 1960 r. w uchwale Rady Ministrów w sprawie rozwoju usług dla ludności. Dano temu wyraz także w uchwale IV Zjazdu partii, ustalając zadania i główne kierunki ilościowego i jakościowego wzrostu usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselOstapczukBronislaw">Wyspecjalizowana działalność usługowa może skutecznie rozwiązywać kłopoty ludności związane z naprawami i konserwacją, a więc pomagać w zwiększaniu trwałości i użyteczności budynków, jak też sprawności eksploatacyjnej sprzętu i maszyn w gospodarstwach domowych czy rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselOstapczukBronislaw">W obecnej sytuacji demograficznej trzeba również wziąć pod uwagę fakt, że rozwijając bazę usługową, tworzy się nowe i to stosunkowo tanie stanowiska pracy. Te nowe stanowiska powstają i w mieście, i na wsi, a dość duży ich odsetek mogą zajmować kobiety z fachowym przygotowaniem. Ze względu na układ bilansu siły roboczej w kraju nie jest to bez znaczenia dla gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselOstapczukBronislaw">Problem usług trzeba widzieć w innym jeszcze, pozaekonomicznym aspekcie. Dobrze rozwinięta i jakościowo dobra działalność usługowa usuwa z życia codziennego ludzi pracy wiele trudności, uwalniając ich od wielu czasochłonnych lub wymagających fachowej umiejętności zajęć. W sumie więc prawidłowo rozwinięta działalność usługowa podnosi warunki materialne i ogólnie poziom bytowy ludności.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselOstapczukBronislaw">Chciałbym ponadto zwrócić uwagę na jeden jeszcze — moim zdaniem — ważny moment w tym zagadnieniu. Sądzę, że rozwój usług — odpowiednie rozmieszczenie sieci i ustalenie ich zakresu — może przyhamować proces tak zwanego starzenia się wsi. Dobrze rozwinięta działalność usługowa na wsi — i to działalność na rzecz ludności, jak i na rzecz rolnictwa — zmniejszy wydatnie dystans, jaki istnieje jeszcze w poziomie warunków bytowych ludności wsi i miasta. Powinna wydatnie ułatwić pracę rolnika, odejmując mu ciężar dodatkowych, nie związanych bezpośrednio z produkcją rolną prac, jakie musi on wykonywać z braku odpowiednich placówek usługowych. Da mu też więcej czasu na potrzebny wypoczynek i pogłębianie fachowych wiadomości. Takie ułatwienie pracy i poprawa ogólnych warunków bytowych stanowić będą na pewno dla ludzi młodych większą zachętę do pozostania na roli.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselOstapczukBronislaw">Trzeba stwierdzić, że w bieżącym dziesięcioleciu stworzono korzystny klimat potrzebny dla przyśpieszenia rozwoju usług. W rezultacie obserwuje się na przestrzeni lat ostatnich duży postęp i duże zmiany w tej dziedzinie. Zmiany te przejawiają się w wysokiej dynamice rozwoju sieci usługowej, jak i w wysokim tempie wzrostu wartości usług świadczonych ludności. W miastach istniejące poprzednio rozwarcie między popytem a podażą w działalności usługowej zostało wyraźnie zmniejszone, a w wielu branżach całkowicie zniwelowane. Na wsi natomiast — mimo że i tam postęp jest widoczny — różnice są jeszcze znaczne, a przez to dysproporcje w warunkach bytowych ludności miast i wsi stają się jaskrawsze.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselOstapczukBronislaw">W specyficznej sytuacji były ziemie zachodnie i północne. Tam po pełnej wymianie ludności, jakiej swego czasu dokonano, nie było tradycji w tej dziedzinie, a działalność usługową trzeba było organizować od nowa, przy dużych brakach kadrowych. Na tych terenach, podobnie jak w całym kraju, problemy usług pozostawały w cieniu wielkich zadań industrializacji, wobec czego nieliczni jeszcze fachowcy z dziedziny usług znajdowali bez trudu zajęcia bardziej intratne w produkcji. Odbiło się to bardzo poważnie i na poziomie i na tempie wzrostu usług — w początkowym okresie wolniejszym, niż w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselOstapczukBronislaw">W latach bieżącego dziesięciolecia sytuacja na ziemiach zachodnich i północnych zmieniła się wyraźnie. Posługując się — dla porównania — statystyką działalności jednostek organizacyjnych przemysłu drobnego, można stwierdzić, że wartość usług dla ludności, świadczonych przez te jednostki, rosła na terenach ziem zachodnich i północnych ponad 10% szybciej niż w całym kraju. Bardziej dynamiczny niż w całym kraju rozwój działalności usługowej cechował tam także inne organizacje.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselOstapczukBronislaw">Oceniając pozytywnie dotychczasowy postęp i osiągnięcia, trzeba jednak obiektywnie stwierdzić, że w całym kraju, a już w szczególności na ziemiach zachodnich, poziom i zakres usług, a także sieć zakładów usługowych nie odpowiadają jeszcze obecnym faktycznym potrzebom. Poza tym trzeba pamiętać, że popyt na usługi rośnie wraz z poziomem bytowym ludności i że swą strukturę zmienia odpowiednio do zmieniających się warunków bytowych. Zatem dalszy rozwój usług trzeba ustawiać nie tylko pod kątem likwidacji aktualnych braków, ale i w aspekcie zmian podaży, odpowiadających powstającym zmianom w popycie.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselOstapczukBronislaw">W dokumentach planu gospodarczego na bieżące pięciolecie założono dalszy szybki rozwój usług dla ludności i dla rolnictwa. Uwzględniono też większe w tym zakresie braki istniejące jeszcze na ziemiach zachodnich, przewidując dla tych terenów nadal wyższą od przeciętnej w kraju dynamikę rozwojową do 1970 r. I to jest słuszne. Trzeba jednak wyraźnie powiedzieć, że prawidłowa realizacja podstawowych zadań będzie bardzo trudna, jeśli dla usunięcia dysproporcji w przestrzennym układzie sieci nie uwzględni się potrzeby większej jej rozbudowy dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselOstapczukBronislaw">Posłużę się przykładem z woj. wrocławskiego. Otóż w tym województwie, intensywnie rozwijając w ubiegłym pięcioleciu usługi dla ludności, zwiększono bardzo znacznie zatrudnienie — przy czym zatrudnienie w usługach na terenie wsi zwiększało się prawie 2-krotnie szybciej niż w miastach. Ale różne były stany wyjściowe z 1960 r. w mieście i na wsi. W tym czasie wieś miała bowiem bardzo słabo jeszcze rozwiniętą sieć usługową. Stąd też przyrost zatrudnienia, stosunkowo znacznie nawet wyższy, nie zatarł różnic. W 1965 r.— ostatnim ubiegłego pięciolecia — mieliśmy jeszcze taką sytuację, że z ogólnej liczby zatrudnionych w usługach dla ludności tylko około 27% pracowało na wsi, podczas gdy ludność wiejska stanowiła prawie połowę całej ludności województwa. Sytuacja woj. wrocławskiego pod tym względem na pewno nie jest wyjątkowa. Dlatego też uwagę wszystkich czynników odpowiedzialnych za rozwój usług należałoby koncentrować na teren wiejski.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselOstapczukBronislaw">W rozwijaniu usług dla ludności miast problem sprowadza się w zasadzie do pewnego zagęszczenia sieci zakładów, modernizacji ich i sukcesywnego zwiększania zdolności usługowych tych zakładów, ale przyśpieszonego w branżach bardziej deficytowych. Natomiast w stosunku do ludności wiejskiej problem polega na zasadniczej rozbudowie sieci usługowej i na stworzeniu dużego potencjału w tych wszystkich usługach, których brak ludność bardziej dotkliwie odczuwa. Widzę tu przede wszystkim usługi dla ludności w zakresie mechaniki, elektryfikacji, budownictwa oraz zaopatrzenia w wodę. W całym kraju, a na ziemiach zachodnich i północnych w szczególności, rośnie w ostatnich latach pęd do budownictwa indywidualnego. Na ziemiach zachodnich występują ponadto wielkie potrzeby remontowe zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i gospodarczych, stanowiących własność ludności wiejskiej. Rośnie więc i zapotrzebowanie na odpowiednie usługi. Podobnie rośnie zapotrzebowanie na usługi w zakresie wiertnictwa i kopania studzien czy instalacji domowej sieci wodociągowej, a wielkie jest zapotrzebowanie na usługi w zakresie elektryfikacji. Na ziemiach zachodnich są to raczej potrzeby reelektryfikacji, niemniej jednak ważne, gdyż tam przestarzała sieć w domach mieszkalnych i budynkach gospodarczych wymaga szybkiej wymiany odpowiedniej do postępów mechanizacji prac domowych i rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselOstapczukBronislaw">Działalność usługowa na wsi, to nie tylko usługi dla ludności. Z tych względów, jakie na wstępie przedstawiłem, bardzo ważny jest tam również dalszy i szybki rozwój usług dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselOstapczukBronislaw">Na wielu odcinkach, jak na przykład w zakresie budownictwa, elektryfikacji czy reelektryfikacji potrzeby są zbieżne i mogą być zaspokojone przez te same jednostki usługowe. Na innych jednak, tam gdzie chodzi o ułatwienie pracy rolnika bezpośrednio produkcyjnej — usługi te muszą być rozwijane z równie dużym naciskiem przez specjalizujące się w tym zakresie organizacje i jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselOstapczukBronislaw">Wobec wielkich potrzeb wydaje się celowe rozważenie możliwości stworzenia nowych bodźców ekonomicznych i innych warunków bardziej dla rozwoju usług korzystnych. W stosunku do indywidualnego rzemiosła na przykład byłoby chyba celowe stworzenie nowych bodźców w postaci dalszych ulg podatkowych czy też lepszego zaopatrzenia surowcowego, by przyśpieszyć proces przestawiania rzemiosła z usług dla instytucji — w większej mierze na usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselOstapczukBronislaw">Wydaje się także celowe w stosunku do organizacji uspołecznionych utrwalenie w praktyce ogólnych zasad branżowego podziału funkcji usługowych i koncentracji odpowiedzialności za właściwy rozwój i poziom usług. I tu nasuwa się właśnie problem kadr oraz wyposażenia i zaopatrzenia materiałowego zakładów usługowych, gdyż obecne niedostatki w tym zakresie są głównym czynnikiem opóźniającym rozwój usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselOstapczukBronislaw">Można przyjąć, że sprawa przygotowania fachowych kadr, to jest sfera działalności władz terenowych i podporządkowanych im jednostek. Rady narodowe rzeczywiście wykorzystują wszystkie możliwości rozbudowy bazy szkoleniowej i zawodowego kształcenia młodzieży. Ale wiadomo, że w znacznej części kraju fachowcy znajdują z łatwością lepsze warunki pracy w produkcji. Na to zjawisko władze terenowe nie mają już wpływu. Należałoby zatem rozważyć sprawę na szczeblu centralnym i podjąć dalsze środki w kierunku niwelacji różnic w warunkach socjalnych i płacowych pracowników zatrudnionych w produkcji i usługach.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselOstapczukBronislaw">Podobnie władze terenowe nie mają w zasadzie wpływu na sprawy wyposażenia działalności usługowej w maszyny i narzędzia ani na sprawy zaopatrzenia materiałowego. A przecież jakość i ilość sprzętu, materiałów i surowców, rozdysponowane dotychczas na działalność usługową w wielu branżach, daleko odbiegają od rzeczywistych potrzeb terenu.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselOstapczukBronislaw">W obecnej sytuacji zwiększenie zaopatrzenia w sprzęt, części zamienne i materiały staje się istotnym warunkiem przyśpieszenia rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselOstapczukBronislaw">Duża różnorodność form usług sprawia, że zainteresowanie i odpowiedzialność za ich rozwój rozkłada się na szereg resortów. Trudno jest wobec tego uchwycić w całości wielkość potrzeb i określać ich hierarchię. Trudno też ustalać właściwą politykę w kompleksowym działaniu, jak i środki potrzebne do realizacji całości zadań.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselOstapczukBronislaw">Doświadczenie wskazuje, że konieczne jest na szczeblu centralnym większe niż dotąd skoncentrowanie problematyki rozwoju usług i kompleksowa koordynacja działalności wszystkich resortów w tej dziedzinie. Tylko bowiem znajomość wszystkich potrzeb oraz branżowego i przestrzennego ich rozmieszczenia pozwoli określać podstawowe zasady i główne zadania kompleksowego rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselOstapczukBronislaw">Równolegle należałoby zapewnić skuteczne ukierunkowanie produkcji przemysłowej pod kątem zapewnienia wielkości i asortymentów produkcji, niezbędnych do zaspokojenia potrzeb działalności usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselOstapczukBronislaw">Jest to chyba jedyna droga dla trafnych decyzji, a to ułatwi i przyśpieszy prawidłowy rozwój tej ważnej dziedziny gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę do godz. 15.30.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Pierwszym mówcą po przerwie będzie poseł Edward Duda.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 15 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Udzielam głosu posłowi Edwardowi Dudzie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselDudaEdward">Wysoki Sejmie! Wszyscy coraz powszechniej rozumiemy, że dalszy rozwój rolnictwa zależy nie tylko od nakładów inwestycyjnych, dostaw nawozów mineralnych czy poziomu wiedzy rolników, ale także w bardzo dużym stopniu od rozwoju nowoczesnych form usług produkcyjnych. Dobry, rozumny rolnik już dziś nie zadowala się samą możliwością zakupu nawozów mineralnych, nasion kwalifikowanych czy dobrych sadzeniaków. Zabiega on o to, aby te środki produkcji dostarczono mu do gospodarstwa, i to w odpowiednim czasie. Coraz częściej stwierdzamy, że rolnicy przeprowadzają kalkulację czasu i skoro nowoczesność w rolnictwie chcemy w pełni zagwarantować, to wydaje się niezbędne uznanie jeszcze jednej grupy czynników tę nowoczesność determinujących, a mianowicie usługi jako element racjonalnie pojętej organizacji pracy w rolnictwie. Wydaje mi się, że dotychczas ta sprawa nie jest wystarczająco doceniana. Zajmując więc uwagę Wysokiej Izby, postaram się rozwinąć ten lemat na tle spostrzeżeń z terenu woj. rzeszowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselDudaEdward">Łatwo dostrzec, że środki masowej informacji, które z każdym rokiem lepiej spełniają powierzone im zadania, przy równoczesnym nasilaniu dostaw środków produkcji dla rolnictwa, spowodowały nie tylko zwiększone zainteresowanie wśród rolników nowoczesnymi środkami produkcji, ale wywołały także ze strony wsi nacisk na dostawców, aby było tych środków więcej i lepszej jakości. Widzimy to na konkretnych przykładach. Kółka rolnicze, szczególnie z rejonów posiadających cięższe gleby, domagają się zwiększenia przydziału ciągników o większej mocy, gdyż rolnicy chcą mieć dobrze wykonane prace połowę. Wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie na nasiona kwalifikowane, przy równoczesnym precyzowaniu tego zapotrzebowania w zakresie odmian i stopnia kwalifikacji. Dostarczanie rolnikom, niestety, jeszcze zbyt często odmian zastępczych z reguły wywołuje niezadowolenie i często dezorganizuje program nasienny.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselDudaEdward">Zwiększone zużycie nawozów mineralnych i wapna nawozowego rodzi zrozumiałe zapotrzebowanie na dobry, przystosowany do małych gospodarstw, siewnik nawozowy, rozsiewacz do wapna jako niezbędny warunek prawidłowego zorganizowania usług przez kółka rolnicze w tym zakresie. W procesie zabiegania o lepsze plony zbóż rozwija się zrozumienie u rolników dla wartości zaprawiania ziarna siewnego. Ale dla powszechności tego zabiegu niezbędne są nie tylko zaprawiarki, ale cały system odpowiednich punktów usługowych, które jak dotychczas nie funkcjonują jeszcze należycie.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselDudaEdward">Można w związku z tym zapytać, czy kwestią organizacji świadczonych usług produkcyjnych na wsi w wystarczającym stopniu zajmowały się organizacje rolnicze i instytucje, a także zakłady naukowe? W moim przekonaniu niedostatecznie.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselDudaEdward">Bardzo wiele pisze się i mówi ogólnie o konieczności stosowania nowoczesnych metod produkcyjnych, ale z całą pewnością za mało wskazuje się konkretnych metod organizatorskich, które by zapewniały powszechność wdrażania nowoczesnej produkcji w rolnictwie. Liczne już przecież, nieźle zorganizowane rolnicze instytuty naukowe stanowczo za mało uwagi poświęcają sprawom wypracowania odpowiednich, wysoce efektywnych systemów funkcjonowania i rozwoju usług w rolnictwie. Usług, które w istocie są jednym z najskuteczniejszych sposobów oddziaływania na pożądane kierunki zmian produkcyjnych i społecznych w procesie modernizacji naszego rozdrobnionego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselDudaEdward">Wiele kółek rolniczych podejmuje próby prawidłowego organizowania usług i na ogół z dobrymi wynikami, ale coraz częściej potykają się one o przeszkody, wynikające z braku koordynacji w działaniu między instytucjami obsługującymi rolnictwo. W znacznej ilości wsi naszego województwa przyjął się zwyczaj zamawiania nawozów mineralnych za pośrednictwem agentów z dostawą zamówionych nawozów do gospodarstwa. Jest to metoda ze wszech miar zasługująca na upowszechnienie. Posiada ona ten główny walor, że dobry agent jest nie tylko sprzedawcą, ale równocześnie jest on organizatorem usług (dotychczas głównie transportowych) w zakresie nawożenia mineralnego, a wzrost sprzedaży nawozów pod zasiewy w bieżącym roku gospodarczym — o ponad 40% w stosunku do roku ubiegłego na terenie naszego województwa — wymownie świadczy o tym, że system ten daje dobre rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselDudaEdward">Jak ważną sprawą jest odpowiednia organizacja i koordynacja w dziedzinie usług świadczą chociażby doświadczenia naszego województwa odnośnie do sposobów upowszechnienia wapnowania gleb.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselDudaEdward">Od szeregu lat dla służby rolnej i działaczy rolnictwa oczywisty był fakt, że w woj. rzeszowskim należy gleby intensywnie wapnować.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselDudaEdward">Apelowano do rolników, wydawano odpowiednie zalecenia, jednak skutek był minimalny, nie dlatego że rolnicy nie rozumieli potrzeby wapnowania gleb, ale po prostu było to dla nich duże obciążenie, jeżeli chodzi o transport, załadowanie i wyładowanie ogromnej masy wapna oraz jego rozsiew. Dopiero zorganizowanie i rozszerzenie usług w tym zakresie zmieniło radykalnie sytuację. Powołanie sieci ajentów zbierających zamówienia od rolników, włączenie SOP do rozszerzenia uproszczonego kredytowania, a przede wszystkim zorganizowanie transportu zabezpieczającego dowóz wapna bezpośrednio do gospodarstwa, dało wyraźne efekty. Jeśli w poprzedniej pięciolatce roczne zużycie wapna nawozowego wynosiło na obszarze naszego województwa 20 tys. ton rocznie, to już obecnie zużycie jest 6-krotnie wyższe. Jest to wymowny przykład, jak odpowiednio zorganizowanymi usługami można skutecznie oddziaływać na kształtowanie się pożądanych procesów i rozwój produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselDudaEdward">Z tych też powodów uważamy u nas za celowe przeprowadzenie również pewnych modyfikacji w systemie masowego szkolenia rolniczego. Nie podważając słuszności podejmowanych na kursach i pogadankach poszczególnych tematów, proponujemy uwzględnienie w programach szkoleń zagadnień z dziedziny organizacji pracy i systemu świadczenia usług. Lektorzy i agronomowie muszą być dokładnie zorientowani, co mogą postawić do dyspozycji rolnikom i jakimi drogami. Im trudniejsze zadanie, tym dokładniejszego wymaga opracowania i prawie zawsze wiązać się będzie z potrzebą stosowania usług produkcyjnych. W wielu środowiskach naszego województwa stosuje się taki system szkolenia rolniczego i właśnie te wsie wykazują najwyższe tempo rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselDudaEdward">Bardzo ważnym krokiem naprzód w dziedzinie nowoczesnej organizacji produkcji jest doskonalenie wiejskiego planowania. Co roku opracowywany wiejski program rozwoju rolnictwa daje przesłanki do ustalenia w sposób ścisły tematu i rozmiarów zadań dla całej wsi, a nawet pojedyńczych gospodarstw. I ta wartość wiejskiego programu jest na ogół rozumiana przez rady narodowe i terenową służbę rolną. A przecież realizacja wszystkich wskaźników zawartych w planach zależy nie tylko od samych producentów. Zasadniczą rolę spełniają tutaj organizacje dostarczające środki produkcji i świadczące usługi. A więc i one powinny w wiejskich programach rozwoju rolnictwa znaleźć dla siebie wyraźniej określone zadania. Nie wystarczy wskazać, ile nawozów mineralnych przewiduje się zużyć na jeden ha użytków rolnych, a nawet obliczyć dawki dla poszczególnych gospodarstw, czy ustalić liczby hektarów do objęcia zabiegami chwastobójczymi. Konieczne jest jeszcze ustalenie, przez jakie przedsiębiorstwa, jaką ilością aparatury będą te zabiegi przeprowadzane i na podstawie jakiej metody i organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselDudaEdward">Wiejski program rozwoju rolnictwa powinien być zatwierdzany przez gromadzką radę narodową dopiero z tymi uzupełnieniami. Jest to ważne z tych względów, że organizacje usługodawcze zostaną wtedy uchwałą rady zobowiązane do wykonania przyjętych przez wieś zadań. Poza tym podniesie to znacznie rangę decyzji wiejskiego zebrania, co nie jest bez znaczenia w procesie aktywizacji wsi. Jest to także element warunkujący koordynację poczynań organizatorsko-usługowych na szczeblu gromady.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselDudaEdward">W związku z tym uznałem za celowe przedstawienie jeszcze jednej propozycji, dotyczącej koordynacji. Wiadomo, że dotychczas „rozbranżowiona” terenowa służba rolna nie wszędzie jest racjonalnie wykorzystana, a już na pewno nie wszyscy fachowcy, działający na wsi, znają w całości ustalenia wiejskich programów rozwoju rolnictwa i planów gromadzkich — Warto zatem podjąć prace dla powołania przy GRN gromadzkich zespołów rolnych, skupiających wszystkich pracujących na wsi organizatorów i doradców, a także przedstawicieli instytucji i przedsiębiorstw usługowych. Zespół taki powinien działać pod kierownictwem prezydium GRN i pod auspicjami agronoma lub zootechnika gromadzkiego. A jeszcze lepiej byłoby ponadto zabezpieczyć się w odpowiedniego fachowca, w osobie od dawna już zresztą postulowanego — referenta lub instruktora rolnego w prezydium GRN. Jak wykazują obliczenia, możliwości takie istnieją nawet w ramach etatów i ludzi już pracujących w instytucjach zajmujących się obsługą rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselDudaEdward">W ramach powołanych zespołów należałoby podejmować międzybranżowe porozumienia, a przynajmniej je przygotowywać, rozpatrywać propozycje i wnioski zarządów kółek rolniczych, zebrań wiejskich i kontrolować ich realizację. Dobra działalność tych zespołów może zapewnić lepszą operatywność w kształtowaniu programu usługowego w najszerszym rozumieniu tego słowa na szczeblu gromady.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselDudaEdward">Jestem głęboko przekonany, że udoskonalenie i upowszechnienie usług przez ich należyte zorganizowanie i skoordynowanie, właśnie na szczeblu gromady, to ogromnie ważny czynnik w procesie dalszej modernizacji rolnictwa, a także wszechstronnego, socjalistycznego rozwoju wsi.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselDudaEdward">Tak więc Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego jest przekonany, że debata dzisiejsza i wnioski z niej wynikające przyczynią się do postępów w dziedzinie dalszego, powszechnego rozwoju usług również dla rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Tadeusz Janczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Zagadnienie usług dla wsi w tym zakresie, w jakim przedstawił Sejmowi Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości, stanowi z całą pewnością wielkie i trudne do rozwiązania zagadnienie. Zmiany zachodzące na wsi, a wyrażające się przede wszystkim we wzroście kultury oraz siły nabywczej mieszkańców wsi, powodują wiele procesów, wyrażających się między innymi w denaturalizacji spożycia, w poważnych inwestycjach podejmowanych przez ludność wiejską, a polegających na budownictwie budynków mieszkalnych i gospodarczych, zakupie sprzętu rolniczego oraz sprzętu domowego takiego, jak radioaparaty, telewizory, pralki, motocykle, a nawet samochody.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselJanczykTadeusz">Dla przykładu można podać, że w 1966 r. chłopskie gospodarstwa indywidualne zakupiły maszyny i narzędzia rolnicze za sumę 2.875 mln zł, to jest więcej o 5% niż w 1965 r. i więcej niż kółka rolnicze. Bardzo poważnie wzrosły dostawy na wieś wielu artykułów gospodarstwa domowego. Wartość tych artykułów dostarczonych wsi w roku ubiegłym wynosi 9.200 mln zł, to jest o 12% więcej niż w roku poprzednim. Trzeba zwrócić uwagę, że najpoważniejsze pozycje tych dostaw stanowią artykuły motoryzacyjne, metalowe, gospodarstwa domowego, radiotechniczne, zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego, elektrotechniczne oraz meblarskie. Popyt na te artykuły stale na wsi wzrasta. Naturalnie, wiąże się z tym i sprawa zapotrzebowania na różnorodne usługi reperacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselJanczykTadeusz">Na tle ogólnej sytuacji na wsi i stałego rozwoju kulturalnego i gospodarczego zagadnienie usług występuje coraz to bardziej ostro.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselJanczykTadeusz">Sądzę, że jedną z najpilniejszych prac, związanych z rozwojem usług w ogóle, a na wsi w szczególności, powinno być ustalenie wielkości potrzeb pod tym względem. Praca taka, przeprowadzona przez rady narodowe przy pomocy instytucji naukowych, w oparciu o określone ogólnokrajowe założenia, wynikające z planów narodowych rozwoju społecznego, kulturalnego i gospodarczego, pozwoliłaby na opracowanie pełnego planu rozwoju usług na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselJanczykTadeusz">Obecnie usługi na wisi są organizowane przez różne instytucje, a więc przez POM, kółka rolnicze, spółdzielnie pracy, spółdzielnie gminne, spółdzielnie wiejskie innych typów, wreszcie rzemiosło prywatne. W okresie obecnym nie ma w zasadzie sporów kompetencyjnych pomiędzy tymi organizacjami, gdyż spory takie zostały albo zażegnane przez ustalenia rad narodowych lub porozumienia zawarte pomiędzy tymi instytucjami. Decydującym momentem jest jednak zbyt mała ilość usług. Każdy więc nowy zakład usługowy na wsi witany jest przez ludność wiejską z pełnym zadowoleniem, niezależnie od tego, z czyjej powstał inicjatywy i przez kogo jest prowadzony.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselJanczykTadeusz">Na tle tych ogólnych uwag pragnę parę słów powiedzieć o usługach organizowanych przez gminne spółdzielnie — „Samopomoc Chłopska”. Spółdzielnie te, jak Obywatelom Posłom wiadomo, zajmują się przede wszystkim zaopatrzeniem wsi w środki produkcji i spożycia, kontraktacją oraz skupem produktów rolnych z gospodarstw chłopskich, wreszcie prowadzeniem szeregu drobnych zakładów przetwórczych. W ciągu ostatnich lat spółdzielnie gminne rozwijają coraz bardziej szeroko usługi. Wynika to z palących potrzeb ludności wiejskiej, która na zebraniach członkowskich gminnych spółdzielni domaga się organizowania szeregu zakładów, przeznaczając na to nie tylko środki spółdzielni, ale również i bardzo często należne członkom tak zwane — „dywidendy”, ofiarowując bezpłatnie działki ziemi, niefachową robociznę itd.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselJanczykTadeusz">W jakim kierunku rozwijana jest działalność usługowa gminnych spółdzielni? Przede wszystkim na usługi związane z rozwojem produkcji rolnej. Trzeba jednak pamiętać, że na wsi podział na tak zwane usługi dla rolnictwa oraz usługi dla ludności jest podziałem w dużej mierze umownym i w małym stopniu opartym na obowiązujących zasadach planistycznych. Tak więc do zakładów służących produkcji rolnej w gminnych spółdzielniach zaliczane są zakłady ślusarskie, szklarskie, stolarskie, remontowo-budowlane, zaprawiania zbóż i nasion, wysiew wapna i rozlew wody amoniakalnej, wypożyczalnie sprzętu do wyrobu materiałów budowlanych, czyszczalnie zbóż i nasion, wylęgarnie piskląt itp. Naturalnie, w wielu tych zakładach trudno rozgraniczyć działalność na rzecz produkcji rolnej od działalności na rzecz zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselJanczykTadeusz">Sieć zakładów usługowych dla rolnictwa wynosiła w końcu ubiegłego roku 11.180, a 30 czerwca br. — 12.370, czyli w ciągu pierwszego półrocza bieżącego roku przybyło takich nowych zakładów 1.190. Wartość tych usług dla rolnictwa wyniosła w pierwszym półroczu bieżącego roku sumę 915 mln zł, co stanowi wzrost o 15% w stosunku do takiego samego okresu z roku ubiegłego. Muszę jednak wskazać, że ten wzrost byłby znacznie większy, gdyby nie poważne trudności z zaopatrzeniem materiałowym, zwłaszcza dla usług kowalsko-ślusarskich, stolarskich oraz elektrotechnicznych. Jeżeli chodzi zaś o rozwój usług agrochemicznych, organizowanych przez gminne spółdzielnie, to decyzjami wojewódzkich rad narodowych w Bydgoszczy, Poznaniu, Zielonej Górze, Szczecinie i Opolu wstrzymano dalszy rozwój tych usług w GS, zastrzegając je dla innych organizacji rolniczych, chociaż potrzeby na te usługi nie zostały zaspokojone. W pozostałych zaś województwach przydziały sprzętu na tego rodzaju usługi z WRN dla GS były minimalne.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselJanczykTadeusz">Bardzo poważne trudności miały gminne spółdzielnie z rozwojem wielobranżowych warsztatów naprawczych. Wynikało to między innymi z decyzji Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, które w pierwszym kwartale ubiegłego roku wstrzymało budowę tych warsztatów. Podobne zjawisko wystąpiło również i w roku bieżącym, gdyż dopiero w maju ministerstwo zezwoliło na budowę tych warsztatów, figurujących przecież w planie na 1967 r. Opóźnia to naturalnie budowę tak potrzebnych na wsi warsztatów — Na jeden rodzaj usług pragnę zwrócić specjalną uwagę obywateli posłów. Interesującą formą usług i mającą wielkie możliwości rozwojowe są usługi transportowe. Jak wiadomo, uchwała rządu w sprawie kontraktacji zboża zapewnia rolnikom odbiór zboża w ilości ponad 3 tony z zagrody bez kosztów dla rolnika-dostawcy. Niezależnie od tego w przeszło 20 gminnych spółdzielniach z upoważnienia rządu prowadzone są eksperymentalne usługi transportowe, mające na celu dostawę produktów rolnych i hodowlanych z zagrody rolnika do punktów odbioru, jak również dostawy tak zwanych artykułów-masowych do zagrody rolnika, takich jak: węgiel, pasze, materiały budowlane itp. Generalnym dążeniem jest, aby usługi transportowe były związane z zawarciem transakcji handlowej w zagrodzie rolnika, przy możliwie całkowitym zachowaniu zasady obrotu bezgotówkowego poprzez stosowanie rozrachunku w Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselJanczykTadeusz">Muszę stwierdzić, że eksperyment ten zdał całkowicie egzamin. W spółdzielniach tych dokonuje się coraz więcej przewozów z pominięciem magazynów skupowych i zaopatrzeniowych. Pełny rozwój tego rodzaju usług doprowadziłby w zasadzie do bardzo wielkiego ograniczenia inwestycji magazynowych, skracając drogę towarów, zmniejszając składowanie towarów i wszelkie prace z tym związane. Rozszerzenie tych usług transportowych uzależnione jest jednak całkowicie od przydziału samochodów ciężarowych na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselJanczykTadeusz">Druga grupa usług, zaliczanych do kategorii usług dla ludności, liczy obecnie 8.820 zakładów prowadzonych przez gminne spółdzielnie, to jest o 1.500 zakładów więcej niż było ich w końcu 1965 r. Są to głównie zakłady reperacyjne radio-i telewizyjne, samochodowo-motocyklowe, łaźnie, pralnie, magle, zakłady fryzjerskie i kosmetyczne, dziewiarskie i repasacji pończoch, wypożyczalnie sprzętu gospodarstwa domowego, spółdzielnie zdrowia, wreszcie usługi masarskie i piekarskie. Wartość usług tego typu wyniosła w pierwszym półroczu roku bieżącego ponad 240 mln zł, wykazując wzrost o przeszło 20% w stosunku do pierwszego półrocza roku ubiegłego.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselJanczykTadeusz">Należy tutaj podkreślić, że na przykład usługowy wypiek chleba w ciągu ostatnich lat stopniowo maleje. Wynika to po prostu z tendencji rolników do zaopatrywania się w gotowe pieczywo w sklepach spółdzielni. W grę VII sesja Sejmu wchodzi między innymi cena zboża i cena chleba.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselJanczykTadeusz">Interesującym przedsięwzięciem gminnych spółdzielni jest organizowanie ośrodków — „Nowoczesna Gospodyni”. Ośrodki te rozwijają szeroką akcję oświatową na wsi, organizując kursy, pokazy i pogadanki z dziedziny racjonalnego prowadzenia gospodarstwa domowego. Zasadniczy jednak wysiłek ośrodków — „Nowoczesna Gospodyni” skierowany jest na usługi. Ośrodki te prowadzą: wypożyczalnie sprzętu gospodarstwa domowego, poradnie krawieckie, zakłady fryzjerskie, zajmują się repasacją pończoch oraz pośrednictwem w oddawaniu odzieży do pralni chemicznych, znajdujących się w pobliskich miastach i miasteczkach.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselJanczykTadeusz">W ośrodkach tych organizowane są również i inne bardzo różnorodne prace usługowe. Zajmują się one więc jeszcze i reperacjami aparatów radiowych i telewizyjnych, reperacją ubrań i bielizny, plisowaniem spódnic, napełnianiem długopisów, naprawą parasoli i lalek itd. Zakres usług spełnianych przez te ośrodki bardzo poważnie się rozwija. Nie od rzeczy będzie podkreślić, że ośrodki te przyczyniają się w bardzo poważnym stopniu do społecznej aktywizacji kobiet wiejskich. Ośrodków tych w końcu 1966 r. było 820. Stanowią one według powszechnej oceny bardzo pożyteczną i skuteczną formę organizowania usług na wsi i dlatego w zamierzeniach Centrali Rolniczej Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” leży szybkie zwiększanie ich ilości.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselJanczykTadeusz">Bardzo ważnym zagadnieniem jest sprawa naprawy radioaparatów i telewizorów. Występuje w tej dziedzinie współpraca gminnych spółdzielni z przedsiębiorstwami państwowymi ZURiT i Eldom przy następującym podziale zadań: przedsiębiorstwa państwowe uruchamiają swoje placówki w miastach wojewódzkich i powiatowych, a gminne spółdzielnie w mniejszych miejscowościach organizują własne zakłady oraz punkty przyjęć, z których przesyła się aparaty do naprawy w miastach. Sieć ta jest jednak wybitnie niedostateczna, tym bardziej że zakłady naprawcze gminnych spółdzielni świadczyły dotychczas tylko usługi tak zwane pozagwarancyjne. Dopiero w roku bieżącym została uzyskana zgoda na sukcesywne wprowadzanie napraw gwarancyjnych do zakładów gminnych spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselJanczykTadeusz">Pragnę podkreślić, że rozszerzenie sieci zakładów naprawczych gminnych spółdzielni oraz wprowadzenie w tych zakładach napraw gwarancyjnych jest bardzo poważnym warunkiem dalszego zwiększenia sprzedaży radioaparatów i telewizorów na wsi, gdyż bez zapewnienia odbiorcom napraw sprzętu nie może być mowy o zwiększeniu sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselJanczykTadeusz">Co obecnie zamierza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu w dziedzinie tych wielostronnych usług dla rolnictwa i ludności? A więc przede wszystkim rozbudowę zakładów naprawczych, remontowo-budowlanych, agrochemicznych, czyszczalni zbóż i nasion, zakładów napraw gwarancyjnych aparatów radio-telewizyjnych oraz szeroką rozbudowę ośrodków — „Nowoczesna Gospodyni”. W związku z tym, oczywiście, zajdzie konieczność zabezpieczenia odpowiednich środków inwestycyjnych i finansowych, poprawy zaopatrzenia techniczno-materiałowego, szkolenia fachowców, wykonania odpowiednich dokumentacji, rozwijania sieci zakładów usługowych przez wszystkie bez wyjątku gminne spółdzielnie, oczywiście takich usług, które są niezbędnie potrzebne na tym terenie. Wysiłki spółdzielni muszą jednak być poparte przez odpowiednie decyzje, które by stworzyły warunki pomocy dla rozwoju usług przez gminne spółdzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselJanczykTadeusz">Tak więc należałoby naszym zdaniem podnieść granice dla inwestycji pozalimitowych dla zakładów usługowych do przynajmniej 500 tys. zł. Następnie trzeba by rozważyć metodę przydziałów zaopatrzenia technicznego i materiałowego dla usług organizowanych przez gminne spółdzielnie oraz stopień tego zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselJanczykTadeusz">Istnieje bardzo wielka potrzeba przydziału obrabiarek do metali, dźwigów samobieżnych, samochodów-wywrotek, wulkanizatorów i tp. W dziedzinie zaopatrzenia materiałowego braki są bardzo duże i tutaj z tej trybuny parokrotnie dzisiaj przytaczano, przykładowo tylko chcę wskazać na — jako rzecz niezbędną w związku z naprawą radioaparatów i telewizorów — konieczność pełnego pokrycia potrzeb spółdzielni w dziedzinie części zamiennych do tych aparatów.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselJanczykTadeusz">Niesłychanie istotną sprawą w warunkach wiejskich jest sprawa budynków przeznaczonych na zakłady naprawcze. Jest to sprawa odpowiedniej dokumentacji oraz szybciej następujących decyzji co do zatwierdzania tych dokumentacji. Wiele mogłyby również pomóc i rady narodowe, przydzielając tu i ówdzie nie wykorzystane budynki, które można by adaptować dla potrzeb spółdzielni. Rady narodowe wszystkich szczebli bardzo wiele mogą pomóc spółdzielniom w rozwoju usług. Wskazane byłoby, aby rady narodowe przeprowadzały systematyczny przegląd działalności spółdzielni w dziedzinie usług i udzielały pomocy tam, gdzie jest ona potrzebna i możliwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselJanczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Na tle dotychczasowych doświadczeń spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu w dziedzinie rozwoju usług na wsi, trzeba stwierdzić, że spółdzielczość ta może, i powinna, rozwijać usługi niezbędne dla rozwoju produkcji rolnej i potrzeb gospodarstwa wiejskiego ludności wiejskiej, naturalnie w ramach planów i programów działania, w uzgodnieniu z działalnością innych organizacji zajmujących się rozwojem usług, jednak przy pomocy przemysłu w dziedzinie zaopatrzenia technicznego i materiałowego, szkolnictwa, w dziedzinie przygotowania kadr fachowych oraz przy pomocy rad narodowych w wielu sprawach, przede wszystkim zaś w dziedzinie przydziału odpowiednich lokali.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselJanczykTadeusz">Wyrażam głębokie przekonanie, Wysoki Sejmie, że podjęcie przez Sejm tak ważnego dla społeczeństwa tematu, jakim jest sprawa usług, będzie bardzo poważnym bodźcem dla wszystkich organizacji zajmujących się tymi sprawami, a między innymi dla spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, dla szybszego postępu w tej tak ważnej i wielkiej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Bolesławowi Łęczyckiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Rolnictwo nasze wymaga sprawnie działających przedsiębiorstw i instytucji, mogących terminowo świadczyć usługi produkcyjne. Zajmę się tylko najważniejszymi problemami z tego zakresu. Nie ma obecnie rolnictwa bez nowoczesnej chemii. Pragnę najpierw poruszyć sprawy wapnowania gleb, które wykazują powszechne zakwaszenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Wykonanie planów w tym zakresie może być osiągnięte, o ile jednostki świadczące usługi otrzymają niezbędną ilość sprzętu mechanicznego. Ze wzrostem przydziału wapna nawozowego będą narastały na przykład trudności z wyładunkiem wapna dostarczanego koleją. Polskie Koleje Państwowe mimo wielu starań CRS nie zezwalają podłączać do sieci elektrycznej na stacjach towarowych mechanicznej wyładowaczki. Wyładunek odbywa się tradycyjną szuflą.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Z materiałów NIK zebranych w toku kontroli wynika, że gospodarstwa indywidualne na 1.400 tys. ton zużytego wapna wysiały przy pomocy usług tylko 300 tys. ton, to jest 18%. Należy dodać, że państwowe gospodarstwa rolne mogły połowę zużytego wapna wysiać mechanicznie, gdyż w 1965 r. posiadały 2 tys. traktorowych rozrzutników i w 1966 r. ponad 3 tys., natomiast gospodarstwa indywidualne wysiewały wapno przeważnie ręcznie, gdyż nie posiadały sprzętu do mechanicznego wysiewu. W gospodarstwach tych przeciętnie zużycie wapna nawozowego w latach 1964—1966 na 1 ha powierzchni zasiewów wynosiło około 50 kg w czystym składniku, to jest ponad 3-krotnie mniej, niż w państwowych gospodarstwach rolnych, w których odpowiedni wskaźnik wyniósł około 150 kg. Kontrola stwierdziła liczne wypadki nierozsiewania wapna w gospodarstwach indywidualnych z powodu braku usług, niejednokrotnie przez kilka lat od chwili zakupu sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Przyczyny nienadążania za potrzebami chemizacji rolnictwa tkwią nie tylko w niedostatecznym wyposażeniu jednostek usługowych w sprzęt, ale w dużej mierze w wadliwym planowaniu i organizacji wykonywanych usług. Tylko w sporadycznych wypadkach było organizowane na wsi kompleksowe wapnowanie gleby. Nagminnie realizowano pojedyńcze zamówienia rolników, co uniemożliwiało zmechanizowanie prac oraz powodowało duże straty czasu na dojazdy. Dowóz wapna na pola pojedynczych gospodarstw, bardzo często na dalekie odległości, odbywał się w większości przy pomocy rozsiewaczy. Było to bezpośrednio przyczyną częstych awarii i przedwczesnego zużywania się części w rozsiewaczach.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Z podanych przyczyn wykonanie rozsiewu wapna kształtowało się bardzo różnie w różnych jednostkach usługowych: od 240 ha do 6 ha na jeden rozsiewacz.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Osiągnęliśmy ilościowo duży postęp w walce chemicznej z chorobami i szkodnikami roślin. Powierzchnia chroniona wzrosła w 1966 r. do 10 min ha, natomiast powierzchnia robocza, na której dokonano zabiegów, osiągnęła 15.245 tys. ha. W tym usługowo wykonano tylko 4.197 tys. ha, z czego przypada na kółka rolnicze 3.300 tys. ha, na Stacje Zabiegów Ochrony Roślin — 210 tys. ha, na POM 350 tys. ha, na lotnictwo — 187 tys. ha oraz na CRS i CSO — 150 tys. ha. We własnym zakresie rolnicy indywidualni dokonali zabiegów na powierzchni 11 mln ha. Przy tym systemie ochrony roślin, wyniki nie są, i nie mogą być zadowalające. Poszczególne przedsiębiorstwa i rolnicy indywidualni nie są przygotowani do prawidłowego przeprowadzania tych zabiegów.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Instytucją wiodącą i koordynującą niektóre usługi w rolnictwie na szczeblu województwa jest Wojewódzkie Zjednoczenie Przedsiębiorstw Mechanizacji Rolnictwa, a w powiecie POM, które ponadto poza usługami dla rolnictwa, są głównym wykonawcą remontów i napraw sprzętu mechanicznego dla kółek rolniczych i w niewielkim jeszcze zakresie dla gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Działalność Państwowych Ośrodków Maszynowych na odcinku usług produkcyjnych i remontowo-naprawczych jest coraz lepsza, jednak w dalszym ciągu POM mają wiele trudności. Gdyby POM otrzymały w terminie dostateczną ilość części zamiennych i zostały zaopatrzone w nowoczesne usprzętowienie, umożliwiłoby to poważne skrócenie okresu remontów, jak też obniżenie ich kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Innym bardzo ważnym zagadnieniem dla wsi są usługi uprawowe. Potrzeba szybszego rozwijania tego rodzaju usług jest konieczna, ponieważ wieś nasza starzeje się, ludności ubywa, natomiast zadania dla wsi narastają.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">W 1966 r. kółka rolnicze i międzykółkowe bazy maszynowe wykonały usług uprawowych: orki na powierzchni 2.500 tys. ha, koszenie zbóż na 1.400 tys. ha, podorywki na 1.600 tys. ha, wykopki ziemniaków na 350 tys. ha, omlety zbóż wykonano z 3 min ha. przewieziono transportem kółek rolniczych około 65% zbiorów buraków cukrowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Jak wynika z tych liczb zrobiono na tym odcinku wiele, mimo to potrzeby nie są jeszcze w pełni zaspokojone.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselLeczyckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wiemy, że rozwiązuje się w naszym kraju, i to coraz lepiej, wiele skomplikowanych zagadnień technicznych. Tym bardziej niezrozumiałe jest, że jak dotychczas nie opracowano nawet zadowalającego programu w dziedzinie mechanizacji w hodowli i czynności w obejściu gospodarskim, które zabierają tak dużo czasu rolnikom, a zwłaszcza kobietom wiejskim. Zwracam się w związku z tym do obywatela Ministra Rolnictwa o pilne zainteresowanie się przyczynami niezadowalającej sytuacji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego, obywatelowi Edwardow i Sznajdrowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W dotychczasowych wystąpieniach niektórych obywateli posłów, jak i w referacie Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości obywatela Lechowicza wiele uwag i wniosków skierowano między innymi pod adresem działalności usługowej, prowadzonej przez handel. Handel bowiem zajmuje poczesne miejsce jako dostawca niektórych usług przemysłowych dla ludności, a szczególnie usług naprawczych artykułów trwałego użytku, takich jak radioodbiorniki i telewizory, pralki, lodówki, odkurzacze, sprzęt fotograficzny itp.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przedsiębiorstwa handlowe nie tylko rozwijają własną działalność usługową, ale także współdziałają w te i dziedzinie z przemysłem terenowym i spółdzielczością oraz rzemiosłem.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">O zakresie i znaczeniu tych usług dla zaopatrzenia konsumentów świadczą dane liczbowe i tak: wartość usług naprawczych i instalatorskich (łącznie z gwarancyjnymi), świadczonych dla ludności tylko przez państwowe przedsiębiorstwa handlowe, osiągnęła w 1965 r. 712,5 mln zł i była blisko trzykrotnie wyższa niż w 1960 r. Plan 5-letni zakłada dalszy wzrost tych usług do ponad 1.230 mln zł, to jest o 73% więcej w 1970 r. niż w 1965 r. Plan ten jest realizowany i przekraczany. W 1966 r. wartość usług naprawczych i instalatorskich wyniosła bowiem w tych przedsiębiorstwach 863 mln zł i była wyższa niż w 1965 r. o 21%.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obywatele posłowie w dyskusji wskazywali, że rozwój usług naprawczych jest nierównomierny, że przy stosunkowo znacznej poprawie zaopatrzenia w te usługi większych miast, postęp w zaopatrzeniu małych osiedli i wsi jest niedostateczny. Ten stan rzeczy staramy się poprawić, uwzględniając w planach rozwoju usług przede wszystkim organizowanie nowych zakładów usługowych w miejscowościach w których dotychczas takie usługi nie są prowadzone. Przykładowo — w 1966 r. Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe Eldom uruchomiło dla napraw zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego 27 nowych większych zakładów usługowych, z czego 19 w miejscowościach nie objętych dotąd tymi usługami, a Centrala Handlowa Foto-Optyka uruchomiła w 1966 r. 30 nowych zakładów oftalmicznych, z czego 22 w nowych miejscowościach.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Założenia handlu państwowego przewidują stopniowe uruchamianie punktów usługowych w każdym mieście powiatowym i w większych osiedlach poniżej powiatu. Już obecnie punkty usługowe ZURiT obejmują wszystkie powiaty, a Eldom i Foto-Optyka mają opracowane odpowiednie programy rozwoju sieci usługowej. Sieć tych usług ma wzrosnąć w ciągu bieżącego pięciolecia do ponad 2 tys. punktów w 1970 r., to jest o 700 punktów więcej w stosunku do 1965 r. Punkty te będą również świadczyć pomoc dla usług wiejskich w zakresie wprowadzania postępu technicznego i organizacyjnego, instruktażu i szkolenia pracowników technicznych, zaopatrywania zakładów usługowych w części zamienne, przejmowania napraw bardziej skomplikowanych oraz remontów generalnych itp. Jednocześnie przewiduje się szybki wzrost sieci punktów usługowych handlu wiejskiego. Również spółdzielczość pracy, przemysł terenowy i rzemiosło organizują usługi na wsi. Oprócz rozwoju sieci punktów usługowych na wsi rozwija się formy obsługi ludności wiejskiej przez ekipy wyjazdowe. Tak na przykład, Foto-Optyka rozpoczęła organizowanie ekip wyjazdowych, w skład których wchodzą nie tylko optycy, ale także lekarze specjaliści. Centrale handlowe ZURiT i Eldom zawarły z CRS „Samopomoc Chłopska” urnowe, na podstawie której GS — „Samopomoc Chłopska” organizują punkty przyjęć, a. ekipy wyjazdowe ZURiT i Eldom Przeprowadzają na miejscu naprawy. W 1965 r. było 220 takich punktów, a w 1967 r. będzie ich około 450.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dotychczasowa działalność ekip wyjazdowych i punktów przyjęć wywołuje jeszcze szereg zastrzeżeń, tak co do regularności obsługi, jak i jakości napraw, na co obywatele posłowie słusznie zwracali uwagę w dyskusji. Będziemy się starali te niedomagania usunąć, a sam kierunek tej formy usług na wsi będziemy rozwijać. Pewną pomoc w usługach ludności małych miast i wsi stanowi wyposażenie ekip naprawczych w samochody i komplety narzędzi. W dużych ośrodkach miejskich organizowane są większe zakłady specjalistyczne oraz bazy, jak na przykład regeneracja agregatów chłodniczych czy regeneracja lamp kineskopowych, które stanowią zaplecze dla mniejszych zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Handel prowadzi usługi gwarancyjne prawie w 100%. Warto wskazać, że system usług gwarancyjnych, świadczonych przez handel — obok udogodnień dla konsumenta oddziałuje również na poprawę jakości produkcji sprzętu. Powoduje on bowiem zaostrzenie przez handel wymagań przy odbiorze jakościowym z przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Jednym z czynników poprawy jakości artykułów trwałego użytku jest wydłużenie okresu gwarancyjnego. Zasadniczo okres gwarancyjny trwa 12 miesięcy, jednak na wiele artykułów przedłużono go do 24 miesięcy, jak na przykład od 1 stycznia 1966 r. na pralki elektryczne, wirówki do bielizny, maszyny do szycia, kuchnie gazowe i węglowe, powiększalniki fotograficzne itd. Ponadto wydłużono okres gwarancyjny do 18 miesięcy na odkurzacze i froterki. Zostały również przedłużone okresy gwarancyjne dla zespołów i podzespołów, jak na przykład silników elektrycznych, agregatów chłodniczych do tych wyrobów. Uzgodniony pomiędzy przemysłem i handlem sposób rozliczania z tytułu napraw gwarancyjnych ustalony został w taki sposób, aby Stwarzać coraz skuteczniejsze warunki do podnoszenia jakości produkcji oraz jakości usług. Rozliczenia dokonywane są w formie ryczałtu wypłacanego przez przemysł przy pierwszym uszkodzeniu sprzętu. W tej sytuacji przemysł zainteresowany jest poprawą jakości i ograniczaniem ilości napraw, handel natomiast prawidłowym wykonywaniem usługi, gdyż dobra naprawa stwarza możliwość większej rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przekazanie uprawnień do prowadzenia usług gwarancyjnych jednostkom handlu wiejskiego, o czym mówił obywatel Prezes Janczyk, przyczyni się do przyśpieszenia tych napraw. Nie ma żadnych przeszkód ze strony handlu, aby i inne jednostki prowadziły usługi gwarancyjne.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Obok napraw gwarancyjnych organizacje handlowe prowadzą również naprawy sprzętu przed sprzedażą. Zmniejszenie napraw sprzętu przed sprzedażą oraz ograniczanie napraw gwarancyjnych może powiększyć zdolność usługową dla napraw odpłatnych, co jest szczególnie istotne przy niedostatecznej jeszcze sieci usług, a na co słusznie niektórzy obywatele posłowie wskazywali w dyskusji. Zależy to jednak przede wszystkim od jakości sprzętu, większej dbałości o towar w czasie transportu i magazynowania oraz jakości usług przedsprzedażnych i gwarancyjnych. Widzimy te sprawy — i zagadnienia te są w centrum uwagi zarówno handlu, jak i przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Za ważny kierunek działania przedsiębiorstw handlowych w zakresie rozwoju usług naprawczych zarówno gwarancyjnych, jak i poza okresami gwarancji, uważamy usprawnienie organizacji przyjmowania i wykonywania zamówień na usługi, skracanie czasu trwania usługi i poprawę jakości świadczonych usług. Przykładowo można tu wymienić: wprowadzanie gwarancji na naprawy, wstawianie sprzętu zastępczego w wypadku przedłużających się remontów oraz uzależnianie płac pracowników od jakości napraw.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Ostatnio na przykład ZURiT wprowadza usługi abonamentowe. Klient za opłatą ryczałtową zapewnia sobie stałą konserwację oraz naprawy posiadanego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W dyskusji wiele miejsca zajmowały sprawy zaopatrzenia zakładów usługowych w surowce i materiały. Obok handlu duży udział w zaopatrzeniu w materiały punktów usługowych mają centrale zbytu podległe przemysłowi oraz inne jednostki koordynowane przez Komitet Drobnej Wytwórczości. Zaopatrzenie w niektóre artykuły, jak na przykład: tkaniny, wyroby galanteryjne i pasmanteryjne, wyroby papiernicze, chemiczne i kosmetyczne — dokonywane jest w ramach handlu wewnętrznego. Zaopatrzenie to realizowane jest dla większych zakładów usługowych z hurtu, a niezależnie od tego zakłady usługowe mogą dokonywać zakupów w sieci detalicznej, co jest istotne — zwłaszcza dla takich zakładów usługowych, jak fryzjerstwo, kosmetyka, zakłady malarskie, fotograficzne, szewskie czy krawieckie.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Bardzo ważną dziedziną zaopatrzenia zakładów usługowych są części zamienne. Następuje znaczna poprawa w tym zakresie, na przykład dostawy części zamiennych do sprzętu radiowego i telewizyjnego mają być w 1970 r. ponad dwukrotnie większe niż w 1965 r., a w bieżącym roku sprzedaż jest o około 40% wyższa niż w roku 1965. Podobnie proporcje układają się i w innych asortymentach części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dla poprawy zaopatrzenia w części zamienne przeprowadza się wspólnie z przemysłem okresowe analizy stanu zaopatrzenia rynku, w wyniku czego zwiększa się dostawy części deficytowych, poprawia rytmikę dostaw, z którą jeszcze nie jest dobrze. Niezależnie od tego przedsiębiorstwa handlowe otrzymały polecenie odmowy zakupu sprzętu, jeżeli dostawca nie wywiązuje się z dostaw części zamiennych — o czym mówił ob. Minister Lechotwicz.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zagadnienie części zamiennych jest szczególnie trudne i skomplikowane ze względu na szeroki asortyment tych części, co utrudnia ewidencję i rozeznanie potrzeb oraz uniemożliwia zgromadzenie w każdym sklepie kompletu części. Aby przeciwdziałać tym trudnościom, przemysł wprowadza normalizację części zamiennych, co ograniczy liczbę ich asortymentów i ułatwi w ten sposób zaopatrzenie. Z uwagi na dużą ilość asortymentu w częściach, w mniejszych sklepach prowadzi się sprzedaż podstawowego asortymentu, większe sklepy specjalistyczne prowadzą szerszy asortyment, a hurtownie prowadza sprzedaż wysyłkową w szerokim asortymencie.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Trudnym problemem jest zaopatrzenie zakładów usługowych w części zamienne do tych typów sprzętu, który wycofano już z produkcji. Aby temu zaradzić, zawarto z przemysłem porozumienie, że przez 5 do 8 lat po wycofaniu z produkcji określonego artykułu powinny być produkowane części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Niezależnie od tego handel przechowuje w swych magazynach części zamienne do tych artykułów. Niestety, nie zawsze jest to prawidłowo realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W zaopatrzeniu prowadzonym przez handel występują jeszcze trudności związane również z deficytowością niektórych materiałów oraz części zamiennych, niedostateczną siecią oraz nie zawsze dogodnym systemem zakupów.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Zgłaszane przez obywateli posłów postulaty dotyczące zwiększenia sieci handlowej, poprawy jej rozmieszczenia, jak i usprawnienia systemu sprzedaży dla zakładów usługowych, będą przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego w zasięgu jego działalności wspólnie z Komitetem Drobnej Wytwórczości i prezydiami rad narodowych wnikliwie rozpatrzone dla poprawy zaopatrzenia punktów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Handel uspołeczniony — poza omówionymi wyżej usługami przemysłowymi — świadczy konsumentom szereg usług handlowych, związanych ze sprzedażą towarów, ale wykraczających poza normalne czynności handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wśród dodatkowych usług handlowych można wymienić na przykład następujące:</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">—dostawa do domów sprzedanych towarów; usługi te dotyczą przede wszystkim dostaw towarów i sprzętu przestrzennego, jak: węgiel, meble, zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego oraz codziennie nabywanych artykułów żywnościowych, jak mleka, pieczywa itp.;</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">—sprzedaż towarów na telefoniczne zamówienia;</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">—wypożyczanie konsumentom rzadziej nabywanego sprzętu gospodarstwa domowego;</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">—rozszerzanie i udoskonalanie poradnictwa, na przykład w zakresie urządzania wnętrz mieszkalnych i umeblowania;</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">—sprzedaż wysyłkowa itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Działalność ta ma duże znaczenie dla zaspokojenia potrzeb ludności na usługi i jest ważnym czynnikiem podnoszenia kultury naszego handlu. Dlatego też ten kierunek działalności usługowej spotyka się na ogół z życzliwym przyjęciem przez społeczeństwo. Szczególną popularność zdobyły sobie dostawy do domu towarów przestrzennych, jak na przykład meble, telewizory czy węgiel, a niezależnie od tego coraz częściej konsumenci korzystają z dostawy mleka do domu. Rozwijają się również, szczególnie w handlu spółdzielczym, usługi polegające na poradnictwie, czego wyrazem jest udział w kursach gotowania i szycia, organizowanych przez handel spółdzielczy.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Dla ilustracji tempa rozwoju dodatkowych usług handlowych pozwolę sobie podać, że w handlu państwowym wartość ich w ciągu ubiegłego pięciolecia wzrosła z ponad 134 mln zł w 1960 r. do około 355 mln zł w roku 1965. Plan 5-letni na lata 1966—1970 zakłada dalszy wzrost tych usług do ponad 428 mln zł w 1970 r., to jest o prawie 28%.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Stale rozwijający się w naszym kraju rynek i zwiększanie się zakresu towarów, których podaż zaspokaja popyt, stwarza korzystne warunki do rozwoju tych usług. Plan 5-letni zakłada nie tylko dalszy rozwój tych usług dodatkowych, które prowadzimy, ale także dalsze rozszerzanie ich zakresu. Za kierunek o dużej przyszłości uważamy na przykład rozwój sieci moteli, których organizowanie rozpoczął — „Motozbyt”.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Usługi dla ludności zarówno w zakresie usług przemysłowych, jak i nieprzemysłowych, nabierają w działalności handlu coraz większego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W 1966 r. ponad 15 tys. pracowników handlu państwowego, to jest prawie 6% ogólnej liczby pracowników handlu, zatrudnionych było w działalności usługowej. Plan 5-letni przewiduje wzrost tej liczby do ponad 22 tys. osób, to jest o ponad 51% więcej niż w 1965 r., podczas gdy ogólna liczba pracowników handlu państwowego wzrosnąć ma szacunkowo o około 9%.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Mówiąc o usługach handlu koordynowanych przez Komitet Drobnej Wytwórczości, a stanowiących tylko wycinek działalności handlu wewnętrznego, chciałbym przez chwile zająć uwagę Wysokiej Izby zagadnieniami działalności czysto handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Miałem zaszczyt w grudniu ubiegłego roku przedstawić Wysokiemu Sejmowi przy okazji debaty nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1968 i założeniami do planu na rok 1969 — program działalności handlu wewnętrznego, obejmujący między innymi zagadnienia zwiększenia masy towarowej, lepszego dostosowania jej struktury asortymentowej do potrzeb, zwiększenia rytmiczności dostaw, przygotowania do sezonu, usprawnienia informacji dla konsumentów, poprawę techniki sprzedaży i szereg innych.</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że program ten wzbogacony o postulaty obywateli posłów jest bieżąco realizowany. Jednym z etapów realizacji tego programu była organizacja zaopatrzenia ludności w tegorocznym sezonie letnim. Według wstępnej oceny resortu i rad narodowych, opartej na wynikach przeprowadzonych kontroli, organizacja zaopatrzenia ludności w obecnym sezonie była lepsza niż w roku ubiegłym. Warto podkreślić, że postęp ten uzyskano w warunkach trudniejszych niż przewidywano. Napływ turystów i wczasowiczów był o około 25% wyższy niż w roku ubiegłym, gdy przewidywany wzrost wynosił tylko 15%. Było to możliwe między innymi dzięki wysiłkowi pracowników handlu oraz wcześniejszemu przygotowaniu do sezonu.</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przygotowania te objęły między innymi zwiększenie sieci detalicznej i gastronomicznej, punktów drobno-detalicznych i małej gastronomii, zakładów piekarniczych i masarskich, sprawniejsze, choć jeszcze nie w pełni sprawne, przeprowadzanie remontów sieci i zakładów, lepsze wyposażenie ośrodków wczasowych i turystycznych w środki transportu, a wreszcie gromadzenie towarów żywnościowych i przemysłowych, co przyczyniło się do lepszego zaopatrzenia ośrodków turystyczno- wczasowych. O poprawie zaopatrzenia w towary tych ośrodków, jak i dużych ośrodków konsumpcyjnych, świadczyć może przykładowo poważny wzrost sprzedaży w sezonie takich artykułów, jak drób, twarogi, sery, napoje mleczne, lody czy napoje gazowane.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Rejonom turystyczno-wczasowym zwiększono dostawy mięsa i wędlin — rzecz jasna kosztem innych ośrodków na skutek przemieszczenia ludności — a podaż warzyw i owoców była o około 10% wyższa, niż w roku ubiegłym, pomimo że urodzaj w bieżącym roku w zasadzie nie będzie wyższy niż w roku ubiegłym. Rozwinięto drobno-detaliczną sieć sprzedaży warzyw i owoców, a niedobory krajowych owoców uzupełniane były owocami z importu.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W artykułach przemysłowych na podkreślenie zasługuje poważny wzrost sprzedaży sprzętu sportowego, na przykład namiotów, materaców turystycznych, kajaków i łodzi pneumatycznych, wzrost sprzedaży odbiorników turystycznych, błon i papierów fotograficznych, wyrobów kosmetycznych, artykułów pamiątkarskich itp.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">W dużym stopniu zaopatrzenie ludności w sezonie turystycznym zależy od gastronomii. Mimo trwających nadal niedomagań w działalności gastronomii, i w tej dziedzinie osiągnięto pewien, choć niedostateczny, postęp. Świadczy o tym wzrost ilości miejsc konsumpcyjnych i wydanych posiłków. W sezonie letnim 1967 r. obsługiwało ruch turystyczny około 9.320 jednostek gastronomicznych, to jest o 12% więcej niż w 1966 r., a w związku z tym ilość wydawanych posiłków znacznie wzrosła. Rozwinięto w większym zakresie, nuż na przykład w roku ubiegłym, sieć małej gastronomii. Ilość punktów małej gastronomii wynosiła 1.470, z czego w sezonie 1967 r. uruchomiono 626 punktów. W niektórych zakładach wprowadzono potrawy regionalne. Duża pomocą w usprawnieniu działalności handlu było wprowadzenie w życie podjętej ostatnio przez Wysoki Sejm ustawy o godzinach otwarcia sklepów i zakładów gastronomicznych oraz o rozkładzie czasu pracy pracowników handlu. Również zwiększenie funduszu płac w celu stopniowego regulowania zastępstw urlopowych i skracania czasu inwentaryzacji oraz zniesienie limitowania zatrudnienia w handlu detalicznym stworzyło korzystniejsze warunki do pracy handlu.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Przedstawiając wstępną ocenę zaopatrzenia w okresie sezonu turystycznego, pragnę również podnieść niedociągnięcia i błędy, jakie występowały, niestety, w niektórych miejscowościach, jak na przykład okresowe braki niektórych artykułów spożywczych, spowodowane bądź złymi zamówieniami niektórych przedsiębiorstw handlowych czy niewłaściwą ich organizacją pracy, bądź nierytmiczną dostawą. Niezależnie od tego stwierdziliśmy niedostosowanie niekiedy godzin otwarcia sklepów czy zakładów gastronomicznych do aktualnych potrzeb, czy też nie zawsze odpowiedni stan sanitarny zakładów gastronomicznych. Braki te przeważnie wynikały z niedopatrzenia lub niedostatecznego nadzoru. Tak jak corocznie, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, wspólnie z Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki oraz z władzami terenowymi, w najbliższym okresie przeprowadzi ocenę sezonu turystycznego, wyciągnie odpowiednie wnioski i podejmie środki w celu dalszej poprawy zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#MinisterHandluWewnetrznegoEdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Pragnę zapewnić, że uwagi, wnioski i postulaty obywateli posłów, dotyczące poprawy usług prowadzonych przez handel, zostaną wnikliwie rozpatrzone. Poprawa działalności usługowej wiąże się z dalszą poprawą pracy całego handlu, na co w poważnym stopniu wpłyną obecnie realizowane wnioski, wynikające z uchwał VII Plenum KCP ZPR, tak by lepiej niż dotąd nadążać za rosnącymi potrzebami i 'Wymaganiami naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako ostatni w dniu dzisiejszym w dyskusji głos żabi erze poseł Edmund Ujma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselUjmaEdmund">Wysoki Sejmie! Duże zainteresowanie społeczeństwa zagadnieniem rozwoju usług wynika z roli, jaką usługi odgrywają w życiu codziennym każdego obywatela oraz ze zbyt często jeszcze dokuczliwie odczuwanych braków, jakie na tym odcinku istnieją, przy czym ogólny wzrost stopy życiowej ludności odczucie to tym bardziej potęguje. Przyznać trzeba bowiem, że dopiero od kilku lat problematyką usług zajęto się konstruktywnie. W latach powojennych dominantą były przede wszystkim problemy produkcji oraz odbudowy i budowy podstaw naszej gospodarki. Rozwijane były tylko podstawowe kierunki usług masowych. Obecnie ten okres zastoju w rozwoju usług oraz niepełnego doceniania ich roli w gospodarce kraju mamy W zasadzie za sobą. Podjętych zostało w ostatnich latach przez rząd wiele przedsięwzięć, w wyniku których włączona została w szerokim zakresie gospodarka uspołeczniona do świadczenia usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselUjmaEdmund">Rzemiosłu indywidualnemu stworzono dostatecznie korzystne warunki do dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselUjmaEdmund">Włączono do działania rady narodowe, które na podstawie rozeznania potrzeb w terenie ustalają i koordynują realizację szczegółowych programów rozwoju usług. W wyniku tego, w stosunkowo niedługim okresie czasu, uzyskano znaczny wzrost wartości świadczonych usług w porównaniu do stanu 1961 r., a w obecnym planie 5-letnim założony jest dalszy intensywny ich rozwój. Na tle tych pozytywnych ogólnie wyników, nie sposób nie wskazać na wiele jeszcze występujących niedomagań i braków, obniżających skuteczność podjętych wysiłków i powodujących niejednokrotnie negatywną ocenę stanu usług przez ludność.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselUjmaEdmund">Było to już z tej trybuny mówione, że rozmieszczenie sieci zakładów i punktów usługowych, świadczących usługi dla ludności, jest jeszcze często nierównomierne, względnie nieproporcjonalne w poszczególnych regionach i nie zawsze odpowiadające potrzebom miejscowej ludności. Występują znaczne różnice w gęstości sieci usług w poszczególnych powiatach. Na przykład w gromadach wielu powiatów jednego ze skontrolowanych województw brak było w ogóle punktów przyjęć, a natomiast w gromadach innych powiatów tego województwa znajdowało się od 6 do 20 zakładów i od 5 do 6 punktów przyjęć. Podobnie i w moim województwie — województwie zielonogórskim — występują znaczne różnice w gęstości sieci usług między poszczególnymi powiatami. W 4 powiatach przygranicznych tego województwa ilość warsztatów rzemieślniczych, przypadająca na tysiąc mieszkańców, jest prawie 2-krotnie niższa od średniej wojewódzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselUjmaEdmund">Oddziały — „Bidom” oraz WZGS w niedostatecznym stopniu rozszerzają swoją działalność na teren małych miast, osiedli i gromad, poprzez organizowanie zbiorczych punktów przyjmowania napraw. W wielu województwach stwierdzono w wyniku kontroli, że w 1965 r. oraz w 1966 r. w bardzo nikłym tylko procencie wykonano plan w tym zakresie. Taki stan stwarza duże trudności mieszkańcom małych miast, osiedli i gromad w naprawie nowoczesnego sprzętu gospodarstwa domowego zarówno w okresie gwarancyjnym jego nabycia, jak i po tym okresie. Spotkałem się z wypowiedziami mieszkańców, że to zniechęca do nabywania tego sprzętu, gdyż po co stwarzać sobie nowe kłopoty, widząc to na przykładzie sąsiada. Wyda je mi się, że celowe byłoby, aby wojewódzkie rady narodowe przeanalizowały przyczyny tego zbyt dużego zróżnicowania w gęstości sieci usług w poszczególnych rejonach oraz żeby w ramach koordynacji dopilnowały i zobowiązały piony spółdzielczy i handlowy oraz samorząd rzemieślniczy do pełnej realizacji planów rozszerzenia sieci usługowe i, szczególnie w rejonach odczuwających niedosyt usług, stwarzając im w ramach własnych możliwości odpowiednie do tego warunki.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselUjmaEdmund">Należałoby również rozważyć sprawę rozszerzenia systemu ajencyjnego w zakresie usług, szczególnie na małe zakłady, zatrudniające poniżej 5 osób, podobnie jak w gastronomii czy w obsłudze stacji benzynowych; zmniejszenie bowiem w tym systemie kosztów administracyjnych uczyni te małe zakłady bardziej rentownymi.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselUjmaEdmund">Niedosyt podaży usług, szczególnie budowlanych i przemysłowych, odczuwa nie tylko ludność, ale i jednostki gospodarki uspołecznionej. Z tego względu bywa tak, że przy zbieżnym zgłoszeniu zapotrzebowania na usługę — przeważnie przyjmowane jest zamówienie jednostki gospodarki uspołecznionej z różnych względów, czy to większej wartości zamówienia, łatwiejszego rozrachunku, często interwencji, a często również na skutek dostarczenia zakładowi usługowemu potrzebnych do wykonania zamówienia materiałów, co ma decydujące znaczenie przy występujących trudnościach w zaopatrzeniu materiałowym zakładów usługowych. Stan ten potwierdzają wyniki kontroli przeprowadzonej w kilku województwach. Na przykład zakłady spółdzielcze, działające na zasadach zryczałtowanego rozrachunku, które powołane są przede wszystkim do świadczenia usług dla ludności, faktycznie wykonały dla ludności 10—20%, a dla jednostek gospodarki uspołecznionej 80—90% ogólnej wartości świadczonych usług.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselUjmaEdmund">Również w usługach rzemieślniczych dla ludności, pomimo dynamicznego wzrostu rzemiosła indywidualnego, który zaznaczył się szczególnie w 1966 r., nastąpił procentowy spadek usług w stosunku do łącznych obrotów rzemiosła — z 36% w 1965 r. do 35% w 1966 r.. szczególnie w grupie budowlanej, metalowej i drzewnej. Podobnie przeprowadzone kontrole gromadzkich zakładów usług remontowo-budowlanych i instalatorstwa elektrycznego wykazały, że zakłady te tylko w niewielkim procencie wykonywały usługi dla ludności. Stwierdzono przy tym, że zakłady te w wielu wypadkach odmawiały wykonania zleceń usług dla ludności bądź też wykonywały je w opóźnionym terminie.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselUjmaEdmund">Zakłady naprawy sprzętu gospodarstwa domowego — „Eldom” z reguły przekraczają plany usług dla gospodarki uspołecznionej, szczególnie w ramach napraw gwarancyjnych, nie wykonują natomiast planu usług dla ludności po upływie okresu gwarancyjnego. Ten stan pogłębia społeczne odczucie niedoboru usług, a odmowa lub załatwianie zamówień ludności w drugiej lub dalszej kolejności się powodem rozgoryczenia i poszukiwania wykonawcy tych usług w źródłach nie zawsze legalnych — Przyczyny występowania tego zjawiska niewykonywania planów usług dla ludności przez zakłady usługowe są różne i złożone. Sądzę jednak, że podjęcie takich kroków, jak zwiększenie nadzoru przez poszczególne piony nad działalnością podległych im zakładów usługowych, co do zgodności tego działania z ich przeznaczeniem, większe zwrócenie uwagi w działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu na rozszerzenie udziału rzemiosła w świadczeniu usług dla ludności — może wiele poprawić na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselUjmaEdmund">Podkreślone było również przesz moich przedmówców i to, że podniesienie jakości produkowanego przez przemysł sprzętu gospodarstwa domowego odciążyłoby odpowiednie zakłady usługowe w zakresie dokonywanych napraw gwarancyjnych, a rezerwa mocy usługowej tych zakładów mogłaby być przesunięta na konto usług dla ludności, na okres pogwarancyjny.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselUjmaEdmund">Istnieje nadal wzrastające zapotrzebowanie ludności na usługi remontowo-budowlane, elektrotechniczne, napraw zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, motoryzacyjne, pralnicze, radiotelewizyjne, optyczne, których niedostateczne zaspokojenie występuje przede wszystkim w małych miastach, osiedlach i gromadach. Na terenie większych miast, gdzie podstawowe rodzaje usług są w zasadzie dostatecznie rozwinięte, rosną wymogi co do ich jakości oraz nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselUjmaEdmund">Jedną z przyczyn powodującą liczne skargi i zażalenia ludności jest fakt, że w nowo budowanych dzielnicach i osiedlach mieszkaniowych z opóźnieniem niekiedy kilkuletnim oddaje się do użytku pomieszczenia handlowe i usługowe. Jest to dużym utrudnieniem dla mieszkańców. Na ten temat ukazało się już wiele reportaży i notatek w prasie codziennej.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselUjmaEdmund">Sprawa, która na podstawie licznych wypowiedzi i opinii społeczeństwa powinna być uregulowana — to unormowanie stosunków cywilno-prawnych między zakładem usługowym a klientem. Nie zawsze dobra jakość wykonanej usługi, rażące często niedotrzymanie terminu i inne przyczyny są w wielu wypadkach powodem wzajemnych nieporozumień i pretensji. Należy jednak przy tym zabezpieczyć zakładowi usługowemu odpowiednie warunki, szczególnie na odcinku zapewnienia zaopatrzenia materiałowego i części zamiennych, w celu umożliwienia mu wywiązania się z zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselUjmaEdmund">Również coraz bardziej staje się niezrozumiałe dla konsumentów usług niewprowadzenie dotychczas okresów gwarancyjnych dla określonej grupy usług. Z własnego doświadczenia wierny, że naprawioną lodówkę, telewizor, zegarek czy odkurzacz odbieramy z punktu usługowego tylko na podstawie zaufania do zakładu, że zostały dobrze naprawione. Klient w większości wypadków przy odbiorze sam nie może sprawdzić, gdyż na tym się nie zna. W tej sprawie Centralny Związek Spółdzielczości Pracy podjął już pewne decyzje w celu wprowadzenia okresów gwarancyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselUjmaEdmund">Pozwolę sobie przytoczyć również pewne fragmenty opinii społecznej, kształtującej się na bezpośrednim styku obywatela z zakładem usługowym, na podstawie przejrzanych przeze mnie książek skarg i wniosków. Częstym powodem skarg obywateli jest jeszcze niski poziom obsługi, wyrażający się obojętnym, niedbałym stosunkiem do potrzeb klienta, który często w punkcie usługowym szuka porady i życzliwego zainteresowania się jego sprawą. Gdy spotka się z obojętnością, szczególnie gdy usługa nie może być wykonana z takich czy innych powodów, można wyrobić sobie pogląd, jaki jest efekt takiej usługi. Powodem licznych skarg jest również zła jakość wykonywanych usług. W jednym z miast powiatowych woj. zielonogórskiego punkt napraw artykułów gospodarstwa domowego — „Eldom” nie przyjmował do naprawy lodówek zakupionych w innych placówkach handlowych, jak również nie przyjmował zakupionych i w tym punkcie, po upływie okresu gwarancyjnego. Można postawić sobie pytanie, jaką wartość dla społeczeństwa przedstawiają takie punkty usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselUjmaEdmund">Wiele zakładów usługowych zarówno spółdzielczych, jak i indywidualnych, niechętnie przyjmuje zlecenia na drobne naprawy. Dotyczy to większości branż. Są na przykład trudności ze skróceniem czy przedłużeniem spodni. W innym wypadku klient nie znalazł wykonawcy na naprawę zamka przy drzwiach, pomimo że jest w tej miejscowości zakład usług branży metalowej. Zakład szklarski odmówił wprawienia szyby do samochodu osobowego — ostatecznie wykonał to na interwencję ośrodka informacji usługowej. Podobno wchodzą tu w grę względy nieopłacalności takich robót dla zakładów usługowych. Sądzę, że oprócz szkolenia powinno się kształtować obywatelską postawę i poczucie odpowiedzialności szerokiej rzeszy rzemieślników i pracowników usług wobec ważnych społecznie, wykonywanych przez nich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselUjmaEdmund">Należy bardzo pozytywnie ocenić celowość powołania ośrodków informacji usługowej, które informując i pomagając mieszkańcom w jak najlepszym załatwieniu ich potrzeb usługowych, równocześnie zdobywają rozeznanie w zakresie i jakości pracy istniejącej sieci usług i potrzeb w jej uzupełnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselUjmaEdmund">Społeczeństwo widziałoby najchętniej takie nasilenie bądź zorganizowanie podaży usług, aby wystąpił element współzawodnictwa i konkurencji, co już w większych ośrodkach miejskich i niektórych branżach usług częściowo istnieje.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselUjmaEdmund">Oprócz przykładów negatywnych są i przykłady cennej inicjatywy wychodzenia naprzeciw życzeniom ludności przez zakłady usługowe. Zorganizowano na przykład w jednym z miast województwa zielonogórskiego pogotowie techniczne na użytek ludności, czynne całą dobę, w składzie: ślusarz, elektryk, hydraulik. Wiele zakładów usługowych zmieniło godziny pracy, dostosowując je do życzeń ludności. Rzemieślnicy z branży napraw pojazdów samochodowych zorganizowali samorzutnie dyżury w niedziele i święta dla obsłużenia potrzeb turystyki samochodowej. Sądzę, że tak powinni pojmować swą rolę i zadania pracownicy zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselUjmaEdmund">Wysoki Sejmie! Podałem przykłady występujących jeszcze niedomagań i braków z przekonaniem, że podjęte odpowiednie kroki dla ich usunięcia przyczynią się do dalszego, bardziej prawidłowego rozwoju usług i postawienia ich na poziomie odpowiadającym życzeniom i potrzebom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Wznowienie obrad nastąpi jutro o godzinie 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę do jutra, to jest do 12 września do godziny 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">16 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczy wicemarszałek Sejmu Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kontynuujemy dyskusję nad informacją Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie ,i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Marian Przybyciński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Sieć usługowa w województwie katowickim była 'tradycyjna, to znaczy w lokalach małych, z przestarzałym parkiem maszynowym i małą ilością zatrudnionych. Rozmieszczenie sieci usługowej było nieprawidłowe, bowiem zakłady usługowe koncentrowały się głównie w centrach miast, podczas gdy peryferie i osiedla mieszkaniowe pozbawione były niejednokrotnie nawet usług podstawowych. Równie niedostateczna podaż usług dla ludności występowała na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Ubiegła pięciolatka spowodowała poważne zmiany na lepsze. W 1965 r. w stosunku do 1960 r. wartość usług dla ludności woj. katowickiego wzrosła z 700 mln zł do około 1. 200 mln zł, to jest z 200 zł na jednego mieszkańca w skali rocznej do 337 zł. Mimo pewnych trudności zadania gospodarcze pięciolatki wykonano w 99,1%.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Do najważniejszych trudności — wciąż trapiących rozwój usług — zaliczyć należy niewykorzystanie i tak szczupłych limitów inwestycyjnych na usługi. Nie wyegzekwowano również założonej wielkości pomieszczeń usługowych w ramach nowego budownictwa mieszkaniowego. Zadania programowe na tym odcinku wykonane zostały w 47,3%.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Program rozwoju usług na bieżącą pięciolatkę zakłada dalszy wzrost sieci o 3.800 nowych placówek — do 22,4 tys. w 1970 r. oraz dalszy wzrost wartości usług do 1.940 mln zł — z 337 zł na jednego mieszkańca rocznie do 531 zł. Na czoło wysuwają się zgodnie z zapotrzebowaniem ludności usługi elektrotechniczne, wulkanizacyjne, centralnego ogrzewania, wodno-kanalizacyjne, gazowe, naprawa zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, naprawy radiotelewizyjne, motoryzacyjne, usługi pralnicze i chemicznego oczyszczania. Założono poważny wysiłek w zakresie szkolenia i doszkalania.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Przewiduje się, że wszystkie nowe obiekty, szczególnie zlokalizowane w wolno stojących pawilonach usługowych, odpowiadać powinny wymogom najnowszej techniki świadczenia usług dzięki wyposażeniu technicznemu, zarówno krajowemu jak i pochodzącemu z importu. Realizacja pierwszego roku bieżącego planu 5-letniego nie przebiegała w sposób zadowalający. Mimo wykonania planu wartościowego w 102%, osiągnięcia kwoty 1.297,1 mln zł za usługi dla ludności — wzrost wartości w stosunku do 1965 r. był poniżej zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Niezadowalająca jest okoliczność, że najwięcej lokali usługowych otrzymuje się z rewindykacji, a więc lokale w starej zabudowie, i to najczęściej małe, w których nie można zorganizować nowoczesnych form świadczenia usług.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Aby wyrównać niedostateczną podaż usług w dzielnicach peryferyjnych i na osiedlach, w których inwestorzy nie oddali normatywnych powierzchni użytkowych — zmobilizowano piony drobnej wytwórczości do budowania wolno stojących pawilonów usługowych z własnych środków pozalimitowych — według lokalizacji wskazanej przez terenowe rady narodowe. Przyczyną niewykonania wielu zamierzeń była niedostateczna moc przerobowa w grupie robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Do usług deficytowych, na które jest największe zapotrzebowanie społeczne, należą usługi motoryzacyjne, naprawa artykułów gospodarstwa domowego i naprawa radioodbiorników i telewizorów. W celu zabezpieczenia usług motoryzacyjnych dla rosnącej szybko ilości pojazdów, zaplecze techniczne usług powinno dysponować większą przepustowością.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselPrzybycinskiMarian">W 1966 r. na 53 publiczne stacje obsługi, zaledwie 12 pracowało częściowo na drugiej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Szczególnie zaniedbane w zakresie zaplecza technicznego są okręgi wiejskie, gdzie znajduje się stosunkowo duża ilość motocykli. Przewiduje się, że usługi motoryzacyjne na terenach wiejskich świadczyć będą zakłady gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”, kółka rolnicze, ośrodki maszynowe oraz sektor nieuspołeczniony.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselPrzybycinskiMarian">W zakresie naprawy artykułów gospodarstwa domowego działało na początku obecnej pięciolatki 125 uspołecznionych placówek tego typu. Program rozwoju przewiduje zorganizowanie do końca 1970 r. dalszych 46 placówek, które zajmować się będą naprawą zepsutego sprzętu oraz punktów przyjęć zlokalizowanych w sieci handlu detalicznego na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Ze sprawozdawczości statystycznej za 1966 r. i za I półrocze 1967 r. wynika, że około 50% ogólnej wartości usług stanowią usługi gwarancyjne, a tylko około 20% usługi dla ludności. Stosunkowo za dużo artykułów w okresie gwarancyjnym trafia do zakładów usługowych, które swój potencjał mogłyby wykorzystać dla świadczenia usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselPrzybycinskiMarian">W dziedzinie usług radiotelewizyjnych na koniec 1965 r. na terenie województwa czynnych było 179 placówek usługowych tego typu. Program zakłada uruchomienie na koniec bieżącej pięciolatki dalszych 50 placówek.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Z danych województwa za 1966 r. i I półrocze 1967 r. wynika, że usługi gwarancyjne stanowią i tutaj 56% wartości świadczonych usług ogółem, a usługi dla ludności 40%.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Należy w ramach dalszych prac związanych z realizacją uchwał VII Plenum KC PZPR poprawić jakość produkowanych artykułów, a szczególnie w zakresie zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, produkcji radioodbiorników i telewizorów, by jak najmniejszy procent trafiał do napraw gwarancyjnych i przedsprzedażnych. Potencjał usługowy uwolniony od napraw gwarancyjnych będzie można wykorzystać bez dalszych nakładów inwestycyjnych do świadczenia usług odpłatnych dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Wysoka Izbo! Obok wspomnianych postulatów, chciałbym wysunąć jeszcze parę wniosków dotyczących usunięcia trudności, które wymagają załatwienia na szczeblu centralnym.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Problemem pierwszoplanowym, mającym istotny wpływ na rozwój działalności usługowej, jest uzyskanie dostatecznej puli lokali usługowych. Jak wspomniano, w okresie ubiegłej pięciolatki nie uzyskano planowanej ilości powierzchni użytkowej z nowego budownictwa mieszkaniowego, skutkiem czego około 110 osiedli na terenie województwa pozbawionych zostało usług bądź też wybudowano tam lokale usługowe, ale w niedostatecznej ilości, to jest poniżej obowiązujących normatywów.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Prezydium WRN wystąpiło do Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, towarzysza Stefana Jędrychowskiego, z pismem z dnia 5 stycznia 1967 r. o pomoc w i oz wiązaniu budowy wolno stojących pawilonów usługowych w osiedlach mieszkaniowych, których budowa została już zakończona. W odpowiedzi na pismo Komisja Planowania przy Radzie Ministrów zakomunikowała, że problem niedoinwestowania osiedli mieszkaniowych w urządzenia towarzyszące występuje na terenie całego kraju i wymaga załatwienia generalnego. Czekamy na to załatwienie.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Niezależnie od tego źródła uzysku lokali na usługi, konieczne jest zmobilizowanie pionów drobnej wytwórczości do intensywniejszego budownictwa wolno stojących pawilonów usługowych z własnych środków pozalimitowych na tych terenach, na których nie prowadzi się budownictwa osiedlowego, a więc w pierwszej kolejności na peryferiach miast i na terenach wiejskich. Ale hamulcem jest tu wspomniany limit 200 tys. zł. Ta kwota kredytu pozwala na budowę pawilonów o powierzchni od 50 do 80 m^2^. Takie małe pawilony nie zdają egzaminu, gdyż na terenach miast wydziały architektury niechętnie udzielają zezwoleń ze względów urbanistycznych, a na terenach wiejskich również taka powierzchnia jest za mała, gdyż tam organizuje się zakłady wielobranżowe. Problem ten rozwiązałoby podniesienie górnej granicy kredytów bankowych — z kwoty 200 tys zł do 500 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Następną trudnością, ograniczającą rozwój działalności usługowej, jest brak części zamiennych i materiałów atrakcyjnych. Największy brak części zamiennych odczuwa się przy naprawie artykułów gospodarstwa domowego, aparatów telewizyjnych i radiowych, samochodów, motocykli itp. Przede wszystkim dotyczy to sprzętu pochodzenia zagranicznego. Mimo terminowo składanych zamówień — części zamienne spływają z dużymi opóźnieniami, bardzo nieregularnie i przeważnie w niedostatecznych ilościach. Podobnie przedstawia się sprawa części zamiennych do sprzętu starszego typu, wycofanego z produkcji, bowiem producenci uważają się za zwolnionych z obowiązku produkowania części, a ponieważ chodzi tu o stosunkowo drobne ilości, przeto żadne uspołecznione zakłady nie chcą podjąć się dodatkowej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselPrzybycinskiMarian">Mimo że usługi dla ludności świadczy się w formie zorganizowanej i planowej od 1961 r. — to jednak do dzisiaj nie opracowano metod badania zapotrzebowania społecznego na usługi i stopnia pokrycia tego zapotrzebowania. Jedynym kryterium, którym posługujemy się na obecnym etapie, jest wartość usług przypadająca w skali rocznej na jednego mieszkańca. Kryterium takie jest niesłuszne, szczególnie na terenie województwa katowickiego, gdzie występuje cała armia fachowców najrozmaitszych branż, którzy nie korzystają z usług, gdyż sami potrafią sobie zepsuty przedmiot naprawić czy wykonać usługę.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Mazowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Wybór problematyki usług jako przedmiotu obrad Sejmu jest decyzją uzasadnioną i słuszną. Są to zagadnienia żywo odczuwane w naszym społeczeństwie; dziedzina ta stanowi obszar życiowych problemów każdego obywatela. Równocześnie stosunek do tej sfery gospodarki, jej funkcjonowanie i (potencjał, ranga i miejsce w organizmie społeczno-gospodarczym ma, i mieć będzie, ogromne znaczenie dla perspektywy całego naszego rozwoju społeczno-gospodarczego. Wychodząc właśnie z obu tych punktów widzenia, chciałbym sformułować swoje uwagi z zakresu polityki gospodarczej i społecznej, które odnoszą się — w sposób bardziej generalny — do podjętego przez Sejm tematu. Będę przy tym mówił nie tylko o usługach dla ludności, ale o usługach w ogóle.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Jest powszechnie uznane, że rozwój gospodarczy poszczególnych krajów przechodzi prze określone etapy. Za czasów fizjokratów, którzy głosili, że tylko rolnictwo produkuje wartości — kraje Europy zachodniej musiały zapewnić wyżywienie dla rosnącej liczby ludności, a więc przechodziły etap — „agraryzacji”. Za czasów Karola Marksa Europa zachodnia była w fazie industrializacji. Myśmy podobną fazę przeszli i zakończyli w latach pięćdziesiątych. Natomiast już od kilkudziesięciu lat kraje zindustrializowane wchodzą w trzeci etap rozwoju gospodarczego, który można by nazwać etapem serwicyzacji, czyli rozwoju usług. W etap ten, biorąc pod uwagę poziom rozwoju przemysłu, gospodarka polska powinna była wejść z końcem lat pięćdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wkroczenie w ten etap rozwoju gospodarczego mogło być odroczone, co prawda, nie bez kosztów i dających o sobie znać przez długi okres konsekwencji. Nie może jednak zostać zaniechane. Serwicyzacja stanowi konieczny wymóg rozwoju gospodarczego. Tak jak w wieku XIX powstanie i rozwój przemysłu oddziałały potężnie na przyśpieszenie rozwoju rolnictwa, tak jak dziś kraje, które nie mają przemysłu nie mogą rozwinąć rolnictwa, tak obecnie — rozwój usług warunkuje rozwój przemysłu, budownictwa, a także i rolnictwa. Ten stan rzeczy wynika z charakteru postępu technicznego i organizacyjnego, jaki jest realizowany powszechnie w produkcji. — „Nie może być mowy — stwierdza prof. Edward Lipiński — o priorytecie — „produkcji” nad — „usługami”, ponieważ pierwsza bez drugiej jest kadłubem, tworem nie przystosowanym do normalnego funkcjonowania. Wielka produkcja wypiera drobną, ale rodzi ogromną masę zakładów, drobnych warsztatów i fachowców o nowym typie i nowych funkcjach. Zaniedbanie produkcji usług jest efektem błędnego rozkładu priorytetów...” Wzrost popytu na usługi wynika równocześnie z ogólnego rozwoju społecznego, wiąże się ze wzrostem urbanizacji i powszechnym rozwojem oświaty i kultury, ze zwiększeniem się ruchliwości społecznej i przyrostem czasu wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselMazowieckiTadeusz">To znaczenie rozwoju usług zarówno dla strefy produkcji materialnej, jak i dla strefy konsumpcji — czy biorąc najszerzej dla gospodarki i kultury narodu — pokazuje, że obecnie musimy inaczej mierzyć poziom rozwoju gospodarczego kraju. Już nie tylko produkcja stali, cementu czy mleka na jednego mieszkańca charakteryzuje ten poziom, ale nasycenie bazami remontowymi i biurami konstrukcyjnymi, sprawność sieci zaopatrzeniowej, transportu i łączności, nasycenie informacją naukową, ilość miejsc w gastronomii, ilość telefonów przypadająca na jednego mieszkańca czy wielkość sieci handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Przyjmuje się, że syntetyczny miernik rozwoju usług stanowi udział zatrudnienia w usługach w stosunku do ogółu ludzi czynnych zawodowo. Jest powszechną prawidłowością, że wraz z rozwojem gospodarczym udział zatrudnionych w rolnictwie maleje, udział zatrudnionych w przemyśle i budownictwie początkowo wzrasta, a potem także maleje, udział zatrudnionych w usługach natomiast wzrasta.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Otóż mierzone tym wskaźnikiem miejsce Polski wśród wielu krajów Europy i świata nie jest zadowalające. W latach 1964—1965 udział zatrudnionych w usługach w stosunku do ogółu zatrudnionych wynosił u nas nieco więcej niż 25%, podczas gdy w tym samym czasie stosunek ten charakteryzował się w Czechosłowacji liczbą 31,5%, w ZSRR — 33%, na Węgrzech — 37,2%, w NRD — 42,5%, we Francji — 44%, w Wielkiej Brytanii — 49%.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Analizując tę sytuację można przy tym uczynić jedno charakterystyczne spostrzeżenie. Nasze opóźnienie w rozwoju usług w stosunku do przeciętnego poziomu krajów rozwiniętych wyraża się tym, że o ile w produkcji przemysłowej i rolnej osiągamy wskaźniki zbliżone do krajów uprzemysłowionych, to w dziedzinie usług pozostajemy za nimi daleko w tyle. W 1965 r., w porównaniu z Francją, osiągnęliśmy 67% produkcji energii elektrycznej i 72% produkcji stali na jednego mieszkańca, a tylko 59% w poziomie usług (mierzonym udziałem zatrudnienia w usługach w stosunku do ogółu zawodowo czynnych; gdyby stosunek ten można wyrazić za pomocą miernika mówiącego o jakości usług — odstęp ten byłby zapewne jeszcze większy). Rozpiętość ta — na korzyść przemysłu, a na niekorzyść usług — w porównaniu z Węgrami czy Włochami jest nie mniej uderzająca.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Nie trzeba zresztą zbyt wielu wyliczeń czy wskaźników, by udowodnić, że zarówno ilościowy, jak i jakościowy poziom usług nie nadąża za rozwojem naszego kraju i potrzebami społeczeństwa, o czym tu była mowa. Jest to prawda powszechnie odczuwana. Jest ona odczuwana tym ostrzej, że nader często widzi się zaprzepaszczane w tym zakresie możliwości, a zarazem porównuje się to z postępem, jaki dokonuje się w tym zakresie, zwłaszcza w krajach sąsiadujących z nami.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Stwierdzając ten stan rzeczy, nie chcę zaprzeczać temu wszystkiemu, co w tej dziedzinie osiągnięto. Poprawa, o której była mowa w referacie Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości, wyraziła się nie tylko zahamowaniem postępującej przedtem degresji, lecz ogólnym wzrostem wartości usług. Kwitując ten fakt, musimy jednakże spojrzeć na zagadnienie w takiej skali, w jakiej występuje ono w nowoczesnym, rozwijającym się społeczeństwie. Istniejący niedorozwój usług stanowi przyczynę wielu dzisiejszych bolączek w sytuacji, w której potrzeby społeczne, związane z szeroko pojętymi usługami, stale rosną. Równocześnie cały organizm społeczno-gospodarczy nie jest przygotowany do rozwoju usług zgodnego z ogólnym rytmem rozwoju społeczno-cywilizacyjnego. Miarę tego rozwoju może dać przewidywanie, jakie czyni francuski badacz i planista Jean Foumastié, który pisze, że u progu XXI wieku — więc już niedługo — w krajach rozwiniętych przemysł, rolnictwo i budownictwo zatrudniać będą 15— 20% ogółu zatrudnionych, a zatrudnienie w usługach wzrośnie 2 lub 3-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Tak więc gospodarka przyszłości, to w ogromnej mierze gospodarka usług, gospodarka szeroko pojętej usługowości. Problem usług zarówno na dziś, jak i tym bardziej na jutro, nie polega więc i u nas jedynie na drobnych korekturach, jakie należałoby zrobić, czy na niewielkich preferencjach, które należałoby temu sektorowi gospodarki przyznać. Chodzi o zdecydowane i konsekwentne podniesienie rangi tej sfery życia gospodarczego i o nowe spojrzenie na jej perspektywę rozwojową.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wymaga to przede wszystkim odejścia od traktowania tej dziedziny jako sfery wprawdzie ważnej, ale drugorzędnej. Utrzymuje się wciąż zakorzeniony głęboko pogląd, że usługi nie stanowią źródła dochodu narodowego, tak jak stanowi je przemysł czy rolnictwo. Znajduje to — o czym już była tu mowa — odbicie również w samym systemie obliczania dochodu narodowego, do którego nie wlicza się usług. Występujące w tej kwestii różnice odzwierciedlają spór nie tylko teoretyczny, ponieważ pogląd taki siłą rzeczy spychać musi sferę usług na pozycję drugorzędną i marginalną. Znajduje to też wyraz w niedocenianiu znaczenia rozwoju ogromnej dziedziny, jaką stanowi przemysł usługowy.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Narzuca się tu istotna uwaga. Sytuacji, w której chodziło o kluczowy dla gospodarki narodowej wybór polityczny, czy w ogóle budować własny przemysł ciężki, nie można porównywać z sytuacją, w której podstawowa industrializacja została już dokonana. Nie podważa się więc tamtej decyzji politycznie uzasadnionej, gdy się dziś postuluje, by nie tylko w rozwoju przemysłu ciężkiego, lecz i w szerokim rozwoju przemysłu usługowego, ina przykład związanego z turystyką, widzieć źródło, które mogłoby poważnie zasilić potencjał gospodarczy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wydaje się więc, że wyłaniają się tu sprawy, na które należy spojrzeć na nowo, jeżeli gospodarka nasza ma sprostać wymaganiom, jakie jej stawia kolejny etap rozwoju, w którym miejsce i ranga problematyki usług musi być zupełnie inna niż dotąd. Ogólnie bowiem biorąc, w rozwoju usług zarówno dla ludności, jak dla przemysłu, trzeba widzieć także element koniecznej harmonii wzrostu gospodarczego, bez której również postęp dotychczas intensywnie rozwijanych dziedzin gospodarki napotykałby przeszkody i hamulce.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ten nowy etap rozwoju naszej gospodarki zakładać więc musi znacznie poważniejsze niż dotychczas uwzględnianie dziedziny usług w nadchodzących planach rocznych i wieloletnich, zwłaszcza przy podziale funduszów inwestycyjnych. Nie sposób również wyobrazić sobie istotnego postępu w rozwoju usług bez znacznej poprawy w zaopatrzeniu w surowce, maszyny i sprzęt. Toteż kiedy mówię o koniecznym podniesieniu rangi usług, rozumiem, że wyrazić się to musi w odpowiednich decyzjach gospodarczych i takie decyzje postuluję.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Znaczne rezerwy w zakresie usług tkwią w społecznym stosunku do tej sprawy i w społecznym klimacie. Uruchomienie tych rezerw zależy przede wszystkim od dwóch czynników: od modelu, jaki przybierze rozwój systemu usług w Polsce — w jego nowej, bardziej dynamicznej fazie — oraz od wytworzenia w społeczeństwie nowego spojrzenia na szansę i perspektywę rozwojową tej dziedziny życia.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Klimat, jaki towarzyszył powstawaniu społeczeństwa socjalistycznego w Polsce, był dla usług, jako sfery działalności gospodarczej, niekorzystny. I to zarówno klimat urzędowy, jak i społeczny. Głębokie poczucie egalitaryzmu demonstrowało się między innymi w niechęci do podejmowania wszelkich form usługi. Traktowanie zaś usług jako drugorzędnego zjawiska w ogólnym schemacie ekonomicznym kraju powodowało obniżenie pozycji zawodów usługowych na skali prestiżu społecznego. Wreszcie istotne piętno wywarły niektóre aspekty przeobrażeń społecznych z lat 1948— 1955, związane z administracyjnym ograniczaniem rzemiosła i wypieraniem prywatnej inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Po przeobrażeniach 1956 r. nastąpiła pewna odbudowa rzemiosła. Jednakże zarówno z przyczyn psychologicznych, jak i niezależnie od nich, istniejący stan rzeczy nie jest zadowalający. Wielu starych rzemieślników wymarło bądź przeszło do innych zawodów. Dopływ zaś młodzieży do rzemiosła i działalności usługowej nie przedstawia się najlepiej. Często działają tu prawa selekcji negatywnej. Do zawodów tych idą ci, którzy nie dostają się do atrakcyjniejszych działów zatrudnienia i szkolnictwa. Równocześnie wobec braku wystarczająco rozbudowanej formalnej sfery usług i niedostatecznej jej operatywności, tworzy się częstokroć w wielu zakresach wtórny, nieformalny układ poprzez wykonywanie prywatnej działalności usługowej na marginesie zatrudnienia w przemyśle państwowym.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Dla dalszej, bardziej zdecydowanej zmiany istniejącego stanu rzeczy niezbędne wydaje się więc tworzenie warunków politycznych, ekonomicznych i psychologicznych, jasno zarysowujących perspektywę rozwoju tej dziedziny życia i gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Poruszając ten problem, chciałbym najpierw zwrócić uwagę na konieczność reinterpretacji pojęcia rzemieślnika. Tradycja przekazała nam rozumienie tego pojęcia wyłącznie jako działalności rękodzielniczej, która — z wyjątkiem bardzo wyspecjalizowanych zawodów — będzie w nowoczesnej gospodarce zanikać. Tymczasem etap serwicyzacji, w jaki nasza gospodarka musi wkroczyć, powinien zaznaczyć się odrodzeniem rzemiosła w nowej formie, jako rzemiosła usługowego. O ile w wytwarzaniu dóbr przemysłowych produkcja wielkiej skali ma wyraźną przewagę nad produkcją na małą skalę, to w dziedzinie usług występuje często konieczność osobistego kontaktu producenta z odbiorcą, a rozproszony i zróżnicowany popyt ujawnia nieraz nawet przewagę produkcji drobnej. W tej sytuacji, charakterystycznej dla dziedziny usług, nie można uważać rzemiosła za pewnego rodzaju relikt epoki przedprzemysłowej, lecz za formę działalności produkcyjnej, która przybiera również nowe postacie i musi rozwijać się obok wielkiego przemysłu usługowego. Ta działalność rzemieślnicza i drobno-usługowa, utrzymująca się i rosnąca wraz z ogólnym rozwojem nowoczesnej gospodarki, powinna mieć nie tylko prawo egzystencji, lecz i własną perspektywę w ramach systemu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Tak jak w dziedzinie rolnictwa znaleźliśmy w Polsce własną drogę rozwoju, prowadzącą do intensyfikacji produkcji rolnej i włączającą indywidualną gospodarkę chłopską w całość gospodarki socjalistycznej, tak również w sferze szeroko pojętych usług konieczne jest znalezienie takiej drogi, która by intensyfikowała dziedzinę usług, stwarzając warunki dla rozwoju indywidualnej działalności usługowej tam wszędzie, gdzie taka działalność jest racjonalna i potrzebna i która by zarazem włączała tę działalność w system gospodarki socjalistycznej, zapewniając jej tym samym trwałą perspektywę.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Zwracając uwagę na rolę, jaką w sferze usług może i powinno odegrać indywidualne rzemiosło, nie zapominam, że warunki ekonomiczne i społeczne naszego kraju dyktują bardzo poważne zadania zarówno dla państwowej, jak i spółdzielczej formy usługowej. Idzie jedynie o to, by intensyfikując usługi, dopasować ich formy najwłaściwiej do charakteru podejmowanych usług, włączając wszystkie te formy w system gospodarki socjalistycznej. Nie muszę podkreślać, jak ogromne jest tu miejsce spółdzielczości. Wydaje mi się natomiast, iż częstokroć skrępowanie przepisami pozbawia ją koniecznej elastyczności i hamuje jej dynamikę. Sądzę, że przedsiębiorstwa państwowe powinny skoncentrować się przede wszystkim na dużych przedsięwzięciach usługowych. Równocześnie system zarządzania w dziedzinie usług musi nabrać większej elastyczności. Przedsiębiorstwa usługowe muszą w znacznie większej mierze niż przedsiębiorstwa przemysłowe zależeć od rynku. Dlatego też system funkcjonowania tych przedsiębiorstw, przepisy dotyczące ich funduszy, współpraca z pozostałą gospodarką, muszą być bardziej elastyczne niż w innych przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Organy centralne, mające do czynienia ze sferą usług, powinny skupiać swoją uwagę na tym, co tworzy dźwignię ogólnego postępu w tej dziedzinie, zwłaszcza na rozwoju bazy technicznej usług i na przygotowaniu kadr, odchodząc coraz konsekwentniej od złych tradycji szczegółowej reglamentacji.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W działalności państwa w tej dziedzinie muszą natomiast dochodzić do głosu założenia polityki społecznej. Istnieje taki problem, zwłaszcza w państwie socjalistycznym. Oczywiście, ważne jest podniesienie poziomu usług w ogóle. Ale musimy również zdawać sobie sprawę, jakie dziedziny usług powinny być otoczone szczególną uwagę ze względu na założenia społeczne, jakimi się kierujemy. Nie ulega wątpliwości, że do dziedzin takich należeć powinny na przykład te rodzaje usług, które wiążą się z ułatwieniem wypoczynku człowieka pracy, czyli usługi rekreacyjne lub też te dziedziny, które mają zadanie nieść pomoc dla kobiet pracujących zawodowo. Należą tu również wszelkiego rodzaju usługi związane z mieszkaniem, jako tym miejscem, w którym potwierdza się autonomia człowieka i które nie może być miejscem udręki, lecz powinno być miejscem ułatwiającym człowiekowi życie pełne, twórcze.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Chciałbym tu też zwrócić uwagę na dwie sfery potrzeb, ważne z punktu widzenia polityki społecznej. Myślę o usługach na rzecz rodziny w ogóle oraz o usługach rozwijanych pod kątem sytuacji człowieka starego. Sfera usług może być z jednej strony dziedziną, która przedłuży okres zdolności produkcyjnej wielu ludzi posiadających doświadczenie, co może być z ogromnym pożytkiem dla gospodarki i życia społecznego. Z drugiej zaś strony nasza gospodarka usługowa musi przystosować się w nadchodzących latach do sprostania potrzebom — „wyżu starości”. Nie mniej ważne jest zagadnienie usług dla rodziny, zwłaszcza wielodzietnej. Należy wyrazić nadzieję, że inicjatywy, jakie mogłyby zostać w tej dziedzinie podjęte, zwłaszcza przez organizacje społeczne, niezależnie od tego z jakiej motywacji światopoglądowej czy ideowej będą płynąć, spotkają się ze zrozumieniem i — „zielonym światłem”.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Wielokrotnie mówiono w tej dyskusji, jak poważne są wymagania i oczekiwania społeczne związane z dziedziną usług. Trzeba powiedzieć, że klimat polityczno-moralny, atmosfera psychiczna w społeczeństwie w dużej mierze zależą od usługowości gospodarki, od sprawności handlu i transportu, wszelkich usług naprawczych, komunalnych, wczasowych, mieszkaniowych itp. Toteż postulaty, jakie wyłania ta debata, kierują się nie pod adresem jednego z resortów, choćby nawet został on uznany za wiodący w tej dziedzinie, lecz pod adresem całej naszej gospodarki, ponieważ cała gospodarka bezpośrednio czy pośrednio stanowi o sytuacji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Rozumiemy, że poprawy w dziedzinie usług nie można oczekiwać z dnia na dzień. Istotne jest jednak to, czy w wyniku postawienia tych spraw na forum Sejmu nastąpi w praktycznych decyzjach polityczno-gospodarczych dowartościowanie tej dziedziny oraz, czy wraz z tym nastąpi przygotowanie naszej gospodarki do wejścia w dalszy etap rozwojowy, charakteryzujący się szerokim rozwinięciem dziedziny usług. Takie właśnie generalne konsekwencje tej debaty postulujemy.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Obecne posiedzenie Sejmu ma dwa wątki i — siłą rzeczy — oba one pozostają w świadomości każdego z nas tu obecnych. Pierwszy — stanowi ten kapitalny problem nie tylko gospodarczy, lecz i społeczny, o jakim dyskutujemy i jaki wynika w toku normalnej pracy Izby — problematyka rozwoju usług. Wątek drugi wynikł z okoliczności nadzwyczajnych, spowodowany został wizytą Prezydenta Francji, którego na tej sali gościliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Pragnę jedynie krótko podkreślić, iż w tym, co zostało tu wczoraj wypowiedziane przez Generała de Gaulle'a i przez I Sekretarza Władysława Gomułkę, w konfrontacji miarodajnych słów politycznego kierownictwa Polski i Francji, widzimy zadatek rzeczy ważnych, z którymi łączymy duże nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Polska w trwały sposób określiła swoje miejsce na mapie politycznej współczesnego świata. Podkreślił to niemal w przeddzień wizyty w Polsce francuski minister spraw zagranicznych stwierdzając, iż oparcie polityki polskiej na sojuszu z ZSRR zyskuje w Polsce zrozumienie ogólnonarodowe, czego wyrazem — jak mówił — jest między innymi postawa katolików w Sejmie. Jest to diagnoza słuszna i odpowiadająca rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ta właśnie Polska, w której nakazy rozumnego wyboru politycznego zapuszczają szerokie korzenie społeczne, jest zarazem krajem głęboko zainteresowanym w rozwoju polityki współistnienia i odprężenia w Europie. Spotkanie z Francją ma w tym zakresie ogromne znaczenie i może w konsekwencji i z czasem pchnąć poważnie naprzód sprawę odprężenia, zbliżenia i bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-37.30" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Dla nas i dla środowisk, które w Sejmie reprezentujemy, spotkanie z Francją ma szczególną wymowę. Związki chrześcijańskiej kultury obu krajów były żywe nie tylko w przeszłości, lecz i dziś, kiedy to nowatorskie prądy myśli francuskiej stanowiły drożdże współczesnego odrodzenia chrześcijańskiego w święcie.</u>
+ <u xml:id="u-37.31" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Polska polityka zagraniczna, intensyfikująca swoją aktywność w kierunku zbliżenia i odprężenia w Europie, może liczyć na szerokie poparcie społeczne. Korzystając wiele razy w różnych dziedzinach z prawa krytyki, i nigdy się go nie wyzbywając, uważaliśmy za słuszne podkreślić niejako na gorąco swoje poparcie i swoją sympatię dla tego wysiłku. A także swoją nadzieję, że będzie on rozwijany.</u>
+ <u xml:id="u-37.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Kiełczewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z zainteresowaniem i satysfakcją wysłuchałem informacji Ministra Lechowicza na temat usług. Muszę przyznać, że rzadko można słyszeć tak poważne i rzeczowe wypowiedzi na temat, o którym wprawdzie coraz więcej się mówi, ale który jest jednocześnie przedmiotem tylu nieporozumień. Nie ma w tym nic dziwnego, o ile bowiem takie pojęcia, jak górnictwo czy przemysł, są jednoznaczne, przez usługi każdy nieomal rozumie co innego.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Mówię o tym nie bez powodu. W rzemiośle występują usługi i produkcja jednocześnie. Podstawowym kierunkiem rzemiosła są usługi. Ale istnieją też rzemiosła, na przykład piekarstwo lub garncarstwo, w których usługi wcale nie występują z racji ich zakresu działania, albo grają one podrzędną rolę. Przekonanie, że w usługach leży przyszłość rzemiosła, podzielają znawcy problemu na wschodzie i na zachodzie. Rozumie je także samo rzemiosło. W wielu jednak rzemiosłach, jednoczesne wykonywanie usług i produkcji jest warunkiem istnienia zakładów, gdyż popyt na same tylko usługi nie wystarcza na zapewnienie im podstaw istnienia.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Niektórzy działacze sądzą, że produkcja jest zawsze bardziej opłacalna od usług, i że jeśli to jest tylko możliwe, rzemiosło ucieka od usług do produkcji. Pozwolę sobie wyrazić odmienny pogląd. Ryzyko związane z wykonywaniem produkcji jest przeważnie większe, niż ryzyko związane z wykonywaniem usług istnieje niebezpieczeństwo zapasów wyrobów gotowych, na które może zabraknąć nabywców); często trudniej jest o surowce na produkcję niż na usługi. W rzeczywistości każdy rzemieślnik stara się głównie o zapewnienie sobie ciągłości pracy i łączenie usług z produkcją jest w wielu rzemiosłach jedyną drogą do tego celu. W tych warunkach decyzja co do wyboru kierunków działalności wynika właśnie z konieczności utrzymania zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Prawidłowa polityka popierania rozwoju usług w rzemiośle polega więc na jednoczesnym popieraniu rozwoju uzupełniającej produkcji rzemieślniczej. Około ^3^/~4~ usług i produkcji rzemiosła trafia ostatecznie do ludności bezpośrednio lub przez handel uspołeczniony. Przyczyna tego leży w rozmiarach rzeczywistego popytu na pracę rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Wydane w ostatnich kilkunastu miesiącach nowe przepisy prawne poważnie ułatwiły rozwój usługowej działalności rzemiosła. Dotyczy to przepisów prawa rzemieślniczego, prawa o ustalaniu cen na usługi rzemiosła, podatkowego uprzywilejowania drobnych i średnich zakładów usługowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Statystyka uczy, że silną dynamikę rozwojową wykazują głównie rzemiosła usługowe, których waga w ogólnej masie zakładów rzemieślniczych wzrasta. Informacje o rozwoju rzemiosła w I półroczu bieżącego roku wskazują na to, że kierunki rozwoju rzemiosła są prawidłowe. Dlatego — z wyjątkiem warunków zbytu — rzemiosło nie domaga się zmiany istniejących ani wydania nowych przepisów prawnych. To, co postuluje rzemiosło, to tylko elastyczniejsze wykonywanie przez niższe ogniwa władzy państwowej już wydanych przepisów, to odejście od operowania nie zawsze słusznymi schematami myślenia, to — jak bym to nazwał — całościowe ujmowanie problemów rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Chodzi mi zwłaszcza o przyznawanie rzemieślnikom lokalizacji umożliwiającej im wykonywanie usług. Obecnie, władze w wielu przypadkach czynią trudności w przyznawaniu takiej lokalizacji. Zmiana tego postępowania nie wymaga wydania żadnych nowych przepisów, wymaga tylko dobrej woli ze strony rad narodowych. To samo dotyczy zaniedbań w budowie lokali usługowych w nowych osiedlach, polegających na wadliwym projektowaniu sieci usług. W stolicy na przykład buduje się w śródmieściu wielkie budynki, w których żyją tysiące ludzi, ale na parterach zamiast sklepów spożywczych, fryzjerów czy krawców lokalizuje się — obok wielkich domów towarowych — sklepy z artykułami przemysłowymi.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Dalszy rozwój rzemiosła i jego usług wymaga — nie zaniedbując rozwoju usług prostych, szczególnie na wsi — udostępnienia rzemiosłu nowoczesnych urządzeń, bez których nie jest możliwe naprawianie skomplikowanych maszyn i urządzeń, posiadanych przez ludność. Najlepszy nawet fachowiec nic nie poradzi bez odpowiedniego sprzętu. To jest jeden z głównych warunków polepszenia jakości usług, rozwoju usług w ogóle. Zaniedbania w tej dziedzinie powodują przedwczesne zużywanie się dóbr trwałego użytku, są marnotrawieniem mienia społecznego. Bez ich usunięcia nie można też mówić o doskonaleniu zawodowym rzemieślników, które jest koniecznością w okresie tak szybkiego rozwoju techniki.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Skuteczność środków zastosowanych ostatnio dowodzi słuszności poglądów, że rzemiosło rozwija się wtedy, gdy posiada możność rentownej pracy. Możność ta istnieje, gdy nie ma przeszkód w rozwijaniu tych wszystkich kierunków działania, które należą do zakresu pracy danego rzemiosła. Nie można bowiem ukierunkować rozwoju rzemiosła nakazami administracyjnymi, skuteczność ich jest minimalna, powodują one co najwyżej tylko ucieczkę od rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Żaden szanujący się rzemieślnik nie ucieka od usług, każdy rozumie, że jest to jego podstawowym obowiązkiem w stosunku do społeczeństwa. Obowiązek ten jednak może być spełniany pod warunkiem, że praca rzemieślnika będzie opłacalna.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Chciałbym jeszcze wspomnieć o paru problemach więżących się z rozwojem usług w rzemiośle. Powstaje konieczność, moim zdaniem, odformalizowania niektórych przepisów prawa lokalowego, na przykład umożliwienie rzemieślnikom wynajmowania lokali użytkowych w domkach jednorodzinnych; zwiększenia wymagają limity kredytów dla rzemiosła, zwłaszcza na budowę i rozbudowę zakładów usługowych. Samorząd rzemiosła, wspólnie ze spółdzielczością rzemieślniczą, powinny stworzyć system poręczania kredytów dla kandydatów do rzemiosła. Spółdzielczość rzemieślnicza powinna stwarzać preferencje w zaopatrywaniu w surowce z przydziałów i penetracji rzemieślników usługowych oraz udzielać słabym ekonomicznie i organizacyjnie zakładom usługowym pomocy technicznej i gospodarczo-organizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Wskazane byłoby, aby Komitet Drobnej Wytwórczości, który był przecież jednym z głównych inicjatorów wprowadzanych zmian prawno-ekonomicznych w sytuacji rzemiosła, czuwał nadal wnikliwie nad prawidłową realizacją polityki centralnej w terenie, aby wpływał w tym kierunku na postępowanie władz administracji przemysłowej i przy pomocy organizacji samorządowych i gospodarczych rzemiosła śledził bieżąco postępujący rozwój rzemiosła, udzielając czynnego poparcia zdrowej inicjatywie tych władz i organizacji, a także pomocy w popieraniu pożądanych kierunków rozwoju rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Poruszone przeze mnie niektóre tylko aspekty rozszerzenia działalności usługowej rzemiosła wymagają większego zrozumienia spraw rzemiosła przez rady narodowe, operatywnego działania organizacji rzemieślniczych i obywatelskiej postawy rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselKielczewskiWaclaw">Mówię o tym z całym przekonaniem, gdyż rzemiosło rozumie spoczywający na nim obowiązek społeczny i odpowiedzialność za wykonanie zadań, wypływających z potrzeb społeczeństwa i gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Mieczysław Stachura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Utarło się w opinii polskiej przekonanie, że problemy wielkie, należące do dziedziny ekonomicznej, zostały na ogół dobrze rozwiązane przez Polskę Ludową. Ta sama opinia wyrażana przez ośrodki masowego przekazu, wyrażana na najróżnorodniejszych konferencjach, naradach, między innymi na spotkaniach posłów z wyborcami stwierdza, że tak zwane problemy i sprawy powszednie, małe, stale jeszcze oczekują na rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Jeśli jednak zauważyć fakt, iż te sprawy małe, codzienne, nie rozwiązane przez okres ponad 20 lat, dotyczą każdego obywatela, że tych spraw jest bez liku, to te drobnostki wzięte razem, układają się w problem wielkiej wagi nie tylko i nie tyle ekonomicznej, lecz i politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Przeciętny obywatel skłonny jest czasami nawet patrzeć na rezultaty gospodarki narodowej przez pryzmat spraw właśnie drobnych, powszednich, z którymi ma do czynienia na każdym kroku. Gdy one dokuczają, gdy nie są rozwiązane, stanowią często nieprzejrzystą kurtynę, zakrywającą nawet sprawy wagi państwowej, ogólnonarodowej, a nierzadko i międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Nasza propaganda bardzo słusznie wiele uwagi poświęciła pięknu i perspektywom zawodu hutnika, czy stoczniowca. Stąd też to, między innymi, przeświadczenie opinii społecznej o dobrym rozwiązaniu problemów wielkich. Ale ta sama propaganda niesłusznie zapomniała o zawodach hydraulika czy mechanika, dbającego o sprawność maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Jest już więc stosowny czas, aby stworzyć odpowiedni klimat zarówno w opinii społecznej, jak i u czynników decydujących o rozwoju gospodarki narodowej, który sprzyjałby przekonaniu, że w zbudowaniu nowoczesnego, socjalistycznego społeczeństwa usługi odgrywają rolę niepoślednią, że bez szeroko rozwiniętych, opartych na wysokiej technice usług, nie jest możliwy ani dalszy wzrost poziomu życiowego ludności, ani należyte wykorzystanie efektów nakładów na produkcje.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselStachuraMieczyslaw">To jest pierwsze zagadnienie, jakie chciałbym zgłosić na marginesie obecnej debaty. Zagadnienie drugie, to kompleksowość usług. A więc: usługi socjalne, służba zdrowia, turystyka i wypoczynek, usługi kulturalne i rozrywkowe, dystrybucja towarów rynkowych, szeroka sfera usług komunalnych, a nawet także ogromny zakres usług świadczonych przez administrację. Zagadnienie kompleksowości usług jest ważne przede wszystkim z tego powodu, że rozwój tych usług może i powinien w coraz większym stopniu wpływać na rozmiary produkcji materialnej w wyniku bezpośredniego i pośredniego oddziaływania na wzrost wydajności pracy zatrudnionych w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselStachuraMieczyslaw">To, co potocznie nazywamy — „usługami dla ludności”, dotyczy tylko pewnego wycinka usług, mianowicie naprawczych, konsumpcyjnych oraz niektórych usług typu produkcyjnego, wykonywanych na indywidualne zlecenia konsumentów i wreszcie pewnych usług z pogranicza handlu i gospodarki komunalnej, jak hotelarstwo, prywatna gastronomia, campingi itp. Dostrzegamy ich niedostatek i szukamy dróg wyjścia. W wielu jednak wypadkach rozmiary usług rosną niepotrzebnie. Na przykład w dziedzinie naprawczej i konserwacyjnej. Jak to — może ktoś zapytać — niepotrzebnie? Przecież ta sfera usług będzie rosła w miarę postępu mechanizacji gospodarstw domowych, radiofonizacji i rozwoju telewizji oraz motoryzacji. Owszem, tak — odpowiadam. Będzie rosła. Ale zbyteczność ich widać wówczas, gdy poprzez usługi odrabiane są zaniedbania przemysłu. Niska jakość wielu produktów całkiem niepotrzebnie absorbuje aparat usługowy. W dodatku zbyt często skomplikowane mechanizmy lub aparatura wykonana w zakładach o wysokim standardzie wyposażenia technicznego i przez wysoko kwalifikowaną załogę naprawiana jest i konserwowana przez ludzi bez większych kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Tak na przykład w dwutygodniku — „Przegląd Drobnej Wytwórczości” z lipca bieżącego roku znalazłem pouczającą w tej sprawie następującą ilustrację: — „Charakterystyczny jest skład załogi stacji obsługi samochodów w Płocku: mistrz zmianowy i magazynier są z wykształcenia technikami obróbki skrawaniem, drugi magazynier ma kwalifikacje pracza-farbiarza, elektrykiem jest czeladnik ślusarski, tokarzem — robotnik przyuczony. Na 10 mechaników i monterów — 6 jest przyuczonych”.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Nie lepiej jest i w usługach radiotechnicznych. Na takich ludzi więc — co się zdarza — przemysł przerzuca swoje kłopoty wynikłe z kooperacji, jakości materiałów i podzespołów oraz z wielu innych czynników decydujących o poziomie wykonawstwa. Praktycznie zaś przerzuca je na konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wnioski są proste: dla przemysłu — dbałość o wysoką jakość produkcji; dla Komitetu Drobnej Wytwórczości — rozwiązanie palącego problemu szkolenia kadry już zatrudnionej w usługach, jak i odpowiedniej polityki płac, która uczyni tę sferę zatrudnienia bardziej atrakcyjną dla dobrych fachowców.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Problem trzeci. System socjalistycznego gospodarowania — obiektywnie skłania do konserwacji i remontów przedmiotów trwałego użytkowania, znajdujących się i we władaniu jednostek uspołecznionych i użytkowanych indywidualnie przez obywateli. Właśnie z tego powodu bardzo często sięgamy do usług świadczonych przez osoby, których działalność usługowa wymyka się wszelkiej statystyce. Chodzi tu o pracowników różnych przedsiębiorstw uspołecznionych, którzy po pracy lub w czasie urlopu wykonują różne roboty, o które trudno doprosić się w punktach usługowych. Zjawisko to jest powszechne, zwłaszcza w dużych miastach i w ośrodkach przemysłowych. Ta forma rozszerzania bazy usług spełnia poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Trzeba jednak z tej wysokiej trybuny zgłosić dwie zasadnicze uwagi:</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselStachuraMieczyslaw">po pierwsze — zdarza się, że działalność usługowa prowadzona jest nie tylko po pracy i nie tylko w okresie urlopu, ale w czasie trwania pracy i w czasie tak zwanego — „zwolnienia lekarskiego”;</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselStachuraMieczyslaw">po drugie — trudności w uzyskaniu materiałów i części zamiennych w handlu powodują, lub mogą powodować, sięganie do zapasów w magazynach przedsiębiorstw uspołecznionych. Stąd chyba płynie źródłosłów dla takich nowych pojęć w języku polskim, jak — „przecieki” — w znaczeniu oczywiście odmiennym od tradycyjnego rozumienia tego słowa.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Powszechność dorabiania poza godzinami pracy jest zjawiskiem daleko poważniejszym od tego fragmentu, który dotyczy usług. Wykracza ono poza dyskutowany dzisiaj temat. Wspomnę tylko na marginesie, że dążeniem powinno być zastosowanie takiej polityki płac, która rzeczywiście uczyniłaby bardziej korzystne dla pracownika podnoszenie jakości i wydajności pracy w miejscu zatrudnienia, niż dorabianie poza nim. To oczywiście wymaga realizmu organów państwowych w określaniu płacy, polegającego na przewidywaniu, ile rzeczywiście musi wydać pracownik na utrzymanie swoje i rodziny. Bez tego będzie występować zjawisko masowego dorabiania poza miejscem zatrudnienia, co w wypadku usług w znacznym stopniu ułatwia nam życie, ale jednocześnie powoduje zanik poczucia odpowiedzialności za wyniki pracy w przedsiębiorstwie macierzystym.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Problem czwarty. Państwo przeznaczyło poważną część budżetu i środków na rozwój rolnictwa. W tej to części budżetu i w tych środkach mieszczą się również usługi dla wsi i rolnictwa. Według zgodnej oceny fachowców, jak wynikało to z bieżącej debaty, stan rozwoju usług dla wsi jest wysoce niedostateczny. Rodzaje i rozmiar świadczonych usług nie tylko nie zaspokajają potrzeb produkcyjnych wsi, istotnych dla rozwoju naszej gospodarki w bieżącym pięcioleciu, ale również wpływają hamująco na postęp w warunkach bytowych ludności rolniczej. Przy czym trudno tu odróżnić, które usługi służą bezpośredniemu podnoszeniu poziomu życiowego ludności wiejskiej, a które obsługują produkcję rolną. Żadne bowiem dane statystyczne nie potrafią uchwycić tego rozgraniczenia. Jest ono niemożliwe do przeprowadzenia ze względu na to. że na przykład zaopatrzenie rolnictwa w wodę wiąże się zarówno z poprawą warunków produkcyjnych, jak i bytowych. Zresztą wiele usług produkcyjnych wpływa bardziej bezpośrednio na poziom życia przez wzrost dochodów chłopów- producentów i ich rodzin, niż dzieje się to w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Warto się także zastanowić nad sprawą możliwości skierowania do działalności usługowej chłopów-robotników, którzy odpowiednio przeszkoleni, mogliby mieszkając na wsi wypełnić dotkliwą lukę w zapleczu usługowym dla rolnictwa. Nie wchodząc głębiej w ten temat, chce wskazać na możliwość zajęcia się nim przez kółka rolnicze, które zresztą powinny w dużo większym stopniu niż to czynią dotychczas zajmować się problemami organizacyjno-technicznymi usług dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wreszcie problem piąty i ostatni. Powszechnie wiadomo, że usługi w ich bogatym zestawie rozwijają sie niezwykle dynamicznie na całym świecie. Jest to naturalny wynik pogłębienia się podziału pracy, a równocześnie warunek dynamicznego i nowoczesnego rozwoju gospodarczego. Sfera usług zaczyna odgrywać coraz bardziej decydującą rolę w podnoszeniu poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Trudno obecnie mówić o jakimś jednolitym mierniku poziomu usług i wielkości ich udziału w ogólnym dorobku gospodarczym kraju. Pewną orientację w tym względzie daje porównanie stanu zatrudnienia w tej dziedzinie, o czym tutaj już mówiono. Natomiast w statystyce i pracach ekonomicznych przyjmuje się coraz częściej określenie — „trzecia strefa zatrudnienia”. Pierwsza obejmuje rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo, druga — przemysł i budownictwo, reszta działalności ludzkiej — to tak zwana — „trzecia strefa” — nazywana w literaturze francuskiej, a również i w statystykach Międzynarodowego Biura Pracy — „tertiaire”.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Otóż udział zatrudnienia w — „trzeciej strefie” w ogólnej liczbie czynnych zawodowo wynosił w Polsce przed wojną około 17%, w 1950 r. — około 20%, a w 1965 r. — jak już mówiono w dyskusji — około 25%. Przeciętna światowa natomiast wynosi obecnie około 27%, a w wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych udział ten sięga od 39% w Japonii do ponad 60% w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Przykład Japonii jest tu szczególnie ważny, gdyż jest to kraj, w którym dochód narodowy na głowę ludności jest zbliżony do naszego. Fakt, że udział zatrudnienia w dziedzinie usług jest u nas niższy niż przeciętna światowa — ma swoją wymowę. Szczególnie, że niższy niż przeciętnie udział w zatrudnieniu trzeciej strefy występuje z reguły w krajach o niższym od przeciętnego udziale drugiej strefy — przemysłu i budownictwa. U nas natomiast druga strefa zatrudnienia obejmuje około 30% ogółu zawodowo czynnych przy przeciętnej światowej, wynoszącej około 23%. Tak więc nasz kraj, legitymujący się znacznym stopniem uprzemysłowienia, powinien nadrobić wyraźnie widoczny niedorozwój usług.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Trzeba przy tym zwrócić uwagę na fakt, że w wielu europejskich krajach socjalistycznych udział trzeciej strefy zatrudnienia w 1965 r. przewyższał znacznie ten sam poziom notowany w Polsce. Tylko w Rumunii, Bułgarii i Jugosławii notujemy niższe od Polski zatrudnienie w trzeciej strefie. Według badań Instytutu Gospodarstwa Społecznego w omawianych krajach socjalistycznych, zatrudnienie w trzeciej strefie osiągnie w 1970 r. przeciętny udział w wysokości około 32%, a w 1980 r. — aż 40%. Według wstępnych szacunków, u nas udział ten wyniesie w 1970 r. około 27%.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselStachuraMieczyslaw">Wysoka Izbo! Kończąc swoje uwagi, chciałem tylko podkreślić, że dystans dzielący nas od wyżej rozwiniętych pod względem usług krajów socjalistycznych nie zmniejszy się w ciągu najbliższych 5 lat, że jest to jeszcze jeden sygnał wskazujący na konieczność rozwoju omawianej przez Wysoką Izbę dziedziny naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W celu ustosunkowania się do dyskusji zabierze obecnie głos Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości poseł Włodzimierz Lechowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Bogata dyskusja potwierdziła w pełni niezmierną aktualność i społeczną wagę problemu usług i jego integralne związki z dalszym rozwojem gospodarki narodowej i z podnoszeniem warunków życiowych ludności. Dyskusja potwierdziła też wielostronne związki problemu rozwoju usług z pracami licznych resortów, instytucji, a nade wszystko rad narodowych, które są bezpośrednimi wykonawcami i koordynatorami planów rozwoju usług w terenie. Koordynacja centralna bowiem może obejmować tylko problemy związane ze stwarzaniem ram prawnych dla działalności usługowej, podstaw ekonomicznych dla rozwijania tej działalności, problemy zaopatrzenia, projektowanie typowych rozwiązań dla poszczególnych dziedzin w działalności usługowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Dyskusja zawierała również obszerną krytykę obecnego stanu, zwracając uwagę na nie rozwiązane lub niedostatecznie jeszcze rozwiązane kwestie podaży usług. Należałoby od razu, dla uniknięcia nieporozumień wyjaśnić — w związku z głosem posła Mazowieckiego — że grupa usług, o których dyskutujemy, mianowicie usług materialnych typu rynkowego, takich jak usługi przemysłowo-naprawcze, remontowo-budowlane, usługi produkcyjne dla wsi — nie były nigdy przedmiotem sporu lub dyskusji, czy tworzą one dochód narodowy; Wiadomo powszechnie, iż ta grupa usług tworzy dochód narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Po drugie — poseł Mazowiecki, podobnie jak poseł Stachura, powołując się na liczne źródła naukowe, wykazywali dysproporcje w zatrudnieniu w sferze usługowej pomiędzy nami a krajami wyżej rozwiniętymi. Dyskutanci zdają sobie niewątpliwie sprawę, że istniejące proporcje narosły w wyniku wieloletniego rozwoju przemysłu w tych krajach i że rozwój tych krajów zaczynał się nie od sfery usługowej, a od uprzemysłowienia i urbanizacji, Problem, nad którym dziś dyskutujemy, jest rezultatem i wynikiem ponad 20-letniego dorobku naszego kraju w dziedzinie uprzemysłowienia i ogólnego rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wreszcie — na co trzeba zwrócić uwagę — zatrudnienie w sferze usługowej w krajach kapitalistycznych wyrasta nie tylko na gruncie społecznej efektywności działalności usługowej, która dla nas jest decydującym motywem rozwoju tej działalności. Tam częstokroć decyduje efektywność czy rentowność działalności usługowej dla określonego przedsiębiorcy prowadzącego dane usługi, a te dwie sfery efektywności nie zawsze pokrywają się ze sobą — nie zawsze jesteśmy zainteresowani w rozwijaniu takich usług, jakie bardzo bujnie plenią się w krajach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Niektóre kwestie, w wyniku wielostronnego naświetlenia w kolejnych wystąpieniach dyskusyjnych na forum Wysokiej Izby, wysunęły się zdecydowanie na czoło. Należą do nich w szczególności: usługi dla wsi, metody programowania usług w oparciu o badania naukowe, sprawy inwestycji usług, rozwój usług w rzemiośle, postęp techniczny w usługach i zaopatrzenie w materiały i części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Po wyjaśnieniach Ministra Handlu Wewnętrznego, towarzysza Sznajdra, w sprawie zaopatrzenia w części zamienne, chciałbym ustosunkować się do pozostałych kwestii, podkreślając na wstępie, że generalnie biorąc, w wypowiedziach obywateli posłów znajduję zgodną sugestię, iż węzłowym problemem poprawy sytuacji i dalszego rozwoju jest optymalne zrealizowanie i wykorzystanie tych środków i preferencji, które decyzjami rządu zostały już, w granicach istniejących możliwości, zabezpieczone na rzecz usług w bieżącej pięciolatce i postawione do dyspozycji resortów, rad narodowych i organizatorów usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W toku dyskusji liczni posłowie, zwłaszcza obywatele posłowie: Ostapczuk, Duda, Janczyk, Ilczuk i Łęczycki, wiele uwagi poświęcili problematyce usług dla ludności wiejskiej. Odpowiada to rzeczywistości, wzrastającym potrzebom i nie zawsze zadowalającej sytuacji na tym odcinku. Należy zgodzić się w pełni z oceną charakterystycznych dla wsi procesów: dynamicznego wzrostu zakupów artykułów trwałego użytku i maszyn rolniczych, denaturalizacji spożycia, upodabniania się wymogów życiowych ludności wiejskiej do ludności miast, proces starzenia się ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Słuszny był tu głos posła Ostapczuka, z którego wynika, że proces wyrównywania poziomu kulturalnego między miastem a wsią wymaga rozwoju usług. Wymaga bowiem, na tle wielkiej rewolucji technicznej, jaką przeżywa wieś, coraz śmielszego przechodzenia od gospodarki naturalnej na system usługowy na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Słuszne jest również zwrócenie uwagi przez posła Janczyka, że podział na usługi dla ludności i na usługi dla rolnictwa — tak jak to zostało sprecyzowane czy zdefiniowane w obowiązujących uchwałach rządu — ma w wielu wypadkach charakter umowny i trudny do przeprowadzenia w praktyce, że na przykład pojęcie gospodarstwa domowego na wsi i w mieście obejmuje zupełnie różny krąg zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wyciągamy z wypowiedzi obywateli posłów następujące wnioski dla dalszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Niezbędne jest zrewidowanie aktów prawnych, regulujących koordynację usług dla rolnictwa w rozumieniu usług produkcyjnych i usług dla ludności w celu stworzenia większej przejrzystości w podziale kompetencji i odpowiedzialności zarówno na szczeblu centralnym, jak i w odpowiednich organach prezydiów rad narodowych, o co tutaj postulował szczególnie poseł Duda.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obok organizacji mających najdłuższe tradycje działalności usługowej na wsi, takich jak przedsiębiorstwa państwowe resortu rolnictwa, spółdzielnie CRS — „Samopomoc Chłopska” i rzemiosło, na wsi coraz szerzej rozwijają działalność usługową kółka rolnicze, spółdzielnie usługowo-wytwórcze kółek rolniczych i gromadzkie zakłady usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W tych warunkach rzeczywiście zachodzi potrzeba oceny i zaaktualizowania zakresu i kierunku działania poszczególnych organizacji dziś i w perspektywie, w celu najbardziej efektywnego wykorzystania środków angażowanych w rozwój Usług na wisi. Prace w tym kierunku zostały już zapoczątkowane przez Ministerstwo Rolnictwa i przez Komitet Drobnej Wytwórczości, a w wyniku przeprowadzonej debaty sejmowej prace te zostaną przyśpieszone.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wielu posłów dyskutantów podnosiło, i słusznie podnosiło, konieczność ustalenia metod programowania rozwoju usług w oparciu o badania naukowe. Nie ulega wątpliwości, że efektywność przedsięwzięć organizacyjno-inwestycyjnych w sferze usług jest uwarunkowana zasadnym rozpoznaniem potrzeb i stopnia zaspokojenia tych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przytoczone przeze mnie w ogólnej informacji wskaźniki zaspokojenia potrzeb na koniec ubiegłej pięciolatki, w odniesieniu do usług na przykład radiotechnicznych, motoryzacyjnych, sprzętu gospodarstwa domowego, maszyn rolniczych, wynikają z rachunku potrzeb w ujęciu rzeczowym i są na ogół dość ściśle obliczone. Wynikają one z rachunku ilości sprzętu, częstotliwości napraw oraz ich średniej pracochłonności. Oczywiście, że są to rozwiązania częściowe w branżach najbardziej wymiernych. Dlatego słuszny jest postulat posłów Janczyka, Kozubskiego, Dudy i innych, dotyczący wypracowania metod badawczych, to jest naukowych metod badania i ustalania popytu na rozmaite usługi, zwłaszcza na usługi dla wsi, przewidujących trafnie dalsze zapotrzebowanie na usługi, uwzględniających elastyczność czy zmienność popytu na różne usługi, konieczność podjęcia badań ekonomiki usług, a w szczególności metod, które pozwoliłyby uchwycić zjawiska w procesie rozwojowym, dynamicznym, na przykład dla aktualnego, nie w pełni rozpoznanego popytu na usługi dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Trzeba przyznać, że sfera usług nie przyciąga jeszcze do dziś takiej uwagi naukowców, ekonomistów i techników, na jaką zasługiwałaby ranga tego zagadnienia. Chcąc pobudzić zainteresowania uczelni i instytutów naukowych problematyką usługową, Komitet Drobnej Wytwórczości, wespół z Polskim Towarzystwem Ekonomicznym, zainteresowanymi resortami, organizacjami spółdzielczymi i samorządem rzemiosła, zorganizował w 1963 r. sesję naukową na temat — „Usługi i ich rola społeczno-ekonomiczna”. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że wychodząc naprzeciw zgłoszonym tu postulatom, w październiku bieżącego roku organizujemy przy udziale tych samych zainteresowanych stron drugą sesję naukową, na temat — „Usługi rynkowe w procesie wzrostu gospodarczego”. Chcemy po upływie 4 lat od pierwszej sesji dokonać oceny, które postulaty praktyki znalazły naukowe opracowanie i uzasadnienie, w jakich kwestiach należałoby pobudzić dalsze zainteresowanie ośrodków nauki.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Mogę już dziś zasygnalizować, że wśród zgłoszonych pod adresem naukowców postulatów wybija się kwestia doskonalszych metod mierzenia popytu na usługi i perspektyw rozwoju, a także związków pomiędzy stanem rozwoju poszczególnych usług w kraju a wydajnością pracy w produkcji przemysłowej i rolnej, o czym mówił tu między innymi poseł Małkowski.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Odnośnie problematyki inwestycyjnej, decydującej o realności całego 5-letniego planu rozwoju usług, wypowiedzi dotyczyły dwóch zagadnień. Po pierwsze — zabezpieczenia wykonawstwa dla inwestycji limitowych ustalonych na bądź co bądź wysokim poziomie ponad 3 mld zł. I po drugie — rozbudowy możliwości inwestowania w trybie pozalimitowym. Z pierwszą sprawą wiąże się wniosek o zorganizowanie, względnie rozszerzenie własnego wykonawstwa inwestycji w organizacjach drobnej wytwórczości, który na ogół uzyskał w dyskusji jednomyślne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Celowość realizacji tego wniosku uznawana jest także przez rząd. Wstępne decyzje, dotyczące na przykład spółdzielni remontowo-budowlanych w pionie Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy i brygad budowlanych w pionie Centrali Rolniczych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”, jak również dotyczące eksperymentalnie państwowego przemysłu terenowego w woj. białostockim, w zasadzie zapadły, jeśli chodzi o zwiększenie zatrudnienia i przerobu tych jednostek na rzecz własnych inwestycji. Trudność polega na wyposażeniu tych jednostek w odpowiednie środki, zwłaszcza materiały, maszyny budowlane i środki transportu.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Rozbudowa własnego wykonawstwa inwestycyjnego w drobnej wytwórczości musi więc następować w dostosowaniu do bilansów materiałowych. Zanim to nastąpi, trzeba podkreślić konieczność większej troski i dbałości rad narodowych o lokowanie w systemie zleceniowym inwestycji usługowych, które nie nadają się do realizacji w systemie gospodarczym. Reaktywowanie wojewódzkich komisji rozdziału robót stwarza radom większe pod tym względem możliwości. Oczywiście, zgłoszony przez posła Makowskiego postulat ewentualnego eksperymentalnego tworzenia odrębnych dyrekcji inwestycji usługowych, jest w tym świetle sprawą wtórną i może być rozpatrzony dopiero po ustaleniu się form i organizacji samodzielnego wykonawstwa inwestycyjnego w drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Podnoszony przez wielu obywateli posłów postulat zwiększenia górnej granicy robót budowlano-montażowych, dopuszczalnych w trybie inwestycji pozalimitowych z 200 tys. zł do 500 tys. zł, rozumieć można dwojako: jako postulat bardziej elastycznego potraktowania trybu inwestycyjnego w usługach dla ludności, albo jako postulat zwiększenia nakładów inwestycyjnych na cele usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Gdybyśmy mieli traktować go jako postulat zwiększenia środków inwestycyjnych na usługi, to przemawiającym argumentem przeciwko temu byłby fakt niewykorzystania w pełni limitu inwestycyjnego w kwocie ponad 3.200 mln zł zarezerwowanego uchwałą rządu na usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Specyfika inwestycji usługowych, polegająca na dużym rozproszeniu terenowym, stosunkowo niewielkiej wartości jednego tytułu na dużym udziale wykonawstwa sposobem gospodarczym, stosunkowo krótkim cyklu realizacji — powoduje w istocie szczególną przydatność trybu pozalimitowego w sferze inwestycji usług dla ludności, jako wolnego od niektórych rygorystycznych warunków, terminów i wyprzedzeń niezbędnych w inwestycjach limitowych. Szczególnie w rozwoju bazy usług dla wsi i małych miast przydatność trybu pozalimitowego jest sprawdzona.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Musimy jednak z drugiej strony wziąć pod uwagę, że całość nakładów limitowych i pozalimitowych w naszej gospodarce musi zmieścić się w bilansach finansowym, materiałowym, mocy przerobowej. Uważamy więc, że słuszny postulat bardziej elastycznego i uproszczonego trybu inwestowania w usługach może być rozpatrzony z uwzględnieniem ogólnogospodarczych powiązań tego probierni w różnych wariantach, z uwzględnieniem już istniejących nader celowych i niedostatecznie wykorzystanych możliwości kojarzenia różnych inwestycji dopuszczonych do realizacji W trybie pozalimitowym, i nie wykluczając ewentualnej możliwości, że zwiększenie nakładów w trybie pozalimitowym, wskutek podniecenia górnej granicy na przykład do 500 tys. złotych, byłby zrekompensowany odpowiednią rewizją kwot nakładów limitowanych.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Chciałbym w związku z tym przypomnieć że stosownie do postanowień Rady Ministrów w sprawie rozwoju usług dla ludności oraz zarządzenia Ministra Finansów z grudnia 1965 r w sprawie dopuszczenia do realizacji drobnych inwestycji, inwestycje polegające na budowie pawilonów usługowych, których koszt robol budowlano-montażowych nie przekracza 200 tys. zł, mogą być wykonywane jako inwestycje drobne. Górna granica 200 tys. zł może być w szczególnych przypadkach przekroczona, bowiem Ministerstwo Finansów upoważniło banki do uznawania w inwestycjach drobnych dodatkowych kosztów odbiegających od zasadniczego kosztorysu, a wynikających z istotnych warunków budowy, na przykład warunków szczegółowej lokalizacji czy niezbędnych inwestycji towarzyszących. Na te; podstawie banki uznają przekroczenia kosztów budowanych powierzchni usługowych związane z kosztami towarzyszącymi w granicach do 20% wartości ogólnej robót. W ramach inwestycji drobnych mogą więc być budowane pawilony usługowe w granicach wydatków 240 tys. zł na jedno zadanie inwestycyjne. Ta kwota została ustalona w oparciu o dokumentacje typową, względnie powtarzalną, dla pawilonów o powierzchni 50, 80 i 100 m^2^. Koszt budowy pawilonu o powierzchni 50 m^2^ wynosi 127 tys. zł. Koszt budowy większych pawilonów, o powierzchni od 80 do 100 m^2^, wynosi 200 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wiadomo, że jednocześnie wystąpiły zmiany rodzajowe budowanych pawilonów. O ile w latach 1961—1965 budowano z reguły duże pawilony o powierzchni 300 do 400 m^2^ według indywidualnie opracowywanych dokumentacji w dużych ośrodkach miejskich, to w końcu 1965 r. i w toku 1966 r. budowano przede wszystkim pawilony mniejsze, według typowej dokumentacji, o powierzchni 50 m^2^ w małych miastach oraz wsiach i osiedlach. W wielu wypadkach stwierdzono, że pawilony budowane według tego typu przedsiębiorstwa i spółdzielnie łączyły w jeden zespół parterowy bądź piętrowy. Chociaż brak było ku temu formalnych przepisów, banki przyjmowały do finansowania połączone pawilony, z tym, że każdy pawilon był traktowany jako odrębne zadanie inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ponieważ zakłada się nadal budowę pawilonów usługowych według dokumentacji typowych o powierzchni od 50 do 100 m^2^, wyda je się, że nie zachodzi potrzeba podwyższenia granicy wydatków z 200 tys. do 500 tys. zł, można natomiast dla usunięcia wątpliwości wyjaśnić odpowiednim interpretacyjnym pismem Ministerstwa Finansów, że granicę 200 tys. zł, a dla szczególnie utrudnionych warunków 240 tys. zł, przewiduje się dla jednego pawilonu usługowego, jak również dla części obiektu usługowego, w którym pawilon jest jednym z segmentów.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W nawiązaniu do problematyki inwestycyjnej, obciąłbym również zwrócić uwagę Wysokiej Izby nieco szerzej na inicjatywy rad narodowych w zakresie funduszu aktywizacji małych miast, które również będą absorbować potencjał wykonawczy.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Na lata 1966—1970 prezydia rad narodowych preliminują z funduszu aktywizacji małych miast ca 260 mln zł w 208 małych miasteczkach na inwestowanie zakładów usługowych. Przodują w tym względzie województwa: lubelskie, poznańskie, białostockie i warszawskie, zakładając między innymi adaptację nieczynnych obiektów dla działalności usługowej, o czym tu mówił poseł Janczyk, w szczególności na uruchamianie warsztatów mechaniczno-naprawczych.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Nie umniejszając roli nakładów inwestycyjnych dla dalszego rozwoju usług, chciałbym obok zasygnalizowanych już możliwości rozwoju usług w tanich formach, minimalizujących nakłady, zwrócić uwagę na wciąż nie wykorzystane zasady, wynikające z uchwały nr 402 Rady Ministrów w sprawie organizowania przez przedsiębiorstwa państwowe usług dla własnych pracowników w formie tak zwanej działalności pozaoperacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Forma ta jest dotychczas w niewielkim stopniu wykorzystana. Ogólną wartość tych usług szacujemy na 60 do 80 mln zł w skali rocznej. Mamy, niestety, nieliczne tylko przykłady organizowania punktów pralniczych, naprawy obuwia, punktów usług krawieckich czy też organizowania gabinetów fryzjersko-kosmetycznych w zakładach, zatrudniających znaczną liczbę kobiet. Zakłady te mają formę zakładów prowadzonych przez przedsiębiorstwa we własnym zakresie, albo polegają na kooperacji ze specjalistycznymi jednostkami usługowymi, którym przedsiębiorstwo państwowe udziela częściowej pomocy, na przykład przydzielając lokal na własnym terenie. Inicjatywa organizacji związkowych i dyrekcji przedsiębiorstw może zapewnić w tej formie usługi o niższych cenach, dogodnie zlokalizowane i będące pod skuteczną, co do jakości usług, kontrolą kolektywu pracowniczego. Wydaje się, że zarówno resorty, jak rady narodowe i organizacje związkowe powinny przejawić więcej zainteresowania dla tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wydaje się także, iż w zbyt małym stopniu wiążemy placówki niektórych usług z siecią handlu specjalistycznego, przez lokalizowanie tych placówek w sklepach sieci specjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-43.32" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Poseł Przybyciński słusznie podniósł sprawę egzekwowania lokali w nowym budownictwie mieszkaniowym na cele usługowe. Problem egzekwowania od inwestorów budownictwa mieszkaniowego odpowiednich normatywów urbanistycznych w zakresie usług dla ludności, jak również problem przejmowania w porę tych lokali i właściwego zagospodarowania jest oczywiście przede wszystkim problemem właściwego dozoru ze strony rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.33" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Z zagadnieniem usprawnienia i przyśpieszenia procesu inwestycyjnego wiąże się sprawa typizacji projektów, produkcji prefabrykatów budowlanych i elastycznej gospodarki limitami inwestycyjnymi, o czym tu mówili posłowie Dorniński i Makowski. W związku z tym pragnę poinformować, że szczególną uwagę przywiązujemy do typizacji: obiektów, technologii i wyposażeń technicznych usług. Około połowa nakładów finansowych przeznaczanych na typizację w drobnej wytwórczości jest wydatkowana na tematykę usługową.</u>
+ <u xml:id="u-43.34" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Obok wspomnianych już typowych projektów pawilonów, opracowaniami typizacyjmymi objęte zostały również i inne formy i rodzaje usług, jak na przykład projekty typowe pralni, stacji obsługi samochodów, zakładów usługowych objazdowych, pogotowia usługowego, punktów przyjęć oraz niektórych scentralizowanych zakładów usługowych. Podzielamy pogląd, że limity inwestycyjne na usługi, ustalone dyrektywnie w uchwale o Narodowym Planie Gospodarczym i w uchwale rządu dla poszczególnych województw, w razie niemożności wykorzystania ich w danym województwie, po wyczerpaniu możliwości przerzutu między wojewódzkimi jednostkami drobnej wytwórczości, powinny być przenoszone do rezerwy centralnej i przekazywane tam, gdzie istnieje potencjał przerobowy.</u>
+ <u xml:id="u-43.35" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jak wiadomo, te limity nie mogą być wykorzystane na inne cele. Zasada ta została zaakceptowana przez plenarne posiedzenie Komitetu Drobnej Wytwórczości i odpowiednie akty prawne zostaną Wkrótce wydane.</u>
+ <u xml:id="u-43.36" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W związku z wypowiedzią posła Ilczuka pragnę poinformować, że zagadnienie zabezpieczenia gotowości technicznej parku maszynowego w zakładach usługowych było i jest tematem szeregu przepracowań. Wskazują one na niecelowość podejmowania budowy odrębnych baz remontowych dla tych obrabiarek i maszyn, które występują zarówno w działalności usługowej, jak i w działalności produkcyjnej. Potrzeby jednostek usługowych w tym zakresie uwzględnione zostały w zatwierdzonym programie organizacji baz remontowych drobnej wytwórczości. Program ten przewiduje organizację 10 baz remontu obrabiarek do metali i drewna, ponadto jedną dla maszyn szyjących i obuwniczych i jedną specjalizującą się w renowacji i przystosowywaniu używanych obrabiarek do metali przekazywanych drobnej wytwórczości przez inne resorty.</u>
+ <u xml:id="u-43.37" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Zostanie również w związku z prowadzoną tu dyskusją ponownie przeanalizowana celowość budowy centralnej bazy remontu maszyn pralniczych.</u>
+ <u xml:id="u-43.38" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W związku z wypowiedziami posłów Ilczuka i Ujmy, wskazującymi na ostry deficyt usług optycznych, tak bardzo związanych ze zdrowiem i sprawnością zawodową i życiową ludności, pragnę wyjaśnić, że ta sprawa była rozpatrywana przez kierownictwo Komitetu Drobnej Wytwórczości wspólnie z kierownictw em Ministerstwa Handlu Wewnętrznego. Analiza potwierdziła niekorzystną sytuację na tym odcinku, szczególnie jeśli chodzi o ludność wiejską. Średnio w kraju przypada u nas na jednego optyka około 53 tys. mieszkańców, podczas gdy na przykład w NRD tylko 16,3 tys., a w Anglii około 7 tys. Główny problem leży przede wszystkim w deficycie kadr oraz w wyposażeniu. Dla poprawy tego stanu podjęto między innymi następujące kroki.</u>
+ <u xml:id="u-43.39" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W sprawie wyposażeń podjęliśmy doraźną decyzję przerzucenia części środków dewizowych państwowego przemysłu terenowego na zakup urządzeń dla zakładów optycznych, w tym także dla zakładów rzemieślniczych. W celu pokrycia zapotrzebowania na kadry, uruchomiona została przez spółdzielczość pracy szkoła optyków w Białymstoku, a w istniejącej szkole w Katowicach zwiększono ilość miejsc. Ponadto uwzględniliśmy w budowanej obecnie z funduszów rzemiosła sokole zawodowej w Warszawie dział oftalmiczny. W związku z niedostateczną liczbą lekarzy okulistów, zwłaszcza w ośrodkach prowincjonalnych, rozszerza się szkolenie optyków w zakresie dokonywania pomiarów wzroku, zastrzeżonych dotychczas tylko dla lekarzy. W świetle krytycznej oceny, przedstawionej przez obywatela posła Ilczuka, rozważymy możliwość przyuczenia niektórych rzemieślników, na przykład zegarmistrzów, do wykonywania prostych usług optycznych, takich jak oprawa szkieł, wymiana szkieł czy prosta naprawa okularów.</u>
+ <u xml:id="u-43.40" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ustosunkowując się do wypowiedzi posła Kiełczewskiego, a także posłów Ostapczuka, Ilczuka, Mazowieckiego i innych, dotyczących dalszej intensyfikacji rozwoju usług rzemieślniczych i otoczenia jeszcze troskliwszą opieką tej działalności w rzemiośle, stanowiącym — jak wiadomo — poważnego gestora w zakresie usług świadczonych dla ludności, pragnę podkreślić, że już dotychczasowe decyzje państwowe i wprowadzony w życie bogaty zespół różnorodnych ulg i bodźców mają na celu pobudzanie i przyśpieszanie tempa rozwoju rzemiosł usługowych wszędzie tam, gdzie istnieje na nie zapotrzebowanie. W szczególności dotyczy to terenów wiejskich, na których działa już obecnie, według stanu na koniec I półrocza bieżącego roku, prawie 62 tys. zakładów rzemieślniczych, to jest ponad 40% ogólnego stanu rzemiosła. Te 62 tys. zakładów rzemieślniczych wiejskich świadczą głównie usługi na rzecz ludności, nie mówiąc zresztą o zakładach usługowych rzemieślniczych, zlokalizowanych w małych miastach i osiedlach, obsługujących również ludność wiejską w pobliskim promieniu. W samym tylko I półroczu tego roku ilość rzemieślniczych zakładów świadczących usługi na terenach wiejskich wzrosła o dalsze 4 tys., w tym około 2 tys. w grupie rzemiosł budowlanych, co dowodzi skuteczności działania takich przede wszystkim bodźców, jak zwolnienie na okres 2 lat od podatku rzemieślniczych zakładów usługowych nie zatrudniających sił najemnych, a uruchamianych w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców. W 1966 r. 36% nowo powstałych zakładów skorzystało z tej ulgi. Dalej całkowicie zwolniono od podatku rzemieślników — rolników, których obroty nie przekraczają 50 tys. zł w skali rocznej. I wreszcie częściowo obniżono podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w odniesieniu do rzemieślników pracujących na wsiach, w osiedlach i miastach do 5 tys. mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-43.41" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Mimo oczywistego postępu i osiągniętych już wyników w stymulowaniu rzemieślnicze i działalności usługowej potrzeby terenowe są nadal w wysokim stopniu nie zaspokojone. W tym też celu, nie negując bynajmniej innych zadań i funkcji rzemiosła, staje się niezbędne pogłębienie prac analitycznych nie tylko w zakresie określania potrzeb regionalnych i szerszego wykorzystania możliwości przystosowywania i przyuczenia do zawodów usługowych nadwyżek sił roboczych wszędzie tam, gdzie one występują, jak również prowadzenie badań Skuteczności działania bodźców, mających służyć sprawie rozwijania i rozszerzania usługowej działalności rzemieślniczej. Równolegle kłaść będziemy nacisk na konsekwentne i pełne wykorzystywanie w praktycznej działalności władz terenowych wszelkich posiadanych możliwości i uzyskanych przez nie w tym zakresie uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-43.42" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Niezależnie od powyższego, należy również uznać za słuszne propozycje dotyczące celowości spotęgowania istniejących już preferencji dla działalności usługowej w rzemiośle na niektórych jeszcze odcinkach, jak na przykład w zakresie polityki kredytowania działalności inwestycyjnej rzemiosła usługowego w drodze wyodrębnienia na ten cel w ramach ogólnej akcji kredytowej specjalnej i niżej oprocentowanej puli kredytu czy też w zakresie specjalnego uprzywilejowania rzemieślniczych zakładów usługowych w przydziałach zaopatrzeniowych, co wymagać będzie odpowiednich zmian w systemie rozdzielnictwa zaopatrzenia sprawowanego przez rzemieślniczą 'spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu wobec całego rzemiosła i nieco odmiennego uszeregowania priorytetu zadań tej spółdzielczości. Takie pracę zostaną w wyniku przeprowadzonej w Wysokiej Izbie debaty podjęte.</u>
+ <u xml:id="u-43.43" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W związku z odczuwanym powszechnie deficytem lokali użytkowych dla usług rzemieślniczych należy uznać za w pełni uzasadniony postulat, aby właściciele domków jednorodzinnych mogli wynajmować rzemieślnikom lokale użytkowe na prowadzenia działalności usługowej, bez obawy przed utratą przywileju wyłączenia tych domków spod publicznej gospodarki lokalami. Pragnę zakomunikować, że postulat ten znajduje się w trakcie wstępnej realizacji, a przygotowywany w tej sprawie projekt nowelizacji ustawy z 28 maja 1957 roku o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domków jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych zostanie przedłożony rządowi jeszcze w tym ręku, a Wysokiej Izbie prawdopodobnie w początkach roku przyszłego.</u>
+ <u xml:id="u-43.44" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przede wszystkim jednak wywoływanie profilowego, właściwego rozwoju rzemiosła w układzie rodzajowym i terytorialnym, oddziaływanie na dalszy, pożądany w terenie przyrost rzemieślniczych zakładów usługowych w różnych branżach — co było akcentowane przez wielu dyskutantów — zależy od stanowiska, jakie w tej sprawie zajmować będą prezydia rad narodowych, jako najbardziej kompetentni i znający lokalne potrzeby, gospodarze terenu, mający możliwości bezpośredniego oddziaływania na kierunkowanie tego procesu rozwojowego. Dotyczy to również organizacji rzemieślniczych, przed którymi stawiamy obecnie szereg nowych i odpowiedzialnych zadań, od których oczekujemy wzmożonego wysiłku w stwarzaniu dogodnych warunków i udzielaniu jak najdalej idącej pomocy przy otwieraniu i prowadzeniu rzemieślniczych zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.45" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Od tych organizacji oczekujemy także kształtowania owej obywatelskiej postawy w stosunku do klientów w dziedzinie rzetelności i kultury obsługi, rzetelności ceny i terminowości wykonania — o czym tu słusznie mówił poseł Ujma.</u>
+ <u xml:id="u-43.46" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Ze strony rzemiosła, chcącego angażować własne środki na budowę pomieszczeń usługowych, częste są narzekania na trudności w uzyskaniu decyzji lokalizacyjnych ze strony organów budownictwa, urbanistyki i architektury, na przewlekłość w załatwianiu tych spraw, na wydawanie decyzji tymczasowych o lokalizacji, albo decyzji nie uwzględniających faktu, że lokalizacja zakładu decyduje często o celowości jego istnienia i o jego przyszłej rentowności. Znalazło to również odbicie w przeprowadzonej dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-43.47" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Z drugiej strony jest faktem, że peryferie większych miast są często pozbawione podstawowych usług, przy nieprzerwanym ciągu rzemieślników do śródmieścia. Wysuwane są wnioski ze strony samego rzemiosła, aby zakłady uruchamiane na peryferiach dużych miast obejmować wyższymi preferencjami, niż rzemiosła lokujące się w śródmieściu. Te wnioski zostaną oczywiście rozpatrzone.</u>
+ <u xml:id="u-43.48" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Z tym wiąże się inna sprawa, pojmowania — „równorzędności” lokalu zastępczego w przypadku przymusowego przekwaterowania zakładu rzemieślniczego ze względów urbanistycznych. Równorzędność powinna uwzględniać również — rzecz prosta — i ekonomiczne warunki działania zakładu. Kompleks wszystkich tych zagadnień lokalowych rzemiosła, łącznie z problemem lokali w budownictwie spółdzielczym — o którym tu była mowa — zostanie rozpatrzony szczegółowo poprzez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i Komitet Drobnej Wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-43.49" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">W związku z głosami w sprawie szerszego wykorzystania potencjału rzemiosła, pragnę również poinformować Wysoką Izbę, iż w końcowym stadium opracowań i uzgodnień jest projekt ustawy, który ma zastąpić dotychczasową ustawę o dostawach, robotach i usługach, z grudnia 1957 r. — regulujący między innymi problem usług rzemiosła na rzecz instytucji i jednostek uspołecznionych. Założeniem ustawy jest, iż o zawarciu umowy z rzemieślnikiem decyduje zainteresowana jednostka uspołeczniona w oparciu o istniejące potrzeby i rachunek ekonomiczny. Oznacza to rezygnację z istniejącej do tej pory wstępnej kontroli administracyjnej przy zawieraniu umów. Sadzę, że przy obecnym stanie rozwoju gospodarki uspołecznionej pozwoli to na właściwe wykorzystanie uzupełniającego potencjału rzemiosła i na pokrycie istniejących niedoborów, zwłaszcza w dziedzinie wykonywania usług i drobnych remontów.</u>
+ <u xml:id="u-43.50" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Jeśli chodzi o pomoc kredytową dla rzemiosła, o czym mówił poseł Kiełczewski, pragnę podkreślić, że pomoc ta wzrasta z każdym rokiem. W 1965 r. udzielono rzemiosłu kredytów na kwotę około pół miliarda zł, w 1966 r. na kwotę 605 mln zł, a w pierwszym półroczu 1967 r. na kwotę 370 mln zł. Obecnie rozważa się możliwość dopuszczenia do korzystania z kredytów inwestycyjnych kandydatów na rzemieślników pod warunkiem uruchomienia przez nich warsztatu usługowego. Tym bardziej za słuszny uważać należy wniosek, aby organy samorządowe wspólnie ze spółdzielczością rzemieślniczą stwarzały nowy system poręczenia dla kredytobiorców, rekrutujących się z kandydatów na rzemieślników, o ile oczywiście spełnią oni wszystkie niezbędne warunki.</u>
+ <u xml:id="u-43.51" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Posłowie Wachowicz, Domiński, Makowski i inni słusznie akcentowali potrzebę unowocześnienia usług, szybszego postępu technicznego w usługach, rozwinięcia krajowej produkcji maszyn i urządzeń dla usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.52" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uzupełniając swoją wstępną informację na temat usług, mianowicie na temat zabezpieczenia nowych środków technicznych, przystosowanych do wymogów nowoczesnej technologii usługowej, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że opracowany przez Komitet Drobnej Wytwórczości program naukowo-techniczny na lata 1967—1968 obejmuje 120 pozycji ważniejszych prac w zakresie techniki, organizacji i ekonomiki usług. Ten wielotematyczny program jest wyrazem nacisku potrzeb i właściwie przerasta możliwości wykonawcze szczupłego zaplecza naukowo-technicznego usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.53" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Biorąc pod uwagę krytyczne opinie obywateli posłów oraz argumentację na rzecz dalszego uprzemysłowienia usług, widzę celowość rozważenia następujących dróg przyśpieszenia i pogłębienia postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-43.54" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Po pierwsze — szersze włączanie jednostek zaplecza naukowo-technicznego innych resortów przemysłowych do podjęcia opracowań z zakresu pokrewnych branżowo usług;</u>
+ <u xml:id="u-43.55" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po drugie — zaktywizowanie współpracy międzynarodowej w zakresie postępu technicznego, być może przez ustalenie odpowiednio stałych form w ramach RWPG;</u>
+ <u xml:id="u-43.56" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">po trzecie — przedstawienie Komitetowi Nauki i Techniki wniosków co do wyznaczenia jednego ośrodka koordynującego w skali międzyresortowej przedsięwzięcia w dziedzinie techniki usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.57" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Posłowie Ujma, Makowski i inni słusznie podkreślali, że niedostatek niektórych usług odczuwa nie tylko ludność, ale ii gospodarka uspołeczniona. W rozumieniu tych potrzeb uchwała rządu o usługach dla ludności na bieżącą pięciolatkę uwzględniła już pewne preferencje dla rozwoju niektórych usług także dla jednostek gospodarki uspołecznionej. Wynika z tego, że w orbitę koordynacyjnych zainteresowań rad narodowych muszą wchodzić coraz szerzej także usługi wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej, między innymi pod kątem bilansowania posiadanego potencjału, potrzeb materiałowych itd., itd.</u>
+ <u xml:id="u-43.58" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Można przewidywać na przykład, że waga usług gwarancyjnych, mimo poprawy jakości wyrobów, nie zmaleje, gdyż przemysł rozszerza gwarancje na nowe wyroby i przedłuża je na coraz dłuższe okresy czasu. Zaś usługi te mają tych samych wykonawców, co usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-43.59" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Także w wyniku postępującej specjalizacji przedsiębiorstw, porządkowania ich organizacji i ograniczania służb pomocniczych będzie zapewne następował dalszy wzrost zapotrzebowania instytucji na usługi.</u>
+ <u xml:id="u-43.60" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wzrasta rola porozumień branżowych i terenowo-branżowych w usługach, w których rolę wiodącą spełniają przedsiębiorstwa lub organizacje o najbardziej dojrzałej specjalizacji. Wzrastają zadania rad narodowych w zakresie ogólnej koordynacji terenowej w usługach, nadzoru nad porozumieniami terenowo-branżowymi w usługach, nadzoru nad prawidłowym programowaniem sieci usługowej, o czym tylekroć była mowa, i koordynacji inwestycji, nadzoru nad prawidłowym wykorzystywaniem lokali, egzekwowaniem tych lokali oraz nad prawidłowym wykorzystaniem innych środków na usługi, zgodnie z ich przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-43.61" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uzasadnia to postulat szeregu posłów o wzmocnienie organów do spraw przemysłu powiatowych i miejskich rad narodowych w formie wydziałów do spraw przemysłu i usług, w miejsce praktykowanych powiązań przemysłu i handlu, aby wzmocnić w ten sposób organy koordynacyjne i funkcje koordynacyjne rad narodowych na odcinku usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.62" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Uwzględniając perspektywę zadań rozwojowych należy przewidywać, że problem usług będzie wymagał doskonalszych niż dotychczas form koordynacji także na szczeblu centralnym, o czym wspomniał tu poseł Ostapczuk. Rośnie suma problemów wspólnych: metod programowania, planowania, badań naukowych, zaplecza technicznego, zaplecza kadrowego, ekonomiki usług i inne, dla których umowny podział organizacyjno-administracyjny może stać się w pewnym momencie hamulcem. Wniosek taki nasuwa się między innymi w związku z pracami prowadzonymi nad planem perspektywicznym rozwoju usług do 1985 r. w szerokim międzyresortowym zakresie; w związku z tymi pracami problem ten niewątpliwie stanie na porządku dziennym prac rządu.</u>
+ <u xml:id="u-43.63" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wielokrotnie przewijała się w dyskusji problematyka zaopatrzenia usług w części zamienne i materiały zarówno od strony istniejących niedoborów, jak i od strony organizacji systemu zaopatrzenia. Wypowiadał się na ten temat Minister Sznajder. Pragnę dodać, że całość problemów w obydwu aspektach zostanie jeszcze w tym kwartale rozpatrzona przez Radę Gospodarki Materiałowej przy Komisji Planowania z tendencją do maksymalnego usprawnienia systemu zaopatrzenia dla usług i do poprawy tego zaopatrzenia w tych grupach surowców i materiałów, w których będą istniały ku temu możliwości w ogólnych bilansach materiałowych kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.64" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! Wszystkie zgłoszone w toku debaty uwagi, wnioski, propozycje, a nawet przykłady, których nie omówiłem, zostaną przez KDW, albo przez inne właściwe resorty, z należytą uwagą rozpatrzone i w dalszej działalności uwzględnione.</u>
+ <u xml:id="u-43.65" who="#PrzewodniczacyKomitetuDrobnejWytworczosciWlodzimierzLechowicz">Przeprowadzona debata wyłoniła i potwierdziła wniosek, że rozwój usług dla ludności miast i wsi, że przestawianie się na system usługowy zasklepionych do niedawna w samowystarczalności gospodarstw chłopskich i zasklepionych w samoobsłudze, głównie zresztą przez kobietę, gospodarstw domowych jest — obok wielkiego znaczenia gospodarczego tego procesu — także procesem nowych, rozwijających się więzi społecznych i elementem nowej socjalistycznej kultury, że zatem rozwój usług i mobilizacja wszystkich sił na rzecz tego rozwoju warunkują dalszy szybki postęp społeczny i gospodarczy w naszym kraju. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.66" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Obywatele Posłowie! Dyskusja nad informacją Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie usług i perspektywach ich rozwoju została zakończona. Wydaje się, że była ona bardzo żywa, interesująca, a miejscami kontrowersyjna, co jest też zresztą bardzo dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jak już poseł Lechowicz podkreślił, w dyskusji zgłoszono szereg wniosków, postulatów, uwag. Będą one rozpatrzone i w miarę możliwości zrealizowane. Zresztą bardzo szczegółowo ustosunkował się do nich poseł Włodzimierz Lechowicz. Myślę, że jedną z najbardziej cennych cech naszej dyskusji jest to, że wydobyła ona i uwypukliła rangę i znaczenie społeczne sfery usług. Dyskusja podkreśliła ten bezsporny fakt, który został uwzględniony już w drugim planie 5-letnim, w państwowym 5-letnim planie rozwoju usług, że ta wielka sfera usług jest nieodłączną częścią składową naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W toku dyskusji były również próby całościowego ujmowania sprawy. Uczynił to w wielkim skrócie kolega Mazowiecki, dając jakąś periodyzację rozwoju przemysłowego i działalności człowieka w Europie i na ziemi, podkreślał on nasze duże opóźnienie w rozwoju usług i na pewno jest w tym sporo racji.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ale gdyby tak na chwilę zastanowić się i przypomnieć sobie — a każdy z nas w tej Izbie te rzeczy doskonale pamięta — na przykład strukturę zatrudnienia w Polsce z roku 1938, kiedy mieliśmy niespełna 900 tys. robotników kwalifikowanych i około 6 mln zbytecznych ludzi na wsi, to powstaje pytanie, czy na takiej bazie można było rozwijać usługi? Czy można było dojść do takich wskaźników ich rozwoju, jakie tutaj przytaczał obywatel poseł na temat usług w krajach rozwiniętych na zachodzie, a nawet w niektórych krajach socjalistycznych, które w okresie międzywojennym były znacznie bardziej pod względem przemysłowym od nas rozwinięte? W tych sprawach trzeba kierować się nie woluntaryzmem, ale bardzo rzeczową oceną tego, co było i tego co jest.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dzisiaj mamy ponad 4 mln robotników przemysłowych w naszej gospodarce narodowej. Poseł Mazowiecki był łaskaw przyznać, iż polityczna decyzja o rozwoju ciężkiego przemysłu była słuszna. Nareszcie po iluś tam latach Koło — „Znak” zaakceptowało tę decyzję. Naród, społeczeństwo zaakceptowało ją znacznie wcześniej.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Oczywiście, jeśli chodzi o sprawy dotyczące rozwoju usług, można się zgodzić, że są one przedmiotem zainteresowania nie tylko Komitetu Drobnej Wytwórczości czy poszczególnych resortów. Muszą one zainteresować cały rząd — całe kierownictwo gospodarki narodowej, ponieważ zadania i potrzeby, jakie stoją w tej dziedzinie przed nami, stają się coraz większe, coraz bardziej skomplikowane. W zakresie tylko drobnego rzemiosła — nie pomniejszając absolutnie jego znaczenia, a wprost przeciwnie, podkreślając jego duże znaczenie — nie będą mogły być realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Najważniejsza sprawa, która była podkreślona, ale może nie z całą siłą uwypuklona, to chyba jest sprawa ciągłego niedoboru kadr w usługach. Słyszało się nawet takie nuty żalu czy pretensji, że rzemiosło, punkty usługowe, czy drobna wytwórczość kształci fachowców i ci fachowcy potem przechodzą do wielkiego przemysłu. Ja myślę, że ten proces jest naturalny i zdrowy. W krajach wysoko rozwiniętych miał on miejsce w XIX i na początku XX wieku. Wielki przemysł nie może właściwie się rozwijać bez wielkiego zaplecza usługowego, które nie tylko wykonuje określone usługi dla tego przemysłu, ale również kształci dlań kadry.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Obserwujemy i drugi proces, to znaczy przechodzenie fachowców z przemysłu do rzemiosła, do usług, chociaż ma on znacznie skromniejszy zasięg. Sprawa kadr, szkolenia kadr, jest sprawą centralną. Tutaj nikt z nas nie jest w stanie dać recepty, jak to szkolenie powinno się odbywać. Zdaje się, że poseł Stachura mówił tu o wezwaniach wobec prasy i literatury, aby kreśliły właściwy obraz zawodu hutnika, stoczniowca itd. Trzeba więc kreślić teraz pociągający obraz kogo? — Szewca, hydraulika? Wymienił hydraulika.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wczoraj z tej wysokiej trybuny I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii tow. Władysław Gomułka powiedział, że od historii własnego narodu i od historii każdego człowieka — członka tego narodu, niełatwo się oderwać. Chciałbym w związku z tym Wysokiej Izbie przypomnieć, że do niedawna jeszcze, a może jeszcze i dzisiaj, w rodzinach inteligenckich, zwłaszcza wywodzących się z klasy czy warstwy szlacheckiej, tak straszono źle uczące się dzieci: jak się będziesz dalej źle uczył mój synu, to poślę cię do szewca. To o czymś świadczyło. Świadczyło o jakimś pogardliwym stosunku do pracy rzemieślnika. Nie chcę sięgać dalej w przeszłość, kiedy sejmy Rzeczypospolitej szlacheckiej, chyba jako jedyne w Europie w tym czasie, wydawały różne ustawy dyskwalifikujące w ogóle pracę fizyczną, nawet wysoko kwalifikowaną.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">A drugi przykład, to między nami, jak tu siedzimy na tych ławach poselskich. Jeśli nasze dzieci zdają na wyższe uczelnie i coś im się tam za dobrze nie powiedzie, to przecież każdy ojciec, o matce nie mówię, bo matki mają mniejsze możliwości, uruchamia swoje znajomości i protekcje, żeby tego syna czy córkę przepchać na tę wyższą uczelnię. Bo jeśli tego nie zrobi, to uważa, że jego dziecku grozi jakaś degradacja społeczna, gdy pójdzie do zawodu, będzie się uczyło zawodu. Są więc również źródła obyczajowe, kulturowe tego negatywnego stosunku do tego szczytnego zawodu hydraulika, który powinien być — ja się z tym zgadzam — pięknie przedstawiany przez prasę czy literaturę.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Poza tym istnieje jeszcze (tu można też podać nawet zabawne przykłady) nieraz bardzo nieprawidłowe, jak to się u nas mówi potocznie, rozstawienie kadr. Chcę tu przytoczyć zabawną anegdotę, jak to pewien wybitny fachowiec — samochodziarz, jeśli można użyć takiego słowa, który zaczął od kierowcy w 1939 r., a doszedł do konstruktora samochodów w 1960 r., w 1961 r. skierowany został na stanowisko generalnego piekarza PRL, to znaczy na dyrektora ogólnokrajowego Zjednoczenia Przemysłu Piekarniczego. Obywatel ten podał się potem do dymisji, i słusznie zrobił, bo przede wszystkim ci, którzy skierowali go na to stanowisko, nie powinni byli tego robić, a on — skierowany tam — chyba nie powinien był pójść.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">To jest zabawne, ale to również świadczy o tym, że prawdopodobnie dobrych fachowców, organizatorów nowoczesnego piekarnictwa w Polsce jest za mało, albo prawie w ogóle ich nie ma. Wobec tego można by uznać, że jest obojętne, czy do takiej pracy pójdzie samochodziarz, czy na przykład optyk lub architekt. Każdy może być dobry, kiedy nie ma fachowców. A przecież to jest najbardziej elementarna z usług dla ludności, bo bez chleba powszedniego nie można żyć. I ludzie mają nieraz uzasadnione pretensje — zwłaszcza w Warszawie, bo w innych miastach jest wypiekany smaczniejszy chleb — że chleb jest niedobry. Tych kilka uwag po zakończeniu dyskusji chciałbym poczynić. W ten sposób porządek dzienny posiedzenia Sejmu został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Myślę, że zgodzą się ze mną wszyscy obywatele posłowie, gdy powiem, że to posiedzenie, nie używając wielkich słów, było na pewno najważniejszym posiedzeniem w obecnej kadencji Sejmu. Jego wielkie znaczenie wynika z faktu, że z tej trybuny sejmowej przemawiali: przywódca Francji, Prezydent de Gaulle, i przywódca Polski — I Sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Obywatela Posła Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">Posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego odbędzie się dzisiaj, dnia 12 września, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu — w sali nr 67 (Dom Poselski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na tym kończymy 15 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 11 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..ceeff9f
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml
@@ -0,0 +1,76 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00016-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>16 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>16 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">16</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-11-21</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="JozefCyrankiewicz" role="speaker">
+ <persName>Józef Cyrankiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBanachKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Banach Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselChajnLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Chajn Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDanielAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Daniel Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGierekEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gierek Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojasPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojas Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..f8cda9e
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,532 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">S e j m</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 16 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 21 listopada 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Mielczarek i Władysława Gałkę.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 15 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Komunikuję z żalem, że w dniu 1 listopada br. zmarł w Łodzi Franciszek Grochalski, poseł na Sejm i przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Franciszek Grochalski urodził się w roku 1912 w rodzinie chłopskiej; od młodych lat związany był z radykalnym ruchem ludowym. W roku 1932 za aktywny udział w organizowaniu strajków chłopskich został skazany i osadzony w więzieniu.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Lata wojny spędził w obozie jenieckim.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Od chwili powstania Polski Ludowej brał czynny udział w życiu społecznym jako aktywny działacz polityczny i państwowy. Pełnił szereg funkcji polityczno-społecznych w Stronnictwie Ludowym, a następnie w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym, jak również szereg odpowiedzialnych stanowisk państwowych, w szczególności w radach narodowych. Ostatnio przez szereg lat był członkiem Naczelnego Komitetu oraz wiceprezesem Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Łodzi, a od 1959 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">przewodniczącym Prezydium Wojewódzkie j Rady Narodowej w Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Od 1961 r. Franciszek Grochalski był posłem na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w II kadencji z okręgu Sieradz i w IV kadencji z okręgu Kutno. W Sejmie III i IV kadencji był członkiem Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, w której wykazywał szczególne zainteresowanie problematyką gospodarki komunalnej. Na ten temat przemawiał kilkakrotnie z trybuny sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Sejm Polskiej ,Rzeczypospolitej Ludowej i polski ruch ludowy straciły w zmarłym zasłużonego i wartościowego posła i działacza społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Proponuję, abyśmy pamięć zmarłego Kolegi uczcili chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Franciszka Grochalskiego z dniem 1 listopada 1967 r. wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów. W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie z kolei 3 punktu w brzmieniu następującym: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 78 i 81).</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Paweł Wojas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselWojasPawel">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia sejmowej Komisji Obrony Narodowej — po szczegółowym rozpatrzeniu przez specjalnie powołaną podkomisję oraz po debacie na dwóch posiedzeniach Komisji, przy udziale przedstawicieli Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Spraw Wewnętrznych — mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselWojasPawel">Projektowana ustawa stanowi w działalności naszego Sejmu dalszy ważny krok na drodze wielkich kodyfikacji naszego ustawodawstwa w podstawowych dziedzinach życia PRL. Obok uchwalonych w poprzedniej kadencji zasadniczych aktów prawnych tego rodzaju, jak Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania administracyjnego i szereg innych ustaw z dziedziny prawa administracyjnego — przedstawiony dziś pod obrady Sejmu projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL, niezależnie od zrealizowania nowych koncepcji merytorycznych, jest doniosłą kodyfikacją przepisów dotyczących Sił Zbrojnych i Obronności kraju. Ustawa ta zastąpi w całości sześć dużych aktów prawnych, w tym trzy pochodzące jeszcze z okresu międzywojennego, oraz w części — przepisy zawarte w trzech ustawach o służbie wojskowej żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselWojasPawel">Wysoka Izbo! Sprawy Obronności kraju są w centrum uwagi i zainteresowania całego społeczeństwa. Obrona ojczyzny, nienaruszalność naszych zdobyczy socjalistycznych, jest żywotną sprawą każdego obywatela. Nasz bowiem od szeregu lat doskonalony system obrony — system ludowej obronności — wynika z ludowego charakteru naszego państwa, jego ustroju socjalistycznego, ludowego pierwiastka, jaki tkwił w polskich tradycjach walk wyzwoleńczych, a także z powszechności naszych poczynań i przedsięwzięć obronnych. Dlatego też umacnianie obronności kraju jest powszechnie zrozumiałym obowiązkiem całego społeczeństwa — wszystkich organów władzy i administracji, jednostek gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych i poszczególnych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselWojasPawel">Omawiany dziś projekt ustawy zmierza — w oparciu o nagromadzony spory zasób doświadczeń i jego teoretyczne uogólnienie — do kompleksowego ujęcia problematyki koncepcji obronnej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselWojasPawel">Osiągnięty bowiem obecnie stopień zaawansowania naszego systemu obronnego pozwala, a potrzeby jego dalszego rozwoju wymagają ujęcia spraw obronności w jednolite i odpowiednio sprecyzowane ramy prawne — sankcjonujące i utrwalające z jednej strony cały dotychczasowy dorobek koncepcyjny i organizacyjno-obronny, a z drugiej — dające właściwą podstawę prawną na przyszłość do rozwiniętego planowego działania obronnego we wszystkich ogniwach.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselWojasPawel">Obowiązujące dotychczas ustawodawstwo w sprawach obronności, wraz z jego zasadniczym aktem — ustawą z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym — było odpowiednie i właściwe dla etapu, kiedy na sprawy obronności patrzono przede wszystkim pod kątem odbywania przez obywateli obowiązującej służby wojskowej w systemie wojsk skoszarowanych. Ustawodawstwo to spełniło niewątpliwie potrzebną w tym okresie funkcję. Dalsze jednak utrzymywanie mocy obowiązującej wielu różnych przepisów prawnych, powstałych w różnych okresach czasu i rozproszonych w wielu aktach Ustawodawczych, a przede wszystkim w świetle współczesnych wymogów i wynikających stąd potrzeb powszechnej ludowej obronności — jest już niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselWojasPawel">W tym stanie rzeczy nieodzowną koniecznością jest zastąpienie obowiązujących przepisów prawnych w dziedzinie obronności aktem ustawowym, odpowiadającym w pełni tej nowej koncepcji obronnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselWojasPawel">Wysoki Sejmie! Takim zasadniczym dokumentem odzwierciedlającym obecny etap rozwoju obronności, zaspokajającym aktualne i perspektywiczne potrzeby jej doskonalenia, jest opracowany, zgodnie z zaleceniami sejmowej Komisji Obrony Narodowej, rządowy projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jest to akt prawny, który w nowoczesny sposób, odpowiednio do aktualnego stanu i przyszłościowych zamierzeń rozwoju obronności, ujmuje podstawowe zasady obrony socjalistycznego państwa i narodu polskiego, czyni to zgodnie z najbardziej żywotnymi jego potrzebami, wynikającymi z charakteru, zakresu, rodzajów i form zagrożenia naszego narodowego bezpieczeństwa przez agresywne siły imperializmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselWojasPawel">Przejdę z kolei do scharakteryzowania niektórych podstawowych założeń projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselWojasPawel">W dziale I, dotyczącym właściwości organów w sprawach obrony, projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustanawia Komitet Obrony Kraju jako komitet Rady Ministrów do spraw obronności, do którego zakresu działania należeć będzie kierownictwo i koordynacja działalności wszystkich ogniw aparatu państwowego w tych sprawach. Przewodniczącym Komitetu Obrony Kraju jest w myśl projektu Prezes Rady Ministrów, a jego zastępcą do spraw Sił Zbrojnych i planowania strategiczno-obronnego jest Minister Obrony Narodowej. Zasady i tryb działania Komitetu Obrony Kraju, a w szczególności podział funkcji pomiędzy zastępców przewodniczącego Komitetu oraz jego organy wykonawcze, zgodnie z upoważnieniem ustawowym, ustali Rada Ministrów. Organami powołanymi do kierowania sprawami obronności w terenie będą wojewódzkie komitety obrony i powoływane przez nie komitety obrony niższego szczebla oraz zakładowe komitety obrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselWojasPawel">Realizacja zadań w zakresie obronności należeć ma do ministrów, prezydiów rad narodowych, kierowników urzędów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz innych jednostek gospodarki uspołecznionej, właściwych organów organizacji społecznych i zawodowych, a także do organów wojskowych, którymi w terenie są wojewódzkie i powiatowe sztaby wojskowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselWojasPawel">W toku pracy w podkomisji i szczegółowej wymiany poglądów na posiedzeniach Komisji uchwalono w omawianym dziale I wiele poprawek natury redakcyjnej, nadających przepisom art. 2, 7, 10, 11 i 13 projektu ustawy większą przejrzystość i precyzję. Merytoryczny charakter ma poprawka do art. 6, która polegała na uelastycznieniu formy powołania sekretarza Komitetu Obrony Kraju — nie bezpośrednio z mocy ustawy, ale na podstawie uchwały Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselWojasPawel">W zagadnieniu powszechnego obowiązku obrony projekt ustawy daje wyraz zasadzie, że obowiązek zorganizowania i przygotowania ludności do obrony spoczywa na wszystkich ogniwach administracyjnych, gospodarczych i społecznych, jak również na wszystkich obywatelach oraz wskazuje ogólny zakres obowiązków obronnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselWojasPawel">W przedmiocie obowiązków obywateli w zakresie obrony kraju projekt przewiduje poza istniejącym obecnie obowiązkiem służby wojskowej również inne obowiązki, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselWojasPawel">—obowiązek służby w formacjach samoobrony, któremu podlegać będą mężczyźni i kobiety, nie przeznaczeni do służby wojskowej, od 18 do 60 lat życia;</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselWojasPawel">—obowiązek służby w dziedzinach zmilitaryzowanych, któremu podlegać będą osoby zatrudnione w tych dziedzinach, a nie przeznaczone do służby wojskowej lub służby w formacjach samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselWojasPawel">Ponadto w ramach powszechnego obowiązku obrony przewidziano:</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselWojasPawel">—obowiązek szkolenia i ćwiczeń w zakresie ochrony przed środkami masowego rażenia, Obejmujący całą ludność, —obowiązek przysposobienia obronnego młodzieży, —obowiązek wykonywania świadczeń osobistych i rzeczowych na potrzeby obrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselWojasPawel">W omawianym wyżej zakresie Komisja — na wniosek podkomisji i W wyniku szczegółowej dyskusji na Komisji — wniosła poprawki do art. 17, 21, 29, 40, 41, nadając większą przejrzystość przepisom; zmiana art. 21 zmierza do bardziej elastycznego ujęcia formy wykonania obowiązku rejestracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselWojasPawel">Omówię z kolei dział III, dotyczący służby wojskowej. W myśl projektu ustawy poborowi w wieku od 19 do 24 lat podlegać będą obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej, która może być odbywana w jednym okresie przez 24 lub 36 miesięcy lub w kilku okresach przez łączny czas 18 miesięcy w ciągu 3 lat. Poborowi, którzy nie zostaną powołani do zasadniczej służby wojskowej, będą objęci wojskowym szkoleniem poborowych, polegającym na odbywaniu w ciągu 3 lat, przez czas nie przekraczający łącznie w ciągu roku 60 dni: zajęć szkoleniowych organizowanych w czasie wolnym od pracy, przeszkolenia na obozie szkoleniowym oraz innej służby uzasadnionej potrzebami obrony lub interesem państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselWojasPawel">Poborowi będący studentami zostaną tak jak i obecnie objęci wojskowym szkoleniem studentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselWojasPawel">W myśl przepisów ustawy, kobiety, które posiadają określone kwalifikacje i które zostaną objęte obowiązkiem służby wojskowej, będą mogły być — przed przeniesieniem do rezerwy — powoływane wyłącznie do odbycia wojskowego szkolenia na zasadach przewidzianych dla poborowych albo do wojskowego szkolenia studentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselWojasPawel">Żołnierze rezerwy będą powoływani na ćwiczenia wojskowe w dotychczasowym wymiarze, to jest maksymalnie na 3 miesiące w ciągu roku. Niezależnie od ćwiczeń wojskowych projekt ustawy przewiduje możliwość powoływania do okresowej służby wojskowej na czas nie przekraczający 24 miesięcy, nie tylko chorążych i oficerów rezerwy, na których obowiązek ten spoczywa obecnie, lecz również podoficerów rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselWojasPawel">Projekt ustawy normuje ponadto wszystkie zagadnienia związane z odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierzy niezawodowych, które dotychczas są regulowane w czterech ustawach wymienionych w art. 213 ust. 2 pkt 1 i ust. 3, oraz normuje sprawę stopni dla wszystkich żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselWojasPawel">W tym przedmiocie — ze względu na potrzeby Sił Zbrojnych — przewiduje się wprowadzenie trzech nowych stopni dla podoficerów, które w życiu cywilnym odpowiadają kwalifikacjom absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, oraz trzech nowych stopni dla chorążych, które odpowiadają kwalifikacjom absolwentów techników zawodowych. Jest to zgodne z ogólną tendencją w całej gospodarce narodowej do zwiększania ilości średniego technicznego personelu, dzięki czemu można lepiej wykorzystać wysoko kwalifikowanych inżynierów.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselWojasPawel">W referowanym dziale III Komisja wniosła poprawki do art. 50, 65, 68, 71, 84, 90, 97, 112 i 117. Charakter ich jest analogiczny do poprawek w poprzednich działach. Natomiast istotne merytoryczne zmiany proponowane są w poprawkach do art. 84 i 112. Zmiana pierwsza polega na możliwości przedłużenia przez Radę Ministrów szkolenia wojskowego studentów po zakończeniu ostatniego roku nauki w granicach do 12 miesięcy. Umożliwi to podniesienie stopnia wyszkolenia wojskowego studentów oraz pozwoli na uniknięcie odrywania absolwentów od pracy w zawodzie. Oczywiście, okres ten zostanie im zaliczony na poczet ćwiczeń w rezerwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselWojasPawel">Zmiana druga przewiduje wspólne rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej i Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Ma to na celu zapewnienie lepszej egzekutywy świadczeń socjalnych, przysługujących żołnierzom.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselWojasPawel">Uwzględniając potrzebę zorganizowania obrony terytorium kraju, projekt ustawy wprowadza obowiązek służby w formacjach samoobrony, to jest w zakładowych, terenowych lub specjalistycznych oddziałach samoobrony. Służbę tę pełnić będą poborowi i żołnierze rezerwy oraz kobiety posiadające określoną przydatność, nie przeznaczeni do służby wojskowej. W czasie pokoju poborowi i kobiety przeznaczeni do służby w formacjach samoobrony odbywać będą szkolenie w oddziałach samoobrony na zasadach przewidzianych dla poborowych, podlegających szkoleniu wojskowemu, zaś żołnierze rezerwy (mężczyźni i kobiety) — ćwiczenia samoobrony w czasie wolnym od pracy w wymiarze do 15 dni w ciągu roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselWojasPawel">W ramach obowiązku służby w formacjach samoobrony, osoby pełniące służbę w oddziałach samoobrony można zobowiązać do wykonywania prac niezbędnych dla potrzeb obrony, a w szczególności dla celów obrony przed środkami masowego rażenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselWojasPawel">W razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa, mobilizacji lub wojny, obowiązek służby w formacjach samoobrony polegać będzie na pełnieniu czynnej służby w tych formacjach przez czas i w zakresie wynikającym z potrzeb samo obrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselWojasPawel">W tym dziale sejmowa Komisja Obrony Narodowej wniosła poprawki natury redakcyjnej do art. 118 i 129.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselWojasPawel">A teraz krótko o służbie w dziedzinach zmilitaryzowanych. Zgodnie z projektem ustawy polegać ma ona na tym, że osoby zatrudnione w jednostkach, które Komitet Obrony Kraju określi jako zmilitaryzowane na czas wojny oraz osoby do takich jednostek powołane lub którym nadano przydziały organizacyjno-mobilizacyjne do tych jednostek jeszcze w czasie pokoju — zostaną objęte szczególnym stosunkiem służbowym. Rozwiązanie tego stosunku w razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub wojny, będzie mogło nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach, a osoby pełniące służbę w tych jednostkach będą podlegać odpowiedzialności karnej jak żołnierze.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselWojasPawel">W czasie pokoju osoby, którym nadano przydziały organizacyjno-mobilizacyjne do jednostek zmilitaryzowanych, będą mogły być powoływane na ćwiczenia w czasie wolnym od pracy w wymiarze do 15 dni w ciągu roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselWojasPawel">Istotnym celem służby w dziedzinach zmilitaryzowanych jest zapewnienie funkcjonowania — w razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub wojny — działów i jednostek administracji i gospodarki narodowej, szczególnie ważnych z punktu widzenia obronności państwa, oraz stworzenie możliwości powołania specjalnych oddziałów ratownictwa dla potrzeb gospodarki i ochrony ludności. W omawianej dziedzinie Komisja Obrony Narodowej wniosła poprawkę do art. 144, która zmierza do bardziej elastycznego ujęcia przypadków zwolnienia ze służby w jednostce zmilitaryzowanej.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselWojasPawel">W dziale VI projektu ustawy reguluje się sprawy samoobrony ludności. Samoobrona ludności ma na celu powszechne zdobycie umiejętności w zakresie ochrony przed środkami masowego rażenia i likwidacji skutków ich działania przez udział w szkoleniu i ćwiczeniach praktycznych. Obejmuje ona również przygotowanie ludności do ochrony własnej i swego miejsca zamieszkania. Projekt ustawy określa również obowiązki organów oraz instytucji państwowych i społecznych w zakresie przygotowania ludności do samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselWojasPawel">Komisja Obrony Narodowej — w wyniku dyskusji — wniosła poprawki zmierzające do większej przejrzystości i precyzji przepisów art. 154, 155, 156, 161. Komisja wniosła także istotną poprawkę merytoryczną do art. 157, w wyniku której Rada Ministrów będzie mogła w drodze rozporządzenia nałożyć obowiązek odbywania przysposobienia obronnego również na młodzież nie uczęszczającą do szkół.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselWojasPawel">Sprawa świadczeń osobistych i rzeczowych ma szczególne znaczenie zarówno w okresie przygotowania obrony kraju, jak też w okresie zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny. W związku z tym projekt ustawy przewiduje możliwość nałożenia w czasie pokoju na ludność w wieku od 16 do 60 lat życia obowiązku nieodpłatnych świadczeń osobistych, polegających na wykonywaniu prac doraźnych przy użyciu własnych narzędzi oraz środków transportowych w wymiarze do 60 godzin w ciągu roku oraz udostępnienia pomieszczeń, środków przewozowych i sprzętu niezbędnego dla potrzeb Obrony — na czas do 7 dni w ciągu roku. Osobom powołanym do świadczeń osobistych projekt przyznaje uprawnienia socjalne, a ponadto przewiduje pełne odszkodowanie za szkody rzeczowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselWojasPawel">W razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub wojny obowiązek świadczeń może być nakładany w ciągu roku wielokrotnie. Ponadto w okresie tym projekt ustawy przewiduje możliwość wprowadzenia świadczeń rzeczowych, obejmujących wszelkie nieruchomości i rzeczy ruchome niezbędne dla celów obrony, przy czym nie ogranicza się czasu korzystania z przedmiotów tych świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselWojasPawel">W zakresie świadczeń osobistych i rzeczowych Komisja uchwaliła poprawki redakcyjne do art. 168 i 171.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselWojasPawel">Omówię obecnie sprawę przekazywania środków transportowych, narzędzi, maszyn i urządzeń dla potrzeb obrony.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselWojasPawel">Projekt ustawy przewiduje zastąpienie dotychczasowego obowiązku dostarczania środków transportowych dla potrzeb Sił Zbrojnych szerszym obowiązkiem, obejmującym dostarczanie również narzędzi, maszyn i urządzeń niezbędnych dla celów obrony, i to nie tylko dla potrzeb Sił Zbrojnych, lecz także dla potrzeb samoobrony oraz jednostek państwowych, wykonujących zadania obronne.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselWojasPawel">W zakresie przejmowania tych środków na cele obrony oraz próbnego ich dostarczania, projekt ustawy utrzymuje z pewnymi zmianami dotychczasowe zasady z tym, że posiadaczom tych środków będą mogły być wydawane w czasie pokoju karty przeznaczenia, określające termin i miejsce dostarczania. I tu przewiduje się odszkodowanie w razie zniszczenia, uszkodzenia lub zużycia.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselWojasPawel">Sejmowa Komisja Obrony Narodowej wniosła w omawianej dziedzinie jedną poprawkę natury jurydycznej do art. 177.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselWojasPawel">Wreszcie, w wyniku dyskusji nad przepisami karnymi, przejściowymi i końcowymi w dziale VIII projektu ustawy, Komisja Obrony Narodowej uchwaliła poprawki do art. 186, 187, 188, 189, 190, 192, 193, 195, 201 i 215. Mają one na ogół na celu nadanie im większej jasności i precyzji. Istotna jest tu poprawka do art. 215, która przewiduje wejście w życie ustawy z dniem ogłoszenia, a nie — jak brzmiał projekt rządowy — w trzy miesiące po ogłoszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselWojasPawel">Wysoka Izbo! Ze względu na szeroki zakres zagadnień, jakie są objęte projektowaną ustawą, projektowi — zgodnie z przyjętymi zasadami techniki legislacyjnej — nadano charakter ramowy. Pozwoli to zagadnienia szczegółowe i mające charakter zmienny regulować w drodze aktów wykonawczych, wydawanych przez Radę Ministrów, Komitet Obrony Kraju i zainteresowanych ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselWojasPawel">Projekt ustawy eliminuje z ustawowego regulowania szereg spraw charakteru instrukcyjnego lub porządkowego, które były objęte przepisami dotychczas obowiązujących ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselWojasPawel">Wysoki Sejmie! Można z głębokim przeświadczeniem Stwierdzić, że — po wielostronnej analizie w sejmowej Komisji Obrony Narodowej — przedstawiony dziś Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami Komisji uwzględnia z jednej strony rolę, miejsce i znaczenie naszego kraju w systemie obronnym państw socjalistycznych, jak również aktualne poglądy, osiągnięcia i konkretne zamierzenia obronne, podejmowane w innych krajach. Z drugiej strony — odzwierciedla on optymalną dla nowych warunków koncepcję rozwoju obronności, odpowiadającą naszym warunkom politycznym i społecznym oraz perspektywicznym możliwościom ekonomicznym i naukowo-technicznym. Projekt opiera się na koncepcji Odpowiadającej realiom międzynarodowej sytuacji politycznej i strategicznej dnia dzisiejszego.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselWojasPawel">Dlatego biorąc pod uwagę:</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselWojasPawel">po pierwsze — że założenia merytoryczne projektu ustawy w poszczególnych elementach zostały sprawdzone w wielu ćwiczeniach i badaniach przeprowadzonych w różnych ogniwach obronnych naszego kraju;</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselWojasPawel">po drugie — że przedstawiony projekt jest ustawą związaną z systemem działania naszego socjalistycznego ustroju we Wszystkich jego dziedzinach — a w szczególności z ukształtowanym już w zasadzie systemem obronnym, odpowiadającym systemowi politycznemu i rozwojowi gospodarczemu kraju;</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselWojasPawel">po trzecie — że jakościowo nowe ujęcie oraz kompleksowość rozwiązań zarówno od strony organizacyjno-mobilizacyjnej, szkoleniowej i praktycznego wykonawstwa, jak i od strony prawnolegislacyjnej jest zjawiskiem adekwatnym do przeobrażeń zachodzących w ogólnym rozwoju PRL;</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselWojasPawel">i wreszcie — że całościowe uregulowanie zagadnień przygotowania obronnego organizmu państwowego, jego Sił Zbrojnych, organizacji społecznych oraz ogółu obywateli w ramach jednolitego aktu normatywnego — to nie tylko próba kodyfikacji i modernizacji ustawodawstwa obronnego i jego powiązania z ogólnym porządkiem prawno-administracyjnym, ale także w równej mierze wyraz przejścia do jakościowo nowej sytuacji obronnej naszego społeczeństwa, o nowych walorach włączenia najszerszych sił społecznych, — wnoszę w imieniu Komisji Obrony Narodowej, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — druk nr 78 wraz z proponowanymi poprawkami przez Komisję Obrony Narodowej — druk nr 81.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Edward Gierek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselGierekEdward">Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj doniosły akt prawny, o fundamentalnym dla państwa i narodu znaczeniu — projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselGierekEdward">Waga tego dokumentu polega nie tylko na tym, że stanowi on kodyfikację przepisów dotyczących Sił Zbrojnych i obronności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselGierekEdward">ale również — i przede wszystkim — na jego kapitalnej wymowie politycznej. Nasza współczesna koncepcja obrony kraju wyrasta z istoty Socjalistycznego ustroju Polskiej Rzeczypospolitej. Ludowej, wiąże się z dwudziestokilkuletnim dynamicznym rozwojem socjalistycznego budownictwa, z całością polityki państwa ludowego, z powstaniem światowego systemu socjalistycznego oraz wynikającymi stąd zmianami w układzie sił w Europie i na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselGierekEdward">O gwarancjach bezpieczeństwa naszej ojczyzny i nienaruszalności jej granic oraz o aktualnej pozycji Polski Ludowej w Europie i na świecie zadecydowały czynniki nierozerwalnie ze sobą związane, jak: wkroczenie Polski na drogę budownictwa socjalistycznego, sojusz ze Związkiem Radzieckim i przynależność do systemu państw socjalistycznych oraz powrót Polski na jej prastare ziemie i ukształtowanie się nowego, pod względem narodowym, jednolitego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselGierekEdward">Po raz pierwszy w swych tysiącletnich dziejach, w których nieraz naród nasz stawał w obliczu śmiertelnego zagrożenia, niepodległość ojczyzny oparliśmy na przyjaźni i sojuszu wszystkich państw tej strefy. W oparciu o jednorodność ustroju społecznego i wspólnotę celów państw socjalistycznych — Polska współtworzyła system trwałego bezpieczeństwa i nienaruszalności swych granic, a zarazem filar pokoju i bezpieczeństwa w całej Europie — sojusz ze Związkiem Radzieckim i Układ Warszawski. Ten system sojuszów naszego kraju zapewnia Polsce suwerenność i mocną pozycję w Europie i w świecie. Po raz pierwszy w swych dziejach państwo nasze na wszystkich swych granicach ma kraje zaprzyjaźnione, a wśród nich pokojowe, socjalistyczne państwo niemieckie — Niemiecką Republikę Demokratyczną.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselGierekEdward">„Odrodzona Polska — stwierdził z tej wysokiej trybuny Towarzysz Gomułka we wrześniu bieżącego roku — wyciągnęła wszystkie wnioski ze swych dziejowych doświadczeń. Fundamentalne spośród nich było wejście na drogę przyjaźni i sojuszu ze swym wielkim sąsiadem — Związkiem Radzieckim. Sojusz ten, łącznie z układami o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej z innymi socjalistycznymi państwami Europy środkowej, wschodniej i południowej, w tym z naszym zachodnim sąsiadem — Niemiecką Republiką Demokratyczną, jest kamieniem węgielnym polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i podstawową gwarancją jej bezpieczeństwa. Umożliwił on Polsce odnalezienie trwałego i ważnego miejsca w Europie, którego ojczyzna nasza bezskutecznie poszukiwała od XVIII wieku”.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselGierekEdward">Obywatele Posłowie! Nasza ludowa Obronność ma jednocześnie nowe oparcie w zwielokrotnionym własnym potencjale Polski, we wszechstronnym rozwoju nauki, kultury, techniki. Socjalistyczne budownictwo przyniosło już 11-krotny wzrost naszej produkcji przemysłowej. Wraz z ogólnym dynamicznym rozwojem ekonomicznym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w jego wyniku powstał nowoczesny przemysł obronny, zdolny produkować seryjnie najbardziej skomplikowany sprzęt i urządzenia wojskowe. Dostarczył on i dostarcza wojsku wiele rodzajów nowoczesnego wyposażenia, jak na przykład śmigłowców, okrętów, czołgów, automatycznej broni strzeleckiej, broni artyleryjskiej, urządzeń elektronicznych, sprzętu radiolokacyjnego, motoryzacyjnego i wiele, wiele innych. Dzięki temu Ludowe Wojsko Polskie przekształciło się w armię całkowicie zmotoryzowaną i w znacznym stopniu zmechanizowaną. Charakterystycznym, najbardziej syntetycznym wskaźnikiem modernizacji technicznej Wojska Polskiego jest wzrost ilości koni mechanicznych przypadających na 1 żołnierza. W 1939 r. na jednego żołnierza przypadało zaledwie 0,2 RM, w 1945 r. — 2 KM, a w 1966 r. — 40 KM. Obecnie jedna nasza dywizja pancerna posiada prawie 2 razy więcej czołgów średnich, niż posiadała cała armia polska w 1939 r. Czołgi T-54 i T-55, wchodzące w skład naszych jednostek pancernych i zmechanizowanych, są zdaniem nawet specjalistów zachodnich — najnowocześniejszymi na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselGierekEdward">Dziś na straży nieba nad polską ziemią stoją nie tylko najbardziej nowoczesne nad- dźwiękowe, odrzutowe samoloty myśliwskie, uzbrojone w rakiety powietrze-powietrze, ale i rakiety przeciwlotnicze, zdolne do zniszczenia każdego obiektu, który wtargnąłby do naszej przestrzeni powietrznej. Dzisiaj wojska lotnicze stanowią trzecią część naszych Sił Zbrojnych. Nasza marynarka wojenna jest wyposażona w lekkie i średnie jednostki, zwłaszcza w kutry torpedowe, ścigacze, okręty podwodne itd. Szeroko wkroczyła technika również do wojsk inżynieryjno-saperskich. Liczne problemy operacyjno-taktyczne rozwiązywane są operatywnie i bezbłędnie dzięki stosowaniu elektronowych maszyn liczących.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselGierekEdward">Techniczna modernizacja armii pociągnęła za sobą istotne zmiany w składzie kadry oficerskiej. Obecnie na około trzecią część ogólnej liczby etatów oficerskich wymagane jest wyższe wykształcenie. Oficerowie z wyższym wykształceniem inżynieryjnym i technicznym stanowią dziś prawie 40% całej kadry oficerskiej. W pięciu akademiach wojskowych i dwunastu wyższych szkołach oficerskich oraz na licznych kursach specjalistycznych nieustannie podnoszona jest wiedza tej licznej kadry. Postęp techniczny i technologiczny, osiągany w przemyśle obronnym i naukowych instytutach wojskowych często służy także unowocześnianiu produkcji w innych dziedzinach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselGierekEdward">Nasze wojsko ludowe — zrodzone w walce o wolność ojczyzny, głęboko związane z narodem, z jego codziennym trudem i ze sprawami rozwoju kraju — odznacza się wysokimi walorami moralno-politycznymi. Jest ono 16 posiedzenie z 21 listopada 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselGierekEdward">Projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej szkołą wychowania obywatelskiego i w niemałej mierze zawodowego przygotowania do życia. Paroletnie wychowawcze oddziaływanie kadry oficerskiej i podoficerskiej, aktywna działalność organizacji partyjnych i młodzieżowych, życie w żołnierskim kolektywie pozostawiają pożyteczny i trwały ślad w psychice młodzieży. Służba wojskowa zaszczepia młodzieży odwagę, ofiarność i hart ducha, rozbudza jej inicjatywę i pomysłowość, krzewi koleżeństwo i umiejętność współżycia w zespole, szlachetne przodownictwo i współzawodnictwo, którego wyższą formą są Drużyny Służby Socjalistycznej. Rok rocznie różne gałęzie gospodarki narodowej, a szczególnie rolnictwo, zasilają dziesiątki tysięcy wyszkolonych w wojsku kierowców i mechaników samochodowych, traktorzystów i mechaników ciągników, specjalistów łączności, elektryków i wielu innych fachowców.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselGierekEdward">O wysokich moralno-politycznych walorach Ludowego Wojska Polskiego stanowi przede wszystkim wynikająca z istoty socjalistycznego ustroju, a tym samym z charakteru Sił Zbrojnych zrodzonych przez ten ustrój, a więc również z omawianej dziś przez Wysoką Izbę koncepcji powszechnej obronności kraju — integralna więź wojska z ludem. W pierwszych latach powojennych wojsko nasze brało bezpośredni udział w odbudowie kraju, zagospodarowywało ziemie zachodnie i północne, wraz z klasą robotniczą pomagało chłopom w przeprowadzeniu reformy rolnej, uczestniczyło aktywnie w decydujących kampaniach politycznych dla utrwalenia ludowej władzy, dla zagwarantowania pokojowego rozwoju ojczyzny. Ileż mostów, szkół, szlaków komunikacyjnych i tym podobnych jest dziełem ludowego wojska, biorącego czynny udział w budownictwie i czynach społecznych. Ofiarnie niesie ono pomoc ludności w walce z klęskami żywiołowymi i w innych szczególnych potrzebach.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselGierekEdward">Wojsko utrzymuje żywą więź i współdziała z terenowymi organami partii i stronnictw i^ ^politycznych, z radami narodowymi, zakładami produkcyjnymi, organizacjami młodzieży, środowiskami naukowymi i artystycznymi. Utrzymuje stały i bliski kontakt z różnymi środowiskami cywilnymi, podejmując szeroką problematykę, którą żyje młodzież w czasie pełnienia służby wojskowej. Nie można pominąć tu masowego udziału całej kadry oficerskiej naszego wojska w braterskiej rozmowie ze społeczeństwem w zakładach pracy, w miasteczkach i wsiach całego kraju w okresie Obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselGierekEdward">Nasze Siły Zbrojne przepojone są głębokim i gorącym patriotyzmem, który cechował zawsze polskiego żołnierza. W tym względzie Ludowe Wojsko Polskie jest spadkobiercą i kontynuatorem najpiękniejszych tradycji przeszłości. Jednocześnie kultywuje ono poczucie głębokiego internacjonalizmu — braterstwa broni z Armią Radziecką, które zrodziło się we wspólnych bojach o wyzwolenie Polski; braterstwa broni z armiami innych krajów socjalistycznych, strzegących wspólnie bezpieczeństwa i pokoju naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselGierekEdward">Wysoka Izbo! Przemiany ustrojowe w naszym kraju nieodłącznie splotły pojęcie obrony ojczyzny z obroną socjalistycznych zdobyczy narodu. Nadaje to naszej obronności prawdziwie ludowy charakter. Znajduje on wyraz również w zrozumieniu, udziale i czynnym poparciu całego społeczeństwa dla wszystkich przedsięwzięć państwa w zakresie umacniania obronności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselGierekEdward">Jest bowiem rzeczą oczywistą, że kształtowanie socjalistycznej świadomości społecznej, pogłębianie patriotyzmu i internacjonalizmu oraz poczucia osobistej współodpowiedzialności każdego obywatela za rozwój kraju i stan jego obronności wzmacnia jednocześnie poczucie odpowiedzialności za dalsze losy ojczyzny, jej bezpieczeństwo, za obronę dorobku narodu i socjalistycznego ustroju, który ten dorobek umożliwił. W warunkach socjalistycznego rozwoju kraju możemy skuteczniej budować i umacniać obronność i czynimy to w oparciu o stale rosnącą jedność moralno-polityczną narodu, zwiększający się gospodarczy potencjał kraju oraz wzajemną pomoc państw wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselGierekEdward">Polska, podobnie jak inne bratnie państwa socjalistyczne, pojmuje swą obronność jako narodowy Wkład do wspólnego potencjału obronnego, który decyduje przede wszystkim o szansach utrzymania i umocnienia pokoju, wbrew awanturnictwu i prowokacjom wrogich nam sił imperialistycznych. Potencjał ten, a zwłaszcza olbrzymia potęga militarna Związku Radzieckiego, stanowi główną zaporę na drodze sił wojny, jest podstawową gwarancją pokoju. Potencjał obronny stanowi niezwykle ważne wsparcie dla pokojowej polityki zagranicznej krajów socjalistycznych. Generalną linią naszej polityki zagranicznej, odzwierciedlającej żywotne, interesy naszego narodu, interesy socjalizmu i pokoju na świecie — jest konsekwentne dążenie do jedności państw socjalistycznych, jedności decydującej o sile całego systemu socjalistycznego i sile poszczególnych jego członków, jedności decydującej o sile całego frontu antyimperialistycznego. Wiąże się z tym równoczesne aktywne współdziałanie i oddziaływanie w kierunku umocnienia takiego układu sił w Europie i na świecie, który sprzyja pokojowi i rozwojowi pokojowego współistnienia między państwami o różnych ustrojach społecznych. Równocześnie okazujemy pomoc i poparcie wszystkim krajom walczącym o swą suwerenność i postęp przeciwko agresji i ingerencji sił imperialistycznych. Walcząc o pokój i bezpieczeństwo narodów — walczymy tym samym w obronie interesów socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselGierekEdward">Wysoki Sejmie! Główną treścią współczesnej epoki stało się przechodzenie ludzkości od kapitalizmu do socjalizmu. Ten proces, zapoczątkowany pół wieku temu przez Wielką Socjalistyczną Rewolucję Październikową odbywa się nieprzerwanie. Już trzecia część ludzkości wstąpiła na drogę socjalizmu. Skruszony został gmach kolonializmu i na jego gruzach powstało ponad 70 nowych niepodległych państw. Powstał wielki światowy front antyimperialistyczny. W krajach kapitalistycznych imperializm zmuszony jest do ustępstw gospodarczych, politycznych i społecznych pod naporem walki klasy robotniczej i mas ludowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselGierekEdward">Ale imperializm mimo ograniczenia jego stanu posiadania i mimo wewnętrznych sprzeczności — nadal jest siłą niebezpieczną, budzącą niepokój o losy pokoju na świecie. Na postępy socjalizmu i na każdy sukces walki narodowo-wyzwoleńczej imperializm, a szczególnie jego główna ostoja — Stany Zjednoczone, które pretendują do roli „światowego żandarma”, odpowiada wściekłymi kontratakami i awanturnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselGierekEdward">Najbardziej jaskrawym przejawem awanturniczej polityki imperializmu jest w chwili obecnej barbarzyńska agresja Stanów Zjednoczonych przeciwko narodowi Wietnamskiemu. Ale mimo trwającej już od lat agresji, mimo rzucenia do walki olbrzymich Sił i środków, nie może on pokonać bohaterskiego Wietnamu, któremu świat socjalistyczny, a zwłaszcza Związek Radziecki, udziela wszechstronnej pomocy. Zbrodnicza awantura wietnamska, przeciwko której występuje cały postępowy świat, a nawet niektórzy sojusznicy Stanów Zjednoczonych, Obnażyła z całą ostrością fakt, że również poprzez lokalne wojny interwencyjne imperializm nie jest już w stanie powstrzymać postępów socjalizmu i ruchu narodowo-wyzwoleńczego. Może on jednak wystawić na groźne niebezpieczeństwo pokój światowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselGierekEdward">Obok agresji w Wietnamie siły imperialistyczne rozpaliły drugie ognisko wojny, wzniecone agresją Izraela na Bliskim Wschodzie i podsycane — za aprobatą i poparciem imperializmu amerykańskiego — okupacją zagarniętych terytoriów arabskich przez wojska izraelskie. Sytuacja na Bliskim Wschodzie raz jeszcze wykazała Wrogi, nienawistny stosunek Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej do postępowych ruchów narodowo-wyzwoleńczych. Równocześnie jednak okazało się, że imperializm nie zdołał przy pomocy reakcji izraelskiej obalić postępowych rządów arabskich. Rozwój wydarzeń w tym rejonie świata z całą mocą unaocznił również fakt, że narody arabskie mają w krajach socjalistycznych prawdziwych i wiernych przyjaciół w sprawie ich niepodległości i pokojowego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselGierekEdward">Jeszcze wcześniej, bo w kwietniu bieżącego roku dokonano w Europie przewrotu faszystowskiego w Grecji. Od dłuższego też czasu trwają intensywne zabiegi, zmierzające do przekreślenia niepodległości Cypru.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselGierekEdward">Najbliższej nas, w środku Europy — w Niemieckiej Republice Federalnej — trwa wciąż niebezpieczny kurs na zaostrzanie i tak już napiętej sytuacji międzynarodowej. Popierając krwawą agresję imperializmu amerykańskiego w Wietnamie, podtrzymując wraz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej awanturnicze, zaborcze zapędy reakcji izraelskiej, Niemcy zachodnie są równocześnie jedynym w Europie krajem, który nie uznaje ustalonych w wyniku drugiej wojny światowej granic i wysuwa pretensje terytorialne pod adresem innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselGierekEdward">W swych odwetowych dążeniach Niemiecka Republika Federalna wykorzystuje poparcie swych protektorów, w tym głównie Stanów Zjednoczonych. Niemiecka Republika Federalna liczy na militarną osłonę z ich strony, zmierza do uwikłania w nieobliczalną i hazardową grę również innych państw zachodnich, niezależnie od ich intencji, a nawet wbrew interesom narodowych tych państw. Tak więc polityka Bonn stanowi dziś poważną przeszkodę w uregulowaniu sprawy bezpieczeństwa europejskiego, w tym i sprawy pokojowego rozwiązania problemu niemieckiego i stanowi potencjalne zagrożenie pokoju W Europie i na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselGierekEdward">Zdajemy sobie sprawę, że cała ta hałaśliwa kampania Bonn Wokół rzekomych intencji uregulowania stosunków z Polską i innymi krajami socjalistycznymi ma w istocie rzeczy służyć zamaskowaniu właściwych ekspansjonistycznych celów Niemieckiej Republiki Federalnej wobec krajów socjalistycznych, przede wszystkim wobec Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselGierekEdward">Polska — podobnie jak Związek Radziecki i inne kraje socjalistyczne — uważa Sprawę bezpieczeństwa NRD, jej granic z NRF, za kluczową sprawę bezpieczeństwa nie tylko wspólnoty socjalistycznej, lecz bezpieczeństwa całej Europy.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselGierekEdward">Wysoki Sejmie! Zgodnie z projektowaną ustawa nasz system obrony zakłada pełne powiązanie wysiłku obronnego Sił Zbrojnych z odpowiednio przygotowaną administracją i gospodarką narodową oraz z obronnie zorganizowanym i przygotowanym społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselGierekEdward">Tak pojęta i konsekwentnie realizowana ludowa obronność naszego państwa, w powiązaniu z naszym udziałem w sojuszu obronnym socjalistycznych państw Układu Warszawskiego — stanowi potężną barierę przed awanturnictwem i agresją sił imperialistycznych. Stanowi równocześnie ważny czynnik w humanitarnym dziele umacniania i utrwalania pokoju w Europy i na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselGierekEdward">Czasy, w których żyjemy, wymagają, by obronność organizowana była wielostronnie i powszechnie, przy aktywnym udziale mas ludowych, przy odpowiednim przygotowaniu i zabezpieczeniu gospodarki i instytucji publicznych aż do najniższych ogniw terytorialnych i produkcyjnych. Współczesność wymaga, aby na rzecz umocnienia obronności angażować kompleks odpowiednio zbieżnie orientowanych, wzajemnie się uzupełniających społecznych i państwowych sił i środków oraz form i sposobów działania: nie tylko militarnych, choć rola ich jest w ostatecznym wyniku decydująca, ale wraz z nimi politycznych i ideowo-wychowawczych, gospodarczych i naukowo-technicznych, a także administracyjnych. świadczeniach na rzecz umacniania sił i zdolności obronnych kraju muszą brać aktywny współudział wszystkie organizacje polityczne, społeczne i młodzieżowe, Wszystkie organy i instytucje państwowe, społeczne, gospodarcze i naukowe, a także wszyscy obywatele naszego socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselGierekEdward">W tak szerokim ujęciu, którego realność zapewniają socjalistyczne podstawy ustrojowe Polski Ludowej, doskonalenie ludowej obronności kraju opierać należy na Skoordynowaniu planowania perspektywicznego i bieżącego rozwoju obronności we wszystkich dziedzinach bytu narodowego. Chodzi o podporządkowanie wszystkich wysiłków w tej dziedzinie jednolitej myśli przewodniej.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselGierekEdward">W zespole licznych spraw, związanych z umacnianiem obronności kraju, niewątpliwie na jedno z czołowych miejsc wysuwa się problem obronnego przysposobienia ludności. W tym celu musimy nadal rozwijać i doskonalić powszechny system samoobrony w ramach formacji zakładowych, terenowych i specjalistycznych. Niezbędne jest krzewienie świadomości Obronnej wśród całego społeczeństwa, a zwłaszcza wśród młodzieży. Zakres i poziom tej świadomości powinny być odpowiednio dostosowane do współczesnych wymogów obrony. Konieczne jest przyswojenie sobie przez mieszkańców miast i wsi elementarnych umiejętności obronnych, wspartych odpowiednią odpornością psychiczną i gotowością do udziału w realizacji zaplanowanych przedsięwzięć i zadań obronnych na swoim terenie. Powinniśmy dążyć do osiągnięcia takiego stanu rzeczy, w którym każdy obywatel, zdolny do czynnego świadczenia na rzecz Obrony, posiadać będzie bądź konkretny przydział mobilizacyjny do sił zbrojnych, bądź konkretny przydział do służby w dziedzinach zmilitaryzowanych lub formacjach samoobrony, niezależnie od zobowiązania do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselGierekEdward">Nie są to zbędne rygory i ciężary, lecz podstawowe wymagania, bez których nie można zapewnić odporności i siły zaplecza, tak nieodzownych w dobie dzisiejszej — nie tylko w ogólnym interesie obrony państwa, ale również we własnym, najżywotniejszym interesie każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselGierekEdward">Wysoki Sejmie! Rozpatrywana ustawa, uogólniając i systematyzując dotychczasowy dorobek myśli teoretyczno-obronnej oraz praktyki rozwoju ludowej obronności kraju w aspekcie politycznym, ekonomicznym i militarnym, stanowi kompleksową bazę prawną koncepcji obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselGierekEdward">Kodyfikując i uaktualniając szereg przepisów, które powstawały w różnych okresach czasu, projekt ujmuje również doniosłe zagadnienia nie unormowane dotychczas ustawowo, a dotyczące struktury, kompetencji i funkcji naczelnych oraz terenowych organów władzy w zakresie zarządzania i kierowania obronnością, jak również powszechnego przygotowania instytucji państwowych, jednostek gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych i ogółu Obywateli do wykonywania zadań na rzecz obrony kraju. Naród nasz zaprzątnięty jest pokojową pracą, której celem jest dalszy wszechstronny rozwój socjalistycznego budownictwa. Państwo nasze czyni wszystko, aby zapewnić bezpieczeństwo i pokój naszemu narodowi, bezpieczeństwo i pokój w Europie i na świecie. Właśnie w imię pomyślnej realizacji tych zadań, pamiętając o tragicznych doświadczeniach przeszłości, lecz myśląc o przyszłości w pokoju i bezpieczeństwie, musimy umacniać wszechstronnie obronność naszej ojczyzny. Jest to niezmiernie doniosła przesłanka dalszego pokojowego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselGierekEdward">Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej spełni niewątpliwie wysoce korzystną rolę, przyczyniając się do dalszego umacniania bezpieczeństwa naszego państwa. Dlatego Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, będzie głosować za przyjęciem projektu ustawy w brzmieniu przedstawionym przez sprawozdawcę sejmowej Komisji Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Kazimierz Banach.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez rząd projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej należy do aktów prawodawczych rangi najwyższej. Ma on bowiem na celu, stosownie do obecnego etapu rozwoju obronności, wprowadzenie właściwej organizacji, właściwych treści i form pracy w dziedzinie przygotowania społeczeństwa do obrony całości narodowego mienia na wypadek zagrożenia zbrojnego, skierowanego przeciwko naszej ojczyźnie i pokojowi.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselBanachKazimierz">Pragnę zatrzymać uwagę Obywateli Posłów tylko na kilku zagadnieniach, a mianowicie na znaczeniu koncepcji obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na obowiązku powszechnej samoobrony ludności i służbie w formacjach samoobrony, na obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych na cele obrony państwa oraz w paru słowach chcę podkreślić wagę patriotycznych tradycji walki o niepodległość i sprawiedliwość społeczną oraz aktywizowanie organizacji społecznych w umacnianiu obronności naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselBanachKazimierz">Wydawało się wszystkim uczciwym ludziom, że druga wojna światowa, która pochłonęła miliony ofiar i tyle przyniosła cierpień, która zniszczyła wiele bezcennych dóbr materialnych i kulturalnych ludzkości, wytworzyła taką sytuację w sercach i umysłach, że nikt już nie ośmieli się podnieść ręki na pokój świata. Wiemy dobrze, że tak się nie stało i tak nie jest. Siły reakcji światowej, po krótkiej zaledwie przerwie, zaczęły podnosić głowę i coraz bardziej odsłaniać swoje prawdziwe oblicze, wrogie pokojowi. Jest to rzeczywistość, której nie mogą przesłonić żadne zwodnicze słowa, pojednawcze gesty, jakie się niekiedy przewijały i przewijają wśród drapieżnych czynów reakcji i imperializmu. Wystarczy przypomnieć wojnę w Korei, próby agresji na demokratyczną Kubę, ciągłe zamachy na niezależność narodów i państw w Ameryce Łacińskiej i w Afryce, trwającą od lat barbarzyńską i nasilającą się z każdym dniem agresję przeciwko bohaterskiemu narodowi wietnamskiemu, a także napaść Izraela na państwa arabskie. Stanowi to poważne i permanentne niebezpieczeństwo dla pokoju światowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselBanachKazimierz">Siły imperializmu nie chcą uznać nowego układu stosunków, który kształtuje się na świecie w wyniku zwycięstwa ideałów Wielkiej Rewolucji Październikowej i zwycięstwa odniesionego przez siły postępu nad faszyzmem.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselBanachKazimierz">Atmosfera międzynarodowa zatruwana jest ciągle jadem nienawiści w stosunku do państw socjalistycznych. Imperialiści nie chcą się pogodzić z faktem, że po II wojnie światowej powstało wiele państw, których narody kształtują swoją przyszłość i budują swoje życie według zasad socjalistycznych. Niepokojem i trwogą napawa ich również to, że wciąż nowe narody wyzwalają się z pęt kolonialnych i imperialistycznych, że zrzucają z siebie jarzmo kolonialnego ucisku i wyzysku. Dlatego koła imperialistyczne chcą utrzymać świat w ciągłym strachu, doprowadzają do wojen lokalnych, szantażują narody bronią termojądrową, prowadzą swoją politykę z pozycji siły, grożą wojną. Ta polityka jest źródłem niepokoju w różnych częściach świata, a ostatnio przez faszystowski zamach w Grecji, agresję Izraela na Bliskim Wschodzie sięgnęła do granic i obszaru Europy.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselBanachKazimierz">Szczególną groźbę dla pokoju światowego stanowi polityka państw Paktu Atlantyckiego, a przede wszystkim Stanów Zjednoczonych, w popieraniu rewizjonistycznej polityki militarystów Niemieckiej Republiki Federalnej. Cały naród polski śledzi z troską i uwagą wszystkie poczynania odbudowy i rozbudowy militaryzmu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselBanachKazimierz">Naród nasz, jak żaden inny — wiemy to wszyscy — zaznał zbyt wiele cierpień ze strony niemieckiego imperializmu, aby mógł patrzeć spokojnie na rozbudowę Bundeswehry, na popieranie sił rewizjonistycznych w Niemczech zachodnich oraz na wyposażanie armii zachodnioniemieckiej w broń rakietową i termojądrową.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselBanachKazimierz">Nie zapomnieliśmy i nie zapomnimy naszych ciężkich doświadczeń, a zwłaszcza wszystkich okrucieństw dokonywanych na polskim narodzie w czasie ostatniej wojny światowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselBanachKazimierz">Nasze stanowisko nie wynika z nienawiści do narodu niemieckiego. W ramach prowadzonej przez nasze państwo pokojowej polityki — nie ma miejsca na takie uczucia do żadnego narodu, a więc i do narodu niemieckiego, dowodem czego są jak najlepsze, braterskie stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselBanachKazimierz">Nienawidzimy istotnie sił rewanżyzmu, rewizjonizmu, odradzających się sił starej, pruskiej zaborczości i militaryzmu. Nienawidzimy odradzających się sił hitleryzmu. Zagrażają one bowiem naszym interesom, granicom, niepodległości i pokojowej pracy — zagrażają pokojowi na świecie. Rewanżyści zachodnioniemieccy wdrażają w umysły i do świadomości obywateli NRF, że obowiązują granice z 1939 roku, a nawet z wcześniejszego okresu, że w ogóle nic się na świecie nie stało, że nie ma skutków II wojny światowej. Powiadają, że dla ponownego zagarnięcia nam części naszych ziem nie użyją przemocy — a jakże to chcą zrobić? Przecież cały świat dobrze wie, mówiliśmy i mówi o tym bardzo wyraźnie rząd, Sejm, społeczeństwo i kierownictwo polityczne, że naród polski nie zgodzi się nigdy, by ziemie nasze mogły być przedmiotem jakiegokolwiek przetargu.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselBanachKazimierz">Wnioskiem, który wyciągamy z doświadczeń historii, jest przeświadczenie, że każdej groźbie musi być przeciwstawiona co najmniej równorzędna obrona. Różnorodność broni wojennej w jej obecnej niszczycielskiej postaci u jednej strony nie tylko wymaga przeciwwagi tejże broni u strony narażonej na agresję, ale takiego przygotowania do posługiwania się tą bronią, takiej mobilizacji sił ludzkich i organizacji środków obrony, aby uczynić ją jak najskuteczniejszą.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselBanachKazimierz">Współczesna nauka i technika dały armiom potężne środki niszczenia. Przy ich pomocy atakowane mogą być nie tylko wojska ze sobą walczące, nie tylko obiekty wojskowe, lecz również i obiekty gospodarcze, ośrodki produkcyjne, miasta i wszelkie skupiska ludzkie. Wykazały to już zresztą doświadczenia ostatniej wojny. Postęp zbrojeń, jaki dokonał się Od tego czasu, tezę tę jeszcze bardziej potwierdza. Oznacza to, że sprawa obrony własnego kraju staje się sprawą powszechną całego społeczeństwa, które w wysiłku obronnym musi brać czynny i bezpośredni udział. Oznacza to, że w przygotowanie obrony musi być zaangażowany każdy obywatel z najwyższą ofiarnością i samozaparciem i każda rzecz posiadająca przydatność obronną powinna być przeznaczona do tego celu. Całe społeczeństwo musi umieć się bronić, bo wojna obecna może uderzać wszędzie i w każdego.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselBanachKazimierz">Dlatego też projektowana ustawa już na samym wstępie bardzo silnie akcentuje powszechność obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowiąc, że obrona ojczyzny i socjalistycznych zdobyczy narodu polskiego jest sprawą i obowiązkiem wszystkich obywateli, że w wykonaniu powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są zobowiązani do pełnienia służby wojskowej, służby w formacjach samoobrony, służby w dziedzinach zmilitaryzowanych, do uczestniczenia w samoobronie ludności oraz do wykonywania świadczeń na rzecz obrony.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselBanachKazimierz">Przepisy te znajdują zresztą swą zasadniczą podstawę w 78 art. Konstytucji, który mówi: — „Obrona Ojczyzny jest najświętszym obowiązkiem każdego obywatela”. Art. 6 Konstytucji mówi, że: — „Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoją na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju”. Jak wynika z tego podstawowego aktu prawnego naszego państwu ludowego i zgodnej z nim polityki — nasze Siły Zbrojne są instytucją, której wyposażenie i organizacja, praca szkoleniowa i wychowawcza nastawione są przede wszystkim na odparcie agresji, na obronę przed atakiem wroga.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselBanachKazimierz">Jeśli prześledzimy uważnie projekt dyskutowanej dziś ustawy — to wyraźnie z niej wynika, że poza nielicznymi przepisami, mówiącymi o niezbędnych warunkach do należytego wyszkolenia wojska, o czasie trwania zasadniczej służby wojskowej, ćwiczeń wojskowych — większość tych artykułów skupia się wokół organizacji sił ludzkich i środków na wypadek zagrożenia kraju przez obcą napaść. Stąd projekt ustawy tak wielką wagę przywiązuj e do przygotowania samoobrony ludności w formacjach samoobrony i samoobrony indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselBanachKazimierz">Formacje samoobrony są w zasadzie jednostkami samoistnymi, których zasady tworzenia, ich ramową strukturę organizacyjną oraz wyposażenie w niezbędny sprzęt i środki określa Komitet Obrony Kraju. Zadaniem ich, mówiąc najogólniej, jest przygotowanie ochrony mienia narodowego na wypadek napaści i organizowanie samoobrony indywidualnej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselBanachKazimierz">Powołanie do formacji samoobrony nie odrywa powołanego od jego warsztatu pracy, a więc nie tamuje normalnego toku pracy produkcyjnej w przemyśle, rolnictwie, oświacie czy w usługach, w warsztacie pracy, w którym powołany do formacji samoobrony pracuje.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselBanachKazimierz">Jeżeli rozpatrzymy okres czasu poświęconego na odbycie służby w formacjach samoobrony, ilość dni, miesięcy, to zobaczymy, że obowiązek służby w oddziałach samoobrony łączy harmonijnie interesy obywatela z interesami państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselBanachKazimierz">Trzeba podkreślić jeszcze, że powoływanie obywateli przez wspólne powiatowe sztaby wojskowe przy udziale właściwych zakładów pracy i organów administracyjnych bądź do służby wojskowej, bądź do oddziałów samoobrony, daje gwarancję zabezpieczenia potrzeb wojska i potrzeb jednostek samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselBanachKazimierz">Zgodnie z założeniami projektu ustawy samoobrona ludności obejmuje przysposobienie obronne młodzieży oraz powszechną samoobronę ludności. Przysposobienie obronne młodzieży, które znane jest obecnie pod nazwą przysposobienia wojskowego opiera się na dotychczasowych zasadach. Przysposobienie obronne obejmuje przede wszystkim młodzież uczęszczającą do szkół średnich z tym, że obowiązkiem tym może być objęta również młodzież uczęszczająca do innych szkół, nie będących szkołami średnimi. Przysposobienie obronne młodzieży, tak jak i dotychczas, będzie obowiązkowym przedmiotem nauki w szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselBanachKazimierz">Młodzież nie uczęszczająca do szkół będzie mogła być objęta przysposobieniem Obronnym przez organizacje i stowarzyszenia wyższej użyteczności, których statuty przewidują prowadzenie działalności w zakresie przysposobienia obronnego lub uprawianie dziedzin sportu, które mają znaczenie obronne.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselBanachKazimierz">Trzeba w wysokim stopniu zaktywizować organizacje i stowarzyszenia, żeby możliwie całą młodzież uczęszczającą do szkół średnich objąć przysposobieniem obronnym i dziedzinami sportu, mającymi znaczenie obronne. W tej dziedzinie, jeżeli chodzi zwłaszcza o wieś, bardzo wiele ma do zrobienia Związek Młodzieży Wiejskiej wespół z innymi organizacjami społecznymi, zwłaszcza z Ligą Obrony Kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselBanachKazimierz">Przysposobienie obronne młodzieży jest niezmiernie pożyteczne również i dlatego, że daje ono młodym ludziom pożyteczną zaprawę fizyczną, pomaga w rozwoju fizycznym i zaszczepia społecznie pożyteczne zainteresowania. Najbardziej charakterystyczną cechą dyskutowanego projektu ustawy, i co należy podkreślić, największą jego zaletą jest całkowita powszechność obowiązku przysposobienia ludności do samoobrony. W ramach tego obowiązku — o czym już z tej trybuny mówiono — całe społeczeństwo polskie zobowiązane będzie w drodze szkolenia i ćwiczeń praktycznych do nabycia umiejętności w zakresie ochrony przed środkami masowego rażenia i likwidacji skutków ich działania, do zaopatrzenia się w indywidualny sprzęt ochronny oraz w inne artykuły i przedmioty niezbędne w razie zagrożenia, do ochrony miejsca zamieszkania i mienia, do zabezpieczenia żywności i własnych źródeł wody przed skażeniem, do utrzymania i konserwacji sprzętu, środków i pomieszczeń ochronnych, do wykonywania wszelkich przedsięwzięć mających na celu ochronę własnego życia, zdrowia i mienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselBanachKazimierz">Projekt ustawy nakłada na wszystkie osoby zdolne ze względu na Stan zdrowia — obowiązek uczestniczenia w szkoleniu i ćwiczeniach praktycznych, mających na celu uzyskanie niezbędnych umiejętności w zakresie powszechnej samoobrony. Jest godne podkreślenia, że ustawa traktuje z taką samą powagą i troską znaczenie samoobrony ludności jak i obrony wojskowej. Równocześnie należy podkreślić, że przygotowanie ludności do samoobrony spoczywa na organach administracji państwowej, instytucjach państwowych i jednostkach gospodarki uspołecznionej, na organizacjach społecznych i zawodowych, wreszcie spoczywa w rękach samych obywateli. Oczywistą jest rzeczą, że dla wykonania obszernych i skomplikowanych zadań obronnych niezbędne są odpowiednie środki materialne, niezbędny jest skoordynowany wysiłek całego społeczeństwa. Aktywność i rozumienie wagi sprawy przez kierowników i działaczy organów administracyjnych, instytucji i organizacji społecznych i gospodarczych, będą miały znaczenie dla rzeczywistej powszechności i poziomu przygotowania ludności do samoobrony oraz solidnego wykonywania świadczeń rzeczowych i osobistych na rzecz obrony.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselBanachKazimierz">Omawiając projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony, należy zwrócić uwagę na znaczenie i rolę organizacji społecznych w przysposobieniu obronnym młodzieży i w przygotowaniu ludności do samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselBanachKazimierz">Do organizacji społecznych, którym przypada szczególnie duża rola, należy zaliczyć przede wszystkim: Ligę Obrony Kraju, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych — organizację o wielkich tradycjach i o wielkim autorytecie — Związek Młodzieży Wiejskiej, Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Polski Czerwony Krzyż, Aeroklub PRL. Organizacje społeczne powinny rozwijać szeroką pracę społeczno-wychowawczą, kształtującą postawę patriotyczną społeczeństwa, wyjaśniać i popularyzować cele i zasady obronności i mobilizować obywateli do dobrowolnych świadczeń na rzecz umacniania sił obronnych kraju, powinny wpajać praktyczne umiejętności obronne we wszystkich środowiskach społecznych. Prace na tym odcinku trzeba bardzo wzmóc. Chodzi o to, alby każdy obywatel rozumiał swoją rolę i znał swoje miejsce w systemie obronnym naszego państwa ludowego, by znał i rozumiał podstawowe zasady naszej obronności.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselBanachKazimierz">Należy powiedzieć, że wymienione przed chwilą organizacje społeczne, a zwłaszcza Liga Obrony Kraju, mają w tej dziedzinie poważne osiągnięcia. Zjazd tej organizacji, który odbył się w ubiegłym miesiącu wykazał, że szeregi Ligi Obrony Kraju na przestrzeni ostatnich czterech lat wzrosły o około 70%, że powstało około 6 tys. terenowych oddziałów samoobrony, że LOK wkroczyła na wieś.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselBanachKazimierz">Trzeba również powiedzieć, że w ostatnich czasach bardzo rozwinął swą aktywną działalność Związek Bojowników o Wolność i Demokrację we współpracy ze szkołą, z harcerstwem, młodzieżą, wojskiem, jak również i ze starszym społeczeństwem, zwłaszcza w dziedzinie pogłębiania uczuć patriotycznych w oparciu o tradycje wyzwoleńczych walk i o upamiętnianie miejsc tych walk i męczeństwa naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselBanachKazimierz">Na przykładzie ZBoWiD-u trzeba stwierdzić, że ożywienie uczuć patriotycznych jest wielką siłą jednoczącą i aktywizującą różne środowiska w wykonywaniu konkretnych zadań stojących przed danymi środowiskami.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselBanachKazimierz">Z dużą satysfakcją chciałbym stwierdzić, że poczesne miejsce w tych pracach zajmują chłopi i działacze wiejscy. Są oni często inicjatorami i organizatorami różnych pożytecznych akcji gospodarczych i społeczno-obronnych. Na terenie wsi istnieje kilka tysięcy oddziałów samoobrony, skupiających znaczną część mieszkańców wisi.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselBanachKazimierz">Podstawową formą przygotowania tych oddziałów do działania na wypadek, zagrożenia jest zorganizowane — oparte głównie na własnych siłach i środkach — przeciwdziałanie wszelkim zakłóceniom pracy w swoich środowiskach, przede wszystkim klęskom żywiołowym, jak również podejmowanie i realizowanie czynów społecznych o charakterze gospodarczo-ochronnym. Ta działalność terenowych oddziałów samoobrony powoduje, że stają się one istotnymi ogniwami kształtowania pozytywnych cech zaradności, gospodarności i sprawnego wysiłku zbiorowego. Znana zresztą sprawa nie tylko w tym aspekcie obronności, ale w całości naszego życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, nie mogę nie podkreślić głębokiego patriotyzmu, bohaterstwa i ofiarności polskich chłopów w obronie ziemi ojczystej, gdyż rzutuje to na ich dzisiejszy stosunek do zadań, jakie stawia ustawa i jakie stawia życie przed wsią i chłopami.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselBanachKazimierz">Masy chłopskie — chociaż przez całe wieki odsunięte były od kształtowania losów państwa polskiego — zawsze w okresach większego zagrożenia stawały w obronie ojczyzny nie bacząc na to, że była ona dla nich często bardzo niedobrą macochą.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselBanachKazimierz">I tak powiem dla przykładu: szedł chłop polski za scalającym polskie ziemie Łokietkiem, pomagał walczyć z zaborczością i gwałtami Zakonu Krzyżackiego, stawał mężnie przeciw tak zwanemu szwedzkiemu potopowi, brał udział w Insurekcji Kościuszkowskiej, w Legionach Dąbrowskiego, w .powstaniach narodowych, aż po ostatnie czasy drugiej wojny światowej, w kraju i poza krajem, w formacjach utworzonych w Związku Radzieckim i na Zachodzie, w Batalionach Chłopskich, w Gwardii i Armii Ludowej, a także w Armii Krajowej. Chłopi organizowali własne oddziały partyzanckie. Chłop żywił, kwaterował i otaczał opieką partyzantów polskich i radzieckich. W szeregach odrodzonego wojska polskiego wyzwalał ziemie polskie, przepędzając wroga aż do Berlina. W Polsce Ludowej wojsko od najwyższych do najniższych stanowisk z ducha i postawy stało się organiczną częścią narodu budującego ustrój sprawiedliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselBanachKazimierz">Chłopi polscy coraz bardziej rozumieją ten historyczny przełom, który się dokonał w naszym kraju w oparciu o sojusz robotniczo-chłopski pod przewodem klasy robotniczej i jej partii, w braterstwie i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Wiedzą, że są odpowiedzialnymi współgospodarzami kraju we wszystkich dziedzinach naszego narodowego życia, a więc i w siłach zbrojnych i w umacnianiu obronności naszej ojczyzny. Wystarczy być na przysięgach w wojsku i zobaczyć, jak reagują tam chłopi, którzy często masowo zjeżdżają do jednostki i są dumni z tego, że ich dzieci składają przysięgę na wierność swojej ojczyźnie i że do tej przysięgi dojrzeli, że ich uznano za godnych złożenia takiej przysięgi.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselBanachKazimierz">Projektowana ustawa daje możliwości, by chłopi polscy bez uszczerbku dla swych podstawowych zadań produkcyjnych, ulepszania i zwiększania produkcji rolnej, byli również dobrze przygotowani do obrony własnej ojczyzny oraz własnego życia i mienia, żeby nie tak jak dawniej, kiedy przyszło bronić ojczyzny, używali do tego tylko swoich narzędzi pracy, lecz żeby dostali do rąk właściwy sprzęt do walki i do samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselBanachKazimierz">Jestem przekonany, że chłop polski wypełni obowiązki wynikające z tej ustawy tak ofiarnie i z takim poczuciem odpowiedzialności, jak to czynił w przeszłości, i to z lepszymi wynikami, bo dziś — jako współgospodarz ludowej ojczyzny i jej szanowany budowniczy.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselBanachKazimierz">Wysoki Sejmie! Naród polski pragnie żyć w pokoju. Dlatego też i polityka Polski Ludowej, która służy interesom naszego narodu i jego bezpieczeństwa, służy sprawie pokoju. Pragnąc żyć w pokoju, musimy być przygotowani do odparcia każdej agresji i dlatego też konsekwentnie umacniana obronność naszego państwa, powiązana z naszym udziałem w sojuszu obronnym państw Układu Warszawskiego, stanowi skuteczną zaporę przed agresją sił imperialistycznych, odwetowych i neohitlerowskich. Stanowi ona potężny czynnik w humanitarnym dziele umacniania i utrwalania pokoju na całym świecie. Sojusz państw socjalistycznych, niezawodna pewność pomocy ze strony naszego potężnego przyjaciela — Związku Radzieckiego daje nam pełną gwarancję bezpieczeństwa naszych granic. Duże znaczenie mają dla Polski trwałe i przyjazne stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Będziemy tę przyjaźń, współpracę, wzajemną pomoc rozwijać, widząc w niej cenne wartości nowych stosunków polsko-niemieckich, warunkujących pokój i bezpieczeństwo w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselBanachKazimierz">Projektowana ustawa jest wyrazem pokojowej polityki naszego ludowego państwa, zabezpiecza i unowocześnia warunki przygotowywania społeczeństwa i mienia, całej naszej gospodarki i kultury do zadań obronnych kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselBanachKazimierz">Dlatego też Klub Poselski ZSL, z ramienia którego przemawiam, głosować będzie za tą ustawą, złożoną tutaj wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Leon Chajn.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselChajnLeon">Wysoki Sejmie! Dobrze się stało, że podejmując inicjatywę sejmowej Komisji Obrony Narodowej rząd przedstawił Wysokiej Izbie projekt omawianej ustawy. Naród polski nie traci nadziei, że siłom pokoju uda się okiełznać siły wojny. Nie zamierzamy pomniejszać roli i znaczenia wciąż rosnących sił współistnienia, sił usiłujących łagodzić napięcia międzynarodowe. Sytuacji międzynarodowej nie można jednak oceniać jednoznacznie. Obok niezaprzeczalnego faktu wzrostu sił pokojowych, sił współistnienia i łagodzenia, jesteśmy świadkami okresowych napięć, wywoływanych przez siły agresywne. Dlatego nie możemy lekceważyć potencjalnego niebezpieczeństwa konfliktu zbrojnego wiszącego nad światem. Kraj, który odłożyłby przygotowania na wypadek wojny do momentu bezpośredniego zagrożenia, z góry Skazany byłby na zagładę. Dobrze zrozumiany interes naszego państwa wymaga, aby przy forsowaniu zwiększonego tempa pokojowego rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju, wzmagać równocześnie nasze przygotowania obronne, obejmując nimi całość żywotnych sił państwa i narodu: ekonomikę, administrację, siły zbrojne, całe zaplecze — łącznie z psychologicznym przygotowaniem społeczeństwa do walki i życia w warunkach wojennych. Tym właśnie potrzebom czyni zadość przedstawiony projekt rządowy. Nie znaczy to rzecz prosta, że ustawa ma dopiero zapoczątkować ten doniosły proces przygotowań obronnych. Mamy w tym zakresie już bezsporne osiągnięcia, mamy pewną sumę doświadczeń, a co najważniejsze, mamy w tej sprawie ogromne poparcie przytłaczającej większości naszego społeczeństwa. Ten ostatni czynnik ma dla sprawy decydujące znaczenie. System obronności w naszym kraju budowany jest bowiem na fundamencie szerokiego poparcia mas pracujących dla idei obrony ojczyzny, ich patriotycznych i internacjonalistycznych uczuć, w oparciu o ofiarność całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselChajnLeon">Jest prawdą, że wydatki na obronę w naszym kraju, mimo całej ich uciążliwości z punktu widzenia pokojowych potrzeb gospodarczych — są niższe od wydatków na cele wojskowe w krajach zachodnioeuropejskich. Oczywiście, niższe nie tylko w sensie absolutnych liczb. Są one niższe w proporcjach dochodu narodowego państwa, są niższe w procentowym układzie budżetu i są wreszcie niższe w przeliczeniu na głowę ludności. Również niższe jest u nas tempo wzrostu wydatków na cele obronne, mimo że projekt budżetu na rok 1968 przewiduje w tym dziale wzrost wydatków prawie o 10%. Dobrze, czy źle? Jako członka sejmowej Komisji Obrony Narodowej zapytują mnie niekiedy wyborcy, że skoro państwo nasze nie stać na ponoszenie takich wydatków na cele obronne, jakie ponoszą państwa kapitalistyczne na cele wojskowe, więc zapewne i nasze efekty w tej dziedzinie nie mogą dorównać innym. Pytanie to jedynie w pierwszej części jest słuszne. Dlaczego?</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselChajnLeon">Po pierwsze, trzeba mieć na uwadze, że główny ciężar wydatków obronnych przeznacza się na techniczne uzbrojenie armii. Nasza technika obronna trafia do naszych Sił Zbrojnych z produkcyjnego sektora socjalistycznego bądź krajowego, bądź zagranicznego. W krajach kapitalistycznych wyposażenie armii odbywa się w drodze zakupów techniki wojennej w ogromnej większości wypadków w kapitalistycznym sektorze przemysłu zbrojeniowego, stanowiącym źródło krociowych zysków dla kapitalistycznych monopoli. Co więcej — monopole przemysłu zbrojeniowego w dążeniu do uzyskania większych zamówień wojskowych wywierają określony wpływ na stopień napięcia sytuacji międzynarodowej, a dzieje się to wszystko w warunkach gwałtownie wzrastającego tempa „moralnego zużycia” sprzętu i uzbrojenia. Dlatego też — „zużycie moralne” bojowego sprzętu technicznego stanowi ciężkie brzemię nawet dla najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów świata. Szybkość, z jaką zmieniają się — „pokolenia” broni, stale wzrasta, a żywot każdego z nich staje się coraz krótszy. W szybkości tego — „moralnego zużycia” znów najbardziej zainteresowane są monopole zbrojeniowe, zwłaszcza że nowe kierunki w rozwoju uzbrojenia w większości wypadków nie prowadzą do zaniechania produkcji tradycyjnych środków walki.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselChajnLeon">W naszych warunkach dostawy dla sił zbrojnych lub dla innych formacji obronnych wolne są nie tylko od pasożytniczych dywidend, ale także nie towarzyszą im tendencje do podniecania sytuacji międzynarodowej ani też tendencyjne oceny efektywności różnych rodzajów broni. Nie wyczerpuje to jednak zagadnienia. Jest to ważny, ale nie jedyny czynnik mający wpływ na rozwój techniki wojennej. Nie wolno zapominać, że rozwój techniki wojennej przebiega w skomplikowanych warunkach społecznych, że realizacja zadań związanych z przygotowaniem do współczesnej wojny wiąże się bardzo ściśle z charakterem systemu społecznego, w ramach którego zadania te są rozwiązywane.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselChajnLeon">Gdy konflikt wojenny wyrasta poza starcie samych sił zbrojnych i obejmuje swoim zasięgiem cały naród, a taki właśnie zarysowuje się obraz współczesnego konfliktu, gdyby miał nastąpić — w całej rozciągłości staje problem współodpowiedzialności wszystkich obywateli za obronność kraju. Współodpowiedzialność w naszych warunkach bazuje inaczej niż w warunkach kapitalistycznych, na poczuciu pełnoprawności obywatelskiej, zrodzonej w wyniku przemian ustrojowych, na socjalistycznej ideologii przekształcającej aktywność jednostkową, osobistą — w aktywność społeczną, na postawie społecznej, wyrażającej się w czynnym pomnażaniu dorobku narodu, wzbogacaniu naszych postępowych tradycji, utrwalaniu autorytetu państwa w świecie oraz potęgowaniu jego siły i bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselChajnLeon">Oto dlaczego, przy mniejszym wysiłku materialnym niż w zachodnioeuropejskich krajach, możemy stwierdzić z tej trybuny z pełnym poczuciem odpowiedzialności, że obronność naszego kraju, kształtująca się w ramach dotychczasowych założeń i wsparta o nasze wojskowe sojusze, w ścisłym powiązaniu z wysiłkiem sojuszniczych armii państw socjalistycznych, znajduje się na poziomie dającym gwarancje zapewnienia naszemu państwu i naszemu społeczeństwu niezbędnego bezpieczeństwa. Przewidzenie dominujących cech ewentualnej przyszłej wojny w obecnych warunkach, jej dynamiki, powiązań z różnorodnymi dziedzinami życia społecznego jest zadaniem niezwykle skomplikowanym, niemniej jednak — niezbędnym. Sukces w takiej wojnie w decydującym stopniu zależy od właściwego zrozumienia, jeszcze w warunkach pokojowych, jej charakteru oraz uwzględnienia tej wiedzy w toku wielostronnych przygotowań do zapewnienia obronności kraju, krócej mówiąc, chodzi o ustalenie usystematyzowanego całokształtu poglądów na sposób prowadzenia przyszłych działań wojennych, o ukształtowanie własnej doktryny wojennej.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselChajnLeon">Projekt ustawy, będący przedmiotem obrad Wysokiej Izby, nakreśla ramy polskiej doktryny wojennej. Doktryny tej nie można tworzyć dowolnie. Jest ona bowiem określana przez wiele obiektywnych i subiektywnych czynników, takich jak potencjał gospodarczy kraju, stopień rozwoju nauki, poziom uzbrojenia, doświadczenia historyczne, ogólny rozwój kultury społeczeństwa, warunki geograficzne, klimatyczne, stosunki narodowościowe, klasowe itd. Decydującym jednak czynnikiem w określeniu doktryny wojennej jest ogólny cel polityczny, przyświecający państwu, jego klasowy i społeczny charakter. Byłoby truizmem udawadnianie tezy, że wojna jest kontynuacją polityki przy zastosowaniu środków przemocy. I dlatego polityczna treść wojny wpływa zasadniczo na charakter walki zbrojnej, sposoby i formy jej prowadzenia, a nawet na stosowanie określonych rodzajów uzbrojenia. Treść ta określa również skalę napięcia zbrojnego w wojnie. Tak jak można się było łatwo o tym przekonać w przeszłości, analizując wpływ zaborczych i agresywnych planów hitlerowskich na organizację uzbrojenia, system szkolenia i sztukę wojenną Wehrmachtu, tak również i dziś widoczny jest wpływ zaborczej i imperialistycznej polityki Stanów Zjednoczonych na strukturę i organizację amerykańskich sił zbrojnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselChajnLeon">Polskiej doktrynie wojennej, znajdującej swój pełny wyraz w projektowanej ustawie o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, podobnie jak naszym sojusznikom uczestniczącym w Układzie Warszawskim, nie przyświecają agresywne cele wobec innych narodów czy państw. Dlatego projekt omawianej ustawy określa organizację i szkolenie zarówno polskich Sił Zbrojnych, jak też przygotowań obronnych ludności jedynie pod kątem widzenia obrony własnego terytorium państwowego przed ewentualną agresją.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselChajnLeon">Na czym polega trudność opracowania własnej doktryny wojennej? Wydaje się, że można wskazać na trzy elementy:</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselChajnLeon">po pierwsze — brak doświadczeń historycznych, ułatwiających stworzenie wizji przyszłej wojny z użyciem broni masowego rażenia;</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselChajnLeon">po drugie — ogromna szybkość zmian we wszystkich dziedzinach życia społecznego;</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselChajnLeon">po trzecie — potrzeba stałej konfrontacji tworzącej się doktryny wojennej z celami politycznymi naszych potencjalnych przeciwników i możliwościami osiągnięcia przez nich tych celów drogą środków militarnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselChajnLeon">Pierwsze dwa elementy mówią same za siebie. Trzeci element można łatwo zilustrować na przykładzie taktyki i strategii amerykańskiego imperializmu. Wiadomo, że w końcu lat 50-tych, w wyniku imponujących osiągnięć Związku Radzieckiego w dziedzinie techniki rakietowej, powstała sytuacja, zwana — używając terminologii zaczerpniętej z gry w szachy — — „patem nuklearnym”, to jest stanem równowagi w dziedzinie broni nuklearnej. Równowagi, którą być może cechowała nie idealna czy nawet przybliżona równość wszystkich elementów arsenału nuklearnego, lecz przybliżona równość strat, jakie poniosłyby w wypadku wojny nuklearnej obie strony — strat graniczących z całkowitym zniszczeniem obu stron.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselChajnLeon">Jakie wnioski wyciągnął amerykański imperializm ze zmienionego, na swoją niekorzyść, układu sił?</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselChajnLeon">Charakterystyczną cechą doktryny i strategii politycznej Stanów Zjednoczonych ostatnich lat stało się potraktowanie siły zbrojnej nie tylko jako narzędzia realizacji polityki w sensie presji militarnej, lecz także, w znacznie większym niż poprzednio stopniu, jako narzędzia rzeczywistej walki, jako środka realizacji celów politycznych na polu bitwy. Wyraża się to w strategii wojen lokalnych, peryferyjnych, w szeregu interwencji bezpośrednich lub pośrednich, o charakterze policyjnym, których celem jest wyciągnięcie bodaj z kompromisowych rozwiązań w lokalnych konfliktach korzyści natury ogólnej, które rzutowałyby na układ sił. Świadczą o tym agresja w Wietnamie, na Bliskim Wschodzie, faszystowski zamach stanu w Grecji. Czy awanturnicza polityka agresji, polityka eskalacji i zaborczości obcych ziem, stwarzająca warunki i zachętę dla różnej maści neokolonialistów i odwetowców, w tej liczbie militarystycznych kół Niemieckiej Republiki Federalnej, wywodzi się z pozycji siły imperializmu? Jasne, że nie. Można stwierdzić, że u podstaw obecnej agresywności amerykańskiej tkwi w istocie element słabości i kryzysu imperializmu. Tym niemniej jednak, a może właśnie dlatego, strategia wojen lokalnych stanowi groźbę dla pokoju. Dystans między konfliktami lokalnymi a powszechnym jest dużo mniejszy, niż kilka lat temu. Teza de Gaulle'a, iż utwierdza się duch wojny, opiera się na realnych podstawach. Dlatego obok intensyfikacji naszej walki o współistnienie, obok czynienia wysiłków na rzecz rozszerzającej się dysydencji wśród rządzących sfer zachodniej Europy — obok wzmożonej aktywności dyplomatycznej, tak bardzo wyraźnie występującej w ostatnich czasach, naszej wojennej doktrynie, nie ulegając chwilowym nastrojom, musi towarzyszyć proces zmian na bazie przestrzegania racjonalnego i naukowego sposobu wnioskowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselChajnLeon">Projekt ustawy słusznie zakłada, że w przyszłej ewentualnej wojnie należy się liczyć z silnym oddziaływaniem przeciwnika na zaplecze zarówno powietrznymi środkami napadu, jak i desantami powietrznymi oraz grupami dywersyjnymi. W tych warunkach stają się konieczne, na wszelki wypadek, pewne zmiany w dotychczasowych zasadach, metodach i formach przygotowania życia kraju do działania w systemie wojennym w kierunku uodpornienia gospodarki na ewentualne ataki powietrzne i naziemne przeciwnika, usprawnienia form zarządzania oraz zbliżania ich do form i metod wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselChajnLeon">Ogromnego znaczenia nabiera rola tempa mobilizacji gospodarki do celów obronnych. Obecnie terminu gotowości ekonomiki nie można wyznaczać na początek wojny, ani tym bardziej na okres jej trwania. W obydwu ostatnich wojnach światowych podstawowy ciężar zabezpieczenia ekonomicznego działań zbrojnych spoczywał na produkcji bieżącej, uruchamianej po wybuchu wojny. Stosunkowo najwcześniej przestawił swą gospodarkę na tory wojenne Hitler. Jak twierdzą znawcy zagadnienia, produkcja okresu wojennego stanowiła przeciętnie 90% środków materialnych zużytych przez walczące armie. O ile w II wojnie światowej przedsiębiorstwa przemysłowe mogły po atakach powietrznych kontynuować przynajmniej częściowo swoją produkcję, a nawet często w szybkim tempie usunąć zniszczenia — o tyle w ewentualnej przyszłej wojnie rozwinięcie produkcji wojennej będzie sprawą niezmiernie trudną, często nawet wręcz niemożliwą.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselChajnLeon">Utrzymanie ekonomiki w stanie zdolności funkcjonowania w warunkach wojny rakietowo-jądrowej zależy w poważnym stopniu od organizacji produkcji, od stworzenia elastycznych powiązań między rozmaitymi gałęziami gospodarki oraz od możliwości szybkiego przestawienia zakładów przemysłowych z jednego typu produkcji na inny. Niezbędnym warunkiem zachowania żywotności gospodarki obronnej jest rzutki i elastyczny system rozdziału funkcji produkcyjnych, zawczasu przewidujący odpowiednią przebudowę powiązań gospodarczych w zależności od rozwoju sytuacji wojennej. Ale chodzi nie tylko o gospodarkę i administrację. Współczesna wojna, jeśli miałaby wybuchnąć — dotrze do każdego obywatela. Dlatego ustawa nakreśla ramy właściwego przygotowania obywateli przez ich udział w szkoleniu w zakresie powszechnej samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselChajnLeon">Anachronizmem staje się myślenie kategoriami, że obrona kraju to jedynie rozwój sił zbrojnych, sił skoszarowanych. To stadium mamy już za sobą. Spełniło już ono w zasadzie swoje zadanie. Kompleksowość i powszechność przygotowań obronnych, znajdujące się u podstaw ustawy, stały się w warunkach współczesnych obiektywną koniecznością. Postępujący rozwój środków walki zbrojnej i przewidywany charakter ewentualnej wojny wymagają nowych potrzeb i metod angażowania ludzi do celów obronnych. Należy mieć koncepcję organizowania masowej obrony ludności, tworzenia jednostek zmilitaryzowanych, prowadzenia wszechstronnych przygotowań w gospodarce narodowej oraz powszechnej samoobrony.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselChajnLeon">Ustawa, ustalając warunki przygotowania się społeczeństwa na wypadek ewentualnej wojny, nie sprecyzowała ich w niektórych dziedzinach tak ściśle, jak w odniesieniu do Sił Zbrojnych. I słusznie. Społeczeństwo nie może być militaryzowane już w czasie pokoju. Przygotowania obronne ludności cywilnej muszą bazować na świadomym uznaniu zapewnienia ojczyźnie bezpieczeństwa, a nie tylko na sformalizowanych przepisach prawa. Zwłaszcza, że nie opuszcza nas wizja trwałego pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselChajnLeon">Obywatele Posłowie! Z tego, co zostało dotąd w tej debacie powiedziane wynika, że prawidłowe i harmonijne wprowadzenie w życie przepisów ustawy nie jest ani łatwe, ani proste. Podstawa trudności polega na tym, jak trzeba bez zakłócenia naszego pokojowego rozwoju zwiększać rezerwy i możliwości potęgowania siły obronnej każdego terenu, regionu i całego kraju. Będziemy wszyscy działali na styku dwóch płaszczyzn: pokojowego budownictwa i przygotowań obronnych. Osią problemu staje się umiejętność znajdywania możliwości i kierunków równoległego rozwiązywania w praktyce, w życiu codziennym spraw pokojowego budownictwa ze stopniowym przygotowaniem społeczeństwa i gospodarki na wypadek ewentualnego konfliktu zbrojnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselChajnLeon">Szczególnie doniosłe zadanie spoczywać będzie na Ministerstwie Obrony Narodowej, stanowiącym dział militarny Komitetu Obrony Kraju. Do jego zadań należeć będzie nie tylko planowanie i organizacja całości obrony, co określa ustawa. Powstaje dziś w większym stopniu niż uprzednio obowiązek niesformułowany expressiis verbis w ustawie. Jak wiadomo z ekonomicznego punktu widzenia armia i inne formacje obronne są konsumentem produkcji materialnej, wytworzonej przez gospodarkę narodową. Nie jest to jednak rola bierna. Właściwe zabezpieczenie ekonomiczne potrzeb obronnych w poważnym stopniu zależy również od poziomu organizacji wszystkich dziedzin działalności sił obronnych, od stopnia efektywności wykorzystania środków i zasobów przeznaczonych na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselChajnLeon">Powstaje więc wymóg podejmowania każdej decyzji w oparciu o gruntownie uzasadniony rachunek ekonomiczny. Każde przedsięwzięcie, realizowane przez wojsko lub w interesie wojska, powinno być oceniane nie tylko pod kątem znaczenia taktycznego czy operacyjnego, lecz również w aspekcie związanych z tym wydatków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselChajnLeon">W związku ze wzrostem zakresu potrzeb wojskowych szczególnego znaczenia nabiera kwestia oszczędności przy rozchodowaniu środków materialnych: sprzętu, rozmaitych materiałów, umundurowania, żywności itp. Pragnęlibyśmy obywatelu Marszałku Polski, aby każdy dowódca zawsze pamiętał, że walka o efektywność wykorzystania materialnych zasobów Sił Zbrojnych jest jednym z podstawowych odcinków walki o wykonanie każdego zadania bojowego. Oto, dlaczego już dziś mówimy o wielkiej i odpowiedzialnej roli kontroli nad prawidłowym przebiegiem wykonania ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselChajnLeon">Wysoka Izbo! Podkreślono już z tej trybuny kodyfikacyjny walor ustawy, wzbogacający w tej dziedzinie poważny dorobek naszego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselChajnLeon">Chciałbym wskazać na jeszcze dwa istotne merytoryczne walory ustawy. Ustawa gwarantuje szeroki zakres praw socjalnych, przysługujących tym wszystkim pracującym i ich rodzinom, którzy będą aktywnie uczestniczyć w obronnym układzie naszego ludowego państwa. W XX rocznicę uchwalenia Deklaracji Praw Człowieka warto podkreślić, jak kraj nasz daje istotny wkład w podstawowe socjalne prawa ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselChajnLeon">Drugi doniosły walor ustawy — to likwidacja niesprawiedliwego rozłożenia ciężaru obowiązków w zakresie praw obywatelskich. Kierując się względami realizmu, istotnymi potrzebami kraju, a także rachunkiem ekonomicznym — przez niemal 20 lat egzekwowaliśmy obowiązek obronny jedynie od około 40% młodzieży będącej w wieku poborowym. Te 40% skoszarowanej młodzieży pełniło zaszczytną służbę wojskową w mundurach. To, że pozostałe 60% młodzieży nie odbywało służby wojskowej, może nie było najważniejsze. Ale żenujący był fakt, że ta mniejszość w mundurach nie tylko sposobiła się do wykonania świętego obowiązku obrony ojczyzny. Była ona też używana do najrozmaitszych potrzeb: od sprzątania obfitych opadów śniegu — do likwidowania skutków powodzi, od sprzątania zboża — do ratowania ludzi i dobytku przed skutkami gwałtownych huraganów. Bo to była jedyna zorganizowana i zdyscyplinowana siła. Mówiliśmy, że ludzie w mundurach chronią nas przed klęskami żywiołowymi. Z tej trybuny nasz Sejm kilkakrotnie wyrażał Wojsku Polskiemu serdeczne uznanie i wdzięczność. Ale kiedy żołnierz stał z łopatą i odgarniał śnieg, by zapewnić dowóz chleba do jakiejś miejscowości, gdy rozsadzał zapory lodowe, albo gdy brnąc po pas w lodowatej wodzie ratował krowę czy domowy sprzęt — jego rówieśnik w cywilu, nie poczuwający się do żadnych obowiązków, nie szczędził niekiedy mu epitetów pod zawołaniem — „śmierć frajerom”.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselChajnLeon">Dobrze, że ustawa kładzie kres tej żenującej sytuacji. Wszyscy musimy świadczyć, w zależności od potrzeb i możliwości na rzecz obronności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselChajnLeon">Projektowana ustawa pod względem nowoczesności rozwiązań, kompleksowości ujmowania zagadnień, sprawności kierowania i zarządzania oraz różnorodności sił i środków, odpowiada podstawowym wymogom współczesnej strategii obronnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselChajnLeon">Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego w pełni popiera wniesiony projekt ustawy wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Obrony Narodowej. Udzielając całkowitego poparcia ustawie, jesteśmy głęboko przeświadczeni, że będzie ona uzupełniającym instrumentem naszej pokojowej polityki, że będzie służyć wielkiej i szlachetnej sprawie zabezpieczenia pokoju na świecie, że jest ona podyktowana jedynie potrzebą odstraszenia tych, którym mogłoby się wydawać, że można bezkarnie wszczynać zbrodnicze awantury.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Podejmując rozważania nad rządowym projektem ustawy o powszechnym obowiązku Obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, chciałbym spojrzeć na to zagadnienie na szerszym tle.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselZablockiJanusz">Należałoby zacząć od podstawowego stwierdzenia, że uznanie konieczności wzmacniania mocy obronnej naszego kraju nie pozostaje w istniejących warunkach w żadnej sprzeczności z pokojowymi dążeniami, które wyznaczają od dawna kierunek polskiej polityki zagranicznej. Jak długo w dzisiejszym świecie wojna pozostaje wciąż jeszcze środkiem rozstrzygania spornych problemów — a że tak niestety jest, świadczą wydarzenia w Wietnamie i na Bliskim Wschodzie — jak długo wraz z obecną słabością Organizacji Narodów Zjednoczonych braknie w życiu między narodowym warunków do skutecznego zagwarantowania prawa narodów w inny sposób, tak długo każde z suwerennych państw stoi wobec obowiązku dbania o własne bezpieczeństwo. Obowiązane jest ono wzmacniać własną obronność i szukać dla niej oparcia w sojuszach wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselZablockiJanusz">Dlatego zasługuje na zrozumienie i poparcie całego społeczeństwa troska rządu o stworzenie dla tej obronności mocnych podstaw, czego wyrazem jest zaproponowany projekt ustawy. Podobnie rozumieć należy uczestnictwo Polski w Układzie Warszawskim. Trzon militarny tego układu stanowią siły zbrojne Związku Radzieckiego, naszego kraju sojuszniczego, którego potęga i osiągnięcia na różnych polach, także w dziedzinie wojskowej, mogły raz jeszcze ukazać się światu przy okazji obchodzonych niedawno uroczystości 50-lecia Rewolucji Październikowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselZablockiJanusz">Nie znaczy to wszakże, aby taki model stosunków między narodami, w którym jedyną rękojmię bezpieczeństwa stanowiła siła zbrojna ich samych i ich sojuszników — model, który w świecie współczesnym zyskał już sobie miano — „równowagi strachu” — aby taki model mógł uchodzić za idealny. Przeciwnie, epoka dzisiejsza wypełniona jest dążeniem najlepszych sił ludzkości ku przygotowaniu stanu, w którym już nie na wyścigu zbrojeń budowany byłby pokój, ale na wzajemnym zaufaniu między narodami. Z uznaniem przyjmujemy wszystko, co świadczy, że w to ogarniające cały świat dążenie wnosi swój wkład również Polska. Należy podkreślić, że w obecnej sytuacji międzynarodowej zdają się zarysowywać w Europie możliwości dokonania na tej drodze istotnego kroku naprzód. Byłby to krok w kierunku odprężenia i przekroczenia podziału Europy na dwa przeciwstawne sobie bloki wojskowe, podziału, jaki utrwalił się jako dziedzictwo — „zimnej wojny”.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselZablockiJanusz">Już raz, z okazji wizyty w Warszawie prezydenta de Gaulle'a, Koło Poselskie — „Znak” miało możność wypowiedzieć się, jak wysoko — wraz z całą opinią polską — ceni obecną rolę Francji w otwarciu tego procesu. Wybór, którego dokonała Francja, wycofując swe siły zbrojne ze zintegrowanej organizacji wojskowej NATO, zdaje się wytyczać nową drogę.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselZablockiJanusz">Jak wiemy, wiosną 1969 r. wygasa zawarty na lat 20 Pakt Północnoatlantycki i przed państwami, które w nim uczestniczą, staje problem dalszej przyszłości Paktu. Nie ulega wątpliwości, że znaczna część opinii w tych krajach jest nadal za utrzymaniem NATO i jego organizacji wojskowej, w której sile widzą najlepsze zabezpieczenie przed możliwością wybuchu wojny. Jednakże nawet w tych kołach coraz częściej dochodzą do głosu wątpliwości, które budzi polityka Stanów Zjednoczonych.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselZablockiJanusz">Czy przy obecnym nastawieniu głównego sojusznika, który zainteresowany jest przede wszystkim możliwościami działania na obszarach pozaeuropejskich, wciągając w swoje niebezpieczne tam poczynania europejskich partnerów, czy w takiej sytuacji na jego dalszych gwarancjach w NATO można nadal polegać?</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselZablockiJanusz">I czy nie lepiej szukać takich gwarancji w rozmowach ze Wschodem, w którego agresję na Europę coraz mniej się już na Zachodzie wierzy? Że zaś takie rozmowy nie byłyby pozbawione szans, świadczy stanowisko, jakie państwa Układu Warszawskiego zajęły w Deklaracji Bukareszteńskiej i jakie potwierdzone zostało następnie przez konferencję w Karłowych Warach. Państwa te wyraziły gotowość do rozwiązania równocześnie z NATO także i Układu Warszawskiego, a przynajmniej organizacji wojskowych tych paktów. Projekt ten budzi w niektórych kołach obawy, czy jego realizacja nie przyniosłaby naruszenia na niekorzyść Zachodu obecnego stosunku sił; o tym, czy obawy takie są uzasadnione i czy nie dałoby się im zaradzić, można się wszakże przekonać dopiero po podjęciu rozmów. Zresztą kraje socjalistyczne wielokrotnie deklarowały i deklarują gotowość rozważenia każdej propozycji rozwiązań częściowych; należą do nich w szczególności te, które dotyczą wycofania obcych wojsk, utworzenia stref bezatomowych lub też stref rozrzedzonych czy zamrożonych zbrojeń. Po tej linii właśnie idą propozycje polskie, sformułowane całkiem niedawno przez Ministra Adama Rapackiego w wywiadzie dla telewizji duńskiej. Przedstawiając je, podtrzymuje polska polityka zagraniczna w nowej postaci swoją zasadniczą linię, która przejawiła się już dawniej w planie Rapackiego, a następnie w planie Gomułki.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselZablockiJanusz">Chcemy dać wyraz naszemu głębokiemu przekonaniu, że nie ma do odprężenia w święcie innej drogi, niż podjęcie rozmów między Wschodem i Zachodem na temat bezpieczeństwa Europy. Z uznaniem i nadzieją przyjmujemy w szczególności fakt, że we wzmacniającym się nurcie opinii, domagającej się Europy bez zbrojeń i bez bloków wojskowych, coraz aktywniejszy jest udział sił chrześcijańskich. Sprawa ta łączy chrześcijan na Zachodzie i na Wschodzie, zbliża ich do wszystkich tych, którym drogi jest los naszego kontynentu i sprawa pokoju w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Na tle przedstawionej sytuacji w Europie, sytuacji nie pozbawionej napięć, ale otwierającej nowe nadzieje, wymaga naszej szczególnej uwagi sprawa niemiecka, w szczególności zaś polityka Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselZablockiJanusz">Rok temu, w oparciu o tak zwaną — „wielką koalicję”, objął rządy w NRF nowy gabinet z kanclerzem Kiesingerem. Fakt ten wzbudził wówczas w pewnych kołach opinii światowej nadzieje. Nadzieje te były potwierdzane wówczas deklaracjami pochodzącymi z kół rządowych, mówiącymi o konieczności zapoczątkowania nowej polityki wschodniej, przydawała zaś im wiarogodności ta okoliczność, że tekę ministra spraw zagranicznych objął przywódca niemieckich socjaldemokratów Willy Brandt, którego postawa antyhitlerowska w czasie wojny jest dobrze znana i przysparza mu w całej Europie szacunku. Wreszcie brano pod uwagę również i to, że nowy rząd Niemieckiej Republiki Federalnej wspierał się na porozumieniu dwóch największych stronnictw, dających mu w parlamencie większość sięgającą 90% mandatów. Dawało to podstawy do oczekiwania, że cieszący się takim poparciem gabinet zdobędzie się na podjęcie decyzji dalekowzrocznych i otwierających perspektywy na przyszłość, przed jakimi cofały się rządy poprzednie. Od tego momentu upływa rok. Jest to już okres dostatecznie długi, by można było dokonać oceny zapowiedzianej — „nowej polityki wschodniej”. Jest to zarazem pora, by wobec tej polityki wyrazić głębokie rozczarowanie opinii polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselZablockiJanusz">Słów tych nie dyktują jakieś powzięte z góry uprzedzenia. Wypływają one z trzeźwej i racjonalnej oceny sytuacji. Nie chcemy zamykać oczu na żaden z faktów, który by świadczył o pozytywnej ewolucji poglądów społeczeństwa Niemiec zachodnich. Nie chcielibyśmy, aby niczyja ręka, która w szczerej intencji wyciąga się do nas z Niemieckiej Republiki Federalnej, miała zawisnąć w próżni. Szczególną nadzieję budzą w nas fakty z ostatnich tygodni, które zdają się zwiastować pewien zwrot w nastawieniu zachodnio-niemieckich kół katolickich. Wspomnę choćby opublikowany w zbliżonym do kardynała Doepfnera czasopiśmie — „Muenchner Katholische Kirchenzeitung” artykuł jego redaktora naczelnego księdza Freibergera, który zaleca uznanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej i granicy na Odrze i Nysie jako faktów stworzonych w wyniku II wojny światowej. Być może, że po podobnej linii pójdzie też memoriał przygotowany obecnie — jak donosi prasa — przez świeckich intelektualistów katolickich z Bensberger Kreis. Ale trzeźwy realizm każę nam również widzieć fakty, które mają wymowę odwrotną.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselZablockiJanusz">Nie umacnia naszego zaufania — czemu słusznie dał wyraz w przemówieniu w Olsztynie Władysław Gomułka — argumentacja, że rząd Niemieckiej Republiki Federalnej, który by uznał realia terytorialno-polityczne stworzone w wyniku wojny, utraciłby oparcie w swoim narodzie. Napawa też obawami ciągły wzrost szeregów Narodowo-Demokratycznej Partii, której niedawny zjazd w Hanowerze tak bardzo przypomina początki nazizmu. Zbyt żywa jest ciągle w Polsce pamięć czasów, kiedy to w latach trzydziestych zawiodła w Niemczech demokracja i zawiódł naród niemiecki. Czyż można się dziwić, że nie możemy się zadowolić rzucanymi zza Łaby deklaracjami, ale oczekujemy pokrycia dla nich w faktach.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba, aby rozmiary tej uzasadnionej historycznie nieufności w naszym narodzie brała pod uwagę polityka wschodnia Bonn. Trzeba też, aby nikt w Niemieckiej Republice Federalnej nie miał co do tego wątpliwości, że zdecydowane stanowisko, jakie w tej sprawie zajmuje rząd PRL, znajduje oparcie w całym narodzie polskim, u wszystkich odłamów naszego społeczeństwa zarówno niewierzących, jak i wierzących.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Ustawa, która jest przedmiotem obecnej debaty, dotyczy powszechnego obowiązku obrony kraju. Zawiera ona pewną sumę przepisów, które po uchwaleniu przez Sejm staną się prawem. Jest wszakże oczywiste, że powszechnej gotowości społeczeństwa do obrony kraju nie osiągnie się samymi przepisami prawa. Osiągnie się ją wtedy, jeżeli ogół obywateli pojmować ją będzie również, i przede wszystkim, jako obowiązek moralny, znajdujący oparcie w sankcjach każdego obywatelskiego sumienia i w sankcjach powszechnej opinii, jeżeli mówiąc inaczej, stać będzie za nią patriotyzm całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselZablockiJanusz">Dochodzimy tu do pytania — wciąż jeszcze u nas dyskutowanego — o wartość, jaką przedstawia postawa patriotyczna we współczesnych warunkach życia. Był czas, kiedy wyrażanie głęboko przeżywanej więzi z własnym narodem i jego historią pojmowane bywało nieraz jako podejrzany ideologicznie i polityczny przeżytek, relikt przeszłości, bezwartościowy w dziele budowy społeczeństwa socjalistycznego, a nawet utrudniający to dzieło. W takiej atmosferze setki i tysiące zasłużonych żołnierzy Armii Krajowej i formacji, które walczyły na Zachodzie, znalazły się w tych tragicznych latach w kręgu nie tylko politycznej nieufności, ale i fizycznych represji. Czasy te należą już dziś na szczęście do przeszłości. Coraz powszechniej dostrzegamy dziś w patriotyzmie zjawisko trwałe i wartościowe, które skojarzone z uznaniem wartości ogólnoludzkich i praw innych narodów oraz należycie pielęgnowane poprzez wychowanie, stanowić może potężną siłę motywacyjną, integrującą różne odłamy naszego narodu i mobilizującą energię społeczną cha wspólnego dzieła.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselZablockiJanusz">Ta wspólna dla wszystkich Polaków motywacja szczególną rolę odgrywać musi w naszym społeczeństwie, gdzie istnieją różne postawy światopoglądowe. W warunkach zagrożenia kraju — jak tylokrotnie sprawdziło się to w historii — patriotyzm wyzwala gotowość najwyższych ofiar w jego obronie. W warunkach zaś pokoju pobudzać może szlachetną ambicję obywateli zapewnienia poprzez ich pracę Polsce przodującego miejsca pośród innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselZablockiJanusz">Aby wszakże postawa taka mogła w naszym społeczeństwie upowszechniać się i wzrastać, potrzebne jest stworzenie dla niej odpowiednich warunków.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselZablockiJanusz">Pierwszy z nich to klimat społecznego szacunku dla historycznych tradycji polskiego patriotyzmu, dla ożywionych nim postaw i wzorców wychowawczych, jakie manifestowały się i zdawały egzamin w trudnej przeszłości naszego narodu. W tym zakresie po roku 1956 dokonało się wiele. Dokonano rehabilitacji wielu niewinnie skazanych żołnierzy AK, jak również rehabilitacji ich dorobku bojowego i patriotyzmu. Istotną i pozytywną rolę w integracji różnych odłamów byłego polskiego ruchu oporu i włączaniu kombatantów w życie Polski Ludowej odgrywał w szczególności i odgrywa ZBoWiD. Dyskusja na temat stosunku do historii, tocząca się na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, przyczyniła się do usunięcia z obiegu wielu uproszczonych, a krzywdzących dla naszej przeszłości stereotypów. Propagowanie ich nie miało nic wspólnego z uzasadnionym krytycyzmem wobec tego, co w naszych dziejach było małe, groziło natomiast w wychowaniu młodego pokolenia ideową pustką, w której łatwo mógł się przyjmować nihilizm, narodowe kompleksy niższości i te wzory kultury masowej Zachodu, które najmniej zasługują na upowszechnienie.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselZablockiJanusz">Czy to znaczy, że wszystkie problemy z tego zakresu zostały już rozwiązane? Taki wniosek na pewno byłby przedwczesny. Spotykamy się wciąż z sygnałami, że nastawienie, o którym mówimy, nie zeszło jeszcze do wszystkich władz terenowych czy do niższych ogniw ZBoWiD-u. Czasem znowu można odnieść wrażenie, że nie zostały jeszcze przezwyciężone skłonności do oceny patriotyzmu i osiągnięć bojowych w zależności od tego, pod jakimi znakami organizacyjnymi się manifestowały.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselZablockiJanusz">Chcę się ograniczyć do jednego tylko przykładu. Wszyscy wiemy, jaką rolę wychowawczą i bojową odegrało w okupowanej przez hitlerowców Polsce konspiracyjne harcerstwo — — „Szare Szeregi”. Młodzieży narażonej na demoralizację przez okupanta dostarczyło ono wzorzec patriotycznego zaangażowania w walkę, wzorzec nie wypracowany teoretycznie, ale wcielony w praktyczne świadectwo życia wielu wspaniałych młodych ludzi — chłopców i dziewcząt, których sylwetki do dziś potrafią oddziaływać na młodzież. Toteż niezrozumiałe na tle naszych dzisiejszych potrzeb wychowawczych jest takie potraktowanie tego tematu, jakie znajdujemy w 2-tomowej pracy Rawskiego, Stąpora i Zamojskiego — „Wojna wyzwoleńcza Narodu Polskiego w latach 1939— 1945” wydanej w 1963 r. przez wydawnictwo MON. W pracy tej, liczącej ponad 750 stron, nazwa — „Szare Szeregi” wspomniana jest tylko raz w kontekście walk na Zamojszczyźnie; akcjom dywersyjnym harcerskich grup szturmowych AK poświęcono zaś dosłownie 4 wiersze. Wśród licznych wspomnień i opracowań dotyczących okupacji nie można też od wielu lat doczekać się książek napisanych przez ludzi z — „Szarych Szeregów”, brak nawet wznowień tych pozycji, które już ukazały się przed laty.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselZablockiJanusz">Jest wszakże i drugi warunek, od którego zależy wzrost patriotycznej świadomości obywateli i ich zaangażowania. Człowiek gotów jest angażować się jedynie wtedy, kiedy ma poczucie, iż od tego zaangażowania coś będzie zależeć; jeżeli natomiast świat przedstawia mu się jako z góry zaplanowany i ukształtowany bez niego, zaangażowanie musi mu się jawić jako absurd albo mistyfikacja. Stąd patriotyczne zaangażowanie — jak wszelkie autentyczne zaangażowanie — wyrosnąć może jedynie na gruncie świata, który zgłasza, zapotrzebowanie na działalność jednostki. Świata, gdzie poczucie odpowiedzialności człowieka za sprawy wspólne, jego aktywność i inicjatywa nie będą uchodziły jedynie za niepożądany czynnik zakłócający z góry zaplanowany bieg trybów państwowej maszyny, ale uznane będą za główną siłę napędową tej maszyny, bez której stałaby się tylko martwym i oderwanym od społeczeństwa aparatem biurokratycznym.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselZablockiJanusz">Wypływa stąd wniosek o nierozerwalnym związku między wzrostem postawy patriotycznej odpowiedzialności a postępami socjalistycznej demokratyzacji. Dlatego nie ma nic bardziej błędnego, niż rozważać oba te postulaty rozłącznie, a tym bardziej przeciwstawiać je sobie.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Społeczeństwo polskie jest społeczeństwem pluralistycznym. Ludzie wierzący stanowią nie tylko znaczną większość budowniczych naszego życia w warunkach pokoju — stanowić oni będą również znaczną większość obrońców kraju na wypadek jego zagrożenia. Aby mogło w razie potrzeby liczyć na jednakową ofiarność i poświęcenie wszystkich Polaków musi wojsko — zarówno w treściach swojej pracy wychowawczej, jak i w sprawach personalnych — konsekwentnie wznosić się ponad wszelkie podziały światopoglądowe, musi zachowywać swój charakter instytucji wspólnej całemu narodowi.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselZablockiJanusz">Przedstawiony projekt ustawy nasunął nam wiele uwag szczegółowych, które reprezentant naszego Koła, poseł Łubieński, przedstawił na posiedzeniu Komisji Obrony Narodowej. Uwagi te doprowadziły do udzielenia nam wyczerpujących wyjaśnień, a w pewnej części uwzględnione zostały w poprawkach wniesionych przez Komisję do ostatecznej redakcji ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselZablockiJanusz">Biorąc to wszystko pod uwagę, Koło Poselskie — „Znak”, w imieniu którego przemawiam, będzie głosować za rządowym projektem ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz ze zgłoszonymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 20 do godz. 17 min. 50).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dalszy ciąg dyskusji nad projektem ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Zabierając głos z trybuny sejmowej w dyskusji nad projektem ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — już na wstępie podkreślam słuszność jej założeń w rozumieniu ściśle kodyfikacyjnym. Zastąpi ona — jak wiadomo — sześć dotychczasowych aktów ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tym niemniej jednak dodać tu muszę, że treść tej ustawy wykracza daleko poza sferę zagadnień prawnych i administracyjnych. Ustawa ta dotyczy bowiem całego kompleksu zagadnień związanych pośrednio z wychowaniem obywatelskim, którego wojsko nasze jest szkołą w najszerszym tego słowa znaczeniu. Treść społeczna tego procesu wychowawczego wiąże się z realnie pojmowanym patriotyzmem, który w dziejach naszego narodu tak istotną zawsze odgrywał rolę.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Ulepszanie stanu obronności kraju, doskonalenie sprawności bojowej naszych Sił Zbrojnych i podnoszenie poziomu ich wiedzy i techniki wynikają z konieczności dyktowanych przez rozum i doświadczenia historii. Z tej konieczności wypływa też troska Sejmu i rządu o ochronę majątku narodowego i życia obywateli, o zachowanie zdobyczy ustroju socjalistycznego i nienaruszalności terytorium Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Celem naszych poczynań jest pokój, o który zabiegamy czynnie, współpracując ze wszystkimi i zgłaszając na forum międzynarodowym zmierzające ku temu inicjatywy. Nie naszą jest jednak winą stan trwałego napięcia na arenie międzynarodowej, napięcia wyrażającego się eskalacją agresji ze strony imperializmu oraz podważaniem zasad współistnienia oferowanego światu przez obóz państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Najgroźniejszym ogniskiem nowego pożaru świata jest wojna w Wietnamie. Jej zasięg jest coraz szerszy. Rośnie liczba jej ofiar, zwiększa się stale groza jej okrucieństw i zniszczeń. Daremne są dotychczasowe apele rządów i organizacji międzynarodowych. Bezskuteczne stały się apele papieża Pawła VI. Niewiele osiągnie zapewne pokojowe orędzie Synodu Biskupów Kościoła Katolickiego z całego świata, skierowane do wszystkich ludzi dobrej woli.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dla nas — posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego — jest to również, obok jej aspektu politycznego, wielka sprawa natury moralnej. Narastanie akcentów moralnych w dyskusjach i apelach związanych z wojną w Wietnamie przyjmujemy z dużym zadowoleniem. Z uznaniem konstatujemy więc, że w wyrazach protestu przeciwko agresji Stanów Zjednoczonych i podziwu dla bohaterstwa narodu wietnamskiego coraz donośniej rozbrzmiewa głos kapłanów wszystkich wyznań w Ameryce i poza nią.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Drugie zarzewie wojny obserwujemy prawie w sąsiedztwie naszego kraju, w Europie, gdzie stałe zagrożenie pokoju wywołuje polityka rządu Niemieckiej Republiki Federalnej. To Niemiecka Republika Federalna otwarcie zaprzecza moralnym i politycznym prawom Polski do jej ziem zachodnich i północnych.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z ubolewaniem musimy stwierdzić, że ta polityka rządu NRF znajduje wyraźne poparcie społeczeństwa zachodnioniemieckiego, czego dowodzą wszystkie wybory do ciał ustawodawczych tego, kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest prawdą, niestety, że taka polityka rządu NRF sprzyja stosowaniu przemocy przez Stany Zjednoczone nie tylko w Wietnamie i nie tylko w Izraelu.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie tracimy z naszego pola widzenia wzrostu tendencji skrajnie nacjonalistycznych w Niemieckiej Republice Federalnej. Potwierdzenie tego stanu rzeczy, bardzo wyraziste, daje przebieg ostatniego zjazdu Narodowo-Demokratycznej Partii w Hanowerze. Nie tracimy również z naszego pola widzenia polityki rządu NRF w stosunku do naszego sojusznika Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Państwo nasze prowadzi konsekwentnie politykę opartą na zasadach niepodległości i poszanowania integralności terytorialnej wszystkich państw. Politykę, której naczelnymi celami są: pokój i współpraca. Politykę, którą cechować jednak musi przezorność, realizm, i umiejętność prawidłowej oceny sytuacji oraz wyciągania właściwych wniosków z przeprowadzanej stale analizy. Polityka, to przecież realizacja możliwości potrzeb, a nie życzeń. W imię tak pojmowanej polityki nie wolno nam zaniedbywać niczego, co utrwala i wzmacnia nasze bezpieczeństwo. Stąd płynie nasza świadomość znaczenia i wartości obronnego Układu Warszawskiego z roku 1955. Z tego źródła wywodzą się zabiegi naszego rządu o przygotowanie rokowań na rzecz systemu zbiorowego bezpieczeństwa, obejmującego całą Europę. Tu wreszcie skupia się troska i waga, jaką polska opinia publiczna przywiązuje do rozmów, podróży i zabiegów naszego Ministra Spraw Zagranicznych, Adama Rapackiego.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W projekcie ustawy widzimy starania, mające na celu maksymalne dostosowanie zasad obronności kraju do wymogów sytuacji międzynarodowej i naszego do niej stanowiska, wynikającego między innymi ze wzmocnienia potencjału Polski. Potencjału, będącego wynikiem wielkich procesów przemian społecznych, awansu w zakresie oświaty, kultury i nauki, uprzemysłowienia i urbanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Potwierdzona została teza dość powszechnie uznawana, że pozycję każdego państwa w świecie współczesnym wyznacza potencjał twórczy wykwalifikowanych ludzi i moc produkcyjna nowoczesnego przemysłu, rolnictwa, transportu i innych — w oparciu o rozbudowane placówki naukowo-badawcze.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ze względu jednak na zagrożenie pokoju liczy się, niestety, nie tylko potencjał twórczy. Liczy się i waży wielce potencjał obronny. Jest to druga dziedzina siły naszego narodu, (która, jak nigdy w naszej przeszłości, jest dzisiaj ściśle związana z potencjałem społecznym i gospodarczym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wyrażam przekonanie, że zaproponowana Sejmowi kodyfikacja zasad i metod obronności kraju oraz ich wzbogacenie i zróżnicowanie stanowią właśnie bardzo prawidłowy wykładnik określający rangę polityczną, gospodarczą i obronną Polski Ludowej w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Obronność każdego kraju charakteryzują trzy czynniki: kadra dowodzenia o wysokim poziomie wiedzy i rzesza żołnierska wyszkolona i zintegrowana ze społeczeństwem; organizacja nauki i techniki w służbie wojska; nowoczesne wyposażenie techniczne i naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tegoroczne święto Wojska Polskiego dostarczyło nam wielu przykładów potwierdzających rozumienie tych trzech czynników. Wojsko nasze idzie wyraźnie drogą podnoszenia kwalifikacji, Stosowania postępu i rozszerzania swoich związków ze społeczeństwem. Te kierunki działania ujął niedawno wiceminister Obrony Narodowej gen. Wojciech Jaruzelski w sposób następujący:</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Do Wspólnej socjalistycznej siły obronnej Ludowe Wojsko Polskie wnosi nowoczesne uzbrojenie i wysoką sprawność, wnosi ideowość, zdolności operacyjne oraz mistrzostwo techniczno-taktyczne kadry, wnosi ofiarność dobrze wyszkolonych, odpornych na trudy żołnierzy — cechy ukształtowane na glebie wielkiego awansu duchowego i materialno-technicznego naszego społeczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tym kierunkom działania towarzyszy pełna aprobata społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Obrona kraju i wałka o przywrócenie niezawisłego bytu państwowego były zasadniczym motywem działania wielu pokoleń polskich. Najlepsi synowie naszego narodu nie szczędzili swego trudu i życia, by świadczyć o trwaniu Polski i jej bezwarunkowym prawie do wolnej egzystencji. W tej walce postulat niepodległości splatał się z dążeniem do reform społecznych, do zasypywania przepaści dzielących poszczególne warstwy narodu, do rozwiązywania kwestii chłopskiej, a później — robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tak sprzęgły się tradycje walki o niepodległość z tradycjami rewolucyjnymi. Przypomniała nam te sprawy obchodzona bardzo uroczyście w bieżącym roku 150 rocznica śmierci Naczelnika w siermiędze — Tadeusza Kościuszki. Rocznica ta przypomniała nam również hasła wyszyte na naramiennikach Legionów Dąbrowskiego: — „Ludzie wolni są braćmi” i później, wielokrotnie udokumentowane polską krwią: — „Za naszą i waszą wolność”.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zatrzymajmy się jeszcze chwilę nad kartkami historii. Czytamy w nich między innymi: że od XVII wieku aż do kampanii wrześniowej 1939 roku — Polak, biorący broń do ręki, musiał na ogół niedostatki tej broni wyrównywać i nadrabiać duchem, walecznością i ofiarnością. Dopiero dzisiaj, nasza współczesna, socjalistyczna organizacja i gospodarka państwa stworzyły w Polsce, po raz pierwszy od wieków, warunki zapewniające nam posiadanie Siły Zbrojnej, odpowiadającej wymogom epoki.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wojsko Polski Ludowej chętnie nawiązuje do pełnej ofiarności i chwały tradycji cnót rycerskich naszego narodu — jedynego, który w swym dawnym, choć nadal aktualnym słownictwie, określał wojnę mianem — potrzeba. Potrzeba obrony ojczyzny, a nie ciemiężenia innych.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Takiej potrzebie służyli Polacy dawniej i niedawno, bo zaledwie przed 25 laty, na wszystkich frontach drugiej wojny światowej. Toteż społeczeństwo nasze rozumie i wysoce sobie ceni walory wychowawcze takich posunięć, jak na przykład wysłanie do Norwegii w roku 1965, w 25 rocznicę bitwy o Narwik, niszczyciela — „Grom”. Kompania honorowa tego statku bojowego, wespół z przedstawicielami byłych żołnierzy Brygady Podhalańskiej, oddała hołd rodakom poległym w kampanii norweskiej w 1940 roku.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Podobnym przykładem, również wysoko ocenionym przez opinię publiczną, było złożenie wieńca na cmentarzu w Monte Cassino przez Przewodniczącego Rady Państwa, Edwarda Ochaba, podczas jego oficjalnej wizyty we Włoszech w kwietniu 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dbałość o utrwalenie szczytnych tradycji w umysłach młodego pokolenia znalazła swój godny podkreślenia wyraz w nadaniu szkołom oficerskim imion postaci chlubnie zapisanych na kartach naszej historii. I tak na przykład szkoła oficerska wojsk zmechanizowanych nosi imię Tadeusza Kościuszki, wojsk rakietowych i artylerii — Józefa Bema, wojsk pancernych — Stefana Czarnieckiego, a wojsk inżynieryjnych — Jakuba Jasińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Współczesna wojna wiąże się bezpośrednio z mobilizacją całego narodu i włączeniem jego całego potencjału gospodarczego i organizacyjnego. Siłą kierowniczą staje się wtedy, obok rządu, kadra dowódców. Jak wiadomo, jednym z najbardziej istotnych czynników uzyskania zwycięstwa we współczesnej wojnie jest poziom rozwoju naukowego i technicznego, rozwój twórczej myśli obronnej, a w szczególności wysokie kwalifikacje kadry dowódczej i sztabowej oraz jej poziom ideowy.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wszystkie posiadane przez nas informacje dają nam podstawę do pełnego zaufania i gruntowania przeświadczenia, że Wojsko Polskie posiada warunki do rywalizacji z kadrą i wyposażeniem ewentualnego przeciwnika.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jako pracownika nauki — interesowała mnie szczególnie skala warunków doskonalenia kadry kierowniczej w nauce i technice. Odpowiedź wysoce przekonywającą znalazłem w — „Informator ze Nauki Polskiej”. Stwierdziłem tam, że pod kierownictwem Rady Wyższego Szkolnictwa Wojskowego działają 4 akademie i Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej. Ministerstwu Obrony Narodowej podlega 5 instytutów naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z pełną satysfakcją odnotowałem również fakty, świadczące o znacznych osiągnięciach naukowców wojskowych. Oto bowiem, przykładowo, nie gdzie indziej, lecz w pracowniach Wojskowej Akademii Technicznej skonstruowany został przez pracowników naukowych w mundurach — pierwszy polski lasser rubinowy.</u>
+ <u xml:id="u-14.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szeroko zakrojone jest również w wojsku naszym szkolenie zawodowe na wysokim poziomie w najrozmaitszych dziedzinach, zwłaszcza technicznych. Umożliwia ono młodym obywatelom, po odbyciu służby wojskowej, podjęcie pracy zgodnie z nabytymi w wojsku umiejętnościami. W roku 1967 na 13 szkół oficerskich aż 9 uzyskało prawa wyższych uczelni. Dzięki temu w następnych latach tysiące nowo promowanych oficerów opuszczać będzie szkoły z dyplomem, świadczącym o ich specjalizacji zawodowej w życiu cywilnym.</u>
+ <u xml:id="u-14.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Więź naszego wojska ze społeczeństwem ma swoje rozliczne wyrazy. Tak na przykład rok rocznie przyznawane są nagrody Ministra Obrony Narodowej. Wojsko Polskie sprawuje mecenat aż w 16 dziedzinach twórczości naukowej, kulturalnej i artystycznej. Jest rzeczą godną podkreślenia, że nagrody te w ostatnim, 1967 roku, przypadły w znacznej mierze twórcom, będącym poza czynną służbą.</u>
+ <u xml:id="u-14.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Należy również wymienić cieszące się serdeczną aprobatą społeczeństwa takie akcje, jak na przykład pomoc w czasie powodzi i innych klęsk żywiołowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">To wszystko dowodzi, że wychowanie obywatelskie jest — jakże słusznie — uznane w naszym wojsku za czynnik równorzędny z wyszkoleniem bojowym.</u>
+ <u xml:id="u-14.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przy tej okazji pragnę zwrócić uwagę kierownictwa resortu obrony narodowej na poziom i metody wojskowego szkolenia studentów. Wyrażam przekonanie, że wobec wyższego, z naturalnych względów, poziomu wiedzy studentów, należałoby położyć szczególny nacisk na dobór wysoko kwalifikowanych wykładowców, jak też na bardziej właściwy sposób przekazywania przez nich zarówno treści społeczno-wychowawczych, jak i wojskowych, w ścisłym tego słowa znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-14.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Ze sprawą wychowania obywatelskiego w wojsku i z tradycją oręża polskiego — jako jednym z elementów tego wychowania — wiąże się sprawa roli i miejsca, jakie zajmują w naszym społeczeństwie byli kombatanci z różnych formacji i uczestnicy walki o Polskę na wszystkich frontach. Należy przekazywać społeczeństwu reprezentowane przez nich wartości.</u>
+ <u xml:id="u-14.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Do tej dziedziny należeć powinna w większej niż dotychczas mierze materialna i moralna opieka nad byłymi żołnierzami i oficerami Armii Krajowej. Nie chcemy i nie możemy obciążać ich odpowiedzialnością za błędy i zaślepienie ich politycznych przywódców, których nakazy i .rozkazy tak tragiczne przyniosły skutki.</u>
+ <u xml:id="u-14.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Bohaterstwo żołnierzy było i jest chlubną kartą w naszych dziejach. Nie wszyscy oni są w szeregach ZBoWiD-u. Nie wszyscy umieli i umieją .znaleźć sobie właściwe miejsce w życiu zawodowym czy publicznym. Trzeba im pomóc. Leży przecież w naszym interesie Społecznym, aby dawne przedziały zostały jak najszybciej i ostatecznie zatarte.</u>
+ <u xml:id="u-14.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Obowiązuje w Polsce konstytucyjna zasada równych praw i równych obowiązków dla Wszystkich obywateli. W imię tej zasady pragniemy zwrócić uwagę rządu na sprawę służby wojskowej alumnów seminariów duchownych wszystkich wyznań. Tej kwestii nie poruszała zarówno obowiązująca dotychczas ustawa iz roku 1959, jak i dyskutowana obecnie. Ustawy te noszą bowiem charakter aktów ramowych i przekazują szereg spraw do uregulowania w trybie zarządzeń wykonawczych rządu i resortów, a w szczególności Ministerstwa Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naszym zdaniem, rozważeniu powinny podlegać dwa sposoby rozwiązania sprawy. Albo zwolnienie alumnów od służby wojskowej, albo przyznanie im statusu studentów wyższych uczelni. To drugie rozwiązanie wydaje się nam najbardziej właściwe. Praktyka stosowana obecnie wskazuje, że jest to problem, który wciąż oczekuje rozwiązania. Dalszą sprawą z tej dziedziny są praktyczne możliwości uczestnictwa poborowych bądź będących ,na okresowym przeszkoleniu w nabożeństwach religijnych. Obywatele polscy mają pełną swobodę udziału w nabożeństwach wyznań, do których należą. Żołnierzom przysługuje to samo prawo. Pozwalamy sobie zatem apelować do autorów przyszłych rozporządzeń wykonawczych, aby rozkład zajęć w niedziele i dni świąteczne nie kolidował ze swobodnie wyrażonymi potrzebami duchowymi ludzi wierzących, będących w danym okresie w mundurach.</u>
+ <u xml:id="u-14.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Niechaj wolno mi będzie zakończyć to przemówienie słowami zaczerpniętymi z katechizmu Szkoły Rycerskiej, założonej w 1765 r. w Warszawie, a której wychowankiem był Tadeusz Kościuszko.</u>
+ <u xml:id="u-14.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Prawdziwy patriota o dobra powszechne jedynie dbały; wszystkie prywatnego interesu względy temu zamiarowi poświęca, w nim korzyść, w nim chwałę, w nim ukontentowanie swoje mieści i na dokup powszechnego uszczęśliwienia ani życia, ani majątku, ani trudów nie żałuje...”</u>
+ <u xml:id="u-14.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-14.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oświadczam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przyjęciem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-14.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Doświadczenia historyczne naszego narodu, który tyle razy na przestrzeni dziejów musiał z bronią w reku walczyć nie tylko o nienaruszalność swego terytorium, ale także o prawo do niezawisłego bytu, a w latach minione i wojny nawet o prawo do życia — sprawiły, iż w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na poczesnym miejscu znalazły sie słowa: — „Obrona Ojczyzny jest najświętszym obowiązkiem każdego obywatela” oraz że — „Służba wojskowa jest zaszczytnym obowiązkiem patriotycznym obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Ustawa, którą dzisiaj rozpatrujemy, z tych właśnie stwierdzeń wypływa, a waga jej polega przede wszystkim na tym, iż stworzyć ona ma konkretne warunki, umożliwiające obywatelom właściwe wywiązywanie się z tego podstawowego patriotycznego obowiązku.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy ma podwójny charakter: z jednej strony jest to kolejna ustawa z zakresu wielkich kodyfikacji uchwalanych przez Sejm, z drugiej — da je wyraz nowej koncepcji obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Komentarz do projektu ustawy mówi o „nieodzownej konieczności objęcia jednolitym kompleksowym systemem przygotowań obronnych całego organizmu państwowego, wszelkich jego ogniw, wszelkich przejawów i form zorganizowanego życia narodu i rozwijania tych przygotowań pod jednolitym kierownictwem”.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Debata dzisiejsza toczy się w okresie wzmagającego się napięcia międzynarodowego. Sytuacja na Bliskim i Dalekim Wschodzie, nieposkromione dotychczas tendencje militarystyczne i rewizjonistyczne Niemieckiej Republiki Federalnej napawają nas głęboką troska, zwiększając poczucie odpowiedzialności za własny kraj i naród. Dlatego właśnie komentarz mówi o — „nieodzownej konieczności”, zaś wspólne wszystkim poczucie odpowiedzialności każę szukać nowych, w pełni skutecznych środków zapewnienia bezpieczeństwa i obronności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zarówno ustawa, jak i dyskusja, tym właśnie usiłowaniom chce dać wyraz.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Ustawa ma przede wszystkim na celu stworzenie takiego systemu obronnego, który zdołałby odeprzeć każdą wymierzoną w nasz kraj agresję. Ma umożliwić obywatelom zdobycie wiedzy i kwalifikacji, niezbędnych do tego, by w chwili, gdy powstanie teka potrzeba — a przecież aktualna sytuacja międzynarodowa zaostrza naszą czujność — potrafili nie tylko godnie i ofiarnie, lecz także skutecznie wypełnić swój podstawowy obowiązek wobec ojczyzny i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselHagmajerJerzy">Warto przy tej okazji podkreślić, że uchwalenie przez Wysoką Izbę proponowanej ustawy będzie nie tylko dokonaniem formalnej kodyfikacji, lecz również uznaniem i akceptacją zawartych w niej patriotycznych treści, uznaniem i przypomnieniem powszechności obowiązku świadczeń każdego obywatela na rzecz obronności i bezpieczeństwa naszego kraju. Powszechność tego obowiązku zwraca uwagę na problem cech osobistych współczesnych Polaków, którzy, by podołać wynikającym z potrzeb państwa obowiązkom, muszą posiadać i rozwijać określone wartości charakteru. Podstawą jest współczesny patriotyzm, odwaga i wola walki o wolność i niezależność, ale należy także zwrócić uwagę na rozwijanie gotowości do świadczeń na rzecz ogółu, prawości i siły charakteru. Realizacja tego postulatu wymaga całego szeregu oddziaływań, poczynając od szkoły, poprzez organizacje młodzieżowe i społeczno-polityczne, na systemie kultury masowej kończąc. Uznaniu dla tych cech należy dawać publiczny i praktyczny wyraz nie tylko przez bardzo cenne odznaczenia. medale — „Za zasługi dla obronności kraju”. Nasze życie publiczne wymaga, by tym wartościom dawać również społeczny i praktyczny wyraz uznania. Powinny być one brane pod uwagę, na przykład w systemie awansu społecznego i zawodowego, być kryterium kształtowania się nowych kadr kierowniczych we wszystkich dziedzinach naszego życia. Cennym elementem wychowawczym jest również konsekwentna walka z wszelkimi przejawami antysocjalistycznego wygodnictwa, znajdującego nieraz następstwa w tendencji do teatralizacji życia publicznego, zakłamaniu, protekcjonalizmie i klikowości. Świadome oddziaływanie wychowawcze i walka ze szkodliwymi Objawami są naturalnym wynikiem zrozumienia ducha ustawy, który nadaje jej charakter patriotyczny, a nie wyłącznie formalno-prawny, kodyfikacyjny. Dążenie do wniknięcia w ducha ustawy wymaga zwrócenia uwagi na przesłanki moralne i ideowo-polityczne, warunkujące jak najlepsze wykonanie jej postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Nasza polityka zagraniczna i zabezpieczenie obronności znajdują pełne poparcie opinii społecznej. Te dwie dziedziny są podstawą procesów integracyjnych społeczeństwa w ramach Frontu Jedności Narodu. Oczywiście należy pamiętać o wielu innych czynnikach sprzyjających tym procesom, ale przy okazu dzisiejszej dyskusji chciałbym uwypuklić szczególne znaczenie wymienionych.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Wracając do moralnych i ideowo-politycznych oddziaływań warunkujących merytoryczne wykonanie ustawy, pragnę zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na konieczność uwzględnienia całej polskiej tradycji wojskowej i bojowej w kształtowaniu opinii ogółu społeczeństwa o naszych Siłach Zbrojnych. Tradycja naszych walk o wolność i niepodległość jest wielokierunkowa. Naród polski bił się o swoje prawo do istnienia w różnych formacjach armii regularnej i w różnych związkach bojowych okresu konspiracji. Jest rzeczą zrozumiałą, że błędy polityczne rządu emigracyjnego w Londynie i związanych z nim ugrupowań w kraju, pozostawiły w nas poczucie goryczy i sprzeciwu. Uczucia te nie mogą jednak w najmniejszym nawet stopniu obniżać naszego podziwu, uznania i hołdu dla patriotyzmu i bohaterstwa odpowiedzialnych dowódców i żołnierzy Armii Krajowej, a zwłaszcza dla tragicznych, ale heroicznych żołnierzy Powstania Warszawskiego. Podobnie błędy sanacji nie mogą mieć wpływu na uczucia, które całe społeczeństwo żywi w stosunku do bohaterów września 1939 roku. Przed kilku już laty I Sekretarz PZPR — Władysław Gomułka stwierdził, że krwi przelanej za ojczyznę nie wolno dzielić. To pełne miłości historycznej woli walki narodu stwierdzenie miało i ma swoje ogromne konsekwencje. Tak jak odnowa naszej polityki wewnętrznej przyniosła w wyniku postanowień VIII Plenum wyjście na wolność i rehabilitację niesłusznie osądzonych więźniów politycznych, tak po wspomnianym przemówieniu zostały przywrócone właściwe kryteria w ocenach walki zbrojnej oficerów i żołnierzy kampanii wrześniowej i Armii Krajowej. Dzięki temu utwierdza się w świadomości młodego pokolenia Polski Ludowej poczucie patriotycznego i moralnego związku zarówno z tradycją walk I i II Armii Wojska Polskiego, jak i z tradycją walki z hitlerowskim wrogiem formacji walczących w kraju i na Zachodzie.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Ta słuszna linia znalazła swój wyraz w uczestniczeniu w pracach ZBoWiD-u przedstawicieli wszystkich polskich formacji, w obiektywnych wydawnictwach naukowych i publicystycznych, w weryfikacji odznaczeń z okresu II wojny światowej. Chciałbym z naciskiem podkreślić, że ta odpowiadająca społecznemu zapotrzebowaniu linia powinna być konsekwentnie kontynuowana w podręcznikach dla młodzieży szkolnej, opracowaniach historii najnowszej, w prasie, filmie, radiu i telewizji. Niech nasze córki i synowie czują się spadkobiercami rodzinnych i narodowych tradycji bojowych, zachowując ostrość spojrzenia i ocen błędów politycznych starszego pokolenia, pielęgnując uczucia miłości dla tych, którzy wyciągnęli ostateczne konsekwencje ze swej żołnierski ej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Na tle tych rozważań pragnę z tej trybuny przypomnieć wielki walor wychowawczy działalności Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, Ligi Obrony Kraju, Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Narodu Polskiego oraz tych organizacji, 'które, jak na przykład harcerstwo, poprzez swą ostatnią akcję — „alert” tak skutecznie rozwijają patriotyzm naszego młodego pokolenia, wiążąc je z najpiękniejszymi tradycjami dawnej i niedawnej przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Z satysfakcją należy podkreślić, że od szeregu lat w pracy wychowawczej, prowadzonej w szeregach Wojska Polskiego, sprawom tym poświęca się wiele uwagi i miejsca. Bardzo często wojsko właśnie staje się dla młodego człowieka prawdziwym nauczycielem dziejów ojczystych.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Praca ta ma różnorodne formy. Prowadzona jest w salach tradycji, istniejących przy wszystkich jednostkach, poprzez dobór odpowiednich lektur i spotkania z byłymi uczestnikami walk, poprzez sprawowaną przez wojsko opiekę nad miejscami uświęconymi polską krwią, poprzez udział w licznych uroczystościach, organizowanych na polach dawnych bitew i na wojennych cmentarzach, poprzez konkretne stałe współdziałanie z różnymi organizacjami.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Dróg jest wiele, a wszystkie wiodą do jednego celu: do uświadomienia młodym żołnierzom faktu, że stanowią oni kolejne ogniwo w wykuwanym przez dziesiątki pokoleń łańcuchu obrońców ojczyzny, i że nie tylko na polu przyszłej walki — jeśliby wbrew naszej woli musieli kiedyś na nim stanąć — ale i teraz, w dniach pokoju, w codziennej pracy w jednostkach, w koszarach i poza nimi, wszędzie gdzie się znajdą, powinni postawą swoją dokumentować, że są godnymi kontynuatorami tych postępowych, patriotycznych i obywatelskich tradycji naszego wojska, do których Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej świadomie nawiązują, starając się je ustawicznie rozwijać i wzbogacać.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Dlatego też w często używanym powiedzeniu, że Ludowe Wojsko Polskie jest dziś wielką szkołą polskiego patriotyzmu — nie ma cienia przesady. Trafnie oddaj e ono sens i treść pracy wychowawczej, trwającej w jej szeregach. Z drugiej jednak strony nie należy ukrywać, że dostrzegamy wokół nas i inne zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Istnieją przecież środowiska, nieliczne, ale hałaśliwe, które przejawiają kosmopolityczne lekceważenie i pogardę dla dziejów narodu. Jest to postawa, która nie może mieć miejsca w ideowej atmosferze naszego kraju, gdyż szczególnie młodemu pokoleniu grozi deprawacją moralną i zepchnięciem na manowce szkodliwego społecznie indyferentyzmu. Wymaga ona energicznego przeciwdziałania, które także nakazuje troska o stałą gotowość społeczeństwa do obrony kraju przed agresją, troska wyrażająca się w traktowaniu wojska jako zbrojnego ramienia całego narodu i spadkobiercę całej jego walecznej tradycji.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Właśnie ze względu na obronność należy zawsze i wszędzie podkreślać i przypominać, że patriotyzm, zwłaszcza dziś, w Polsce socjalistycznej, powinien być stale wzbogacany i rozwijany. Niemożliwa jest bowiem skuteczna służba narodowi ani ludzkości, bez rosnącej miłości w stosunku do własnego kraju, wyrażającej się tym pełniej, że łączymy ją z internacjonalizmem, który jest prawdziwie godnym wyrazem ułożenia stosunku patriotyzmu polskiego wobec innych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Istnieją również środowiska twierdzące, że nasza przeszłość — a szczególnie jej najbardziej dramatyczny rozdział, jakim niewątpliwie była II wojna światowa — została już całkowicie wyeksploatowana i że jakiekolwiek do niej nawroty nie maja żadnego sensu, gdyż rzekomo liczy się tylko i wyłącznie dzień dzisiejszy i to, co on niesie.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Postawa taka — w wypadku jej upowszechnienia — mogłaby spowodować poważne obniżenie zdolności obronnej narodu, gdyż konsekwencją jej byłoby pozbawienie współczesnego pokolenia bezcennych wniosków, nauk i wzorców zawartych w historii minionej wojny, które mogą i powinny być nam pomocne nie tylko w rozumieniu dzisiejszego świata i zachodzących w nim procesów, ale również w ofiarnej służbie ojczyźnie i w dniach pokoju i w chwili zagrożenia, gdyby taka nadejść miała.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselHagmajerJerzy">Mówiąc o problemach patriotyzmu, nie wolno zapominać o związku istniejącym między miłością ojczyzny i światopoglądem. Istnieją oczywiście światopoglądy lekceważące patriotyzm, ale mamy w Polsce sytuacje, że olbrzymia masa obywateli wyznaje światopogląd chrześcijański — nakłaniający do patriotyzmu, zaś materializm marksistowski dowodzi oczywistej tezy, że współczesny patriotyzm jest na lewicy. Warto tu przypomnieć, że w okresie II wojny światowej straty duchowieństwa polskiego wyniosły — według czekających jeszcze na uzupełnienie obliczeń — 2.647 kapłanów, czyli 27,2% stanu z dnia 1 września 1939 r. Inaczej mówiąc, hitlerowcy zamordowali więcej niż czwartą część ogółu księży katolickich w Polsce zarówno świeckich, jak i zakonnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselHagmajerJerzy">Polemizujący ze sobą w płaszczyźnie światopoglądowej katolicy i marksiści uważają Ludowe Wojsko Polskie za wspólną własność i wspólny dorobek. Zaś nasze Siły Zbrojne muszą z najgłębszych uzasadnień polskich być formacją pluralistyczną, opartą o szacunek dla dwóch patriotycznych światopoglądów.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselHagmajerJerzy">Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej każę przypomnieć podstawowy aksjomat polskiej szkoły myślenia patriotycznego, którym jest stwierdzenie, że w konfrontacji z zachodnioniemieckim militaryzmem Polska nigdy nie może być samotna. Po raz pierwszy od kilkuset lat aksjomat ten jest faktem politycznym i militarnym, dzięki układom o wzajemnej pomocy i przyjaźni, przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim, a następnie z innymi krajami socjalistycznymi. Układy te stanowią fundament bezpieczeństwa europejskiego, wynikające zaś z nich dla naszego kraju korzyści i obowiązki są w pełni akceptowane przez społeczeństwo polskie, gdyż widzimy w nich najlepszą rękojmię nienaruszalności naszych sprawiedliwych granic państwowych, naszego pokojowego dorobku, wytworzonego ciężką pracą całego narodu oraz całości naszych domów, naszego bezpieczeństwa i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselHagmajerJerzy">Ale przecież nie wolno nam się ograniczać do stwierdzenia, że nie jesteśmy dziś osamotnieni, jak byliśmy kiedyś, i że granice nasze są bezpieczne, bo ich nienaruszalności strzeże cała potęga państw socjalistycznych. Musimy zawsze pamiętać o tym, że siła obozu socjalistycznego zależy również i od naszej polskiej siły, bo jesteśmy jego integralną częścią. Dlatego nasz obowiązek patriotyczny i internacjonalistyczny polega na stworzeniu w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej takiego systemu obronnego, który z jednej strony umożliwiałby udział naszych sił zbrojnych w wysuniętej na zachód obronie granicy całego obozu socjalistycznego, a z drugiej — zapewniał maksymalnie skuteczną obronę własnego terytorium.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselHagmajerJerzy">Dokonany już na tym polu poważny wysiłek powinien być konsekwentnie kontynuowany, by system obrony został rozbudowany i unowocześniony.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselHagmajerJerzy">Chciałbym zwrócić uwagę Obywateli Posłów na godny podkreślenia i rozwagi fenomen naszego życia społecznego. O ile dobrze społeczeństwo nasze jest informowane o niebezpieczeństwach związanych z działalnością agresywnych sił międzynarodowych, o tyle — jak dotychczas — nie jest informowane, albo prawie nie jest informowane, o środkach przeciwdziałania militarnego, politycznego, gospodarczego, psychologicznego z naszej strony. Na dłuższą metę może to grozić deformacją naszej optyki politycznej, a kto wie — czy również i nie równowagi. Wyzwolić to bowiem może gorliwie podsycany przez wrogą propagandę kompleks kwitowania zakusów agresywnych nie reakcją obronną, ale reakcją, w której dominuje poczucie absurdu wobec grozy współczesnej wojny, dające w praktyce postawy apatyczne i bierne.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselHagmajerJerzy">Koncepcja ludowej obronności — zresztą jak każda odpowiedzialna w naszym wieku koncepcja militarna — musi zakładać, że ogniwem naszego systemu obronnego jest każdy obywatel, a każdy dom — elementem twierdzy.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselHagmajerJerzy">Cóż to oznacza? Oznacza to, że powinien przeciętny Polak wiedzieć, jaka — najogólniej biorąc — będzie replika socjalistyczna, replika zjednoczonych sił Układu Warszawskiego. Oczywiście nie chodzi tu o ujawnienie tajemnic strategicznych. Niemniej jednak ogólna orientacja w tych sprawach jest nieodzownym warunkiem duchowej i organizacyjnej sprawności społeczeństwa. Brak takiej wizji lub jej naiwność nieraz w historii wywoływały najfatalniejsze skutki. Przecież nie da się zaprzeczyć oczywistemu faktowi historycznemu, iż jednym z elementów niemieckiego zwycięstwa w Polsce we wrześniu 1939 r. był zupełny brak orientacji społeczeństwa o charakterze realnej obrony wobec nadciągającej wojny. Jedni to traktowali jako kataklizm, wobec którego człowiek może z rozpaczą i godnością umrzeć, inni jako niefrasobliwą wycieczkę ułanów do Królewca i Berlina. Skutek był zaś taki, że jedni i drudzy ulegli dezorganizacji, bezładowi i objawom paniki, które tak skutecznie zwielokrotniły siłę ataków niemieckich czołgów i samolotów.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy konstytuuje Komitet Obrony Kraju, jako komitet Rady Ministrów do spraw dotyczących obronności kraju i ustala jego kierowniczy skład osobowy oraz ramowy zakres działania. Przewiduje również tworzenie komitetów wojewódzkich, powiatowych, miejskich itd. Rolą Komitetu Obrony Kraju powinno być nie tylko — „kierownictwo i koordynacja wszystkich ogniw organizmu państwowego w sprawach obronności”, lecz również mobilizacja moralna społeczeństwa do wykonania tych zadań zarówno w okresie pokoju, jak i stanu zagrożenia. Tak zresztą należy chyba rozumieć intencję twórców ustawy, analizując artykuły od 5 do 12 oraz art. 14. Dlatego pozwalamy sobie wyrazić nadzieję, że skład członków Komitetu Obrony Kraju w jego agendach terenowych będzie odbiciem, w dopuszczalny z punktu widzenia skuteczności działań tych organów sposób, wszystkich zaangażowanych patriotycznie i socjalistycznie sił społecznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Chcę tu z naciskiem wyrazić pogląd, że świadome swej roli społeczeństwo chce ponosić odpowiedzialność za losy Polski. Ten ogromny potencjał musi znaleźć swe odzwierciedlenie w realizacji dyskutowanej dziś ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselHagmajerJerzy">Twórcza intencja zawarta w podstawach koncepcji Frontu Jedności Narodu może znaleźć swe praktyczne zastosowanie w pracach władz państwowych, odpowiedzialnych za przepisy wykonawcze do ustawy o powszechnym obowiązku obrony kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselHagmajerJerzy">Zgłoszone przeze mnie uwagi wynikają z dążenia do uznania pełni treści ustawy zarówno formalno-prawnej i militarno-strategicznej, jak również ideowo-politycznej i wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselHagmajerJerzy">Wierząc, że ustawa i jej wykonanie przyczyni się do pogłębienia obywatelskich postaw patriotycznych, że ożywi nurt społeczny, zwiększając odpowiedzialność oraz inicjatywę organizacji jednostek, Koło Poselskie — „Pax” będzie głosować za ustawą wraz z poprawkami wniesionymi przez sejmową Komisję Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Wysoki Sejmie! Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma najistotniejsze znaczenie dla zapewnienia niepodległości i całości naszego terytorium państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Merytoryczne walory, kodyfikacyjne walory tej ustawy, były szeroko omówione.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeżeli zabieram głos, aby dopełnić liczbę posłów zasiadających w tej Izbie o grupę bezpartyjnych — to dlatego, że ustawa, którą za chwilę uchwalimy, należy do tych, które są okazją do manifestacji pełnej jedności opinii w sprawach ogólnonarodowych, jak — w danym wypadku — w sprawie organizacji narodu dla obrony jego niezawisłego bytu.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Wychowywaliśmy naszą młodzież i wychowujemy ją w duchu pokoju, w duchu poszanowania prawa każdego narodu do niezawisłego bytu, w duchu solidarności ze wszystkimi narodami, które o tę niezawisłość walczą.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Musimy być jednak realistami. Dziś z ust wielu mówców padło z tej trybuny słowo patriotyzm. Słowo patriotyzm musi się znaleźć w słowniku naszej szkoły, na każdym szczeblu, nie jako przeciwstawienie internacjonalizmowi, nie jako wychowanie w duchu nienawiści do tego lub innego narodu, ale w duchu tych najpiękniejszych tradycji, które z tej trybuny zostały przypomniane. Nie militaryzacja społeczeństwa w dniach pokoju, ale zorganizowanie jego gotowości na wypadek koniecznej próby.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Trzeba, żebyśmy uświadomili sobie, i w szczególności wpoili to przekonanie w naszą młodzież, że największym skarbem narodu jest jego własne państwo. W obronie wszelkiego zagrożenia naszego państwa uchwalamy dzisiejszą ustawę, która — nie wątpię w to — uzyska pełną jednomyślność Izby.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Ponad 40% naszego społeczeństwa stanowią młodzi ludzie. Dla olbrzymiej ich większości Polska i socjalizm są nierozłączne. Wierne tradycji gorącego patriotyzmu, i wychowane w duchu internacjonalizmu, młode pokolenie naszego narodu ma głębokie poczucie współodpowiedzialności za losy Polski, a więc za dalsze umacnianie socjalizmu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zdajemy sobie jednocześnie w pełni sprawę z tej prawdy, że losy naszej ojczyzny, jej bezpieczeństwo i wszechstronny rozwój, związane są nierozerwalnie ze sprawą bezpieczeństwa i rozwoju wspólnoty bratnich państw socjalistycznych, z walką o pokój przeciwko agresywnej polityce sił imperialistycznych. Mamy głębokie poczucie więzi ideowej i solidarności z młodzieżą Związku Radzieckiego, która kontynuuje dzieło Wielkiej Rewolucji Październikowej, z młodzieżą Czechosłowacji, NRD i innych bratnich krajów.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">Cała młodzież polska manifestuje swą solidarność z walczącym narodem Wietnamu. Bohaterska walka młodych przyjaciół wietnamskich, którzy znajdują się na pierwszej linii bojów z imperialistyczną agresją amerykańską, wzbudza nasz wielki podziw i uznanie. Dają oni przykład najwyższego oddania ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Barbarzyńska, imperialistyczna wojna w Wietnamie, faszystowsko-militarny przewrót w Grecji i wreszcie agresja Izraela przeciwko narodom arabskim — to jaskrawe dowody, że siły imperialistyczne nie zrezygnowały z ataków na wolność narodów. Imperializm lansuje jednocześnie wśród młodzieży — „wzorce wychowawcze”, bazujące na szowinizmie i ideologii antykomunistycznych krucjat. Taki model — „wychowawczy” jest kształtowany zwłaszcza w Niemczech zachodnich. Odwetowe siły w NRF starają się wychować młode pokolenie w duchu rewizjonizmu i nacjonalizmu, przyciągając młodzież do udziału w różnych imprezach rewizjonistycznych. Jednocześnie rozbudowano na wielką skalę system wojskowego szkolenia młodzieży dla potrzeb dowodzonej przez byłych hitlerowców Bundeswehry, wprowadzane są ustawy o — „stanie wyjątkowym”, upoważniające rząd boński do całkowitej militaryzacji życia w NRF.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Siły imperialistyczne stawiają nadal na agresję i wyścig zbrojeń.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Z oceny sytuacji politycznej w świecie wynika konieczność utrzymywania stałej gotowości do obrony zdobyczy socjalizmu. Obronna gotowość państw wspólnoty socjalistycznej, zwłaszcza Układu Warszawskiego, ma fundamentalne znaczenie dla utrzymania i umocnienia pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">O obronności kraju decyduje nowoczesne uzbrojenie, dobre wyszkolenie wojska i właściwa strategia. Jednakże bynajmniej nie w mniejszym stopniu o wysokim poziomie gotowości obronnej decydują ludzie w pełni świadomi swej odpowiedzialności, głęboko ideowi. Krzewienie wśród młodzieży patriotyzmu i internacjonalizmu w duchu gotowości do obrony socjalistycznej ojczyzny, jest integralną częścią programów działania polskich organizacji młodzieżowych. Program ten realizowaliśmy i rozwijamy przy pełnym poparciu, zrozumieniu i aktywnym uczestnictwie zdecydowanej większości młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Sprawa obrony ojczyzny zawsze bowiem była jej bliska i droga. Nasze pokolenie nigdy nie zapomni o tych naszych braciach i siostrach, którzy odegrali ogromną rolę w walce o wolność ojczyzny, którzy u boku swych ojców i dziadów walczyli o Polskę. Nie brakowało młodych ludzi na frontach tragicznego września, w walce z hitlerowskim okupantem, w szeregach ludowego wojska. Złotymi zgłoskami w pamięci naszego pokolenia zapisali się młodzi ludzie tej miary co Hanka Sawicka, Janek Krasicki, Franciszek Zubrzycki, Franciszek Bartoszek, Mirosław Krajewski. Ich postacie, ich czyny stały się wzorem do naśladowania, przykładem, jak należy postępować. A obok nich było w naszej historii tysiące, setki tysięcy młodych bezimiennych bohaterów — partyzantów i żołnierzy, łączników i sanitariuszy, powstańców warszawskich i więźniów obozów Koncentracyjnych. Wszystkich ich — a wielu miało zaledwie kilkanaście lat — łączyło jedno: miłość ojczyzny, walka o nią. Ginęli na frontach wojny, ginęli i w czasie pokoju, gdy toczyła się walka o utrwalenie władzy ludowej. Oto ZWM-owcy — Jerzy Krywko, Włodzimierz Marczyński, Janina Drewniak, Łucja Antczak. Gdy zginęli — mieli po 17, 18 lat... A ilu ich poległo w walce w szeregach ORMO, czy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, czy organów bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselZabinskiAndrzej">Tradycje te żywe są wśród młodzieży — tak jak piękne i żywe są tradycje całej walki zbrojnej o wyzwolenie narodowe i społeczne naszego narodu, walki najlepszych jego synów o to, by Polska stała się wolnym krajem ludu pracującego miast i wsi. Na tych tradycjach wychowujemy dziś młodzież. Tradycje stały się fundamentem patriotycznego wychowania młodzieży, przygotowywania jej do obrony kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dzisiaj młodzi Polacy dają wyraz swemu patriotyzmowi w codziennej pracy, w aktywnej postawie wobec zadań budownictwa socjalizmu, gotowości służenia swymi umiejętnościami, zapałem i poświęceniem dla sprawy rozwijania potencjału gospodarczego kraju, sumiennego realizowania swych podstawowych obowiązków obywatelskich — w tym również w stosunku do służby wojskowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselZabinskiAndrzej">Doświadczenia naszych organizacji w zakresie pracy ideowo-kształceniowej uczą, że młodzież chętnie sięga po tematy nawiązujące do wydarzeń ostatniej wojny, do najnowszej historii naszych dziejów, znajdując w nich źródło autentycznej wiedzy o niedawnej przeszłości, źródło autentycznych przeżyć, wzruszeń oraz swoich ulubionych bohaterów.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselZabinskiAndrzej">Świadczy o tym ogromna popularność literatury dotyczącej II wojny światowej i to przede wszystkim literatury pamiętnikarskiej, beletrystyki, filmów wojennych — wyświetlanych zarówno w kinach, jak i w telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wykorzystując te zainteresowania, tworząc na szerokiej podstawie tradycji klimat rzeczywistego zainteresowania i zrozumienia dla narodowego programu ludowej obronności, organizacje młodzieżowe tematykę swej tradycyjnej, corocznej Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym poświęciły 25 rocznicy powstania Ludowego Wojska — kierując uwagę młodzieży na historię oraz współczesne problemy obronności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselZabinskiAndrzej">W codziennej działalności organizacji młodzieżowych wiele miejsca zajmuje popularyzacja i organizowanie masowych imprez sportowych i turystycznych, zmierzających do rozbudzenia zainteresowań młodzieży problemami społecznej obronności kraju, nabywania praktycznych umiejętności obronnych. Chcemy wspólnie ze społecznymi organizacjami o charakterze obronnym, jak Liga Obrony Kraju, Aeroklub PRL, Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej stworzyć szeroki front wychowawczy dla zapoznania całej młodzieży z tą problematyką i dla praktycznego przysposobienia obronnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselZabinskiAndrzej">Stałą formą naszej pracy stały się specjalistyczne obozy szybowcowe, spadochronowe, płetwonurków, samoobrony, — „Dni ludowej obronności” organizowane na letnich obozach szkoleniowych, a także masowe zdobywanie młodzieżowej odznaki sportów obronnych. A wciąż rodzą się nowe inicjatywy, jak na przykład podjęta niedawno przez — „Sztandar Młodych” akcja budowy strzelnic i nauki strzelania. Nasz program wychowawczy, realizujemy przy coraz trwalszych kontaktach z jednostkami wojskowymi, z kołami młodzieży wojskowej. Organizując popularną akcję — „Dni otwartych koszar” zapoznawaliśmy młodzież z codziennym życiem, nauką i szkoleniem żołnierza.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wypracowaliśmy już szereg form działania na rzecz ludowej obronności, jednakże kierownictwa organizacji młodzieżowych uważają, że istnieje w chwili obecnej określona potrzeba znacznego rozszerzenia treści i metod powszechnego udziału młodzieży w umacnianiu ludowej obronności. Poza popularyzowaniem tradycji naszego ludowego czynu zbrojnego, więcej uwagi poświęcamy praktycznemu przysposobieniu obronnemu młodzieży. Między innymi, rozwijając nasze doświadczenia w organizowaniu specjalistycznych obozów i sportów obronnych, proponujemy całej młodzieży udział w młodzieżowych igrzyskach, w wieloboju wojskowym — masowej w naszym założeniu imprezie. Oczekujemy pomocy w tym zakresie ze strony społecznych organizacji, a szczególnie związków zawodowych i Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselZabinskiAndrzej">Znaczna część członków naszego ponadmilionowego Związku zobligowana jest do szkolenia w ramach Studium Wojskowego na wyższych uczelniach i przysposobienia obronnego w szkołach średnich. Osiąganie wzorowych wyników w tym szkoleniu przez członków Związku Młodzieży Socjalistycznej będzie najlepszym świadectwem rzeczywistego zrozumienia przez nich obowiązków wobec ojczyzny. Oczywiście, jednym z głównych zadań pozostanie przygotowanie młodzieży do służby wojskowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselZabinskiAndrzej">Kontynuując więc nasze prace, kształtować będziemy wśród młodzieży szacunek dla armii. Służba wojskowa jest zaszczytnym obowiązkiem obywatelskim młodego człowieka. Uważamy, że organizacje młodzieżowe ponoszą odpowiedzialność za przygotowanie swych członków i całej młodzieży do tej służby. Ważne jest tu nie tylko opanowanie podstawowych sprawności obronnych, jak strzelanie, pływanie, ale także i zdobycie kwalifikacji zawodowych, które wysoko liczą się w naszej nowoczesnej, zmechanizowanej armii.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselZabinskiAndrzej">Pozycja wojska, ranga służby wojskowej bardzo poważnie dziś wzrosła w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zawód oficera jest dziś ceniony i szanowany, a jego pozycja społeczna jest bardzo wysoka. Wynikają z tego określone wnioski, które przede wszystkim adresujemy do siebie, do organizacji młodzieżowych. Wydaje się, że więcej uwagi powinny nasze związki młodzieżowe poświęcać sprawom rekrutacji kandydatów do szkół oficerskich. Oficer współczesnej armii — to nie tylko przecież wysokiej klasy specjalista, ale i wychowawca żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wyższe szkoły oficerskie nie narzekają dziś na brak kandydatów. Rekordy bije Wojskowa Akademia Techniczna, najpopularniejsza chyba w Polsce uczelnia, ale na przykład Szkoła Samochodowa w Pile zarejestrowała 12 kandydatów na jedno miejsce. W innych szkołach nigdzie nie notowano mniej, niż trzech do pięciu kandydatów na jedno miejsce. Zadaniem organizacji młodzieżowych jest rekomendowanie do tych szkół najlepszych swoich aktywistów. Kandydaci na oficerów powinni wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy i aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wydaje się też, iż w świetle doświadczeń naboru młodych ludzi do zasadniczej służby wojskowej i głosów w tej sprawie młodzieży i oficerów, odpowiednie organy Ministerstwa Obrony Narodowej i organizacji młodzieżowych powinny rozważyć — może na razie tylko w stosunku do niektórych rodzajów wojsk, jak na przykład wojsk desantowych, rakietowych, łączności — wprowadzenie zaciągu ochotniczego, który by eliminował stopniowo obowiązkową służbę. Oczywiście, ten zaciąg ochotniczy rekrutowałby się z najbardziej patriotycznej młodzieży, z aktywu organizacji młodzieżowych, nie wykluczałby on ochotniczego zaciągu do służby długoterminowej, stanowiącej wielką szansę dla młodzieży wiejskiej i małych miasteczek, której nie udało się zdobyć średniego wykształcenia. Ten rodzaj zaciągu jest i będzie otoczony przez nas szczególną opieką.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselZabinskiAndrzej">Praktycznym wyrazem zaangażowania młodzieży w system obronny kraju są także czyny społeczne o charakterze gospodarczym i obronnym, takie jak budowa mostów, dróg, basenów wodnych itp. Istotny dorobek w tym zakresie mają Ochotnicze Hufce Pracy. Przed Ochotniczymi Hufcami Pracy staje więc zadanie długofalowej, wytężonej pracy zwiększenia roli wychowania fizycznego i sportów obronnych, wyjaśnianie junakom ich miejsca w systemie obronnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoka Izbo! Zapewnienie bezpieczeństwa naszej ojczyzny jest nie tylko sprawą, która najżywiej obchodzi każdego obywatela, ale jest sprawą, w której każdy z Polaków powinien mieć swój osobisty wkład; szczególnie istotny jest tu wkład młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselZabinskiAndrzej">Organizacje młodzieżowe, wspólnie z zainteresowanymi organizacjami społecznymi, organizacjami obronnymi, powinny znacznie rozszerzyć program działalności szkoleniowej i wyjaśniającej w zakresie ludowej obronności, szczególnie w środowisku młodzieży pracującej. Obok stawianych im zadań, wynikających z obowiązku udziału w zakładowych jednostkach samoobrony, obok programu kształtowania zainteresowań problematyką wojskową, istnieje potrzeba rozszerzenia działalności szkoleniowej wprowadzającej więcej elementów oceny układu sił politycznych w Europie i na świecie pod kątem znaczenia powszechnej obrony kraju, mocniej akcentującej znaczenie i siłę sojuszu państw socjalistycznych, uświadamiającej młodzieży rolę Polski w obozie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselZabinskiAndrzej">Pragnę zapewnić Wysoki Sejm, że ustawa o powszechnym Obowiązku obrony kraju zostanie przyjęta przez młodzież polską z najgłębszym zrozumieniem. Spotka się z poparciem młodego pokolenia, które jest wierne najszlachetniejszym tradycjom patriotyzmu i zaangażowane jest w sprawę budownictwa socjalistycznego. Młodzież pragnie w swej olbrzymiej większości wszystkimi siłami służyć socjalistycznej Polsce i być zawsze gotowa do obrony jej bezpieczeństwa i wielkich zdobyczy, wspólnie z młodzieżą bratnich socjalistycznych krajów wnosić wkład do umocnienia bezpieczeństwa socjalistycznej wspólnoty i umacniania pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego (druki nr 80 i 82).</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako sprawozdawca Komisji głos ma poseł Antoni Daniel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselDanielAntoni">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa przedstawiam rządowy projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego. Projekt ten rozpatrywany był na posiedzeniu Komisji w dniu 17 października bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselDanielAntoni">Wobec zadań stojących przed przemysłem elektromaszynowym — wniesiony przez rząd projekt ustawy ma znaczenie istotne i znajduje swoje uzasadnienie w doświadczeniach ostatnich lat oraz w potrzebach związanych z rozwojem tej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselDanielAntoni">Dynamiczny rozwój hutnictwa i przemysłu maszynowego, zgrupowanych w jednym z największych z istniejących obecnie resortów — Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego — stawia na porządku dziennym już od dłuższego czasu problem trudności w zarządzaniu tym wielkim i coraz większym kompleksem spraw techniczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselDanielAntoni">Resort ten w obecnej strukturze organizacyjnej ma za sobą ponad 10 lat działalności.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselDanielAntoni">Pragnę przypomnieć, iż w 1957 r., kiedy to powołano urząd Ministra Przemysłu Ciężkiego z połączenia urzędów Ministra Hutnictwa oraz Ministra Przemysłu Maszynowego — łączny poziom produkcji tych dwóch gałęzi przemysłu wynosił w cenach porównywalnych dla 1967 r. zaledwie około 96 mld zł, w tym hutnictwa około 52 mld zł i przemysłu maszynowego około 44 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselDanielAntoni">W tym czasie, przy nieporównanie mniejszym od obecnego zakresie branżowym wytwarzaniu wyrobów oraz znacznie mniejszej złożoności problematyki techniczno-produkcyjnej — istniały niewątpliwie warunki pozwalające na skupienie w jednym resorcie zarządzania nad całością działalności przedsiębiorstw hutnictwa i przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselDanielAntoni">Osiągnięty na przestrzeni 10 lat rozwój przemysłu maszynowego, którego produkcja wzrosła w tym okresie ponad 4-krotnie oraz hutnictwa — wzrost o około 73% — zmienił te warunki w sposób zasadniczy. Aktualny poziom produkcji przemysłu maszynowego wynosi już w bieżącym roku około 187 mld zł, a więc jest dwukrotnie wyższy od łącznego poziomu wytwórczości tego przemysłu i hutnictwa w 1957 r. Równocześnie produkcja samego hutnictwa osiąga w bieżącym roku około 92 mld zł, to jest poziom, jaki w 1957 r. miały razem obydwie te gałęzie przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselDanielAntoni">Wraz ze wzrostem produkcji globalnej — stosownie do potrzeb gospodarki narodowej — następował w ostatnich 10 latach dynamiczny rozwój poszczególnych gałęzi przemysłu maszynowego. Powstawały nowe branże, liczne nowe zakłady, uruchomiono i opanowano wiele nowych produkcji. Szczególnie szybko rozwijają się następujące gałęzie: elektronika, automatyka, produkcja aparatury pomiarowo-kontrolnej, aparatury chemicznej, sprzętu precyzyjnego i innych, o coraz wyższej złożoności konstrukcji i procesów technologicznych, przy jednoczesnym poważnym rozwoju zaplecza naukowo-badawczego i technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselDanielAntoni">W resorcie przemysłu ciężkiego zgrupowane są obecnie 23 branżowe zjednoczenia, w tym 18 zjednoczeń przemysłu maszynowego. Resort ten zakresem swego działania obejmuje ogółem 598 jednostek organizacyjnych, w tym 491 przedsiębiorstw przemysłowych, będących w znacznej części przedsiębiorstwami wielozakładowymi. 255 jednostek przemysłowych — to przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 1000 pracowników, w tym 196 stanowią przedsiębiorstwa przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselDanielAntoni">W hutnictwie i w przemyśle maszynowym, zgrupowanych w istniejącym resorcie przemysłu ciężkiego — w stosunku do stanu zatrudnienia 726 tysięcy pracowników w 1957 r. — zatrudnionych jest już obecnie łącznie ponad milion pracowników, a więc około 30% ogółu zatrudnionych w przemyśle krajowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselDanielAntoni">Nadzorowane przez resort przemysłu ciężkiego dziedziny wytwórczości — przy uwzględnieniu zachodzącego między określonymi branżami pokrewieństwa technologii, podobnej organizacji i specyfiki charakteru produkcji — dzielą się na dwa zasadnicze działy, obejmujące następujące gałęzie przemysłu: w dziale pierwszym:</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselDanielAntoni">—hutnictwo żelaza, stali i metali nieżelaznych, łącznie z górnictwem rud oraz przemysł materiałów ogniotrwałych jako baza obsługująca te gałęzie;</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselDanielAntoni">—ciężki tabor okrętowy i kolejowy;</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselDanielAntoni">—przemysł ciężkich maszyn i urządzeń energetycznych oraz chemicznych;</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselDanielAntoni">—przemysły: odlewniczy i wyrobów metalowych, materiałowo i technologicznie bardzo bliskie hutnictwu i z nim integralnie związane.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselDanielAntoni">Zaliczane do pierwszego działu gałęzie przewidziane są omawianym rządowym projektem ustawy do pozostawienia w nadzorze Ministra Przemysłu Ciężkiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselDanielAntoni">Dział drugi natomiast, stosownie do wzajemnego podobieństwa organizacji, i specyfiki charakteru produkcji, obejmuje:</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselDanielAntoni">—przemysły: automatyki i aparatury pomiarowej, elektroniczny, teletechniczny i elektrotechniczny;</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselDanielAntoni">—przemysł motoryzacyjny z pokrewnymi przemysłami maszyn budowlanych, ciągników i maszyn rolniczych łącznie z bazą wytwórczą silników wysokoprężnych, specjalizowaną obecnie w przemyśle lotniczym;</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselDanielAntoni">—przemysł precyzyjny łącznie z maszynami włókienniczymi;</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselDanielAntoni">—przemysł narzędzi, obrabiarek i urządzeń technologicznych jako specjalizowana baza maszynowa do obsługi przemysłu maszynowego oraz innych gałęzi gospodarki narodowej w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselDanielAntoni">Ta grupa przemysłów przewidziana jest w rządowym projekcie ustawy do podporządkowania urzędowi Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselDanielAntoni">W ramach wymienionych wyżej gałęzi — przemysł maszynowy łącznie obejmuje w swej wytwórczości ponad 50 branż i specjalizowanych grup wyrobów, produkujących ogółem około 100 tys. asortymentów.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselDanielAntoni">Rozwój produkcji przemysłu maszynowego — dla coraz lepszego pokrycia narastających potrzeb gospodarki narodowej — wymaga odpowiedniego tempa realizacji zadań w dziedzinie nowych i nowoczesnych opracowań konstrukcyjnych, wprowadzania i stosowania coraz bardziej wydajnych procesów technologicznych, gwarantujących podniesienie standardu jakości wyrobów, ich trwałości i niezawodności w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselDanielAntoni">Zadania stojące przed przemysłem elektromaszynowym w dziedzinie unowocześnienia produkcji — najlepiej chyba zilustrują następujące dane:</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselDanielAntoni">W latach 1961—1965 uruchamiano corocznie 500—580 nowych wyrobów. W planie przemysłu maszynowego na lata 1966 do 1970 założono łącznie uruchomienie i opanowanie produkcji ponad 3.500 nowych wyrobów, to jest po około 700—800 wyrobów rocznie oraz modernizację około 2.200 ważniejszych wyrobów. Realizując zadania w zakresie podniesienia poziomu techniki w przemyśle maszynowym — równolegle do własnych opracowań konstrukcyjnych — rozszerzano współpracę międzynarodową, między innymi w dziedzinie licencji, szczególnie dla produkcji decydujących o poprawie wyników ekonomicznych i rekonstrukcji technicznej całej gospodarki. Wdrożenie licencji jest również wielce odpowiedzialnym i niełatwym zadaniem techniczno-organizacyjnym przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselDanielAntoni">Jednym z mierników postępu technicznego w przemyśle maszynowym jest udział wyrobów tak zwanej grupy — „A”, który w stosunku do ogólnej produkcji towarowej zwiększył się z około 16% w 1964 r. do około 31% w 1967 r., a ma przecież, jak wiadomo, osiągnąć w 1970 r. około 60%.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselDanielAntoni">Przemysł maszynowy w 75% skupiony w obecnym resorcie przemysłu ciężkiego ma za zadanie zaopatrywać w dobra inwestycyjne oraz materiałowo-techniczne wszystkie podstawowe gałęzie wytwórczości przemysłowej w kraju, dziedzinę transportu, łączności, rolnictwa oraz budownictwa. Ponadto przemysł ten jest jednym z głównych dostawców przemysłowych wyrobów trwałego i powszechnego użytku dla rynku konsumpcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselDanielAntoni">Udział eksportu przemysłu maszynowego, zgrupowanego w obecnym resorcie przemysłu ciężkiego, wzrósł w ogólnokrajowym eksporcie z około 23% w 1961 r. do około 35% w 1967 r. O poziomie krajowego eksportu wyrobów przemysłu maszynowego decydują dostawy z resortu przemysłu ciężkiego, które stanowią około 95% łącznego eksportu tej gałęzi.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselDanielAntoni">Tak dynamiczny rozwój przemysłu maszynowego i hutnictwa oraz rozszerzające się zadania — powodują z natury rzeczy na przestrzeni ostatnich lat narastanie w resorcie przemysłu ciężkiego trudności w prawidłowym zarządzaniu, organizacji oraz w operatywnym nadzorze techniczno-produkcyjnym poszczególnych gałęzi przemysłu, szczególnie przy uwzględnieniu omówionej różnorodności ich charakteru i specyfiki branżowej. Równocześnie szybko wzrastające potrzeby gospodarki narodowej wymagają przyśpieszenia tempa rozwoju, zwłaszcza nowych dziedzin wytwórczości, oraz zapewnienia im ze strony resortu szczególnej opieki i warunków do prawidłowej realizacji zadań. Wskazuje to na celowość i potrzebę odpowiedniego zmniejszenia rzeczowego zakresu działania obecnego Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego poprzez wyłączenie z tego resortu określonych branż przemysłu maszynowego, w zakresie których niezbędny jest wyjątkowo szybki rozwój produkcji i techniki wytwarzania i które w znacznym stopniu powiązane są ze sobą wspólną bazą kooperacyjną oraz posiadają podobną organizację produkcji i charakteryzują się szeregiem zbliżonych technologii. Te właśnie warunki spełnia wniesiony przez rząd projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselDanielAntoni">Projekt przewiduje skoncentrowanie w powołanym Ministerstwie Przemysłu Maszynowego gałęzi przemysłu, charakteryzujących się technologiami produkcji masowej i powiązanych związkami kooperacyjnymi, przy jednoczesnym uwzględnieniu zapewnienia tym przemysłom niezbędnej bazy maszynowo-narzędziowej przez włączenie do nowej organizacji resortowej przemysłów: obrabiarek, narzędzi oraz urządzeń technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselDanielAntoni">Z wymienionych przesłanek wynika włączenie do Ministerstwa Przemysłu Maszynowego między innymi przemysłów: ciągników i maszyn rolniczych oraz motoryzacyjnego. Przemysły te, w wyniku realizowanego rozwoju, zaliczyć można do gałęzi produkcji wieloseryjnej, o technologii i organizacji produkcji w zasadzie typowej dla szeregu gałęzi przemysłu przewidzianych do zgrupowania w tym resorcie. Ponadto specyfika produkcji przemysłu motoryzacyjnego wymaga ścisłych powiązań w zakresie urządzeń technologicznych i obrabiarek, a także kooperacji w elementach i podzespołach.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselDanielAntoni">Konsekwencją zlokalizowania przemysłu motoryzacyjnego w nowym Ministerstwie Przemysłu Maszynowego — jest włączenie do tego resortu przemysłu lotniczego, stanowiącego obecnie podstawową bazę kooperacyjną w zakresie silników uruchamianych w oparciu o licencje zagraniczne, oraz w zakresie aparatury paliwowej i innych podzespołów do pojazdów samochodowych i ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselDanielAntoni">Lokalizacja w resorcie przemysłu maszynowego — przemysłu maszyn budowlanych, uzasadniona jest realizowanym obecnie kierunkiem rozwoju tej branży w zakresie maszyn roboczych z napędem silnikowym, na przykład koparki, spychacze, zgarniacze, urządzenia samojezdne do robót drogowych i ziemnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselDanielAntoni">Przemysł ten korzysta z szerokich powiązań kooperacyjnych z przemysłem lotniczym i motoryzacyjnym, chodzi głównie o silniki, aparaturę paliwową, podwozia samochodowe oraz znormalizowane podzespoły.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#PoselDanielAntoni">W Ministerstwie Przemysłu Maszynowego założono skoncentrowanie przemysłów, wytwarzających wyroby przeznaczone dla szerszego — niż w gałęziach przemysłu ciężkiego — kręgu odbiorców. Specyfika tej produkcji nakłada szczególnie złożone zadania w zakresie rozwoju techniki, stałej modernizacji opracowywania i wdrażania nowych konstrukcji na potrzeby kraju i eksportu. Wynika z tego konieczność odpowiedniej rozbudowy zaplecza techniczno-naukowego i zapewnienia dla tego zaplecza ze strony resortu pogłębionego oddziaływania i operatywnej koordynacji przedsięwzięć organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#PoselDanielAntoni">W urzędzie Ministra Przemysłu Ciężkiego przewiduje się skoncentrowanie gałęzi: hutnictwa żelaza i metali kolorowych łącznie z górnictwem i budownictwem kopalń rud i przemysłem materiałów ogniotrwałych oraz branż przemysłu ciężkich maszyn i urządzeń — w zasadzie produkcji małoseryjnej i indywidualnej — jak również gałęzi przemysłu wyrobów odlewniczych i metalowych. Branże przemysłu maszynowego i metalowego, które pozostają w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, wymagają utrzymania ścisłego powiązania z hutnictwem jako podstawową bazą zaopatrzenia materiałowego, ze względu na stosunkowo wysoki stopień materiałochłonności wyrobów hutniczych, odlewów maszynowych i odkuwek w produkcji tych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.37" who="#PoselDanielAntoni">Dla porównania pragnę podać, że zużycie wyrobów walcowanych, odlewów maszynowych i odkuwek, łącznie na 1 mln zł produkcji, wynosi w gałęziach przemysłu maszynowego, pozostających w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, średnio ponad 28 ton. Natomiast wskaźnik ten dla gałęzi przewidzianych do zgrupowania w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego wynosi średnio około 12 ton, w tym przykładowo: w przemyśle automatyki i aparatury pomiarowej zaledwie 1,6 tony, w przemyśle maszyn włókienniczych 0,9 tony, a w przemyśle elektronicznym i teletechnicznym — tylko 0,1 tony. Wskazuje to na znacznie ograniczoną zależność zaopatrzenia gałęzi nowego resortu przemysłu maszynowego od bazy hutnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.38" who="#PoselDanielAntoni">Postęp techniki i technologii wytwarzania szeregu gałęzi specjalistycznych tego przemysłu wskazuje, iż w coraz większym stopniu ciężar gatunkowy zaopatrzenia surowcowo-materiałowego przesuwa się w tej produkcji na dostawy nowych tworzyw i materiałów przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.39" who="#PoselDanielAntoni">Sprawę tę pragnę podkreślić szczególnie, gdyż w wypowiedziach obywateli posłów w czasie prowadzonej w Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa dyskusji nad rządowym projektem ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego przewijała się troska, czy organizacyjne oddzielenie określonych gałęzi tego przemysłu od bazy wytwórczej hutnictwa nie wpłynie na pogorszenie warunków zaopatrzenia materiałowego. Podobne obawy wysuwane były w dyskusji w zakresie utrzymania dyscypliny wzajemnych powiązań kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.40" who="#PoselDanielAntoni">Biorąc pod uwagę, iż zaopatrzenie kooperacyjne wszystkich przedsiębiorstw, różnych gałęzi przemysłu krajowego, ze specjalizowanej bazy wytwórczej zabezpieczone jest stałymi, planowymi powiązaniami umownymi — podporządkowanie organizacyjne określonych gałęzi omawianym resortom nie spowoduje zmian w układzie tych związków.</u>
+ <u xml:id="u-22.41" who="#PoselDanielAntoni">Przy założeniu organizacyjnego podporządkowania poszczególnych gałęzi przemysłu urzędom Ministra Przemysłu Ciężkiego i Ministra Przemysłu Maszynowego — zadania rzeczowe tych resortów, biorąc za podstawę rok 1967, obejmować będą: w zakresie produkcji globalnej około 148 mld zł w resorcie przemysłu ciężkiego i około 131 mld zł w resorcie przemysłu maszynowego. Odpowiednio — zatrudnienie ogółem około 506 tys. pracowników w przemyśle ciężkim i około 512 tys. — w przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.42" who="#PoselDanielAntoni">Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego obejmować będzie zakresem swego działania 260 przedsiębiorstw przemysłowych i jednostek organizacyjnych, a Ministerstwo Przemysłu Maszynowego łącznie 338 jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-22.43" who="#PoselDanielAntoni">Dla zobrazowania powagi zakresu i poziomu wielkości zadań omawianych ministerstw w nowej strukturze organizacyjnej — pozwalam sobie podać porównawcze wielkości planistyczne według stanu 1967 r. innych resortów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.44" who="#PoselDanielAntoni">Przykładowo: Ministerstwo Przemysłu Lekkiego — około 89 mld zł produkcji globalnej z zatrudnieniem około 519 tys. pracowników. Ministerstwo Przemysłu Spożywczego i Skupu — około 106 mld zł produkcji globalnej i około 235 tys. zatrudnionych; Ministerstwo Przemysłu Chemicznego — około 73 mld zł produkcji globalnej i około 207 tys. pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-22.45" who="#PoselDanielAntoni">Z przykładowego porównania wynika, iż w nowej strukturze organizacyjnej obydwa ministerstwa pozostaną nadal jednymi z największych resortów, szczególnie przy uwzględnieniu planowanego w tych gałęziach niezbędnego rozwoju perspektywicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.46" who="#PoselDanielAntoni">Podział zadań na Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego oraz Ministerstwo Przemysłu Maszynowego powinien stworzyć bardziej sprzyjające warunki w obydwu resortach dla pogłębionego oddziaływania i koordynacji przedsięwzięć organizacyjno-technicznych przemysłu w zakresie doskonalenia oraz dalszego rozwoju produkcji i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-22.47" who="#PoselDanielAntoni">Chciałbym z zadowoleniem podkreślić, że w nowo powstającym Ministerstwie Przemysłu Maszynowego, jak i w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego zakłada się daleko idące usprawnienia organizacyjne, przy uwzględnieniu zasady dalszego rozszerzania uprawnień i usamodzielnienia działalności zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-22.48" who="#PoselDanielAntoni">Przewiduje się między innymi łączenie departamentów, uproszczenie ich struktury i zmniejszenie zatrudnienia, a przede wszystkim wyodrębnienie w każdym resorcie 3 działów problemowych, podporządkowanych podsekretarzom stanu. Myślą przewodnią tych założeń jest skoncentrowanie w jednym dziale problemowym związanych ze sobą grup zagadnień merytorycznych dla zapewnienia prawidłowego zarządzania przy optymalnie kompleksowej koordynacji przedsięwzięć i podejmowania decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-22.49" who="#PoselDanielAntoni">Odpowiednio do tego przewiduje się zgrupowanie:</u>
+ <u xml:id="u-22.50" who="#PoselDanielAntoni">—w dziale pierwszym — zagadnień techniki wraz z problematyką jakości produkcji, zagadnień inwestycji oraz perspektywicznego rozwoju przemysłu, stanowiących podstawę do rekonstrukcji i celowego rozwoju przemysłu, —w dziale drugim — zagadnienia planowania i nadzoru nad realizacją produkcji łącznie z zagadnieniami zatrudnienia i płac oraz sprawami zaopatrzenia i obrotu materiałowo-technicznego jako podstawowych środków zabezpieczających realizację zadań przemysłu:</u>
+ <u xml:id="u-22.51" who="#PoselDanielAntoni">—w dziale trzecim — zgrupowanie zagadnień eksportu i współpracy z zagranicą łącznie z problematyką opłacalności eksportu i analizy kosztów oraz ogólne zagadnienia ekonomiczno-finansowe przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.52" who="#PoselDanielAntoni">Przyjęte założenia wewnętrznej struktury organizacyjnej obydwu omawianych resortów — zgodne są z konsekwentną realizacją uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakresie usprawnień organizacji zarządzania i nadzoru oraz będą sprzyjały zwiększeniu operatywności i samodzielności zjednoczeń w rozwiązywaniu i podejmowaniu decyzji, właściwych dla tego szczebla zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-22.53" who="#PoselDanielAntoni">Wskazane byłoby, aby podobne kierunki usprawnień merytorycznej organizacji zarządzania podjęły i inne resorty gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-22.54" who="#PoselDanielAntoni">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedstawiony projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego — druk sejmowy nr 80, wraz z uściślającą poprawką Komisji — do art. 6, zawartą w druku sejmowym nr 82.</u>
+ <u xml:id="u-22.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę o zabranie głosu Obywatela Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Zadaniem moim jest przedstawić Wysokiej Izbie propozycje dotyczące obsadzenia stanowisk ministrów: w nowo utworzonym resorcie przemysłu maszynowego, w resorcie przemysłu ciężkiego oraz opróżnionego stanowiska ministra w Ministerstwie Gospodarki Komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#JozefCyrankiewicz">Na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego proponuję powołać dotychczasowego ministra nie podzielonego resortu przemysłu ciężkiego — inżyniera Janusza Hrynkiewicza. Nie potrzebuję go Wysokiej Izbie przedstawiać, ponieważ uczyniłem to w roku 1965, proponując obywatela Hrynkiewicza na stanowisko Ministra Przemysłu Ciężkiego. Mogę tylko dodać, że naukowo-zawodowy profil inżyniera elektrotechnika i poprzednia praca kierownicza w Zjednoczeniu Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego predestynują go do objęcia funkcji kierownika resortu przemysłu maszynowego, w którym chcemy tak duży nacisk kłaść właśnie na rozwój tych i pokrewnych dziedzin techniki i produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#JozefCyrankiewicz">Na stanowisko Ministra Przemysłu Ciężkiego proponuję dotychczasowego wiceministra przemysłu ciężkiego obywatela Franciszka Kaima, inżyniera metalurga. Od 1948 roku, pc ukończeniu studiów w Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie, związany jest z hutnictwem — najpierw jako szef odlewni, a potem jako dyrektor huty — „Małapanew”, w roku 1953 mianowany zostaje podsekretarzem stanu w Ministerstwie Hutnictwa, a od 1957 r. jest wiceministrem w resorcie przemysłu ciężkiego. W ostatnich latach, po powołaniu w tym resorcie jeszcze jednego wiceministra jako dyrektora Zjednoczenia Hutnictwa Żelaza i Stali, ob. Kaim zajmował się w szerszym zakresie całokształtem spraw resortu, szczególnie dziedziną zaopatrzenia. Doświadczenia jego predestynują go — naszym zdaniem — do objęcia tego stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#JozefCyrankiewicz">Na stanowisko Ministra Gospodarki Komunalnej proponuję obywatela Andrzeja Giersza~; ~ekonomistę, obecnie — zastępcę kierownika Wydziału Przemysłu Lekkiego, Handlu i Budownictwa w Komitecie Centralnym PZPR. Jest on długoletnim pracownikiem przemysłu materiałów budowlanych, pełnił kierowniczą funkcję w zjednoczeniu, potem został mianowany dyrektorem departamentu, a następnie dyrektorem generalnym w Ministerstwie Budownictwa. Przed przejściem do pracy w Komitecie Centralnym był wiceministrem w Ministerstwie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, a więc w resorcie o wielu pokrewnych, a nieraz zazębiających się z resortem gospodarki komunalnej dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#JozefCyrankiewicz">To są te trzy kandydatury, które przedstawiam Wysokiej Izbie do zatwierdzenia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonych przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stosownie do postanowień regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami, proponuję podjęcie przez Sejm odpowiednich uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proponuję, aby pierwsza uchwała miała brzmienie następujące:</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołuje obywatela Janusza Hrynkiewicza ze stanowiska Ministra Przemysłu Ciężkiego”.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Następna z kolei uchwała miałaby następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje obywatela Janusza Hrynkiewicza na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego”.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Projekt następnej uchwały ma brzmienie następujące:</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje obywatela Franciszka Kaima na stanowisko Ministra Przemysłu Ciężkiego”.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wreszcie projekt kolejnej uchwały ma brzmienie następujące:</u>
+ <u xml:id="u-25.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje obywatela Andrzeja Giersza na stanowisko Ministra Gospodarki Komunalnej”.</u>
+ <u xml:id="u-25.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-25.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-25.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-25.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm powołał obywatela Janusza Hrynkiewicza na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego, odwołując go jednocześnie ze stanowiska Ministra Przemysłu Ciężkiego oraz powołał obywatela Franciszka Kaima na stanowisko Ministra Przemysłu Ciężkiego, a obywatela Andrzeja Giersza na stanowisko Ministra Gospodarki Komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-25.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-25.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-25.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatelkę Posłankę Sekretarza Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 118. Posiedzenie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego odbędzie się w dniu jutrzejszym, to jest 22 listopada w sali nr 101. Posiedzenie rozpocznie się o godz. 10.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy 16 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 30)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..921c667
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml
@@ -0,0 +1,217 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00017-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>17 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>17 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">17</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1967-12-18, 19 i 20</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz" role="speaker">
+ <persName>Minister Gospodarki Komunalnej Andrzej Giersz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAugustynMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Augustyn Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBeneszAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Benesz Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlasikiewiczCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Błasikiewicz Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBudzikWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Budzik Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCiupinskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ciupiński Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDepaFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Depa Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDebskiFeliks" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dębski Feliks</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDubisJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dubis Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFraszczakJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frąszczak Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGasiorkiewiczTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gąsiorkiewicz Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGralinskiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Graliński Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGregorekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gregorek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrochalEugeniusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grochal Eugeniusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGruszkiewiczBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gruszkiewicz Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrzywinskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grzywiński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselIwaszkiewiczBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Iwaszkiewicz Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziolStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozioł Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKraussStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krauss Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuleszaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulesza Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurasKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuraś Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurowskaKamila" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kurowska Kamila</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLangoszJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Langosz Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLendzionLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lendzion Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatynskiIgor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatyński Igor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMacichowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Macichowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalcharekMarta" role="speaker">
+ <persName>Poseł Malcharek Marta</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalinowskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Malinowski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalinowskiTomasz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Malinowski Tomasz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMatuszewskaLucja" role="speaker">
+ <persName>Poseł Matuszewska Łucja</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiotkKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Miotk Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowakAleksy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowak Aleksy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowakowskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowakowski Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselObolewiczWiktor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Obolewicz Wiktor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOkwiekaHubert" role="speaker">
+ <persName>Poseł Okwieka Hubert</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOrlewskiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Orlewski Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParyzakZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Paryżak Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPospieszynskiRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pospieszyński Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPstragowskaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pstrągowska Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPytelPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pytel Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaszewskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raszewski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRomanowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Romanowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRyznarJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ryznar Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStasiakLudomir" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stasiak Ludomir</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTomczykZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tomczyk Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTomkowskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tomkowski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojanowskaEwa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojanowska Ewa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTukaMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tuka Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalendowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walendowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZarzyckiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zarzycki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski" role="speaker">
+ <persName>Prezes Najwyższej Izby Kontroli Konstanty Dąbrowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelAndrzejZabinski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Andrzej Żabiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWencie" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wencie</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="wicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..d4c3ebc
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1895 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV - Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 17 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 18, 19 i 20 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 7</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszalek Sejmu Czesław Wy cech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi posłanka Barbara Pstrągowska.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 16 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Uważam porządek dzienny za przyjęty.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">a)o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok (druki nr 84 i 87), b)o projekcie ustawy budżetowej na rok 1968 (druki nr 85 i 88).</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Wiktor Obolewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselObolewiczWiktor">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie zreferowania Wysokiej Izbie wyników jej prac oraz prac innych komisji sejmowych nad rządowymi projektami Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i podstawowych założeń planu na rok 1969 oraz budżetu państwa na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselObolewiczWiktor">W toku tych prac w bieżącym roku komisje sejmowe powołały 61 podkomisji i zespołów problemowych do przeanalizowania i wysunięcia postulatów w zakresie interesującej daną komisję części planu i budżetu. W rezultacie komisje zgłosiły wiele postulatów, dezyderatów i poprawek. Najważniejsze z nich przedstawię Wysokiemu Sejmowi w niniejszym sprawozdaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselObolewiczWiktor">Rok 1968 będzie trzecim rokiem obecnego planu 5-letniego. W pierwszych dwóch latach pięciolatki — w roku 1966, jak również i w roku bieżącym — wprowadzonych zostało szereg zmian w planowaniu i zarządzaniu, nakreślonych uchwałą IV Zjazdu PZPR odpowiadających aktualnemu, wyższemu poziomowi naszej gospodarki i bardziej sprzyjających dalszemu, dynamicznemu jej rozwojowi.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselObolewiczWiktor">Szczególne znaczenie w zakresie poprawy efektywności gospodarowania mają uchwały VII Plenum KC PZPR, dotyczące podniesienia na wyższy poziom stanu organizacyjnego przedsiębiorstw, poprawy rytmiczności produkcji oraz gospodarowania środkami będącymi w ich dyspozycji, a zwłaszcza zatrudnienia i funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselObolewiczWiktor">Zmiany usprawniające nasz system planowania i zarządzania są dobrze przyjmowane przez nasze społeczeństwo. Wyrazem tego jest między innymi aktywne zaangażowanie się samorządu robotniczego i całych załóg w pracach zakładowych komisji usprawniania organizacji produkcji, zgłoszenie kilkudziesięciu tysięcy wniosków wskazujących na istniejące rezerwy produkcyjne i sposoby ich wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselObolewiczWiktor">Zagadnieniom tym komisje sejmowe poświęciły szczególnie wiele uwagi, widząc w poprawie organizacji produkcji i metod zarządzania istotne źródło wzrostu wydajności pracy, obniżki kosztów własnych i dalszego rozwoju gospodarki w drodze intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselObolewiczWiktor">Zanim przystąpię do omawiania zadań stojących przed gospodarką narodową w roku 1968, przedstawię w krótkim zarysie niektóre problemy związane z realizacją planu w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselObolewiczWiktor">Według aktualnych szacunków plan produkcji przemysłowej roku 1967 zostanie wykonany w 101,6%, a tempo wzrostu produkcji będzie nieco szybsze niż w roku ubiegłym i wyniesie 7,5%. Trzeba przy tym podkreślić, że plan na rok bieżący zakładał umiarkowane tempo wzrostu produkcji globalnej przemysłu i nieco niższe od przeciętnego założonego w planie na bieżącą pięciolatkę. Miało to między innymi na celu stworzenie warunków do podniesienia jakości produkowanych wyrobów oraz do lepszego dostosowania asortymentów do potrzeb odbiorców. W tym zakresie notujemy pewną poprawę. W decydującym o poziomie nowoczesności i dalszym rozwoju całej gospodarki — w przemyśle elektromaszynowym — udział procentowy nowoczesnych wyrobów grupy — „A” w ogólnej wartości produkcji towarowej wynosił w roku 1966 — 38,7%, a przewiduje się, że w roku 1967 wzrośnie on do 43%. W roku bieżącym realizowano również założone w planie 5-letnim unowocześnienie struktury produkcji, co znalazło swoje odbicie w stosunkowo szybszym tempie wzrostu produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselObolewiczWiktor">Uległa poprawie, zwłaszcza w I półroczu 1967 r., rytmiczność produkcji, poprawiły się w stosunku do 1966 r. relacje między podstawowymi wskaźnikami — produkcji, wydajności pracy i zatrudnienia. W przemyśle ujawniono i wykorzystano wiele istniejących rezerw gospodarczych. Uwidoczniły się również efekty aktualnej polityki rolnej. W roku bieżącym produkcja rolna wyższa jest od wyników pomyślnego w rolnictwie roku 1966, a zadania planu 5-letniego na ten okres zostały z nadwyżką wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselObolewiczWiktor">Nastąpiła też pewna poprawa w realizacji zadań inwestycyjnych. Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej zostały przekroczone, przy czym w grupie — „A”, obejmującej inwestycje centralne i inwestycje zjednoczeń, wystąpiła niepełna realizacja nakładów, natomiast wysoko przekroczone zostały inwestycje w tak zwanej grupie — „B”, to znaczy inwestycje własne przedsiębiorstw, inwestycje drobne i nakłady na realizację czynów społecznych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselObolewiczWiktor">Wykonanie z nadwyżką zadań planowych w przemyśle, rolnictwie i innych działach gospodarki umożliwiło osiągnięcie wyższego niż planowano wzrostu dochodu narodowego wytworzonego. Dochód ten w roku 1967 według wstępnego szacunku wzrośnie o 4,3% w stosunku do osiągniętego w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselObolewiczWiktor">Ten wzrost dochodu narodowego pozwolił przeznaczyć istotne środki na podniesienie poziomu życia społeczeństwa, poprawę proporcji płac między grupami pracowników o zbliżonych kwalifikacjach i warunkach pracy, jak również udoskonalenie bodźców stymulujących wzrost wydajności pracy. W latach 1966— 1967 przeprowadzono regulację płac na skalę większą niż w całym poprzednim pięcioleciu. Regulacje objęły ponad 4 mln osób, a ich koszt w skali rocznej wyniósł prawie 8 mid zł. Przeciętna płaca realna w ciągu dwóch ostatnich lat wzrosła o ponad 6%, co oznacza wykonanie większej niż połowa części zadań założonych w tej dziedzinie w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselObolewiczWiktor">Przedstawione w ogólnym zarysie podstawowe osiągnięcia wskazują na dynamiczny rozwój naszej gospodarki. Niemniej jednak rozwojowi temu towarzyszy szereg ujemnych zjawisk, powodujących w konsekwencji istotne napięcia i trudności w gospodarce narodowej. Trudnościom tym oraz środkom zmierzającym do ich likwidacji komisje sejmowe poświęciły w tym roku szczególnie wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselObolewiczWiktor">Jak wiadomo, jednym z istotnych warunków harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej jest zachowanie równowagi rynkowej. Wspomniałem już, że plan produkcji globalnej przemysłu został przekroczony. Dotyczy to jednak przede wszystkim produkcji środków wytwarzania, to znaczy grupy — „A”. Natomiast produkcja środków spożycia (grupa — „B”) nie została w pełni wykonana. Jeśli dodamy do tego niedostateczne dostosowanie podaży artykułów konsumpcyjnych do struktury popytu, przy jednoczesnym szybkim wzroście siły nabywczej ludności, zrozumiałe stają się lokalne napięcia na rynku wewnętrznym. Uwzględniając też fakt, że produkcja rolna, mimo niewątpliwych osiągnięć, nie pokrywa jeszcze w pełni zapotrzebowania konsumentów na niektóre artykuły spożywcze, a zwłaszcza na mięso, konieczne stało się uregulowanie tej sprawy poprzez zmianę cen.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselObolewiczWiktor">W dziedzinie handlu zagranicznego — mimo szybkiego wzrostu obrotów i przekroczenia zadań planowych — nie są realizowane w pełni plany najbardziej dla nas korzystnego eksportu, a mianowicie maszyn i urządzeń. Główną tego przyczyną jest w dalszym ciągu niedostateczny postęp w zakresie jakości i nowoczesności produkowanych maszyn i urządzeń w stosunku do wymagań odbiorców zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselObolewiczWiktor">Również przekroczenie nakładów inwestycyjnych powoduje pewne napięcia w gospodarce narodowej, tym bardziej że plan rzeczowy grupy — „A” (inwestycje centralne i zjednoczeń) nie został w pełni wykonany, a w wielu obiektach przekroczone zostały planowane koszty inwestycji. Przekroczenie kosztów wystąpiło także w budownictwie mieszkaniowym, co spotkało się z krytyką komisji sejmowych, gdyż może ono spowodować niewykonanie postulowanego zwiększenia ilości budowanych izb w bieżącej pięciolatce w stosunku do założonego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselObolewiczWiktor">Czynnikiem determinującym w poważnym stopniu dalszy rozwój gospodarki narodowej jest wykonanie zadań w zakresie akumulacji. Według szacunków, szereg podstawowy ich resortów gospodarczych nie wykona w pełni planu akumulacji finansowej. Zasadniczy wpływ na to ujemne zjawisko miało między innymi niepełne wykonanie planów obniżki kosztów własnych (między innymi w wyniku zbyt powolnego wdrażania postępu technicznego do produkcji) oraz straty nadzwyczajne, ponoszone przez przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselObolewiczWiktor">Mimo pewnej poprawy na odcinku wzrostu wydajności pracy, zarysowującej się w roku 1967, w przemyśle występują nadal tendencje do preferowania ekstensywnych metod zwiększania produkcji. Wyrazem tych tendencji jest przekroczenie w latach 1966—1967 planu wzrostu zatrudnienia o około 90 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselObolewiczWiktor">W tym roku były również negatywne zjawiska, wyrażające się w znacznym wzroście ilości przepracowanych godzin nadliczbowych, przy jednoczesnym osłabieniu dyscypliny pracy. Zwiększyła się absencja, w tym także nieusprawiedliwiona.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselObolewiczWiktor">Fakty te spotkały się z krytyką komisji sejmowych. Uznały one, że wymienione zjawiska osłabiają tempo rozwoju naszej gospodarki. Komisje wysunęły też w tej mierze szereg postulatów, których realizacja pozwolić powinna na usunięcie niektórych hamulców i tym samym na dalsze przyśpieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, biorąc pod uwagę istniejące zjawiska osłabienia dyscypliny finansowej i dyscypliny pracy, uwzględniła w poprawce do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym postulaty komisji sejmowych, dotyczące przeciwdziałania tym niezdrowym tendencjom. W proponowanej poprawce podkreśla się, że szczególnie ważnym zadaniem wszystkich ministerstw, zjednoczeń i przedsiębiorstw w realizacji planu jest racjonalne, efektywne i odpowiedzialne gospodarowanie środkami oraz stała poprawa podstawowych relacji ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoka Izbo! Podstawowe proporcje planu gospodarczego na rok 1968 przedstawiają się następująco:</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselObolewiczWiktor">Produkcja przemysłowa, liczona wartością produkcji globalnej w cenach porównywalnych, ma wzrosnąć o 7,1% w stosunku do przewidywanego wykonania bieżącego roku, produkcja budowlano-montażowa — o 6,3%, ogólna wartość przewozów — o 6,1%, sprzedaż detaliczna w handlu wewnętrznym — o 5,7% oraz obroty w handlu zagranicznym — o 7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselObolewiczWiktor">W dziedzinie produkcji rolnej, zgodnie z ustaloną metodologią planowania, zakłada się wzrost produkcji o 3,2% w stosunku do uzyskanej średniej w ostatnich czterech latach.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselObolewiczWiktor">Na podstawie przyjętych założeń w zakresie rozwoju podstawowych działów gospodarki narodowej oraz uwzględniając założoną obniżkę kosztów własnych, przewiduje się, że dochód narodowy wytworzony w roku 1968 będzie wyższy o około 4,8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselObolewiczWiktor">Fundusz spożycia ogółem wzrośnie w roku przyszłym o około 5%. Fundusz spożycia indywidualnego — o 4,6%, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca stanowi wzrost o 3,6%, natomiast fundusz spożycia zbiorowego rośnie w tempie szybszym, bo o około 8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselObolewiczWiktor">Zakłada się, że część akumulowana w dochodzie narodowym zwiększy się o 4,5%. Najpoważniejszy udział w tej jego części przypada inwestycjom netto, które wzrosną o około 4%.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselObolewiczWiktor">Przyrost zatrudnienia w gospodarce narodowej wyniesie ogółem 293 tys. osób, to jest 3,1%. Najwyższy przyrost nastąpi w budownictwie — 4%, w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej — 4,5% i w usługach nieprzemysłowych — 3,7%. W administracji i wymiarze sprawiedliwości zatrudnienie utrzymane będzie na poziomie bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselObolewiczWiktor">Wydajność pracy na 1 zatrudnionego w przemyśle ma wzrosnąć o 4,4%, a w budownictwie — o 4,7%. Jednakże dokonana przez komisje sejmowe analiza istniejących rezerw w gospodarce narodowej, tkwiących zwłaszcza w postępie technicznym, i w lepszej organizacji pracy, upoważnia Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do stwierdzenia, iż założony w projekcie wzrost wydajności pracy należy traktować jako minimalny.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselObolewiczWiktor">Wychodząc z analizy przedstawionych podstawowych założeń projektu planu na rok 1968, komisje sejmowe uznały ten plan za realny i możliwy do wykonania. Podstawowe wskaźniki — wzrostu produkcji, wydajności pracy, obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego — w niewielkim tylko stopniu odbiegają od tempa wzrostu, które osiągamy w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselObolewiczWiktor">Niemniej jednak, ze względu na istniejące napięcia, które wystąpiły w trakcie realizacji zadań roku bieżącego i na konieczność zastosowania niezbędnych środków zaradczych, osiągnięcie tego celu wymagać będzie szczególnego zaangażowania kierownictwa wszystkich ogniw gospodarczych, samorządu gospodarczego i całych załóg w wykonanie zadań nakreślonych planem w drodze dalszej intensyfikacji produkcji oraz wykorzystania wielu rezerw istniejących w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselObolewiczWiktor">Zadania te wymagają między innymi radykalniejszej niż dotychczas zmiany sposobu myślenia i metod działania wielu działaczy gospodarczych. Naszych rosnących zadań gospodarczych nie możemy już bowiem realizować w drodze nieograniczonego wzrostu zatrudnienia. Intensyfikacja produkcji oznacza przede wszystkim szybsze wdrażanie postępu technicznego , wzmocnienie dyscypliny zatrudnienia i polepszenie jego struktury oraz zdecydowaną poprawę organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselObolewiczWiktor">Tym właśnie sprawom komisje sejmowe poświęciły specjalnie dużo uwagi. Podkreślały one, że administracja gospodarcza bardziej konsekwentnie i z większą niż dotychczas odpowiedzialnością realizować powinna programy usprawnienia organizacji produkcji. Również i samorząd robotniczy musi bardziej zdecydowanie spełniać swoje funkcje kontrolne nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstw. Zadaniem samorządu jest również wskazywanie na istniejące rezerwy, systematyczne analizowanie osiąganych wyników gospodarowania, zdecydowane wymaganie od administracji ich poprawy oraz informowanie o tych wynikach załóg fabrycznych. Powinno to w konsekwencji przynieść wydatne korzyści naszej gospodarce w postaci rytmicznego wykonywania produkcji w asortymentach pożądanych przez odbiorców, wpłynąć na pełniejsze wykorzystanie rezerw produkcyjnych, zapewnić korzystniejsze ukształtowanie się Struktury zatrudnienia i utrzymanie jego Stanu na poziomie założonym w planie, zagwarantować wykonanie założonych wskaźników wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa nakreślone są główne zadania dla wszystkich działów naszej gospodarki oraz dziedzin społeczno-gospodarczych kraju. Z całości tych spraw, postaram się przedstawić węzłowe zagadnienia oraz najważniejsze postulaty, dezyderaty i poprawki wniesione przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselObolewiczWiktor">Zgodnie z zawartymi w planie 5-letnim założeniami unowocześnienia struktury naszego przemysłu (przy wzroście produkcji globalnej przemysłu o 7,1%, najszybciej ma wzrastać w roku przyszłym produkcja przemysłu chemicznego — o 11,8%, maszynowego — o 10,2%, energetyki — o 8,6% oraz hutnictwa, metali nieżelaznych — o 8,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselObolewiczWiktor">Plan na rok 1968 zakłada zmniejszenie rozpiętości pomiędzy wzrostem produkcji środków Wytwarzania i środków konsumpcji z 4,1 punkta w roku 1967 do 3,1 punkta w roku 1968. Przyjmuje się w planie wzrost wyrobów grupy — „A” o 8,2%, a grupy — „B” o 5,1%.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała za słuszne postulaty innych komisji sejmowych, dotyczące podjęcia przez rząd wysiłków zmierzających do dalszego zmniejszania rozpiętości w proporcjach między obu grupami i wyprodukowania dodatkowej ilości poszukiwanych na rynku wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselObolewiczWiktor">Projekt planu na rok 1968, a zwłaszcza na rok 1969, przewiduje zwiększenie potencjału energetycznego w tempie szybszym od ogólnego wzrostu przemysłu. Przekazanie w roku przyszłym do eksploatacji w elektrowniach zawodowych nowych mocy w wysokości 915 MW oraz w roku 1969 ponad 1000 MW powinno zapewnić pełne pokrycie potrzeb kraju. Warto W związku z tym nadmienić, że w zainteresowanych komisjach sejmowych dano wyraz pewnego niepokoju co do bilansu energetycznego w najbliższych latach, szczególnie wobec dużej awaryjności bloków oraz linii przesyłowych. Na to zagadnienie resort górnictwa i energetyki powinien zwrócić baczną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselObolewiczWiktor">W górnictwie węglowym wydobycie węgla kamiennego wynieść powinno 128 mln ton przy znacznym przyśpieszeniu tempa wydobycia węgla gazowo-koksowniczego. Problem ten jest szczególnie ważny ze względu na znaczenie tego gatunku węgla dla hutnictwa i chemii, jak również na znaczne możliwości eksportowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselObolewiczWiktor">Jednym z podstawowych mierników stopnia rozwoju przemysłowego jest wielkość produkcji stali. W tym zakresie kraj nasz, z założoną na rok 1968 produkcją około 10,7 mln ton, zajmuje dobrze ugruntowaną pozycję w pierwszej dziesiątce światowych producentów stali.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselObolewiczWiktor">Poważne i odpowiedzialne zadania stoją ,przed przemysłem maszynowym. Dotyczą one opanowania produkcji na podstawie zakupionych licencji jak również produkcji wielu nowych wyrobów opartych na krajowych rozwiązaniach technicznych. Przemysł ten w roku 1968/1969 powinien opanować produkcję 1.480 nowych wyrobów, w tym 130 nowych asortymentów rynkowych, a także dokonać modernizacji i rekonstrukcji 940 Wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselObolewiczWiktor">Wśród gałęzi przemysłu maszynowego szczególnie ważne miejsce przypada elektronice, której tempo rozwoju jest wprawdzie szybkie, lecz jeszcze niewystarczające w stosunku do postępów elektroniki światowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselObolewiczWiktor">Pod adresem przemysłu maszynowego komisje sejmowe zgłosiły wiele istotnych wniosków. Tak na przykład Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy zwróciła uwagę resortu przemysłu maszynowego na niski poziom techniczny maszyn produkowanych dla włókiennictwa. Postuluje ona pilne opanowanie zakupionych licencji na maszyny włókiennicze oraz podwyższenie sprawności przędzarek i krosien. Jednocześnie wysuwa wniosek w sprawie zintensyfikowania prac badawczo-konstrukcyjnych nad nowymi rozwiązaniami podstawowych maszyn włókienniczych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała te postulaty za słuszne i proponuje odpowiednią poprawkę do projektu NPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa zwraca uwagę na niedostateczną ilość i jakość narzędzi oraz wysoki koszt własny narzędzi katalogowych, produkowanych w narzędziowniach przyzakładowych. Postuluje ona zwiększenia mocy produkcyjnych fabryk narzędzi. Komisja wskazuje na ujawniający się w dalszym ciągu niedobór obrabiarek i postępujące starzenie się tych maszyn w wielu zakładach. Niedobór dotyczy w szczególności obrabiarek do obróbki plastycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselObolewiczWiktor">Przy znacznym postępie w ilościowym zaopatrzeniu użytkowników maszyn w części zamienne, ciągle jeszcze otwarty pozostaje problem ich produkcji we właściwych asortymentach.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselObolewiczWiktor">Jak wspomniałem, produkcja chemii ma wzrosnąć w roku 1968 o 11,8%. Najwyższe tempo wzrostu produkcji wykazują te branże, od których zależy zwiększenie plonów w rolnictwie, unowocześnienie bazy surowcowej i struktury przemysłu włókienniczego, polepszenie zaopatrzenia gospodarki narodowej w wyroby z tworzyw sztucznych, jak również zapewnienie maksymalnego wzrostu eksportu produktów chemicznych. Tak więc plan zakłada wzrost produkcji nawozów mineralnych o 26%, tworzyw sztucznych — o 29,3% oraz włókien syntetycznych o około 18%.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselObolewiczWiktor">Uznając projekt planu w przemyśle chemicznym za odpowiadający możliwościom i potrzebom gospodarki narodowej, komisje sejmowe podkreślają konieczność poświęcenia większej uwagi przez resort chemii problemowi wzornictwa i estetyki wyrobów, a szczególnie poprawy jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisje sejmowe wskazały również na wymagający rozwiązania, w lokali szerszej niż przemysłu chemicznego, problem zanieczyszczenia wód oraz całokształtu gospodarki wodno-ściekowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselObolewiczWiktor">Założone w Narodowym Planie Gospodarczym tempo wzrostu przemysłu lekkiego wynika z oceny potrzeb rynku wewnętrznego, możliwości opłacalnego eksportu oraz posiadanych zdolności produkcyjnych w poszczególnych branżach tego przemysłu. Wartość produkcji przemysłu lekkiego ma wzrosnąć o 6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselObolewiczWiktor">Plan roku 1968 zakłada postulowany od wielu lat poważny wzrost nakładów inwestycyjnych w przemyśle lekkim. W przemyśle włókienniczym wyniesie on 26%, a w przemyśle skórzano-obuwniczym 39% w stosunku do nakładów roku bieżącego. Ponieważ dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w tym przemyśle inwestycje były dotychczas z reguły wykonywane nieterminowo, komisje sejmowe postulowały pod adresem właściwych resortów zwiększenie nadzoru i kontroli nad prawidłowością realizacji cykli inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselObolewiczWiktor">Punktem wyjścia do ustalenia głównych zadań produkcyjnych w rolnictwie na rok 1968 były średnie plony uzyskane w ostatnich 4 latach. W rezultacie planuje się produkcję globalną rolnictwa na 1968 r. na poziomie o 3,2% wyższym od osiągniętego przeciętnie rocznie w latach 1964—1967, w tym wzrost produkcji roślinnej o 1,5% i produkcji zwierzęcej o 6,1% do 6,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselObolewiczWiktor">Zgodnie z przyjętą polityką państwa, nakłady na rozwój rolnictwa będą w roku przyszłym rosnąć szybciej, niż w innych działach gospodarki narodowej. Tak więc środki państwowe na inwestycje w rolnictwie w roku przyszłym wyniosą ponad 17 mld zł, co oznacza wzrost o 8,7%, podczas gdy nakłady na inwestycje ogółem w gospodarce uspołecznionej wzrosną o 5,9%.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselObolewiczWiktor">Dostarczone rolnictwu nawozy mineralne umożliwią zwiększenie nawożenia w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych z 17,8 kg w czystym składniku w roku 1967 do 90,8 kg w roku przyszłym i 113,5 kg w roku 1969. Dostawy sprzętu dla rolnictwa wzrosną o około 17%, dostawy ciągników wyniosą 26,1 tys. sztuk. W dalszym ciągu będą się rozwijały prace melioracyjne oraz elektryfikacja wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, biorąc pod uwagę wysokie tempo wzrostu nakładów na rozwój rolnictwa, dostaw maszyn i środków chemicznych uważa, że przy sprzyjających warunkach, a szczególnie przy zwiększeniu wysiłków samych rolników, plan produkcji rolnej może być przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselObolewiczWiktor">Przy omawianiu problemów rolnictwa w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwracano uwagę, że jednym z decydujących czynników zabezpieczających dalszy rozwój rolnictwa i racjonalne wykorzystanie zwiększających się środków produkcji jest podniesienie kwalifikacji zawodowych rolników i pracowników PGR oraz zabezpieczenie odpowiedniej kadry specjalistów z wykształceniem rolniczym i technicznym. W tej sprawie Komisja nasza zgłasza dezyderat do rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselObolewiczWiktor">Założone tempo rozwoju rolnictwa rzutuje oczywiście na wzrost produkcji przemysłu spożywczego. Plan na rok 1968 zakłada wzrost produkcji tego przemysłu o 1,9%. Jednakże wykorzystanie rezerw zaopatrzenia tego przemysłu w surowce krajowe, a także z dodatkowego importu pozwoli zwiększyć dostawy rynkowe artykułów rolno-spożywczych o 4,6% w stosunku do wielkości dostaw w roku 1967.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselObolewiczWiktor">Zgodnie z projektem planu, sprzedaż detaliczna ogółem ma wzrosnąć o 5,7% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Przewiduje się wyższe tempo obrotów w handlu wiejskim i dalszy wzrost udziału towarów przemysłowych w ogólnych obrotach.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselObolewiczWiktor">Zaznaczy się również poważny wzrost sprzedaży takich artykułów spożywczych, jak ryby i przetwory rybne, jaja, owoce cytrusowe, warzywa oraz artykułów przemysłowych, jak lodówki, tkaniny bawełniane, wyroby dziewiarskie, wyroby z tworzyw sztucznych i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów po przeanalizowaniu rysującej się w przyszłym roku sytuacji rynkowej, proponuje zobowiązać w uchwale Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym resorty produkujące artykuły rynkowe do wykorzystania wszystkich możliwości i rezerw dla ponadplanowej produkcji poszukiwanych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselObolewiczWiktor">Przykładowo — istnieją duże możliwości ograniczenia produkcji mebli biurowych oraz wykorzystania zaoszczędzonych z tego tytułu surowców, materiałów i mocy produkcyjnych na zwiększenie produkcji mebli poszukiwanych przez ludność. Rezerw takich, oczywiście, jest znacznie więcej, istnieją one we wszystkich branżach produkujących na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Handlu Wewnętrznego, jak i niektóre inne komisje podkreślały ze szczególnym naciskiem niedostateczne postępy w zacieśnianiu współpracy handlu z przemysłem, w bardziej skoordynowanym działaniu na rzecz poprawy zaopatrzenia. Na czoło wysuwa się tutaj potrzeba sprawniejszego współdziałania przemysłu i handlu w coraz skuteczniejszym kształtowaniu popytu rynkowego, w lepszym dostosowaniu produkcji do tego popytu oraz współpracy w różnorodnych i często zmieniających się warunkach rynkowych. Jest to szczególnie ważne i z tego względu, że od pewnego czasu zarówno handel, jak i przemysł odczuwają trudności w likwidowaniu nadmiernych zapasów przy równoczesnym występowaniu niedoborów określonych asortymentów. W związku z tym istnieje potrzeba dokonywania stałych analiz wielkości i struktury zapasów w handlu i przemyśle. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, uznając ten problem za niezwykle ważny ujęła go w specjalnej poprawce do projektu planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselObolewiczWiktor">Od roku 1965 występuje ciągły spadek udziału dostaw rynkowych, realizowanych przez drobną wytwórczość. Na przykład udział dostaw rynkowych w całości produkcji drobnej wytwórczości w roku 1965 wynosił 69,4%, zaś w roku 1967 wyniesie on tylko 65,9%. Jeszcze gorzej sytuacja przedstawia się w Centralnym Związku Spółdziełczości Pracy, gdzie udział ten zmniejszył się z 65,2% w roku 1966 do 55,4% w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselObolewiczWiktor">Powyższe krytyczne uwagi dotyczą w całej rozciągłości również usług dla ludności, któremu to problemowi — ze względu na jego istotną wagę społeczną — Wysoki Sejm poświęcił jedno ze Swych posiedzeń plenarnych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysuwa postulat pod adresem rządu — pełniejszego wykorzystania przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy i rzemiosła dla potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselObolewiczWiktor">Zagadnienie poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego — niezależnie od strony ilościowej i asortymentowej — wiąże się ściśle z problematyką jakości i nowoczesności wyrobów. Sprawa ta, nienowa bynajmniej, poruszana jest przy każdej okazji omawiania i dyskutowania zagadnień gospodarczych. Jest ona jednym z najistotniejszych czynników, wpływających na zwiększenie bogactwa społecznego w postaci większej wartości użytkowej produkowanych dóbr oraz lepszego zaspokojenia stale rosnących potrzeb społeczeństwa. Jakość i nowoczesność produkcji determinują również w decydującej mierze możliwości eksportowe. Trudności w eksporcie maszyn i urządzeń, o czym już była mowa, wynikają w znacznej mierze z niedostatecznego dostosowania produkowanych asortymentów do potrzeb odbiorców zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselObolewiczWiktor">Weszliśmy już w taki etap rozwoju sił wytwórczych, w którym handel zagraniczny staje się bardzo ważnym integralnym czynnikiem dalszego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselObolewiczWiktor">Plan na rok 1968 zakłada wzrost obrotów handlu zagranicznego ogółem o 7%, przy czym tempo wzrostu eksportu i importu jest wyrównane. Wprawdzie wskaźniki powyższe proporcjonalne są do wskaźników wzrostu produkcji, lecz mimo to nie są one łatwe do osiągnięcia. Trudność w wykonaniu planowych zadań w zakresie eksportu będzie polegała na osiąganiu założonego wzrostu przy jednoczesnej zmianie w strukturze tego eksportu. Najszybsze tempo wzrostu w dalszym ciągu zakłada się dla eksportu maszyn i urządzeń — o 12,9% i konsumpcyjnych towarów przemysłowych — o 11,9%, natomiast dla towarów rolno-spożywczych przewiduje się spadek o 8,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselObolewiczWiktor">Wszystkie niemal komisje sejmowe, analizujące plan handlu zagranicznego na rok 1968 podkreślały, że przewidziany wzrost eksportu maszyn i urządzeń stawia bardzo poważne zadania przed przemysłem, a zwłaszcza przemysłem maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Handlu Zagranicznego zwraca uwagę resortów przemysłowych na problem bardziej zdecydowanej specjalizacji produkcji zakładów eksportujących. Powinny one koncentrować się na wytwarzaniu najważniejszych z punktu widzenia potrzeb eksportu asortymentów. Umożliwi to wydłużenie serii produkcyjnych wyrobów najbardziej poszukiwanych na rynkach zagranicznych, jak również obniżkę kosztów produkcji, a tym samym zwiększenie opłacalności eksportu. Komisja wysunęła również wniosek dotyczący wzmożenia wysiłków na rzecz rozszerzenia porozumień kooperacyjnych przedsiębiorstw z firmami zagranicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoki Sejmie! Inwestycje mają zasadnicze znaczenie dla długofalowej polityki gospodarczej, dla wykonania w pełni zadań nakreślonych planem na lata 1966—1970. W roku przyszłym tempo wzrostu inwestycji będzie nieco zwolnione w porównaniu z rokiem 1966 i z przewidywanym wykonaniem nakładów w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselObolewiczWiktor">Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału wyniesie w roku 1968 — 19,2%, a w roku 1969 — 19,4%. Plan przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej w porównaniu z rokiem 1967 o 5,8%. Całość nakładów ma wynieść 172,5 mld zł, przy czym inwestycje centralne i zjednoczeń, to znaczy grupy — „A”, mają zamknąć się kwotą 138,2 mld zł, a inwestycje grupy — „B” kwotą 17 mld zł. Mimo pewnego spadku nakładów na inwestycje własne przedsiębiorstw, przeznaczone na ten cel środki przekraczają założenia pięciolatki w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisje sejmowe w toku swych prac nad resortowymi projektami planu podkreślały, że zadaniem przedsiębiorstw, zjednoczeń i ministerstw będzie szczególnie wnikliwe analizowanie każdej decyzji inwestycyjnej. Należy zapobiegać rozdrabnianiu środków ma inwestycje drugorzędne, a koncentrować się na zakupie wysoko wydajnych maszyn, aparatury kontrolno-pomiarowej, budowie magazynów itp. Banki w roku przyszłym mocniej sterować będą przebiegiem inwestycji w grupie — „B”, eliminować będą niecelowe zamierzenia i nadawać priorytet kierunkom najbardziej potrzebnym z punktu widzenia gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselObolewiczWiktor">W inwestycjach grupy — „A” kładzie się główny akcent na zwiększenie efektywności oraz na koncentrację nakładów na obiektach kontynuowanych. W związku z tym zaistniała konieczność przesunięcia terminów rozpoczęcia budowy wielu nowych obiektów z I półrocza 1968 r. na II półrocze bądź też na rok 1969. Podjęcie tych decyzji było wynikiem między innymi ponadplanowego wzrostu kosztów realizacji wielu inwestycji w roku bieżącym, spowodowanych głównie zmianami w programach inwestycyjnych, błędami w projektowaniu oraz innymi przyczynami.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselObolewiczWiktor">Wspomniałem już o zadaniach inwestycyjnych przemysłu lekkiego. Również Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwróciła uwagę na konieczność otoczenia szczególną opieką ze strony właściwych resortów realizacji inwestycji w przemyśle spożywczym. Dotyczy to szczególnie inwestycji w przemyśle mleczarskim, budowy magazynów zbożowych i innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselObolewiczWiktor">Realizacja planu inwestycyjnego w poważnym stopniu zależy od sprawnej pracy budownictwa. Wartość produkcji budowlano-montażowej wzrośnie w roku 1968 o 6,3% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselObolewiczWiktor">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wskazała na konieczność maksymalnego wykorzystania znajdujących się w dyspozycji przedsiębiorstw budowlanych maszyn i urządzeń oraz większego niż dotychczas wykorzystania maszyn ciężkich w pracy dwu- i trzyzmianowej. Komisja zwróciła się do resortów, których zakłady produkują instalacje i armatury dla budownictwa o szybsze opanowanie produkcji nowoczesnych, bardziej funkcjonalnych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselObolewiczWiktor">Od sprawnej pracy przedsiębiorstw budowlanych zależeć będzie wykonanie zadań budownictwa mieszkaniowego, jednego z najistotniejszych zagadnień socjalno-bytowych, nieodłącznie związanego ze wzrostem poziomu życia społeczeństwa. W budownictwie mieszkaniowym typu miejskiego zakłada się zwiększenie oddawanej powierzchni użytkowej mieszkań o 5,2%, w porównaniu do przewidywanego wykonania roku bieżącego, a w roku 1969 o dalsze 5,6%. Poprawka Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do projektu NPG zmierza w kierunku uznania tych zamierzeń za minimalne.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselObolewiczWiktor">Pragnę przypomnieć, że omawiając w ubiegłym roku projekt planu 5-letniego Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów postulowała zwiększenie rozmiarów uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego w stosunku do założeń planu. Również VI Kongres Związków Zawodowych wypowiedział się na rzecz zwiększenia budownictwa mieszkaniowego w bieżącej pięciolatce o 100 tys. izb. Ponieważ aktualna sytuacja na tym odcinku nie daje dostatecznych gwarancji realizacji tych postulatów, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwraca się do rządu z dezyderatem o podjęcie szczególnych wysiłków zmierzających do przygotowania w roku 1968 dodatkowo około 10 tys. izb, a w roku 1969 dalszych 30—40 tys. izb w stanach surowych, aby w końcu 1970 roku osiągnąć postulowaną nadwyżkę gotowych izb mieszkalnych w stosunku do planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselObolewiczWiktor">Niezbędne jest również, aby w trosce o obniżenie kosztów budownictwa mieszkaniowego — zwiększyć udział elementów typowych w całości stosowanych materiałów. W wielu bowiem miastach elementy nietypowe stanowią ponad połowę wszystkich prefabrykatów. W konsekwencji wpływa to na obniżenie wydajności pracy w przedsiębiorstwach przemysłu materiałów budowlanych oraz podraża koszt tych prefabrykatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselObolewiczWiktor">Zwiększenie nakładów na kapitalne remonty o 7,7% w roku 1968 umożliwi poprawę stanu technicznego budynków mieszkalnych. Wymagać to będzie dalszego usprawnienia gospodarki remontowej. W tym celu konieczna jest wydatna poprawa pracy miejskich przedsiębiorstw budowlanych oraz zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselObolewiczWiktor">Z krytyką w komisjach sejmowych spotkał się stan budownictwa szkolnego i służby zdrowia, a w szczególności znaczne przedłużanie cykli inwestycyjnych, jak również nieterminowe i jakościowo wadliwe wykonawstwo remontów.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselObolewiczWiktor">Z uwagi na znaczenie inwestycji zarówno dla dnia dzisiejszego, jak i dla przyszłości naszej gospodarki, komisje sejmowe poświęciły tej problematyce szczególnie wiele uwagi, podkreślając konieczność koncentracji wysiłków wszystkich resortów na zapewnieniu realizacji zadań w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoka Izbo! Zamierzone zadania w zakresie wzrostu wydajności pracy, uzyskania wyższej akumulacji, zwiększenia nowoczesności i poprawy jakości wyrobów, zapewnienia dostaw towarów o wysokich standardach na eksport i na potrzeby rynku wewnętrznego, nie mogą być w pełni zrealizowane bez wydatnych postępów nauki i techniki oraz szybszego wdrażania ich osiągnięć do produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PoselObolewiczWiktor">W roku 1968 przewiduje się zwiększenie nakładów na rozwój techniki o 8,4%. Wydatki z budżetu państwa i Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego na te cele wyniosą łącznie około 8,6 mld zł — w tym z Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego około 4,4 mld zł, zaś wydatki na naukę z budżetu państwa około 4,2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PoselObolewiczWiktor">Doceniając wagę tej problematyki, komisje sejmowe poświęciły jej wiele czasu w dyskusjach, wnosząc wiele istotnych uwag. Uznały one podstawowe kierunki rozwoju techniki przedstawione w planie za prawidłowe i zabezpieczające potrzeby poszczególnych gałęzi przemysłu. Niemniej jednak, z krytyką komisji spotkało się wiele negatywnych zjawisk, dotyczących zbyt powolnego wdrażania nowej techniki w przedsiębiorstwach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PoselObolewiczWiktor">Niepokój budzi obserwowane od lat zjawisko niewykorzystania środków Funduszu Postępu Technicznego i Ekonomicznego przeznaczonych na rozwój techniki. Przykładowo — w roku 1966 środki te wykorzystane zostały w całym przemyśle w 86,5%. Podobnie, według dotychczasowych szacunków, jest i w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PoselObolewiczWiktor">W przedsiębiorstwach często nie są realizowane — niekiedy i tak bardzo skromne — plany postępu technicznego. W poprawie sytuacji na tym odcinku większa rola przypaść powinna zjednoczeniom, które — jak dotychczas — w zbyt małym stopniu podejmują te zadania w swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PoselObolewiczWiktor">Ważna z punktu widzenia potrzeb gospodarki narodowej sprawa rekonstrukcji branż i modernizacji przedsiębiorstw również posuwa się zbyt powoli. Zagadnienie to powinno także znaleźć się w centrum uwagi zjednoczeń i resortów.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PoselObolewiczWiktor">Zakłady pracy w niedostatecznym jeszcze stopniu wprowadzają tak zwaną małą mechanizację. Szerokie pole do działania ma tutaj ruch racjonalizatorski i wynalazczy. W rozwój u wynalazczości pracowniczej notujemy od kilku lat stały wzrost ilości wniosków oraz efektów uzyskiwanych z tytułu wdrażania ich do produkcji. Efekty te wyniosły w roku 1966 (według danych GUS) około 5 mld zł. Twórcza inwencja techniczna naszych załóg wykorzystywana jest jednak w zbyt małym stopniu zarówno w stosunku do potrzeb, jak i potencjalnych możliwości. Świadczą o tym również porównania z innymi krajami. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy wymienić należy ciągle jeszcze niedostateczne zainteresowanie administracji rozwojem wynalazczości pracowniczej, na co zwracano uwagę w komisjach sejmowych. Oczywista prawda, że pomysłowość ludzka i zdolności twórcze społeczeństwa stanowią jedno z największych bogactw kraju, nie zawsze, niestety, jest rozumiana przez niektórych działaczy gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PoselObolewiczWiktor">Zatrzymując się chwilę wokół problematyki kształtowania się poziomu życiowego ludności, pragnę podkreślić, że plan na rok przyszły, jak i na rok 1969, zapowiada kontynuację jego wzrostu. Globalny fundusz płac w roku 1968 ma osiągnąć kwotę 273,2 mld zł i będzie wyższy od wykonania roku bieżącego o 16,2 mil zł. Przeciętna płaca brutto wzrośnie w roku 1968 o 2,5%. Na podniesienie poziomu życia ludności w poważnym stopniu wpływać będzie zapowiedziana podwyżka rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PoselObolewiczWiktor">Nasze zamierzenia w zakresie poziomu życiowego ludności wiążą się jak najściślej z dalszą poprawą gospodarowania w drodze usprawnienia organizacji produkcji, przestrzegania dyscypliny finansowej i zatrudnienia, obniżki kosztów własnych, wykonania zaplanowanej akumulacji, wzrostu dostaw artykułów rynkowych i poprawy ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoki Sejmie! Przechodzę obecnie do omówienia projektu budżetu państwa na rok 1968. Zakłada on dochody w wysokości 313,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PoselObolewiczWiktor">Uwzględniając korektę przewidywanego wykonania budżetu w roku 1967 o dochody z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i o wydatki, które będą realizowane w ramach utworzonego funduszu emerytalnego, o czym za chwilę, dochody w projekcie budżetu państwa na rok 1968 zwiększają się o 4,3%.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PoselObolewiczWiktor">Zwiększone dochody wynikają ze wzrostu wpływów z gospodarki uspołecznionej, której rola w budżecie ulega dalszemu zwiększeniu. Jednostki objęte działami gospodarczymi — przemysł, budownictwo, transport i łączność, handel zagraniczny — mają zapewnić z całości wzrostu dochodów budżetowych 14,5 mld zł. Zakłada się w budżecie spadek dochodów pochodzących z podatków i opłat od ludności. Dotyczy to głównie podatku od wynagrodzeń, którego część zostanie przekazana na rzecz funduszu emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PoselObolewiczWiktor">Zwiększenie akumulacji w roku 1968 w warunkach porównywalnych wyniesie około 10%. W porównaniu z planowymi założeniami przyjmowanymi dla dwu ostatnich lat — w 1968 roku — 8,6% i w 1967 roku — 8,5% — przewidziane w planie na rok przyszły tempo wzrostu akumulacji jest dość wysokie. Wynika ono zarówno z założonego wzrostu produkcji, jak również z zaplanowanej obniżki kosztów własnych. Wykonanie zadań w tym zakresie, a tym samym zaplanowanej akumulacji, będzie między innymi wymagało — zdaniem komisji sejmowych — ściślejszego przestrzegania dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach. Oszczędność każdej złotówki w kosztach materiałowych i osobowych stać się powinna miarą obywatelskiej gospodarności wszystkich pracujących oraz ważnym miernikiem oceny jednostek gospodarczych i budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PoselObolewiczWiktor">Projekt budżetu państwa po stronie wydatków zamyka się kwotą 309 mld zł, co oznacza wzrost o 3,1% w warunkach porównywalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PoselObolewiczWiktor">Należy podkreślić, że suma dochodów i wydatków projektowanego na rok 1968 budżetu państwa jest niższa o 8,4 mld zł w pozycji — „dochody” i o 11,7 mld zł w pozycji — „wydatki” od sumy przewidywanego wykonania budżetu w roku 1967. Zmniejszenie to wiąże się ze wspomnianym już utworzeniem funduszu emerytalnego. Fundusz ten będzie w pełni pokrywał wydatki na renty i niektóre świadczenia dla rencistów, które do roku 1967 włącznie były pokrywane z budżetu. W tym miejscu pragnę podkreślić wielki wysiłek naszego państwa w kierunku poprawy materialnej rencistów. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w zapowiedzianej, kompleksowej podwyżce rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PoselObolewiczWiktor">Główną część wydatków — 162,4 mld zł — przeznacza się w projekcie budżetu na rozwój gospodarki narodowej. Wydatki na cele gospodarcze są jednakże niższe od przewidywanego wykonania w roku 1967. Obniżenie w budżecie państwa poziomu tych wydatków o 6,7% dotyczy głównie inwestycji, w związku z coraz szerszym ich finansowaniem przy pomocy kredytu bankowego oraz środków własnych przedsiębiorstw, nagromadzonych w ubiegłych latach. Wynika to z wprowadzenia w życie nowych zasad finansowania inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PoselObolewiczWiktor">O poziomie życia ludności decydują nie tylko dochody indywidualne pracujących, ale w poważnym stopniu również poziom spożycia zbiorowego, na który składają się między innymi ochrona zdrowia, kultura i oświata oraz ubezpieczenia społeczne. Wydatki na te cele zajmują poważną pozycję w budżecie państwa. Wynoszą one ponad 79 mld zł — bez funduszu rentowego — i wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania roku 1967 o 3,9%.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PoselObolewiczWiktor">Na ochronę zdrowia i opiekę społeczną przewiduje się wydatkowanie ponad 29 mld zł, to jest o 3,6% więcej niż w roku bieżącym. Uruchomionych zostanie 147 nowych przychodni. Liczba ośrodków zdrowia wzrośnie o 4,6%, przy czym na terenach wiejskich przybędzie ich 127. Liczba łóżek szpitalnych w lecznictwie zamkniętym powiększy się o 4.700.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PoselObolewiczWiktor">Na inwestycje w służbie zdrowia przeznacza się około 3 mld zł, co stanowi 1,7% ogółu nakładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej. Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej, stwierdzając że inwestycje realizowane są z poważnym opóźnieniem, postuluje podjęcie niezbędnych środków zmierzających do zakończenia budowy zaległych i terminowego wykonania inwestycji pozostałych.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PoselObolewiczWiktor">W projekcie budżetu państwa na rok 1968 w zakresie ubezpieczeń społecznych planuje się wydatki bieżące w wysokości 14.265 mln zł (bez wydatków na renty), co oznacza wzrost o 3,4%. Między innymi na leczenie klimatyczno-sanatoryjne przeznacza się 394,1 mln zł, czyli o 21,5% więcej, co umożliwi zwiększenie liczby skierowań na leczenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PoselObolewiczWiktor">Mówiąc o naszych osiągnięciach i dalszych zamiarach rozwoju ubezpieczeń społecznych trzeba podkreślić, że sejmowa Komisja Pracy i Spraw Socjalnych w wyniku analizy niepokojącego zjawiska wzrostu w bieżącym roku absencji chorobowej, postuluje pod adresem resortu zdrowia oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wzmocnienie kontroli wydawanych zwolnień. Podkreślając potrzebę dalszego rozwijania i usprawniania systemu pomocy i opieki ludziom chorym, Komisja uważa za niezbędne przeciwdziałanie łamaniu dyscypliny pracy. Ponadto postulowała ona lepsze wykorzystanie funduszy przeznaczonych na leczenie odwykowe alkoholików oraz zwiększenie skuteczności walki z alkoholizmem.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PoselObolewiczWiktor">Wyższe od przeciętnego w dziedzinie wydatków socjalnych i kulturalnych jest tempo wzrostu środków przeznaczonych na szkolnictwo wyższe. Wydatki bieżące w roku 1968 — bez kapitalnych remontów — zaplanowano w wysokości 4.234 mln zł, co w stosunku do przewidywanego wykonania zadań w roku 1967 stanowi wzrost o 10,2%. Wiąże się to między innymi z tym, że w roku akademickim 1968—1969 liczba studentów w stosunku do bieżącego roku wzrośnie o 13 tys., to jest o 5%. Na poziom i dynamikę wydatków budżetowych wpływają jednocześnie kierunki kształcenia studentów. Zwiększenie się liczby studentów kształcących się w dyscyplinach technicznych powoduje wzrost kosztów szkolnictwa wyższego, bowiem studia te są kosztowniejsze od studiów humanistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PoselObolewiczWiktor">Na kulturę i sztukę w projekcie budżetu na rok 1968 przeznacza się na wydatki bieżące — bez kapitalnych remontów — kwotę 3.422 mln zł, to znaczy wyższą o 6,9% w stosunku do przewidywanego wykonania bieżącego roku. Zwiększenie tych wydatków zapewni dalszy wzrost działalności: wydawniczej, radia i telewizji, dalszy stały wzrost różnego typu placówek kulturalnych, domów kultury, świetlic, klubów, które spełniają ważną kulturotwórczą rolę w środowiskach zakładowych oraz miejskich i wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PoselObolewiczWiktor">Pragnąłbym jeszcze zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre problemy gospodarki rad narodowych. Wyrazem stałej tendencji do umacniania rad narodowych i rozszerzania ich gospodarczej działalności jest dalszy wzrost udziału dochodów własnych rad w dochodach ogólnych. Dynamika wzrostu wydatków bieżących w warunkach porównywalnych wyniesie 7,8%. Wykonanie planu budżetów terenowych w roku 1968 będzie wymagało między innymi znacznie wyższego zainteresowania rad narodowych działalnością gospodarczą podległych przedsiębiorstw, których dochody z akumulacji finansowej w sposób znaczny rzutują na dochody własne budżetów terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PoselObolewiczWiktor">Polityka nasza, zmierzająca do stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju gospodarczym województw, znajduje swój wyraz w budżecie państwa. Wyraża się ona między innymi poprzez szybsze tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w województwach mniej uprzemysłowionych w stosunku do średniej krajowej. Tak na przykład nakłady te zwiększą się w roku 1968 w woj. rzeszowskim o 13,6%, a w kieleckim o 13,2%.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PoselObolewiczWiktor">W rezultacie we wszystkich województwach słabiej uprzemysłowionych notuje się wyższe tempo produkcji globalnej przemysłu, jak również wzrostu dochodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PoselObolewiczWiktor">Analizując zadania gospodarcze województw w roku przyszłym i przyznane im środki w budżecie państwa, komisje sejmowe potwierdziły słuszność utworzenia Funduszu Aktywizacji Małych Miast. Postulowały one kontynuację prac nad doskonaleniem sposobów jego wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PoselObolewiczWiktor">Obywatelom posłom wręczone zostały poprawki do projektu budżetu państwa. Obejmują one między innymi sumę 118.009 tys. zł po stronie wydatków z przeznaczeniem na szkolnictwo podstawowe w związku z jego reformą oraz na opiekę społeczną. Poprawki te zostały zaproponowane przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Komisję Oświaty i Nauki, a następnie przyjęte przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Poza wymienionymi poprawkami pozostałe dotyczą autopoprawek rządu, które również zostały rozpatrzone i zaakceptowane przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PoselObolewiczWiktor">Wysoki Sejmie! Wnikliwa analiza całości i poszczególnych części projektu planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968, dokonana przez komisje sejmowe, wykazała, że projekty te odpowiadają obecnym możliwościom naszej gospodarki. Realizacja ich zapewnia osiągnięcie ambitnych celów rozwojowych naszego kraju, nakreślonych w uchwalonym w ubiegłym roku przez Wysoką Izbę planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PoselObolewiczWiktor">Analiza poselska wykazała również, że na wielu odcinkach rozwój może być szybszy od założonego w planie. Warunkiem tego jest pełniejsze wykorzystanie istniejącego potencjału twórczego i produkcyjnego. Ponieważ tempo naszego budownictwa socjalistycznego wiąże się bezpośrednio z poprawą warunków i poziomu życia społeczeństwa, musimy uczynić wszystko, by rozwój ten przyśpieszać. Wymaga to przede wszystkim dobrze zorganizowanej pracy na każdym stanowisku, szybszego i bardziej konsekwentnego wprowadzania osiągnięć nauki i techniki. Te zagadnienia powinny dominować w nadchodzących latach.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PoselObolewiczWiktor">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, by Wysoki Sejm zatwierdzić raczył uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 i podstawowych założeniach planu na rok 1969 oraz ustawę budżetową na rok 1968 w brzmieniu przedstawionym przez rząd wraz z poprawkami zawartymi w drukach sejmowych nr 87 i 88.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1968 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r. (druki nr 79, 83, 86 i 89).</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Konstanty Dąbrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Oceniając ogólnie wyniki gospodarcze osiągnięte w 1966 r., pierwszym roku obecnego planu 5-letniego, należy stwierdzić, że stanowiły one istotny etap w szybkim rozwoju naszej gospodarki narodowej. Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na 1966 r. zostały zrealizowane w zasadzie pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Zgodnie z założeniami planu wzrosła produkcja przemysłowa, a w jej gałęziowej strukturze nastąpiła dalsza poprawa. W całości produkcji wzrósł udział produkcji przemysłu maszynowego, chemicznego i energetycznego, a więc przemysłów decydujących o tempie technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej. Poprawiła się też rytmiczność realizacji zadań produkcyjnych. Polepszyły się również proporcje w tempie wzrostu wytwarzania środków produkcji i środków spożycia. Rozpiętość w tempie wzrostu obu tych grup była najmniejsza od 1958 r. i mniejsza niż w latach 1961—1965.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przekroczenie zadań w dziedzinie produkcji środków spożycia umożliwiło wzrost sprzedaży detalicznej, co miało szczególne znaczenie dla utrzymania równowagi rynkowej w sytuacji wzrastających dochodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Z nadwyżką w omawianym okresie zrealizował zadania planowe przemysł lekki. Charakterystyczny dla tego przemysłu był znaczny wzrost produkcji wyrobów dziewiarskich, pończoszniczych oraz tkanin bawełnianych. Przemysł ten rozszerzył asortyment oraz zwiększył produkcję wyrobów uszlachetnionych. W zrealizowanej produkcji wzrósł udział eksportu wyrobów o wysokim koszcie przerobu.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Zmiany w strukturze produkcji przemysłu lekkiego były na ogół zgodne z zapotrzebowaniem rynku wewnętrznego, jednak mimo zwiększonych dostaw potrzeby w niektórych rodzajach wyrobów nie zostały w pełni pokryte, wystąpiły natomiast trudności w sprzedaży niektórych asortymentów, zwłaszcza odzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W przemyśle drzewnym uzyskano w 1966 r. znaczny wzrost produkcji wielu asortymentów, między innymi mebli; produkcja mebli jednak, pomimo jej zwiększenia, nie zaspokajała zapotrzebowania rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przemysł spożywczy wykonał plan produkcji globalnej. W związku z pomyślnymi wynikami produkcji zwierzęcej i roślinnej wzrosła produkcja wyrobów mięsnych, mleczarskich oraz przetworów warzywnych i owocowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przemysł terenowy przekroczył zadania w dziedzinie produkcji globalnej i towarowej, nie wykazał jednak dostatecznej dynamiki wzrostu produkcji na potrzeby rynku. Mimo znacznego w porównaniu z 1965 r. zwiększenia wartości usług dla ludności, rozwój tych usług był nadal niewystarczający, co szczególnie dotyczy małych miast, osiedli oraz wsi. Również z nadwyżką w stosunku do planu wykonane zostały zadania przemysłu środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W przemyśle energetycznym uzyskany wzrost produkcji energii elektrycznej, mimo nieosiągnięcia planowanej wielkości, pozwolił na zaspokojenie potrzeb odbiorców, głównie dzięki obniżeniu strat sieciowych i zużycia własnego w elektrowniach.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W przemyśle paliw przekroczono plan wydobycia węgla kamiennego, co pozwoliło nie tylko na pełne zaspokojenie potrzeb krajowych, lecz również na wydatne zwiększenie eksportu, szczególnie w grupie węgli koksujących.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Osiągnięto dalszą poprawę jakościowej i asortymentowej struktury wydobywanego węgla, niemniej jednak, znaczna jeszcze część węgla energetycznego była zbywana w stanie niewzbogaconym.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W hutnictwie żelaza wykonano plan produkcji globalnej. Osiągnięto znaczny wzrost produkcji i ogólną poprawę jakości stali. Zwiększono produkcję wyrobów walcowanych i surówki. Wydatnie wzrosła produkcja wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości oraz wyrobów walcowanych ze stali jakościowej. Mimo wielu osiągnięć w hutnictwie żelaza nie wykonano jednak w pełni zadań asortymentowych, między innymi w zakresie taśm walcowanych na zimno, blach ze stali jakościowych i ocynowanych oraz odlewów staliwnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Produkcja przemysłu maszynowego w 1966 r. wzrastała nadal szybko, choć wolniej niż w latach poprzednich. Szczególnie szybki był rozwój produkcji urządzeń energetycznych, silników okrętowych oraz traktorów. Również w przemyśle stoczniowym i motoryzacyjnym produkcja znacznie się zwiększyła. Mimo ogólnego wykonania zadań produkcyjnych przemysł maszynowy nie zrealizował produkcji wielu asortymentów zarówno dla celów zaopatrzenia i inwestycji, jak i dla potrzeb rynku krajowego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przemysł chemiczny osiągnął w 1966 r.— podobnie jak w latach poprzednich — najwyższe, w stosunku do innych przemysłów, tempo przyrostu produkcji. Szczególny wzrost osiągnięto między innymi w produkcji włókien syntetycznych oraz wyrobów farmaceutycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Produkcja przemysłu chemicznego — mimo wysokiego tempa wzrostu nie zaspokajała w pełni szybko rosnących potrzeb zarówno dotyczących surowców dla przemysłu lekkiego, jak i towarów na potrzeby rynku krajowego oraz eksportu. Nie osiągnięto w pełni planowanego poziomu produkcji w takich asortymentach, jak tworzywa sztuczne, nawozy azotowe i wapniowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W przemyśle materiałów budowlanych nastąpił wzrost produkcji wielu ważnych asortymentów, a zasługującym na podkreślenie osiągnięciem tego przemysłu było wprowadzenie do produkcji nowych — efektywnych pod względem technicznym i ekonomicznym — materiałów i elementów budowlanych. Mimo jednak ogólnej poprawy zaopatrzenia rynku, zwłaszcza wiejskiego, w materiały budowlane, występowały jednak niedobory materiałów ściennych i innych.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W okresie sprawozdawczym nastąpił dalszy postęp w rozwoju techniki, wyrażający się w znacznym zwiększeniu ilości rodzajów wyrobów wdrożonych do produkcji, w ich unowocześnieniu, usprawnieniu procesów wytwórczych oraz doskonaleniu metod budownictwa i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Osiągnięto wiele pozytywnych rezultatów w dziedzinie efektywności współpracy placówek naukowo-technicznych z przemysłem. Uzyskano również, choć jeszcze niewystarczającą, poprawę jakości produkcji przemysłowej. Mimo wielu osiągnięć w dziedzinie rozwoju techniki oraz poprawy w stosunku do lat ubiegłych, zadania planowe nie zostały jednak w pełni wykonane, między innymi w zakresie uruchomienia produkcji nowych maszyn i urządzeń, a plan nakładów finansowych z Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego nie został w pełni wykorzystany. Tym samym nie zostały zrealizowane możliwości podniesienia poziomu nowoczesności oraz wzbogacenia asortymentu wyrobów przemysłowych zarówno dla potrzeb rynku krajowego, jak i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przy ogólnej ocenie działalności przemysłu w roku 1966 należy stwierdzić, że nie wszystkie rezerwy produkcyjne oraz możliwości w dziedzinie podnoszenia efektywności ekonomicznej zostały wykorzystane. Przemysł nie osiągnął założonego w planie poziomu wpłat do budżetu państwa z tytułu akumulacji przedsiębiorstw, do czego, obok dokonanych podwyżek płac, przyczynił się w dużej mierze niedostateczny wzrost społecznej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Źródła nie wykorzystanych rezerw w odniesieniu do wydajności pracy tkwią zarówno w niepełnej realizacji zadań postępu technicznego, jak i w zakresie możliwości usprawnień organizacyjnych i dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1966 r. około połowa wzrostu produkcji globalnej w przemyśle osiągnięta została w wyniku zwiększenia zatrudnienia. Na nieuzyskanie wyższej dynamiki wzrostu wydajności pracy, obok przyczyn obiektywnych, wyrażających się w zmianie asortymentowej struktury produkcji na korzyść artykułów bardziej pracochłonnych, w tym przeznaczonych na eksport, wpłynęły również niekorzystne tendencje i zjawiska występujące w organizacyjno-technicznej działalności przedsiębiorstw przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W omawianym okresie w przemyśle nastąpiło ogólne pogorszenie wykorzystania czasu pracy, spowodowane głównie wzrostem ilości godzin opuszczonych bez usprawiedliwienia oraz godzin nadliczbowych. Niekorzystnie również ułożyły się w roku 1966 proporcje między wzrostem produkcji, a wzrostem funduszu płac. Proporcje te odbiegały od założeń planu, a zaangażowanie funduszu płac we wzroście produkcji było w roku 1966 najwyższe w okresie ostatnich 3 lat.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wyniki produkcyjne rolnictwa w 1966 roku znacznie przekroczyły podstawowe założenia planu. Wartość produkcji globalnej w porównaniu z wysoko urodzajnym 1965 rokiem wzrosła o 5,4%. W stosunku do założeń Narodowego Planu Gospodarczego — opartych na średniej czteroletniej plonów — wartość produkcji globalnej wyższa była w 1966 r. o 9,6%. Poważnym osiągnięciem było uzyskanie wyższych niż planowano plonów czterech zbóż, roślin okopowych oraz warzyw i owoców. Dzięki zwiększeniu produkcji roślinnej wzrosło pogłowie zwierząt gospodarskich, wyższy niż w 1965 r. był skup żywca, a produkcja i skup mleka przewyższały dotychczas osiągane rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W roku gospodarczym 1966—1967, w związku z pomyślną realizacją zadań planu, wysoki był udział państwowych gospodarstw rolnych w ogólnym skupie produktów rolnych. Gospodarstwa te zamknęły rok gospodarczy zyskiem wyższym niż planowano, uzyskując dalszy postęp i większą efektywność. Zadania, jakie stoją przed tym działem rolnictwa, są jednak nadal poważne, bowiem mimo wzrostu ilości gospodarstw rentownych, udział gospodarstw nierentownych był jeszcze znaczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1966 r. rozwijała się w dalszym ciągu działalność kółek rolniczych; wzrosła ich ilość, jak również zwiększyło się wyposażenie techniczne. Osiągnęły one pomyślne wyniki w gospodarce, choć w usługach świadczonych przez kółka niedostateczny był jeszcze udział prac polowych na korzyść innych prac.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Pomyślne wyniki w rolnictwie wiązały się głównie z podjętymi przez państwo środkami, zmierzającymi do dalszej rozbudowy jego bazy techniczno-produkcyjnej. Poważnie zwiększyło się zaopatrzenie rolnictwa w nawozy mineralne i nasiona kwalifikowane.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Nastąpił też znaczny, chociaż jeszcze niewspółmierny do potrzeb, wzrost usług dla gospodarstw rolnych. Poprawiło się też — jednak jeszcze w stopniu niewystarczającym — zaopatrzenie rolnictwa w maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W okresie sprawozdawczym wykonano pomyślnie szereg inwestycji na terenie wsi. Z nadwyżką zostały zrealizowane zadania związane z elektryfikacją zagród chłopskich i państwowych gospodarstw rolnych oraz wykonano w pełni plan melioracji wodnych. Wzrosły w porównaniu z 1965 r. kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej, a zadania planowe w tej dziedzinie zostały zrealizowane z nadwyżką.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Środki produkcji w rolnictwie zostały wykorzystane w 1966 r. lepiej aniżeli w latach ubiegłych. Niemniej jednak efektywność unowocześnienia bazy technicznej rolnictwa pomniejszał zbyt wolny przebieg upowszechniania postępowych metod agro-i zootechniki. Występowały jeszcze niedociągnięcia w realizacji niektórych zadań inwestycyjnych, w organizacji usług produkcyjnych dla rolnictwa oraz w skupie i zagospodarowaniu zwiększonej masy produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1966 r. w gospodarce narodowej wystąpił dalszy szybki wzrost inwestycji. W porównaniu z 1965 r. nakłady inwestycyjne wzrosły ogółem o 8,5%, to jest w tempie szybszym od wzrostu dochodu narodowego. Szybszy w stosunku do ogółu nakładów był wzrost nakładów na inwestycje produkcyjne. Znaczniejszy wzrost nakładów w tej dziedzinie inwestycji wystąpił w przemyśle chemicznym, rolnictwie, budownictwie, transporcie i łączności.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W dziale inwestycji nieprodukcyjnych na podkreślenie zasługuje pomyślne zrealizowanie planu budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z założeniami zwiększył się znacznie udział budownictwa spółdzielczego. W związku z przeznaczeniem znacznie wyższych niż w 1965 r. środków na bieżące utrzymanie oraz remonty budynków mieszkalnych poprawiła się gospodarka zasobami mieszkalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Korzystne zmiany nastąpiły w strukturze nakładów inwestycyjnych, zmalał bowiem udział robót budowlano-montażowych, przy jednoczesnym wzroście udziału nakładów na maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W wyniku działalności inwestycyjnej przekazano w 1966 r. do eksploatacji wiele ważnych dla gospodarki narodowej nowych obiektów, szczególnie w przemyśle energetycznym, ciężkim, maszynowym, chemicznym i materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Stopień realizacji planów oddawania obiektów inwestycyjnych do użytku był w 1966 r. wyższy aniżeli w latach poprzednich, mimo jednak poprawy plan ten, w tym również inwestycji priorytetowych, nie został w pełni wykonany. W wyniku niepełnego wykonania planu oddawania obiektów produkcyjnych, nie uzyskano planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych w wielu działach gospodarki, między innymi w przemyśle energetycznym, górnictwie rud, przemyśle maszynowym i chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W budownictwie ogólnym nie zrealizowano w pełni planu przekazywania szkół zawodowych, szpitali oraz pomieszczeń handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Obok niepełnej realizacji planu oddawania obiektów inwestycyjnych do użytku, w działalności inwestycyjnej występowały w dalszym ciągu, mimo poprawy w stosunku do lat ubiegłych, zjawiska przekroczenia planowanych kosztów oraz niedostatecznej koncentracji i w wyniku tego przewlekłości realizacji inwestycji. Nieprawidłowości te ujemnie oddziaływały na ekonomiczną efektywność inwestycji oraz pomniejszały możliwości rozwoju produkcji przemysłowej zarówno w dziedzinie środków produkcji, jak i środków spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotne znaczenie dla sytuacji gospodarczej kraju miały wyniki osiągnięte w handlu zagranicznym. Obroty handlu zagranicznego wzrosły o ponad 4% w porównaniu z 1965 r., przy czym wzrost ten był szybszy od założonego. Pomyślnie został zrealizowany plan eksportu towarów, a w jego strukturze wystąpiły dalsze korzystne zmiany, wzrósł bowiem udział towarów o wysokim stopniu przetwarzania, chociaż nie osiągnął wskaźnika założonego w planie.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Mimo znacznego wzrostu eksportu maszyn i urządzeń, szczególnie do krajów kapitalistycznych, zadania planowe w tej dziedzinie nie zostały w pełni wykonane. Wynikało to przede wszystkim z niedostosowania w wielu wypadkach poziomu technicznego i asortymentu maszyn do wymagań odbiorców zagranicznych, nieterminowości dostaw wykonywanych przez przemysł oraz niewystarczającej jeszcze obsługi technicznej eksportowanych maszyn i urządzeń na rynkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przekroczone zostały zadania importu towarów, przy czym wzrost importu wyprzedził w 1966 r. wzrost eksportu. Na tle ogólnego wzrostu importu maszyn i urządzeń szczególnie wysokie tempo wzrostu wykazał import maszyn dla potrzeb przemysłu lekkiego i spożywczego oraz zagraniczne dostawy kooperacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przekroczenie zadań importowych w stopniu wyższym niż eksportowych spowodowało, że ujemne saldo ogólnych obrotów handlowych było większe od ujemnego salda przewidywanego w planie. Pewien wpływ na saldo obrotów towarowych miały niekorzystne dla nas zmiany cen niektórych artykułów na rynkach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1966 r. sytuacja w dziedzinie zaopatrzenia rynku wewnętrznego kształtowała się pod wpływem wysokiego wzrostu dochodów ludności zarówno miejskiej, jak i wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W strukturze sprzedaży detalicznej, której poziom był wyższy od planowanego, wystąpiły charakterystyczne zmiany, wzrósł bowiem udział w sprzedaży artykułów żywnościowych, a zmalał artykułów przemysłowych, których przyrost sprzedaży był niższy od przyrostu osiągniętego w 1965 r. Poza przyczynami tkwiącymi w przemyśle, stan ten był spowodowany również niedociągnięciami organizacji handlowych. Niektóre przedsiębiorstwa handlowe nie tylko nie egzekwowały w pełni realizacji zawartych z przemysłem umów o dostawy, lecz niejednokrotnie przyjmowały towary nie uzgodnione w umowach zarówno pod względem jakości, jak i asortymentu. W wyniku tych niedociągnięć rynek odczuwał z jednej strony niedostateczną podaż wielu towarów, z drugiej zaś — powstawały w handlu zapasy towarowe, których struktura asortymentowa nie była dostosowana do potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Istotną trudnością w usprawnieniu działalności handlu był niedostateczny w stosunku do potrzeb rozwój sieci handlowej i magazynów, pomimo znacznego wzrostu nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W 1966 r. zostały pomyślnie zrealizowane zadania budżetu państwa. Po uwzględnieniu zmian, dokonanych w toku jego realizacji na podstawie ustawowych upoważnień, budżet państwa został wykonany po stronie dochodów z nadwyżką, zaś po stronie wydatków — w około 96% sum preliminowanych.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Przy ocenie wielkości i struktury wydatków budżetowych — na których zaważyły rezultaty wprowadzenia w 1966 r. nowego systemu finansowego, wyrażające się głównie w zmianach struktury źródeł finansowania inwestycji oraz zasad podziału zysku w przedsiębiorstwach uspołecznionych — na szczególne podkreślenie zasługuje znaczny wzrost w porównaniu z 1965 r. rzeczowych wydatków budżetu na spożycie zbiorowe, w tym przede wszystkim na służbę zdrowia, szkolnictwo oraz kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1966 r. zostały zrealizowane. W wyniku pomyślnej realizacji tych zadań wytworzony dochód narodowy był wyższy w porównaniu z 1965 r. o 7,1% i przekroczył założenia planu.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Należy podkreślić, że realizacja zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa przebiegała w 1966 r. w warunkach powstałych na skutek wielu trudności i napięć, szczególnie w handlu zagranicznym, w dziedzinie kształtowania się proporcji między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia w przemyśle oraz dostosowania wielkości i struktury podaży towarów rynkowych do wzrastających dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W zaistniałej w 1966 r. sytuacji, rząd podejmował wiele środków organizacyjnych i ekonomicznych, zmierzających do zapewnienia pełnej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz do usprawnienia działalności tych działów gospodarki, w których występowały trudności. Decyzje szły w kierunku usprawnienia organizacji przemysłu i podniesienia jego ekonomicznej efektywności, między innymi przez polepszenie kooperacji i poprawienie rytmiczności produkcji. Rozszerzono zakres prac w dziedzinie postępu technicznego i ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Szczególnie doniosłe znaczenie dla rozwoju produkcji rolnej miała zmiana cen w skupie zbóż i rozszerzenie ich kontraktacji. Zapewniono też lepsze dostawy nawozów sztucznych, kwalifikowanych nasion oraz innych środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Zaostrzone zostały wymagania dotyczące przygotowania inwestycji w fazie projektowania, kosztorysowania i planowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W dziedzinie handlu zagranicznego zwiększono elastyczność planowania, wprowadzono nowy system premiowania za realizację zadań eksportowych oraz ulepszono metodę obliczania efektywności ekonomicznej eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Kontynuowane były prace związane z usprawnieniem planowania i zarządzania gospodarką narodową, a w szczególności wdrożono nowe zasady gospodarki finansowej w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach przemysłu oraz budownictwa, rozszerzono zakres stosowania bodźców materialnego zainteresowania załóg przedsiębiorstw rezultatami gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">W wyniku podjętych decyzji i środków zastosowanych przez rząd i dzięki wysiłkowi całego społeczeństwa nastąpił w 1966 r. dalszy rozwój gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Najwyższa Izba Kontroli — na podstawie wyników kontroli i oceny wykonanych zadań rzeczowych i finansowych — stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą o budżecie państwa na 1966 r., a podstawowe zadania w nich zawarte zostały wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PrezesNajwyzszejIzbyKontroliKonstantyDabrowski">Na podstawie art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz art. 4 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca 2 punktu porządku dziennego poseł Stanisław Kozioł.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselKoziolStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę ustosunkować się do przedstawionych Wysokiemu Sejmowi sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1966, do uwag Najwyższej Izby Kontroli do tych sprawozdań oraz do zgłoszonego przez nią wniosku o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselKoziolStanislaw">Zarówno Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, jak i pozostałe komisje sejmowe w toku swoich prac w ciągu okresu sprawozdawczego, jak i w czasie dyskusji nad sprawozdaniem rządu, wykazywały wielką troskę o rozwój naszej gospodarki, o umocnienie gospodarności i likwidację występujących tu i ówdzie zahamowań i niedomagań, o dalsze doskonalenie metod zarządzania i finansowania w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselKoziolStanislaw">Ten sam ton, pełen troski o poprawę istniejącego stanu, o usunięcie stwierdzonych niedociągnięć i braków cechuje sprawozdania rządu. Wynika z nich, że rząd podejmował w ciągu roku sprawozdawczego niezbędne działanie i stosował odpowiednie środki do usuwania występujących ujemnych zjawisk. Komisje sejmowe przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu brały pod uwagę wyniki kontroli przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli. Przedstawiła ona Sejmowi 49 sprawozdań z przeprowadzonych kontroli różnych dziedzin gospodarki narodowej. Sprawozdania te, jak i przedstawione Sejmowi uwagi Najwyższej Izby Kontroli do sprawozdań ministerstw i urzędów centralnych oraz do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego oraz budżetu państwa za 1966 r. stanowiły dla komisji sejmowych niezwykle cenny materiał.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselKoziolStanislaw">Komisje sejmowe korzystały też przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu z własnych materiałów informacyjnych, zebranych w ciągu roku w czasie licznych wyjazdów podkomisji na teren całego prawie kraju. Ogółem w 1966 r. odbyło się 90 wyjazdów podkomisji z ramienia 14 komisji sejmowych. Zapoznawały się one na miejscu w przedsiębiorstwach, zjednoczeniach i urzędach z występującymi problemami, badały sprawy wymagające dla ich rozwiązania decyzji władz państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselKoziolStanislaw">Ponadto w ciągu roku niektóre komisje wysłuchiwały informacji ministrów oraz kierowników centralnych urzędów i instytucji o kształtowaniu się sytuacji w podległych im jednostkach i realizacji powierzonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselKoziolStanislaw">Jeśli Sejm w poprzednich okresach koncentrował swoją uwagę głównie na pracach kodyfikacyjnych, to obecnie w coraz większym stopniu równolegle z tym działaniem rozwija funkcje kontrolne. Doświadczenia zebrane w ostatnich okresach, szczególnie w toku prac nad planem i budżetem na rok 1968, potwierdzają słuszność tego działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1966 r. uzyskano pomyślne rezultaty w realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa. Nastąpił dalszy rozwój sił wytwórczych kraju, wzrost produkcji przemysłowej i rolnej oraz dochodu narodowego. Dochód narodowy wytworzony wyniósł w cenach bieżących 567 mld zł i był w przeliczeniu na ceny stałe o 7,1% wyższy od osiągniętego w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselKoziolStanislaw">Przyrost dochodu narodowego do podziału wyniósł 39,3 mld zł. Ponadplanowy wzrost dochodu narodowego umożliwił podniesienie dochodów osobistych ludności. Z uzyskanego przyrostu dochodu narodowego 19,7 mld zł, to jest ponad 50%, przeznaczono na wzrost spożycia z dochodów osobistych, a na przyrost inwestycji — 11,6 mld zł. Globalny fundusz płac brutto wzrósł w parowaniu z 1965 r. o 8,1%, a realna płaca o 3,3%, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności rolniczej o 3,4%. Znaczny wpływ na wzrost realnych płac miała przeprowadzona regulacja płac. Objęto nią blisko 2,8 mln pracowników, a jej koszt liczony w skali rocznej wyniósł ponad 4,7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselKoziolStanislaw">Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego wyniosła w 1966 r. w cenach porównywalnych 784,4 mld zł i była wyższa o 6,7 mld zł od założonej w Narodowym Planie Gospodarczym, a o 7,4% od osiągniętej w 1965 r. Tempo przyrostu było jednak niższe od osiąganego w latach 1961—1965 i od założonego na lata 1966—1970. W okresie sprawozdawczym nastąpiło przejściowe zmniejszenie rozpiętości w tempie wzrostu produkcji wyrobów grupy — „A” i — „B”. Nastąpił dalszy postęp w rozwoju techniki w przemyśle. Wprowadzono do produkcji wiele nowych wyrobów, usprawniona metody produkcyjne, nastąpił postęp w rozwoju mechanizacji i automatyzacji produkcji. Na uwagę zasługuje jednak niepełne wykorzystanie nakładów finansowych z Funduszu Postępu Technicznego oraz wykonanie tylko w 60% zadań w zakresie produkcji nowych maszyn, urządzeń i wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1966 r. zarysowały się dysproporcje między wzrostem zatrudnienia a przyrostem produkcji na jednego zatrudnionego. Wzrost zatrudnienia wyniósł 3,6% wobec założonych w planie 5-letnim 2,8%, natomiast produkcja na jednego zatrudnionego wzrosła o 3,6%, przy założonym w planie 5-letnim wzroście, wynoszącym 4,9%. W wielu bowiem przedsiębiorstwach występowały nadal tendencje do uzyskiwania wzrostu produkcji przez wzrost zatrudnienia, za mało dbano o podnoszenie wydajności pracy, w wyniku czego udział wydajności pracy w przyroście produkcji czystej wyniósł 48% wobec 63% osiąganych w latach 1961—1965. Nastąpiło też pewne pogorszenie wykorzystywania czasu pracy, a także wzrosła liczba godzin nadliczbowych. Liczba godzin opuszczonych bez usprawiedliwienia, w przeliczeniu na robotnika grupy przemysłowej, wzrosła o 8,2%, a godzin opuszczonych z powodu chorób o 5% — natomiast godzin nadliczbowych o 3%.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselKoziolStanislaw">W niektórych gałęziach przemysłu wystąpiły zjawiska pogorszenia się rytmiczności pracy, a znaczna część przedsiębiorstw przemysłu maszynowego pracowała nierytmicznie.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselKoziolStanislaw">Zakłócenia w rytmiczności produkcji wpływały ujemnie na jakość wyrobów, na pracę transportu, na gospodarkę materiałową i magazynową — było to źródłem wielu zaburzeń w gospodarce. Istotny wpływ na nierytmiczność pracy przemysłu, szczególnie maszynowego, miały niedostateczne stany zapasów i produkcji w toku, pogłębiające się trudności w procesach kooperacji, a głównie niewystarczający poziom organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselKoziolStanislaw">W okresie sprawozdawczym wystąpił szczególnie wysoki przyrost zapasów. Wartość ich wzrosła w porównaniu do 1965 r. o 16,4 md zł, w tym surowców i materiałów o około 10 md zł. Jak wynika z uwag NIK oraz ocen komisji sejmowych, szczególnie Komisji Przemysłu Lekkiego, w niektórych przedsiębiorstwach na skutek nietrafnych zakupów lub zmiany technologii znajdują się znaczne ilości zbędnych maszyn. Istnieją też zapasy zbędnych surowców, ulegających deprecjacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselKoziolStanislaw">W świetle tych stwierdzeń system zaopatrzenia przedsiębiorstw i gospodarki zapasami wymaga usprawnienia. Istnienie tych braków i niedomagań wpływało ujemnie na wyniki wielu przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselKoziolStanislaw">Rząd czynił wysiłki w celu przeciwdziałania występującym nieprawidłowościom. Rada Ministrów podjęła przy końcu I kwartału 1966 r. specjalną uchwałę, zobowiązującą jednostki gospodarcze do przeprowadzenia analizy gospodarki w zakresie zatrudnienia i płac oraz do poprawy gospodarki na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselKoziolStanislaw">Trudne problemy organizacji pracy i zarządzania w przemyśle były przedmiotem obrad VII Plenum KC PZPR w październiku 1966 r. Podjęte przez KC partii uchwały wzbudziły wielki ruch wśród załóg. Komisje zakładowe przedstawiły wiele cennych wniosków i propozycji. Realizacja tych wniosków przyniosła już pierwsze efekty. Ale proces polepszania organizacji pracy i zarządzania jest procesem ciągłym, wynikającym z ogólnego postępu i doskonalenia systemu zarządzania przemysłem i dlatego przedsiębiorstwa i zjednoczenia powinny prowadzić systematyczną pracę w celu wcielania w życie uchwał VII Plenum KC partii; szczególnie zjednoczenia powinny w szerszym stopniu niż dotychczas upowszechniać doświadczenia najlepiej pracujących przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselKoziolStanislaw">Zadowalający postęp w ulepszaniu gospodarki wielu przedsiębiorstw i zjednoczeń zależny jest od stopnia zrozumienia przez ich kierownictwo konieczności zwiększenia wysiłku i podniesienia poziomu kierowania. Decydującą poprawę osiągnąć można w atmosferze zaostrzonych kryteriów oceny oraz zwiększenia efektywności nadzoru ze strony resortów.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselKoziolStanislaw">Przemysł przekroczył w 1966 r. plan produkcji globalnej i towarowej, jednak niektóre jego gałęzie i resorty zadań nie wykonały. Dotyczy to głównie przemysłu maszynowego, który plan produkcji wykonał w 99,3%. W przemyśle tym osiągnięto pewną poprawę wskaźników jakościowych, ale nie uzyskano zadowalającego postępu w dziedzinie nowoczesności i jakości produkowanych wyrobów oraz lepszego dostosowania asortymentów do potrzeb odbiorców. Nie pokryto w pełni zapotrzebowania na takie wyroby, jak obrabiarki skrawające i maszyny do obróbki metali, koparki do robót ziemnych i drogowych, maszyny włókiennicze, ciągniki, maszyny rolnicze i inne wyroby. Szczególnie dotkliwie odczuwano brak dobrych narzędzi. Niedobór narzędzi, niezadowalająca często jakość dostarczanych przez przemysł maszynowy narzędzi, a także niedostateczna ich trwałość były powodem przestojów produkcyjnych i obniżenia jakości wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselKoziolStanislaw">Przemysł materiałów budowlanych wykonał plan produkcji globalnej, wprowadził do produkcji nowe materiały i elementy budowlane, pokrył zapotrzebowanie rynku na materiały wiążące, ale nie zdołał usunąć napięć w bilansie materiałów ściennych, nie wykonał planu produkcji rurek drenarskich i nie osiągnął planowanego przyrostu zdolności produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselKoziolStanislaw">Przemysł lekki wykonał z nadwyżką plan produkcji globalnej, ale nie dostosował w dostatecznym stopniu produkcji do potrzeb i wymagań rynku. Nie pokrył bowiem zapotrzebowania na niektóre rodzaje poszukiwanych wyrobów, produkował natomiast, zwłaszcza przemysł odzieżowy, i takie wyroby, które nie znajdowały nabywców na rynku. Na istniejący stan w przemyśle lekkim wywiera wpływ niewątpliwie ta okoliczność, że niektóre przedsiębiorstwa opierają swoją produkcję na przestarzałych maszynach, że dostarczane przez przemysł maszynowy nowe maszyny w wielu wypadkach nie odpowiadają obecnemu poziomowi techniki. Ale lepsza organizacja pracy, doskonalsze planowanie i poprawa poziomu kierowania w wielu przedsiębiorstwach tego przemysłu mogą przynieść znaczną poprawę wyników. Rząd wykazuje zrozumienie potrzeb przemysłu lekkiego; zwiększane są środki inwestycyjne, rozbudowywana jest moc przerobowa przedsiębiorstw własnego wykonawstwa, przemysł maszynowy pracuje nad doskonaleniem maszyn, istnieje klimat przychylny. Środki te nie są jednak w pełni wykorzystywane. Na przykład nakłady inwestycyjne w roku 1966 zostały wykorzystane w tym przemyśle tylko w 85,3%.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselKoziolStanislaw">Przemysł planowany terenowo przekroczył plan produkcji globalnej, uzyskując o 6,2% wyższą produkcję niż w 1965 r. Jednak produkcja na potrzeby rynku kształtowała się poniżej planu, a jakość wyrobów była często niezadowalająca. Państwowy przemysł terenowy wykonał zadania w zakresie produkcji na potrzeby rynku w 92,2%, a spółdzielczość pracy — w 91,2%.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselKoziolStanislaw">Przemysł terenowy dostarcza na rynek produkcję wartości około 70 mld zł, to jest 25% ogólnych dostaw na zaopatrzenie ludności, a występujące w jego działaniu ujemne zjawiska bardzo niekorzystnie wpływają na rynek i przyczyniają się do powstawania napięć.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1966 r. nastąpił dalszy rozwój usług. Wartość ich przekroczyła 16 mld zł i była o 11,8% wyższa od osiągniętej w 1965 r. Niedostateczny był jednak rozwój usług w małych miastach, osiedlach i gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselKoziolStanislaw">Rok 1966 przyniósł dobre wyniki w rolnictwie. Te pomyślne wyniki osiąga nasze rolnictwo od 3 lat nie tylko dzięki sprzyjającym warunkom przyrodniczym, ale i dzięki wpływom, jakie na poziom produkcji w coraz większym stopniu wywierają zainwestowane nakłady i dostarczone rolnictwu środki produkcji. Rozwojowi sprzyja umiejętna, elastyczna polityka bodźców ekonomicznych. Decydującą jednak rolę w rozwoju rolnictwa odgrywa zaufanie rolników do poczynań państwa, wiara w słuszność i powodzenie polityki rolnej, stosowanej przez rząd konsekwentnie od wielu lat, oraz wielka aktywność produkcyjna chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselKoziolStanislaw">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła w porównaniu do 1965 r. o 5,4%, a w porównaniu do założeń Narodowego Planu Gospodarczego o 9,6%. Osiągnięto stosunkowo dobre plony i zbiory zbóż oraz oleistych, chociaż były one nieco niższe niż w bardzo urodzajnym 1965 r., ale wyższe od założonych w NPG; wzrosło pogłowie bydła i trzody chlewnej oraz produkcja żywca wołowego i wieprzowego oraz mleczność krów; znacznie wzrosła sprzedaż produktów rolnych państwu. Ogółem, w porównaniu do 1965 r., skup scentralizowany wzrósł o 8 mld zł, to jest o 9,4%.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselKoziolStanislaw">Na uwagę zasługuje dalszy rozwój PGR, poprawa wyników gospodarczych oraz wzrost ich roli i znaczenia w gospodarce narodowej. Osiągnęły one produkcję wyższą o 8,2% od założonej w planie, a o 4,2% od osiągniętej w 1965 r. PGR jako całość były w 1966 r. rentowne, ale nadal wiele PGR, bo 44% ogólnej ich liczby, pracowało ze stratami. Wielkość stawianych do dyspozycji PGR środków upoważnia jednak do oczekiwania od nich jeszcze lepszych wyników.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1966 r. rolnictwo otrzymało większe środki. Dostarczono o 17,7% więcej nawozów niż w 1965 r., wzrosły dostawy ciągników i maszyn, park traktorowy w rolnictwie liczył 136,7 tys. sztuk, kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej wynosiły prawie 5,5 mld zł i były wyższe w stosunku do 1965 r. o 16%.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselKoziolStanislaw">Wielką rolę w aktywizacji produkcji wsi, we wprowadzeniu postępu do rolnictwa, szczególnie w zakresie mechanizacji, odegrały kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselKoziolStanislaw">Osiągnięty w 1966 r., i w ogóle w ostatnich latach, postęp w rozwoju produkcji rolnej jest niewystarczający zarówno do potrzeb społeczeństwa, jak i możliwości dziś istniejących. Ten postęp jest nadal ograniczany przez zjawiska ujemne, do których zaliczyć należy przede wszystkim niedostateczny poziom oświaty rolniczej, niewystarczającą efektywność form i metod szerzenia tej oświaty i wdrażania postępu technicznego oraz zdobyczy nauki do praktyki rolniczej. Postęp ten ograniczają też słabości w zarządzaniu rolnictwem i w organizacji produkcji rolnej w najniższych ogniwach, to jest we wsi i gromadzie.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselKoziolStanislaw">Niedostateczny był w okresie sprawozdawczym postęp w rozwoju usług dla rolnictwa, szczególnie przy wysiewie wapna nawozowego, stosowaniu środków ochrony roślin i w dziedzinie napraw i konserwacji sprzętu znajdującego się w gospodarstwach indywidualnych. Pragnę dodać, że Wysoki Sejm na problemowym posiedzeniu w roku bieżącym przeprowadził dyskusję nad informacją Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości o aktualnym stanie i zamierzeniach w zakresie dalszego rozwoju usług — i wskazać należy, że realizacja zgłoszonych wówczas dezyderatów nie przebiega zbyt pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselKoziolStanislaw">Organizacje zajmujące się skupem produktów rolnych napotykały wiele trudności wynikających z niedostatecznej bazy magazynowej oraz trudności natury organizacyjnej. Odbiór produktów rolnych uległ wprawdzie poprawie, ale nadal rolnicy tracili wiele czasu w punktach skupu, wykonywali często pracę za personel skupujący. Występowały liczne wypadki nieprawidłowego określania jakości odbieranych płodów. Były też trudności z odbiorem dostarczanych płodów rolnych, szczególnie owoców, brak było środków transportu, chłodni i przechowalni.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselKoziolStanislaw">Szczególnie duże trudności występowały w przemyśle mleczarskim, który nie był w stanie przyjąć rosnącej podaży mleka. Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w swojej ocenie wskazuje, że przemysł mleczarski skupuje tylko 34% globalnej produkcji mleka, a ponad 30% produkcji towarowej mleka znajduje się poza zasięgiem jego skupu.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselKoziolStanislaw">Istnieją znaczne możliwości zwiększenia produkcji artykułów białkowych na potrzeby rynku. W toku prac komisji nad planem na 1968 r. posłowie wskazywali, że przemysł mleczarski ma jeszcze możliwości zwiększenia produkcji przez wykorzystanie wolnych mocy przerobowych, istniejących w niektórych zakładach mleczarskich. Ale pełniejsze wykorzystanie tych znacznych rezerw mleka wymaga dalszej rozbudowy mocy przerobowej przemysłu mleczarskiego. Tymczasem od wielu lat inwestycje tego przemysłu nie są w pełni realizowane. Z przewidzianych do oddania w ubiegłym pięcioleciu 62 nowych zakładów mleczarskich — oddano 34, a z przewidzianych do rozpoczęcia 31 zakładów — rozpoczęto budowę tylko 14. Plan inwestycyjny w 1966 r. został wykonany w 97,6%, w tym plan robót budowlano-montażowych zaledwie w 82,5%.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselKoziolStanislaw">Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wzrósł z 17,6% w 1965 r. do 18,4% w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselKoziolStanislaw">Przewidziane w Narodowym Planie Gospodarczym nakłady inwestycyjne zostały zrealizowane z nadwyżką, Na przekroczenie nakładów w gospodarce uspołecznionej wpłynęło znaczne tempo wzrostu nakładów na zakup maszyn i urządzeń oraz nakładów pozostałych. Nakłady na roboty budowlano-montażowe osiągnęły poziom 97,7% założonych w planie. Nadał w 1966 r. występowały dysproporcje między wielkością nakładów inwestycyjnych a mocą przerobową przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselKoziolStanislaw">Niezadowalająco przebiegała w 1966 r. realizacja inwestycji w wielu gałęziach przemysłu decydującego o zaopatrzeniu rynku, jak na przykład w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego, w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu. Niezadowalająco też przebiegała realizacja inwestycji w budownictwie obiektów służby zdrowia i szkół. Zadania 1966 r. w zakresie przekazywania obiektów inwestycyjnych do eksploatacji zostały wykonane w 75,5%, a więc lepiej niż w roku poprzednim. Niepełnemu wykonaniu planu oddawania obiektów do eksploatacji towarzyszyło przekraczanie planowanych kosztów i przewlekłość w realizacji inwestycji. Napięcia w kształtowaniu się wysokości nakładów inwestycyjnych i ich realizacji występowały też w roku bieżącym i towarzyszą naszym pracom nad planem na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselKoziolStanislaw">Zadania w dziedzinie oświaty i wychowania ustalone w Narodowym Planie Gospodarczym zostały na ogół pomyślnie wykonane. Poprawiły się warunki nauczania w szkołach podstawowych. Nie został jednak wykonany plan zwiększenia ilości miejsc w internatach w związku z nieterminową realizacją inwestycji. Osiągnięto znaczny postęp w rozwoju działalności kulturalnej, wyrażającej się we wzroście ilości tytułów wydanych książek i broszur, w zwiększeniu ilości audycji radiowych i telewizyjnych, w rozszerzeniu sieci bibliotek publicznych oraz punktów bibliotecznych. Nastąpił też dalszy rozwój sieci placówek służby zdrowia, wzrosła liczba lekarzy o 4,3%, zwiększyła się ilość łóżek w szpitalach, chociaż plan ich przyrostu nie został wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselKoziolStanislaw">Ogólnie biorąc, stwierdzić należy, że w roku 1966 nastąpiło znaczne zwiększenie tempa wzrostu wydatków na cele socjalno-kulturalne, wyrażające się wskaźnikiem 11,9% w stosunku do roku poprzedniego, podczas gdy w poprzednich trzech latach wskaźnik ten wynosił 6—7%.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselKoziolStanislaw">Nastąpił dalszy wzrost zasobów mieszkaniowych w miastach i poprawił się stan ich utrzymania. Ogółem oddano do użytku ponad 517 tys. izb mieszkalnych, to jest 3,4% więcej niż w 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselKoziolStanislaw">Obroty handlu zagranicznego przekroczyły założone w planie wielkości i były wyższe w porównaniu z poprzednim rokiem o 4,3%. Plan eksportu został przekroczony i osiągnął poziom o 2% wyższy w porównaniu do poprzedniego roku. Za objaw dodatni należy uznać wzrost w eksporcie udziału towarów o wysokim stopniu przetwarzania, zwiększenie eksportu maszyn i urządzeń. Plan importu został przekroczony i wartość importowanych towarów wzrosła o 6,6%. Nastąpiło przekroczenie zadań (importowych w stopniu wyższym niż eksportowych i osiągnięto w 1966 r. ujemne saldo obrotów towarowych wyższe od założonego w planie. Ujemne saldo obrotów towarowych zostało pokryte innymi dochodami bilansu płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselKoziolStanislaw">W 1966 r. wystąpiły objawy napięcia w równowadze rynkowej. Zwracała na nie uwagę wielokrotnie Komisja Handlu Wewnętrznego. Przy rozpatrywaniu planu 5-letniego uznała ona za niezbędne podjęcie dalszych kroków dla zapewnienia osiągalnej w aktualnych warunkach wielkości produkcji artykułów rynkowych, lepszego dostosowania asortymentu towarów rynkowych do potrzeb ludności, dalszej poprawy ich jakości i systematycznego usprawniania organizacji zaopatrzenia rynku. Podsumowanie wyników okresu sprawozdawczego wykazuje, że przy pełnym wykonaniu planu produkcji globalnej produktów spożycia i przy wzroście tej produkcji o 6,4% w stosunku do roku poprzedniego, produkcja ta okazała się niewystarczająca w stosunku do zwiększonej siły nabywczej ludności. Sytuacja taka istniała dlatego, że przemysł nie wykonał planu produkcji niektórych poszukiwanych na rynku wyrobów, a ponadto wyprodukowano i takie wyroby, które nie znajdowały nabywców. Na stan zaopatrzenia rynku wpłynęły między innymi nieprawidłowości we współpracy hurtu i detalu z przemysłem i brak trafnej oceny sytuacji na rynku, opartej na systematycznym badaniu. Zwiększenie produkcji na potrzeby rynku to nie tylko pilne zadanie przemysłu lekkiego i spożywczego, ale wielu innych przemysłów, szczególnie maszynowego i materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselKoziolStanislaw">Budżet państwa na 1966 r. został zrealizowany po stronie dochodów w wysokości 323,3 mld zł, to jest w 105,9%, a po stronie wydatków — 318,3 mld zł, to jest w 106,2% w stosunku do kwot przewidzianych ustawą budżetową. Nadwyżka budżetowa wyniosła 5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselKoziolStanislaw">Nie osiągnięto w 1966 r. pełnej realizacji wpłat przedsiębiorstw z akumulacji finansowej. Ukształtowały się one na poziomie 99,5% na skutek niepełnego wykonania planu akumulacji, głównie w przemyśle i budownictwie — Z dniem 1 stycznia 1966 r. wprowadzono nowe zasady systemu finansowego. W związku z tym zwiększyły się wydatki bieżące w zakresie finansowania gospodarki narodowej o 20% na uzupełnienie funduszów zjednoczeń i przedsiębiorstw dla wprowadzenia w życie tych nowych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselKoziolStanislaw">Na uwagę zasługują pomyślne wyniki w realizacji podatków i opłat wiejskich. Jak wiadomo w 1966 r. zostały one przekazane do administracji gromadzkim radom narodowym. Spłacalność wyniosła 94,7% kwot wymierzonych wobec 94% w 1965 r. przy ograniczeniu o 15% etatów poborców i o 15% środków przymusu.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselKoziolStanislaw">Rok 1966 był pomyślny dla naszej gospodarki. Przekroczono założone w Narodowym Planie Gospodarczym zadania wzrostu produkcji przemysłowej i rolnej. Wzrósł poważnie majątek narodowy i przekroczone zostały zadania w zakresie wzrostu dochodu narodowego. Osiągnięcia te uzyskano dzięki podejmowaniu przez rząd szerokiego zespołu środków organizacyjnych i ekonomicznych w celu pobudzania aktywności produkcyjnej załóg robotniczych i chłopów, w celu usprawnienia systemu planowania i doskonalenia form zarządzania gospodarką narodową. Rząd z wielką troską odnosił się do przedstawianych mu przez komisje sejmowe dezyderatów, wskazujących na istnienie braków i niedomagań hamujących rozwój naszej gospodarki i rozwijał niezbędne działanie w celu ich usuwania.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselKoziolStanislaw">Komisje sejmowe przy rozpatrywaniu sprawozdań rządu z realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za 1966 r. brały pod uwagę ten właśnie stosunek rządu do powierzonych mu spraw. Komisje stwierdziły zgodność działania rządu z uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym oraz z ustawą budżetową i ustosunkowały się pozytywnie do wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie rządowi absolutorium — Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselKoziolStanislaw">1.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselKoziolStanislaw">2.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselKoziolStanislaw">3.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 45)</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1968 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Kulesza:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Szczególna jest waga rozpoczynanej w dniu dzisiejszym debaty generalnej nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 oraz założeń na rok 1969. Chodzi bowiem o trzeci i czwarty rok obecnego planu 5-let- niego, a więc o lata, w których realizacja zadań gospodarczych zadecyduje w zasadniczej mierze o wynikach całego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselKuleszaJozef">Zabierając głos w dyskusji w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pragnę — na tle oceny dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju — omówić niektóre węzłowe problemy gospodarowania, jakie napotykamy w naszym dalszym marszu naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselKuleszaJozef">We wszystkich podstawowych dziedzinach: produkcji przemysłowej, rolnictwa, inwestycji, dochodu narodowego, dochodów ludności i spożycia — kraj nasz zamyka minione dwa lata bilansem pomyślnym, zaś uzyskiwane przez nas tempo wzrostu odpowiada w zasadzie wskaźnikom planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselKuleszaJozef">Wzrost produkcji przemysłowej w okresie lat 1966—1967 kształtuje się na poziomie 7,4—7,5%.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselKuleszaJozef">Rosnące nakłady inwestycyjne i pomoc państwa, wysiłek pozostałych gałęzi gospodarki narodowej, zwłaszcza przemysłu i samych chłopów na rzecz intensyfikacji produkcji rolnej, wszystko to przynosi owoce.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselKuleszaJozef">Zarówno w roku ubiegłym, jak i w roku bieżącym zostały wykonane i przekroczone zadania produkcyjne postawione rolnictwu, zwłaszcza w zakresie produkcji roślinnej. Za dwa lata 1966—1967, w porównaniu do roku 1965, uzyskaliśmy przyrost globalnej produkcji rolnictwa o ponad 6%, przy czym dokonał się on głównie w roku 1966.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselKuleszaJozef">Zasadniczo zgodna jest z założeniami planu 5-letniego dynamika wzrostu nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej. Rok bieżący przyniósł pewne przyśpieszenie tempa inwestowania oraz wzrostu produkcji budowlano-montażowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselKuleszaJozef">Dochód narodowy powiększył się w roku 1966 o 7,1% w porównaniu do roku poprzedniego i był wyższy od zaplanowanego. Podobnie w roku bieżącym przewidywać należy osiągnięcie ponadplanowego wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselKuleszaJozef">Wielkości założone w projekcie planu na rok 1968 oznaczają dalsze, planowe zbliżenie się do wskaźników wzrostu określonych w obecnym planie 5-letnim, a jednocześnie dalsze też pomnożenie osiągnięć uzyskanych w ubiegłym planie 5-letnim. W rezultacie — w porównaniu 1960 r. i planu 1968 r. — dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju kształtuje się w zakresie niektórych podstawowych dziedzin następująco:</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselKuleszaJozef">Wielkość zaplanowanej na rok 1968 globalnej produkcji przemysłowej jest o 87% wyższa od produkcji wytworzonej w roku 1960. Wyrazem postępującego unowocześnienia struktury przemysłu i zarazem całej gospodarki jest wzrost udziału produkcji przemysłów elektromaszynowego i chemicznego w całości produkcji przemysłowej z około 28% w 1960 r. do około 39% według założeń obecnie dyskutowanego planu.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselKuleszaJozef">W tym samym okresie wzrost globalnej produkcji rolnictwa wynosi około 20%.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselKuleszaJozef">Nakłady, które przeznaczamy w roku przyszłym na inwestycje, a więc na dalszy rozwój sił wytwórczych kraju i lepsze zaspokojenie rosnących potrzeb społecznych, są porównywalnie większe o około 75,2% od środków wydatkowanych na te cele w roku 1960.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselKuleszaJozef">Chociaż potrzeby w zakresie budownictwa mieszkaniowego są stale większe od możliwości ich zaspokojenia, to miarą naszych wysiłków będzie oddanie w miastach w roku 1968 o około 40% więcej izb niż w roku 1960.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselKuleszaJozef">Porównywalnie, wartość sprzedaży towarów dla ludności osiąga w tym samym okresie wzrost o 56%. W porównaniu lat 1960— 1968 wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej wynosi 31%.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselKuleszaJozef">Podobny obraz wzrostu sił ekonomicznych, rosnącej zamożności kraju i społeczeństwa pokazują porównania w każdej dziedzinie życia — w gospodarce i w kulturze, w budownictwie i w oświacie, w produkcji i w spożyciu. Dynamika wzrostu gospodarczego i kulturalnego jest u nas niesłabnąca.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselKuleszaJozef">Jednakże, wynikająca z przedstawionych wskaźników pozytywna ocena nie może ani przez chwilę przesłaniać faktu, że niektóre jakościowe założenia i cele wytyczone w planie 5-letnim nie są dotychczas w pełni realizowane. W zakresie szeregu bardzo ważnych wskaźników ekonomicznych, wyniki odbiegają od dyrektyw planu 5-letniego, a co ważniejsze, od możliwości, które tkwią w posiadanym potencjale wytwórczym, w rosnącym poziomie naszych kadr, w warunkach stwarzanych w doskonalonym systemie planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselKuleszaJozef">Na każdym etapie realizacji planu 5-letnie- go trzeba pamiętać, jak wysoka ranga została nadana czynnikom jakościowym, a więc problematyce nowoczesności i jakości produkcji, wydajności i kosztów własnych, opłacalności eksportu, szerokiemu wykorzystaniu techniki i nauki, postępowi techniczno-organizacyjnemu i ekonomicznemu.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselKuleszaJozef">Kiedy przed przeszło rokiem nasza Izba wszechstronnie dyskutowała główne kierunki planu 5-letniego, wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę, że zadania w tych właśnie dziedzinach mają charakter zasadniczy, kluczowy; byliśmy jednocześnie świadomi, że są to sprawy niełatwe, i że w toku prac nad kolejnymi planami rocznymi i 2-letnimi przyjdzie nam konsekwentnie do nich powracać.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselKuleszaJozef">Patrząc z tego punktu widzenia na przebieg procesów gospodarczych należy stwierdzić, że i w tym zakresie dokonaliśmy kroku naprzód. Jednakże nie jest to postęp, który uważać możemy za zadowalający. Nie wszystkie bardzo ważne jakościowo zadania planu są właściwie realizowane. Zaistniało wiele opóźnień. Pojawiły się negatywne odchylenia od ustaleń planu. Występują one — rzecz jasna — w różnej skali i z różnym nasileniem w poszczególnych gałęziach, branżach i przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselKuleszaJozef">Średnioroczne założenia planu 5-letniego przewidywały uzyskanie przyrostu produkcji przemysłowej w 62,7% poprzez wzrost wydajności pracy. Tymczasem w roku 1966 uzyskany został wskaźnik 51,4, zaś w okresie 9 miesięcy bieżącego roku wskaźnik ten wyniósł 54,4. Nastąpiła więc tylko bardzo nieznaczna poprawa w porównaniu do roku poprzedniego. W dalszym ciągu wskaźnik uzyskiwany jest znacznie niższy od dyrektywy planu 5-letniego. Stąd też koniecznością się staje osiągnięcie w roku 1968, a więc w środkowym okresie planu 5-letniego, wskaźnika odpowiadającego założeniom planu 5-letniego. Wzrost wydajności pracy jest sprawą tym bardziej centralną, że zarówno w ubiegłych latach u nas, jak i w wielu innych krajach socjalistycznych osiągnięto wyższe wskaźniki udziału wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselKuleszaJozef">Jest osiągnięciem naszej socjalistycznej ekonomiki, całego naszego kraju i społeczeństwa, że w planach i w toku ich realizacji zapewniamy pełne zatrudnienie w oparciu o bilanse siły roboczej. Jednakże w skali wielu zakładów i gałęzi gospodarki przekracza się w sposób nieuzasadniony plany zatrudnienia ze szkodą dla innych działów gospodarki. Są takie zakłady, a nawet całe branże, w których wzrost zatrudnienia w grupie pracowników administracyjno-biurowych jest wyższy niż robotników lub pracowników inżynieryjno-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselKuleszaJozef">Nastąpił wzrost absencji nieusprawiedliwionej.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselKuleszaJozef">W wielu zakładach nastąpił w roku bieżącym także nieuzasadniony wzrost godzin nadliczbowych, często bardzo znaczny.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselKuleszaJozef">Podjęcie w tej dziedzinie zasadniczego przeciwdziałania traktować należy tym poważniej, iż wzrost lub spadek godzin nadliczbowych jest swego rodzaju barometrem albo polepszania, albo pogarszania się organizacji pracy, jest świadectwem bądź sprawnego, bądź ślamazarnego zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselKuleszaJozef">Tych słabości leżących w sferze organizacji pracy i produkcji jest znacznie więcej. Konkretne zajęcie się nimi na wszystkich szczeblach zarządzania jest pilną koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselKuleszaJozef">Spośród wielu ważnych zadań, jakie ma do spełnienia gospodarka narodowa w roku przyszłym, na czołowe miejsce należy wysunąć uzyskanie poprawy organizacji pracy i produkcji, a w ślad za tym — wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselKuleszaJozef">Zadania w tych dziedzinach zostały postawione w październiku ubiegłego roku przez VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Załogi wniosły twórczy wkład w toku opracowywania po VII Plenum programu usprawniania organizacji produkcji i zarządzania w skali przedsiębiorstw i branż. Sformułowano wiele cennych wniosków, mających przyczynić się do poprawy organizacji produkcji, usprawnienia transportu wewnętrznego, likwidowania postojów, dostarczenia na czas materiałów, narzędzi i dokumentacji, poprawy struktury zatrudnienia, usprawnienia planowania, kooperacji, ograniczenia godzin nadliczbowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselKuleszaJozef">Jednakże dorobek ten, którego wdrożenie mogłoby zasadniczo przyczynić się do wzrostu wydajności pracy, podniesienia poziomu jakości produkcji i usług, obniżenia kosztów własnych, dotychczas daleko nie został wykorzystany w praktycznym działaniu kierownictwa zakładów, zjednoczeń i resortów.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselKuleszaJozef">Wiemy, jak zasadnicze znaczenie dla wzrostu wydajności pracy, dla uefektywnienia postępu technicznego, dla uczynienia lepszymi warunków pracy ma właściwa organizacja pracy i produkcji. Na ten temat w roku bieżącym było wiele dyskusji, przeprowadzane były analizy wykorzystania czasu pracy. Obecnie nadszedł czas, kiedy wszystkie te dyskusje, w trakcie których olbrzymia większość zatrudnionych, a zwłaszcza załogi, wyraziła swój aplauz dla działania zabezpieczającego ład, porządek, dyscyplinę, rytmikę i właściwą organizację pracy w produkcji, usługach i w urzędach — powinny się zmaterializować w osiągnięciu faktycznej, wydatnej poprawy W zakresie organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselKuleszaJozef">Jest to pierwszoplanowy, podstawowy obowiązek kierowników w produkcji i w usługach, w resortach i w instytucjach, w biurach i urzędach.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselKuleszaJozef">Działanie w tym zakresie i uzyskiwane wyniki powinny stać się jednym z najważniejszych kryteriów oceny kierowników każdego szczebla. Nie można już dłużej tolerować stanu, w którym z jednej strony nagromadzone zostały konkretne wnioski robotników, inżynierów, pracowników umysłowych w sprawie usprawnienia organizacji pracy, wnioski — będące wyrazem doświadczeń i przemyśleń całych załóg, a z drugiej strony — kierownictwo wielu zakładów i zjednoczeń, a nawet niektórych ministerstw nie troszczy się o wprowadzenie tych wniosków w życie. Między innymi konieczne jest zwrócenie bacznej uwagi przez kierownictwo resortów na realizację wniosków w zakresie usprawniania organizacji, a dotyczących łączenia komórek administracyjnych w zakładach pracy, upraszczania struktury organizacyjnej, poprawiania struktury zatrudnienia. Głównym celem nie jest intensyfikowanie pracy, lecz rozwoju gospodarczego na gruncie bardziej sprawnej organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselKuleszaJozef">W niektórych zakładach kierownictwo próbowało w bieżącym roku iść drogą najłatwiejszą, a mianowicie poprzez nieuzasadnioną zmianami organizacyjno-technicznymi rewizję norm. Nie jest to realizacja uchwał VII Plenum. Odwrotnie, z uchwał tego Plenum wynika konieczność pilnego, wnikliwego zajęcia się rezerwami czasu pracy wszędzie tam, gdzie praca nie jest znormowana, jak na stanowiskach pomocniczych, w biurach, w skali wszystkich działów gospodarki, w produkcyjnych zakładach, w instytucjach, w urzędach.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselKuleszaJozef">Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że tak jak uchwały VII Plenum KC PZPR spotkały się z czynnym poparciem załóg i ogółu ludzi pracy, tak słuszne, konsekwentne działanie w zakresie ich realizacji, wdrażanie porządku i ładu organizacyjnego spotka się również z poparciem załóg i społeczeństwa. Chodzi bowiem o to, by w każdej godzinie pracy człowiek na określonym stanowisku nie wyczekiwał nieproduktywnie, a jednocześnie był sam też zdyscyplinowany, by pracował wydajnie, ale równomiernie — bez zrywów.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselKuleszaJozef">Sprawa ta wiąże się organicznie z takim podstawowym zagadnieniem, jak poszanowanie czasu pracy. W tym zakresie, w wielu zakładach, urzędach, instytucjach, zjednoczeniach i resortach wkradło się sporo negatywnych zjawisk, których wspólnym mianownikiem jest nierespektowanie przez wszystkich zatrudnionych tego podstawowego wymogu, bez względu na zajmowane stanowiska, iż opłacony czas pracy w zakładzie produkcyjnym, usługowym, w urzędzie — powinien być w pełni wykorzystany dla jak najlepszego wykonania zadań i obowiązków. Stało się dlatego koniecznością o znaczeniu społecznym i państwowym — podjęcie w każdym zakładzie pracy, na wszystkich szczeblach zarządzania, skutecznego działania zabezpieczającego sprawną organizację pracy i jej dyscyplinę, umocnienie odpowiedzialności ogniw kierowniczych za właściwe, racjonalne zarządzanie, za pełne zdyscyplinowanie również w dysponowaniu środkami planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselKuleszaJozef">Są to wszystko sprawy, za które odpowiada kierownictwo zakładów, zjednoczeń, ministerstw, kierownictwo instytucji, prezydia rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselKuleszaJozef">Ale równolegle, biorąc pod uwagę społeczno-ekonomiczną treść i znaczenie powszechnego wdrażania lepszej organizacji i dyscypliny pracy, jest niezbędne, aby w tych samych kierunkach działał samorząd robotniczy, organizacje związkowe, młodzieżowe, stowarzyszenia naukowo-techniczne itp. Jest też konieczne, aby samorząd robotniczy w interesie całych załóg, nie zwlekając, poddawał wnikliwej kontroli działalność kierownictwa zakładów w tym względzie, a jednocześnie zwrócił baczną uwagę na jednostki, których aspołeczna postawa, nieposzanowanie pracy prowadzi do umniejszenia wyników dobrze pracujących całych załóg, co wyraża się też często w przechwytywaniu nienależnych nagród, premii i świadczeń ubezpieczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselKuleszaJozef">Wiele z omówionych zjawisk i słabości przyczynia się do napięć w gospodarce. W szerokim ujęciu ich tło i korzenie zostały przedstawione na X Plenum naszej partii. Przestrzeganie właściwych proporcji pomiędzy nakładami i efektami w produkcji, pomiędzy zatrudnieniem, funduszem płac i wydajnością pracy jest obiektywną koniecznością ekonomiczną i naruszenia w tej dziedzinie niechybnie dają o sobie znać z twardą bezwzględnością.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselKuleszaJozef">W tym świetle — przezwyciężenie wspomnianych negatywnych zjawisk i słabości stanowi nieodzowny warunek pomyślnej realizacji zarówno zadań nadchodzącego roku, jak i całości planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselKuleszaJozef">Unowocześniamy naszą ekonomikę, zapewniamy nieprzerwane tempo jej wzrostu, a jedną z miar, a zarazem warunkiem tego unowocześnienia i dalszego tempa wzrostu i rozwoju jest podniesienie kultury i dyscypliny pracy, obowiązkowości, organizacji pracy, odpowiedzialności i sprawności w zarządzaniu, tak aby większe efekty przynosiła praca i wysiłek całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselKuleszaJozef">Klub Poselski PZPR widzi konieczność wydobycia tych spraw jako niezmiernie doniosłych dla uzyskania powodzenia na wszystkich odcinkach realizacji zadań planowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Szczególnie cenne w tegorocznej pracy komisji sejmowych było zwrócenie bacznej uwagi na oszczędne gospodarowanie środkami materialnymi w produkcji i usługach oraz — co należy podkreślić — w jednostkach budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PoselKuleszaJozef">W roku bieżącym w przemyśle przekroczony został zaplanowany udział kosztu własnego w wartości produkcji towarowej o 0,24 punkta, co w konsekwencji — niezależnie od innych przyczyn — spowodowało niewykonanie zadań w zakresie akumulacji. Do pełnego wykonania w bieżącym roku planu akumulacji krajowej, bez uwzględnienia wyników w handlu zagranicznym, zabraknie według przewidywań około 4,6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PoselKuleszaJozef">Zjawisko to wymaga tym głębszej analizy i podjęcia pełnego zestawu środków do wypracowania zaplanowanej akumulacji w roku przyszłym, że nowy system finansowy, obowiązujący już prawie 2 lata, stwarza ku temu dogodniejsze narzędzie ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PoselKuleszaJozef">Plan na rok przyszły zakłada obniżenie udziału kosztów własnych w wartości produkcji towarowej, w warunkach porównywalnych, o 0,54 punkta. Realizacja tego zadania wymaga wydatnego postępu nie tylko w zakresie wydajności pracy, lecz także w gospodarowaniu surowcami i materiałami, a także znacznego umocnienia dyscypliny finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PoselKuleszaJozef">Wymóg oszczędnego gospodarowania środkami odnosi się zarówno do przedsiębiorstw, jak i do jednostek budżetowych. Nie wolno przy tym zapominać, że zagadnienie gospodarności i oszczędności ma znaczenie nie tylko ekonomiczne. Nie mniej ważna jest jej rola polityczno-wychowawcza. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby ogniwa nadrzędne, zjednoczenia czy resorty mogły skutecznie oddziaływać na pracę i wyniki w przedsiębiorstwach, jeżeli same nie przestrzegają w pełni zasady racjonalnego, oszczędnego gospodarowania środkami planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PoselKuleszaJozef">Jedną z niezmiernie ważnych dziedzin, w których zabezpieczenia wymaga reżim oszczędności i racjonalnego działania, stanowią inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#PoselKuleszaJozef">Poseł sprawozdawca — tow. Obolewicz omówił sytuację i kierunki planowego podziału nakładów inwestycyjnych. Ja chciałbym zatrzymać się nieco na problematyce inwestycji przedsiębiorstw. Wprowadzony nowy system finansowania przedsiębiorstw stworzył im znacznie szersze możliwości uzyskania środków na inwestycje własne. Rozszerzył się przy tym zakres działania samorządu robotniczego, ponieważ posiadanie przez przedsiębiorstwo własnych funduszów inwestycyjnych stwarza warunki do pełniejszego niż dotychczas oddziaływania samorządu na perspektywiczny rozwój zakładów. Środki na inwestycje, będące w dyspozycji poszczególnych przedsiębiorstw, stanowią niejednokrotnie wielomilionowe kwoty. Jest rzeczą niezbędną, aby te właśnie środki wykorzystywane były w sposób jak najbardziej efektywny, przynoszący korzyści zarówno przedsiębiorstwu, jak i całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#PoselKuleszaJozef">Decyzje o wydatkowaniu środków inwestycyjnych, o kierunkach inwestowania — kierownictwo przedsiębiorstw i samorząd robotniczy powinny podejmować z pełnym poczuciem odpowiedzialności, przeciwstawiać się rozpraszaniu tych środków na wiele drobnych, jakże często z punktu widzenia wagi potrzeb zakładów nieefektywnych poczynań inwestycyjnych, nie godzić się na zakup maszyn i urządzeń o niskich parametrach wydajności, ściśle kontrolować przebieg procesu inwestycyjnego, terminowość instalowania maszyn i kształtowanie się kosztów. Sprawa ta ma bardzo poważne, społeczno-ekonomiczne znaczenie, bowiem dotyczy prawidłowego działania w tym zakresie tysięcy dysponentów środkami inwestycyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#PoselKuleszaJozef">W trosce o wyższą efektywność procesów inwestowania, o przezwyciężanie stale u nas występującej dekoncentracji na froncie inwestycyjnym, rząd podjął decyzję przesunięcia w roku przyszłym na drugie półrocze rozpoczynanie nowych inwestycji. Komisje sejmowe uznały tę decyzję za bardzo słuszną i należy zapewnić jej konsekwentną realizację.</u>
+ <u xml:id="u-9.49" who="#PoselKuleszaJozef">Również w skali resortów jest potrzeba znacznie większego, świadomego gospodarskiego działania w zakresie podniesienia efektywności inwestycji przedsiębiorstw i zjednoczeń tak, aby wykorzystywać nakłady w sposób bardziej skoncentrowany dla rozwiązywania węzłowych problemów branż i gałęzi produkcji i usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.50" who="#PoselKuleszaJozef">Ukierunkowana pomoc dla przedsiębiorstw w wykrywaniu rezerw i w ich efektywnym zagospodarowaniu jest niezbędna w różnych dziedzinach działalności zakładów pracy. Dotyczy także tak pierwszoplanowej sprawy jak rozwój opłacalnej produkcji eksportowej. Wprawdzie tempo wzrostu eksportu w dwóch pierwszych latach pięciolatki można uznać ogólnie za zadowalające, to jednak wysoce niekorzystnym zjawiskiem jest niewykonanie wielu ważnych zadań eksportu w grupie maszyn i urządzeń, głównie do krajów kapitalistycznych. W warunkach zaostrzającej się konkurencji na rynkach światowych oraz utrudnień, barier i restrykcji, z którymi nasz handel na rynkach kapitalistycznych się spotyka — szczególnie ważną, o znaczeniu państwowym, sprawą jest skoncentrowanie uwagi zjednoczeń i ministerstw na pracy podstawowych producentów eksportowych, otoczenie ich opieką, udzielenie maksymalnej pomocy w poczynaniach mających na celu rozwój opłacalnej produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.51" who="#PoselKuleszaJozef">Ukierunkowana pomoc dla zakładów pracy ze strony resortów i zjednoczeń jest konieczna także w zakresie ich niezbędnego oddziaływania na rzecz wzrostu, poszerzania asortymentu oraz poprawy jakości produkcji i usług dla potrzeb rynku wewnętrznego. Ostatnie X Plenum KC PZPR wskazało na potrzebę umocnienia równowagi rynkowej, na konieczność kształtowania prawidłowych relacji pomiędzy siłą nabywczą i podażą, na podjęcie dalszych wysiłków w zakresie wzrostu dostaw rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.52" who="#PoselKuleszaJozef">W planie przyszłorocznym i na rok 1969 wzrastają, i to znacznie, w resortach przemysłu lekkiego oraz spożywczego środki inwestycyjne jako widomy wyraz troski naszego państwa o stworzenie na przyszłość należytych warunków rozwoju produkcji artykułów poszukiwanych przez konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-9.53" who="#PoselKuleszaJozef">Ale jednocześnie należy podnieść znaczenie oceny dokonanej przez komisje sejmowe, które wskazały, iż niezależnie od tego, że moce produkcyjne w przemysłach pracujących na potrzeby rynku są na ogół dość intensywnie wykorzystywane, czego wyrazem są na przykład wysokie współczynniki zmianowości w przemyśle lekkim, to jednakże i w tych przemysłach istnieją, i to nie bagatelne, rezerwy powiększania produkcji na rynek, możliwości jej wzbogacenia asortymentowego, lepszego dostosowania do gustów i życzeń nabywców.</u>
+ <u xml:id="u-9.54" who="#PoselKuleszaJozef">Klub Poselski PZPR uznaje wykonanie w tej dziedzinie przez zainteresowane resorty, a zwłaszcza przemysłu lekkiego, chemicznego, rolno-spożywczego, przemysłu maszynowego i ciężkiego — zaleceń, dezyderatów i wniosków komisji sejmowych za doniosłej rangi obowiązek kierownictwa tych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-9.55" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! W obecnej fazie rozwoju kraju, w której zasadnicze znaczenie przywiązujemy do intensywnego wykorzystania istniejącego potencjału gospodarczego, z równoczesną dalszą jego modernizacją i rozbudową, plan gospodarczy, a co ważniejsze — jego realizacja, musi zakładać optymalizację działania gospodarczego, pełniejsze sięganie do wewnętrznych rezerw oraz społecznych dźwigni wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.56" who="#PoselKuleszaJozef">W toku dyskusji w komisjach sejmowych niektórzy przedstawiciele resortów i centralnych urzędów stwierdzali, że projekt planu jest nadmiernie trudny i napięty. Spotykało się to ze słuszną repliką poselską, na podstawie oceny stanu rezerw i sposobów gospodarowania w poszczególnych branżach, gałęziach gospodarki, w resortach, w radach narodowych, zjednoczeniach, instytucjach i w jednostkach budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.57" who="#PoselKuleszaJozef">Ale sprawa ma jeszcze głębszy sens. W gruncie rzeczy dotyczy istoty planu, a więc treści naszego rozwoju. Chcemy i powinniśmy rozwijać się dynamicznie. Ekonomicznym wyrazem tego jest wzrost dochodu narodowego, produkcji, wydajności, obniżka kosztów, postęp techniczno-organizacyjny i naukowy, wyższa kultura i poziom materialnego bytu.</u>
+ <u xml:id="u-9.58" who="#PoselKuleszaJozef">Każdy nasz plan, stanowiący dalszy krok w budownictwie socjalistycznym, musi więc wytyczać cele i zadania realnie, ale i ambitnie. Nie może to więc być tak zwany plan łatwy. Musi być mobilizujący, zwłaszcza z punktu widzenia parametrów jakościowych, musi odpowiadać koniecznościom współczesnej doby i wymogom nowoczesnej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-9.59" who="#PoselKuleszaJozef">Postęp ekonomiczny, wyrażający się wyższymi wskaźnikami wydajności i obniżki kosztów, rentowności i akumulacji, może i powinien być osiągany przez zapewnienie wyższej efektywności nakładów inwestycyjnych, przez racjonalne zagospodarowanie istniejącego potencjału wytwórczego, przez likwidowanie stale jeszcze znacznych opóźnień we wdrażaniu osiągnięć techniki i nauki, przez lepszą organizację produkcji, usług i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.60" who="#PoselKuleszaJozef">W tym świetle nowego też zabarwienia nabiera wymóg właściwej polityki gospodarczej w skali resortów i zjednoczeń w realizacji zadań planu, w zabezpieczaniu warunków poprawy wskaźników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.61" who="#PoselKuleszaJozef">Stworzyliśmy w latach ubiegłych lepsze, bardziej skuteczne metody i dogodniejsze warunki, bodźce i instrumenty służące rozbudzeniu i szerokiemu stosowaniu gospodarności, umocnieniu rachunku ekonomicznego, pełniejszemu kojarzeniu interesów przedsiębiorstw i branż z interesem ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-9.62" who="#PoselKuleszaJozef">Jak pokazuje to jednak życie, w skali gospodarki narodowej i każdego zakładu nie ma i nie może być pełnego automatyzmu działania. Prawidłowo ustalone bodźce i instrumenty oraz zachęty materialne dają właściwe efekty tylko w warunkach, gdy w zakładach, zjednoczeniach, w resortach odpowiednio rozwinięta jest i prowadzona ukierunkowana działalność organizatorska.</u>
+ <u xml:id="u-9.63" who="#PoselKuleszaJozef">Jednym z górujących akcentów w toku dyskusji w zakładach nad realizacją uchwał VII plenum KC partii było wskazywanie na mało operatywną, mało efektywną i konkretną pomoc udzielaną zakładom ze strony ogniw zwierzchnich. Analizy przeprowadzone przez komisje sejmowe wskazywały, że w okresie bieżącego roku sytuacja pod tym względem nie uległa poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-9.64" who="#PoselKuleszaJozef">Wiadomo, że sięganie do własnych rezerw przez zakłady pracy przebiega niejednolicie. Są liczne zakłady, w których kierownictwo, aktyw społeczno-polityczny dokłada wielkich starań, czyni różnorodne wysiłki dla uzyskania wyników ponad zadania planowe; są zakłady, które w pełni wykorzystują inicjatywę kadry robotniczej i inżynieryjno-technicznej, w następstwie czego korzysta gospodarka narodowa i załogi. Są natomiast również liczne zakłady, które uzyskują wyniki gorsze niż planowane i tym zakładom niezbędna jest konkretna pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-9.65" who="#PoselKuleszaJozef">Tymczasem w ogniwach zwierzchnich administracji gospodarczej nie zawsze uwzględnia się tę zróżnicowaną sytuację i nie zawsze też stosuje się odpowiednio do niej zróżnicowane podejście i działanie.</u>
+ <u xml:id="u-9.66" who="#PoselKuleszaJozef">Jednocześnie istnieje zjawisko, iż zakłady pracy zbyt długo, a czasami daremnie, oczekują na właściwe rozwiązanie problemów w skali zjednoczeń i resortów, zwłaszcza z dziedziny kooperacji, specjalizacji, i koncentracji produkcji, gospodarki remontowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.67" who="#PoselKuleszaJozef">Wymaga też udoskonalenia metoda oceny pracy i wyników produkcyjnych zakładów i ich kierownictwa. W dziedzinie bodźców, premii i nagród niezbędne jest także ukierunkowane działanie uwzględniające przyznawanie odpowiednio większych premii i nagród tym, którzy wykorzystują efektywnie wewnętrzne rezerwy produkcyjne i postawione do ich dyspozycji środki, zgodnie z interesem państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.68" who="#PoselKuleszaJozef">W toku prac komisji sejmowych szczególnie ważną społecznie i gospodarczo sprawą podnoszoną przez obywateli posłów było postulowanie oszczędności w każdej sferze działania społeczno-gospodarczego, w tym między innymi w jednostkach gospodarujących w oparciu o budżet, a także umocnienie dyscypliny budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.69" who="#PoselKuleszaJozef">W związku z tym wydatne ograniczenie zakupu mebli biurowych oraz liczby samochodów osobowych w instytucjach, urzędach i przedsiębiorstwach będzie nie tylko konkretną i wymierną oszczędnością budżetową, ale powinno służyć także jako przykład w dalszych poszukiwaniach na rzecz oszczędności w wydatkowaniu środków państwowych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.70" who="#PoselKuleszaJozef">Z poprawą gospodarowania w ramach środków budżetowych nie wolno zwlekać. Tak samo też niezbędne jest rozpoczęcie realizacji planu roku 1968 z takim zabezpieczeniem jego wykonania w I kwartale, aby wszędzie od pierwszych dni stycznia zapewniony był należyty rytm realizacji zadań planowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.71" who="#PoselKuleszaJozef">Wysoki Sejmie! Obok ustosunkowania się do projektów NPG i budżetu państwa na 1968 r. oraz podstawowych założeń na rok 1969, niewątpliwie szczególnie ważną sprawą w toku obecnej dyskusji sejmowej jest jednoczesne, wszechstronne omówienie i oświetlenie metod działania wszystkich ogniw administracji państwowej i gospodarczej oraz oddziaływania społecznego dla zabezpieczenia realizacji zadań planu i budżetu, dla dalszego umacniania wzrostu gospodarczego i kulturalnego kraju, dla poprawienia bytu ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.72" who="#PoselKuleszaJozef">Zasadniczą sprawą w roku 1968 i w latach następnych jest utrzymanie dynamicznego rozwoju, kładąc szczególny nacisk na wyeliminowanie zaistniałych niedomagań i napięć, na zapewnienie harmonijnego wzrostu produkcji i spożycia w warunkach równowagi na rynku wewnętrznym oraz w wymianie handlowej z zagranicą. Nakreślone zadania na miarę możliwości i sił naszej prężnie rozwijającej się gospodarki są możliwe, realne i ambitne. Korzystne ogólnie biorąc wyniki dwóch pierwszych lat realizacji planu 5-let- niego są dobrą podstawą do startu i wykonania zadań roku trzeciego.</u>
+ <u xml:id="u-9.73" who="#PoselKuleszaJozef">Zdaniem Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej projekt planu i budżetu na rok 1968 pospołu ze wszystkimi środkami ekonomiczno-społecznego działania czyni zadość aktualnym potrzebom dalszego wszechstronnego rozwoju kraju w latach 1968 i 1969.</u>
+ <u xml:id="u-9.74" who="#PoselKuleszaJozef">Dlatego Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosował za przedstawionymi projektami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i budżetu państwa na rok 1968 wraz ze zreferowanymi przez generalnego sprawozdawcę poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-9.75" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Ludomir Stasiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselStasiakLudomir">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z dużym poczuciem odpowiedzialności Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przystępuje rok rocznie do prac nad rządowymi przedłożeniami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawy budżetowej. To poczucie odpowiedzialności wynika z przekonania, że właśnie od słuszności uchwał sejmowych w sprawie planu gospodarczego w głównej mierze zależy dalszy rozwój ojczyzny we wszystkich dziedzinach naszego narodowego bytu. Nasze poczucie odpowiedzialności bierze się również stąd, że my, posłowie ludowcy, jesteśmy przedstawicielami partii chłopskiej, której koła — a jest ich ponad 26 tys. — instancje i działacze we wsiach całej Polski będą wspólnie z organizacjami i instancjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stanowić tę siłę polityczną, która wiązać będzie patriotyzm, wysiłek i ofiarność społeczności wiejskiej z założeniami planu, która przyczyniać się będzie do tego, aby pozornie suchy język liczb wypełniających tablice planu przetworzony został przez pracę narodu na język rzeczywistości mierzonej konkretami naszych osiągnięć w rolnictwie, przemyśle, oświacie, zdrowiu i kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselStasiakLudomir">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego aktywnie uczestniczył w pracach komisji sejmowych nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i wytycznych na rok 1969 oraz nad projektem ustawy budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselStasiakLudomir">W imieniu Klubu pragnę oświadczyć, że wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o przyjęcie wniesionych przez rząd podstawowych ustaw, określających rozwój naszej gospodarki narodowej — znajduje w Klubie Poselskim Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pełne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselStasiakLudomir">Klub nasz głosować będzie również za wnioskiem Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium rządowi PRL za rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselStasiakLudomir">Wysoki Sejmie! Plan gospodarczy na 1968 rok, który mamy uchwalić, jest już trzecim planem obecnej pięciolatki. Podstawowym wskaźnikiem wyrażającym całość zadań planu jest zakładany wzrost dochodu narodowego na rok przyszły w wysokości 4,8% oraz o 6,3% w roku 1969. Realność tych zamierzeń ma zabezpieczyć:</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselStasiakLudomir">—odpowiednio wyższe o 7,1% od planowanego na rok bieżący tempo wzrostu produkcji przemysłowej, a produkcji rolnej o 3,2%;</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselStasiakLudomir">—konsekwentne zmiany w strukturze produkcji przemysłowej, zmierzające do lepszego jej dostosowania do wymagań rynku wewnętrznego, do tendencji kształtującej się w gospodarce światowej, do rosnących wymagań rynków zagranicznych, którym musimy sprostać;</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselStasiakLudomir">—polepszenie proporcji między produkcją środków produkcji i środków spożycia, na korzyść tych ostatnich;</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselStasiakLudomir">—utrzymanie wysokiego nadal tempa nakładów inwestycyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselStasiakLudomir">—polepszenie gospodarności i wydajności pracy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselStasiakLudomir">Plan rolnictwa na rok 1968 jest etapem realizacji bieżącego planu 5-letniego, a założenia na rok 1969 zawarte w tym planie dotyczą roku przedostatniego. Należy więc zastanowić się nad tym, jaki postęp w stosunku do założeń pięciolatki stanowią zadania rolnictwa określone w planie na lata 1968 i 1969 i w jakim stopniu ich realizacja zbliży nas do zaplanowanych celów.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselStasiakLudomir">Jak wiadomo, założenia bieżącej pięciolatki zmierzają do osiągnięcia produkcji rolnej w rozmiarach, które by zapewniły krajowi samowystarczalność w zakresie wyżywienia kraju i zaopatrzenia przemysłu w surowce rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselStasiakLudomir">Aby te cele osiągnąć zwiększamy wysiłki na rzecz przyśpieszenia rozwoju produkcji rolnej i zapewnienia rolnictwu bardziej trwałych podstaw rozwoju. Ten wysiłek wyraża się w znacznym zwiększeniu nakładów inwestycyjnych na rolnictwo, wśród których poważne znaczenie mają melioracje oraz w dostosowywaniu programów produkcyjnych przemysłu i budownictwa do zaplanowanych kierunków intensyfikacji produkcji rolnej i postępu technicznego w rolnictwie. Zapewniamy również środki finansowe i materialne oraz organizacyjne do lepszego i pełniejszego wykorzystania rezerw produkcyjnych w rolnictwie. Coraz więcej uwagi poświęcamy sprawie usprawnienia obsługi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselStasiakLudomir">Zdajemy sobie sprawę z tego, że mimo poważnych osiągnięć zarówno w produkcji rolnej, jak i w dziedzinie zaopatrzenia oraz obsługi rolnictwa, napotykamy i nadal będziemy napotykać liczne trudności w wykonywaniu zaplanowanych zadań. Powstają one głównie w procesie działania i wykorzystywania środków produkcji. W pewnych grupach gospodarstw występuje dość duży niedostatek środków pieniężnych. Kredyt państwowy ma stanowić dla nich podstawy pełnego wyjścia z trudności. Niedostateczna jest jeszcze podaż usług specjalistycznych w zakresie transportu i zastosowania środków produkcji w rolnictwie. Przy tym dość wysokie są koszty usług, niedostateczna informacja technologiczna i techniczna. Za małe są również umiejętności rolników w zakresie technologii produkcyjnego wykorzystania środków przemysłowych dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselStasiakLudomir">Scharakteryzowane pokrótce warunki, w jakich przebiega realizacja produkcyjnych zadań w rolnictwie — mimo trudności — w całokształcie są pozytywne i sprzyjają intensyfikacji produkcji rolnej. Wyrazem tego jest stały i dość znaczny wzrost produkcji rolnej i korzystne na ogół zmiany w jej strukturze. By jednak poprawić warunki i zapewnić lepsze podstawy rozwoju rolnictwa powinniśmy na bieżąco usuwać lub zmniejszać wyłaniające się trudności i przeszkody. Również realizacja zadań określonych na rok 1968 wymaga takiej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselStasiakLudomir">Pełna realizacja zadań produkcyjnych w rolnictwie w bardzo dużym stopniu zależy od prawidłowego i pełnego wykonania zadań w zakresie zaopatrzenia w środki produkcji. W okresie lat 1966—1967 plan 5-letni dla tych lat został przekroczony w dostawach nawozów sztucznych średnio o 2,3%, w dostawach materiałów ściennych o 2,5% oraz w dostawach wyrobów hutniczych dla budownictwa wiejskiego o 3,1%. W pozostałych środkach produkcji i środkach technicznych dla rolnictwa założenia planu 5-letniego w tym okresie nie zostały wykonane. Podobnie wygląda to w projekcie planu na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselStasiakLudomir">Na pewno istnieje sporo obiektywnych przyczyn tej sytuacji. Trzeba jednak czuwać, aby te niedociągnięcia się nie pogłębiały i dążyć, aby plan na rok 1968 w dziedzinie dostaw środków produkcji dla rolnictwa był przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselStasiakLudomir">Plan produkcji rolnej na rok 1968 zakłada spadek o 1,5% w stosunku do roku 1967. Należy jednak zaznaczyć, że spadek ten jest wynikiem raczej rachunkowym, na skutek stosowanej metody obliczania plonów w oparciu o średnie plony z czterech ostatnich lat, poprzedzających rok planowania. W produkcji rolnej utrzymuje się bowiem stała tendencja wzrostowa. Przy przeciętnych warunkach atmosferycznych istnieją możliwości do przekroczenia planu produkcji rolnej. Jest to możliwe, gdyż postęp w mechanizacji rolnictwa oraz znaczna poprawa w agrotechnice, jaką obserwujemy, już obecnie, wpływają na zmniejszenie się wahań w produkcji rolnej i na przyśpieszenie jej wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselStasiakLudomir">Porównania z lat ubiegłych przyrostu zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji z przyrostem produkcji rolnej świadczą, że efektywność produkcyjna tych środków jest zadowalająca, a przy dalszym doskonaleniu agrotechniki może być zwiększona. Rok 1968 powinien być okresem przygotowania do efektywnego zużycia zwiększonych dostaw, zwłaszcza nawozów, w 1969 r. O ile bowiem osiągnięty i planowany przyrost dostaw nawozów w okresie 1966—1968 wyniesie średnio rocznie 231 tys. ton, to w okresie 1969—1970 będzie on wynosić 461 tys. ton średnio rocznie. Zarówno możliwość zwiększenia efektywności nawożenia, jak i dużego skoku ilościowego dostaw nawozów w ostatnich dwóch latach bieżącego planu 5-letniego powinny nas mobilizować do działania w dwóch kierunkach: — wykonania całego programu produkcji nawozów sztucznych oraz wchłonięcia przez rolnictwo zwiększonych dostaw nawozów i ich efektywnego wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselStasiakLudomir">Najtrudniejsze zadania czekają nas na odcinku zbożowo-paszowym. IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nie tylko oceniło te trudności, ale wytyczyło sposoby i drogi ich usuwania w uzgodnieniu z władzami Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Realizacja zadań w tym zakresie przyniesie z pewnością postęp w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselStasiakLudomir">Wzrost produkcji zbóż, które zajmują około 56% ogółu naszych użytków rolnych, wymaga ogromnej pracy rolników i dużego wysiłku agrotechnicznego. W tej sytuacji niezbędne jest lepsze wyposażenie rolnictwa w sprzęt i maszyny potrzebne do zmechanizowania siewu, zbioru, młocki, suszenia, transportu i magazynowania zwiększającej się masy zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselStasiakLudomir">Ogromnej wagi również w 1968 r. nabiera problem skupu zbóż i zaopatrzenia w pasze przemysłowe. Planowany wzrost skupu jest duży. Dotychczasowy wzrost skupu dokonywał się głównie na drodze przyrostu zaopatrzenia rolnictwa w pasze od państwa. Obecnie, aby wykonać plan skupu zbóż, musimy skupić część zboża, dotychczas spasanego w obrębie gospodarstw w sposób naturalny, a w to miejsce dla umożliwienia rozszerzonej reprodukcji żywca zabezpieczyć odpowiednie dostawy pasz treściwych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselStasiakLudomir">Realizacja tych zadań, które mają na celu zwiększenie oszczędności pasz i uzyskiwanie większej produkcji zwierzęcej wymagać będzie wiele wysiłków i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselStasiakLudomir">W hodowli trzody chlewnej, po dużym, ponadplanowym wzroście pogłowia w latach 1965—1966, wystąpiła już w 1967 r. tendencja do zmniejszania się produkcji żywca wieprzowego. To niekorzystne zjawisko wymaga w 1968 r. szczególnej obserwacji i przeciwdziałania. Nie można dopuścić do poważniejszego spadku tego kierunku hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselStasiakLudomir">Plan na rok 1968 zakłada wprawdzie wzrost produkcji bydła, ale tempo tego wzrostu jest wolniejsze niż w latach poprzednich. Na ogół realizacja planu 5-letniego w tej dziedzinie przebiega pomyślnie, przy tym wykonywanie planu jest pomyślniejsze w produkcji mleka, niż w produkcji żywca wołowego.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselStasiakLudomir">Niekorzystnym zjawiskiem w produkcji bydła rzeźnego jest niezadowalająca intensyfikacja tej produkcji na drodze zwiększenia wydajności zwierząt. Na tym więc zagadnieniu należy skoncentrować wysiłki w zakresie hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselStasiakLudomir">Obok warunków przyrodniczych i pracy samego rolnika wiele zależy od sprawnej obsługi rolnictwa, a głównie od terminowego odbioru wyprodukowanej masy towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselStasiakLudomir">W naszych warunkach obserwuje się — pomimo pewnej poprawy — słabość poszczególnych gałęzi przemysłu rolno-spożywczego w odbiorze produkcji towarowej. Najbardziej ostro zarysowuje się to na odcinku mleczarstwa oraz odbioru owoców i warzyw. Zdarzają się nadal zahamowania w odbiorze okopowych, a nawet zwierząt rzeźnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselStasiakLudomir">Na wyposażenie punktów odbioru przewiduje się duże sumy. Równocześnie jednak jest niezbędne, aby poszczególne działy przemysłu rolnego dążyły do usprawnienia działalności przy odbiorze płodów rolnych poprzez wprowadzanie odbioru według harmonogramów, bardziej racjonalne gospodarowanie powierzchniami magazynowymi czy środkami transportu.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselStasiakLudomir">Postęp rolnictwa jest ściśle związany z rozwojem wszelkiego rodzaju usług zarówno produkcyjnych, jak i dla obsługi ludności. Spółdzielczość wiejska, kółka rolnicze powinny rozwijać te usługi, które są związane z rozsiewem nawozów, wapna, ochroną roślin oraz mechanizacją rolnictwa, jak też rozwojem transportu rolnego. Wiele na tym odcinku zrobiono, ale jest to nadal za mało w stosunku do potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselStasiakLudomir">Musimy podjąć dalsze wysiłki zmierzające do rozwinięcia produkcji materiałów budowlanych, bowiem budownictwo gospodarcze na wsi warunkuje realizację zadań w hodowli bydła i trzody.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselStasiakLudomir">Wiele jest uzasadnionych pretensji pod adresem przemysłu maszynowego, gdyż pomimo pewnej poprawy brak jest nadal części zamiennych, maszyn konnych, maszyn do mechanizacji prac podwórzowych oraz tak zwanej małej mechanizacji, mającej szczególny wpływ na rozwijanie hodowli. Już sam fakt braku w handlu siewników nawozowych przy zbliżającym się wyżu nawozowym musi powodować stałą troskę o właściwy asortyment maszyn rolniczych i stałe podnoszenie ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselStasiakLudomir">Nie tylko inwestycje, ale przede wszystkim poziom wiedzy rolniczej jest podstawą unowocześniania metod produkcyjnych i zwiększenia produkcji zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Obok nakładów na doinwestowanie i rozbudowę szkół rolniczych, a szczególnie zasadniczych szkół rolniczych i przysposobienia rolniczego, duży wysiłek jest skierowany na szkolenie i podnoszenie kwalifikacji rolników indywidualnych oraz robotników w PGR. Na tym odcinku jest szczególnie wiele do zrobienia. Kadra wykładowców powinna przyjść z większą niż dotychczas pomocą. Organizacje polityczne i społeczne, działacze na wsi — stwarzać powinni bardziej przychylną atmosferę do podnoszenia kwalifikacji zawodowych wśród ogółu rolników. Wiedza bowiem jest w obecnym etapie rozwoju naszego rolnictwa jednym z najbardziej istotnych czynników, decydujących o efektywnym użyciu przemysłowych środków produkcji dostarczanych rolnictwu przez państwo. Decyduje więc ona o osiąganiu maksymalnych wyników produkcyjnych, a tym samym o dalszej poprawie sytuacji ekonomicznej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselStasiakLudomir">Nakłady inwestycyjne na rolnictwo stale wzrastają i jest to dla rolnictwa bardzo cenne, ale stopień efektywności tych nakładów jest niekiedy mniejszy od spodziewanego, ponieważ nakłady te nie zawsze są wewnętrznie zharmonizowane zarówno w znaczeniu rzeczowym, jak i pod względem czasu, w którym są podejmowane. Zdarza się, że dokonując niekiedy bardzo poważnych nakładów na melioracje użytków rolnych, nie prowadzi się równocześnie odpowiedniej działalności inwestycyjnej w dziedzinach warunkujących pełną efektywność tych nakładów, to jest w budownictwie inwentarskim, w powiększaniu stad inwentarza gospodarskiego, czy w urządzeniach obsługi rolnictwa. W rezultacie korzyści ze wzrostu produkcji rolnej, jako skutku melioracji gruntów, są pomniejszane. Wydaje się, że warto uważnie przejrzeć pod tym względem poszczególne zadania planu i doprowadzić do ich właściwego, terytorialnego i czasowego zharmonizowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#PoselStasiakLudomir">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pozwoliłem sobie skupić uwagę obywateli posłów przede wszystkim na problematyce związanej ze wsią i rolnictwem nie tylko dlatego, że przemawiam w imieniu ZSL, to te sprawy są mi szczególnie bliskie, ale również dlatego, że problem unowocześniania i intensyfikacji produkcji rolnej stał się sprawą ogólnonarodową.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#PoselStasiakLudomir">Wyrazem tego w obecnym planie jest na przykład fakt, że gdy nakłady państwowe na inwestycje ogółem w gospodarce uspołecznionej wzrastają o 5,3%, to w rolnictwie wzrost tych nakładów w stosunku do roku ubiegłego wynosić będzie 8,7%.</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#PoselStasiakLudomir">Szczególne znaczenie dla rolnictwa będzie miała realizacja uchwały IX Plenum KC PZPR, podjętej w uzgodnieniu z władzami naczelnymi ZSL. Uchwała ta koncentruje wszystkie środki materialne i ludzkie na walce o wyższe plony, o likwidację deficytu zbóż i pasz. Duże znaczenie w tym zakresie będzie mieć umocnienie gromadzkiej służby rolnej, co pozwoli na zajęcie się w większym stopniu doradztwem fachowym i organizowaniem procesów wytwórczych bezpośrednio w gospodarstwach rolnych. Temu celowi służyć będzie również powoływanie referentów rolnych w gromadzkich radach narodowych. Troską wszystkich gromadzkich rad narodowych powinno być otoczenie odpowiednią opieką służby rolnej, a zwłaszcza tych osób, które osiedlą się na stałe w gromadach i we wsiach.</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#PoselStasiakLudomir">Ten zbliżający się rok nazwać można początkiem wzmożonych wysiłków o wydobycie dalszych rezerw, jakie jeszcze tkwią w gospodarce rolnej indywidualnej, spółdzielczej i państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#PoselStasiakLudomir">Wieś polska w pełni docenia politykę rolną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego realizowaną przez rząd PRL. Dobitnym wyrazem tego jest chociażby — można to chyba bez większego błędu tak określić — chłopski ruch inwestowania środków własnych w unowocześnienie rolnictwa. Wyrazem tego są na szeroką skalę rozwinięte czyny społeczne, prężność wiejskich organizacji społecznych, a szczególnie kółek rolniczych, i kół gospodyń wiejskich oraz Związku Młodzieży Wiejskiej. Ta dążność wsi do unowocześniania rolnictwa, wprowadzenia urządzeń cywilizacyjnych, dążność do rozwoju oświaty i kultury jest wyrazem poparcia, jakie dają chłopi polscy polityce swojego ludowego państwa. Świadczy ona również o tym, na jak mizernych podstawach opierają swoje polityczne rachuby zwolennicy kardynalskiej koncepcji uczynienia z kościoła klerykalnej partii do walki z postępem.</u>
+ <u xml:id="u-11.39" who="#PoselStasiakLudomir">Wieś polska zawsze była i jest głęboko patriotyczna. Z dużym zainteresowaniem i zadowoleniem śledzi umacnianie się międzynarodowej pozycji Polski, w pełni akceptuje naszą politykę zagraniczną. Ma świadomość tego, że polityka rządu NRF i siły odwetowe tego kraju dalej stanowią zagrożenie pokoju w Europie, że głównym protektorem tych antypolskich, antyradzieckich, antyczechosłowackich, antyenerdowskich sił w NRF są Stany Zjednoczone, te Stany Zjednoczone, które prowadzą barbarzyńską wojnę z bohaterskim narodem wietnamskim. To wszystko powoduje umocnienie przekonania o znaczeniu, jakie dla sprawy polskiej ma jedność krajów socjalistycznych, sojusz ze Związkiem Radzieckim, główną siłą oporu przeciw rewizjonistycznym tendencjom w NRF i imperialistycznym planom podboju świata.</u>
+ <u xml:id="u-11.40" who="#PoselStasiakLudomir">Nasz Klub, głosując za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 i podstawowych założeń planu na rok 1969 oraz ustawy budżetowej, jednocześnie oświadcza, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe skieruje wszystkie swoje siły na to, aby chłopi polscy, -współgospodarze kraju, godnie wypełnili przypadające na nich obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-11.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoki Sejmie! Narodowe, długofalowe plany rozwoju gospodarczego, uchwalanie rocznych planów i budżetów — to na pewno zagadnienie podstawowej, bardzo wysokiej rangi społecznej i politycznej, rangi tym wyższej, iż systematycznie, z roku na rok, wzrasta stopień społecznego zainteresowania tymi zagadnieniami.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselBeneszAndrzej">Szczególnie w ostatnich latach obserwujemy zjawisko coraz bliższego interesowania się społeczeństwa sprawami naszych planów rozwojowych, proporcji tymi planami określanych, budżetem i metodami realizacji, aktualnym stopniem decentralizacji, samodzielnością gospodarzenia się rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselBeneszAndrzej">Nie trzeba podkreślać, jak bardzo prawidłowy społecznie i politycznie jest taki właśnie kierunek rozwoju sytuacji. Nie będzie także chyba nieścisłości w stwierdzeniu, że w naszym społeczeństwie wbrew nie najlepszym narodowym tradycjom, a wprost proporcjonalnie do powszechnego wzrostu poziomu społeczeństwa rośnie także umiejętność liczenia — liczenia własnego budżetu, budżetowych i gospodarczych problemów swego zakładu pracy, swojej rady narodowej, no i gospodarki państwa także. Coraz ściślej pytają nas nasi wyborcy o kwoty i proporcje wydatków, analizują słuszność takich czy innych rozwiązań. Coraz głębiej rozumieją swoje własne partycypowanie w społecznym systemie ekonomicznym kraju, po prostu coraz rzetelniej rozważają gospodarność i to nie tylko w zasięgu swych najbliższych obserwacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselBeneszAndrzej">Problemy gospodarczego liczenia coraz częściej stają się przedmiotem, a czasem nawet dominantą zainteresowań rad narodowych, także i w ich społecznym, przedstawicielskim trzonie. Dobrze i słusznie. Tak rośnie przecież samorządne społeczeństwo, którego budowa jest naszym podstawowym celem.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselBeneszAndrzej">Bieżący dyskutowany przez nas plan i budżet opinia społeczna dość jednoznacznie ocenia jako na pewno trudny, ale — co tak coraz wyżej sobie cenimy — realny.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselBeneszAndrzej">Mimo wielu trudności istnieje społeczny klimat akceptacji potrzeby wyrównania — jak to określamy — napięć, jakie niewątpliwie powstały w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselBeneszAndrzej">Widząc potrzebę tych wyrównań, właściwie, a więc wysoko ocenia się fakt szybkiego tempa rozwoju gospodarki narodowej w wielu dziedzinach, przekraczającego tempo osiągane w dwóch poprzednich latach.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselBeneszAndrzej">Dodatkowym, pozytywnym elementem jest świadomość, że dyskutowany projekt budżetu i planu w znacznie szerszej mierze uwzględnia wiele dezyderatów wniesionych w trakcie zeszłorocznej debaty budżetowej przez nasze komisje sejmowe i postulatów naszych rad narodowych. Mówiąc o zagadnieniach planu i budżetu na rok 1968 i o założeniach na rok 1969 — należy przede wszystkim stwierdzić, że generalnie mają one na celu dostosowanie bieżących potrzeb i możliwości naszej gospodarki w najbliższych dwóch latach do ogólnych założeń i kierunków planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiany plan i budżet z pełnym realizmem uwzględnia elementy konkretnej sytuacji gospodarczej, powstałej w wyniku zróżnicowanej realizacji zadań 1967 roku.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselBeneszAndrzej">Jego podstawowym, słusznym celem jest stworzenie warunków utrwalenia i umocnienia istniejących osiągnięć gospodarczych oraz wspomniana już wyżej konieczność przezwyciężenia powstałych opóźnień i niewłaściwych proporcji.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselBeneszAndrzej">Podstawowym kierunkiem projektu planu jest dążenie do zapewnienia — założonego w planie 5-letnim — wzrostu stopy życiowej ludności, przy równoczesnym dalszym rozwoju gospodarki narodowej, unowocześnieniu jej struktury oraz zapewnieniu właściwej jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiany projekt narodowego planu gospodarczego zakłada dalszy wzrost spożycia w warunkach równowagi na rynku wewnętrznym i równowagi w stosunkach handlowych z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselBeneszAndrzej">W konstrukcji planu szczególny akcent położony został na konieczność dalszej intensyfikacji gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselBeneszAndrzej">Wyrazem tych głównych niejako kierunkowych tendencji jest przyśpieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego o 4,8% w roku przyszłym i o 6,3% w roku 1969, wzrost produkcji czystej przemysłu o 7,7% i wzrost spożycia dóbr konsumpcyjnych przez ludność o prawie 5%.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselBeneszAndrzej">Te podstawowe, pozytywne i w pełni akceptowane momenty nie mogą jednak przesłonić faktu, że przedmiotem naszej wspólnej troski jest utrzymanie właściwych proporcji, zwłaszcza pomiędzy grupami — „A” i — „B”, przełamanie rozbieżności między bieżącymi naciskami a społeczną i gospodarczą prawidłowością perspektyw.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselBeneszAndrzej">Było i jest podstawową dla nas wszystkich oczywistą prawdą, że na pierwszym miejscu zawsze stawiamy długofalowy, rytmiczny rozwój, że najważniejszą dla nas rzeczą jest taki wzrost nakładów inwestycyjnych, jaki będzie mógł w pełni, na mocnym, rzetelnym fundamencie zabezpieczyć rozwój naszej nowoczesnej gospodarki, zabezpieczyć pracę ludziom. Taka jest prawda, takie są podstawowe kierunki wyrażone w omawianym dzisiaj planie i budżecie; takie jest również i nas wszystkich, także Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, bezsporne w tej sprawie zdanie.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiane dysproporcje wystąpiły szczególnie w postaci rozwarcia pomiędzy wzrostem siły nabywczej społeczeństwa a produkcją przedmiotów spożycia, po prostu towarowym pokryciem zasobów pieniężnych, którymi dysponuje ludność.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselBeneszAndrzej">Przewiduje się, że łącznie zasoby pieniężne społeczeństwa wyniosą w roku następnym około 143 mld zł wobec 125 mld zł w bieżącym roku, z czego na zasoby gotówkowe przewiduje się na rok następny około 52 mld zł. Czyli rozbieżność jest tu około 18 mld zł. Natomiast stan zapasów towarów w handlu, łącznie ze stanem zapasów artykułów konsumpcyjnych w przemyśle osiągnie w roku 1968 około 133 mld zł wobec około 123 mld zł roku bieżącym. Wzrost tylko o 10 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselBeneszAndrzej">Zasoby pieniężne ludności rosną więc szybciej niż pokrycie towarowe. Sytuację na tym odcinku poprawiają jednak korzystne zmiany zachodzące w strukturze tych zasobów pieniężnych, będących w bezpośredniej dyspozycji społeczeństwa; rosną bowiem systematycznie wkłady oszczędnościowe i to wkłady w dużej części docelowe — stabilizując tym samym nadmierną, ewentualną ruchliwość tych środków. Niemała jest również wysokość zadłużenia ludności z tytułu rozmaitego rodzaju kredytów. Zadłużenie to wyniesie na koniec bieżącego roku prawie 48 mid zł, i jest ono więc niemal pełnym równoważnikiem posiadanych oszczędności.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselBeneszAndrzej">Istniejący stan rzeczy w pełni więc uzasadnia aktualnie prowadzoną politykę gospodarczą naszego państwa. Nieco podobnym w swych skutkach zjawiskiem jest fakt przekraczania założeń planu 5-letniego, planu rocznego także, w zakresie zatrudnienia oraz fakt niedostatecznego wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselBeneszAndrzej">Wszystkie te momenty, powodujące wzrost napięć w naszej gospodarce narodowej, w poważnej mierze neutralizują podjęte przez nas kroki, których wyrazem jest właśnie dyskutowany, słuszny w swych koniecznościach plan.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselBeneszAndrzej">Kolejna grupa zagadnień o podstawowym znaczeniu dla naszej gospodarki — to sprawy rolnictwa. Sytuacja na tym odcinku bardzo głęboko każdego z nas dotyczy i interesuje.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselBeneszAndrzej">W pełni doceniamy i podpisujemy się pod słusznością naszego kierunku polityki rolnej i prawidłowością tego ogromnego wysiłku społecznego podejmowanego przez nas na rzecz j rozwoju rolnictwa, wysiłku ciężkiego, ale koniecznego, aby mogło ono zaspokoić wszystkie nasze w tym względzie potrzeby, potrzeby społeczeństwa o coraz bardziej wzrastającej sile nabywczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselBeneszAndrzej">Mówiąc o planie i budżecie, o zasadniczych zrębach naszej gospodarki, o podstawowych problemach krajowych, nie można pominąć spraw obronności, pewnego wzrostu wydatków na ten cel. Ale nie ma chyba w tym kraju nikogo uczciwie i szeroko myślącego, który by w istniejącej sytuacji nie uznawał tych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! Omawiając podczas sejmowej debaty plan i budżet, oprócz ujęć i stwierdzeń generalnych, podejmujemy w naszej dyskusji zagadnienia głębiej wchodzące w po- ) szczególne działy planu i budżetu. Jest rzeczą zrozumiałą, że czynimy to w ramach naszych ukierunkowań partyjnych, komisyjnych, a często i zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselBeneszAndrzej">Niech mi więc wolno będzie w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego nieco szerzej omówić kilka zagadnień z kierunków, na których Stronnictwo Demokratyczne skupia swą szczególną uwagę, zgodnie z naszymi programowymi założeniami działalności.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselBeneszAndrzej">Wielokrotnie — także i z tej trybuny — dawaliśmy wyraz naszej trosce o rozwój szeroko społecznie i ekonomicznie pojmowanych i usług, koniecznych dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej, obejmujących tak bogate i różnorakie dziedziny usług niematerialnych, jak i usług materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselBeneszAndrzej">Jest faktem, że w miarę rozwoju uprzemysłowienia kraju coraz wyraźniej rysuje się rola i współzależność produkcji i usług. Wraz z rozwojem społeczeństwa rosną proporcje jego wydatków na zakup wyrobów przemysłowych i na opłacenie usług. Szeroko i parokrotnie, także i w Sejmie — zwłaszcza na naszym wrześniowym posiedzeniu — dyskutowaliśmy te problemy. Z zadowoleniem należy więc przyjąć fakt, że omawiany plan i budżet konsekwentnie kontynuują tendencje, jakie wszyscy uznaliśmy w tym zakresie za słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselBeneszAndrzej">Podstawową część usług dla ludności, usług typu materialnego — świadczy drobna wytwórczość. Jej plan na rok 1968 i założenia planu na 1969 r. nastawione są głównie na poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego, na lepsze zaspokojenie potrzeb usługowych ludności, na zwiększenie dostaw produkcji na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselBeneszAndrzej">Podstawowe zagadnienia kierunkowej działalności gospodarczej drobnej wytwórczości w latach 1968 i 1969 zakładają ponadto lepsze dostosowanie produkcji i usług do wymagań rynku, wzmożenie uzasadnionej kooperacji przedsiębiorstw drobnej wytwórczości z przemysłem kluczowym, aktywizację gospodarczą terenów słabo rozwiniętych, rozwój pracy nakładczej oraz zwiększenie stopnia wykorzystania w działalności drobnej wytwórczości surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselBeneszAndrzej">Wartość produkcji towarowej drobnej wytwórczości — w porównaniu do wykonania przewidywanego w roku obecnym — będzie wzrastała z ponad 107 mld zł do prawie 114 mld zł w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#PoselBeneszAndrzej">Łączny plan wartości usług dla ludności w części uspołecznionej drobnej wytwórczości przewiduje wzrost zadań na rok 1968 r. w porównaniu do 1967 r. o około 6,5 mld zł. Podstawowym pionem organizacyjnym, świadczącym usługi dla ludności w uspołecznionej drobnej wytwórczości, będzie nadal spółdzielczość pracy, której udział w globalnej kwocie wartości usług świadczonych przez piony drobnej wytwórczości będzie wynosił w roku następnym ponad 67%.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#PoselBeneszAndrzej">Ponieważ gospodarczo podstawowym zagadnieniem lat 1968 i 1969 jest utrzymanie prawidłowych proporcji pomiędzy podażą towarów i usług a siłą nabywczą ludności — wydaje się, że w trosce o pełniejsze zaopatrzenie rynku w poszukiwane towary i usługi należy w jeszcze większej niż dotychczas mierze sięgnąć do możliwości reprezentowanych przez drobną wytwórczość.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#PoselBeneszAndrzej">Mówiąc o drobnej wytwórczości, jej zadaniach i możliwościach, mamy również na myśli i rzemiosło indywidualne, którego żywy w ostatnich 2 latach rozwój zabezpieczony został szeregiem odpowiednich aktów normatywnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#PoselBeneszAndrzej">Plan na rok 1968 przyjmuje, że liczba indywidualnych zakładów rzemieślniczych wyniesie 164 tys., a liczba zatrudnionych — łącznie z uczniami — 305 tys. osób. Obroty rzemiosła w roku 1968 określa się kwotą 30 mld zł, co oznacza wzrost w stosunku do obrotów przewidywanych na ten rok o około 2,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#PoselBeneszAndrzej">W ramach tak ocenianych obrotów' rzemiosła — obroty z tytułu sprzedaży, usług i wyrobów dla ludności wyniosą ponad 18 mld zł, w tym za usługi 11 mld zł, a za wyroby 7 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#PoselBeneszAndrzej">Powyższy rozwój rzemiosła indywidualnego oraz rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu generalnie zgodny jest z uznaną w naszym kraju celowością wszechstronnego wykorzystania jego potencjału gospodarczego w ramach społecznych potrzeb określanych wskaźnikami narodowych planów gospodarczych. Znalazło to zresztą swój wyraz w odpowiednich dokumentach IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego. W dokumentach tych została przyjęta pewna podstawowa hierarchia społecznego znaczenia poszczególnych kierunków działalności gospodarczej rzemiosła i związanego z tą określoną hierarchią stopnia pomocy i poparcia, jakiego państwo udziela rzemiosłu. Przypominam te hierarchie: usługi dla ludności, produkcja małoseryjna atrakcyjnych towarów na rynek, produkcja eksportowa i antyimportowa.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#PoselBeneszAndrzej">W obserwowanej przez nas aktualnie praktyce bardzo żywego rozwoju rzemiosła, hierarchia ta ostatnio uległa nieco deformacji. Obserwuje się pewne nieprawidłowości struktury obrotów rzemiosła, dysproporcje w rozwoju poszczególnych dziedzin jego działalności. Rzemieślnicza spółdzielczość — posiadająca na swym koncie duży dorobek społeczny, organizatorski i gospodarczy — będzie w nadchodzącym okresie musiała większą uwagę skupić na dalszej rozbudowie swej funkcji zaopatrywania rzemiosła, na rozwoju działalności usługowej dla ludności i na objęciu większej ilości warsztatów rzemieślniczych rozdziałem zleceń. Wszystkie te procesy i problemy obserwowane są także przez Stronnictwo Demokratyczne z uwagą i z pełną świadomością potrzeby ich bieżącej regulacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#PoselBeneszAndrzej">Niemal przez wszystkie dokumenty planu i budżetu przewijają się zagadnienia prawidłowości wykorzystywania środków przyznawanych na inwestycje. W centrum uwagi społeczeństwa znajduje się przecież bardzo napięta sprawa realizacji planu budownictwa mieszkaniowego. W toku naszej debaty nad planem 5-letnim komisje sejmowe zgłaszały postulat powiększenia dla budownictwa mieszkaniowego zadań ujętych w planie pierwotnym. Centralna Rada Związków Zawodowych sprecyzowała nawet konkretny dezyderat wyrażający się liczbą około 100 tys. dodatkowych, ponad plan, izb mieszkalnych. Ponieważ realizacja tych założeń natrafia na ogromne, dobrze nam wszystkim znane trudności, należałoby podjąć wszelkie możliwe wysiłki, aby w latach 1968—1969 zrealizować przyjęte wielkości wzrostu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-13.39" who="#PoselBeneszAndrzej">Mówiąc o prawidłowym gospodarzeniu środkami przeznaczonymi na nakłady inwestycyjne, warto chyba omówić szczególnie interesującą Stronnictwo Demokratyczne sprawę aktywizacji małych miast i osiedli. Z myślą o ich ożywieniu utworzony został uchwałą Rady Ministrów z września ubiegłego roku Fundusz Aktywizacji Małych Miast. Na fundusz ten, w słusznej trosce o rozwój małych ośrodków, przeznaczono w pięciolatce 1,5 mld zł, z tego 200 mln zł na rok bieżący. Z tych 200 mln zł wykorzystano 96 mln zł, a są województwa, w których wykorzystanie tego funduszu praktycznie równa się zeru. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że jest to pierwszy rok działania tego funduszu, a zarazem swego rodzaju eksperyment, ale na pewno powstało tutaj zbyt wielkie rozwarcie pomiędzy słusznymi kierunkowo decyzjami a ich realizacją. Wydaje się, że nie w pełni wzięliśmy pod uwagę korelację chęci i warunków. Zdaje się, że zbyt sztywno sformułowaliśmy założenia korzystania z tych kwot.</u>
+ <u xml:id="u-13.40" who="#PoselBeneszAndrzej">Z problemem aktywizacji małych miast, z ich szansami rozwojowymi łączą się sprawy turystyki i ochrony zabytków. Cieszyć się należy, iż z przedstawionych nam dokumentów państwowych wynika bardzo znaczny rozwój stanu urządzeń turystycznych, ruchu turystycznego oraz niemały, bo o 12% wzrost zatrudnienia w tym pionie. Rozwój turystyki to jest na pewno dodatkowa możliwość rozwoju dla małych miasteczek, ale to także — a raczej przede wszystkim — zjawisko o dużym ogólnym znaczeniu społecznym. Turystyka — to nie tylko problem rekreacji i regeneracji, jest to także problem wychowania społecznego, właściwej gospodarki wolnym czasem i nowymi możliwościami, jakie on z sobą niesie.</u>
+ <u xml:id="u-13.41" who="#PoselBeneszAndrzej">Podstawowymi odcinkami szeroko pojętych usług są: oświata, nauka i kultura. Stronnictwo Demokratyczne zawsze głęboko było i jest zainteresowane tą problematyką. W naszym ustroju zagadnienia te zawsze miały i mają wysoki walor. Wyrazem tego są duże środki, jakie państwo na nie przeznacza. Również i w obecnym budżecie środki te są przecież niemałe.</u>
+ <u xml:id="u-13.42" who="#PoselBeneszAndrzej">Ogółem wydatki na naukę, oświatę i wychowanie wzrosną na rok następny o prawie 300 mln zł, w tym na szkolnictwo wyższe około 11%, na szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie — o 3,6%, na szkolnictwo zawodowe — o 16%.</u>
+ <u xml:id="u-13.43" who="#PoselBeneszAndrzej">W stosunku do założeń pięciolatki liczba oddziałów w szkolnictwie ogólnokształcącym i zawodowym w 1968 r. wyprzedza te założenia o 5.800 oddziałów. Również liczba izb lekcyjnych wyprzedza wycinkowe założenia wynikające na ten rok z planu 5-letniego. Zarysuje się korzystniejsza niż przyjęta w planie 5-letnim sytuacja w zakresie możliwości podejmowania dalszej nauki przez absolwentów szkół podstawowych. Są to wszystko naprawdę wielkie osiągnięcia, tym większe, że przecież równolegle zdobywamy się na ogromny wysiłek przeprowadzania powszechnej reformy oświaty i wychowania. Ten stan rzeczy i zadania nakreślone planem wymagają pełnej koncentracji wszystkich możliwości władz oświatowych, czuwania nad przebiegiem reformy oraz szczególnego liczenia się z opinią i uwagami społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.44" who="#PoselBeneszAndrzej">Pełnej troski wymaga też sprawa prawidłowego wykorzystywania środków przeznaczonych przez państwo na naukę i oświatę. Na tym odcinku wiele spraw czeka jeszcze na optymalne rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-13.45" who="#PoselBeneszAndrzej">W działach wydatków na kulturę i sztukę ze szczególną uwagą przeanalizowaliśmy wzrost nakładów na rozwój bazy środków masowego przekazu: prasy, radia i telewizji. Polityczna i społeczna ranga tych zagadnień nie wymaga argumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.46" who="#PoselBeneszAndrzej">Z głębokim zadowoleniem kwitujemy także fakt, że wreszcie na rozwój, tak bardzo dotychczas zaniedbanej, bazy poligraficznej w obecnym budżecie — a w takiej skali chyba po raz pierwszy — znalazły się odpowiednie środki.</u>
+ <u xml:id="u-13.47" who="#PoselBeneszAndrzej">Pozwólcie Koleżanki i Koledzy Posłowie, że na zakończenie jeszcze krótko omówię ciekawy zespół zjawisk, jak najściślej związanych z problematyką planowania i budżetowania. Otóż z pewnością ze swojej własnej praktyki potwierdzicie fakt, iż ostatnio coraz częściej w pracach nad terenowymi projektami planów i budżetów intensywnie szuka się nowych form pracy, że sięga się coraz głębiej do konfrontacji opracowywanych projektów ze zdaniem społeczeństwa i że konfrontacje te wyzwalają coraz szersze społeczne inicjatywy. W sumie te ciekawe i cenne zjawiska świadczą o wdrażaniu coraz wartościowszych treści i form działania organów przedstawicielskich, a więc społeczeństwa, a przecież, właśnie ten realny, ale niełatwy plan i budżet dla swego pełnego wykonania wymagać będą szczególnie szerokiego zaangażowania wszystkich sił społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.48" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! Stopień i jakość wykonania zadań bieżącego roku, utrzymanie tempa rozwoju określonego założeniami planu 5-letniego, realizacja omawianego dzisiaj planu i budżetu na rok 1968 i założeń na rok 1969, pozwolą wbrew wielu trudnościom uparcie, ale spokojnie, wypełniać nasze piany, zwiększać nasz wysiłek dla budowy nowych, wielkich wartości społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.49" who="#PoselBeneszAndrzej">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przyjęciem omawianego dzisiaj planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 oraz założeń na rok 1969, a także za przyjęciem sprawozdania rządu za rok 1966, zapewniając równocześnie, że reprezentowane przez Stronnictwo Demokratyczne środowiska społeczne w pełni widzą swoje miejsce i swój udział w realizacji zadań, które dzisiaj przyjmiemy.</u>
+ <u xml:id="u-13.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 16.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Pierwszy po przerwie przemawiać będzie poseł Igor Łopatyński.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Jako pierwszy zabierze głos poseł Igor Łopatyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Na tle ogólnego, pomyślnego przebiegu realizacji planu gospodarczego w ciągu dwóch pierwszych lat bieżącego pięciolecia ujawniły się, a w pewnym sensie pogłębiły w roku bieżącym, niekorzystne objawy w naszej działalności gospodarczej, zrodziły się poważne napięcia i trudności. Zaliczyć do nich trzeba:</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselLopatynskiIgor">—niepełne wykonanie planu produkcji na zaopatrzenie rynku i jej niedostateczny wzrost w stosunku do założeń planu 5-letniego, jak i w odniesieniu do zwiększonej siły nabywczej społeczeństwa, —niepełne wykonanie planu akumulacji finansowej w przemyśle przez szereg resortów.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselLopatynskiIgor">Niepokojące są jednak przede wszystkim tendencje do przekraczania planów zatrudnienia, zachwianie proporcji między wzrostem płac a wydajnością pracy, naruszenie dyscypliny finansowej, szczególnie w zakresie realizacji inwestycji, rozluźnienie w zakresie dyscypliny pracy i gospodarki funduszem płac, co nabiera szczególnej wymowy wobec planowanego dalszego wzrostu zatrudnienia, wzrostu realnych płac oraz wobec podjętych ostatnio decyzji o podwyżce rent i emerytur. W sumie oznacza to bowiem zwiększenie dochodów społeczeństwa w przyszłym roku o około 17 mld zł. Szacunkowo można stwierdzić, że płace realne w latach 1966—1967 wzrosły o około 6%, a więc znacznie szybciej, niż przewidywały to założenia planu 5-let- niego, które dla całego pięciolecia, ustaliły ich wzrost w granicach 10%.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselLopatynskiIgor">W tej sytuacji powstaje problem zasadniczy, czy resorty, zjednoczenia i poszczególne zakłady dzięki lepszej działalności doprowadzą do złagodzenia występujących napięć w naszym życiu gospodarczym, czy też te niepokojące zjawiska będą się pogłębiały.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoka Izbo! Jak wynika z oceny projektu planu gospodarczego na rok 1968, przedstawionej przez generalnego sprawozdawcę, posła Wiktora Obolewicza, mamy pełne realne szanse na wykonanie podstawowych zadań w nadchodzącym roku. Warunkiem jednak możliwie najpełniejszego ich wykonania, generalnym nakazem czasu staje się pełna i wszechstronna realizacja uchwał VII Plenum KC PZPR. Postawiły one przed naszą gospodarką wiele poważnych zadań, których wspólnym mianownikiem jest usprawnienie organizacji produkcji oraz zarządzania zakładem pracy i całą gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselLopatynskiIgor">Do realizacji uchwał, począwszy od listopada 1966 r., włączył się olbrzymi aktyw działaczy partyjnych i samorządowych, ekonomistów działających w powołanych komisjach usprawnienia organizacji produkcji, poczynając od wydziałowych, a na resortowych komisjach kończąc. Działalność ich natrafiła na bardzo podatny grunt wśród załóg produkcyjnych. W pierwszym i drugim etapie działalności komisje zebrały od załóg i opracowały dziesiątki i setki tysięcy wniosków, zmierzających do poprawy organizacji zarządzania produkcją. Dla ilustracji można podać, że w okręgu płockim zgłoszono i przyjęto do realizacji 2.100, a w zakładach przemysłowych stolicy ponad 6 tys. wniosków. W całym resorcie przemysłu ciężkiego przed jego reorganizacją zgłoszono ponad 59.800 wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselLopatynskiIgor">Zaangażowanie szerokiego aktywu, wciągnięcie do tej problematyki całych załóg zakładów pracy spowodowało, że już w pierwszym etapie zanotowaliśmy znaczne ożywienie w działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselLopatynskiIgor">Realizacja niektórych wniosków dała efekty przede wszystkim w postaci poprawy rytmiczności wykonawstwa planów i to poczynając już od pierwszego kwartału bieżącego roku. Dorobkiem pierwszego etapu realizacji jest wprowadzenie wielu usprawnień techniczno- organizacyjnych, co dało już w efekcie wiele milionów złotych oszczędności. Realizacja wniosków zgłoszonych tylko w okręgu płockim przysporzy w skali rocznej oszczędności rzędu 300 do 400 mln zł. Pozwala to na wyobrażenie, jakie rezultaty można będzie pozyskać w skali całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselLopatynskiIgor">Są także efekty nieewidentne w działalności nad realizacją uchwał VII Plenum w postaci wzrostu zaangażowania załóg w procesie produkcji, pełniejszego zrozumienia problemów ekonomiczno-organizacyjnych zakładów pracy, a tym samym konkretnych zadań planowych. Stanowi to nieprzeliczalny na złotówki, ale jakże cenny kapitał społeczno-politycznego zaangażowania, który szybko może procentować w postaci konkretnych złotówek, ale też z racji jego nie wy mierności łatwo go stracić.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselLopatynskiIgor">Na podstawie zgłoszonych do komisji i opracowanych przez nie wniosków sporządzone zostały zakładowe programy usprawniania organizacji produkcji, które zostały zatwierdzone przez konferencje samorządu robotniczego i skierowane do realizacji przez jednostki administracyjne. Jednocześnie wiele wniosków skierowano do analizy i wprowadzenia w życia przez zjednoczenia i resorty. Jednak — jak stwierdził Wiceprezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz w wystąpieniu na X Plenum KC PZPR — — „Wiele zakładów, zjednoczeń, a nawet niektóre resorty opracowały projekty planów na rok 1968, jak gdyby w oderwaniu od uchwał VII Plenum. Nie wzięto nawet często pod uwagę zmian na lepsze, jakie faktycznie uzyskano od roku 1967 w poprawie rytmiczności produkcji, w usprawnieniach organizacyjnych i technicznych”.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselLopatynskiIgor">Fakty świadczą, że w niektórych zjednoczeniach nie zainteresowano się jeszcze na serio wnioskami skierowanymi do nich przez zakłady pracy. Oto przykład. Na odbyte przed dwoma tygodniami posiedzenie Komitetu Zakładowego PZPR w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku, poświęcone realizacji wniosków, zgodnie z programem zatwierdzonym przez KSR, przyjechał dyrektor techniczny Zjednoczenia Przemysłu Rafinerii Nafty, który potrafił ustosunkować się tylko do czterech wniosków, a o pozostałych 30 w ogóle nie wiedział.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselLopatynskiIgor">W zakładach WSK Warszawa, na 12 wniosków zjednoczenie ustosunkowało się tylko do 5. Z zakładów resortu przemysłu lekkiego skierowano do zjednoczeń ponad 4 tys. wniosków, z których dotychczas rozpatrzono i po części wprowadzono do praktyki około 900.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselLopatynskiIgor">Mimo wyraźnych wskazań VII Plenum, na przestrzeni roku bieżącego obserwujemy wyższy wzrost zatrudnienia pracowników umysłowych, w tym nie tyle grupy inżynieryjno-technicznej, ile — co musi niepokoić — grupy administracyjno-biurowej, aniżeli robotników.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselLopatynskiIgor">W budownictwie, na przykład, pracowników umysłowych przybyło ponad 11%, a robotników tylko 6,3%. W skali całej gospodarki w ciągu 9 miesięcy bieżącego roku, w porównaniu do ubiegłego roku, liczba pracowników umysłowych wzrosła o ponad 39 tys. osób. Szczególnie wysoki wzrost obok budownictwa obserwuje się w tym względzie w przemyśle maszynowym, lekkim, górnictwie, w chemii. Nic też dziwnego, że przy takim — w gruncie rzeczy formalnym tylko stosunku wielu jednostek administracyjnych do zadań wynikających z uchwał VII Plenum KC PZPR — w założeniach do planu na rok 1968 postulowano ustalenie zatrudnienia na poziomie o ponad 210 tys. osób przekraczającym uzasadnione i dopuszczalne granice ustalone w planie na lata 1967—1968.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselLopatynskiIgor">W konsekwencji wydajność pracy miałaby się w 1968 r. obniżyć, a fundusz płac zwiększyć o około 8 mld zł. Oznaczałoby to utrzymanie i pogłębienie niepokojącej tendencji, która wyraża się w fakcie, że w roku bieżącym wzrost wydajności pracy w niektórych dziedzinach gospodarki osiągnięty został w około 50% drogą zwiększenia zatrudnienia. Świadczy to, że w wielu kręgach administracji gospodarczej utrzymuje się jeszcze organizacyjna rutyna — dążenie do rozwiązywania złożonych problemów organizacyjnych poprzez ekstensywne metody gospodarowania, a tym samym hamowanie postępu w rozwoju gospodarki narodowej i w zmniejszeniu dystansu dzielącego nas od krajów wysoko rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselLopatynskiIgor">W tej sytuacji szczególna rola przypada konferencjom samorządu robotniczego, które powinny bardzo wnikliwie i krytycznie analizować plany techniczno-ekonomiczne zakładów na rok 1968 i później na rok 1969, głównie odnośnie do zamierzeń administracji zakładów w dziedzinie właściwej gospodarki siłą roboczą oraz dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselLopatynskiIgor">Niezbędna jest pełna mobilizacja aktywu polityczno-gospodarczego, a w konsekwencji całej opinii społecznej do walki o zwiększenie wydajności pracy. Równocześnie, jak wykazują dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące przemysłu i budownictwa oraz dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące całej gospodarki narodowej — poczynając od 1965 r. obserwuje się zjawisko systematycznego pogarszania się dyscypliny pracy. Wzrasta niepokojąco liczba godzin nie przepracowanych z różnych przyczyn, zwiększa się ilość godzin nadliczbowych. Wobec niepokojąco szybkiego wzrostu świadczeń państwa z tytułu zasiłków chorobowych, wydaje się celowe wzmożenie przez Ministerstwo Zdrowia i ZUS kontroli zasadności zwolnień lekarskich. Ze szczególną troską i uwagą należy traktować w tej mierze również wzrost wypadków przy pracy i dążyć do radykalnej poprawy sytuacji i działalności służby bhp oraz inspektorów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselLopatynskiIgor">Działalności gospodarczej na wszystkich szczeblach powinna równocześnie towarzyszyć konsekwentna dyscyplina finansowa i gospodarcza, atmosfera umiaru i rozsądku w celowym wykorzystywaniu funduszu premiowego, w sprzyjającym wzrostowi wydajności pracy awansowaniu i przeszeregowywaniu pracowników, w umiejętnym gospodarskim wydatkowaniu funduszów przeznaczonych na inwestycje zakładowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselLopatynskiIgor">Rząd podjął już i przygotowuje dalsze niezbędne posunięcia, zmierzające do zaostrzenia dyscypliny finansowej, zwiększenia odpowiedzialności administracji gospodarczej i państwowej za celowe wykorzystanie funduszów państwowych i społecznych. Wszystkie te postanowienia, które eliminują rozrzutność, brak gospodarności i ładu spotykają się z pełnym zrozumieniem i poparciem ogółu społeczeństwa, klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Stojąc w obliczu planu gospodarczego na 1968 r., planu trudnego, napiętego i niezwykle ważnego z punktu widzenia całego pięciolecia, możemy stwierdzić, że jego wykonanie we wszystkich dziedzinach gospodarki wymagać będzie poważnego wysiłku organizacyjnego całej administracji, aktywności załóg i mobilizacji całego społeczeństwa. Wraz z pełną i systematyczną realizacją uchwał VII Plenum KC PZPR są to istotne elementy, które wpływają w decydującej mierze na realność naszych zamierzeń. Warunkiem realizacji programu nakreślonego przez Komitet Centralny PZPR w tej mierze jest niesłabnące tempo pracy w celu doskonalenia organizacji produkcji i pełnego wprowadzenia w życie już opracowanych programów działania. Program nakreślony przez VII Plenum nie może być zamknięty w określonym przedziale czasu, nie może być traktowany kampanijnie. Wcielanie go w życie powinno być procesem ciągłym, pogłębianym, idącym w parze z naszą codzienną działalnością gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselLopatynskiIgor">Właściwie pojęta twórcza postawa, dyscyplina oraz wyobraźnia gospodarcza, konieczne są na każdym stanowisku pracy. Robotnik czy inżynier, powinien pracować z pełnym przekonaniem, że dobrze i mądrze realizując odpowiedzialne zadania, przyczynia się do pomnażania majątku ogólnonarodowego i potęgi naszego kraju, że uczestnicząc w wielkim dziele budownictwa socjalistycznej Polski przyczynia się do postępu ogólnonarodowego i wzrostu własnego dobrobytu.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Gregorek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony na obecnym posiedzeniu Sejmu projekt planu zakłada dalszy wzrost produkcji przemysłowej o 7,1% w 1968 r., a w założeniach na 1969 r. — o 7,8%. W projekcie tym przemysł maszynowy charakteryzuje znacznie wyższe, bo wynoszące 11,2% tempo przyrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselGregorekBoleslaw">Zakładany w przemyśle maszynowym wzrost produkcji jest tym wyższy, że trzeba go będzie uzyskać przy jednocześnie dalszej, wydatnej poprawie jakości i nowoczesności produkowanych wyrobów. Zważywszy jednak, że jest on podyktowany potrzebą zaopatrywania ciągle dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej w wysoko wydajne maszyny i urządzenia, koniecznością zwiększenia eksportu wyrobów dla pokrycia wzrastających potrzeb importowych i zrównoważenia bilansu handlu zagranicznego, wzrostem zapotrzebowania rynku wewnętrznego na coraz nowsze, atrakcyjniejsze, a zarazem poszukiwane artykuły pochodzenia przemysłowego — należy go w tym aspekcie uznać za w pełni uzasadniony i odzwierciedlający rzeczywiste potrzeby systematycznego wzrostu stopy życiowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselGregorekBoleslaw">Najistotniejszym jednak momentem obecnego projektu planu jest to, że przeciwstawia się on nadmiernemu, nieracjonalnemu wzrostowi zatrudnienia, jaki towarzyszy na przestrzeni ostatnich lat realizacji zadań gospodarczych. Plan przewiduje uzyskanie planowanego przyrostu produkcji o około 65% w wyniku wzrostu wydajności pracy. Oznacza to, że zgodnie z planem, wydajność pracy ma wzrosnąć o 7,1% w przeliczeniu na jednego robotnika i jest wyższa od podstawowych założeń planu na rok 1968, który przewidywał wzrost o 6,5%, a także wyższa od wycinka planu 5-letniego. A zatem wzrost wydajności pracy jest zagadnieniem o kluczowym, decydującym w chwili obecnej znaczeniu, wymagającym zwłaszcza od wszystkich przedsiębiorstw i zjednoczeń, ale także i resortów, zwrócenia szczególnej uwagi na cały kompleks zagadnień i podjęcia wielu energicznych przedsięwzięć w zakresie organizacji produkcji i zarządzania, poprawy dyscypliny pracy, zwiększenia efektywności postępu technicznego i tą drogą obniżki pracochłonności.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselGregorekBoleslaw">W zakresie zatrudnienia i jego struktury zachodzi potrzeba podjęcia prac w przedsiębiorstwach w celu wdrożenia norm obsad oraz normatywu zatrudnienia służb pomocniczych, zaplecza technicznego i administracji. Są to bowiem zagadnienia nierozerwalnie związane z właściwym wykorzystaniem potencjału ludzkiego i w tym aspekcie ze stałym wzrostem wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselGregorekBoleslaw">Na konieczność zwrócenia większej uwagi i zajęcia się tymi wszystkimi sprawami wskazało VII Plenum KC PZPR, a szeroka dyskusja załóg nad wcieleniem w życie jego uchwały, wypracowane w tym zakresie wnioski i postulaty — w pełni tę konieczność potwierdziły. Trzeba bowiem stwierdzić, że uchwała VII Plenum natrafiła na podatny grunt wśród szerokich rzesz załóg fabrycznych oraz że ich aktywność i zainteresowanie towarzyszyły pracom komisji zakładowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wielka, bo wynosząca ponad 60 tys. ilość zgłoszonych i przyjętych do realizacji wniosków oraz ich struktura, wskazują na to, że pragmatyka racjonalnej organizacji i zarządzania zyskała w zakładach przemysłu maszynowego duże zrozumienie i pozytywne przyjęcie wśród załóg i że dokonany został dość gruntowny przegląd zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wytworzony klimat wokół uchwały VII Plenum KC PZPR i efektywne zaangażowanie szerokich rzesz pracowniczych zdecydowały o tym, że już w toku prac komisji zakładowych dały się zauważyć pozytywne zmiany w rytmiczności pracy zakładów, co znalazło z kolei odbicie w realizacji zadań planowych. Równocześnie jednak — szczególnie po zakończeniu prac komisji zakładowych nad opracowaniem programów usprawnienia organizacji produkcji — obserwuje się wiele występujących ujemnych zjawisk. Na przykład na terenie woj. kieleckiego w I i II kwartale bieżącego roku ilość godzin przestojowych w przeliczeniu na 100 robotników grupy przemysłowej wynosiła około 125, natomiast w III kwartale wzrosła do 170 godzin. Również ilość godzin nie przepracowanych na 100 robotników grupy przemysłowej wzrosła w stosunku do roku ubiegłego o 4% i wyniosła w I półroczu około 12.300, a w III kwartale aż 10.500 godzin. Oznacza to, że w III kwartale bieżącego roku ilość przepracowanych godzin stanowiła ponad 90% ilości godzin nie przepracowanych z dwóch pierwszych kwartałów. Na ten stan rzeczy wpływ miał wzrost o 11% godzin nie przepracowanych z tytułu chorób, a także z tytułu nieusprawiedliwionej absencji.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselGregorekBoleslaw">W sumie ilość godzin nie przepracowanych wynosi 13,3% nominalnego czasu pracy, podczas gdy w ubiegłym roku wynosiła 12,8%. Obserwujemy także zjawisko nieprawidłowego gospodarowania siłą roboczą, przekraczania limitu zatrudnienia, przy jednoczesnym wzroście godzin nadliczbowych. W tym zakresie notujemy także szybszy wzrost godzin nadliczbowych w III kwartale w porównaniu do I i II. Wzrosła również ilość braków, na przykład w I półroczu bieżącego roku w 15 zakładach przemysłu maszynowego, zlokalizowanych na terenie woj. kieleckiego, zarejestrowano w produkcji wzrost braków w porównaniu do ubiegłego roku o 18%, podczas gdy wartość produkcji towarowej w omawianych zakładach wzrosła o niespełna 8%.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wartość zareklamowanych wyrobów wzrosła o 5,4%, a straty z tego tytułu wzrosły o 7,8%.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselGregorekBoleslaw">Niskie również było wykorzystanie funduszu na rozwój nowej techniki i postęp techniczny; średnio w tych zakładach fundusz ten wykorzystano tylko w 70%.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wszystkie te przykłady potwierdzają istnienie poważnych rezerw i ścisłą zależność realizacji planu na rok 1968 od realizacji uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselGregorekBoleslaw">Fakt ten potwierdzili również posłowie z Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w czasie wizytacji kilkudziesięciu zakładów przemysłu maszynowego. Stwierdzili oni z jednej strony wielkie zainteresowanie załóg problematyką VII Plenum KC, a z drugiej strony — brak w wielu wypadkach utrwalenia osiągnięć i nierówny poziom uzyskanego postępu, zwłaszcza w zakresie organizacji stanowisk pracy. Istnieje duża strata czasu na skutek niewłaściwej organizacji zaplecza stanowiska roboczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselGregorekBoleslaw">Niepokojące zwłaszcza zjawisko — to niedocenianie potrzeby stałego i systematycznego doskonalenia organizacji produkcji i zarządzania na skutek niewykorzystania przez wiele dyrekcji przedsiębiorstw, a przede wszystkim zjednoczeń mobilizującego czynnika, jakim są wnioski opracowane przez komisje zakładowe dla dalszych prac nad doskonaleniem organizacji produkcji, poprawy dyscypliny pracy, porządkowania, doskonalenia i podnoszenia wydajności pracy. Wynika stąd fakt, że część wniosków nie została uwzględniona w planach na 1968 rok.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselGregorekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Reasumując moje wystąpienie, uważam, że dla realizacji zadań planowych w 1968 roku niezmiernie istotne znaczenie będzie miało wprowadzenie stałego systemu administracyjnej kontroli wykonania programu poprawy organizacji zarządzania w zakładach, ustalenie kwartalnych i rocznych zadań planowych w tej dziedzinie, nałożenie na zjednoczenia obowiązku pomocy podległym przedsiębiorstwom w zakresie realizacji programów usprawnień organizacyjnych i ich dalszej aktualizacji.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselGregorekBoleslaw">Zjednoczenia powinny zwrócić szczególną uwagę na wyrównanie poziomu organizacji zarządzania w branży, a więc przenoszenie pozytywnych doświadczeń w tej dziedzinie z jednych przedsiębiorstw do drugich.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Budzik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselBudzikWladyslaw">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę na problematykę związaną z rozwojem hutnictwa. Oceniając wyniki pracy hutnictwa w bieżącym roku trzeba stwierdzić, że był to rok trudny, ale dzięki ambicji załóg hutniczych, pomyślny.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselBudzikWladyslaw">Za 11 miesięcy bieżącego roku hutnicy wyprodukowali ponad plan 93 tys. ton surówki, 200 tys. ton stali, 78 tys. ton wyrobów walcowanych i 2 tys. kilometrów rur stalowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselBudzikWladyslaw">Czynnikiem, który w dużym stopniu przyczynił się do osiągnięcia tak pięknych wyników była konsekwentna realizacja uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii. Hutnicy z całą ofiarnością podjęli zawarte w tych uchwałach zadania poprawienia rytmiki produkcji, poprawy realizacji zamówień klientów, doskonalenia kooperacji, a także organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselBudzikWladyslaw">Wyniki tej aktywizacji załóg są już teraz widoczne. Zauważyć je można wyraźnie w stopniu realizacji zamówień, który za 11 miesięcy w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku poprawiony został o 0,4% i osiągnął obecnie poziom 99,57%.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselBudzikWladyslaw">Bieżący rok cechuje także wydatna poprawa rytmiki produkcji, a także kooperacji międzyhutniczej i dostaw wsadu. Jeśli porównamy rytmikę produkcji trzecich dekad każdego miesiąca, to hutnictwo obecnie realizuje około 40% miesięcznych zadań, wobec 45 i więcej procent notowanych systematycznie w latach ubiegłych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselBudzikWladyslaw">Osiąganiu tych korzystnych wyników w dużym stopniu sprzyja wydatna poprawa prac remontowych w hutnictwie, która w poważnym stopniu rzutuje na wyniki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselBudzikWladyslaw">Należy również podkreślić, że w wyniku realizacji uchwał naszej partii, hutnicy znacznie usprawnili cykl inwestowania, dzięki czemu możliwe było terminowe uruchomienie wszystkich obiektów inwestycyjnych, a w tym trzech nowych baterii koksowniczych, ciągami rur w hucie — „Jedność”, a także przedterminowe ukończenie drugiego etapu modernizacji kompleksu walcowni w hucie — „Kościuszko”.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselBudzikWladyslaw">Obraz pracy hutnictwa w bieżącym roku byłby niepełny, gdyby nie przypomnieć faktu, że w ramach realizacji uchwał VII Plenum KC naszej partii załogi hutnicze wysunęły ponad 8 tys. różnych wniosków i postulatów, że wszystkie huty i koksownie dopracowały się kompleksowych programów usprawnienia organizacji produkcji, których konsekwentne wykonanie zabezpiecza realizację nie tylko tegorocznych, ale i przyszłorocznych zadań w tym przemyśle. Trzeba również podkreślić, że w czasie obecnego posiedzenia Sejmu hutnicy zameldowali o wytopieniu 10 mln ton stali w bieżącym roku, co się po raz pierwszy zdarzyło w historii naszego hutnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselBudzikWladyslaw">Wysoka Izbo! Oceniając zadania hutnictwa na rok 1968 należy stwierdzić, że są one trudne i napięte, ale realne do wykonania. Charakteryzują się one znacznym wzrostem zarówno w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego, jak również i do założeń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselBudzikWladyslaw">W roku przyszłym przemysł hutniczy wyprodukuje 10.740 tys. ton stali, 6.800 tys. ton surówki, 7.250 tys. ton wyrobów walcowanych, 635 tys. ton rur i 14.400 tys. ton koksu.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselBudzikWladyslaw">Zadania te są wyższe od wycinka planu 5-letniego o 300 tys. ton stali, o 90 tys. ton surówki, o 150 tys. ton wyrobów walcowanych i o 5.600 ton rur. Uzyskanie tego dużego przyrostu produkcji tak potrzebnych gospodarce narodowej wyrobów hutniczych jest realne. Niemniej jednak trzeba będzie, by hutnicy dużą uwagę, tak zresztą jak i dotąd, przykładali do nieustannej poprawy wskaźników — techniczno-ekonomicznych walcowni oraz do spraw rytmiki i jakości produkcji. Mówiono o tym między innymi na odbytej ostatnio w Katowicach szóstej już z kolei ogólnohutniczej naradzie mistrzów. Przebieg tej narady wykazał, że zadania na 1968 r. mają poparcie załóg hutniczych, że nie ma w zasadzie czynników, które zagroziłyby ich wykonaniu.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselBudzikWladyslaw">Z podobną oceną tych zadań spotykamy się na konferencjach samorządu robotniczego, które z gospodarską troską ustalają, co — niezależnie od programów usprawnienia organizacji produkcji opracowanych po VII Plenum KC naszej partii — należy jeszcze zrobić, jakie zastosować środki techniczno-organizacyjne, aby przyszłoroczny plan nie tylko w pełni wykonać, ale także przekroczyć wynikające z niego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselBudzikWladyslaw">W warunkach przyszłorocznego planu hutnictwo powinno jednak mieć na uwadze nie tylko sprawy produkcji, ale należy też skoncentrować uwagę załóg hutniczych na trzech podstawowych problemach.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselBudzikWladyslaw">Po pierwsze — należy w dalszym ciągu konsekwentnie działać na rzecz stałej poprawy stopnia realizacji zamówień na wyroby hutnicze.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselBudzikWladyslaw">Po drugie — konieczne jest utrwalenie i pogłębienie uzyskanej już przez hutników obniżki kosztów własnych produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselBudzikWladyslaw">Po trzecie — nieodzowna jest dalsza działalność zmierzająca do poprawy sytuacji istniejącej w hutnictwie na odcinku bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselBudzikWladyslaw">Znana nie od dziś ofiarna i aktywna postawa naszych hutników i w przyszłym roku przysporzy naszemu krajowi wiele dalszych korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Tomasz Malinowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wysoki Sejmie! Stało się już tradycją, że za każdym razem przy uchwalaniu planu i budżetu państwa, zapoznajemy się na plenarnym posiedzeniu Sejmu z wynikami wykonania planowanych zadań w naszej gospodarce za rok poprzedni.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselMalinowskiTomasz">W systemie naszego wieloletniego planowania i uchwalania rocznych narodowych planów gospodarczych i budżetu — taka właśnie metoda pracy jest jak najbardziej uzasadniona. Wszelkie ujawnione przez Sejm odchylenia od pierwotnie założonych wielkości pozwalają w następnych latach na kształtowanie odpowiednich proporcji planu.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselMalinowskiTomasz">Swój głos w debacie generalnej nad planem i budżetem chciałbym poświęcić omówieniu problemów, dotyczących wykonania niektórych zadań NPG za rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselMalinowskiTomasz">Ze sprawozdań rządu, uwag NIK i analiz o wykonaniu NPG za 1966 r., dokonanych przez poszczególne komisje sejmowe wynika, że start do obecnej pięciolatki był w zasadzie udany.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselMalinowskiTomasz">We wszystkich podstawowych działach gospodarki w 1966 r. osiągnięto pomyślne wyniki. Przekroczone zostały założenia planu zarówno w produkcji przemysłowej, jak i rolnej. Nastąpił dalszy ogólny rozwój sił wytwórczych kraju. Dochód narodowy do podziału wzrósł ponad przewidziane w planie wielkości. Dzięki wzrostowi dochodów ludności, utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ludności rolniczej — zwiększyło się spożycie indywidualne, a w wyniku wzrostu nakładów na cele socjalno-kulturalne, na szkolnictwo, na ochronę zdrowia — wzrosło również spożycie zbiorowe w rozmiarach wyższych od ustaleń NPG.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselMalinowskiTomasz">Nie oznacza to, że w gospodarce naszej w 1966 r. nie było żadnych zakłóceń. Poważne trudności wystąpiły między innymi w handlu zagranicznym. Pogorszyła się zwłaszcza sytuacja płatnicza w obrotach z krajami socjalistycznymi. Ujemnym zjawiskiem było niedostateczne tempo wzrostu produkcji na jednego zatrudnionego w przemyśle. Pewne trudności wystąpiły w dziedzinie równowagi rynkowej. Wzrost sprzedaży detalicznej był niedostateczny w stosunku do wzrostu siły nabywczej ludności przy dużym wzroście zapasów towarów. Znaczy to, że struktura zapasów nie była dostosowana do struktury popytu.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselMalinowskiTomasz">Na podkreślenie zasługuje fakt, iż już w trakcie realizacji zadań NPG w 1966 r. rząd podjął wiele środków zaradczych do złagodzenia występujących trudności. Wprowadzono na przykład nowy system nagród w przemyśle przetwórczym i w centralach handlu zagranicznego, wiążący wysokość nagrody z opłacalnością eksportu. Wprowadzono zmiany w systemie zarządzania i planowania, w systemie finansowym przedsiębiorstw uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wysoka Izbo! Chciałbym obecnie bardziej szczegółowo ustosunkować się do niektórych problemów rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselMalinowskiTomasz">W 1966 r. w ramach realizacji programu polityki rolnej wprowadzono wiele korzystnych dla dalszej intensyfikacji produkcji rolnej decyzji. Przede wszystkim założono w planie wyższy od średniej dla całej gospodarki wzrost nakładów na inwestycje. Nadto w połowie roku wprowadzone zostały ulgi z tytułu nakładów inwestycyjno-remontowych, dokonywanych w gospodarstwach rolnych położonych na niektórych obszarach kraju. Ustalono w planie dalszy wzrost dostaw środków produkcji. Na III Krajowym Zjeździe Kółek Rolniczych I Sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka zapowiedział bardzo zasadnicze decyzje, dotyczące nowych warunków kontraktacji zbóż. Wprowadzono, jak wiadomo, przy spełnianiu odpowiednich warunków, obniżki cen na nawozy, ulgi w podatku gruntowym, umożliwiono nabycie większych ilości pasz treściwych za odstawione zboże, zagwarantowano odbiór zbóż z zagrody w ilości powyżej 3 ton i kredyt bezprocentowy na kupno nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselMalinowskiTomasz">Jak w świetle planowanych ustaleń NPG i w wyniku wymienionych decyzji wykonane zostały podstawowe zadania w rolnictwie?</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselMalinowskiTomasz">W produkcji polowej i zwierzęcej przekroczone zostały wszystkie podstawowe wskaźniki. Plony buraków cukrowych po raz pierwszy przekroczyły 300 q/ha. Plony siana osiągnęły również poziom nie notowany dotąd w polskim rolnictwie. Pogłowie zwierząt gospodarskich osiągnęło najwyższy poziom po wojnie. W hodowli bydła i trzody chlewnej przekroczono poziom założony w NPG.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselMalinowskiTomasz">Odpowiedzią wsi na wprowadzone nowe, korzystne dla rozwoju produkcji rolnej elementy w polityce rolnej, było zwiększenie własnych inwestycji, w tym szczególnie inwestycji o charakterze produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wyrazem dalszego angażowania się rolników w unowocześnianie warunków życia na wsi — był dalszy wzrost udziału ludności w nakładach na czyny społeczne, których wartość wzrosła o 336 mln zł i wyniosła — 5.086 mln zł. Dominującą pozycję w czynach społecznych stanowiły nakłady na budowę i odnowę dróg, na budowę wodociągów, na budowę szkół, boisk sportowych i placówek kulturalnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselMalinowskiTomasz">W państwowych gospodarstwach rolnych w roku ubiegłym przekroczono przyjęty w tym planie szacunek produkcji globalnej o 8,2%. Wysoki był udział PGR w skupie płodów rolnych — zwłaszcza zboża, żywca wołowego i mleka. PGR były głównym dostawcą nasion, sadzeniaków i zwierząt do chowu — dla całego rolnictwa. Wszystko to świadczy o wzrastającej roli państwowych gospodarstw rolnych w produkcji towarowej i ich wpływie na podnoszenie kultury rolnej. Do słabości gospodarki państwowych gospodarstw rolnych należy zaliczyć fakt, że jeszcze w 1966 r. była znaczna liczba przedsiębiorstw pracujących ze stratami.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselMalinowskiTomasz">Rolnictwo swoje podstawowe obowiązki wobec państwa w 1966 r. w zakresie świadczeń wykonało w zasadzie w pełni. Równocześnie jednak w rolnictwie wystąpiło wiele niekorzystnych zjawisk. Przede wszystkim wystąpił zaznaczający się już w poprzednich latach dalszy spadek areału zbóż w strukturze zasiewów, co w świetle postawionego w tej pięciolatce problemu zbożowego było zjawiskiem niekorzystnym.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselMalinowskiTomasz">Utrzymało się, a na niektórych odcinkach nawet pogłębiło się, występujące zróżnicowanie między grupą województw przodujących, jak Opole, Bydgoszcz, Poznań, Wrocław a grupą województw osiągających słabsze wyniki w produkcji rolniczej. Zróżnicowanie to dotyczyło głównie dynamiki wzrostu plonów zbóż i ziemniaków. Powiększył się także dystans między tymi grupami województw w ilości wysiewanych nawozów sztucznych na każdy hektar powierzchni zasiewów.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselMalinowskiTomasz">Gospodarka nawozami mineralnymi w 1966 roku wykazała wiele nieprawidłowości.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselMalinowskiTomasz">Zastrzeżenia budził sposób przechowywania nawozów. Obrót pozamagazynowy nie osiągnął dotychczas większych rozmiarów. Trudności w przechowywaniu nawozów będą niewątpliwie w pewnym stopniu złagodzone produkcją worków polietylenowych. W wielu rejonach kraju niekorzystnie kształtował się stosunek wysiewu azotu, fosforu i potasu. Nie rozwinięto również na szerszą skalę szkolenia rolników na temat stosowania zwiększonych dawek nawozów mineralnych pod zboża i użytki zielone. Sprawy te szerzej zostały potraktowane dopiero w bieżącym sezonie szkoleniowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselMalinowskiTomasz">W 1966 r. — podobnie zresztą jak i w latach poprzednich — nie wykorzystywano w sposób zadowalający użytków rolnych. Dotyczy to przede wszystkim gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, które często w sposób nieuzasadniony zmieniają swojego użytkownika. Taką możliwość stwarzają zresztą obowiązujące przepisy, które nie określają minimalnego okresu czasu użytkowania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i równocześnie dają przywilej w postaci zwolnień od świadczeń za okres pierwszych trzech lat. Poważne zastrzeżenia budziły decyzje o przekazywaniu pod zalesienie gruntów V i VI klasy, a w niektórych rejonach kraju również gruntów klasy IV.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselMalinowskiTomasz">Duże rezerwy produkcyjne w rolnictwie nie zostały wykorzystane w 1966 r. ponieważ w znacznej części gospodarstw indywidualnych nie stosowano podstawowych zabiegów agro-i zootechnicznych. Z treścią programów agrominimum, zatwierdzanych przez GRN, częstokroć nie zapoznawano rolników, którzy powinni je przecież realizować. Znaczna część kółek rolniczych i gromadzkich rad narodowych nie umiała połączyć zadań agrominimum z planami gospodarczymi gromad i z wiejskimi programami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselMalinowskiTomasz">W grupie spraw, które w 1966 r. charakteryzowały się wieloma brakami, jest także problem produkcji i wykorzystania pasz pochodzenia gospodarskiego i przemysłowego. O wielkiej randze pasz gospodarskich świadczy fakt, iż około 60% upraw gruntów ornych przeznacza się na cele żywienia inwentarza. Obszar ten powiększany jest o areał trwałych użytków zielonych. Tymczasem badania NIK wykazały, że w wielu gospodarstwach i PGR mało efektywnie wykorzystuje się trwałe użytki zielone i uprawy pastewne. Zastrzeżenia budzi organizacja przechowywania i skarmiania pasz.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselMalinowskiTomasz">Na posiedzeniach komisji sejmowych w wyniku własnych badań i materiałów inspekcji zbożowej stwierdzono, że w niektórych przedsiębiorstwach przemysłu paszowego wysoki procent koncentratów i mieszanek paszowych nie odpowiada recepturom. Odchylenia jakościowe mieszanek i koncentratów paszowych dotyczyły niedoboru białka, nieodpowiedniej granulacji i zanieczyszczeń. W takiej sytuacji uzasadnione są zamierzenia Ministerstwa Rolnictwa powołania stałej inspekcji nad jakością pasz.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wysoki Sejmie! Chciałbym obecnie kilka uwag poświęcić zagadnieniom realizacji inwestycji w rolnictwie w 1966 r., które — jak wiadomo — wywierają bardzo istotny wpływ na wzrost produkcji rolnej i na kulturę gospodarowania. Nakłady na rolnictwo w ubiegłym roku wzrosły o 9,5% w stosunku do 1965 r. Pozytywnie należy ocenić decyzje o znacznym przyśpieszeniu nakładów na melioracje. Wiadomo bowiem, że ten kierunek inwestycji daje bezpośrednie i wysokie przyrosty plonów — średnio około 30%. Z nadwyżką zrealizowano nakłady na elektryfikację rolnictwa. Zadania w tym zakresie są :na ogół rytmicznie wykonywane. Problemem otwartym jest nadal niedobór podłączeń na siłę i elektryfikacja grup gospodarstw oddalonych od zwartych zabudowań wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselMalinowskiTomasz">Niektóre inwestycje w rolnictwie zrealizowano w stopniu niższym niż planowano. Dotyczy to budowy filii POM, zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę, budowy agronomówek, budownictwa dla potrzeb oświaty rolniczej — Konsekwencje niewykonania wymienionych zamierzeń inwestycyjnych do dzisiaj odczuwamy. Problemy osłabienia tempa budowy agronomówek wysunięte były między innymi na przykład na spotkaniu I Sekretarza KC PZPR tow. Gomułki z aktywem politycznym i rolnym w Poznaniu. W czasie prac nad planem i budżetem w Komisji Rolnictwa podnoszono sprawę niedoinwestowania szkół rolniczych — Trudno jest znaleźć usprawiedliwienie dla niewykonania zadań w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę, nie tylko ze względu na fakt niedawnego uchwalenia ustawy w tej sprawie, lecz także z uwagi na wielokierunkowe znaczenie posiadania dobrej wody w gospodarstwie. Woda w gospodarstwie — to nie tylko aspekt produkcyjny, lecz także społeczny. Woda doprowadzona do mieszkania, do budynków gospodarskich, to przede wszystkim ulga w ciężkiej pracy dla kobiety wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselMalinowskiTomasz">O stopniu realizacji inwestycji rolnych w poważnej mierze decydują rady narodowe. W budżetach rad narodowych wydatki na inwestycje rolne stanowiły w 1966 r. — 85% ogółu nakładów budżetowych. Badania NIK, przeprowadzone w 6 województwach, stwierdziły znaczne usprawnienie procesu inwestycyjnego. Znalazło to między innymi swój wyraz w lepszym skoncentrowaniu nakładów, w skróceniu cyklu realizacji i w inicjowaniu wspólnych inwestycji. Ciekawe doświadczenia ma w tym zakresie woj. lubelskie, w którym od 3 lat stosowano zasadę łączenia zbliżonych funkcjonalnie inwestycji rolnych w jeden ośrodek kultury rolnej. Łączenie inwestycji dało znaczną obniżkę kosztów budowy i oszczędności na terenach zajmowanych pod budowę.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselMalinowskiTomasz">W realizacji inwestycji terenowych stwierdzono równocześnie wiele nieprawidłowości. Wymienić tu należy nadmiernie częste zmiany w planach inwestycyjnych w ciągu roku, opóźnienia w przygotowaniu dokumentacji projektowo-kosztorysowej, złą lokalizację części wodomistrzówek i agronomówek oraz zajmowanie ich na cele niezgodne z przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselMalinowskiTomasz">Nakłady gospodarstw indywidualnych na inwestycje w 1966 r. wyniosły 9.650 mln zł. Tempo budownictwa wiejskiego było ograniczone brakiem materiałów budowlanych, w tym głównie materiałów ściennych, i niedoborem mocy przerobowych. Trudności występujące w dziedzinie niedoboru materiałów budowlanych i mocy przerobowych były przedmiotem szczegółowych analiz wojewódzkich zespołów poselskich. Mimo wielu trudności rozwija się na wsi społeczny ruch na rzecz produkcji materiałów budowlanych i organizowania własnych mocy przerobowych. Oparciem dla tych inicjatyw są kółka rolnicze i gminne spółdzielnie. Na przykład w 1966 r. w woj. poznańskim zadania budownictwa w kółkach rolniczych wykonane zostały systemem gospodarczym w 32%, a w roku 1968 — całość zwiększonych zadań zrealizowana zostanie przy pomocy własnych mocy przerobowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselMalinowskiTomasz">Jednym z podstawowych kierunków inwestowania rolnictwa są nakłady na mechanizację. Tempo rozwoju mechanizacji podstawowych prac rolnych uległo w 1966 r. pewnemu osłabieniu, gdyż plan dostaw maszyn i narzędzi dla rolnictwa nie został w pełni wykonany zarówno w ujęciu wartościowym, jak i rzeczowym. W niskim stopniu wykonany został plan dostaw maszyn deficytowych, jak silosokombajny, ładowacze obornika, kombajny zbożowe, kopaczki ciągnikowe. W procesach społecznego ruchu mechanizacji, rozwijanego na gruncie kółek rolniczych, nastąpiły dalsze jakościowe zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wzmógł się wpływ mechanizacji na produkcję rolną dzięki rozszerzeniu zakresu usług i objęciu nimi większej liczby wsi i gospodarstw. Obok rozwijania tradycyjnych usług mechanizacyjnych rozpoczęto szerzej stosować usługi specjalistyczne. W 1966 r. znacznie pogłębił się proces koncentracji maszyn. W wyniku realizacji wspólnych uchwał Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL powstało 529 międzykółkowych baz maszynowych. W 1966 r. po raz pierwszy na każdy znajdujący się w kółkach rolniczych ciągnik przypadłe ponad 1000 godzin pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselMalinowskiTomasz">Społeczny ruch mechanizacyjny w kółkach rolniczych ograniczany był jednak znacznym niedoborem kadry traktorzystów, niedotrzymywaniem terminów usług, niedostatecznym wiązaniem się stałymi umowami kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych z rolnikami oraz niedostatecznie sprawnie funkcjonującym zapleczem remontowym w filiach POM i brakiem własnego zaplecza remontowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselMalinowskiTomasz">Mówiąc o problemach mechanizacji, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na wzrastające znaczenie usług związanych z wysiewem wapna nawozowego. Brak odpowiednich urządzeń do załadunku i rozsiewu wapna może się stać hamulcem w stosowaniu tego niezbędnego dla naszych gleb nawozu. W 1966 r. na dostarczone 2.900 tys. ton wapna — wysiano w ramach usług tylko 880 tys.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselMalinowskiTomasz">Przyczyną słabego rozwijania usług w wysiewie wapna było niedostateczne wyposażenie zakładów usługowych w rozsiewacze i ładowacze oraz wadliwa organizacja usług. Plan dostaw rozsiewaczy w ubiegłym roku wykonany został w 70%. Rozwiązanie tego problemu leży jednak w sferze ustalenia zadań dla przemysłu produkującego rozsiewacze. Znacznie trudniejsza jest sprawa z urządzeniami do za i wyładunku wapna. Jedynym dotychczas dostępnym urządzeniem jest ładowacz wyprodukowany przez zakłady mechaniczne WZGS w Poznaniu. Dotychczasowa produkcja tych ładowaczy ma charakter raczej prototypowy. Wobec pozytywnej opinii rzeczoznawców o przydatności wymienionego ładowacza — pilna jest produkcja tego urządzenia na skalę przemysłową. Sądzę, że przewodniczący Komisji Planowania i Minister Przemysłu Maszynowego podejmą odpowiednie decyzje w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselMalinowskiTomasz">Nie podejmując innych spraw z dziedziny usług, chciałbym jedynie podkreślić, że organizacja usług w rolnictwie budzi w dalszym ciągu wiele krytycznych uwag. W 1966 r. tym samym rodzajem usług zajmowały się zakłady oraz instytucje podporządkowane wielu pionom organizacyjnym, stosując często odrębne mierniki, normy i cenniki. Dotyczy to głównie usług transportowych i chemizacyjnych. Wobec wzrostu dostaw środków produkcji dla rolnictwa i wzrostu produkcji rolniczej — ranga usług produkcyjnych nabiera szczególnego znaczenia i dlatego ich organizacja wymaga dalszych usprawnień i lepszej koordynacji ze strony jednostek wiodących.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselMalinowskiTomasz">Wysoki Sejmie! Pomyślne wykonanie podstawowych zadań planu, osiągnięcie ponadplanowego przyrostu dochodu narodowego i dalszy rozwój sił wytwórczych w kraju, upoważniają mnie do złożenia oświadczenia, że Klub Poselski ZSL, w imieniu którego przemawiam, będzie głosował za przyjęciem sprawozdań rządu z wykonania NPG i budżetu państwa za rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W tegorocznej debacie nad planem i budżetem sejmowe komisje, zajmujące się tematyką gospodarczą, poświęciły szczególnie dużo uwagi problemom produkcji przemysłowej, przeznaczonej na zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Problematyka ta jest zawsze bliska Sejmowi, lecz obecnie stała się szczególnie doniosła, gdyż pod wpływem rosnącej zamożności społeczeństwa i zmieniającej się struktury jego dochodów, powodujących zmiany w wielkości i kierunkach popytu pojawiły się lub nabrały ostrości pewne problemy rynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">W ostatnich latach przemysł uczynił wiele dla poprawy zaopatrzenia ludności, likwidując deficyt wielu artykułów lub wprowadzając na rynek nowe, szczególnie poszukiwane przez ludność. Poprawa ta dotyczy zwłaszcza artykułów trwałego użytku, ale można ją również odnotować w grupie artykułów przemysłu lekkiego, mimo że w tej właśnie grupie nie zaspokojone potrzeby są najbardziej odczuwane. Jak wiadomo, na przeszkodzie istotnemu zwiększeniu produkcji niektórych poszukiwanych artykułów i całych asortymentów stoi niedobór zdolności produkcyjnych w wielu branżach, produkujących na rynek, a szczególnie w przemyśle lekkim.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Projekt planu na rok 1968 przewiduje, że globalne pieniężne dochody ludności wzrosną w porównaniu z rokiem bieżącym o 6,2%, zaś część dochodu narodowego przeznaczonego na spożycie indywidualne podniesie się o około 4,6%.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Należy więc z naciskiem stwierdzić, że w celu stworzenia realnych podstaw do wykonania tych założeń niezbędne jest podjęcie wysiłków, szczególnie przez przemysł, ale również przez handel, w rezultacie których nastąpiłoby pełniejsze zrównoważenie rosnącej siły nabywczej ludności, złagodzenie wielu nie zaspokojonych potrzeb oraz zlikwidowanie nadmiernego przyrostu zapasów niektórych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Prezentowany projekt planu jest odbiciem tych wysiłków i poszukiwań, przewidując znaczne przyrosty artykułów rynkowych oraz kładąc nacisk na poprawę ich jakości i na lepsze dostosowanie ich struktury do potrzeb społeczeństwa. Na przykład, ogólna wartość dostaw wyrobów całego przemysłu włókienniczego na rynek w roku przyszłym wzrośnie w porównaniu z obecnym rokiem o 10%, w tym zaś wyrobów dziewiarskich, których niedobór odczuwa się najdotkliwiej — o 13,7%.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przewiduje się położenie nacisku na zwiększenie produkcji wysoko procentowych tkanin wełnianych, wełniano-argonowych i pościelowych, koców i kołder bawełnianych. Nastąpi również blisko 10-procentowy wzrost produkcji koszul stilonowych — „non-iron”.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">Założone na rok przyszły dostawy artykułów przemysłowych trwałego użytku zapewnią w przytłaczającej większości wyrobów pełne pokrycie przewidywanych potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wykonanie zwiększonych zadań wymagać będzie od przedsiębiorstw i całych branż przemysłowych całorocznej mobilizacji wysiłków i szczególnej inicjatywy organizacyjno-technicznej. Świadomi tego, musimy zarazem wyraźnie stwierdzić, że zadania zawarte w projekcie planu nie wyczerpują wszystkich możliwości powiększenia produkcji rynkowej ze strony przemysłu. Powinniśmy w tej sprawie odwołać się do inicjatywy załóg i samorządów robotniczych, a otrzymamy od wielu z nich konkretny odzew.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">Świadczy o tym chociażby przykład włókniarzy, którzy, mimo zbliżania się do górnych granic możliwości produkcyjnych, prowadzą już owocną akcję poszukiwania rezerw ponadplanowej produkcji atrakcyjnych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">Szczególnie niepokoi pod tym względem sytuacja w przemyśle terenowym i w spółdzielczości pracy, w których od roku 1965 występuje ciągły spadek udziału dostaw rynkowych w ogólnej produkcji. Jest to stan rzeczy, z którym nie można się zgodzić, jakkolwiek wymaga on analizy i pewnych rozwiązań ze strony rządu, zwłaszcza w zakresie poprawy zaopatrzenia drobnej wytwórczości. Na przykład liczne spółdzielnie pracy podejmują się produkcji na rzecz kluczowego przemysłu głównie dzięki zagwarantowaniu zaopatrzenia, które sprawia często ogromne trudności przy produkcji rynkowej. Niektóre spośród spółdzielni wytwarzają artykuły, natrafiając na trudności zbytu, wymaga więc zmiany struktura produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jeśli chodzi o takie przemysły kluczowe, jak maszynowy, ciężki, chemiczny — to niewątpliwie posiadają one jeszcze różnorakie nie wykorzystane możliwości zwiększenia ponad zadania planu produkcji poszukiwanych drobnych artykułów gospodarstwa domowego, chemii gospodarczej, artykułów instalacyjno-sanitarnych, drobnych narzędzi, wyrobów nożowniczych, sprzętu elektrotechnicznego itp. I jeśli nawet możliwości te w konkretnym przedsiębiorstwie czy branży są stosunkowo niewielkie, to przy zapewnieniu szerokiego działania, sumując się, mogą przynieść poprawę sytuacji rynkowej na wielu odcinkach.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselBalickiZdzislaw">Mam przy tym na myśli nie tylko, a czasami nawet nie przede wszystkim, ogólne zwiększenie produkcji przedsiębiorstwa. Ciągle aktualne jest zadanie zastępowania jednej produkcji, niekiedy nadmiernej — drugą, bardziej poszukiwaną.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nadal też stoi przed przemysłem problem, zwłaszcza w odniesieniu do grupy artykułów sprzedawanych przez Centralę — „Eldom”, dostatecznej i terminowej produkcji części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselBalickiZdzislaw">Słuszna jest więc poprawka do projektu uchwały, zalecająca przeprowadzenie w zainteresowanych resortach analizy możliwości wykonania ponadplanowej produkcji poszukiwanych artykułów rynkowych i zapewnienie wykorzystania tych możliwości w toku wykonywania planu.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselBalickiZdzislaw">Szczególnie ważnym elementem poprawy zaopatrzenia rynku jest podniesienie jakości sprzedawanych ludności artykułów. Trzeba przyznać, że rząd podejmuje w tej sprawie bardzo wiele konkretnych przedsięwzięć, dających już pewne odczuwalne efekty. Również projekt planu na rok 1968 przewiduje różnorodne zamierzenia w tej dziedzinie, słusznie zresztą koncentrując się na grupie surowców i półfabrykatów, gdyż ich niedostateczna jakość jest często decydującym elementem o niedoskonałej produkcji finalnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselBalickiZdzislaw">W przemyśle chemicznym przewiduje się na przykład prace nad poprawą jakości lakierów, emalii, artykułów chemii gospodarczej, surowców takich, jak: żywice, polistyren, polietakrylon metylu lub półfabrykatów, jak poliwinity i tworzywa. Warto przy tym podkreślić, że pracom technologicznym towarzyszą intensywne przedsięwzięcia typu organizacyjnego i ekonomicznego, dotyczące zwłaszcza uściślenia zadań planowych związanych z jakością oraz mierników oceny wykonania tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselBalickiZdzislaw">Tym niemniej jednak wszyscy zda jemy sobie sprawę, że problem jakości artykułów rynkowych jest jeszcze ciągle otwarty i stale poruszają go nasi wyborcy na różnego rodzaju spotkaniach i w mieście, i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wiąże się z tym również sprawa uszlachetniania produkcji, ważna dlatego, że artykuły uszlachetnione są szczególnie poszukiwane na rynku. Obserwujemy to zjawisko bardzo wyraziście na przykładzie wyrobów dziewiarskich, gdzie właśnie atrakcyjność wyrobu finalnego uwarunkowana jest najczęściej możliwościami dalszej przeróbki włókien syntetycznych, na przykład dla uzyskania odpowiednich efektów zdobniczych. Od rozwiązania tego problemu zależeć będzie zdyskontowanie osiągnięć chemii w przemyśle włókienniczym pod postacią rzeczywiście atrakcyjnych towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselBalickiZdzislaw">Poważne rezerwy zwiększenia lub uszlachetnienia produkcji rynkowej tkwią jeszcze w niewystarczającej koordynacji pomiędzy poszczególnymi branżami lub gałęziami przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselBalickiZdzislaw">W dyskusjach sejmowych wraca, na przykład, systematycznie temat współdziałania przemysłu chemicznego i maszynowego z odbiorcami; chodzi tu zwłaszcza o lepsze dostosowanie wyrobów tych przemysłów do potrzeb odbiorców, o ściślejsze współdziałanie przyszłych odbiorców w projektowaniu wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselBalickiZdzislaw">Istnieje też pilna potrzeba bardziej racjonalnego skoordynowania produkcji wśród wszystkich wytwórców wyrobów przemysłu lekkiego, mającego na celu między innymi uzyskanie większej kompleksowości ubioru.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wciąż jeszcze występuje zjawisko rozmijania się struktury produkcji ze strukturą popytu. Nakazuje to podejmowanie dalszych wysiłków na rzecz umacniania współpracy przemysłu z handlem. Dotyczy to przede wszystkim pogłębienia metod wspólnego lub wzajemnie się uzupełniającego badania rynku, podjęcia skuteczniejszych i bardziej rzeczowych, niż obecna, często tandetna i nieprzekonywająca reklama form kształtowania popytu i gustów konsumentów, uelastycznienia giełd towarowych, przyśpieszenia przepływu sygnałów z rynku do przemysłu, wreszcie skrócenia czasu od złożenia oferty producenta do otrzymania towarów przez detal.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselBalickiZdzislaw">W bieżącej pięciolatce wiele branż wytwarzających artykuły rynkowe, zwłaszcza w przemyśle lekkim, chemicznym, drzewnym i mleczarskim, doczekało się bardzo poważnego podniesienia nakładów inwestycyjnych. Ich realizacja powinna przynieść zasadnicze rozwiązanie wielu problemów zaopatrzenia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselBalickiZdzislaw">W tej ważnej dziedzinie zarysowały się jednak już obecnie pewne słabości, wymagające zdecydowanych pociągnięć dla ich przezwyciężenia. Opóźnia się więc przygotowanie szeregu inwestycji, szczególnie dokumentacji, w przemysłach lekkim i mleczarskim. Przewleka się realizacja niektórych robót budowlano-montażowych, a także dostawa pewnych maszyn i aparatów produkcji krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselBalickiZdzislaw">Rozpoczęty na dość szeroką skalę proces modernizacji parku maszynowego tych przemysłów wymaga — jak się wydaje — ponownego przemyślenia. Na przykład niektóre maszyny produkowane obecnie w kraju dla przemysłu włókienniczego dają niewielkie, w porównaniu z obecnie pracującymi maszynami, przyrosty produkcji, różniąc się znacznie w stosunku do parametrów światowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jest też rzeczą bardzo istotną z punktu widzenia elastyczności produkcji, nieodzownej w niektórych branżach, by w miarę możliwości dokonywać zakupu i podejmować produkcję takich maszyn, które dają szeroką możliwość manewru asortymentowego. Takie na przykład maszyny osnowowe w dziewiarstwie pozwalają na wytwarzanie szerokiego zestawu artykułów: od koronek i bielizny poczynając, a na dzianinach płaszczowych i obiciowych kończąc.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jest to więc swoista i bardzo oszczędna forma rezerw produkcyjnych, umożliwiających szybkie dostosowanie produkcji do aktualnych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę podkreślić, że w przedstawionym projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 i podstawowych założeniach na rok 1969 zwiększenie i poprawa jakości rynkowej produkcji przemysłu zostały uznane za jedno z wiodących zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselBalickiZdzislaw">Niech mi więc wolno będzie wyrazić przekonanie, że znajdzie to swój odpowiedni wyraz również w trakcie realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Teresa Gąsiorkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć niektóre problemy związane z produkcją artykułów rynkowych — w resortach przemysłu maszynowego, ciężkiego i chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W gospodarce narodowej, w miarę jej rozwoju, przeznacza się coraz więcej środków i starań dla zwiększania produkcji wyrobów trwałego i powszechnego użytku, zaspokajając w ten sposób w znacznej mierze stale rosnące potrzeby ludności.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Widoczny postęp w tej dziedzinie nastąpił w latach 1955—1965. O ile wartość produkcji artykułów rynkowych wynosiła w przemyśle ciężkim w 1955 r. 3,5 mld zł, to w 1965 r. wyniosła już 28,6 mld zł. W tym czasie rozwinięta została produkcja takich poszukiwanych wyrobów, jak: pralki, lodówki, maszyny do szycia, odbiorniki telewizyjne, aparaty fotograficzne, wiele rodzajów sprzętu gospodarstwa domowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wyrazem troski partii i rządu o przyśpieszenie dostaw na rynek tego rodzaju wyrobów jest między innymi założenie w uchwałach IV Zjazdu partii 55% wzrostu wartości produkcji dla potrzeb ludności w przemyśle maszynowym w bieżącej pięciolatce w stosunku do roku 1965.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W latach 1966—1967 produkcja ta wzrosła o 15%. Plan dostaw w roku 1968 wyniesie 34,7 mld zł. Udział produkcji przeznaczonej na rynek w przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym, metalowym wynosi już dziś prawie 1/~4~ ogólnej jej wartości. Rośnie zatem stale jej ranga w ogólnej produkcji tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Dzięki wykorzystaniu rezerw, wygospodarowaniu powierzchni i intensyfikacji produkcji oraz rozwoju zakładów w latach 1955—1968 uzyska się dziesięciokrotne dostawy artykułów rynkowych dla ludności. Potrzeby w tej dziedzinie są jednak ogromne. Stąd też w uchwale X Plenum KC naszej partii podnosi się konieczność przyśpieszenia tempa rozwoju produkcji przemysłowych wyrobów konsumpcyjnych. Nakłady inwestycyjne na te cele w przemyśle ciężkim i maszynowym w 1968 r. wyniosą 300 mln zł, a w 1969 r. — pół miliarda złotych. Poza tymi wielkościami ujęte są w planie na 1968 r. znaczne pozycje nakładów z przeznaczeniem na rozwój produkcji samochodów osobowych i części zamiennych. Ogółem w roku przyszłym przewiduje się uruchomienie 130 nowych wyrobów o łącznej wartości 3,5 mld zł, a więc o 700 mln zł więcej niż w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Poważnie zwiększyć się powinna jakość produkcji, czego dowodem może być planowane uzyskanie 3 tys. nowych znaków jakości dla wyrobów rynkowych. W sumie na koniec 1968 r. 6.600 wyrobów zespołów i podzespołów posiadać będzie znak jakości. Ten znaczny postęp i rozwój produkcji dla potrzeb ludności nie zaspokoi jednak w pełni popytu na niektórego rodzaje wyrobów, głównie poza samochodami osobowymi na sprzęt instalacyjno-sanitarny, druty i siatki ogrodzeniowe oraz niektóre artykuły przemysłu precyzyjnego. Dlatego też konieczne jest szukanie w przemyśle dalszych rezerw i możliwości wzrostu produkcji przy prawidłowym zagospodarowaniu zwiększanych środków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Liczne sygnały i krytyczne uwagi przekazywane nam przy okazji spotkań z wyborcami wskazują na pilną potrzebę zdecydowanej poprawy technologii produkcji i wykańczania wielu wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Przykładowo można tu wspomnieć o wielokrotnie sygnalizowanej nam niedostatecznej jakości powłok emalierskich w naczyniach kuchennych. Wiele zastrzeżeń zgłaszają użytkownicy do wartości funkcjonalnej, wzorów i kolorystyki szeregu wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Jak się okazuje, nierzadko nowe na pozór efektowne naczynia kuchenne wymagają w praktycznym użytkowaniu zużycia znacznie większej ilości czasu i opału, jak to na przykład dzieje się przy stosowaniu garnków do gotowania kaszy w kąpieli wodnej. Kłopotliwe w użyciu na wsi są naczynia z wkładką sitową, przeznaczone do gotowania mleka, zwłaszcza w gospodarstwach, gdzie brak jest ciepłej, bieżącej wody, i gdzie w ogóle odczuwa się brak wody.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wiadomo również, że wiele wyrobów ulega uszkodzeniu w transporcie i przy samej sprzedaży wskutek niefachowego obchodzenia się z nimi pracowników handlu. Potrzebne jest więc także dalsze zwiększanie kwalifikacji sprzedawców, a zarazem poprawa opakowania wyrobów rynkowych przeznaczonych do transportu. Niezbędne jest również polepszenie informacji i instruktażu zarówno dla handlu, jak też dla klientów. Przemawiają za tym chociażby fakty częstego uszkadzania, nawet już w trakcie sprzedaży, niektórych precyzyjnych wyrobów, takich jak na przykład: wieloczynnościowe maszyny do szycia lub inne artykuły, zwłaszcza elektrotechniczne. Zacieśnić się więc powinno współpracę przemysłu i handlu dla polepszenia informacji również w zakresie instruktażu o sposobie użytkowania i zastosowania artykułów produkowanych zarówno przez przemysł ciężki, maszynowy, jak również chemiczny.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wartość dostaw rynkowych chemii w roku bieżącym wyniesie 24,6 md zł, zaś na rok przyszły zaplanowano dostawy o wartości 27,5 md zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Podkreślając dynamiczny rozwój chemii w zakresie produkcji wyrobów naftowych, nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, wyrobów lakierniczych, farmaceutycznych, fotograficznych i filmowych, kosmetyków, włókien sztucznych — wskazać także trzeba na olbrzymią rolę, jaką w życiu codziennym odgrywają tworzywa sztuczne oraz środki piorące i czyszczące. Środki piorące znalazły już dziś odpowiednią markę i uznanie konsumentów. Obecnie nie poszukuje się już w komisach i sklepach PKO proszku — „Omo”, „Ixi” zdecydowanie wyparł ten bardzo drogi, a różniący się zaledwie opakowaniem proszek — „Omo”. Poszukiwane są natomiast na rynku odpowiednie środki do czyszczenia niektórych tkanin i wyrobów z włókien sztucznych. Obecnie niemało kłopotu przysparzają klientom odmowy czyszczenia tych wyrobów przez pralnie chemiczne. Niepełny również jest asortyment artykułów chemii gospodarczej, ułatwiającej utrzymanie czystości i higieny pracy przy produkcji mleka i przetworów mlecznych, jak również dla potrzeb higieny osobistej kobiet na wsi. Wyroby chemii gospodarczej powinny być szerzej rozreklamowane na wsi, nie tylko zresztą z tego względu.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">W produkcji wielu artykułów rynkowych występują bardzo często zastępcze materiały i surowce używane do produkcji naczyń kuchennych i różnych innych przedmiotów i wyrobów; nie zawsze jest to celowe pod względem warunków technicznych, zdrowotnych oraz praktycznego ich zastosowania. Tworzywa sztuczne znajdują tu często jeszcze niewłaściwe zastosowanie.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Szersze stosowanie surowców zastępczych, prowadzenie badań w tym zakresie, pozwoliłoby przy wykorzystaniu reklamy i odpowiedniej informacji lepiej regulować popyt na rynku, a jednocześnie rozwijać bardziej oszczędną i optymalną produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Przede wszystkim zaś konieczne jest przy stałej poprawie jakości — również podwyższanie praktycznych, funkcjonalnych wartości i rozszerzanie asortymentu wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Badania w tej dziedzinie, konfrontacja faktycznego zapotrzebowania ludności z produkcją jest w chwili obecnej jeszcze niedostateczna. Nie ma obecnie placówki, która by określiła potrzeby rynku z uwzględnieniem różnorodności gospodarstw domowych, dbając jednocześnie o maksymalne ułatwienie w posługiwaniu się sprzętem, a tym samym zaoszczędzenie czasu, zwłaszcza kobietom. Komitet Gospodarstwa Domowego, powołany przy Lidze Kobiet, nie jest w stanie przy obecnych jego możliwościach kadrowych i badawczych podołać obowiązkom i zadaniom, które w tej mierze istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Stąd też za niezadowalające uznać należy badania użyteczności wyrobów przed wprowadzeniem ich do produkcji i przekazaniem na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Powołanie przed dwoma laty przy trzech zjednoczeniach przemysłu maszynowego i ciężkiego, ośrodków koordynacji i techniki nie rozwiązało jednak w pełni problemu koordynacji produkcji i dostosowania jej rozmiarów do faktycznych potrzeb rynku. Nie rozwinął jeszcze w pełni swojej działalności koordynacyjnej powołany niedawno przy resorcie chemii ośrodek — „Chedom”.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Zachodzi więc pilna potrzeba szerszego zainteresowania się i rozwiązania problemu badań popytu na rynku, o czym mówił mój przedmówca, badań opinii konsumentów, prowadzenia doświadczeń i analiz funkcjonalnych, jak również jakościowych wartości produkowanych dla ludności wyrobów. Oczekują na to kobiety, a przede wszystkim kobiety pracujące w produkcji, które wiele czasu przeznaczonego na wypoczynek i wychowanie dzieci muszą tracić na bardzo pracochłonne jeszcze roboty domowe i przyzagrodowe w gospodarce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Na skutek szybkiego postępu elektryfikacji wsi oraz chemizacji naszego rolnictwa w coraz większym zakresie zaopatrywana jest wieś w artykuły chemiczne i elektrotechniczne. Zbyt jednak wąski jest jeszcze asortyment wyrobów dostarczanych dla ułatwienia pracy kobietom wiejskim. Mechanizacją objęto w dużym stopniu takie czynności, jak orka, sprzęt zbóż, omłoty i wiele innych. Odczuwa się natomiast brak sprzętu zmechanizowanego dla budownictwa wiejskiego, dla prac hodowlanych, ogrodniczych i podwórzowo-transportowych, odczuwa się również niedostatek sprawnego i użytecznego sprzętu w wiejskim gospodarstwie domowym.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Jak mi wiadomo, przemysł maszynowy ma opracowanych wiele ciekawych prototypów i produkowanych już zresztą wyrobów dla potrzeb gospodarstwa domowego i przyzagrodowego na wsi, lecz nie są one dostatecznie rozreklamowane. Wskazane jest zatem opracowanie przy udziale odpowiedzialnych za produkcję specjalistów kompleksowego programu działania w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Brak prawidłowego rozeznania potrzeb rynkowych i praktycznej przydatności niektórych asortymentów powoduje także zaleganie w magazynach mało użytecznych lub produkowanych w nadmiernych ilościach artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselGasiorkiewiczTeresa">Wysoki Sejmie! Przyjmując z zadowoleniem słuszne kierunki rozwoju produkcji przeznaczonej na rynek, produkcji, której jakość i rodzaje powinny się stale polepszać — podnoszę jeszcze raz potrzebę poprawy sytuacji w zakresie analiz potrzeb ludności i właściwego dostosowania do tych potrzeb rozmiarów i asortymentów produkcji poszczególnych branż przemysłowych, szczególnie w resortach przemysłu ciężkiego, maszynowego i chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWencie">Głos ma poseł Edward Graliński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselGralinskiEdward">Wysoki Sejmie! Przemysłowi lekkiemu w kraju, to znaczy przemysłowi kluczowemu i drobnemu, przypada istotna rola w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych ludności. Dowodzi tego udział wyrobów przemysłu lekkiego w przemysłowych towarach konsumpcyjnych przeznaczonych na rynek, który — ”wynosi okrągłe 42%. Liczba ta określa wagę i znaczenie produkcji przemysłu lekkiego w angażowaniu siły nabywczej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselGralinskiEdward">Jeżeli chodzi o strukturę masy towarowej przemysłu lekkiego na zaopatrzenie rynku, to obecnie około 1/~4~ przypada na wszelkiego rodzaju tkaniny, a ^3^/~4~ wartości dostaw obejmuje wyroby skonfekcjonowane, takie jak odzież, wyroby dziewiarskie i pończosznicze oraz obuwie i wyroby skórzane.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselGralinskiEdward">Nie trzeba podkreślać, że kierunek zwiększenia udziału wyrobów skonfekcjonowanych, wynikający z założeń polityki produkcyjnej resortu przemysłu lekkiego, jest słuszny i ma na celu pełniejsze i ekonomicznie korzystniejsze dla konsumentów i państwa zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselGralinskiEdward">Warto zaznaczyć, że bezpośredni udział kluczowego przemysłu lekkiego w dostawach na rynek wyrobów finalnych, w stosunku do lat poprzednich, nieco maleje. Na przykład, jeśli w dostawach produktów dziewiarskich Ministerstwo Przemysłu Lekkiego partycypuje w przeszło 80%, wyrobów pończoszniczych w około 96%, to już obuwia z wierzchami skórzanymi — w około 66%, a w dostawach odzieży z tkanin — już tylko w około 47%.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselGralinskiEdward">Jak widzimy, w tej sytuacji w dostawach na rynek, szczególnie odzieży i obuwia, państwowy i spółdzielczy przemysł drobny ma do spełnienia ważką rolę.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselGralinskiEdward">Jak w świetle takiego układu w zakresie zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych naszego społeczeństwa przedstawiają się podstawowe założenia projektu planu gospodarczego Ministerstwa Przemysłu Lekkiego na 1968 rok?</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselGralinskiEdward">Wskaźniki określające wzrost produkcji przekraczają na ogół założenia planu 5-let- niego. W wyniku tego wzrasta udział przemysłu lekkiego w produkcji globalnej całego przemysłu do 10,5% w 1968 r. (według planu 5-letniego w 1970 r. — 10,3%).</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselGralinskiEdward">Wskaźnik wzrostu produkcji towarowej w cenach zbytu na 1968 r. wynosi 106,9% i jest wyższy od założeń planu 5-letniego na ten rok. Wartość produkcji towarowej jest wyższa od założonej w wycinku planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselGralinskiEdward">Pod względem asortymentowym projekt planu produkcji na 1968 r. określa z jednej strony dążenie do możliwie jak najpełniejszego zaspokojenia potrzeb rynku oraz do zwiększenia wartości eksportu i jego opłacalności, a z drugiej strony — uwarunkowany jest istniejącym, znacznie wykorzystanym, parkiem maszynowym i ograniczoną bazą surowcową. Podstawowe założenia planu produkcyjnego resortu mają swe odbicie we wzroście dostaw na zaopatrzenie rynku o 5,8%.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselGralinskiEdward">Charakterystyczną tendencją planu w zakresie produkcji na potrzeby rynku jest znacznie szybsza od przeciętnej dynamika wzrostu produkcji i dostaw artykułów, na które popyt jest wciąż jeszcze wysoki. A oto kilka przykładów:</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselGralinskiEdward">Wyroby dziewiarskie rosną o 19,5%. W tej grupie wyrobów rosną dostawy między innymi: rajtuz elastilowych o 52%, pończoch stilonowych bez szwu — o 24%, koszul stilonowych non iron — o 29%.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselGralinskiEdward">Z innych grup towarowych należy odnotować założony wzrost dostaw następujących artykułów: welwety i sztruksy — o 48%, tkaniny płaszczowe elano-bawełniane — o 100%, tkaniny wełniano-elanowe — o 20%, tkaniny wełniane 100% — o 25%, tkaniny jedwabne sukienkowe i bluzkowe — o 10%, płaszcze damskie laminowane — o 37%, obuwie jesienno-zimowe, jak kozaczki damskie i młodzieżowe — o 19%.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselGralinskiEdward">Nie od rzeczy będzie wspomnieć, że wzrost eksportu resortu przemysłu lekkiego założony na 1968 r. wynosi 9,6%. Korzystny układ masy towarowej przeznaczonej na eksport polega na tym, że systematycznie rośnie udział wyrobów skonfekcjonowanych, co oznacza wzrost udziału pracy żywej w towarach eksportowanych.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselGralinskiEdward">Pomimo planowego wzrostu produkcji dostaw na rynek faktem jest, że przemysł ten nie produkuje jeszcze obecnie w dostatecznej ilości wielu wyrobów, na które oczekuje społeczeństwo. Oznacza to praktycznie, że równowaga popytu i podaży niektórych towarów przemysłu lekkiego nie będzie jeszcze w pełni zapewniona. Jedną z głównych przyczyn ograniczonych możliwości w poprawie sytuacji w tym zakresie jest w przemyśle lekkim przestarzały park maszynowy. Utrudnia on lub wprost uniemożliwia stosowanie nowoczesnej technologii. Potrzeba unowocześnienia parku maszynowego wynika także z konieczności wprowadzania w coraz to szerszym zakresie włókien pochodzenia chemicznego, a szczególnie włókien syntetycznych, produkowanych w coraz większych ilościach w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselGralinskiEdward">Wprawdzie udział włókien chemicznych w zużyciu włókien ogółem jest wysoki, bo w 1967 r. wynosi on 45,3% i rośnie w 1968 r. do 46,2%, to jednak struktura zużywanych włókien chemicznych nie może nas zadowalać głównie z powodu niskiego udziału włókien syntetycznych. Taka struktura zużywanych włókien chemicznych odbija się niekorzystnie na jakości i atrakcyjności wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselGralinskiEdward">Zwiększenie przerobu włókien syntetycznych wymaga nieodzownie rekonstrukcji szeregu maszyn, jak również doinstalowania dodatkowych maszyn i urządzeń, zarówno krajowych, jak i z importu. Obecna sytuacja gospodarcza nie pozwala jeszcze na pełną realizację potrzeb przemysłu lekkiego w zakresie importu maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselGralinskiEdward">W tych warunkach przed przemysłem maszyn włókienniczych stoi niezwykle pilne i ważne zadanie unowocześnienia i rozszerzenia produkcji tych maszyn, a także zdecydowana poprawa ich jakości. Taki postulat Komisja nasza kieruje pod adresem resortu przemysłu maszynowego. Komisja uważa, że odnowienie parku maszynowego, nie przynoszące postępu w technice i technologii wytwarzania, nie jest ekonomicznie uzasadnione. Konieczne jest, by resorty przemysłu lekkiego i przemysłu maszynowego przeanalizowały celowość modernizacji przemysłu włókienniczego tymi maszynami produkcji krajowej, których parametry nie spełniają wymogów wydajności, gwarantujących uzyskanie prawidłowych efektów ekonomicznych, jak też nie stwarzają dalszych perspektyw przyrostu produkcji. Przykładowo — Komisja nasza nie widzi celowości modernizacji przędzalni bawełnianych przędzarkami P/31 oraz tkalni wełnianych krosnami mechanicznymi typu — „Sauer” w przypadku, jeżeli wskaźniki wydajności tych maszyn nie zostaną znacznie podwyższone.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselGralinskiEdward">Nakłady w planie inwestycyjnym na 1968 r. w zakresie inwestycji centralnych i zjednoczeń rosną o 58% w stosunku do przewidywanego wykonania i wynieść mają 3,7 mld zł. Nakłady na inwestycje przedsiębiorstw oszacowano na poziomie niższym od przewidywanego wykonania o prawie 300 mln zł. Trudną sytuację w zakresie rozszerzenia zdolności produkcyjnej i modernizacji przemysłu lekkiego charakteryzuje fakt, że już drugi rok z rzędu inwestycje centralne i zjednoczeń nie są w pełni wykonywane przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe resortu budownictwa. W 1966 r. inwestycje te wykonano w 85%, a w roku bieżącym przewiduje się ich wykonanie w 93%, w tym roboty budowlane niecałe 80%.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselGralinskiEdward">Niepełne wykonywanie planu nakładów w inwestycjach centralnych i zjednoczeń pociągnie za sobą negatywne skutki w następnych latach, co musi się odbić niekorzystnie na zaopatrzeniu rynku. Dlatego też zwracam się do resortu budownictwa z apelem, aby nie traktował po macoszemu zadań inwestycyjnych resortu przemysłu lekkiego, które nie są atrakcyjne dla przedsiębiorstw budowlanych ze względu na ich rozproszenie i małe rozmiary, ale warunkują one poprawę zaopatrzenia rynku, a do resortu przemysłu lekkiego apeluję — by staranniej i terminowo opracowywał niezbędną dokumentację.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselGralinskiEdward">Scharakteryzowane przeze mnie założenia w planie resortu przemysłu lekkiego w dziedzinie zaopatrzenia rynku oraz różne trudności, które się przed tym przemysłem wyłaniają, nie oznaczają bynajmniej, że w przemyśle tym nie ma jeszcze możliwości lepszego i pełniejszego zaspokojenia potrzeb konsumentów. Możliwości takie na pewno istnieją zarówno w zakresie poprawy jakości i urozmaicenia produkcji, jak i elastyczniejszego przystosowania produkcji do wymogów mody i gustów społeczeństwa, nawet przy obecnym wykorzystaniu istniejącego parku maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselGralinskiEdward">Przy opracowywaniu planów operatywnych w zjednoczeniach i przedsiębiorstwach należałoby zwrócić szczególną uwagę na zwiększenie produkcji następujących wyrobów: pończoch i rajstop elastilowych, wyrobów dzianych z bawełny, tkanin ortalionowych, tkanin podszewkowych, tkanin płaszczowych z zawartością 60% wełny mongolskiej, kurtek i płaszczy ortalionowych oraz konfekcji dziecięcej i innych asortymentów.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselGralinskiEdward">Prawidłowe ustawienie struktury asortymentowej produkcji, a także poprawa zaopatrzenia rynku wymagają lepszego rozeznania i usprawnienia metod badania rynku. Niezadowalające jeszcze rozeznanie popytu powoduje niejednokrotnie powstawanie nadmiernych zapasów — zarówno w przemyśle, jak i w handlu — w jednych asortymentach, przy jednoczesnym braku innych asortymentów tej samej branży.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselGralinskiEdward">Przed resortem stoi zadanie podniesienia dyscypliny w wykonywaniu umów, szczególnie o dostawy atrakcyjnych towarów. W organizacji dostaw na czołowe miejsce wysuwa się zadanie skrócenia czasu od złożenia oferty przez przedsiębiorstwa produkcyjne do dostawy towarów do detalu. Umożliwi to handlowi składanie zamówień stosownie do zmieniającego się popytu i w efekcie wpłynie na ograniczenie do minimum tworzenia się „niechodliwych” zapasów towarowych. Nawiązana już z Ministerstwem Handlu Wewnętrznego i resortem przemysłu lekkiego współpraca nad usprawnieniem działalności w zaopatrywaniu handlu między innymi przez zmianę systemu zamówień handlu, powinna dać pozytywne wyniki w kierunku skutecznej poprawy zaspokojenia potrzeb konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Iwaszkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ciągu z lat od 1961 r. do 1968 r. dochód narodowy podzielony wzrośnie w Polsce o 48%. W tym samym czasie spożycie zbiorowe wzrasta o 80%, a łączne wydatki przewidziane w budżecie państwa na szkolnictwo wyższe rosną o 120%, przekraczając w projekcie budżetu na 1968 r. kwotę 5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Już samo to zestawienie charakteryzuje olbrzymi wysiłek państwa i troskę okazywaną sprawie przygotowania przez szkolnictwo wyższe najwyżej kwalifikowanych kadr dla naszej gospodarki narodowej. O tym samym świadczy też stale rosnąca liczba osób studiujących, przypadająca na 10 tys. mieszkańców. Podczas gdy w przedwojennej Polsce burżuazyjnej wynosiła ona 14, a w roku szkolnym 1946/47 — 36, dziś na każde 10 tys. mieszkańców przypada w Polsce Ludowej przeszło 86 studentów. Zróżnicowanie typów szkół wyższych, 3- i 4-letnie wyższe szkoły zawodowe obok szkół akademickich oraz studia podyplomowe dla prawie 4 tys. słuchaczy — umożliwiaj ą przygotowywanie specjalistów, stosownie do potrzeb gospodarki narodowej, o różnym zakresie wykształcenia. Coraz to gęściej pokrywająca kraj sieć szkół wyższych i tworzenie filii wyższych uczelni — sprzyja też upowszechnieniu wykształcenia wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Mimo tak dynamicznego wzrostu szkolnictwa wyższego nasuwają się dwa pytania.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Pierwsze dotyczy chwili bieżącej. Czy osiągnięty rozwój szkolnictwa wyższego jest dostosowany do aktualnego stopnia rozwoju szkolnictwa średniego, dając właściwe ujście rzeszy absolwentów szkół średnich pragnących kontynuować naukę? Pytanie jest istotne z powodu pewnego zaniepokojenia, jakie wywołuje w społeczeństwie czy w publicystyce fakt stosunkowo znacznego odsetka młodzieży nie mogącej dostać się na studia wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W roku szkolnym 1966/67 — 79 tys. młodzieży ukończyło licea ogólnokształcące, a około 60 tys. — technika zawodowe dla niepracujących. Przyjmując, że około 11% absolwentów techników kontynuuje bezpośrednio naukę, podczas gdy pozostali — niezależnie oczywiście od późniejszych ewentualnych studiów wieczorowych — rozpoczynają pracę zawodową, otrzymujemy co najwyżej 85 tys. młodzieży, której należy zapewnić możność dalszej nauki.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Wprawdzie procent kandydatów na studia przyjętych do szkół wyższych obniżył się z 52% w roku szkolnym 1960/61 do 42% w roku szkolnym 1966/67, to jednak szkoły wyższe przyjęły w tym roku prawie 40 tys. młodzieży. Trzeba ponadto uwzględnić wyższe szkoły oficerskie, szkoły specjalne, jak na przykład oficerów MO, czy pożarnictwa, studia nauczycielskie i około 27 tys. miejsc w szkołach pomaturalnych. Ten szacunek prowadzi do liczby około 80 tys. miejsc zapewnionych dla absolwentów szkół średnich. Liczba ta nie jest więc zbyt niska. Selekcja kandydatów do szkół wyższych jest zjawiskiem naturalnym, ale studia wyższe nie stanowią jedynej drogi. Ci którzy się do szkół wyższych nie dostali mają zapewnione inne drogi kształcenia zawodowego. Część zresztą absolwentów liceów ogólnokształcących — choć nieliczna — rozpoczyna bezpośrednio pracę w zawodach, do których to liceum stanowi wystarczające przygotowanie. Dalsze, poważniejsze zwiększenie liczby studiujących w szkołach wyższych wymagałoby uprzedniego zwiększenia liczby uczniów i absolwentów szkół średnich.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Istnieje natomiast — jak się wydaje — aktualne i wymagające zbadania przez resort oświaty zagadnienie nierównego udziału wśród przyjmowanych na studia wyższe kandydatów z miast uniwersyteckich i z otaczających je województw. Tak na przykład we Wrocławiu przyjęci kandydaci z miasta przeważają nad liczbą kandydatów ze znacznie przecież liczniejszego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Pytanie drugie, które pragnę postawić jest bardziej istotne. Proces przygotowania przez szkolnictwo wyższe kadr dla potrzeb gospodarki narodowej jest procesem długotrwałym. Jeśli do 6 lat studiów doliczyć staż zawodowy, to praktycznie rzecz biorąc, gospodarka narodowa dopiero po bez mała 10 latach odczuwa skutki zwiększonej liczby przyjęć do szkolnictwa wyższego. Z takim wyprzedzeniem, przy dynamicznym rozwoju przemysłu, jest dość trudno określić zapotrzebowanie na kadry z wyższym wykształceniem. Dlatego należy sądzić, że na pytanie — czy w sposób wystarczający zabezpieczamy obecnie przyszłe potrzeby gospodarki narodowej w zakresie kadr z wyższym wykształceniem — można odpowiedzieć tylko na podstawie zestawień porównawczych, obserwując tendencje rozwojowe u sąsiadów i u obcych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W 1955 r. osiągnęliśmy wysoki wskaźnik około 60 studentów szkół wyższych na 10 tys. ludności, wyprzedzając — wyjąwszy Związek Radziecki — inne kraje naszego obozu, jak Bułgarię, Jugosławię, Niemiecką Republikę Demokratyczną, a także na przykład Belgię, Danię i Francję. Jednakże dziś Bułgaria, Jugosławia, a także Dania i Francja kształcą stosunkowo więcej od nas studentów. Podczas gdy u nas wskaźnik wzrostu wyniósł 150%, Bułgaria osiągnęła 200%, Czechosłowacja — przy nieco większej bazie wyjściowej — 173% i podobnie kształtują się wskaźniki wzrostu w niektórych krajach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Mamy olbrzymie osiągnięcia w rozwoju studiów technicznych, które obejmują 40% ogółu studiujących. Ale mamy stosunkowo nieduży, bo wynoszący 5,5%, udział młodzieży na studiach nauk ścisłych i przyrodniczych, mających coraz większe zadania w rozwoju techniki. Toteż ten niewysoki procent może w przyszłości okazać się niewystarczający dla samej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Dla porównania można przytoczyć wysokie wskaźniki —nawet przy uwzględnieniu ewentualnych różnic w klasyfikacji — 9% w Belgii i w Kanadzie, 12% we Włoszech i w Stanach Zjednoczonych, 15% w Norwegii i Szwecji.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Z powyższych faktów wynika wniosek, że szkolnictwo wyższe będzie wymagało stopniowego, dalszego zwiększania liczby przyjmowanych na studia, zwłaszcza w zakresie nauk technicznych, ekonomicznych i ścisłych, aczkolwiek rozmiary tego rozszerzania wymagają uprzedniego dokładnego przestudiowania w resorcie. Doraźnie należałoby też postulować dalsze podnoszenie wciąż jeszcze niewystarczającej sprawności nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Warto może wspomnieć — w odpowiedzi na podnoszone niekiedy zastrzeżenia co do rzekomo nadmiernej feminizacji studiów wyższych w Polsce — że kobiety stanowią u nas 45% ogółu studentów szkół wyższych i 30% ogółu ludności z wyższym wykształceniem, podczas gdy na przykład 20% we Francji i Japonii, 39% w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i jeszcze więcej w Związku Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W łączności ze sprawami szkolnictwa wyższego pozostają sprawy nauki i badań naukowych, sprawy o niezmiernej doniosłości dla rozwoju techniki. Na badania naukowe budżet przewiduje kwotę przeszło 4 mld zł, niezależnie od 4,4 mld zł Funduszu Postępu Techniczno-ekonomicznego. Oznacza to wzrost w stosunku do 1961 r. o 205%, co wskazuje na wagę, jaką się do sprawy przywiązuje.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Liczba pracowników nauki zatrudnionych w Polskiej Akademii Nauk, w instytutach naukowych i szkołach wyższych wynosi 32,5 tys., co stanowi 0,37% ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Udział pracowników nauki we współczesnym życiu rośnie. Podczas gdy na początku bieżącego wieku pracownicy nauki stojący u szczytu piramidy, obrazującej strukturę zatrudnienia, stanowili w krajach wysoko rozwiniętych zaledwie 0,02% ogółu zatrudnionych — dziś obraz się zmienia. Według istniejących szacunków w krajach najwyżej uprzemysłowionych udział pracowników zatrudnionych w pionie badań naukowych wzrósł po wojnie do 0,4%, dziś jest wyższy i wynosi około 1% i wykazuje tendencje dalszego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Z porównania 0,37% udziału pracowników nauki w ogólnej liczbie zatrudnionych u nas z tymi tendencjami wynikałoby nasze pewne opóźnienie w tej dziedzinie w stosunku do państw najwyżej uprzemysłowionych. Wydaje się więc, że prezentowana przez naszą politykę gospodarczą i budżetową dążność do dynamicznego wzrostu nakładów na badania naukowe, a co za tym idzie i na wzrost liczby kadry pracowników nauki, jest jak najbardziej słuszna i zasługuje na pełne uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Łucja Matuszewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wysoki Sejmie! Chciałabym dziś, zabierając głos na posiedzeniu poświęconym projektowi uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawy budżetowej, zastanowić się, jak zaspokajane są potrzeby poszczególnych działów naszej gospodarki w zakresie wyrobów przemysłu chemicznego, jak również zatrzymać się nad problemem inwestycji w przemyśle chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselMatuszewskaLucja">Lata 1968 i 1969 przyniosą na odcinku zaopatrzenia rolnictwa w nawozy sztuczne dalszy znaczny postęp. Rolnictwo w roku 1968 otrzyma od chemii 703 tys. ton nawozów azotowych i 470 tys. ton nawozów fosforowych w czystym składniku, co zabezpieczy wysiew na 1 ha powierzchni zasiewów 48,2 kg azotu i 30,8 kg fosforu.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselMatuszewskaLucja">W 1969 r. ilość nawozów azotowych wzrośnie do 1 miliona ton, a nawozów fosforowych do 590 tys. ton w czystym składniku. Zostaną oddane do eksploatacji nowe instalacje produkcyjne nawozów azotowych i fosforowych. Osiągnięta moc produkcyjna i nowoczesność technologii przesuwa nas w kierunku czołówki w zakresie produkcji nawozów. Również przemysł środków ochrony roślin zakłada dalszy postęp, poprawi się też struktura produkcji tego przemysłu. Przemysł ten nie zabezpiecza w pełni potrzeb rolnictwa, tak że wiele cennych, nowoczesnych środków będzie nadal importowanych.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselMatuszewskaLucja">Przemysł włókien syntetycznych wychodzi naprzeciw potrzebom przemysłu lekkiego rozwijając w dalszym ciągu produkcję cennych włókien syntetycznych, to jest stilonu, elany i anilany. Zagadnienie włókien było szeroko tu poruszane, nie będę więc się dłużej nad nim zatrzymywać.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselMatuszewskaLucja">W przemyśle skórzanym zakłada się dalszy wzrost surowców nie skórzanych, jak sztuczna skóra — „skay” oraz sztuczna skóra podpodeszwowa i podeszwowa.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselMatuszewskaLucja">Przemysł barwników i środków pomocniczych dla włókiennictwa i przemysłu skórzanego zakłada uzyskanie w latach 1968 i 1969 dalszego wzrostu produkcji oraz uruchomienie wielu nowych asortymentów.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselMatuszewskaLucja">Planowane na 1968 r. wielkości i asortymenty farb i lakierów zabezpieczają potrzeby kraju, jak i eksportu. Ogólnie biorąc, lepsze niż dotychczas perspektywy rysują się także przed produkcją wyrobów małotonażowych. Dużą rolę odgrywa tu przyznanie chemii środków z Funduszu Nowych Uruchomień i Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego, jak również dalsze, znacznie żywsze zainteresowanie się uruchomieniem tego rodzaju produkcji przez zakłady przemysłowe, jak i zjednoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselMatuszewskaLucja">Przemysł paliw w 1968 r. dokona dalszego, znacznego kroku naprzód przez przekazanie do eksploatacji nowych urządzeń do destylacji ropy o zdolności przerobowej 3 min ton na rok oraz instalacji reformingu. Mimo to wiele wysoko wartościowych produktów przemysłu rafineryjnego trzeba będzie importować.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselMatuszewskaLucja">Przemysł gumowy coraz lepiej będzie zaspokajać potrzeby przemysłu motoryzacyjnego. Uruchomienie Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych oraz poprawa jakości opon pozwolą już w 1968 r. na pełne pokrycie potrzeb kraju na opony do samochodów osobowych i na opony motocyklowe.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselMatuszewskaLucja">Duże zadania stoją przed przemysłem chemicznym w zakresie zaopatrzenia w gumowe artykuły techniczne. Ze względu na szeroki asortyment tych artykułów sprawa nie jest łatwa, ale bardzo ważna. Dla przykładu może powiem, że uruchomiony samochód licencyjny ma około 240 detali gumowych. Zjednoczenie wiodące powinno opracować szczegółowy program poprawy zaopatrzenia poszczególnych przemysłów w te artykuły i przystąpić do jego realizacji. Bardzo istotne dla perspektyw poprawy jakości wyrobów gumowych jest unowocześnianie produkcji kauczuków syntetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wysoki Sejmie! Specjalnego omówienia wymaga branża tworzyw sztucznych, której rozwój decyduje o nowoczesności maszyn, samochodów, o nowoczesności przemysłu lekkiego, drzewnego, farb i lakierów, przemysłu opakowań, przemysłu budowlanego — decyduje też o ilości i jakości artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselMatuszewskaLucja">Produkcja tworzyw sztucznych wzrastała na świecie w okresie ostatnich lat w tempie przekraczającym pierwotne założenia. Prognozy rozwoju tej gałęzi wytwórczości przewidują, że w latach 1980—1990 światowa produkcja tworzyw, mierzona w jednostkach objętości — co jest bardziej miarodajne dla tworzyw konstrukcyjnych niż jednostki ciężaru — przewyższy produkcję stali.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselMatuszewskaLucja">Przemysł tworzyw powstał w Polsce właściwie po wojnie. Obecna niewielka wysokość produkcji tworzyw sztucznych w Polsce, wynosząca w przeliczeniu na mieszkańca 4,5 kg, jest niższa od średniej światowej i daleko mniejsza od produkcji takich krajów, jak NRD, gdzie wynosiła w 1965 r. 13 kg na mieszkańca, w Czechosłowacji 9 kg, nie mówiąc o krajach o rozwiniętym przemyśle, gdzie wielkość produkcji wahała się od 20 do 35 kg na mieszkańca.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselMatuszewskaLucja">Opóźnienia polegają nie tylko na niezbyt wysokim poziomie ilości i czasem jakości tworzyw, ale również na zbyt małym udziale szlachetnych tworzyw, na zbyt wąskim ich asortymencie oraz braku środków pomocniczych, uszlachetniających tworzywa. Na przykład przemysł maszynowy odczuwa poważny brak tłoczyw oraz żywic fenolowych modyfikowanych, szerokiego asortymentu gatunków polietylenu, wielu szlachetnych tworzyw konstrukcyjnych niezbędnych tam, gdzie elementy muszą posiadać wysoką stabilność wymiarów lub wyższą odporność na zmiany temperatur, a więc w przemysłach automatyki i urządzeń pomiarowych, w przemysłach precyzyjnym, maszyn włókienniczych i motoryzacyjnym. Tłoczywa te powinny być również szeroko stosowane na elementy armatury domowej zamiast metali nieżelaznych. Niewystarczająca jest ilość szkła organicznego na klosze oświetleniowe pojazdów mechanicznych.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselMatuszewskaLucja">Mówiąc o tworzywach, nie sposób nie wspomnieć o konieczności poprawy zaopatrzenia przemysłu ciężkiego w materiały elektro-izolacyjne. Obecne trudności w pokryciu tych potrzeb kraju będą się w najbliższych latach potęgowały.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselMatuszewskaLucja">Założony wzrost produkcji tworzyw ze 162 tys. ton w 1967 r. do 209 tys. ton w 1968 r. oraz 263 tys. ton w 1969 r. oparty jest głównie na szerszym zakresie produkcji takiego cennego tworzywa, jak wysokiej jakości suspensyjny polichlorek winylu w Tarnowie, sprowadzany dotąd z importu, na wzroście produkcji polietylenu wysoko ciśnieniowego w zakładach chemicznych w Blachowni.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wzrośnie też przetwórstwo tworzyw, dając przemysłowi kablowemu większe ilości poliwinitu, znacznie wzrośnie produkcja wykładzin podłogowych z tworzyw sztucznych, dając budownictwu nie tylko o 42% więcej tych deficytowych wyrobów, lecz również wprowadzając nowe asortymenty materiałów podłogowych, jak szlachetne wykładziny sprężyste. Wzrośnie też ilość rur instalacyjno-przewodowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselMatuszewskaLucja">Dzięki tworzywom złagodzi się też bardzo trudny i nabrzmiały problem opakowań w kraju, wymagający ze strony rządu szczególnej uwagi. Obecnie chemia we własnym zakresie podejmuje bądź rozszerza produkcję worków polietylenowych do nawozów azotowych oraz opakowań z polichlorku winylu, które mimo stosunkowo wysokiego kosztu surowca są tańsze od szklanych.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselMatuszewskaLucja">Dużym wydarzeniem dla przemysłu maszynowego, lekkiego, meblowego oraz drobnej wytwórczości będzie uruchomienie tkaniny typu — „skay”, szlachetnego substytutu skóry, o bardzo szerokim zastosowaniu, jak na przykład do estetycznych pokryć foteli w samochodach, wagonach osobowych, na pokrycia mebli, do wyrobów trwałych, praktycznych i estetycznych botków, toreb, walizek itp. Jak niedawno podała prasa, w przyszłym roku samochód — „Syrenka” będzie miał także fotele ze skóry „skay”.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselMatuszewskaLucja">Rysujący się deficyt tworzyw nie pozwoli na pełne pokrycie potrzeb odbiorców i w celu niedopuszczenia do szybkiego wzrostu importu konieczne będzie prowadzenie polityki ograniczania ich zużycia oraz kierowanie ich na te dziedziny gospodarki narodowej, w których dadzą one największe efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselMatuszewskaLucja">Ta sterowana chemizacja opóźnia unowocześnienie i modernizację produkcji oraz postęp techniczny w różnych gałęziach gospodarki narodowej. Z drugiej zaś strony brak dostatecznej krajowej bazy maszyn do przetwórstwa tworzyw i sprecyzowanego programu jej rozwoju, brak w resortach zajmujących się przetwórstwem tworzyw, odpowiedniego zaplecza technicznego, będącego w stanie zabezpieczyć zapotrzebowanie na formy i oprzyrządowanie do produkcji wyrobów z tworzyw, brak wystarczającego zaplecza badawczego — stwarzają trudności we właściwym zagospodarowaniu rosnących, choć jeszcze niewystarczających ilości tworzyw.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselMatuszewskaLucja">W związku z tym zwracam się z prośbą do rządu o otoczenie szczególną opieką inwestycji w gałęzi tworzyw sztucznych, ich przetwórstwa i zwrócenie uwagi na zagadnienia i sprawy związane z problematyką tworzyw sztucznych, a ujęte w uchwale KERM z lipca 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselMatuszewskaLucja">Obecnie, z zadowoleniem należy powitać powołanie w ubiegłym miesiącu uchwałą Rady Ministrów Zjednoczenia Przemysłu Tworzyw Sztucznych — „Erg” w Gliwicach. Powołanie tego specjalistycznego zjednoczenia stwarza warunki umożliwiające spełnianie trudnego i odpowiedzialnego zadania, jakim jest prowadzenie polityki i koordynacji produkcji i przetwórstwa w skali całego kraju. Pozwoli to na prawidłowe wyznaczenie kierunków rozwoju przetwórstwa, jak i kierunków najbardziej racjonalnego zagospodarowania tworzyw, spełniania roli doradczej i inicjującej stosowanie tworzyw w gospodarce narodowej. Dużą rolę odgrywają w tym zakresie odpowiednie placówki badawcze. W Polsce zaplecze badawcze tworzyw wymaga dalszego rozwoju i otoczenia pomocą.</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wysoki Sejmie! Charakterystyczne jest, że zużycie artykułów chemicznych przez różne przemysły wzrasta szybciej, niż ich produkcja. I tak na przykład: wzrost produkcji w roku 1966 w Ministerstwie Budownictwa wyniósł 7,3%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych wyniósł ponad 29%; w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego wzrost produkcji wyniósł 7,7%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych — ponad 19%; w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego wzrost produkcji wyniósł 9,3%, natomiast wzrost zużycia artykułów chemicznych — ponad 10%.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselMatuszewskaLucja">Zaspokojenie stale rosnącego zapotrzebowania przemysłu na artykuły chemiczne wymaga dobrej znajomości potrzeb innych przemysłów i ścisłej z nimi współpracy w zakresie stosowania wyrobów przemysłu chemicznego. Często stosowanie wyrobów przemysłu chemicznego wymaga nowych rozwiązań aparatur, umiejętności posługiwania się technologiami przez te przemysły. Często chemia musi pomóc przy wprowadzaniu nowych produktów do innych przemysłów. Dobra współpraca, wykwalifikowana kadra i przygotowanie aparatury decydują tutaj o powodzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wysoki Sejmie! Zakłady przemysłu chemicznego, obejmujące gros priorytetowych zakładów, opartych w wielu wypadkach na zakupionych licencjach czy kompletnych obiektach, powinny być budowane szczególnie sprawnie i szybko oddawane do eksploatacji. Nie zawsze jednak tak się dzieje.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselMatuszewskaLucja">Ostatnio dobre rezultaty przyniósł eksperyment polegający na zawarciu ryczałtowej umowy na realizację destylacji rurowo-wieżowej II — w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku. W myśl zawartej umowy generalny wykonawca otrzyma jednorazowe, zryczałtowane wynagrodzenie na podstawie zbiorczego zestawienia kosztów budowy. Ponadto przeznaczono na nagrody za terminowe zakończenie instalacji 0,5% wartości robót i 0,7% wartości dziennej produkcji za każdy dzień skrócenia terminu przekazania instalacji do użytku. Przy tym zleceniu robót wykonawca nie jest zainteresowany robotami „przerobowymi” i stosowaniem drogich surowców, a cała jego energia skupia się na dobrym zorganizowaniu budowy, pełnym zabezpieczeniu wykonawstwa i na zapewnieniu właściwego nadzoru.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselMatuszewskaLucja">Wyniki eksperymentu mówią same za siebie. W Płocku za 11 miesięcy wykonawstwo inwestycji wyniosło zaledwie 73%, na destylacji rurowo-wieżowej plan będzie przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselMatuszewskaLucja">Na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wyrażano opinię, że rozszerzenie tego typu umów na inne inwestycje, w szczególności w przemyśle chemicznym, jest godne polecenia i postulowano szersze ich stosowanie. Należy jednak przedsięwziąć odpowiednie kroki w celu zapobieżenia nadmiernemu naliczaniu kosztów budowy przez wykonawcę.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 45)</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Kazimierz Kuraś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselKurasKazimierz">Wysoki Sejmie! Jednym z podstawowych zadań w gospodarce narodowej w roku 1968 jest między innymi dalsza poprawa zaopatrzenia rynku wewnętrznego poprzez maksymalne wykorzystanie możliwości zwiększenia produkcji towarów rynkowych oraz lepsze dostosowanie asortymentu tej produkcji do aktualnych potrzeb ludności. Biorąc pod uwagę ważność tego zagadnienia, zarówno rząd jak i zainteresowane resorty oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku podjęły w tej dziedzinie dużo środków zmierzających do realizacji tych zadań. Sprzyjający klimat w tym zakresie stworzyły uchwały IV i X Plenum KC PZPR, w których w sposób wyraźny stawiana jest sprawa, że zadaniem planowania gospodarczego jest jak najlepsze dostosowanie struktury produkcji do kształtującego się aktualnie i przewidywanego zapotrzebowania towarów rynkowych. W dobrym zaopatrzeniu rynku wewnętrznego odgrywa ważną rolę nie tylko ilość i asortyment dostarczanych towarów, ale i jakość, wzornictwo, rozmiary i uwzględnianie potrzeb sezonowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselKurasKazimierz">Również ważnym problemem jest trwałość wyrobów. Wyda je się, że w chwili obecnej, przy ograniczeniu w wielu wypadkach możliwości surowcowych i mocy produkcyjnych, można by osiągnąć dodatnie efekty w zaopatrzeniu ludności przez produkowanie wyrobów odznaczających się wyższą niż obecnie trwałością w trakcie eksploatacji. Jakość towarów dostarczanych na rynek należy rozpatrywać w aspekcie prawidłowego wykonania danego wyrobu oraz jego trwałości.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselKurasKazimierz">Dość wyraźnie uwydatnia się zjawisko rynkowe, że dla konsumenta, któremu postawi się do wyboru towar o dobrej jakości, w pełni nowoczesny, tak zwany modny, o dość nawet wysokiej cenie i artykuł przestarzały technicznie i plastycznie — nawet niższa cena nie stanowi bodźca do dokonania zakupu.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselKurasKazimierz">W obecnym okresie pilnym zadaniem jest unowocześnienie produkcji dostarczanych na rynek radioaparatów, telewizorów, magnetofonów, adapterów oraz rozszerzenie asortymentów mebli i poprawa wzornictwa i jakości obuwia.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselKurasKazimierz">Mimo wzrostu planowanych dostaw, w dalszym ciągu nie w pełni będą pokryte potrzeby w zakresie materiałów budowlanych, w tym materiałów ściennych, mebli, artykułów papierniczych, obuwia gumowego i niektórych artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu instalacyjnego i wyrobów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselKurasKazimierz">Równocześnie rynek domaga się poszerzenia dostaw wielu artykułów w tak zwanej branży — „1001 drobiazgów”, artykułów elektrotechnicznych, fotooptycznych, niemniej jednak nowoczesnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselKurasKazimierz">Uważam, że duże rezerwy w dziedzinie zwiększenia produkcji, rozszerzenia asortymentów i wzornictwa istnieją także w przemyśle odzieżowym.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselKurasKazimierz">W dziedzinie artykułów spożywczych mimo postępu widzi się możliwości lepszego wykorzystania istniejących zasobów surowcowych i zdolności produkcyjnych w kierunku wzbogacenia asortymentu towarów spożywczych, podniesienia ich wartości odżywczej i jakości.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselKurasKazimierz">Biorąc pod uwagę wzrastające zadania w zakresie zaopatrzenia rynku wewnętrznego, szczególne znaczenie ma w dalszym ciągu zapewnienie przez przemysł pełnej realizacji planów dostaw zarówno w odniesieniu do asortymentów, jak i terminów oraz nowoczesności i jakości produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselKurasKazimierz">Przed aparatem handlu stoi w dalszym ciągu zadanie maksymalnie efektywnej gospodarki pozostającą do dyspozycji masą towarową oraz rygorystycznego przeciwdziałania przenikaniu do sieci handlowej towarów wadliwej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselKurasKazimierz">Polepszaniu zaopatrzenia rynku musi również towarzyszyć bardziej sprawna pod względem organizacyjnym obsługa konsumentów. Stawia to przed aparatem handlu zadania w dziedzinie wzrostu fachowości i kultury obsługi konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselKurasKazimierz">Jak zaznaczyłem na wstępie, dobre zaopatrzenie rynku to nie tylko ilość i asortyment dostarczanych towarów, ale i jakość, wzornictwo, rozmiary i uwzględnianie potrzeb sezonowych. Wprawdzie w tej dziedzinie obserwuje się postęp, niemniej jednak, jeżeli chodzi o wzornictwo i rozmiary, to występują tutaj nadal niedomagania. Niedomagania te przejawiają się w tym, że podaż towarów nie zaspokaja w pełni potrzeb, wymogów i gustów dzisiejszego konsumenta. Rozwiązanie tych spraw przez przemysł i handel jest zadaniem aktualnym i powinno przyczynić się do lepszego pokrycia potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselKurasKazimierz">Istnieje również konieczność dalszego pogłębiania i usprawniania metod analizy potrzeb rynku przez organizacje handlowe w celu lepszego dostosowania produkcji masy towarowej do potrzeb i wymogów ludności oraz zapobiegania w gromadzeniu się nadmiernych zapasów gospodarczo nieuzasadnionych.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselKurasKazimierz">Należy zwiększyć skuteczność działania służb odbioru jakościowego towarów dostarczanych przez przemysł na zaopatrzenie rynku w celu przeciwdziałania przenikaniu na rynek wyrobów złej jakości. Jest to zadanie stojące zarówno i przede wszystkim przed przemysłem, jak i handlem.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselKurasKazimierz">Na podstawie oceny sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego należy podkreślić, że stworzone zostały odpowiednie warunki do współpracy resortu handlu wewnętrznego z innymi resortami przemysłowymi, jak również do dalszej realizacji zamierzeń w zakresie usprawniania organizacji handlu, co budzi nadzieję lepszego ilościowego i jakościowego zaopatrzenia naszego rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Ewa Trojanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselTrojanowskaEwa">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Mówić będę o niektórych aspektach reformy planowania i zarządzania. W całości tę problematykę ujęło IV Plenum Komitetu Centralnego partii, zmierzające w swych uchwałach do wydajniejszej pracy przemysłu i ogólnej poprawy gospodarowania. Wiele podstawowych zadań wynikających z uchwał IV Plenum zostało już zrealizowanych lub realizacja ich została zainicjowana. Na przykład: obowiązują od 1966 r. nowe zasady finansowania przedsiębiorstw, planowania i finansowania inwestycji, planowania wartościowego w handlu zagranicznym, dające większą swobodę w kształtowaniu struktury importu i eksportu na podstawie badań opłacalności.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselTrojanowskaEwa">Co jest istotnie ważne w wielu rozporządzeniach rządowych? Został położony akcent na zasadę elastycznego planowania w gospodarce oraz stosowania systemu rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselTrojanowskaEwa">Pozytywne jest ograniczenie liczby wskaźników dyrektywnych, na przykład w resorcie przemysłu spożywczego i skupu — z 14 norm finansowych w 1965 r. do 4 w 1967 r., w przemyśle lekkim — z 13 w 1965 r. i do 8 w 1967 r. norm finansowych. W wielu branżach przemysłowych i budownictwa zniesiono limity zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselTrojanowskaEwa">Również w dziedzinie organizacji i zarządzania poczyniono sporo pozytywnych kroków. Niemniej jednak wiele dość ważnych zadań nie zostało jeszcze spełnionych bądź stopień ich realizacji w niektórych resortach jest dość niski.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselTrojanowskaEwa">Zachodzi więc potrzeba przyśpieszenia prac, zwłaszcza w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselTrojanowskaEwa">—większej elastyczności w doskonaleniu metod planowania, a także w korygowaniu planu na podstawie aktualnego zapotrzebowania rynku, co niezmiernie jest ważne dla realizacji podstawowego zadania naszej gospodarki — coraz pełniejszego zaopatrzenia ludności;</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselTrojanowskaEwa">—powszechnego stosowania rachunku ekonomicznego w resortach, zjednoczeniach i przedsiębiorstwach w planowaniu oraz przy podejmowaniu operatywnych decyzji gospodarczych, służących lepszemu wykonaniu zadań. Dużą rolę powinny tu odegrać zwłaszcza służby ekonomiczne. Należy jednak zwrócić uwagę — że chociaż zgodnie z wytycznymi w przedsiębiorstwach pracują najlepsi ekonomiści, to dotychczas nie zdołano wypracować skutecznych form działania i zakłady nadal się posługują pracami bilansowymi i statystycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselTrojanowskaEwa">Należy również podkreślić znaczenie wykorzystania doświadczeń z przeprowadzanych eksperymentów gospodarczych. Tu podać można jako przykład pozytywne doświadczenia Zjednoczenia — „Polfa” czy Zjednoczenia Stolarki Budowlanej. Potrzebne też jest na pewno większe wykorzystanie układu cen jako czynnika pobudzającego wytwórców do polepszenia i unowocześnienia asortymentów produkcji oraz większej samodzielności działania.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselTrojanowskaEwa">Pragnę zasygnalizować w tym miejscu fakt wystąpienia dysproporcji, jeśli chodzi o wielkość aparatu ustalającego ceny w porównaniu z rozrośniętym aparatem statystyczno-kontrolnym, powołanym do oceny przedsiębiorstw. W wyniku tych dysproporcji muszą długo czekać na zatwierdzenie Państwowej Komisji Cen wnioski przedsiębiorstw w sprawie ustalenia czy zmiany cen.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselTrojanowskaEwa">Dyskusyjny jest na przykład temat, czy przy pewnej decentralizacji uprawnień nie byłoby słuszne, by ceny fabryczne, zatwierdzane dotychczas przez Państwową Komisję Cen, były branżowo ustalane, przy odpowiedniej kontroli jednostek zwierzchnich, biorąc pod uwagę fakt, że wiele elementów zawartych w cenie fabrycznej jest już znormowanych.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselTrojanowskaEwa">Chcę podkreślić i zwrócić uwagę obywateli posłów, że dokonujące się zmiany w metodach planowania i zarządzania gospodarką narodową obecnie w dużym stopniu są uzależnione od usprawnienia zarządzania w resortach, w instytucjach i przedsiębiorstwach, a zwłaszcza w zjednoczeniach.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselTrojanowskaEwa">Uznając powyższy temat za ważny poświęcę mu nieco uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselTrojanowskaEwa">Uchwała Rady Ministrów z grudnia 1966 r. wprowadziła zmiany w funkcjonowaniu i organizacji zjednoczeń. Wynika z niej ważna rola zjednoczeń w kierowaniu branżą. Warto tu wymienić:</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselTrojanowskaEwa">— ograniczenie operatywnego zarządzania resortów na rzecz zjednoczeń;</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselTrojanowskaEwa">—ograniczenie liczby wskaźników dyrektywnych oraz —danie możliwości szerokiego stosowania eksperymentów.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselTrojanowskaEwa">Jak ta uchwała została dotychczas zrealizowana? Wydaje się, że nie całkowicie została zrealizowana zarówno przez ministerstwa, jak i zjednoczenia. Zjednoczenia powołane do koordynacji prac nad Narodowym Planem Gospodarczym, do zabezpieczenia rozwoju i modernizacji branży nie spełniły całkowicie wyznaczonej im roli.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na przykład prace analityczne w niektórych zjednoczeniach sprowadzają się jeszcze często do sprawozdawczości i zestawień na podstawie danych przygotowanych przez przedsiębiorstwa, danych transponowanych z kolei w górę bez właściwej krytycznej analizy ze strony służb zjednoczeń czy analizy, opartej na konkretnym własnym rozeznaniu sytuacji finansowej i możliwości produkcyjnych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselTrojanowskaEwa">Uwidoczniły się też słabości kadry zjednoczeń; nadmiar pracowników pomocniczych w stosunku do koncepcyjnych, wadliwa często struktura wydziałów, powodująca dublowanie pracy, oraz nadmiar etatów administracyjnych. Nagminne są często fakty przekazywania drobnych decyzji podległym jednostkom przez resorty. Duża jest liczba rozporządzeń i zarządzeń szczegółowych, na przykład niektóre zjednoczenia otrzymują ich w ciągu roku około 400. Poza tym istnieje nawał i okresowe spiętrzenia sprawozdawczości.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselTrojanowskaEwa">W związku z powyższym należy postulować wykonanie uchwały Rady Ministrów wydanej w 1966 r., zmierzającej do zlikwidowania zbędnych czynności administracyjnych i skoncentrowania uwagi administracji naczelnej na pracach koncepcyjnych oraz na wykonywaniu ogólnego nadzoru nad jednostkami podległymi. Wydaje się przy tym, że mogłoby wtedy nawet nastąpić przesunięcie części kadry fachowej do niższych jednostek zarządzania, zwłaszcza tam, gdzie odczuwane są jej niedostatki.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselTrojanowskaEwa">W celu ustalenia najbardziej prawidłowych kierunków rozwoju branż przemysłowych znaczną rolę mogą odegrać alternatywne plany wykonane przez przedsiębiorstwa przy opracowywaniu bieżącej pięciolatki. Droga wyboru najlepszego rozwiązania z wielu wariantów nie jest jeszcze powszechnie stosowana. Oczywiście, alternatywne wnioski zakładów wymagać będą uprzednio oceny od strony zamierzonych efektów ekonomicznych. Jest to główny warunek powodzenia tej akcji.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na wstępie wspomniałam o zmniejszeniu liczby wskaźników dyrektywnych i ograniczeniu limitu zatrudnienia w niektórych działach przemysłu, uznając te zmiany za kierunkowo słuszne. Jednakże występują niekiedy fakty odchodzenia od wspomnianych zasad, czemu należałoby się przyjrzeć. Nadmiar wskaźników nie zawsze daje odpowiednie efekty, zwłaszcza jeśli chodzi o bardziej elastyczne dostosowanie produkcji do potrzeb rynku lub wyzwalanie inicjatywy społecznej i produkcyjnej kierownictwa i załóg pracowniczych w zakresie lepszego, oszczędniejszego gospodarowania, które powinno być przecież domeną wszystkich ogniw i na co tak duży akcent kładzie Sejm w toku obecnej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselTrojanowskaEwa">Kontynuując temat chcę powiedzieć, że nie bez winy w przytoczonych przykładach są niektóre przedsiębiorstwa i ich kierownictwo, zarówno jeśli chodzi o tę właściwie pojętą współpracę ze zjednoczeniem czy bardziej operatywne i racjonalne działanie, bądź odpowiedzialność za powierzoną bazę materialną i zadania Narodowego Planu Gospodarczego. Na przykład często w praktyce rozdział zadań i wskaźników planu sprowadza się do przetargów o obniżenie planu, o przyznanie bardziej efektywnego programu produkcji w celu łatwiejszego wykonania zadań. Rozbieżności z reguły dotyczą głównie dyrektyw w zakresie zatrudnienia i wskaźników rentowności, co potwierdziły tegoroczne przykłady przy sporządzaniu Narodowego Planu Gospodarczego. Nasuwa się tu uwaga o potrzebie doskonalenia metod analiz, które by lepiej informowały o możliwościach przedsiębiorstw, o potrzebie wzmocnienia kontroli, zwłaszcza jeżeli chodzi o zatrudnienie i wydajność pracy, oraz o potrzebie wyróżniania tych przedsiębiorstw, które lepiej gospodarują, czy stworzenia bodźców sprzyjających ujawnianiu rezerw. Elementy te mogą znacznie przyczynić się do zaniku sytuacji dotąd jeszcze pokutujących, kiedy to część przedsiębiorstw ogląda się w tył, na słabszych, i nie podejmuje zadań trudniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselTrojanowskaEwa">Reformy planowania przyniosły wiele uprawnień zakładom, chociażby w zakresie planowania asortymentowego, zarządzania czy ustawiania bodźców opartych na funduszu zakładowym, pozwalającym na kojarzenie interesu zakładu oraz załóg z potrzebami ogólnospołecznymi. Nie zawsze i nie wszędzie te czynniki są właściwie wykorzystywane. Na przykład często przedsiębiorstwa skarżą się na brak większej samodzielności, ale jest także prawdą, że nie w pełni wykorzystują tę samodzielność, którą posiadają, bo boją się ryzyka, nie podejmują bardziej długofalowego działania, nie zawsze też wychodzą naprzeciw potrzebom rynku, zasłaniając się zarządzeniami czy tak zwanymi trudnościami obiektywnymi. Przedsiębiorstwa starają się przy tym tak ustawić profil produkcji w planie, by go najłatwiej zrealizować, w wyniku czego wybierają często asortyment bardziej prosty i jednocześnie droższy pod względem wartości, który da plan.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wiele produkcji niezbędnych, bardziej pracochłonnych, nowoczesnych, ulepszonych nie może doczekać się priorytetu. Nie będę mówić, jakie to ma skutki dla niepełnego zaopatrzenia rynku czy tworzenia nadmiernych zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselTrojanowskaEwa">Nie rozszerzając dalej tej bardzo obszernej i złożonej tematyki, chciałabym jeszcze wspomnieć o potrzebie doskonalenia planowania wewnątrzzakładowego oraz o potrzebie wprowadzania usprawnień w zarządzaniu i organizacji produkcji w przedsiębiorstwie, na co zwrócili uwagę w toku dzisiejszej dyskusji inni posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselTrojanowskaEwa">VII Plenum KC nakłada obowiązek na wszystkie ogniwa zarządzania podjęcia wysiłków w celu przezwyciężenia określonych niedomagań w konkretnym programie realizacji. Potrzebne będzie na pewno w wielu wypadkach większe zainteresowanie resortu i zjednoczeń wynikami pracy i efektami gospodarowania przedsiębiorstw czy konkretna pomoc w rozwiązywaniu trudniejszych i złożonych problemów, zwłaszcza biorąc pod uwagę niełatwe zadania stojące przed przemysłem w latach 1968—1969. Uważam, że dalszemu doskonaleniu metod planowania i zarządzania w gospodarce narodowej w przedsiębiorstwach przemysłowych sprzyjać będzie prowadzenie bieżących, ciągłych analiz osiągniętych efektów reform wprowadzonych we wszystkich branżach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Dubis.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselDubisJan">Wysoki Sejmie! W przedstawionym do uchwalenia projekcie planu i budżetu państwa na rok 1968 — poważną pozycję zajmują zagadnienia związane z rozwojem przemysłu naftowego, mającego istotne znaczenie dla dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselDubisJan">Obecnie realizowany program prac geologiczno-poszukiwawczych oparty jest na planie bieżącej pięciolatki, a główną podstawę tego planu stanowi ekspertyza polsko-radzieckich specjalistów, geologów i geofizyków z roku 1964, i opinia polsko-radziecka z 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselDubisJan">W minionej pięciolatce przemysł naftowy uzyskał poważne efekty gospodarcze. Odkryte zostały nowe zasoby gazu ziemnego, zwłaszcza na przedgórzu Karpat, w rejonach: Lubaczowa, Jarosławia, Przemyśla, Rzeszowa i innych. W okresie tym odkryto również nowe złoża ropy naftowej w rejonie Krosna nad Odrą w województwie zielonogórskim, w rejonie Bochni w województwie krakowskim, w Pławo wicach w województwie kieleckim oraz w rejonie Dębicy i Brzezówki w województwie rzeszowskim.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselDubisJan">Odkrycia tych złóż pozwoliły na zwiększenie wydobycia ropy naftowej ze 194 tys. ton w 1960 r., do 400 tys. ton w 1966 r., gazu ziemnego zaś — z 541 mln m^3^ w 1960 r., do około 1,3 mld m^3^ w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselDubisJan">Prawidłowa realizacja programu prac geologiczno-poszukiwawczych i właściwe wykorzystanie ogromnych, bo sięgających miliardów złotych nakładów na ten cel, powinny zabezpieczyć wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselDubisJan">Wartość planowanych prac geologiczno-poszukiwawczych w roku 1968 wyniesie około 3 mld zł, co oznacza wzrost o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania planu na 1967 r. Plan na 1968 r. przewiduje wydobycie pół miliona ton ropy naftowej, to jest o około 10% więcej w stosunku do przewidywanego wykonania w 1967 r. i założeń planu 5-letniego na 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselDubisJan">Na uwagę zasługuje fakt, że ten wzrost wydobycia ropy przewiduje się uzyskać z perspektywicznych rejonów niżu, a tym samym wydobycie w tych rejonach w roku przyszłym wzrośnie prawie dwukrotnie. Zmniejsza się natomiast wydobycie ropy ze starych, wyeksploatowanych złóż karpackich, a stosowane metody ożywiania złóż nie dają, niestety, wydatniejszych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselDubisJan">W ponad 100-letniej działalności przemysłu naftowego w Karpatach — wiele z odkrytych pól jest już dzisiaj całkowicie wyeksploatowanych lub znajduje się w końcowej fazie eksploatacji. Należy jednak stwierdzić, że dotychczasowa eksploatacja odnosi się do struktur płytkich, średnia bowiem głębokość odwiertów karpackich niewiele przekracza 500 m. Stąd też, mimo odwiercenia tak wielkie j ilości otworów — sumaryczny metraż wierceń geologiczno-poszukiwawczych wynosi zaledwie 330 tys. mb, przy bardzo małym zaangażowaniu otworów głębszych do 3 tys. m, co da je wskaźnik rozpoznania 26,7 mb na 1 km^2^ powierzchni perspektywicznej Karpat, dlatego też brak jest większych i długotrwałych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselDubisJan">Plan wydobycia gazu ziemnego na 1968 r. ustalono na podstawie zgłoszonego zapotrzebowania odbiorców, w wysokości 2 mld m^3^, to jest o 37% więcej od przewidywanego wydobycia w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselDubisJan">Możliwości wydobycia gazu ziemnego są znacznie większe, jednak brak zbytu i zmniejszanie w ciągu roku zgłoszonych zapotrzebowań przez odbiorców przemysłowych, oraz w szczególności brak rur na gazociągi — nie pozwala możliwości tych wykorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselDubisJan">Na podstawie dotychczasowych wyników badań polskich i radzieckich specjalistów, plan na 1968 r. przewiduje szeroki program wierceń geologiczno-poszukiwawczych na terenie całego kraju. Przewiduje się odwiercić 400 tys. mb, to jest o 55 tys. mb więcej niż w 1967 r., w wyniku czego mają wzrosnąć zasoby ropy naftowej w kategorii A + B — 3,5 mln ton, a w kategorii C1 — ponad 7 mln ton i odpowiednio zasoby gazu ziemnego — 9,6 mld m^3 ^i 8,4 mld m^3^.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselDubisJan">Realizacja tych ambitnych zadań wymagać będzie od wszystkich załóg przemysłu naftowego optymalnego wykorzystania doświadczeń w tym zakresie, wykorzystania czasu pracy maszyn i urządzeń, doskonalenia organizacji i technologii pracy, stałego podnoszenia wydajności pracy i kwalifikacji oraz usprawnienia gospodarki remontowej i inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselDubisJan">Jeśli w produkcji gazu ziemnego nie mamy poważniejszych trudności, to uzyskanie milionowej tony ropy w 1970 r. jest zagadnieniem trudnym, złożonym i wymagać będzie odkrycia większych zasobów już w latach 1968 i 1969, ponieważ zagospodarowanie kopalń wymaga przynajmniej dwuletniego okresu. Uzyskanie tych zasobów uzależnione będzie od szybkiego rozwiązania problemów technologicznych w pracach geologiczno-poszukiwawczych, a mianowicie problemów prawidłowego opróbowania otworów, bowiem celem wierceń poszukiwawczych powinna być nie tylko ilość odwierconych metrów, lecz także uzyskanie przyrostu zasobów i maksymalnego rozeznania geologicznego.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselDubisJan">Intensyfikacja poszukiwań wymaga zwiększenia zaopatrzenia placówek palowych i placówek badawczych w nowoczesny sprzęt i aparaturę — równolegle do rozwoju bazy rozpoznawczo-wiertniczej.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselDubisJan">Następnym, nie rozwiązanym dotąd zagadnieniem jest brak wyników prac geofizycznych odnośnie do głębiej zalegających warstw. Wymaga to większego zaangażowania placówek naukowo-badawczych i pionu inżynieryjno-technicznego geofizyki, jak również nawiązania ściślejszych kontaktów i wymiany doświadczeń z fachowcami sąsiednich krajów.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselDubisJan">W założeniach na 1969 r. przewiduje się dalszą kontynuację prac geologiczno-poszukiwawczych we wszystkich najbardziej obiecujących rejonach kraju. Przewiduje się odwiercić 460 tys. mb, to jest o 60 tys. mb więcej niż zaplanowano w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselDubisJan">Zadania przemysłu naftowego na najbliższe lata są duże i wymagają i wymagać będą jeszcze większego wysiłku naszych załóg, ale równocześnie korzystamy w większym stopniu z udziału dostępnych nowoczesnych środków badawczych, korzystamy z doświadczeń i pomocy specjalistów radzieckich, pracujemy w okresie najlepszego klimatu dla przemysłu naftowego, a zatem powinniśmy dać maksimum wysiłku w celu realizacji zamierzonych prac.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselDubisJan">Duże nakłady inwestycyjne państwa na poszukiwanie nafty mają przynieść w krótkim czasie widoczne efekty, gdyż prognozy poszukiwań są dobre.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselDubisJan">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę szerokie uwzględnienie w założeniach na 1968 r. wszystkich zagadnień warunkujących rozwój przemysłu naftowego — wyrażam przekonanie, że zadania w zakresie poszukiwań, jak i wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego zostały ustalone w prawidłowych proporcjach i że zostaną wykonane, a nawet przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Piotr Nowakowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselNowakowskiPiotr">Wysoki Sejmie! W projekcie nakładów na dalszy rozwój gospodarki narodowej poważną pozycję stanowią wydatki związane z koniecznością zwiększenia wydobycia rud metali nieżelaznych i ich przetwórstwa, a szczególnie z budową nowego zagłębia miedzi w rejonie lubińsko-głogowskim. Znaczenie wysiłków w rozbudowie tej gałęzi przemysłu podkreśla fakt, że już w przyszłym roku zostaną osiągnięte pierwsze efekty gospodarcze, wyrażające się rozpoczęciem eksploatacji nowych złóż miedzi.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselNowakowskiPiotr">Nie ulega wątpliwości, że w całokształcie gospodarki narodowej prawidłowe zagospodarowanie bazy surowcowej i przetwórczej wymaga szczególnej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselNowakowskiPiotr">Podstawowymi surowcami dla wielu gałęzi przemysłu są metale nieżelazne, takie jak miedź, cynk, ołów i aluminium. Hutnictwo metali nieżelaznych opierać się będzie w coraz większym stopniu na własnej bazie surowcowej. Dla rud cynkowo-ołowiowych wiąże się to z rozbudową górniczego okręgu olkusko-by tomskiego oraz budową huty cynku w Miasteczku Śląskim. Jak dotychczas, jesteśmy zmuszeni do wciąż wzrastającego importu miedzi. Stąd też od wielu lat czynimy ogromne wysiłki nad zagospodarowaniem nowo odkrytych złóż rud miedzi. W obecnej pięciolatce nakłady w tej dziedzinie wyniosą około 9 mld zł, całkowity zaś koszt budowy zagłębia zamknie się kwotą około 30 mld zł. Stopień zaawansowania budowy zagłębia jest w chwili obecnej wysoki. W budowanych 2 kopalniach wykonano łącznie 9 tys. m szybów oraz 27 tys. m wyrobisk poziomych. Równocześnie poważnie zaawansowane są prace w budownictwie przemysłowym na powierzchni i tak np. buduje się zakłady przeróbki mechanicznej rudy, sieć energetyczną, drogi dojazdowe, zakłady mechaniczne przemysłu miedziowego i inne. Rozbudowuje się intensywnie hutę miedzi w Legnicy oraz rozpoczęto prace związane z budową nowej huty miedzi w Głogowie.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselNowakowskiPiotr">Dotychczas budowa kopalń była na ogół dobrze zsynchronizowana z budownictwem mieszkaniowym oraz towarzyszącym. Ten stan rzeczy ilustruje fakt, że Lubin, z małego 4-tysięcznego miasteczka, rozrósł się do 20-tysięcznego organizmu miejskiego. To zaawansowanie budowy zagłębia, w którym obecnie pracuje ponad 11 tys. ludzi, jest wynikiem ofiarnej pracy załóg górniczych i budowlanych. Mamy za sobą trudny okres zmagań z żywiołem przyrody. Poza sobą mamy także niewiarę w nasze poczynania ludzi małego ducha. Rok przyszły, jak wspomniałem, będzie przełomowy w budowie nowego zagłębia miedziowego. Obydwie budowane kopalnie osiągną 25% docelowej zdolności produkcyjnej. Przed budowniczymi stoi zadanie wydobycia 900 tys. ton rudy, co stanowi prawie połowę obecnego wydobycia w całym starym zagłębiu miedziowym. Są to zadania napięte, wymagające dużego wysiłku miejscowych załóg, załóg dostawców maszyn i urządzeń, nauki, biur projektowych oraz pomocy wielu resortów.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselNowakowskiPiotr">Powołana niedawno komisja rządowa, której podstawowym zadaniem jest koordynacja prac wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw i resortów, opracowała projekt uchwały o dalszym, kompleksowym zagospodarowaniu zagłębia. Istnieje pilna potrzeba zatwierdzenia wyżej wymienionej uchwały rządowej, będącej ważnym instrumentem w pracy komisji.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselNowakowskiPiotr">Dodatkowym zagadnieniem w związku ze zbliżającym się terminem rozpoczęcia eksploatacji w 2 nowych kopalniach jest przygotowanie kwalifikowanych kadr. Zapotrzebowanie na przygotowanych do zawodu pracowników będzie bardzo duże z uwagi na rozpoczęcie eksploatacji w obu kopalniach prawie zbieżnie. W roku przyszłym stan zatrudnienia załóg eksploatacyjnych i przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego wzrośnie o około 6 tys. ludzi w stosunku do obecnego stanu zatrudnienia. Z miejscowych zasobów siły roboczej przyrosty zatrudnienia w roku przyszłym i w następnych latach mogą być pokryte tylko w około 10%. Stąd też istnieje bezwzględna potrzeba dopływu doświadczonych i świeżo wykształconych kadr z zewnątrz. Problemu tego nie da się rozwiązać tylko siłami górnictwa rud. Z konkretną pomocą powinno tu przyjść doświadczone, mające duże tradycje, górnictwo węglowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselNowakowskiPiotr">Tak gwałtowny wzrost zatrudnienia, który będzie się utrzymywał i w latach następnych, wymagać będzie znacznego rozszerzenia budownictwa mieszkaniowego i socjalno-bytowego. Uchwała rządu, która zobowiązała resort budownictwa do wybudowania w bieżącej pięciolatce dodatkowo 5 tys. izb mieszkalnych, problem ten znacznie łagodzi. Wymaga to bezwzględnego, systematycznego wzrostu potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego oraz przyznania mu priorytetu podobnego jak w przedsiębiorstwach innych generalnych wykonawców. Trudności w skompletowaniu załóg mogą być w dużym stopniu rozwiązane przez zastosowanie wysoko wydajnych nowoczesnych maszyn do urabiania. Przyśpieszenie produkcji tych maszyn w kraju jest koniecznością. Po raz drugi uważam za potrzebne odwołać się do resortu górnictwa i energetyki jako jedynego producenta maszyn górniczych do urabiania.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselNowakowskiPiotr">Spełnienie podanych postulatów i poczucie odpowiedzialności ludzi budujących zagłębie zapewnią oczekiwane efekty naszej gospodarce narodowej w zakresie metali nieżelaznych.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Malinowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić niektóre problemy dotyczące obrotu towarów. Uzyskanie widocznej poprawy na rynku towarów i podwyższenie poziomu życia ludności stawiają przed przedsiębiorstwami handlowymi poważne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Istnieje przede wszystkim potrzeba zrealizowania takich zadań organizacyjnych w zakresie handlu, które by zmierzały do dalszego polepszenia jego metod, pracy i postawy, większej aktywności wobec potrzeb nabywców w zakresie usług handlowych, zwłaszcza bardziej czynnego podejścia do zadań zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Kontrole zaopatrzenia terenowej sieci detalicznej w artykuły różnych branż wykazały, że liczne organizacje handlowe, mimo niewątpliwej, zwłaszcza w ostatnich latach, poprawy sprawności działania, nie zawsze potrafiły zapewnić zaopatrzenie sieci w pełny asortyment towarów, znajdujących się w produkcji i w magazynach oraz w hurcie. Braki w zaopatrzeniu rynku występowały niejednokrotnie znacznie ostrzej i w szerszym asortymencie, niż to wynikało z aktualnej podaży i popytu. Nie dość sprawne jest jeszcze często współdziałanie pomiędzy hurtem a detalem w zakresie organizacji i techniki zaopatrzenia sieci detalicznej. Mimo pewnego postępu w wielu przedsiębiorstwach i centralach handlu hurtowego nie doprowadzono jeszcze do odpowiedniego poziomu badań popytu i analizy stanu zaopatrzenia rynku, nie zorganizowano należytej kontroli realizacji umów zawartych z przemysłem. Ułatwiło to zakładom przemysłowym dostarczenie na rynek artykułów w asortymencie i w terminach odbiegających od ustalonych w umowach.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselMalinowskiFranciszek">W wyniku niedokładnej znajomości potrzeb rynku, wiele przedsiębiorstw hurtowych częstokroć nie kontraktuje na giełdach towarów poszukiwanych przez konsumentów, zawiera natomiast umowy na dostawy artykułów nie znajdujących popytu, nie stawiając pod adresem przedsiębiorstw przemysłowych zdecydowanych wymagań i nie zawsze konsekwentnie stosując wobec dostawców przysługujące sankcje za nieprzestrzeganie warunków umów.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselMalinowskiFranciszek">W wyniku tego w wielu przemysłach nastąpił nadmiar i obciążający gospodarkę narodową wzrost zasobów niektórych towarów, przy równoczesnym utrzymywaniu się braków w zaopatrzeniu rynku w inne towary. Istniejące możliwości zwiększenia masy towarowej zakupami ze źródeł zdecentralizowanych, na przykład z przemysłu terenowego i z drobnej wytwórczości, od miejscowych rolników, nie zawsze były należycie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Jest to niewątpliwie wynikiem nadal jeszcze niedostatecznego liczenia się wielu zakładów przemysłowych z potrzebami rynku i nie dość rygorystycznego stosunku poszczególnych organizacji handlowych do producentów.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Wysoki Sejmie! W handlu, w szczególnie dużym stopniu o sprawnym działaniu decyduje indywidualność pracownika. Na przykład w zakładach przemysłowych w usprawnianiu działania poważny udział ma park maszynowy i organizacja pracy zespołowej; praca handlu natomiast wymaga niemal od każdego pracownika samodzielnego działania i często indywidualnej organizacji pracy. Aby podołać tej trudnej i specyficznej roli, pracownik handlu — tak jak każdy inny pracownik naszej socjalistycznej gospodarki — musi być w swojej pracy także emocjonalnie zaangażowany. Wymaga to zarówno wysokiego uświadomienia społecznego, jak i kwalifikacji zawodowych, właściwej atmosfery pracy i odpowiednich warunków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Oceniając działalność handlu za ostatnie lata, dostrzega się niewątpliwie postęp, ale postęp ten odnosi się przede wszystkim do materialnych podstaw handlu i wyraża się w rozwoju i modernizacji sieci handlowej, w lepszym i nowocześniejszym wyposażeniu technicznym oraz w pełniejszym znacznie zaopatrzeniu rynku. Nie polepsza się jednak w tym samym stopniu jak doskonalenie bazy — sprawność organizacji handlu oraz poziom pracowników handlu. Niska jeszcze często sprawność handlu i niezadowalające kwalifikacje wielu pracowników handlu, niska często kultura obsługi i mała wrażliwość na potrzeby konsumenta niweczą, a przynajmniej osłabiają często duże i bezsporne efekty postępu materialnego. Poprawa tego stanu rzeczy wymaga skierowania wysiłków na dalsze polepszenie organizacji handlu i systemu zarządzania. Ostatnio dużej pracy dokonało w tym zakresie — co Komisja Handlu Wewnętrznego podkreślała z uznaniem — Ministerstwo Handlu Wewnętrznego pomniejszając o paręset liczbę obowiązujących dotychczas zarządzeń i okólników oraz znacznie ograniczając liczbę sprawozdań. Komisja Handlu Wewnętrznego oczekuje podobnej, śmiałej decyzji ze strony innych, a zwłaszcza ze strony Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, która zasypuje niższe ogniwa ogromną, zatrważającą, niemożliwą do opanowania, w dużym stopniu całkowicie zbędną lawiną uchwał, zarządzeń, powtarzających co roku te same wskazówki instrukcji i wielu, wielu innych pism. Zatrzymam się nad tym jednym problemem, pragnąc zgłosić pewną liczbę postulatów. Niezbędne jest:</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—otoczenie społeczną opieką młodych kadr absolwentów szkół zawodowych i techników zawodowych ze strony wytypowanych opiekunów i podwyższenie kwalifikacji pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—zwiększenie naboru do szkół zawodowych i objęcie patronatu przez organizacje handlowe nad poszczególnymi klasami;</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—organizowanie zespołów sklepów lub zakładów gastronomicznych, w których absolwenci szkół zawodowych stanowiliby silne, zwarte grupy;</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—wytypowanie sklepów i zakładów gastronomicznych o najwartościowszej obsadzie w celu odbywania praktyk uczniów szkół zawodowych;</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—szybsze awansowanie wyróżniających się w pracy zawodowej absolwentów szkół zawodowych i technikum;</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—organizowanie poprzez krótkoterminowe kursy doszkalania kadry pracowniczej w zakresie takich zagadnień, jak psychologia, konserwacja towarów, metody badania rynku, kształtowanie się popytu konsumpcyjnego, aktualne tendencje w modzie itp.;</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—zwrócenie uwagi na zapewnienie należytych warunków pracy oraz wyposażenie w odpowiedni sprzęt, polepszający te warunki;</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—stosowanie wymiany doświadczeń — awansowania, wyróżniania, nagradzania pracowników wyróżniających się w pracy zawodowej oraz w trosce o zabezpieczenie społecznego mienia;</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—wprowadzenie powszechnie obowiązującej zasady, że wygląd placówki handlowej, jej zaopatrzenie i poziom obsługi jest sprawdzianem kwalifikacji opinii społecznej o odpowiedzialności i trudnej pracy pracowników handlu;</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—zorganizowanie w ośrodkach, w których nie ma zasadniczych szkół handlowych, po jednej klasie szkolącej pracowników handlu w istniejących zasadniczych szkołach zawodowych;</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—uruchomienie przy technikach ekonomicznych internatów dla kształcącej się młodzieży pozbawionej możliwości zdobywania przygotowania ekonomicznego do pracy w handlu w miejscach swojego zamieszkania;</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselMalinowskiFranciszek">—rozpatrzenie możliwości zwiększenia przydziałów mieszkań z puli rad narodowych dla pracowników sklepowych, zwłaszcza w miejscowościach aktywizowanych gospodarczo.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselMalinowskiFranciszek">Zarówno pion handlu państwowego, jak i spółdzielczość organizują w ramach jednego związku zawodowego ambulatoria lekarskie i przychodnie. Poszukiwanie rozwiązań w terenie złożono dodatkowo na administracje przedsiębiorstw, które — zależnie od ich prężności i posiadanych wpływów — podejmą akcję tworzenia ambulatoriów dla swoich pracowników. Słuszne byłoby, aby zarządy okręgowe Związku Zawodowego Pracowników Handlu i Spółdzielczości dokonywały kompleksowej analizy potrzeb każdego powiatu, wyznaczając jednostkę wiodącą w każdym z tych regionów, odpowiedzialną za realizację planu tworzenia ambulatoriów, współdziałając w tym zakresie z odpowiednimi radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Marta Malcharek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselMalcharekMarta">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu chcę powiedzieć kilka słów na temat produkcji meblarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselMalcharekMarta">W okresie międzywojennym produkcja mebli była rozproszona w małych warsztatach i wytwórniach, w których organizacja pracy miała charakter rzemieślniczy. Taki stan rzeczy odpowiadał zresztą panującym ówcześnie warunkom kraju, kraju ubogiego i zacofanego. Meblarstwo jako przemysł powstało dopiero w Polsce Ludowej. Dokonano daleko idących przedsięwzięć organizacyjno-technicznych w kierunku koncentracji i modernizacji tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselMalcharekMarta">Szczególnie dynamiczny rozwój przemysłu meblarskiego przypada na lata 1951—1966, w którym to okresie produkcja tej gałęzi przemysłu wzrosła blisko 10-krotnie — z około 850 mln zł w 1951 r. do około 9 mld zł w 1966 r. Z uzyskiwanej ogólnej produkcji mebli na zaopatrzenie rynku kieruje się obecnie około 80%, na zaopatrzenie przemysłu około 5% i reszta — około 15% przeznaczona jest na eksport. Meble na eksport prawie w całości wykonywane są przez przedsiębiorstwa przemysłu kluczowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselMalcharekMarta">Eksport wykazuje szybkie tempo rozwoju, szczególnie w odniesieniu do mebli mieszkaniowych. Eksport tych mebli rozpoczął się w 1959 r. i obecnie wartość jego już wynosi około 120 mln zł dewizowych, to jest równowartość około 1.500 mln zł według cen zbytą — z przeznaczeniem na rynek krajów socjalistycznych 70% i na rynek krajów kapitalistycznych — 30%.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselMalcharekMarta">Obok osiągnięć ilościowego rozwoju przemysłu meblarskiego dokonano dużego kroku naprzód, szczególnie w przemyśle kluczowym, na odcinku wzornictwa i dostosowania asortymentu mebli do potrzeb. Z uznaniem witamy opracowany przez przemysł kluczowy kompleksowy projekt pełnego wyposażenia kuchni dla wsi. Projekt został przez rolników wysoko oceniony i wieś oczekuje szybkiego uruchomienia seryjnej produkcji tych mebli.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselMalcharekMarta">Doceniając wysiłek przemysłu również w zakresie unowocześnienia produkcji, istnieje pilna potrzeba dostosowania asortymentu mebli do pilnych i aktualnych potrzeb rynku. O potrzebie takiego działania świadczy chociażby przeprowadzona pod kierownictwem zjednoczenia wiodącego ocena nowoczesności i jakości produkcji branży meblarskiej. Z oceny tej wynika, że w 1966 r. znajdowało się w produkcji, a tym samym i w handlu, około 25% mebli, które zostały zdyskwalifikowane przez komisje.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselMalcharekMarta">Problem generalnie sprowadza się do faktu, aby opracowane programy podniesienia jakości mebli z równoczesną wymianą złych wzorów były przez wszystkie piony organizacyjne realizowane zgodnie z przyjętymi zasadami i terminami.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselMalcharekMarta">Mimo znacznego zwiększenia produkcji mebli, potrzeby odbiorców krajowych nie są w pełni zaspokojone. Należy przy tym zaznaczyć, że rozeznanie potrzeb rynku krajowego przez handel było i jest mało wnikliwe. Potrzeby te handel określa bez bliższego rozeznania, co uniemożliwia zaplanowanie w przemyśle produkcji mebli w odpowiedniej ilości i asortymencie.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselMalcharekMarta">Zwiększenie produkcji oraz podniesienie standardu jakościowego mebli możliwe jest przede wszystkim drogą unowocześnienia struktury i mocy wytwórczych, szczególnie w części przemysłu zdecentralizowanego. W przemyśle terenowym i spółdzielczym znajduje się stosunkowo duża ilość zakładów, w których proces produkcji nie jest zmechanizowany oraz zakłady te nie mają odpowiednich warunków do wprowadzenia nowoczesnych metod produkcji i technologii. Wskutek tego w zakładach tych jest niska wydajność materiałów i niska wydajność pracy, niska jakość mebli oraz znacznie wyższe koszty produkcji. Stąd też, uruchamiając wszystkie znajdujące się w przemyśle rezerwy, należy środki finansowe i rzeczowe, będące w dyspozycji przemysłu, koncentrować tylko w tych zakładach i spółdzielniach, które mają ku temu odpowiednie warunki, gdyż jest to główna droga szybkiego wzrostu ilościowego produkcji i zdecydowanego podniesienia jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselMalcharekMarta">Na występujące niedobory na rynku meblarskim wpłynęło niewykonywanie przez przemysł zdecentralizowany założonego planu produkcji i dostaw. W liczbach bezwzględnych stanowiło to zmniejszenie podaży mebli na rynku wartości kilkuset milionów złotych rocznie. Deficyt w zakresie pełnego zaopatrzenia rynku w meble ocenia się na około 900 mln zł, który drogą importu został obniżony do około 500 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselMalcharekMarta">Przed przemysłem meblarskim stoi pilne i zadanie zwiększenia produkcji i lepsze jej dostosowanie do potrzeb rynku. Zadania te można by sformułować jak następuje:</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselMalcharekMarta">Po pierwsze — należy ograniczyć na najbliższe lata produkcję mebli biurowych, a uzyskane moce produkcyjne przeznaczyć na produkcję mebli mieszkaniowych. Produkcja mebli biurowych w całej branży miała wynieść w 1968 r. około 460 mln zł. Ograniczając produkcję mebli biurowych, które w przeważającej mierze zużywane były przez instytucje państwowe na wymianę starych biurek i szaf, można by już w 1968 r. zwiększyć produkcję mebli mieszkaniowych o około 260 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselMalcharekMarta">Po drugie — istnieje konieczność przyśpieszenia realizacji programu rozbudowy i modernizacji wybranych zakładów w latach 1968—1970. Realność tego zadania uwarunkowana jest przyznaniem przemysłowi dodatkowych środków niezbędnych dla przyśpieszenia jego modernizacji z jednej strony oraz możliwością dostaw maszyn i urządzeń — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselMalcharekMarta">Wprowadzenie nowych bądź rozszerzenie dotąd stosowanych zamierzeń technicznych i technologicznych, wyznaczanych kierunkami w meblarstwie światowym, podniesienie jakości i trwałości mebli — uwarunkowane jest ilością i jakością materiałów i tworzyw dostarczanych przez przemysł chemiczny, przemysł ciężki i maszynowy, jak również przez przemysł lekki. Bez spełnienia przez przemysły kooperujące wspomnianych zadań — wszechstronny program zwiększenia produkcji mebli, podwyższenia ich jakości nie będzie mógł być w pełni zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Pospieszyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Wysoki Sejmie! W 1967 r. wartość produkcji i usług przedsiębiorstw Ministerstwa Żeglugi wyniesie prawie 11 mld zł, a więc o 7,5% więcej niż w 1966 r. Wszystkie gałęzie gospodarki resortu żeglugi — poza rybołówstwem dalekomorskim — przekroczą zadania ustalone w Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Zadania roku bieżącego realizowane są przez załogi w szczególnie trudnych warunkach. Unieruchomienie w wyniku agresji Izraela Kanału Sueskiego spowodowało wyłączenie 2 dziesięciotysięczników i zmniejszenie potencjału przewozowego floty. Szczególnie niepomyślne warunki biologiczne na morzu Północnym i północno-zachodnim Atlantyku wpłynęły na mniejsze niż planowano odłowy ryb. Na tle tych trudności należy stwierdzić, że załogi przedsiębiorstw resortu żeglugi z zadań 1967 r. wywiązały się bardzo dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Nie zamierzam szczegółowo omawiać wskaźników planu dla resortu żeglugi na rok 1968. Są one zawarte w dokumentach przedstawionych Wysokiej Izbie i uwzględniają wszystkie uwagi, jakie do przedłożenia rządowego wniosła Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi w wyniku swych roboczych posiedzeń. Pragnąłbym jednak przy dyskusji nad planem i budżetem zatrzymać uwagę Wysokiej Izby nad niektórymi wybranymi problemami gospodarki morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Ostatnie lata w rozwoju naszej żeglugi — to intensywne działanie na rzecz ilościowego i jakościowego rozwoju żeglugi trampowej. Wprowadzenie do eksploatacji nowoczesnego dużego tonażu trampowego w poważnym stopniu wpłynęło na zahamowanie wzrostu wydatków dewizowych, na czarterowanie obcego tonażu i stworzyło znacznie lepsze możliwości dla naszego handlu zagranicznego, głównie dzięki obniżce stawek frachtowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Trzeba jednak pamiętać, że w żegludze morskiej uzyskanie pełnych efektów ekonomicznych bardzo ściśle uzależnione jest od kompleksowości inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Dla pełnego wykorzystania korzyści, jakie dla ładunków masowych przynoszą statki o dużym tonażu, potrzeba między innymi odpowiednio głębokich nabrzeży oraz — sprawnie i szybko pracujących portów.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Pełna koordynacja poczynań inwestycyjnych jest tu więc niezbędna. Obsługę statków o tonażu około 35 tys. DWT zabezpiecza nowoczesny, budowany potencjał portu Świnoujścia. Jednakże będzie następować niewątpliwie dalsze zwiększenie tonażu dyktowane stałą potrzebą obniżania kosztów transportowych masy polskiego handlu zagranicznego i utrzymania konkurencyjnej jakości naszej floty na rynku żeglugowym. Dlatego pilnie jest potrzebny potencjał w portach do obsługi jeszcze większych statków — o tonażu około 70 tys. DWT — niż zabezpieczy to w 1968 r. Świnoujście. O tym, jak wielki wpływ ma to na wyniki finansowe naszych transakcji handlowych, może świadczyć przykład wybranej transakcji węglowej z odbiorcą azjatyckim. Transakcja taka realizowana w oparciu o statki wielkości 30 tys. DWT, przy zwiększeniu raty przeładunkowej z 1000 ton na 2 tys. ton, da je obniżkę stawki frachtowej o około 15%. Przy kontraktach wieloletnich, zakładając wykorzystanie jeszcze większych statków, na przykład 60—80 tys. DWT, opłacalność transakcji dalej się poprawia, co umożliwia handlowi zagranicznemu wchodzenie na dotychczas zamknięte rynki ze względu na zbyt wysokie stawki frachtowe.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Flota nasza powinna mieć w zasadzie dwie funkcje do spełnienia. Pierwsza to obrona bilansu płatniczego państwa, druga to poprawa bilansu płatniczego przez zdobywanie wolnych dewiz za przewóz ładunków między portami obcymi. Flota polska w ostatnich 2 latach rozwijała się szybciej, niż nasze obroty drogą morską. W związku z tym udział naszej floty w obsłudze potrzeb polskiego handlu zagranicznego wzrósł z 45% w 1066 r. do około 50% w 1967 r. Dzięki temu wydatki płacone przez nasz handel zagraniczny obcym banderom ulegały stałemu zmniejszeniu. Na przykład w 1965 r. wydatkowaliśmy 150,4 mln złotych dewizowych, w 1967 r., mimo wzrostu obrotów handlu zagranicznego — 120 mln złotych dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Jednocześnie stałemu zwiększaniu ulegał udział floty w obsłudze ładunków tranzytowych, idących przez porty polskie. I tak, o ile w 1966 r. flota nasza obsługiwała ładunki tranzytowe w 22%, to w 1968 r. plan zakłada obsługę masy towarowej, idącej przez nasze porty, już w 36%. Jest to możliwe dzięki rozbudowie tonażu trampowego, który zaspokajał we wzrastającym stopniu potrzeby kontrahentów tranzytowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Wykonując swe podstawowe zadania, flota polska uzyskiwała jednocześnie wzrastające wpływy za przewóz obcych ładunków między obcymi portami. W 1960 r. uzyskano z tego tytułu 36,9 min złotych dewizowych, a w 1967 r. — około 110 mln złotych dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Zdaniem fachowców istnieje możliwość dalszego szybszego zwiększania wpływów dewizowych za przewóz obcej masy, pod warunkiem dysponowania odpowiednim tonażem.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselPospieszynskiRyszard">W 1968 r. zbliżymy się do pokrycia potrzeb przewozowych własnego handlu zagranicznego w około 52%. A więc zadanie postawione przed flotą przez IV Zjazd naszej partii obsłużenia potrzeb naszego handlu zagranicznego w 1970 r. w około 53%, będzie wykonane i zapewne przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselPospieszynskiRyszard">W związku z tym powstaje pytanie, czy w obliczu naszych dotychczasowych osiągnięć żeglugowych słuszne jest programowanie dalszego rozwoju floty na podstawie jedynie wielkości obrotów naszego handlu zagranicznego drogą morską. Nasze przedsiębiorstwa żeglugowe, działając na światowym rynku żeglugowym, już od dawna w praktyce rozwijały zarobkowe funkcje floty morskiej, przysparzając państwu znacznych wpływów dewizowych. Mimo to udział floty polskiej w pokrywaniu ujemnego salda bilansu płatniczego jest w porównaniu do innych flot jeszcze niewielki. Wysiłek flot wielu innych krajów idzie w kierunku czynnego oddziaływania na bilans płatniczy przez stałe rozszerzanie eksportu usług przewozowych. Przykładowo: flota Francji uczestniczyła w przewozach między obcymi portami w 1964 r. w 31,2%, flota Jugosławii — w 32.8%, NRF — w 54%, Danii — w 77,4%, Włoch — w 57%. NRD w 26%. a Polski tylko — w 12,6%. Przytoczone liczby wskazują dobitnie na możliwość i konieczność szybszego rozwoju naszej floty również dla celów zarobkowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Analiza kosztu zdobycia jednostki dewizowej wykazuje, że flota nasza uzyskuje średnio 1 dolara znacznie poniżej granicznych kursów, uzyskiwanych z eksportu towarowego. Rola floty jako ważnego i stałego czynnika zdobywania dewiz dla kraju zasługuje dlatego na szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Szczegółowa analiza dotychczasowej działalności naszej żeglugi, uwzględniająca także umiejętności naszych żeglugowców i ich wieloletnie doświadczenie, upoważnia mnie do wysunięcia tezy, że wysoką efektywność ekonomiczną naszej floty będzie można uzyskać tylko wtedy, jeżeli równolegle ze zwiększeniem udziału własnej floty w obrotach polskiego handlu zagranicznego udział masy obcej w jej przewozach będzie wzrastał, Wychodząc z tych założeń wyda je się konieczne, aby rząd podjął odpowiednie decyzje, zmierzające do uczynienia z floty ważnego i stałego czynnika, wpływającego w sposób bardziej zasadniczy na kształtowanie bilansu płatniczego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Dotychczasowa działalność naszych żeglugowców w pełni gwarantuje, że te nowe jakościowo zadania będą przez nich wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Gospodarka rybna jest szczególnie trudną dziedziną gospodarki narodowej. Sejmowa Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi wiele czasu poświęcała w minionym okresie prawidłowemu rozwojowi tej branży. Wieloletni plan poprawy w gospodarce rybnej, przedstawiony przez resort, zabezpieczający odpowiedni rozwój transportu, chłodnictwa i sieci sklepów rybnych, wymaga ciągłej troski i kontroli wszystkich zainteresowanych organów rządowych w celu jak najszybszej likwidacji istniejących dysproporcji.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Przejściowe trudności w zbycie ryby, które wystąpiły na początku bieżącego roku, spowodowały zmniejszenie zainteresowania w intensyfikacji połowów szerokiego asortymentu ryby, szczególnie tych gatunków, które na rynku napotykały trudności zbytu; tym bardziej, że intensyfikacja połowów związana była z potrzebą doinwestowania jednostek pływających w nowoczesny sprzęt sieciowy i niezbędne urządzenia elektroniczne.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselPospieszynskiRyszard">W związku z tym resort żeglugi powinien podjąć szybkie kroki, zmierzające do unowocześnienia sprzętu połowowego, a nowo powstały resort przemysłu maszynowego powinien zabezpieczyć potrzeby rybołówstwa w zakresie przyrządów elektronicznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#PoselPospieszynskiRyszard">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu na rok 1968 stanowi dalszy poważny krok w rozwoju gospodarki morskiej naszego kraju. Dotychczasowe wyniki pracy doświadczalnej kadry pracowników polskiego morza, pozwalają mi wyrazić nadzieję, że plan ten zostanie wykonany, przynosząc krajowi i społeczeństwu dalsze korzyści z uprawy polskiego morza.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">121 17 posiedzenie z 18 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">VII sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Projekty: uchwały o NPG i ustawy budżetowej na 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">122</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wicemarszałek Wende</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obrady zostaną wznowione jutro, o godzinie 10 rano.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty nad projektem planu i budżetu na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">W dniu jutrzejszym, to jest 19 grudnia br. odbędą się posiedzenia komisji sejmowych według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#SekretarzposelJozefTrojok">1)Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 67 — Dom Poselski;</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#SekretarzposelJozefTrojok">2)Komisja Handlu Wewnętrznego — bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 102;</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#SekretarzposelJozefTrojok">3)Komisja Handlu Zagranicznego — bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu — w sali nr 67 — Dom Poselski 4)Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — o godz. 9,30 rano — w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest do dnia 19 grudnia do godz. 10.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Sejmu Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Kleczaja i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jako pierwszy w drugim dniu debaty zabiorze głos poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Doroczna debata nad budżetem państwa i planem gospodarczym daje okazję do poruszenia na forum Sejmu wielu różnych spraw państwowych. Korzystam z tego.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselStommaStanislaw">Utarła się już taka praktyka, że zazwyczaj podczas tej dorocznej debaty omawiane są sprawy gospodarcze albo bardzo konkretne tematy społeczne. Natomiast rzadziej przewija się temat polityczny.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż wbrew tej tradycji posłowie Koła Poselskiego — „Znak” z pewnym uporem wnoszą na forum tej Izby tematy polityczne natury wyższej — podstawowe problemy życia państwowego i narodowego. Dlaczego to robimy?</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselStommaStanislaw">Uważamy to po prostu za wynik naszego obywatelskiego i poselskiego obowiązku. Jest to jednocześnie wyrazem traktowania przez nas naszej roli poselskiej, a także roli Sejmu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselStommaStanislaw">Nie ulegamy złudzeniom. Jesteśmy grupą bardzo drobną, żadnego wpływu na rządzenie państwem nie mamy. Wiemy też, że decyzje najważniejsze zapadają nie w Sejmie, ale w innym gmachu — jakieś 1000 m stąd.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselStommaStanislaw">Jednak Sejm jest konstytucyjną władzą państwową i jest najwyższą reprezentacją społeczną. Dlatego wszystkie ważne sprawy państwowe powinny figurować na forum tej Izby i sądzimy, że nie jest to jednak bez znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselStommaStanislaw">Dlatego z całą premedytacją włączamy w ogólną dyskusję budżetową ważne problemy polityczne. Uczynię to i tym razem.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselStommaStanislaw">Zacznę od pytania skierowanego pod adresem rządu.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselStommaStanislaw">Wiadomo, że sprawy gospodarcze są zagadnieniami w państwie ogromnie ważnymi i niezwykle trudnymi. Przewlekły charakter trudności gospodarczych każę zwrócić baczną uwagę na sprawę struktury ekonomicznej. Czy niedomagania gospodarcze nie wynikają czasem z organizacji życia ekonomicznego?</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselStommaStanislaw">Postulowane były studia badawcze nad strukturą gospodarczą. Nawet podjęto jakieś eksperymenty. Słyszeliśmy ze strony rządu zapowiedź zajęcia się sprawą reformy ekonomicznej w zakresie metod planowania i zarządzania gospodarką. Powracamy do tego zagadnienia. Trudności ekonomiczne są u nas na pewno trudnościami wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselStommaStanislaw">Szybko rosną potrzeby gospodarcze społeczeństwa wywołane zresztą przebudową społeczną, dokonaną w ramach Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselStommaStanislaw">Wzrost potrzeb ludności jest na pewno czynnikiem stałym, nawet mającym pewne przyśpieszenie. Dlatego ciągle wzrastać będzie napór życia gospodarczego na naszą gospodarkę narodową. Musi ona temu sprostać. Stąd tak ważny problem ciągłego dopasowywania struktury ekonomicznej, dopasowywania organizacji życia gospodarczego do rosnących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselStommaStanislaw">Słyszymy o ciekawych pracach koncepcyjnych i badaniach, nowych rozwiązaniach w zaprzyjaźnionych z Polską republikach demokratycznych. Informacje te ogromnie interesują społeczeństwo. Natomiast mało wiemy o pracach koncepcyjnych u nas. Prosimy rząd o pełniejsze, obszerniejsze informacje na ten temat.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PoselStommaStanislaw">Pytamy, jak wyglądają sprawy na tym odcinku?</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#PoselStommaStanislaw">Sprawa druga, którą muszę tu przypomnieć, to nie przedawniony nigdy i ciągle otwarty problem demokratyzacji państwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#PoselStommaStanislaw">Mówiłem o tym rok temu, i znów do tej kwestii w imieniu naszego Koła powracam. Przemawiając rok temu użyłem takiego skrótu myślowego: „Polsce potrzebny jest plan stopniowej demokratyzacji systemu politycznego”. Postulat ten podtrzymuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#PoselStommaStanislaw">VII sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#PoselStommaStanislaw">Mówiąc — „plan” — mamy na myśli stopniowy — że się tak wyrażę — „organiczny” rozwój demokracji. — „Organiczny” w tym sensie, że wynikający w sposób naturalny z socjalistycznej struktury naszego społeczeństwa — związany z tą strukturą, zharmonizowany z nią.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#PoselStommaStanislaw">Nowa demokratyzacja wyrasta dzisiaj na podłożu nowego społeczeństwa, jej pełna konstrukcja dopiero będzie zarysowana przez bieg życia. Jednak uważamy za konieczny rozwój w tym kierunku, stały i widoczny postęp na tej drodze. Społeczeństwo musi widzieć, musi czuć, że demokratyzacja socjalistyczna jest in statu nascendi. Bo to jest na pewno najistotniejszy warunek mobilizacji sił i wysiłków dla sprawy ogólnonarodowej. Chodzi o demokratyczny klimat w państwie.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#PoselStommaStanislaw">W centrum tej kwestii leży dla nas sprawa obywateli bezpartyjnych, sprawa włączenia ich w życie państwowe. Dla rozwinięcia tej problematyki posłużę się tutaj formą może rzadko w przemówieniach praktykowaną. Chcę pokrótce streścić rozmowę moją z jednym z wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#PoselStommaStanislaw">Rozmówca mój był nastrojony opozycyjnie i zdecydowanie negatywnie. Bardzo surowo określał różne przejawy życia państwowego w Polsce. Ale w toku dyskusji nagle zmienił ton i zaczął mówić ciepło i z pewną aprobatą. Wtedy mianowicie, kiedyśmy trochę przypadkowo zresztą poruszyli temat polskiej marynarki handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#PoselStommaStanislaw">Rozmówca wyraził swoją szczerą radość i aż się zapalił w tym miejscu, mówiąc o rozwoju polskiej marynarki handlowej. Powiedział, że jest to wielka niespodzianka w życiu narodowym, fakt, że polska marynarka zajmuje dziś jedno z czołowych miejsc na święcie. W dalszej rozmowie okazało się, że również bardzo pozytywnie ocenia wielki postęp cywilizacyjny wsi polskiej i awans społeczny wsi polskiej. Tak samo z uznaniem mówił o elektryfikacji kraju, o rozwoju przemysłu itd. Zgodził się także na pozytywną ocenę głównych wytycznych polskiej polityki zagranicznej. Przyznał, że nasz sojusz ze Związkiem Radzieckim jest wielkim osiągnięciem historycznym, że daje on wreszcie bezpieczeństwo i stabilizację państwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#PoselStommaStanislaw">A zatem — jak widać — negatywny opozycjonista uznaje wiele osiągnięć, któreśmy zdobyli w ramach Polski Ludowej, pod obecnym kierownictwem politycznym. Przyznając te sukcesy, jednak stanowczo nie zgadzał się na zmianę postawy generalnej, którą chce nadal utrzymać jako zasadniczo negatywną.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#PoselStommaStanislaw">Dlaczego przytoczyłem ten epizod? W moim przekonaniu jest on dość charakterystyczny — maluje dobrze mentalność i postawę dość wielu ludzi w Polsce. Jest niemało obywateli, którzy nie zamykają oczu na osiągnięcia i zdobycze Polski Ludowej, a jednak pomimo to, dominuje u nich wielokrotnie postawa negatywna.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#PoselStommaStanislaw">Przytoczyłem tę rozmowę dla pokazania, jak problem u dna jest złożony. Opozycja i sprzeciw wynikają często z przyczyn głębszych i to chcę zaznaczyć, że nie można tak stawiać sprawy, jakby zawsze głównym czynnikiem były tu motywy ekonomiczne i stykanie się z trudnościami gospodarczymi. Ludzie w Polsce są patriotyczni i ofiarni i wiele umieją znieść, gdy się ich odpowiednio traktuje, jeśli coś innego ich nie uwiera, jeśli jakieś inne okoliczności ich nie jątrzą. Oczywiście, psychologiczne przyczyny negatywnej postawy mogą być różne. Ale jeden czynnik gra na pewno ważną rolę. Jest nim dystans obywatela do państwa. Dystans ten u nas jest za duży. Mówię tu o sytuacji obywateli bezpartyjnych i to podkreślam. Przeciętny obywatel bezpartyjny czuje się dość oddalony od spraw państwa. Można to, rzecz oczywista negować, przedstawiać obraz rzeczy optymistyczniej. Oczywiście, łatwiej jest przyjąć interpretację, która nie nasuwa żadnych kłopotów, niż taką, która zwraca uwagę na jakieś istniejące, otwarte problemy. Ale sądzimy, że byłoby to strusią polityką.</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#PoselStommaStanislaw">Mamy w Polsce cały system aparatu władzy, zorganizowany w postaci rad terenowych. Otóż bezpartyjny obywatel tylko w bardzo nieznacznym stopniu uczestniczy w tym aparacie rządzenia. W praktyce, dostanie się do systemu rządzenia w postaci rad, jest dla bezpartyjnego rzeczą niezwykle trudną. Są bowiem wciągani tylko niektórzy ludzie, i to odgórną decyzją. Otóż ten system stwarza dystans, o którym mówimy, dystans między obywatelem bezpartyjnym a systemem rządzenia. I to jest problem nadal otwarty, na który zwracam uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Poruszę z kolei sprawę dalszą, zagadnienie szczegółowe, wiążące się też ze sprawą kapitalną tu postawioną, ze sprawą klimatu demokratycznego w państwie. Chodzi o sposób pojmowania postulatu jedności narodowej. My jedność narodową rozumiemy jako zespolenie sił dla nadrzędnych, wspólnych celów, pomimo różnic rysujących się w różnych dziedzinach — a nie jako uniformizację społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#PoselStommaStanislaw">Przez uniformizację rozumiem dążenie do ujednolicenia poglądu społeczeństwa drogą narzucania pewnych recept i wytycznych z góry ustalonych. Otóż stoimy w obliczu niepokojącego faktu wzrastania tendencji do uniformizacji myślenia. Objawy takie mnożą się. Wiąże się to z tendencją do wygaszania dyskusji, niedopuszczania różnic do głosu. Kresem jest tutaj schematyzacja mózgów.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#PoselStommaStanislaw">Nigdy dotąd z tej trybuny nie skarżyłem się na Urząd Kontroli Prasy; uczynię to po raz pierwszy dlatego, że wydaje się nam, że w tej chwili Urząd ten traci poczucie rozsądnej miary. Musimy oponować przeciwko próbom reglamentacji myślenia. Wymienię taki przykład, który mnie osobiście dotknął — niepuszczenie mojej polemiki z reportażami Brychta. Uważam, że Brycht może się sam bronić i polemizować; mnie się te jego reportaże nie podobają. Dalej — skonfiskowanie mi w całości artykułu na temat kardynała Innitzera. Artykuł czysto biograficzny, po prostu streszczający cały problem, nic więcej. Podający same fakty. Dziwię się tej ingerencji, bo czyżby była oficjalna wersja dotycząca życiorysu kardynała Innitzera, która ma w Polsce obowiązywać obywateli publicystów?</u>
+ <u xml:id="u-51.29" who="#PoselStommaStanislaw">To są drobne przykłady wyrwane z naszego podwórka. Mógłbym przykłady mnożyć, odwołując się do doświadczeń innych redakcji — nie będę tego robił — bo nie chcę być nieproszonym adwokatem, może inne redakcje nie życzą sobie, żebym tutaj w ich imieniu podejmował polemikę.</u>
+ <u xml:id="u-51.30" who="#PoselStommaStanislaw">Wracam do pytania zasadniczego, wyżej postawionego — jak pojmować jedność narodową? W sposób bardzo stanowczy negujemy wiązanie tego z problemem uniformizacji myśli.</u>
+ <u xml:id="u-51.31" who="#PoselStommaStanislaw">Naprawdę głębiej pojęta jedność narodu i mobilizacja sił jest w sprzeczności z uniformizacją. Uniformizacja ją zakłóca, przeszkadza jej. W społeczeństwie na wyższym stopniu cywilizacyjnym i kulturalnym, różnice myśli w bardzo wielu dziedzinach są zjawiskiem zupełnie normalnym, zupełnie oczywistym.</u>
+ <u xml:id="u-51.32" who="#PoselStommaStanislaw">Trzeba sobie uświadomić, jak ogromny postęp, jeżeli chodzi o czytelnictwo i oświatę, osiągnęło przecież społeczeństwo polskie, również w ramach Polski Ludowej. Sprawdzianem tego rozwoju jest właśnie ogromny rozwój czytelnictwa. Polska jest krajem ludzi czytających i uczących się.</u>
+ <u xml:id="u-51.33" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż w tych warunkach próby uniformizacji są czymś bardzo chybionym — w Polsce stanowią ponadto duży błąd psychologiczny. Wywołuje to w społeczeństwie tak indywidualistycznym, jak polskie, sprzeciw, opór, przekorę.</u>
+ <u xml:id="u-51.34" who="#PoselStommaStanislaw">Sądzę, że prawdziwa jedność narodu, skupienie myśli dla celów nadrzędnych, wymaga właśnie bardzo głęboko pojętej pluralizacji społeczeństwa, respektowania pluralizmu kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-51.35" who="#PoselStommaStanislaw">Zawsze obchodzą nas żywo sprawy religii i kościoła oraz układ stosunków między państwem i kościołem. Obszernie mówiłem o tym rok temu w czasie dyskusji budżetowej i stwierdzam, że stanowisko nasze nie uległo zmianie. Rok miniony nie przyniósł w Polsce poprawy w tych wzajemnych stosunkach między państwem i kościołem, a nawet — ze smutkiem stwierdzić trzeba — ostatnio zaistniały pewne starcia. Trzeba jednak rozróżniać duży nurt przemian historycznych oraz konflikty incydentalne.</u>
+ <u xml:id="u-51.36" who="#PoselStommaStanislaw">Jesteśmy z najgłębszego przekonania za porozumieniem, za wypracowywaniem form trwałej, spokojnej koegzystencji między chrześcijaństwem a obozem socjalizmu. Pomimo ogromnych trudności pozostajemy przy przeświadczeniu, że jednak w tej wielkiej sprawie czas pracuje na rzecz naszej tezy. Dlatego nie załamujemy rąk, spokojnie pracujemy w myśl ustalonych wytycznych, choćby chwilami trzeba było płynąć pod prąd. Największe znaczenie — rzecz prosta — ma rozwój sytuacji w tym dużym, ogólnym nurcie po obu stronach, w tym wielkim nurcie historycznych przemian. Jeżeli w obozie socjalizmu dojrzeje zasada koegzystencji z chrześcijaństwem w wielkim stylu, wszystkie trudności lokalne dadzą się rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-51.37" who="#PoselStommaStanislaw">Podziwiać trzeba z jak wielką wytrwałością i konsekwencją prowadzi papież Paweł VI swoją zdecydowaną politykę porozumienia z obozem socjalizmu. Pozytywnym faktem było zamieszczenie w deklaracji wydanej w Karlovych Varach z okazji narady kierownictwa partii komunistycznych ustępu poświęconego kościołowi i katolicyzmowi w rozmaitych krajach, gdzie stwierdzono konstruktywną, pokojową politykę stolicy apostolskiej oraz pozytywną postawę katolików w wielu krajach. Jeśli traktować to tylko jako gest słowny, to niemniej jednak, gest ten ma duże znaczenie, zwłaszcza z uwagi na ważne i międzynarodowe gremium, które te słowa potwierdziło. Nie zamykamy oczu na trudności. Bolejemy, że są to trudności i tarcia, które są, ale z pola widzenia nie tracimy wielkiej perspektywy.</u>
+ <u xml:id="u-51.38" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, jak zawsze, wprowadzam tutaj na tę Izbę, na to forum, problem postępu demokratyzacji. W podejściu do tej sprawy nie jesteśmy naiwnymi idealistami. Wiemy, że kontekst sytuacji światowej jest mało optymistyczny. Obraz świata nie jest sielankowy. Świat szarpany groźnymi konfliktami wciąż znajduje się na granicy totalnej katastrofy wojennej. W świecie skłóconym, rozdartym konfliktami, system pełnej demokracji politycznej należy do wyjątków. Raczej należy mówić o pewnych oazach demokracji politycznej. Są liczne objawy regresji, odstępstw od demokracji. Praktyka rządów, opartych na przemocy, nie jest rzadkością w tym świecie. Wydarzenia w Grecji i Indonezji są niepokojącym przykładem regresji. Ale właśnie dlatego rozwój sytuacji w państwach obozu socjalizmu budzi tak wielkie zainteresowanie w całym świecie. Obóz socjalizmu będzie się stawał nadzieją społeczeństw, jeśli w krajach tego obozu kształtować się będzie stopniowo wzorzec ustroju sprawiedliwszego i demokratyczniejszego. Dlatego krystalizowanie się modelu demokracji socjalistycznej jest sprawą tak ogromnie ważną. Sprawą nie tylko naszą, lecz sprawą świata, sprawą ludzkości. Dlatego tak bardzo pragniemy widzieć postęp dzieła demokratyzacji w naszym kraju. W imieniu Koła Poselskiego — „Znak” chcę oświadczyć, że będziemy głosowali oczywiście za planem i budżetem, bo to jest wyrazem naszej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-51.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Mirosław Żurek.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Waga problemu wody w jej znaczeniu przyrodniczym, surowcowym i użytkowym została należycie oceniona przez państwo, czego dowodem było powołanie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, uchwalenie przez Sejm ustawy wodnej oraz przyjęcie ogólnonarodowego perspektywicznego planu rozwoju gospodarki wodnej PRL na lata 1961—1980.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt planu na rok 1968 i założenia na rok następny zawierają także zadania w dziedzinie gospodarki wodnej, a w tym i zadania w zakresie zaopatrzenia ludności i gospodarki narodowej w wodę, inwestycji gospodarki wodnej, realizowanej przez resorty i rady narodowe oraz zadania planu i budżetu Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ogólne nakłady inwestycyjne, przewidziane przez poszczególne resorty na gospodarkę wodną na 1968 r., wynoszą 6.484,7 mln zł, to jest o 5% więcej, aniżeli przewidywane wykonanie w 1967 r. W założeniach na 1969 r. przewiduje się nakłady w tej dziedzinie na 6.181,6 mln zł. Łącznie nakłady na rozwój gospodarki wodnej na lata 1966—1969 stanowić będą 87% planu 5-letniego. Należy więc liczyć się, że plan 1970 r. zostanie przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W projekcie planu na budownictwo wodne podstawowe nakłady w 1968 r. wyniosą 854,4 mln zł. Na sumę tę składają się kwoty przewidziane w planach Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej i Ministerstwa Górnictwa i Energetyki.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W wyniku jednak dofinansowania przez inne resorty, faktyczna realizacja planu przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej w latach 1968i 1969 wyniesie po 950 mln zł rocznie. Z przeznaczonej sumy 452 min zł na budownictwo wodne — znaczna część, bo aż 57,4% przeznaczona będzie na stopień wodny we Włocławku. Ponadto w 1968 r. realizowane będą z inwestycji centralnych ważniejsze zadania, takie jak regulacja Wisły środkowej, zbiornik wodny Wisła-Czarne, regulacja poziomu wód gruntowych, zbiornik wodny Głębinów, Kędzierzyński Kanał Żeglugowy.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W 1968 r. będą rozpoczęte prace przygotowawcze do budowy zbiornika wodnego w Czorsztynie, z wykorzystaniem potencjału przedsiębiorstwa kończącego budowę w Solinie. W 1969 r. planowane jest rozpoczęcie budowy zbiornika wodnego w Czorsztynie i w Wyszogrodzie, obiektów piętrzących wody jeziora Pakość i inne zadania, w tym kanał na Odrze w Opolu. Ze środków Ministerstwa Górnictwa i Energetyki w 1968 r. zakończona zostanie budowa zbiornika wodno-energetycznego w Solinie.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Omawiając projekt planu gospodarki wodnej na 1968 r. i założenia na 1969 r., pragnę zasygnalizować niektóre tylko trudności oraz potrzebę nieco innego ukierunkowania działalności Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej w następnym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Centralny Urząd Gospodarki Wodnej został powołany do sprawowania nadzoru nad zasobami wodnymi kraju, ich rozdysponowania oraz koordynacji poczynań w tym zakresie wszystkich zainteresowanych gospodarką wodną resortów. Wydaje się jednak, że Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, mając w tym względzie olbrzymie zadania do spełnienia, niepotrzebnie został przeciążony działalnością inwestycyjną na rzecz innych resortów, jak na przykład przy budowie zbiorników dla elektrowni cieplnych i zakładów przemysłowych, stopni wodnych głównie dla celów energetycznych itp., co nie może się odbywać bez uszczerbku dla zasadniczej roli Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. Wydaje się również celowe, by Centralny Urząd Gospodarki Wodnej wobec stosunkowo słabego zainteresowania instytucji i zakładów przemysłowych w kwestii oszczędnej gospodarki wodą — w większym niż dotychczas stopniu czuwał nad właściwym wykorzystaniem wody, zwłaszcza w rejonach deficytowych — nakazując stosować zakładom przemysłowym wielokrotne zużycie tej samej wody w tak zwanych obiegach zamkniętych, oraz aby Centralny Urząd Gospodarki Wodnej i inne organy stosowały wszelkie środki nie tylko do oszczędzania zasobów wód, ale również, by zaostrzyły sankcje w stosunku do kierownictwa zakładów zanieczyszczających wodę otwartą, jak na przykład w roku bieżącym na rzece San lub zatrucie wód pitnych w Wadowicach i Chełmie Lubelskim.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Analizując krajowy plan gospodarki wodnej, nie widać w nim pełnej roli koordynacyjnej Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. W tej sytuacji wydaje się celowe rozważenie przez rząd podniesienia rangi Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej w stosunku do innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Źle dotychczas funkcjonuje zarówno koordynacja pionowa, jak i szczególnie pozioma, co wyraża się w słabym skoordynowaniu poczynań często dotyczących tych samych spraw w tych samych miejscowościach. Na przykład w Olsztynie, po uruchomieniu Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych i wybudowaniu tam oczyszczalni ścieków, woda oczyszczona spływa do oczyszczalni miejskiej bardzo starej i wymagającej generalnej rozbudowy, z której ścieki już od wielu lat zatruwają rzekę Łynę. Cały efekt oczyszczalni, wybudowanej dużym przecież kosztem, jest więc przekreślony.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Spośród wielu zakładów zatruwających wody powierzchniowe na terenie województwa olsztyńskiego w szczególności niepokoi opinię publiczną zatruwanie wód przez ścieki ze szpitali zakaźnych. Na 9 szpitali zakaźnych w 8 brak jest oczyszczalni ścieków, a chlorowanie przeprowadza się za pomocą prowizorycznych chlorowni, uruchomionych systemem gospodarczym. Na przykład szpital przeciwgruźliczy w Bisztynku odprowadza ścieki rowem melioracyjnym otwartym do rzeki Pisy, z której wód korzystają okoliczni rolnicy do pojenia bydła i dla 'innych celów gospodarczych. W 8 szpitalach stwierdzono brak inwentaryzacji istniejących urządzeń wodno- ściekowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Każdego roku w naszym województwie wprowadzane są do planu nakłady na rozbudowę komunalnych oczyszczalni ścieków, w których partycypować mają także zakłady przemysłowe. Jednak nieskoordynowanie tych środków w jednym czasie ze środkami gospodarki komunalnej, a przede wszystkim brak ich w gospodarce komunalnej, powoduje niewykorzystanie ich, a z kolei skreślenie tych środków z planu, i w ostatecznym rezultacie obserwujemy postępujący stan zanieczyszczeń. Na przykład garbarnia w Braniewie miała w planie 25 mln zł, a fabryka maszyn rolniczych w Dobrym Mieście miała 3,4 mln zł na partycypowanie w kosztach budowy oczyszczalni miejskich, które nie zostały wykorzystane, ponieważ gospodarka komunalna w tych miastach nie miała środków na ten cel. Podobna sytuacja 'powtarza się rok rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Biorąc pod uwagę wzrastający stan zanieczyszczeń, ale jednocześnie i zwiększające się stale nakłady na budowę oczyszczalni — w celu zapewnienia pełnego przerobu środków należałoby rozpatrzyć możliwość powołania zjednoczenia wiodącego oraz podległych mu wojewódzkich przedsiębiorstw specjalistycznych, powołanych wyłącznie do budowy tego rodzaju urządzeń gospodarki wodnej. Zapewniłoby to lepsze wykonawstwo, właściwy rozruch, remonty i konserwacje, a także nadzór eksploatacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Centralny Urząd Gospodarki Wodnej powinien zainteresować się również zaopatrzeniem miast prowincjonalnych oraz osiedli w wodę pitną, aczkolwiek zadania te należą do resortu gospodarki komunalnej. Stan na tym odcinku jest katastrofalny. W terenie odczuwa się dotkliwy brak przedsiębiorstw, które by się podjęły wykonawstwa mniejszych inwestycji — do 1 mln zł — oraz konserwacji i napraw istniejących sieci.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dla skoordynowania środków inwestycyjnych na budowę ujęć — zwłaszcza na wsi — rozproszonych w czasie, dla przeciwdziałania budowie większej ilości ujęć w tej samej miejscowości, często nawet w obiektach o małym zapotrzebowaniu na wodę, jak ośrodki zdrowia, agronomówki, wodomistrzówki, szkoły itp. — należałoby stworzyć odpowiedni fundusz (wojewódzki względnie powiatowy), przeznaczony na budowę większego ujęcia w danej miejscowości, z którego w przyszłości, za odpowiednim częściowym zwrotem kosztów budowy, mogliby korzystać inni użytkownicy.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W planie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej na regulację Wisły środkowej, to jest na przestrzeni około 500 km — przewidziano 9,5 mln zł, co pozwoli na regulację zaledwie 2,5 km odcinka. Suma ta jest bardzo mała przy uwzględnieniu pilnej potrzeby regulacji tej części rzeki.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Środki Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej i resortów, wspólnie finansujących, idą natomiast na budowę dużych zbiorników, przeważnie energetycznych, co przy tańszej energetyce cieplnej wydaje się mało celowe i nieekonomiczne. Podkreślenie wielozadaniowości tych zbiorników jest dość często problematyczne, gdyż na przykład znaczenie ich przeciwpowodziowe w górach może być zastąpione przez budowę suchych zbiorników, nie uszczuplających zasobów ziemi. Na niżu natomiast budowane stopnie wodne na Wiśle tego zadania inie potrzebują spełniać, gdyż na tych odcinkach, po wykonaniu obwałowania Wisły środkowej, powódź nie będzie zagrażać. Znaczenie turystyczne stopni wodnych na niżu, w kraju tysiąca jezior, jest chyba bezprzedmiotowe.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Warto również przy tej okazji zaproponować rozważenie celowości budowy kaskad Wisły, przy olbrzymim nakładzie środków, kiedy znaczenie ich energetyczne jest nieekonomiczne i przeciwpowodziowo często problematyczne. Może to być strata środków, a także utrata cennych gruntów rolnych, których i tak corocznie nam ubywa, bez nadziei na szybką ich amortyzację.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Tym bardziej nie wydaje się celowe inwestowanie w stopień wodny w Wyszogrodzie, kiedy jeszcze nie zostały opracowane badania i projekty wszystkich kaskad Wisły.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wiele też niepokoju budzi koncepcja spiętrzenia wód jezior mazurskich w celu nawodnienia użytków rolnych w dorzeczu Narwi między Pisą a Omulwem. Istotnie, przy dużych nakładach i środkach, można nawodnić 50 tys. ha łąk na Kurpiach, lecz powstaną w tym wypadku duże straty gospodarcze i straty w powierzchni użytków rolnych w województwie olsztyńskim w zasięgu nie tylko piętrzenia, ale i oddziaływania cofki wody na przyległe tereny, powodując ich zabagnienie.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt ten powinien być gruntownie zbadany, aby kosztem problematycznych zysków otrzymanych z tych inwestycji nie spowodować jeszcze większych, dotkliwych strat w uprawach rolnych i leśnych województwa olsztyńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem tych kilka uwag w celu rozważenia potrzeby nieco innego ukierunkowania działalności Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, oszczędniejszej gospodarki środkami własnymi i zainteresowanych gospodarką wodną resortów, jak i ściślejszej koordynacji i lepszego zaopatrzenia w wodę ludności i przemysłów.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-52.24" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Kazimierz Miotk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselMiotkKazimierz">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego zabieram głos, poświęca wiele uwagi gospodarce morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselMiotkKazimierz">Chcę omówić wiele istotnych spraw związanych z ważną dziedziną naszej gospodarki morskiej, a mianowicie — z problematyką rybołówstwa morskiego. Czuję się powołany do przedstawienia tych spraw, gdyż jestem rodowitym Kaszubem, rybakiem i zamieszkuję na Półwyspie Helskim.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselMiotkKazimierz">Polska posiada od 1945 r. 500-kilometrowy pas wybrzeża morskiego. Stąd też problemy rybołówstwa stanowią ważny element naszego życia gospodarczego oraz istotny element w zaopatrzeniu ludności w ryby w aktualnej sytuacji. Spożycie ryb w naszym kraju, wynoszące przeciętnie około 5 kg na jednego mieszkańca rocznie, wyraźnie odbiega od spożycia w innych krajach, jak na przykład w Niemieckiej Republice Demokratycznej, która spożywa 13 kg ryb, Danii — 17 kg, Szwecji — 19 kg, Anglii — 10 kg. Stąd też starania nasze powinny iść w kierunku dokonania zmiany struktury spożycia poprzez większą konsumpcję ryb.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselMiotkKazimierz">Dynamiczny rozwój rybołówstwa w Polsce spowodował wzrost wielkości połowów. Wzrost ten, do którego dążono zarówno środkami ekonomicznymi, jak i administracyjnymi, stosując premie za wykonanie i przekroczenie planu bądź wyższe ceny za dostawy ponadplanowe, spowodował w pewnym okresie trudności związane z zagospodarowaniem uzyskanej masy rybnej.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselMiotkKazimierz">Okazało się, że zwiększone połowy pewnych gatunków ryb, jak na przykład dorsza, śledzia czy szprotów, przekraczały możliwości magazynowania i że nie było pokrycia w zamówieniach odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselMiotkKazimierz">Brak zamówień ze strony handlu, który uzależniał niejednokrotnie odbiór od możliwości bieżącego zbytu oraz od limitu odbioru surowca przez zakłady rybne do wysokości ich mocy przerobowej, stawiał generalnego dystrybutora, jakim jest Centralny Ośrodek Dyspozycji Zbytu, w trudnej sytuacji. Tworzenie bowiem rezerwy, co jest jednym z zadań Centralnego Ośrodka Dyspozycji Zbytu — zabezpieczającej ciągłość i rytmikę produkcji zakładów rybnych — ograniczone jest możliwościami zamrażania i składowania.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselMiotkKazimierz">Z braku tych możliwości i typowej dla rybołówstwa nierytmiczności dostaw, spadek jakości i związane z tym straty są nieuniknioną konsekwencją. Straty te ponosi gospodarka rybna, a więc gospodarka narodowa, bez względu na to, w jakim ogniwie straty te powstały.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselMiotkKazimierz">W świetle odłowów osiągniętych przez polskie rybołówstwo w 1966 r. — 316 tys. ton i przewidywanego wykonawstwa na 1967 r. 330 tys. ton — ustalono w planie na 1968 r. — 369 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselMiotkKazimierz">Problem nasycenia rynku rybą i zwiększenia jej spożycia może być częściowo rozwiązany przede wszystkim przez bardziej operatywne metody działania aparatu handlu. Sama dystrybucja bowiem sprawy tej nie rozwiąże. Nie rozwiąże jej też całkowicie sam handel, o ile mu się nie stworzy odpowiednich warunków i nie dostarczy towarów w jakości i formie wymaganej przez konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselMiotkKazimierz">Zanim przejdę do omówienia wymagań handlu czy też wymagań konsumenta, pragnę wskazać na dysproporcje, jakie dotychczas istnieją w spożyciu ryb na głowę mieszkańca rocznie w poszczególnych województwach. I tak na przykład, spożycie ryb w woj. gdańskim czy warszawskim przewiduje się w granicach do 10 kg na osobę, podczas gdy w woj. krakowskim czy rzeszowskim nie przekracza 3 kg ryb. Nie wynika to bynajmniej z faktu, że na przykład w woj. rzeszowskim ludność nie lubi ryb, lecz z faktu niedostarczenia ich do miasteczek, a nawet niektórych miast, nie mówiąc już o wsiach.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselMiotkKazimierz">Jesteśmy więc obserwatorami paradoksalnego zjawiska, że przy nadmiarze ryb w portach i trudnościach w zagospodarowaniu, na zapleczu kraju odczuwa się ich brak. Ze stwierdzenia tego wynika logiczny wniosek, że aparat handlu nie spełnia swoich funkcji. Mówiąc o aparacie handlu, nie mam wyłącznie na myśli resortowego aparatu handlu, ale również sieć sklepów pozabranżowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselMiotkKazimierz">Założony w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. wzrost dostaw ryb na rynek będzie wymagał pełnej mobilizacji całego aparatu handlu dla zaspokojenia aktualnego popytu na ryby, a przypuszczalnie wzmożonego popytu w świetle podwyżki cen mięsa i artykułów mięsnych. Fakt ten również powinien dopingować aparat handlu do jeszcze bardziej operatywnego działania i rozszerzania sieci detalicznej sprzedaży. Należy konsekwentnie domagać się od producentów właściwego przygotowania towaru do sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselMiotkKazimierz">Jakość towaru i forma, w jakiej towar jest podawany na rynek, mają decydujące znaczenie zarówno dla kupującego, jak i dla sprzedającego.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselMiotkKazimierz">Decydujący wpływ na jakość ryb świeżych ma okres czasu ich transportu, szybszy w wypadku dostaw samochodami-chłodniami, a niedopuszczalnie długi w wypadku dostaw wagonami. W wyniku długiego, trwającego 3, 5 i nawet więcej dni transportu, towar wysłany przez producenta w klasie I dociera do magazynu odbiorcy-hurtownika z wyraźnym spadkiem jakości, a do konsumenta — niejednokrotnie w stanie nie zachęcającym do kupna. Jeżeli chodzi o transport ryb, istotną dla handlu sprawą jest wczesne, ranne dostarczenie towaru do sklepów czy stoisk rybnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselMiotkKazimierz">W celu właściwego wykorzystania dużych środków transportu należy przejść na rejonizację dostaw, podobnie jak to jest w wielu krajach o szeroko rozgałęzionej sieci detalicznej.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselMiotkKazimierz">Tabor samochodów-chłodni wykorzystany jest tylko w niedużym stopniu, na jaki zezwala zatrudnienie i fundusz płac kierowców (215 godzin dla kierowcy w jednym miesiącu).</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselMiotkKazimierz">Towary mrożone docierają do konsumenta w stanie znacznie lepszym niż świeże. Od jakości ryb wędzonych zależy w dużej mierze popularyzacja ich spożycia. Szczególnie dużym popytem cieszą się na rynku śledzie i szproty.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselMiotkKazimierz">Potencjał wędzarniczy, szczególnie małych wędzarni prywatnych, zajmujących się przeważnie wędzeniem usługowym, jest wykorzystywany tylko w bardzo małym procencie. Trzeba właścicielom tych wędzarni dać możliwości wędzenia usługowego, aby w pełni wykorzystać ich możliwości produkcyjne, co pozwoliłoby na większe nasycenie rynku towarem wędzonym.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselMiotkKazimierz">Powiedzenie, że konsument ocenia często wartość towaru po opakowaniu, w jakim się znajduje, jest szczególnie trafne w odniesieniu do handlu rybnego. O ile na odcinku konserw można zauważyć pewną poprawę, wyrażającą się w lepszym wykonawstwie puszek i w bardziej estetycznie wykonanych etykietach, to w obrocie towarami świeżymi czy mrożonymi, z wyjątkiem filetów w kartonach, dominuje wciąż szara, brudna skrzynka drewniana. Za postęp na odcinku opakowań należy uznać wprowadzenie beczek o mniejszej pojemności dla śledzi solonych.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselMiotkKazimierz">Rozszerzenie sieci hurtowo-detalicznej w związku z planowanym zwiększeniem dostaw na rynek jest podstawowym warunkiem, bez spełnienia którego nie dotrze się do konsumenta. Obecna ilość sklepów branżowych jest niedostateczna. Jedną z form poszerzenia detalicznej sieci rybnej jest kooperacja z siecią sklepów pozabranżowych PSS, GS itp.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselMiotkKazimierz">Inną formą, zapoczątkowaną w ostatnim czasie, poszerzenia sieci detalicznej, jest sprzedaż ryb w okresie sezonu letniego przez rybaków oraz spółdzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselMiotkKazimierz">Rybołówstwo i przemysł rybny stały się w ostatnich latach poważną dziedziną gospodarki narodowej. Racjonalne rozłożenie dostaw na poszczególne rejony kraju, powinno być poprzedzone analizą rynku, jego chłonnością i potrzebami. Wiadomo powszechnie, że popyt na ryby kształtuje się różnie w różnych porach roku i nie pokrywa się z sezonowością połowów tego czy innego gatunku ryb. Pod tym kątem widzenia należy ustalić plany zaopatrzenia rynku. Bez zlikwidowania dysproporcji — jak wczoraj wspomniał jak najbardziej słusznie kapitan Pospieszyński — jaka zaistniała pomiędzy rozbudową floty a zapleczem lądowym, nie uda się zlikwidować trudności, na jakie natrafiamy już od momentu wyładunku ryby w porcie , aż do jej dotarcia do konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselMiotkKazimierz">Dotychczas istnieje wyraźna rozbieżność pomiędzy zdolnością łowczą a zapleczem, transportem i powierzchnią chłodniczą. Należy jednak podkreślić, że plan na rok przyszły zakłada znaczne zwiększenie środków na rozbudowę tego zaplecza, co wpłynie na usprawnienie rozprowadzenia ryby.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselMiotkKazimierz">Zwiększenie ilości środków transportowych, usprawnienie samego transportu, rozbudowa sieci hurtowo-detalicznej, poprawa kultury handlu — oto zadania, jakie stoją przed gospodarką morską w dziedzinie rybołówstwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Frąszczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselFraszczakJozef">Wysoki Sejmie! Postępujący proces urbanizacji kraju jako wynik głębokich przemian społeczno-gospodarczych stawia przed radami narodowymi wiele zagadnień z zakresu zabezpieczenia warunków rozwoju miast i osiedli. Wśród tych zagadnień czołowe miejsce zajmuje sprawa zabezpieczenia terenów uzbrojonych dla potrzeb budownictwa w miastach i osiedlach. Trudności w odpowiednio wyprzedzającym zabezpieczeniu budownictwa naziemnego w tereny wyposażone w podstawowe urządzenia komunalne — wystąpiły już w ubiegłym planie 5-letnim. Mimo że rady narodowe w ramach dysponowanych środków inwestycyjnych przeważającą część wysiłków kierowały na uzbrajanie terenów w podstawowe urządzenia komunalne, zagadnienie to nabierało coraz większych cech ostrości.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselFraszczakJozef">Stan ten spowodował decyzje rządu sporządzenia dla określonych miast bilansów terenów uzbrojonych, które miały na celu: ustalić skalę występujących potrzeb w zakresie terenów uzbrojonych i określić środki działania dla ich zaspokojenia oraz dać podstawę radom narodowym do prowadzenia racjonalnej gospodarki terenami w miastach.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselFraszczakJozef">Bilanse terenów uzbrojonych, opracowane dla ponad stu większych miast w kraju na okres lat 1966—1970 wykazały, że wystąpi niedobór terenów wyposażonych w podstawowe ogólnomiejskie urządzenia komunalne, jak wodociągi, kanalizacja i drogi. Niedobór ten został wywołany z jednej strony wyczerpywaniem się rezerw terenów uzbrojonych, dysponowanych przez rady narodowe, z drugiej zaś strony — nienadążaniem inwestycji komunalnych za budownictwem mieszkaniowym i usługowym. Wielkość jego oszacowano, i to tylko w odniesieniu do potrzeb budownictwa mieszkaniowego i usługowego — na około 840 ha w latach 1966—1970, nie uwzględniając potrzeb wcześniejszego uzbrojenia terenów dla budownictwa mieszkaniowego na pierwsze lata przyszłego planu 5-letiniego.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselFraszczakJozef">Wielkość nakładów na ten cel sięgała kwoty około 650 min zł, nie mieszczących się w ramiach określanych dla rad narodowych możliwości inwestycyjnych w latach 1966—1970. Wyniki bilansów terenów uzbrojonych znalazły potwierdzenie w dotychczasowym przebiegu realizacji planu 5-letniego. Deficyty terenów uzbrojonych w większych rozmiarach występują na obszarze województw: bydgoskiego, gdańskiego, katowickiego, kieleckiego, lubelskiego, opolskiego, poznańskiego, rzeszowskiego oraz miasta Warszawy i Szczecina.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselFraszczakJozef">Ponieważ ten stan zagrażał w sposób bezpośredni realizacji programów budownictwa mieszkaniowego w latach 1968—1970 — zaszła konieczność ponownego przebadania środków zmierzających do poprawy zaistniałej sytuacji. W tym celu prezydia rad narodowych przeanalizowały w bieżącym roku programy budownictwa mieszkaniowego w latach 1968—1970, mając między innymi na uwadze z jednej strony — zweryfikowanie lokalizacji budownictwa mieszkaniowego w kierunku:</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselFraszczakJozef">—koncentracji budownictwa mieszkaniowego na terenach, których wyposażenie w urządzenia komunalne wymaga najmniejszych nakładów, —zmiany form budownictwa mieszkaniowego w miastach, w których nie jest przewidziana w bieżącym planie 5-letnim budowa urządzeń komunalnych charakteru ogólnomiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselFraszczakJozef">Z drugiej zaś strony — przebadanie możliwości skierowania na komunalne uzbrojenie terenów budownictwa mieszkaniowego, dodatkowych nakładów w ramach dysponowanych w planie terenowym środków.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselFraszczakJozef">Otrzymane wyniki nadal wskazują, że:</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselFraszczakJozef">—nie wszystkie potrzeby budownictwa mieszkaniowego w latach 1968—1970 od strony terenów uzbrojonych będą mogły być zaspokojone ze względu na niedysponowanie przez prezydia rad narodowych nakładami w odpowiednich wielkościach, —wymienione okoliczności wywołują zagrożenie realizacji programów podstawowego budownictwa mieszkaniowego w znacznych rozmiar a eh, —dla wyrównania niedoborów terenów uzbrojonych jest niezbędne przyznanie na ten cel dodatkowych nakładów dla rad narodowych w latach 1968—1970 w wysokości około 450 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselFraszczakJozef">Wymieniona sytuacja znalazła zrozumienie i oddźwięk w decyzjach rządu, na podstawie których przyznano radom narodowym na 1968 r. dodatkowe nakłady w wysokości 120,6 min zł na uzbrojenie terenów budownictwa mieszkaniowego w podstawowe urządzenia komunalne. A więc została już rozpoczęta realizacja postulatów prezydiów rad narodowych. Wyrażam pogląd, że w dalszych latach planu 5-letniego postulaty w tym zakresie będą również uwzględnione.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselFraszczakJozef">Środki podejmowane dla likwidacji niedoboru terenów uzbrojonych nie mogą być ograniczane wyłącznie do działalności inwestycyjnej. Przed radami narodowymi nadal stoją zadania oszczędnego gospodarowania terenami uzbrojonymi.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselFraszczakJozef">W pełnej rozciągłości powinny być wykorzystywane wszystkie atrybuty prezydiów rad narodowych w zakresie koordynowania całości działalności gospodarczej na ich terenach. Szczególnie powinny być wykorzystywane prerogatywy w zakresie terenowej koordynacji, pozwalającej na uzyskiwanie dużych oszczędności terenów.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselFraszczakJozef">Podjęto szereg decyzji ułatwiających radom narodowym prawidłowe gospodarowanie terenami. Należy tu wymienić choćby następujące postanowienia:</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselFraszczakJozef">—w sprawie wskaźników wykorzystywania terenów zainwestowania miejskiego, określających graniczne wielkości terenów dla potrzeb budownictwa w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej, —w sprawie przekazywania prezydiom rad narodowych przez jednostki państwowe zbędnych im terenów w miastach i osiedlach. Równocześnie należałoby szerzej zagospodarowywać tereny już uzbrojone, a dotąd nie wykorzystane bądź zabudowane starą, luźną zabudową mieszkaniową, kwalifikującą się do rozbiórki.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PoselFraszczakJozef">Tylko zespolenie wysiłków inwestycyjnych z oszczędnym gospodarowaniem terenami uzbrojonymi może pozwolić na likwidację zjawiska deficytu terenów uzbrojonych jako problemu w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Langosz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselLangoszJozef">Wysoki Sejmie! Wartość odtworzenia państwowych i spółdzielczych budynków mieszkalnych stanowi ponad 33% ogólnej wartości środków trwałych, jakimi dysponuje gospodarka uspołeczniona. Wysoka Izba już wiele uwagi poświęciła zagadnieniom remontów budynków mieszkalnych, zwłaszcza w zakresie zabezpieczenia odpowiednich środków finansowych, przeznaczanych na ten dział gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselLangoszJozef">Podjęte decyzje rządu w latach 1965— 1967 — w związku z reformą czynszów — stwarzają warunki, które umożliwiają doprowadzenie istniejących budynków mieszkalnych w ciągu najbliższych lat do należytego stanu technicznego oraz poprawy w zakresie ich eksploatacji. Stale wzrastające nakłady na gospodarkę remontową umożliwiają zapewnienie realizacji niezbędnego zakresu remontów pod warunkiem jednak starannego zagospodarowania posiadanych środków i pełnego ich wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselLangoszJozef">Rząd podjął szereg uchwał, które przewidywały między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselLangoszJozef">— dodatkowe środki na rozwój zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i ekip remontowych zarządów budynków mieszkalnych, —zobowiązanie przemysłu do zabezpieczenia dostaw maszyn i sprzętu, w tym uruchomienie produkcji sprzętu do robót wykończeniowych, —poprawę zaopatrzenia w materiały budowlane przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zarządów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselLangoszJozef">Minęło dwa lata od czasu zwiększenia środków na gospodarkę mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselLangoszJozef">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej dokonała na ostatnim posiedzeniu szerokiej i wnikliwej oceny gospodarki mieszkaniowej, poświęcając dużo uwagi sprawie remontów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselLangoszJozef">Na podstawie tej oceny, potwierdzonej obserwacją i badaniami w moim okręgu wyborczym, w Zabrzu, mogę powiedzieć, że na przestrzeni dwóch ostatnich lat nastąpiła poprawa w konserwacji i remontach zasobów mieszkalnych. Dowodem tego jest między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselLangoszJozef">—pomyślna realizacja planów kapitalnych remontów budynków mieszkalnych, —pełna realizacja znacznie zwiększonych planów bieżących remontów, —rozwój remontów lokatorskich.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselLangoszJozef">Obok osiągnięć należy stwierdzić, że występują jeszcze pewne nieprawidłowości w realizacji zadań, głównie w zakresie przewlekłości remontów.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselLangoszJozef">Istnieją również inne, nie w pełni zależne od uczestników działalności remontowej, poważne trudności w wykonywaniu remontów, związane zwłaszcza z potrzebą zwiększenia potencjału wykonawstwa remontowego. Z uwagi na to pozwalam sobie przedstawić Wysokiej Izbie, główne — moim zdaniem — trudności dalszego rozwoju działalności remontowej w gospodarce mieszkaniowej. Do nich zaliczam: niezadowalający przebieg rozbudowy zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowych i w zarządach budynków mieszkalnych; opóźnienia w dostawach środków transportowych maszyn i sprzętu budowlanego; braki niektórych materiałów, powodujące przedłużanie się cyklów remontowych — Uchwały Rady Ministrów umożliwiły prezydiom rad narodowych przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zaplecza dla wykonawstwa remontowego w latach 1966—1970. Planowane środki na rozwój zaplecza budownictwa komunalnego i ekip remontowych zarządów budynków nie zostały wykorzystane w latach 1966—1967.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselLangoszJozef">Analiza realizacji planu rozbudowy zaplecza wykazała, że główną przyczyną opóźnień są zmiany lokalizacji, co wydłuża cykl przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz niedotrzymywanie przez wykonawców terminów realizacji niektórych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselLangoszJozef">Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów przedsiębiorstwa remontowo-budowlane powinny otrzymać dodatkowe dostawy środków transportowych w latach 1966—1967. Realizacja dostaw taboru samochodowego w 1966 r. oraz w okresie 3 kwartałów 1967 r. była niedostateczna, ponieważ prezydia wojewódzkich rad narodowych nie zabezpieczyły pełnej ilości taboru, wynikającej z postanowień uchwały. Ponadto zgodnie z uchwałą nr 55 z 1967 r. Rady Ministrów przedsiębiorstwa resortu gospodarki komunalnej miały otrzymać dodatkowe środki transportowe oraz maszyny i sprzęt, lecz i w tym zakresie przydziały są również znacznie zaniżone.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselLangoszJozef">Jak z powyższego wynika, realizacja uchwał nr 190 z 1965 r. i nr 55 z 1967 r. Rady Ministrów w zakresie zwiększenia potencjału transportowego i sprzętu jest opóźniona. Należy podkreślić, że nieotrzymanie pełnej ilości taboru i sprzętu przy wzrastających zadaniach powoduje pogarszanie się sytuacji w przedsiębiorstwach resortu gospodarki komunalnej i stanowić będzie jedną z przyczyn niewykonywania przez wiele przedsiębiorstw zadań remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#PoselLangoszJozef">Niepomyślny jest także postęp w zakresie wyposażenia przedsiębiorstw w lekkie maszyny i sprzęt do robót wykończeniowych. Uchwałą nr 190 z 1965 r. Rada Ministrów zobowiązała Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego, Ministra Budownictwa oraz Komitet Drobnej Wytwórczości do przygotowania i uruchomienia w latach 1966—1970 dla potrzeb przedsiębiorstw resortu gospodarki komunalnej produkcji maszyn i narzędzi wyposażonych w w silniki jednofazowe, które są niezbędne do zwiększenia mechanizacji robót wykończeniowych i drobnych robót remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#PoselLangoszJozef">Rozpoczęcie produkcji tych narzędzi opóźnia się jednak w stosunku do pierwotnych założeń. Dotychczas nie uruchomiono produkcji seryjnej niektórych elektronarzędzi, bardzo przydatnych dla wykonawstwa remontów. W tej sytuacji należy domagać się, by uchwały dotyczące uruchomienia produkcji krajowej maszyn i narzędzi były w pełni realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#PoselLangoszJozef">Podjęte w 1967 r. decyzje KERM w sprawie przydziału materiałów na rzecz jednostek resortu gospodarki komunalnej, wykonujących remonty budynków mieszkalnych, stwarzają sprzyjające warunki do właściwego zaopatrzenia w niezbędne do robót remontowych materiały. W praktyce jednak przedsiębiorstwa odczuwały jeszcze braki w zaopatrzeniu materiałowym. Na przykład dostawy cementu w okresie 3 kwartałów wyniosły jedynie 67% ustalonego limitu rocznego, a dostawy żwiru — zaledwie 57%. Trudności wystąpiły także w dostawach papy (66%), eternitu (70%), blachy ocynkowanej, rur stalowych oraz płytek PCW.</u>
+ <u xml:id="u-57.16" who="#PoselLangoszJozef">Należy podkreślić, że brak rytmiczności w dostawach materiałowych w poszczególnych kwartałach, nawet przy pełnej realizacji rocznej, która następuje często w wyniku dostaw dopiero w IV kwartale, utrudnia, a niekiedy uniemożliwia planowe i należyte wykonanie remontów. Sytuacja taka doprowadza do przestojów i dezorganizacji pracy na budowach, wydłużania okresów remontów, przyczynia się do obniżenia wydajności oraz dyscypliny pracy. Dlatego też zapewnienie dostaw materiałów na cele remontowe w 80% potrzeb rocznych w ciągu trzech pierwszych kwartałów ma zasadnicze znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-57.17" who="#PoselLangoszJozef">Społeczeństwo domaga się terminowego, fachowego i jakościowo dobrego wykonawstwa. Z zadowoleniem rejestrujemy każdy pozytywny w tym zakresie wynik. Dalsza jednak poprawa działalności remontowej dotyczy nie tylko liczby remontów, lecz także wysokiej ich jakości i możliwie małej uciążliwości dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-57.18" who="#PoselLangoszJozef">Kończąc pragnę wyrazić przekonanie, że wszystkie resorty gospodarcze, rady narodowe wszystkich stopni, zakłady pracy, urzędy i instytucje dołożą wszelkich starań w kierunku pełnej realizacji zamierzeń i decyzji, mających zapewnić dalszą poprawę remontów budynków mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Janusz Zarzycki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#PoselZarzyckiJanusz">Wysoki Sejmie! Plan uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego na rok 1968 przewiduje wybudowanie w miastach 5.321 tys. m^2 ^powierzchni użytkowej, co oznacza w stosunku do roku obecnego wzrost o z górą 6%. Jest to poważne zadanie dla naszego budownictwa, przede wszystkim, oczywiście, w sensie ilościowym. Ale problem jest nie tylko ilościowy. Zwiększająca się stale ilość budowanych mieszkań, zwłaszcza fakt, że coraz większy procent mieszkań nowo budowanych to mieszkania spółdzielcze, a więc realizowane przy znacznym udziale środków własnych ludności, zwiększa zainteresowanie problemem jakości tych mieszkań i wyzwala dosyć szeroką społeczną krytykę obecnego stanu rzeczy w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#PoselZarzyckiJanusz">Sejmowa Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej badała ten problem i uważa za konieczne dalsze prowadzenie intensywnych prac, zmierzających do poprawy wartości użytkowej nowo budowanych mieszkań i jakości budownictwa w ogóle. Jakość mieszkań jest zależna od projektowania urbanistycznego i architektonicznego, od jakości produkowanych materiałów budowlanych i od staranności, a także technologicznej poprawności wykonania na budowie, zwłaszcza w odniesieniu do robót instalacyjnych i wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#PoselZarzyckiJanusz">Wydaje się jednak, że przygotowanie projektowe ma decydujące znaczenie dla wartości użytkowej mieszkań. W obecnych normatywach i zasadach projektowania osiedli nie był na przykład w dostatecznej mierze przewidziany postęp motoryzacji. W rezultacie, w niektórych osiedlach brak jest miejsca na parkowanie samochodów. Samochody zaczynają wypierać zieleń, zaczynają wchodzić na tereny dziecięce. Obserwujemy to już obecnie w Warszawie, gdy jest 30 samochodów na 1000 mieszkańców, a przecież prognozy na 1985 r. przewidują powyżej 150 samochodów na 1000 mieszkańców. Należy problem ten gruntownie rozważyć i wydaje się niezbędna odpowiednia rewizja normatywu projektowania osiedli, wprowadzająca większe tereny parkingowe i wyraźnie wydzielająca te tereny w osiedlu.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#PoselZarzyckiJanusz">Pewne tendencje techniczno-ekonomiczne doprowadziły do nadmiernego poszerzenia budynków. W miejsce typowych uprzednio szerokości — 10,5—12 m, projektuje się i buduje budynki — 16, a nawet 18 m szerokości. Daje to pewne oszczędności, ale jednocześnie deformuje mieszkania, daje wąskie, głębokie, niedoświetlone pokoje, częstokroć kuchnie pozbawione bezpośredniego oświetlenia dziennego, częste stosowanie niedogodnych układów korytarzowych. Szczególnie źle ostatnio w projektowaniu jest traktowane pomieszczenie kuchenne. Kuchnie nawet w większych mieszkaniach są częstokroć projektowane bez bezpośredniego oświetlenia dziennego i zmniejszana jest nadmiernie ich powierzchnia. Jest to głębokie nieporozumienie między ekonomistami i architektami a użytkownikami. Krytyka takich kuchni przez mieszkańców jest szczególnie ostra i jednomyślna.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#PoselZarzyckiJanusz">Socjologowie obserwują rozbudowę znaczenia i funkcji kuchni w mieszkaniu współczesnej rodziny. W miarę tego, jak zwiększa się ilość produktów, w wysokim stopniu prefabrykowanych, i zmniejsza się ilość czasu i brudnej roboty podczas przygotowywania posiłków, coraz częściej i chętniej rodziny jadają w kuchni. Przeprowadzona przez Stołeczną Dyrekcję Rozbudowy Miasta i następnie opracowana przez Instytut Budownictwa Mieszkaniowego ankieta wśród 1.100 rodzin, zamieszkujących 50 różnych budynków — wzniesionych w ciągu dwu ostatnich lat — podaje informację, że 30% rodzin spożywa obiady w kuchni, że procent ten jest taki sam wśród rodzin robotniczych i pracowników umysłowych i że procent te ma tendencję wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#PoselZarzyckiJanusz">Nic więc dziwnego, że o jednym z mieszkań, w którym zaprojektowano kuchnię o powierzchni 10 m^2^ z wydzieloną i oświetloną oknem częścią jadalną, użytkownicy mówią wręcz z entuzjazmem jako o wzorowym rozwiązaniu, podczas gdy inne rozwiązania — z kuchniami malutkimi i ciemnymi są niesłychanie ostro krytykowane.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#PoselZarzyckiJanusz">Wnioski dojrzały do sformułowania:</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#PoselZarzyckiJanusz">po pierwsze — ponieważ nie ma możności zwiększenia normatywu powierzchniowego mieszkań, gdyż to odbiłoby się niekorzystnie na ilości mieszkań, które można wybudować, — należy utrzymać obecnie obowiązujący normatyw, ale w rozwiązaniach mieszkań, szczególnie małej i średniej wielkości, stosować powierzchnie użytkowe zbliżone do górnej granicy obowiązującego normatywu;</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#PoselZarzyckiJanusz">po drugie — średnie i większe mieszkania należy projektować tak, aby w mieszkaniach typu M3 — zapewnić</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#PoselZarzyckiJanusz">pokoje, w mieszkaniach typu M4 — 3 pokoje, a dla M5 — 3—4 pokoje nieprzechodnie;</u>
+ <u xml:id="u-59.11" who="#PoselZarzyckiJanusz">po trzecie — wyeliminować rozwiązanie z kuchnią oświetloną światłem pośrednim dla mieszkań M4 i większych — i projektować taką wielkość kuchni, aby można było ustawić lodówkę i stół do spożycia posiłków;</u>
+ <u xml:id="u-59.12" who="#PoselZarzyckiJanusz">po czwarte — projektować racjonalne wielkości łazienek, tak aby można było wstawić pralkę;</u>
+ <u xml:id="u-59.13" who="#PoselZarzyckiJanusz">po piąte — zwiększyć ilość szaf wbudowanych i wreszcie po szóste — w większych mieszkaniach stosować balkony lub loggie.</u>
+ <u xml:id="u-59.14" who="#PoselZarzyckiJanusz">Wydaje się niezbędne, z tych propozycji wychodząc, przeprowadzić weryfikację wojewódzkich zestawów projektów, wyeliminować projekty złe, uzupełnić zestawy projektami dobrymi, sprawdzonymi, a także zorganizować międzywojewódzką wymianę projektów uznanych za najlepsze.</u>
+ <u xml:id="u-59.15" who="#PoselZarzyckiJanusz">Należy także znacznie podnieść jakość rozwiązań projektowych, używanych materiałów i wykonania dla wspólnych, często używanych pomieszczeń domowych. Dotyczy to zwłaszcza drzwi wejściowych, halli, klatek schodowych, korytarzy. W tym wypadku jakość wykonania ma decydujące znaczenie dla kosztów eksploatacji i pewne podniesienie kosztu inwestycji sowicie się opłaci w kosztach utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-59.16" who="#PoselZarzyckiJanusz">Jak już wspomniałem, wartość użytkowa mieszkania zależna jest w znacznej mierze od jakości wbudowanych materiałów i urządzeń. Jakość produkowanych materiałów budowlanych dyktowana jest przez wymogi odpowiednich norm.- Wymogi polskich norm opierają się w zasadzie na możliwości produkcyjnej zakładów i dla wielu asortymentów materiałowych są niższe od odpowiednich norm zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-59.17" who="#PoselZarzyckiJanusz">Nieprzestrzeganie tych bardzo łagodnych wymagań normowych przez poszczególne zakłady i niedostateczna kontrola techniczna producenta i odbiorcy — stwarzają warunki znacznego pogorszenia się produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-59.18" who="#PoselZarzyckiJanusz">Niepokojącą sprawą jest udzielanie przez Państwowy Komitet Normalizacyjny zgody na odstępstwa od norm w kierunku zaniżania ich wymogów jakościowych, jak na przykład ostatnio udzielono zezwolenia na odstąpienie od wymogów normowych cegły, drutów stalowych do konstrukcji sprężnych, wprowadzenie dla wielu cegielni cegły klasy 35, dopuszczenie wysokich temperatur części kuchenek gazowych produkcji krakowskiej, zaniżenie jakości produkowanego szkła płaskiego, dopuszczenie zwiększonej nasiąkliwości cegły itd.</u>
+ <u xml:id="u-59.19" who="#PoselZarzyckiJanusz">Jakie są tego rezultaty? Ograniczę się tylko do kilku materiałów. I tak na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-59.20" who="#PoselZarzyckiJanusz">— Jakość produkowanych pap asfaltowych należy uznać za generalnie niezadowalającą. Z przeprowadzonych w 1966 r. badań jakości pap, pochodzących z różnych wytwórni na terenie kraju, należy wysnuć wniosek, że 43% badanej papy nie kwalifikowało się do stosowania z powodu znacznych odchyleń od warunków technicznych, zawartych w odpowiednich normach.</u>
+ <u xml:id="u-59.21" who="#PoselZarzyckiJanusz">— Jakość produkowanej stolarki jest od dawna przedmiotem krytycznych uwag użytkowników. Nie posiada ona niezbędnej trwałości i nie zapewnia szczelności otworów okiennych.</u>
+ <u xml:id="u-59.22" who="#PoselZarzyckiJanusz">— Najwięcej kłopotów przysparza zarówno budowlanym, jak i użytkownikom, niska jakość armatury sanitarnej, a w szczególności wanien i zlewozmywaków. Bardzo niskie wymogi normy oraz niedostatecznie opracowana technologia emaliowania wyrobów powodują niewłaściwą jakość polewy, charakteryzującą się pofalowaniem powierzchni oraz porami.</u>
+ <u xml:id="u-59.23" who="#PoselZarzyckiJanusz">— Ślusarka budowlana jest wykonywana z materiału niskiej jakości, jest nieestetyczna i o wzornictwie przestarzałym o 10 lat.</u>
+ <u xml:id="u-59.24" who="#PoselZarzyckiJanusz">— Jakość wykładzin ściennych z suchych tynków, pomimo niewątpliwego postępu w technologii układania, jest w dalszym ciągu niedostateczna.</u>
+ <u xml:id="u-59.25" who="#PoselZarzyckiJanusz">Głównym powodem złej jakości jest w tym wypadku trudność wykonywania poprawek, uszkodzeń powstałych w okresie wykańczania obiektów, jak również nieodpowiednie warunki transportu oraz składowania płyt gipsowych. Zastosowanie suchych tynków napotyka z reguły ostre sprzeciwy użytkowników z powodu gorszych własności mechanicznych wykładziny w stosunku do tradycyjnych tynków oraz ograniczonej wartości technicznej. Wartość techniczna suchych tynków w obecnej produkcji i wykonaniu, w porównaniu do tynków tradycyjnych kształtuje się według opinii Instytutu Techniki Budowlanej na 40%, a koszty wykonania 1 m^2^ suchego tynku wynoszą powyżej 39 zł za m^2^ w stosunku do 22,5 zł za m^2^ tynku tradycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-59.26" who="#PoselZarzyckiJanusz">Uzyskiwane więc — „efekty” ekonomiczne, polegające przede wszystkim, a właściwie wyłącznie, na obniżeniu pracochłonności, budzą poważne zastrzeżenia.</u>
+ <u xml:id="u-59.27" who="#PoselZarzyckiJanusz">Ogólnie biorąc, można zauważyć, że sprawa polepszenia jakości materiałów budowlanych znajduje najmniej zrozumienia u resortów takich, jak Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego czy Przemysłu Chemicznego, w których ta produkcja jest traktowana jako uboczna, jako mało ważna. Nie można uznać tej sytuacji za zadowalającą.</u>
+ <u xml:id="u-59.28" who="#PoselZarzyckiJanusz">Konieczne jest także postulowanie pod adresem Ministerstwa Budownictwa, aby nowe materiały były wprowadzane do budownictwa mieszkaniowego po sprawdzeniu eksperymentalnym, potwierdzeniu ich jakości atestem Instytutu Techniki Budowlanej, po zaopatrzeniu w instrukcję wykonania i użytkowania i po wnikliwej analizie techniczno-ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-59.29" who="#PoselZarzyckiJanusz">Konieczne jest także postulowanie pod adresem Państwowego Komitetu Normalizacyjnego, aby zaniechał udzielania zgody na odstępstwa od norm.</u>
+ <u xml:id="u-59.30" who="#PoselZarzyckiJanusz">Usterki wynikające bezpośrednio z winy wykonawcy można podzielić na usterki typu rzemieślniczego, wynikające bądź z niedostatecznego opanowania zawodu przez robotników, bądź z ich niedbalstwa oraz usterki, których przyczyną jest nadmierne skrócenie okresu wykonywania niektórych robót wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.31" who="#PoselZarzyckiJanusz">Niezbędne jest zapewnienie znacznej poprawy robót wykończeniowych i instalacyjnych, a szczególnie robót przy kładzeniu podłóg i posadzek różnego rodzaju, przy których to robotach nagminnie naruszane są zasady reżimu technologicznego i w rezultacie przekładanie posadzek w okresie gwarancyjnym jest zjawiskiem powszechnym, kosztownym i pracochłonnym.</u>
+ <u xml:id="u-59.32" who="#PoselZarzyckiJanusz">Konieczne jest także zapewnienie systematycznej poprawy jakości i staranności robót tynkarskich, malarskich i lakierniczych. Wartość użytkowa naszych mieszkań zależy od stałego postępu w wielu dziedzinach nauki i techniki, od doskonalenia rzemiosła budowlanego i od zgodnej w tym kierunku współpracy socjologów, urbanistów, architektów, producentów materiałów budowlanych i pracowników wykonawstwa budowlanego. Ogólny poziom naszej techniki w kraju stwarza pełne możliwości zarówno produkcji, jak i wykonania mieszkań o wysokich zaletach użytkowych. Należy w pełni wykorzystać te możliwości, aby budować mieszkania tanie i o coraz wyższych walorach użytkowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Leon Lendzion.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#PoselLendzionLeon">Wysoki Sejmie! Do szczególnie pozytywnych wyników rozpatrywanego wykonania planu za rok 1966 należy niewątpliwie zaliczyć oddanie do użytku kilkuset nowych zakładów i obiektów w budownictwie przemysłowym, stworzenie tym samym wielu nowych zdolności produkcyjnych. Plan oddawania obiektów do użytku został w 1966 r. wykonany lepiej od poprzedzającego go roku 1965. Został wykonany lepiej, ale niestety, znowu nie w pełni, pomimo, że prawie 1-3 planu oddawania obiektów do użytku stanowiły tak zwiane poślizgi z lat 1964 i 1965. W samych tylko inwestycjach priorytetowych, szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, na 70 obiektów zaplanowanych do oddania w 1966 r. nie oddano 13. Ogółem niewykonanie planu oddawania obiektów do użytku w inwestycjach centralnych i zjednoczeń, które obejmują — jak wiadomo — głównie inwestycje przemysłowe, spowodowało dodatkowe zwiększenie zamrożenia nakładów inwestycyjnych w wysokości około 13 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#PoselLendzionLeon">Analiza czasu trwania inwestycji oddanych do użytku wykazuje w wielu wypadkach poważne przekroczenia cyklu realizacji budowy. Według danych Banku Inwestycyjnego — na 127 rozliczonych zadań inwestycji centralnych, które zostały zakończone w 1966 r., w 77 wypadkach przekroczono planowany czas trwania budowy. Przeciętne przekroczenie cyklu budowy wynosiło w tym wypadku 10 miesięcy. Znamienne jest, że procentowo największe przekroczenia stwierdzono w zadaniach o najmniejszej, bo nie przekraczającej 5 mln zł wartości kosztorysowej, a w drugiej kolejności w tej grupie zadań — przekroczono cykle produkcyjne w największym stopniu w inwestycjach o wartości kosztorysowej od 50 do 100 mln zł. Nieco lepiej sytuacja przedstawia się w inwestycjach zjednoczeń, w których na 551 zadań objętych rozliczeniem, połowa zmieściła się w planowanym cyklu realizacji, a przeciętne przekroczenie wynosiło 6 miesięcy. Największe procentowo przekroczenia wystąpiły w grupie inwestycji o wartości od 50 do 100 mln zł. Na poszczególnych placach budowy wydłużenia cykli realizacji dochodziły do 36, a nawet 48 miesięcy i doprowadziły do podwojenia pierwotnie przewidzianego okresu budowy.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#PoselLendzionLeon">Obok wypadków rażących przekroczeń planowanych cykli budowy notujemy też oczywiście, sporo wypadków ukończenia inwestycji przed zaplanowanym terminem. Świadczy o tym chociażby oddanie do użytku inwestycji o wartości powyżej 2,5 mld zł ponad plan, przy czym notuje się na ogół lepsze wyniki w przedsiębiorstwach podległych Ministerstwu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych niż w przedsiębiorstwach podległych resortom przemysłowym, chociaż trzeba powiedzieć, że i w samym resorcie budownictwa występowały znaczne wydłużenia cykli, nawet w inwestycjach własnych tego resortu — Niepełna realizacja planu oddawania do użytku obiektów przemysłowych i przekroczenia cykli budowy były rezultatem działania analogicznych czynników, które występowały w latach poprzednich. Wymienić tu należy w szczególności nieterminowe dostawy maszyn i urządzeń, a także dokumentacji projektowo-kosztorysowej, względnie dokonywanie w niej zmian w toku realizacji inwestycji, braki w zatrudnieniu w budownictwie, niedostateczny niekiedy poziom organizacji pracy na budowach, a także — występujące w większym stopniu niż w latach poprzednich — niedobory w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#PoselLendzionLeon">Ujemne skutki wymienionych czynników wynikały oczywiście z ich działania na przestrzeni kilku lat poprzedzających omawiany rok 1966 — przy czym ich niekorzystny wpływ pogłębiał się na skutek braku właściwej koncentracji budownictwa inwestycyjnego w latach 1962—1966. Wyrazem tego był systematyczny wzrost udziału nakładów na inwestycje nowo rozpoczynane z około 19,7% w 1963 r. do 25,5% — w 1966 r. oraz rozproszenie mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych na nadmiernie rozległym froncie robót.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#PoselLendzionLeon">Przyjrzyjmy się, jak przedstawiają się poruszone zagadnienia w świetle omawianego projektu planu na rok 1968 i założeń na 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#PoselLendzionLeon">Podstawową cechą, która charakteryzuje układ planu budownictwa inwestycyjnego w planie na 1968 r. w zakresie inwestycji centralnych, które mogą być traktowane jako reprezentatywne dla całego budownictwa przemysłowego, jest wyraźna tendencja do koncentracji nakładów na inwestycjach kontynuowanych i zmniejszenia inwestycji nowo rozpoczynanych.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#PoselLendzionLeon">Przy wzroście nakładów rocznych w stosunku do przewidywanego wykonania w 1967 r. wartość kosztorysowa inwestycji nowo rozpoczynanych w 1968 r. ma być zdecydowanie mniejsza niż w bieżącym roku, wzrasta natomiast wartość inwestycji kontynuowanych. Interesująco przedstawia się konfrontacja obecnego projektu planu na 1968 r. wraz z założeniami, uchwalonymi przez Sejm w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#PoselLendzionLeon">Wartość nakładów centralnych na budownictwo inwestycyjne pozostała w obecnym projekcie planu w przybliżeniu na poziomie założeń z ubiegłego roku, to jest około 38 mld zł, natomiast wartość kosztorysowa inwestycji nowo rozpoczynanych w projekcie planu na 1968 r. została przyjęta na poziomie o ponad 20 min zł niższym niż w ubiegłorocznych założeniach planu i jest niższa od nakładów rocznych. Jest to jednoznaczne z wyraźnym przesunięciem koncentracji budownictwa na inwestycje kontynuowane. Taki układ planu służy sprawie dotrzymywania terminów oddawania obiektów do użytku i powoduje zwężenie frontu robót. Jeśli jeszcze dodać, że w wyniku analizy stanu przygotowania inwestycji rozpoczęcie części nowych budów zostało przesunięte z I półrocza na II, to stwierdzić możemy, że już w zasadniczym układzie planu inwestycyjnego poczyniono decydujący krok naprzód w kierunku usprawnienia przebiegu robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#PoselLendzionLeon">W wyniku takiego układu planu wpływ przytoczonych uprzednio czynników hamujących tok realizacji budownictwa przemysłowego będzie osłabiony, a w wielu wypadkach nawet wyeliminowany. Rzecz oczywista, że zmniejszenie udziału inwestycji nowo rozpoczynanych w planie 1968 r. wywołuje automatycznie konieczność zwiększenia inwestycji i w planie 1969 r. Znajduje to wyraz w założeniach planu 1969 r., w których zakłada się zwiększenie wartości kosztorysowej inwestycji nowo rozpoczynanych o 22 mld zł, ale będą to inwestycje lepiej przygotowane. Wiąże się to z koniecznością skracania dotychczasowych cykli inwestycyjnych tak, by pomimo przesunięcia terminów rozpoczęcia inwestycji nie następowały opóźnienia w ich oddawaniu do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#PoselLendzionLeon">Znajduje to między innymi wyraz w uproszczonym wskaźniku średniego cyklu realizacji inwestycji centralnych, który według prezentowanego planu i założeń powinien ulec skróceniu z 5,2 lat w 1967 r. do 5 lat w planie 1968 r., i do 4,7 lat w założeniach na 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#PoselLendzionLeon">Należy przypomnieć, że niezależnie od zmian w zasadniczym układzie planu na przestrzeni ubiegłego i bieżącego roku w wyniku uchwał IV i VI Plenum KC PZPR wprowadzono, w drodze odpowiednich uchwał i zarządzeń najwyższych i centralnych organów administracji państwowej, nowelizację podstawowych przepisów inwestycyjnych oraz zasad ekonomicznej działalności w przemyśle i budownictwie, które stwarzają ogólnie sprzyjające warunki do skoncentrowania wysiłku inwestycyjnego na podstawowych dla gospodarki narodowej zadaniach i uzyskania poprawy ich realizacji i efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#PoselLendzionLeon">Jednym z warunków uzyskania założonej poprawy jest stopniowe, ale zdecydowane skracanie rzeczywistego cyklu realizacji w budownictwie przemysłowym. Chociaż znowelizowane w 1967 r. normatywne cykle budowy zakładają ich skrócenie w stosunku do normatywu dotychczas obowiązującego, chociaż w swoich założeniach te nowe normatywy nie odbiegają zasadniczo od normatywów obowiązujących w krajach RWPG, a w niektórych wypadkach nawet są krótsze, to jednak dotychczasowa przewlekła realizacja i porównanie z cyklami osiąganymi w krajach bardziej rozwiniętych, jak również i z osiągnięciami, które mamy u nas, zwłaszcza w końcowej fazie budowy, świadczą o tym, że na odcinku skracania cykli jest jeszcze wiele do zrobienia. W tej też myśli sejmowa Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej postuluje zwiększenie wysiłków resortu budownictwa dla pełnego wykonania budownictwa przemysłowego, szczególnie w gałęziach produkcji przeznaczonej na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#PoselLendzionLeon">Z myślą o osiągnięciu dalszego postępu w dziedzinie realizacji inwestycji przemysłowych Komisja postuluje również wszczęcie odpowiednich kroków dla rozwoju stosowania konstrukcji metalowych, zwłaszcza stalowych i aluminiowych, których udział w budownictwie polskim jest obecnie niewspółmiernie niski w stosunku do ich walorów i do ich udziału w budownictwie innych krajów, w tym również krajów RWPG. Wzrost produkcji hutniczej lat ostatnich upoważnia nas do stosowania w szerszym zakresie konstrukcji metalowych, które dzięki niskiemu ciężarowi, dzięki usprawnieniu i uproszczeniu montażu, prowadzą ogólnie do skrócenia cykli inwestycyjnych i do obniżenia kosztów budowy.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma Minister Gospodarki Komunalnej tow. Andrzej Giersz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Wysoki Sejmie! W dyskusji, jaka odbywała się w komisjach sejmowych, jak i na obecnym plenarnym posiedzeniu, obywatele posłowie poruszyli wiele spraw związanych z realizacją zadań gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Jest to zrozumiałe, jeżeli się zważy, że wykonanie zadań resortu gospodarki komunalnej decyduje w dużej mierze o poziomie warunków bytowych ludności miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Na tle omawianego planu na lata 1968— 1969 chciałbym spośród szerokiej problematyki resortu oświetlić zagadnienia najbardziej odczuwalne przez społeczeństwo i wymagające skoncentrowania działalności całego aparatu gospodarki komunalnej. Jednym z nich jest dalsza poprawa w zakresie utrzymania budynków mieszkalnych w należytym stanie technicznym i w czystości. Reforma czynszów z października 1965 r. rozwiązała problem środków finansowych na eksploatację, konserwację i remonty bieżące budynków mieszkalnych Jednocześnie podjęte zostały uchwały rządu o rozwoju zaplecza produkcyjnego przedsiębiorstw i zakładów remontowych oraz o poprawie zaopatrzenia materiałowego. Decyzje te stworzyły warunki do wykonywania remontów sprawniej i w szerszym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Prace ministerstwa i prezydiów rad narodowych po reformie czynszów koncentrowały się przede wszystkim na rozszerzaniu zakresu remontów budynków mieszkalnych i usprawnianiu organizacji zarządzania domami.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Na remonty bieżące domów w 1965 r. wydatkowano 1.130 mln zł, a w 1967 r. nakłady na ten cel osiągną już kwotę około 1.700 mln zł. Równolegle jednak ze wzrostem środków zwiększyła się o około 30% ilość domów objętych remontami oraz rozszerzył się zakres tych prac. Szczególnie zwiększyła się ilość robót, które mają decydujący wpływ na trwałość budynków. Wzrost środków na remonty pozwolił również w mieszkaniach na wykonywanie w szerszym zakresie robót, które zgodnie z prawem lokalowym należą do obowiązków administracji domów. Przed reformą czynszów zakres robót w mieszkaniach był niewielki, a wnioski mieszkańców w sprawie wykonywania tych robót niejednokrotnie czekały na załatwienie przez wiele lat. Obecnie stan ten na przestrzeni ostatnich 2 lat uległ wyraźnej poprawie. Z przeprowadzonych przez ministerstwo badań wynika, że ilość robót wewnątrz mieszkań wzrosła w 1967 r. w porównaniu z 1965 r. o 35%.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Około ^2^/3 ludności miast mieszka jeszcze w budynkach starych. W związku z tym ważnym problemem dla resortu pozostaje nadal sprawa remontów kapitalnych. Na remonty kapitalne państwo przeznacza z roku na rok coraz większe środki. Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. przewiduje ich wzrost o 7,7%, to znaczy do sumy ponad 3,7 mld zł. Dzięki tym środkom w 1968 r. wyremontuje się około 22 tys. budynków.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">W zakresie remontów kapitalnych nadal głównym zadaniem jest poprawa przygotowania robót i zwiększenie nadzoru dla skrócenia czasu trwania remontów. Temu celowi służyć ma również poprawa organizacji robót remontowych. Wykonawcami tych robót są miejskie przedsiębiorstwa remontowo-budowlane, które jednocześnie wykonują remonty innych obiektów miejskich i w pewnym zakresie drobne inwestycje. Problemy rozwoju potencjału wykonawczego resortu gospodarki komunalnej były przedmiotem dezyderatów komisji sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">W latach 1965—1967 Rada Ministrów podjęła uchwały dotyczące rozwoju mocy przerobowej oraz w związku z tym rozbudowy zaplecza technicznego przedsiębiorstw budownictwa komunalnego i zakładów remontowych. Wartość zdolności produkcyjnej przedsiębiorstw powinna według założeń obecnego planu 5-letniego wzrosnąć z 5,7 mld zł w 1965 r. do 10 mld zł w 1970 r., to jest o około 75%.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Prezydia rad narodowych przeznaczą w bieżącym planie 5-letnim łącznie ponad 3 mld zł na budowę i rozbudowę zaplecza przedsiębiorstw i zakładów remontowych. Jednostki te uzyskają również zwiększone dostawy środków transportowych i maszyn budowlanych w porównaniu z latami ubiegłymi. W wyniku realizacji omówionych decyzji Osiągnięto już w pierwszych 2 latach bieżącego planu 5-letniego przyrost produkcji o około 30% w stosunku do 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Narodowy Plan Gospodarczy na 1968 r. zakłada wzrost produkcji przedsiębiorstw budownictwa komunalnego o dalsze 11%, to jest do wysokości ponad 8 mld zł. Osiągnięcie zamierzonego wzrostu produkcji w 1968 r. wymaga również sprawniejszego zaopatrzenia przedsiębiorstw w materiały budowlane. Podjęte w roku 1967 decyzje rządu w sprawie przydzielania materiałów na rzecz jednostek resortu, wykonywających remonty budynków mieszkalnych, poprawiły już w pewnym stopniu sytuację w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Dla dalszego usprawnienia zaopatrzenia materiałowego w 1968 r. ministerstwo wspólnie z zainteresowanymi resortami podejmuje środki mające na celu:</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">—zapewnienie dostaw materiałów w uzgodnionych wielkościach i terminach, —zwiększenie kontroli w zakresie zawierania z jednostkami zbytu umów o dostawy nie rozdzielanych materiałów deficytowych, —poprawienie gospodarności przedsiębiorstw w zakresie zużycia tychże materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">W okresie lat 1966—1967 prezydia rad narodowych wydatkowały ponad 800 mln zł na zaplecze przedsiębiorstw i zakładów remontowych. Ze środków tych wykonano 28 baz przedsiębiorstw budownictwa komunalnego i 40 baz zaplecza zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych. Słabsze tempo rozbudowy zaplecza w ciągu pierwszych dwóch lat pięciolatki tłumaczy się koniecznością przygotowania dokumentacji projektowej i prawnej na cały zakres robót. Z tego względu w latach 1966—1967 nie wszystkie środki zostały w pełni wykorzystane i przeniesiono je do realizacji w latach 1968—1969.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Plan na 1968 r. wynosi łącznie ponad 600 mln zł. W okresie tym realizowana będzie budowa baz dla 130 zakładów remontowych i 26 przedsiębiorstw budownictwa komunalnego. Przedsiębiorstwa te mają zgodnie z założeniami planu wybudować do 1970 r. 130 nowych oraz rozbudują i zmodernizują 160 baz.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Sprawa opóźnień w realizacji dodatkowych środków transportu i sprzętu dla jednostek wykonawstwa remontowego — o czym mówił w dzisiejszym swoim wystąpieniu obywatel poseł Langosz — była w ostatnim czasie tematem narad z kierownictwem rządu, w wyniku których ministerstwo wraz z Komisją Planowania i zainteresowanymi resortami oraz prezydiami rad narodowych podejmą niezbędne środki do poprawy sytuacji w tej dziedzinie w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">W zakresie eksploatacji budynków mieszkalnych szczególna uwaga zwrócona została na poprawę czystości domów. Po reformie czynszów prezydia rad narodowych zwiększyły liczbę zatrudnionych dozorców i sprzątaczy o około 6.800 osób, to jest prawie o 40% w stosunku do stanu jaki był na koniec 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Obecnie uważamy za niezbędne zwiększenie nadzoru nad pracą dozorców zarówno ze strony administracji domów, jak i samych mieszkańców. Dążymy do tego, aby wydatkowanie środków na utrzymanie zasobów mieszkaniowych odbywało się pod stałą kontrolą samorządu mieszkańców. Nadal zwiększana będzie rola i społeczny nadzór komitetów blokowych i osiedlowych nad pracą administracji domów mieszkalnych i ich gospodarnością.</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Szczególną troską resortu jest sprawa podnoszenia kwalifikacji zawodowych i społecznych pracowników administracji domów.</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Istotne znaczenie dla ogólnej poprawy gospodarki mieszkaniowej i wykonawstwa remontowego będzie miało konsekwentne wprowadzanie w życie uchwały VII Plenum KC PZPR oraz wykorzystanie rezerw ujawnionych w wyniku pracy komisji zakładowych, co w ostatecznej formie znalazło swój wyraz w opracowanych i realizowanych programach poprawy działalności przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-63.18" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Wysoka Izbo! Drugim zagadnieniem, które pragnę omówić, jest komunikacja miejska. Występują tu dwa podstawowe problemy:</u>
+ <u xml:id="u-63.19" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">—lepsze zaspokojenie potrzeb przewozowych ludności w miastach oraz —poprawa wyników ekonomicznych przedsiębiorstw komunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.20" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Obydwie te sprawy znajdują się w centrum uwagi ministerstwa, prezydiów rad narodowych oraz samych przedsiębiorstw. Jeszcze w 1964 r. podjęta została przez resort szeroka akcja, w ramach której wszystkie przedsiębiorstwa opracowały programy poprawy działalności, uwzględniające przede wszystkim problematykę lepszego zaspokojenia potrzeb przewozowych, obniżenia kosztów tych przewozów oraz poprawy rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-63.21" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Następnie uchwała VII Plenum KC PZPR stworzyła możliwość znacznie głębszego przeanalizowania omawianych kierunków działania dzięki zaangażowaniu całych załóg i wszystkich jednostek organizacyjnych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej. Pozwoliło to na zwiększenie środków działania umożliwiających pogłębienie i przyśpieszenie realizacji szeregu planowanych przedsięwzięć. Efektem tych prac było znaczne podniesienie wskaźnika wykorzystania taboru. Na przestrzeni ostatnich 4 lat pozwoliło to na zwiększenie usług przewozowych tylko z tego tytułu, a więc w drodze wykrycia wewnętrznych rezerw o prawie 7%. Równocześnie koszty własne w tym okresie obniżono, w warunkach porównywalnych, o około 230 mln zł, co pozwoliło na zmniejszenie dopłaty państwa o ponad 15%.</u>
+ <u xml:id="u-63.22" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Na wyniki te wpłynęło przede wszystkim wprowadzenie i rozwój bezkonduktorskiej obsługi pasażerów. W latach 1963—1967 zatrudnienie konduktorów zmniejszyło się w komunikacji miejskiej o 6.200 osób. Dalszym przedsięwzięciem było wprowadzenie znacznie pojemniejszych pojazdów zarówno w trakcji tramwajowej, jak i autobusowej. W tym zakresie w przedsiębiorstwach komunikacji miejskiej wykonano prototypy przegubowych tramwajów i autobusów, które stały się podstawą do uruchomienia produkcji przemysłowej. Pozwalało to na zwiększenie usług przewozowych przez zmniejszoną ilość jednostek taborowych, a więc przy mniejszym zapotrzebowaniu na stale deficytową kadrę kierowców.</u>
+ <u xml:id="u-63.23" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Dalsze usprawnienia dotyczyły zaplecza technicznego oraz administracji przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-63.24" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Wszystkie te przedsięwzięcia nie były jednak w stanie zniwelować w zasadniczy sposób wielkości dopłaty państwa do komunikacji miejskiej. W 1966 r. dopłata ta przekroczyła 1,3 mld zł, a wpływy pokrywały zaledwie 2/3 kosztów. W tych warunkach reforma stawek opłat za komunikację miejską stała się nieodzowna. Reforma ta, przeprowadzona z dniem 1 lipca br., zakładała dalsze utrzymanie deficytu, ale w znacznie mniejszych rozmiarach. Wpływy ze sprzedaży biletów pokrywają obecnie około 95% kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-63.25" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Szczególną /troską resortu jest zrekompensowanie finansowych skutków zmiany opłat taryfowych komunikacji miejskiej dla ludności miast przez stworzenie lepszych i wygodniejszych warunków przejazdowych. Wielkość dostaw taboru przewidziana w planie 5-letnim jest większa o 29% niż w ubiegłym okresie 5-letnim, przy czym dostarczane jednostki w ilości około 6 tys. są o znacznie większej pojemności. Wartość tych dostaw wyraża się kwotą 3,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-63.26" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Jednocześnie dla stworzenia lepszych warunków przewozowych rozbudowywana jest sieć komunikacyjna i zaplecze techniczne o wartości około 1,3 mld zł. Ilość obiektów zaplecza, znajdujących się w aktualnych planach inwestycyjnych, wynosi 20.</u>
+ <u xml:id="u-63.27" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Same dostawy taboru i inwestycje zaplecza nie rozwiązują jednak jeszcze problemu. Konieczne jest zapewnienie sprawnej obsługi technicznej tego taboru, zwiększenie regularności ruchu i zmniejszenie awaryjności urządzeń trakcyjnych i taboru. Zadania z tego zakresu ujmują opracowane programy usprawnienia działalności przedsiębiorstw na lata 1967—1970.</u>
+ <u xml:id="u-63.28" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Sprawy unowocześnienia taboru i podniesienia jego jakości są przedmiotem stałej współpracy ministerstwa z resortami przemysłu ciężkiego i maszynowego. W wyniku tego współdziałania osiągnięto już pewne efekty na odcinku poprawy jakości tramwajów 13-N kursujących w Warszawie. Aktualnie prowadzone są prace nad modelem uproszczonego wagonu przegubowego dla zaopatrzenia innych miast w kraju. Przewiduje się ich produkcję od 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-63.29" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Dostawy w 1968 r. autobusów średniopojemnych obejmą nowy typ autobusu San— H 100, który jest znacznie trwalszy i sprawniejszy od poprzedniego typu, zaopatrzony on jest w silnik wysokoprężny. Prowadzone są wspólne prace nad założeniami nowego miejskiego autobusu wielkopojemnego.</u>
+ <u xml:id="u-63.30" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Uwzględniając wszystkie przedsięwzięcia, przewidujemy zwiększenie ilości miejsc w środkach komunikacyjnych w 1970 r. w stosunku do 1965 r. o około 60% przy wzroście ilości pasażerów tylko o 28%.</u>
+ <u xml:id="u-63.31" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Powinno to stworzyć warunki do stopniowego rozwiązywania aktualnych problemów komunikacji miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-63.32" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Wysoka Izbo! Chciałbym również ustosunkować się do jednego zagadnienia, które zostało poruszone w dzisiejszej dyskusji przez obywatela posła Frąszczaka, a mianowicie do sprawy terenów uzbrojonych. Sprawę tę uważam aktualnie za kwestię niezmiernie istotną z punktu widzenia potrzeb budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-63.33" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Zabezpieczenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe stanowi stałą troskę resortu gospodarki komunalnej. Przy bezpośrednim udziale prezydiów rad narodowych i Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych został opracowany program działania w tym zakresie na lata 1968—1970. Program ten obejmuje dodatkowe inwestycje komunalne, niezbędne do realizacji planów budownictwa mieszkaniowego. W ramach realizacji tego programu decyzją rządu przyznane zostały radom narodowym już na 1968 r. dodatkowe nakłady inwestycyjne w wysokości 120 mln zł. Problemy dodatkowych środków w odniesieniu do lat 1969—1970 będą rozpatrzone w trakcie opracowywania projektów planów na te lata.</u>
+ <u xml:id="u-63.34" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">Dynamika zmian zachodzących w procesie urbanizacji kraju stwarza potrzebę znacznie wcześniejszego przygotowywania realizacji zadań w dziedzinie uzbrojenia terenów. Z tego też względu w resorcie zostały podjęte już prace zmierzające do określenia kierunków działania na lata 1971—1975. Prace te wspólnie z prezydiami rad narodowych ukończone zostaną w połowie przyszłego roku. Umożliwią one odpowiednie przygotowanie oraz właściwe skoordynowanie realizacji urządzeń sieciowych z inwestycjami mieszkaniowymi. W ten sposób zamierzamy stworzyć w tym zakresie warunki do prawidłowej realizacji budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-63.35" who="#MinisterGospodarkiKomunalnejAndrzejGiersz">I jeszcze jedna sprawa związana z wystąpieniem obywatela posła Zarzyckiego, który poruszył bardzo istotny problem jakości budownictwa mieszkaniowego i zmian w obecnych normatywach projektowych. Chciałbym zakomunikować Wysokiej Izbie, że resort gospodarki komunalnej wspólnie z Ministerstwem Budownictwa i Centralnym Związkiem Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego już od początku 1967 r. realizuje program dalszej poprawy jakości mieszkań zarówno co do ich funkcji, jak i jakości wykonania. Opracowane zostały również niezbędne propozycje w zakresie zmiany normy powierzchniowej mieszkań na lata 1971—1975, które będą przedmiotem odrębnych decyzji rządu przy pracach nad nowym planem 5-letnim. W latach 1968—1970 chcemy realizować budowę nowych mieszkań, dochodząc stopniowo do górnej granicy obowiązując ego normatywu.</u>
+ <u xml:id="u-63.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Marian Tuka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselTukaMarian">Wysoki Sejmie! Uchwalamy plan i budżet na rok 1968, który jest trzecim rokiem realizowanego obecnie planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselTukaMarian">Założyliśmy, aby do 1970 r. podnieść plony zbóż i pasz tak, aby doprowadzić do wydatnego zmniejszenia importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselTukaMarian">Chcę podkreślić, że osiągnięcia nasze w ostatnich kilku latach wskazują, że wykonanie zadań wynikających z planu 5-letniego w produkcji zbóż i pasz jest realne i do wykonania. Jednak na tle dobrej ogólnie sytuacji w rolnictwie zarysowały się pewne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselTukaMarian">IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oceniło dotychczasowe osiągnięcia w naszym rolnictwie, wskazało na trudności, jak również na rezerwy, które można i należy wykorzystać. Szczególnie poważne rezerwy mamy w produkcji zbóż i pasz. Przyczyny rezerw są różne i można się o tym już obecnie przekonać na podstawie pracy zespołów specjalistów, powołanych dla każdej gromady, zgodnie z uchwałą IX Plenum KC.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselTukaMarian">Na terenie każdej wsi są gospodarstwa, które można zaliczyć do przodujących, są też gospodarstwa średnie i słabe. Najwięcej rezerw kry je się w tych ostatnich 2 grupach.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselTukaMarian">Charakterystyczny jest fakt, że rolnicy potrafią uzyskiwać wysokie plony buraków cukrowych, rzepaku i innych roślin przemysłowych, a w plonach zbóż mają przeciętne wyniki. Wykorzystanie tych rezerw produkcyjnych wymaga zwiększenia dostaw środków produkcji, zwłaszcza nawozów mineralnych, co plany na najbliższe lata w pełni uwzględniają. W 1967 r. zużycie nawozów mineralnych wyniosło w czystym składniku 1.564 tys. ton NPK i było wyższe od zużycia pod zbiory w 1966 r. o około 20%.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselTukaMarian">Zakłada się, że rolnictwo otrzyma pod zbiory 1968 r. około 1.800 tys. ton nawozów mineralnych w czystym składniku, w tym 625 tys. ton nawozów azotowych. Jest to dalszy wzrost o 15% w stosunku do 1967 r. Rzecz jednak polega na tym, by te ilości nawozów były przez nasze rolnictwo prawidłowo wykorzystywane. Szczególnie, by odpowiednia ich ilość została przeznaczona do nawożenia pól, łąk i pastwisk. Chodzi również o to, by zachowana była proporcja różnych nawozów w ich stosowaniu pod uprawy.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselTukaMarian">Należy w większym stopniu, niż dotychczas, skorzystać z przeprowadzonych badań gleby co do zasobności w fosfor i potas. Niestety, rolnicy w większości, oczywiście tam gdzie już te badania przeprowadzono, wyników tych badań nie znają. Duże ilości dostarczanych już obecnie nawozów mineralnych wymagać będą dodatkowych zabiegów w usprawnieniu ich odbioru, zwiększenia powierzchni magazynowej, dbałości ze strony pionu handlowego o należyte ich przechowywanie. Ważna rola spada na kółka rolnicze, które w szerszym zakresie niż obecnie powinny podjąć się zaopatrzenia wsi w nawozy mineralne poprzez zaopatrzenie całowagonowe.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselTukaMarian">Wysokość plonów zbóż zależna jest nie tylko od prawidłowej agrotechniki, odpowiedniego nawożenia, lecz i od stosowania do siewu pełnowartościowych nasion. Na tym odcinku mamy dość poważne osiągnięcia, a plan na 1968 r. przewiduje dalszą poprawę w zaopatrzeniu w kwalifikowany materiał siewny zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselTukaMarian">Bardzo słusznym przedsięwzięciem jest wprowadzenie planowej odnowy w całych gromadach. Również słuszna wyda je się decyzja resortu rolnictwa, aby w 1968 r. i w latach następnych zaopatrywać rolników w ten materiał poprzez pion handlowy oraz poważnie zwiększyć areał upraw nasion reprodukcyjnych w PGR. Pomimo dość poważnej poprawy na tym odcinku obserwuje się, niestety, że niektórzy rolnicy uchylają się od tego obowiązku i sieją u siebie w dalszym ciągu wyrodzone i małoplenne odmiany.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselTukaMarian">Bardzo ważne zagadnienie, które w dalszym ciągu czeka na konkretne rozwiązania — to sprawa zaprawiania materiału siewnego, a szczególnie nasion zbóż, środkami chemicznymi. Z powodu lekceważenia tego zagadnienia przez pewną część rolników, mamy bardzo poważne obniżenie plonów, co w szczególności uwidoczniło się w roku bieżącym na terenie kilku województw.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselTukaMarian">Wspomniałem już o pracy zespołów specjalistów w gromadach. Rolnicy ustosunkowali się do ich pracy w przeważającej większości pozytywnie. Wspólnie ustalono plan działania na tym odcinku. Wiele spraw i zagadnień wyjaśniono i rozwiązano zaraz na miejscu. Niemniej jednak, szczególnie od władz gromadzkich, kółek rolniczych i służby rolnej zależy dalsze powodzenie rozpoczętej akcji.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselTukaMarian">Rolnicy uważają za słuszne skoncentrowanie służby rolnej bezpośrednio w gromadach i podporządkowanie jej radom gromadzkim. Wpłynie to na pewno na dalszą poprawę pracy tej służby bezpośrednio z rolnikami i powiąże bardziej tę pracę z kółkami rolniczymi, zapewni większy wpływ na realizację wiejskich i gromadzkich planów rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselTukaMarian">Drugi ważny problem — to kontraktacja zbóż i ich skup. Kontraktacja zbóż przebiega zadowalająco, ale również i na tym odcinku są niedociągnięcia i trudności. Rolnik zawiera umowę z GS poprzez wiejskiego przodownika kontraktacji i po podpisaniu umowy w większości wypadków kończy się łączność pomiędzy GS a rolnikiem. Na plony takich upraw, jak rzepak, buraki cukrowe wpłynęła długoletnia praca i staranny instruktaż służby plantatorskiej, niestety bez takiego instruktażu pozostają gospodarstwa kontraktujące zboże. Warto więc chyba zastanowić się nad tym, w jaki sposób wypełnić tę lukę.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#PoselTukaMarian">Zadania gospodarcze w skupie i kontraktacji wykonywane są przez sieć skupu stałą i pomocniczą. Na przestrzeni ostatnich kilku lat w ilości punktów skupu nie nastąpiły poważne zmiany. Ulega natomiast systematycznej zmianie powierzchnia magazynów i punktów skupu oraz wzrasta ich wyposażenie w urządzenia i sprzęt techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#PoselTukaMarian">Jednak nie wszystkie magazyny zbożowo-nasienne są doprowadzone pod względem pojemności i wyposażenia technicznego do stanu gwarantującego minimum warunków odbioru zbóż i nasion. Często urządzenia mechaniczne w nowym magazynie stoją bezczynnie, a zboże wędruje do magazynu na plecach dostawcy. Dlatego poziom obsługi rolników, system oceny skupowanych produktów, rozliczenie należności za dostarczone produkty powinny być stale doskonalone.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#PoselTukaMarian">Jednym z istotnych problemów w organizacji obsługi rolników powinien być, prowadzony jeszcze w wąskim zakresie, bezpośredni odbiór produktów rolnych w zagrodzie. Chodzi tu szczególnie o gospodarstwa odstawiające do magazynu 3 tony lub więcej zboża. Gminne spółdzielnie nie są jeszcze w pełni przygotowane do tego zadania. Szczególnie dotkliwie będzie się odczuwać brak środków transportu.</u>
+ <u xml:id="u-65.17" who="#PoselTukaMarian">Należy również usprawnić odbiór i rozliczenie, by rolnik nie tracił więcej czasu przy tym systemie odbioru, niż odstawiając sam zboże do magazynu. Obok wzrostu produkcji zbóż — w zaopatrzeniu ludności w żywność wysokiej jakości (mięso i mleko) i w zmniejszeniu importu zbóż ważną rolę mają do spełnienia użytki zielone i uprawa roślin pastewnych. Za mało uwagi przywiązuje się do nawożenia mineralnego pod te rośliny, stąd i osiągane plony masy zielonej są dość mierne. Za mało również uwagi poświęca się użytkom zielonym, chociaż ostatnio od 1960 do 1967 r. ustabilizowały się plony z łąk.</u>
+ <u xml:id="u-65.18" who="#PoselTukaMarian">W dysproporcji do pionów z łąk są nasze osiągnięcia w wykorzystaniu pastwisk. W tej dziedzinie nie mamy w Polsce osiągnięć zarówno w sektorze państwowym, jak i w gospodarce chłopskiej. A jakie znaczenie mogą mieć dobre pastwiska w rozwiązaniu problemu dobrej paszy? Pasza ta jest najtańsza, na co wskazują przeprowadzone badania.</u>
+ <u xml:id="u-65.19" who="#PoselTukaMarian">Dla przykładu — jeżeli przyjąć koszt produkcji jednej jednostki owsianej za 100, oczywiście z pastwisk, to koszt jednostki owsianej z siana łąkowego wyniesie 188, z kiszonki upraw polowych — 253, w okopowych — 344, a w paszach treściwych — 618.</u>
+ <u xml:id="u-65.20" who="#komentarz">(Według A. Brzozowskiego — Rolniczy Zakład Doświadczalny, Stare Pole na Żuławach)</u>
+ <u xml:id="u-65.21" who="#PoselTukaMarian">Dobrze prowadzone pastwiska kwaterowe, nawożone wysoką dawką nawozów ponad 400 kg NPK, w czystym składniku, mogą wydać plon 5 tys. do 6 tys. jednostek owsianych z 1 ha, a w sprzyjających warunkach atmosferycznych i więcej.</u>
+ <u xml:id="u-65.22" who="#PoselTukaMarian">W pastwiskach kryje się więc ogromna rezerwa produkcyjna. Dobre pastwiska mogą z powodzeniem wyeliminować pasze treściwe w dokarmianiu bydła mlecznego, jak i mięsnego, w okresie sezonu wegetacyjnego, to jest w okresie około 180 dni w roku.</u>
+ <u xml:id="u-65.23" who="#PoselTukaMarian">Aby należycie wykorzystać rezerwy do wzrostu plonów w 1968 r. należałoby:</u>
+ <u xml:id="u-65.24" who="#PoselTukaMarian">—udzielać gospodarstwom chłopskim systematycznej pomocy przez służbę rolną w uruchamianiu tych rezerw, które zostały ustalone przez zespoły specjalistów;</u>
+ <u xml:id="u-65.25" who="#PoselTukaMarian">—rozszerzać masowe szkolenie rolnicze, które powinno być nacelowane na przezwyciężanie trudności w uruchamianiu rezerw produkcyjnych oraz na racjonalne wykorzystanie środków, przeznaczonych dla rolnictwa zarówno w agrotechnice, jak i zootechnice;</u>
+ <u xml:id="u-65.26" who="#PoselTukaMarian">—usprawniać systematycznie obsługę rolnictwa w zakresie usług i zaopatrzenia w środki produkcji oraz odbioru produktów rolnych;</u>
+ <u xml:id="u-65.27" who="#PoselTukaMarian">—w dalszym ciągu usprawniać gospodarkę na użytkach zielonych/</u>
+ <u xml:id="u-65.28" who="#komentarz">Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ogłaszam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 30)</u>
+ <u xml:id="u-66.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Mieczysław Tomkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968i podstawowych założeń planu na rok 1969 w zakresie przemysłu spożywczego i skupu, został opracowany w powiązaniu z wielkościami podaży płodów rolnych, jakie założono na podstawie aktualnego i systematycznego wzrostu produkcji rolnej. Jednym z podstawowych warunków dalszej intensyfikacji rolnictwa jest rozwój i doskonalenie odbioru, obrotu i zagospodarowania wzrastającej produkcji towarowej przez jednostki skupu przemysłu rolno-spożywczego. Wzrost skupu wielu produktów rolnych spowodował znaczne trudności w przyjęciu i zagospodarowaniu, a szczególnie w ich magazynowaniu. Najbardziej odczuło się brak powierzchni magazynowej do składowania zboża, dlatego też zagadnienie to pragnę szerzej omówić.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W 1967 r. nastąpił dalszy wzrost powierzchni magazynowej. Zgodnie z założeniami Narodowego Planu Gospodarczego oddano do użytku 7 elewatorów o łącznej pojemności 107 tys. ton oraz 12 magazynów płaskich, budowanych z funduszu przedsiębiorstw o łącznej pojemności 18 tys. ton. Przewiduje się oddanie w 1968 r. dalszych 11 elewatorów oraz 40 magazynów płaskich. Oddanie tych ostatnich nastąpi w pierwszym półroczu. Dodatkowo Państwowe Zakłady Zbożowe wybudują pojemniki z blachy w ilości 328 sztuk o łącznej pojemności 50 tys. ton, które również zostaną oddane do użytku w I półroczu 1968 r. Jednakże przyrost ten nie zaspokoi całkowicie potrzeb centrali — „PZZ”, dlatego też niepokojącym zjawiskiem jest małe zaawansowanie robót w bieżącym roku na budowach elewatorów, jak na przykład w Nidzicy, Szamotułach, Grajewie i Trawnikach. Szczególnie późno rozpoczęto budowę elewatora w Strzegomiu. Na budowach tych nie zostaną wykonane roboty planowane na 1968 r. o ogólnej wartości ponad 60 mln zł. Przedsiębiorstwa budowlane rozpoczynają pracę zbyt późno, w pierwszym roku budowy nie dokładają większych starań do planowanego zaawansowania robót, co w następnym roku stwarza wiele nerwowości na budowach i utrudnia wykonanie i oddanie obiektów do użytku we właściwym terminie. Uzyskana powierzchnia magazynowa w 1967 r. i w pierwszej połowie 1968 r. powinna wpłynąć dodatnio na usprawnienie odbioru zbóż w 1968 r., a szczególnie w okresie największych dostaw, to jest w miesiącach sierpniu i wrześniu.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Już w 1967 r. ogólnie w kraju zanotowano dalszą poprawę odbioru zbóż, niemniej jednak nie udało się uniknąć większych kłopotów z odbiorem i magazynowaniem, szczególnie na terenie województw północnych, gdzie żniwa przypadają na okres późniejszy, jak również na skutek braku na terenie tych województw wystarczającego zaplecza magazynowego. Sytuację województw północnych pogarszają bardzo często nasilone opady w czasie żniw, co powoduje dalsze kłopoty z dosuszaniem zboża przez elewatory — „PZZ”, jak i punkty skupu gminnych spółdzielni. Największe trudności notowano w województwach: olsztyńskim, szczecińskim, gdańskim i koszalińskim, w których występuje dość szybki wzrost plonów, a zatem wzrost zboża towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Właśnie na przykładzie województwa koszalińskiego, które mam zaszczyt reprezentować, chcę przedstawić trudności, jakie tam występują.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Dynamika wzrostu plonów wyzwala znaczne nadwyżki towarowe zbóż. Na przestrzeni lat 1961—1966 uzyskano następujący wzrost w skupie zbóż konsumpcyjnych: w 1961 r. skupiono 110 tys. ton, a w 1966 r. — 207 tys. ton. Ze zbiorów w 1967 r. dostawy zbóż przekroczą 260 tys. ton, a na 1968 r. zakłada się skup 285 do 290 tys. ton. Podstawowym instrumentem, który wpływa na zwiększenie dostaw zbóż jest kontraktacja z całym systemem bodźców produkcyjnych, kredytowych i usługowych. Wzrost produkcji towarowej nakłada na przemysł poważny obowiązek odbioru i zagospodarowania tej masy zbożowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W przygotowaniach swoich, które są poważnie opóźnione w stosunku do postępu produkcji zbóż przemysł zbożowo-młynarski niedostatecznie przewiduje nowe zjawiska, które w zależności od zgrupowania dużej ilości państwowych gospodarstw rolnych i o przewadze większych gospodarstw chłopskich, powodują wysokie spiętrzenie dostaw w III kwartale. Na terenie woj. koszalińskiego już od 1964 r. obserwuje się tendencje przyśpieszenia dostaw zbóż i to zarówno z PGR, jak z gospodarki chłopskiej. Przyśpieszenie dostaw z gospodarstw państwowych jest wynikiem wzrostu ilości kombajnów zbożowych. W sektorze tym z powierzchni 130 tys. ha zbiór zbóż prowadzony jest przy użyciu ponad 1.170 kombajnów, od których należy odebrać około 90% wymłóconego zboża. Przy korzystnych warunkach atmosferycznych dzienne dostawy zbóż z pod kombajnów przekroczą 8 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W gospodarce chłopskiej następuje przyśpieszenie dostaw na skutek zwiększenia liczby maszyn omłotowych. Brak jednak pomieszczeń magazynowych w gospodarstwach, jednakowe ceny zboża we wszystkich porach roku, nie zachęcają rolników do ponoszenia kosztów za składowanie zboża.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Względy ekonomiczne przemawiają za przyśpieszeniem dostaw. Należy przyjąć, że jest to tendencja stała i odnosi się szczególnie do gospodarstw średnich i większych, które przy szybkim dokonaniu omłotów wszystkich zbóż będą deklarowały 3-tomowe dostawy ziarna do bezpłatnego odbioru przez gminne spółdzielnie — W świetle rysujących się przemian i zwiększenia produkcji towarowej należy przyjąć, że na lata 1968—1969 przemysł zbożowo-młynarski w okresie III kwartału, to jest w okresie szczytu, musi być przygotowany do odbioru od 200 do 240 tys. ton zboża. W ramach tego dzienna zdolność przyjęcia i suszenia musi być zagwarantowana na 8—10 tys. ton na dobę. Natomiast z tytułu niewykonania programowych prac zakłady zbożowe w 1967 r. mogły przyjąć tylko 4,5 tys. ton dziennie.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Nie uzyskano również planowanej powierzchni magazynowej z powodu nieodładowania z elewatorów znacznej ilości rzepaku i zbóż z zapasów z 1966 r. Spowodowało to zakłócenie w odbiorze zbóż, stratę wielkiej ilości roboczogodzin ciągników i ludzi wyczekujących w kolejkach przed magazynami. Niedostateczną powierzchnię magazynową mają również punkty skupu zboża przy gminnych spółdzielniach. Brak mechanizacji prac za- i wyładowczych w tych punktach ogranicza ich przepustowość.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W związku z tym nasuwają się wnioski:</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Ministerstwo Budownictwa powinno zabezpieczyć moc przerobową przedsiębiorstw specjalistycznych do budowy elewatorów zbożowych w województwach północnych, co pozwoli zaoszczędzić moc przerobową miejscowych przedsiębiorstw budowlanych, niedoświadczonych w tego typu budowach i nie posiadających kadry specjalistów z tej dziedziny. Będą one mogły wykonać mniejsze magazyny płaskie dla Państwowych Zakładów Zbożowych i gminnych spółdzielni, na które przedsiębiorstwa te nie mają obecnie zagwarantowanej mocy przerobowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Państwowe Zakłady Zbożowe powinny zawrzeć urnowy z przedsiębiorstwem PKS na odbiór zboża z PGR, co pozwoli zwolnić ciągniki rolnicze od transportu i wykorzystać je do pilnych w tym okresie prac potowych.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Zakłady Tłuszczowe powinny bezwzględnie odebrać całą ilość przesuszonego rzepaku z elewatorów — „PZZ” przed rozpoczęciem skupu zboża.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość wagonów w celu przerzutu zbóż po dosuszeniu do województw mających możliwość magazynowania.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Państwowe Zakłady Zbożowe powinny odładować przed rozpoczęciem skupu zapasy zbóż z roku ubiegłego, aby nie blokować powierzchni magazynowej już w pierwszych dniach skupu.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— Państwowe Zakłady Zbożowe i gminne spółdzielnie powinny zmechanizować w jak najkrótszym okresie czasu wszystkie punkty odbiorczo-suszarnie ze zbóż, w celu większej przepustowości na dobę.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Jak już nadmieniłem na wstępie zarówno plan na 1968 r. jak również założenia na rok 1969, są zupełnie realne do wykonania. Myślę, że przytoczone wnioski odnoszą się nie tylko do województwa koszalińskiego, lecz także do pozostałych województw północnych, co powinno być wzięte pod uwagę przez resort przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Feliks Dębski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselDebskiFeliks">Wysoki Sejmie! W dniach 11 i 12 września br. z tej trybuny wiele mówiono o usługach w ogóle, w tym i o usługach dla rolnictwa. Usługi dla rolnictwa wykonują POM, GS, kółka rolnicze i prywatne rzemiosło. Instytucje te nie są jeszcze jednak w stanie ani pod względem technicznym, ani pod względem organizacyjnym wykona ć wszystkich usług w gospodarstwie indywidualnym. Osobnym problemem są jeszcze dość wysokie opłaty za usługi. Rolnika nie zawsze jeszcze jest stać zapłacić za wszystkie usługi. Jeszcze przez długi okres czasu podstawową siłą pociągową w gospodarstwach indywidualnych będą konie. Stąd zachodzi potrzeba dostarczenia rolnictwu, przede wszystkim poprzez kółka rolnicze, także konnych maszyn i narzędzi. Braki tymczasem występują w takich maszynach, jak: siewniki nawozowe konne, kosiarki, kopaczki, grabie konne, wieloraki i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselDebskiFeliks">Jeśli w 1968 r. planujemy, że rolnictwo zużyje 1.800 tys. ton nawozów, a w 1969 r. — 2.250 tys. ton, to trzeba rolnikowi dostarczyć takich maszyn, przy pomocy których byłby w stanie taką ilość nawozów rozsiać, a potem zwiększone plony zebrać.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselDebskiFeliks">W związku z tym zwracam się do Ministerstwa Przemysłu Maszynowego o dostarczenie rolnictwu maszyn w odpowiedniej ilości, dobrej jakości i po korzystnych cenach. Ceny niektórych maszyn rolniczych są stosunkowo za wysokie, a jeśli chciałby ktoś mówić, że nie, bo każda ilość jest rozchwytywana, to przyczyny tego stanu należy szukać w tym, że rąk do pracy na wsi jest coraz mniej, zresztą dobrze, że tak jest. Rozkupywane są jednak tylko te maszyny, które najbardziej zastępują pracę rąk ludzkich. Maszyny te najczęściej są kupowane za pieniądze pożyczone w SOP, powoduje to dalsze zadłużanie się i tak już mocno zadłużonych wielu rolników.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselDebskiFeliks">Gdzie tkwią rezerwy, z których można wygospodarować obniżkę cen? W zbędnej moim zdaniem i wadliwej produkcji. Nie trzeba bowiem montować silnika elektrycznego do każdego śrutownika, sortownika, rozdrabniacza, otrząsacza, dmuchawy itp. Rolnik, który chce nabyć którąś z tych maszyn, najczęściej silnik już posiada, i ten wmontowany jest mu już niepotrzebny. Rezultat jest taki, że nie kupuje śrutownika czy rozdrabniacza.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselDebskiFeliks">Wobec wprowadzonej obecnie unifikacji wałów przegubowych, służących do odbioru mocy z ciągników na maszyny, należy przenalizować konieczność dodawania wałów do każdej maszyny. Nie ma potrzeby wyposażania w wały każdej maszyny, ponieważ mają one uniwersalne zastosowanie. Należy natomiast spowodować, aby w składnicach części zamiennych wały te były do nabycia. Oszczędności w produkowaniu wałów wyniosłyby około 50%. Wielkie oszczędności uzyskać także można przez niemontowanie przy każdym pługu ciągnikowym przedpłużków, a przy każdym kultywatorze półsztywnych zębów z gęsiostopką. Elementy te najczęściej leżą bezużytecznie, a przecież produkcja ich podraża koszty poszczególnej maszyny i zużywa wielką ilość materiałów i robocizny. Powinny się one natomiast znajdować w sprzedaży na żądanie użytkowników.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselDebskiFeliks">Inną sprawą są klucze dodawane do maszyn i narzędzi rolniczych. Wszystkie te klucze są najczęściej o jednakowych rozmiarach, a więc po co ich tyle? Wnoszę, aby klucze można było kupować tylko takie, jakie są potrzebne, a nie jak jest we zwyczaju — w całych pęczkach. Wymieniłem tylko kilka przykładów, jak można znaleźć ograniczenie, a tym samym i potanienie produkcji maszyn rolniczych. Jest tych przykładów więcej i dlatego niezrozumiałe jest dla mnie, że na przykład kosiarka konna, która kilka lat temu kosztowała 3 tys. zł, kilka miesięcy temu — 7.200 zł, obecnie napisano w instrukcji obsługi — „z przystosowaniem do cięcia konopi” i cena — 7.520 zł. Więcej niż pół godziny dociekałem, na czym polega różnica między jedną i drugą kosiarką. Nie znalazłem, chyba tylko w instrukcji i cenie.</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselDebskiFeliks">Wielorak uniwersalny konny W-1, zresztą niezbyt udany — cena samej ramy 2.200 zł, elementy robocze — 3.370 zł, razem — 5.570 zł — stoi od kilku lat w składnicy, bo rolnicy nie kupują, chociaż narzędzie jest bardzo potrzebne. To sarno odnosi się do grabi konnych i innych narzędzi rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselDebskiFeliks">Osobny rozdział to sprawa udzielania zezwolenia dla każdego kółka rolniczego na zakup maszyn i narzędzi rolniczych, konnych — oczywiście, jeśli kółko widzi taką potrzebę. Zezwolenie takie potrzebne jest po to, aby rolnicy, których nie stać na zakupienie potrzebnych im maszyn, nie musieli za wypożyczenie maszyny wiele dni odrabiać sąsiadom.</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselDebskiFeliks">Ważną sprawą są ceny na niektóre maszyny, będące w posiadaniu kółek rolniczych. Ceny tych maszyn rzutują na wysokość naliczanych sum na amortyzację i fundusz kapitalnych remontów. Kółka nie nabywają takich maszyn, gdyż są one nierentowne. Do takich maszyn należy przewoźna kolumna parnikowa czy kopaczka elewatorowa, która jest bardzo droga, często się psuje, brak do niej odpowiednich części zamiennych i nie zawsze udaje się w sezonie pokryć kosztów amortyzacji.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselDebskiFeliks">Chciałbym jeszcze pokrótce poruszyć sprawę wyrobów chemicznych dla rolnictwa. Jak mi wiadomo, przemysł maszyn rolniczych broni się przed stosowaniem tworzyw sztucznych do produkcji maszyn, gdyż to podobno podraża koszty produkcji. A przecież właśnie wyroby chemii najbardziej niszczą maszyny rolnicze, a mianowicie: nawozy sztuczne i wapno nawozowe niszczą siewniki nawozowe i rozsiewacze; opyłowe i opryskowe środki ochrony roślin — niszczą pojemniki, przewody itp.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselDebskiFeliks">Zgłaszam wniosek, ażeby uzgodnić między resortami, by część zysków osiąganych przez przemysł chemiczny z produkcji nawozów i środków ochrony roślin przeznaczyć na potanienie wyrobów chemicznych, potrzebnych do wyrobu niezbędnych tylko elementów maszyn rolniczych. Mam na myśli siewniki nawozowe oraz aparaty opyłowe i opryskowe. Rozwiązanie takie w wysokim stopniu zwiększyłoby sprawność i żywotność tych maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselDebskiFeliks">Kończąc mam nadzieję, iż wnioski przeze mnie zgłoszone będą przez odpowiednie czynniki rozpatrzone i pozytywnie załatwione. Przyczyni się to do ułatwienia pracy rolnikowi, a z kolei spowoduje na pewno zwiększenie produkcji rolnej dla dalszej poprawy zaopatrzenia ludności miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Czesław Błasikiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Wysoki Sejmie! Prawidłowy rozwój usług w naszym kraju, zgodny z potrzebami społecznymi, staje się problemem coraz większej wagi zarówno dla gospodarki narodowej, jak też bezpośrednio dla ludności. Znaczenie rozwoju usług jest u nas doceniane. Wyrazem tego było posiedzenie Sejmu w dniach 11 i 12 września bieżącego roku, poświęcone problematyce usług. Problematyka ta staje się także ważnym przedmiotem prac naukowych. Między innymi II Ogólnopolska Konferencja Naukowa zorganizowana przez Instytut Przemysłu Drobnego i Rzemiosła podkreśliła znaczenie usług w procesie wzrostu gospodarczego. Rozmiary i jakość świadczonych usług i ich przystępność zarówno pod względem terytorialnym, jak i cen, określają w znacznym stopniu poziom zaspokojenia potrzeb ludności, jak też pośrednio wpływają na wydajność pracy. Zadowalający rozwój działalności usługowej warunkuje także sprawne funkcjonowanie wielu dziedzin gospodarowania, w tym także postęp w produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">W wyniku szczególnego zainteresowania władz politycznych i rządowych sprawą rozwoju usług, poczynając od 1960 r., następuje w tej dziedzinie wyraźna zmiana. Dotyczy to zarówno usług świadczonych przez uspołecznione i nieuspołecznione piony drobnej wytwórczości, a zwłaszcza przez spółdzielczość pracy i rzemiosło, jak też usługi rozwijane przez piony podległe Ministerstwu Handlu Wewnętrznego i Ministerstwu Gospodarki Komunalnej. Na tle ogólnego wzrostu rozmiarów działalności usługowej wszystkich pionów organizacyjnych na podkreślenie zasługuje fakt, że rzemiosło indywidualne świadczy ponad 40% ogółu wykonywanych usług w naszym kraju. Rok ubiegły i bieżący uwidaczniają skuteczność bodźców rozwoju rzemiosła zastosowanych przez rząd. Konkretnym wynikiem stosowanej polityki gospodarczej w stosunku do rzemiosła jest wydatny wzrost liczby zakładów rzemieślniczych i ich stanu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Występujący niedosyt w zakresie zaspokajania potrzeb usługowych ludności i gospodarki uspołecznionej, jak również potrzeby rynkowe w zakresie produkcji na wyroby rzemieślnicze przy równoczesnym stwarzaniu dogodnych warunków do rozwoju działalności warsztatowej zadecydowały, że w okresie 1966 r. liczba warsztatów wzrosła o 8.900, to jest o 6,4%. W pierwszym półroczu br. tempo rozwoju rzemiosła uległo dalszemu przyśpieszeniu, co wyraziło się zwiększeniem ilości warsztatów o 8.800 i osiągnięciem stanu 159.330 zakładów. W szczególności wydatnie zwiększyła się liczba zakładów grupy budowlanej i mineralnej. Rozwinęła się działalność usługowa, jednak nie nadąża ona za wzrostem potrzeb społecznych. Zwiększyła się także produkcja rynkowa rzemiosła i produkcja przeznaczona na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Osiągnięty stan jest wynikiem zarówno znacznego przyrostu nowo uruchomianych zakładów, jak i zahamowania ich likwidacji. Szybki wzrost ilości zakładów rzemieślniczych należy ocenić pozytywnie. Oznacza to wykorzystanie na cele działalności gospodarczej rezerw istniejących w tym zakresie, w olbrzymiej większości bezpośrednio zwiększającej dochód narodowy. Dotyczy to zwłaszcza wykorzystania rezerw lokalowych. Nowo uruchomione zakłady rzemieślnicze w małym stopniu korzystały z przydziałów lokali od rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Zaznaczający się ostatnio silny rozwój rzemiosła opierał się między innymi na:</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">—zdobywaniu uprawnień przez rzemieślników budowlanych, z których znaczna część działała na terenie wsi i małych miast, dopływie do rzemiosła fachowców zatrudnionych poprzednio w gospodarce uspołecznionej, —oraz na dopływie do rzemiosła czeladników wyszkolonych w warsztatach rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-71.6" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">W świetle poważnego przekroczenia planów wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, rezerwy osób, które należy zatrudnić, są mniejsze niż pierwotnie zakładano. Powoduje to potrzebę oparcia w większej mierze przyrostu nowych zakładów rzemieślniczych na usamodzielnianiu się pracowników, którzy zdobyli kwalifikacje w warsztatach rzemieślniczych jako uczniowie i czeladnicy. Większej przeto opieki ze strony organizacji gospodarczych rzemiosła będzie wymagała sprawa usamodzielniania się kwalifikowanych pracowników rzemiosła poprzez udzielanie im pomocy w uzyskiwaniu lokali i otrzymywaniu kredytów. Należy także zwiększyć opiekę nad uczniami rzemieślniczymi.</u>
+ <u xml:id="u-71.7" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">W związku z tymi zadaniami, jak również z dotychczasowymi kierunkami działalności gospodarczej rzemiosła, jego poziomem pracy zawodowej i jakością wykonywanych zleceń — wszystkie komórki samorządu gospodarczego powinny wzmóc kontrolę przy wydawaniu opinii w sprawie tak zwanych dyspens na prowadzenie warsztatów.</u>
+ <u xml:id="u-71.8" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Należy również przypomnieć o obowiązku stałego podnoszenia poziomu etyki zawodowej i rzetelności wykonywania społecznych i gospodarczych zadań rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-71.9" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Podstawową funkcją działania samorządu staje się dziś zabezpieczenie społecznych interesów konsumenta, w szczególności jeżeli chodzi o działalność usługową dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-71.10" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Wysoki Sejmie! Założenia programu rozwoju rzemiosła w 1968 r. przewidują znaczne zmniejszenie obecnego tempa wzrostu. Podczas gdy w roku bieżącym wzrost liczby zakładów w stosunku do roku poprzedniego wynosi około 8,3%, to program na rok przyszły przewiduje ten wzrost w wielkości tylko 3%.</u>
+ <u xml:id="u-71.11" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Biorąc pod uwagę fakt, że istniejące rezerwy lokalowe w większości zostały już wykorzystane, realizacja nawet tych niedużych zadań przyszłego roku wymaga udzielania większej pomocy rzemieślnikom w uzyskiwaniu lokali.</u>
+ <u xml:id="u-71.12" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Prezydia rad narodowych, wykonując przepisy o lokalach i lokalizacji pod budowę warsztatów dla rzemiosła, mogą i powinny udzielać rzemieślnikom więcej pomocy niż dotychczas. Dotyczy to zwłaszcza rzemiosł usługowych, wykonujących usługi dla ludności i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-71.13" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Rzemiosło za mało korzysta jeszcze ze spółdzielni mieszkaniowych, pomimo zawarcia w tej sprawie porozumienia między samorządem rzemiosła i spółdzielczością budowlano-mieszkaniową. Być może okres, który nastąpił od zawarcia tego typu porozumienia, jest jeszcze za krótki, ale osiągnięte wyniki wciąż jeszcze w sposób niedostateczny zaspokajają rosnące potrzeby rzemiosła. Warsztaty rzemieślnicze, a w szczególności usługowe, wymagają unowocześnienia. Wprowadzenie postępu technicznego i nowoczesnej technologii świadczenia usług będzie wymagało od rzemiosła poważnego zwiększenia jego działalności inwestycyjnej ze środków własnych, jak również pomocy kredytowej.</u>
+ <u xml:id="u-71.14" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Specjalny, a nie rozwiązany problem — to zaopatrzenie w maszyny. Zachodzi potrzeba zwiększenia nie tylko kredytów inwestycyjnych, ale konsekwentne zwiększanie podaży maszyn i wyposażenia technicznego dla rzemiosła bądź nowych, bądź wycofanych z produkcji. Wypadki przeznaczania na złom maszyn przydatnych jeszcze dla rzemiosła występują nadal i świadczą o niewłaściwym rozwiązaniu tego ważnego zagadnienia. Decydować tu powinien społeczny rachunek efektywności wykorzystywania maszyn. Potrzebne jest spowodowanie wyraźnej poprawy w dziedzinie zaopatrzenia technicznego, między innymi przez wprowadzenie do planów produkcji przemysłu maszynowego niezbędnych w nowoczesnej działalności usługowej maszyn i narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-71.15" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Wysoki Sejmie! Na rozwój rzemiosła poważny wpływ wywiera działalność rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu. Program na 1968 r. przewiduje wzrost działalności spółdzielni z tytułu zaopatrzenia o 24% i z tytułu zbytu — o 8%. Obecny trend rozwojowy działalności rzemieślniczej spółdzielczości jest odmienny — 85% swych obrotów uzyskuje spółdzielczość ze zbytu wyrobów i usług rzemiosła, a tylko 15% z zaopatrywania warsztatów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-71.16" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Stronnictwo Demokratyczne zawsze podkreślało społeczne zadania rzemieślniczej spółdzielczości — służenia ogółowi rzemiosła oraz zapewnienia zgodności rozwoju rzemiosła z interesem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-71.17" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Działalność rzemieślniczej spółdzielczości, służąca rzemieślnikom wykonującym usługi dla ludności i rolnictwa, to przede wszystkim działalność zaopatrzeniowa, budowa zakładów pomocniczych, pawilonów usługowych oraz magazynów zaopatrzeniowo-zbyt owych. Rzemieślnicza spółdzielczość powinna dołożyć szczególnych wysiłków dla zwiększenia tej działalności. Jest to potrzebne i korzystne z punktu widzenia całości gospodarki narodowej, gdyż zwiększenie bazy materiałowej i lepsze wykorzystywanie istniejących rezerw jest zasadniczym warunkiem rozwoju całej działalności gospodarczej, w tym także drobnej wytwórczości. Jest to również niezbędne z punktu widzenia wszystkich warsztatów rzemieślniczych, gdyż możliwości zaopatrzenia w dużym stopniu określają rozmiar, a także koszty własne działalności rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-71.18" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Postulując znaczne zwiększenie działalności zaopatrzeniowej rzemieślniczej spółdzielczości, należy jednak widzieć także potrzebę zapewnienia jej właściwych warunków, szczególnie należy zapewnić hurtowniom i spółdzielniom pokrywanie kosztów działalności zaopatrzeniowej pełną marżą hurtową i detaliczną.</u>
+ <u xml:id="u-71.19" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">W dziedzinie zbytu wyrobów i usług rzemieślnicza spółdzielczość powinna zwiększyć zakres kontroli dostaw i odpowiedzialności za ich jakość. Ważnym społecznie i politycznie zadaniem, wymagającym większej uwagi, jest zapewnienie prawidłowości rozdziału zleceń dla członków spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-71.20" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Istnieje potrzeba dalszego rozwoju rzemiosła, a szczególnie rzemiosła świadczącego usługi dla ludności i rolnictwa, jak również rzemiosła działającego w małych miastach. Należy przeto stworzyć warunki, aby te społecznie słuszne kierunki rozwoju rzemiosła były otaczane prawidłową opieką ze strony cechów i izb rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-71.21" who="#PoselBlasikiewiczCzeslaw">Dalsza pomyślna realizacja programu rozwoju rzemiosła założonego na lata 1966—1970, którego wycinkiem jest program na rok 1968, w dużej mierze uzależniona jest od pełnego włączenia się aktywu rzemieślniczego i organizacji samorządu rzemiosła do prac nad zapewnieniem pełnej zgodności tego rozwoju z interesem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-71.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Zofia Tomczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselTomczykZofia">Wysoki Sejmie! Wrześniowa debata na plenarnym posiedzeniu Sejmu w sprawie usług dla ludności w systemie naszej gospodarki narodowej podniosła ich rangę do rzędu zadań czołowych w realizacji bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselTomczykZofia">Zważywszy, że usługi określone w uchwale nr 203 Rady Ministrów dla gospodarki uspołecznionej stanowią 67%, a natomiast dla ludności 33% — znaczy to, że mimo ogólnego wzrostu jest nadal niekorzystna sytuacja w świadczeniu usług dla ludności, co już podkreślali moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselTomczykZofia">Plan na rok 1968 przewiduje dalszy wzrost rozwoju usług do ponad 53 mld zł, to jest o 7,3% więcej niż w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselTomczykZofia">Jednak konfrontacja planowanych założeń z obiektywnym stanem rzeczy w usługach wskazuje, że wykonanie planu będzie nadal sprawą bardzo trudną, a rosnący szybko popyt na usługi nie będzie zaspokojony, szczególnie w niektórych branżach.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselTomczykZofia">Na czoło trudności wysuwa się przede wszystkim sprawa zapewnienia odpowiedniej powierzchni użytkowej dla lokali usługowych. Wiąże się to z niepełną realizacją planów inwestycyjnych. Również rysują się nadal wielkie trudności na odcinku zaopatrzenia w surowce i części zamienne, trudności w zabezpieczeniu właściwej kadry pracowniczej z fachowym przygotowaniem oraz w wyposażeniu punktów usługowych w odpowiednie maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselTomczykZofia">Z uznaniem należy podkreślić fakt, że już dziś można spotkać ośrodki usługowe różnych branż uspołecznionych i zakładów rzemieślniczych dobrze zorganizowane i nowocześnie wyposażone. Są one często przysposobione do rozwiązywania potrzeb usługowych kompleksowo.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselTomczykZofia">Komisja Przemysłu Lekkiego, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła wraz z sejmową Komisją Handlu Wewnętrznego badając sprawy usług zwiedziła na przykład na terenie woj. łódzkiego kompleksowy ośrodek usługowy spółdzielni pracy w Wieluniu, pawilon usługowy GS, wielobranżowy, nowocześnie wyposażony dla potrzeb wsi w gromadzie Brzeźno powiat Sieradz — mogą one być ośrodkami przykładowymi.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselTomczykZofia">Większość jednak zakładów usługowych mieści się w lokalach małych, nie przystosowanych do wykonywania określonych zadań i posługujących się przestarzałymi narzędziami pracy. Jeżeli do tego dodamy, że rok rocznie nie oddaje się do użytku planowanych lokali, wywołuje to zrozumiałe obawy o wykonanie planu w 1968 r. Pragnę bowiem przypomnieć, że plan uzysku lokali z nowego budownictwa w 1966 r. został wykonany w 88%, a za 3 kwartały bieżącego roku zaledwie w 43,2%, to jest mniej niż w roku ubiegłym w tym okresie. Oczywiście, różnie to kształtuje się w województwach. Na przykład woj. białostockie przekroczyło wykonanie planu, oddając na zaplanowanych 400 m^2^ — już w pierwszym półroczu 862 m^2^. Podobnie województwa bydgoskie i rzeszowskie. Natomiast woj. opolskie za 3 kwartały wykonało 22% planu, łódzkie — 7,3% planu, miasto Poznań — 21,3% planu.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselTomczykZofia">W związku z tym wydaje się celowe zamierzenie Komitetu Drobnej Wytwórczości zorganizowania własnego wykonawstwa budowlanego, pod warunkiem jednak, że KDW przystąpi jednocześnie do szkolenia fachowców oraz rozwinie produkcję materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselTomczykZofia">Należałoby też śmielej sięgnąć do ukrytych jeszcze rezerw rzemieślniczych, zwłaszcza na wsi, gdzie sprawa lokali nie jest priorytetowym warunkiem podjęcia pracy usługowej, natomiast problemem jest zapewnienie tym rzemieślnikom potrzebnego materiału. Również można by szukać rezerw lokalowych dla usług w pomieszczeniach handlowych na wsi i w mieście, bowiem rezerwy takie niewątpliwie istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselTomczykZofia">Wiele uwag nasuwa rozmieszczenie i rejonizacja zakładów usługowych. W woj. kieleckim 6 powiatów nie posiada zakładów naprawy sprzętu elektrotechnicznego, a istniejące 84 zakłady — na 250 tys. zarejestrowanych radioaparatów i telewizorów w tym województwie, nie licząc innego sprzętu gospodarstwa domowego — zlokalizowane są w większych miastach. Dla naprawy sprzętu gospodarstwa domowego, na przykład z powiatu opoczyńskiego, trzeba jechać do odległego o 75 km Radomia.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselTomczykZofia">Dodajmy, że przy niedorozwoju tych usług, poważna część potencjału produkcyjnego ZURiT-u i Eldomu jest zaangażowana przy naprawach przedsprzedażnych i gwarancyjnych, sięgających niekiedy nawet 85% mocy przerobowej. Tak więc baza usługowa wspomnianych placówek, zamiast wykonywać usługi dla ludności, kontynuuje produkcję przemysłową, gdyż produkowany sprzęt jest jeszcze często złej jakości. Jak informowali nasz zespół poselski badający tę sprawę w terenie mechanicy, naprawiający sprzęt domowy, duża ilość maszyn typu — „Łucznik” — model 432, żelazek do prasowania z termoregulatorem typu C-28 i C-16 produkcji zakładów w miejscowości Nowa Dęba, wirówek fabryki w Chojnach, wymaga naprawy już w okresie gwarancyjnym. Mimo interwencji, zakłady te wypuszczają nadal na rynek sprzęt kiepski jakościowo, natomiast wysiłki zmierzające do rozwiązania tego problemu, między innymi zalecenie Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego i Ministerstwa Handlu Wewnętrznego przekazania napraw przedsprzedażnych sprzętu elektrotechnicznego zakładom produkcyjnym — nie dały dotychczas pożądanego rezultatu. Wypada zatem ponowić postulat załatwienia tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselTomczykZofia">Sposób zaopatrzenia w materiały i części zamienne jest jednym z podstawowych hamulców w rozwoju usług. Nie sprzyja też ich rozwojowi zły stan wyposażenia punktów usługowych w urządzenia i przyrządy. Przy ogólnym braku części zamiennych występują w terenie co najmniej dziwne, nazwałabym to — praktyki, że zakład usługowy musi nabywać określone już z góry ilości niektórych części, ilości o wiele większe od zapotrzebowania. Na przykład punkt naprawy sprzętu elektrotechnicznego w Łasku, na zapotrzebowanie 10 sztuk żarówek — mógł nabyć tylko całą paczkę o zawartości 100 szt.; a w POM-ie Jabłonowo po w. Brodnica, aktualnie około 50 maszyn rolniczych czeka na remont motorów, bo nie może on nabyć części naprawczych w potrzebnej ilości, natomiast proponowany cały wagon tych części nie jest mu potrzebny.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselTomczykZofia">Jeżeli jeszcze dodamy, że zamawianie części zamiennych równych wartości 5% ogólnej transakcji jest niewystarczające i zamówienia trzeba składać z wielomiesięcznym wyprzedzeniem, co powoduje często ich dezaktualizację, nasuwa się konieczna potrzeba rewizji zasad systemu rozdzielnictwa zaopatrzenia usług. Można by rozważyć możliwość uzupełniania na bieżąco potrzeb materiałowych przez uruchomione na przykład magazyny interwencyjne, które by dysponowały niewielkimi ilościami typowych materiałów, surowców i części zamiennych na rzecz usług.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselTomczykZofia">Wspomniane trudności spowodowały, że ilość zakładów usługowych ślusarsko-kowalskich na wsi uległa zmniejszeniu z 14 tys. w 1960 r. do 12.600 w 1966 r. W tej sytuacji zachodzi potrzeba uruchomienia produkcji niektórych maszyn i urządzeń, niezbędnych do dalszego rozwoju usług. Specjaliści w tej dziedzinie stwierdzają, że rozwiązania konstrukcyjne różnego rodzaju maszyn dla tego celu posiada już szereg krajów. Trzeba by obok importu adaptować pewne rozwiązania konstrukcyjne, dostosowując je do naszych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselTomczykZofia">Mimo częstych narzekań na przeciąganie w czasie prac usługowych, trudno spotkać zakład usługowy nawet spośród tych dobrze zorganizowanych i wyposażonych, który pracowałby na dwie zmiany. Jest to bardzo zła praktyka, świadcząca o ekstensywnym sposobie gospodarowania. A zatem tam, gdzie można zdobyć fachową siłę roboczą, konieczne jest pełniejsze jej wykorzystanie, zwiększając współczynnik zmianowości, co jest uzasadnione interesem społecznym i ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselTomczykZofia">Trudności w organizowaniu usług dla ludności wiejskiej występują ze zwielokrotnioną ostrością. Wprawdzie w pierwszym półroczu br. ilość wiejskich punktów usługowych wzrosła o 1.190 — niemniej jednak nadal odczuwany jest duży niedobór usług dla rolnictwa, a w szczególności w zakresie usług remontowo-budowlanych, transportowych, agrotechnicznych, wielobranżowych warsztatów naprawczych itp.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PoselTomczykZofia">Palącym zagadnieniem dla wsi jest sprawa budownictwa wiejskiego. Na przykład w woj. wrocławskim około 50% obiektów gospodarstw wiejskich jest zniszczonych w 40 do 50% i wymaga kapitalnych remontów.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PoselTomczykZofia">W woj. kieleckim w 1966 r. przedsiębiorstwa budowlane ZURB wybudowały zaledwie 32 obory dla indywidualnych chłopów, 3 budynki mieszkalne i jedno kompletne zabudowanie gospodarcze. Ponadto wykonano trochę prac remontowych. Tymczasem zapotrzebowanie roczne w tym województwie na budownictwo indywidualne wynosi około 20 tys. budynków gospodarczych i mieszkalnych, nie licząc remontów. Podobna sytuacja w tym zakresie jest i w innych województwach. Obok braku odpowiedniej kadry fachowców i sprzętu budowlanego najpoważniejszym hamulcem w tej dziedzinie jest brak materiałów budowlanych. Toteż z uznaniem należy podkreślić wysiłek woj. rzeszowskiego, które w bieżącym roku wyprodukowało w ramach zespołów chłopskich i spółdzielni wielobranżowych 80 mln jednostek ceramicznych materiałów budowlanych. Przykład ten wydaje się konieczny do upowszechnienia. Również celowe jest organizowanie wypożyczalni sprzętu budowlanego dla potrzeb indywidualnych chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#PoselTomczykZofia">Nowym i pozytywnym zjawiskiem na wsi jest zorganizowanie przez spółdzielczość już ponad 1000 ośrodków — „Nowoczesna Gospodyni”. Ich wysiłek skierowany jest na rozwój usług, których brak odczuwa przede wszystkim kobieta wiejska. Podejmują one usługi krawieckie, fryzjerskie, elektrotechniczne, prowadzą wypożyczalnie sprzętu gospodarstwa domowego, organizują pralnicze punkty przyjęć, których dotychczas jest wciąż jeszcze brak na wsi. Jak podaje GUS, na przykład w woj. lubelskim punktów takich było w 1966 r. 138, w woj. krakowskim i koszalińskim — tylko po 3 punkty, a w zielonogórskim — tylko 1 punkt. Nie mniej od usługowej ważna jest działalność oświatowa i propagandowo-reklamowa prowadzona przez „Nowoczesną Gospodynię”. Ma ona doniosłe znaczenie w ogólnym rozwoju wsi. Na przykład wyposażenie gospodarstwa domowego w nowoczesny sprzęt jest jeszcze na wsi daleko niezadowalające. — „Życie Gospodarcze” z dnia 10 bieżącego miesiąca w artykule pt. — „Białe plamy” podaje między innymi, że w 1967 r. stan posiadania pralek w naszym kraju wynosi na 1000 mieszkańców w mieście 212, a na wsi 90; lodówek 67 w mieście, a 10 na wsi; maszyn do szycia 74 w mieście i 34 na wsi itp. Jak widać występuje tu wielka rozpiętość na niekorzyść wsi, chociaż wieś może być bardzo chłonnym rynkiem na te i inne niezbędne już dziś na wsi artykuły.</u>
+ <u xml:id="u-73.20" who="#PoselTomczykZofia">Jak dotąd, mimo niejednej już interwencji i z tej wysokiej trybuny, kobiety wiejskie, gospodarstwa wiejskie oczekują wciąż opracowania programu produkcji i wprowadzenia na rynek artykułów dziś już pierwszej potrzeby dla gospodyni wiejskiej. Wydaje się słuszne, aby powołać międzyresortową komisję dla tej sprawy. Jest to konieczne, gdyż z roku na rok zwiększa się odpowiedzialność kobiet za realizację zadań w rolnictwie. Jak podaje listopadowy numer — „Wsi Współczesnej” już dzisiaj na około 6 mln osób zatrudnionych w rolnictwie w niespełna 3 mln gospodarstw rolnych — liczba kobiet wynosi około 4 mln, a liczba mężczyzn — ponad 2 mln. Stale wzrasta więc obciążenie kobiety wiejskiej pracą produkcyjną w warunkach na ogół trudnych, bez urlopu i wypoczynku. W tej sytuacji trudno wymagać, by bez mechanizacji prac w zagrodzie i gospodarstwie domowym, zwiększyć jeszcze udział kobiet w intensyfikacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.21" who="#PoselTomczykZofia">Konieczne jest więc, aby dla ulżenia kobiecie wiejskiej, potraktować jako najpilniejsze zadanie produkcję sprzętu do pielęgnacji upraw, jak: pielniki, przerywacze do buraków, aparatura do ochrony roślin, sprzęt do hodowli drobiu i tanie, lekkie wózki podwórzowe, ładowniki obornika, małe siewniki nawozowe, aparatura do bielenia obór, szatkownice i magle elektryczne, sokowniki, hydrofory zabezpieczające dostawę wody itp. Powinny one znaleźć się jak najszybciej w handlu i chociażby w punktach wypożyczalni sprzętu gospodarstwa domowego, przy jednocześnie większym zabezpieczeniu usług remontowych i konserwacyjnych tego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-73.22" who="#PoselTomczykZofia">Wysoki Sejmie! Wykonanie planu w zakresie dalszego rozwoju usług przewidziane na 1968 r. i założenia na 1969 r. wymagać będą bardziej zdecydowanych niż dotychczas i śmielszych poczynań ze strony poszczególnych resortów i rad narodowych w usprawnieniu, koordynacji i organizacji pracy, w zwiększeniu nadzoru i kontroli tego ważnego odcinka w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Maria Augustyn.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#PoselAugustynMaria">Wysoki Sejmie! Problem przygotowania kadr dla rolnictwa niejednokrotnie był rozpatrywany zarówno przez władze państwowe, jak i partyjne. Już w 1957 r. Rada Ministrów powołała do życia dwuletnie szkoły przysposobienia rolniczego w celu objęcia szkoleniem rolniczym młodzieży pozostającej na wsi i nie kształcącej się dalej. Ustawa sejmowa z 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania uznała te szkoły za powszechną formę przysposobienia młodzieży wiejskiej do podejmowania pracy na roli. Problemowi oświaty rolniczej wiele miejsca poświęcił również IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1964 r. Na zjeździe tym podkreślono konieczność objęcia absolwentów szkół podstawowych na wsi kształceniem w szkołach przysposobienia rolniczego oraz zapewnienia możliwości dalszego kształcenia się najzdolniejszym absolwentom SPR w technikach rolniczych. W ciągu 10 minionych lat szkoły przysposobienia rolniczego były rozwijane i przygotowały już do zawodu ponad 170 tys. absolwentów. W 3-letnich technikach po ukończeniu SPR kształci się aktualnie ponad 19,5 tys. absolwentów. Problem ten jest jednak nadal aktualny i dlatego ponownie ze szczególnym naciskiem zaakcentowany został w referacie Biura Politycznego KC na IX wrześniowym Plenum KC PZPR, poświęconym sprawie dalszego rozwoju rolnictwa w latach 1967—1970.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#PoselAugustynMaria">Niepokojącym zjawiskiem jest to, że istniejące szkoły przysposobienia rolniczego nie zawsze cieszą się w środowisku autorytetem i często mają duże trudności w uzyskaniu odpowiedniej liczby kandydatów. Bardzo niska jest efektywność ich szkolenia, bo zaledwie Poseł Augustyn w 53%. Stąd też trzeba podjąć starania w kierunku umocnienia pozycji, roli i poziomu pracy istniejących SPR i dążyć do stopniowego przekształcania ich w normalne zasadnicze szkoły zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#PoselAugustynMaria">Należałoby zbadać, jakie czynniki decydują o tym, że tak trudno o kandydatów do SPR. Już wstępna analiza tego stanu wskazuje na istnienie wielu przyczyn. Wśród nich nie bez znaczenia jest to, że SPR działają na bazie szkół podstawowych, których kierownicy są zazwyczaj także kierownikami SPR, a nauczyciele wykładowcami przedmiotów ogólnokształcących. Ten związek ze szkołami podstawowymi zapewnia warunki do realizacji ogólnokształcącej części programu SPR, nie zapewnia natomiast realizacji części zawodowej. Brak jest bowiem w tych szkołach pracowni specjalistycznych na- odpowiednim poziomie, brak jest również dostatecznej ilości kadry fachowców-rolników do nauczania przedmiotów zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#PoselAugustynMaria">Stąd nauka w SPR w odczuciu absolwentów szkół podstawowych jest jak gdyby przedłużeniem szkoły podstawowej. Oni chcieliby się uczyć w innej szkole, która miałaby własne, odrębne pomieszczenie, która miałaby własną kadrę nauczycieli, własne pracownie, ustrój i organizację zajęć tak jak w innych szkołach, na podbudowie szkoły podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#PoselAugustynMaria">Dużą rolę odgrywa też możliwość dalszego kształcenia się po SPR. Mimo różnego poziomu pracy szkół przysposobienia rolniczego, rozwijają one zainteresowania młodzieży rolnictwem oraz ambicje zawodowe. Wychodzi z nich grupa młodzieży, która wykazuje chęć do dalszej nauki, szuka możliwości ukończenia szkoły średniej i ponownie wraca na wieś. Toteż dalszych przemyśleń wymaga sprawa zapewnienia drożności SPR.</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#PoselAugustynMaria">Istnieje więc wiele czynników, które różnie działają w różnych częściach kraju i w konsekwencji pogłębiają trudności w naborze kandydatów do SPR. Jest to tym bardziej niepokojące, że potrzeby w zakresie kwalifikowanych kadr dla rolnictwa są duże.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#PoselAugustynMaria">W woj. rzeszowskim, które mam zaszczyt reprezentować, a także w wielu innych województwach, indywidualne gospodarstwa chłopskie pozostają jeszcze nadal głównymi warsztatami produkcyjnymi w rolnictwie. Gospodarstwa te powinny być przejęte przez ludzi, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe do pracy na roli. I chociaż wszystkimi formami oświaty rolniczej objęto już u nas aktualnie ponad 17,5 tys. młodzieży, co w porównaniu do lat ubiegłych stanowi znaczny wzrost, to jednak rozmiary tego szkolenia są za małe w stosunku do potrzeb. Na przykład w roku szkolnym 1966—1967 wszystkimi formami oświaty rolniczej objęto około 5.020 osób, w tym SPR ukończyło 2.520 osób. Tymczasem w naszym województwie, według szacunkowych danych, rocznie około 12 tys. gospodarstw przejmuje młodzież po rodzicach.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#PoselAugustynMaria">Wynika stąd, że zaledwie 41,8% przejmujących gospodarstwa rolne posiada chociażby elementarne przygotowanie rolnicze, nie licząc współmałżonków, zwłaszcza kobiet. A przecież obecnie rola kobiet w prowadzeniu gospodarstwa rolnego poważnie wzrasta. Ich domeną są takie prace, jak hodowla, drobiarstwo, warzywnictwo, sadownictwo; bardzo często na ich barkach spoczywa całe gospodarstwo, gdyż na przykład w naszym województwie wielu rolników — ich mężów, podejmuje pracę poza rolnictwem. Dlatego w każdym gospodarstwie rolnym należałoby przeszkolić dwie osoby.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#PoselAugustynMaria">Ogromne jest także zapotrzebowanie PGR, POM i spółdzielni produkcyjnych na kwalifikowanych pracowników. W PGR na przykład w naszym województwie, tylko 35% zatrudnionych posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Wynikają stąd poważne zadania dla władz oświatowych, organizacji i instytucji działających na wsi w zakresie kierowania i przygotowywania młodzieży wiejskiej do zawodu rolnika i do zawodów usługowych dla rolnictwa. Rozwój form szkolenia rolniczego powinien być znacznie szerszy, a ich rozmieszczenie i ukierunkowanie zgodne ze strukturą gospodarczą poszczególnych rejonów i powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#PoselAugustynMaria">Należałoby również zwiększyć opiekę nad szkołami przysposobienia rolniczego ze strony wydziałów oświaty, kółek rolniczych i Związku Młodzieży Wiejskiej. Instytucje te i organizacje zazwyczaj wykazują dużą aktywność przy organizowaniu SPR, później zainteresowanie słabnie, a szkoła wymaga ciągłej opieki. Wówczas i lepsza byłaby frekwencja, mniejszy odsiew, poprawiłaby się sprawność nauczania tych szkół. Prasa, radio i telewizja mogłyby tu wiele pomóc w rozwijaniu wśród społeczeństwa wiejskiego zainteresowania szkołami rolniczymi i zrozumienia roli, jaka im przypada w kształceniu młodych rolników na obecnym etapie.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#PoselAugustynMaria">IX Plenum KC bardzo słusznie wysuwa postulat organizowania pewnej ilości SPR z internatami dla młodzieży, która nie ma możliwości uczęszczania do tych szkół ze względu na duże odległości. W naszym województwie na przykład dotyczy to terenów południowo-wschodnich, a zwłaszcza Bieszczad.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#PoselAugustynMaria">W warunkach, gdy młodzież uczyłaby się w SPR, mieszkając w internacie, szkoły te bez większych trudności można by przekształcić w zasadnicze szkoły rolnicze, co miałoby istotny wpływ na podniesienie ich atrakcyjności i autorytetu w opinii środowiska. Można by również stopniowo przekształcać w zasadnicze szkoły rolnicze także i inne SPR. Według rozeznania kuratorium, w naszym województwie istnieje możliwość przeorganizowania 39 SPR na zasadnicze szkoły rolnicze. Część z nich mieściłaby się we własnych budynkach, część przy PGR i POM, jedna przy spółdzielni produkcyjnej i jedna przy spółdzielni usług wiejskich. Niektóre z tych szkół posiadają własne areały ziemi, dla pozostałych można by je uzyskać z Państwowego Funduszu Ziemi. Podstawowe szkolenie praktyczne można by organizować także w gospodarstwach indywidualnych, specjalnie wytypowanych na ten cel przez kółka rolnicze, które ze swej strony udzielałyby właścicielom tych gospodarstw odpowiedniej pomocy fachowej, niezbędnej dla realizacji praktycznej nauki zawodu w danym gospodarstwie. Należałoby w związku z tym również przewidzieć nagrody czy wyróżnienia dla przodujących w tej pracy rolników. Takie rozwiązanie sprawy praktycznej nauki zawodu pozwoliłoby na ściślejsze powiązanie szkoły z kółkami rolniczymi, ze środowiskiem, z praktycznym codziennym życiem wsi. Wytypowanie do tej pracy 5 do 10 przodujących gospodarstw rozbudziłoby zainteresowanie ogółu rolników koniecznością stosowania nowoczesnych metod gospodarowania. Wydaje się, że zastosowanie takiej formy pracy SPR podniosłoby rangę tych szkół i przyśpieszyłoby kształcenie kadr dla potrzeb rolnictwa bez większych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#PoselAugustynMaria">Chodzi teraz o to, by zainteresowane resorty zezwoliły naszemu województwu na podjęcie tego eksperymentu, na przykład najpierw w 10 miejscowościach takich, gdzie istniejące SPR posiadają oddzielne własne pomieszczenia, dobrze zorganizowane i wyposażone pracownie i specjalistycznie przygotowaną kadrę nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#PoselAugustynMaria">Wysunięta koncepcja i propozycja podyktowane są troską o stworzenie warunków do realizacji założonych planów szkolenia rolniczego, którym w 1970 r. planujemy objąć już około 8 tys. absolwentów szkół podstawowych na wsi rzeszowskiej oraz przeświadczeniem o ich celowości i realności, dlatego zwracam się do Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz do Ministerstwa Rolnictwa o rozpatrzenie powyższej Sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Uwagi swoje chciałbym ująć w trzech płaszczyznach: uwagi dotyczące NPG na 1968 rok, pewne sugestie do następnego planu 5-letniego i uwagi w związku z wybranymi zagadnieniami pozaekonomicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Postulat optymalizacji uzyskał ostatnio trwałe miejsce zarówno w dyskusjach ekonomicznych, jak i w pracach przygotowawczych do poszczególnych planów narodowych. Stwierdzeniom osiągnięć gospodarczych, dokonywanym przez instancje partyjne czy państwowe, towarzyszy stale komentarz w tychże samych instancjach — że gospodarkę naszą stać na lepsze wyniki. Prowadzi to na przyszłość do pogłębienia elementów optymalizacji w procesie planowania i realizowania.</u>
+ <u xml:id="u-77.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Niemniej jednak, każdorazowa debata sejmowa, poprzedzająca uchwalenie planu narodowego, Stanowi odpowiedzialny etap w dyskusjach i pracach nad optymalizacją sposobu gospodarowania w Polsce. Rząd, przedstawiając projekt Narodowego Planu Gospodarczego na każdy rok, a Sejm uchwalając ten plan, stwierdzają jednocześnie, że dany plan jest najlepszym z możliwych w aktualnych warunkach programem ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-77.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Rzeczową dyskusję na temat preferencji i proporcji poszczególnych wielkości planu na rok 1968 przeprowadził Sejm w komisjach. Dyskusja plenarna dostarcza komentarza, który może i powinien pomagać efektywności wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-77.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Cechą charakterystyczną NPG na rok 1968 jest wielki wysiłek w kierunku wyrównania, a w każdym razie poważnego zmniejszenia dysproporcji pomiędzy siłą nabywczą ludności a podażą rynkową. Wzrost produkcji przedmiotów spożycia, poprawa jakości, dostosowanie podaży do popytu, wzrost obrotów w handlu oraz jego usprawnienie — powinny pozostawać we właściwej proporcji do wzrostu zasobów pieniężnych ludności. Trzeba przy tym zdawać sobie sprawę, że silny wzrost zasobów pieniężnych ludności jest przede wszystkim wynikiem wzrostu liczby zatrudnionych, a wtórnie jedynie wynikiem regulacji płac czy przewidywanej podwyżki rent i emerytur. Trzeba jednocześnie z wysokim uznaniem stwierdzić, że prowadzona jest rzeczywista polityka zapewnienia miejsc pracy dla całego przyrostu ludności. W realizacji tej polityki należy dążyć do usprawnienia kierunków zatrudniania zgodnie z potrzebami rozwojowymi poszczególnych działów gospodarki narodowej — specjalnie usług — oraz zgodnie z wymogami zwiększania wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-77.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W określaniu poszczególnych wielkości planu kierowano się słusznym założeniem, aby nie były one ustalane ani oportunistycznie, ani w sposób sztucznie zawyżony. Znalazło to wyraz w tym, że doceniając w pełni potrzebę dążenia do uzyskania równowagi rynkowej, słusznie nie zwolniono tempa rozwoju gospodarki. Taki charakter planu wymaga w wykonaniu dla utrzymania swego waloru przestrzegania paru oczywistych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-77.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zakłady dbając o jakość produkcji — i słusznie z takim naciskiem o tym dyskutujemy — nie mogą rezygnować z jej ilości. Konsumenci nie tylko podwyższyli wymagania jakościowe, ale i wzrośli liczbowo. Słuszne skoncentrowanie nakładów na inwestycjach kontynuowanych nie może prowadzić do wyeliminowania tych nowych tytułów, od których rozpoczęcia w 1968 r. zależy nieosłabione tempo rozwoju. Szerokie już wprowadzenie w przedsiębiorstwach wskaźników rentowności netto, jako wskaźników dyrektywnych, wymaga sprzężenia z pracą nad rozwojem współczesnej, socjalistycznej świadomości obywateli. Trzeba wykazywać, że uznanie materialnego zainteresowania załóg, szersze wykorzystywanie instrumentów rynkowych, stanowią kategorie mogące skutecznie służyć socjalistycznemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu. Nie są to bowiem kategorie związane z ustrojem społecznym, ale czynnik doskonalenia mechanizmu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-77.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydaje się, że wymaga komentarza regres produkcji rolnej o 1,5% w porównaniu z rokiem 1967, przy utrzymaniu zwiększonych nakładów na rolnictwo. Same wydatki na PGR wzrastają o 13%. Wydaje się celowe wyjaśnienie tej wielkości planu, i to nie tylko prawdopodobieństwem gorszego urodzaju, ale także przypomnieniem powziętej długofalowej decyzji uwolnienia się od importu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-77.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Stwierdzono już wielokrotnie w toku naszych obrad, że najbardziej rzeczowym komentarzem ułatwiającym pomyślną realizację pianiu na rok 1968 były i powinny być wyniki narad i prac przeprowadzonych w zakładach i instytucjach gospodarczych w wyniku uchwał VII Plenum KC PZPR. W zakresie spożytkowania rezultatów tej akcji należy sobie życzyć wzmocnienia nadzoru władz centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-77.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wreszcie w charakterze zupełnie odcinkowego komentarza do użycia rezerwy tkwiącej w planie, wyrażam pogląd, że należałoby w roku 1968 zasadniczo zintensyfikować zaludnienie i zagospodarowanie Bieszczad. Położy to kres troskom, wynikającym z odpowiedzialności obywatelskiej sąsiadujących powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-77.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Jedną z podstawowych cech nowoczesnej gospodarki socjalistycznej staje się wydłużanie horyzontu czasowego planów i przewidywań. Osiągnięcia i trudności, które zamykają każdy rok wykonania planu 5-letniego, wpływają na układ planu na następny rok, a także na przyszły plan 5-letni. Stąd wydaje się potrzebne przyczynić się do odpowiedzi — a odpowiadać będziemy na to i w przyszłym roku i w następnym — na pytanie: pod kątem jakich założeń wypadałoby realizować trzeci rok obecnego planu 5-letniego z uwagi na okres 1971—1975. Jesteśmy przecież świadomi, że prace nad następnym planem 5-letnim są już w toku. Faza dyskusyjna tych prac zachęca i zobowiązuje do zajęcia stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-77.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Okolicznością dowodzącą stałego postępu w metodzie planowania jest decyzja opracowania paru wariantów przyszłego 5-letniego planu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-77.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Pragnę wysunąć tezę, że w latach 1971— 1975 trzeba przeznaczyć na naukę i prace wdrożeniowe 2,5% dochodu narodowego, niezależnie od nakładów towarzyszących na szkolnictwo wyższe i oświatę. Oczywiście, przeznaczanie dochodu narodowego w wysokości 2,5% na badania wymaga rezygnacji z podwyższania procentu dochodu narodowego na inne cele. Wydaje się jednakże, że wszystko wskazuje na potrzebę umieszczania wielkości dochodu narodowego, skierowanego na naukę, na nowym miejscu w hierarchii potrzeb państwa.</u>
+ <u xml:id="u-77.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Utrwaliło się w ogóle słuszne przekonanie o uwarunkowaniu efektywności dalszych inwestycji przemysłowych zasadniczym wzrostem nakładów na naukę oraz badania wdrożeniowe.</u>
+ <u xml:id="u-77.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W tej chwili niewątpliwie rewolucja naukowo-techniczna i zakres udziału państw socjalistycznych w tej rewolucji decydują o tak podstawowym zagadnieniu dla przyszłości ludzkości, jak i naszego kraju, jakim jest pokój. Obronna potęga militarna musi się bowiem opierać na rozwoju siły gospodarczej, a ta z kolei na spożytkowaniu nieporównywalnego w tempie postępu naukowo-technicznego. Do tego trzeba dodać, że postęp techniczny i poziom wykształcenia kadr pracowniczych będą coraz bardziej decydująco przesądzać o wskaźnikach wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-77.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jakość unowocześnienia parku maszynowego, niezbędnego wobec przewidywanego zmniejszenia przyrostu siły roboczej w latach 1976—1980, będzie także funkcją aktualnego poziomu nauki i techniki w Polsce. Wydaje się także celowe umieszczenie w następnym planie 5-letnim budowy elektrowni jądrowej, opartej na najnowocześniejszych rozwiązaniach, ponieważ już obecnie eksploatacja tego źródła energetycznego nabiera charakteru przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-77.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nie trzeba dodawać, że jeśli byśmy się zdecydowali w przyszłości przeznaczyć w 1971 r. około 17 mld zł. na naukę i badania, trzeba już obecnie przez świadomą politykę naukową przygotować zarówno trzy piony organizacyjne naszej nauki: uczelnie wyższe, PAN, instytuty resortowe, jak i przygotować szeroko pojęte kierownictwo przemysłu do jakościowego i niezbędnego skoku w udziale Polski w rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-77.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zasadniczym sprawdzianem wartości obecnego planu 5-letniego jest efektywnie realizowana przez państwo polityka pełnego zatrudnienia. Społeczeństwo widzi z głęboką satysfakcją, że rozwijająca się gospodarka narodowa wchłania nowe liczne roczniki młodzieży. Doświadczenia płynące z realizacji obecnego planu 5-letniego stanowią jednocześnie przygotowanie do okresu 1971—1975, w którym trzeba będzie zatrudnić na nowych miejscach pracy około 300 tys. ludzi więcej niż w czasie obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-77.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Proces rozwojowy gospodarki polskiej wymaga jednakże istnienia 2 równoległych nurtów. Jeden z nich — to tworzenie nowych warsztatów pracy, tworzenie realizujące socjalistyczny obowiązek rozwiązywania społecznej potrzeby zatrudnienia wzrastającej liczby ludności w wieku produkcyjnym. Ale istnieje drugi nurt, którym jest podnoszenie wydajności pracy przez postęp techniczny oraz przez zdobywanie i doskonalenie kwalifikacji załóg już zatrudnionych. Te dwa nurty nie tylko że się nie wykluczają, lecz wzajemnie się ze sobą łączą i wiążą w sposób charakterystyczny dla naszych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-77.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Można przewidywać, że jeśli nurt podnoszenia wydajności pracy będzie przebiegał pozytywnie w czasie wykonywania obecnego planu 5-letniego, to jedną z cech specyficznych następnego planu będzie budowanie nowych warsztatów pracy, jednoczesne z zapoczątkowaniem procesów skracania czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-77.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jeśli przyjąć jako realną perspektywę rozpoczęcia skracania czasu pracy w następnym planie 5-letnim, to trzeba już obecnie przygotowywać przemyślane, socjalistyczne rozwiązania wielu problemów.</u>
+ <u xml:id="u-77.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jeden z nich polega na zapewnieniu kulturalnych warunków zużytkowania zwiększonej ilości czasu przeznaczonego na odpoczynek. Będą jednakże i tacy obywatele, którzy wolny czas od pracy w macierzystym zakładzie wykorzystają na dorabianie. Wykazuje to praktyka krajów, które skróciły już czas pracy. Trzeba zatem przygotować legalizację i sensowność gospodarczą tego dającego się przewidzieć zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-77.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Całe społeczeństwo rozumie zarówno potrzebę, jak i wielkość wysiłku gospodarki narodowej, przeznaczanego na tworzenie warsztatów pracy. Chodzi tu przecież o wartościowe społecznie miejsca pracy dla własnych synów i córek.</u>
+ <u xml:id="u-77.23" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jednakże realizm każę stwierdzić, że w świetle takiej sytuacji demograficznej będą występowały trudności z dostatecznie szybkim wzrostem płacy realnej. W związku z tym należy podkreślić zarówno dla obecnego, jak i przyszłego planu 5-letniego wagę dotychczasowej praktyki, wykazującej słuszną tendencję do szybszego wzrostu funduszu społecznego spożycia w stosunku do funduszu spożycia indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-77.24" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wzrost funduszu społecznego spożycia wyraża się w rozwoju szkolnictwa, służby zdrowia i niektórych usług kulturalnych oraz w rozwoju ubezpieczeń społecznych przez ich coraz większą powszechność i podwyżkę świadczeń jednostkowych. Rozwijanie świadczeń i usług społecznych stwarza również powszechne w warunkach naszej gospodarki skuteczne bodźce do przyśpieszania ekonomicznego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-77.25" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Plan obecny założył na 1966 r. przyrost naturalny w wysokości 11 promille. W rzeczywistości wynosił on w tym czasie 9,4 promille. Z uwagi na to, że dziedzina ta wymaga wieloletniej perspektywy, trzeba by przy pracach nad planem na lata 1971—1975 zastanowić się nad realnym przebiegiem procesów demograficznych w czasie bieżącego okresu. Chodzi o to, aby w razie potrzeby można było zastosować środki hamujące nadmierny spadek tempa przyrostu naturalnego w przyszłości i zapobiegające negatywnemu kryzysowi demograficznemu. Wydaje się, że już obecnie należy rozważyć potrzebę preferowania w przyszłości licznych rodzin, posiadających dzieci w wieku przedprodukcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-77.26" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Następnym zagadnieniem związanym z dyskusją nad tworzącymi się obecnie przesłankami do planu na lata 1971—1975 jest sprawa rozmieszczenia przestrzennego nowych obiektów przemysłowych. W okresie pierwszego 20-lecia wybudowano 645 wielkich i średnich zakładów przemysłowych, a w następnym 20-leciu w ramach dostępnych przewidywań co do nakładów będzie można wybudować od 800 do 1000 nowych jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-77.27" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Odpowiednikiem zasady prymatu produkcji oraz zasady uprzemysłowienia była dotychczas w zakresie polityki przestrzennej zasada aktywizacji regionów słabo rozwiniętych przez inwestycje przemysłowe. Obecnie w wyższej fazie ekonomicznego rozwoju naszego kraju założenie to nie jest wystarczające. Chodzi o to, aby Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1971—1975 mógł już realizować w wycinku perspektywicznym plan zagospodarowania przestrzennego kraju. Krajowy plan przestrzenny powinien uwzględniać w szerszym zakresie, bo po to jest, różnorodną problematykę pozaekonomiczną. Wydaje się, że dotychczasowa dyskusja na temat przestrzennego zagospodarowania kraju pozwala sformułować następujące uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-77.28" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Celowe jest położenie akcentu na stosowanie raczej polityki biernej deglomeracji w odniesieniu do miast największych, a zwłaszcza wielkich ośrodków przemysłowych miejskich. Jeśli mamy szansę przeznaczyć na inwestycje brutto w planie 1971—1975 przeszło bilion złotych, to czynna deglomeracja nabiera ograniczonego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-77.29" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Celowe jest uwzględnienie korzyści wynikających z szerokiego inwestowania ziem zachodnich i północnych. Trzeba unikać lokalizacji dużych i średnich zakładów w miejscowościach nie mogących sprostać konsekwencjom budowy tych nowych zakładów. Istnieje konkretna konieczność wytypowania miast średnich, przeznaczonych na nowe ośrodki przemysłu. Powstaje zagadnienie sukcesywnego realizowania rozbudowy urządzeń komunalnych, niezależnie od lokalizacji przemysłu. Podnosi ona na wyższy poziom podstawowy i trwały element sił wytwórczych, jakim jest człowiek zarówno zatrudniony w miejscu zamieszkania, jak i dojeżdżający do miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-77.30" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wszystkie te uwagi domagają się ukonkretnienia w przyjęciu określonego opracowania planu przestrzennego zagospodarowania kraju przed podejmowaniem decyzji lokalizacyjnych dla lat 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-77.31" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Jest sprawą oczywistą, że zasadniczy wpływ na wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego wywiera pozaekonomiczna dziedzina życia narodu. Pragnę poruszyć tu dwa zagadnienia polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-77.32" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jesteśmy przekonani, że o sprawie aktualnych stosunków kościół — państwo trzeba mówić w trzech płaszczyznach.</u>
+ <u xml:id="u-77.33" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Polacy dzięki ustrojowi społeczno-gospodarczemu są ludźmi postępu w decydującej i miarodajnej większości. Plany narodowe są urzeczywistniane pracą i twórczością obywateli niewierzących i wierzących. Wspólna jest patriotyczna troska i ambicje, aby każdy rok przynosił wszechstronny awans ojczyzny. Wspólne jest także przekonanie, że podstawowym warunkiem owocnej pracy nad awansem ojczyzny jest poszanowanie autorytetu państwa ludowego. Trzeba tu zaznaczyć, że jest to postawa charakteryzująca jednocześnie większość duchowieństwa, która pracy w parafiach nie odrywa od patriotycznego zainteresowania rozwojem gospodarczym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-77.34" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Drugą płaszczyznę tworzy zagadnienie wypracowywania dalszej perspektywy współżycia wierzących i niewierzących. Chodzi o to, że katolicy jako ludzie bez kompleksu niższości, chcą być towarzyszami nie tylko w socjalistycznej drodze, ale i w socjalistycznej perspektywie docelowej. Trzeba jednakże stwierdzić wspomnianą przed chwilą dużą dojrzałość katolików polskich. W miarę biegu historii Polski Ludowej utwierdziła się zarówno praktyka, jak i przekonanie, że tylko wspólna praca ogółu obywateli pod historycznie uzasadnionym kierownictwem partii, może stworzyć klimat zaufania, klimat zaufania niezbędny do twórczego i pełnego rozwiązania zagadnień światopoglądowych, dynamicznych i żywotnych w naszym państwie.</u>
+ <u xml:id="u-77.35" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Na tle tych dwóch płaszczyzn dopiero widać, jak dalece izolowana od rzeczywistości społeczno-politycznych przekonań i potrzeb katolików w Polsce jest tendencja przeciwstawiania lojalności wobec państwa, lojalności wobec kościoła. Niestety, to przeciwstawienie znów występuje w krajowych dokumentach władz kościelnych, począwszy od pro memoria z czerwca bieżącego roku. Traktujemy jako pilne nasze i ogółu katolików zadanie przyczynienia się do zmiany mniemania, nie wszystkich na szczęście członków Episkopatu, w dwóch zagadnieniach politycznych. Nie odpowiada rzeczywistości subiektywna opinia, że władze Polski Ludowej dlatego liczą się z kościołem, że najwyżsi hierarchowie zajmują postawę nieliczenia się z autorytetem państwa socjalistycznego. Nie odpowiada także rzeczywistości argumentacja, że obywatele wierzący chcą widzieć w Episkopacie ośrodek politycznej opozycji. Wyda je nam się oczywiste natomiast, że władze Polski Ludowej — mimo antagonistycznego politycznie stanowiska wielu zbiorowych wypowiedzi Episkopatu dlatego liczą się z jego urzędem, ważnym dla wierzących, że ogół obywateli wierzących buduje aktywnie gospodarkę socjalistyczną. Jesteśmy także przekonani, że zdecydowana większość społeczności katolickiej w Polsce pragnie, aby Episkopat łączył swoją odpowiedzialność za potrzeby instytucjonalne kościoła z patriotyczną troską o rozwój socjalistycznej ojczyzny. Będąc, jak wszyscy katolicy, podporządkowani religijnie w naszych sumieniach hierarchii, musimy z niepokojem stwierdzić, że dopóki aktualne zaangażowanie polityczne naszej najwyższej hierarchii nie uwzględni obywatelskiego zaangażowania mas wierzących, będzie ono utrudniało sytuację kościoła. Moim zdaniem — będzie ono utrudniało także postęp demokracji socjalistycznej w stosunku do bezpartyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-77.36" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Całe społeczeństwo obserwuje z uwagą nieszczere manewry rządu NRF, jak i niebezpieczny oraz niepoprawny w stosunku do niedawnych doświadczeń rozwój stosunków wewnętrznych w Bonn. Politycy zachodnioniemieccy chcieliby rozmawiać o sprawach europejskich osobno z poszczególnymi demokracjami ludowymi, a przede wszystkim osobno z Polską i osobno ze Związkiem Radzieckim. Jest i pozostanie historyczną zasługą rządów Polski i Związku Radzieckiego, że dają cierpliwą, ale bezwzględną odprawę odżywaniu tych zgubnych tradycji zaborczej taktyki Niemiec. Socjalistyczna i patriotyczna przyjaźń polsko-radziecka opiera się nie tylko na wspólnocie bieżących zadań i interesów, ale także na całości historycznych doświadczeń naszych narodów i całej słowiańszczyzny w stosunku do imperializmu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-77.37" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Dobiegają nas nieprecyzyjne, ale powtarzające się zapowiedzi projektowanej enuncjacji katolików zachodnioniemieckich z kół zbliżonych do kardynała Doepfnera na temat stosunków Polski Ludowej i NRF.</u>
+ <u xml:id="u-77.38" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Od dawna oczekujemy na przełom w ich poglądach, ale jednocześnie podkreślamy, że wypowiedź taka, jeśli ma czyste intencje, powinna uwzględnić jako platformę polską całość polityki naszego rządu w stosunku do zagadnienia niemieckiego. Nie ma w naszym kraju wątpliwości, że linia pokoju w Europie przebiega wzdłuż granicy NRD na Łabie. Uważamy, że specjalnie chrzęści jamie powinni doceniać doniosłość powstania i rozwoju pierwszego od wieków pokojowego państwa niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-77.39" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wyda je się także potrzebne skierować do realistycznych kół w NRF uwagę, że współpraca rządów państwa Izrael i rządu Republiki Bońskiej jest dla opinii polskiej potwierdzeniem niebezpiecznych dla pokoju światowego powiązań elementów agresywnych.</u>
+ <u xml:id="u-77.40" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Kończąc nie sposób nie podkreślić faktu, że pełna jedność narodu w popieraniu międzynarodowej polityki naszych władz stwarza trwałe i pomyślne warunki do wykonania Narodowego Planu Gospodarczego. Posłowie Koła Poselskiego — „Pax”, w imieniu których przemawiałem, będą głosować za projektem uchwały o planie i budżecie na rok 1968.</u>
+ <u xml:id="u-77.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#wicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-78.1" who="#wicemarszalekZenonKliszko">Po przerwie obiadowej jako pierwszy zabierze głos poseł Jan Ryznar.</u>
+ <u xml:id="u-78.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 55 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Udzielam głosu posłowi Janowi Ryznarowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#PoselRyznarJan">Wysoki Sejmie! Realizacja wielu zadań gospodarczych jest niemożliwa bez sieci dobrych dróg. Pozwolą więc Koledzy Posłowie, że przedstawię kilka uwag w tym zakresie w świetle planu i budżetu na 1968 rok.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#PoselRyznarJan">Zadania dotyczące przewozów transportem samochodowym zarówno pasażerów, jak i masy towarowej, rosną szybciej niż to przewiduje plan 5-letni. W konsekwencji zwiększą to obciążenie dróg, licząc w tonach na dobę. Pojawia się też coraz to więcej samochodów ciężarowych z naciskiem na jedną oś powyżej 8 ton.</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#PoselRyznarJan">Skutki ujemnego działania tych pojazdów sejmowa Podkomisja do Spraw Gospodarki Drogowej widziała między innymi na terenie województw: rzeszowskiego, krakowskiego i kieleckiego, badając skutki przełomów wiosennych, jak i na terenie Lubelszczyzny, gdzie jesienne przewozy buraków cukrowych, dokonane ciężkim taborem jesienią 1966 r., doprowadziły do niemal całkowitej dewastacji sieci dróg państwowych w powiecie hrubieszowskim. Taka sytuacja wymaga szybszego wzrostu środków na budowę, modernizację i kapitalne remonty dróg. Tymczasem rosnące o 6,7% środki na kapitalne remonty pokrywają w zasadzie jedynie zwiększone koszty remontu, które rosną w tym samym czasie o 6,6%.</u>
+ <u xml:id="u-80.3" who="#PoselRyznarJan">Tak więc podstawową część sum zwiększonego budżetu na 1968 rok przeznacza się na pokrycie wzrastających kosztów, usuwanie skutków przełomów oraz na walkę ze śniegiem i gołoledzią.</u>
+ <u xml:id="u-80.4" who="#PoselRyznarJan">Stąd konieczność prowadzenia dalszych analiz odnośnie struktury i lokalizacji nakładów inwestycyjnych na drogi w latach 1969— 1970. Jest to niezbędne dla właściwej realizacji programu budowy i modernizacji podstawowej sieci dróg dających pełne zabezpieczenie rosnących potrzeb transportowych. Realizacja tego programu obok wzrostu nakładów wymaga również zwiększenia produkcji materiałów kamiennych, usprawnienia organizacji pracy, rozwoju zaplecza, nowych opracowań technologicznych itp. Nie rozwijając tych spraw, chciałbym szerzej zająć się drogami lokalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-80.5" who="#PoselRyznarJan">Drogi lokalne spełniają niezmiernie ważną rolę w wielu dziedzinach, w tym i w zmianie struktury upraw. Trudno bowiem uprawiać buraki cukrowe, ziemniaki ozy inne kultury rolne, charakteryzujące się dużą masą towarową, bez twardych dróg. Wieś polska w okresie minionych lat dała piękny dowód patriotyzmu, budując tysiące kilometrów dróg czynem społecznym. Najlepszy dowód tego ogromnego wkładu widzimy również w budżecie na 1968 rok, gdzie na 2.070 km lokalnych dróg twardych — 2 tys. km ma być zbudowane w ramach czynów społecznych. Pozwolę sobie przypomnieć obywatelom posłom, że czyny drogowe mają wynieść 1.740 mln zł, w tym dotacja państwowa 400 mln zł. Zadaniem naszym oraz rad narodowych jest utrzymanie tego tempa budowy dróg lokalnych, pomaganie w jego rozwoju, usuwanie przeszkód, a w razie konieczności dostosowywanie przepisów do zmieniającej się sytuacji. Omówię kilka z nich.</u>
+ <u xml:id="u-80.6" who="#PoselRyznarJan">Po pierwsze — rolnicy budując drogi, przygotowują je w zasadzie do swojego transportu konnego i kołowego. Tymczasem bardzo szybko na drogach tych zjawia się transport ciężki, szybko niszczący wysiłek chłopów. Powoduje to coraz częstsze postulaty o zwiększenie udziału we wpłatach na Fundusz Gromadzki ze strony tych użytkowników, na przykład ze strony Zarządów Lasów Państwowych, spółdzielczości wiejskiej i innych. Brak świadczeń ze strony tych instytucji, zniechęca do kontynuowania czynów, tym bardziej, że instytucje te nie dają, zdaniem rolników, należytego wkładu własnego w budowę i utrzymanie tych dróg, z których często więcej niż rolnicy korzystają.</u>
+ <u xml:id="u-80.7" who="#PoselRyznarJan">Po drugie — program ustalony przez Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Naczelny Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jak i przez IX Plenum Komitetu Centralnego, stawia przed rolnictwem coraz wyższe zadania produkcyjne. Dlatego też rolnicy mają coraz mniej czasu, by bezpośrednio uczestniczyć w budowie dróg. Widoczne to jest na przykładzie dwóch województw, białostockiego i lubelskiego. Jeżeli w 1961 r. świadczenia na Fundusz Gromadzki w robociźnie w woj. białostockim wynosiły 67%, a w lubelskim 62%, to w 1966 r. już odpowiednio 13,4 i 10,4%, tak więc zmniejszenie 5— 6-krotne. W tym samym okresie rolnicy w kraju zwiększyli wpłaty na Fundusz Gromadzki z 1,2% w 1960 r. do 2,4% w 1966 r. Tak więc wpływy uległy podwojeniu z 635 mln zł w 1960 r. do 1.200 mln zł przewidywanego wykonania w 1967 r. Fakty te wskazują na potrzebę dalszego umacniania powiatowych zarządów dróg lokalnych, rozwoju stanu ich wyposażenia, dalszej współpracy z Rejonem Eksploatacji Dróg Publicznych, i kółkami rolniczymi, by sprostać rosnącym z roku na rok zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-80.8" who="#PoselRyznarJan">Po trzecie — rolnicy, którzy nie tylko w ramach Funduszu Gromadzkiego, ale i w ramach czynów społecznych nie mogą brać bezpośredniego udziału, zgadzają się na podnoszenie wymiaru Funduszu Gromadzkiego, powyżej 1%. Wspomniałem to zresztą przed chwilą. W ich rozumieniu był to i jest ich udział w czynie społecznym. Tymczasem uchwała nr 307 z 13 września 1966 r. w sprawie czynów społecznych traktuje Fundusz Gromadzki jako dotację, a nie wkład gromady. Takie rozwiązanie sprawy stanowi hamulec w dalszym podnoszeniu wymiaru Funduszu Gromadzkiego; ile by rolnik nie wpłacił więcej — i tak nie stanowi to jego udziału.</u>
+ <u xml:id="u-80.9" who="#PoselRyznarJan">Należy zatem rozważyć, czy nie przywrócić dawnej zasady, że Fundusz Gromadzki jest wkładem gromady, lub ustalić, że 1% wymiaru funduszu stanowi dotację państwową, a reszta to wkład społeczny gromady. Proponowane rozwiązanie wyzwoliłoby dalszą ofiarność wsi, pozwalając nam na szybszą realizację programu budowy twardych dróg lokalnych i ich utrzymanie.</u>
+ <u xml:id="u-80.10" who="#PoselRyznarJan">Konieczne również wydaje się zastanowienie nad wykorzystaniem Funduszu Gromadzkiego na czyny drogowe. Intencją twórców funduszu było, aby co najmniej 70% sumy skierować na budowę dróg. Istnieje tu jednak duża dysproporcja w podziale funduszu kierowanego na budowę dróg od 28,9% w województwie opolskim do 72,9% w kieleckim czy 66,3% w białostockim. Pozostałe środki znajdują wielu chętnych i są włączane do budżetów GRN na pokrycie ich potrzeb i braków, co nie zawsze jest słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-80.11" who="#PoselRyznarJan">Reasumując, należy przyśpieszyć w miarę możliwości realizację programu budowy pełnych ciągów dróg, pozwalających na poruszanie się ciężkiego transportu; rozwijać zaplecze produkcyjne i techniczne zarówno zwiększające potencjał produkcyjny, jak i zmniejszające zapotrzebowanie na siłę roboczą; doprowadzić do zmiany przepisów, pozwalających na dalszy wzrost Funduszu Gromadzkiego, jak i na rozwój czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-80.12" who="#PoselRyznarJan">Koledzy Posłowie! Kilka uwag chciałbym zgłosić w zakresie rozwoju łączności na wsi. Rozwój gospodarki narodowej, wzrost oświaty i kultury na wsi, potrzeba ochrony majątku społecznego, jak i zdrowia obywateli, stawia przed resortem łączności określone zadania zarówno w dziedzinie usług pocztowych, jak i telekomunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.13" who="#PoselRyznarJan">W budżecie na 1968 r. przewiduje się zainstalowanie dalszych 700 telefonicznych central automatycznych. Pozwoli to na dalsze poszerzenie liczby abonentów z całodobowym połączeniem. W części central telefonicznych przewiduje się rozszerzenie liczby godzin pracy, w czym pomoże nielimitowanie zatrudniania, przy zachowaniu ustalonych wymogów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-80.14" who="#PoselRyznarJan">Zwiększona możliwość odbioru programu telewizyjnego, zapewniająca jego odbiór przez 86% ludności kraju, wpływa na szybki przyrost abonentów telewizji na wsi. Wieś jednak pozostaje tu daleko poza miastem. Wystarczy przypomnieć, że na koniec 1966 r. na 100 mieszkańców przypadało w mieście 13 telewizorów, a na wisi 2,9, to jest prawie tyle, ile było ich w mieście w 1960 r.</u>
+ <u xml:id="u-80.15" who="#PoselRyznarJan">Działalność resortu, współdziałanie z radami narodowymi i społeczeństwem ma wielkie znaczenie przy usuwaniu zjawisk, które negatywnie oddziaływają na ocenę pracy resortu łączności. Poruszę dwa z nich:</u>
+ <u xml:id="u-80.16" who="#PoselRyznarJan">Pierwsze — to obsługa wsi w zakresie służby łączności. Na koniec 1960 r. było na wsi 15.091 rejonów z tego 14.657 rejonów obsługiwanych codziennie przez pocztę. Dane resortu wskazują na dynamiczny rozwój korespondencji, jak i czytelnictwa prasy. Tymczasem wielkość rejonów wiejskich nie ulega zmianie od 1960 r. i wynosi 19,5 km^2^ przy dużym zróżnicowaniu w poszczególnych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-80.17" who="#PoselRyznarJan">Jeśli w województwie gdańskim rejon obejmował w 1966 r. 16,3 km^2^ i 712 mieszkańców, w woj. bydgoskim — 15,5 km^2^ i 735 mieszkańców, to w woj. białostockim odpowiednio — 28,6 km^2^ i 1.001 mieszkańców, a w woj. lubelskim — 22,3 km^2^ i 1.295 mieszkańców. Stwarza to szereg trudności we właściwej obsłudze w codziennym dostarczaniu przesyłek pocztowych, nie mówiąc już o trudnościach w zatrudnieniu listonoszy.</u>
+ <u xml:id="u-80.18" who="#PoselRyznarJan">Sprawa druga to telefonizacja wsi. Poprzez telefonizację 1000 wsi w 1968 r. 62% wsi sołeckich posiadać będzie telefony. Pozostaje jednak około 15 tys. wsi bez telefonów, nie mówiąc o tym, że po godzinie 15 wiele wsi ztelefonizowanych nie ma połączenia ze światem.</u>
+ <u xml:id="u-80.19" who="#PoselRyznarJan">Nie ma potrzeby przekonywania nikogo z obecnych, jakie znaczenie ma łączność dla zaopatrywania wsi w środki produkcji, w ochronie mienia przeciw pożarom, w udzielaniu pomocy lekarskiej i weterynaryjnej. Doceniając to, terenowe rady narodowe kierują środki na ten cel. Włącza się do tego LOK, OSP i inne organizacje. Przeszkodą są braki materiałowe. Ich rozwiązanie pozwoliłoby na przyśpieszenie instalacji tych tak potrzebnych dla wsi urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-80.20" who="#PoselRyznarJan">Pragnę z całym naciskiem podkreślić potrzebę przyśpieszania realizacji programu telefonizacji wsi. Warto opracować całościowy program przewidujący odpowiedni udział mieszkańców wsi i proporcjonalną do tego wysiłku pomoc państwa. Projekt, który przedstawiam, jest całkowicie realny — osiągnięcia w budowie dróg lokalnych są tego najlepszym dowodem.</u>
+ <u xml:id="u-80.21" who="#PoselRyznarJan">Komisja Komunikacji i Łączności, której jestem członkiem, pozytywnie oceniła plan i budżet na 1968 r., zgłaszając szereg uwag. Część z nich przedstawiłem Wysokiej Izbie z myślą, że pomogą one w jeszcze lepszym wykorzystaniu i wykonywaniu zadań zarówno przez resorty, rady narodowe, jak i społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-80.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Kaszowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#PoselRaszewskiJozef">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1968 pragnę omówić jedno zagadnienie, które dotychczas nie zostało poruszone, a które w pracy naszych szkół może i powinno odegrać ważną rolę w zbliżeniu szkoły do bieżących potrzeb naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#PoselRaszewskiJozef">Spośród wielu wchodzących tu w rachubę problemów, wybrałem zagadnienie tak zwanego postępu pedagogicznego. Zagadnieniem tym żywo interesują się nauczyciele-członkowie Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam. W licznych dyskusjach na ten temat wysuwano to zagadnienie jako bardzo aktualne i doniosłe w okresie wielkich przemian dokonujących się w naszym kraju. W planie na rok 1968 zostały zwiększone zadania dla naszych szkół. Wzrasta również budżet na realizację tych zadań. Dysponując zwiększonymi środkami finansowymi istnieje realna możliwość stopniowego unowocześnienia form pracy naszych szkół.</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#PoselRaszewskiJozef">Gwałtowny rozwój nauki i techniki sprawia, że wiedza narasta w stopniu daleko większym, niż możliwości szkolnego przekazywania jej młodzieży przy zachowaniu tradycyjnych metod, form i warunków pracy szkół. Również wzrastające z każdym rokiem możliwości masowego przekazywania kultury stawiają przed nauczycielem coraz to wyższe wymagania.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#PoselRaszewskiJozef">Przebudowa szkoły tradycyjnej w szkołę nowoczesną, która rozwijając intelekt pogłębi swoje oddziaływanie wychowawcze na młodzież, wyrabiając u niej odpowiednie przekonania, przygotuje ją do czynnego, twórczego udziału w rozwoju kraju, jego socjalistycznej gospodarki i kultury — jest procesem długofalowym i złożonym; wymaga to unowocześnienia treści programowych, metod i środków nauczania, polepszenia bazy materialnej szkół i bogatszego wyposażenia pracowni przedmiotowych w pomoce naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-82.4" who="#PoselRaszewskiJozef">Zadania wynikające z reformy szkolnej wymagają szerokiego wyjścia z zagadnieniem postępu pedagogicznego do wszystkich szkół i placówek oświatowo-wychowawczych. Władze oświatowe, doceniając doniosłość tego zagadnienia, podjęły szeroką i długofalową akcję zmierzającą do polepszenia pracy szkół.</u>
+ <u xml:id="u-82.5" who="#PoselRaszewskiJozef">Z inicjatywy Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego kuratoria, przy udziale szerokiego aktywu oświatowego, społecznego i politycznego opracowały programy postępu pedagogicznego. Programy te określają zadania szkół, dążąc do rozbudzenia inicjatywy nauczycieli w poszukiwaniu nowych form i metod zmierzających do ścisłego powiązania szkoły z potrzebami teraźniejszości i przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-82.6" who="#PoselRaszewskiJozef">W wielu kuratoriach powołano rady postępu pedagogicznego, które jako organy społeczne inicjują i koordynują ruch nowatorski. Jednakże dotychczasowe próby wypracowania przyczynków do nowatorstwa pedagogicznego podejmowane przez wiele placówek, a głównie przez szkoły eksperymentalne, nie wyczerpują jeszcze wszystkich możliwości. Większą rolę mogą tu odegrać szkoły wiodące, które powinny popularyzować wśród szerokich rzesz nauczycieli zweryfikowane przez naukę wyniki szkół eksperymentalnych. Szkoły wiodące nagromadziły już szereg doświadczeń zasługujących na upowszechnienie. W większości placówki te posiadają dobrą kadrę nauczycielską, odpowiednie warunki lokalowe oraz należycie zorganizowane i wyposażone pracownie przedmiotowe. Chodzi więc o to, by one oddziaływały skuteczniej na doskonalenie metod pracy i polepszanie wyników pozostałych szkół.</u>
+ <u xml:id="u-82.7" who="#PoselRaszewskiJozef">Postępem pedagogicznym powinny być objęte wszystkie placówki oświatowo-wychowawcze. Właściwie każda szkoła powinna dopracować się własnych metod i form pracy, odpowiadających możliwościom i konkretnym warunkom, w których szkoła ta pracuje.</u>
+ <u xml:id="u-82.8" who="#PoselRaszewskiJozef">Podstawowym warunkiem postępu pedagogicznego jest świadoma i zaangażowana postawa nauczycieli wszystkich szkół w zakresie doskonalenia własnej pracy i podnoszenia wyników nauczania i wychowania. Niezbędna jest praca organizacyjna i metodyczna w kierunku większej indywidualizacji nauczania, stwarzania warunków rozwoju uczniom zdolnym i utalentowanym i roztoczenia należytej opieki nad uczniami słabszymi, nie nadążającymi za całą klasą.</u>
+ <u xml:id="u-82.9" who="#PoselRaszewskiJozef">Szczególne znaczenie należy przywiązywać do indywidualnych i zespołowych inicjatyw przodujących nauczycieli, wzbogacających i doskonalących teorię i praktykę nauczania. Należałoby stworzyć warunki umożliwiające tym nauczycielom nawiązanie i podtrzymywanie więzi z ośrodkami myśli naukowej, instytucjami naukowymi i szkołami wyższymi.</u>
+ <u xml:id="u-82.10" who="#PoselRaszewskiJozef">Istnieje pilna potrzeba ściślejszego, bardziej systematycznego powiązania pracy szkół eksperymentalnych z ośrodkami naukowymi, pogłębiania nad nimi ciągłej opieki naukowej i przyśpieszenia teoretycznych opracowań i wyników eksperymentu. Zachodzi potrzeba opracowania długofalowego planu teoretycznych i metodologicznych założeń eksperymentów, przeprowadzanych w różnych szkołach i różnych środowiskach pod kierunkiem pracowników naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-82.11" who="#PoselRaszewskiJozef">Bardzo istotnym elementem postępu pedagogicznego są programy szkolne. W związku iz reformą wprowadziliśmy już nowe programy do szkół podstawowych i częściowo do średnich. Wśród nauczycieli słyszy się zastrzeżenia, że programy te są przeładowane, a zwłaszcza z matematyki, w liceach ogólnokształcących sprawiają duże trudności w realizacji. Istnieje wskutek tego obawa powstania trudnego do pokonania przez młodzież progu między szkołą podstawową a średnią.</u>
+ <u xml:id="u-82.12" who="#PoselRaszewskiJozef">Wprowadzając nowe programy, musimy brać pod uwagę stopień przygotowania nauczycieli do ich realizacji. Stąd też zachodzi konieczność wnikliwej oceny tych programów na podstawie doświadczeń wybitnych nauczycieli praktyków.</u>
+ <u xml:id="u-82.13" who="#PoselRaszewskiJozef">W celu stworzenia bodźców materialnych do rozwoju nowatorstwa pedagogicznego należałoby stworzyć podstawy prawne do powstania przy wojewódzkich radach narodowych funduszu postępu pedagogicznego w celu premiowania nauczycieli osiągających najlepsze wyniki w poszukiwaniach racjonalizatorskich i nowatorskich.</u>
+ <u xml:id="u-82.14" who="#PoselRaszewskiJozef">Instruktaż nauczycieli poprzez czasopisma zawodowe i wydawnictwa materiałów pomocniczych polepsza się z każdym rokiem. Nauczyciele chętnie korzystają z tych opracowań. Tą drogą można skutecznie wpływać na ulepszenie pracy szkoły bez odrywania nauczycieli od zajęć z młodzieżą.</u>
+ <u xml:id="u-82.15" who="#PoselRaszewskiJozef">Wyniki pracy szkół wiążą się również w poważnym stopniu z ich bazą lokalową. Niepokojącym zjawiskiem jest to, że w wielu województwach oddawanie do użytku obiektów szkolnych nie przebiega zgodnie z planem oraz że nie przestrzega się ustalonych norm w zakresie budowy mieszkań dla nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-82.16" who="#PoselRaszewskiJozef">Decydującym czynnikiem w realizacji postępu pedagogicznego będzie nauczyciel. Stąd też sprawą pilną jest przyśpieszenie przez władze oświatowe reformy kształcenia nauczycieli. Chodzi tu nie o zmianę szyldu istniejących zakładów, lecz o no)wy typ szkoły, która zapewniłaby podwyższenie przygotowania specjalistycznego i pedagogiczno-metodycznego oraz unowocześnienie przygotowania zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-82.17" who="#PoselRaszewskiJozef">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę, że z różnych przyczyn rozpiętość poziomu nauczania w poszczególnych szkołach jest jeszcze zbyt duża, centralnym zadaniem postępu pedagogicznego powinno być wykorzystanie wszystkich dostępnych metod i środków dla wyrównania wzwyż poziomu wszystkich szkół.</u>
+ <u xml:id="u-82.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Coroczna debata sejmowa nad budżetem państwa i planem gospodarczym stanowi okazję do rozważań i wypowiedzi na temat różnych podstawowych zagadnień życia i polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-84.1" who="#PoselMakowskiJanusz">Korzystając z tego, chciałbym tu poruszyć niektóre aspekty polityki zagranicznej, dla której kończący się 1967 rok był okresem szczególnie intensywnej i nacechowanej postępami działalności dyplomatycznej i politycznej. Chciałbym też w drugiej części wywodów omówić pokrótce, jako przedstawiciel Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, niektóre zagadnienia łączące się z polityką Stolicy Apostolskiej na arenie międzynarodowej i w stosunku do Polski.</u>
+ <u xml:id="u-84.2" who="#PoselMakowskiJanusz">Minister Adam Rapacki, przemawiając na początku grudnia br. na sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, wspomniał, że w roku bieżącym można odnotować 29 wizyt na wysokim szczeblu państwowym, dotyczących ustaleń czy dyskusji na temat podstawowych dla nas zagadnień międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-84.3" who="#PoselMakowskiJanusz">Wskazuje to na intensywność naszego działania, choć rzeczywiście ważniejsza jest sarna treść tej polityki. Ale i w samym rejestrze spotkań widzimy punkty, które rzucają same przez się snop światła na treść polityki polskiej, że wspomnę tu niektóre tylko, jak — spotkania polsko-radzieckie, jak lutową naradę w Warszawie ministrów spraw zagranicznych krajów socjalistycznych, zawarte w marcu dwustronne układy o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy między Polską a Czechosłowacją oraz Polską a NRD, wizyty w Bułgarii i na Węgrzech, kwietniową naradę partii komunistycznych i robotniczych w Karlovych Varach, poświęconą problemom bezpieczeństwa europejskiego, kwietniową wizytę przewodniczącego Rady Państwa Edwarda Ochaba we Włoszech, wrześniową wizytę prezydenta de Gaulle'a w Polsce i wreszcie całą serię wizyt i wymiany poglądów między Polską a krajami skandynawskimi i krajami Beneluksu, z których wszystkie — z wyjątkiem Szwecji — należą przecież do NATO.</u>
+ <u xml:id="u-84.4" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! W okresie międzywojennym mówiło się, że Polska leży między Niemcami a Rosją. Tragiczna to była formuła, wynikająca z ówczesnych układów politycznych i tradycyjnych wzorców myślowych. Zrodzona z niej koncepcja polityki w ówczesnym układzie sił nie mogła nas obronić przed katastrofą państwowości międzywojennej i bezmiarem nieszczęść dla narodu. Nowa koncepcja państwowości polskiej zrodziła się z układu europejskiego, wyrosłego na gruncie klęski III Rzeszy. Zawdzięczamy ją polskim marksistom, którzy kierując życiem Polski Ludowej pchnęli ją na drogę socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-84.5" who="#PoselMakowskiJanusz">Z nowej koncepcji państwowości polskiej, rozwijającej samodzielny kształt życia narodowego, ale jednocześnie związanej z całym obozem europejskich państw socjalistycznych i opartej na sojuszu i współpracy ze Związkiem Radzieckim, wynika też koncepcja naszej polityki zagranicznej, której słuszność potwierdza bieg wydarzeń w świecie. Państwo jednolite narodowo, jak nigdy w naszej historii, ustrój realizujący zasady sprawiedliwości społecznej, siła gospodarcza, moralna i kulturalna Polski; współpraca z całym obozem socjalistycznym — oto jej elementy. Polska nie tkwi już w tragicznym dylemacie „między Niemcami a Rosją”, lecz leży w Europie i jest aktywnym i samodzielnym członkiem obozu socjalistycznego. Los obozu socjalistycznego jest naszym losem, ale i los Europy jest także naszym losem.</u>
+ <u xml:id="u-84.6" who="#PoselMakowskiJanusz">Celem naszej polityki zagranicznej jest zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju naszemu krajowi i całemu obozowi socjalistycznemu oraz stworzenie systemu zbiorowego bezpieczeństwa w Europie przez odpowiednie układy oraz koegzystencję i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami, niezależnie od ich ustroju społecznego, które pragną zabezpieczenia pokoju na bazie status quo i trwałego odprężenia. Nie ma różnic w zakresie tych celów między Polską a Związkiem Radzieckim i innymi europejskimi krajami socjalistycznymi. A wszystko to, co dotyczy zakresu i metod samodzielnego, lecz skoordynowanego działania, a co mogło budzić wątpliwości, zostało skorygowane w europejskim obozie socjalistycznym przed 11 laty.</u>
+ <u xml:id="u-84.7" who="#PoselMakowskiJanusz">Osią i przedmiotem działania polskiej polityki zagranicznej jest sprawa bezpieczeństwa europejskiego, której służą wszystkie znane polskie inicjatywy odprężeniowe i rozbrojeniowe. Choć nie zrealizowane w sensie formalnym, miały one i mają w dalszym ciągu swój bardzo istotny wkład w europejskie procesy odprężeniowe i w blokowanie prób stosowania w Europie polityki z pozycji siły i groźby. Wydaje mi się, że tak konstruktywną rolę Polska rzadko odgrywała w swej historii, że rola nasza w tym zakresie jest niewspółmiernie większa niż wskazywałby na to nasz potencjał ludnościowy, militarny czy gospodarczy. Wynika to głównie z tego, że jesteśmy członkiem wspólnoty socjalistycznej, a także z kolei z naszego położenia geopolitycznego, z pozycji moralnej po ostatniej wojnie, związków kulturalnych, tradycji oraz aktywności i trafności naszej polityki zagranicznej. Wydaje się także, że właśnie Polska przyczyniła się do zwyciężania zasady pokojowej koegzystencji w opinii wielu społeczeństw krajów Europy zachodniej. Polska polityka zagraniczna zarówno w jej aspekcie oparcia bezpieczeństwa na sojuszu ze Związkiem Radzieckim, jak i w jej wytrwałych wysiłkach na rzecz zbiorowego bezpieczeństwa w Europie, cieszy się poparciem całego społeczeństwa. Dotyczy to także w pełni aspektu niemieckiego, naszej polityki przyjaźni i podtrzymywania sił i znaczenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz wysuwanych przez nas warunków normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-84.8" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Mimo, że mówimy od paru lat o procesach odprężeniowych w Europie, sytuacja europejska jest jeszcze bardzo skomplikowana i daleka od jednoznacznego kierunku rozwojowego. Wskazują choćby na to decyzje ostatniej konferencji brukselskiej Paktu Atlantyckiego, przyśpieszające wyścig zbrojeń oraz wypowiedź sekretarza generalnego NATO — p. Brosio. Z drugiej jednak strony trend odprężeniowy w Europie ze strony społeczeństw i wielu rządów jest wyraźny. Jest to niewątpliwie zasługa konsekwentnej polityki obozu socjalistycznego, a także inicjatyw polskiej polityki zagranicznej. Trendowi odprężeniowemu sprzyja w ostatnich trzech latach polityka Francji generała de Gaulle'a, która wyszła z układów militarnych Paktu Atlantyckiego.</u>
+ <u xml:id="u-84.9" who="#PoselMakowskiJanusz">Tendencje odprężeniowe są jednak hamowane przez politykę rządu w Bonn, który mimo przyjęcia początkowo przez rząd wielkiej koalicji, utworzonej 1 grudnia roku ubiegłego, innego słownika, w dalszym ciągu działa przeciw uregulowaniu jakiegokolwiek konkretnego zagadnienia. Stawia on sprzeciwy wobec projektu traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, nie uznaje granic powstałych w wyniku klęski III Rzeszy i Układu Poczdamskiego, nie uznaje istnienia Niemieckiej Republiki Demokratycznej, nie rezygnuje z dążenia do posiadania broni nuklearnej, nie godzi się na żadne realne kroki w zakresie Stopniowego rozbrojenia, popiera hece rewizjonistyczne tak zwanych ziomkostw, toleruje działalność neonazistowską.</u>
+ <u xml:id="u-84.10" who="#PoselMakowskiJanusz">Dodajmy też, że polityka kierownictwa polskiego i polityka radziecka sparaliżowały w ostatnim okresie wszelkie kiesingerowskie próby dzielenia krajów socjalistycznych i rozbiły nadzieje na sukcesy tak zwanej polityki zmiękczania obozu socjalistycznego. Nie dopuściły też do izolowania Niemieckiej Republiki Demokratycznej i to jest istotne.</u>
+ <u xml:id="u-84.11" who="#PoselMakowskiJanusz">Odprężenie bowiem w Europie, ograniczające się jedynie do tak zwanych gładkich słówek, nie poparte żadnymi konkretnymi układami i usunięciem źródeł ewentualnych niebezpieczeństw nie prowadzi do trwałego pokoju, może być ono także zagrożone przez politykę amerykańską. Wojna wietnamska, kładąca się ponurym cieniem nad całym światem, zablokowała możliwości globalnych rozwiązań pokojowych w skali światowej i stale grozi niebezpieczeństwem katastrofy. Ujawniła ona jednak kryzys polityki z pozycji siły i na odcinku europejskim przyczyniła się do przyśpieszenia wśród niektórych społeczeństw i rządów zrozumienia konieczności usamodzielnienia się. Jednakże polityka amerykańska stosowanej obecnie tak zwanej selektywnej koegzystencji, co obejmuje Europę, nie ułatwia rozmów i konkretnych rozwiązań, a grozi w każdej chwili nawrotem zimnej wojny. Mowa prezydenta Johnsona z 7 października ubiegłego roku, w której stanął on teoretycznie na gruncie tezy krajów socjalistycznych i Francji, że najpierw odprężenie i bezpieczeństwo w Europie, a potem dopiero można mówić o rozwiązaniu problemu niemieckiego — nie wyeliminowała niestety dalszych amerykańskich prób polityki z pozycji siły w Europie. Po sławach nie nastąpiły czyny.</u>
+ <u xml:id="u-84.12" who="#PoselMakowskiJanusz">Społeczeństwo polskie bardzo dobrze rozumie i popiera naszą politykę stawiającą warunki niezbędne dla trwałego bezpieczeństwa w Europie i w tym kontekście również warunki normalizacji stosunków między Polską a NRF. Otóż jeżeli celem jest stały system bezpieczeństwa europejskiego, to jego warunkiem podstawowym musi być uznanie przez wszystkich trwałości terytorialnego status quo w Europie, a NRF musi uznać granice, uznać istnienie NRD, i tym samym wyrzec się roszczeń do wyłącznego reprezentowania narodu niemieckiego, oraz wyrzec się roszczeń do broni nuklearnej. Istniejąca równowaga sił, opierająca się na wzajemnym zagrożeniu, powinna być zastępowana systemem gwarancji przy stopniowym redukowaniu potencjału militarnego obu stron aż do likwidacji bloków wojskowych włącznie, co proponowała już deklaracja bukareszteńska krajów socjalistycznych z lata 1966 r. Towarzyszyć temu powinien również rozwój współpracy na wszystkich polach między krajami wschodu i zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-84.13" who="#PoselMakowskiJanusz">Innej drogi nie ma. Nieuznawanie status quo i nierealizowanie sukcesywne konkretnych rozwiązań sprawy bezpieczeństwa, które w różnych formach proponowała i proponuje Polska, prowadzić musi ponownie do stanu napięć, zimnej wojny czy nawet katastrofy. Liczenie na jakąś próbę polityki z pozycji siły nie może dać w Europie żadnych rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-84.14" who="#PoselMakowskiJanusz">Chciałbym tu jeszcze dodać, o czym mówił także Premier Cyrankiewicz 1 września roku ubiegłego, że społeczeństwo polskie dostrzega wypowiedzi i odwagę tych intelektualistów, publicystów, związkowców, niektórych kół ewangelickich oraz ostatnio także nielicznych, niestety, kół katolickich z NRF, które realnie patrzą na sytuację i sprawy bezpieczeństwa europejskiego oraz chcą prawdziwej normalizacji stosunków z Polską i krajami socjalistycznymi. Na marginesie projektu jakiegoś memorandum katolickiego z NRF, o czym już mówiono dziś z tej wysokiej trybuny, chciałbym jednak podkreślić, że dziwna to taktyka, mogąca nawet budzić podejrzenia. Pisze się o tym memorandum i zapowiada je ze strony autorów, a sam tekst nie ukazuje się, co stwarza jedynie możliwość nacisków z kół zimnowojennych. Jestem za dyskusjami, także na płaszczyźnie wyznaniowej, z realnie i uczciwie myślącymi przedstawicielami różnych kół społecznych z NRF, ale musi się to odbywać z naszej strony na bazie zasad polityki polskiej, które ustala rząd. Zasady te starałem się przed chwilą streścić i wskazywałem na ich pełne poparcie przez społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-84.15" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Omawiając pokrótce z tej wysokiej trybuny istotne dla Polski problemy międzynarodowe, chciałbym jeszcze poruszyć niektóre zagadnienia dotyczące stanowiska Stolicy Apostolskiej i polityki Watykanu na arenie międzynarodowej. Stanowisko to ma wielkie znaczenie moralne i polityczne przez swój wpływ na setki milionów katolików i chrześcijan, a także na całą opinię światową i jest — zdaje się — w tym zakresie w pełni doceniane przez kierownictwo krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-84.16" who="#PoselMakowskiJanusz">Papież i Stolica Apostolska od czasów pontyfikatu Jana XXIII angażuje się — co znajduje wyraz w wielu dokumentach i wypowiedziach oficjalnych od drugiej połowy 1961 r.— coraz mocniej na rzecz walki o pokój i współistnienie, przeciw kolonializmowi i neokolonializmowi, na rzecz walki z głodem i nędzą oraz uciskiem społecznym, na rzecz wszechstronnej realizacji zasad sprawiedliwości społecznej w stosunkach międzyludzkich i w stosunkach międzynarodowych. Towarzyszy temu ewolucja i zmiana postawy wobec świata współczesnego kościoła i episkopatów krajowych wielu państw, ewolucja stale postępująca, choć realizowana nie bez oporów i trudności — Nie ma tu czasu, aby cytować dziesiątki dokumentów i wypowiedzi, w zakresie których Paweł VI jest kontynuatorem Jana XXIII. Jego zwrot użyty po raz pierwszy w grudniu 1965 r. w czasie przemówienia w Organizacji Narodów Zjednoczonych — „nowym mianem pokoju jest rozwój” stanowi zasadniczy motyw encykliki — „Populorum Progressio” i chęci zaangażowania katolików na rzecz postępu społecznego na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-84.17" who="#PoselMakowskiJanusz">Trzeba też wskazać z tej wysokiej trybuny na jeszcze jedno świeższe zjawisko. Na przemiany zachodzące w postawie niektórych kół katolickich wielu krajów, które znajdują się na pierwszej linii walki rewolucyjnej o przeobrażenia społeczne. Dotyczy to naj jaskrawiej Hiszpanii i większości krajów południowej Ameryki, a także niektórych krajów afrykańskich. Nie chodzi już tylko o część duchowieństwa i katolików świeckich, działających na terenie robotniczym i współpracujących z komunistami, ale i o część hierarchii, że wskażę tu na część biskupów brazylijskich oraz na list 17 biskupów trzeciego świata z końca września bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-84.18" who="#PoselMakowskiJanusz">Oto dwa fragmenty z tego listu: — „...Proletariat ludzkości jest eksploatowany przez państwa bogate i zagrożony w swej egzystencji przez tych, którzy uzurpują sobie prawo wydawania sądów o innych z tytułu swego bogactwa i potęgi...” A drugi fragment: — „...Kościół może akceptować, a nawet pragnąć rewolucji, które służą sprawiedliwości...” Nowe stanowisko kościoła i zachodzące przeobrażenia w katolicyzmie światowym są zauważane przez kierownictwo krajów socjalistycznych i kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Już 12 czerwca 1962 r. Władysław Gomułka kwitował pozytywnie wypowiedzi Jana XXIII.</u>
+ <u xml:id="u-84.19" who="#PoselMakowskiJanusz">W dniu 25 kwietnia roku bieżącego Władysław Gomułka przemawiając na Zjeździe europejskich partii komunistycznych i robotniczych w Karlovych Varach powiedział — — „Potwierdzają to zmiany zachodzące w łonie kościoła katolickiego, czego wyrazem są nowe tendencje w Watykanie na rzecz pokojowych rozwiązań zapoczątkowanych za pontyfikatu Jana XXIII. Aczkolwiek ostatnia encyklika papieska — „Populorum Progressio” zawiera szereg tez, z którymi my, jako komuniści nie możemy się zgodzić, to jednak stanowi ona postęp w rozwoju społecznej doktryny kościoła katolickiego i stwarza dogodną płaszczyznę współdziałania między komunistami i katolikami, dla zapewnienia ludzkości chleba, bezpieczeństwa i pokoju”.</u>
+ <u xml:id="u-84.20" who="#PoselMakowskiJanusz">W rezolucji z tej doniosłej narady w Karlovych Varach czytaliśmy po raz pierwszy w historii apel otwarty do chrześcijan: — „Zwracamy się do sił chrześcijańskich, do katolików i protestantów, do wierzących wszystkich wyznań, którzy w religijnych przekonaniach znajdują motywację dla swych dążeń ku pokojowi i sprawiedliwości społecznej”.</u>
+ <u xml:id="u-84.21" who="#PoselMakowskiJanusz">Na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poświęconym problemom ideologicznym, Zenon Kliszko w dniu 16 maja br. w referacie wygłoszonym w imieniu Biura Politycznego powiedział między innymi: — „Zmiany te znalazły swój dobitny wyraz w encyklikach Jana XXIII: — „Mater et Magistra” i — „Pacem in terris”, w soborowej konstytucji — „O Kościele w świecie współczesnym”, a zwłaszcza w ostatniej encyklice Pawła VI — — „Populorum Progressio”. A dalej: „Stanowisko w sprawach społecznych, wyrażone w encyklikach ostatnich papieży, oznacza częściową akceptację poglądów od dawna już głoszonych przez postępowe i pokojowe siły na świecie”.</u>
+ <u xml:id="u-84.22" who="#PoselMakowskiJanusz">Obok wielu wypowiedzi wskazujących na możliwość współistnienia i ułożenia stosunków między kościołem a światem socjalistycznym mamy i dwa dokumenty noszące charakter układów. Mam na myśli częściowe uregulowanie stosunków podpisane między Węgrami a Stolicą Apostolską w Budapeszcie 15 grudnia 1964 r. oraz między Jugosławią a Stolicą Apostolską w Belgradzie w dniu 25 czerwca 1966 r. Ten ostatni układ został połączony z wymianą nieoficjalnych przedstawicieli dyplomatycznych. Do zawarcia obu układów doszło przy współudziale krajowych hierarchii kościoła.</u>
+ <u xml:id="u-84.23" who="#PoselMakowskiJanusz">Wskazując na przeobrażenia w kościele katolickim i omawiając pokojowe i konstruktywne działanie Stolicy Apostolskiej w zakresie zagadnień międzynarodowych, zbieżne w tym zakresie z polityką polską i obozu socjalistycznego, zmierzam do podkreślenia możliwości — w odczuciu wielu kół ludzi wierzących w Polsce — szukania rozwiązań i kontaktów na tej linii, możliwości ustalenia właściwych form stosunków między PRL a Watykanem, niezależnie od trwających jeszcze trudności w stosunkach między kościołem a państwem w Polsce. Dodać jednak tu trzeba, że najlepsza nawet polityka Watykanu nie może zastąpić właściwej postawy kierownictwa Episkopatu w Polsce, które powinno tylko poprzez akceptację ustroju szukać i umacniać pozycję kościoła, zabezpieczającą mu swobodne pełnienie jego misji duszpasterskiej.</u>
+ <u xml:id="u-84.24" who="#PoselMakowskiJanusz">Mówiąc o relacjach między Polską a Watykanem nie sposób, niestety, pominąć sprawy bardzo bolesnej dla społeczeństwa polskiego, a leżącej całkowicie w sferze jurysdykcji kościoła i Watykanu. Chodzi o nie uregulowany status i granice diecezji kościelnych zachodnich i północnych z wyjątkiem Gdańska.</u>
+ <u xml:id="u-84.25" who="#PoselMakowskiJanusz">W ciągu 22 lat czterokrotnie zmieniały się formy administracji kościelnej na tych ziemiach. Nie będę opisywał ich historii, lecz przypomnę, że według prawa kanonicznego polska administracja kościelna ma do dziś na tych ziemiach charakter prowizoryczny. Nie zmieniła tego prowizorium decyzja Stolicy Apostolskiej z maja br., powierzająca opiekę nad milionami polskich katolików administratorom apostolskim, rezydującym we Wrocławiu, Gorzowie, Opolu i Olsztynie. Ta czwarta zmiana powojenna nie stanowi aktu stabilizacji. Przywróciła ona po prostu pierwsze prowizorium, ustanowione na tych ziemiach jeszcze przez kardynała Hlonda w sierpniu 1945 r.</u>
+ <u xml:id="u-84.26" who="#PoselMakowskiJanusz">Pod względem prawa kanonicznego jedna trzecia Polski należy formalnie do wschodnioniemieckich prowincji kościelnych”. Na teren Dolnego Śląska wchodzą również dwie enklawy diecezji czechosłowackich — Pragi i Ołomuńca. Wikariusze kapitulni archidiecezji wrocławskiej, diecezji warmińskiej i prałatury pilskiej do dziś dnia — „legalnie” urzędują na terenie Niemiec, a diecezja berlińska sięga według prawa kanonicznego aż po Słupsk, 120 km w głąb Polski. Polscy biskupi rezydujący we Wrocławiu, Opolu, Gorzowie i Olsztynie wykonują na tych ziemiach jedynie jurysdykcję tymczasową. Trudno się w tych warunkach dziwić opinii nie tylko ludzi wierzących w Polsce, domagającej się likwidacji tymczasowości, o co zresztą od dawna podejmują również bezskuteczne starania biskupi polscy.</u>
+ <u xml:id="u-84.27" who="#PoselMakowskiJanusz">Czekanie na traktat pokojowy, którego nie ma jeszcze po 22 latach i o którym nie wiadomo kiedy w ogóle będzie podpisany, nie sprzyja polityce pokoju i stabilności sytuacji w Europie, co przecież leży w ogólnej linii pokojowej działalności Watykanu.</u>
+ <u xml:id="u-84.28" who="#PoselMakowskiJanusz">Wskazać można na jeszcze jedną możliwość, która częściowo pozostaje w rękach biskupów polskich. W uchwalonym na Soborze dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów czytamy — — „Co się tyczy granic diecezji to Sobór postanawia, aby jak najprędzej, o ile tego wymaga dobro dusz, poddano je roztropnie należytej rewizji”.</u>
+ <u xml:id="u-84.29" who="#PoselMakowskiJanusz">Do tego zalecenia dekret soborowy podaje taką wyraźną wskazówkę — — „Gdy zachodzi tego potrzeba, należy brać pod uwagę granice państwowe, a także szczególne okoliczności osób i miejsca, jakimi są względy psychologiczne, ekonomiczne, geograficzne i historyczne”.</u>
+ <u xml:id="u-84.30" who="#PoselMakowskiJanusz">Czyż jest na świecie miejsce, gdzie wyraźniej niż na pograniczu polsko-niemieckim występują — „szczególne okoliczności psychologiczne i historyczne”? Czyż istnieje inne miejsce w Europie, gdzie należałoby brać pod uwagę — „granice państwowe”?</u>
+ <u xml:id="u-84.31" who="#PoselMakowskiJanusz">Sądzę, że uregulowanie tego zagadnienia, jak i podjęcie prób rozwiązania w jakiejś formie stosunków między Polską a Watykanem, mogłyby być czynnikiem ułatwiającym znalezienie trwałego modus vivendi między kościołem i państwem w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-84.32" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! Na zakończenie podkreślam, że polska polityka zagraniczna jest tylko jedną z dziedzin, w których realizuje się trafna koncepcja naszej obecnej państwowości, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jej ustroju, realizuje się jedność narodu.</u>
+ <u xml:id="u-84.33" who="#PoselMakowskiJanusz">Nie mogąc poruszyć tu z braku czasu innych zagadnień, pragnę jedynie oświadczyć, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przyjęciem planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1968 w przedłożeniu rządowym z poprawkami przedstawionymi przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz za udzieleniem rządowi absolutorium za rok 1966.</u>
+ <u xml:id="u-84.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Walendowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Rolnictwo w roku bieżącym osiągnęło dalszy wzrost produkcji mimo niezbyt sprzyjających warunków atmosferycznych w niektórych rejonach kraju. Produkcja roślinna, jak i zwierzęca kształtuje się na poziomie wyższym niż w roku poprzednim.</u>
+ <u xml:id="u-86.1" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Pragnę skupić swoją uwagę na tym, jak sektor gospodarki wielkotowarowej realizuje zadania i jakie rysują się uwagi na temat realizacji Narodowego Planu Gospodarczego przez państwowe gospodarstwa rolne, którym wyznaczono zwiększone zadania wobec ogólnych potrzeb i ich funkcji usługowej w stosunku do zadań całego naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-86.2" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Państwowe gospodarstwa rolne, gospodarujące na około 13,4% gruntów ornych, osiągają coraz wyższy poziom w produkcji globalnej i towarowej, co ilustrują następujące dane: udział w skupie zbóż wzrósł do 36%, w skupie buraków — do 11%, w skupie żywca wołowego — do 19%, w skupie mleka — do 21%, w Stosunku do skupu globalnego.</u>
+ <u xml:id="u-86.3" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Jak wynika z projektu NPG na rok 1968 i podstawowych założeń na 1969 r., to wielko-towarowym gospodarstwom rolnym wyznaczono większe zadania niż dla całości rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-86.4" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Z ustalonych zadań PGR coraz lepiej się wywiązują. Można w związku z tym sądzić, że PGR wywiążą się ze zwiększonych zadań NPG na rok 1968 i założonych na rok 1969. Przeobrażenia, jakie przechodzą nasze PGR, korzystnie wpłynęły na zwiększenie produkcji i poprawienie ich rentowności. Pozytywnym kierunkiem zmian jest łączenie poszczególnych gospodarstw w duże przedsiębiorstwa rolne, grupujące większą ilość gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-86.5" who="#PoselWalendowskiStanislaw">W latach 1961—1967 zmniejszyła się ilość przedsiębiorstw podległych wojewódzkim zjednoczeniom PGR z 4.972 w 1961 r. do 3.852 w 1967 r. Obszar przypadający przeciętnie na jedno przedsiębiorstwo zwiększał się z 477 ha do 664 ha w tych samych latach. Coraz bardziej wiodącym ogniwem stają się wielkie przedsiębiorstwa PGR, w których osiąga się wysoką produkcję na podstawie specjalizacji i nowoczesnej technologii produkcji oraz stałego wzrostu rentowności.</u>
+ <u xml:id="u-86.6" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wzrost produkcji w państwowych gospodarstwach rolnych był między innymi możliwy w wyniku systematycznego poprawiania warunków pracy załóg pracowniczych i podnoszenia kwalifikacji kadry inżynieryjno-technicznej i ogółu pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-86.7" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Niewątpliwym osiągnięciem jest to, że w PGR odgrywa coraz większą rolę samorząd i kadra inżynieryjno-techniczna. Stały dopływ młodych absolwentów szkół rolniczych spowodował, że odsetek kadr kierowniczych w PGR z wyższym wykształceniem wzrósł do 25%, natomiast ze średnim — do 42%.</u>
+ <u xml:id="u-86.8" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Doskonalony system podnoszenia kwalifikacji załóg pozwolił na rozwinięcie różnorakich form szkolenia. Aktualnie zdobywa tytuły kwalifikacyjne 30.100 robotników, co jest prognozą dobrą, bowiem ten czynnik zadecyduje o dalszym wzroście produkcji i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-86.9" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Z materiałów, którymi dysponuje Ministerstwo Rolnictwa wynika, że wartość produkcji końcowej netto, przypadająca na jednego zatrudnionego w PGR wzrosła do 41.500 zł, uzyskując wskaźnik wzrostu wynoszący 54% w stosunku do 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-86.10" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Pragnę zwrócić uwagę, że PGR wielu wojewódzkich zjednoczeń za rok gospodarczy 1967—1968 osiągnęły bardzo dobre wyniki. Tak na przykład: w województwie opolskim plony czterech zbóż wyniosły średnio 24,6 q na 1 ha, w woj. wrocławskim plony wzrosły do 23,9 q na 1 ha, w woj. szczecińskim — 23,1 q na 1 ha oraz w woj. poznańskim do 23 q z 1 ha. Pozwoliło to przekroczyć zadania określone uchwałą Rady Ministrów w zakresie towarowej produkcji zbóż ze zbiorów 1967 r. o 14,6%, uzyskując sumę dostaw zbóż dla państwa w wysokości 1.408 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-86.11" who="#PoselWalendowskiStanislaw">IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR postawiło przed rolnictwem, w tym i przed państwowymi gospodarstwami rolnymi — zadania dalszej intensyfikacji produkcji roślinnej, przy czym szczególny wysiłek powinien być położony na powiększenie globalnej i towarowej produkcji zbóż oraz rozwijanie produkcji zwierzęcej, a przede wszystkim chowu bydła.</u>
+ <u xml:id="u-86.12" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Miernikiem udziału w rozwiązywaniu problemu zbożowo-paszowego, musi być nie tylko towarowość brutto, ale towarowość zbóż netto.</u>
+ <u xml:id="u-86.13" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt NPG na 1968 r. uwzględnia dalsze zwiększenie środków dla PGR w wysokości przekraczającej sumę 8 mld zł. Wzrost nakładów inwestycyjnych oraz środków na usprzętowienie gospodarstw państwowych pozwala sądzić, że sektor ten będzie odgrywał coraz większą rolę w produkcji i towarowości zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-86.14" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Państwowe gospodarstwa rolne planują zwiększyć powierzchnię zasiewów w stosunku do 1967 r. o około 47 tys. ha, zaś udział w strukturze zasiewów zwiększy się do 48,3% wobec 46,6% w 1967 r. Uważam, że należałoby dążyć do zwiększenia udziału zbóż w strukturze zasiewów do 50%. Rzecz jasna — tego zadania nie da się wykonać metodą administracyjną.</u>
+ <u xml:id="u-86.15" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Zwiększenie plonów z jednostki uprawy jest w okresie gdy importujemy zboże głównym i podstawowym miernikiem ekonomicznej racji działania w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-86.16" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Rezerwy są stosunkowo duże w gospodarstwach osiągających już wysokie zbiory, a potencjalne tam, gdzie zbiera się poniżej średniej danego rejonu. Rezerwy należy uruchamiać przez stosowanie lepszej agrotechniki, wyższego nawożenia mineralnego, przechodzenie na dobrych glebach na wyłączną uprawę pszenicy i jęczmienia, zwłaszcza ozimego, bowiem jak wykazują doświadczenia ostatnich lat plony tych zbóż są przeciętnie wyższe o 2—5 q na ha w stosunku do plonów żyta, owsa, a nawet jęczmienia jarego.</u>
+ <u xml:id="u-86.17" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Za w pełni uzasadnione uważam dalsze zmniejszanie areału upraw roślin pastewnych w plonie głównym, gdyż procent ich w strukturze zasiewów jest wysoki i niczym nieuzasadniony, mimo zmniejszenia go z 29,5% w 1967 r. do 28,3% w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-86.18" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Jedną z przyczyn utrzymywania wysokiego udziału roślin pastewnych w strukturze jest ekstensywna gospodarka na trwałych użytkach zielonych, a więc słaba agrotechnika i niskie nawożenie łąk i pastwisk, w wyniku czego uzyskujemy niskie plony siana i zielonej masy z jednostki powierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-86.19" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Zwiększenie bazy paszowej w gospodarstwach wielkotowarowych do rozmiarów zapewniających wysoką produkcyjność zwierząt gospodarskich, należy osiągnąć również przez dalsze rozszerzenie upraw roślin pastewnych poza plonem głównym, szersze stosowanie i upowszechnienie kiszenia i suszenia ziemniaków przy równoczesnym podnoszeniu wydajności roślin pastewnych z jednostki powierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-86.20" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Państwowe gospodarstwa rolne, jak i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, w najbliższej przyszłości będą musiały w pełni racjonalnie zagospodarować grunty Państwowego Funduszu Ziemi. PGR w ostatnich latach zagospodarowały 351,400 ha gruntów, a rolnicze spółdzielnie produkcyjne — 150.400 ha. W poznańskim województwie, które reprezentuję, w ostatnich latach zagospodarowano 75 tys. ha gruntów, z tego państwowe gospodarstwa rolne — 50 tys. ha, a rolnicze spółdzielnie produkcyjne — 25 tys. ha. Ustalony przez rady narodowe program zakłada zagospodarowanie przez PGR w 1968 r. dalszych 60 tys. ha gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi, a w 1969 r. około 90 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-86.21" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Znaczne możliwości w tym zakresie mają również rolnicze spółdzielnie produkcyjne. W związku z tym proponuję, by PGR i rolniczym spółdzielniom produkcyjnym przekazywać w zagospodarowanie większe kompleksy gruntów scalonych.</u>
+ <u xml:id="u-86.22" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Słuszny jest postulat aktywu PGR i spółdzielni produkcyjnych, by przeprowadzać komasację gruntów w tych PGR i spółdzielniach, których powierzchnia podzielona jest na większą ilość działek i poprzecinana jest gruntami chłopskimi. Szybkie uregulowanie tego problemu ma szczególne znaczenie tam, gdzie mamy do czynienia ze słabymi gospodarstwami PGR. Uważam, że konieczna jest większa troska i pomoc ze strony resortu i zjednoczeń dla tej grupy gospodarstw, by w okresie najbliższych trzech lat podciągnąć je do poziomu gospodarstw przodujących.</u>
+ <u xml:id="u-86.23" who="#PoselWalendowskiStanislaw">W związku z tym konieczne jest zabezpieczenie pełnej realizacji postanowień zawartych w uchwale IX Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a dotyczących PGR, oraz wniosków z III Krajowej Narady Państwowych Gospodarstw Rolnych. Z materiałów, którymi dysponuje sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wynika, że zjednoczenia budownictwa rolniczego skoncentrowały głównie swój potencjał produkcyjny na robotach inwestycyjnych wyższego rzędu. Stąd zachodzi konieczność tworzenia brygad remontowo-budowlanych, które przejmą wykonanie bieżących i kapitalnych remontów oraz drobnych inwestycji w sektorze uspołecznionym.</u>
+ <u xml:id="u-86.24" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Dla brygad, które wykonały w 1967 r. roboty wartości 754 mln zł konieczne jest jednak lepsze usprzętowienie, zaopatrzenie w betoniarki, przenośniki taśmowe, żurawiki budowlane oraz poprawienie zaopatrzenia w materiały takie, jak drewno, eternit, cement itp.</u>
+ <u xml:id="u-86.25" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Planujemy w nadchodzących 2 latach oddać załogom państwowych gospodarstw rolnych 53.200 izb mieszkalnych. Realizacja tego zadania mieć będzie zasadnicze znaczenie w wykonywaniu zadań, jakie państwowym gospodarstwom rolnym wyznacza Narodowy Plan Gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-86.26" who="#PoselWalendowskiStanislaw">Poprawa (warunków socjalno-bytowych załóg PGR wpłynie korzystnie na zainteresowanie dalszym wzrostem produkcji i wydajności pracy oraz szybkim uruchomieniem rezerw tkwiących w poszczególnych gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-86.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Barbara Pstrągowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#PoselPstragowskaBarbara">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu i budżetu na 1968 rok stwarza warunki do polepszenia pracy we wszystkich typach szkolnictwa oraz zapewnia możliwość rozwoju środków masowego przekazu kultury, a szczególnie w środowisku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-88.1" who="#PoselPstragowskaBarbara">W ostatnich latach ulega systematycznej poprawie poziom kadr nauczycielskich. Wzrasta liczba nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, a odsetek ich przekroczył 50% ogółu nauczycieli szkół podstawowych. Wzrasta także poważnie w wyniku reformy szkolnej i przebudowy sieci szkolnej liczba szkół wysoko zorganizowanych o 6 i więcej nauczycielach. Podkreślając to osiągnięcie, pragnę zwrócić uwagę, że wśród szkół 8-klasowych na wsi jeszcze ponad 30% to szkoły o 4 i 5 nauczycielach, a uczęszcza do nich około 15% dzieci. Szkoły te nie mogą mieć niezbędnej liczby specjalistów do nauczania poszczególnych przedmiotów (a nawet grup przedmiotów) w klasach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-88.2" who="#PoselPstragowskaBarbara">Potwierdzeniem występujących trudności kadrowych w szkolnictwie są następujące fakty: na przykład w pow. mławskim, w moim okręgu wyborczym, na 496 nauczycieli jest wprawdzie poważna liczba, bo 229 nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami (co stanowi 46,1%), jednak liczba ich nadal jest niewystarczająca, gdyż rozmieszczenie tych nauczycieli jest bardzo nierównomierne.</u>
+ <u xml:id="u-88.3" who="#PoselPstragowskaBarbara">W pow. mławskim na 54 szkoły 8-klasowe na wsi, 4 szkoły nie mają ani jednego nauczyciela z dodatkowymi kwalifikacjami, 15 szkół 8-klasowych ma zaledwie po jednym nauczycielu z dodatkowymi kwalifikacjami, 21 szkół po dwóch nauczycieli, a tylko 9 szkół ma pełną obsadę nauczycieli do nauczania poszczególnych przedmiotów w klasach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-88.4" who="#PoselPstragowskaBarbara">Trzeba stwierdzić, że Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz terenowe władze szkolne dążą do bardziej prawidłowego rozmieszczania nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami z uwzględnieniem potrzeb mniejszych osiedli i wsi, napotykają jednak trudności, wynikające z braku mieszkań, i nie zawsze dostatecznej troski rad narodowych o warunki bytowe nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-88.5" who="#PoselPstragowskaBarbara">Aby przyciągnąć na wieś nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, rady narodowe i społeczeństwo powinny stworzyć im lepsze warunki życia, zapewnić mieszkanie, niewielką działkę ziemi, przywóz opału itp. Władze szkolne natomiast powinny w szerszym zakresie korzystać z obowiązującego obecnie przepisu prawnego, pozwalającego przyznać specjalne dodatki do uposażenia dla wysoko kwalifikowanych i dobrze pracujących nauczycieli. Wprawdzie dodatek ten wynosi tylko 200 zł miesięcznie, ale nawet i w tej wysokości może on stanowić zachętę dla nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami do podjęcia pracy w 8-klasowych szkołach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-88.6" who="#PoselPstragowskaBarbara">W miarę podnoszenia poziomu kulturalnego wzrasta zapotrzebowanie na wsi na kształcenie się w szkołach ponad podstawowych. Młodzież pozostająca i zatrudniona w rolnictwie ma możliwość dogodnego kontynuowania dalszej nauki w szkołach przysposobienia rolniczego. Szkoły te nie mają jednak dotychczas odpowiednio wysokiej rangi i autorytetu w środowisku wiejskim. Zadaniem głównym jest umocnienie pozycji, roli i poziomu szkół przysposobienia rolniczego, poprawienie warunków lokalowych i polepszenie obsady kadr nauczycielskich, szczególnie z zakresu szkolenia zawodu. Umocnienie pozycji szkół przysposobienia rolniczego wiąże się z potrzebą zaspokojenia aspiracji młodzieży wiejskiej w dziedzinie zdobywania wyższego poziomu wykształcenia oraz z problemem unowocześniania naszego rolnictwa, z postępem i wzrostem produkcji rolnej, zwłaszcza w warunkach wielkiego przyrostu nowoczesnych środków produkcji: nawozów, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych, mechanizacji itp. Do umocnienia autorytetu szkół przysposobienia rolniczego na wsi przyczynia się tworzenie pełnych szkół średnich dla absolwentów SPR. Rolę tę spełniają technika rolnicze, oparte na podbudowie programowej SPR. Z pełną aprobatą należy odnieść się również do zamierzeń Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zorganizowania z początkiem przyszłego roku szkolnego trzyletnich liceów ogólnokształcących korespondencyjnych dla absolwentów SPR. Dzięki technikom rolniczym i projektowanym liceom ogólnokształcącym, opartych na podbudowie programowej SPR, młodzież pozostająca na wsi i pracująca w rolnictwie będzie miała możliwość zaspokojenia swoich aspiracji w dziedzinie zdobycia pełnego średniego wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-88.7" who="#PoselPstragowskaBarbara">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach trwałymi ośrodkami pracy oświatowej, kulturalno-rozrywkowej i propagandowo-wychowawczej na wsi okazały się także klubokawiarnie. Kilkuletni okres ich działalności utwierdza nas w przekonaniu o trafności wyboru tego modelu placówki. Kluby na wsi osiągnęły już liczbę ponad 7 tys. Oznacza to, że co czwarta wieś ma placówkę klubową. Dzięki klubom powstała na wsi sieć punktów sprzedaży gazet i książek oraz innych artykułów użytku kulturalnego. Należy z uznaniem podkreślić akcję łączenia punktów bibliotecznych z klubami, oczywiście tam, gdzie istnieją ku temu warunki, ponieważ przy szerokim asortymencie czasopism sprzyja ona rozwojowi czytelnictwa. Poważną pozycję w działalności klubów powinna zajmować praca polityczno-wychowawcza i oświatowa poprzez organizowanie spotkań, kursów, odczytów, wykładów itp. Naczelne miejsce w pracy klubów powinien zająć amatorski ruch artystyczny.</u>
+ <u xml:id="u-88.8" who="#PoselPstragowskaBarbara">Sam lokal, choćby najlepiej urządzony, nie rozwiąże jednak problemu życia kulturalnego, nie rozwiąże go też sprzedawczyni. Konieczny jest dopływ kwalifikowanych kadr działaczy kulturalnych ze szkół artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-88.9" who="#PoselPstragowskaBarbara">Tymczasem w szkołach łych jest niewiele ponad 5% dzieci chłopskich. Fakt ten niepokoi nas. Postuluję, aby Ministerstwo Kultury i Sztuki zrobiło wszystko, aby skład socjalny uczniów szkół artystycznych poprawić.</u>
+ <u xml:id="u-88.10" who="#PoselPstragowskaBarbara">Kluby pracują z różnym powodzeniem. Główną przyczyną tego stanu jest ciasnota pomieszczeń, słaby poziom kadr, brak koordynacji w działalności, w treści pracy kulturalno-oświatowej tej placówki. Odpowiedzialnymi za koordynację całokształtu pracy kulturalno-oświatowej w klubach powinny być rady klubów, przy współpracy z aktywem kół ZMW, z kołami gospodyń wiejskich, ze szkołą i partiami politycznymi działającymi na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-88.11" who="#PoselPstragowskaBarbara">Biorąc pod uwagę trudności, z jakimi borykają się kluby, należy wyrazić głębokie przekonanie o słuszności organizowania gromadzkich ośrodków kultury. Podyktowane jest to koniecznością koordynacji pracy i gospodarki finansowej wiejskich placówek kultury oraz zapewnienia im systematycznej opieki i pomocy. Rozwój sieci placówek kultury na wsi, ich działalność w dużej mierze są uzależnione old polityki rad narodowych, od tego, czy mają opracowany plan perspektywiczny rozwoju kultury w każdej gromadzie oparty na skoordynowanej działalności lokalnych instytucji, organizacji i zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-88.12" who="#PoselPstragowskaBarbara">Z ponad 20 milionów książek zgromadzonych w 6 tys. bibliotek gromadzkich i filiach oraz w 27 tys. punktów bibliotecznych korzysta prawie 3 miliony czytelników, którzy dokonują w ciągu roku 43 miliony wypożyczeń. Dopływ nowości wydawniczych do bibliotek gromadzkich jest za mały w stosunku do istniejących potrzeb. Za mała jest ilość książek z literatury pięknej, odczuwa się dotkliwy brak lektur, encyklopedii, słowników.</u>
+ <u xml:id="u-88.13" who="#PoselPstragowskaBarbara">Mówiąc o znaczeniu bibliotek, ich pracy, uważam, że opracowanie ustawy o bibliotekach przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, na którą tak długo czekamy, wiele spraw by uregulowało i w dużej mierze praca potoczyłaby się lepiej.</u>
+ <u xml:id="u-88.14" who="#PoselPstragowskaBarbara">Duży wpływ na kształtowanie się postaw i zainteresowań człowieka ma kino. Na wsi zajmuje ono w dalszym ciągu istotne miejsce w upowszechnianiu kultury — i poza radiem, jest to środek popularny, zwłaszcza wśród młodzieży. O atrakcyjności kina świadczy nadal duża frekwencja widzów, mimo że liczba miejsc z każdym rokiem maleje na skutek zaniedbania modernizacji sal. Plan na lata 1966—1970 w minimalnym stopniu przewiduje fundusze na budowę i modernizację kin wiejskich. Zachodzi potrzeba, aby zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 1967 r. w sprawie zasad i trybu sprzedaży oraz cen biletów wstępu do kin rzeczywiście wpłynęło na frekwencję, a podwyżki cen biletów przyczyniły się istotnie do modernizacji samych kin. Mówiąc o tym zarządzeniu, nie sposób nie zaakcentować krytycznych uwag wyborców w moim okręgu na temat zlikwidowania biletów ulgowych w kinach ruchomych, z których korzystała młodzież szkolna.</u>
+ <u xml:id="u-88.15" who="#PoselPstragowskaBarbara">Radio i telewizja, obok filmu, stają się najbardziej dominującymi środkami upowszechniania kultury. W 1966 r. nastąpił wzrost liczby telewizorów do 2.540 tys. Mimo to, tylko 18% ogółu telewizorów jest na wsi. To bardzo mało. Wypływa to ze zbyt wysokiej ceny aparatów, jak również małej ilości punktów naprawczych. Uważam, że trudną sytuację w naprawie radia i telewizora rozwiązałyby ruchome punkty naprawcze oraz — co jest w pełni realne — organizowanie punktów naprawczych w sklepach sprzedających radioodbiorniki i telewizory. Jest rzeczą niemożliwą, by naprawę telewizorów na wsi przerzucił ZURiT tylko na GS, gdyż brak fachowców oraz części zamiennych sytuację tę jeszcze pogorszyłby.</u>
+ <u xml:id="u-88.16" who="#PoselPstragowskaBarbara">Komisja Kultury i Sztuki z niepokojem przyjęła wiadomość, że Ministerstwo Łączności zamierza, czy też już dokonało operacji przerzutu odbioru prenumeraty od listonoszy na gminne spółdzielnie. Byłaby to zła decyzja. Tradycją jest, że listonosze przyjmują prenumeratę i przynoszą gazety i listy. Sądzimy, że obywatel Minister Łączności skoryguje swoje stanowisko w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-88.17" who="#PoselPstragowskaBarbara">Wysoka Izbo! Dalszy rozwój kultury budzi coraz więcej zainteresowania w naszym kraju. Dowodem tego był Kongres Kultury, którego rocznicę Obchodzimy. Tym zagadnieniem zajmowało się VIII Plenum KC PZPR i VI Plenum NK ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-88.18" who="#PoselPstragowskaBarbara">Wysokie uświadomienie polityczne, wyższy poziom wiedzy i kultury na wsi, to lepsze wykonanie założeń produkcyjnych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-88.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Krauss.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#PoselKraussStanislaw">Wysoki Sejmie! Moje wystąpienie w obecnej debacie parlamentarnej chciałbym poświęcić jednemu z ważnych ogniw gospodarki żywnościowej, a mianowicie przemysłowi spożywczemu, który wspólnie z rolnictwem ponosi odpowiedzialność za prawidłowe i zdrowe wyżywienie naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-90.1" who="#PoselKraussStanislaw">Przemysł ten da je blisko 1/5 ogólnej produkcji przemysłowej i zatrudnia 12% w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych w przemyśle. W naszych budżetach rodzinnych wydatki na artykuły żywnościowe, przetworzone i nie przetworzone, sięgają około 45%. W okresie dwudziestu kilku lat władzy ludowej w Polsce przemysł spożywczy, mimo szeregu trudności, ograniczeń i innych potrzeb, rozwinął się bardzo poważnie. Zostały stworzone nowe, nie znane przed wojną, względnie zostały rozbudowane takie jego branże, jak przemysł paszowy, mleczarski, owocowo-warzywny, jajczarsko-drobiarski, chłodniczy czy koncentratów spożywczych. Uruchomiono produkcję wielu nowych, cennych produktów. Obecnie, fabryczna przemysłowa produkcja artykułów spożywczych jest 5-krotnie wyższa niż w 1938 r.</u>
+ <u xml:id="u-90.2" who="#PoselKraussStanislaw">Osiągnięcia te nie mogą nas jednak zadowalać. Rozwój naszego społeczeństwa i zmiany jego struktury, a w szczególności uprzemysłowienie kraju oraz wzrost liczby i odsetka ludności miejskiej, stawiają i stale stawiać będą na porządku dziennym przed przemysłem spożywczym coraz to nowe trudne zadania nie tylko ilościowe, ale przede wszystkim jakościowe — W ten sposób przemysł spożywczy jest ważnym obiektem, a jednocześnie istotnym instrumentem naszej polityki rolnej. Rolnictwu, sensu stricto, poświęcili swoje przemówienia w obecnej debacie sejmowej inni obywatele posłowie. Ja pragnę zatrzymać się nad problematyką przemysłu spożywczego na tle jego powiązań zarówno z rolnictwem, jak i z rynkiem wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-90.3" who="#PoselKraussStanislaw">Już uchwały IV Zjazdu PZPR podkreśliły, że — „dalsza intensyfikacja rolnictwa wiąże się ściśle z rozbudową bazy produkcyjnej przemysłu rolno-spożywczego, którego rozwój powinien wyprzedzać wzrost produkcji rolniczej”. Te stwierdzenia, powtórzone w materiałach IX Plenum KC, są nadal aktualne. Dziś już nie trzeba — tak jak to było w przeszłości — przekonywać nikogo, że przemysł spożywczy jako odbiorca surowców rolnych wywiera zarazem aktywny wpływ na rozwój produkcji rolnej i staje się jej współorganizatorem. Dlatego w całokształcie polityki rolnej coraz większe znaczenie ma rozwijanie wraz z rolnictwem przemysłu spożywczego i stałe doskonalenie Odbioru rosnącej produkcji towarowej rolnictwa. Sprawny odbiór surowców rolnych, techniczne dozbrojenie i unowocześnienie punktów skupu i odbioru, to zadania numer jeden przemysłu spożywczego. Zagadnienie to jest często przedmiotem słusznej i uzasadnionej krytyki producentów-rolników, dostawców surowców rolnych. O ile dawniej trzeba było wyszukiwać metody i sposoby znacznego zwiększenia limitów inwestycyjnych na te cele, to obecnie główną sprawą jest terminowe przygotowanie właściwej dokumentacji oraz zapewnienie możliwości wykonawczych przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe. Szczególnie dotyczy to w tym okresie przemysłu mleczarskiego. Zdaję sobie sprawę z faktu, iż drobne na ogół i rozproszone inwestycje przemysłu spożywczego nie są atrakcyjne dla przedsiębiorstw wykonawczych, niemniej jednak uważam, że muszą się znaleźć środki lub bodźce, które by obecny niezadowalający stan zmieniły na lepsze. Chodzi mi przy tym głównie o punkty skupu i odbioru oraz o magazyny, elewatory, chłodnie składowe, a więc o odcinek skupu, obrotu i magazynowania, stanowiący pierwszą linię kontaktu z towarową produkcją rolniczą.</u>
+ <u xml:id="u-90.4" who="#PoselKraussStanislaw">Jest to sprawa tym bardziej ważna, jeżeli uwzględnimy metodykę opracowywania planów w rolnictwie. Przyjmując słusznie za podstawę średnią 4-letnią, jesteśmy świadkami tego, iż w poszczególnych asortymentach, rejonach kraju czy okresach roku faktyczna realizacja może i będzie się odchylać od średniej 4-letniej, przy czym odchylenia te częstokroć mogą być bardzo znaczne. I wówczas przemysł spożywczy staje — najczęściej w sposób nagły i nieoczekiwany — przed koniecznością zagospodarowania dodatkowych znacznych ilości surowców rolnych. Do tego są potrzebne racjonalne, odpowiednie rezerwy mocy produkcyjnych i magazynowych w przemyśle spożywczym. Nasza polityka inwestycyjna powinna uwzględnić ten postulat i powyższe założenie, o ile nie chcemy dopuścić do marnotrawstwa i strat surowców rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-90.5" who="#PoselKraussStanislaw">Drugim, obok rolnictwa, ważnym partnerem przemysłu spożywczego jest rynek zbytu wyrobów i przetworów spożywczych. Główną i zgodnie z założeniami planu na lata 1968 i 1969 rosnącą rolę odgrywa tutaj rynek wewnętrzny, natomiast znaczenie eksportu żywności maleje zarówno pod względem relatywnym, jak i absolutnym. Na rynku wewnętrznym przemysł spożywczy ma współuczestniczyć z rolnictwem i handlem wewnętrznym w realizacji trudnego, ale ogromnie ważnego zadania, to jest prawidłowego wyżywienia społeczeństwa. Problem ten ma wiele różnych aspektów, na które chciałbym pokrótce skierować uwagę Wysokiego Sejmu. Pierwszym czynnikiem jest ilość produkcji artykułów spożywczych i jej wzrost. Dawniej aktualne hasło ilościowego wzrostu produkcji prawie wszystkich wyrobów dziś straciło swoją ostrość i zostało zastąpione przez zadanie wzrostu produkcji artykułów potrzebnych na rynku i cieszących się popytem.</u>
+ <u xml:id="u-90.6" who="#PoselKraussStanislaw">Stąd wywodzi się problem udoskonalania i unowocześniania asortymentu produkcji i poprawy jej jakości. Właściwa jakość produktów spożywczych oznacza nie tylko prawidłowe przeprowadzenie obowiązującego procesu technologicznego, lecz wybór i rozwijanie takich metod przetwórstwa, które gwarantują uzyskanie produktu o cechach technologicznych, prawidłowych z punktu widzenia zdrowia i wyżywienia ludności. Dobrze wiemy, że jeszcze dużo jest w tej dziedzinie do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-90.7" who="#PoselKraussStanislaw">Plan na 1968 r. zakłada umiarkowany, około 2-procentowy wzrost produkcji w przemyśle spożywczym. Wydaje się, iż można i należy stworzyć warunki do osiągnięcia wyższego tempa faktycznej realizacji planu. Jedną z dróg stanowić może i powinno dalsze usprawnienie współpracy handlu i przemysłu spożywczego oraz lepsza organizacja zaopatrzenia, głównie małych miast i osiedli. W tych małych miastach i osiedlach wybór asortymentu sprzedawanych artykułów spożywczych nie jest wielki, a jednocześnie niektóre fabryki przemysłu spożywczego nie realizują w pełni swych planów produkcji z uwagi na tak zwane trudności w zbycie. Uważam i postuluję, by 1968 r. wykorzystać w resortach handlu wewnętrznego oraz przemysłu spożywczego i skupu dla dalszego zacieśnienia współpracy oraz dla ulepszenia i unowocześnienia organizacji handlu artykułami spożywczymi z uwzględnieniem tej bogatej, ważnej i trudnej problematyki w układzie branżowym i terytorialnym.</u>
+ <u xml:id="u-90.8" who="#PoselKraussStanislaw">Wysoki Sejmie! Jako poseł od kilku kadencji uważnie śledzę rozwój przemysłu spożywczego, jego osiągnięcia i sukcesy, a także niepowodzenia i braki. Jestem dostatecznie głęboko przekonany faktami, iż osiągnięć jest w tej dziedzinie znacznie więcej niż niepowodzeń. Z drugiej jednak strony potrzeby społeczne i wymagania pod adresem gospodarki żywnościowej stale i dynamicznie rosną.</u>
+ <u xml:id="u-90.9" who="#PoselKraussStanislaw">Uchwalany obecnie plan na 1968 rok — łącznie z dokonaną już realizacją zadań lat 1966 i 1967 — oznacza osiągnięcie i przekroczenie półmetka obecnej pięciolatki. Niech mi więc będzie wolno przy tej okazji przypomnieć, że w odniesieniu do poprzednich planów 5-letnich (1956—1960 oraz 1961—1965) trzeba było jeszcze doraźnie podejmować uchwały i dezyderaty dla zabezpieczenia rozwoju przemysłu spożywczego. Teraz przekonanie o konieczności równoległego rozwoju rolnictwa i przemysłu spożywczego, a nawet o potrzebie szybszego, wyprzedzającego rozwoju przemysłu spożywczego, jest powszechne i ugruntowane. W tym kierunku jalsno zmierza projekt planu na rok 1968 i założeń na 1969 rok, który stawia trudne zadania jakościowe przed przemysłem spożywczym, ale jednocześnie przewiduje odpowiednie środki na miarę tych zadań. Tę szansę w latach 1968 i 1969 trzeba wykorzystać dla dalszego roziwo-ju i unowocześnienia naszego przemysłu spożywczego — w powiązaniu z zadaniami rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-90.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Kamila Kurowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#PoselKurowskaKamila">Wysoki Sejmie! Drugi rok pracują szkoły podstawowe w naszym kraju według nowych programów nauczania, zmienionych podręczników, na podstawie nowych zasad organizacyjnych — słowem realizują reformę szkolnictwa podstawowego, uchwaloną przez Sejm w lipcu 1961 r., a poprzedzoną postanowieniami VII Plenum KC PZPR w styczniu 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-92.1" who="#PoselKurowskaKamila">Swoje rozważania oprę na spostrzeżeniach jednego powiatu i jednego województwa, a mianowicie powiatu Maków Mazowiecki woj. warszawskie. Te właśnie tereny najlepiej zmam, a zachodzące tu procesy związane z reformą oświaty są typowe, jak sądzę, dla wszystkich szkół podstawowych, powiatów i województw. Reforma, jak wiadomo, przebiega w trzech zasadniczych płaszczyznach:</u>
+ <u xml:id="u-92.2" who="#PoselKurowskaKamila">1)reforma programów i podręczników;</u>
+ <u xml:id="u-92.3" who="#PoselKurowskaKamila">2)reforma form i metod nauczania, 3)reforma organizacji szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-92.4" who="#PoselKurowskaKamila">Te trzy dziedziny łączą się ze sobą, nawzajem przenikają i warunkują i stosuję ten podział tylko dlatego, aby uporządkować spostrzeżenia i nasuwające się wnioski. Na układ i treść programów nauczania przeciętny nauczyciel nie ma wielkiego wpływu. Opinie praktyków są zgodne, że tym razem w programie została zachowana równowaga między poszczególnymi grupami przedmiotów: humanistycznymi, matematyczno-przyrodniczymi i artystyczno-technicznymi. Zgłaszane zastrzeżenia są dyskusyjne i za wcześnie na wyciąganie wniosków ogólnych. Program nosi podtytuł „tymczasowy”, a więc może być ulepszany i uzupełniany. Podręczniki szkolne są estetyczniejsze, trwalsze i bardziej niż poprzednie użyteczne przy realizacji programu. Spełniają wymogi podstawowej pomocy naukowej dla ucznia i nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-92.5" who="#PoselKurowskaKamila">Opinie praktyków zarówno nauczycieli, jak i pracowników administracji szkolnej, są zgodne co do tego, że program i podręczniki pomagają realizować cele socjalistycznej szkoły w zakresie: kształtowania podstaw naukowego poglądu na świat, wychowania w duchu socjalistycznej moralności i socjalistycznych zasad współżycia społecznego, w duchu umiłowania ludowej ojczyzny, pokoju, sprawiedliwości społecznej i braterstwa z ludźmi pracy wszystkich krajów, kształtowania przekonania o społecznej, ekonomiczniej i moralnej wyższości socjalistycznego ustroju społecznego nad ustrojem kapitalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-92.6" who="#PoselKurowskaKamila">Realizacja celów socjalistycznej szkoły, zawartych w programie nauczania, zależy w decydującej mierze od nauczyciela, od jego osobistego zaangażowania, od tego, jak jest przygotowany do pracy zarówno pod względem rzeczowym, jak i metodycznym. W woj. warszawskim bilans kadry nauczycielskiej ulega z roku na rok wyraźnej poprawie. W roku szkolnym 1965/66 dodatkowe, powyżej średniego pedagogicznego — wykształcenie posiadało 39,2% ogółu zatrudnionych nauczycieli, w roku bieżącym już 54%. Dokształca się zaocznie 19% nauczycieli. Jeszcze wyraźniejsze zmiany zaszły w tym czasie w powiecie makowskim. W roku szkolnym 1965/66 tylko 36,6% nauczycieli w tym powiecie posiadało dodatkowe kwalifikacje, a obecnie 58%.</u>
+ <u xml:id="u-92.7" who="#PoselKurowskaKamila">Najtrudniej jest o specjalistów do szkół o 4 i 5 nauczycielach, najczęściej położonych z dala od szlaków komunikacyjnych, w wioskach bez światła elektrycznego, słowem w szkołach posiadających najtrudniejsze warunki pracy. Efekty lepszego przygotowania nauczycieli do pełnienia swych funkcji widoczne są w rezultatach ich pracy — średnia sprawność kształcenia w szkolnictwie podstawowym w roku szkolnym 1964/65 wynosiła w województwie warszawskim 62,9%, a w roku szkolnym 1966/67 sprawność wzrosła do 63,9%.</u>
+ <u xml:id="u-92.8" who="#PoselKurowskaKamila">Wielka odnowa szkolnictwa — to przede wszystkim unowocześnienie metod nauczania. Unowocześnieniu metod nauczania sprzyjają: dobrze przygotowana kadra nauczycielska, która te metody stosuje, pomoce naukowe, bez których nowoczesnych metod stosować nie można oraz odpowiednie pomieszczenie dostosowane do wymogów nowoczesnego nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-92.9" who="#PoselKurowskaKamila">Idea postępu pedagogicznego zatacza coraz szersze kręgi i obejmuje setki szkół i tysiące nauczycieli. Od jej powszechności zależą wyniki walki o jakość pracy szkoły. W woj. warszawskim w bieżącym roku nadano ruchowi postępu pedagogicznego formy zorganizowane. Dorobek szkół przedstawiony na powiatowych wystawach postępu pedagogicznego był bardzo bogaty, interesujący, twórczy i przeszedł najczęściej oczekiwania inicjatorów wystaw, to znaczy wydziałów oświaty i ośrodków metodycznych. Na wystawach eksponowano głównie nowatorskie środki dydaktyczne, materiały i prace nauczycieli, przygotowane według własnych, twórczych pomysłów, mające istotne znaczenie dla postępu pedagogicznego. Wystawy powiatowe były jednocześnie formą eliminacji eksponatów na wystawę wojewódzką, która zostanie zorganizowana w przyszłym roku. Aktualnie pracuje się nad upowszechnieniem dorobku wystaw postępu pedagogicznego.</u>
+ <u xml:id="u-92.10" who="#PoselKurowskaKamila">Za racjonalizację i nowatorstwo w innych działach gospodarki narodowej przyznaje się premię, w oświacie nie — z braku funduszów. Pomoce naukowe projektowane i wykonywane przez nauczycieli mogą być tylko cennym uzupełnieniem tego, co szkoły zakupują w — „Cezaś”.</u>
+ <u xml:id="u-92.11" who="#PoselKurowskaKamila">Realizacja kredytów na sprzęt i pomoce naukowe w województwie warszawskim według oceny Prezydium (Wojewódzkiej Rady Narodowej przebiega w zasadzie rytmicznie. Kredyty te są jednak zbyt szczupłe wobec potrzeb. Sytuację łagodzi przyznawana województwu z budżetu centralnego kwota 16 min zł rocznie na tak zwaną politechnizację, z czego na potrzeby szkolnictwa podstawowego przeznaczono 12 mln zł. Przy najsprawiedliwszym podziale powyższej kwoty tylko na szkoły 8-letnie, każda z nich otrzymałaby zaledwie około 7 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-92.12" who="#PoselKurowskaKamila">Nad wypracowaniem nowych metod nauczania i wychowania pracują szkoły eksperymentalne, eksperymentujące i wiodące. Działalność szkół wiodących przyśpiesza proces przyswajania przez szkoły nowoczesnych metod nauczania, przyśpiesza więc wprowadzenie w życie reformy szkolnictwa. Władze administracyjne szkolnictwa muszą jednak dokonać jeszcze poważnego wysiłku, aby w coraz to nowych szkołach stwarzać warunki do tego, by szkoła mogła być wiodąca. Chodzi tu głównie o dobór wysoko kwalifikowanej kadry pedagogicznej i wyposażenie szkół w nowoczesny sprzęt i pomoce naukowe, nawet kosztem innych szkół.</u>
+ <u xml:id="u-92.13" who="#PoselKurowskaKamila">Wszystkie szkoły odczuwają poważny brak nauczycieli do nauczania języków obcych, chemii, fizyki i wychowania muzycznego. W powiecie makowskim, na przykład ani jedna szkoła podstawowa nie prowadzi, poza językiem rosyjskim, nauki języków obcych. Brak specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-92.14" who="#PoselKurowskaKamila">Na zaspokojenie potrzeb 8-klasowych szkół podstawowych brakuje w województwie warszawskim 1.375 izb lekcyjnych, a w projekcie planu i budżetu województwa przewiduje się zmniejszenie nakładów inwestycyjnych o 5,5% w stosunku do planu wykonania 1967 r. Zmniejszenie to będzie miało duży wpływ na sytuację lokalową szkół, w szczególności w powiatach północno-wschodnich, takich jak Maków Mazowiecki, na który w latach 1939— 1945 spadło więcej bomb niż powiat liczy mieszkańców, na skutek czego 20 szkół mieści się jeszcze w barakach lub izbach wynajętych.</u>
+ <u xml:id="u-92.15" who="#PoselKurowskaKamila">Na przykład szkoła w Drążdżewie, gdzie obecnie pracuję, mieści się w budynku dawnego spichrza, prócz tego korzysta z czterech izb wynajętych na wsi. Budowa nowej szkoły zaplanowana jest dopiero na 1969 r., a aktualna sytuacja — wyjątkowo trudna — wymaga koniecznie przesunięcia budowy tej szkoły na 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-92.16" who="#PoselKurowskaKamila">Jeszcze trudniejsza jest sytuacja mieszkaniowa nauczycieli. Nakreślone zadania na lata 1968—1969, łącznie ze środkami Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów, pozwolą uzyskać w województwie 9.800 izb mieszkalnych. Efekty znaczne, ale niedobór wyniesie jeszcze około 4 tys. izb. To znaczy, że około 3 tys. rodzin nauczycielskich mieszkać będzie w izbach wynajętych, najczęściej nie odpowiadających elementarnym wymogom. Dodać trzeba, że realizacja kredytów Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów na budowę mieszkań nauczycielskich systemem gospodarczym jest utrudniona z uwagi na stanowisko banku, który finansuje tego rodzaju budowy do kwoty 350 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-92.17" who="#PoselKurowskaKamila">W sumie realizacja reformy szkolnej, głównie dzięki ogromnemu wysiłkowi nauczycieli i administracji szkolnej, przebiega dobrze. Efekty byłyby jednak znaczniejsze, gdyby na oświatę, szczególnie na inwestycje, można było, stosownie do otrzymanych środków, uzyskać moc przerobową przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-92.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Hubert Okwieka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-94">
+ <u xml:id="u-94.0" who="#PoselOkwiekaHubert">Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć kilka problemów dotyczących melioracji. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wśród wielu czynników umożliwiających rozwój produkcji rolniczej zasadnicze miejsce przypada melioracjom rolnym.</u>
+ <u xml:id="u-94.1" who="#PoselOkwiekaHubert">Doceniając wagę i znaczenie melioracji, państwo przeznacza coraz to wyższe środki na ten cel. Na przykład w bieżącym planie 5-letnim nakłady na inwestycje melioracyjne są o 70% wyższe w porównaniu do nakładów poniesionych w latach 1961—1965. W rocznym planie inwestycyjnym na rok 1968 przeznacza się na inwestycje melioracyjne około 4 mld zł. Mimo przeznaczenia w ostatnim okresie bardzo wysokich środków na meliorację na koniec bieżącego roku potrzeby melioracji będą zaspokojone na gruntach ornych w 56%, a na łąkach i pastwiskach — w 60%.</u>
+ <u xml:id="u-94.2" who="#PoselOkwiekaHubert">O celowości nakładów na meliorację świadczą uzyskiwane coraz to wyższe plony zarówno na gruntach ornych, jak i na użytkach zielonych. Nie wszędzie jednak w ślad za melioracją postępowała intensyfikacja produkcji na obiektach zmeliorowanych, a zwłaszcza na użytkach zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-94.3" who="#PoselOkwiekaHubert">Plony poniżej średnich występują w 9 województwach, a mianowicie: w białostockim, gdańskim, koszalińskim, olsztyńskim, opolskim, rzeszowskim, szczecińskim, wrocławskim i zielonogórskim. Łączny areał zmeliorowanych łąk w tych województwach wynosi 1 mln ha. Jeśliby w tych województwach osiągnąć plony w wysokości średnich, to uzyskalibyśmy dodatkowo 680 ty s. ton siana, co pozwoliłoby wyżywić około 130 tys. sztuk krów średniomlecznych. Gdyby natomiast osiągnąć we wszystkich województwach ze zmeliorowanych łąk plony odpowiadające najwyższemu osiągniętemu w roku 1966 w skali województwa, to wówczas przyrost siana wyniósłby 2,8 min ton, co pozwoliłoby wyżywić około 560 tys. sztuk krów średniomlecznych.</u>
+ <u xml:id="u-94.4" who="#PoselOkwiekaHubert">Tak dużych rozpiętości w plonach na areale o uregulowanych stosunkach wodnych nie można tłumaczyć różnicami w opadach i innymi zjawiskami klimatycznymi. Tkwią one przede wszystkim w zróżnicowanym poziomie gospodarowania, niedbałej konserwacji urządzeń oraz w niedocenianiu tej niezwykle poważnej i taniej rezerwy pasz.</u>
+ <u xml:id="u-94.5" who="#PoselOkwiekaHubert">W latach 1965—1967 nastąpił wyraźny wzrost plonów siana z łąk kośnych dzięki nawożeniu mineralnemu.</u>
+ <u xml:id="u-94.6" who="#PoselOkwiekaHubert">Gospodarka na pastwiskach, których jest przecież około 2 mln ha, jest jeszcze bardzo prymitywna, co rzutuje na zaniżanie efektywności melioracji.</u>
+ <u xml:id="u-94.7" who="#PoselOkwiekaHubert">Zmeliorowanie tych znacznych areałów łąk i pastwisk wymagało poważnych nakładów państwa, którego udział w całości kosztów, stosownie do ustawy o popieraniu melioracji, wynosi około 80%. Z tego też względu konieczne jest dokonanie zasadniczych zmian w poziomie gospodarowania na tym obszarze.</u>
+ <u xml:id="u-94.8" who="#PoselOkwiekaHubert">Mimo stałego wzrostu potencjału przerobowego przedsiębiorstw melioracyjnych, wykonywanie robót jest przewlekłe, powoduje wyłączenie na wiele miesięcy użytków rolnych z produkcji lub straty w plonach. Skrócenie cykli budowy ma istotny wpływ nie tylko na obniżenie kosztów wykonawstwa, lecz przede wszystkim na przyśpieszenie wzrostu produkcji rolnej na tych terenach. Dla zwiększenia efektywności inwestycji melioracyjnych konieczne jest równoczesne wykonywanie inwestycji towarzyszących.</u>
+ <u xml:id="u-94.9" who="#PoselOkwiekaHubert">Należy zwrócić uwagę, że mimo wzrastającej liczby przedsiębiorstw zajmujących się wykonywaniem robót konserwacyjnych oraz spółek wodnych w dalszym ciągu na wielu jeszcze obiektach wybudowane urządzenia melioracyjne ulegają szybkiej dekapitalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.10" who="#PoselOkwiekaHubert">Dużo na tym odcinku ma do zrobienia służba agromelioracyjna, wykazująca w swojej działalności jeszcze sporo braków. Nadal jeszcze niewystarczające środki przeznacza się na cele konserwacyjne. Na przykład w 1968 r. z powodu braku środków finansowych i corocznego wzrostu kosztów, nie wszystkie obiekty będą objęte konserwacją. Ponadto, mimo stałego rozwoju spółek wodnych, ich działalność obejmuje tylko 59% zmeliorowanych użytków zielonych, przy czym znaczny procent spółek nie przejawia dostatecznej działalności statutowej.</u>
+ <u xml:id="u-94.11" who="#PoselOkwiekaHubert">Zwraca również uwagę sposób wykorzystania nakładów inwestycyjnych na budowę wodomistrzówek. Obiekty te przeznaczone dla terenowej służby agromelioracyjnej zostały w wielu wypadkach zlokalizowane w obrębie miast — z dala od kompleksów zmeliorowanych. Poza tym obiekty te zamieszkują często pracownicy spoza służby melioracyjnej liniowej. Na przykład według danych Najwyższej Izby Kontroli, w województwach lubelskim i olsztyńskim wybudowano w miastach powiatowych 46 wodomistrzówek, które tylko w około 22% zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-94.12" who="#PoselOkwiekaHubert">Również nieodpowiedni jest poziom wykształcenia kadry agromeliorantów. Jeszcze zbyt wielu wśród nich — to ludzie o wykształceniu podstawowym. Pomimo stosunkowo niezłych zarobków, nie potrafiono podnieść kwalifikacji tej podstawowej kadry, której powierza się eksploatację majątku o wartości dziesiątków miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-94.13" who="#PoselOkwiekaHubert">Wysoki Sejmie! Reasumując pragnę podkreślić, że zadania, jakie zostały w krótkim moim wystąpieniu nakreślone, mają szanse pełnego wykonania pod warunkiem, że środki finansowe, które przeznaczone są na meliorację, zostaną w pełni i prawidłowo wykorzystane. W związku z tym konieczny jest większy nadzór rad narodowych oraz bardziej prężna i aktywna działalność spółek wodnych oraz współdziałanie kółek rolniczych w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-94.14" who="#PoselOkwiekaHubert">Tak pojęte wykonanie zadań ma pełne uzasadnienie w wytycznych do realizacji uchwał IX Plenum naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-94.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-95">
+ <u xml:id="u-95.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Grzywiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-96">
+ <u xml:id="u-96.0" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Na spotkaniach poselskich z wyborcami, a także na różnych konferencjach czy naradach z wypowiedzi uczestników wynika, że nawet drobne sprawy nie idą w zapomnienie, a z biegiem czasu urastają do problemów i oczekują na rozwiązanie, dając w międzyczasie powód do ich odnawiania. Nierzadko zdarza się, że przez pryzmat tych właśnie drobnych spraw kształtuje się opinia społeczeństwa w ocenie rezultatów gospodarki narodowej i mogą one stanowić przesłonę dla spraw wagi państwowej czy nawet ogólnonarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-96.1" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Produkcja przemysłowych artykułów rynkowych zarówno pod względem ich jakości, jak i zaspokojenia bieżących potrzeb ludności ciągle jeszcze nie spełnia oczekiwanej roli. Wprawdzie plan na 1968 r., jak również założenia do planu na rok 1969 nie pomijają tego ważnego problemu i zakładają już na rok przyszły dalszy wzrost produkcji towarów rynkowych o ponad 5%, ale niestety, nie będzie to jeszcze likwidowało występujących trudności.</u>
+ <u xml:id="u-96.2" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Co składa się na taki stan rzeczy? Zjawiska, o których pragnę tu mówić, na pewno są nam powszechnie znane nie tylko ze spotkań z wyborcami, ale nawet od naszych rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-96.3" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Nie bez przesady można stwierdzić, że pomiędzy konsumentem a producentem istnieje u nas jakaś luka. Jeszcze dużą ilość branż naszego handlu cechuje brak należytego rozeznania społecznego zapotrzebowania na artykuły codziennego użytku i brak analizy rynku.</u>
+ <u xml:id="u-96.4" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Nie sposób w ramach krótkiego wystąpienia dać ocenę całości sytuacji rynkowej i dlatego ograniczę się tylko do niektórych, bardziej zasadniczych branż.</u>
+ <u xml:id="u-96.5" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Dla przykładu podam, że przy wzmagającym się od szeregu lat zapotrzebowaniu na artykuły gospodarstwa domowego Centrala — „Argedu” jeszcze w 1965 r. wydała uzupełniony wykaz asortymentu tych artykułów z zakresu — „1001 drobiazgów” — obejmujący 2.194 pozycje. Należy tu dodać, że wszystkie te wyroby produkowane są w kraju i dostępne są dla handlu. Niestety, w niektórych hurtowniach wojewódzkich — „Argedu” kontrole ujawniły braki przekraczające ponad tysiąc pozycji spośród wymienionych w wykazie.</u>
+ <u xml:id="u-96.6" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Czyżby należało tłumaczyć sobie, że przemysł nie wytwarzał brakujących w hurtowniach artykułów? Bynajmniej. Wspomniana sytuacja wynika z małej operatywności — „Argedu”. Zaniechano zbierania informacji o nowościach rynkowych, brak stałych kontaktów z producentami, co z kolei powoduje brak rozeznania w możliwościach przemysłu i drobnej wytwórczości. Obserwujemy więc pewne skostnienie ważnej branży handlowej. A przecież każdy z tych — „1001 drobiazgów” może ludziom ułatwić życie.</u>
+ <u xml:id="u-96.7" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">W branży odzieżowej sytuacja również nie jest pomyślna, jeśli chodzi o zaspokojenie potrzeb klienta. Wprawdzie w sklepach i magazynach z gotową konfekcją jest tłoczno, ale więcej jest tych, którzy czegoś szukają niż kupujących. Popyt na gustowną i modną konfekcję jest niezaspokojony.</u>
+ <u xml:id="u-96.8" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Dość symptomatyczne są również dane, z których wynika, że obecnie z gotowej konfekcji w naszym kraju korzysta zaledwie 45% ludności. Natomiast w Czechosłowacji w fabryczną odzież ubiera się 65% mieszkańców, a w NRD wskaźnik ten wynosi aż 70%.</u>
+ <u xml:id="u-96.9" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Pełne wieszaki z konfekcją, przy równoczesnym braku wielu asortymentów i dużych trudnościach nabycia tego czego się szuka, wydają się być wystarczającym dowodem, że wciąż jeszcze występuje zjawisko rozmijania się produkcji z popytem. Nawet w sklepach fabrycznych około 20% chętnych do kupna odchodzi z niczym, tylko z braku odpowiednich rozmiarów. Trudno tłumaczyć sobie, że im pełniejsze szafy, tym ostrzejsze kryteria wyboru, ale trudno też winić za to klienta.</u>
+ <u xml:id="u-96.10" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Równocześnie rosnące zapasy są sygnałem, że na odzieżowym rynku dzieją się również jakieś nieprawidłowości. Tak więc rozdźwięk pomiędzy podażą a popytem zamiast maleć — wzrasta. I tutaj klient jest osobistością nierozeznaną. I któż to wie, czy wreszcie handel zamawia a producenci szyją to, o co klientom najbardziej chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-96.11" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Przemysł odzieżowy oferuje średnio 3.500 modeli rocznie. Ale znów pomiędzy ofertą a realiami jest sporo rozbieżności Nie wszystkie modele trafiają ina rynek. Oferta kurczy się już na targach krajowych. Handel chętniej wybiera bowiem wzory pewne, zazwyczaj niewielką ich ilość, ale w dużych seriach, co między innymi także ułatwia dystrybucję rynkową. Również wytwórca nie interesuje się zbytnio zaspokojeniem zróżnicowanych potrzeb odbiorców, gdyż produkcja w długich seriach znacznie obniża koszty. W rezultacie dość urozmaicona pierwotnie kolekcja już po targach prezentuje się gorzej i skromniej. Można zatem stwierdzić, że potrafimy wyprodukować rzeczy atrakcyjne i ładne, ale produkcji takiej nie sprzyjają bodźce ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-96.12" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Duże znaczenie dla lepszego zaopatrzenia ludności w wyroby przemysłu lekkiego będzie miało zwiększenie wartości jego dostaw na rynek w latach 1968—1969, bo około 16%. Jakkolwiek w ostatnich latach przemysł ten poczynił duże postępy, to jednak nadal nie pokrywa w pełni istniejącego zapotrzebowania. Wiemy, jak trudno nieraz nabyć potrzebny rozmiar obuwia czy odzieży, odpowiednie wyposażenie mieszkania, rzecz dobrze wykonaną, nowoczesną. Aby uzyskać w tym względzie poprawę, wzbogacić produkcję, ulepszyć ją, dostosować do wymagań klientów, konieczna jest rozbudowa i modernizacja bazy wytwórczej przemysłu lekkiego. Dlatego też nakłady na ten przemysł w bieżącym planie 5-letnim wzrastają w najszybszym tempie w całej gospodarce, bo aż o 61%.</u>
+ <u xml:id="u-96.13" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Obok niewątpliwych pozytywów, jakie obserwujemy w handlu w stosunku do okresu minionego zarówno pod względem obsługi klienta, jak i zaspokojenia rynku w niektóre artykuły przemysłowe, ciągle jeszcze spotkać się można z ogólnym odczuciem klienta, że nasz handel obrał sobie wygodną drogę postępowania, idąc po tak zwanej linii najmniejszych przeszkód. Świadczą o tym fakty przestawiania się detalu na sprzedaż pozarynkową, brak zainteresowania w prowadzeniu artykułów niskowartościowych, absorbujących powierzchnię składów przysklepowych itp. A przecież handel powinien nastawić się na spełnianie życzeń klienta.</u>
+ <u xml:id="u-96.14" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">V Plenum Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego zajmowało się sprawą poprawy sytuacji rynkowej, a w podjętych uchwałach dano wyraz konieczności inspirowania takich form i metod pracy, które zapewnią poprawę i usprawnią zaspokojenie wzrastającego popytu ludności na artykuły rynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-96.15" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">W planie na 1968 r. Komitet Drobnej Wytwórczości przewiduje wzrost wartości produkcji towarowej o 6%, to jest do kwoty 113.780 mln zł, a na 1969 r. o dalsze 7%, osiągając wartość 121.695 mln zł. Jest to więc poważny, bo wynoszący 28% udział w produkcji globalnej na zaopatrzenie rynku w poszukiwane artykuły przemysłowe. Jeśli tylko będą realizowane kierunki działania, jakie Komitet Drobnej Wytwórczości przyjął na najbliższe lata, w których bardziej wyeksponowana została troska o klienta i jego potrzeby, to możemy przyjąć, że poprawa sytuacji rynkowej stanie się sprawą realną. Na takie zmiany oczekują szerokie rzesze naszego społeczeństwa zainteresowane tym, ażeby rynek wewnętrzny nie przechodził zbyt ostrych perturbacji i trudności.</u>
+ <u xml:id="u-96.16" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Za dosyceniem rynku w przemysłowe artykuły rynkowe przemawiają również wzrastające z każdym rokieta niejako przymusowe oszczędności, z których część powinna być zaangażowana w kupno tych właśnie artykułów. Nie można bowiem dziwić się, że przeciętny obywatel do informacji o wysiłkach i kierunkach działania będzie odnosić się z pewną rezerwą tak długo, dopóki w jego ocenie nie znajdą one praktycznego potwierdzenia w życiu codziennym.</u>
+ <u xml:id="u-96.17" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Właśnie dlatego, że sprawy te są od siebie nawzajem zależne, że się zazębiają i warunkują X Plenum Komitetu Centralnego PZPR rozpatrywało zagadnienia rynkowe kompleksowo.</u>
+ <u xml:id="u-96.18" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Określono też niezbędne działania i środki, aby społeczeństwo nasze znajdowało w sklepach odpowiedni asortyment, gatunek, wzór, abyśmy nie marnowali czasu na wędrówki w poszukiwaniu potrzebnych nam rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-96.19" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Również w przedstawionym nam projekcie budżetu państwa na rok 1968 realizacja założeń planowych została niejako uwarunkowana wprowadzeniem w życie bardziej już szczegółowo opracowanych kierunków działania nastawionych na poprawę zaopatrzenia rynku, stawiając ten problem na czołowym miejscu.</u>
+ <u xml:id="u-96.20" who="#PoselGrzywinskiStanislaw">Podjęty kompleksowy wysiłek w celu wprowadzenia radykalnych zmian w zaopatrzeniu rynku napawa nadzieją, że będzie on skuteczny i spowoduje ustawienie handlu i produkcji artykułów przemysłowych na poziomie odpowiadającym potrzebom i życzeniom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-96.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-97">
+ <u xml:id="u-97.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę. Pierwszym mówcą będzie poseł Zofia Paryżak.</u>
+ <u xml:id="u-97.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-97.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zofia Paryżak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-98">
+ <u xml:id="u-98.0" who="#PoselParyzakZofia">Wysoki Sejmie! O kulturze handlu uspołecznionego, jak i sprawności jego działania decyduje między innymi rozwój i lokalizacja sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej. Na odcinku tym uzyskano w ostatnim okresie widoczne osiągnięcia. Plan roku 1968 zakłada dalszy rozwój sieci detalicznej, której stan na koniec roku 1968 w pionie miejskim i wiejskim wyniesie 116.976 sklepów o powierzchni 7.697,7 tys. m^2^, to znaczy nastąpi wzrost o 2.769 sklepów o powierzchni 384 tys. m^2^. Wzrośnie też sieć drobnodetaliczna o 1.728 jednostek. Plan zakłada ponadto przyrost o 620 zakładów gastronomicznych, czyli stan na koniec 1968 r. wyniesie 16.123 zakłady z 994,4 tys. miejsc konsumpcyjnych. Wzrost usług na 1968 r. osiągnie wskaźnik 105,8 w stosunku do roku 1967. Są to usługi przemysłowe i nieprzemysłowe, obejmujące naprawę sprzętu radiotelewizyjnego, sprzętu gospodarstwa domowego, oftalmiczne, naprawy zegarków i sprzętu fotograficznego. Usługi nieprzemysłowe są to przeważnie dostawy do domu mebli, węgla, mleka itd., sprzedaż towarów na telefoniczne zamówienie, rejestracja pojazdów samochodowych i inne.</u>
+ <u xml:id="u-98.1" who="#PoselParyzakZofia">Ponieważ mimo wzrostu usług globalnie miasteczka i osiedla pozbawione są często punktów usługowych, toteż organizuje się ekipy wyjazdowe do obsługi miejscowości odległych od punktów usługowych. Ekipy takie prowadzi „Foto-Optyka”, — „ZURiT” i — „Eldom”, które zawarły z CRS umowy o organizowanie punktów przyjęć zamówień dla ludności i regularne ich odwiedzanie.</u>
+ <u xml:id="u-98.2" who="#PoselParyzakZofia">Przyrost sieci oparty jest głównie na budownictwie w trybie tak zwanych inwestycji drobnych, realizowanych ze środków własnych przedsiębiorstw oraz lokalach uzyskiwanych z budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-98.3" who="#PoselParyzakZofia">Z analizy planu sieci wynika, że wskaźnik wzrostu powierzchni sklepowej na 1000 mieszkańców wyniesie w 1968 r. 103,5, to znaczy o 8 m^2^ więcej niż w 1967 r., wskaźnik zaś liczby miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych na 1000 mieszkańców wyniesie 104,1.</u>
+ <u xml:id="u-98.4" who="#PoselParyzakZofia">Wzrost powierzchni sklepowej oraz liczby miejsc konsumpcyjnych na 1000 mieszkańców wskazuje, że w 1968 r. nastąpi dalsza poprawa w stopniu gęstości sieci detalicznej, jak i gastronomicznej. Obowiązki inwestorów budownictwa mieszkaniowego w zakresie budowy sieci usług, a więc i handlowej, ustalone uchwałą Rady Ministrów, są nie wykonywane. Nie są wykorzystane możliwości budowy pawilonów wolno stojących, które są wznoszone w przeciągu od 3 do 5 miesięcy, a amortyzują się w ciągu niespełna roku. Dotyczy to również kiosków i straganów.</u>
+ <u xml:id="u-98.5" who="#PoselParyzakZofia">Należy postawić pytanie, jakie kroki podejmie resort, by założone zadania na rok 1968 w zakresie rozwoju sieci detalicznej, gastronomicznej i usługowej były w pełni zrealizowane. Wszak wiemy, jakie są trudności na tym odcinku. Wiemy też, ile pięknych lokali sklepowych i gastronomicznych, kawiarń o nowoczesnym zapleczu i z artystycznym smakiem urządzonych wnętrzach, wybudowano w wielu województwach, wizytowanych przez Komisję Handlu Wewnętrznego, którymi może poszczycić się zarówno handel miejski, jak i wiejski w wielu miastach, miasteczkach i wsiach.</u>
+ <u xml:id="u-98.6" who="#PoselParyzakZofia">Wiemy też, z jaką ogromną troską i ambicją miejscowego aktywu handlowego realizuje się podjęte zadania i ile kłopotów i trudności w czasie realizacji nastręczają sprawy dotyczące wykonawstwa i uzyskania materiałów na budowę, a przede wszystkim znalezienie słownego i w terminie oddającego obiekt do użytku — inwestora.</u>
+ <u xml:id="u-98.7" who="#PoselParyzakZofia">Drugim, jak już mówiłam, źródłem przyrostu sieci handlowej jest uzyskiwanie lokali sklepowych i usługowych z budownictwa mieszkaniowego. I tu nie jest lepsza sytuacja. Od wielu lat są narzekania, że w wielu osiedlach mieszkaniowych nowo wybudowanych lub budujących się brak jest lokali sklepowych, gdyż albo ich inwestor w ogóle nie przewidział, i osiedle pozbawione jest sieci sklepowych, lub też przewidziane sklepy i punkty usługowe oddaje inwestor do użytku z poważnym opóźnieniem. Co mają wówczas robić mieszkańcy takiego osiedla?</u>
+ <u xml:id="u-98.8" who="#PoselParyzakZofia">Zabezpieczenie remontów i modernizacji już istniejącej sieci ma także niemałe znaczenie dla podniesienia poziomu naszych usług handlowych. Wiemy też, że z remontami bywa różnie. Czasem one trwają bardzo długo. Jedno z przedsiębiorstw, na przykład, zamknęło sklep z powodu remontu na 177 dni. Zdarza się, że sklepy i hurtownie są zamykane na długie okresy, na przykład z powodu remanentów. Również jednoosobowa obsada sklepów przysparza wiele kłopotów, bo zwiększa się ilość godzin nieczynnych sklepów z powodu choroby, wyjścia do dyrekcji, przyjęcia towarów itp.</u>
+ <u xml:id="u-98.9" who="#PoselParyzakZofia">W przedsiębiorstwach detalicznych w zbyt wolnym tempie dokonywane są zmiany, dotyczące organizacji pracy w sklepach, mające na celu zwiększenie ich przepustowości, a przez to skrócenie kolejek i wyczekiwań klientów. Na tym cierpi przede wszystkim konsument, bo odległość do drugiego sklepu jest nieraz bardzo duża.</u>
+ <u xml:id="u-98.10" who="#PoselParyzakZofia">Sklep powinien tak długo pracować, jak to wynika z miejscowych warunków i potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-98.11" who="#PoselParyzakZofia">Należy się także przeciwstawiać ciągłemu przebranżawianiu sklepów. W tej dziedzinie obserwujemy niezrozumiałe zjawisko, że jak tylko klienci przyzwyczają się do Sklepu, następuje wtedy nieoczekiwana zmiana. Na miejsce na przykład sklepu spożywczego, mamy sklep muzyczny czy kawiarnię i zaczynają się perturbacje. Konsumenci przyzwyczaili się do dawnego sklepu i jego obsługi — muszą raptem szukać nowych punktów. Rzecz jasna, potrzeba i rozwój sieci handlowej mogą wymagać takich posunięć, określonej modernizacji punktów, pomieszczeń sklepów. Zmiany te jednak powinny być czynione z dużą rozwagą, przy równoczesnym informowaniu klienteli o nowym miejscu zaopatrzenia. Szczególnie ostrożnie należy przebranżawiać sklepy spożywcze.</u>
+ <u xml:id="u-98.12" who="#PoselParyzakZofia">Uderza również nierównomierność rozmieszczenia zakładów gastronomicznych w różnych regionach naszego kraju, nawet przy uwzględnieniu takich czynników, jak struktura zatrudnienia i zamieszkania ludności, przypływ ludności itp.</u>
+ <u xml:id="u-98.13" who="#PoselParyzakZofia">Czy wobec tych krótko tu przedstawionych trudności są podjęte już jakieś kroki koordynujące realizację planu rozwoju sieci z planami inwestycji remontów i zaopatrzenia materiałowego, tak by realizacja planu rozwoju sieci mogła przebiegać bez opóźnień i stosownie do potrzeb mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-98.14" who="#PoselParyzakZofia">Baczniejsze zwrócenie uwagi na zasygnalizowane problemy, szybsze i efektywniejsze ich rozwiązanie — to pilny postulat konsumentów pod adresem rad narodowych, które powinny odpowiadać za maksymalne wykorzystanie powierzchni sklepowej, oraz i pod adresem Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-98.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-99">
+ <u xml:id="u-99.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Depa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-100">
+ <u xml:id="u-100.0" who="#PoselDepaFranciszek">Wysoki Sejmie! Jest sprawą bezsporną, że na -odcinku ochrony pracy człowieka na przestrzeni kilku ostatnich lat, a szczególnie po wejściu w życie ustawy o bhp z dnia 30 marca 1965 r. nastąpiła wyraźna poprawa, lecz proces ten jest jeszcze powolny i niepowszechny. Analiza wypadkowości w resorcie rolnictwa za I półrocze bieżącego roku, w porównaniu do I półrocza roku ubiegłego, wskazuje na tendencję wzrostową. Na przykład, w I półroczu 1966 r. mieliśmy 4.612 wypadków, a w I półroczu bieżącego roku liczba wypadków wzrosła do 5.013.</u>
+ <u xml:id="u-100.1" who="#PoselDepaFranciszek">Wśród wielu czynników mających wpływ na ilość wypadków istotne znaczenie ma ogólny wzrost zatrudnienia, płynność kadr, sezonowość w zatrudnieniu oraz rozpiętość występująca między techniką a znajomością tej techniki przez robotników.</u>
+ <u xml:id="u-100.2" who="#PoselDepaFranciszek">Charakterystyka wypadków wykazuje duże zróżnicowanie przyczyn oraz wskaźników częstości i ciężkości wypadków w poszczególnych pionach resortu. Nie uogólniając całości, trzeba wskazać na zbyt jeszcze słabe oddziaływanie kierownictwa poszczególnych przedsiębiorstw na podnoszenie kultury pracy i likwidację nieodpowiednich metod pracy. Znaczna większość wypadków śmiertelnych powstała na skutek tolerancji nieprawidłowych metod pracy ze strony przełożonych. Wypadki te powstawały w większości przy pracach związanych z transportem i obsługą urządzeń mechanicznych. Wielu wypadków można by uniknąć, gdyby kierownictwo wyciągało bardziej zdecydowane wnioski w związku z powtarzającymi się wypadkami i konsekwentnie reagowało w przypadkach lekceważenia przepisów i lekkomyślnego postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-100.3" who="#PoselDepaFranciszek">Nie pomniejszając aspektu społecznego sprawy, sprawy człowieka, która tu odgrywa główną rolę, nie można również pominąć szkód materialnych. Wspomnę tylko, że na skutek wypadków — utraconych zostało w I półroczu bieżącego roku 127.826 roboczodni. W 1964 r. PZU wypłacił pracownikom w formie odszkodowań 8.152 tys. zł, a zakłady rolne wypłacają rocznie około 5 mln zł tytułem odszkodowań za wypadki zawinione przez te zakłady. Jak z tego widać, jest to zagadnienie, któremu trzeba poświęcić więcej uwagi w codziennym działaniu. Z zadowoleniem można podkreślić, że w trosce o zdrowie człowieka pracy wydatki planowe na te cele ciągle wzrastają, w tym również na odzież ochronną. Jednak według opinii użytkowników odzież ta, na przykład kombinezony, są bardzo niewygodne i nie są na ogół używane. Kombinezony pyłoszczelne często wykonane są z nieodpowiedniego materiału. Maski lub półmaski są w użyciu bardzo uciążliwe, utrudniają pracę, w związku z czym są używane w minimalnym stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-100.4" who="#PoselDepaFranciszek">Biorąc pod uwagę dużą szkodliwość niektórych środków chemicznych dla organizmu ludzkiego, zachodzi potrzeba doskonalenia sposobów produkcji odzieży ochronnej i innego sprzętu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-100.5" who="#PoselDepaFranciszek">Mówiąc o bezpieczeństwie i higienie pracy w rolnictwie, nie można pominąć kółek rolniczych oraz rolnictwa indywidualnego, gdzie sytuacja kształtuje się dużo gorzej. Jeżeli bowiem weźmiemy pod uwagę, że w rolnictwie uspołecznionym mamy już prawie pełne rozwiązania prawno-organizacyjne — jest opieka związków zawodowych, zawodowych i społecznych inspektorów pracy — to wieś tego rodzaju norm prawnych nie posiada. W takiej sytuacji nie mamy pełnego rozeznania nie tylko w ilości wypadków w kółkach rolniczych i gospodarstwach indywidualnych, ale nie mamy także obrazu skutków pośrednich, wynikających bardzo często z nieumiejętnego stosowania środków chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-100.6" who="#PoselDepaFranciszek">Powołany Instytut Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie spełnia pożyteczną rolę. Należałoby mu jednak stworzyć pełne warunki ido prowadzenia szerszych badań w tym kierunku. Do tych prac należałoby również włączyć pozostałe instytuty rolnictwa, a Biuro do Spraw Nauki i Postępu Rolnictwa powinno podjąć koordynację prac naukowo-badawczych w zakresie bezpieczeństwa pracy. Nie czekając jednak na wyniki badań naukowych, trzeba podjąć już dziś działania profilaktyczne w szerszej niż dotychczas mierze. Szerzej niż dotychczas należałoby włączyć do tych prac kółka rolnicze, stojące najbliżej rolnika, rozporządzające tysiącami maszyn i narzędzi rolniczych. Kółka działają na podstawie samorządu społecznego, posiadają własną kadrę dyspozytorów maszyn, mechanizatorów i innych specjalistów. Są to podstawowe czynniki, które upoważniają tę milionową organizację chłopską do zajęcia się bezpieczeństwem i higieną pracy, przynajmniej wśród swoich członków.</u>
+ <u xml:id="u-100.7" who="#PoselDepaFranciszek">Rzecz oczywista, że każde działanie pociąga za sobą i pewne koszty. I tu, rzecz prosta, nie obejdzie się bez przydzielenia określonych środków finansowych dla kółek. Musi przecież istnieć odpowiednia grupa bhp-owców przy wojewódzkich zarządach kółek rolniczych i przy powiatowych zarządach kółek rolniczych, a przede wszystkim na wsi. Nie musi być to aparat duży, kosztowny. Można by na przykład wydzielić określone środki na prowadzenie instruktażu i skutecznej propagandy. Jednym ze źródeł uzyskania tych środków może być określony procent wygospodarowanych nadwyżek finansowych przez kółka rolnicze. Ze środków tych można by stworzyć fundusz na cele bhp, głównie w zakresie instruktażu i szeroko pojętego szkolenia, które jest obecnie niedostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-100.8" who="#PoselDepaFranciszek">Zagadnienie ochrony pracy w rolnictwie powinny wreszcie należycie podjąć rady narodowe. Wydaje się wskazane, by na przykład komisje rolne i porządku publicznego rad narodowych objęły w swych planach pracy tematykę bhp z uwzględnieniem kontroli stanu higieny i warunków pracy w ramach swoich kompetencji.</u>
+ <u xml:id="u-100.9" who="#PoselDepaFranciszek">Celowe byłoby powołanie społecznego doradcy do spraw bhp, który po specjalnym przeszkoleniu sprawowałby nadzór nad przebiegiem prac w gospodarstwach indywidualnych i współdziałałby z komisjami prezydiów gromadzkich rad narodowych w celu podejmowania uchwał w zakresie ochrony pracy.</u>
+ <u xml:id="u-100.10" who="#PoselDepaFranciszek">To wszystko co powiedziałem odnośnie do rad narodowych nie może zwolnić lub pomniejszyć odpowiedzialności resortowej służby rolnej i bhp wszystkich szczebli. Przeciwnie, zobowiązywać musi do większych i zdwojonych wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-100.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-101">
+ <u xml:id="u-101.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Aleksy Nowak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-102">
+ <u xml:id="u-102.0" who="#PoselNowakAleksy">Wysoki Sejmie! W wystąpieniu swym pragnę pokrótce omówić rolę i znaczenie planów gromadzkich, ich specyfikę i trudności wynikające z tej specyfiki oraz środki, które należy przedsięwziąć, by stawały się one coraz lepszym instrumentem gospodarki gromady.</u>
+ <u xml:id="u-102.1" who="#PoselNowakAleksy">Rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny poszczególnych wsi i gromad jest przez plany wiejskie i gromadzkie ściśle związany z całym systemem planowania kraju.</u>
+ <u xml:id="u-102.2" who="#PoselNowakAleksy">Specyfiką planu gromadzkiego jest to, że jego zadania w przeważającej mierze dotyczą indywidualnych gospodarstw rolnych o różnych profilach, których wysiłki powinny być połączone i skierowane na uzyskanie określonych efektów, na wykonanie minimum zadań wynikających z planów państwowych i z programu lokalnego, będącego skutkiem miejscowych przemyśleń, inicjatyw i gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-102.3" who="#PoselNowakAleksy">Prezydia gromadzkich rad narodowych z braku dostatecznej obsady fachowej zarówno przy tworzeniu, jak i przy organizacji planu, opierać się muszą na siłach społecznych nie posiadających dostatecznych kwalifikacji. Nie umniejszając znaczenia tej pomocy oraz udziału organizacji gospodarczych, działających na terenie wsi, znających nieraz bardzo dobrze potrzeby lokalne — pomoc ta zależy jednak od osobistego zaangażowania, które bywa różne, przy tym dają tu o sobie znać niekiedy przeciwstawne partykularne interesy tych czy innych organizacji. Plan gromadzki powinien harmonizować te interesy dla dobra wszystkich. Zagadnienie fachowości kadr prezydiów gromadzkich rad narodowych nie może więc uchodzić naszej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-102.4" who="#PoselNowakAleksy">Z zadowoleniem należy powitać decyzję o powołaniu przy gromadzkich radach narodowych obok agronomów — gromadzkich zootechników, a także referentów rolnych. Domagaliśmy się tego od dawna, ale decyzje te, które powinny być podjęte o parę lat wcześniej, traktować trzeba jako krok wstępny.</u>
+ <u xml:id="u-102.5" who="#PoselNowakAleksy">Plan gromadzki obejmuje wiele zagadnień dotyczących rozwoju rolnictwa i spraw z rozwojem tym związanych.</u>
+ <u xml:id="u-102.6" who="#PoselNowakAleksy">Zarządzeniem nr 21 Komisja Planowania przy Radzie Ministrów z dnia 17 marca 1967 r. wydała instrukcję w sprawie opracowywania rocznych planów gospodarczych gromad i wiejskich programów rozwoju rolnictwa. Instrukcja ta jest niewątpliwie instrumentem pomocnym przy sporządzaniu planów. Określa bowiem dość ściśle sposoby i terminy sporządzania tych planów. Jednakże wciąż zdarzają się przypadki, że w niektórych gromadach plany są tworem agronoma i sekretarza gromadzkiego, a zatwierdzane są przez prezydia i rady narodowe w sposób mechaniczny.</u>
+ <u xml:id="u-102.7" who="#PoselNowakAleksy">A przecież najważniejsza wydaje się sprawa dokładnej znajomości terenu i tych wszystkich danych, które warunkują rozwój produkcji rolnej. Wciąż bowiem powtarzają się skargi, często uzasadnione, na złą klasyfikację gruntów, na nieuwzględnianie tych czy innych warunków zmniejszających produkcję bez winy rolnika itp., na to także, że poszczególne instytucje i przedsiębiorstwa troszczą się przede wszystkim o wykazanie własnych planów w tak zwanym pionie, a niekiedy wcale nie dbają o udzielanie pomocy w rozwiązywaniu konkretnych problemów miejscowych środowisk wiejskich, które same mają często za mało sił, aby zapewnić własny rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-102.8" who="#PoselNowakAleksy">Instytucje i przedsiębiorstwa nie powinny dbać tylko o własne interesy. Rady narodowe, a zwłaszcza ich komisje, organy samorządu spółdzielczego powinny bardziej skutecznie niż dotychczas wykorzystywać swoje uprawnienia w zakresie kontroli działalności przedsiębiorstw i instytucji. Tylko w ten sposób mogą spełnić spoczywające na nich obowiązki wobec ludności.</u>
+ <u xml:id="u-102.9" who="#PoselNowakAleksy">Dokładna znajomość czynników wytwórczych jest gwarancją realności planów. Plan dobry — to plan realny. Ilustruje to przykładem gromada Studzionka w powiecie Pszczyna. Na skutek dobrego planowania zmieniła się struktura zasiewów. Jeżeli w 1961 r. zasiewano 197 ha pszenicy, 253 ha żyta, 220 ha owsa, 208 ha ziemniaków oraz 10 ha warzyw, to obecnie, przy ustalaniu dokładnych danych, zasiewamy pszenicy 257 ha, żyta — 133 ha, owsa — 200 ha, ziemniaków — 180 ha, zaś warzyw — aż 22 ha. Podobna sytuacja jest i w produkcji zwierzęcej. Trzeba tu podkreślić, że art. 11 ust. 4 ustawy budżetowej stanowi dla gromadzkiej rady narodowej poważny bodziec, gdyż na zasadach ustalonych w prawie budżetowym mogą wykorzystywać dla realizacji swych zadań te nadwyżki, które same wygospodarowały. Trzeba jednak stwierdzić, że do tej pory wydatki uzależnione są od stanu rachunku bieżącego. Wiadomo jednak, że pod koniec każdego roku spływają do gromad końcowe limity i dotacje, a powinno się mieć zabezpieczenie kredytowe co najmniej kwartalne, aby móc wykonywać nakreślone zadania.</u>
+ <u xml:id="u-102.10" who="#PoselNowakAleksy">Zgłaszam przeto wniosek, aby jak najszybciej wprowadzić zarządzenie, by na początku roku kalendarzowego bank uruchomił 75% kredytów nakreślonych w planie budżetowym, zaś w IV kwartale dokonać rozliczenia. Jeżeli sprawa ta zostanie dobrze unormowana, wtedy uniknie się wypadków, że pracownicy biura gromadzkiego nie są terminowo wynagradzani albo kierownicy szkół mają kłopoty z pokrywaniem rachunków za remonty szkół czy też zakup materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-102.11" who="#PoselNowakAleksy">Wysoki Sejmie! Budżety gromadzkich rad narodowych są coraz większe, jednakże nie zaspokajają jeszcze potrzeb wsi i gromad.</u>
+ <u xml:id="u-102.12" who="#PoselNowakAleksy">Wykonanie planów gromadzkich zależy przeto przede wszystkim od zaangażowania się takich instytucji, jak kółka rolnicze, spółdzielczość wiejska i indywidualni rolnicy. Zaangażowanie to łączyć jednak trzeba z podwyższeniem kwalifikacji i fachowości w tych instytucjach, bo zarówno kwalifikacje bez zaangażowania, jak zaangażowanie bez kwalifikacji — nie dają pełnych rezultatów. Czynnikiem najbardziej mobilizującym jest przykład dobrej gospodarki i jej efektów i o tym muszą pamiętać gromadzkie rady narodowe w swej działalności, opierając się w dużej mierze na lokalnych siłach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-102.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-103">
+ <u xml:id="u-103.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Macichowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-104">
+ <u xml:id="u-104.0" who="#PoselMacichowskiJozef">Wysoka Izbo! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego oraz budżetu na rok 1968 w części dotyczącej resortu leśnictwa jest wyrazem konsekwentnie realizowanej w naszym kraju kompleksowej, zintegrowanej z przemysłem drzewnym i papierniczym gospodarki leśnej. Nie podejmując się przedstawienia Wysokiej Izbie pełnej analizy zadań tego resortu, ograniczę się do oświetlenia najważniejszych kwestii wyłonionych w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-104.1" who="#PoselMacichowskiJozef">Politykę leśno-drzewną w naszym kraju po drugiej wojnie światowej charakteryzują następujące główne kierunki działania:</u>
+ <u xml:id="u-104.2" who="#PoselMacichowskiJozef">— systematyczne, szybkie zwiększanie areału leśnego;</u>
+ <u xml:id="u-104.3" who="#PoselMacichowskiJozef">— stopniowe, na miarę skromnych jeszcze środków inwestycyjnych, zwiększanie przyrostu masy drzewnej na pniu;</u>
+ <u xml:id="u-104.4" who="#PoselMacichowskiJozef">—racjonalny przerób oraz kontrolowane zużycie drewna rozdzielanego na zasadzie reglamentacji;</u>
+ <u xml:id="u-104.5" who="#PoselMacichowskiJozef">—równoważenie bilansu drzewnego poprzez zwiększone wyręby oraz import deficytowych sortymentów drewna i półproduktów, głównie celulozy;</u>
+ <u xml:id="u-104.6" who="#PoselMacichowskiJozef">—szybki wzrost nakładów inwestycyjnych na rozwój przemysłu drzewnego, zwłaszcza płytowego, meblarskiego oraz i przede wszystkim celulozowo-papierniczego.</u>
+ <u xml:id="u-104.7" who="#PoselMacichowskiJozef">Dopiero w Polsce Ludowej po raz pierwszy w dziejach leśnictwa polskiego nie tylko zatrzymano proces wylesiania kraju, lecz wydatnie podniesiono jego lesistość. Lesistość Polski przekroczyła już 26%. Rząd nie osłabia jednak tempa zalesień nieużytków, słusznie dążąc do osiągnięcia optimum lesistości dla Polski, to jest około 30%.</u>
+ <u xml:id="u-104.8" who="#PoselMacichowskiJozef">Kosztem blisko 1 mld zł, przy współudziale najlepszych specjalistów urządzania lasów i geodezji leśnej, wykonano po raz pierwszy w Polsce kompletne pomiary geodezyjne i mapy lasów oraz plany definitywnego urządzania lasów państwowych na pełnym ich areale wynoszącym ponad 6.900 tys. ha. Na podstawie zaktualizowanego stanu zasobów leśnych na pniu, projektowany na 1968 rok rozmiar wyrębów w państwowym gospodarstwie leśnym na poziomie 16.270 tys. m^3^ grubizny uznać należy za odpowiadający rzeczywistym możliwościom tych lasów oraz potrzebom gospodarki narodowej pod warunkiem jednak przestrzegania zasady oszczędzania drewna, pod warunkiem racjonalnego wykorzystania co najmniej 1 mln m^3^ drewna drobnowymiarowego.</u>
+ <u xml:id="u-104.9" who="#PoselMacichowskiJozef">Jedną z cech gospodarki leśnej jest trudność dostrzegania zmian zachodzących w lasach pod wpływem działalności człowieka w ciągu stuletniego cyklu produkcyjnego. W y- niki definitywnego urządzania lasów wskazują, że w porównaniu z szacunkowymi danymi z 1965 r. powierzchnia lasów państwowych wzrosła o 539 tys. ha, a co najważniejsze wzrósł również przeciętny przyrost masy drzewnej na 1 ha z 2,4 m^3^ do 3 m^3^. Świadczy to nie tylko o prawidłowości gospodarki w lasach państwowych, lecz potwierdza ponadto realność tezy o możliwości podniesienia tego przyrostu do 4 m^3^ na 1 ha. W ciągu 22 lat zalesiliśmy w naszym kraju ponad 3 mln ha, to jest dwukrotnie więcej od powierzchni wyrębów dokonanych w tym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-104.10" who="#PoselMacichowskiJozef">W miarę dolesiania kraju, lasy nasze stają się coraz młodsze. Ponad 4,5 mln ha, 65% powierzchni leśnej, porastają młode, o dynamicznym przyroście, lecz wymagające troskliwych, pracochłonnych zabiegów drzewostany w wieku poniżej 60 lat. Zapas masy drzewnej na pniu w tych drzewostanach oszacowano na przeszło 300 mln m^3^. Jest to olbrzymia, potencjalna rezerwa surowcowa, mogąca w przyszłości całkowicie zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie gospodarki narodowej na drewno pod warunkiem, że znajdą się w porę niezbędne środki na pobudzenie sił przyrody, na przyśpieszenie przyrostu, na zwiększenie masy drzewnej na pniu.</u>
+ <u xml:id="u-104.11" who="#PoselMacichowskiJozef">Siły przyrody pracują bezbłędnie, lecz niezwykle powoli. Nie znają pojęcia czasu. Dla pobudzenia ich, podobnie jak w rolnictwie, nie wystarcza już sama wiedza przyrodnicza ani zamiłowanie leśników do zawodu. Potrzebna jest lasom polskim nowoczesna technika, a technika to inwestycje. Postęp techniczny, to zarazem poprawa bytu ludzi ciężkiej pracy w lesie.</u>
+ <u xml:id="u-104.12" who="#PoselMacichowskiJozef">Podniesienie przyrostu masy drzewnej w lasach, poprawa stanu sanitarnego drzewostanu, pielęgnacja gleb leśnych nie są sprawą wewnętrzną samych leśników. To sprawa ogólniejsza, sprawa dochodu narodowego w przyszłości, sprawa samowystarczalności. Polskie leśnictwo rozwija się dotychczas i przysparza gospodarce narodowej wielomiliardowe wartości użytkowe, przy zaangażowaniu stosunkowo małej ilości nakładów, zwłaszcza inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-104.13" who="#PoselMacichowskiJozef">Prawdą jest, że środki wyłożone na leśnictwo owocują po wielu latach, lecz prawdą jest również, że owocują one przez wiele dziesiątków lat. Analizując strukturę nakładów inwestycyjnych w okresach poprzednich planów 5-letnich, jak również na najbliższe lata, można stwierdzić, że niedoinwestowanie leśnictwa nie zawsze i nie tyle wynika z braku pieniędzy, co z hierarchii potrzeb ogólnokrajowych oraz z trudności wydatkowania środków na coś, co przyniesie efekty ekonomiczne dopiero za lat kilkanaście czy kilkadziesiąt. Ale efekty te, to w perspektywie wyższe wyręby o 5 czy nawet o 10 mln m^3^. Era drewna bynajmniej się nie kończy. Europa stoi w obliczu ostrego deficytu drewna. Rozwijający się rodzimy przemysł celulozowo-papierniczy i drzewny będzie pochłaniał coraz większe ilości drewna. Potrzeby gospodarki narodowej dzisiejsze i za lat kilkadziesiąt nakazują zatem traktowanie leśnictwa jako równorzędnego współpartnera wielkiego przemysłu i nowoczesnego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-104.14" who="#PoselMacichowskiJozef">Nakłady inwestycyjne na leśnictwo, przewidziane w 1968 r., mają wynieść 644 mln zł. Oznacza to wzrost o 47 mln zł. Mimo to, stanowią one zaledwie 0,37% krajowych nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-104.15" who="#PoselMacichowskiJozef">Przeważającą część środków trwałych w leśnictwie, bo aż 89%, stanowią budynki i budowle, z czego połowa pochodzi sprzed 1920 r. Natomiast maszyny i narzędzia leśne stanowią 1,6% wartości majątku trwałego lasów państwowych. Świadczy to dobitnie o znikomym jeszcze wyposażeniu leśnictwa w mechanizmy.</u>
+ <u xml:id="u-104.16" who="#PoselMacichowskiJozef">Niebawem rozpocznie się dyskusja nad założeniami piątego z kolei planu wieloletniego. Można oczekiwać, że odpowiedzialny za ten dział gospodarki narodowej resort leśnictwa i przemysłu drzewnego przedstawi uzasadniony efektami ekonomicznymi program intensyfikacji gospodarki leśnej na lata 1970—1975 i na lata dalsze do 1985 r.</u>
+ <u xml:id="u-104.17" who="#PoselMacichowskiJozef">Wysoka Izbo! Nigdzie tak wyraziście nie ujawniają się społeczne funkcje lasów jak w rejonach skoncentrowanego przemysłu. Lasy Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego zakładane w okresie kapitalizmu w celu zaspokojenia wyłącznie potrzeb górnictwa na kopalniaki, pod wpływem gazów i pyłów poprzemysłowych, ulegają obecnie masowemu obumieraniu. Przebudowa około 35 tys. ha lasów iglastych w rejonie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na dymoodporne lasy liściaste jest pilną społeczną koniecznością nie tyle z punktu widzenia produkcji drewna, ile dla poprawy warunków zdrowotnych ludności Śląska. Utworzenie leśnego pasa ochronnego na terenie GOP wykracza jednak poza normalne zadania i środki tamtejszej administracji lasów' państwowych. Postulaty Komisji Leśnictwa poparte przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zmierzające do przyznania dodatkowej kwoty na te cele w 1968 r., wypływają z głębokiego przeświadczenia o konieczności przyśpieszenia tych nietypowych prac rekonstrukcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-104.18" who="#PoselMacichowskiJozef">W rzekomym antagonizmie między techniką a siłami przyrody — te ostatnie mogą wyjść obronną ręką tylko wówczas, jeżeli ta sama technika służyć będzie regeneracji niespożytych sił przyrody.</u>
+ <u xml:id="u-104.19" who="#PoselMacichowskiJozef">Wysoka Izbo! W bieżącym roku uchwałą rządu pracę drwali leśnych zaliczono do kategorii prac ciężkich. Dzięki temu drwale uzyskali słuszny przywilej przejścia na emeryturę w wieku lat 60, czyli o 5 lat wcześniej. Decyzją tą rząd wyraził w sposób realny uznanie dla trudu ludzi, którzy w okresie odbudowy i rozbudowy kraju pozyskali i dostarczyli gospodarce narodowej ponad 300 min m^3^ drewna — tego niezastąpionego, uniwersalnego surowca.</u>
+ <u xml:id="u-104.20" who="#PoselMacichowskiJozef">Jest rzeczą godną przypomnienia z punktu widzenia oszczędności drewna, że na 6,5 min m^3^ produkowanej w kraju tarcicy, zaledwie 0,5 mln m^3^ — niecałe 8% — przechodzi przez proces suszenia w suszarniach. Trwałość drewna technicznie suchego jest wielokrotnie dłuższa od drewna wilgotnego. Ma to szczególne znaczenie dla eksportu tarcicy.</u>
+ <u xml:id="u-104.21" who="#PoselMacichowskiJozef">Przytoczona pokrótce charakterystyka gospodarki leśno-drzewnej napawa optymizmem. Warunkiem dalszego powodzenia polskiego modelu zintegrowanej gospodarki leśno-drzewnej jest przestrzeganie zasady, aby intensywnemu rozwojowi przemysłu drzewnego i papierniczego towarzyszyło — zgodnie z zasadami planowania — nie mniej intensywne zagospodarowanie leśnej bazy surowcowej.</u>
+ <u xml:id="u-104.22" who="#PoselMacichowskiJozef">Z upoważnienia sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1968 r. w części dotyczącej resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego, odpowiadają najżywotniejszym potrzebom gospodarki narodowej oraz zawierają elementy niezbędne do pełnej ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-104.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-105">
+ <u xml:id="u-105.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Romanowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-106">
+ <u xml:id="u-106.0" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć w zasadzie jeden problem z zakresu państwowej gospodarki leśnej, a mianowicie lepsze niż dotychczas wykorzystanie drewna drobnowymiarowego.</u>
+ <u xml:id="u-106.1" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Poważne prace zalesieniowe, przeprowadzone w Polsce w okresie powojennym na obszarze wynoszącym ponad 2,3 mln ha, wpłynęły na znaczne zwiększenie powierzchni leśnej, szczególnie w drzewostanach młodszych. Z ostatnio przeprowadzonej przez Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego szacunkowej oceny stanu zasobów leśnych wynika, że następuje proces narastania zasobów drzewnych.</u>
+ <u xml:id="u-106.2" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Należy przy tym podkreślić, że głównie wzrosły zasoby drewna w drzewostanach młodszych (to jest do 80 lat włącznie), zajmujących około 80% ogólnej powierzchni lasów, w mniejszym zakresie w drzewostanach starszych.</u>
+ <u xml:id="u-106.3" who="#PoselRomanowskiStanislaw">W związku z tym, aktualne możliwości użytkowania lasów szacuje się na około 15,5 mln m^3^ grubizny netto rocznie, w tym użytkowanie rębne około 10,5 mln m^3^ i przedrębne około 5 mln m^3^.</u>
+ <u xml:id="u-106.4" who="#PoselRomanowskiStanislaw">W ostatnim sześcioleciu, w latach 1961— 1966, rozmiar użytkowania W państwowej gospodarce leśnej wynosił przeciętnie rocznie około 15,4 min m^3^, a więc globalny wyrąb utrzymywał się w granicach możliwości produkcyjnych lasów państwowych. Jednakże podkreślić przy tym należy, że układ poszczególnych kategorii cięć był niewątpliwie niekorzystny.</u>
+ <u xml:id="u-106.5" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Rozmiar użytków przedrębnych (tzw. cięć hodowlanych) był za niski. Wynosiły one (bez użytków przygodnych — około 2,5 mln m^3^) przeciętnie rocznie 19,5% ogólnego rozmiaru pozyskania drewna.</u>
+ <u xml:id="u-106.6" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Rozmiar użytków rębnych był za wysoki, wynosił bowiem ponad 11 mld m^3^. Z aktualnego Stanu, naszych lasów, w których drzewostany młodszych klas wieku stanowią ^4^/~5~ ogólnej powierzchni leśnej, wynika, że cięcia hodowlane powinny wynosić około 39% ogólnego rozmiaru pozyskania drewna, to jest około 5 mln m^3^.</u>
+ <u xml:id="u-106.7" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Z materiałów Najwyższej Izby Kontroli, opartych na wynikach kontroli przeprowadzonych w 96 nadleśnictwach, na ogólną ich liczbę 973 wynika, że w państwowej gospodarce leśnej nie wykorzystano w pięcioleciu 1960— 1965 możliwości istniejących w przedrębnym użytkowaniu lasów.</u>
+ <u xml:id="u-106.8" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Nie wykorzystane w okresie ubiegłej 5-lat- ki zasoby drewna w użytkowaniu przedrębnym oszacowano w 6 objętych kontrolą województwach: krakowskim, olsztyńskim, poznańskim, koszalińskim, wrocławskim i zielonogórskim na około 2,6 mln m^3^ grubizny, głównie drewna drobnowymiarowego. Stanowiły one około 30% ogólnej masy, którą w tym okresie należało pozyskać z cięć hodowlanych. Wartość wymienionej nie wykorzystanej masy drewna szacuje się na ponad 1 mld zł, przyjmując tylko cenę zbytu na około 400 zł za 1 m^3^. Przydatność tego drewna w gospodarce narodowej do produkcji celulozy, płyt pilśniowych i wiórowych, jako kopalniaków, ewentualnie na eksport — jest ograniczona. Choć są to bezsporne potencjalne rezerwy, wymagają one jednak warunków do ich uruchomienia. Stwierdzono, że te zasoby sukcesywnie ulegają deprecjacji wskutek nieusuwania w porę słabych i chorych drzew.</u>
+ <u xml:id="u-106.9" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Należy przy tym podkreślić, że nieterminowe i niepełne prowadzenie użytkowania przedrębnego, to jest cięć hodowlanych, opóźnia i ogranicza przyrost masy w drzewostanach oraz zmniejsza ich odporność na działanie szkodników i niekorzystne wpływy atmosferyczne. Niepełne wykorzystanie tych zasobów drewna spowodowane było głównie trudnościami zapewnienia odpowiednich warunków pracy robotnikom leśnym i brakiem możliwości przemysłowego przerobu, co w konsekwencji spowodowało zbyt niskie planowanie czyszczeń i trzebieży.</u>
+ <u xml:id="u-106.10" who="#PoselRomanowskiStanislaw">W porównaniu z innymi gałęziami gospodarki, średnie płace w państwowej gospodarce leśnej stanowiły w 1965 r. 61% płacy w budownictwie, 67% płacy — w przemyśle, 73% — w transporcie i 88% — w rolnictwie. Należy przy tym podkreślić, że ciężka praca w zmiennych warunkach atmosferycznych i klimatycznych, nieregularne i nieodpowiednie odżywianie się, duże odległości od miejsca zamieszkania do miejsca pracy, dźwiganie narzędzi na dużą odległość — powodują powstawanie szeregu schorzeń układu trawiennego, schorzeń reumatycznych, przepukliny, żylaków w podstawowej grupie pracowników zatrudnionej przy pozyskaniu drewna.</u>
+ <u xml:id="u-106.11" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Jak powiedziałem, warunki pracy robotników to tylko jedna z przyczyn niskiego procentowo wykorzystania drewna małowymiarowego, a zarazem niezadowalającego zakresu prac pielęgnacyjnych. Drugą przyczyną niewykorzystania drewna małowymiarowego jest niedostateczna moc przerobowa przemysłu drzewnego, głównie płytowego, mimo bardzo dynamicznego rozwoju tego przemysłu w minionych sześciu latach. Na przykład w 1966 r. wyprodukowano płyt pilśniowych o 100% więcej niż w 1961 r., a płyt wiórowych o 200% więcej.</u>
+ <u xml:id="u-106.12" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Działalność inwestycyjna resortu, zmierzająca do zapewnienia właściwego tempa rozwoju przemysłu płyt pilśniowych i wiórowych, nie może mas zadowalać zarówno pod względem ilości, jak i rozmieszczenia.</u>
+ <u xml:id="u-106.13" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Dla przykładu podam, że w woj. zielonogórskim, które jest największą bazą surowcową drewna drobnowymiarowego, w województwie o ponad 44% lesistości nie ma ani fabryki płyt pilśniowych, ani fabryki płyt wiórowych. Część tej drobnicy wywozi się wagonami do zakładów oddalonych o setki kilometrów; jak to obciąża transport i jakie są tego koszty — Obywatele Posłowie zdają sobie dobrze sprawę. Część tej drobnicy zostaje spalana na stosach ku chwale bogom, a smutku ludziom, a największa część drewna niepozyskanego służy za gniazda wylęgu szkodników i rozsadników chorób, obniżając zdrowotność lasu i zmniejszając ogólny przyrost drewna.</u>
+ <u xml:id="u-106.14" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Pragnę jednak wyrazić przekonanie, że termin budowy fabryki płyt pilśniowych w Krośnie Odrzańskim będzie dotrzymany.</u>
+ <u xml:id="u-106.15" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Trzeba podkreślić, że rozwój przemysłu płyt pilśniowych i wiórowych napotyka szereg trudności. Dają się one odczuć szczególnie dotkliwie przy zabezpieczeniu właściwego wyposażenia technicznego dla nowych zakładów i modernizacji istniejących. Producenci maszyn, podlegli głównie byłemu Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, obciążeni poważnymi zadaniami eksportowymi, zmuszeni do szybkiej modernizacji swej produkcji — przenoszą cały ciężar związanych z tym doświadczeń i ryzyka na nowo uruchomione zakłady tego przemysłu. Pociąga to za sobą przedłużenie cyklu projektowania i budowy nowych zakładów oraz stwarza poważne trudności w okresie rozruchu i początkowej eksploatacji prototypowych maszyn i urządzeń. A należy przy tym zaznaczyć, że zakłady inwestycyjne w przemyśle płyt pilśniowych i wiórowych amortyzują się w okresie 3—4 lat. Sprzyja temu duże zapotrzebowanie kraju na ten produkt, zastępujący deficytową tarcicę oraz możliwość efektywnego ekonomicznie i bez ograniczeń eksportu nieomal na wszystkie rynki świata.</u>
+ <u xml:id="u-106.16" who="#PoselRomanowskiStanislaw">Biorąc pod uwagę istnienie niewykorzystanej w pełni bazy drewna drobnowymiarowego, a także możliwości korzystnego przerobu tego drewna w przemyśle płytowym i celulozowo-papierniczym, wydaje się, że należałoby przyśpieszyć rozwój przemysłu przerabiającego drewno drobnowymiarowe, a także zapewnić środki na rozwój postępu technicznego i mechanizacji prac przy pozyskaniu i wywozie drewna oraz zwiększyć zainteresowanie robotników leśnych pozyskiwaniem drewna z cięć hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-106.17" who="#PoselRomanowskiStanislaw">W ostatnim czasie resort leśnictwa dokonał ogromnej pracy, przeprowadzając inwentaryzację zasobów leśnych i wykazując potencjalne możliwości wykorzystania dodatkowej masy drewna; należałoby teraz, aby tenże resort, prowadząc wraz z Komisją Planowania właściwą politykę inwestycyjną, zagospodarował te wielkie rezerwy w lesie i przerobił je w fabrykach celulozy, płyt pilśniowych i wiórowych.</u>
+ <u xml:id="u-106.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-107">
+ <u xml:id="u-107.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Eugeniusz Grochal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-108">
+ <u xml:id="u-108.0" who="#PoselGrochalEugeniusz">Wysoka Izbo! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r. i podstawowych założeń planu na 1969 r. zakłada dalszy rozwój wszystkich dziedzin gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-108.1" who="#PoselGrochalEugeniusz">Istotny wpływ na realizację zadań planu będzie miał rozwój transportu, którego rola i znaczenie wzrastają w miarę podnoszenia się na coraz wyższy poziom ekonomiki naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-108.2" who="#PoselGrochalEugeniusz">W jednolitym systemie komunikacyjnym podstawową rolę spełnia transport kolejowy, jakkolwiek coraz szybszy jest rozwój innych środków komunikacji, zwłaszcza transportu samochodowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.3" who="#PoselGrochalEugeniusz">Udział kolei w ogólnej pracy związanej z przewozem ładunków, wyrażonej w tonokilometrach wyniesie w 1968 r. ponad 87%.</u>
+ <u xml:id="u-108.4" who="#PoselGrochalEugeniusz">W ostatnich 15 latach przewozy ładunków na PKP wzrosły przeszło dwukrotnie i obecnie koleje nasze zajmują pod tym względem drugie miejsce w Europie po Związku Radzieckim, wyprzedzając znacznie koleje NRF, Francji czy Anglii.</u>
+ <u xml:id="u-108.5" who="#PoselGrochalEugeniusz">Narodowy Plan Gospodarczy na 1968 r. stawia nowe zwiększone zadania. Koleje normalnotorowe mają przewieźć w 1968 roku 368,5 min ton ładunków oraz 1.020 mln pasażerów.</u>
+ <u xml:id="u-108.6" who="#PoselGrochalEugeniusz">W porównaniu z przewidywanym wykonaniem roku bieżącego, kolej przewiezie o ponad 15 mln ton ładunków więcej, przy czym w stosunku do planu 5-letniego — o 3,5 mln ton więcej.</u>
+ <u xml:id="u-108.7" who="#PoselGrochalEugeniusz">Biorąc za podstawę sytuację w roku bieżącym, zadania kolei w 1968 r. należy ocenić jako bardzo trudne i napięte. Ich realizacja wymagać będzie utrzymania w skali całego roku średniodobowego naładunku w wysokości przekraczającej 1 mln ton, to jest na takim poziomie, jaki dotychczas osiągany był tylko w okresie szczytowych przewozów jesiennych.</u>
+ <u xml:id="u-108.8" who="#PoselGrochalEugeniusz">Dla realizacji tych zadań przewidziane zostały poważne środki na dalszą rozbudowę, a zwłaszcza modernizację i unowocześnienie urządzeń transportowych oraz zwiększenie potencjału przewozowego kolei.</u>
+ <u xml:id="u-108.9" who="#PoselGrochalEugeniusz">Główne kierunki działania polegają przede wszystkim na:</u>
+ <u xml:id="u-108.10" who="#PoselGrochalEugeniusz">—zwiększeniu zakresu stosowania trakcji elektrycznej i spalinowej oraz wagonów towarowych o dużej ładowności, —dalszej modernizacji i rozbudowie węzłów kolejowych oraz na wzmocnieniu nawierzchni linii kolejowych.</u>
+ <u xml:id="u-108.11" who="#PoselGrochalEugeniusz">—rozbudowie i modernizacji zaplecza technicznego transportu kolejowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.12" who="#PoselGrochalEugeniusz">Między innymi zakłada się elektryfikację dalszych 305 km linii kolejowych. W 1968 r. trakcja elektryczna wykona już 30% pracy przewozowej w ruchu pasażerskim i prawie 40% pracy przewozowej w ruchu towarowym. Dostawa ponad 170 lokomotyw spalinowych, w tym 60 lokomotyw pociągowych, pozwoli zwiększyć również udział trakcji spalinowej.</u>
+ <u xml:id="u-108.13" who="#PoselGrochalEugeniusz">Z ogólnej liczby ponad 7.200 wagonów towarowych, które kolej otrzyma w roku przyszłym — około 5.200 sztuk stanowić będą wagony 4-osiowe o dużej ładowności. Dostawy te zabezpieczają wykonanie planowych zadań w przekroju rocznym, jednak ogólną sytuację na kolei należy ocenić jako trudną. Utrzymujące się na przestrzeni wielu ostatnich lat wysokie tempo wzrostu przewozów towarowych spowodowało, że koleje, przy obecnym potencjale przewozowym, osiągnęły już w zasadzie górną granicę swoich możliwości. Nie oznacza to oczywiście, że wszystkie rezerwy wewnętrzne kolei, zwłaszcza dotyczące usprawnień organizacyjno-technicznych, zostały już wyczerpane. Są jeszcze możliwości dalszej poprawy pracy eksploatacyjnej kolei, zwłaszcza poprzez poprawę regularności biegu pociągów, podniesienie dyscypliny pracy i zmniejszenie awaryjności, pełniejsze wykorzystanie posiadanego taboru wagonowego i trakcyjnego. Niemniej jednak trzeba podkreślić, że uruchomienie wewnętrznych rezerw organizacyjno-technicznych jest coraz trudniejsze i wymaga bardziej skoordynowanych wysiłków kolei, jak również jej klientów.</u>
+ <u xml:id="u-108.14" who="#PoselGrochalEugeniusz">Wyrazem napięcia pracy przewozowej są trudności w pełnym i terminowym zaspokajaniu potrzeb przewozowych gospodarki narodowej, które wystąpiły w okresie bieżących przewozów jesienno-zimowych. Składa się na to wiele różnorodnych przyczyn, z których za najważniejsze sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności uważa:</u>
+ <u xml:id="u-108.15" who="#PoselGrochalEugeniusz">—niewystarczającą wciąż ilość wagonów towarowych, zwłaszcza krytych i platform, —wyczerpywanie się zdolności przeróbczych na wielu podstawowych węzłach i stacjach rozrządowych, zwłaszcza na Śląsku.</u>
+ <u xml:id="u-108.16" who="#PoselGrochalEugeniusz">Występujące braki wagonów towarowych pociągają za sobą konieczność utrzymywania przez prawie cały rok priorytetu przewozu niektórych ładunków, jak również konieczność stosowania uciążliwego reżimu dostarczania na Śląsk pustych wagonów towarowych dla zabezpieczenia wywozu węgla z kopalń; powoduje to ograniczenia przy podstawianiu wagonów pod naładunek w innych rejonach kraju, wpływa na wzrost nieproduktywnego próżnego przebiegu taboru, rzutuje ujemnie na szereg podstawowych wskaźników techniczno-eksploatacyjnych kolei, a przede wszystkim na obrót wagonu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.17" who="#PoselGrochalEugeniusz">Drugim podstawowym czynnikiem, rzutującym w decydującym stopniu na pracę przewozową kolei, jest zdolność przeróbcza węzłów i stacji rozrządowych.</u>
+ <u xml:id="u-108.18" who="#PoselGrochalEugeniusz">W ubiegłych latach nakłady inwestycyjne, przeznaczone w planach 5-letnich na rozwój transportu kolejowego, ulegały często ograniczaniu i zmniejszaniu. Przyczyniło się to do opóźnienia realizacji programów rekonstrukcji i modernizacji bazy technicznej kolei, w tym również do przesunięcia na dalsze lata rozbudowy stacji i węzłów kolejowych, modernizacji urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego i łączności oraz rozbudowy zaplecza technicznego służb eksploatacyjnych kolei. Dotyczy to węzłów kolejowych w Lublinie, Poznaniu, Tarnowskich Górach, Niedobczycach, Czarnolesiu, węzła krakowskiego, Tarnowa, Skarżyska i innych.</u>
+ <u xml:id="u-108.19" who="#PoselGrochalEugeniusz">Również i w bieżącej pięciolatce przyznane resortowi komunikacji środki, aczkolwiek znacznie wyższe, nie pozwalają odrobić zaległości i włączyć do planu na lata 1966—1970 wielu ważnych dla sprawnej pracy kolei zadań inwestycyjnych, w tym także i rozbudowę węzłów, przesuniętą z poprzedniej pięciolatki, jak na przykład rozbudowa węzła lubelskiego.</u>
+ <u xml:id="u-108.20" who="#PoselGrochalEugeniusz">Równocześnie w ramach tych nakładów zachodzi konieczność wygospodarowania środków na pokrycie nowych potrzeb, nie ujętych w planie 5-letnim, co powoduje jeszcze głębsze zmiany w programie rozbudowy sieciowych urządzeń PKP.</u>
+ <u xml:id="u-108.21" who="#PoselGrochalEugeniusz">Do tego rodzaju dodatkowych zadań, których realizacja związana jest z nowymi potrzebami przemysłu i eksportu, należą między innymi inwestycje komunikacyjne związane z obsługą: zagłębia siarkowego, Rybnickiego Okręgu Węglowego, rejonu Police — Świnoujście.</u>
+ <u xml:id="u-108.22" who="#PoselGrochalEugeniusz">Sytuacja ta powoduje dalsze opóźnienia realizacji programu rekonstrukcji organizacyjno-technicznej pracy rozrządowej, polegającego na koncentracji tych czynności na zmniejszonej liczbie stacji wyposażonych w odpowiednie i wysoko wydajne urządzenia techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-108.23" who="#PoselGrochalEugeniusz">Obecnie mamy w kraju ponad 100 stacji, na których odbywa się rozrząd i zestawianie pociągów towarowych, podczas gdy na przykład na kolejach francuskich takich stacji jest 40, a w NRF — 62.</u>
+ <u xml:id="u-108.24" who="#PoselGrochalEugeniusz">Nadmierna ilość stacji rozrządowych sprawia, że wagon towarowy w trakcie swej drogi jest wielokrotnie rozrządzany, a ponadto zbyt długi jest czas postoju wagonu na tych stacjach, wśród których przeważająca większość jest niedostatecznie wyposażona technicznie.</u>
+ <u xml:id="u-108.25" who="#PoselGrochalEugeniusz">W rezultacie utrudnia to osiągnięcie zakładanej w planach dalszej poprawy szeregu podstawowych wskaźników pracy eksploatacyjnej kolei, a zwłaszcza obrotu wagonu towarowego, który ma decydujący wpływ na zdolność przewozową kolei.</u>
+ <u xml:id="u-108.26" who="#PoselGrochalEugeniusz">Resort komunikacji sporządził program skoncentrowania pracy rozrządowej na 55 stacjach, jednak przystąpienie do jego realizacji wymaga uprzedniej gruntownej modernizacji i rozbudowy przynajmniej kilku podstawowych stacji rozrządowych.</u>
+ <u xml:id="u-108.27" who="#PoselGrochalEugeniusz">Zwiększone potrzeby gospodarki narodowej na usługi transportowe powodują, że przewozy ładunków na PKP kształtują się w okresie ostatnich lat na poziomie znacznie wyższym od ustaleń obecnego planu 5-letniego, a mianowicie: — w roku 1966 — o 1,5 mln ton, w roku 1967 — o 3,0 mln ton, w roku 1968 — o 3,5 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-108.28" who="#PoselGrochalEugeniusz">Stwarza to szczególne trudności transportowe na Śląsku, który należy już obecnie do najbardziej intensywnie pracujących rejonów kolejowych Europy.</u>
+ <u xml:id="u-108.29" who="#PoselGrochalEugeniusz">Maksymalne zwiększenie potencjału przewozowego kolei, szczególnie na Śląsku, ma istotne znaczenie dla pełnego i sprawnego zaspokajania stale wzrastających potrzeb przewozowych gospodarki narodowej. Zaspokojenie tych potrzeb uzależnione jest również w znacznej mierze od pracy klientów kolei.</u>
+ <u xml:id="u-108.30" who="#PoselGrochalEugeniusz">Ograniczenie występującego obecnie zjawiska nadmiernego przetrzymywania wagonów pod czynnościami ładunkowymi, pełniejsze wykorzystanie możliwości przewozowych kolei w niedziele i święta, zmniejszenie nasilającego się obecnie masowego uszkadzania wagonów przy za- i wyładunku towarów — to także ważne czynniki, na których koncentrować się powinna uwaga Polskich Kolei Państwowych, jak i klientów korzystających z usług kolei.</u>
+ <u xml:id="u-108.31" who="#PoselGrochalEugeniusz">Dynamika wzrostu przewozów pasażerskich nie jest tak wysoka jak przewóz ładunków, niemniej jednak przewozy te rosną i w związku z tym konieczne są przedsięwzięcia, zmierzające do poprawy warunków podróżowania.</u>
+ <u xml:id="u-108.32" who="#PoselGrochalEugeniusz">Dostawa wagonów osobowych przebiega obecnie zgodnie z przyjętymi założeniami. Jednak wielkość tych dostaw nie pozwala na odpowiednio szybkie wyeliminowanie wagonów o drewnianej konstrukcji nadwozia. Wagony te powinny być w możliwie krótkim czasie zastąpione nowoczesnym taborem stalowym.</u>
+ <u xml:id="u-108.33" who="#PoselGrochalEugeniusz">Niedostateczne są również wysiłki samej kolei zmierzające do doskonalenia rozkładu jazdy pociągów pasażerskich, lepszego jego przystosowania do potrzeb społeczeństwa, do poprawy informacji, kultury obsługi pasażerów oraz do lepszej koordynacji transportu samochodowego i kolejowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.34" who="#PoselGrochalEugeniusz">Wykonanie trudnych zadań planu roku 1968 wymagać będzie zwiększonych wysiłków ze strony kolei a także pomocy ze strony innych resortów, które powinny zabezpieczyć pełne i terminowe dostawy dla kolei ujętych w planie materiałów, części zamiennych, maszyn, taboru i innych urządzeń niezbędnych dla zwiększenia potencjału przewozowego transportu kolejowego.</u>
+ <u xml:id="u-108.35" who="#PoselGrochalEugeniusz">Mimo występowania w planach przewozowych wielu napięć i trudności, sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności, po szczegółowej analizie i dyskusji nad projektem planu 1968 r. resortu komunikacji, uważa przyjęte kierunki za słuszne i zapewniające wykonanie podstawowych zadań przewozowych w roku 1968.</u>
+ <u xml:id="u-108.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-109">
+ <u xml:id="u-109.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Paweł Pytel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-110">
+ <u xml:id="u-110.0" who="#PoselPytelPawel">Wysoki Sejmie! Komisja Komunikacji i Łączności z dużą uwagą i gospodarską troską analizuje roczne plany gospodarcze, obejmujące całokształt spraw związanych z dalszym rozwojem usług łączności świadczonych społeczeństwu i gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-110.1" who="#PoselPytelPawel">W naszym kraju łączność odgrywa poważną rolę, zapewniając szybkie przekazywanie na odległość różnorodnych informacji potrzebnych do prawidłowej działalności przemysłu, transportu, jak również do kierowania życiem politycznym i gospodarczym kraju oraz do zaspokojenia potrzeb kulturalnych całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-110.2" who="#PoselPytelPawel">Rola łączności stale wzrasta, co uwydatnia się w szybkim rozwoju na świecie telefonii, telegrafii i telewizji oraz szeregu nowo powstałych dziedzin łączności, jak zdalne sterowanie i inne.</u>
+ <u xml:id="u-110.3" who="#PoselPytelPawel">Rosną przy tym wymagania dotyczące ilości, szybkości, i niezawodności przekazywania informacji, co wymaga stałej rozbudowy i unowocześniania sieci telekomunikacyjnej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-110.4" who="#PoselPytelPawel">Dla realizacji tych założeń plan na 1968 r. zakłada dalszy rozwój urządzeń telefonii miejscowej, przede wszystkim poprzez dalszą rozbudowę pojemności telefonicznych central automatycznych o 65.200 numerów.</u>
+ <u xml:id="u-110.5" who="#PoselPytelPawel">W celu podniesienia poziomu telefonizacji kraju, zakłada się przyrost 58 tys. abonentów sieci telefonicznej użytku publicznego, przy czym w pierwszej kolejności przewiduje się maksymalne zaspokojenie potrzeb gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-110.6" who="#PoselPytelPawel">Jakkolwiek w 1968 r. zostanie znacznie zwiększony potencjał technicznych środków dla ruchu telefonicznego i telegraficznego, jakkolwiek krajowa sieć telegraficzna zarówno ruchu publicznego, jak i abonencka zostanie zautomatyzowana, to jednak plan rozwoju usług telekomunikacyjnych jest planem napiętym, gdyż wzrost usług wyprzedza rozwój środków łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.7" who="#PoselPytelPawel">Szybkie tempo rozwoju całej gospodarki narodowej zrodziło narastające nieustannie potrzeby dalszego wzrostu usług telekomunikacyjnych, których realizacja wymaga poważnego rozwoju środków łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.8" who="#PoselPytelPawel">Stałe, sukcesywne stwarzanie społeczeństwu miast i wsi oraz instytucjom działającym na tym terenie coraz to lepszych warunków korzystania z usług łączności wymaga równoległego do dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej, dalszego rozwoju urządzeń łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.9" who="#PoselPytelPawel">Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że przed resortem łączności stoją nowe długofalowe zadania wytyczone w bieżącym planie 5-letnim i w planie perspektywicznym rozwoju łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.10" who="#PoselPytelPawel">Okres bieżący charakteryzuje masowy rozwój środków łączności i konieczność w związku z tym zastosowania nowoczesnych, wysokiej jakości środków technicznych, bez użycia których łączność nie może wykonać swych zadań. W dużych węzłach telekomunikacyjnych, gdzie ilość numerów central znacznie wzrosła, dotychczasowy system strowgerowski, jakkolwiek w ostatnich latach zmodernizowany, nie może sprostać zadaniom. Jest więc konieczne przejście na nowoczesny, wysokiej jakości system central krzyżowych, przystosowanych do współpracy w układach wielocentralowych.</u>
+ <u xml:id="u-110.11" who="#PoselPytelPawel">Prace te są w stosunku do pilności potrzeb opóźnione, co wpływa ujemnie na automatyzację ruchu telefonicznego, a zwłaszcza międzymiastowego.</u>
+ <u xml:id="u-110.12" who="#PoselPytelPawel">Z uwagi na wyjątkowo trudną sytuację i czas zwracam się z tej trybuny do Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o podjęcie niezbędnej decyzji w celu stworzenia warunków do dalszego rozwoju środków łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.13" who="#PoselPytelPawel">W teletransmisji potężna ilość łączy wymaga nowych konstrukcji kabla, a także urządzeń telefonii nośnej wysokiej krotności i ekonomicznych urządzeń telefonii nośnej na bliskie odległości, co jest niezwykle istotne dla rozwiązania podstawowych zagadnień łączności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-110.14" who="#PoselPytelPawel">Stale wzrastające tempo rozwoju łączności nie znajduje pełnego oparcia w przemyśle krajowym. Mimo poważnych osiągnięć, przemysł nasz nie jest w stanie zabezpieczyć dostawy urządzeń niezbędnych do realizacji planów rozwoju łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.15" who="#PoselPytelPawel">Niezbędne jest stworzenie warunków do pełnego zrealizowania programu rozwoju łączności, co zależy nie tylko od działalności samego resortu łączności, lecz również od prawidłowego ukształtowania współpracy z innymi resortami, a głównie z resortem przemysłu maszynowego i resortem budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-110.16" who="#PoselPytelPawel">Z doświadczeń wynika, że nawet niewielkie opóźnienia w realizacji budownictwa kubaturowego lub braki w dostawach sprzętu i urządzeń mogą zahamować uruchomienie wielkich obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-110.17" who="#PoselPytelPawel">Dalszy rozwój łączności uzależniony jest od poprawy jakości sprzętu produkowanego przez przemysł krajowy.</u>
+ <u xml:id="u-110.18" who="#PoselPytelPawel">Najostrzej trudności tego typu występują w zakresie teletransmisji. Dostarczone przez przemysł wielomilionowej wartości urządzenia telefonii 60-krotnej zostały ze względu na złą jakość odrzucone; również wiele zainstalowanych już urządzeń telefonii 12-krotnej nie osiąga normatywnych parametrów i mimo wysiłków personelu eksploatacyjnego i zaplecza technicznego nie pracuje należycie, powodując niewykonanie gospodarczych planów resortu łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.19" who="#PoselPytelPawel">Trzeba zdecydowanie stwierdzić, że gwarancją poprawy stanu sieci telekomunikacyjnej jest wspólna praca zaplecza techniczno- eksploatacyjnego resortu łączności i przemysłu nad niezawodnością pracy urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-110.20" who="#PoselPytelPawel">Na podstawie dotychczasowych doświadczeń oraz na gruncie wytycznych partii i rządu w zakresie rozwoju techniki, należy przedsięwziąć szereg kroków, mających na celu usunięcie trudności hamujących rozwój techniki w dziedzinie łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.21" who="#PoselPytelPawel">Resort łączności, w ramach współpracy z przemysłem, biurami projektowymi i placówkami naukowo-badawczymi Polskiej Akademii Nauk, powinien prowadzić dalsze prace nad opracowaniem kompleksowych harmonogramów przygotowania i wprowadzania do eksploatacji nowych środków łączności.</u>
+ <u xml:id="u-110.22" who="#PoselPytelPawel">Aktywny udział resortu łączności w pracach Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej zapewnia nam stały dostęp do czołowych osiągnięć technicznych nie tylko w zakresie łączności międzynarodowej, ale także wewnątrzkrajowej. Konieczne jest jednak znaczne rozszerzenie form uzyskiwania pomocy zagranicznej, przy ścisłym powiązaniu tej pomocy z planami naszych prac naukowo-badawczych i rozwojowych. Chodzi o szybkie rozwiązywanie konkretnych zagadnień z dziedziny przekształcania polskiej łączności w nowoczesny system umożliwiający wszechstronny rozwój naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-110.23" who="#PoselPytelPawel">Prace nad rozwiązaniem tych problemów na pewno przyniosą konkretne wyniki, ale w świetle potrzeb gospodarczych kraju zarysowuje się konieczność znacznego zwiększenia efektywności prac wszystkich placówek i komórek zaplecza naukowo-technicznego zarówno resortu łączności, jak i przemysłu. Opanowanie produkcji pełnego asortymentu urządzeń telekomunikacyjnych zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie rozwiniętego przemysłu elektrotechnicznego i teletechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-110.24" who="#PoselPytelPawel">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie mówić o łączności i jej problemach, o trudnych zadaniach tego resortu i środkach przeznaczonych na ich realizację. Ścisły związek pomiędzy zadaniami przemysłu maszynowego i łączności musi prowadzić do uruchomienia wszystkich rezerw, czego można oczekiwać od doświadczonej i ofiarnej rzeszy pracowników łączności i jej kierownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-110.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-111">
+ <u xml:id="u-111.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jako ostatni zabierze głos poseł Władysław Orlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-112">
+ <u xml:id="u-112.0" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Realizacja zadań inwestycyjnych służby zdrowia w ciągu ostatnich kilku lat przedstawia się w wysokim stopniu niepokojąco. Stopień wykonania tych zadań z roku na rok się obniża i tak: w 1964 r. wynosił on 93,4%, w 1965 r. — 89%, w 1966 r. — 84,2%, w ciągu 10 miesięcy 1967 r, — 55,5%. Generalną przyczyną tego zjawiska jest niepełne wykonywanie robót budowlano-montażowych, które w 1964 r. wynosiło 88,9%, w 1965 r. — 80,7%, w 1966 r. — 76,7%, a w ciągu 10 miesięcy 1967 r. — 57,4%.</u>
+ <u xml:id="u-112.1" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Ten stan rzeczy nie pozostaje oczywiście bez wpływu na znaczne opóźnianie terminów oddawania do użytku obiektów przeznaczonych dla lecznictwa. W pierwszym rzędzie rzutuje to na lecznictwo zamknięte. W ubiegłej pięciolatce wskutek ograniczenia limitów i opóźnienia realizacji inwestycji uzyskano tylko 1040 łóżek szpitalnych na zaplanowane 23,700. Wynosi to 75% wykonania planu.</u>
+ <u xml:id="u-112.2" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">W roku 1966 przewidywano oddanie do użytku, łącznie z poślizgiem z ubiegłego roku, 3.662 łóżka, a otrzymano jedynie 2.066 łóżek, co wynosi 56% wykonania planu. Zamiast 13 nowych szpitali, przekazano do użytku tylko 7, przy czym zaznaczyć trzeba, że cykle budowy szpitali rozciągają się na wiele lat — od 4 do 8, a nawet do 10 lat.</u>
+ <u xml:id="u-112.3" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">W ubiegłym roku tylko plan inwestycyjny lecznictwa psychiatrycznego wykonany został w ponad 100%. Wiadomo jednak, że budownictwo pawilonów psychiatrycznych jest nieskomplikowane, oparte na typowej dokumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-112.4" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Przy oddawaniu szpitala do użytku należy przestrzegać całkowitego wykończenia budynku pod względem funkcjonalnym.</u>
+ <u xml:id="u-112.5" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Również plan inwestycyjny w lecznictwie otwartym w 1966 roku nie został wykonany, bowiem zamiast 27 przychodni lekarskich oddano do użytku tylko 18. Natomiast zrealizowano plan rozbudowy żłobków i inwestycje w dziedzinie pomocy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-112.6" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Niekorzystnie przedstawia się realizacja planu inwestycyjnego służby zdrowia na wsi, gdzie — jak wiadomo — na 15 mln ludności tylko część korzysta z ubezpieczeń społecznych. Z planowanych 129 ośrodków zdrowia przekazano do eksploatacji 83, co wynosi 65% wykonania. Ustalony przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w bieżącej pięciolatce plan budowy 600 wiejskich ośrodków zdrowia jest w dużym stopniu zagrożony.</u>
+ <u xml:id="u-112.7" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">W okresie 10 miesięcy 1967 r. realizacja inwestycji uległa dalszemu obniżeniu w porównaniu do lat poprzednich. Wysokość nie wykorzystanych w ciągu roku nakładów na prace budowlano-montażowe wynosi ponad 250 mln zł. Rezerwy poślizgowe nie przekraczają 50 mln zł. Z tego wynika, że co rok roboty montażowo-budowlane wartości około 200 mln zł, nie wykonane w roku poprzednim, muszą być finansowane z limitu roku planowego w drodze skreślenia inwestycji nowo rozpoczynanych.</u>
+ <u xml:id="u-112.8" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Dość optymistycznie natomiast przedstawia się w ostatnich latach udział środków społecznych — SFOS, czyny społeczne itp. — w ogólnej kwocie nakładów przeznaczonych na realizację zamierzeń inwestycyjnych służby zdrowia. Środki te w 1963 r. wynosiły 112 mln zł, w 1965 r. — 233 mln zł, a w 1966 r. — 274 mln zł. Niestety, zbyt późne niejednokrotnie uruchomienie tych środków uniemożliwia prawidłową realizację budowy zamierzonych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-112.9" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Należy zastanowić się, jakie przyczyny powodują trudności w realizacji inwestycji resortu zdrowia. Wiadomo, że inwestycje te charakteryzują się dekoncentracją nakładów, bardzo przewlekłym trybem realizacji i nieosiąganiem efektów w przewidzianym terminie. Niepełna realizacja limitów budowlano-montażowych powoduje narastanie z roku na rok nowych poślizgów, które w znacznym stopniu de aktualizują roczne plany oddawania inwestycji do użytku we właściwym terminie i z kolei zmuszają do skreślania inwestycji nowych, już przygotowanych do rozpoczęcia.</u>
+ <u xml:id="u-112.10" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Jedną z wielu przyczyn powodujących trudności w realizacji inwestycji służby zdrowia jest niewłaściwa praca biur projektowych przygotowujących nieodpowiednią, często nie dostosowaną dokumentację do potrzeb danego obiektu, dokumentację, zawierającą błędy ujawniające się w czasie budowy. Niejednokrotnie też opracowanie dokumentacji ulega opóźnieniom. Należałoby rozszerzyć agendy biura projektów Ministerstwa Zdrowia. W pierwszym rzędzie trzeba przystąpić do opracowania projektów typowych dostosowanych do potrzeb terenu i specyfiki poszczególnych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-112.11" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Zdarza się, że konieczne jest dokonywanie korekt w projektach w związku z dostawą innej aparatury i urządzeń od tych, które były pierwotne przewidziane, co pociąga rzecz prosta za sobą zakłócenia w realizacji danej inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-112.12" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Inną przyczyną trudności jest niedostateczne przygotowanie przedsiębiorstwa budowlanego do prowadzenia robót, zwłaszcza robót trudniejszych, wymagających bardziej wykwalifikowanej kadry pracowników. Dlatego też prace wykonane w stanie surowym realizowane są znacznie sprawniej, a prace instalacyjne i wykończeniowe — w sposób gorszy i bardziej opieszały. Niemały wpływ na to zjawisko ma obowiązujący system bodźców, w wyniku którego premie i nagrody łatwiejsze są do osiągnięcia przy robotach mniej skomplikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-112.13" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Występujący nagminnie w przedsiębiorstwach budowlanych brak wykwalifikowanych specjalistów w dużym stopniu wpływa w sposób ujemny na wykonawstwo robót. Dość często spotykamy się ze znanym nam zjawiskiem, iż po ostatecznym ukończeniu robót i przekazaniu obiektu do użytku ujawniają się najrozmaitsze usterki, będące dowodem niedbałego i złego wykonawstwa. W pierwszym 239 17 posiedzenie z 19 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-112.14" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Projekty: uchwały o NPG i ustawy budżetowej na 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-112.15" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Poseł Orlewski rzędzie dotyczy to robót instalacyjno-wykończeniowych, które mają wielkie znaczenie dla funkcjonalności szpitala czy przychodni.</u>
+ <u xml:id="u-112.16" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Dla usprawnienia realizacji inwestycji służby zdrowia niezbędne jest:</u>
+ <u xml:id="u-112.17" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po pierwsze — zabezpieczenie rocznych limitów oraz mocy przerobowej i fachowej kadry dla wykonawstwa planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-112.18" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po drugie — uzyskanie pełnego porozumienia i kompleksowego uzgodnienia realizacji planów inwestycyjnych między resortami zdrowia i budownictwa, zwłaszcza w przypadkach inwestycji szpitalnych.</u>
+ <u xml:id="u-112.19" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po trzecie — przestrzeganie zasady niewprowadzania zmian funkcjonalnych w trakcie samej budowy.</u>
+ <u xml:id="u-112.20" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po czwarte — poprawienie jakości i terminowości dostarczanej dokumentacji oraz zorganizowanie właściwego i skutecznego nadzoru nad przebiegiem robót.</u>
+ <u xml:id="u-112.21" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po piąte — przy ustalaniu funduszu płac w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych uwzględnianie większej pracochłonności i trudności, cechujących specjalistyczne budownictwo szpitalne.</u>
+ <u xml:id="u-112.22" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Po szóste — rozszerzenie agend biura projektów służby zdrowia, które dotychczas jest w stanie zaspokoić zaledwie 25% zapotrzebowania resortu na dokumentację; w przeciwnym razie wiele inwestycji przewidzianych do rozpoczęcia w latach 1968—1970, na skutek braku dokumentacji, nie zostanie wykonanych w planowanych terminach.</u>
+ <u xml:id="u-112.23" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Możliwości usprawnienia działalności inwestycyjnej służby zdrowia były rozpatrywane w bieżącym roku w Wydziale Administracyjnym Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz przez Prezydium Rządu. Podjęto szereg decyzji mających na celu poprawę sytuacji na odcinku projektowania wykonawstwa robót inwestycyjnych oraz zwiększenia zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-112.24" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Korzystając z tego, że jestem przy głosie, chciałbym zwrócić uwagę na zjawisko, które jest w pewnym stopniu problemem o znaczeniu społecznym — a mianowicie pragnąłbym kilka słów powiedzieć na temat wzrostu absencji chorobowej w ostatnim okresie.</u>
+ <u xml:id="u-112.25" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">W roku 1966 krzywa absencji chorobowej miała tendencję zwyżkową i wyniosła 4,03%, co odpowiada, według obliczeń resortu zdrowia, 1.271 dniom czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, przypadającym w roku na stu pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-112.26" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Analizując ogólnokrajowe wskaźniki absencji chorobowej na przestrzeni ostatnich 15 lat, obserwujemy, że wskaźniki roczne sięgały cyfry 3 i nie przekraczały cyfry 4. W 1963 r. nastąpił pewien wzrost do 4,01% — spowodowany zresztą panującą epidemią grypy. W roku 1966 wskaźnik ten osiągnął wysokość 4,63%.</u>
+ <u xml:id="u-112.27" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Natomiast w pierwszej połowie bieżącego roku zaznaczył się dalszy wzrost, dochodzący do 4,33%.</u>
+ <u xml:id="u-112.28" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Należałoby się zastanowić, jakie są najistotniejsze przyczyny zwyżki absencji chorobowej. Pierwsze miejsce zajmują, począwszy od 1961 roku, wypadki poza pracą i one właśnie — moim zdaniem — wymagałyby dokładnego przeanalizowania i zastanowienia się, gdyż wzrosły o 70% w ciągu ostatnich 10 lat i stanowią obecnie 14,2% ogółu absencji chorobowej. Jednocześnie stwierdza się, że absencja spowodowana wypadkami przy pracy nie ulega na ogół zwiększeniu i wynosi 4,3%. Razem więc wypadki poza pracą i wypadki w czasie pracy stanowią 18,5% i są przyczyną bez mała ^1^/6 absencji chorobowej.</u>
+ <u xml:id="u-112.29" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Następnymi z kolei przyczynami powodującymi absencję chorobową są (podam kilka tylko chorób): choroby narządu oddechowego, stanowiące 11%, choroby układu krążenia i serca — 8,6%, gruźlica — 7,1%, choroby układu nerwowego — 7%, grypa — 4,9%, choroby skórne — 4,3%, gościec stawowy — 3,6%, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy — 3%, a choroby psychiczne i psychonerwice — 2,6%.</u>
+ <u xml:id="u-112.30" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Na te przyczyny absencji chorobowej częściowo ma wpływ środowisko pracy. Według danych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi środowisko pracy i sama praca są przyczyną od 20 do 30% absencji chorobowej. W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wykorzystywanie środków przeznaczonych na bhp. Nietrudno stwierdzić, że na zwiększenie absencji chorobowej wpływają wiek i płeć pracownika. Jest jasne i nie ulega dyskusji, że absencja chorobowa rośnie z wiekiem chorego. U kobiet pracujących kumulacja pracy zawodowej z pracą domową oraz opieka nad dziećmi warunkują niewątpliwie zwiększenie wskaźnika absencji.</u>
+ <u xml:id="u-112.31" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Niezależnie od absencji uzasadnionej względami chorobowymi ma miejsce również absencja nieuzasadniona, która w pewnych dziedzinach sięga do 5%.</u>
+ <u xml:id="u-112.32" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, a więc nie związana z chorobą, dowodzi braku zdyscyplinowania naszego społeczeństwa i wymaga większego niż dotąd zainteresowania się tym zjawiskiem kierownictwa zakładów pracy i związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-112.33" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Na absencję nieuzasadnioną względami chorobowymi w pewnym stopniu mają wpływ lekarze przemysłowej i podstawowej służby zdrowia. Należy zwrócić uwagę na zbytni nieraz liberalizm przy wydawaniu nieuzasadnionych zwolnień od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-112.34" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">W ramach kontroli prowadzonej przez zakłady pracy i związki zawodowe zwrócić należałoby szczególną uwagę na tych pracowników, którzy zbyt często i bez uzasadnienia, zwłaszcza w dni poświąteczne nadużywają możliwości korzystania ze zwolnień od pracy — jak to na przykład ma miejsce u przewlekłych alkoholików, którzy nierzadko doznają urazów w stanie zamroczenia alkoholowego.</u>
+ <u xml:id="u-112.35" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Aby skutecznie przeciwdziałać wzrostowi absencji chorobowej, należy dążyć do wzmożenia działalności profilaktycznej, gdyż dla każdego jest zrozumiałe, że im bardziej będzie rozwinięta profilaktyka i skuteczniejsze zapobieganie chorobom, tym mniejsza będzie zachorowalność i niższa absencja chorobowa.</u>
+ <u xml:id="u-112.36" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Oczywiście, niemałe znaczenie w procesie obniżenia wskaźników absencji mają takie elementy, jak: higiena osobista, czystość, woda, żywienie, wypoczynek i temu podobne, które mniej zależą od służby zdrowia, a w większym stopniu od innych czynników, nie mających związku z pracą lekarzy. Nie można obarczać odpowiedzialnością za zwiększanie absencji wyłącznie resortu zdrowia i lekarzy, gdyż zagadnienie profilaktyki wykracza poza ramy służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-112.37" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Droga do poprawy prowadzi przede wszystkim przez zwiększenie godzin pracy i etatów w przemysłowej służbie zdrowia; nie osiągnie się lepszych rezultatów bez pogłębienia współdziałania tej służby z kierownictwem zakładów pracy i ze związkami zawodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-112.38" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Osłabienie dyscypliny pracy, urbanizacja i industrializacja naszego kraju oraz postępujące starzenie się społeczeństwa mają poważny wpływ na wzrost absencji pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-112.39" who="#PoselOrlewskiWladyslaw">Na zakończenie pragnę wyraźnie podkreślić, że przy rozważaniu problemu wzrostu absencji chorobowej w zakładach pracy — nie może być mowy o jakimkolwiek uszczuplaniu uprawnień ubezpieczonych oraz o stwarzaniu trudności ludziom chorym w uzyskiwaniu uzasadnionych zwolnień od pracy, bowiem każdy człowiek chory w Polsce Ludowej musi otrzymać wszystko, co jest niezbędne dla jak najszybszego przywrócenia mu zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-112.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-113">
+ <u xml:id="u-113.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-113.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznowienie obrad nastąpi jutro rano.</u>
+ <u xml:id="u-113.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-113.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-114">
+ <u xml:id="u-114.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Posiedzenie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego odbędzie się w dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, w sali nr 102.</u>
+ <u xml:id="u-114.1" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Posiedzenie Komisji Komunikacji i Łączności odbędzie się jutro, tj. 20 grudnia o godz. 9 w sali nr 67 w Domu Poselskim.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-115">
+ <u xml:id="u-115.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, 20 grudnia, do godz. 10.</u>
+ <u xml:id="u-115.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam posiedzenie i życzę przyjemnego wieczoru.</u>
+ <u xml:id="u-115.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 55)</u>
+ <u xml:id="u-115.3" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-116">
+ <u xml:id="u-116.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-116.1" who="#Marszalek">Powołulę na sekretarzy posłów Marię Mielczarek i Ryszarda Bieńczaka.</u>
+ <u xml:id="u-116.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-116.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-116.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok i podstawowych założeniach planu na 1969 rok, nad projektem ustawy budżetowej na 1968 rok oraz nad sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-116.5" who="#Marszalek">Głos ma poseł Barbara Gruszkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-117">
+ <u xml:id="u-117.0" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Wysoki Sejmie! Rozwój eksportu maszyn i urządzeń stanowi ważny element w naszej gospodarce narodowej i jest jednym z podstawowych zadań handlu zagranicznego i przemysłu. Powinien on zapewnić dalszą poprawę struktury całego naszego eksportu i ukształtować w stosunkach z zagranicą korzystną dla naszego kraju sytuację handlową i płatniczą.</u>
+ <u xml:id="u-117.1" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Założone w Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1968 zadania w dziedzinie eksportu maszyn i urządzeń stanowią jedno z ważnych ogniw warunkujących osiągnięcie wytyczonego celu gospodarczego — pod warunkiem, że zostaną w pełni zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-117.2" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Tempo przyrostu eksportu ogółem ma osiągnąć w roku 1968 — 7°/o, zaś tempo przyrostu eksportu w grupie maszyn i urządzeń — 13%.</u>
+ <u xml:id="u-117.3" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Oznacza to, między innymi, wzrost wartości eksportu maszyn indywidualnych do krajów socjalistycznych o ponad 14% i do krajów kapitalistycznych o 26%.</u>
+ <u xml:id="u-117.4" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Podkreślenia wymaga również planowany w 1968 r. wzrost udziału maszyn indywidualnych w eksporcie inwestycyjnym do krajów socjalistycznych i kapitalistycznych. Charakteryzują go odpowiednie wskaźniki 65% i 64%.</u>
+ <u xml:id="u-117.5" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Planowane na rok 1968 zadania eksportu — niższe od przyjętych w planie 5-letnim — są realne i możliwe do osiągnięcia. Kryją jednak w sobie liczne napięcia, które w trakcie realizacji planu należy konsekwentnie łagodzić i likwidować.</u>
+ <u xml:id="u-117.6" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Szczególnej uwagi wymagają: zwiększenie eksportowych możliwości przemysłu poprzez dalszy szybszy rozwój specjalizacji, zacieśnianie współpracy handlu zagranicznego i przemysłu, dalsza poprawa pracy samego handlu zagranicznego. Przemysł maszynowy powinien realniej planować i konsekwentniej wprowadzać specjalizację produkcji wyrobów finalnych, jak również zespołów, podzespołów i części.</u>
+ <u xml:id="u-117.7" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Specjalizacja taka bowiem jest jednym z zasadniczych warunków zwiększenia wydajności, podnoszenia jakości i nowoczesności produkowanych wyrobów i skracania okresu nowych uruchomień. Pozwala także szybciej rozszerzyć asortyment wyrobów dla eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-117.8" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">W przemyśle elektromaszynowym stopień specjalizacji jest niski. Przykładem niech będzie przemysł obrabiarkowy, który, mimo że osiągnął .poważny dorobek produkcyjny i dysponuje liczną, wyspecjalizowaną kadrą techniczną, nie może między innymi z powodu niskiego stopnia specjalizacji zaspokoić szybko rosnących potrzeb dotyczących ilości, jakości oraz właściwego asortymentu obrabiarek dla kraju i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-117.9" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Zapotrzebowanie krajowe na obrabiarki pokryte zostanie w 1968 roku w 45,8%, gdyż na 25.370 obrabiarek, przemysł otrzyma tylko 10.410 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-117.10" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Z punktu widzenia eksportu, pilnym zadaniem do rozwiązania jest przyśpieszenie wyprofilowania produkcji w tych zakładach przemysłu elektromaszynowego, których wyroby już obecnie znajdują chętnych nabywców na rynkach zagranicznych. Niejednokrotnie przemysł nie jest w stanie wyprodukować na eksport większej ilości niektórych dobrych jakościowo asortymentów tylko dlatego, że jego produkcja jest niewyprofilowana. Część swych zdolności produkcyjnych musi przeznaczać na wytwarzanie różnych innych wyrobów, które z powodzeniem przekazać można innym zakładom.</u>
+ <u xml:id="u-117.11" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Rozwój eksportu wymaga stałego zacieśniania współpracy handlu zagranicznego i przemysłu. Szerzej należy upowszechniać i wykorzystywać doświadczenia osiągnięte w wyniku pogłębionej współpracy central handlu zagranicznego z producentami wyrobów eksportowanych, przede wszystkim w zakresie bieżącego informowania przemysłu o potrzebach rynków zagranicznych i warunkach sprzedaży. Współdziałanie to powinno mieć również na celu zapewnienie rytmiczności dostaw wyrobów eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-117.12" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Jak już wspomniałam poprzednio konieczna jest dalsza poprawa pracy samego handlu zagranicznego. Dotyczy to zwłaszcza działalności aparatu handlu zagranicznego na rynkach naszych głównych odbiorców — rynkach socjalistycznych. Wprowadzane w tych krajach zmiany w planowaniu i zarządzaniu gospodarką wytworzyły nowe dla naszego handlu warunki sprzedaży przede wszystkim wyrobów przemysłu maszynowego. Organizacje naszego handlu zagranicznego muszą szybko dostosowywać się do tych warunków, docierać bezpośrednio do potencjalnych nabywców, wychodzić naprzeciw ich zapotrzebowaniom oraz badać perspektywy zbytu maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-117.13" who="#PoselGruszkiewiczBarbara">Te poruszone przykładowo problemy wysuwają się — moim zdaniem — na czoło wielu innych, które trzeba będzie równocześnie rozwiązywać w toku realizacji zadań planowanych na lata 1968 i 1969.</u>
+ <u xml:id="u-117.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-118">
+ <u xml:id="u-118.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Ciupiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-119">
+ <u xml:id="u-119.0" who="#PoselCiupinskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W obecnej debacie sejmowej nad planem i budżetem państwa pragnę poruszyć jeden problem z zakresu opieki zdrowotnej nad społeczeństwem. Stronnictwo Demokratyczne sprawom tym poświęca wiele uwagi. Ochrona zdrowia obywateli, oprócz aspektów humanitarnych, posiada również podstawowe znaczenie dla ekonomiki państwa. Gospodarka narodowa ponosi poważne straty z tytułu absencji chorobowej. Nasuwa się w tym miejscu pytanie, czy przyczyną tego zjawiska jest niedostateczna opieka zdrowotna? Truizmem byłoby twierdzenie, że powszechność świadczeń ludowego państwa na ochronę zdrowia obywateli nie ma żadnego odpowiednika w naszej przeszłości. Wyrazem tego jest rosnąca liczba kadr medycznych, liczne ośrodki zdrowia w miastach i rozbudowująca się sieć ośrodków zdrowia na wsi. Rozwija się systematycznie lecznictwo podstawowe, specjalistyczne, przemysłowe i szpitalne, osiągnęliśmy dobre wyniki w dziedzinie opieki nad matką i dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-119.1" who="#PoselCiupinskiJozef">Nie oznacza to jednak, że każdy dział opieki zdrowotnej jest traktowany proporcjonalnie do jego wagi. Taka sytuacja jest w dziedzinie opieki profilaktyczno-leczniczej nad młodzieżą szkolną.</u>
+ <u xml:id="u-119.2" who="#PoselCiupinskiJozef">W bieżącym roku szkolnym, szkolna służba zdrowia powinna objąć opieką profilaktyczno-leczniczą ponad 8 mln uczniów szkół podstawowych i średnich. Stanowi to ponad 25% ludności naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-119.3" who="#PoselCiupinskiJozef">Właściwe pokierowanie rozwojem psychicznym i fizycznym szybko rosnącego młodego organizmu ucznia -jest sprawą najwyższej wagi. W tym bowiem okresie kształtuje się jego charakter, dobre lub złe nawyki, a także kondycja fizyczna na przyszłe lata życia, działalności i pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-119.4" who="#PoselCiupinskiJozef">W wyniku przeprowadzonych w ubiegłym roku szkolnym wyrywkowych badań 512 tys. dzieci ze szkół województwa wrocławskiego stwierdzono, że: 7% uczniów ma niedobory wagi i wzrostu, 5% — wady postawy i budowy, 5% — wady wzroku, a spory odsetek cierpi na schorzenia laryngologiczne, reumatyczne i nerwowe.</u>
+ <u xml:id="u-119.5" who="#PoselCiupinskiJozef">W Poznaniu wyłoniono 12% dzieci z wadami postawy, 3% z chorobą reumatyczną i aż 9% z wadami wzroku. Podobnie kształtuje się sytuacja w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-119.6" who="#PoselCiupinskiJozef">Wysoki odsetek dzieci z wadami postawy i wzroku jest między innymi konsekwencją nierozwiązanego dotychczas problemu właściwego doboru ławek szkolnych i racjonalnego oświetlenia klas. Na przykład, w woj. gdańskim, w 40% szkół podstawowych oświetlenie klas nie odpowiadało ustalonym normom.</u>
+ <u xml:id="u-119.7" who="#PoselCiupinskiJozef">Prawdą jest, że stan sanitarny szkół polepsza się z roku na rok, ale też ciągle jeszcze w znacznej ilości szkół, zwłaszcza w małych miastach i na wsiach, brak jest podstawowych urządzeń sanitarnych. W woj. lubelskim było w ubiegłym roku szkolnym aż 12% takich szkół. W kilkudziesięciu szkołach woj. katowickiego brak było wody. Pragnę też zwrócić szczególną uwagę, że stan sanitarny nowych szkół, a zwłaszcza internatów, budzi w licznych przypadkach zastrzeżenia.</u>
+ <u xml:id="u-119.8" who="#PoselCiupinskiJozef">Szkoły i internaty to zbiorowiska ludzi młodych, w których dobry lub zły przykład odgrywa decydującą rolę w kształtowaniu nawyków higienicznych. Wytwarzanie i gruntowanie tych nawyków u młodzieży jest naczelnym postulatem higieny szkolnej. Szczególne znaczenie ma to w małych miastach i na wsi. W zbiorowiskach tych występuje większa możliwość szerzenia się chorób zakaźnych i inwazyjnych. I niestety, prawdą jest, że w wielu szkołach występuje niepokojąco masowe zjawisko chorób pasożytniczych.</u>
+ <u xml:id="u-119.9" who="#PoselCiupinskiJozef">Gdzie leży przyczyna takiego stanu rzeczy?</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..5783c55
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml
@@ -0,0 +1,148 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00018-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>18 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>18 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">18</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1968-01-23 i 24</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Minister Rolnictwa Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamowiczLucyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adamowicz Lucyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDubielMagdalena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dubiel Magdalena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDubielPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dubiel Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFrankowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frankowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalkaWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałka Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGodlewskiStefan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Godlewski Stefan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGolinskaHenryka" role="speaker">
+ <persName>Poseł Golińska Henryka</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaniszewskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janiszewska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKalwakBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kałwak Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKnapikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Knapik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorotynskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korotyński Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKsiazkiewiczAdolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Książkiewicz Adolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwietniewskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwietniewski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLogaSowinskiIgnacy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Loga-Sowiński Ignacy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarszalekMlynczykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marszałek-Młyńczyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazurekJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazurek Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMlackiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mlącki Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNogaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Noga Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOwsianikBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Owsianik Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPieranskiFlorian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pierański Florian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPilchAugustyn" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pilch Augustyn</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRogSwiostekMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Róg-Świostek Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozanskaWiktoria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Różańska Wiktoria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadurskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadurski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSorokoAnna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Soroko Anna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSpecjalMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Specjał Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTejchmaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tejchma Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselToczekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Toczek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTomalZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tomal Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWencie" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wencie</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..6026f05
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1471 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV - Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 18 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 23 i 24 stycznia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">W ar s z a w a</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">1 9 6 8</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Tadeusza Młyńczaka i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 17 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Posłowie! Przed przystąpieniem do porządku dziennego, pragnę bardzo serdecznie powitać przybyłego na dzisiejsze obrady Przewodniczącego Rady Związku Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, towarzysza Iwana Wasiljewicza Spiridonowa.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">W osobie Przewodniczącego Spiridonowa — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wita wybitnego działacza państwowego i partyjnego bratniego Kraju Rad, jak również działacza społecznego, zasłużonego szczególnie dla sprawy rozwoju i pogłębienia przyjaźni obu naszych państw i naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Towarzysz Spiridonow przebywa w Polsce jako Przewodniczący Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Radziecko-Polskiej i w tym charakterze podpisał wczoraj wraz z nami, z naszym Towarzystwem Przyjaźni Polsko- Radzieckiej, nowy protokół o planie i formach dalszego pogłębienia naszej wzajemnej współpracy. Rad jestem, mogąc powitać dzisiaj towarzysza Spiridonowa na posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">W imieniu wszystkich posłów na Sejm chciałbym z tej trybuny przekazać na ręce Przewodniczącego Rady Związku Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich płynące z głębi serca gorące pozdrowienia i słowa braterskiej przyjaźni dla Niego osobiście, dla deputowanych do Rady Najwyższej, dla wszystkich obywateli Związku Radzieckiego, dla całego Kraju Rad! (Długotrwałe oklaski)*</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">a)o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (druki nr 94 i 104), b)o funduszu emerytalnym (druki nr 95 i 105), c)o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy (druki nr 96 i 106).</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Irena Janiszewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić pod obrady Wysokiego Sejmu trzy zasadnicze rządowe projekty ustaw, dotyczące reformy naszego systemu emerytalno-rentowego, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)projekt ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, 2)projekt ustawy o funduszu emerytalnym, 3)projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy oraz poprawki Komisji do tych projektów, które proponuje ona w wyniku wszechstronnej dyskusji z zamiarem udoskonalenia przepisów w nich zawartych.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselJaniszewskaIrena">Prace Komisji Pracy i Spraw Socjalnych nad rządowymi projektami ustaw były prowadzone ponad miesiąc, w pełnej świadomości i zrozumieniu znaczenia planowanych zmian systemu rentowego, jak i wszystkich czynników umożliwiających jego realizację.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselJaniszewskaIrena">W pracach Komisji uczestniczyli przedstawiciele sejmowych Komisji: Spraw Wewnętrznych, Wymiaru Sprawiedliwości oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej, Komunikacji i Łączności oraz Przemysłu Ciężkiego i Obrony Narodowej, a także Związku Zawodowego Górników i Związku Zawodowego Kolejarzy, Związku Inwalidów Wojennych oraz przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli, Ministerstwa Finansów, Komitetu Pracy i Płac, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselJaniszewskaIrena">W charakterze rzeczoznawców uczestniczyli: Prezes Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, Prezes Trybunału Ubezpieczeń oraz przedstawiciele CRZZ i Urzędu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przyjęliśmy zasady szerokiej konsultacji, szczegółowego analizowania wszystkich problemów rozpatrywanych w powiązaniu z setkami wniosków wpływających od organizacji i instytucji, jak i od poszczególnych osób oraz w powiązaniu z analizą możliwości finansowych państwa na dziś i do roku 1970 i z perspektywą na następną pięciolatkę. Przeważająca większość zgłoszonych wniosków znalazła odbicie w projektach ustaw bezpośrednio lub będzie realizowana zarządzeniami wykonawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoka Izbo! Podstawową cechą polityki socjalnej naszego państwa jest powszechność świadczeń oraz systematyczny postęp wyrażający się zarówno w rozszerzaniu zakresu uprawnień, jak i w korzystnym dla ludności doskonaleniu zasad ustawodawstwa socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselJaniszewskaIrena">System ten jest stale ulepszany bądź to w drodze okresowych podwyżek dla poszczególnych grup, dotyczących podwyżek rent najniższych, bądź w drodze zmian o charakterze całościowym, jak reforma w roku 1958 i jak obecna reforma, nie mająca odpowiednika w żadnej z dotychczasowych decyzji w zakresie polityki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselJaniszewskaIrena">Jeżeli mówimy o powszechności świadczeń ubezpieczeniowych to warto przypomnieć, jak wyglądał system emerytalny w Polsce kapitalistycznej. Jest to tym bardziej wskazane, że zdarzają się różne na ten temat opinie, a w listach czy wypowiedziach niektórzy do tego systemu nawiązują. Przytoczę tu kilka liczb: w 1937 r. ludność kraju liczyła o 3 min osób więcej niż obecnie, natomiast ze świadczeń emerytalnych korzystało 232,5 tys. robotników i 30 tys. pracowników umysłowych, a z rent inwalidzkich — 125,6 tys. osób. Łącznie więc świadczenia te obejmowały 388 tys. obywateli. Obecnie w Polsce Ludowej ze świadczeń emerytalnych korzysta 2 min osób. Na tle tych liczb wyraźnie widać i elitarność i wąski zakres świadczeń rentowych w stosunku do ogółu pracujących w Polsce kapitalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselJaniszewskaIrena">System ubezpieczeń we wszystkich jego formach w Polsce Ludowej obejmuje świadczeniami około ^3/4^ całej ludności kraju — ludzi pracy wszystkich zawodów i ich rodziny w mieście i w uspołecznionym rolnictwie. Można więc mówić o jego powszechności.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obecnie dokonujemy poważnego kroku w kierunku dalszego udoskonalenia istniejącego systemu świadczeń ubezpieczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nowe przepisy normują w sposób kompleksowy ważną dziedzinę powszechnego systemu zabezpieczenia społecznego, jaką są świadczenia emerytalno-rentowe, zapewniające warunki egzystencji ludziom, którzy w następstwie osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego lub z powodu inwalidztwa nie mogą kontynuować pracy zawodowej. Zakres i skala przewidzianych ustawą zmian uzasadniają w pełni stwierdzenie, że w Polsce Ludowej tworzony jest nowy jakościowo system świadczeń o charakterze powszechnym, stanowiący ważne osiągnięcie ogółu ludzi pracy i członków ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselJaniszewskaIrena">Potrzeba społeczna takiej właśnie reformy dojrzewała już od dłuższego czasu. Stanowiła ona jeden z głównych postulatów pracowniczych, zgłaszanych w kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, na zebraniach związkowych, zjazdach krajowych związków zawodowych i podczas całej kampanii poprzedzającej VI Kongres Związków Zawodowych. Decydującym warunkiem przeprowadzenia reformy było jednak zgromadzenie niezbędnych środków na pokrycie jej skutków finansowych, odpowiednie zbilansowanie wzrostu siły nabywczej społeczeństwa z możliwościami zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! Przystępując do omówienia poszczególnych projektów ustaw, pragnę w pierwszej kolejności zatrzymać uwagę obywateli posłów na rządowym projekcie ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin zakłada:</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselJaniszewskaIrena">—wydatne podwyższenie emerytur, rent inwalidzkich i rodzinnych oraz poprawienie relacji pomiędzy wysokością świadczeń emerytalnych a zarobkami osiąganymi w czasie zatrudnienia przez pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselJaniszewskaIrena">—powiązanie wysokości rent ze stażem pracy w Polsce Ludowej oraz złagodzenie warunków do uzyskania świadczeń, zwłaszcza przez członków rodzin pozostałych po śmierci żywiciela.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselJaniszewskaIrena">Problemy te chciałabym omówić szerzej, tym bardziej, że występują one w pozostałych ustawach dotyczących górników, kolejarzy oraz inwalidów wojennych i wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt ustawy zmienia korzystnie dla rencistów podstawy wymiaru renty, a mianowicie: jak wiadomo, obecnie renta starcza wynosi 75% przeciętnego miesięcznego zarobku pracownika do 1.200 zł, 20% części zarobku ponad 1.200 do 2.000 zł i 15% części zarobku stanowiącego nadwyżkę ponad 2000 zł. Według projektu ustawy (art. 22) — emerytura ma wynosić 80% zarobku do 1.500 zł, 55% części zarobku ponad 1.500 do 2.000 zł i 25% części zarobku stanowiącego nadwyżkę ponad 2.000 zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselJaniszewskaIrena">Te nowe granice zarobku stosuje się odpowiednio przy obliczaniu rent inwalidzkich i rodzinnych. Ponadto ustawa przewiduje wzrost emerytur i rent w zależności od lat pracy przepracowanych w Polsce Ludowej. Emerytura wzrasta o 1% zarobku za każdy pełny rok pracy w Polsce Ludowej ponad lat 20 w granicach do 10%, a renta inwalidzka o 0,5 lub 0,4% zarobku za każdy pełny rok pracy w Polsce Ludowej powyżej 5 lat, nie więcej jednak niż za 20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselJaniszewskaIrena">W nowych przepisach ustala się górną granicę wysokości świadczeń emerytalnych na poziomie 95% przeciętnego zarobku pracownika netto. Trzeba podkreślić, że tą granicą nie są objęte dodatki rodzinne i dodatki za bezradność. Granica ta nie ma też zastosowania do rent najniższych. Korzystniej są również w pewnych przypadkach uregulowane okresy zatrudnienia wymagane do otrzymania emerytury, choć obecnie, poza nielicznymi uzasadnionymi przypadkami, granice wymaganego wieku do uzyskania emerytury nie zostały zmienione.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ważne znaczenie życiowe posiada przepis art. 20 ust. 3 stanowiący, że — „w stosunku do pracowników, którzy ukończyli wiek emerytalny przed osiągnięciem wymaganego okresu zatrudnienia, Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia warunki i tryb uzupełniania okresu zatrudnienia oraz zasady i tryb kierowania na komisję do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.” Ustawa reguluje okresy zatrudnienia wymagane do uzyskania renty inwalidzkiej, spowodowanej innymi przyczynami niż wypadek przy pracy, a mianowicie dla pracownika, który stał się inwalidą w wieku 18—20 lat okres ten wynosi 1 rok pracy, w wieku 20— 22 lat — 2 lata pracy, w wieku 22—25 lat — 3 lata pracy, 25—30 lat — 4 lata, a powyżej 30 lat — 5 lat pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dla osób, które po ukończeniu szkoły średniej kontynuują nieprzerwanie dalszą naukę, zostaje skrócony okres zatrudnienia wymagany do uzyskania renty inwalidzkiej w ten sposób, że przy inwalidztwie powstałym w wieku 26 lat wymaga się — zamiast 4 lat — jednego roku zatrudnienia, oczywiście po spełnieniu innych szczególnych warunków.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselJaniszewskaIrena">Do bardziej istotnych zmian należy również podwyższenie wysokości i upowszechnienie dodatku za bezradność z tytułu zaliczenia osoby pobierającej emeryturę, rentę inwalidzką lub rodzinną do I grupy inwalidów. Przyznanie dodatku w kwocie 300 zł do rent inwalidzkich kształtuje wysokość tych rent korzystniej niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obecnie dodatek za bezradność podwaja się ze 100 na 200 zł w odniesieniu do osób pobierających renty rodzinne. Dodatek ten w kwocie 200 zł przyznaje się osobom pobierającym emerytury, podczas gdy dotychczas pobierający renty starcze nie mieli prawa do żadnej zwyżki renty na wypadek bezradności.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dotychczasowe przepisy nie podkreślały dostatecznie mocno, że ubezpieczenie społeczne inwalidów musi wynikać zarówno z przesłanek biologicznych, wyrażających się w niezdolności do wykonywania zatrudnienia, jak też z przesłanek ekonomicznych, wyrażających się w ograniczeniu w sposób istotny zdolności do zarobkowania. Projekt ustawy w definicji III grupy inwalidów łączy harmonijnie obie te przesłanki.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselJaniszewskaIrena">Daleko idące i korzystne zmiany wnosi ustawa w odniesieniu do rent rodzinnych. Dla poprawy warunków życiowych rodziny po stracie żywiciela przewiduje się mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselJaniszewskaIrena">a)obniżenie z 55 do 50 lat granicy wieku uprawniającego wdowę lub matkę do renty rodzinnej, b)przyznanie prawa do renty wdowie, niezależnie od jej wieku i stanu zdrowia, na okres wychowania dzieci do lat 16 zamiast, jak obecnie, do lat 8.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dalszą korzystną zmianą jest przyznanie wdowom pozostającym na utrzymaniu męża w chwili jego śmierci prawa do renty rodzinnej czasowej. Przez okres jednego roku od śmierci męża rentę otrzyma każda wdowa, która na podstawie przepisów dotychczasowych renty tej nie otrzymywała. Wprowadzenie renty czasowej dla wdowy ma na celu dopomożenie jej do przetrwania trudnego dla niej okresu po stracie najbliższej osoby, okresu, który z reguły nie sprzyja wykonywaniu pracy zarobkowej, w którym dominuje uczucie osamotnienia. Należy podkreślić, że ustawa przewiduje możliwość przedłużenia wdowie prawa do tej renty o dalszy jeden rok, jeżeli podejmie ona szkolenie mające na celu uzyskanie kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przewiduje się ponadto, że od 1 stycznia 1971 r. sukcesywnie podwyższać się będzie emerytury tym dotychczasowym emerytom, którzy przepracowali w Polsce Ludowej ponad 10 lat. Wzrost emerytury z tego tytułu nie może być wyższy niż 10% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dążenie do poprawy warunków życiowych po stracie żywiciela doprowadziło także do dalszych zmian w przepisach o rencie rodzinnej. Odnotować więc należy rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej. Dokonano tego przez uznanie, że rodzicami w zrozumieniu ustawy są poza rodzicami naturalnymi także ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające. Ponadto przyjęto — że osoba, która zawarła związek małżeński z rencistą ma prawo do renty rodzinnej także wtedy, gdy ze związku istniejącego przed zawarciem tego małżeństwa urodziło się dziecko.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa upoważnia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac do określenia, kiedy osoba ucząca się w wieku do 25 lat zachowuje w tym przypadku prawo do renty rodzinnej. Przepis ten może okazać się konieczny w związku z przedłużeniem niektórych kierunków studiów wyższych do ponad 5 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselJaniszewskaIrena">Podwyższeniu ulega także zasiłek pogrzebowy wypłacany w razie śmierci osoby pobierającej rentę rodzinną lub w razie śmierci członków rodziny rencisty.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselJaniszewskaIrena">Omówione zmiany w systemie powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników będą jednocześnie zastosowane do osób, którym świadczenia emerytalne przyznano przed wejściem w życie projektowanej ustawy. Przede wszystkim więc nastąpi przeliczenie wszystkich pobieranych dotychczas świadczeń, a więc rent starczych, inwalidzkich i rodzinnych. Dokonane to będzie przez zastosowanie takiego sposobu obliczania wysokości tych świadczeń, jaki będzie się stosować do nowych świadczeń. Jednocześnie ustawa gwarantuje podwyższenie pobieranych świadczeń o określony procent tym większy, im dawniejsza jest data, od której świadczenie przyznano — gdyby okazało się to korzystniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa zapewnia też dawnym rencistom wzrost świadczeń z tytułu stażu pracy w Polsce Ludowej. W szczególności podkreślić należy, że przy przeliczeniu rent inwalidzkich przyjmuje się, że osoby pobierające te renty posiadają okres zatrudnienia w Polsce Ludowej wynoszący 15 lat. Ta zasada obowiązuje także przy przeliczeniu rent rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselJaniszewskaIrena">Na szczególne podkreślenie zasługuje przepis upoważniający Radę Ministrów do podwyższania wszystkim emerytur i rent oraz dodatków do tych świadczeń. Ten nowy przepis umożliwi podwyższenie określonych świadczeń emerytalnych bez potrzeby zmiany ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin jest wiodąca i uniwersalna dla innych systemów emerytalnych, jak na przykład dla żołnierzy zawodowych i nadterminowych, dla niektórych grup pracowników zatrudnionych w górnictwie, na kolei i innych. Na podstawie tej zasady — w przypadkach, gdy nie są spełniane warunki wymagane do uzyskania świadczeń przewidzianych w tych odrębnych systemach — można przyjąć łagodniejsze warunki określone w systemie powszechnym i uzyskać odpowiednie zaopatrzenie. Ponadto może się okazać, że świadczenia z systemu powszechnego są korzystniejsze dla osób objętych zasadniczo systemami odrębnymi. Dla przykładu: do obliczenia podstawy wymiaru świadczeń w systemie powszechnym przyjmuje się sumę zarobków ze wszystkich równolegle wykonywanych zatrudnień, gdy tymczasem przy obliczaniu zaopatrzenia pracowników kolejowych należy przyjąć wyłącznie zarobki z tytułu zatrudnienia w kolejnictwie. W tym przypadku osoba zainteresowana, spełniająca nawet większe warunki do uzyskania świadczeń z systemu kolejowego, może uzyskać świadczenia z systemu powszechnego, gdyż obliczone od skumulowanych zarobków będą korzystniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z wymienionych względów w pracach Komisji Pracy i Spraw Socjalnych temu projektowi, jako — „ustawie-matce”, poświęcono najwięcej czasu, co też uzasadnia największą ilość poprawek wniesionych przez Komisję do tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselJaniszewskaIrena">Spośród 25 poprawek wniesionych przez Komisję większość stanowiły poprawki mające na celu dokładniejsze sformułowanie i uściślenie poszczególnych przepisów lub mające charakter porządkowy. Pragnę jednak omówić tylko bardziej istotne spośród merytorycznych poprawek, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselJaniszewskaIrena">w art. 12 w ust. 6 pkt 2 wprowadzono uzupełnienie, że nie stanowi przeszkody do zaliczenia do III grupy inwalidów osoby, która zachowała dotychczasową zdolność do zarobkowania, w przypadkach określonych naruszeń sprawności organizmu, określonych w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 7. Ma to istotne znaczenie dla inwalidów, którzy poddając się rehabilitacji zawodowej uzyskują sprawność wykonywania pracy;</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselJaniszewskaIrena">w art. 23 Komisja wnosi, aby orzeczenie o inwalidztwie mogło nastąpić w okresie zatrudnienia lub równorzędnym z okresem zatrudnienia, albo w ciągu półtora roku — zamiast jednego roku — a w razie choroby zawodowej — w ciągu 2 lat od jej ustania. Podobnie proponuje się przedłużyć do półtora roku — zamiast jednego roku — okres przerwy w inwalidztwie do ponownego jego powstania;</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselJaniszewskaIrena">art. 28 w ust. 1 pkt 1 przewidywał prawo do inwalidzkiej renty wyrównawczej pod warunkiem, że osoba uprawniona do tej renty wykonuje zatrudnienie z przeciętnym miesięcznym zarobkiem niższym niż 70% podstawy wymiaru renty. Komisja natomiast zaproponowała ustalenie tego warunku na 75% podstawy wymiaru renty;</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselJaniszewskaIrena">w art. 46 ust. 2 Komisja proponuje zaliczenie starszego kustosza dyplomowanego lub kustosza dyplomowanego do pracowników nauki, którym przysługuje dodatek z tytułu pracy naukowej;</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselJaniszewskaIrena">w art. 68 w ust. 2 pkt 2 Komisja sprecyzowała, w jakich warunkach może nastąpić wstrzymanie wypłaty świadczeń, a mianowicie: — „wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub części tylko wówczas, gdy rencista korzystał nieprawnie ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach złej woli, kierując równocześnie sprawę do organu odwoławczego, który ustalał prawo do świadczeń lub ich wysokość.”;</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselJaniszewskaIrena">w art. 86 — który stanowi o tym, z czyjej inicjatywy może być wszczęte postępowanie w sprawach świadczeń emerytalnych, Komisja proponuje, aby w przypadku, kiedy z taką inicjatywą występowałby zakład pracy — może on to uczynić wówczas, jeśli zawiadomi o tym zamiarze pracownika co najmniej na 3 miesiące^:^ przed zgłoszeniem wniosku. Jest to jak najbardziej uzasadnione, chodzi bowiem o to, aby nie dopuścić do wnoszenia wniosków bez wiedzy zainteresowanego pracownika. Należy jednak nadmienić, że artykuł ten stanowi, iż inicjatywa wystąpienia o emeryturę przysługuje w pierwszej kolejności pracownikowi, jego pełnomocnikowi, a następnie zakładowi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! Integralnym warunkiem realizacji ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym jest powołanie nowej instytucji finansowej, jaką będzie fundusz emerytalny. Zasady działania tej instytucji określa odrębny projekt ustawy o funduszu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt tej ustawy zakłada zabezpieczenie środków na zaopatrzenie emerytalne pracowników i ich rodzin oraz na dalsze doskonalenie na przyszłość systemu rentowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselJaniszewskaIrena">Fundusz emerytalny będzie tworzony z wpłat zakładu pracy w wysokości 8,5% funduszu płac oraz ze składki na cele emerytalne od pracowników w wysokości do 3% wynagrodzenia, przy równoczesnym zmniejszeniu w tej samej wysokości dotychczasowego podatku od wynagrodzeń. Składka na cele emerytalne od pracowników zarabiających od 1000 do 1.450 zł wynosić będzie dokładnie tyle, ile wynosił dotychczas podatek od wynagrodzeń — podatku zaś nie będą oni płacili. Natomiast pracownicy zarabiający do 1000 zł i zwolnieni dotychczas od podatku od wynagrodzeń nie będą także płacili składki na cele emerytalne.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselJaniszewskaIrena">Tak więc udział pracowników w tworzeniu funduszu emerytalnego będzie się odbywał bez uszczerbku dla ich wynagrodzeń netto.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselJaniszewskaIrena">Oprócz składek opłacanych przez zakłady pracy i pracowników, które stanowią główne źródło dochodów funduszu emerytalnego, na fundusz ten będą zaliczone również inne do chody, jak:</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselJaniszewskaIrena">—zwroty nieprawnie pobranych rent, —wpłaty zakładów pracy za świadczenia wypłacane rencistom, którzy ulegli wypadkom z winy zakładów pracy — tak zwane regresy, oraz odsetki od lokowanych nadwyżek funduszu emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselJaniszewskaIrena">Gospodarzem funduszu emerytalnego będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nadzór zaś nad gospodarką tym funduszem będą sprawowały rady nadzorcze ZUS. Gwarantuje to wyspecjalizowany nadzór społeczny nad wydatkami i racjonalną gospodarką funduszem.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselJaniszewskaIrena">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych w toku dyskusji nad tym projektem zgłosiła 5 poprawek uściślających postanowienia tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselJaniszewskaIrena">Pragnę zaznaczyć, że idea utworzenia funduszu emerytalnego spotkała się z powszechną aprobatą członków Komisji zarówno co do zasad, jak i jego celu.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoka Izbo! W przedłożonej do uchwalenia reformie rentowej doniosłą rolę będzie spełniał nowy akt prawny, który stwarza poważne rozszerzenie uprawnień ludzi pracy w dziedzinie ochrony i bezpiecznych warunków pracy. Tym nowym aktem prawnym jest projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy, zmierzających do poprawy sytuacji osób poszkodowanych na skutek wypadków przy pracy, przede wszystkim poprzez znaczne podwyższenie świadczeń rentowych z ubezpieczenia społecznego i skoncentrowanie ustalenia szkód w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselJaniszewskaIrena">Główne założenia projektu ustawy opierają się na:</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)zabezpieczeniu inwalidom z wypadku przy pracy nie zatrudnionym i nie posiadającym dochodów z innych źródeł rent w wysokości 100% zarobku netto przy I grupie inwalidztwa, 90% — przy II grupie inwalidztwa i 65% przy III grupie; ponadto inwalidom I grupy będzie przysługiwać dodatek za bezradność w wysokości 300 zł;</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselJaniszewskaIrena">2)znacznym podwyższeniu powypadkowych rent rodzinnych oraz uzależnieniu wysokości świadczeń od liczby osób pozostających na utrzymaniu, na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselJaniszewskaIrena">—w przypadku, gdy pracownik miał jedną osobę na utrzymaniu — renta rodzinna wyniesie 60% renty, jaka przysługiwałaby pracownikowi (renciście) zaliczonemu do II grupy inwalidów, to znaczy 54% zarobku pracownika;</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselJaniszewskaIrena">—w przypadku, gdy pracownik miał 2 osoby na utrzymaniu — renta rodzinna będzie wynosiła 75% kwoty określonej powyżej, to znaczy 67,5% zarobku pracownika;</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselJaniszewskaIrena">—w przypadku, gdy pracownik miał 3 osoby lub więcej na utrzymaniu — 85% kwoty określonej powyżej, to jest</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#komentarz">76,5%</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselJaniszewskaIrena">zarobku pracownika;</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselJaniszewskaIrena">3)wprowadzeniu dodatku do zasiłku z tytułu czasowej niezdolności do pracy w czasie leczenia w szpitalu lub sanatorium — w wysokości 10% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ponadto zakład pracy będzie obowiązany płacić wyrównanie za czas leczenia pracowników, którzy na skutek wypadku zostali zaliczeni do I, II lub III grupy inwalidów. Dla I i II grupy inwalidów wyrównanie musi uzupełnić zasiłek chorobowy do 100% zarobku netto, dla inwalidów III grupy do 80% zarobku netto.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselJaniszewskaIrena">Również szczególnie korzystnie uregulują nowe zasady jednorazowe odszkodowania z tytułu trwałego uszczerbku zdrowia lub śmierci pracownika, o czym mówi art. 11 — na podstawie orzeczeń komisji powypadkowych, nie wyłączając przypadków, kiedy pracownik nie został zaliczony do żadnej grupy inwalidów z powodu nieznacznego uszczerbku zdrowia. Odszkodowanie to będzie wypłacane niezależnie od zasiłków pogrzebowych i ubezpieczenia społecznego oraz odpraw pośmiertnych, wypłacanych na podstawie odrębnych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowany system przewiduje znaczne kwoty odszkodowań, wynoszące do 40 tys. zł w przypadku trwałego kalectwa, a jeśli wypadek spowodował śmierć pracownika, odszkodowanie dla rodziny wynosić będzie 20 tys. zł, przy czym, jeżeli w rodzinie tej więcej niż 2 osoby uprawnione są do renty — kwotę tę zwiększa się o 5 tys. zł na każdego uprawnionego. Odszkodowania te będą płacone niezależnie od zasiłku pogrzebowego i niezależnie od odpraw, wypłacanych na podstawie odrębnych przepisów. Takie rozwiązanie eliminuje jednocześnie uciążliwy i skomplikowany dla pracownika dotychczasowy system dochodzenia odszkodowań w procesie cywilnym, wymagający ponadto udowodnienia winy zakładu. System ten sprzyjał przewlekaniu decyzji, a przy procesach sądowych tworzyło się wiele sytuacji konfliktowych, zmuszających poszkodowanego pracownika lub jego rodzinę do wydatków związanych z procesami. Natomiast rozstrzyganie przyczyn zaistniałego wypadku przez specjalnie powołane społeczne komisje powypadkowe, przyśpiesza określenie przyczyn i wypłaty odszkodowań bezpośrednio w zakładzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselJaniszewskaIrena">W art. 12 przewiduje się również wypłaty świadczeń wyrównawczych przez zakłady pracy dla osób, które uległy wypadkowi, ale nie uzyskały III grupy inwalidzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselJaniszewskaIrena">Podobnie projekt ustawy w art. 13 przewiduje wypłaty odszkodowań za przedmioty osobistego użytku, zniszczone wskutek wypadku. Spory z tytułu różnic zdań co do wysokości odszkodowań, wynikających z art. 10, 11, 12 i 13 będą rozstrzygane przez zakładowe komisje rozjemcze lub jednostki nadrzędne.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa przewiduje, że orzeczenie zakładowej komisji rozjemczej lub jednostki nadrzędnej może być zaskarżone przez każdą ze stron do Okręgowego Sądu Ubezpieczeń Społecznych. Wprowadzenie nowych zasad świadczeń z tytułu wypadków przy pracy spowoduje, że praktycznie — uwzględniając przewidziane w ustawie świadczenia — pracownicy i ich rodziny nie będą potrzebowali dochodzić roszczeń w drodze procesu sądowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowana ustawa przewiduje objęcie nową regulacją również szkód wywołanych chorobami zawodowymi, wymienionymi w przepisach rentowych (art. 21) — na warunkach określonych przez Radę Ministrów. Wymagać to będzie określenia rodzajów chorób zawodowych i zasad ich ewidencji oraz zgłaszania.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt ustawy zawiera przepisy, zmierzające do zaostrzenia materialnej odpowiedzialności zakładów pracy za wypadki przy pracy (art. 18). Na podstawie tych przepisów zakład zobowiązany jest zwracać ZUS równowartość wypłaconych świadczeń z tytułu powypadkowych rent inwalidzkich i rodzinnych oraz zasiłków chorobowych. Ta odpowiedzialność materialna zakładów niewątpliwie przyczyni się do poprawy warunków bhp i większego zabezpieczenia przed wypadkami.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselJaniszewskaIrena">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych proponuje cztery poprawki, uwzględniając głosy zmierzające do uzyskania większego niż to określa art. 11 jednorazowego odszkodowania w przypadku trwałego inwalidztwa lub śmierci pracownika, a mianowicie w art. 11, ust. 3 dodaje się na końcu wyrazy: — „jak również upoważnić właściwych ministrów do przyznawania w szczególnie uzasadnionych przypadkach odszkodowań wyższych niż określone w ust. 1 i 2”.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselJaniszewskaIrena">Poprawka ta ma na celu możliwość większego odszkodowania w przypadku, gdy pracownik miał większą rodzinę na utrzymaniu, drobne dzieci lub trwale chorujących członków rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ponadto Komisja zaproponowała poprawkę w art. 21 ust. 2. Ustęp ten otrzymuje brzmienie: — „Rada Ministrów określi w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1:</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselJaniszewskaIrena">—rodzaj, zakres i warunki uzyskiwania świadczeń przewidzianych w ustawie w przypadkach odrębnych w ust. 1;</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselJaniszewskaIrena">—organy, których ustalenia stanowić będą podstawę do przyznawania tych świadczeń, zasady i tryb postępowania w tych sprawach oraz tryb postępowania odwoławczego”.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obywatele Posłowie! Wprowadzenie w życie przepisów o tak zasadniczym dla ogółu ludzi pracy znaczeniu wymagać będzie wielkiej sprawności organizacyjnej od całego aparatu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i od zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselJaniszewskaIrena">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych nie tylko zajmowała się projektami przedstawionych aktów, ale zainteresowała się również przygotowaniem aparatu ZUS do przeprowadzenia tej wielkiej operacji, związanej z przeliczeniem dotychczasowych wniosków, opartym na korzystniejszych zasadach. Kierownictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zapewniło, że poczyniło wszystkie przygotowania organizacyjne do sprawnego przeprowadzenia reformy. Przeszkolono i przygotowano do tej pory ponad 3 tys. osób spośród personelu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i rad nadzorczych oraz spośród aktywu społecznego. Renty i emerytury będą sprawnie i szybko obliczone, zgodnie z przyjętymi nowymi zasadami; będą wypłacone za okres od 1 stycznia 1968 r., przy czym każdy rencista otrzyma szczegółowe wyjaśnienie, dotyczące sposobu obliczenia jego renty bądź emerytury i wysokości podwyżki, bez potrzeby zwracania się w tej sprawie bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ważne jest obecnie, by czynniki społeczne w zakładach pracy dopilnowały należytego i terminowego przygotowania przez administrację pełnej dokumentacji dla wszystkich pracowników osiągających wiek emerytalny, zwłaszcza dokumentów dotyczących stażu pracy i wysokości zarobków, co stanowi niezbędny warunek sprawnego załatwienia wszystkich spraw zgodnie z nową ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nowy system świadczeń nakłada na organizacje reprezentujące interesy pracownicze i na załogi obowiązek wzmożonej kontroli nad prawidłowym i racjonalnym gospodarowaniem tymi środkami i nad właściwym funkcjonowaniem całego systemu. Zwiększa tę odpowiedzialność fakt, że realizacja świadczeń skoncentrowana jest w zakładach pracy, w których działają organizacje przedstawicielskie załóg.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z uwagi na to, że ustawa zawiera wiele delegacji dla Rady Ministrów i właściwych organów państwowych, Komisja uzyskała rządowe zapewnienie, że 10 podstawowych dokumentów wykonawczych, niezbędnych dla realizacji ustawy, zostało już opracowanych, natomiast pozostałe delegacje będą realizowane przez rząd w najbliższym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! W głębokim przekonaniu, że projektowane ustawy służyć będą dobrze interesom ogółu pracujących naszego kraju, z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt wnosić, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekty niniejszych ustaw w przedłożeniu rządowym (druki sejmowe nr 94, 95 i 96) wraz z poprawkami Komisji (druki sejmowe nr 104, 105 i 106).</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad zreferowanymi projektami ustaw przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim i trzecim punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">a)o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (druki nr 98 i 108), b)o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (druki nr 99 i 109), c)o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (druki nr 97 i 107).</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca drugiego punktu porządku dziennego poseł Józef Kwietniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselKwietniewskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Obywatelka poseł Janiszewska przedstawiła i omówiła projekty rządowe, dotyczące powszechnego zaopatrzenia emerytalnego, funduszu emerytalnego i świadczeń pieniężnych w razie wypadków.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselKwietniewskiJozef">Utarło się w pracach Komisji, że projekt o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym nazwany został — „ustawą-matką”, z którą związanych jest wiele ustaw uzupełniających, dotyczących zagadnień emerytalnych pewnych grup pracowników czy też środowisk, dla których, ze względu na specyficzny charakter tych grup i środowisk, muszą obowiązywać odrębne przepisy ustawowe, regulujące dla nich sprawę zaopatrzenia emerytalnego. Do nich należy górnik polski, kolejarz polski, inwalidzi wojenni i wojskowi.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselKwietniewskiJozef">Zaszczytny, odpowiedzialny, trudny i niebezpieczny jest zawód górnika dołowego. Charakter pracy, specyfika zawodu górniczego uzasadniały w całej pełni w przeszłości, i uzasadniają w chwili obecnej, odrębne i uprzywilejowane potraktowanie zagadnienia zaopatrzenia emerytalnego górników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselKwietniewskiJozef">Podobną rolę spełniają kolejarze na swoich posterunkach pracy, spełniają ważną i odpowiedzialną rolę w naszej gospodarce narodowej. Wiadome jest przecież, że kolej stanowi bardzo istotny nerw w naszym życiu gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselKwietniewskiJozef">Jest jeszcze jedna grupa zaopatrzenia emerytalnego wymagająca specjalnego omówienia — to inwalidzi wojenni i wojskowi.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselKwietniewskiJozef">Inwalidzi wojenni w nie tak dalekiej przecież przeszłości, ale już dziś ten okres zaliczany jest do historii, stawali w pierwszym szeregu walczących o wyzwolenie narodu, a z chwilą zakończenia walk niezwłocznie stanęli do odbudowy kraju i jego potencjału gospodarczego na równi z wszystkimi obywatelami i całą klasą robotniczą. Regulacja zaopatrzenia emerytalnego tego zasłużonego środowiska to konsekwentny krok władz partyjnych i państwowych w kierunku dalszej poprawy zaopatrzenia emerytalnego tej grupy ludzi, którzy w walce o najszczytniejsze idee — wolności i sprawiedliwości społecznej — ponieśli bodaj czy nie największe ofiary dla naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselKwietniewskiJozef">Wysokim zaszczytem jest dla mnie, że mogę w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych przedstawić Wysokiemu Sejmowi rządowe projekty ustaw, dotyczące zaopatrzenia emerytalnego dla wspomnianych trzech grup świata pracy, mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselKwietniewskiJozef">1)projekt o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, zawarty w druku sejmowym nr 98 wraz z poprawkami Komisji, zawartymi w druku sejmowym nr 108, 2)projekt o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, zawarty w druku sejmowym nr 99 wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 109, 3)projekt o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin zawarty w druku sejmowym nr 97 wraz z poprawkami Komisji umieszczonymi w druku sejmowym nr 107:</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselKwietniewskiJozef">Rządowe projekty ustaw rozpatrywane były na kilku posiedzeniach podkomisji dla spraw rent i inwalidztwa w grudniu 1967 r. i Styczniu bieżącego roku oraz na posiedzeniach komisji ostatnio, w dniach 16 i 17 stycznia bieżącego roku z udziałem przedstawicieli Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Wymiaru Sprawiedliwości, Komunikacji i Łączności, Obrotny Narodowej, Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa tudzież przy współudziale przedstawicieli Ministerstwa Finansów, Komitetu Pracy i Płac, Urzędu Rady Ministrów, ZUS i branżowych związków zawodowych. Podkomisja i Komisja wniosły wiele poprawek zarówno redakcyjnych, formalnych i merytorycznych, starając się o nadanie poprawkom brzmienia zasadniczego, wyraźniejszego i bardziej konkretnego. Przystępuję do omówienia wspomnianych trzech rządowych projektów ustaw i poprawek wniesionych przez Komisję.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselKwietniewskiJozef">Projekt zmian w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym górników zmienia istniejący dotąd akt prawny. Projekt przewiduje podwyżkę rent górniczych na podstawie zasad projektu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym z preferencją dla wszystkich świadczeń górniczych w wysokości 15%, liczoną od pełnego wymiaru poszczególnego rodzaju renty, przewidzianej w systemie powszechnego zaopatrzenia emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselKwietniewskiJozef">W myśl obowiązujących dotąd przepisów, przy wymiarze wzrostu rent i emerytur zaliczane są okresy pracy po wyzwoleniu, jak i przed wyzwoleniem, przy czym liczba lat zatrudnienia, za które przyznaje się wzrost renty, jest nieograniczona. Projekt ustawy zachowuje ten przepis i dlatego też przewiduje, że zwyżki nowych emerytur górniczych, rent wdowich i inwalidzkich obejmują obliczenia od pełnego stażu pracy. W wypadku natomiast, gdyby dla górnika, który po wyzwoleniu podjął pracę w górnictwie, korzystniejszy okazał się przepis o zwyżce za staż pracy w powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, na przykład po 20 latach pracy po wyzwoleniu, górnik może z tego przepisu skorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselKwietniewskiJozef">Szczególną cechą projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin jest powiązanie i przystosowanie do przepisów projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselKwietniewskiJozef">Specyfika zawodu górniczego, zwłaszcza górnika dołowego, wymaga pewnych podkreśleń. Wyraża się to na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselKwietniewskiJozef">1)w skróceniu wieku wymaganego do emerytury — do 55 lat;</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselKwietniewskiJozef">2)w zaliczaniu okresu zatrudnienia pod ziemią — półtorakrotnie, jednocześnie upoważnia się w art. 1 pkt 4 Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac do określenia stanowisk, na których pracę zalicza się do rent w wymiarze półtorakrotnym. Dotychczasowy przepis ujmuje to zagadnienie zbyt ogólnie, obecny uściśla, że w wymiarze półtorakrotnym zalicza się okres pracy w przodkach, bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy pogłębianiu szybów;</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselKwietniewskiJozef">3)w przyznaniu renty rodzinnej wdowie po górniku, w razie śmiertelnego wypadku przy pracy, bez względu na warunki wymagane w ustawie o powszechnym zaopatrzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselKwietniewskiJozef">Poza specyfiką zawodu projekt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin przewiduje korzystniejsze od dotychczasowych przepisy, na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselKwietniewskiJozef">1)okres pobierania renty inwalidzkiej jest wyłączony z okresu 10 lat, w którym górnik powinien przepracować 5 lat w górnictwie dla uzyskania renty;</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselKwietniewskiJozef">2)zmianę w art. 1 pkt 11 lit. c przewidującą, że uprawnienia do górniczej emerytury ma górnik po przepracowaniu 35 lat w górnictwie, niezależnie od tego, czy wiek emerytalny osiągnął w czasie pracy górniczej;</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselKwietniewskiJozef">3)zmianę dotyczącą przepisu określającego wysokość górniczej emerytury, górniczej renty inwalidzkiej i rodzinnej, przy czym preferencja 15% dotyczy wszystkich emerytur i rent górniczych;</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselKwietniewskiJozef">4)dalsze korzystne zmiany i uściślenia obejmujące na przykład uprawnieniami pracowników przedsiębiorstw wykonujących dla kopalń roboty podziemne i zatrudnionych pod ziemią, oraz pracowników stacji ratownictwa górniczego;</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselKwietniewskiJozef">5)przyznanie dzieciom wyższych rent, jeżeli wdowa nie będzie uprawniona do renty;</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselKwietniewskiJozef">6)górnik otrzymuje inwalidzką rentę wyrównawczą również i w przypadku, kiedy wykonuje pracę w swoim zakładzie, w którym stał się inwalidą;</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselKwietniewskiJozef">7)wprowadzenie w art. 1 pkt 9 delegacji dla Rady Ministrów w sprawie podwyższenia górniczych emerytur, rent inwalidzkich i dodatków.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselKwietniewskiJozef">Projekt ustawy reguluje także sprawę przeliczania górniczych rent pobieranych przed wejściem w życie omawianej ustawy i wypłaty rent w okresie przejściowym do 31 grudnia 1969 r. analogicznie do przyjętych w projekcie o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym zasad w tym względzie albo odsyła do odpowiednich przepisów tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselKwietniewskiJozef">Przyjęte poprawki Komisji do ustawy przewidują:</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselKwietniewskiJozef">1)w art. 1 pkt 16 przyznanie górniczej renty wyrównawczej w wypadku zatrudnienia z przeciętnym zarobkiem miesięcznym niższym niż 75% podstawy wymiaru renty inwalidzkiej, co poprawia sytuację rentobiorcy, a także przyznanie Radzie Ministrów prawa określenia szczegółowych zasad obliczania i wypłacania górniczej inwalidzkiej renty wyrównawczej i możliwość, w uzasadnionych przypadkach, ustalenia innej niż określona granicy (50%) wysokości renty wyrównawczej;</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselKwietniewskiJozef">2)w art. 3, ust. 1, pkt 1 zmianę treści dotychczasowej na następującą:</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselKwietniewskiJozef">„1) zamiast górniczych rent starczych przyznaj e s:ię górnicze emerytury z tym, że wzrost przewidziany:</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselKwietniewskiJozef">a)w art. 9 ust. 2 przepisów o górniczych emeryturach i rentach — przyzna je się w wysokości odpowiadającej liczbie lat, za które był wypłacany dodatek za ponad 25 lat pracy górniczej równorzędnej i okresów zaliczanych do pracy górniczej, b)w art. 9 ust. 3 powyższych przepisów — przyznaje się na wniosek zainteresowanego”.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselKwietniewskiJozef">Jedną z ważniejszych zmian w projekcie o rentach górniczych, podobnie zresztą jak we wszystkich innych projektach, jest zmiana określenia „renta starcza” na — „emerytura górnicza”. Drobna na pozór sprawa, ale bardzo wymowna, mająca na celu podniesienie rangi emerytury, jak i samopoczucia człowieka przechodzącego na zasłużony odpoczynek. W związku z tą zmianą zgłaszam dodatkową autopoprawkę rządową do projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników^ ^i ich rodzin do art. 1 w zmianie 20, wynikającą z błędu czysto redakcyjnego, polegającego na tym, że w zmianie tej przeoczono dostosowanie brzmienia tytułu rozdziału V i art. 20 nowelizowanej ustawy, odpowiednio do wprowadzonych zmian terminologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselKwietniewskiJozef">Powołana zmiana 20 powinna otrzymać brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselKwietniewskiJozef">„20/ tytuł rozdziału V otrzymuje brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselKwietniewskiJozef">„Dodatki do górniczych emerytur i rent”; w art. 20 wyrazy: — „rentę starczą lub” zastępuje się wyrazami: — „emeryturę lub rentę”, wyrazy: „dodatków do renty” zastępuje się wyrazami: — „dodatków do górniczej emerytury lub renty”, a wyrazy: — „w dekrecie” zastępuje się wyrazami: — „w ustawie”.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselKwietniewskiJozef">Art. 6 projektu ustawy zobowiązuje Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac do wydania jednolitego tekstu ustawy z '28 maja 1957 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników^ ^i ich rodzin z uwzględnieniem zmian wynikających z omawianej dzisiaj ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselKwietniewskiJozef">Przechodzę do omówienia rządowego projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselKwietniewskiJozef">Projekt ustawy zachowuje korzystniejszy od powszechnego systemu emerytalnego sposób obliczania wysokości emerytur i rent nowych, przeliczenie rent dotychczasowych i dawnych, zwyżek i dodatków do rent, jak w projekcie ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. W uznaniu trudnej pracy kolejarzy przyjęto preferencję z tytułu zatrudnienia na kolei i na stanowiskach uprawniających do dodatku za wysługę lat — zwyżkę do 10% wysokości emerytury, renty inwalidzkiej czy renty rodzinnej wraz z dodatkiem za staż pracy. Proponowana preferencja nie będzie równa, lecz zróżnicowana, zależna i przywiązana do zajmowanych stanowisk i charakteru pracy. Wspomnianą zwyżkę reguluje art. 10 ust. 4 dla emerytur, art. 13 ust. 3 dla rent inwalidzkich i art. 19 ust. 4 dla rent rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselKwietniewskiJozef">Ponadto w art. 10 ust. 2 projekt ustawy ustala, że kolejowa emerytura wzrośnie o 1% podstawy wymiaru za każdy pełny rok ponad 25 lat okresów zatrudnienia na kolei (art. 3) łącznie z okresami równorzędnymi (art. 4) i zaliczanymi (art. 5) do okresów zatrudnienia na kolei, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia wieku 60 lat przez mężczyznę i 55 lat przez kobietę.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselKwietniewskiJozef">Dalsze zmiany merytoryczne obejmuje art. 4 pkt 3 lit. e i f, w których uznaje Się jako zatrudnienie na kolei okresy (nie więcej niż do 5 lat) pracy fachowców kolejowych na kolejach użytku niepublicznego i określa stanowiska tychże fachowców na fabrycznych bocznicach lub sieciach kolejowych, zatrudnionych przy organizowaniu i budowie bocznic kolejowych, należących do niekolejowych zakładów. Zmiana ta dla wielu pracowników z zawodu kolejarzy, nie objętych dotąd przywilejami przysługującymi kolejarzom, przynosi poprawę w wymiarze emerytur i rent.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselKwietniewskiJozef">Art. 4 ust. 1 pkt 7 projektu zrównuje z okresami zatrudnienia na kolei (nie więcej niż 5 lat) okresy pracy w komórkach organizacyjnych resortu komunikacji, w których pracownikom nie przysługuje dodatek za wysługę lat, jeśli pracownik (przeszedł z tej pracy do zatrudnienia w jednostkach wymienionych w art. 3 ust. 2 pkt 1. Tym przepisem objęto wszystkich fachowców z wysokimi kwalifikacjami z kolejowych biur projektów i studiów, przechodzących do pracy w PKP.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselKwietniewskiJozef">Poprawki Komisji wprowadzają w art. 4 nowy ust. 3, dający Prezesowi Rady Ministrów uprawnienia do uznania za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia na kolei, okresów zatrudnienia w kolejowych jednostkach organizacyjnych, które po wyzwoleniu przez okres do 5 lat były podporządkowane innym resortom.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselKwietniewskiJozef">W ant. 11 uSt. 1 pkt 3 i ust.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselKwietniewskiJozef">pkt 2 proponowane poprawki Komisji przedłużają z korzyścią dla pracownika okresy ustalenia inwalidztwa po ustaniu zatrudnienia na kolei lub zatrudnienia równorzędnego z zatrudnieniem na kolei bądź po ustaniu prawa do renty z 12 miesięcy na 18 miesięcy. W art. 13 ust. 3 pkt 1 wprowadzono taką samą zmianę na korzyść pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselKwietniewskiJozef">W art. 16 ust. 1 pkt 1 poprawka zmienia na korzyść pracownika przepis o inwalidzkich rentach wyrównawczych, podnosząc granicę przeciętnego zarobku z 70% do 75% podstawy uprawniającej do renty inwalidzkiej. Równocześnie poprawka Komisji proponuje wprowadzenie do art. 16 nowego ust. 3, dającego Radzie Ministrów uprawnienia do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad obliczania i wypłacania kolejowych inwalidzkich rent wyrównawczych. Poprawka w uzasadnionych wypadkach przewiduje możliwość ustalenia innej, niż określona w ustawie, granicy wysokości renty wyrównawczej. Inna poprawka Komisji nadaje art. 37 ust. 1 pkt 1 następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselKwietniewskiJozef">„1) zamiast kolejowych rent Starczych przyzna je się kolejowe emerytury z tym, że wzrost określony w art. 10 ust. 2 przyznaje się w wysokości odpowiadającej liczbie lat, za które był wypłacany dodatek za ponad 25 lat zatrudnienia na kolei”.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselKwietniewskiJozef">Reszta poprawek nosi charakter porządkowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselKwietniewskiJozef">Nowy projekt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin uwzględnia i zachowuje dotychczasowe przywileje, jak prawo do kolejowej pomocy lekarskiej (włącznie z położniczą), prawo do deputatu węglowego, bezpłatnego i ulgowego przejazdu kolejami i inne, na zasadach obowiązujących w dniu wejścia ustawy w życie. Projekt ustawy przewiduje, że przy przeliczaniu świadczeń stosować się będzie zasady przyjęte w powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselKwietniewskiJozef">Rządowy projekt ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin w samej nazwie precyzuje, że chodzi o inwalidów wojennych, żołnierzy walk wyzwoleńczych i wojskowych z czynnej służby wojskowej po wyzwoleniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselKwietniewskiJozef">Projekt jest dostosowany do ogólnych założeń zmiany systemu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego i dlatego też ze względu na zasadnicze zmiany, liczne poprawki i zmiany wprowadzane z biegiem lat w dotychczasowym dekrecie z 14 sierpnia 1954 r. rząd wystąpił z projektem wydania nowej ustawy normującej to ważne zagadnienie w całości. Obecny akt ustawodawczy zapewnia inwalidom wojennym i wojskowym korzystniejsze zaopatrzenie rentowe i stanowić będzie w realizacji znaczną poprawę dotychczasowych warunków bytu zasłużonego środowiska, inwalidy wojennego i wojskowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PoselKwietniewskiJozef">Jedną z istotnych zmian w dotychczasowych przepisach jest urealnienie podstawy do wymiaru renty, której minimum wynosić będzie tyle, ile wynosi uposażenie dla I stopnia podoficera zawodowego, co obecnie stanowi około 1.600 zł zamiast dotychczasowych 500 zł, stanowiących podstawę wymiaru renty.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PoselKwietniewskiJozef">Drugą istotną zmianą jest to, że projekt ustawy przewiduje w art. 11 renty inwalidzkie dla inwalidów, którzy stali się 'inwalidami na skutek wypadku i w związku ze służbą wojskową:</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PoselKwietniewskiJozef">dla inwalidów I grupy — 100% zarobku netto, dla inwalidów II grupy — 90% zarobku netto, dla inwalidów III grupy — 65% zarobku netto i określa warunki przyznawania rent.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PoselKwietniewskiJozef">Tu pozwalam sobie zwrócić uwagę obywateli posłów na tabelaryczne zestawienie wysokości rent inwalidzkich w art. 12 i rent rodzinnych w art. 19 rządowego projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych. Projekt i w tych wypadkach przewiduje wyższe stawki niż dotychczasowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PoselKwietniewskiJozef">Projekt ustawy przyjmuje preferencję dla rent inwalidzkich z art. 12 i rent rodzinnych z art. 19 w wysokości 10% renty. Dodatek ten będzie wypłacany nie zatrudnionym inwalidom. Dalsze rozdziały regulują dodatki do rent za ordery i tytuły honorowe, dodatek dla żołnierzy wykonujących bezpośrednio przed służbą wojskową pracę naukową, dodatek za niezaradność, na węgiel, mleko oraz ekwiwalent mieszkaniowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PoselKwietniewskiJozef">Poprawki Komisji obejmują w wielu artykułach momenty formalne i uzupełniające, poszerzające uprawnienia rentobiorców.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PoselKwietniewskiJozef">Natomiast poprawka Komisji do art. 57 precyzuje po jęcie pewnych okresów jako równoznaczne ze służbą wojskową, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PoselKwietniewskiJozef">1)pobyt żołnierza w niewoli i w obozie dla internowanych;</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PoselKwietniewskiJozef">2)udział w ruchu podziemnym i partyzanckim walczącym o wyzwolenie Polski spod najazdu hitlerowskiego oraz pobyt w niewoli, w obozach koncentracyjnych i w więzieniach, za udział w tym ruchu.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#PoselKwietniewskiJozef">W konsekwencji przyjętych przez Komisję</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#PoselKwietniewskiJozef">Pracy i Spraw Socjalnych poprawek do art. 62, należy wprowadzić do tego artykułu dodatkowo następującą poprawkę:</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#PoselKwietniewskiJozef">w ust. 1 pfct 2 w wierszu ostatnim wyrazy:</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#PoselKwietniewskiJozef">„w ciągu 6 miesięcy” zastępuje się wyrazami: — „w ciągu 1 roku”.</u>
+ <u xml:id="u-5.63" who="#PoselKwietniewskiJozef">Pragnę zaznaczyć w imieniu Komisji, że członkowie Komisji do wszystkich projektów ustaw zaopatrzenia emerytalnego podchodzili z sercem i troską, ażeby one przyniosły największe korzyści wszystkim, którzy z ustaw tych korzystać będą.</u>
+ <u xml:id="u-5.64" who="#PoselKwietniewskiJozef">Ze szczególną uwagą zajmowano się projektem ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, a przyjęcie tego projektu do życzliwej dyskusji przez obywateli posłów i uchwalenie następnie przez Wysoki Sejm, niechaj będzie dowodem wdzięczności i uznania dla tych, którzy ofiarą serdecznej krwi żołnierza polskiego walczyli o naszą dzisiejszą rzeczywistość — Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-5.65" who="#PoselKwietniewskiJozef">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem w imieniu Komisji rządowe projekty ustaw i poprawki Komisji do oceny przez Wysoką Izbę.</u>
+ <u xml:id="u-5.66" who="#PoselKwietniewskiJozef">W imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm zechciał uchwalić przedłożone rządowe projekty ustaw, mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.67" who="#PoselKwietniewskiJozef">a)o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin — druk sejmowy nr 98, poprawki Komisji zgłoszone w druku sejmowym nr 108 — i poprawkę rządową, którą podałem przy omawianiu projektu, a dotyczącą rozdziału V i art. 20;</u>
+ <u xml:id="u-5.68" who="#PoselKwietniewskiJozef">b)o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, druk sejmowy nr 99 i poprawki Komisji zawarte w druku sejmowym nr 109;</u>
+ <u xml:id="u-5.69" who="#PoselKwietniewskiJozef">c)o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, druk sejmowy nr 97 i poprawki zgłoszonej przez Komisję, druk sejmowy nr 107 oraz dodatkową poprawkę do art. 62.</u>
+ <u xml:id="u-5.70" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Obecnie przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy (druki nr 93 i 103).</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Toczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych przedstawiam rządowy projekt ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy. Projekt ten był wszechstronnie przedyskutowany przez specjalnie powołaną podkomisję oraz zatwierdzony na plenarnym posiedzeniu Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselToczekTadeusz">Projektowana ustawa wprowadza zmiany do obecnie już obowiązujących przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselToczekTadeusz">Ustawodawstwo socjalne naszego państwa zapewnia ludziom pracy na wypadek choroby szerokie uprawnienia. Pracownik niezdolny do pracy otrzymuje zasiłek chorobowy lub wynagrodzenie. Z roku na rok wzrastają środki przeznaczone na rozwój opieki zdrowotnej i świadczenia socjalno-ubezpieczeniowe. Uprawnienia te są i będą systematycznie rozszerzane.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt ustawy zmierza do przeciwdziałania nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy i jest skierowany przeciwko tym, którzy lekceważą swoje podstawowe obowiązki. Dotyczy on — jak to określono na Komisji — wąskiego — „marginesu” spośród 10-milionowej rzeszy zatrudnionych w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselToczekTadeusz">Właściwa organizacja pracy oraz pełne, racjonalne wykorzystanie każdego dnia pracy ogółu zatrudnionych, ma istotne, /podstawowe znaczenie dla wykonania planów gospodarczych i stałego podnoszenia wydajności pracy, co w konsekwencji decyduje o wzroście poziomu życia mieszkańców kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselToczekTadeusz">Niestety, w ostatnich trzech latach — według danych przedstawionych na posiedzeniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych przez przedstawicieli rządu — występuje niepokojące zjawisko, charakteryzujące się wzrostem absencji zarówno nieusprawiedliwionej, jak i usprawiedliwionej, zwiększeniem płynności załóg, nadmierną liczbą godzin nadliczbowych i postojowych oraz nieprzestrzeganiem przepisów regulujących dyscyplinę i czas pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselToczekTadeusz">Porównując dane z 1964 r. z danymi z 1967 r. — tylko za 3 kwartały — absencja nieusprawiedliwiona w przemyśle i budownictwie wzrosła z 13,8 tys. do 19 tys. robotników, którzy średnio biorąc, codziennie nie stawiali się do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselToczekTadeusz">Poważnym czynnikiem wpływającym na wzrost absencji chorobowej jest nadużywanie alkoholu. Spośród ogółu wydanych zwolnień lekarskich, badanych wycinkowo przez ZUS, 15% stanowiły zwolnienia z tego właśnie tytułu. Jaki to ma wpływ na organizację i koszty produkcji, na wydajność pracy, nie potrzebuję uzasadniać.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselToczekTadeusz">Przy rozpatrywaniu problemu absencji w pracy, należy brać pod uwagę fakt, że problematyka jest bardzo złożona, wielostronna i skomplikowana i nie sposób jej w tym wystąpieniu w pełni oświetlić.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselToczekTadeusz">Wśród wszystkich rodzajów absencji w pracy — absencja chorobowa jest problemem najbardziej złożonym. Nikt nie zamierza kwestionować nieobecności w pracy z powodu choroby, którą uzasadnia aktualny stan zdrowotny naszego społeczeństwa, ale niemały wpływ na wielkość absencji chorobowej ma poziom dyscypliny społecznej w szerokim tego słowa znaczeniu. Obserwacje tego problemu na przestrzeni kilkunastu lat potwierdzają fakt, że wraz ze wzrostem absencji nieusprawiedliwionej wzrasta absencja chorobowa. Oznacza to, że jednostki nieuczciwe, egoistyczne, wykorzystują troskę naszego państwa o zdrowie pracownika wyłudzając niejednokrotnie zwolnienia lekarskie i pobierając równocześnie niesłusznie zasiłki chorobowe. Fakt ten potwierdzają badania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, prowadzone na terenie wielu zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselToczekTadeusz">Źródeł tego zjawiska należy szukać między innymi i w tym, że kierownictwo wielu zakładów pracy za mało wykazuje troski o właściwą dyscyplinę pracy, przestrzeganie regulaminów pracy, a także o właściwą opiekę zdrowotną nad pracownikami. Nie zawsze troszczy się dostatecznie o bezpieczne i higieniczne warunki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselToczekTadeusz">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych, sygnalizując powyższe ujemne zjawiska, pragnie podkreślić, że należy widzieć codzienny trud wielu milionów dobrych, uczciwych, oddanych swemu zakładowi robotników i pracowników umysłowych, którym kraj zawdzięcza swój wszechstronny rozwój i miejsce w świecie. Mówiliśmy o tym niejednokrotnie z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselToczekTadeusz">Wydajemy walkę złu i niefrasobliwości, bo jak to inaczej nazwać, jeśli w 166 zakładach pracy, zatrudniających około 500 tys. pracowników, badanych przez ZUS, nie było opracowanego — na podstawie analizy absencji chorobowej — długofalowego planu działania profilaktycznego; nie w pełni przestrzega się postanowień uchwały Rady Ministrów z 1962 r. w sprawie udziału zakładów przemysłowych w organizowaniu opieki nad zdrowiem pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselToczekTadeusz">Spośród badanych zakładów — 116 nie przestrzegało obowiązku doręczania przez pracowników w terminie zwolnień lekarskich, nie mówiąc już o Wyciąganiu konsekwencji w stosunku do naruszających ten obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselToczekTadeusz">Na podstawie materiałów i informacji rządowych, przedstawionych na posiedzeniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, można wyciągnąć wnioski upoważniające do stwierdzenia, że w ostatnim czasie nastąpiło rozluźnienie dyscypliny pracy w wielu zakładach i to nie tylko przemysłowych. W tej sytuacji rząd zdecydował się na podjęcie środków zmierzających do poprawy dyscypliny pracy w uspołecznionych przedsiębiorstwach i zakładach pracy, przedstawiając pod obrady Sejmu omawiany projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselToczekTadeusz">Art. 1 projektu ustawy wprowadza zmiany do ustawy z dnia 6 czerwca 1958 r. o zwalczaniu nadużyć w zakresie wykorzystywania zaświadczeń o czasowej niezdolności do prący.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselToczekTadeusz">W art. 2 projektu ustawy wprowadza się rozciągnięcie uprawnień kontrolnych, które miały dotychczas organy ubezpieczeń społecznych, zakłady pracy i właściwe organy prezydiów rad narodowych, na organizacje społeczne. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wnosi poprawkę, która zmierza do tego, by tylko właściwe organizacje społeczne miały tafcie uprawnienia, mianowicie Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych określi, które organizacje społeczne będą uprawnione do przeprowadzania kontroli. Komisja uważa, że powierzenie kontroli organizacjom społecznym powinno być oparte na zasadach określających tryb i zakres ich działania. Znajduje to odbicie w proponowanej poprawce.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselToczekTadeusz">Do ustawy z 1958 r. wprowadza się nowy artykuł stanowiący o tym, że pracownikowi, który nie doręczy zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy w przepisanym terminie — zmniejsza się zasiłek chorobowy lub wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy do dnia doręczenia zaświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselToczekTadeusz">Z uwagi na to, że niedoręczenie zaświadczenia w terminie może być niezależne od pracownika — Rada Ministrów określi przypadki, w których doręczenie zaświadczenia po terminie będzie usprawiedliwione.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselToczekTadeusz">Tego rodzaju obowiązek składania zaświadczeń w terminie istnieje w dotychczas obowiązujących przepisach. Dotychczasowe sankcje dyscyplinarne są niewystarczające — pracownicy nie zawsze zawiadamiają zakład pracy o niemożności stawienia się do pracy, co dezorganizuje pracę i nie pozwala kierownictwu zakładu pracy na szybsze przedsięwzięcie środków zapewniających właściwą organizację i tok produkcji. Ten argument zdaje się być przekonywający — i nie powinien budzić wątpliwości. Sankcje z tego artykułu będą stosowane w stosunku do tych, którzy mieli możliwość zawiadomienia zakładu pracy, ponieważ wszystkie przypadki niezawiadamiania o chorobie, leżące poza możliwościami pracownika, należeć będą do usprawiedliwionych. Określi je Rada Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselToczekTadeusz">Mając na uwadze, że nie wszystkie zakłady pracy podejmują środki zmierzające do usuwania zaniedbań w dziedzinie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i higieny pracy — co ma niewątpliwy wpływ na stan zachorowalności i pociąga wzrost zasiłków chorobowych — projekt ustawy przewiduje możliwość zastosowania środków oddziaływania materialnego wobec kierowników odpowiedzialnych za nieuzasadnione przekroczenie kredytów na wypłatę zasiłków chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselToczekTadeusz">Uregulowanie sprawy wzmocnienia kontroli orzecznictwa lekarskiego przez organy służby zdrowia, projekt ustawy przekazuje Radzie Ministrów. Sprawa ta wymaga gruntownego uregulowania zarówno w interesie ubezpieczonych, jak i samej służby zdrowia. Obecny nadzór nad orzecznictwem o czasowej niezdolności do pracy jest niewystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselToczekTadeusz">Całość ustawy z dnia 10 września 1956 r., którą nowelizujemy art. 2 projektu niniejszej ustawy, sprowadza się obecnie do treści art. 3 ust. 1.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselToczekTadeusz">Pragnę przypomnieć, że w 1956 r. uchylona została ustawa z 1950 r. o zabezpieczaniu socjalistycznej dyscypliny pracy. Uchylając powyższą ustawę, Sejm wprowadził w drodze ustawy stosowanie regulaminowych kar pieniężnych za nieusprawiedliwioną absencję w pracy zarówno w stosunku do robotników, jak i pracowników umysłowych. Proponowani obecnie uzupełnienie tego przepisu rozszerza stosowanie regulaminowych kar pieniężnych, które będą nakładane także za niezawiadamianie zakładów pracy w przepisanym terminie, o przyczynie każdej nieobecności w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselToczekTadeusz">Wprowadza się również dopuszczalność stosowania regulaminowych kar pieniężnych za znajdowanie się w pracy w stanie nietrzeźwym do wszystkich zatrudnionych, a nie tylko do robotników, jak to było dotychczas. Wprowadzenie tych zasad do zakładowych regulaminów pracy staje się obowiązkiem ustawowym.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselToczekTadeusz">Stosowanie kar pieniężnych rozciąga się również na kierowników zakładów pracy, którzy nie będą stosowali środków regulaminowych wobec pracowników naruszających dyscyplinę pracy. Jest to uzasadnione tym, że wielu kierowników zakładów pracy nie wykorzystuje uprawnień, jakimi dysponują, w zakresie przestrzegania dyscypliny pracy przez ogół zatrudnionych; pod tym względem istnieje duża tolerancja i niemałe zaniedbania.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselToczekTadeusz">Nie chodzi o formalistyczne i mechaniczne stosowanie kar. Od kierownika uspołecznionego zakładu pracy wymagamy dużego zrozumienia i życzliwości dla codziennych spraw ludzkich. Nie ma to nic wspólnego z tolerowaniem przejawów opieszałości, rozluźnienia dyscypliny, a nawet lekceważenia podstawowych obowiązków przez niektórych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselToczekTadeusz">Można przytoczyć wiele przykładów takich kierowników, którzy potrafią pogodzić zrozumienie i troskę o pracownika z podstawowymi wymaganiami w zakresie dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselToczekTadeusz">Dotychczas obowiązujący przepis, pozwalający na stosowanie środków regulaminowych wobec pracownika w okresie 3 dni od stwierdzenia przekroczenia — przedłuża się na 1 tydzień, a w stosunku do pracowników pracujących poza siedzibą zakładu pracy — na 2 tygodnie. Po tym terminie środki regulaminowe nie mogą być stosowane.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselToczekTadeusz">Praktyka potwierdza, że pośpiech w karaniu nie zawsze jest wskazany. Dłuższy okres czasu pozwala na dokładniejsze zbadanie sprawy i właściwsze wyciągnięcie wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselToczekTadeusz">Art. 2 projektu ustawy zmierza do tego, by wszystkie zakłady pracy, na których spoczywa ten obowiązek, posiadały regulaminy pracy uwzględniające wszystkie przypadki, których nie sposób przewidzieć w ustawie, by regulaminy te były przedyskutowane przez załogę i zatwierdzone przez samorząd robotniczy, by kierownictwo zakładu pracy czuło się odpowiedzialne za ich przestrzeganie i wyciąganie wniosków w stosunku do tych, którzy je naruszają.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselToczekTadeusz">Art. 3 omawianej ustawy zaostrza sankcje w stosunku do tych, których choroba i nieobecność w pracy jest wynikiem nadużycia alkoholu. Przewiduje się, że w takich wypadkach pozbawiać się będzie pracownika zasiłku chorobowego lufo wynagrodzenia za pierwsze 3 dni okresu niezdolności do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt przewiduje pozbawienie zasiłku chorobowego lub wynagrodzenia pracowników, których niezdolność do pracy była spowodowana rozmyślnie, albo przez udział z własnej winy w bójkach lub czynach gwałtu.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselToczekTadeusz">Jest to przepis dotychczas obowiązujący z tym, że omawiany projekt rozszerza go również na pracowników pobierających w czasie niezdolności do pracy wynagrodzenie.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselToczekTadeusz">Streszczając art. 3 projektu ustawy, można powiedzieć, że nowością w stosunku do już obowiązujących przepisów jest to, że wprowadza się potrącenie zasiłku chorobowego lub wynagrodzenia za pierwsze 3 dni niezdolności do pracy, spowodowanej nadużyciem alkoholu oraz rozciąga się na pracowników umysłowych możliwość potrącania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu nadużycia alkoholu lub spowodowanej rozmyślnie przez udział w bójkach.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! Omawiana ustawa ma charakter ramowy i przewiduje dostosowanie jej przepisów do potrzeb i warunków poszczególnych zakładów pracy. Założenia jej powinny znaleźć pełne odbicie w regulaminach pracy. Chodzi o to, by zamierzenia, jakie wiążemy z projektem ustawy, zostały osiągnięte, by zmniejszyła się nieuzasadniona — podkreślam — absencja, która ma tendencję wzrostu i by nastąpiła poprawa w organizacji i dyscyplinie pracy, by w trudzie wypracowany przez robotników dochód narodowy na świadczenia socjalne docierał do rąk tych, dla których jest przeznaczony. Nie można godzić się na dalsze tolerowanie nadużywania tych uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselToczekTadeusz">Biorąc powyższe pod uwagę, Komisja Pracy i Spraw Socjalnych, w imieniu której zabieram głos, wnosi o uchwalenie rządowego projektu ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy (druk sejmowy nr 93) wraz z proponowanymi poprawkami '(druk sejmowy nr 103).</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#komentarz">( Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 40 do godz. 12 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw, umieszczonymi w ,punktach 1, 2 i 3 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Ignacemu Lodze-Sowińskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedłożone Wysokiej Izbie i rozpatrywane na obecnej sesji projekty ustaw, które kształtują podstawy nowego systemu emerytalnego i rentowego, stanowią w dziedzinie ubezpieczeń społecznych i polityki socjalnej naszego ludowego państwa poważne osiągnięcie, wyrażające się w dalszej poprawie sytuacji materialnej klasy robotniczej, ludzi pracy i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nowe akty prawne posiadają doniosłe znaczenie, zwłaszcza z uwagi na to, że:</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">—rozwiązują poważny problem społeczny przez wydatne podwyższenie świadczeń emerytalnych i rentowych, —doskonalą i ujednolicają nasz system emerytalny i rentowy zgodnie zarówno z potrzebami społecznymi, jak i możliwościami gospodarczymi, —wprowadzają doskonalsze zasady prawne i formy organizacyjne w systemie ubezpieczeń społecznych, —nadają pod wieloma względami nową treść socjalną i bardziej postępowy charakter nasz mu ustawodawstwu ubezpieczeniowemu.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Mocą tych ustaw nastąpi podwyższenie świadczeń emerytalnych i rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Obywatelka poseł Irena Janiszewska oraz poseł Józef Kwietniewski — sprawozdawcy z ramienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych — omówili i scharakteryzowali treść tych aktów. Ze swej strony, w imieniu Klubu Poselskiego PZPR, chciałbym zwrócić uwagę na podstawowe założenia i kierunki oraz treść społeczną przeprowadzonej reformy systemu emerytalno-rentowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Po pierwsze — należy podkreślić, że reforma przynosi bezpośrednią poprawę warunków życia i stwarza lepszą egzystencję dla około 2 mln emerytów, rencistów oraz członków rodzin pozostałych po pracownikach.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Po wtóre — reformą zainteresowani są żywo wszyscy pracujący oraz rodziny, ponieważ podwyższone świadczenia emerytalne i rentowe mają zabezpieczyć lepsze warunki ich egzystencji po osiągnięciu wieku emerytalnego, a wprowadzone projektowanymi ustawami zabezpieczenie staje się doskonalsze, ponieważ obecnie zapewnia bardziej prawidłowe relacje pomiędzy poziomem emerytur i rent, systematycznie wzrastającymi zarobkami pracowniczymi i zwiększającym się dochodem narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Reforma jest związana z poważnym wysiłkiem finansowym państwa. Skalę tego wysiłku ilustruje znany fakt, że na podwyżkę świadczeń przeznaczamy w najbliższych trzech latach kwotę 14 mld zł. Wydatki te będą pokryte w całości z funduszów państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">O skali dokonywanej obecnie podwyżki emerytur świadczy następujący przykład. Przy zarobku 2 tys. zł miesięcznie, dotychczasowa renta Starcza wynosiła 1.060 zł. Natomiast nowa emerytura przy tym samym zarobku wynosić będzie 1.475 zł, a po uwzględnieniu na przykład 2% wzrostu od zarobku za staż pracy w Polsce Ludowej — 1.515 zł. W przypadku tym emeryt otrzyma od 1 Stycznia 1968 r. nową emeryturę w wysokości 1.833 zł (wliczono już 60% podwyżki), a od 1 stycznia 1969 r. pełną emeryturę w wysokości 1.515 zł. Oznacza to wzrost w porównaniu ze stanem dotychczasowym o ponad 42%.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Reformę oparto na słusznych, wynikających z istoty naszego ustroju socjalistycznego zasadach. Ustala ona w ramach naszych możliwości podwyższony poziom emerytur i rent w taki sposób, aby w znacznie pełniejszej mierze niż dotychczas uwzględniać potrzeby życiowe uprawnionych. Równocześnie pozwala ona wiązać znacznie ściślej emerytury i renty z wysokością zarobku z okresu zatrudnienia, a także ze stażem pracy. Jest bowiem rzeczą istotną, aby system emerytalny nie tylko zapewniał odpowiadające poziomowi dochodu narodowego zabezpieczenie materialne emerytów i rencistów, ale by był także czynnikiem wpływającym dodatnio na efekty pracy aktualnie zatrudnionych, mobilizując ich do lepszej i bardziej wydajnej pracy oraz do podnoszenia /kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Realizacja tego założenia następuje w ten sposób, że stosunek emerytur i rent do zarobków z okresu zatrudnienia jest znacznie korzystniejszy w porównaniu z dotychczasowym, szczególnie w niższych i średnich grupach zarobkowych. Stanowi to wyraz troski o zapewnienie coraz lepszych podstaw egzystencji dla najniżej zarabiających, co przejawia się również w tym, że minimalna emerytura zbliżona jest do poziomu płacy minimalnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Zasadom socjalnym naszego ustroju odpowiadają również przedstawione szczegółowo przez sprawozdawców środki mające na celu lepsze zabezpieczenie rodziny pozostałej po zmarłym pracowniku, a w szczególności sierot oraz wdów wychowujących dzieci lub nie posiadających kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Sprawy będące przedmiotem dzisiejszych obrad, a więc poprawa w miarę posiadanych środków, poziomu świadczeń emerytalnych i rentowych, stały zawsze w centrum zainteresowania naszej partii, partii klasy robotniczej, jako jeden z niezmiernie ważnych problemów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Obecna podwyżka świadczeń rentowych zapowiedziana została przez I Sekretarza KC PZPR, towarzysza Władysława Gomułkę, na VI Kongresie Związków Zawodowych. Znajduje w niej odbicie konsekwentna realizacja naszej polityki socjalnej, zgodnej z celami ustroju socjalistycznego, z programem naszej partii oraz z interesami ludzi pracy, o których poziomie życia decydują nie tylko zarobki uzyskiwane z pracy, ale także świadczenia z ubezpieczenia społecznego, w tym przede wszystkim emerytury i renty.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wcielając te założenia w życie, nasza partia systematycznie rozpatruje wnioski związków zawodowych, idące w kierunku zapewnienia prawidłowego kształtowania się poziomu płac oraz świadczeń emerytalnych i ich właściwej wzajemnej relacji. Biorąc pod uwagę wzrost dochodu narodowego w ostatnich latach, kierownictwo partii uznało za możliwe i konieczne dokonanie podwyżki emerytur i rent, której prawne ujęcie zawarte zostało w przedstawionych projektach ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przygotowując decyzje dotyczące poprawy sytuacji materialnej emerytów i rencistów, wychodzimy z założenia, że ubezpieczenia społeczne stanowią integralny element naszego systemu społeczno-gospodarczego, a więc wchodzą w orbitę programowania i planowania. Z tej też przyczyny wszelkie rozwiązania na tym odcinku muszą być obliczone, nie tylko na dzisiaj, ale także na przyszłość, i muszą uwzględniać ogólną tendencję poprawy stopy życiowej ludzi pracy, wynikającą z rozwoju gospodarczego. Jest to jedna z prawidłowości ustroju socjalistycznego, traktującego jako integralną całość sprawy produkcji i bytu pozostające ze sobą w nierozłącznej współzależności.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Dla partii, dla władzy ludowej i ruchu zawodowego poprawa sytuacji materialnej ludzi pracy była i jest zagadnieniem niezmiernie ważnym. Wszelkie jednak poczynania w tym zakresie są wyznaczone możliwościami gospodarczymi. W celu zwiększenia tych możliwości, z myślą o przyszłości kraju i całego społeczeństwa trzeba stale rozbudowywać moce produkcyjne, przeznaczając poważne sumy ina inwestycje. Niezbędne są też poważne wydatki na rozwój oświaty i kultury, na ochronę zdrowia, na budownictwo mieszkaniowe, na gospodarkę komunalną, a więc na cele służące zaspokajaniu bezpośrednich potrzeb ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jednocześnie zwiększane są płace i poprawiana w ten sposób jest sytuacja materialna ludzi pracy, stymulując wzrost wydajności pracy, prowadzący do zwiększania dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W ostatnich latach — równolegle z zaspokajaniem samych potrzeb ludzi pracy, wraz ze wzrostem poziomu płac, a nawet szybciej — wzrastały wydatki na emerytury i renty. Szczególny akcent kładliśmy na podwyżkę rent minimalnych. W rezultacie tego emerytury i renty wzrastały stosunkowo szybciej niż płace i szybciej niż dochód narodowy. Tak na przykład w latach 1959—1966 wydatki na ten cel wzrosły o 84%, podczas gdy dochód narodowy podzielony (w cenach bieżących) wzrósł w tym czasie o 56,3%. Zwiększyła się także przeciętna renta z 591 zł w 1959 r. do 809 zł w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Obecna reforma zasługuje na szczególną uwagę także z tego powodu, że poza dokonywaną obecnie poważną podwyżką świadczeń, przysługujących emerytom i rencistom, otwiera ona perspektywę wzrostu tych świadczeń w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Istotnym czynnikiem wzrostu świadczeń emerytalnych jest między innymi dodatek za staż pracy w granicach do 10% pełnego zarobku brutto, który nabiera instytucjonalnego charakteru. Jest to szczególna forma uhonorowania długoletnich pracowników, którzy ofiarnym trudem i wysiłkiem przyczynili się do rozwoju Polski Ludowej, do umocnienia jej siły gospodarczej i wygospodarowania odpowiednich środków przeznaczonych na finansowanie emerytur i rent dla nich oraz dla innych osób, które w przyszłości nabędą uprawnienia do tych świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nadanie dodatkowi za staż pracy charakteru powszechnego czynnika wzrostu świadczeń przejawia się również w tym, że po 1970 r. będzie on przyznawany także obecnym emerytom, którzy pobierają emerytury bez tego dodatku, a przepracowali więcej niż 10 lat w Polsce Ludowej, a więc którzy swoim wysiłkiem i trudem przyczynili się do zbudowania i utrwalenia podstaw nowego ustroju. Dodatek ten zapewni właściwszą relację między płacami a świadczeniami rentowymi. Tego rodzaju rozwiązanie leży z pewnością w interesie ludzi pracy naszego kraju i zostanie przez nich pozytywnie ocenione.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Staż pracy został również uhonorowany przy określaniu wysokości rent inwalidzkich, które wzrastać będą w zależności od liczby lat przepracowanych przez pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Ważnym elementem przeprowadzonej obecnie reformy, świadczącym o kompleksowym i wyczerpującym unormowaniu spraw emerytalnych i rentowych, jest utworzenie funduszu emerytalnego, celem tego funduszu jest gromadzenie potrzebnych środków finansowych, przeznaczonych na wypłatę świadczeń emerytalnych i rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Należy podkreślić, że w Polsce Ludowej państwo finansuje całość ubezpieczeń i zapewnia wypłatę świadczeń w ustawowej wysokości, bez względu na to, jaka liczba uprawnionych osób wystąpi o świadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jak wiadomo fundusz emerytalny będzie powstawał z części składek na ubezpieczenie społeczne, ponoszonych przez zakłady pracy w wysokości równej 8,5% funduszu płac oraz ze składki na cele emerytalne, którą wprowadza się w wysokości nieprzekraczającej 3% zarobku, przy jednoczesnym takim samym obniżeniu podatku od wynagrodzeń. Powstają w ten sposób środki finansowe, które w stosunku do Stanu obecnego zostają zwiększone o wspomnianą część wpływów z podatku od wynagrodzeń, z których państwo rezygnuje. Pracujący nie ponoszą więc faktycznie żadnego dodatkowego obciążenia z tytułu tak poważnego wzrostu środków na emerytury i renty; wydatki te ponosi w całości państwo.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Należy dodać, że zarobki do 1000 zł, zwolnione obecnie od podatku od wynagrodzeń, będą również zwolnione od obciążenia składką pracowniczą na cele emerytalne.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W związku zaś z obniżeniem — z chwilą wejścia w życie ustawy — skali podatku od wynagrodzeń i zwolnieniem od tego podatku wynagrodzeń od 1000 do 1.450 zł, zarobki te w listach płac nie będą obciążane podatkiem od wynagrodzeń, lecz tylko składką na cele emerytalne w wysokości dotychczas opłacanego podatku. A więc tworzy się nową instytucję w postaci funduszu emerytalnego bez jakichkolwiek dalszych obciążeń zarobków pracowniczych netto.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Projektowane rozwiązanie obrazuje zasadniczą różnicę między systemem finansowania świadczeń emerytalnych w Polsce socjalistycznej a systemami stosowanymi w krajach kapitalistycznych, w których pracownik jest obciążony z reguły wysoką składką ubezpieczeniową, niezależną w swym wymiarze od obciążeń podatkowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przy proponowanym rozwiązaniu nasze państwo tworzy i gromadzi środki na podwyższenie emerytur i rent, nie obciążając pracujących chociażby jedną złotówką dodatkowych kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Wśród projektów ustaw przedłożonych przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych wraz z poprawkami — na szczególne podkreślenie zasługuje projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy. Dotyczy to bowiem bezpośrednio załóg robotniczych, przede wszystkim w produkcyjnych i usługowych zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nasza partia, władza ludowa i ruch zawodowy koncentrują swoje wysiłki na tworzeniu pracującym takich warunków pracy, które eliminowałyby zagrożenie wypadkowe i chorobowe. Z tego też względu prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy zostało zapisane w naszej Konstytucji, jako jedno z podstawowych praw pracowniczych. Wcielając w życie to prawo, stworzyliśmy cały system środków technicznych, medycznych, prawnych i organizacyjnych, służących celom profilaktyki przeciw wypadkowej. Tak na przykład, przed ponad dwu laty, Wysoki Sejm uchwalił opracowaną z inicjatywy związków zawodowych ustawę o bhp, która w sposób kompleksowy, odpowiadający nowym warunkom społecznych i techniczno-produkcyjnym, ustaliła metody i kierunki działania oraz zasady odpowiedzialności kierownictwa zakładów pracy w zakresie ochrony zdrowia i życia pracowników. Jest to akt podstawowej rangi dla spraw ochrony pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Równolegle z troską o polepszenie warunków pracy, o coraz skuteczniejsze zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, podejmowane były w ramach obowiązującego dotychczas stanu prawnego różne przedsięwzięcia, zmierzające do coraz sprawniejszego wynagradzania szkód materialnych wywołanych tymi wypadkami i chorobami.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jak obywatele posłowie wiedzą, cały system odszkodowań za wypadki przy pracy i choroby zawodowe był Skomplikowany. Uzyskanie pełnego pokrycia doznanych szkód uzależnione było od wykazania przez pracownika winy zakładu pracy, co prowadziło nieraz do przewlekania sprawy i dochodzenia przyznania odszkodowań na drodze sądowej. Ten system źle działał i był słusznie powszechnie krytykowany, między innymi podczas kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Pracując nad zmianą obowiązujących obecnie systemów, staraliśmy się tworzyć przesłanki do wprowadzenia nowych unormowań. Tak na przykład, powołaliśmy zakładowe komisje powypadkowe, których zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, jako podstawy do podejmowania decyzji w sprawach świadczeń powypadkowych. Ułatwiło to nam opracowanie nowej reformy, której ujęcie prawne zawarte jest w przedłożonym projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">U podstaw projektu ustawy legły dwa zasadnicze założenia, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Po pierwsze — stworzenie takiego zespołu świadczeń, które wynagrodziłyby szkody materialne doznane przez pracownika lub rodzinę — w razie utraty żywiciela — i to bez potrzeby wykazywania winy zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W ten sposób zapewnione zostaje odpowiednie wynagrodzenie za doznane szkody materialne. Wyrazem realizacji tego założenia jest między innymi ustalenie powypadkowych rent inwalidzkich na wysokim poziomie. Na przykład renta dla pracownika zaliczonego do II grupy inwalidztwa wyniesie 90% jego całego zarobku netto. Niezależnie od rent przewiduje się również dodatkowe świadczenia w postaci jednorazowych odszkodowań.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Po drugie — ustalenie takiego trybu postępowania, który w sposób szybki, uproszczony, bez skomplikowanej procedury sądowej, a jednocześnie w sposób gwarantujący pełną rzetelność zapewniłby poszkodowanemu uzyskanie świadczeń powypadkowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Podstawowym założeniem przy postępowaniu o przyznanie świadczeń jest dążenie do skoncentrowania w zakładzie pracy wszystkich ustaleń i czynności, mających wpływ na uprawnienia pracownicze do świadczeń powypadkowych. Uwzględniona została w ten sposób zasada, że przedsiębiorstwo socjalistyczne, obok swej podstawowej funkcji produkcyjnej, wypełnia także wielorakie funkcje natury społecznej, wychowawczej i socjalno-bytowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przedstawiony projekt ustawy stanowi dalsze poważne rozszerzenie uprawnień ludzi pracy, jakie stwarza socjalistyczne ustawodawstwo w naszym kraju. Ustawa ta znajdzie z pewnością uznanie wśród naszych załóg i będzie stanowiła szczególnie wartościowy wkład w system obowiązującego w Polsce Ludowej ustawodawstwa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Sprawozdawca, poseł Tadeusz Toczek, przedstawił i szeroko uzasadnił projekt ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy. Ze swej strony chciałbym zatrzymać się nad społeczno-ekonomiczną i wychowawczą treścią tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przed przeszło rokiem, z inicjatywy naszej partii, podjęte zostały wysiłki w dziedzinie usprawnienia organizacji pracy, zapewnienia wyższej jej efektywności w trosce o szybszy wzrost dochodu narodowego. Wysiłki te wymagają stałego kontynuowania. Ale pokazało doświadczenie i życie, że procesy umacniania organizacji pracy i usprawniania produkcji na wszystkich etapach procesu wytwórczego w całej gospodarce stwarzają też wymóg, by umacniać również społeczne poczucie odpowiedzialności i dyscypliny. Przeprowadzone badania wskazują, że wprawdzie niewielki jest odsetek tych, którzy łamią dyscyplinę, nie podporządkowują się obowiązującym zasadom pracy, chcą żyć kosztem innych, ale społeczno- ekonomiczna szkodliwość tych zjawisk — nawet jeśli występują w małych stosunkowo rozmiarach — jest duża.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Niezdyscyplinowane jednostki wpływają na dezorganizację procesu wytwórczego, oddziałują też negatywnie na postawę młodych ludzi, utrudniają wysiłek milionów uczciwie pracujących robotników i pracowników. Dlatego niezbędne jest stworzenie dodatkowych norm prawnych, które by umacniały odpowiedzialność kierownictwa za przestrzeganie ładu i porządku w zakładzie, a równocześnie dawałyby podstawy bardziej skutecznego oddziaływania na jednostki aspołeczne, wyłamujące się — wbrew interesom całych załóg — z ogólnie przyjętych zasad i obowiązków zapewniających normalny tok pracy. Tak właśnie trzeba rozumieć intencje i sens społeczny tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Przekonany o doniosłości przedstawionych na obecnej sesji projektów^ ^aktów prawnych — Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosować za całym kompleksem przedstawionych ustaw, ponieważ:</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">—doskonalą one obowiązujące w naszym kraju ustawodawstwo ubezpieczeniowe i pracy, —wyrażają dalszy postęp na odcinku zaopatrzenia emerytalnego i rentowego ludzi pracy, —polepszają sytuację materialną weteranów pracy, Inwalidów oraz wdów i sierot po pracownikach, —zmierzają jednocześnie do umocnienia ładu i porządku w procesie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przedstawione projekty ustaw w dziedzinie rent i emerytur stanowią poważne osiągnięcie wszystkich ludzi pracy zarówno zawodowo czynnych, jak i tych, którzy po trudzie życiowym przechodzą na zasłużony odpoczynek bądź też wskutek inwalidztwa mają ograniczoną zdolność zarobkowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Ustawy te odzwierciedlają najgłębszą istotę naszego ludowego państwa, wyrażającą się w dążeniu do stałej poprawy materialnych warunków pracy i życia klasy robotniczej i całego naszego społeczeństwa w ramach wygospodarowanego i stale zwiększającego się dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Sadurski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego nad projektami ustaw emerytalnych, chciałbym uwagę swoją skoncentrować na tych zagadnieniach, które wydają mi się najważniejsze, a więc na założeniach projektowanej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zagadnienie rent dla inwalidów, dla ludzi starych i niezdolnych do pracy, dla osieroconych rodzin po pracownikach, stanowiło w Polsce, bezpośrednio po zakończeniu wojny i okupacji, szczególnie trudny problem do rozwiązania. Okupacja i działania wojenne zniszczyły rezerwy majątkowe ubezpieczeń społecznych, a zdewastowany kraj wobec ogromu potrzeb nie mógł przez dłuższy czas zdobyć się na zapewnienie — z bieżącego dochodu narodowego — dostatecznie wysokiego poziomu świadczeń rentowych i emerytalnych. W ciągu pierwszego dziesięciolecia powojennego podwyższono wprawdzie kilkakrotnie renty, ale były to tylko środki doraźne, dalekie od rzeczywistego zaspokojenia niezbędnych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselSadurskiFranciszek">Próbę zasadniczego ujęcia nabrzmiałego problemu rent stanowił dekret z 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, w sposób istotny zmodyfikowany przez Sejm ustawą z 28 marca 1958 r. Ta ostatnia ustawa, obowiązująca do dnia dzisiejszego, poza wprowadzeniem znacznych podwyżek wielu świadczeń, wprowadziła ważne zmiany w samej koncepcji i strukturze świadczeń emerytalnych. Niemniej jednak również i te rozwiązania okazały się niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zanim przejdę do omawiania projektowanych ustaw pozwolę sobie rozpocząć od krótkiej uwagi wstępnej. Otóż projekt zarzuca dotychczasową nazwę „renta starcza”, która to nazwa sugerowała zaliczenie danej osoby do Starców, co w naszym języku oznacza pewien stopień zniedołężnienia. Przy stosunkowo niskim wieku granicznym nie odpowiada to bardzo często rzeczywistości, a nawet w przypadkach odpowiadających takiemu stanowi rzeczy — nie należy przecież wytykać emerytowi jego słabości. Dlatego termin — „renta starcza” zastąpiony został słusznie określeniem „emerytura”, mającym od dawna prawo obywatelstwa w naszym języku i w swym pierwotnym znaczeniu odpowiadającym długoletniej wysłudze, która przecież legitymuje przede wszystkim prawo do tego świadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselSadurskiFranciszek">Pierwsza i najważniejsza zasada obecnej reformy zaopatrzenia emerytalnego — to jej powszechność. Zasady tej nie naruszają istniejące jeszcze odmienne systemy zaopatrzenia rentowego, wynikające ze specyficznych warunków i preferujące w pewnym stopniu pracowników objętych tymi systemami, jak na przykład górników i pracowników kolei.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselSadurskiFranciszek">Reforma podwyżek rent, która wybija się na czoło dotychczasowych ustaw, rozłożona jest na 3, a właściwie na</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselSadurskiFranciszek">lata, gdyż w dniu 1 (Stycznia 1970 r. dokonany zostanie trzeci i ostatni etap podwyżki świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselSadurskiFranciszek">Będzie to odczuwalne podwyższenie wszystkich bez wyjątku rent wypłacanych w chwili obecnej i rent przyznawanych po wejściu w życie omawianych ustaw. Należy w tym miejscu podnieść, że zgodnie z art. 18 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym przewiduje się możliwość dalszego podwyższania świadczeń emerytalnych i rentowych, a to w miarę rozwoju gospodarki narodowej i zwiększania się funduszu emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselSadurskiFranciszek">Mówiąc o tym podstawowym założeniu reformy, a mianowicie o jej zasadzie powszechności, nie można nie nadmienić, iż nie prowadzi ona do schematycznego egalitaryzmu. Podwyżka świadczeń jest jednak tak zróżnicowana, ze stosunek emerytury do osiąganego zarobku kształtuje się korzystniej przy zarobkach niższych. Mówiąc prościej, przeprowadzona reforma emerytur i rent jest korzystniejsza dla osób o niższych zarobkach. Ten fakt należy odnotować z wielkim zadowoleniem.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselSadurskiFranciszek">Następnym założeniem reformy jest powiązanie wysokości świadczeń ze stażem pracy w Polsce Ludowej. Warunki wymagane do uzyskania emerytur nie różnią się niczym od warunków wymaganych dotychczas w celu uzyskania renty starczej, a więc wymagany jest dotychczasowy okres zatrudnienia i osiągniecie dotychczasowego wieku emerytalnego. Wymiar emerytury uzależniony jednak będzie me tylko — jak to jest obecnie — od wysokości zarobków, ale również od stażu, co znajduje wyraz we wzroście emerytury o 1% za każdy rok pracy powyżej 20 lat przepracowanych w Polsce Ludowej. Wzrost ten nie może jednak przekroczyć 10% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselSadurskiFranciszek">Dalszym założeniem reformy jest wyodrębnienie rent przysługujących z tytułu wypadków bezpośrednio przy pracy, albowiem system dotychczasowy był nie zawsze korzystny dla pracownika. Pojęcie wypadku przy pracy jest w projekcie ustawy rozumiane szeroko i obejmuje również wypadek, jakiemu ulega pracownik w drodze między zakładem pracy a miejscem wykonywania czynności zleconych mu przez zakład pracy w czasie pozostawania w dyspozycji tego zakładu, jeżeli przewożony był jego środkami lokomocji lub środkami będącymi w dyspozycji tego zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselSadurskiFranciszek">Nie wnikając w szczegóły, należy stwierdzić, że projektowana ustawa zmierza również do wyraźnej poprawy sytuacji osób poszkodowanych, przede wszystkim przez znaczne podwyższenie świadczeń rentowych z ubezpieczenia społecznego, a także przez usprawnienie i przyśpieszenie trybu postępowania, przez wprowadzenie różnych dodatków, jak na przykład za tak zwaną bezradność dla inwalidów I grupy, dodatku do zasiłku z tytułu czasowej niezdolności do pracy w czasie leczenia szpitalnego lub sanatoryjnego, oraz przez wprowadzenie świadczeń wyro w naw czy oh. Renta wyrównawcza stanowi wyrównanie utraconego na skutek inwalidztwa zarobku. Ponadto projekt ustawy upoważnia Radę Ministrów do wydania przepisów określających w uzasadnionych przypadkach inne — rozumiem przez to wyższe — renty wyrównawcze.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselSadurskiFranciszek">Godny podkreślenia jest fakt wprowadzenia do projektowanej ustawy obowiązku wypłacania jednorazowych odszkodowań z tytułu trwałego uszczerbku zdrowia łub z tytułu śmierci pracownika, nie wyłączając nawet takich przypadków, gdy pracownik nie został zaliczony do żadnej grupy inwalidzkiej. Odszkodowania te będą przysługiwały niezależnie od otrzymania innych zasiłków z ubezpieczenia społecznego. Mówi o tym art. 11 projektu.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselSadurskiFranciszek">Podkreślić należy, że wszelkiego rodzaju spory wynikłe pomiędzy pracownikiem a zakładem pracy na tle odszkodowania z tytułu trwałego uszczerbku zdrowia lub w przypadku śmierci pracownika — rozstrzygane będą ostatecznie przez sądy ubezpieczeń społecznych, które rzecz jasna, przy rozstrzyganiu sprawy władne będą ustalać okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy oraz inne okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wspominam o tym dlatego, że na posiedzeniach podkomisji przygotowującej projektowaną ustawę temat ten był szeroko dyskutowany.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselSadurskiFranciszek">Całkowicie nowy w projektowane j reformie jest system finansowania wydatków na renty. Polega on na stworzeniu odrębnego funduszu emerytalnego, gromadzonego w części ze składek na ubezpieczenie społeczne, opłacanych przez zakłady pracy, w części zaś ze składek wpłacanych przez samych pracowników. Z całym naciskiem należy podkreślić, że nie pociągnie to żadnych dodatkowych obciążeń dla pracowników, bowiem składka emerytalna przez nich opłacana będzie absolutnie równa obniżce podatku od wynagrodzeń. Wobec tego mógłby ktoś zapytać, po co obciążać pracownika składką emerytalną na fundusz emerytalny i równocześnie odpowiednio obniżać podatek od wynagrodzeń, skoro ten sam efekt finansowy można by uzyskać znacznie prościej, na przykład, przekazując centralnie odpowiedni procent podatku od wynagrodzeń. Na pewno efekt finansowy byłby ten sam, jednak sens, znaczenie moralno-polityczne — nieporównanie mniejsze. Wybór właśnie takiej formy gromadzenia funduszu emerytalnego ma duży wpływ na kształtowanie się postawy pracownika wobec jego obowiązków. Pełne oddanie się pracy wymaga bowiem między innymi poczucia całkowitego zabezpieczenia w razie takich zdarzeń, jak choroba, lub niezdolność do pracy, a także zabezpieczenia rodziny pracownika po jego śmierci. Przekonanie o pełnym zabezpieczeniu w takich przypadkach, i to na poziomie chroniącym przed obawą degradacji społecznej, decyduje o psychicznej postawie pracownika w pracy, o daniu z siebie maksimum wysiłku, a zatem o jego wydajności pracy. Powołanie do życia odrębnego funduszu emerytalnego, do gromadzenia którego przyczynia się bezpośrednio sam pracownik, budzi większe zaufanie do danego urządzenia, zabezpieczającego jego byt w przyszłości w przypadku zaistnienia ujemnych zdarzeń losowych, budzi równocześnie zaufanie jednostki do społeczeństwa, do państwa, do jego podstaw organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselSadurskiFranciszek">Częściowo są to może truizmy, ale ważność zaufania człowieka pracy do urządzeń społecznych powinna być należycie doceniana. Problem zabezpieczenia pracowników na wypadek niezdolności do pracy oraz na wypadek śmierci nie polega tylko na samej technice i wysokości wypłat określonych świadczeń, ale na ugruntowaniu przekonania, że świadczenie danej wartości będzie realne tak długo, jak długo będzie istniała sytuacja, która wywołała dane uprawnienia. Innymi słowy polityka państwa w omawianej dziedzinie powinna polegać na szczególnie dużej Stabilności norm, zakreślających uprawnienie obywateli do świadczeń w razie niezdolności do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselSadurskiFranciszek">Równocześnie przepisy emerytalne powinny być dostatecznie elastyczne i dawać właściwym organom władzy możliwość pozaustawowego dostosowywania świadczeń, w miarę wzrostu dochodu narodowego i gromadzenia środków funduszu emerytalnego. Tym wszystkim założeniom odpowiada projektowana reforma systemu emerytalnego i rentowego. Powołanie specjalnego funduszu emerytalnego, możliwość podwyższania świadczeń przewidziana w art. 18 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin — są tego dowodami.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselSadurskiFranciszek">Tę krótką — bynajmniej nie wyczerpującą — charakterystykę społeczno-politycznych założeń projektowanej reformy systemu emerytalnego chciałbym zakończyć uwagą natury techniczno4egiślacyjinej. Chodzi mi o art. 12 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, zawierający definicję inwalidztwa. Chociaż redakcja jej odbiega częściowo od definicji zawartej w dekrecie z 25 czerwca 1954 r. — merytorycznie pokrywa się z obecnie obowiązującą. Za inwalidę projekt ustawy uważa osobę częściowo lub całko wicie niezdolną do wykonywania zatrudnienia z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu. Nie wchodząc w merytoryczną ocenę słuszności takiego określenia inwalidztwa — problem ten był również szeroko dyskutowany w Podkomisji Pracy i Spraw Socjalnych — przypomnieć trzeba aż trzykrotne na przestrzeni lat 1954—1958 ustawowe sformułowania tej kwestii. Pojęcie inwalidztwa jest nazbyt węzłowe w całym systemie emerytalnym i nie powinno przechodzić zbyt częstych zmian. Słusznie więc czyni projekt, utrzymując w zasadzie definicję inwalidztwa w dotychczasowym brzmieniu. Bowiem najtrafniejsze nawet sformułowanie wymaga długiego stosowania, by skrystalizować szczegółowe zasady dla praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Chciałbym poruszyć jeszcze jedno zagadnienie natury ogólnej. Zarówno w publicystyce, jak i na spotkaniach z wyborcami, słyszymy głosy sugerujące przesunięcie wieku granicznego w prawie emerytalnym, który, jak wiemy, wynosi dla mężczyzny — 65 lat, a dla kobiety — 60 lat życia. Oczywiście, dla pewnych grup pracowników, dla pewnych zawodów — granica ta przesunięta jest w dół lub w górę. Otóż jedni są za obniżeniem wieku emerytalnego, inni znów za jego podwyższeniem. Rzecz zrozumiała — można znaleźć argumenty przemawiające zarówno za jednym, jak i za drugim poglądem.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wiemy przecież, że w wielu państwach, między innymi u najbliższych naszych sąsiadów, ustalony jest niższy wiek emerytalny, a z drugiej strony wiemy, że w innych państwach jest wyższy. Poruszam ten temat dlatego, że ustalenie właściwego wieku emerytalnego ma kluczowe znaczenie z wielu punktów widzenia i problem ten powinien być we właściwych środowiskach, jak na przykład lekarzy, socjologów, ekonomistów, prawników — gruntownie zbadany i przedyskutowany. Jest to oczywiście problem przyszłości, ale podkreślam, że należy o nim myśleć, należy się nad nim zastanawiać, należy przeprowadzać wielostronne studia.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselSadurskiFranciszek">Przed tygodniem publicystka — „Życia Warszawy” w artykule — „Moda na Starość” przypomniała, że dzięki postępowi społecznemu, dzięki wspaniałym osiągnięciom wiedzy lekarskiej, świat się starzeje. Przeciętna życia ludzkiego w szybkim tempie wzrasta, bo od czasów starożytnych zwiększyła się aż trzykrotnie. W Polsce w latach 1931—1932 przeciętna życia wynosiła: dla mężczyzn 48,2, dla kobiet 51,4, a już w latach 1960—1961 wynosiła dla mężczyzn 64,8, dla kobiet zaś 70,5 lat. Zrozumiałe, że na wzrost przeciętnej życia ma przede wszystkim wpływ znacznie zmniejszona śmiertelność niemowląt i dzieci. Z całą jednak pewnością liczba sześćdziesięcio-i siedemdziesięcioletnich osób jest obecnie procentowo znacznie wyższa niż było to przed 30 lub więcej laty. Dla porównania warto dodać, że na przykład w 1931 r. — osób w wieku od 60 lat wzwyż — było w Polsce 7,8%, w 1950 r. — 8,4%, a w 1964 r. procent osób w wieku 60 lat i więcej wynosił już 10,8%. Powstaje więc pytanie, może w tej chwili jeszcze czysto retoryczne, czy przedłużone ludzkie życie ma być bierną, bezczynną wegetacją?</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselSadurskiFranciszek">I znów powołując się na publicystkę — „Życia Warszawy” warto przytoczyć na ten temat opinię ludzi starszych. Przeprowadzone niedawno w Polsce badania nad ludźmi powyżej 65 lat wykazały między innymi, że co druga osoba powyżej 60—65 lat wyrażała żal, iż przestała pracować. O czym to świadczy? — zapytuje publicystka warszawskiego dziennika i zaraz odpowiada. Fakt ten świadczy o aktywnej postawie wobec życia i pracy, i faktu tego nie należy lekceważyć.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselSadurskiFranciszek">Dlatego też problem ustalenia właściwego wieku emerytalnego, problem dalszego za rob- kotw am a osób starszych i inwalidów wymaga poważnych badań zarówno pod kątem widzenia społecznego spożytkowania reprezentowanych przez te osoby możliwości produktywnej pracy, jak i z punktu widzenia naszego stosunku do psychiki tych osób. Nie należy bowiem zapominać, że proces starzenia się następuje z reguły nie nagle, lecz stopniowo. Stąd ludzie starsi, bardzo często nawet po przekroczeniu granicznego w prawie emerytalnym wieku, zachowują przez jakiś czas dosyć duży potencjał aktywności, który zarówno w ich subiektywnej ocenie, jak i w ujęciu obiektywnym, powinien być wykorzystany.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselSadurskiFranciszek">Chodzi tu także o wielkie zasoby wiedzy i doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselSadurskiFranciszek">Istnieje obiektywnie duży popyt na usługi i czynności, które właśnie mogą być wykonane przez osoby o niepełnej zdolności do pracy. Innymi słowy, racjonalna gospodarka siłą roboczą wskazuje na potrzebę wykorzystania także tych rezerw roboczych, choćby — indywidualnie traktując — poszczególne osoby nie były pełnowartościowym pracownikiem. Zagadnienia pracy czy wyeliminowania z pracy zawodowej osób starszych nie można oddzielać od kwestii związanych z ogólnym bilansem siły roboczej w wyniku kształtowania się sytuacji demograficznej i i postępu w metodach produkcji dóbr.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselSadurskiFranciszek">Jeśli zasadnie można przewidywać, że w przyszłości, w związku z postępem techniki, wystąpi nadmiar siły roboczej, to jednak ogólna suma pracy społecznie potrzebnej powinna być odpowiednio rozłożona na wszystkich zdolnych do pracy obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Pozwoliłem sobie zaprzątnąć uwagę obywateli posłów szczególnie delikatną stroną rentowego zagadnienia, zagadnienia dyskutowanego również na posiedzeniach Podkomisji Pracy i Spraw Socjalnych. Nie czuję się powołany do wyczerpującego omówienia tego zagadnienia. Pozwalam sobie jednak sądzić, że uwagi te stanowią próbę wskazania tych aspektów sprawy, które powinny być w sposób pogłębiony zbadane przez właściwe placówki naukowe. Rzeczą nauki, publicystyki, działaczy społecznych jest wszechstronne oświetlenie tych zagadnień, dziś jeszcze wyraźnie dyskusyjnych. Toteż rozwiązania przyjęte w projektowanych ustawach uznać należy za słuszne. Do takich należy również zaliczyć i rozwiązania dotyczące struktury rent, zwłaszcza co do sprawy ewentualnego posiadania przez emeryta czy rencistę dochodów z dalszej pracy lub z innych źródeł.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselSadurskiFranciszek">Przyjęte rozwiązania są niekiedy rezultatem aktualnych, twardych potrzeb życia gospodarczego. Te twarde potrzeby — to jeszcze ograniczona aktualnie możliwość pokrywania z dochodu narodowego większych wydatków na renty. Prawdę tę zrozumieć muszą wszyscy bez wyjątku. Stąd też wraz z przeprowadzoną znaczną podwyżką emerytur i rent dla osób nie posiadających innych źródeł dochodu trzeba — mimo wszystkich ujemnych stron — utrzymać obowiązującą w obecnym stanie prawnym zawieszalność wypłaty rent dla osób, które obok renty posiadają inne źródła utrzymania. Wraz ze wzrostem dochodu narodowego maleć będą te trudności.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Kończąc pragnę wyrazić przekonanie, że wielka reforma systemu emerytalnego zostanie przez odpowiednie organy, a zwłaszcza przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, szybko i sprawnie wprowadzona w życie. Jest to wielkie i odpowiedzialne zadanie do wykonania nie tylko przez organy administracyjne, lecz także przez wszystkie ogniwa i instancje związkowe. Należy wyrazić przekonanie, że ogół pracowników i rencistów zostanie szybko i dokładnie poinformowany o uprawnieniach i korzyściach wynikających z przeprowadzonej reformy emerytalnej, że Wszystkie Władze i organy administracji będą wykonywać przepisy, stosując ich interpretację zawsze najkorzystniejszą dla emeryta i rencisty. Taki bowiem jest sens, taka jest myśl przewodnia przeprowadzanej obecnie reformy. Wychodząc z założenia, że projektowane ustawy są dalszym, dużym krokiem w kierunku poprawy byty emerytów i rencistów, że ogólne założenia i cele reformy systemu emerytalnego są zgodne z założeniami naszego ustroju, że są korzystne dla ludzi pracy, że projektowana podwyżka emerytur i rent odpowiada aktualnym możliwościom pokrycia jej z dochodu narodowego, że wreszcie projektowana ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, przewiduje w art. 18 możliwość podwyższania w przyszłości emerytur i rent — posłowie z Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosowali za wszystkimi ustawami emerytalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Paweł Dubiel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselDubielPawel">Wysoki Sejmie! W ciągu 22 lat istnienia Polski Ludowej sytuacja materialna poważnej części rencistów była największą bolączką w naszym życiu publicznym. Wielkie sukcesy, które uzyskaliśmy w tym czasie we wszystkich innych dziedzinach nie znalazły odpowiedniego wyrazu w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselDubielPawel">Toteż, kiedy w połowie ubiegłego roku na Kongresie Związków Zawodowych I Sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka zapowiedział realizację programu poprawy warunków materialnych rencistów, wywołało to olbrzymie zainteresowanie w całym kraju i — co więcej — duże zadowolenie. Satysfakcja ta jest powszechna, bo chodzi o sprawę, która interesuje nie tylko samych rencistów, ale ogół ludzi pracy, oraz członków ich rodzin, i to nie tylko ludzi już starszych wiekiem, lecz również pracowników jeszcze młodych, których w przyszłości przecież także czeka emerytura. Słowem — miliony obywateli Polski Ludowej wiąże z uchwaleniem i realizacją tej reformy wielkie nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselDubielPawel">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, podziela to powszechne zadowolenie, gdyż postulat reformy systemu emerytur i rent oraz poprawy tych świadczeń od dawna był również postulatem Stronnictwa Demokratycznego. Największe walory obecnego projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz towarzyszących dalszych ustaw widzimy przede wszystkim w następujących faktach:</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselDubielPawel">—nastąpi odczuwalne podwyższenie wszystkich rent już wypłacanych i rent nowych, przyznawanych po wejściu w życie tych ustaw;</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselDubielPawel">—stwarza się taki system świadczeń, który zapewni lepszą niż dotąd relację pomiędzy świadczeniami rentowymi a zarobkami;</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselDubielPawel">—wyodrębnia się specjalny system renty przysługującej z tytułu wypadków przy pracy;</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselDubielPawel">—i wreszcie tworzy się nowy system finansowania wydatków na renty, który obszernie scharakteryzowali tu już poprzednio obywatele posłowie Loga-Sowiński i Sadurski.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselDubielPawel">Trudno ustosunkować się tu szczegółowo do wszystkich nowych postanowień ustawowych, które zrodziły się w rezultacie konfrontacji bogatych doświadczeń długoletniej praktyki i życiowych postulatów szerokiej opinii publicznej. Toteż siłą rzeczy ograniczę się w swoim wystąpieniu do poruszenia niektórych tylko aspektów związanych z tą reformą i przekazania na tym tle paru wniosków i sugestii.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselDubielPawel">Za pośrednictwem ubezpieczenia społecznego państwo prowadzi określoną politykę, która umożliwia wpływanie na poziom materialny ludności i pozwala zaspokoić w sposób planowy różne potrzeby socjalne społeczeństwa; jest rzeczą jasną, że na przykład inna jest polityka w kraju, w którym odczuwa się brak sił roboczych, a inna ona musi być tam, gdzie taki brak nie występuje. Otóż obecna reforma naszego ustawodawstwa emerytalno-rentowego jest właśnie ściśle związana z polityką zatrudnienia. Znacznie teraz wyższe od poprzednich świadczenia emerytalne niewątpliwie umożliwią przejście na emeryturę wielkiej rzeszy pracowników już wysłużonych, którzy niejednokrotnie przekroczyli poważnie wiek emerytalny, lecz dotąd pracowali nadal mimo ograniczonej zdolności do pracy, korzystając z tak zwanego — „zatrudnienia socjalnego”. Odejście ich teraz na zasłużony odpoczynek zwolni wiele stanowisk, gwarantując jednocześnie miejsca pracy dla kończącej naukę młodej siły roboczej. Dokoła tych spraw od dawna kształtują się różne opinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselDubielPawel">Przeciwnicy tej zasady powołują się na postanowienia naszej Konstytucji, a mianowicie na j^e^j ^a^rt. 14, który powiada, że praca jest prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela oraz na art. 58, który głosi, iż obywatele naszej Rzeczypospolitej mają prawo do zatrudnienia za wynagrodzeniem według ilości i jakości pracy. Jednakże z tych konstytucyjnych uprawnień nie wynika absolutnie obowiązek obywatela pracowania aż do samego schyłku, do samego końca życia, ani też nie wynika żadne zobowiązanie państwa, aby ono dopłacało świadczeniami ubezpieczeniowymi tym, którzy mimo uzyskania uprawnień emerytalnych, w dalszym ciągu korzystają z dochodów z innych ubocznych źródeł. Oczywiście, trzeba tu widzieć — mówił o tym poseł Sadurski — i wyeliminować pewne przypadki, które są uzasadnione interesem publicznym. Chodzi zwłaszcza o różne kategorie fachowców i specjalistów, których dalsza praca jest wybitnie pożyteczna i pożądana dla kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselDubielPawel">Natomiast pragnę tu zwrócić uwagę na brzmienie art. 60 naszej Konstytucji, według którego obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy, przy czym coraz szerszemu urzeczywistnieniu tego prawa mają właśnie służyć ubezpieczenia społeczne i różne formy pomocy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselDubielPawel">W związku z tym pragnąłbym zwrócić uwagę na wielki problem socjalny, który łączy się także z przemianami kadrowymi w naszych zakładach pracy na tle obecnej reformy ustawodawstwa emerytalnego. Najwyższy już czas, by zająć się kompleksowo i konkretnie tak zwanym problemem starego człowieka. W zasadzie można stwierdzić, że jest już dziś sporo osób i instytucji, które szczerze troszczą się o losy tej grupy ludzi. Tak na przykład Polski Komitet Pomocy Społecznej rzucił generalne hasło: „Przyjaciela Starego Człowieka”. Liczne zakłady pracy — jak wiemy — postarały się o to, że renciści i emeryci mają własne miejsca spotkań i pogadanek; nierzadko organizuje się dla nich odpowiednie imprezy artystyczne, pogadanki, prelekcje, a nawet i wycieczki krajoznawcze. Wiadomo też, że Rada Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego opracowuje obecnie specjalną uchwałę w sprawie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, życia społecznego i kulturalnego oraz pomocy dla osób starszych w spółdzielniach mieszkaniowych. Wiadomo również, że związki zawodowe, które już obecnie poświęcają uwagę tym sprawom, zamierzają ten kapitalny problem rozważyć w sposób zasadniczy. Będzie chyba nie od rzeczy sugerować, by jak najprędzej stworzyć przemyślany i wszechstronny program, obejmujący cały zespół zagadnień tego drugiego wyżu, tak jak potrafiliśmy w sposób planowy rozwiązać problemy tego pierwszego młodego wyżu.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselDubielPawel">Dalsza sprawa. Dotychczasowy stan prawny w zakresie wynagradzania szkód wyrządzonych wypadkami przy pracy nie był zadowalający, zwłaszcza w zakresie przepisów normujących tryb dochodzenia roszczeń z tego tytułu. Była to często bardzo kłopotliwa i uciążliwa droga; niejednokrotnie poszkodowany bądź inspektor bhp musiał się przekształcić w detektywa, aby udowodnić tak zwaną — „specjalną winę” zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselDubielPawel">Bywało też i tak, że przedsiębiorstwa nie rejestrowały tych wypadków, które się faktycznie zdarzyły, a jedynie te, których — „...nie dało się ukryć”. W ten sposób niektórzy kierownicy zakładów pracy, którym wciąż jeszcze daleko do poczucia praworządności socjalistycznej, bronili się przed konsekwencjami. Dziennik — „Głos Pracy”, organ Centralnej Rady Związków Zawodowych, zamieszcza dzień w dzień na pierwszej stronie bardzo ciekawą i pouczającą rubrykę pod tytułem: — „Bolesne sprawy dnia powszedniego”, która zawiera mnóstwo jaskrawych przykładów tego rodzaju niedopuszczalnych praktyk.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselDubielPawel">Otóż nowa, odrębna ustawa, reguluje świadczenia pieniężne w razie wypadków przy pracy w zasadniczo inny sposób. Postanowienia tej ustawy pozwolą ofiarom wypadków przy pracy uzyskać wyrównanie poniesionych szkód w sposób szybki i bezpośredni, bez potrzeby zwracania się do sądu i bez potrzeby udowodnienia, że winę w wypadku ponosi zakład pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselDubielPawel">Ponieważ art. 11 odnośnego projektu ustawy przewidywał górną granicę jednorazowych odszkodowań, tylko do 40 tys. zł, a wypadek wypadkowi nie równy, przeto Komisja Pracy i Spraw Socjalnych postulowała, a rząd zaakceptował ten wniosek, by — „...upoważnić właściwych ministrów do przyznawania w szczególnie uzasadnionych wypadkach odszkodowań wyższych”.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselDubielPawel">W związku z całokształtem tej sprawy należy zwrócić uwagę na niepokojący fakt wzrostu wypadków przy pracy w ostatnim czasie w wielu dziedzinach naszej gospodarki narodowej. Oczywiście, jest to sprawa i cierpień ludzkich i ubytku cennej siły roboczej, ale poza tym także, przede wszystkim, sprawa ogromnych strat finansowych z tego tytułu. Do wzrostu wypadków przy pracy przyczyniają się w wybitnej mierze między innymi astronomiczne ilości godzin nadliczbowych. Tak na przykład — jak doniosła niedawno — „Polityka” — w III kwartale roku ubiegłego jeden tylko Zarząd Okręgowy Związku Zawodowego Metalowców w Katowicach zezwolił przedsiębiorstwom tej branży na przepracowanie 1.220 tys. godzin nadliczbowych w tym krótkim czasie.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselDubielPawel">W toku grudniowego plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych, poświęconego zasadom nowego systemu emerytur i rent, zapowiedziano na tym tle, że związki zawodowe w porozumieniu z rządem podejmą wspólne kroki wobec tych resortów, zjednoczeń i zakładów pracy, które dopuszczają do zaniedbań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Generalnie należy stwierdzić, że powszechne zaostrzenie kontroli w sprawie bhp jest nieodzowną i pilną koniecznością również w interesie właściwego wykonania nowych ustaw w przedmiocie rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselDubielPawel">Z uznaniem chciałbym podnieść, że krąg osób uprawnionych do korzystania z dodatku z tytułu pracy naukowej w rozumieniu art. 46 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym został obecnie poszerzony o grupę naukowców, a mianowicie starszego kustosza dyplomowanego i kustosza dyplomowanego.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselDubielPawel">Jako poseł z ziem zachodnich wyrażam też zadowolenie, że w projekcie cytowanej poprzednio ustawy zostały uwzględnione główne wnioski Związku Bojowników o Wolności Demokrację i że między innymi został uznany jako okres zaliczony do okresów zatrudnienia — udział w walce o wolność narodową i zachowanie polskości na terenie polskich dziś ziem zachodnich i północnych oraz okresy represji z tego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselDubielPawel">Jednocześnie jako uczestnik powstań śląskich chciałbym wyrazić uznanie, że został utrzymany w mocy uregulowany aktem wewnętrznym specjalny dodatek do minimalnych rent dla byłych powstańców śląskich i wielkopolskich oraz pozostałych po nich wdów — w uznaniu zasług tych, którzy — dziś już blisko 50 lat temu — w bohaterskich zbrojnych ruchach ludowych walczyli o słuszne granice Polski na zachodzie wtedy, kiedy ówczesne polskie koła rządzące podjęły zaborczą wojnę o niepolskie ziemie na wschodzie.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselDubielPawel">Chciałbym wreszcie poruszyć jeszcze sprawę, wiążącą się z art. 127 projektu ustawy o powszechnym ubezpieczeniu emerytalnym. Wymieniony artykuł przewiduje między innymi, że obowiązujący dotąd dekret z 1954 r. traci moc, zachowując ją jednak W odniesieniu do świadczeń emerytalnych, uregulowanych odrębnymi przepisami. To postanowienie wyjątkowe dotyczy właśnie ustawy z 29 marca 1965 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, która więc nadal opierać się będzie na tym zniesionym już w zasadzie dekrecie.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselDubielPawel">W świetle doświadczeń w minionym blisko 3-letnim okresie działania ustawy w przedmiocie ubezpieczenia społecznego rzemiosła wyłania się niewątpliwie potrzeba dokonania w niedalekim terminie odpowiednich zmian w obecnym systemie ubezpieczenia rzemieślniczego w celu dostosowania go do niektórych postanowień nowej ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselDubielPawel">Sądzimy, że kompetentne czynniki, przy współudziale samorządu rzemiosła, powinny już teraz przygotować szczegółową kalkulację dochodów i rozchodów rzemieślniczego funduszu ubezpieczenia odnośnie do możliwości zbilansowania tego funduszu w perspektywie przyszłych ustaleń.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselDubielPawel">Przy sposobności nowelizacji ustawy z 1965 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników należałoby też naszym zdaniem uwzględnić wysuwane przez rzemieślników konkretne wnioski, spośród których wymienię tu przede wszystkim: zastosowanie 30-procentowej odpłatności za leki, gdyż zasadniczą przyczyną wprowadzenia pełnej odpłatności za leki w ubezpieczeniu rzemieślniczym było założenie, że taka sama zasada zostanie przyjęta przy reformie ubezpieczenia powszechnego, oraz dalszy postulat kół rzemieślniczych przyrównania kolejnych 30 dni do miesiąca kalendarzowego w rozumieniu art. 37 ustawy, którego przepisy nie uwzględniają warunków i wymogów życia; w praktyce bowiem częste są przypadki, że niezdolność do pracy z powodu choroby lub służby wojskowej, jeśli trwa nawet powyżej miesiąca, rozkłada się na dwa miesiące kalendarzowe, co w konsekwencji nie daje podstawy do zwalniania za ten czas od obowiązku płacenia składki ubezpieczeniowej. Przytoczone poprzednio mankamenty należałoby przeto usunąć przy okazji nowelizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselDubielPawel">Pragnę też wskazać na art. 47 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemiosła, który postanawia, że Rada Ministrów może rozciągnąć przepisy tej ustawy i na inne osoby, wykonujące działalność usługową i wytwórczą oraz unormować w tych przepisach zasady ubezpieczenia ich w sposób uwzględniający specyfikę ich działalności. Naszym zdaniem, należałoby skorzystać z tego uprawnienia w stosunku do niektórych dalszych grup z tego kręgu osób — na przykład dość licznej grupy usługowców, zajmujących się transportem osobowym — obejmując je zasięgiem odpowiednio unormowanego ubezpieczenia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselDubielPawel">Na zakończenie chciałbym przedstawić do rozważenia jeszcze następujący postulat. Problematyka ubezpieczeniowo-rentowa jest obszerna i skomplikowana. Przepisy wbrew pozorom ich jasności wymagają wykładni i to często bardzo trudnej, co wynika z niejednolitości orzecznictwa sądowego w tym względzie, a to świadczy o różnicach poglądów na określoną instytucję prawną.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselDubielPawel">Tymczasem nauka prawa na wydziałach prawa uniwersytetów polskich nie obejmuje jako oddzielnej katedry prawa ubezpieczeniowego i rentowego; rozległa ta dziedzina jest traktowana marginesowo. Wyda je się zatem konieczne wskazanie na potrzebę — a może jest to już pilna potrzeba — utworzenia takiej katedry, a jeśli już nie na wszystkich wydziałach prawa, to przynajmniej w takich ośrodkach, w których ten problem ma szczególny ciężar gatunkowy.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselDubielPawel">Należy bowiem brać pod uwagę, że długoletni fachowcy-prawnicy ubywają z różnych powodów, natomiast dopływ młodych prawników, którzy prawie że nie poznali zasad tego prawa i z tego już choćby względu nie gamą się do instytucji wykonujących sprawy rentowe, jest w tych warunkach bardzo nikły. Wobec tego szczegółowe zaznajomienie się z tą dziedziną prawa, regulującą wszak żywotne interesy człowieka pracy, niewątpliwie przyczyniłoby się z jednej strony do zwiększenia kadr prawniczych w instytucjach rentowych, a z drugiej strony przysporzyłoby wiedzy w tym względzie radcom prawnym w przedsiębiorstwach, sędziom, adwokatom i innym prawnikom. Warto wiec rozważyć sugestię zmierzającą do tego, aby wprowadzić naukę prawa ubezpieczeniowego i rentowego do programu nauczania wydziałów prawa.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselDubielPawel">Wysoka Izbo! Wiemy, że wnioski i dezyderaty naszych wyborców w różnych sprawach wykraczają poza zasady i przepisy zawarte w ramach obecnej reformy. W długich obradach komisyjnych posłowie dali temu wyraz i z pewnością to, co zamierzamy dziś uchwalić, nie jest jakimś ideałem. Z drugiej strony jednak zdajemy sobie sprawę, że u nas wciąż jeszcze się nie przelewa. Dlatego mimo najlepszej swej chęci zarówno Sejm, jak i rząd musiały zachować przy rozważeniu tej sprawy konieczną przezorność i utrzymać wszystkie wnioski w granicach troskliwie wyważonych możliwości. Nie ulega jednak żadnej wątpliwości — i temu to przekonaniu chciałbym dać jak najmocniej wyraz w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego — że w sumie obecna reforma stanowi bezsprzecznie bardzo poważny krok naprzód i jest bardzo istotną poprawą w porównaniu z dotychczasowym stanem rzeczy. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który mam zaszczyt reprezentować, z pełną aprobatą będzie głosował za przedstawionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Henryka Golińska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselGolinskaHenryka">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Występując z ramienia sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, a jednocześnie jako poseł m. Łodzi, które charakteryzuje się najwyższym w kraju wskaźnikiem zatrudnienia ludności, a szczególnie kobiet, chciałabym przede wszystkim powiedzieć, że projekty ustaw o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin wychodzą naprzeciw najżywotniejszym potrzebom i interesom społecznym, oraz stanowią one ważny element troski naszego państwa ludowego o ciągłe podnoszenie poziomu życia ogółu pracujących, jak również emerytów i rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselGolinskaHenryka">Jest więc rzeczą zrozumiałą, że sprawom związanym z reformą systemu rentowego towarzyszy duże zainteresowanie ze strony szerokich kręgów społeczeństwa zarówno pracowników, jak i emerytów, które zapowiedziane zmiany w tym zakresie przyjmują z zadowoleniem i aprobatą, gdyż są one wyrazem pozytywnego rozstrzygnięcia licznych postulatów świata pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselGolinskaHenryka">Daje się to na przykład wyraźnie odczuć w licznych wypowiedziach robotników i pracowników na niemal wszystkich spotkaniach poselskich, zebraniach związkowych, w tym również w przedsiębiorstwie, w którym pracuję — w Łódzkich Zakładach Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju — zatrudniającym ponad 12 tys. pracowników, w tym 7.122 kobiety, z której to liczby pracowników średnio rocznie odchodzi na emeryturę i rentę około 400 osób.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselGolinskaHenryka">Zmiany w systemie zaopatrzenia emerytalnego i rentowego oraz wynikające z niego korzyści są dalszym krokiem na drodze trwającego od lat procesu poprawy i doskonalenia tego systemu.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselGolinskaHenryka">W latach ubiegłych w drodze podejmowanych przez partię i rząd decyzji następowało systematyczne podnoszenie wysokości rent, na który to cel przeznaczane były dodatkowe środki finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselGolinskaHenryka">Jednakże, mimo poważnych i stale rosnących nakładów finansowych na renty, obecny system rentowy przestał w należyty sposób zaspokajać potrzeby osób utrzymujących się z emerytur i rent. Szczególnie stosunkowo niekorzystna relacja rent do wysokości zarobków uzyskiwanych w okresie czynnej pracy zawodowej, była powodem utrzymujących się jeszcze znacznych dysproporcji między standardem życiowym pracowników a rencistów. O tym przykładowo mogą świadczyć następujące dane. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Włókienniczego, Odzieżowego i Skórzanego w sprawie sytuacji materialnej rencistów i pracy ogniw związkowych z rencistami, na 2.300 rencistów włókniarzy, którzy zostali objęci wspomnianym badaniem, 6% pobierało renty w wysokości do 500 zł, 22% pobierało renty w wysokości od 1000—1.200 zł, a tylko 2% otrzymywało rentę powyżej 1.200 zł. Mimo ciągłego zmniejszania się ilości rent minimalnych na terenie m. Łodzi w 1967 r. renty te stanowiły jeszcze 15% ogółu tak zwanych rent starczych.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselGolinskaHenryka">Na tym tle chcę wyrazić przeświadczenie, że ujęte w obecnym projekcie ustawy nowe zasady wymiaru emerytur i rent, jak również podwyżka dotychczas wypłacanych rent minimalnych spowodują na pewno korzystne zmiany w dotychczasowym układzie oraz w wysokości emerytur i rent, co nie pozostanie bez wpływu na poprawę warunków socjalnych i bytowych wszystkich emerytów i rencistów. Pozytywne jest również to, że system emerytur i rent przewiduje dodatki za długoletnią, sięgającą ponad 20 lat pracę w Polsce Ludowej, co poza rekompensatą materialną, wyrażającą się w odpowiednim zwiększeniu wysokości emerytury, posiada również dużą wartość moralną, gdyż jest to wyrazem uznania wkładu pracy zawodowej i wysiłku w budownictwo socjalistyczne naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselGolinskaHenryka">O znaczeniu i randze społecznej podjętych przez VI Kongres Związków Zawodowych uchwał, a także decyzji partii i rządu zmierzających do stworzenia i zabezpieczenia lepszych warunków życia emerytom, rencistom i ich rodzinom, świadczy występujące w skali całego kraju zjawisko wzrostu odsetka ludzi w wieku emerytalnym oraz związany z tym wzrost ilości emerytur — Dla przykładu podam, że na terenie m. Łodzi w ciągu 1967 r. ilość przyznanych emerytur w stosunku do 1966 r, wzrosła o 2.365, to jest o ponad 6%. Jednocześnie z prognoz demograficznych wynika dalszy poważny przyrost odsetka mieszkańców miasta w wieku powyżej lat 60.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselGolinskaHenryka">Należy podkreślić, również, co szczególnie cieszy kobiety, w tym również włókniarki, że nowa ustawa w znacznie większym stopniu niż dotychczas zabezpiecza interes rodziny. Renty rodzinne i wdowie, zarówno ich wymiar jak i nowe, lepsze warunki przyznawania tych rent, stwarzają możliwości zapewnienia rodzinie po stracie żywiciela warunków materialnych, roztoczenia przez kobietę-matkę bardziej pieczołowitej opieki nad nieletnimi dziećmi, jak też samej kobiecie, na którą spadł ciężar utrzymania rodziny, pozwolą na usamodzielnienie się przez zdobycie kwalifikacji zawodowej, a następnie podjęcie pracy. Jest to dla kobiet jeszcze jedna znaczna zdobycz socjalna.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselGolinskaHenryka">Jednocześnie z zadowoleniem należy przyjąć fakt, że zarówno ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, jak też specjalne projekty ustaw zabezpieczają korzystniej pracowników wielu branż i zawodów, w których wykonuje się pracę szczególnie odpowiedzialną i w ciężkich warunkach oraz ważną społecznie: są to górnicy, kolejarze, lotnicy, stoczniowcy i inni.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselGolinskaHenryka">W świetle tego w pełni uzasadniony i słuszny jest również projekt ustawy o funduszu emerytalnym, przewidujący utworzenie specjalnego funduszu na wydatki rentowe i emerytalne. Ustawa ta zabezpiecza i gwarantuje pełną realizację nowego systemu zaopatrzenia emerytalnego i rentowego. Korzystne jest przy tym to, że utworzenie tego funduszu nie pociąga za sobą obciążenia ludzi pracy dodatkowymi potrąceniami z funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoki Sejmie! Pragnę obecnie wyrazić poparcie włókniarzy dla projektu ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselGolinskaHenryka">Włókniarki łódzkie uważają, że nieuzasadniona absencja w pracy często z powodu nadużywania alkoholu jest nie tylko ciężarem dla tych, co wykonują swoje zadania produkcyjne ze zwiększonym wysiłkiem za nieobecnych, ale jest również czynnikiem dezorganizując cym życie rodzinne.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoka Izbo! Jak już nadmieniłam, nowe korzystne dla ludzi pracy przepisy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalno-rentowym mają duże znaczenie dla dalszego podnoszenia poziomu stopy życiowej naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselGolinskaHenryka">Podkreślić należy, że społeczny problem emerytów i rencistów nie sprowadza się tylko do zapewnienia im właściwych warunków materialnych. Ludzie odchodzący na emeryturę czy rentę odczuwają nadal silną potrzebę uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym — potrzebę utrzymywania więzi ze swym środowiskiem, z którym zżyli się w ciągu wielu lat pracy. Renciści mają też różne problemy socjalne, bytowe, związane z leczeniem, wypoczynkiem oraz wiele osobistych trosk i kłopotów. Dlatego też jest rzeczą konieczną i ważną, by ludziom tym, niegdyś cenionym pracownikom, weteranom pracy — poświęcić dużo uwagi, otoczyć ich serdeczną troską, służyć im pomocą, zwłaszcza w trudnych sytuacjach życia w samotności.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselGolinskaHenryka">Na uznanie zasługuje więc i upowszechnienia wymaga wprowadzona w myśl uchwał III plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych w różnych formach działalność kulturalno-społeczna na rzecz rencistów przez wiele instytucji i organizacji, a w tym szczególnie przez związki zawodowe i zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselGolinskaHenryka">W sumie więc nowy system emerytalny i rentowy w połączeniu z dalszym rozwojem i wzbogacaniem form działalności wśród emerytów i rencistów lepiej zabezpieczy tych, którzy po latach wytężonej pracy, z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku, odeszli na zasłużony odpoczynek. Tym samym stworzymy ludziom starszym atmosferę spokoju, równowagi duchowej oraz damy im poczucie własnej wartości w życiu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoka Izbo! Przedstawione projekty ustaw i zreferowane przez posłów sprawozdawców przyjęte zostały w środowisku włókniarzy z aprobatą i w ich imieniu wyrażam poparcie dla tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisław Owsianik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wysoki Sejmie! Wniesione pod obrady dzisiejszego posiedzenia plenarne go Sejmu z inicjatywy Centralnej Rady Związków Zawodowych projekty ustaw: o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o funduszu emerytalnym i o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy — spotkały się z przychylną opinią społeczeństwa i zostały zrozumiane jako wyraz stałej troski państwa ludowego o poprawę warunków bytowych jego obywateli, a zwłaszcza tych, których wiek starczy lub utrata zdolności do pracy, czasowa lub trwała, pozbawia możliwości dalszej pracy, a więc i zarobkowania na utrzymanie własne i rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselOwsianikBronislaw">Jak wiadomo, w ostatnich latach — a mam na myśli lata po 1956 r. — dynamika wzrostu świadczeń państwa na zaopatrzenie z tytułu rent była bardzo duża i znacznie szybsza od dynamiki wzrostu dochodu narodowego oraz funduszu płac. Na ten stan rzeczy złożyła się podwyżka rent w 1958 r., wzrost liczby rencistów w latach następnych, wzrost przeciętnej renty w wyniku wzrostu średniej płacy pracowniczej oraz przeprowadzone kilkakrotne podwyżki rent minimalnych. Z tego tytułu wydatki państwa na świadczenia rentowe wzrosły w latach, o których mowa, z sumy 3,5 mld zł wydatkowanych na ten cel w 1956 r. — do sumy 19 mld zł wydatkowanych w 1966 r., a więc ponad pięciokrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselOwsianikBronislaw">Natomiast zrealizowanie omawianej ustawy dotyczącej reformy systemu ubezpieczeń, w latach 1968—1971, oraz wzrost w tych latach liczby rencistów, spowodują zwiększenie wydatków państwa na świadczenia rentowe w 1971 r. w stosunku do wysokości tych świadczeń w 1967 r. o przeszło 63%, to jest o około 14 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wymowa przytoczonych faktów ma duże znaczenie społeczne i ekonomiczne. Wraz z rozwojem gospodarki naszego kraju, a więc z rozwojem przemysłu i rolnictwa, ze wzrostem dochodu narodowego nie tylko coraz więcej inwestujemy, nie tylko łożymy więcej na przygotowanie nowych stanowisk pracy, na rozwój oświaty i kultury, ale jednocześnie coraz szybciej zwiększają się dochody ludzi pracy miast i wsi. Jesteśmy też w stanie więcej przeznaczyć środków pieniężnych na zaopatrzenie emerytalne i rentowe pracowników oraz ich rodzin. Sądzę, że lepsze zrozumienie przez ogół społeczeństwa faktu współzależności całokształtu rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu dobrobytu ludności w warunkach naszego socjalistycznego kraju, między innymi i za naszą — posłów — przyczyną, poprzez dyskusje na spotkaniach z wyborcami, bardzo wiele pomoże w podnoszeniu wydajności pracy, poszanowaniu mienia społecznego, w walce z marnotrawstwem dóbr materialnych i czasu pracy oraz nadużyciami.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselOwsianikBronislaw">Powszechne przekonanie, że pracujemy dla swego kraju, dla państwa ludu pracującego, wzrostu jego siły i zamożności jego obywateli, a więc dla siebie samych i tych pokoleń, które dorastają, które w niezbyt dalekiej przyszłości nas zastąpią zarówno w pracy, jak też w całokształcie życia gospodarczego i politycznego — powinno być powszechnym zjawiskiem w naszym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wysoki Sejmie! Nowe ustawy o reformie systemu ubezpieczeń z punktu widzenia interesów pracowników regulują sprawy zaopatrzenia emerytalnego w sposób słuszny i właściwy.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselOwsianikBronislaw">W wyniku projektowanej reformy systemu zaopatrzenia emerytalnego nastąpi — i to w sposób jak najbardziej odczuwalny — podwyższenie wszystkich rent, a więc zarówno rent wypracowanych dotychczas, jak i rent, które zostaną przyznane po wejściu w życie nowych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselOwsianikBronislaw">Według przepisów nowych ustaw emerytury będą znacznie korzystniejsze, a szczególnie w odniesieniu do pracowników niżej i średnio zarabiających. Mianowicie przy średniej płacy miesięcznej, wynoszącej 2 tys. zł, emerytura wraz z dodatkiem za staż pracy w Polsce Ludowej będzie wynosiła około 75% zarobku brutto.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselOwsianikBronislaw">Niektóre grupy pracowników, jak niektórzy pracownicy w stoczniach, hutach szkła, lotnictwie — preferowane będą wyższym wymiarem zaopatrzenia emerytalnego do 10 lub 15%; podobnie przedstawia się wymiar emerytur dla górników oraz kolejarzy.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselOwsianikBronislaw">Pracownicy, którzy utracili zdrowie w wypadku przy pracy w zakładzie uspołecznionym otrzymają renty inwalidzkie znacznie wyższe aniżeli dotychczas i sięgać one będą przy całkowitym inwalidztwie 90%, a nawet 100% zarobków netto, zaś przy częściowym inwalidztwie — 65% zarobku. Inwalidzi zaliczeni do I grupy inwalidzkiej otrzymają dodatek w wysokości 300 zł miesięcznie za całkowitą bezradność. Niezależnie od rent inwalidzkich, dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy przewidziane są odszkodowania jednorazowe, sięgające sumy 40 tys. zł, w zależności od stopnia niezdolności do pracy wypłacane przez zakład pracy. Przewidziane są również świadczenia inne, na przykład za zniszczenie przedmiotów osobistego użytku w trakcie wypadku przy pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselOwsianikBronislaw">Inwalidzi z wypadku przy zatrudnieniu, którzy nie otrzymają świadczeń w ramach odrębnej ustawy wypadkowej, mają zapewnione renty niezależnie od okresu zatrudnienia, i które nie będą podlegały zawieszeniu w razie zarobkowania. Dla nie zatrudnionych inwalidów renty te będą wyższe o 10% od rent niewypadkowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselOwsianikBronislaw">Pracownicy zatrudnieni przy pracach szkodliwych dla zdrowia, oraz zaliczeni do I kategorii grup pracowniczych w ramach systemu rent inwalidzkich, będą preferowani o 5%, zaś niektórzy pracownicy stoczni, hut szkła i lotnictwa — do 10 lub 15%. Kolejarze i górnicy również będą Objęci tą preferencją na podstawie przepisu ustaw przedstawionych dziś Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselOwsianikBronislaw">Nadmienić przy tym trzeba, że uproszczony zostaje tryb postępowania w zakresie roszczeń o przyznanie wynagrodzenia z tytułu poniesionej szkody, bez potrzeby zwracania się do sądu i udowadniania winy zakładu pracy. Przy przyznawaniu rent rodzinnych również przewiduje się bardzo korzystne zmiany, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselOwsianikBronislaw">—wiek uprawniający do renty wdowiej obniża się z 55 do 50 lat, —przesuwa się prawo do renty z tytułu wychowywania dzieci z 8 do 16 lat, —wdowy, które nie osiągnęły określonego wieku uprawniającego do pobierania renty rodzinnej, a utrzymywane były przez zmarłego męża, otrzymują renty przez rok, a jeżeli przysposabiają się do zawodu przez okres 2 lat, —przewiduje się również wypłacanie renty rodzinnej wdowie, nawet w przypadku zawarcia związku małżeńskiego przez nią o ile małżonkiem będzie rencista, —nie będą zawieszane renty sieroce osobom po zawarciu związku małżeńskiego z osobami, które kontynuują studia wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselOwsianikBronislaw">Należy podkreślić, że nastąpi zrównanie rent przyznawanych dotychczas z rentami i emeryturami przyznawanymi według nowych przepisów. Wszystkie wypłacane dotychczas renty zostaną przeliczone w myśl nowych zasad. Projekt ustawy gwarantuje wszystkim dawnym rencistom ściśle określone minimum podwyżki. Przy przeliczaniu rent, jeśli to będzie dla rencisty korzystniejsze, przyzna mu się rentę według wskaźnika podwyżki bądź też emeryturę lub rentę podwyższoną w ramach przewidywanej podwyżki emerytur i rent minimalnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselOwsianikBronislaw">Nowe, znacznie wyższe emerytury, pozwolą na odejście z pracy wielu wysłużonych pracowników, którzy pomimo nieraz znacznie ograniczonej sprawności dotychczas pracują. W wyniku tego zwolnionych zostanie wiele nowych stanowisk pracy, które zostaną objęte przez młodzież kończącą szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselOwsianikBronislaw">Jak już nadmieniłem, zmiana systemu emerytalnego pociągnie za sobą wcale niebagatelne skutki finansowe. Jednorazowe wprowadzenie zmian przekracza obecnie możliwości finansowe państwa. Dlatego też zmiana nowego systemu świadczeń emerytalnych będzie realizowana maksymalnie w okresie trzech lat. I tak:</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselOwsianikBronislaw">—renciści dawni od 1 stycznia bieżącego roku otrzymywać będą corocznie trzecią część przewidzianej podwyżki, a od 1 stycznia 1970 roku jej całość, —osoby, które przejdą na emeryturę po 1 stycznia bieżącego roku przez jeden rok od przyznania renty otrzymywać będą 60% podwyżki, a po upływie roku 100%.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wydatki z tytułu nowego systemu emerytalnego, jak się oblicza, wyniosą około 14 mld zł i będą realizowane sukcesywnie w ciągu trzech lat. Pokrywane one będą z nowo utworzonego funduszu emerytalnego. Fundusz ten powstanie głównie ze składek zakładów pracy i składek płaconych przez pracowników. Pracownicy zaś otrzymają pełną rekompensatę z tego tytułu w postaci obniżenia podatku od wynagrodzeń. Jak się oblicza, na skutek obniżenia wpływów z tytułu podatku od wynagrodzeń, państwo otrzyma o 7 mld zł mniej. A więc główny ciężar w tworzeniu funduszu emerytalnego przejmuje na siebie państwo.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselOwsianikBronislaw">Jeśli chodzi o pracowników zarabiających do 1000 złotych miesięcznie, nie będą płacili oni składek na rzecz funduszu emerytalnego;</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselOwsianikBronislaw">—przy uposażeniach w granicach od 1000 do 1.450 zł — składkę na fundusz emerytalny pracownicy będą płacili w wysokości od 0,5% do 3% zarobków brutto, a więc równą wysokości podatku od wynagrodzeń płaconego dotychczas przez te grupy zarabiających;</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselOwsianikBronislaw">—pracownicy zarabiający miesięcznie po nad 1.450 zł będą płacili składkę na fundusz emerytalny w wysokości 3% od sumy zarobków brutto i o tyle zostanie im obniżony podatek od wynagrodzeń.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselOwsianikBronislaw">A więc w ten sposób ludzie pracy nie będą dodatkowo obciążeni z tytułu stworzenia funduszu emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wysoki Sejmie! Tak, jak już na wstępie mego wystąpienia nadmieniłem, reforma systemu emerytalnego — i tak to należy rozumieć — jest jeszcze jednym przykładem troski państwa ludowego o poprawę warunków bytowania swoich obywateli. Środki na sfinansowanie tak dużego w skutkach społeczno-ekonomicznego zamierzenia będą wygospodarowane poprzez utworzenie między innymi funduszu emerytalnego. Ale największe znaczenie ma tu sprawa szybkiego rozwoju gospodarki narodowej, dalszego szybszego wzrostu dochodu narodowego, a więc wzrostu produkcji, wzrostu wydajności pracy i w wyniku tego przysporzenie środków finansowych, aby państwo między innymi i na świadczenia emerytalne miało z czego czerpać potrzebne fundusze.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselOwsianikBronislaw">Dobra organizacja pracy w przedsiębiorstwach i instytucjach, jak najlepsze wykorzystanie mienia społecznego, walka z marnotrawstwem i nadużyciami, a wreszcie rzecz nie mniej ważna to dyscyplina pracy, oto czynniki, które mają decydujący wpływ na wyniki produkcyjne przedsiębiorstw i zakładów i w sumie na wyniki gospodarcze kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselOwsianikBronislaw">Dlatego nie możemy pozwolić, aby nieliczna garstka nierobów w pogoni za łatwym życiem, wykorzystując zbyt łagodne przepisy w sprawie dyscypliny pracy, żyła kosztem innych, kosztem przygniatającej większości uczciwych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselOwsianikBronislaw">Dlatego sądzę, że zaostrzenie przepisów, tak jak to przewiduje projekt ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów o nieuzasadnionej absencji w pracy, jest jak najbardziej słuszne. Przepisy te przez społeczeństwo nasze są przyjmowane jako uporządkowanie słusznej sprawy zabezpieczenia porządku potrzebnego dla sprawnego funkcjonowania zakładów pracy i przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Mazowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Projekty ustaw, dyskutowane dziś przez Sejm, tworzą całość systemu emerytalnego i rentowego. Uprawnia to do globalnego spojrzenia na to zagadnienie.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Jest zjawiskiem zwykłym i skądinąd zrozumiałym, że o emeryturze zaczyna się myśleć dopiero w starszym wieku, kiedy człowiek uświadamia sobie przybliżanie się momentu, w którym będzie musiał opuścić dotychczasowe miejsce pracy i jak się to potocznie określa — „przejść na zasłużony odpoczynek”. Z drugiej strony emerytury i renty stanowią swoisty miernik całego życia gospodarczego i społecznego. i w istotny sposób wpływają na ogólny klimat tego życia. Dają ludziom pracy poczucie zabezpieczenia albo też pozostawiają większą lub mniejszą strefę niepewności odejmującą sytuacje, w których człowiek nie może już uczyć na własne siły. Ponadto stanowią one w powszechnych odczuciach najbardziej wymierny wskaźnik szacunku, jakim społeczeństwo otacza przepracowane życie. Te aspekty dyskutowanej dziś problematyki odczuwa każdy. Każdy bowiem liczyć się musi z tym, że stanie przed mm prędzej czy później konieczność przejścia na emeryturę i każdy też może być zmuszony odejść z procesu produkcyjnego wskutek choroby, wypadku czy innych przyczyn powodujących inwalidztwo.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Od systemu emerytalnego i rentowego, a także od towarzyszących temu systemowi urządzeń społecznych, które by pozwalały człowiekowi staremu czy inwalidzie czuć się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa, być nadal potrzebnym i twórczym — zależy coś niezmiernie istotnego w życiu każdego narodu i kraju. Zależy zachowywanie pewnych reguł, którymi społeczeństwo chroni słabych, ale nie w interesie ich samych jedynie, lecz w interesie wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Obecna, długo oczekiwana, reforma stanowi na pewno w wielu zakresach krok naprzód. Przede wszystkim poprzez podniesienie wysokości świadczeń. Nowe zasady wymiaru zmniejszają dysproporcję, jaka narosła pomiędzy poziomem płac i poziomem kosztów utrzymania a poziomem rent i emerytur. Ważne jest zwłaszcza to, że reforma obejmuje wszystkich. W stosunku do emerytur i rent dotychczasowych będzie to wprawdzie realizowane etapami, jednakże nikt nie pozostaje na poziomie świadczeń dotychczasowych. Godny uznania jest przy tym fakt zróżnicowania podwyżki dotychczasowych świadczeń, uwzględniając w większym stopniu świadczenia dawniejsze, których podstawa wymiaru uległa większemu faktycznemu spadkowi.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Chciałbym wyrazić przy tym pogląd, wypowiedziany już podczas prac Komisji, że przyjęta przez projekt ustawy cezura roku 1958 nie wyda je się trafna jako najdalej sięgająca granica wyrównująca dysproporcje. Dysproporcje sięgają bowiem dalej. Mam na myśli sytuację emerytów i rencistów z okresu przedwojennego i bezpośrednio powojennego, którzy objęci będą obecną podwyżką, ale których 'podstawa wymiaru jest szczególnie niska.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Drugim poważnym krokiem jest stworzenie funduszu emerytalnego. Dla zatrudnionych obecnie pracowników jest to zmiana niemal techniczna, formalno-księgowa. Można jednak przewidywać, że w przyszłości, nawet niedalekiej, będzie ona odczuwana inaczej. Wytworzy się zarówno poczucie powinności, by wszystkie kategorie pracowników uczestniczyły w tworzeniu funduszu emerytalnego, jak i z drugiej strony uprawnienia, by fundusz ten w coraz większym stopniu i w coraz bardziej elastyczny sposób zaspokajał potrzeby emerytalne i rentowe.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Trzecią zmianę, należącą do typu zmian podstawowych, przynosi ustawa o świadczeniach pieniężnych z tytułu odpowiedzialności za wypadki przy pracy. Projekt przynosi novum zarówno w zakresie zasad tej odpowiedzialności, jak i trybu jej dochodzenia. Pierwsze należy uznać za krok niezwykle doniosły, drugie chciałbym raczej opatrzyć znakiem zapytania, pozostawiając przyjęty tryb postępowania weryfikacji w praktyce życia. Przyjęcie zasady ryzyka w miejsce zasady winy kwalifikowanej odwraca dotychczasowy tok, zwalniając pracownika od konieczności dowodzenia, że wypadek nastąpił z winy zakładu pracy. Zmiana ta stanowi bezspornie poważny postęp w realizacji naszej polityki społecznej, który zostanie odczuty przede wszystkim przez pracowników fizycznych, zwłaszcza w wielkich fabrykach czy na placach budowy. Postęp ten będzie tym większy, jeśli przyczyni się to również do podniesienia bezpieczeństwa i higieny pracy i jeśli przyjęty tryb dochodzenia odszkodowań nie pociągnie za sobą zbyt łatwych prób przerzucania przez zakłady pracy winy na pracowników za powstające wypadki.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Społeczne odczucie, w jakim stopniu świadczenia emerytalne lub rentowe stwarzają zabezpieczenie, kształtuje nie tylko aktualny wymiar tych świadczeń, lecz i to, czy ulegają one zmianie w związku ze zmianą kosztów utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ruch cen, pociągający za sobą ruch kosztów utrzymania, jest w rozwoju gospodarczym zjawiskiem powszechnym, któremu podlegają wszystkie gospodarki. W Polsce — w okresie 11 lat, od 1955 do 1966 roku, koszty utrzymania według bardzo ostrożnego obliczenia GUS wzrosły o 30%, to znaczy o 2,5% rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Nie ulega wątpliwości, że grupą ludzi — na której wzrost kosztów utrzymania odbija się zwykle najdotkliwiej i która ma stosunkowo najmniejsze możliwości, aby przeciwdziałać pogarszaniu się własnej sytuacji materialnej — są ludzie, którzy już nie uczestniczą aktywnie w procesie produkcji, a więc renciści i emeryci.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Projekt ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, zapewne z myślą także o tym problemie, przewiduje w art. 18, iż Rada Ministrów może podwyższać emerytury i renty. Chciałbym postulować okresową rewaloryzację rent i emerytur. Sądzę, że byłoby dobrze, by utarła się taka praktyka, by funkcjonowała ona jako zasada naszej polityki społecznej, a następnie — aby praktyka ta w przyszłości znalazła odbicie w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wydaje się, że najdłuższe okresy, w których rewaloryzacja taka powinna być dokonywana, nie powinny przekraczać okresów odpowiadających cyklom naszych planów wieloletnich, to jest co 5 lat, choć bardziej optymalne byłyby okresy krótsze. Zrozumiałe jest, że okresowa rewaloryzacja rent i emerytur musiałaby być dostosowana do możliwości naszej gospodarki, a zwłaszcza do poziomu płac pracowniczych. Chodzi natomiast o to, że taka praktyka, a w przyszłości podniesienie jej do rangi przepisu ustawy, miałaby ogromne znaczenie społeczne, stając się czynnikiem umacniającym w poważnym stopniu społeczne poczucie zabezpieczenia pracowników na okres starości czy inwalidztwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Obok regulacji rent i emerytur, jaką obecna reforma wprowadza, konieczne jest nowe spojrzenie na gospodarowanie funduszem spożycia zbiorowego. Należy uwzględnić dwa zjawiska. Po pierwsze fakt, że grupa ludzi w wieku emerytalnym będzie poważnie rosnąć, po drugie, że ludzie wkraczający w wiek emerytalny w coraz szerszym zakresie będą ludźmi o wyższym poziomie wykształcenia, kultury i potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W szczególności niezwykle pilne wydaje się nadrobienie zaniedbań i stworzenie odpowiednich koncepcji w polityce mieszkaniowej, które uwzględniałyby nadchodzący — „wyż starości”. Potrzebne są tu na pewno różne warianty rozwiązań. Ludzie starzy nie znaleźli również dotąd swego specjalnego miejsca w ogólnym schemacie lecznictwa otwartego i zamkniętego. Znacznie szerzej niż dotąd będą musiały być rozwijane usługi pod kątem zaspokojenia potrzeb ludzi w wieku poprodukcyjnym. Muszą to być usługi dostosowane do ich większych od reszty społeczeństwa potrzeb, a mniejszych możliwości materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wspominając te dziedziny, raczej przykładowo, pragnę ogólnie zwrócić uwagę na to, że fundusz spożycia zbiorowego musi — obok emerytur i rent — stać się w większej niż dotąd mierze drugim elementem kształtowania warunków życia rosnącej grupy ludzi w wieku emerytalnym, podobnie jak jest takim elementem w regulowaniu położenia innych grup ludności.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Chciałbym obecnie zwrócić uwagę na niektóre problemy związane z interpretacją i wykonywaniem postanowień ustaw, które mamy uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Najpierw sprawa szczególna, związana z zakresem działania systemu emerytalnego i rentowego. Art. 5 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym definiuje pojęcie pracownika, który ma prawo korzystać z systemu świadczeń emerytalnych i rentowych. Stwierdza w szczególności, iż — „pracownikiem w rozumieniu ustawy jest osoba pozostająca w stosunku pracy na podstawie umowy o pracę”.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Tymczasem od kilku lat wyłącza się jedną kategorię pracowników, którzy, mimo że pozostają w stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, nie mogą być — w myśl okólnika ZUS — ubezpieczani i korzystać z systemu emerytalnego i rentowego. Są to duchowni i członkowie zakonów, zatrudnieni w instytucjach kościelnych na podstawie umowy o pracę.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Sprawa ta była już z tej trybuny poruszana przez Koło Poselskie — „Znak”. Ilościowo jest to problem niewielki, dotyczy bowiem około 5 tys. osób, taka jest bowiem w skali całego kraju ilość duchownych i członków zgromadzeń zakonnych, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w instytucjach kościelnych. Wchodzą tu w grę profesorowie seminariów duchownych, pracownicy, kurii diecezjalnych i siostry zakonne, zatrudnione w parafiach. Poprzednio osoby te mogły korzystać z ubezpieczeń społecznych, emerytur i rent, a zatrudniające je instytucje kościelne mogły wpłacać z tego tytułu składki do ZUS. Od 1965 r. uległo to zmianie. Nie wyda je się słuszne, aby napięcia w stosunkach między kościołem a państwem odbijały się w taki sposób. Stan taki bowiem rodzi poczucie upośledzenia i ograniczenia w prawach. Toteż w związku z wprowadzeniem nowej ustawy, zwracamy się do rządu o zalecenie pozytywnego uregulowania tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Duże konsekwencje społeczne będzie miało wykonywanie nowej ustawy o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy. Wspomniałem poprzednio o dwojakiej ocenie projektu tej ustawy. O ile bowiem zastąpienie zasady winy kwalifikowanej zasadą ryzyka ponoszonego przez zakład pracy spotyka się z powszechną aprobatą, to przyjęty tryb dochodzenia jednorazowych odszkodowań za wypadki przy pracy budzi dużo dyskusji i sprzeciwów. Podkreśla się, iż ustalenie górnej granicy jednorazowych odszkodowań na sumę 40 tys. zł stanowi pewne ograniczenie obowiązującej w naszym prawie cywilnym zasady całkowitego wyrównania za poniesione szkody. Wyraża się też obawy, czy nowy tryb, w myśl którego dochodzenie odbywać się będzie nie przed sądami powszechnymi, lecz w inny sposób, nie zaprzepaści wykształconego przez lata dorobku orzecznictwa i czy zagwarantuje bezstronne rozpoznanie spornych spraw. Wszystkie te obawy nie wypływają — jak sądzę — jedynie z profesjonalnego punktu widzenia środowiska prawniczego, ale są przejawem troski o sprawy ogólne. Jeżeli, podzielając wiele z tych obaw, nie zgłaszamy tu formalnego sprzeciwu wobec przyjętego rozwiązania, to dlatego, że ustalony został w projekcie ustawy tryb odwoławczy do sądów ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wydaje się jednak, że należałoby postulować takie podejście do przewidzianego przez ustawę nowego trybu dochodzenia odszkodowań powypadkowych, które traktowałoby ten tryb jako pewien eksperyment, zakładając dokonanie po pewnym czasie niezbędnej weryfikacji i korekty. Ale na pewne sprawy, wymagające przy wprowadzaniu ustawy przygotowania i przepracowania, warto już dziś zwrócić uwagę. Myślę na przykład o składzie komisji powypadkowych, o zapewnieniu ich niezależności od administracji, a także o podniesieniu kwalifikacji uczestniczących w nich osób.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PoselMazowieckiTadeusz">To samo można powiedzieć o zakładowych komisjach rozjemczych. Wzrostowi ich kompetencji musi towarzyszyć zaostrzenie kryteriów, według których będą rekrutowane, oraz podniesienie poziomu ich pracy. Wreszcie, nie mówiąc już o koniecznym usprawnieniu aparatu ZUS, warto zwrócić uwagę na niepełną sieć okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych, które mają stanowić instancję odwoławczą. Istnieje ich zaledwie 11. Jeśli więc podobnie jak w postępowaniu cywilnym ma być przestrzegana zasada zbliżenia sądu do obywatela, zajdzie potrzeba uzupełnienia sieci sądownictwa ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Drugą stronę projektowanej reformy systemu emerytalnego i rentowego stanowi polityka zatrudnienia związana z naszą sytuacją demograficzną. W świetle danych demograficznych i wymogów ekonomicznego rozwoju kraju jest rzeczą zrozumiałą, że państwo preferuje — generalnie biorąc — zatrudnianie ludzi młodych. Równocześnie jednak niezbędne jest, aby proces wymiany pokoleniowej, jaki w wyniku wejścia w życie tych ustaw ma być zintensyfikowany, nie był prowadzony, zwłaszcza na szczeblu przedsiębiorstw i instytucji, w sposób mechaniczny, lecz aby był podporządkowany zasadzie korzyści społecznych. Wymaga to w szczególności zróżnicowanego podejścia w zależności od zawodów. W każdym jednak wypadku wyjście z dotychczasowej aktywności zawodowej nie powinno być wyjściem donikąd.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Nawet podwyższone emerytury nie zapobiegną temu, by przejście na emeryturę nie łączyło się z pewnym pogorszeniem warunków życia. Wielu ludzi przechodzących na emeryturę będzie zmuszonych dorabiać. Skrupulatnego rozważenia wymaga więc problem ustalenia dopuszczalnej granicy zarobków, która nie może chyba pozostać na dotychczasowym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Po wtóre — istnieje problem zorganizowania całego systemu urządzeń, które byłyby nastawione na podtrzymanie i zużytkowanie doświadczeń i umiejętności pracowników przechodzących na emeryturę, łagodząc zarazem próg psychiczny, jakim jest dla każdego człowieka odejście z aktywności zawodowej. Tytułem przykładu można by wskazać na sieć szkolnictwa przyzakładowego, w której mogliby znaleźć wykorzystanie wartościowi pracownicy w wieku emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Rozpatrując projektowane przepisy, odnoszące się do relacji między zatrudnieniem a emeryturami, spotykamy się, niestety, z postanowieniami, jakie przynosi art. 114 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Artykuł ten upoważnia ministra lub kierownika urzędu centralnego, po uzyskaniu zgody Prezesa Rady Ministrów, do przenoszenia na emeryturę pracownika mianowanego, który nie ukończył jeszcze wieku emerytalnego. Koło Poselskie — „Znak” czuje się zmuszone zgłosić swój wyraźny sprzeciw wobec tego artykułu. Zdajemy sobie sprawę, że przepis ten odnosi się tylko do niewielkiej kategorii ludzi i że ma być on stosowany wyjątkowo. Nie znajdujemy jednak uzasadnienia dla potrzeby sięgania do takiego przepisu.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Pracownicy mianowani, jak pracownicy nauki czy administracji państwowej, zaliczają się do pracowników o szczególnej odpowiedzialności społecznej. Dlatego więc powinni być chronieni przed, wszelką dowolnością; to decyduje w dużym stopniu o klimacie ich pracy. Takie założenie leży w samym systemie mianowania. Obowiązujące zaś ustawy zawierają szerokie, ale ściśle zdefiniowane kryteria zwalniania tych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Być może, chodzi istotnie o wypadki nieliczne i problemy niewielkie, nie rozumiemy jednak, czemu poświęca się tu wartość większą dla korzyści mniejszej, czemu dokonuje się wyłomu w istotnych dla demokratycznego rozwoju regułach rządzących szczególnie ważnymi dziedzinami życia społecznego?</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Jak wspomniałem, Koło Poselskie — „Znak” wypowiada się przeciw art. 114 projektowanej ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. Nie przesłoni to nam stosunku do całej ustawy. Ponieważ jednak regulamin Sejmu nie przewiduje możliwości głosowania artykułami, czujemy się zmuszeni przedstawić Sejmowi poprawkę proponującą skreślenie art. 114 w projekcie ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Chciałbym przy okazji głównej tematyki mego wystąpienia ustosunkować się również do wniesionego pod obrady obecnego posiedzenia Sejmu projektu ustawy w sprawie absencji w pracy. Ustawa ta jest bardzo ramowa, wszystko zależy od rozporządzeń wykonawczych, w których powinna dominować troska o faktyczne, a nie formalne podniesienie dyscypliny pracowników. Chodzi w szczególności o to, by ustalone w tych rozporządzeniach zasady zwolnień chorobowych, zapobiegając nadużywaniu tych zwolnień, nie tworzyły zbędnych i uciążliwych utrudnień ludziom naprawdę chorym, których przede wszystkim trzeba brać pod uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Rozumiemy intencje zmierzające do podniesienia poziomu dyscypliny pracowniczej i dlatego będziemy głosować za tą ustawą. Wyrażamy zarazem pogląd, że tego rodzaju przepisy powinny być traktowane jako instrument dodatkowy w uzasadnionym dążeniu do podniesienia wydajności pracy. Główną drogę stanowić powinna poprawa organizacji pracy, wzrost oddziaływania bodźców ekonomicznych oraz zbliżenie władzy i obywatela w rozumieniu wykonywanych zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W związku z rozpatrywaną dziś problematyką emerytalną nasuwa się jeszcze jedna sfera problemów, która nie powinna ujść naszej uwagi. Zmiana struktury demograficznej naszego społeczeństwa, jaką tworzy sytuacja narastającego — „wyżu starości”, stawia z całą ostrością problem zasad, na jakich mają układać się w socjalistycznej Polsce stosunki międzypokoleniowe. To nie jest akademicki problem. Odczucie jego wagi miałem sposobność stwierdzić zarówno u ludzi starszych, jak i u młodych, przygotowując ostatnio specjalny numer — „Więzi” właśnie o temacie — „Starzy i młodzi”. Otóż jeśli słusznie dopominamy się o szacunek dla pokolenia tych, którzy walczyli z najeźdźcą, o lepsze, bardziej sprawiedliwe stosunki społeczne i którzy pracowali w warunkach wymagających wielkich wyrzeczeń — to musimy również zatroszczyć się o to, by ciągłość tradycji społecznej i narodowej, nie ograniczona do przekazu na papierze, znajdowała należyty wyraz, w życiu.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Najistotniejszą drogą zapewnienia wpływu tych tradycji oraz zasad rzetelnej roboty, oddania i odpowiedzialności jest oczywiście współżycie i współpraca pokoleń na równej płaszczyźnie. Musimy zatroszczyć się więc o to, by wychodzący z czynnego życia zawodowego ludzie w wieku poprodukcyjnym pozostawali uczestnikami ogólnego życia społecznego i kultury i by aktywność ta realizowała się nie tylko w odizolowanych, osobnych kręgach ludzi starszych. Wymaga to także, by model naszej kultury i naszych obyczajów nie tylko obronił się przed zjawiskami brutalizacji zwracającej się właśnie przeciw ludziom starym, lecz by rozwijał się na podstawie przeświadczenia, że życie człowieka i jego sens nie wyczerpują się z ustaniem jego aktywności zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ludzie starzy nie wysuwają na plan pierwszy swoich wymagań i nie pretendują do najlepszych warunków życia, ale nie chcą być skazani — „na niepotrzebność”. Z drugiej strony, chodzi również o sięgające głębiej, niż świadczą o tym zjawiska znajdujące się jedynie na powierzchni, rozumienie pokoleń wstępujących. Pokolenie młode nie ogranicza się do mini-ambicji związanych z urządzaniem się, lecz chce być wprowadzane w odpowiedzialność za wielkie procesy rozwojowe naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Rwanie się ciągłości między pokoleniami było na przestrzeni długich okresów udziałem naszej historii. Dziś ciągłości tej zagrażają nie kataklizmy dziejowe, lecz tempo przeobrażeń w warunkach życia i postawach ludzkich. Tylko aktywne współuczestnictwo starszych generacji oraz średniego i młodego pokolenia w kulturze i w demokratycznej odpowiedzialności za rozwój kraju jest tym, co zapewnia ciągłość i wymianę wartości.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Tą refleksją, odnoszącą się do wzajemnego zrozumienia między pokoleniami, zamykam moje uwagi. Przedstawiłem tu zarówno zastrzeżenia, jak i postulaty na marginesie przedłożonych Sejmowi projektów ustaw emerytalnych i rentowych. Doceniamy wysiłek państwa i znaczenie podjętych decyzji politycznych o podniesieniu świadczeń z tytułu rent i emerytur i popieramy główne kierunki tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-19.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 16.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 15 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Jako pierwsza głos zabierze poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselAdamowiczLucyna">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Już od kilku lat, a zwłaszcza od 1958 r. sprawy organizacji pracy i produkcji, wydajności pracy, sprawy nie tylko ilościowego, ale i jakościowego rozwoju naszej gospodarki — stały się głównym przedmiotem troski naszej partii i rządu, troski o bardziej postępową organizację pracy, o szybszy wzrost wydajności pracy. Wytyczne zawarte w uchwałach Komitetu Centralnego partii, poświęcone tym zagadnieniom, znalazły niejednokrotnie swój wyraz w zarządzeniach Prezesa Rady Ministrów w sprawie środków zabezpieczających wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego w poszczególnych latach zarówno obecnej, jak i minionej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselAdamowiczLucyna">Posłowie też niejednokrotnie na posiedzeniach komisji i sesjach plenarnych Sejmu w trosce o wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego domagali się podjęcia skutecznych środków przeciw lekceważeniu podstawowych obowiązków pracowniczych przez niezbyt przecież liczną grupę osób.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wprowadzane w poprzednich latach rygory administracyjne miały systematycznie porządkować sprawy zatrudnienia. Okazały się jednak niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselAdamowiczLucyna">Nie maleje w pożądanym stopniu fluktuacja kadr, liczba samowolnych porzuceń pracy, godziny przestojowe, rośnie w niektórych zakładach i przedsiębiorstwach liczba zwolnień z powodu chorób, powiększa się liczba dni i godzin nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, a równocześnie na te godziny przypada coraz większa część produkcji. Wszystkie te objawy przynoszą dla gospodarki narodowej ogromne straty, zresztą nie zawsze w pełni możliwe do oszacowania przez komórki ekonomiczne przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselAdamowiczLucyna">Jak podaje prasa, w samym tylko przemyśle uspołecznionym, liczba nie przepracowanych roboczogodzin, nie wliczając do tego urlopów, wyniosła w 1966 r. około 450 mln, co równa się rocznej pracy około 200 tys. pracowników. Szacuje się, że w roku ubiegłym liczba codziennie nieobecnych w pracy w całej gospodarce uspołecznionej wynosiła prawie 300 tys. osób. Oczywiście, różne były przyczyny tej nieobecności, ale — jak stwierdzono — liczba osób opuszczających swój warsztat czy miejsce pracy bez żadnego usprawiedliwienia sięgała w zeszłym roku prawie 20 tys. dziennie. Świadczy to o dużym liberalizmie przełożonych do spraw dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselAdamowiczLucyna">Mimo wielu konkretnych efektów, jakie przyniosło naszej gospodarce zrealizowanie wniosków podjętych po VII Plenum — nadal jeszcze występują niekorzystne zjawiska. Dotyczy to przede wszystkim rozluźnienia dyscypliny pracy hamującego wzrost wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselAdamowiczLucyna">Rozluźnienie dyscypliny pracy właśnie w ubiegłym roku dało o sobie znać w sposób szczególnie widoczny. Na wzrost liczby godzin nieobecności nieusprawiedliwionej ma ogromny wpływ stale utrzymująca się wysoka fluktuacja pracowników; chociaż ustawa tego problemu nie porusza, jednak to niekorzystne zjawisko w naszej gospodarce uniemożliwia poprawę sytuacji w dziedzinie podniesienia dyscypliny. Analiza tego problemu w woj. gdańskim wykazała, że zjawisko to osiągnęło w niektórych przedsiębiorstwach niepokojące rozmiary. Fluktuacja kadr w przedsiębiorstwach podległych Zjednoczeniu Portów Morskich kształtuje się powyżej 27%.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselAdamowiczLucyna">Największą jednak płynność załóg wykazuje budownictwo. Wskaźnik płynności kadr dla Gdańskiego Zjednoczenia Budownictwa w 1965 r. wynosił 41,6%, a w 1966 r. — 40,6%.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wysokie tempo wzrostu zadań produkcyjnych, szczególnie w przemyśle okrętowym, jak również w budownictwie wymaga, aby płynność kadr zmniejszyć. Czy nie należy w związku z tym zwrócić większą uwagę na ściślejsze wdrażanie nowych zasad organizacji produkcji i zarządzania, stworzenie właściwej atmosfery pracy dla załóg pracujących, reorganizację systemu szkolenia nowo przyjmowanych pracowników, poprawę warunków bytowych i atmosferę pracy w brygadach.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselAdamowiczLucyna">Innym zjawiskiem świadczącym o rozluźnieniu dyscypliny pracy jest absencja niczym nie usprawiedliwiona. Po prostu pracownik nie przychodzi do pracy dzień, dwa i nie zadaje sobie trudu, by czymkolwiek swoją nieobecność usprawiedliwić.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselAdamowiczLucyna">Jeszcze gorzej jest wtedy, gdy odchodzi z zakładu pracy, zmienia pracę bez jakiegokolwiek zawiadomienia, rozliczenia się z poprzednim zakładem. Dopiero drogą sądową zmusza się takich pracowników do rozliczenia. A jest to zjawisko niemałych rozmiarów.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselAdamowiczLucyna">Dla przykładu podam, że ilość roboczogodzin opuszczonych bez usprawiedliwienia przez 1 pracownika w stoczni gdańskiej im. Lenina w 1965 r. wynosiła 10, a w 1967 sr. na 1 pracownika przypada już 17 roboczogodzin opuszczonych bez jakiegokolwiek usprawiedliwienia.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselAdamowiczLucyna">W stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni w 1965 r. każdy pracownik opuszczał bez usprawiedliwienia 3 godziny, a w 1967 r. już 10 godzin. Muszę stwierdzić, że jest to zjawisko zaobserwowane nie wszędzie, w niektórych tylko zakładach, i co ciekawe, że dzieje się to w zakładach, w których (wśród zatrudnionych przeważają mężczyźni. Kobieta opuszczająca pracę bez usprawiedliwienia jest zjawiskiem raczej rzadkim, jak stwierdza autor artykułu pt. — „Nieusprawiedliwiona” zamieszczonego w styczniu bieżącego roku w — „Trybunie Ludu”.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselAdamowiczLucyna">Zjawisko opuszczania pracy bez usprawiedliwienia nie dotyczy oczywiście całych załóg. Dotyczy często nielicznych, niezdyscyplinowanych grup pracowników, których postawa niechlubnie rzutuje na ofiarną pracę całych załóg. I właśnie przeciw tym niezdyscyplinowanym pracownikom skierowane są przepisy projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselAdamowiczLucyna">Inne zjawisko, które skłania do zastanowienia, to szybki wzrost absencji chorobowej. Rocznie w kraju na 1 pracownika grupy przemysłowej w przemyśle uspołecznionym przypada ponad 107 godzin opuszczonych z powodu choroby. W roku 1967 oddział ZUS w Gdańsku wypłacił zasiłki chorobowe za 3.631 tys. dni wobec 2.541 tys. dni w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselAdamowiczLucyna">W 1966 r. wypłacono około 157 mln zł na zasiłki chorobowe, a w 1967 r. — 173 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wzrost absencji chorobowej należy przypisać w poważnym stopniu ogólnemu rozluźnieniu dyscypliny społecznej, a zwłaszcza dyscypliny pracy. W ostatnich latach można zaobserwować wzrost zachorowalności w miesiącach letnich, w miesiącach ciepłych. Stwierdzono, że ten wzrost absencji chorobowej nie wynika ze wzrostu zachorowań, ale po prostu jest wynikiem wyłudzania zwolnień lekarskich. Niejednokrotnie bowiem zwolnienia lekarskie wydawane są w sposób co najmniej niefrasobliwy. Dotyczy to przede wszystkim lecznictwa otwartego. Tutaj najczęściej, jak doświadczenie potwierdza, mamy do czynienia z wypadkami zbyt liberalnego orzecznictwa w kwestiach chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przypuszczam, że lekarzowi nie zawsze jest łatwo postawić szybko diagnozę i podjąć decyzję, czy dany stan zdrowia badanego jest taki, że usprawiedliwia na pewno niezdolność do pracy na określony czas. Słyszy się jednak od czasu do czasu nawet wśród samych lekarzy o tak zwanym grzecznościowym wystawianiu zwolnień od pracy przez niektórych lekarzy, co niewątpliwie ma wpływ na wzrost liczby nie przepracowanych godzin.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselAdamowiczLucyna">Jako przykłady podam:</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselAdamowiczLucyna">1) pracownica jednego z zakładów pracy nie uzyskawszy zwolnienia na wyjazd do rodziny w woj. warszawskim na — „święto zmarłych” po powrocie do pracy przedstawiła z miejsca pobytu zwolnienie na dni — od 2 do 4 listopada 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselAdamowiczLucyna">2) pracownik jednego z zakładów gdyńskich, korzystający z przychodni przyzakładowej, otrzymał zwolnienie lekarskie z lecznictwa otwartego z tytułu rzekomego urazu nogi; lekarz zakładowy, badając ubezpieczonego w związku z poświadczeniem zwolnienia — nie stwierdził śladów urazu ani na jednej, ani na drugiej nodze. Przykłady te wzięłam z danych ZUS w Gdańsku.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselAdamowiczLucyna">Zdarzają się również wypadki wydawania zwolnień przez lekarzy nie uprawnionych ani ze względu na miejsce pracy, ani ze względu na miejsce zamieszkania, am ze względu na miejsce pobytu. Są to najczęściej zwolnienia grzecznościowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselAdamowiczLucyna">Jeżeli weźmie się pod uwagę, jak obserwują organy ubezpieczeń społecznych, że na wzrost zachorowalności mają ogromny wpływ wypadki po pracy, często związane z nadużyciem alkoholu, wybrykami chuligańskimi, to łatwo stwierdzić, ze dotychczasowe rygory administracyjne wprowadzone w 1958 r. i w 1963 r. są niewystarczające i należy je bezwzględnie zaostrzyć. W tym kierunku zmierza też rządowy projekt ustawy o zmianie przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy. Przepisy te przewidują, ze w usprawiedliwionych przypadkach, niezależnych od pracownika, nie poniesie on z tytułu nieobecności w pracy żadnej szkody, ale stosowane w stosunku do różnego rodzaju kombinatorów — powinny wzmocnić dyscyplinę pracy. Dlatego słusznie projekt ustawy rozszerza uprawnienia organizacji społecznych, powierzając im kontrolę pracowników zwalnianych od wykonywania pracy na podstawie zaświadczeń lekarskich. Projekt ustawy nie mówi o kontroli każdego zwolnienia lekarskiego. Nie chodzi absolutnie o to, żeby każdego, kto przedstawi zwolnienie lekarskie, kontrolować. Przepisy ustawy są skierowane przeciw małej grupie osób, często nawet bardzo małej grupie symulantów, bumelantów itp. Kierownicy zakładów pracy znają swoich ludzi i wiedzą, kto jest zdyscyplinowany, a kogo trzeba skontrolować. Nie jest bowiem tajemnicą, że absencja nawet chorobowa często bywa wykorzystywana do wykonywania różnych prac poza zakładem pracy, często nawet do wykonywania prac zarobkowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselAdamowiczLucyna">Dotychczasowe sankcje, przewidziane wobec osób naruszających terminy przedstawienia zwolnienia lekarskiego zakładowi pracy, również nie zdawały egzaminu, mimo że powodowały szereg perturbacji w organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselAdamowiczLucyna">Kary administracyjne, jakie przewidywały dotychczasowe przepisy, najczęściej albo nie były w ogóle stosowane, albo nie odnosiły żadnego skutku. Proponowane w projekcie ustawy obniżanie kwoty zasiłku chorobowego lub zarobku pracownikowi, który z własnej winy, bez okoliczności usprawiedliwiających, które określi Rada Ministrów, nie doręczył w terminie zwolnienia lekarskiego, jest i słuszne i sprawiedliwe.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselAdamowiczLucyna">Projekt ustawy zakłada rozgraniczanie chorób prawdziwych od niezdolności wywołanej alkoholem czy bójką — i w takich wypadkach uprawnia do pozbawienia zasiłku albo wynagrodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselAdamowiczLucyna">Projekt ustawy przewiduje również określenie organów właściwych do przeprowadzania kontroli orzecznictwa lekarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselAdamowiczLucyna">Na nadmierny wzrost absencji chorobowej wpływa w dużym stopniu zarówno szkodliwa tolerancja w stosowaniu przepisów w sprawie przestrzegania dyscypliny pracy, jak tez i niedostateczne stosowanie środków zmierzających do ograniczenia przyczyn zachorowalności. Kierownictwo zakładów pracy przechodzi często do porządku dziennego nad przyczynami licznych nieprawidłowości prowadzących do wspomnianych zjawisk, zamiast skupić całą uwagę na likwidacji właśnie przyczyn, a nie ich skutków. Słusznie więc rządowy projekt ustawy przewiduje również możliwości zastosowania środków oddziaływania materialnego wobec kierowników odpowiedzialnych za dyscyplinę pracy. Spotykamy jeszcze, niestety, kierowników zakładów, którzy często patrzą przez palce na przypadki nadużyć popełnianych przez niektórych pracowników w tej dziedzinie lub udających, że — „ich nie dostrzegają”. Kierownik socjalistycznego zakładu pracy nie może tolerować tego zjawiska, zjawiska nie występującego wprawdzie powszechnie, jednakże ujemnie wpływającego na uzyskiwanie pożądanych wyników produkcyjnych i na stosunki społeczne wśród załóg.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselAdamowiczLucyna">Na pewno znajdą także uznanie całego społeczeństwa projektowane w ustawie sankcje w stosunku do osób naruszających dyscyplinę pracy przez nadużywanie alkoholu czy też jeżeli niezdolność do pracy była spowodowana udziałem z własnej winy w bójkach lub czynach gwałtu.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselAdamowiczLucyna">Rugowanie tych wszystkich szkodliwych zjawisk w drodze zaostrzenia rygorów nie tylko administracyjnych, ale przede wszystkim drogą stosowania środków oddziaływania wychowawczego zarówno w stosunku do osób naruszających świadomie dyscyplinę pracy, jak i w stosunku do osób odpowiedzialnych za zwalczanie nadużyć na tym odcinku, przyczyni się niewątpliwie do poprawy dyscypliny pracy, jak również powinno mieć poważny wpływ na poprawę organizacji pracy, a co za tym idzie, na wzrost wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabiorze poseł Krystyna Marszałek- Młyńczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! W jednym z zakładów produkcyjnych zaobserwowano w pewnym okresie, że gwałtownie wzrosła absencja chorobowa, około 30% załogi miało zwolnienia lekarskie. Postanowiono zbadać przyczynę, i cóż się okazało? Chcąc uzyskać zwolnienie niektórzy pracownicy, głownie młodzi chłopcy, smarowali sobie dłonie płynem, Który powodował podrażnienie naskórka, a ponieważ zwracali się ze swoim rzekomym schorzeniem do lekarzy w rożnych przychodniach w mieście przez dłuższy czas nikt nie mógł się zorientować, ze ma do czynienia z chorobą świadomie spowodowaną.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Jest to przykład drastyczny, ale w swych założeniach i skutkach, niestety, nie odosobniony. Posługuję się nim, by wskazać, jak złożony jest problem nieuzasadnionej absencji w pracy i jak różnorodne ma on podłoże. Od przypadkowego, sporadycznego wykroczenia — po świadome, wyrafinowane szkodnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Socjologowie podają cztery najczęściej występujące przyczyny nieuzasadnionej absencji w pracy: alkoholizm, lekceważenie pracy, wyjazdy do rodziny, załatwianie spraw osobistych i rodzinnych. Każda z wymienionych przyczyn, a przecież są to tylko niektóre, stanowi odrębny kompleks zagadnień, problem sam w sobie, mający swe podłoże i skutki nie tylko w sferze produkcyjnej czy statystycznej, do jakich usiłuje się niekiedy sprowadzić problem nieuzasadnionej absencji w pracy, ale również w nieprzystosowaniu godzin pracy administracji terenowej i zakładowej do potrzeb obywatela lub w zakorzenionych głęboko w mentalności przeciętnego Polaka nawykach i pojęciach.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Na drzwiach domu, w którym mieszkam, pojawia się co jakiś czas kartka: zakład energetyczny zawiadamia, że dnia takiego a takiego, w godzinach z reguły do 15-tej będzie pobierana należność za światło. Niewielu jest takich, którzy przejmują się zawiadomieniami inkasenta, bo w dniu rozliczeń prawie wszystkie skrzynki pocztowe wypełniają się rachunkami, ale inkasent nie jest przecież wyjątkiem. Większość biur i urzędów załatwia sprawy wyłącznie w godzinach pracy przeciętnego obywatela, nauczyciele wzywają rodziców w godzinach pracy do szkoły, przychodnie specjalistyczne wyznaczają w godzinach pracy wizyty. Sądy wzywają świadków i zmuszają ich do oczekiwania godzinami na wyznaczoną rozprawę, większość placówek usługowych załatwia reklamacje i usługi również w godzinach pracy. Jeśli dodamy do tego nieregularnie kursującą komunikację, a oblicza się, że z tego powodu czas pracy robotnika dojeżdżającego do zakładów przemysłowych i na place budów zmniejsza się średnio o 50 minut dziennie, okaże się, że w wielu dziedzinach organizacja życia codziennego nie wpływa na wyrobienie w społeczeństwie poczucia czasu, punktualności, sprężystości i zdyscyplinowania, nie wpływa również na właściwe ukształtowanie stosunku do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">W złożonym problemie nieuzasadnionej absencji sprawa podejścia do pracy przeciętnego obywatela wyda je mi się podstawowa. Od sposobu traktowania pracy zawodowej, od emocjonalnego przywiązania do niej zależą wyniki i samopoczucie człowieka. Popularnie mówi się, że w pracy człowiek spędza połowę swego życia. Nie jest więc obojętne, jak upływa ta połowa życia, w jakiej atmosferze i czy z pożytkiem dla społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">W każdej społeczności znajdują się jednostki, którym na pracy nie zależy i które szukają sposobów wyłamania się z ogólnej dyscypliny i zakłócenia porządku społecznego. Wobec takich jednostek potrzebne są sankcje, które przewiduje między innymi projekt ustawy o nieuzasadnionej absencji w pracy, nad którym dziś dyskutujemy, ale potrzebna jest również atmosfera społecznego potępienia wszelkiego cwaniactwa, pijaństwa, dekownictwa, chuligaństwa i symulanctwa, bo urąga to wszystkim uczciwym ludziom wykonującym rzetelnie i z pełnym oddaniem swoje zawodowe obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Badania socjologiczne wykazują, że duży procent notorycznie opuszczających pracę bez usprawiedliwienia stanowią ludzie młodzi do 25 lat, w większości samotni, nie mający nikogo na utrzymaniu. Prawda, że o pracę u nas nietrudno, że na ogół praca szuka człowieka, a nie człowiek pracy, ale fakt ten niepokoi chyba najbardziej. Czy wytworzyliśmy u młodych ludzi dostateczne zainteresowanie warsztatem pracy, określonym zawodem, pozycją zawodową i społeczną? Czy wyrobiliśmy w nich poczucie zadowolenia z dobrze wykonanego obowiązku? Czy stosujemy właściwy system bodźców materialnych? Czy w dostatecznym stopniu wdrażamy młodzieży szacunek do pracy i do ludzi pracy? Wydaje się, że nie całkowicie. Wydaje się, że zbyt mało zwraca się uwagi w domu, w szkole i organizacji młodzieżowej na poszanowanie pracy, na przyzwyczajenie do dyscypliny, do uczciwego i rzetelnego wykonywania obowiązków, na wyrobienie odpowiedzialności za wspólne dobro. Wydaje się, że niezbyt ostro potępia się wobec młodych przejawy niezdyscyplinowania, nieróbstwa i cwaniactwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! Nieuzasadniona absencja w pracy powoduje straty materialne w naszej gospodarce, ale powoduje również, o wiele może bardziej dotkliwe straty moralne: rozluźnia dyscyplinę pracy, uczy nieuczciwości i obchodzenia ogólnie obowiązujących przepisów, wypacza charaktery, wytwarza zjawiska społecznie niepokojące.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt przedstawionej przez rząd ustawy, nie Wprowadza zasadniczych zmian w dziedzinie dyscypliny pracy i nie ogranicza prawa ludzi pracujących do korzystania z przysługujących im zwolnień z pracy z ważnych powodów i do korzystania z zasiłków; pozwala jednak na zaostrzenie sankcji wobec jednostek nieuczciwych, pozwala na wzmożenie społecznej kontroli, choć wydaje się, że nie na zwiększeniu ilości kontrolujących powinno nam zależeć ani na stwarzaniu dodatkowych systemów kontroli, ale na wzmożeniu operatywności działania, wzmożeniu skuteczności kontroli, na egzekwowaniu wynikających z umowy o pracę podstawowych obowiązków w stosunku do każdego pracownika bez względu na to, jaki ma zawód i jaką wypełnia funkcję. Ustawa z 1958 r. oraz wprowadzone w obecnym projekcie ustawy uzupełnienia stwarzają możliwości zahamowania nieuzasadnionej absencji w pracy, pod warunkiem jednak szybkiego wprowadzenia zarządzeń wykonawczych oraz stałego i konsekwentnego wcielania w czyn przepisów wynikających z obu ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że sama ustawa nie rozwiąże problemu dyscypliny pracy. Jest to bowiem dziedzina rozległa, w Której równe miejsce zajmuje właściwa organizacja pracy i atmosfera w zakładach, przedsiębiorstwach i instytucjach, odpowiednio sprawna organizacja życia codziennego, co i stosunek społeczeństwa do pracy, do wspólnych zadań i obowiązków. Dobrze, że coraz szerzej mówi się o szkodliwych społecznie zjawiskach, że prasa, radio i telewizja podejmują walkę z — „drogimi nieobecnymi” i — „chorymi na poniedziałek”. Głos opinii społecznej dużo znaczy, a długofalowa, przemyślana akcja wychowawcza i uświadamiająca może wytworzyć taką atmosferę, w której nie będzie tolerancji dla nieuczciwych i złośliwie uchylających się od swoich obowiązków zawodowych, będzie natomiast szacunek i uznanie dla uczciwie pracujących, dla tych, którzy w pełni sobie zdają sprawę, jak ważny jest wysiłek każdego pracującego i że na każdym stanowisku można z równym pożytkiem służyć państwu i ustrojowi.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Dyskutujemy na tym posiedzeniu nad bogatym zestawem ustaw z dawna oczekiwanych przez społeczeństwo, postępowych, które przyniosą duże zmiany w dziedzinie rent, ale wskazujemy i na te sprawy, które jeszcze nie zostały we właściwy sposób uregulowane, na te kanały, którymi przenikają, w wielu wypadkach całkiem niepotrzebnie, społeczne pieniądze. A przecież gdyby nasz dochód narodowy był większy, można by było przeznaczyć więcej funduszy na dalszą podwyżkę rent i rozbudowę urządzeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego występuję, będzie głosować za projektem ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nie uzasadnionej absencji w pracy z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Od czasu, kiedy Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w drugiej kadencji na kontrowersyjnym, ale twórczym posiedzeniu, uchwalił ustawę o zmianie przepisów o rentach i o zaopatrzeniu emerytalnym upłynęło prawie 10 lat. W tym czasie ustawa ta, mimo zastrzeganej czasowości, była jedynym możliwym rozwiązaniem nie tylko spraw bytowych rencisty i emeryta, ale również aktem ustawodawczym, porządkującym chaos i różnorodność skomplikowanych zagadnień zaopatrzenia społecznego. Ustawa z dnia 28 marca 1958 r. stała na gruncie właściwie pojętego realizmu ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselKnapikJozef">W ciągu 10 lat realizacji wzmiankowanej ustawy zaszło w naszym państwie wiele istotnych zmian w zakresie rozwoju stosunków społecznych i bazy gospodarczej. Nastąpił wzrost cen towarzyszący procesom rozwoju społeczno-gospodarczego. Wzrosło zapotrzebowanie na dobra konsumpcyjne, będące wynikiem postępu technicznego. O ile do tego dodamy wzrost liczby obywateli upoważnionych do świadczeń rentowych czy emerytalnych z 1.149 tys. w 1958 r. do prawie 2 mln osób w roku bieżącym, otrzymamy relatywny, chociaż skrócony obraz zmian ekonomicznych i społecznych, jakie zaszły w ciągu ostatnich 10 lat. W związku z tym wśród pilnych problemów społecznych znów od paru lat pojawił się wymóg etapowego oraz — w miarę możliwości finansowych — kompleksowego i perspektywicznego uporządkowania rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselKnapikJozef">Fakt, że jesteśmy ciągle społeczeństwem ludzi młodych nie powinien odwracać uwagi społecznej od problemu zbliżającego się swoistego wyżu ludzi starych. Jednym z dowodów społecznego przewidywania skutków tego zjawiska są dyskutowane na dzisiejszym posiedzeniu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Właściwe, odpowiadające warunkom rozwoju społecznego zabezpieczenie emerytalne każdego pracownika, powinno być podstawowym zabezpieczeniem społecznym. Moralno-społeczne skutki tego zabezpieczenia sięgają daleko noża skutki ekonomiczne. Tym moralnym skutkiem jest nie tylko zadowolenie ludzi zasłużonych własną pracą włożona w realizacje narodowych planów gospodarczych. W ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin tkwi również element mobilizujący pracującego obywatela do lepszej i wydajniejszej pracy, i co za tym idzie — moralny, a nie tylko prawny element podniesienia dyscypliny pracy, poprawy wydajności i jakości. Dobrze się chyba stało, że zagadnienie poprawienia stosunku pracownika do pracy jest przedmiotem tego samego posiedzenia, na którym rozważamy i akceptujemy ważną społecznie ustawę o zabezpieczeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselKnapikJozef">Powiedziałem przed tym, że zabezpieczenie emerytalne powinno być podstawowym zabezpieczeniem społecznym. Politykę społeczną ludowego państwa polskiego można w minionym okresie podzielić ina dwa etapy. Etap pierwszy to okres uprzywilejowania dwu grup społecznych, grupy produkcyjnej i dzieci. Mimo środowiskowych objawów niezadowolenia społecznego wypada podkreślić, że polityka takich uprzywilejowań była słuszna, bo mobilizowała do pracy nad odbudową zniszczonej gospodarki narodowej, jak również troszczyła się w sposób możliwie szeroki o wychowanie kadry przyszłych budowniczych kraju. Na tym etapie w latach 1945—1955 renciści mieli prawie nieograniczone prawo do pracy, co rekompensowało im minimalne świadczenia finansowe, jak również dawało pozycję ludzi użytecznych społecznie.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselKnapikJozef">Lata następne 1955—1967, stanowiące drugi etap, to lata 'Stopniowego polepszania warunków zabezpieczenia emerytalnego, określonego ustawą z 28 marca 1958 r., niemniej jednak ciągle niewystarczającego, chociaż przeznaczony na rzecz rent procent dochodu narodowego, Wynoszący w 1955 r. tylko 1,4% wzrósł w 1965 r. do 3,3%. W 1955 r. renty wynosiły zaledwie 3,5% funduszu płac, natomiast w 1965 r. już 8,5% wymienionego funduszu. Kilkakrotny wzrost zatrudnienia w zawodach pozarolniczych, a więc wzrost ludzi ubezpieczonych, obejmował stopniowo coraz to szersze kręgi ludzi młodych, utrzymując korzystną proporcję liczby zatrudnionych do liczby rencistów. Stosunek ten wynosi w Polsce: 1 rencista na 4 zatrudnionych, w Czechosłowacji — 1 rencista na 2 zatrudnionych, w Niemieckiej Republice Demokratycznej przedstawia się jeszcze mniej korzystnie.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselKnapikJozef">Jednak droga rozwoju naszej gospodarki, Pa którą wkroczyliśmy po II wojnie światowej, prowadzi nieuchronnie do wyrównania tych proporcji. Obserwowane procesy demograficzne sygnalizują o tym, jakie problemy społeczne i ekonomiczne będą związane z realizacją dyskutowanych aktów ustawodawczych W czasie wprowadzania ich w życie. Na przykład ciągle jeszcze powszechne ubezpieczenie rolników jest postulatem odległym od realizacji. Również problem ludzi Starych, niedołężnych, nie mających zaopatrzenia emerytalnego, jest przedmiotem rozwiązywanym lepiej lub gorzej przez opiekę społeczną, a więc charytatywnie, a nie obligatoryjnie — ustawowo. O ile problem powszechnego zabezpieczenia emerytalnego rolników jest postulatem niełatwym do zrealizowania, o tyle powszechne zabezpieczenie osób, które na przykład ukończyły 80 lat. a nie posiadają żadnego zabezpieczenia — byłoby minimalnym obciążeniem skarbu państwa, dając w zamian pozytywny odbiór społeczny. Mówiąc o tej sprawie chciałbym posłużyć się przykładem.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselKnapikJozef">We wrześniu ubiegłego roku Polskie Radio — w reportażu Maryny Okęckiej-Bromkowej, dotyczącym zamieszkałych w woj. warszawskim małżonków Stępniowskich, liczących wspólnie 205 lat — zwróciło uwagę na konieczność przyznania w drodze Wyjątku renty 100-letniemu Franciszkowi Stępnowskiemu, długoletniemu pracownikowi PKP w okresie przed wprowadzeniem zaopatrzenia emerytalnego oraz zabezpieczenia właściwej opieki jego 105-letniej małżonce.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselKnapikJozef">W wyniku interwencji Koła Poselskiego — „Pax”, podjętej na podstawie apelu Polskiego Radia, Minister Komunikacji przyznał Franciszkowi Stępnowskiemu, w drodze wyjątku i w przyśpieszonym trybie, rentę wraz z przysługującymi uprawnieniami oraz jednorazową bezzwrotną zapomogę 3 tys. zł. W czasie pertraktacji o umieszczenie wiekowej Małgorzaty Stępnowskiej w jednym z domów opieki, w czym zaangażowane były aż 3 województwa — należy tu podkreślić maksimum dobrej woli wydziałów zdrowia i opieki społecznej województw białostockiego i warszawskiego — Ministerstwo Komunikacji rozstrzygnęło sprawę samorzutnie, przyjmując wiekowych małżonków do Domu Zasłużonego Kolejarza w Milanówku.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselKnapikJozef">Nawiązując do sprawy małżonków Stępnowskich Polskie Radio zwróciło się jednocześnie z apelem do wszystkich wojewódzkich wydziałów zdrowia i opieki społecznej, aby poszły śladem województwa olsztyńskiego, gdzie od szeregu już lat otacza się specjalną opieką wszystkich, którzy ukończyli 90 rok życia — niezależnie od posiadanych uprawnień. Należy tu podkreślić pozytywny stosunek i konkretną pomoc w rozwiązaniu tej ludzkiej sprawy ze strony Polskiego Radia, Ministra Komunikacji oraz wspomnianych rad narodowych. Niemniej jednak byłoby rzeczą nad wyraz pożądaną, żeby tego rodzaju przypadki były regulowane nie mobilizacją ludzi dobrej woli, ale konkretnym zobowiązaniem prawnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselKnapikJozef">Na uwagę zasługuje również ustawa o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy. Dotychczasowy system nie tylko nie był wystarczający, ale ponadto był zbyt skomplikowany, co często rzutowało niekorzystnie na roszczenia petentów. Kompensata z różnych źródeł: z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Państwowego Zakładu Ubezpieczeń i z funduszów zakładów — powodowała wiele zamieszania. Niejednokrotnie stosunek zakładów pracy do poszkodowanych pracowników przypominał stosunek do przedmiotów spisanych z listy rzeczy użytecznych. Ustawa w sposób możliwie niesporny precyzuje obowiązki zakładów i prawa poszkodowanego pracownika, stwarzając dla niego jednocześnie takie warunki materialne, które w zasadzie nie odbiegają od warunków z okresu pełnej sprawności zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselKnapikJozef">Pragnę również zwrócić uwagę na istotny, nie tylko ekonomiczny, ale również psychologiczny walor tworzonego na podstawie odrębnego aktu ustawodawczego funduszu emerytalnego. Dla ludzi pracujących zawodowo od wielu lat jest to sprawa raczej formalna, jak wspominali o tym moi przedmówcy; wkład tein zostanie zrekompensowany przez odpowiednią obniżkę podatku od wynagrodzeń. Natomiast ci wszyscy, którzy podejmą pracę w bieżącym roku, będą nie tylko bezpośrednio zainteresowani funduszem, ale będą go uważać za swój społeczny wkład, za oszczędność na rzecz własnej renty, która dla nich nie będzie już tylko dotacją z budżetu państwa, ale wynikiem konkretne go, ukierunkowanego świadczenia na liście płacy. Można przypuszczać, że utworzenie funduszu emerytalnego będzie mieć wpływ na stabilizację kadr w zakładach pracy oraz na lepszy stosunek do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselKnapikJozef">Jeszcze jeden aspekt ustawy o zabezpieczeniu społecznym wymaga specjalnego podkreślenia. Aspekt mający duże znaczenie kulturowe i humanistyczne. Jest nim zmiana dotychczas stosowanego określenia — „renta starcza” na określenie — „emerytura” — — „zaopatrzenie emerytalne”. Pozytywny oddźwięk społeczny tej drobnej pozornie zmiany jest olbrzymi. Słuszne jest zatem podkreślenie tej zmiany w omawianym tekście ustawy, tym bardziej, że już sam łaciński źródłosłów słowa — „emeritus” — zasłużony, ma swoją wymowę.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu starałem się zwrócić uwagę na humanistyczny walor dyskutowanych aktów ustawodawczych. Tak ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, jak i ustawy towarzyszące, a zwłaszcza ustawa o funduszu emerytalnym, są wynikiem troski partii i rządu o właściwą stabilizacje człowieka pracy — obywatela Polski Ludowej. Są one wyjściem naprzeciw ciągle nabrzmiewającym problemom społecznym. Ustawy załatwiają podstawowe problemy życiowe wysłużonego w naszej gospodarce narodowej człowieka pracy. Dają one również szerokie uprawnienia stosowania przez rząd interpretacji, poszerzającej zawarte w nich postanowienia. Wynika stad możliwość postawienia pod rozwagę realizatorów ustaw, postulatów perspektywicznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselKnapikJozef">W art. 46 ust. 1 istnieje stwierdzenie, że osobie uprawnionej do emerytury z tytułu wykonywanej pracy naukowej przysługuje dodatek w wysokości 25%. W uzasadnieniu cytowanej ustawy na str. 8 pkt 3 czytamy, że zmniejsza się dodatek dla pracowników nauki z 50% na 25% renty. Motywacja — iż przy dotychczasowych niskich rentach tak wysoki dodatek był uzasadniony, a obecnie utrzymanie go nie byłoby słuszne — jest mało przekonywająca, gdyż współczesna rewolucja naukowo-techniczna nakazuje ustawiczną troskę o poprawianie sytuacji pracowników nauki. W związku z tym wyrażam nadzieję, że Rada Ministrów, opierając się na art. 18 cytowanej ustawy, który w ust. 2 mówi: — „Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia podwyższać inne emerytury i renty niż wymienione w ust. 1 oraz dodatki do emerytur i rent” znajdzie środki umożliwiające przywrócenie dotychczasowego uprawnienia korzystania z 50-procentowego dodatku do emerytur przez pracowników nauki.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselKnapikJozef">Zagadnienie drugie. Emerytura, zgodnie z duchem ustaw, nie jest wykreśleniem pracownika z ewidencji ludzi użytecznych. Jest ona natomiast ekwiwalentem za dotychczasową pracę. Dla wielu emerytów również i moralną satysfakcją jest umożliwienie im dalszej pracy, chociażby w ograniczonym wymiarze godzin. Zachodzi zatem konieczność stałego zabiegania o większe możliwości pracy dla emerytów i rozważenie możliwości stopniowego podnoszenia granicy maksymalnego wynagrodzenia z dotychczas niemal nieprzekraczalnych 500 zł.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselKnapikJozef">Do rozważenia i kompetentnej decyzji pozostaje problem osób, które ukończyły na przykład 80 lat życia i nie posiadają uprawnień do zaopatrzenia emerytalnego. Rozwiązanie tego problemu byłoby dalszym krokiem w realizacji humanizmu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselKnapikJozef">Uwzględniając zbliżający się wyż ludzi w wieku emerytalnym, należy przewidzieć w Narodowym Planie Gospodarczym na lata 1970— 1974 nakłady na budowę domów emeryta, gdyż problem zorganizowanej opieki staje się coraz bardziej palącym zjawiskiem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Twierdzenie, że ustawy nie załatwiają na zawsze i bez reszty wszystkich zagadnień związanych ze stabilizacją człowieka pracy w naszym państwie, byłoby truizmem. Na obecnym jednak etapie rozwoju zarówno naszej gospodarki, jak i stosunków społecznych jest to prawie wszystko, co można było zrobić dla rozwiązania tego skomplikowanego zagadnienia. Można mieć pewność, że fakt stworzenia funduszu emerytalnego, jak i delegacje dla rządu, będą wpływały pozytywnie na realizację ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselKnapikJozef">W przeświadczeniu, że dyskutowane w dniu dzisiejszym ustawy są wyrazem socjalistycznej humanizacji życia w Polsce Ludowej, Koło Poselskie „Pax”, w którego imieniu przemawiam, będzie głosować za ich uchwaleniem wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Korotyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselKorotynskiHenryk">Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi przez rząd projekt ustawy, który ma na celu skuteczniejsze niż dotychczas przeciwdziałanie nieuzasadnionej absencji w pracy stwarza sposobność do zgłoszenia kilku uwag i spostrzeżeń na temat: jak Polak pracuje.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselKorotynskiHenryk">Spojrzenie na owoce 20-kilkuletniej pracy naszego społeczeństwa, spojrzenie na kraj nasz tak gruntownie przeobrażony i unowocześniony skłania, aby z poczuciem satysfakcji i z szacunkiem pomyśleć o wielkim trudzie polskich rąk i mózgów, o niezliczonych przykładach wzorowej i ofiarnej pracy. Nie tu jest miejsce na długi wywód o szybkim postępie w przemyśle i w rolnictwie, o tym, że potrafimy kierować tak ogromnymi i nowoczesnymi kombinatami, jak huta im. Lenina, że nasi inżynierowie i robotnicy opanowali technologię wielu skomplikowanych wyrobów i że nade wszystko Polska Ludowa wykształciła wielką kadrę specjalistów i wysoko kwalifikowanych pracowników. Gdy więc mówimy dzisiaj o pracy w Polsce — jest to zagadnienie innej skali i wyższego niż w przeszłości poziomu.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselKorotynskiHenryk">Są to prawdy dobrze nam znane i sprawdzalne. Ale przecież obok tych zjawisk, które cieszą, nie brak też innych, odmiennych. Nie tylko analizy i obliczenia, lecz nawet zwykła, codzienna obserwacja pozwala stwierdzić objawy niedbalstwa i nieróbstwa, przykłady pracy źle zorganizowanej i źle wykonywanej.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselKorotynskiHenryk">Nie trzeba długich poszukiwań, aby na przykład na placu budowy albo przy robotach drogowych zaobserwować beztroskie wałęsanie się, częste przerwy w pracy na papierosa i pogawędki, a co gorsza — brak właściwej reakcji ze strony tych, którzy obowiązani są do sprawnego kierowania i organizowania pracy. Do zjawisk nie tak znów wyjątkowych w naszych biurach, można zaliczyć na przykład taki obrazek, że w godzinach pracy urzędnicy gawędzą sobie przy herbatce, albo przez telefon załatwiają swoje prywatne sprawy. Jakże często podczas spotkań z naszymi wyborcami słyszy się narzekanie na złą obsługę w sklepach i restauracjach, ileż razy radość, którą da je nowe mieszkanie, zatruwa irytacja, wywołana przez tak zwane usterki w wykonawstwie.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselKorotynskiHenryk">Do takich czy innych przykładów z życia codziennego dodajmy ujęty już w statystycznych liczbach stały w ostatnich latach wzrost nieusprawiedliwionej absencji w pracy, albo zwiększające się przypadki nieuczciwego korzystania przez ludzi zdrowych ze zwolnień lekarskich i tym samym ze świadczeń ubezpieczenia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselKorotynskiHenryk">Powstaje pytanie, czy zjawiska, o których tu mowa, mają charakter powszechny, masowy, czy też są marginesowe i stanowią mało znaczący fragment wielkiej wagi problemu? Nie ma podstaw do twierdzenia, że te złe objawy mają powszechny zasięg. Nie wynika to ani z przeprowadzonych badań, ani z opinii ludzi kompetentnych, którzy rozporządzają niemałą wiedzą o naszych zakładach przemysłowych. budownictwie czy urzędach. Opinia uogólniająca krzywdziłaby miliony ludzi pracy, którzy swoje obowiązki wykonują należycie i z poświeceniem, których trud codzienny przynosi owoce w postaci stałego i szybkiego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselKorotynskiHenryk">Z drugiej przecież strony, złe zjawiska, o których tu na początku była mowa, w żadnej mierze nie powinny bvć lekceważone i tolerowane, nie pozwalają bynajmniej na błogi spokój i usypiające samozadowolenie w żadnym zakładzie pracy — przemysłowym, handlowym czy w biurze, także w redakcjach gazet, radia i telewizji. Jeśli nie ma podstaw do uogólnienia, to jednak naruszanie dyscypliny pracy, liczne fakty niedbalstwa i brakoróbstwa, poważne wskaźniki straconego czasu pracy — mówią, że to nie jest mało znaczący margines.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselKorotynskiHenryk">Jeżeli weźmiemy dla przykładu przedsiębiorstwo przemysłowe na wysokim poziomie organizacji i techniki, zakład z tradycją i z ustabilizowaną załogą, jeżeli stwierdzimy, że w tym zakładzie tylko 2—3% robotników i pracowników stanowią ci, co często opuszczają pracę i niedbale wykonują swoje obowiązki, to nawet tak niewielka cząstka odbija się ujemnie na całości. Przedsiębiorstwo stanowi bowiem skomplikowany organizm o powiązanych systemach produkcyjnych, gdzie jedno źle funkcjonujące koło może wyrządzić niemałe szkody.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselKorotynskiHenryk">W nowych zakładach, z młodą, nie ustabilizowaną jeszcze załogą, nieusprawiedliwiona absencja i w ogóle naruszanie dyscypliny pracy wyraża się z reguły wyższym wskaźnikiem i w takich zakładach — rzecz jasna — ujemne tego skutki w kosztach i w jakości produkcji, w dziedzinie wydajności pracy są już ciałkiem poważne.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselKorotynskiHenryk">Rozpowszechniająca się u nas tolerancja, powiedziałbym — dobrotliwość wobec jednostek lekceważących pracę i porządek pociąga za sobą nie tylko produkcyjne, ale także złe następstwa natury społeczno-moralnej. Jakże się czuje dobry, sumienny pracownik, gdy widzi, że kierownictwo zakładu przymyka oko na bumelantów, albo toleruje fikcyjne zwolnienia chorobowe, albo co gorsza, dopuszcza do tego, że nieroby korzystają z funduszu zakładowego i wczasów, zapomóg i innych udogodnień socjalnych na równi z całą załogą? Cenne poczucie sprawiedliwości jest wtedy obrażone, a socjalistyczna zasada — „każdemu według jego pracy” staje się papierowym hasłem. Czy trzeba dodawać, że tego rodzaju postępowanie, kiedy nie przeprowadza się wyraźnej linii granicznej między dobrymi a złymi pracownikami, nie zachęca do roboty? Tu chciałbym chwilę uwagi poświęcić roli i odpowiedzialności kierownika — od niskiego do wysokiego szczebla.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselKorotynskiHenryk">W naszych socjalistycznych warunkach, gdy zakład pracy stanowi własność społeczną, normalnym zjawiskiem jest to, że kierownik zakładu czy wydziału uważa się za część załogi, że on i załoga nie stoją na przeciwstawnych — jak w przedsiębiorstwie kapitalistycznym — pozycjach. Są przecież pracownikami tej samej gospodarki narodowej, nie dzielą ich sprzeczne interesy klasowe. Kierownik socjalistycznego zakładu pracy obowiązany jest, wespół z organizacjami społecznymi, dbać o dobro załogi, o należyte warunki pracy, bezpieczeństwo, urządzenia socjalne itp. Powinien stwarzać własnym przykładem demokratyczne stosunki w kolektywie pracowniczym.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselKorotynskiHenryk">Niedobrze jest jednak, a takie zjawiska nierzadko można u nas zaobserwować, gdy kierownik opacznie pojmując swoją rolę w socjalistycznym zakładzie pracy, nie chce wymagać i egzekwować od wszystkich pracowników sumiennego wykonywania obowiązku, uchyla się od stosowania przysługującego mu prawa karania za nieróbstwo, unika jak może wszelkich konfliktów, najchętniej widzi siebie w roli dobrego wujaszka.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselKorotynskiHenryk">Powtarzam — koleżeńska atmosfera w pracy, demokratyczne stosunki między szeregowymi pracownikami a zwierzchnikami powinny być nieodrodną cechą socjalistycznego przedsiębiorstwa. Rzecz jasna, iż obcy nam jest przysłowiowy kapralski dryl i nie chodzi o to, aby kierownik był bezdusznym, biurokratycznym nadzorcą z całym arsenałem gróźb i kar. Chodzi jednak o to, aby w pełni czuł się — na niskim, średnim czy wysokim szczeblu — reprezentantem inter esów gospodarki narodowej, dobra społecznego i państwowego. Kierownik musi więc umieć wymagać i gdy trzeba egzekwować wykonywanie obowiązków. Musi umieć nagradzać i umieć karać. Nagradzać, wyróżniać, awansować tych, którzy przodują w dobrej robocie, przestrzegają porządku i dyscypliny pracy, są w kolektywie tymi, na których można zawsze polegać. I z drugiej strony elementarnym obowiązkiem kierownika jest zdecydowane wkraczanie, ze stosowaniem sankcji materialnych i dyscyplinarnych wobec tych jednostek, które nie potrafią szanować pracy, a w warunkach tolerancji i swoistej familijności demobilizują i demoralizują innych.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselKorotynskiHenryk">Cenne w rozważanym dziś projekcie ustawy jest między innymi to właśnie, że przewiduje on pieniężne sankcje wobec kierowników, którzy nie stosują przewidzianych ustawą kar za nieusprawiedliwione opuszczanie pracy, nietrzeźwy stan podczas pracy i inne wykroczenia przeciwko porządkowi i dyscyplinie. A więc nieuzasadniona tolerancyjność nie będzie tolerowana.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatele Posłowie! Są podstawy do twierdzenia, że w zespołach robotniczych i pracowniczych dobrze będą przyjęte przewidziane ustawą decyzje, zmierzające do umacniania porządku i zwalczania nieróbstwa oraz do sprawiedliwej oceny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselKorotynskiHenryk">Niech mi będzie wolno posłużyć się, choćby fragmentarycznie, wynikami ankiety, zorganizowanej rok temu przez — „Życie Warszawy”, pod nazwą „Polak pracuje”. W licznych, a z wielką szczerością pisanych odpowiedziach, można było wyczytać, że dbający o dobro swojego zakładu pracownicy poddają krytyce przede wszystkim to, że awanse, wysokość płacy, rozdział premii — nie zawsze opierają się na obiektywnej ocenie efektów pracy i kwalifikacji, a więc że dobra robota nie zawsze jest należycie wyniesiona ponad robotę niedbałą; po drugie — że za dużo jest tolerancji dla nieróbstwa i marnotrawstwa i wreszcie, często krytykowana jest zła organizacja pracy, która zdaniem wielu uczestników wspomnianej ankiety jest głównym źródłem niskiej wydajności, straty czasu i marnotrawstwa materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselKorotynskiHenryk">Dominuje w setkach odpowiedzi ankietowych troska o to, aby praca szła sprawniej, lepsze dawała wyniki, żeby racjonalna organizacja panowała w naszych przedsiębiorstwach. A więc nie wymagania i nie dyscyplina budzą obawy i niezadowolenie, lecz przede wszystkim, mówiąc językiem potocznym, brak ładu i składu w niejednym z naszych przedsiębiorstw i instytucji. To właśnie najbardziej boli i gniewa dobrych, oddanych krajowi pracowników, a oni stanowią przecież przytłaczającą większość.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselKorotynskiHenryk">Miarą znaczenia, jakie przywiązujemy do sprawy organizacji pracy jest fakt, że w ostatnim czasie, w toku partyjnych i państwowych obrad na szczeblu centralnym, ta sprawa raz po raz wysuwała się na czoło. Podejmowano ją również podczas budżetowej debaty w Sejmie.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselKorotynskiHenryk">Można stwierdzić nie tylko żywe zainteresowanie społeczne problemem organizacji pracy, ale także pewne postępy w tej dziedzinie. Powołane po VII Plenum KC partii komisje zakładowe wysunęły wiele cennych wniosków i rozwiązań, osiągnięto też pewną poprawę w zakresie rytmiczności produkcji i wydajności pracy. A przecież zarówno tu w Sejmie, jak i na naradzie w Urzędzie Rady Ministrów stwierdzono przede wszystkim, że cenne inicjatywy i konkretne wnioski, zmierzające do poprawy organizacji pracy, w niedostatecznej mierze są wykorzystywane przez kierownictwo zakładów, zjednoczeń i resortów. Mówił o tym z tej trybuny poseł Kulesza, a na wspomnianej naradzie wicepremier Waniołka. Ubiegły rok jaskrawo wykazał ciągle jeszcze istniejącą w przedsiębiorstwach, zjednoczeniach, a także i w wielu ministerstwach tendencję do ekstensywne; gospodarki, a więc do zwiększania produkcji przez wzrost zatrudnienia — tendencję sprzeczną z zasadami nowoczesnej gospodarki, która osiąga rozwój produkcji przede wszystkim przez wzrost wydajności pracy, przez postęp organizacyjny i techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselKorotynskiHenryk">Słyszy się często, że my, Polacy, nie mamy specjalnych uzdolnień organizacyjnych, a także, że z różnych przyczyn, które sięgają w historię, w odległą nawet przeszłość — nawyk dobrej roboty i gospodarności nie upowszechnił się jeszcze w naszym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselKorotynskiHenryk">Myślę, że w takich twierdzeniach, zwłaszcza jeśli chodzi o ów brak zdolności organizacyjnych — jest sporo przesady. Może kiedyś dominowały wśród Polaków owe przysłowiowe talenty szwoleżerskie i improwizacyjne, ale przecież zmieniło się wiele. Industrializacja kraju i coraz szersze obycie z techniką, praca setek tysięcy ludzi w wielkich przedsiębiorstwach, rozwój szkolnictwa politechnicznego — wszystko to sprawiło, że w naszym społeczeństwie, a zwłaszcza w młodym pokoleniu zaszły istotne zmiany, rozwinęły się nowe cechy i uzdolnienia. W licznych przedsiębiorstwach, w wielu instytucjach mamy młodą kadrę kierowników — ludzi wykształconych i utalentowanych, rzutkich i pełnych inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselKorotynskiHenryk">Rzecz przecież w tym, że umiejętności organizacyjnych muszą się ciągle uczyć wszyscy, którzy kierują taką czy inną placówką, a luki w tym zakresie są chyba niemałe.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselKorotynskiHenryk">Zaniepokoił mnie na przykład taki sygnał, który znaleźć można było niedawno w — „Życiu Gospodarczym”. W zorganizowanej przez to pismo ankiecie pt. — „Jaki jesteś dyrektorze?” wyczytałem między innymi: „Zdecydowana większość dyrektorów w budownictwie nie ma żadnego teoretycznego przygotowania w dziedzinie organizacji pracy i metod zarządzania. Co gorsze — nie robią oni nic, aby tę lukę wypełnić”. I dalej ten sam autor stwierdza, że działalność takich instytucji, jak Centralny Ośrodek Doskonalenia Kadr Kierowniczych czy Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa — praktycznie jeszcze nie dotarła do naszego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselKorotynskiHenryk">Powstaje pytanie, a jak jest w innych resortach, co się robi, aby kierownicy naszych socjalistycznych przedsiębiorstw i instytucji stale podnosili swoje kwalifikacje właśnie w zakresie organizacji i sztuki zarządzania? Może na którymś z niedalekich posiedzeń Sejmu usłyszymy w tej mierze miarodajną informację rządową.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselKorotynskiHenryk">Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy stwarza instrument skutecznego przeciwdziałania nieusprawiedliwionej absencji, umacniania dyscypliny i porządku w zakładach pracy, a to są jak wiadomo niezbędne warunki sprawnego gospodarowania i wzrostu wydajności. Aby kierownictwo zakładów i instytucji oraz działające tam organizacje społeczne należycie wykorzystały ten instrument, niezbędne jest wystrzeganie się formalnego papierkowego traktowania tej sprawy, kiedy to do wspólnego worka wrzuca się wszystkich pracowników, niezależnie od ich rzeczywistego wkładu pracy. Następnie z góry trzeba odrzucić wszelkie tendencje do tak modnej u nas akcyjności, kampanijności, krótkotrwałych zrywów. Podnoszenie kultury pracy w społeczeństwie, upowszechnianie nawyku dobrej roboty, doskonalenia organizacji pracy — to proces ciągły i długotrwały. Ustawa, którą rozpatrujemy, powinna być w tych ważnych zadaniach pomocna dla dobra gospodarki narodowej, zgodnie z interesami ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatele Posłowie! Nie zamierzałem zabierać głosu w sprawie ustaw emerytalnych, których cenne wartości tak wysoko ocenili moi przedmówcy. Jeżeli jednak wrócę na krótko do tej sprawy, to w związku z jednym fragmentem dzisiejszego wystąpienia kolegi posła Mazowieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselKorotynskiHenryk">Poseł Mazowiecki postulował, jak pamiętamy, systematyczną, okresową, co 5 lat albo i częściej, rewaloryzację rent i emerytur, a więc wyrównywanie emerytom rosnących kosztów utrzymania. Mówca sugerował, aby w przyszłej nowej ustawie taka zasada została zawarta, ia w uzasadnieniu, sięgając w przeszłość, podał, że w okresie 1955—1966, a więc w ciągu 11 lat koszty utrzymania wzrosły o 32%.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselKorotynskiHenryk">Szkoda wielka, że poseł Mazowiecki sięgając w przeszłość i operując liczbami, nie zechciał hojniej z tego źródła skorzystać. Uczynię to za niego, aby obraz sprawy był nieco pełniejszy i bardziej obiektywny.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselKorotynskiHenryk">A więc — gdy koszty utrzymania wzrosły o 32%, renty i emerytury zwiększały się nieporównanie szybciej. Oto liczby:</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselKorotynskiHenryk">— przeciętna renta w 1954 r. wynosiła — suma rzeczywiście niesłychanie niska — zaledwie 163 zł, a w 12 lat później, w roku 1966 — 809 zł, a więc wzrost o kilkaset procent.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselKorotynskiHenryk">Jeżeli w 1970 r. — zgodnie z naszą ustawą, którą mamy przyjąć — przeciętna renta, obejmująca Wszystkie kategorie rent i emerytur, wszystkie najniższe, wzrośnie do około 1.200 zł, a więc w porównaniu z 1966 r. będzie to stanowiło wzrost o blisko 50%.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselKorotynskiHenryk">To jeden dowód, że renty rosną nieporównanie szybciej niż koszty utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselKorotynskiHenryk">Po drugie — nowa ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym świadczy o tym, że i rząd jako projektodawca i Komisja sejmowa, która nad projektem tej ustawy pracowała, wyprzedziły troskę posła Mazowieckiego. Mianowicie, wspomniana ustawa, która zwiększa wysokość rent przeciętnie o 30%, gwarantuje każdemu dotychczasowemu emerytowi i renciście nadwyżkę co najmniej od 6—21%, w zależności od roku, w którym przeszedł on na rentę, między innymi właśnie dlatego, aby w ten sposób w każdym razie pokryty został wzrost kosztów utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselKorotynskiHenryk">Chciałbym jeszcze podkreślić, że ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym przewiduje, że po 1970 r. nastąpi dalsza podwyżka emerytur dla wszystkich tych emerytów, którzy w Polsce Ludowej przepracowali wiece i niż 10 lat. Emerytury te zostaną podwyższone po roku 1970 w granicach do 10^l^% za staż pracy w Polsce Ludowej. Podwyżki te, już założone w ustawie, będą stanowić dalszą poprawę sytuacji emerytów.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselKorotynskiHenryk">I wreszcie — na mocy art. 18 ustawy rząd otrzyma pełnomocnictwa dostatecznie szerokie, aby mógł — biorąc pod uwagę ogólna sytuacje gospodarczą, wzrost dochodu narodowego i możliwości finansowe państwa— podejmować decyzje dotyczące podwyżki emerytur i rent z uwzględnieniem także ruchu płac i kosztów utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselKorotynskiHenryk">Głosować wiec będziemy za projektami ustaw emerytalnych z głębokim przekonaniem, że stanowią one w tej sprawie, która od lat była przedmiotem naszej wspólnej troski — rządu, Sejmu i związków zawodowych, wielki krok naprzód. I to jest najważniejsze i najcenniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Frankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Projekty ustaw dotyczące świadczeń rentowych są przedmiotem zainteresowania całego społeczeństwa. Nie zagłębiając się zbytnio w szczegóły, pragnę w toczącej się debacie poczynić kilka zasadniczych uwag zarówno dotyczących ich treści, jak i realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę stwierdzić na samym wstępie, że przedłożone przez rząd Sejmowi projekty ustaw stanowią — jak to zostało przyjęte przez poprzednich mówców i jak ja to przyjmuję — bardzo poważny krok naprzód. Mam tu na myśli wysiłek finansowy w postaci 14 mld zł, mam na myśli wiele nowych ujęć i rozwiązań o charakterze instytucjonalnym, zapewniających zarówno na dziś, jak i rokujących w przyszłości dalszą realizację praw podmiotowych wielomilionowych rzesz naszych obywateli z tytułu zabezpieczenia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselFrankowskiJan">Konsekwencje finansowe, wypływające z realizacji praw w zakresie zabezpieczenia społecznego, nie mogą być przedmiotem optymalnych rozwiązań jedynie z punktu widzenia życzeń bezpośrednio zainteresowanych Obywateli. Muszą one być rezultatem bardzo realistycznie wyważonych możliwości, dyktowanych stanem i rozwojem naszej ekonomiki. Ciągła obywatelska troska o całość, a nb jedynie o część — powiedzmy nawet bardzo poważną część — złożonych problemów. Czekających na właściwe rozwiązanie, powinna towarzyszyć przy ocenie przedstawionych Sejmowi ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselFrankowskiJan">Proszę wybaczyć pewien akcent bardziej osobisty. Od szeregu lat zajmuję się bliżej, a przez kilka lat mojej pracy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zajmowałem się bezpośrednio, problematyką z zakresu zabezpieczenia społecznego. Nie sądziłem, że w bieżącej pięciolatce stać nas będzie na rozwiązanie, które w dodatnich dla ubezpieczonych skutkach będzie odczuwalne w sposób tak zdecydowanie wyraźny i powszechny. Przyznając się z prawdziwym zadowoleniem do popełnionego „błędu” w ocenie, rozumiem równocześnie, dlaczego:</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselFrankowskiJan">po pierwsze — nie mogliśmy pójść na wyższe świadczenia, aniżeli to przewidują projekty ustaw;</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselFrankowskiJan">po drugie — musieliśmy utrzymać nadal bardzo zróżnicowany system świadczeń rentowych, głównie ze względu na konieczność zachowania preferencji, zamiast zaprojektować pewnego rodzaju kodyfikację przepisów w te j dziedzinie, jeśli nie całkowicie znoszącą, to co najmniej bardzo wydatnie ograniczającą preferencje. Stąd też mimo nieznacznych postępów będziemy mieli nadal za wiele systemów emerytalnych. Może w przyszłości następny krok, uzależniony przede wszystkim od stanu naszej ekonomiki, pozwoli na bardziej zasadnicze rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę z zadowoleniem podkreślić, że jeśli chodzi o renty rodzinne, w szczególności powiększyliśmy krąg osób uprawnionych do świadczeń z tego tytułu. Poszerzyliśmy świadczenia dla dzieci, poprawiliśmy wydatnie uprawnienia małżonków pozostających przy życiu, jak również wprowadziliśmy wiele innych ułatwień. Jest to piękny, humanistyczny wyraz naszej troski o rodzinę, a w szczególności o jej warunki materialne. Na podkreślenie również zasługuje, że jeśli chodzi o renty wypadkowe to odstąpiliśmy od dotychczasowej zasady winy i w to miejsce przyjęliśmy zasadę ryzyka, co znalazło korzystny wyraz w ukształtowaniu podstawowych przepisów projektów.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselFrankowskiJan">Przechodzę do omówienia niektórych rozwiązań o charakterze — jak to już określiłem — instytucjonalnych. Za bardzo fundamentalne rozwiązanie uważam powołanie funduszu emerytalnego. Sposób zasilania funduszu emerytalnego w środki finansowe uważam za bardzo właściwy. Podkreślam — w zasadzie bez dodatkowych świadczeń ze strony świata pracy. Projekt ustawy o funduszu emerytalnym to dźwignia, z którą wiążemy duże nadzieje, także jeśli chodzi o kształtowanie się świadczeń w przyszłości. Dobrze się stało, że zgodnie z projektem ustawy dysponentem funduszu emerytalnego jest ZUS, a nadzór w zakresie funduszu emerytalnego sprawuje Rada Nadzorcza ZUS i rady nadzorcze działające przy oddziałach. W ten sposób uniknęliśmy tworzenia odrębnej i kosztownej administracji oraz nowych organów kontroli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselFrankowskiJan">Ponieważ w związku z powołaniem funduszu emerytalnego zaistnieje niewątpliwie potrzeba zmiany statutu ZUS, jak również nowego ukształtowania kompetencji rad nadzorczych, stąd też zwracam uwagę Pana Premiera na ten moment. W jego bowiem gestii ta oprawa leży albo wyłącznie, jak na przykład statut ZUS albo iw podjęciu inicjatywy przedstawienia Radzie Ministrów projektu uchwały zmieniającej dotychczasową uchwałę Rady Ministrów i CRZZ z 27 kwietnia 1960 r. w sprawie organizacji, zadań i trybu działania rad nadzorczych ZUS.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselFrankowskiJan">W szczególności pragnę poddać pod rozwagę poszerzenie dotychczasowej kompetencji Rady Nadzorczej ZUS, tak aby była uprawniona do stawiania wniosków, a nie — jak dotychczas — jedynie do opiniowania projektu preliminarza budżetowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselFrankowskiJan">Przechodząc do omówienia ważnego przepisu zawartego w art. 18 projektu ustawy o brzmieniu następującym: 1) że Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia kwoty najniższych emerytur i rent i 2) że Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia podwyższać inne emerytury i renty niż wymienione w ustawie w ust. 1 oraz dodatki do emerytur i rent. Otóż dotychczasowe przepisy nie przewidywały podwyższenia świadczeń w drodze pozaustawowej. Jest to więc przepis nowy, ważny i słuszny. W uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy czytamy w art. 18: „W miarę rozwoju gospodarki narodowej i gromadzenia środków funduszu emerytalnego powstanie możliwość podwyższenia świadczeń”. Mamy w naszym ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego wyraźne spojrzenie w przyszłość i umiejscowienie odpowiedzialności za jej kształtowanie. Pozwolę sobie przypomnieć, że w 1961 r. odbyło się w Stambule XIV Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Stowarzyszenia Zabezpieczenia Społecznego. Głównym tematem obrad było zagadnienie dostosowania rent starczych do zmian warunków ekonomicznych. Przedstawiono uprzednio przygotowany raport na podstawie przeprowadzonej ankiety, między innymi w Polsce, a następnie po dyskusji przyjęto jednogłośnie raport i wnioski przy udziale kilkuosobowej delegacji z Polski. Z raportu tego wynika, że przy rozwiązywaniu tego tak ważnego problemu w różnych krajach hi erze się na ogół następujące wskaźniki:</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselFrankowskiJan">po pierwsze — wskaźnik cen, a więc w tym wypadku cen artykułów konsumpcyjnych, w węższym lub szerszym ujęciu; głównie chodzi tu jednak o koszty utrzymania, które otrzymujemy najczęściej na drodze badania budżetów rodzinnych;</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselFrankowskiJan">po drugie — wskaźnik zarobków, który zdaniem autorów raportu jest najbardziej adekwatny pod względem celowości;</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselFrankowskiJan">po trzecie — wskaźnik dochodu narodowego — chodzi tu, zdaniem autorów raportu, o obliczenie stosunku pomiędzy dochodem narodowym a liczbą biorących w nim udział.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselFrankowskiJan">Pozwolę sobie zacytować fragment pierwszego z wniosków przyjętych w wyniku dyskusji na XIV Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowego Stowarzyszenia Zabezpieczenia Społecznego: — „W zakresie dostosowania rent starczych do zmian warunków ekonomicznych należy odróżniać dostosowywanie rent do kosztów utrzymania, które z uwagi na uznanie go w wielu krajach za postulat zabezpieczenia społecznego, zostało postawione na pierwszym planie, od dostosowania rent do poziomu życia dla zapewnienia rencistom sprawiedliwego udziału w rozwoju ekonomicznym. Ten typ dostosowania pojawia się w wielu krajach jako nowy cel polityki społecznej”.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselFrankowskiJan">Nie popełnię chyba błędu jeżeli stwierdzę, że przytoczone poprzednio uzasadnienie do art. 18 rządowego projektu ustawy jest również wyrazem nowych celów w polityce społecznej i że rząd będzie w przyszłości je realizował. Bardzo ważnym elementem zapewniającym obywatelowi możliwość dochodzenia jego uprawnień wynikających z przedstawionych projektów jest sprawa środków odwoławczych. W zasadzie utrzymane są dotychczasowe środki odwoławcze, a więc o charakterze społecznym oraz sądowym.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselFrankowskiJan">Pragnę przy omawianiu tego problemu podkreślić, że zastanawialiśmy się swego czasu, czy z rad nadzorczych ZUS należy uczynić instancję odwoławczą. Dotychczasowa praktyka wykazała, że postąpiliśmy słusznie. Stało się to przede wszystkim dlatego, że jest tam sporo dobrych znawców zarówno praktyki życia, jak i prawa ubezpieczeniowego. To stwierdzenie nie oznacza bynajmniej, że chcę pomniejszyć lub też podważyć celowość drogi sądowej. Z referatu prof. J. F. Rohlicha z uniwersytetu chicagawskiego, wygłoszonego na IV Międzynarodowym Kongresie Prawa Pracy i Ustawodawstwa Socjalnego w Sztokholmie w sierpniu 1966 r. wynika, że tak pomyślane środki odwoławcze zarówno administracyjne, jak i sądowe zdają egzamin, aczkolwiek są również głosy podnoszące pewną przewlekłość w postępowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselFrankowskiJan">W związku z art. 114 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym mam szczególny apel do Pana Premiera — za którego wyłączną zgodą można rozwiązać stosunek służbowy z pracownikiem mianowanym. Rozumiem konieczności, które podyktowały ten przepis, aczkolwiek nie taję, że miałem wątpliwości w czasie prac komisyjnych, kiedy rozwinęła się obszerna dyskusja na ten temat. Przepis ten znajdzie zastosowanie w stosunku do wielu kategorii pracowników mianowanych. Słusznie tak wysoko ustawiona została decyzja, gdyż wymaga się zgody Prezesa Rady Ministrów i sądzę, że ta zgoda będzie udzielana po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselFrankowskiJan">Jeżeli ten przepis miałby się odnosić również do pracowników nauki, w szczególności do profesorów, a na to się zanosi, to pragnę zwrócić uwagę, że potrzeby w zakresie kadry naukowej są bardzo duże. Proces kształcenia nowych kadr jest mozolny i długi. Stąd też w trosce o dobro naszej nauki — moja prośba o powściągliwość w wykorzystywaniu art. 114 w stosunku do profesorów. W związku z wnioskiem kolegi posła Mazowieckiego o skreślenie art. 114 pragnę dać pewne uzupełnienie. Nie sadze, że art. 114 będzie miał masowe zastosowanie. Jak to już wspomniałem, jego umieszczenie w ustawie dyktowane jest pewną koniecznością. Co najmniej kilka godzin poświeciliśmy w trakcie prac podkomisji i komisji na przedyskutowanie tego — przyznaje — ważnego problemu. Ta szczegółowa wymiana poglądów spowodowała, że na ostatnim plenarnym posiedzeniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych głosowałem za przyjęciem art. 114 w brzmieniu zaprojektowanym w projekcie rządowym. Dlatego też Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które mam zaszczyt tu reprezentować, na plenarnym posiedzeniu Sejmu podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselFrankowskiJan">Jeszcze jedna sprawa zawarta w przemówieniu posła Mazowieckiego, do której pragnę powrócić. Wspomniał on o okólniku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który nie zezwala na objęcie powszechnym ubezpieczeniem społecznym duchownych i zakonnic zatrudnionych na podstawie zawartych umów o pracę w tak zwanym sektorze prywatnym. Sprawa nie jest nowa. Swego czasu interesowałem się nią i dokonałem pewnych ustaleń natury prawnej. Otóż odtwarzam moje ustalenia po upływie pewnego okresu czasu z pamięci, stąd też proszę o prawo do małego błędu, licząc na to, że mnie w razie potrzeby poprawi minister Burski. Mogłoby się wydawać, że okólnik ZUS został wydany na podstawie swobodnego uznania, a nie konkretnych przepisów prawnych. Tymczasem, wydaje mi się że tak nie jest. Ustawa z 1933 r., przedwojenna ustawa, w jednym ze swoich sformułowań wyłącza wyżej wymienione kategorie osób z ubezpieczenia społecznego. Być może, że wówczas zainteresowani o takie sformułowanie zabiegali, a w każdym razie nie przypominam sobie, aby domagali się zmiany. Obecna sytuacja przedstawia się w ten sposób, że na przykład zakonnice zatrudnione w sektorze uspołecznionym są ubezpieczone. Zmieniły się jednak założenia ustrojowe naszego państwa, które zdecydowanie stoi na stanowisku równości wszystkich obywateli wobec prawa.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselFrankowskiJan">Stąd też jeśli, znowu podkreślam, moja pamięć nie zawiodła i wywody są słuszne, zwracam się do ministra Burskiego iz wnioskiem, aby podjął odpowiednią inicjatywę zmierzającą do znowelizowania ustawy z 1933 r. i w ten sposób usunął pewnego rodzaju anachronizm. Skarb państwa na tym nie straci, gdyż sektor prywatny płaci za ubezpieczonych inną, znacznie wyższą składkę ubezpieczeniową.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselFrankowskiJan">Powracam do dyskutowanych projektów ustaw rentowych. Sprawa rozporządzeń wykonawczych. Przedstawione projekty ustaw przewidują kilkadziesiąt, z górą ponad 50 rozporządzeń wykonawczych. Z tego 9—10 rozporządzeń wykonawczych powinny być wydane zaraz, abv omawiane projekty ustaw mogły wejść w życie. Według otrzymanych informacji w trakcie prac komisyjnych odnośne projekty są gotowe. Pozostaje reszta, i to wcale niemała. Minister Kofman oświadczył, że w ciągu roku będą gotowe. Taka odpowiedź padła na moje pytanie postawione na posiedzeniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. Należy wszystko uczynić, aby ten termin był dotrzymany.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselFrankowskiJan">Na zakończenie tej części moich wywodów pozwolę sobie powrócić do jednej bardzo ważnej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselFrankowskiJan">W projekcie ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym zamiast dotychczasowego określenia — „renta starcza” przyjmujemy termin „emerytura”. Nie podzielam poglądu, że to zmiana tylko stylistyczna, czy też ze względów kurtuazyjnych, bo ludzie — rzekomo, czy też naprawdę, nie lubią, gdy im się przypomina o starości.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselFrankowskiJan">Nasz ustrój słusznie podkreśla jako osiągnięcie, że przeciętna trwania życia mężczyzn wzrosła w miastach o 16,2 lat, na wsi o 20,1 lat. U kobiet wzrost ten wynosi w miastach 17,5 lat, a na wsi 22,6 lat. Jest to wyraźny przykład likwidacji dawnego upośledzenia wsi. Stwierdził to prof. Rosset w referacie wygłoszonym w czasie sympozjum na temat problemów demograficznych Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselFrankowskiJan">Nasza Konstytucja w art. 14 mówi, że — „Praca jest prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela. Pracą swoją, przestrzeganiem dyscypliny pracy, współzawodnictwem i doskonaleniem jej metod lud pracujący miast i wsi wzmacnia siłę i potęgę ojczyzny, podnosi dobrobyt narodu i przyśpiesza całkowite urzeczywistnienie ustroju socjalistycznego”. Jeśli tak pojmujemy rolę pracy to słusznie nazywamy świadczenie emeryturą, a człowieka, który je otrzymuje — zgodnie z zapożyczonym z języka łacińskiego określeniem — człowiekiem zasłużonym. Wkrótce będą korzystać z tej nowej ustawy i tego nowego określenia ludzie, którzy przez pełne 25 lat pracowali dla Polski Ludowej. Taki bowiem jest okres zatrudnienia przewidziany dla mężczyzn ubiegających się o emeryturę. Dla kobiet wynosi on 20 lat — a więc już z tej ustawy korzystają. Jednakże sama zamiana terminologiczna renty starczej na emeryturę nie pomoże tak długo, dopóki dla tej kategorii ludzi, coraz liczniejszej w naszym społeczeństwie, nie stworzymy odpowiedniej atmosfery i pozycji społecznej. Dopóki nie otoczymy ich szacunkiem im należnym i serdecznością. Dopóki nie wychowamy młodzieży w duchu poszanowania i zrozumienia, że to ich ojcowie i matki, a nie „Wapniaki”, jak ich określają źle wychowani młodzi ludzie. Ta pogardliwa nomenklatura nie znajduje pokrycia. Ludzie starzy, emeryci, to nie cmentarzysko zużytych maszyn czy wraków samochodowych nadających się jedynie na złom. Są to żywi, zasłużeni ludzie, których rady, wiedza i skumulowane doświadczenia wielokrotnie mogą być wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselFrankowskiJan">Według ustaleń prof. Rosseta mężczyzna korzysta z emerytury przeciętnie przez niecałe 15 lat, a kobieta przez 20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PoselFrankowskiJan">Narasta u nas poważny problem, jak zorganizować życie człowieka starego w ogóle, a emeryta w szczególności, aby mógł się cieszyć życiem przez te statystyczne 15 lub 20 lat. Nie chcąc wkraczać w tej chwili w szczegóły, pragnę jedynie przy okazji dzisiejszej debaty zasygnalizować problemy z zakresu lecznictwa, mieszkań, usług dostosowanych do potrzeb tej kategorii ludzi. Ważne jest również umożliwienie zaspokajania potrzeb w zakresie kultury, jak również w szerszym tego słowa znaczeniu rozwiązanie problematyki talk zwanego wolnego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PoselFrankowskiJan">Nie mogę jednak nie poruszyć problemu, który bezpośrednio związany jest z ustawą o powszechnym zaopatrzeniu. Art. 2 ustawy przewiduje wśród świadczeń w naturze umieszczenie w domu rencistów. W związku z tym ustawowym postanowieniem, warto się zastanowić, jak wygląda w praktyce możliwość realizacji tego niezwykle ważnego dla człowieka starego uprawnienia. Wydaje się, że mamy tu powód do wyrażenia głębokiego niepokoju. Uzasadniają to liczby miejsc w domach rencistów, bo o tym tylko typie domów będzie tu mowa.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#PoselFrankowskiJan">Otóż rozpatrywany przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych w grudniu ubiegłego roku projekt planu na 1968 r. wskazuje, ze na koniec tego roku, jeżeli plan będzie wykonany, będziemy mieli do dyspozycji zaledwie 6.230 miejsc. Oznacza to, ze na 1000 osób w wieku emerytalnym zaledwie 1,8 osób znajdzie miejsce w omawianych domach rencistów. Sytuacja ta nie ulegnie poprawie do końca 1970 r., gdyż przewiduje się, ze w 1970 r. liczba miejsc dojdzie zaledwie do 7.320.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#PoselFrankowskiJan">Dla pełnego zobrazowania tej sytuacji warto dodać, ze w związku z procesem starzenia się wzrasta liczba osób wykazujących niedostateczną sprawność życiową. Powoduje to rosnące zapotrzebowanie na miejsca w domach rencistów, w związku z czym rośnie też liczba oczekujących na umieszczenie w domu. Liczba oczekujących w ostatnich latach oscyluje w granicach ponad 1.200 rencistów, ze stałą tendencją rosnącą. Liczba kandydatów do domów rencistów przewyższa więc cały przewidywany przyrost miejsc do 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#PoselFrankowskiJan">Sytuacja ta upoważnia do zwrócenia się do rządu z apelem o jej wszechstronne rozważenie, abyśmy uchwalając dziś zespół ustaw emerytalnych mieli świadomość, czy wszystkie zawarte w tych ustawach uprawnienia obywateli znajdują możliwość realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#PoselFrankowskiJan">W szczególności wydaje się konieczne:</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#PoselFrankowskiJan">po pierwsze — rozpatrzyć ten problem już dziś na okres następnego planu 5-letniego;</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#PoselFrankowskiJan">po drugie — stworzyć warunki realizacji w tym względzie inicjatywie związków zawodowych, które w niektórych przypadkach nie mogą podjąć budowy branżowych domów rencisty z braku limitów;</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#PoselFrankowskiJan">po trzecie — zapewnić wykonawstwo zaplanowanych inwestycji w zakresie domów pomocy społecznej, które są poważnie zagrożone i to w około 45%.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#PoselFrankowskiJan">Warto równocześnie przypomnieć — zbyt często się bowiem o tym zapomina — że pobyt w domach rencistów jest odpłatny. Zgodnie z przepisami omawianej ustawy renciści ponoszą koszty swego utrzymania w wysokości do 80% renty. Nowa korzystna reforma rentowa oznacza, że renciści w coraz większym stopniu partycypować będą w kosztach swego utrzymania w domach, a sądzić należy, że w łatach 1971—1975 średnia wysokość nowo przyznawanej renty pozwoli na pełne pokrycie tych kosztów. Jest to dodatkowy, nie tylko społeczny, ale i ekonomiczny argument nakazujący zwrócenie szczególnej uwagi rządu na rozwój domów rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#PoselFrankowskiJan">Podkreślam, że wcale nie chodzi o to, aby wszyscy renciści znaleźli się w domach dla rencistów. Chodzi przede wszystkim o samotnych i zniedołężniałych. Olbrzymia większość pragnie szukać innych rozwiązań, przede wszystkim w zakresie nowych inicjatyw podejmowanych przez spółdzielczość mieszkaniową. Sejmowa Komisja Pracy i Spraw Socjalnych zwracała się w tej sprawie do Centralnego Związku Spółdzielczości Mieszkaniowej, ale nie otrzymała, niestety, wystarczającej odpowiedzi.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Mówiłem już o powiązaniu rozwoju świadczeń rentowych z rozwojem naszej ekonomiki. Można by pójść dalej i stwierdzić, że podnoszenie stanu zamożności obywateli, rozwój oświaty, kultury i wiele innych problemów są powiązane z rozwojem ekonomiki kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#PoselFrankowskiJan">Analizując możliwości rozwoju ekonomiki należałoby z kolei poddać analizie elementy warunkujące tein rozwój. Pośród nich poczesne miejsce zajęłaby niewątpliwie problematyka pracy, a w szczególności jej wydajność. Przedstawiony Sejmowi rządowy projekt ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy ma niewątpliwie na celu osiągnięcie poprawy w tej dziedzinie, gdyż nieuzasadniona absencja, obok wielu ujemnych skutków, ma zasadniczy wpływ na wydajność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#PoselFrankowskiJan">Adresatem omawianego projektu nie jest cały świat pracy, nie jest w szczególności ta jego olbrzymia większość, która ofiarnie pracuje. Adresatem są ci, którzy swym niewłaściwym stosunkiem do pracy ciągną nas do tyłu, a nie naprzód i tym samym hamują rozwój ekonomiczny kraju. Taki jest aspekt ekonomiczny problemu.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#PoselFrankowskiJan">Jest również i aspekt moralny. Czy jest to sprawiedliwe, aby ci, którzy hamują nasz rozwój z przyczyn obiektywnie nieuzasadnionych, nie ponosili z tego powodu żadnych konsekwencji? Troska o wspólne dobro, zwłaszcza w naszym ustroju, opartym na zasadzie zbiorowego, zespołowego współdziałania, jest przecież moralnym obowiązkiem wszystkich. Ten obowiązek moralny mieści się zarówno w kategoriach etyki chrześcijańskiej, jak i marksistowskiej.</u>
+ <u xml:id="u-30.42" who="#PoselFrankowskiJan">Oczywiście, byłoby lepiej, gdybyśmy nie musieli sięgać do środków administracyjnych. Nie rezygnujemy bynajmniej z oddziaływania na świadomość tej części świata pracy, o której mówię, nie rezygnujemy bynajmniej z kształtowania charakterów i właściwego pojmowania obowiązków obywatelskich. Są to z pewnością środki długofalowe, ale za to owocujące w sposób trwały i obfitszy. Dlatego też rozumiemy, że projektowana ustawa, będąca wyrazem konieczności, ma nam przejściowo pomóc. Zadaniem naszym jest stwarzać takie warunki, aby ustawa, którą mamy uchwalić, wprawdzie obowiązywała i tam gdzie zachodzi uzasadniona potrzeba była stosowana, ale aby ilość przypadków jej stosowania miała zdecydowanie tendencję malejącą. Taki jest przecież nasz cel.</u>
+ <u xml:id="u-30.43" who="#PoselFrankowskiJan">Jest jeden nowy aspekt w projektowanej ustawie. Po raz pierwszy występujemy z ważnym zagadnieniem trzeźwości w zakładach pracy. To zasługuje na podkreślenie, aczkolwiek tu i tam może budzić sprzeciw. Niesłusznie budzi sprzeciw, boć przecież ten przepis nie jest wymierzony przeciwko wszystkim ludziom pracy, ale przeciwko pewnemu, że tak określę, marginesowi, który nie tylko nie przynosi nam chluby, ale wyraźne szkody w naszej ekonomice.</u>
+ <u xml:id="u-30.44" who="#PoselFrankowskiJan">Chlubimy się słusznie tym, że Polska jest krajem młodych ludzi, skoro 40% naszej ludności, to młodzież w wieku do 20 lat, z tego część już pracuje. Tym większy nasz obowiązek podjęcia skutecznego działania, nie tylko środkami administracyjnymi, o uchronienie młodej kadry pracowniczej przed zgubnymi wpływami alkoholizmu. Tym większy nasz obowiązek właściwego ukierunkowania naszej walki o trzeźwość, walki z pijaństwem poza zakładem pracy. Jedna bowiem płaszczyzna działania w tej dziedzinie ma ścisły związek z drugą i działa w tym wypadku wyraźnie prawo naczyń połączonych.</u>
+ <u xml:id="u-30.45" who="#PoselFrankowskiJan">Dobrze się stało, że projektowana ustawa po raz pierwszy pokazała ścisły związek przyczynowy pomiędzy walką o trzeźwość i walką o podniesienie wydajności pracy, będącą jedną z podstawowych dźwigni w rozwoju naszej ekonomiki. Zrozumienie tej głębokiej prawdy powinno mieć wpływ na kształtowanie się poglądów zarówno na konieczność, jak i metody walki o trzeźwość naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.46" who="#PoselFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! W przemówieniu moim przedstawiłem stosunek do projektowanych ustaw. Pragnę w imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego stwierdzić, że będziemy głosowali za ich uchwaleniem wraz z poprawkami przedstawionymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Michał Specjał.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoki Sejmie! Reforma rent i emerytur jest kolejnym przejawem stałej troski władzy ludowej o ludzi pracy, o ich poziom życia, o zaspokojenie ich materialnych potrzeb. W tym konkretnym przypadku chodzi o ludzi, którzy odchodzą na zasłużony wypoczynek. O ludzi, którzy dobrze przysłużyli się krajowi, szczególnie w jego najtrudniejszym okresie rozwoju. Wiadomo przecież, że dzisiejsi renciści i emeryci to robotnicy i pracownicy, którzy w okresie pierwszych planów gospodarczych stanowili najbardziej dynamiczny trzon załóg produkcyjnych, decydujących wówczas o pomyślności kraju. Im przede wszystkim zawdzięczamy, że Polska jest dziś silnym, liczącym się w Europie partnerem gospodarczym, że mamy już taką materialną bazę, która stwarza możliwości do dalszego wszechstronnego rozwoju kraju dla ambitnych naszych planów i zamierzeń. Można chyba powiedzieć, ze to właśnie między innymi dzięki pracy dzisiejszych emerytów i rencistów powstała możliwość korzystnego dla ludzi pracy zreformowania emerytalnego systemu zaopatrzenia i dalszego rozwoju tego ważnego elementu zabezpieczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselSpecjalMichal">Partia, rząd i związki zawodowe zawsze traktowały sprawę rent i emerytur jako poważne zagadnienie społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselSpecjalMichal">Starały się w miarę możliwości podnosić poziom tych świadczeń, zdając sobie sprawę z niepełnego zaspokajania występujących w tym zakresie potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselSpecjalMichal">Obecnie, w związku z widocznymi zmianami demograficznymi w naszym kraju, jak również w związku z dość powszechnymi postulatami załóg pracowniczych, problem rent i emerytur stanął na porządku dnia jako jeden z pilniejszych do rozwiązania. Powstały też pewne materialne możliwości do uregulowania spraw nie cierpiących zwłoki.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselSpecjalMichal">Zapowiedziana na VI Kongresie Związków Zawodowych reforma systemu rent i emerytur oraz sprecyzowanie głównych zasad tej reformy na III Plenum CRZZ spotkały się z dużym uznaniem i zainteresowaniem ludzi pracy. Z uznaniem też przyjęło społeczeństwo fakt, iż przedstawiona Sejmowi ustawa ma charakter rozwojowy, perspektywiczny i — jak głosi art. 18, w miarę rozwoju gospodarki narodowej i gromadzenia środków funduszu emerytalnego powstawać będą możliwości podwyższania świadczeń emerytalnych na podstawie decyzji Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselSpecjalMichal">Podstawowe zasady powszechnego zaopatrzenia emerytalnego zostały tak sformułowane, iż stwarzają możliwość podejmowania przez rząd decyzji sprzyjającej dalszej poprawie sytuacji emerytów i rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselSpecjalMichal">Godny podkreślenia jest również fakt, że proponowana jednocześnie ustawa o świadczeniach pieniężnych, przysługujących z tytułu wypadków przy pracy, stanowi istotne uzupełnienie systemu świadczeń emerytalnych i rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselSpecjalMichal">Obecna ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym obejmie ^2^/~3~ pracowników kopalń węgla, kopalń rud, przemysłu naftowego i geologii, załóg fabryk maszyn i urządzeń górniczych, górniczych przedsiębiorstw budowlanych, instytucji i placówek naukowo-badawczych oraz rodziny tych pracowników. Zaś około 1/~3~ załóg — pracownicy dołowi — objęci zostaną odrębną ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin. Odrębną ustawą objęci będą także pracownicy kolejowi.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselSpecjalMichal">Proponowane zmiany rent dla górników i kolejarzy wynikają z ogólnych zasad o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. Mając jednak na względzie uciążliwy i niebezpieczny charakter pracy pod ziemią oraz odpowiedzialność pracy kolejarzy, ustawa ustala 15% preferencji dla górników oraz do 10% dla kolejarzy.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselSpecjalMichal">Pragnę przy tym zaznaczyć, że na przykład jeśli chodzi o górników dołowych, preferencja w kwotach bezwzględnych zostaje w zasadzie utrzymana w wysokości dotychczas obowiązującej. W sumie jednak górnicy otrzymają więcej, z racji ogólnego wzrostu poziomu świadczeń emerytalnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselSpecjalMichal">Utrzymuje się przewidziany w dotychczasowych przepisach wzrost emerytury z tytułu stażu pracy górniczej, a mianowicie emerytura górnicza wzrośnie o 1% zarobku za każdy rok pracy ponad 25 lat w kopalni na dole.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselSpecjalMichal">Gdyby jednak dla poszczególnego górnika wzrost emerytury za staż pracy przewidziany w przepisach ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym — po 20 latach pracy po wyzwoleniu — okazał się korzystniejszy, to może on z takiego przepisu skorzystać. Korzystniejszy od dotychczasowego jest również przepis, w myśl którego można sobie wybrać za podstawę wymiaru górniczej emerytury i renty przeciętny miesięczny zarobek z okresu ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia lub kolejnych 2 lat z dowolnego okresu ostatnich 12 lat zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoki Sejmie! Preferencja przewidziana dla górników i kolejarzy nie jest przypadkowa. Zarówno bowiem górnicy, jak i kolejarze pracują w trudnych, specyficznych warunkach. Co więcej — od wyników ich pracy, uzależnione są rozliczne dziedziny naszego życia gospodarczego. Na górników i kolejarzy można było zawsze liczyć.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselSpecjalMichal">W okresie tuż po wojnie, kiedy cały kraj był zniszczony, gdy węgiel stanowił już nie tylko o naszym przyszłym rozwoju, ale decydował o naszym starcie, patriotyzm i poświęcenie właśnie górników i kolejarzy miało poważne znaczenie dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselSpecjalMichal">Pamiętamy pierwsze pociągi węgla, które w kilka dni po wyzwoleniu Śląska i Zagłębia jechały do zrujnowanej stolicy. Pamiętamy wszyscy te lata, kiedy wydobywany twardą i ciężką pracą górników węgiel rozwożony po całym kraju przez kolejarzy uruchamiał elektrownie, zakłady przemysłowe, stanowił niemal jedyną, bezcenną pozycję w naszym eksporcie. Był punktem wyjścia wszelkich poczynań gospodarczych odbudowującego się ze zniszczeń wojennych kraju. Tak było w okresie wszystkich planów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselSpecjalMichal">Węgiel nadal stanowi poważną pozycję tak wewnątrz kraju, jak i w handlu zagranicznym. Ale nie tylko ze względu na miejsce węgla w organizmie gospodarczym zawód górnika jest tak wysoko w społeczeństwie ceniony. Górnictwo wprawdzie już dzisiaj wysoko zmechanizowane i nowoczesne, ciągle jeszcze jest zawodem ciężkim i niebezpiecznym. Taka jest specyfika tej gałęzi przemysłu. Ten właśnie fakt stanowi również o społecznej randze górniczego trudu.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselSpecjalMichal">Można zaryzykować stwierdzenie, że w odczuciu społecznym wyróżnienia i przywileje dla górników były i są uzasadnione. To samo chyba można odnieść do braci kolejarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselSpecjalMichal">Tak się w życiu i praktyce gospodarczej składa, że kolejarze to bliscy górnikom współtowarzysze pracy, nie tylko ze względu na naturalne, zawodowe kontakty, ale również z uwagi na specyficzny, a jednocześnie zbieżny charakter pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselSpecjalMichal">I w kopalniach węgla i na kolei obowiązywać musi i obowiązuje żelazna, świadoma dyscyplina, solidarność zawodowa, rodząca się w obliczu trudności i konieczności wspólnego ich przełamywania. Nie trzeba przekonywać jak bardzo odpowiedzialna jest praca kolejarzy, ile zawdzięcza im nasz kraj, jak bardzo zasługują oni na wyróżnienie, które między innymi uwidocznione jest w omawianym dzisiaj projekcie nowego systemu świadczeń emerytalnych i rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoka Izbo! Z regulacją systemu rent i emerytur wiąże się ściśle nabrzmiały już problem odszkodowań za wypadki przy pracy. Nie bez powodu więc omawiamy dzisiaj łącznie z innymi projektami ustaw — ustawę o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy. Ustawa ta wprowadza znaczną podwyżkę inwalidzkich rent powypadkowych dla zatrudnionych we wszystkich gałęziach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselSpecjalMichal">Obowiązujący dotychczas tryb postępowania w zakresie roszczeń odszkodowawczych zmuszał niejednokrotnie poszkodowanego pracownika do długotrwałych procesów sądowych, gdyż tylko w ten sposób mógł on udowodnić, że wypadek nastąpił wskutek naruszenia przez zakład przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i tylko w ten sposób mógł po długotrwałej i uciążliwej procedurze otrzymać należne mu odszkodowanie. Słusznie też ruch zawodowy i administracja gospodarcza uznały ten system za społecznie nieprawidłowy. Zgodnie z przepisami ustawy całokształt okoliczności związanych z wypadkiem przy pracy będzie obecnie ustalany w zakładzie pracy, przy czym odstąpiono od wymogu udowodnienia przez pracownika winy zakładu pracy. Usprawni to tryb dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu wypadków przy pracy. Z dużym uznaniem spotka się niewątpliwie nowy przepis, który głosi, że pracownikowi zaliczonemu do pierwszej i drugiej grupy inwalidzkiej przysługuje za okres leczenia wyrównanie od zakładu pracy w wysokości równej różnicy między zasiłkiem chorobowym a 100% zarobkiem netto, jaki pobierał przed wypadkiem. Ponadto uregulowana została kwestia odszkodowań dla rodzin pracowników, którzy zginęli na skutek wypadku przy pracy. Otrzymają one odpowiednio wyższe renty i jednorazowe odszkodowanie, niezależnie od zasiłków i odpraw wypłacanych na podstawie innych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselSpecjalMichal">Chciałbym jeszcze na jedną sprawę zwrócić uwagę. Obywatel poseł Mazowiecki, mówiąc na temat opieki nad ludźmi wysłużonymi, zaakcentował potrzebę, jego zdaniem, obrony przed zjawiskami brutalizacji — jak się wyraził, zwracającej się przeciwko ludziom starym. Z tego, co mówił, można by przypuszczać, że nie zna chyba tego, co na ten temat dzieje się u nas w kraju. Co w tym zakresie robi państwo, liczne organizacje społeczne i całe społeczeństwo? Jak zapewniamy harmonijne współżycie emerytów z pracującymi i jakie stwarzamy warunki dla ich aktywności społecznej? Właśnie stałą ich dotychczas troską jest pogłębienie i rozszerzenie społecznej działalności na rzecz emerytów i rencistów i razem z nimi.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselSpecjalMichal">Pragnę choć w kilku słowach wspomnieć z tej trybuny jako członek prezydium CRZZ i przewodniczący Zarządu Głównego Związku Zawodowego Górników o działalności na tym odcinku. Wytyczne CRZZ zakładają, że emeryci są nadal członkami swojej macierzystej organizacji związkowej i posiadają takie same uprawnienia jak pozostali członkowie. Ich aktywność społeczna znajduje ujście w szerokie] działalności ekonomicznej, kulturalnej i socjalnej. Wysłużeni pracownicy w każdej branży stanowią istotną część aktywu prowadzącego pracę z młodzieżą zarówno wychowawczą, jak i kulturalną. Mówiła już z tej trybuny posłanka Golińska, w jaki sposób Związek Zawodowy Włókniarzy otacza opieką swoich rencistów i jakim oni cieszą się szacunkiem.</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselSpecjalMichal">Ja w kilku słowach chciałbym skoncentrować się na tym, co robi w tej dziedzinie Związek Zawodowy Górników. Problemy emerytów i rencistów umiejscowione są u nas na czele zadań związkowych zarówno od strony szczególnego szacunku dla wysłużonych pracowników, jak i świadomości dużego doświadczenia tych działaczy. Stąd też nasi emeryci uczestniczą we wszystkich poczynaniach związku. Nasi górnicy ani sami nie odczuwają, ani nikt nie może powiedzieć, aby po dojściu do wieku emerytalnego odchodzili donikąd. Oni są z nami, zajmują poważną pozycję w zakładzie i związku, pełniąc odpowiedzialne funkcje, pracując w naszych organizacjach związkowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselSpecjalMichal">Każdy emeryt i jego żona to nasi serdeczni towarzysze, otaczani na co dzień szacunkiem i poważaniem. Bez nich nie ma uroczystości w zakładzie i w związku, na których nie wspomnianoby o ich zasługach w pracy. Na co dzień są to sumienni działacze, uczący innych i spełniający zaszczytne funkcje kontrolne na różnych odcinkach naszego życia państwowego i społecznego. Są więc emeryci w naszych rozlicznych komisjach problemowych, czuwają nad gospodarką funduszami społecznymi, są wśród dziesiątków tysięcy kontrolerów społecznych, są wśród tysięcy opiekunów społecznych. Cenne usługi oddają w pracy z dziećmi i młodzieżą, prowadzą pracę wychowawczą w klubach sportowych, działają w komisjach historycznych i na wielu innych odcinkach, których nie sposób wyliczyć.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselSpecjalMichal">Pod kątem zaspokojenia potrzeb naszych wysłużonych emerytów górników i ich rodzin zabezpieczamy im różnorodną pomoc w przypadku choroby czy innych przyczyn losowych. W naszym Związku Zawodowym Górników wyraża się to dziesiątkami milionów złotych, z których udziela się rozmaitej pomocy, między innymi na remonty mieszkań, na zaopatrzenie na zimę, na wycieczki, na pobyt w domach zdrowia i sanatoriach. Jeśli występują potrzeby, wszystkie nasze urządzenia socjalne stają dla tych ludzi do dyspozycji. Jeśli trzeba udzielić pomocy na miejscu, w ich domach, aktyw związkowy i nasze środki służą temu celowi.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselSpecjalMichal">Obecnie Związek Zawodowy Górników, włączając się w realizację omawianej dziś szerokiej reformy rentowej, przygotowuje program zarówno sprawnej jej realizacji w zakładach, jak też dalszy program na rzecz naszych emerytów i rencistów, widząc potrzebę zarówno włączenia ich w dalszą działalność społeczną, jak i pomocy w zabezpieczeniu ich potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoka Izbo! Przedstawione projekty ustaw o emeryturach i odszkodowaniach z tytułu wypadków przy pracy określają zasadniczy charakter dokonywanych zmian, uzasadniają twierdzenie, że powstaje z gruntu nowy system zaopatrzenia emerytalnego i rentowego. Zmieniają się bowiem gruntownie same zasady obliczenia świadczeń, przynoszące podwyżkę rent i emerytur i poprawę relacji między wysokością tych świadczeń a dotychczasowymi zarobkami. System ten odpowiada pełniej potrzebie społecznej i osiągniętemu poziomowi rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselSpecjalMichal">Doniosłym walorem tych dokumentów jest ich uniwersalność. Ustawę, którą dzisiaj uchwalimy, ludzie pracy przyj mą z wielkim zadowoleniem i jak zawsze — odpowiedzą wzmożonym wysiłkiem produkcyjnym i zwiększoną aktywnością gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#PoselSpecjalMichal">Możemy być głęboko przekonani, że wyróżnieni w nowym systemie zaopatrzenia emerytalnego górnicy i kolejarze, jak zawsze dołożą wiele starań do stworzenia dalszych możliwości finansowych państwa, by podnosić wydajność pracy, wykonywać nakreślone w planach zadania, by tworzyć lepsze podstawy rozwoju gospodarki narodowej i dobrobytu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-32.30" who="#PoselSpecjalMichal">My, działacze związkowi, gorąco popieramy i akceptujemy zmiany zawarte w projektach wspomnianych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-32.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20 minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 05 do godz. 18 min. 30)</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Stanisław Mlącki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselMlackiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! O projekcie ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy, o rozmiarze tego zjawiska, o jego niepożądanych i szkodliwych skutkach oraz dezorganizacji pracy mówił już sprawozdawca projektu ustawy i moi przedmówcy. Dlatego też uznać należy za słuszne środki przewidziane w projekcie dyskutowanej ustawy dla wzmożenia kontroli i zwalczania tej absencji.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselMlackiStanislaw">Treść socjalistycznej dyscypliny pracy, która stanowi podstawę naszego budownictwa socjalistycznego wymaga, aby wszyscy, którzy w tym budownictwie biorą ofiarny udział, czuwali, by nie była ona łamana przez elementy niespołeczne czy bumelanckie, gdyż tylko taka kontrola może zapewnić pełne jej wykonanie. Dotyczy to wszystkich zakładów pracy bez wyjątku.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselMlackiStanislaw">Na sprawę dyscypliny pracy chciałbym spojrzeć od strony interesanta, a w szczególności interesanta ze środowiska wiejskiego. Mam na myśli te wszystkie instytucje, które współpracują ze wsią, jak administracja, handel, lecznictwo otwarte i inne. Chodzi mi przede wszystkim o dyscyplinę pracy. Wiadome jest, że nieobecność iw zagładzie pracy wpływa na wykonanie planu, ale często bywa i tak, że osoba jest obecna w zakładzie, tylko efekt z tego może być bardzo niewielki. A przecież tak samo jak troszczymy się o wydajność pracy w przemyśle, musimy troszczyć się o wydajność pracy w rolnictwie i o plony z hektara. Rolnik, aby załatwić różne sprawy, musi przerwać pracę w gospodarstwie i w związku z tym trzeba dbać o to, aby ten interesant w urzędzie czy zakładzie był obsłużony sprawnie, tak aby nie marnował bezużytecznie dnia pracy.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselMlackiStanislaw">Dlatego pozwolę sobie zwrócić uwagę na momenty najczęściej spotykane, niestety, w wielu biurach. Na przykład: interesant przyjeżdża w celu załatwienia ważnych spraw gospodarczych do miasta odległego niekiedy o dziesiątki kilometrów i pragnąłby załatwić szybko, by móc powrócić do pilnych prac w gospodarstwie. Niestety, trafia na nieodpowiednią porę, na przykład drugiego śniadania. Jest mimo to gotów czekać cierpliwie, ale urzędnik zamiast go przeprosić i przyjąć możliwie najszybciej, to mówi krótko: nie załatwiamy, bo teraz jest śniadanie. Nie twierdzę, by pracownicy biurowi nie mieli prawa jeść drugiego śniadania, ale niech to będzie godzone ze sprawą interesanta. Często bywa i tak, że interesant przyjeżdżając do miasta powiatowego czy wojewódzkiego chce załatwić kilka spraw, a godzin urzędowych jest tylko osiem, i być może, że do ostatniego okienka trafia za pięć dwunasta, czyli przed samym zakończeniem, pracy i wtedy otrzymuje krótką odpowiedź: koniec urzędowania. Często nikt go się nie pyta skąd przyjechał, ile stracił czasu i pieniędzy, a sprawa wymagała 10—15 minut fatygi ze strony urzędnika.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselMlackiStanislaw">Są i inne przykłady, a mianowicie: jest wyznaczony dzień przyjmowania interesantów od godziny tej do godziny tej i co się daje wtedy zauważyć: na korytarzu długa kolejka interesantów, bardzo często nie mają na czym usiąść, wyczekują godzinami, bo akurat w tym czasie odbywają się posiedzenia i narady, w których uczestniczą wydziały, referaty i kierownicy, a przecież te wszystkie sprawy można było załatwić przed, albo po załatwieniu interesantów, lub co lepsze, w inny dzień i nie psuć krwi tym, co czekają na korytarzu, stojąc i złorzecząc.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselMlackiStanislaw">Nie sposób jest nie dotknąć i innej sprawy, a mianowicie stosunku urzędnika do interesanta, często zdanego na kaprys humoru urzędnika.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselMlackiStanislaw">Inny przykład. Sprawy takie, jak odwołania, skargi i podania, które powinny być załatwione zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, w którym są przewidziane terminy załatwienia od 1 do 3 miesięcy, w zależności od szczebla załatwiającego, częstokroć są przetrzymywane do ostatecznego terminu załatwienia po to tylko, by w ostatniej chwili zawiadomić petenta, że jest brak takiego lub innego załącznika, a termin załatwiania przesuwa się o nowe 3 miesiące. A przecież można było o tym powiedzieć przy przyjmowaniu sprawy do załatwienia lub powiadomić w takim terminie, by sprawa mogła być załatwiona zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselMlackiStanislaw">W świetle tych właśnie niedociągnięć w załatwianiu interesantów przez różne instytucje należy widzieć właściwą treść socjalistycznej dyscypliny pracy. Bo nie tylko jest ważne to, aby pracownik był obecny w pracy, ale głównie jest ważne to, jak on tę pracę wykonuje, by korzyści były dwustronne. Jest zasada, że interesant powinien wyjść z biura przekonany o słuszności sprawy rozstrzygniętej przez urzędnika, może to być sprawa nie załatwiona, ale życzliwie i prawidłowo wytłumaczona.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselMlackiStanislaw">Aby uniknąć tych wszystkich niedociągnięć — kierownictwo instytucji powinno wnikliwiej kontrolować i zwracać większą uwagę swym pracownikom na prawidłowe traktowanie i załatwianie spraw interesantów i tym samym cenić ich czas, który jest przecież częścią czasu społecznego i którego nie wolno lekkomyślnie marnować.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselMlackiStanislaw">Wysoka Izbo! Od dłuższego już czasu podejmujemy w naszym państwie wysiłki mające na celu polepszenie organizacji pracy w zakładach wytwórczych i handlowych, natomiast o wiele mniej, niż by należało, zajmujemy się usprawnieniem organizacji pracy w organach administracji wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselMlackiStanislaw">Nadmiar nie zawsze celowych konferencji, narad, odpraw, wyjazdów służbowych, przesada w liczbie wydawanych zarządzeń, pism okólnych, sprawozdań i instrukcji, powoduje nieproduktywne zatrudnienie tysięcy ludzi; uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie bardzo wielu biur i urzędów, instytucji usługowych, odrywając ich pracowników od spraw pilnych i dla obywateli ważnych, a więc wymagających właściwego czasu, uwagi i skupienia. Cierpi na tym wszystkim obywatel, którego pracownicy wielu urzędów powołanych do rozpatrywania spraw ludzkich — załatwiają niechętnie i niedbale.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselMlackiStanislaw">W związku z tym zgłaszam postulat o podjęcie wysiłków, które by doprowadziły do wyraźnego usprawnienia pracy w organach administracji, zgodnie ze słusznymi żądaniami ludności, zgłaszanymi bardzo często na spotkaniach poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Magdalena Dubiel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselDubielMagdalena">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Zacznę swoje wystąpienie stwierdzeniem, iż miło jest uczestniczyć w dyskusji tak życzliwej dla projektowanych zmian systemu emerytalnego. Całe nasze społeczeństwo przyjęło z najwyższym zadowoleniem projekty ustaw długo oczekiwanych. Niejednokrotnie posłowie na posiedzeniach komisji sejmowych, a nawet i z tej trybuny, poruszali tę sprawę jako najbardziej pilną do załatwienia.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselDubielMagdalena">Dobrodziejstwa nowego systemu emerytalno-rentowego są wielostronne, dotyczą podwyżki emerytur, korzystnych zmian w zaopatrzeniu sierot i wdów oraz zmian w zaopatrzeniu inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselDubielMagdalena">Wagę problemu emerytur i rent wyodrębniała rosnąca z roku na rok liczba osób z nich korzystających. Unaoczni to proste zestawienie:</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselDubielMagdalena">w 1956 r. — 1.284 tys. osób otrzymało do podziału 3,5 mld zł;</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselDubielMagdalena">w 1966 r. — 1.870 tys. osób otrzymało już 19 mid zł, co oznaczało wzrost o 440%;</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselDubielMagdalena">w 1971 r. reformą objętych zostanie ponad 2 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselDubielMagdalena">Projekty tych ustaw zrodziły się w klimacie troski o człowieka, który po wielu latach wytężonej pracy zszedł już dawniej, lub schodzi dopiero obecnie, na zasłużony odpoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselDubielMagdalena">Zastosowane określenie — „zasłużony” nie może być przyjmowane jedynie jako epitet zrodzony z wysiłku stylizatorskiego. Czytamy bowiem w pkt 2 — „uzasadnienia” (str. 1) cytuję: — „powiązanie wysokości rent ze stażem pracy w Polsce Ludowej”, a zatem wiemy że pracownicy, którzy mają za sobą ponad 20 lat służby zawodowej, otrzymują 1% od zarobku za każdy przepracowany ponad ten okres rok.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselDubielMagdalena">Dla przykładu: gdyby moja koleżanka nauczycielka, zarabiająca 2.200 zł i pracująca bez przerwy od lutego lub marca 1945 r. z dniem 1 lipca bieżącego roku przeszła na emeryturę, to korzystać będzie z jej zwiększenia dodatkowo o 2%, czyli o 44 zł. W sumie otrzymywałaby 1.520 zł plus 44 zł czyli 1.564 zł. Podwyżka w całości będzie osiągnięta po upływie 2lat, rozłoży się ją na raty, 60% i 40%. Natomiast słusznie i sprawiedliwie ustawa przewiduje i daje odpowiednią delegację Radzie Ministrów, iż po roku 1970 sukcesywnie otrzyma dalszą podwyżkę w granicach 8%, to znaczy różnicę pomiędzy 10% a 2%, które już otrzymała.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselDubielMagdalena">Nowy system emerytur i rent dotyczy także tych, którzy je już pobierali. Odnośnie tych, którzy korzystali z rent starczych — „starego portfela” i rent inwalidzkich podwyżkę przeliczy się i rozłoży się na 3 roczne raty: od 1968 r. począwszy, a na 1970 r. kończąc. A zatem w 1970 r. wszystkie renty wypłacane będą w pełnej wysokości. Jak zapewni się funkcjonowanie nowego systemu, o tym mówił w referacie przewodniczący Centralnej Rady Związków Zawodowych obywatel Ignacy Loga-Sowiński na III Plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych. Fundusz rentowy składać się będzie z dwóch części — szczegóły w projektach ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselDubielMagdalena">Wysoki Sejmie! Chciałabym jeszcze poruszyć niektóre sprawy pomocy rencistom i emerytom ze strony związków zawodowych. Chodzi o umożliwienie emerytom korzystania z zakładowych urządzeń socjalnych i kulturalno-oświatowych, z wielorakich zajęć rozrywkowych lub wypoczynkowych, które organizują kluby i świetlice, z wczasów, pobytów w sanatoriach, z leczenia zapobiegawczego itd. Warto więc przemyśleć sugestię obywatela przewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych o włączeniu w jak najszerszym stopniu aktywniejszych rencistów do pełnienia funkcji społecznych w zakładach pracy i w środowiskach zamieszkania. Godne uznania i naśladownictwa moim zdaniem są inicjatywy rad zakładowych, które z okazji nowego roku lub świąt państwowych obdarowują swoich emerytów upominkami, organizują w podniosłym nastroju spotkania itd. Jako przykład mogą posłużyć inicjatywy zakładów pracy naszego województwa, to jest województwa katowickiego, o czym w swoim czasie donosiła prasa — — „Trybuna Robotnicza”.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselDubielMagdalena">Również godna naśladownictwa jest budowa domów zasłużonego nauczyciela, w których emeryci — nauczyciele znajdują spokojną i wygodną starość. Takie domy zbudowane zostały przez nasze władze wojewódzkie w miejscowościach: Mikuszowice, Gliwice i Sosnowiec. Jako nauczycielka wysoko oceniam również spotkania naszego związku — Związku Nauczycielstwa Polskiego — z nauczycielami emerytami, w których my, posłowie, w poczuciu miłego obowiązku koleżeńskiego uczestniczymy.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselDubielMagdalena">Dzisiejszym naszym debatom dodaje blasku emocja towarzysząca myśli, iż z dobrodziejstwa tych ustaw korzystają ci, którzy już przeszli albo przechodzą lub będą przechodzić w najbliższym czasie na zasłużony odpoczynek. Są to przecież ci, którzy mają za sobą trud odbudowy naszego kraju, mają za sobą ciężkie łata okupacji i walki o Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselDubielMagdalena">Niech więc i dziś czują się potrzebni, w miarę swych sił, sprawie teraźniejszości i przyszłości naszej ludowej ojczyzny. Polska, obok lepszego zabezpieczenia, daje im też ku temu możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselDubielMagdalena">Toteż śmiem stwierdzić, iż projekty ustaw zmierzają do rozwiązania bardzo istotnego problemu społecznego i dlatego głosować będę za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekJanKarolWencie">Głos ma poseł Adolf Książkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Wysoki Sejmie! Przedstawione Wysokiej Izbie projekty ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin stanowią kompleks aktów prawnych o wielkiej doniosłości społecznej i politycznej naszego kraju. Wypływają one z głębokich przemian gospodarczych i politycznych Polski na drodze budowy ustroju socjalistycznego ustroju sprawiedliwości społecznej. Załogi zakładów pracy widzą w nich praktyczny wyraz troski ludowego państwa o zapewnienie im i ich rodzinom lepszego jutra poprzez wydatne podwyższenie rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">W nowelizowanej ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin w art. 1 w zmianie 4/ — uwzględnia się robotników pracujących na odkrywkach w kopalniach siarki. Nieliczna to jeszcze rzesza górników siarkowców, która podjęła ciężki, pionierski trud wydobycia i przetwórstwa siarki. Pracownicy Zagłębia Siarkowego — to ludzie młodzi zarówno stażem pracy, jak i doświadczeniem zawodowym. Podejmują oni śmiałe próby opanowywania nowych metod wydobywczych siarki. Średni wiek załóg sięga zaledwie 27 lat, a staż ich pracy jest zaledwie kilkuletni. Już obecnie nabywają oni uprawnienia do górniczej emerytury czy renty, którą gwarantuje im podejmowana przez Sejm ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Rejon Zagłębia Siarkowego charakteryzuje się odrębną specyfiką. Powstaje tu bowiem miejscowa klasa robotnicza w środowisku do niedawna rolniczym, która produkuje w Kombinacie Tarnobrzeskim oprócz siarki — około 28% produkcji krajowej kwasu siarkowego, a na jego bazie jako jednego z surowców około 28% krajowej produkcji nawozów fosforowych dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Uchwalone przez Wysoki Sejm nakłady inwestycyjne w Narodowym Planie Gospodarczym gwarantują dalszy dynamiczny rozwój przemysłu siarkowego w Polsce. Każde stanowisko pracy w tym przemyśle kosztuje w nakładach inwestycyjnych ponad pół miliona złotych, co jest wyrazem znacznego obciążenia gospodarki narodowej w fazie inwestowania. Daje to społeczeństwu naszego rejonu możliwość pracy w przemyśle siarkowym o znacznym stopniu mechanizacji i automatyzacji procesów wytwórczych. Do niedawna występował tu brak miejsc pracy. W ciężkiej i odpowiedzialnej pracy górniczej na odkrywkach robotnicy nabierają przywilejów i uprawnień górniczych.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Warto Obywatelom Posłom przypomnieć, czym był powiat i rejon Tarnobrzegu przed 1939 r. — takim samym jak większość rejonów tak zwanej dawnej Polski — „B”, obszarem nędzy, przeludnienia i bezrobocia.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Przed wojną około 45 7o areału uprawnych gruntów rolnych należało do U rodzin obszarników ziemskich. Podstawowa część społeczeństwa żyła z rozdrobnionych gospodarstw rolnych, z których około 80% stanowiły gospodarstwa do 5 ha. Wydajność z ha w tym okresie czasu była o połowę niższa od dzisiaj osiąganej, co było wynikiem ówczesnej gospodarki kapitalistyczno-obszarniczej. Jak daleko sięgnęły przemiany gospodarcze w tym rejonie, mech świadczy fakt, ze w 80% co najmniej 1 z członków rodziny zatrudniony jest w przemyśle, na terenie powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Wysoka Izbo! Rozpatrywane dziś projekty ustaw o za opatrzeniu emerytalnym powstały w wyniku szerokiego zaangażowania ruchu zawodowego i poparcia kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rządu na VI Kongresie Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Z całości problematyki reformy emerytalno-rentowej chciałbym się zatrzymać nad zagadnieniem stażu pracy. Mówili już o tym posłowie sprawozdawcy 1 posłowie zabierający głos w dyskusji. Sprawa stażu pracy ma jednak bardzo istotne znaczenie. Po raz pierwszy w zasadach problemu rentowego uwzględniony został staż pracy. Jest to postulat, który często był wysuwany przez załogi pracownicze w naszym rejonie. Oznacza on w praktyce, że niezależnie od nowego korzystnego dla emerytów i rencistów układu współczynników, według których oblicza się przysługujące emerytury, istnieje możliwość zwiększenia emerytur o 1% za 1 rok pracy w granicach do 10% od zarobków, które poprzednio stanowiły podstawę do obliczenia renty.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Biorąc pod uwagę delegacje zawarte w ustawie, istnieje możliwość dalszego podwyższania rent, bowiem przewiduje się, że po roku 1970 sukcesywnie będą otrzymywać emeryci wyrównanie do 10%, jeżeli:</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">—przeszli na rentę po 1 stycznia 1968 r. i otrzymali mniej niż 10%, a mają 20-letni staż pracy w Polsce Ludowej, —albo mają 10-letni staż pracy w Polsce Ludowej to otrzymają wyrównanie do 10%.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Oznacza to istotny postęp w naszym ustawodawstwie ubezpieczeniowym.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Pragnę też ustosunkować się do projektu ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy. Olbrzymia większość załóg w naszym kombinacie pracuje ofiarnie, jest zdyscyplinowaną i ich ta ustawa nie dotyczy. Ale od dłuższego czasu pracownicy w moim okręgu wyborczym stawiali nieraz ten temat. Dotyczy on wprawdzie pojedyńczych ludzi, którzy nie są w zgodzie z regulaminem pracy, starają się ukryć faktyczną przyczynę nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy i wyłudzić zasiłek chorobowy, zasiłek rodzinny czy obejść warunki regulaminowe podziału funduszu zakładowego. Praktyki na ogół są znane i ostro piętnowane na zebraniach załóg. Kaprysy osobiste tych ludzi są nieraz poważnym utrudnieniem w planowanym obsadzeniu stanowisk pracy, zwłaszcza w procesach technologicznych ciągłych. Jednostki te utrudniają kierownikom produkcji należyte jej rozplanowanie. Powoduje to często tak zwane rezerwowanie sił na wszelki wypadek. Pracownicy tego pokroju obniżają morale i dobre imię brygady czy zmiany produkcyjnej. Dają zły przykład młodym pracownikom, obniżają ocenę współzawodnictwa zespołowego, a szczególnie ich wspólne wyniki produkcyjne. Często dla dobra sprawy czy zakładu współtowarzysze pracy brali za nich ciężar obowiązku, rozkładając go między Sobą. Ustawa wychodzi naprzeciw tym sprawom, zobowiązując kierowników, aby reagowali skuteczniej na te często pojedyńcze, ale szkodliwe społecznie wypadki. Dlatego też słuszne ze wszech miar jest eliminowanie niezdrowych zjawisk, które pomniejszają efekty pracy całych kolektywów pracowniczych, całych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselKsiazkiewiczAdolf">Chcę wyrazić poparcie dla kompleksu przedstawionych ustaw, zreferowanych przez 3 posłów sprawozdawców, i przekonany o ich życiowej słuszności i potrzebie wprowadzenia w życie — będę głosować za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Wiktoria Różańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wysoki Sejmie! Bieżąca sesja toczy się pod znakiem spraw związanych z zagadnieniem rent i emerytur, a więc dotyczy jednego z najbardziej istotnych aspektów życia społecznego i ogarnia swym zasięgiem żywotne interesy już blisko dwóch milionów ludzi bezpośrednio tym zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselRozanskaWiktoria">Uwzględniając uchwały VI Kongresu Związków Zawodowych rząd przedstawił Wysokiej Izbie projekty ustaw normujących całokształt tych zagadnień — które po naszej dyskusji i zatwierdzeniu wejdą w życie jako obowiązujące normy prawne.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselRozanskaWiktoria">Ustrój, jaki zbudowaliśmy w naszym kraju — oprócz całej głębokiej sprawiedliwości społecznej cechuje jeszcze jeden, zasadniczy rys charakterystyczny: jest to niekłamany szacunek dla ludzi, których prawa natury wyłączają z aktywnego życia produkcyjnego i którzy naturalnym porządkiem rzeczy przechodzą na zasłużony odpoczynek. Od zarania naszej ludowej państwowości otaczaliśmy tych ludzi szczerą troską i opieką, zabezpieczając im starość wieloma świadczeniami zarówno pieniężnymi, jak i rzeczowymi, zapewniając im bezpłatną opiekę lekarską, środki lecznicze i sanatoria. Zaznaczyć przy tym należy, że system zabezpieczenia społecznego w naszym kraju jest powszechny i po obecnej reformie będzie przodującym systemem.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselRozanskaWiktoria">W imieniu 750-tysięcznej rzeszy metalowców, jako członek Zarządu Głównego Związku Zawodowego Metalowców i jako członek sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, pragnę ustosunkować się do przedstawionych nam projektów ustaw emerytalnych. Na szczególne podkreślenie w nich zasługuje, naszym zdaniem, fakt wydatnego podwyższenia wszystkich rent i emerytur. Szczególnie daje się to odczuć w zakresie nowych zasad regulujących sprawy rent inwalidzkich. Nowy system rent inwalidzkich pozwala również na uzyskanie korzystnych odszkodowań i rent, bliskich dotychczasowym zarobkom, a nawet w przypadku grupy I przekraczającym je, jeśli inwalidztwo powstało w wyniku wypadku przy pracy. Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, będzie miał możliwość w czasie choroby uzyskać pełny zarobek poprzez otrzymanie dodatku wyrównawczego do zasiłku chorobowego. Dotyczy to I i II grupy.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselRozanskaWiktoria">W nowych aktach prawnych wprowadza się szczególnie korzystny tryb postępowania w zakresie odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy, a mianowicie z chwilą ustalenia przyczyny z winy zakładu pracy będzie ono wypłacane niezwłocznie poszkodowanemu lub jego rodzinie, według zasad nowej ustawy, a dotychczas — ze znanych mi faktów wynika, że oczekiwanie na otrzymanie odszkodowania trwało nieraz kilka lat. Równocześnie nakłada się na kierownictwo zakładów obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wyłączających zagrożenie ich życiu i zdrowiu oraz obowiązek maksymalnego wzmożenia kontroli w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselRozanskaWiktoria">Stwierdzić z przykrością trzeba, że w przemyśle elektromaszynowym, pomimo wysiłków społecznej inspekcji pracy, stan bhp jest niezadowalający, o czym świadczy wzrost ilości wypadków w ostatnim okresie.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselRozanskaWiktoria">Celem pełnej realizacji wysuwanych przez rząd postulatów w projektach ustawodawczych dla poprawy warunków życiowych wszystkich rencistów i emerytów w Polsce, niezbędny jest dalszy intensywny wysiłek wszystkich mas pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselRozanskaWiktoria">Pragnę w imieniu metalowców zapewnić, że załogi nasze dołożą starań, aby w myśl uchwał VII Plenum KC PZPR zadania nałożone zostały w pełni wykonane zarówno dla potrzeb produkcji krajowej, jak i na eksport. W wykonaniu tych zadań pomoże nam przedstawiony projekt ustawy o wzmożonej dyscyplinie pracy. Przeprowadzona analiza w zakładach naszego przemysłu wykazała niepokojący wzrost nieuzasadnionej absencji chorobowej w stosunku do lat ubiegłych. Nie możemy również przejść obojętnie nad sprawą nadmiernego nadużywania alkoholu przez niektórych pracowników, którzy rzucają cień na dobre imię ogółu metalowców i dlatego uważamy, że słusznie problem jest omawiany w toku obrad Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wysoka Izbo! Pragnę wyrazić, że z wielkim uznaniem przyjmiemy postanowienia nowej ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, gdyż problem ten nam, metalowcom, nigdy nie był obojętny. Związek nasz, zrzeszający w swych szeregach ponad 750 tys. pracowników przemysłu metalowego, maszynowego i elektrotechnicznego, jako jeden z pierwszych w kraju odczuł ciężar gatunkowy tego problemu i zagadnienie to postawił jako jeden z kierunków systematycznej pracy całego aktywu, nadając mu charakter stałego i planowego działania, a nie oderwanych, okolicznościowych akcji. Wszystkie instancje i ogniwa związkowe — od Zarządu Głównego poprzez zarządy okręgowe aż do rad zakładowych włącznie, czynnie i aktywnie zaangażowane są w te sprawy, rozpoczynając swoje działanie, na co muszę zwrócić specjalną uwagę, jeszcze przed ustalonym okresem przejścia pracownika na emeryturę. Zabezpieczają one w odpowiednim czasie pomoc w kompletowaniu odpowiednich dokumentów, co w wielu aktualnych przypadkach, z uwagi jeszcze na występowanie przedwojennych okresów pracy, jest sprawą trudną i często kłopotliwą, współpracują z terenowymi oddziałami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i bardzo często właśnie swoim działaniem doprowadzają do ostatecznego załatwienia wniosków emerytalnych.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselRozanskaWiktoria">Co prawda z tych kilku słów można sobie wyrobić niesłuszny w tym przypadku sąd lub nabrać wyobrażenia, że działanie to nie wykracza poza sferę spraw formalno-prawnych. Ale omawiając ten problem, musimy pamiętać, o tym, że przejście z czynnej codziennej pracy na emeryturę jest jedną z przełomowych chwil w życiu człowieka. Otoczenie tych ludzi opieką jeszcze przed dniem zakończenia pracy w zakładzie i opuszczenia swojego wieloletniego warsztatu pracy jest dobrze pojętym ludzkim obowiązkiem, który nasi aktywiści związkowi —z przyjemnością mogę to przyznać — wykonywali zawsze i wykonują nadal z dużym poczuciem odpowiedzialności i zrozumienia.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselRozanskaWiktoria">Do tradycji wielu już rad zakładowych wszedł ładny w swym założeniu i w swojej treści zwyczaj inicjowania i organizowania uroczystego pożegnania odchodzących na emeryturę pracowników z równoczesnym podziękowaniem im za poniesiony trud i wykonaną pracę. W bardzo wielu jednostkach organizacyjnych zarówno gospodarczych, jak i związkowych, działają koła lub przyklubowe ogniwa grupujące emerytów, organizujące im życie i wolny czas w taki sposób, aby udostępnić im najrozmaitsze rozrywki, zapewnić jak najlepsze odprężenie po latach często ciężkiej pracy. Na tym odcinku działania przyświecała nam zawsze, i w dalszym ciągu kieruje naszymi pracami myśl, aby ludzie ci nie odczuli aktualnej ich sytuacji, tego życiowego przełomu jako odstawienia ich na boczny tor, jako wykluczenia ich poza nawias społeczeństwa. Wręcz odwrotnie — chcemy wyrobić w nich i zabezpieczyć pełną świadomość i wewnętrzne przekonanie, że są ludźmi, których cenimy, lubimy, jesteśmy im wdzięczni za to czego dokonali, a nawet w wielu konkretnych przypadkach są nam nadal potrzebni.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselRozanskaWiktoria">Na pewno dla nikogo nie było i nie jest nowością, że starzy ludzie nie mogą być pozostawieni całkowicie sami sobie. Nie z ich przecież winy — ich zdolności biologiczne uległy pewnemu obniżeniu. Dlatego też nowe formy wprowadzane przez Związek Zawodowy Metalowców mają na celu roztoczenie opieki nad różnymi dziedzinami życia emerytów, ułatwić im je i jak najlepiej zorganizować i ułożyć w sensie codziennego znaczenia tych słów. Wypracowane już zakresy opieki nad emerytami — mają, jak wynika z moich słów, różnorakie formy.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wrócę jeszcze na moment do kierunku naszych starań, zmierzających do udowodnienia emerytom, że są oni nam nadal potrzebni, że nadal z ich dorobku życiowego, a często i zawodowego, pragniemy czynnie korzystać.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselRozanskaWiktoria">Bardzo wielu z nich, na skutek naszych propozycji, bierze czynny udział w pracach Frontu Jedności Narodu, w komisjach historycznych przy zarządach okręgowych metalowców, w komisjach socjalnych, opieki społecznej, komitetach blokowych i innych tego typu organizacjach. Aktywny ich współudział jest wynikiem zorganizowania im tych możliwości właśnie przez terenowe ogniwa naszego związku. Jak widać w tej chwili — działanie nasze było kierunkowo zbieżne z polityką rządu, czego dowodem są omawiane dzisiaj projekty ustaw. Dobre tradycje pracy z rencistami będziemy kontynuować w dalszym ciągu.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselRozanskaWiktoria">Ogromna rzesza metalowców z pełnym uznaniem wita nowe projekty ustaw — będąc przekonana o ich głębokiej potrzebie i pełnej słuszności społecznej. Przedstawiony przez rząd zespół ustaw, jest przecież realizacją konsekwentnego programu dalszej poprawy i stabilizacji warunków i życia polskiej klasy pracującej i stanowi kolejny krok do utrwalenia zdobyczy socjalnych, zagwarantowanych przez nasz ustrój.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście mówców nie ma więcej zgłoszeń.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nim udzielę głosu sprawozdawcy posłance Janiszewskiej zapytuję — czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w dyskusji?</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wobec tego udzielam głosu sprawozdawcy ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, posłance Irenie Janiszewskiej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoka Izbo! W związku z tym, że ob. poseł Mazowiecki zgłosił wniosek o skreślenie art. 114 projektu ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin — pragnę jako sprawozdawca projektu ustawy i przewodnicząca Komisji Pracy i Spraw Socjalnych stwierdzić, co następuje. Sprawa ta — wśród wielu innych — była omawiana i dyskutowana w Komisji. Komisja po uzyskaniu wyjaśnień i po dyskusji przyjęła projekt ustawy łącznie z art. 114 w jego przedstawionej redakcji. Komisja, uznając merytoryczną słuszność tego przepisu, kierowała się następującymi przesłankami.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przede wszystkim wyjaśniliśmy, jakich sytuacji życiowych przepis ten może dotyczyć. W życiu zdarzają się przypadki — nie masowe, lecz mające charakter odosobniony, że pracownik administracji państwowej, nauczyciel lub pracownik nauki, ze względu na ograniczenie sprawności zawodowej staje się nieprzydatny do wykonywania dotychczasowej pracy. Pracownik taki może spełniać wszystkie warunki do uzyskania emerytury, to jest mieć wymagany wiek emerytalny i staż pracy, a mimo to ze względu na przepisy pragmatyki służbowej nie może być skierowany na emeryturę. Wprawdzie pragmatyki przewidują w określonych sytuacjach możliwość zwolnienia pracownika z pracy, w tym w szczególności ze względu na stan jego zdrowia, ale nie wiążą tego z przeniesieniem pracownika na emeryturę lub wymagają skierowania, i to nie tylko na jego wniosek, lecz także z urzędu, na badania w celu stwierdzenia niezdolności do pracy zawodowej. Pracownika zaś administracji państwowej można zwolnić z pracy w drodze wypowiedzenia stosunku pracy. A przecież są to grupy pracownicze, cieszące się autorytetem i szacunkiem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselJaniszewskaIrena">Kierowanie tych pracowników na badanie w celu wykazania ich nieprzydatności do wykonywania pracy, co w dotychczasowych przepisach było jedyną możliwością, stawiało ich w drażliwej życiowo sytuacji. Kierowanie zaś tych osób do innej pracy, skoro mają już za sobą kilka dziesiątków lat określonej działalności, byłoby niecelowe i stanowiłoby rodzaj degradacji zawodowej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselJaniszewskaIrena">Czy wobec tego można kwestionować słuszność przepisu, który w takich właśnie odosobnionych, jak już podkreśliłam, sytuacjach przewiduje możliwość przeniesienia na emeryturę, z poniechaniem stosowania drażliwych środków przewidzianych w pragmatykach służbowych?</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z tych samych przesłanek wychodząc, przepis art. 114 projektu ustawy przewiduje również możliwość przeniesienia na emeryturę pracowników, którzy nie spełniają jeszcze wszystkich warunków wymaganych przez ustawę do uzyskania tego świadczenia. Uwzględnia on w ten sposób, że i ci pracownicy w poszczególnych, odosobnionych przypadkach, mogą wykazać znaczne ograniczenie sprawności zawodowej. Przewidując taką możliwość, przepis uwzględnia zarazem społeczny punkt widzenia, przyznając w takich sytuacjach emeryturę niepełną — do czasu ukończenia przez uprawnionych wieku emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obydwa te rozwiązania wychodzą naprzeciw sytuacjom życiowym. Nie mają one charakteru generalnego, lecz odnoszą się do odosobnionych przypadków, wymagających indywidualnego potraktowania, a zatem nie stanowią szczególnego uprawnienia. Natomiast, kierując się względami ludzkimi, uwzględniają takie sytuacje wśród omawianych grup pracowniczych, w których utrata przydatności zawodowej nie mieści się w ramach ogólnych kryteriów inwalidztwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nie można również podzielić obawy, że przepis ten może być pochopnie stosowany. Środkiem zapobiegawczym tego rodzaju sytuacjom jest przekazanie decyzji w tych sprawach wyłącznie ministrom za zgodą Prezesa Rady Ministrów. Przepis ten nie narusza szczególnych zasad regulujących sytuację prawną pracowników administracji państwowej, nauczycieli i pracowników nauki. Nie tworzy on też nowego przywileju grupowego. Natomiast pozwala na zindywidualizowane potraktowanie poszczególnych osób. W sumie więc należy uznać za słuszne, że przepis ten znalazł się w projekcie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Przepis ten bowiem wypełnia lukę, która dotąd istniała w naszym systemie emerytalno-rentowym. Jednocześnie jego wprowadzenie jest obecnie możliwe wobec wydatnej podwyżki świadczeń emerytalnych i rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ze wskazanych wyżej względów wnoszę o odrzucenie wniosku w sprawie skreślenia przepisu art. 114 i o przyjęcie ustawy w całości wraz z poprawkami Komisji Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W pierwszej kolejności głosować będziemy nad projektem ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Posłowie Koła Poselskiego — „Znak” zgłosili do tego projektu poprawkę, która zmierza do skreślenia art. 114 projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zgodnie z art. 67 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej najpierw poddam pod głosowanie tę poprawkę.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem wymienionej poprawki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciwko tej poprawce — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że poprawka nie została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Poddaję pod głosowanie projekt ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w brzmieniu proponowanym przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości tego projektu ustawy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciwko? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania dalszych projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o funduszu emerytalnym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o funduszu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadków przy pracy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o świadczeniach pieniężnych, przysługujących w razie wypadku przy pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-43.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.34" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.35" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.36" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.37" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-43.38" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.39" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.40" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.41" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.42" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-43.43" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-43.44" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.45" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.46" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-43.47" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie i uzupełnieniu przepisów w sprawie nieuzasadnionej absencji w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.48" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego:</u>
+ <u xml:id="u-43.49" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-43.50" who="#WicemarszalekJanKarolWende">a)o scalaniu i wymianie gruntów (druki nr 90 i 100);</u>
+ <u xml:id="u-43.51" who="#WicemarszalekJanKarolWende">b)o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych (druki nr 91 i 101);</u>
+ <u xml:id="u-43.52" who="#WicemarszalekJanKarolWende">c)o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa (druki W 92 i 102).</u>
+ <u xml:id="u-43.53" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Józef Tejchma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoki Sejmie! Rozważyć mamy 3 ważne projekty ustaw — o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, o scalaniu i wymianie gruntów, o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselTejchmaJozef">Pragnę w imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego stwierdzić, że przedstawione przez rząd projekty ustaw wynikają z potrzeb dalszego rozwoju produkcji rolnej, co jest jednym z ważnych zadań naszej polityki gospodarczej. Jest znanym faktem, że udział rolnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego stale się zmniejsza. Udział ten wynosił w 1950 r. — ponad 40%, natomiast w 1965 r. — poniżej 20%. Ludność utrzymująca się z rolnictwa zmniejszyła się poważnie — bo z 47,1% w 1950 r. do 33,5% w 1966 r. Są to najbardziej uniwersalne wskaźniki wielkiej dynamiki rozwojowej i rewolucyjnych przeobrażeń naszej gospodarki i naszego społeczeństwa. Przeobrażenia te nie redukują jednak znaczenia rolnictwa, przeciwnie, wyznaczają mu coraz trudniejsze zadanie z uwagi na wzrost potrzeb surowcowych i żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselTejchmaJozef">Od wielu lat, a szczególnie w ostatniej pięciolatce, jednym z głównych celów naszej gospodarki narodowej jest przyśpieszenie wzrostu produkcji rolnej. Cel ten realizowany jest pomyślnie. Skuteczność polityki rolnej zasadza się głównie na kompleksowym i w miarę możliwości pełnym uwzględnieniu wszystkich czynników postępu rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselTejchmaJozef">Stworzone zostały wystarczające podstawy ekonomiczne, zapewniające opłacalność produkcji, stanowiące materialny bodziec jej rozwoju. Zbudowany i rozwinięty został od podstaw przemysł wytwarzający dla rolnictwa nowoczesne środki produkcji, pozwalające znacznie przekroczyć barierę naturalnej wydajności rolnictwa. Doskonalone są nieustannie przez naukę środki produkcji pochodzenia rolniczego, takie jak materiał siewny czy materiał hodowlany. Prowadzone są na szeroką skalę inwestycje melioracyjne, które chronią rolnictwo przed ujemnymi wpływami nieregularnej pogody. Trwa proces modernizacji technicznej bazy produkcyjnej rolnictwa, zmierza ku końcowi jego elektryfikacja, powiększają się zasoby mechanicznej siły pociągowej, rozbudowuje się infrastruktura — drogi, warsztaty remontowe, magazyny. Rozwija się i wyodrębnia stopniowo nowa siła produkcyjna rolnictwa w postaci sektora usług, które stanowią zalążek podziału pracy w rolnictwie — podnoszą jej wydajność i jakość, zmniejszają jej uciążliwość dla rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselTejchmaJozef">Ukształtowane zostały i utrwalone różnorodne instrumenty oddziaływania VII sesja Sejmu Projekty ustaw: o scalaniu i wymianie gruntów, o przymusowym wykupie nieruchomości oraz o rentach dla rolników uspołecznionej, socjalistycznej gospodarki narodowej na chłopską gospodarkę rolną — na kierunek, strukturę i rejonowy podział produkcji, na postęp agrotechniczny, na pobudzanie ruchu inwestycyjnego, na podział dochodów wewnątrz wsi. Szczególną rolę wśród tych instrumentów odgrywa polityka cen, kontraktacja jako forma oddziaływania na postęp produkcyjny rolnictwa, na rozmiary i strukturę produkcji towarowej, a także takie instrumenty, jak inwestycje państwowe w rolnictwie, Fundusz Rozwoju Rolnictwa, kredyt, nauki rolnicze czy fachowa służba rolna.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselTejchmaJozef">Realizowany jest program szkolenia zawodowego ogółu ludności, a zwłaszcza młodzieży pozostającej w rolnictwie. Szkolenie zawodowe jest na obecnym etapie jednym z najważniejszych warunków przyśpieszenia rozwoju rolnictwa. Brak dostatecznej ilości kadr fachowych bezpośrednio w sferze produkcji, niedostateczne umiejętności wielu rolników, obciążenie ich postawy konserwatywnymi nawykami — stanowi jedno z głównych źródeł niedostatecznej często efektywności nakładów przeznaczonych na rolnictwo. Chodzi także o docenienie kształcenia zawodowego jako czynnika stopniowych przekształceń treści pracy rolniczej. Trwa bowiem wielki proces, którego kierunek określony został prosto w tytule pamiętników młodego pokolenia wsi Polski Ludowej — — „Od chłopa do rolnika”. Nowe pokolenie wsi przebywa drogę do nowych warunków cywilizacyjnych i społecznych, w których rolnictwo, podobnie jak inne działy gospodarki narodowej, daje szansę realizacji aspiracji życiowych głównie dzięki temu, że społecznie konieczne staje się posiadanie wiedzy zawodowej, określonych kwalifikacji, które w odczuciu młodzieży w głównej mierze równają zawód rolnika z innymi zawodami.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselTejchmaJozef">I wreszcie chciałbym podkreślić, że cele polityki rolnej i środki, jakimi się posługuje, stwarzają szerokie pole dla inicjatywy społeczno-gospodarczej ogółu pracowników rolnictwa. Prawie w każdej wsi istnieją ośrodki zorganizowanej działalności społeczno-gospodarczej w postaci kółek rolniczych, spółdzielczości wiejskiej czy terenowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselTejchmaJozef">Korzystne procesy zachodzą w uspołecznionych przedsiębiorstwach rolnych — w państwowych gospodarstwach rolnych; umacnia się tam fachowe kierownictwo sprawowane coraz częściej przez ludzi kompetentnych, wykształconych, z drugiej strony — wraz z tym, jak rośnie poziom zawodowy i kulturalny pracowników PGR, rozwija się ich aktywność społeczno-gospodarcza w samorządzie robotniczym. Inicjatywa i aktywność społeczna ogółu pracowników rolnictwa jest ważnym czynnikiem dostosowywania ogólnych zasad polityki rolnej do konkretnych, lokalnych warunków. Stanowią one także mechanizm zapobiegania schematyzmowi i biurokratyzmowi, które obniżają efektywność działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselTejchmaJozef">To wszystko o czym powiedziałem nie stanowi oczywiście jeszcze powszechnej rzeczywistości; są to bardziej lub mniej rozwinięte elementy tej rzeczywistości, elementy, które już powstały i nakreślają tendencje zmian, kierunek rozwoju rolnictwa. Są to zarazem czynniki stosunkowo szybkiego rozwoju produkcji rolnej. Średnioroczne tempo wzrostu tej produkcji w ostatnim dziesięcioleciu wynosiło około 3% i należało do jednego z najwyższych w Europie. Ten syntetyczny wskaźnik wystarcza jako świadectwo skuteczności naszej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselTejchmaJozef">Nasuwa się jednak pytanie, dlaczego — skoro zadowalające jest tempo wzrostu produkcji rolnej — odczuwa się deficyt niektórych podstawowych produktów rolnych?</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselTejchmaJozef">Przyczyną tego zjawiska jest powiększanie się liczby ludności i wzrost jej dochodów. Przyczyną główną jest jednak tak zwana rewolucja urbanizacyjna, jaka dokonała się i trwa nadal — to znaczy szybki przyrost w kraju ludności miejskiej i powiększanie się na wsi liczby ludności nierolniczej. Stąd właśnie wynika zjawisko, że istnieje na obecnym etapie nie ilościowy wzrost potrzeb w zakresie żywności, czy nie tylko ilościowy wzrost potrzeb w zakresie żywności, zwłaszcza właśnie tej elementarnej — w postaci chleba, lecz jakościowa, strukturalna zmiana konsumpcji, polegająca na silnym wzroście spożycia artykułów wysokobiałkowych, głównie mięsa i jego przetworów.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselTejchmaJozef">Trzykrotny wzrost spożycia mięsa w powojennym dwudziestoleciu — w przeliczeniu na jednego mieszkańca — był możliwy dzięki odpowiedniemu powiększeniu produkcji zwierzęcej w rolnictwie. Oznaczało to zarazem poważną zmianę w kierunkach rozdysponowania podstawowego produktu rolnego, jakim jest zboże. W 1967 r. zużyto na pasze trzykrotnie więcej zbóż, niż średnio w latach 1934—1938.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselTejchmaJozef">Rolnictwo zaspokoiło rosnący popyt w zakresie większości podstawowych artykułów, takich jak mleko, jaja, tłuszcze, przetwory zbożowe, cukier i pewne przetwory owocowo-warzywne.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselTejchmaJozef">Jeśli narastające przez całe dwudziestolecie zmiany w sensie urbanizacji i uprzemysłowienia wywołały wielki wzrost potrzeb w zakresie surowców rolniczych i żywności, to równocześnie rozwój przemysłu stworzył materialne przesłanki do przyśpieszenia wzrostu produkcji rolnej, umożliwiającej jej intensyfikację. Przy ograniczonych zasobach ziemi nie mamy wyboru drogi do powiększenia produkcji rolnej, istnieje tylko jedna droga, droga uzyskiwania maksymalnej produkcji z każdego hektara użytków rolnych. I tu dochodzimy do prostych motywów, dla których celowe jest podjęcie nowych ustaw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselTejchmaJozef">Ich wspólną myślą przewodnią, naczelną zasadą łączącą te projekty ustaw jest stworzenie lepszych podstaw prawnych, umożliwiających pełne i racjonalne wykorzystanie naszych skromnych zasobów ziemi uprawnej dla wzrostu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselTejchmaJozef">Jeśli podkreślamy osiągnięcia rolnictwa, nie chcemy idealizować istniejącego stanu rzeczy, są bowiem przy pozytywnych — globalnie biorąc — wskaźnikach rozwojowych, zjawiska negatywne, w szczególności zjawiska pozostawiania znacznych areałów ziemi poza procesem intensyfikacji. Przeciwdziałaniu tym zjawiskom mają służyć nowe, projektowane ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselTejchmaJozef">Najważniejsza treść projektu ustawy o przymusowym wykupie ziemi zawarta jest w art. 1, z którego wynika, że — nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych mogą być przymusowo wykupione, jeżeli gospodarstwa te wykazują niski poziom produkcji wskutek zaniedbania, a w szczególności niekorzystania ze środków wpływających na wzrost produkcji rolnej. Zawarta jest tu zasada, że w wypadku gdy mamy do czynienia z niepełnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych ziemi, niezbędna będzie interwencja państwa, by ten stan rzeczy zmienić.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselTejchmaJozef">Projekt ustawy stwarza praktyczne możliwości do takiej interwencji. Projekt ustawy stwarza także bodźce ku temu, by każdy stan niskiej produkcji skłaniał do podjęcia odpowiednich kroków zaradczych, do poprawy sytuacji, gdyż w przeciwnym wypadku czynniki państwowe wystąpią z inicjatywą przymusowego wykupu ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#PoselTejchmaJozef">Czy pojęcie niskiej produkcji zaWarte w projekcie ustawy jest precyzyjne i sprawdzalne? Dotykamy tu sprawy ogólniejszej, mianowicie wielkich zróżnicowań poziomu produkcji zarówno w przekroju regionalnym, jak i w przekroju poszczególnych grup gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#PoselTejchmaJozef">Oczywiście, nigdy nie jest możliwa taka sytuacja, aby wszystkie gospodarstw a wykazały jednakowe tempo rozwoju i jednakowy poziom produkcji. W rolnictwie zawsze istnieć będą pewne nierównomierności — jedne rejony i gospodarstwa mieć będą wyższe wskaźniki rozwoju, inne niższe. Chodzi jednak o to, że obecnie różnice są zbyt poważne, że niektóre rejony i grupy gospodarstw pogrążone są w stagnacji, nie powiększają produkcji, często nawet pogarszają swe wyniki, osłabiając ogólne tempo wzrostu produkcji. Sprawa ta została w sposób udokumentowany przedstawiona na plenarnym posiedzeniu Komitetu Centralnego PZPR we wrześniu 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#PoselTejchmaJozef">Obecnie, gdy wchodzimy stopniowo w okres coraz pełniejszego zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, gdy organizujemy na szeroką skalę pomoc instruktażową, gdy stosujemy rozbudowany system ulg, gdy zapewniony jest kredyt — staje się dla zdecydowanej większości rolników obiektywnie możliwe osiąganie takich wyników produkcji, które nie będą rażąco odbiegać od osiągniętego już, utrwalonego, średniego poziomu produkcji w zbliżonych warunkach danej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#PoselTejchmaJozef">Należy przyjąć, że jeśli w określonym gospodarstwie główne wskaźniki produkcji roślinnej i zwierzęcej są na przestrzeni kilku lat — na przykład 3 lat — znacznie, bo o 30— 50% niższe niż w innych gospodarstwach o zbliżonych warunkach glebowych — stan taki nie może być tolerowany.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#PoselTejchmaJozef">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zaproponowała ważną poprawkę do omawianego już art. 1. kierując się intencją, by przepis w him zawarty konkretniej określał sytuację, w której może być podjęta inicjatywa przymusowego wykupu. Rozwinięcie pojęcia niskiego poziomu produkcji, ustalenie, że chodzi szczególnie o stan — „niekorzystania ze środków wpływających na wzrost produkcji rolniczej” — jak jest to określone w poprawce — nie daje możliwości dowolnej interpretacji przepisu, gdyż jest rzeczą sprawdzalną, czy rolnik na przykład zakupuje nawozy, czy korzysta z kredytu, instruktażu fachowego, z usług mechanizacyjnych itp.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#PoselTejchmaJozef">Projektowana ustawa i przewidywane zarządzenia wykonawcze nie zamierzają uruchomić instrumentu, który działałby mechanicznie, schematycznie, nie uwzględniając różnych sytuacji życiowych. Te sytuacje powinny być brane pod uwagę przy każdej decyzji wszczęcia postępowania o przymusowy wykup ziemi. Przewidziano także w takim wypadku nienaruszalność zagrody i działki o powierzchni 0,2 ha. Jednocześnie przyjęto społecznie słuszną zasadę, że nabywcą ziemi poddanej przymusowemu wykupowi może być rolnik, który zapewni racjonalne gospodarowanie, przy czym państwu służyć będzie prawo pierwokupu — po cenie ustalonej w trybie licytacji, a więc po cenie, która nie będzie arbitralnie narzucona.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#PoselTejchmaJozef">Projekt ustawy o scalaniu i wymianie gruntów umożliwi stopniowe rozwiązywanie dwu ważnych problemów naszego rolnictwa, jakimi są:</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#PoselTejchmaJozef">—poprawa struktury gospodarki chłopskiej, —trwałe zagospodarowanie tych areałów, które wykazują obecnie niski, ekstensywny stan produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#PoselTejchmaJozef">Zjawisko rozdrabniania gospodarstw chłopskich w postaci szachownicy jest znane i nie wymaga szerszego omówienia. Nie podlegają także dyskusji korzyści produkcyjne płynące z komasacji. Pozwala ona likwidować wielkie marnotrawstwo ziemi, zajętej przez miedze, bruzdy i dojazdy, pozwala zmniejszyć poważnie nakłady pracy w gospodarstwie oraz zastosować w nim mechanizację, poprawić agrotechnikę. Wszystko to nie wymaga uzasadnień. Podkreślić jedynie należy, że podjęcie tego programu staje się obecnie realne, dzięki przeprowadzeniu gleboznawczej klasyfikacji gruntów i możliwości przesunięcia kadr fachowych do realizacji tego nowego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#PoselTejchmaJozef">Podkreślić też należy, że kierując się zasadą efektywności, prace komasacyjne należy w pierwszej kolejności przeprowadzać tam, gdzie są lepsze warunki do wzrostu globalnej i towarowej produkcji rolnej, a więc tam gdzie są lepsze gleby i większe gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.28" who="#PoselTejchmaJozef">Z analizy stanu rolnictwa wynika, że komasacja powinna równocześnie umożliwić rozwiązywanie drugiego ważnego zadania, a mianowicie zadania trwałego i racjonalnego zagospodarowania tych areałów, które obecnie wykazują niski poziom produkcji. Zjawisko to znane jest z wielu publikacji. Chodzi o to, że przy ogólnie pomyślnym rozwoju produkcji rolnej w gospodarstwach chłopskich, w części tych gospodarstw zachodzą negatywne procesy Stagnacji lub spadku produkcji. Zjawiska te znalazły między innymi określenie w pojęciu tak zwanych gospodarstw podupadłych. Realizowany od wielu lat program pomocy dla tych gospodarstw pozwolił części z nich przezwyciężyć trudności, jeśli miały one charakter przejściowy czy przypadkowy. Wiele jednak gospodarstw podupadłych wykazało trwałe cechy tego zjawiska, którego źródła są nieusuwalne. Wynika to zwykle z faktu, że rozwój gospodarczy, odpływ ludności, a zwłaszcza młodzieży do miasta, pozbawia część gospodarstw siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-44.29" who="#PoselTejchmaJozef">Badania tych zjawisk pozwoliły z kolei ustalić, że w rolnictwie istnieje i powiększa się stale ilość gospodarstw prowadzonych na wysokim poziomie, gospodarstw, których perspektywy są jednak zagrożone z braku następców. Szacuje się, że takie gospodarstwa zajmują w skali kraju około 8% powierzchni użytków rolnych. Zjawisko to jest odbiciem ogólniejszego procesu stopniowego, stosunkowo szybkiego starzenia się ludności czynnej zawodowo w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-44.30" who="#PoselTejchmaJozef">Tak na przykład, w latach 1960—1966 odsetek ludności czynnej zawodowo w rolnictwie, powyżej 60 lat, wzrósł z 16% do 22,5%. Należy także podkreślić, że znaczne areały z 1 mln ha Państwowego Funduszu Ziemi nie są także zagospodarowane racjonalnie. W wielu rejonach i w licznych sytuacjach trwałe zagospodarowanie takich areałów jest możliwe jedynie na drodze ich przejęcia przez uspołecznione gospodarstwa rolne. Praktycznie byłoby to jednak możliwe pod warunkiem wcześniejszego scalenia w większe kompleksy rozproszonych areałów, o których mowa, i przyłączenia ich do sąsiedniego gospodarstwa rolnego lub poprzez utworzenie , nowego gospodarstwa. Należy zatem, podejmując program scaleniowy, rozwiązywać i ten problem, gdyż w przeciwnym wypadku nie usunie się źródeł ekstensywnej produkcji lub zagrożenia spadku produkcji na dość znacznych areałach.</u>
+ <u xml:id="u-44.31" who="#PoselTejchmaJozef">Uznając bezsporną efektywność komasacji należy sobie uświadomić, że będzie ona tym wyższa im szybciej i sprawniej będzie przeprowadzona. Chodzi o to, by stan koniecznej tymczasowości w okresie prac scaleniowych trwał możliwie najkrócej, by rolnicy szybko podejmowali wysiłek intensyfikacji w zakresie produkcji na nowych wydzielonych im scalonych gruntach. Równocześnie chodzi o to, by decyzje były trafne, by uzyskały zrozumienie rolników. Te dwa założenia — szybkie przeprowadzenie prac w danej wsi i gromadzie i ochrona interesów rolników — leżały u podstaw ustawowego przepisu, przewidującego podejmowanie ostatecznych decyzji przez prezydium powiatowej rady narodowej oraz ustalającego odpowiedni tryb rozpatrywania zastrzeżeń rolników do decyzji scaleniowych.</u>
+ <u xml:id="u-44.32" who="#PoselTejchmaJozef">Dla rozpatrywania tych zastrzeżeń ustawa przewiduje powołanie odpowiednich komisji, które działać będą w obrębie powiatu i w których reprezentowany będzie w sposób autorytatywny między innymi czynnik społeczny, składający się z przedstawicieli kółek rolniczych oraz rad uczestników scalenia.</u>
+ <u xml:id="u-44.33" who="#PoselTejchmaJozef">Będzie to stanowić wystarczające zabezpieczenie przed możliwością błędnych decyzji naruszających w opinii wsi poczucie zasadności i słuszności.</u>
+ <u xml:id="u-44.34" who="#PoselTejchmaJozef">Ustawa odda je inicjatywę w zakresie scalania zarówno rolnikom, jak i władzom państwowym, przewidując podejmowanie prac na wniosek większości rolników danej wsi lub urzędu. Zapewnia to możliwość podjęcia komasacji zawsze i wszędzie tam, gdzie istnieć będzie uzasadniona potrzeba. Ponieważ komasacja na wniosek rolników ma być przez nich finansowana, należy podkreślić to, co znajdzie się w projektach rozporządzeń wykonawczych, że koszty ustalone zostaną na poziomie niskim w stosunku do korzyści produkcyjnych, jakie przyniesie scalenie, że przewidziana będzie odpowiednia karencja oraz rozłożenie spłat na kilka lat. Tak pomyślane cele i sposoby prowadzenia prac scaleniowych są dostosowane w pełni do obecnych warunków i problemów, jakie należy rozwiązywać w naszym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-44.35" who="#PoselTejchmaJozef">Pragnę przypomnieć, że Komisja wniosła istotną poprawkę do projektu ustawy, do art. 18, mówiącą o potrzebie określenia trybu koordynacji prac w zakresie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego przy realizacji programu scaleniowego. Stopniowa likwidacja szachownicy stworzy gospodarstwom chłopskim nowe, lepsze warunki gospodarowania i usunie im z drogi trudności rozwojowe. Gospodarstwa te będą mogły, podobnie jak większość gospodarstw, intensyfikować produkcję, uzyskiwać wyższe dochody, pomnażać dochód narodowy. Równocześnie stopniowo rozwiązywany będzie w sposób trwały problem intensywniejszego zagospodarowania tych areałów, które tego wymagają. Jest w szczególności celowe i uzasadnione przejmowanie przez państwo ziemi tych gospodarstw, które nie mają perspektyw rozwojowych z braku następców i które nie mogą być w pewnych rejonach zakupione lub wydzierżawione przez innych rolników, choć w określonych sytuacjach, gdy okaże się to praktycznie możliwe, celowe i racjonalne — także i takie rozwiązania, podobnie jak dotychczas, będą mogły być zrealizowane. Przejmowanie tych gospodarstw przez państwo może być realizowane wtedy, gdy zostaną spełnione dwa warunki.</u>
+ <u xml:id="u-44.36" who="#PoselTejchmaJozef">Pierwszym warunkiem określonym w ustawie jest posiadanie przez państwo możliwości, konkretnej możliwości, racjonalnego zagospodarowania przejętej ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-44.37" who="#PoselTejchmaJozef">Drugim warunkiem — jest zapewnienie bytu na starość tym rolnikom, którzy przekażą ziemię państwu.</u>
+ <u xml:id="u-44.38" who="#PoselTejchmaJozef">Rozwiązanie tego problemu jest celem trzeciego projektu ustawy, związanego ściśle z projektami poprzednimi — projektu ustawy o rentach dla rolników. Należy tu zaakcentować kilka ważnych problemów związanych z treścią ustawy. Jest ekonomicznie uzasadnione zróżnicowanie wysokości renty i jej uzależnienie w określonych granicach od wielkości gospodarstwa. Podkreślić bowiem należy, że nawet przy zaproponowanym zróżnicowaniu rent, ich koszt w przeliczeniu na 1 ha będzie tym większy, im mniejsze będzie przejmowane gospodarstwo rolne. Jest także rzeczą uzasadnioną przyjęcie granicy 5 ha, jako dolnej granicy gospodarstw, które mają być przejmowane za rentę.</u>
+ <u xml:id="u-44.39" who="#PoselTejchmaJozef">Pomijając nawet ważny fakt dużego kosztu renty, nie można byłoby w praktyce sprostać skutkom ustawy, otwierającej potencjalnie drogę wnioskom licznych, lecz drobnych gospodarstw o przejęcie ich przez państwo za rentę. Przejmowanie gospodarstw może być realne i racjonalne pod warunkiem koncentracji tych rozwiązań w pewnych rejonach, gdzie liczne, większe gospodarstwa, na skutek wspomnianych przyczyn znalazły się w nieusuwalnych trudnościach. W rejonach o rozdrobnionej strukturze rolnej, praktycznie bardziej realne i łatwiejsze jest przechodzenie ziemi do nowego rolnika-użytkownika w drodze sprzedaży czy dzierżawy.</u>
+ <u xml:id="u-44.40" who="#PoselTejchmaJozef">Wysokość rent w granicach 800—1.200 zł, świadczenia lecznicze, pozostawienie na własność domu mieszkalnego, możliwość zachowania działki do 1 ha — stanowią łącznie realistyczne rozwiązanie zarówno z punktu widzenia możliwości państwa, jak i z punktu widzenia zabezpieczenia starości. Zwłaszcza pozostawienie na własność domu i możliwość zachowania działki, pozwalają rolnikowi zachować dotychczasowy sposób życia, co ma duże znaczenie psychologiczno-społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-44.41" who="#PoselTejchmaJozef">Liczne dyskusje wywoływały te przepisy ustawy, które mówią o możliwości obniżenia renty w wypadku zadłużenia, a zwłaszcza zaniedbania gleb, określonych jako utrata ich żyzności. Jest to przepis konieczny między innymi dlatego, by przeciwdziałać zaniedbywaniu gospodarstw, których rolnicy nastawiają się na przekazanie ziemi państwu. Oczywiście, nie może być dowolności w stwierdzeniu faktu utraty żyzności i określeniu stopnia jej obniżenia.</u>
+ <u xml:id="u-44.42" who="#PoselTejchmaJozef">Ustalone zostaną w tej sprawie wymierne kryteria, na podstawie których odpowiednie zespoły specjalistów wydawać będą opinie i ustalać sumy potrąceń. Ta ważna sprawa znalazła odbicie w poprawce Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego do art. 8 projektu ustawy, ustalającej, że „Stopień obniżenia żyzności gruntów określa się na podstawie opinii specjalistów”.</u>
+ <u xml:id="u-44.43" who="#PoselTejchmaJozef">Należy jednak podkreślić, że przy podejściu do problemu przejmowania gospodarstw przez państwo ciąży często punkt widzenia ukształtowany ustawą z 1962 r. mówiącą o przejmowaniu gospodarstw zadłużonych. W obecnych projektach ustaw zawarta jest nowa, bardzo ważna intencja, o doniosłym znaczeniu ekonomiczno-społecznym. Chodzi mianowicie o to, by stworzyć warunki umożliwiające przejmowanie gospodarstw nie w stadium ich upadku, lecz by uprzedzić ten proces, zapewnić kontynuację intensywnej produkcji także na tych areałach, na których gospodarują rolnicy bez następców. Odpowiednio wczesne przejmowanie tych gospodarstw, w zamian za renty, jest jedyną, racjonalną drogą przeciwdziałania szerzeniu się zjawiska gospodarstw podupadłych, którego koszt społeczny jak wszyscy wiemy, jest bardzo wysoki. Rozwiązaniu tego między innymi trudnego problemu ma służyć uzupełnione ustawodawstwo rolne.</u>
+ <u xml:id="u-44.44" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoka Izbo! Przedstawiłem najważniejsze elementy i motywacje nowych projektów ustaw. Jest rzeczą oczywistą, że mają one charakter ogólny i w pewnym sensie ramowy, i niektóre życiowe sytuacje, jakich nie przewidują przepisy ramowe, znajdą swe rozwiązanie w odpowiednich decyzjach, co do których ustawa da je delegacje rządowi.</u>
+ <u xml:id="u-44.45" who="#PoselTejchmaJozef">Przystępując do rozpatrywania projektów ustaw należy mieć świadomość, że nie jest ich intencją zastąpienie jakichkolwiek elementów polityki rolnej, która nakreślone cele realizuje przy pomocy całego kompleksu środków. Projektowane ustawy mają stanowić uzupełnienie polityki rolnej, która prowadzona jest z dobrym skutkiem od wielu lat i która nadal będzie kontynuowana. Jest to bowiem polityka skuteczna, stanowiąca mocny element naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-44.46" who="#PoselTejchmaJozef">W imieniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — wnoszę o przyjęcie ustaw wraz z proponowanymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-44.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Debata nad zreferowanymi projektami ustaw odbędzie się jutro.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kończąc dzisiejsze obrady Sejmu chcę podkreślić, że w dniu dzisiejszym Izba zakończyła prace nad pakietem bardzo ważnych ustaw socjalnych o ubezpieczeniu emerytalnym. Nie wątpimy, że całe społeczeństwo przyjmie te ustawy z satysfakcją i zadowoleniem. Nie wątpimy również, że w sprawie ustaw, których moc obowiązująca jest od 1 stycznia 1968 r., rząd podejmie właściwe działanie, aby wprowadzenie ich w życie mogło nastąpić jak najszybciej.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznowienie posiedzenia nastąpi jutro o godz. 9.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Trojoka o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Wewnętrznych w sali nr 102.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#SekretarzposelJozefTrojok">Jutro, to jest 24 stycznia br., odbędzie się posiedzenie Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy w sali nr 67 — Dom Poselski. Posiedzenie rozpocznie się o godz. 8.30.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest do 24 stycznia, do godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 55)</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Powołuję ma sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Na posiedzenie dzisiejsze przybył przebywający w Polsce na zaproszenie Prezydium Sejmu Przewodniczący Parlamentu Republiki Finlandii, Pan Johanes Virolainen.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#Marszalek">Nasz dostojny gość jest wybitnym działaczem politycznym Republiki Finlandii, Przewodniczącym Partii Centrum, byłym premierem i byłym wielokrotnym ministrem. Jest także od ubiegłego roku członkiem Komitetu Wykonawczego Unii Międzyparlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#Marszalek">Wizyta Przewodniczącego Parlamentu Finlandii w Sejmie daje mi okazję do podkreślenia bardzo pozytywnego rozwoju wzajemnych stosunków międzypaństwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z Republiką Finlandii; nie bez wpływu na tein rozwój pozostały także wizyty parlamentarzystów fińskich w Polsce i wizyty delegacji Sejmu w Finlandii.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#Marszalek">Miło jest mi powitać w tej sali Pana Przewodniczącego Virolainena osobiście i w imieniu wszystkich posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do dyskusji nad sprawozdaniem Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#Marszalek">a)o scalaniu i wymianie gruntów (druki nr 90 i 100);</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#Marszalek">b)o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych (druki nr 91 i 101);</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#Marszalek">c)o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa (druki nr 92 i 102).</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stefan Godlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselGodlewskiStefan">Przedstawione Sejmowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekty trzech ustaw — o scalaniu i wymianie gruntów, o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa — stanowią z punktu widzenia zamierzonego celu społeczno-gospodarczego zwartą całość. Ich bowiem ideą przewodnią jest stworzenie warunków, umożliwiających realizację jednego z podstawowych zadań polityki rolnej, jakim jest pełne zagospodarowanie i najracjonalniejsze wykorzystanie wszystkich rolniczych zasobów gruntowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselGodlewskiStefan">Ziemia, do której każdy z trzech przedstawionych projektów ustaw się odnosi, jest podstawowym i niezastąpionym w rolnictwie środkiem produkcji. Cechą szczególną tego środka produkcji jest jego niepomnażalność. Cała w zasadzie ziemia nadająca się do rolniczego użytkowania została w naszym kraju przeznaczona na potrzeby rolnictwa już w okresie międzywojennym. W powojennym dwudziestoleciu, wskutek uprzemysłowienia i urbanizacji kraju, a w części także wskutek zbyt szczodrego gospodarowania ziemią, obserwuje się ciągły proces zmniejszania się powierzchni gruntów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselGodlewskiStefan">W warunkach braku rezerw gruntowych i zmniejszania się powierzchni gruntów użytkowanych rolniczo, intensyfikacja rolnictwa stawia z całą ostrością problem pełnego i racjonalnego wykorzystania całej ziemi rolniczej. Temu właśnie celowi służyć mają rozwiązania prawne i ekonomiczne zawarte w projektowanych trzech ustawach.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselGodlewskiStefan">Stanowiąc indywidualną własność, ziemia jest jednocześnie w pryzmacie kategorii społecznych — określonym dobrem ogółu, służy ona bowiem nie tylko zaspokojeniu osobistych potrzeb właścicieli, lecz także całego społeczeństwa jako jego baza wyżywieniowa. Pełne i racjonalne wykorzystanie wszystkich zasobów gruntowych, niezależnie od charakteru prawnego ich własności, ustanowienie wymogów, aby ziemia rolnicza była należycie przez właściciela wykorzystana i coraz lepiej plonowała, leży w interesie ogólnospołecznym i dobrze zrozumianym interesie właściciela. Zaniechanie rolniczego użytkowania gruntu, VII sesja Sejmu Projekty ustaw: o scalaniu i wymianie gruntów, o przymusowym wykupie nieruchomości oraz o rentach dla rolników pozostawienie płodnej ziemi w odłogu, użytkowanie jej w sposób nieracjonalny i mało efektywny, nie da się pogodzić z interesem ogólnospołecznym i nie może być tolerowane przez państwo socjalistyczne. Dlatego też z własności ziemi wypływają nie tylko uprawnienia, ale również określone obowiązki wobec społeczeństwa. Elementarnym obowiązkiem właściciela jest należyte wykorzystanie ziemi, zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami. Interes społeczny nie pozwala tolerować bierności właściciela, pozostawiania gruntów w odłogu, nieracjonalnego ich wykorzystania czy niedbałości uprawy, ponieważ skutki zaniedbywania obowiązków przez właścicieli ziemi odczuwa całe społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselGodlewskiStefan">Wypada podkreślić, że interes ogółu w racjonalnym wykorzystaniu gruntów rolnych znajduje w świadomości społecznej bardzo wyraźne odczucie, czego wyrazem są między innymi przejawy żywego reagowania opinii społecznej w wypadkach marnotrawstwa gruntów, wyrażane na łamach prasy, w listach do redakcji oraz w najszerszym zakresie — w środowisku samej wsi: na walnych zebraniach kółek rolniczych, na zebraniach wiejskich, w dyskusjach szkoleniowych i gdzie indziej.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselGodlewskiStefan">Państwo nasze troszczy się w interesie ogólnospołecznym o pełne i racjonalne wykorzystanie ziemi rolniczej, o rozwój gospodarki rolnej i ciągły wzrost produkcji rolniczej, warunkujące pełne zaspokojenie wzrastających potrzeb żywnościowych kraju. Znajduje to wyraz w okazywanej gospodarce rolnej przez państwo pomocy, której zakres i rozmiary są wręcz nieporównywalne z okresem międzywojennym. Wypada przypomnieć, że już w pierwszych powojennych latach odbudowy kraju przystąpiono do realizacji planu powszechnej elektryfikacji wisi, której znaczny ciężar kosztów przejęło na siebie państwo. W miarę umacniania się ekonomiki kraju, państwo w coraz szerszym zakresie świadczyło pośrednio i bezpośrednio na rzecz rolnictwa. Obok rozbudowy państwowego przemysłu produkującego ina rzecz rolnictwa, rozszerzają się sukcesywnie zakres i rozmiary nakładów państwowych na intensyfikację gospodarki rolnej. Państwo przejęło na swe barki znaczną część kosztów budowy urządzeń melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa, budowy urządzeń zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę oraz innych inwestycji rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselGodlewskiStefan">Sukcesywnie wzrastają, w ostatnich zwłaszcza latach, rozmiary pomocy kredytowej państwa na rzecz wsi. Wystarczy przytoczyć, że w bieżącym tylko roku, zgodnie z założeniami Narodowego Planu Gospodarczego, ludność wsi otrzyma łącznie 5,9 mld zł kredytów inwestycyjnych, nie licząc kredytów obrotowych przeznaczonych bezpośrednio na produkcję rolną — na zakup nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, pasz, zwierząt hodowlanych itp., a wypłacanych do pełnego pokrycia potrzeb wsi. Stosowane na szeroką skalę podatkowe ulgi inwestycyjne stwarzają gospodarstwom indywidualnym korzystne warunki do rozwijania produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselGodlewskiStefan">Wzrastająca, wszechstronna pomoc państwa na rzecz rolnictwa umożliwia rozwijanie produkcji we wszystkich gospodarstwach rolnych, których właściciele są zainteresowani jej wzrostem. Tym właśnie celom służyć będą również nowe instrumenty poprawy struktury gospodarstw rolnych, zawarte w projektowanej ustawie o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselGodlewskiStefan">W wielu rejonach kraju, zwłaszcza zaś w województwach wschodnich i południowych, rozwiązanie nabrzmiałego problemu nadmiernego rozdrobnienia gruntów gospodarstw rolnych, wadliwego kształtu ich rozłogu oraz uciążliwej szachownicy, warunkuje wręcz postęp w rozwijaniu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselGodlewskiStefan">Tylko 1/4 gospodarstw rolnych ma ziemię w jednym areale, ponad połowa gospodarstw składa się z [nieczytelne]o działek gruntowych, są wreszcie i takie gospodarstwa, które składają się z 15 i więcej działek, jak również gospodarstwa o wstęgowej konfiguracji rozłogu, szerokości kilku metrów. Wadliwa struktura gospodarstw rolnych utrudnia też w poważnym stopniu rozwijany przez kółka rolnicze proces mechanizacji prac polowych, obniża społeczne efekty mechanizacji, niekiedy zaś wręcz uniemożliwia świadczenie usług mechanizacyjnych, na drobnych, rozproszonych przestrzennie skrawkach gruntów. Poprawa struktury gospodarstw wskutek komasacji stworzy więc warunki umożliwiające zarówno racjonalniejsze wykorzystanie ziemi, jak również bardziej efektywne wykorzystanie sprzętu mechanizacyjnego kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselGodlewskiStefan">Komasacja, połączona z wymianą gruntów, umożliwia rozwiązanie innego jeszcze, nader doniosłego problemu — wydzielenia w zwarte przestrzenie większych masywów gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, w celu zagospodarowania przez uspołecznione jednostki gospodarcze. Rozmiary gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, na których prowadzona jest niedostatecznie intensywna gospodarka rolna, przede wszystkim dlatego, ze zagospodarowane one są na podstawie krótkoterminowych umów dzierżawnych, nadają temu problemowi rangę ekonomiczną w gospodarce narodowej. Stan ilościowy gospodarstw podupadłych oraz ilości posiadanej przez nie ziemi, zwiększająca się ilość gospodarstw bez następców poważnie zaostrza problem organizowania na tych terenach intensywnej produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselGodlewskiStefan">Przyjęcie przedstawionego Wysokiemu Sejmowi projektu ustawy o scalaniu i wymianie gruntów może mieć kapitalne znaczenie w rozwiązywaniu omawianego problemu. Należy wszakże zdawać sobie sprawę, że wydzielenie w drodze postępowania wymiennego — w zwarte obszary gruntów Państwowego Funduszu Ziemi — jest nieodzowne nie tylko w tych wypadkach, gdy dana ziemia może być przejęta przez państwowe gospodarstwa rolne, jest to nieodzowne także w wypadkach, gdy użytkownikiem mają być inne jednostki gospodarki uspołecznionej, jak rolnicze spółdzielnie produkcyjne i kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselGodlewskiStefan">Nowa ustawa o komasacji i wymianie gruntów zlikwiduje dotychczasową dwutorowość w dziedzinie poprawy struktury gospodarstw: odrębność postępowania komasacyjnego, unormowanego przestarzałą ustawą z 1923 r. o scalaniu gruntów i postępowania wymiennego, unormowanego dekretem z 1948 r. o wymianie gruntów. Poprzez uproszczenie procedury postępowania w tych sprawach nowa ustawa zmierza do wydatnego skrócenia postępowania scaleniowo-wymiennego, które w dotychczasowej praktyce okazało się nader przewlekłe. W latach 1956— 1966 przeciętny czas trwania jednego scalenia wynosił około 4,5 roku, przy czym w niektórych wypadkach trwał on po 6 i więcej lat.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselGodlewskiStefan">Skutki przewlekłości postępowania scaleniowego i wymiennego dają o sobie znać w produkcji rolnej. Jest rzeczą zrozumiałą, że rolnik w okresie wyczekiwania na przydzielenie nowej działki ziemi mniej troszczy się o ziemię dotychczas uprawianą, powstrzymuje się przed jej nawożeniem, niekiedy zaś zaniedbuje jej kultywację. W przyśpieszeniu postępowania scaleniowego i wymiennego należy więc widzieć istotny czynnik zapobiegania marnotrawstwu zdolności produkcyjnych ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselGodlewskiStefan">Na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się, zasługujące na zainteresowanie się organów państwowej administracji rolnej, społeczne formy scalania gruntów. Wystąpiły one w województwie białostockim, gdzie potrzeby komasacji są szczególnie silnie odczuwane — w powiecie hajnowskim w 12 wsiach i w powiecie białostockim w 6 wsiach — później zaś także w województwie warszawskim. W zanotowanych do połowy 1966 r. 19 wypadkach uwieńczonych sukcesem społecznego scalania gruntów, objętych zostało ponad tysiąc uczestników scalania i obszar około 4.700 ha ziemi. W wyniku tych społecznych, a dzięki temu znacznie uproszczonych proceduralnie. scaleń — skrócono przeciętny czas trwania wszystkich etapów komasacji do 5 miesięcy. Skrócono więc średni czas trwania scalania 11-krotnie w porównaniu do scaleń przeprowadzanych w trybie ustawy z 1923 r.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselGodlewskiStefan">Sądzić należy, że wiele społecznych i gospodarczych korzyści osiągniętych dzięki tym formom postępowania powinno być zachętą do wykorzystania tych społecznych doświadczeń przez organy administracji państwowej, które stosować będą przepisy nowej ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselGodlewskiStefan">Wprowadzając różne środki zmierzające do rozwijania i intensyfikowania produkcji rolnej, państwo nie może pozostawać bierne wobec wypadków niewywiązywania się właścicieli ziemi ze swych obowiązków. Nie może tolerować marnotrawstwa zdolności wytwórczych gruntów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselGodlewskiStefan">Sformułowana w sposób prosty, a jednocześnie niezwykle sugestywny zasada, że ziemia musi rodzić, jest w społecznym odczuciu zrozumiała i w pełni akceptowana. Dlatego też projektowana ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych gospodarstw, które wskutek zaniedbania wywołanego przez właścicieli osiągają niski poziom produkcji, spotka się z powszechną aprobatą społeczną zarówno wsi, jak i miast.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PoselGodlewskiStefan">Z prawnym zabezpieczeniem interesu społecznego w sferze rolniczego użytkowania ziemi spotykamy się nie tylko w krajach socjalistycznych. Również i w krajach o ustrojach opartych na prywatnej własności środków produkcji, obserwuje się wzrost ingerencji państwa w sferę rolniczego wykorzystania ziemi, uzasadnianej interesem publicznym. Tak na przykład angielska ustawa o rolnictwie z 1947 r. ustanowiła prawne wymogi dobrego gospodarowania na gruntach, obwarowując je ostrymi sankcjami w postaci grzywien, specjalnego nadzoru organów państwowej administracji rolnej oraz przymusowego wykupu nieruchomości rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PoselGodlewskiStefan">Francuski kodeks rolny z 1955 r. ustanowił prawny obowiązek uprawiania gruntów rolnych pod rygorem ich wywłaszczenia na rzecz państwa, a następnie przekazania w dzierżawę lub sprzedaży innym rolnikom. Z podobnymi problemami prawnymi spotykamy się w wielu innych krajach zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PoselGodlewskiStefan">Wydanie nowej ustawy nie rozwiązuje bynajmniej problemu. Opracowanie najlepszych nawet przepisów jest niewspółmiernie łatwiejsze niż ich praktyczne urzeczywistnienie — osiągnięcie celów zamierzonych przez ustawodawcę w danym akcie normatywnym.</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PoselGodlewskiStefan">Wykonanie ustawy zaczyna się już od wydania przepisów wykonawczych opartych na podstawie upoważnień ustawowych, a kończy się na aktach indywidualnych, decyzjach organów administracji, wydawanych w konkretnych, indywidualnych sytuacjach. Ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych, z natury rzeczy ramowa, odsyła w licznych przypadkach do szczegółowych przepisów wykonawczych, do wydania których upoważnia rząd.</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PoselGodlewskiStefan">Projektowana ustawa o wykupie nieruchomości rolnych upoważnia między innymi (w art. 1, ust. 2) władze państwa do określenia w drodze rozporządzenia zasad i trybu zaliczania gospodarstw do kategorii wykazujących wskutek zaniedbania niski poziom produkcji. Istnieje potrzeba, aby w akcie tym możliwie ściśle określić kryteria zaliczania gospodarstw do tej kategorii, w celu wyeliminowania ewentualnych dowolności ocen ze strony terenowych organów administracji rolnej. Wyda je się, że należałoby również zapewnić udział czynnika społecznego w podejmowaniu decyzji o wystawieniu gospodarstw na licytacyjną sprzedaż.</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PoselGodlewskiStefan">Ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych spełnić może poważną rolę prewencyjną. Zaniedbujący swe gospodarstwa rolne właściciele będą się bowiem musieli liczyć z wkroczeniem organu administracji państwowej i wydaniem decyzji o przymusowej sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PoselGodlewskiStefan">Państwo nasze nie może stawiać i nie stawia wymogów wywiązywania się z obowiązków właściciela ziemi wobec tych rolników, którzy wskutek podeszłego wieku, choroby i innych niezawinionych przez siebie przyczyn, nie mogą podołać obowiązkom dobrego gospodarowania. Do tej kategorii rolników nie będą miały zastosowania rygory wynikające z ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych. Rolnikom tym przychodzi państwo z nowymi i zwiększonymi formami pomocy, które reguluje projektowana ustawa o rentach i innych świadczeniach dla rolników, przekazujących ni er uchom ości rolne na własność państwa; gwarantuje ona rolnikom przekazującym ziemię państwu warunki umożliwiające znośną, zabezpieczoną socjalnie egzystencję. Projekt ustawy przewiduje dla tych rolników rentę pieniężną, prawo korzystania z mieszkania, a więc możliwość życia w dotychczasowym środowisku, korzystanie z działki przyzagrodowej oraz świadczenia na rzecz ochrony zdrowia. Jest to chyba górna granica, na co, na obecnym etapie, nasze społeczeństwo może sobie pozwolić.</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#PoselGodlewskiStefan">Z prawnym zabezpieczeniem racjonalnego wykorzystania rolniczych zasobów gruntowych, którego przejawem są wszystkie trzy projektowane ustawy, łączy się ściśle ochrona gruntów, zwłaszcza zaś przeciwdziałanie nieuzasadnionemu uszczuplaniu zasobów rolniczego funduszu gruntowego, na rzecz potrzeb nierolniczych. Wydana w 1966 r. uchwała nr 198 Rady Ministrów w sprawie ochrony użytków rolnych okazuje się w praktyce nieskutecznym narzędziem zapobiegania marnotrawstwu gruntów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.26" who="#PoselGodlewskiStefan">Praktyka zbyt szczodrego wciąż jeszcze gospodarowania ziemią rolniczą, znane wypadki beztroskiego przeznaczania na cele nierolnicze użytków rolnych wysokiej jakości, utwierdzają przekonanie o potrzebie sięgnięcia do bardziej rygorystycznych instrumentów ochrony, stosowanych w innych krajach socjalistycznych, oraz nadania przepisom o ochronie gruntów rolnych rangi ustawowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.27" who="#PoselGodlewskiStefan">Wydaje się, że zastosowane ostatnio w ustawodawstwach wielu krajów ekonomiczne sankcje ochrony gruntów rolnych zasługują na bliższe zainteresowanie. Dotyczy to zwłaszcza rozwiązań przyjętych w czechosłowackiej ustawie z dnia 30 czerwca 1966 r. o ochronie rolniczego funduszu gruntowego oraz rozporządzenia Rady Ministrów NRD o ochronie funduszu ziemi rolniczej i leśnej, które weszło w życie z dniem 1 stycznia bieżącego roku. Dla unaocznienia, jak wielką wagę przywiązuje się do zapobiegania uszczuplaniu zasobów gruntów rolnych w NRD wystarczy przytoczyć, że od wszystkich przedsiębiorstw państwowych, spółdzielczych i nieuspołecznionych, które przejmą grunty orne na cele użytkowania nierolniczego, pobierana jest opłata w wysokości do 400 tys. marek z 1 ha gruntów ornych i do 250 tys. marek za 1 ha łąk i pastwisk. Należy wyrazić przeświadczenie, że ochrona gruntów rolnych doczeka się w najbliższym czasie skutecznego unormowania ustawowego, odpowiadającego interesom społecznym i gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-49.28" who="#PoselGodlewskiStefan">Przedstawione racje społeczno-gospodarcze przemawiają w pełni za celowością i zasadnością projektowanych rozstrzygnięć prawnych w przedstawionych Wysokiemu Sejmowi ustawach, dlatego też upatrując w nich korzystne dla dalszego rozwoju gospodarki rolnej instrumenty działania Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za przyjęciem wszystkich trzech projektów ustaw w brzmieniu przedstawionym przez sprawozdawcę sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-49.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Tomal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselTomalZdzislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Rozpatrywane projekty ustaw rolnych stanowią rozwinięcie polityki rolnej w zakresie racjonalnej gospodarki ziemią, będącej istotnym składnikiem majątku narodowego. Charakteryzując je łącznie, można powiedzieć, że mają one na celu stworzenie ustawowych warunków:</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselTomalZdzislaw">po pierwsze — do rozszerzenia form przepływu ziemi z gospodarstw charakteryzujących się niskim poziomem produkcji i trwałą tendencją do jej dalszego obniżania — w ręce gwarantujące jej należyte wykorzystanie, po drugie — do sprawnego przeprowadzenia komasacji gruntów, znajdujących się w szachownicy utrudniającej prawidłową gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselTomalZdzislaw">Konieczność, a równocześnie możliwość uruchomienia nowych instrumentów w polityce rolnej wyrasta z osiągniętego poziomu sił wytwórczych w rolnictwie i w całej gospodarce narodowej, wyrasta ze zjawisk zachodzących w rolnictwie i na wsi. W ciągu 23 lat istnienia Polski Ludowej w strukturze zawodowej ludności zaszły bowiem zasadnicze zmiany. Proces ten inie jest zamknięty. Trwa i rozwija się nadal. Istota tych zjawisk gospodarczych i procesów społecznych ze szczególną ostrością uwypukla się w porównaniu z okresem międzywojennym, w którym miały one zupełnie inny charakter.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselTomalZdzislaw">W 1921 r. ludność Polski wynosiła 27.177 tys. mieszkańców, w tym na wsi mieszkało 20.250 tys., to jest 75,4%. W 1938 r. na ogólną liczbę mieszkańców wynoszącą 34.849 tys. — na wsi mieszkało 24.394 tys., to jest 70%. W tym okresie ludność miast wzrosła o 3.847 tys. mieszkańców, a ludność wiejska o 4.144 tys., przy czym ponad 90% ludności wiejskiej utrzymywało się z rolnictwa. Stagnacja gospodarcza wpływała więc na rosnące przeludnienie wsi, na pogłębianie i tak krytycznej sytuacji gospodarstw chłopskich. Równocześnie w miastach, jak wiemy, narastało bezrobocie. Dla wielu rodzin jedyną szansą było szukanie chleba za granicą. Według danych Rocznika Statystycznego z 1939 r. w latach 1927—1938 wychodźstwo stałe i sezonowe objęło ponad 1 milion osób zawodowo czynnych, w tym ponad 750 tys. pochodziło z rolnictwa. Tę sytuację pamięta zresztą dobrze wielu kolegów posłów, reprezentujących średnie i starsze pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselTomalZdzislaw">Z takiej spuścizny — pogłębionej tragicznymi skutkami hitlerowskiej okupacji — startowała Polska Ludowa. Według spisu powszechnego z 1946 r. liczba ludności Polski wynosiła 23.930 tys., w tym 16.109 tys. ludności wiejskiej, to jest 68,2%. Olbrzymi wysiłek całego narodu włożony w odbudowę zniszczeń wojennych, a następnie w rozbudowę przemysłu, rolnictwa i pozostałych działów gospodarki narodowej, znajduje odbicie w strukturze zawodowej ludności. Według szacunkowych danych — na dzień 1 stycznia 1968 r. liczba ludności kraju wynosiła 32.090 tys., w tym ponad 50%, bo 16.147 tys. mieszkańców miast. Oznacza to, że cały przyrost ludności wiejskiej, jaki był w latach 1945—1967, znalazł zatrudnienie i warunki zamieszkania na terenie miast.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselTomalZdzislaw">Równolegle zachodziły i zachodzą poważne zmiany w strukturze zawodowej ludności wiejskiej. Według danych GUS, zawartych w publikacji — „Ludność wiejska” z 1967 r. odsetek ludności nierolniczej na wsi już w 1960 r. wynosił 31,2%, a w 19b6 r. wzrósł do 36,6%. Słowem, aktualnie około 37% ludności wiejskiej utrzymuje się z pracy poza gospodarstwem rolnym. Przytoczone zmiany, jakie zaszły w strukturze zawodowej ludności, są wynikiem przekształcenia naszej gospodarki z charakteru rolniczego na przemysłowo-rolniczy. Dzięki ternu cały przyrost ludności rolniczej znajdował i znajduje zatrudnienie w pozarolniczych działach gospodarki narodowej, a nawet notujemy stopniowe zmniejszanie się bezwzględnej liczby ludności utrzymującej się z rolnictwa. Obecnie z rolnictwa utrzymuje się 30,8% ludności iw kraju. Ten proces, którego niektóre elementy podkreśliłem, jest prawidłowością w kraju szybko rozwijającym się i takim jest nasz kraj.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselTomalZdzislaw">Jest rzeczą zrozumiałą, że w ramach szerokiego strumienia przepływu ludności z rolnictwa do pozarolniczych działów gospodarki, przepływa przede wszystkim młodzież. Rozmiary tego przepływu nie kształtują isię przypadkowo i żywiołowo, są one regulowane w rocznych i wieloletnich planach gospodarczych, jego rozmiary są określane ilością nowych stanowisk pracy w przemyśle, budownictwie, obrocie towarowym, usługach itd. Niejednokrotnie, szczególnie w środowiskach rolniczych, można spotkać się z opinią, że młodzież nadmiernie odpływa z rolnictwa. Wielu działaczy upatruje przyczynowych związków wyłącznie w trudnych jeszcze warunkach pracy w rolnictwie, w gospodarstwie rolnym. Oczywiście, praca w gospodarstwie rolnym jest nadal ciężka i trzeba wzmagać wysiłki, aby uczynić ją lżejszą i bardziej wydajną. Ten problem zajmuje istotne miejsce w naszej polityce rolnej, zmierzającej konsekwentnie do przyśpieszenia tempa technicznej modernizacji w rolnictwie, a więc i polepszenia warunków pracy w rolnictwie. Ale równocześnie nie można zapominać o drugiej przyczynie odpływu młodzieży z rolnictwa i to przyczynie w moim przekonaniu zasadniczej — mianowicie o tym, że młodzież odpływa z rolnictwa dlatego, a nawet powiedziałbym przede wszystkim dlatego, że ma gdzie odpływać, że w przemyśle, w budownictwie i w pozostałych pozarolniczych działach gospodarki znajduje wolne stanowiska pracy.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselTomalZdzislaw">Czy w okresie międzywojennym młodzież nie odpływała z rolnictwa dlatego, że nie chciała? Nie, nie odpływała dlatego, że nie miała dokąd odpływać; w mieście nie oczekiwały na nią wolne stanowiska pracy. Z konieczności musiała pozostać w gospodarstwie ojca, wpływając na coraz większe rozdrobnienie gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselTomalZdzislaw">Jak wspomniałem, proces odpływu młodzieży rolniczej w skali ogólnokrajowej jest regulowany rozmiarami przyrostu stanowisk pracy poza rolnictwem. Możliwości regulowania tego procesu w skali poszczególnych rejonów istnieją, ale są już mniej precyzyjne, natomiast niemożliwe jest regulowanie omawianych zjawisk w skali poszczególnego gospodarstwa. W odniesieniu do poszczególnych gospodarstw rolnych proces odpływu młodzieży ma znamiona nieuniknionej żywiołowości.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselTomalZdzislaw">Według szacunkowych danych, w ostatnich latach corocznie pozostaje w rolnictwie około 120—140 tys. młodych ludzi, wchodzących w wiek produkcyjny. Biorąc pod uwagę rozwijający się postęp techniczny w rolnictwie i związany z nim wzrost wydajności pracy, liczbę tę można uznać za wystarczającą do zabezpieczenia w niezbędnych granicach reprodukcji siły roboczej w rolnictwie. Rzecz jasna, że reprodukcja siły roboczej nie występuje w każdym gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselTomalZdzislaw">W konsekwencji, na tle ogólnej prawidłowości, wyrażającej się w procesie odpływu części młodzieży z rolnictwa do pracy poza rolnictwem, stopniowo narastało i narasta, nieuniknione w warunkach gospodarki drobnotowarowej, zjawisko gospodarstw bez następców. Z uwagi na strukturę wieku właścicieli tych gospodarstw stało się ono bardziej odczuwalne w ostatnich latach. Gospodarstwa tej grupy, w miarę starzenia się swych właścicieli, charakteryzują się najpierw stagnacją produkcji, a następnie jej systematycznym obniżaniem się. Badania ankietowe przeprowadzone przez Ministerstwo Rolnictwa w 1967 r. w ponad 100 powiatach potwierdziły, że gospodarstwa bez następców, prowadzone przez rolników w wieku ponad 65 lat, wykazują w większości zdecydowanie niższy od przeciętnego poziom produkcji z tendencją dalszego, corocznego spadku, mechanizm prywatnego obrotu ziemią w rejonach, w których podaż ziemi była większa, nie rozwiązuje sprawy skutecznie.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselTomalZdzislaw">Liczebność gospodarstw bez następców jest w przekroju terenowym zróżnicowana, w niektórych rejonach wynosi kilka, a nawet kilkanaście procent, w stosunku do ogólnej ilości gospodarstw rolnych. Proces ekstensyfikacji produkcji w tych gospodarstwach, szczególnie posiadających większy areał — rzecz zrozumiała — rzutuje ujemnie na tempo wzrostu produkcji całego rolnictwa. Te sprawy podnoszone były dość często w ostatnich latach na spotkaniach poselskich, odbywanych na terenie wsi. Poruszali je dobrze gospodarujący rolnicy, wysuwając postulaty o zajęcie się tym problemem przez władze centralne.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselTomalZdzislaw">Anormalność swej sytuacji odczuwają przykro starsi rolnicy, nie mający następców. Przeważnie borykają się oni z dużymi trudnościami, pracują ponad siły, ale z nadwątlonymi przez lata i pracę siłami nie są w stanie uchronić swoich gospodarstw od upadku. A przecież w większości są to ambitni gospodarze, którzy niegdyś gospodarowali wzorowo i byli przykładem dla innych. W tych warunkach nie można sprawy ziemi z gospodarstw wypadających z intensywnej produkcji pozostawić poza sferą zainteresowania i działania polityki rolnej. Biorąc pod uwagę ujemne skutki gospodarcze, związane z procesem ekstensyfikacji produkcji w części gospodarstw bez następców, wzrastające straty w produkcji oraz istniejące już obecnie możliwości zagospodarowania tych gruntów — uzasadnione jest uruchomienie nowych form umożliwiających racjonalne wykorzystanie ziemi, będącej w posiadaniu tej grupy gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PoselTomalZdzislaw">Te wymogi spełnia rozpatrywany przez Wysoką Izbę projekt ustawy o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa. Ustawa ze względów ekonomicznych zakłada działanie selektywne, będzie miała zastosowanie przede wszystkim w tych rejonach, w których występują większe ilości gospodarstw bez następców, i to gospodarstw większych obszarowo, w których prywatny obrót ziemią okazał się regulatorem niewystarczającym. Dlatego też ustawa ustala jako dolną granicę obszaru gospodarstwa, które może być przejęte za rentę — na poziomie 5 ha użytków rolnych. W rejonach o przewadze gospodarstw drobnych, a więc w rejonach charakteryzujących się równocześnie wysokimi zasobami siły roboczej w rolnictwie, ustawa nie będzie miała szerszego zastosowania, gdyż problem przepływu ziemi z gospodarstw wypadających w tych rejonach może być z powodzeniem rozwiązywany w dalszym ciągu w drodze prywatnego obrotu ziemią i prowadzić będzie do poprawy struktury gospodarstw przez dokupywanie ziemi dla powiększenia gospodarstwa. Ustawa zawiera delegacje dla Rady Ministrów w zakresie uregulowania zasad przejmowania gospodarstw o obszarze poniżej 5 ha użytków rolnych — w zamian za rentę — jeśli za tym przemawiać będą uzasadnione względy gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#PoselTomalZdzislaw">Wysokość renty zostanie związana z wielkością przejmowanego gospodarstwa i jakością gruntów — wynosić będzie miesięcznie 800—1.200 zł. Niezależnie od renty, rolnik uzyskuje prawo do bezpłatnego, dożywotniego użytkowania działki o obszarze do I ha. Budynki pozostają własnością rolnika. Rolnik korzystać będzie ze świadczeń przysługujących emerytom, przewidzianych w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. Łącznie rzecz biorąc, ustawa zabezpiecza rolnikom, którzy zdecydują się przekazać na rzecz państwa posiadane grunty, i grunty te zostaną przejęte, skromne, ale wystarczające warunki spokojnego życia na starość.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#PoselTomalZdzislaw">Zachodzą wypadki, że rolnik nie osiągnął wieku emerytalnego i nie jest inwalidą, ale z różnych przyczyn nie ma predyspozycji do dobrego prowadzenia gospodarstwa, osiąga wyniki daleko odbiegające od przeciętnych, w rezultacie ziemia nie jest należycie wykorzystana, a rolnik z rodziną żyje w trudnych warunkach materialnych i bez widocznych szans ich poprawy. Ustawa uwzględnia i te wypadki; otwiera drogę tym rolnikom do przekazania gospodarstwa i podjęcia pracy w PGR lub poza rolnictwem. Ci rolnicy, z chwilą ukończenia 40 lat, będą otrzymywać z tytułu przekazania gospodarstwa świadczenia pieniężne w granicach od 1/6 do 1/~3~ renty, zależnie od wieku i miejsca pracy i niezależnie, oczywiście, od wysokości zarobku otrzymywanego w miejscu pracy. Kwota otrzymywana w ramach tych świadczeń będzie uwzględniona przy wymiarze renty z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego. Ustawa przewiduje również możliwość przekazania przez gospodarstwa większe obszarowo — posiadające trudności w racjonalnym wykorzystaniu wszystkich posiadanych gruntów — części posiadanej ziemi o obszarze co najmniej 5 ha. Jako ekwiwalent na konto tych rolników będzie wpłacana comiesięcznie kwota w wysokości 50% renty, jaka wynika z ilości i jakości przekazanych gruntów z tym, że środki te będą mogły być przeznaczone na cele inwestycyjne w pozostałym gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#PoselTomalZdzislaw">Pod obrady Wysokiej Izby wchodzi również projekt ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Wniesienie projektu tej ustawy podkreśla wagę, jaką Sejm i rząd przywiązują do produkcyjnego wykorzystania wszystkich gruntów, mających charakter rolniczy. Ustawa, jak sądzę, będzie miała zastosowanie raczej sporadyczne, biorąc pod uwagę, że rolnik zagrożony z tytułu złego gospodarowania przymusowym wykupem ma możliwość niedopuszczenia do zastosowania ustawy przede wszystkim w drodze podniesienia produkcji w swym gospodarstwie. Może sprzedać ziemię czy całe gospodarstwo, może wreszcie, jeśli odpowiada normom obszarowym, przekazać je w zamian za rentę. Jeśli z tych środków nie skorzysta, władze nie będą mogły tolerować faktu rażąco ekstensywnego gospodarowania i będą zobowiązane do skorzystania z przepisów ustawy i podjęcia postępowania o przymusowym wykupie w drodze bądź licytacji, bądź wykupu po cenach określonych w rozpatrywanym projekcie ustawy. Państwu służy prawo pierwokupu, jeśli to okaże się celowe ze względów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#PoselTomalZdzislaw">W obu projektach ustaw wyrażona jest tendencja, aby nie dopuszczać do utraty zdolności produkcyjnych ziemi. Dlatego w omawianych aktach zawarte są przepisy, na podstawie których wycena gruntów przejmowanych za rentę, względnie objętych przymusowym wykupem, będzie obniżana o kwotę odpowiadającą wartości nakładów niezbędnych do przywrócenia przejmowanym gruntom przynajmniej przeciętnej kultury. Przepisy te powinny wpływać na odpowiednio wcześniejsze podejmowanie decyzji przez zainteresowanych rolników i nie dopuszczać do dewastacji kultury i żyzności gleby, którą później trzeba odbudowywać przy dużym nakładzie sił i kosztów. Jest rzeczą zrozumiałą, że przejęcie ziemi za rentę ma wówczas sens gospodarczy, jeśli istnieje możliwość jej racjonalnego zagospodarowania. Podkreśla to art. 2 ustawy. Możliwości takie w wielu rejonach istnieją. Szczególnie poważną rolę będą spełniać państwowe gospodarstwa rolne, zarow.no w urodzę powiększania obszaru istniejących gospodarstw, jak i w drodze organizowania nowych obiektów w tych wypadkach, gdy ilość gruntów do przejęcia będzie uzasadniała taką decyzję. Część gruntów przejmą niewątpliwie spółdzielnie produkcyjne oraz kółka rolnicze, część gruntów będzie przekazana do sprzedaży z przeznaczeniem na powiększenie gospodarstw chłopskich, gwarantujących ich właściwe wykorzystanie, co pozwoli na poprawę struktury obszarowej gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#PoselTomalZdzislaw">Ważkim instrumentem w dążeniu do lepszego wykorzystania wszystkich gruntów jest projekt ustawy o scalaniu i wymianie. Nie ma potrzeby szerokiego uzasadniania gospodarczego znaczenia komasacji i korzyści płynących ze scalenia gruntów znajdujących się w uciążliwej szachownicy. Jak wykazują potwierdzone przez praktykę badania i obserwacje zniesienie szachownicy poprzez umożliwienie zastosowania maszyn i narzędzi rolniczych oraz nowoczesnych metod uprawy wpływa wydatnie na wzrost produkcji i dochodów z gospodarstwa. Wzrost plonów w granicach 20—30%, na skomasowanych gruntach nie należy do wyjątków.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#PoselTomalZdzislaw">Treść projektu ustawy dostosowana jest do aktualnych potrzeb rolnictwa. Znajduje to wyraz w takich postanowieniach, jak na przykład :</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#PoselTomalZdzislaw">—możliwość podjęcia postępowania scaleniowego zarówno na wniosek zainteresowanych rolników, wówczas gdy wypowiada się za tym co najmniej 50% rolników posiadających gospodarstwa powyżej 1 ha, co mieć będzie zastosowanie w rejonach o uciążliwej szachownicy gruntów w gospodarstwach chłopskich, jak i z urzędu — co pozwoli na scalenie i należyte zagospodarowanie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi oraz gruntów z przejętych na rzecz państwa gospodarstw;</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#PoselTomalZdzislaw">—wprowadzenie zasady, że scaleniem można objąć równocześnie kilka wsi;</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#PoselTomalZdzislaw">—zakaz dokonywania podziałów scalonych gruntów, aby nie dopuszczać do ponownego powstawania szachownicy, —poprawka sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wniesiona do art. 18 — zobowiązująca Ministra Rolnictwa i Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych do skoordynowania z pracami scaleniowymi prac w zakresie sporządzania planów przestrzennego zagospodarowania wsi i wyznaczania terenów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#PoselTomalZdzislaw">Intencją ustawy jest sprawne przeprowadzenie komasacji. Istnieją ku temu warunki, biorąc pod uwagę, że zakończone zostały prace mad gleboznawczą klasyfikacją i ewidencją gruntów. Stanowić one będą wystarczający materiał wyjściowy i wpływać będą na skrócenie czasu prac scaleniowych oraz na wydatne obniżenie kosztów komasacji. Prace związane z klasyfikacją gleboznawczą wprowadzone były — jak wiadomo — w ciężar budżetu państwa, co obecnie znacznie obniży koszty komasacji.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#PoselTomalZdzislaw">Ustawa zabezpiecza udział w pracach scaleniowych przedstawicieli rolników w postaci rady uczestników scalenia. Szerokie uprawnienia da je ustawa prezydiom powiat owych rad narodowych. Do nich należeć będą decyzje o podjęciu prac scaleniowych oraz decyzje o zatwierdzeniu projektu scalenia. Decyzje podejmowane przez prezydia PRN w obu wypadkach mają moc decyzji ostatecznej. Intencją ustawy jest w tym wypadku wykluczenie z praktyki scaleniowej nadmiernego przeciągania prac scaleniowych, które ujemnie odbijają się na produkcji, wykluczenie trwających całymi latami sporów i przejawów pieniactwa. Gdyby jednak decyzje o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów zostały podjęte przez prezydium PRN z naruszeniem istotnych przepisów lub zasad gospodarczych, prezydium wojewódzkiej rady narodowej może z urzędu uchylić lub zmienić taką decyzję.</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#PoselTomalZdzislaw">Wysoka Izbo! Myślą przewodnią naszej polityki rolnej jest zabezpieczenie systematycznego wzrostu produkcji rolniczej w rozmiarach niezbędnych do dostatniego zaopatrzenia w artykuły żywnościowe ludności kraju, której liczba co roku wzrasta. Temu podstawowemu celowi, wytkniętemu w polityce rolnej, podporządkowane są rozwiązania ekonomiczne, techniczne i strukturalne naszego rolnictwa. Państwo udziela i będzie udzielało szerokiego poparcia tym gospodarstwom rolnym, które osiągają wysokie wyniki produkcyjne, udziela i będzie udzielać pomocy tym gospodarstwom, które aktualnie reprezentują jeszcze średni i niski poziom produkcji, ale podejmują zdecydowane i skuteczne kroki w kierunku podniesienia produkcji. Udzielenie pomocy tej grupie gospodarstw, posiadającej duże rezerwy produkcyjne, leży u podstaw szerokiego frontu pracy rozwiniętej przez IX Plenum KC PZPR, pracy prowadzonej wspólnie przez partię i nasze Stronnictwo, przy udziale tysięcy inżynierów i techników rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#PoselTomalZdzislaw">Przy okazji debaty budżetowej podkreślano z tej trybuny wysokie wskaźniki wzrostu zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, przede wszystkim w nawozy mineralne, traktory, maszyny i narzędzia rolnicze, dalszy wzrost nakładów inwestycyjnych — co stwarza rolnictwu coraz korzystniejsze warunki do realizacji zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#PoselTomalZdzislaw">Osiągnięty stan sił wytwórczych w rolnictwie stwarza realne podstawy do uzyskania założonego do 1970 r. poziomu produkcji rolnej, a biorąc pod uwagę stan rezerw tkwiących jeszcze w naszym rolnictwie, istnieją realne przesłanki do uzyskania wyższych wyników. W uruchomieniu rezerw produkcyjnych zainteresowani są sami rolnicy, gdyż ta droga prowadzi równocześnie do wzrostu ich dochodów i podnoszenia standardu życia.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#PoselTomalZdzislaw">W naszych warunkach wzrost produkcji można uzyskać tylko w drodze jej intensyfikacji. Ziemi mamy mało i musimy ją wysoko cenić i efektywnie wykorzystywać.</u>
+ <u xml:id="u-51.29" who="#PoselTomalZdzislaw">Obecnie rozpatrujemy przepisy, które po wprowadzeniu w życie będą regulowały zasady racjonalnego wykorzystania ziemi w obrębie rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.30" who="#PoselTomalZdzislaw">Realizacja rozpatrywanych dziś projektów ustaw należeć będzie głównie do rad narodowych, przede wszystkim do powiatowych rad narodowych i ich organów rolnych. Nakłada to na rady narodowe trudne i odpowiedzialne zadania. Te trzy ustawy mają charakter społeczno-gospodarczy, ich realizacja wymagać będzie dokładnego poznania treści i zrozumienia intencji ustaw oraz przepisów wykonawczych przez działaczy i pracowników rad. Treść, zasady i warunki działania ustaw, cel któremu służą, muszą być wyjaśnione wszystkim rolnikom, a szczególnie rolnikom bezpośrednio zainteresowanym.</u>
+ <u xml:id="u-51.31" who="#PoselTomalZdzislaw">Jestem przekonany, że rady narodowe obowiązkom, wynikającym z rozpatrywanych ustaw, podołają i zapewnią ich rzetelną i prawidłową realizację, co jest warunkiem osiągnięcia celu, któremu służyć mają trzy ustawy, to jest racjonalnemu wykorzystaniu wszystkich użytków rolnych, dalszemu wzrostowi produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-51.32" who="#PoselTomalZdzislaw">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę oświadczyć, że będziemy głosować za przyjęciem:</u>
+ <u xml:id="u-51.33" who="#PoselTomalZdzislaw">1)projektu ustawy o scalaniu i wymianie gruntów, 2)projektu ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, 3)projektu ustawy o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa — w brzmieniu przedstawionym przez sprawozdawcę sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-51.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Florian Pierański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselPieranskiFlorian">„Ustawa, którą dziś rozważamy, jest jedną z tych, które naprawdę budować będą nasz byt gospodarczy, a zatem byt państwowy. Przyjemnie jest rozważać taką ustawę, która właśnie za cel ma budowanie państwowości pod względem politycznym i gospodarczym”.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselPieranskiFlorian">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Oto przytoczyłem dosłowny cytat z przemówienia posła, członka Stronnictwa Ludowego — „Wyzwolenie”, wygłoszonego w dniu 14 czerwca 1923 r. w związku z pierwszym czytaniem projektu starej ustawy o scalaniu gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselPieranskiFlorian">W jakżeż innych, nieporównywalnych z dniem dzisiejszym, warunkach odbywała się wówczas ta debata sejmowa, w Sejmie rozbitym na 22 partie polityczne, w Izbie Ustawodawczej skłóconej namiętnościami partyjnymi, różnicami narodowościowymi, walką klasową, a nawet antagonizmami dzielnicowymi. O atmosferze, jaka panowała w ów dzień 14 czerwca 1923 r. świadczy wypowiedź posła Thugutta, prezesa Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, który składając sprawozdanie z tragicznych, znanych wypadków grudniowych z 1922 r., z goryczą powiedział te słowa: — „Ciągłe poruszanie każdej sprawy z punktu widzenia daleko idącego patriotyzmu partyjnego doprowadza do tego, że Sejm przestaje być Izbą Ustawodawczą, a staje się karczmą”.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselPieranskiFlorian">Co skłoniło mnie do tego, że pozwoliłem sobie przytoczyć cytaty z tamtego posiedzenia, sprzed bez mała 45 laty, kiedy rodził się pierwowzór dzisiaj rozpatrywanego projektu ustawy o scalaniu gruntów? Przyczyna jest jedna. Otóż ten ówczesny Sejm, targany sprzecznościami, które wręcz często uniemożliwiały podejmowanie decydujących uchwał — tę właśnie ustawę o scalaniu, znaną jako ustawę z dnia 31 lipca 1923 r. uchwalił jednogłośnie. Co prawda, jak wynika z protokołu, elektromonter z Lublina, członek Polskiej Partii Socjalistycznej — Józef Niski, zgłosił dodatkową — jak to się wówczas nazywało — rezolucję. A mianowicie, — „by realizację ustawy o scalaniu od razu łączyć z parcelacją majątków obszarniczych”, lecz oczywiście ten wniosek upadł. Dzisiaj na szczęście dla kraju i chłopa polskiego — nikt z nas takich rezolucji zgłaszać nie musi.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselPieranskiFlorian">Ustawa o scalaniu, o której mówiłem, przeżyła się, jak i inne z tamtych lat; ba, w diametralnie innych warunkach ustrój owych stawała się rzeczywiście hamulcem w komasacji. Zresztą i przed wojną skuteczność jej była widocznie względna, o czym świadczy fakt, że z 13 mln ha gruntów w szachownicy, naliczonych w latach 1918—1920 — zdołano skomasować przez całe dwudziestolecie 5.400 tys. ha. O potrzebie, korzyściach i celowości komasacji w Polsce mówił autorytatywnie kolega poseł sprawozdawca, sekretarz KC — Józef Tejchma, jak również inni szanowni moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselPieranskiFlorian">A jak ten — tak ważki problem — wygląda w innych krajach, zwłaszcza w tych, które prace scaleniowe prowadzą od kilkudziesięciu lat?</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselPieranskiFlorian">Otóż jak podaje Erich Jacoby — w latach 1955—1960 liczba parcel, a więc działek przypadających przeciętnie na 1 gospodarstwo wynosiła: w Szwecji — około 2,5 parceli, w Danii — około 3 parceli, w Holandii — około 3,9 parce di, we Włoszech — około 5,7 parceli, w NRF — około 10 parcel, a we Francji nawet około 60 parcel.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselPieranskiFlorian">Wiadomo oczywiście, że na przykład we Francji ilość gospodarstw poniżej 5 ha wynosi tylko 30%, gdy u nas 63% — wobec czego na pewno większość działek jest wielokrotnie większa niż u nas.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselPieranskiFlorian">Z podanych przykładów wynika jasno, że problem nie jest łatwy, choć korzyści są bardzo duże.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselPieranskiFlorian">Autorzy zachodnioeuropejscy obliczają, że po przeprowadzeniu scalenia produkcja roślinna wzrosła od 20 do 70%, a produkcja zwierzęca od 10 do 26%. Warto więc na pewno tę olbrzymią pracę uporządkowania struktury agrarnej podjąć, zwłaszcza w sytuacji znanej wszystkim — mówili o tym moi przedmówcy — że areał ziemi przypadający na 1 mieszkańca zmniejsza się powoli i nieuchronnie zmniejszać sie będzie nadal. Rośnie natomiast nieustannie liczba mieszkańców, a jeszcze chyba rośnie szybciej i apetyt i popyt na cenne produkty rolne.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselPieranskiFlorian">Pogarszająca się jednak relacja między powierzchnią użytków rolnych a globalnym popytem na produkty rolnicze — nie może jednak z całą pewnością stanowić podstawy do stawiania niepomyślnych horoskopów dla naszego kraju i jego ludności. Rozporządzamy przecież niewątpliwie niemałymi rezerwami zwiększenia powierzchni gruntów rolniczych, między innymi poprzez scalanie i — bądźmy szczerzy — daleko też jeszcze jesteśmy od pełnej intensyfikacji wszystkich naszych użytków rolnych. Jest jednak faktem niezaprzeczalnym, że mu simy nadal zwiększać tempo wzrostu produkcji rolnej. Wskazują na to choćby ostatnie trudności na rynku mięsnym.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselPieranskiFlorian">Według obliczeń instytutów naukowych, takich jak Państwowy Zakład Higieny czy Zakład Higieny Żywienia Akademii Medycznej w Warszawie, uwzględniając naturalne tendencje do zmian w spożyciu artykułów rolnych w miarę podnoszenia dochodów ludności, ustalono, że spożycie mięsa i jego przetworów wyniesie w 1970 r. około 53—55 kg rocznie na 1 mieszkańca. A tymczasem okazało się, że już w 1966 r. osiągnęliśmy ten pułap. Albowiem popyt na te cenne produkty znacznie wyprzedził naukowe przewidywania i ustalane na ich podstawie plany.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselPieranskiFlorian">W tym — „negatywie” są jednak i strony pozytywne, świadczące o zdrowej tendencji do jakościowych zmian w strukturze naszego żywienia — przejścia z ilości na jakość.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselPieranskiFlorian">Z obliczeń statystycznych FAO, wydanych w Rzymie w 1961 r. wynika, że jeśli chodzi o kaloryczną wartość spożywanych artykułów żywnościowych, to nasz kraj należy do czołówki Europy. Oto dowody podane w sprawozdaniu angielskim FAO:</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselPieranskiFlorian">w Polsce — 2.993 kalorie dziennie na 1 mieszkańca; w Austrii — 2.950 kalorii dziennie na 1 mieszkańca; w Belgii — 2.930 kalorii dziennie na 1 mieszkańca; w NRF — 2.890 kalorii dziennie na 1 mieszkańca.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselPieranskiFlorian">W tej kalorycznie wystarczającej normie spożycia dziennego jest jednak za mało — co jest faktem — produktów białkowych, zwłaszcza udziału mięsa wołowego — o czym mówił również sprawozdawca poseł Józef Tejchma.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysiłki resortu rolnictwa, idące w kierunku wydatnego zwiększenia hodowli czy chowu bydła mięsnego, są więc jak najbardziej słuszne i prawidłowe. Czyż jednak można w tych drobnych, straszliwie pokrajanych gospodarstwach, których mamy przeszło milion, hodować rosłe mięsno-mleczne bydło o wadze 550 do 650 kg tak jak u nas w woj. poznańskim, i czy w ogóle w zachodnich województwach? Jest to w zasadzie niemożliwe. Tę sytuację zmienić może radykalnie właśnie między innymi scalenie gruntów. Komasacja zmniejszy nam ponadto prawie automatycznie ilość koni, które w Polsce zjadają nam plony prawie z 20% użytków rolnych, podczas gdy — jak podają inni autorzy — w skali światowej tylko — 9%. Trzeba więc będzie sprawnie i szybko realizować ustawy, które dziś uchwalimy. tym bardziej że w 1980 r. będzie nas ponoć 7 mln więcej.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselPieranskiFlorian">Debatując nad celowością projektów ustaw rolnych, trzeba wyraźnie stwierdzić, że właśnie rolnictwo i jego problemy zadecydują w poważnym stopniu o równowadze gospodarczej w naszym kraju. Zresztą nie tylko w naszym kraju i w naszym ustroju. We współczesnym świecie nie jest rolnictwo po prostu tylko jednym z działów gospodarki narodowej. Jest ono bardzo silnie sprzężone z innymi gałęziami i stanowi integralne ogniwo całego skomplikowanego mechanizmu gospodarczego. To tłumaczy między innymi, że i członkowie Stronnictwa Demokratycznego zabierają głos w sprawach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Przyjrzyjmy się więc choć pobieżnie, jak układają się problemy rolnictwa na zachodzie, w krajach EWG.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselPieranskiFlorian">Czynię to przede wszystkim z uwagi na tych obywateli, którzy niezbyt przychylnie komentują omawiane dzisiaj ustawy, a słowo — „zachód” to dla nich niemal eldorado. Niedawno mieliśmy na przykład możność oglądać w telewizji kolumny traktorów tarasujących drogi i szosy we Francji. Co się stało? Na jakim tle wystąpiły tak przykre zamieszki w przyjaznym nam kraju zachodnim? Oto skutki polityki rolnej, prowadzonej przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą i występujących tam sprzeczności. Na przykład przewodniczący Komisji Rolnej p. Mansholt stwierdził swego czasu, że — „w wyniku generalnie przeprowadzonej kumulacji ziemi, około 6 mln chłopów z krajów EWG powinno opuścić, to znaczy sprzedać, swe gospodarstwa małe czy średnie i przekwalifikować się do innych zawodów”. W wyniku tego, wydano we Francji ustawę o orientacji rolnej, która określa, że wartościowe dla państwa są gospodarstwa 10, 20, 30-hektarowe. Mniejszym odmawia się jakiejkolwiek pomocy. W perspektywie ruina około 300 tys. drobnych posiadaczy rolnych. Na ich miejsce powstają tak zwane towarzystwa zagospodarowania wsi, które wykupują poprzez nacisk kapitału likwidowane gospodarstwa, tworząc wielkie obszary.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselPieranskiFlorian">Bardzo ciekawe dla nas były na przykład żądania chłopów francuskich po zakończeniu takich samych niepokojów w latach 1961— 1962. Żądano między innymi pomocy ekonomicznej dla małych i średnich gospodarstw, zezwolenia na tworzenie kooperatyw wszelkiego rodzaju, w tym i takich, które mogłyby umożliwić korzystanie ze wspólnego sprzętu technicznego. Domagano się między innymi wydania zarządzeń zakazujących skupu i kumulacji ziemi przez ludzi, którzy sami nie będą jej uprawiać. Jak wiadomo, u nas takie zarządzenia istnieją od dawna.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselPieranskiFlorian">Jak widać z tego przykładu, ta kapitalistyczna droga przemian w rolnictwie nie dla wszystkich rolników zachodu jest drogą mlekiem i miodem płynąca. My w Polsce wybraliśmy drogę inną, socjalistyczną, drogę własną, zgodną z naszym ustrojem, a debatowane dzisiaj projekty ustaw rolnych — to dalsze milowe kamienie na drodze do zwiększania naszej produkcji rolnej. Oby więc zniknęły wreszcie te uciążliwe szachownice gruntów, jak te na przykład w Chomentówku, Borzymowie, czy Kraskach Dolnych, woj. kieleckiego, gdzie małe, 3,5 ha gospodarstwa liczą średnio po 10 do 40 działek, a wielkość działki wynosi niekiedy niecałe 1000 m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselPieranskiFlorian">Lecz razem ze scaleniem szachownicy gruntów znikną nie tylko tysiące ha miedz i dróg, które zamienią się w życiodajną rolę, znikną bowiem, jak mówił mój przedmówca, również widome ślady dawnej nędzy chłopskiej, której wyrazem były właśnie te z roku na rok krajane skiby i coraz liczniejsze i coraz mniejsze płachetki ziemi. One miały wyżywić członków rodziny przechodzących na swoje gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselPieranskiFlorian">Była to jedyna alternatywa, by pozostać na ojcowiźnie. Druga zaś możliwość, to była możliwość wywędrowania ze wsi, ale rzadko — jak dzisiaj — do szkół, fabryk, urzędów, lecz za chlebem — w obce dalekie kraje. I rzeczywiście, jak mówił mój przedmówca, w latach 1927—1938 wyemigrowało do krajów Europy 119 tys. rolników, a daleko za ocean — do Kanady, Argentyny, Brazylii, Paragwaju razem 270 tys. rolników polskich.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#PoselPieranskiFlorian">Ponadto z tych karłowatych, poszatkowanych gospodarstw wędrowało rok rocznie — „na saksy” uprawiać ziemię junkrów pruskich 404 tys. rolników. Niech więc te pokrajane na pojedyńcze skiby pola zamienią się w piękne prostokąty, o idealnym stosunku boków, jak 1 : 2. A zysk z tego będzie ogromny.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#PoselPieranskiFlorian">Swego czasu, bodaj rok temu, czytałem artykuł prof. R. Manteuffla pt. „Uciążliwa szachownica”. Na końcu artykułu podał profesor dwa zadania matematyczne, dwa pytania. Oto one: Ile zyskamy ton zboża z zamienionych na grunty orne miedz i dróg z tych około 6 mln ha — licząc 18 q z ha? Ile zyskamy dodatkowo zboża po komasacji tych 6 mln ha, licząc tylko przyrost 2 q z 1 ha? Trudno uwierzyć, ale to jest najprawdziwsza prawda — tak wynika z obliczeń matematycznych, że zyskamy 1.530 tys. ton zboża, czyli ^3/4^ naszego importu.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o scalaniu gruntów można było rozpatrywać tylko z punktu widzenia ekonomicznego. Dwa następne projekty ustaw, a zwłaszcza o przekazywaniu ziemi i o rentach, oraz o przymusowym wykupie nieruchomości mają i głębsze aspekty, bo nie tylko ekonomiczne, lecz i humanitarne — tych słów użył również ob. Minister na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#PoselPieranskiFlorian">Szczęśliwe są te kraje, które takich ustaw podejmować nie muszą, a to z tej prostej przyczyny, że mają nadmiar użytków rolnych, że mogą je nawet dla utrzymania ceny zbóż blokować na pewien okres czasu. Rządy tych krajów, na przykład w USA, mogą z największą obojętnością patrzeć na dewastowanie jakiejś farmy przez nieuka czy lenia farmera i kpić sobie z rolnika-bankruta-starca. Lecz kraje takie, jak Dania, Belgia, Czechosłowacja i inne, i nasz kraj — Polska — nie mogą sobie pozwolić na zmarnowanie choćby hektara roli, obojętne czy jest ona w rękach prywatnego właściciela, czy we władaniu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#PoselPieranskiFlorian">Nasza i wspomnianych państw droga do zapewnienia aprowizacji ludności, do uniezależnienia się od importu, jest tylko jedna, jedyna, jak zdecydowanie podkreślono to na IX Plenum KC — — „intensywne zagospodarowanie każdej skiby...”. Innej drogi nie ma. I z tej przyczyny trzeba z tej wysokiej trybuny wyraźnie, bez niedomówień stwierdzić, że użytki rolne w naszym kraju, będące między innymi niezaprzeczalną prywatną własnością chłopa-rolnika, mają mimo to, a może ponad to, charakter własności społecznej o decydującym dla życia społeczeństwa znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#PoselPieranskiFlorian">Ogólny więc interes społeczny wymaga, aby właśnie dla dobra kraju i narodu każdy hektar tej naszej polskiej ziemi był jak najbardziej intensywnie zagospodarowany.</u>
+ <u xml:id="u-53.30" who="#PoselPieranskiFlorian">Nie ulega wątpliwości, że realizacja ustawy o przymusowym wykupie może stwarzać rozmaite konflikty w aspekcie — konieczność ekonomiczna czy względy humanitarne? Gdy o tym mówię, stoi mi przed oczami taka właśnie dramatyczna sytuacja, którą pokazał Teatr Telewizji w sztuce Skowrońskiego pt. — „Dekret”. Oto krótka, ludzka, bolesna historia: Rok 1945 — robotnik rolny otrzymuje ziemię, gospodaruje dobrze, wychowuje synów, którzy idą do miasta. Rok 1965 — 20 lat później — widzimy teraz już starca, bezsilnego, steranego, bezradnego, w chałupie nędza. I oto przyjeżdża komisja, by zrujnowane gospodarstwo zabrać za długi. Przypadek zdarza, że członkiem tej komisji jest ten sam człowiek, który 20 lat temu wręczał temu właśnie rolnikowi — „Dekret nadania ziemi”. I on właśnie starał się bronić steranego starca i my, widzowie, razem z tym przyjacielem o humanitarnym poglądzie, jesteśmy też zdania, by pozostawić rolnika starca w spokoju. Niech gospodarzy w spokoju i na swojej ziemi umrze. A oto pod koniec sztuki padają słowa z ust — zdawałoby się bezdusznego przedstawiciela prawa — prokuratora: — „tak, macie rację towarzyszu i mnie jego żal, ale ziemia musi rodzić...” Gdyby dokumenty ustawodawcze przewidywały motto — umieściłbym to hasło tłustymi literami na ustawach o przymusowym wykupie i o rencie dla rolników; — „Ziemia polska musi rodzić”.</u>
+ <u xml:id="u-53.31" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoka Izbo! Wszyscy członkowie Klubu</u>
+ <u xml:id="u-53.32" who="#PoselPieranskiFlorian">Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego będą głosowali za przyjęciem tych ustaw. Pragnąłbym jednak zwrócić uwagę, by wykonawcy tych ustaw w każdym wypadku pamiętali, że ustrój socjalistyczny — to ustrój sprawiedliwości społecznej i humanizmu, a to obowiązuje. Ustawy te bowiem realizować będą rozmaici urzędnicy. Wśród nich olbrzymia większość jest takich, którzy rozumieją zasady naszej polityki rolnej, a paragrafy — nie przysłaniają im człowieka. Ale są i biurokraci, którzy w swej bezduszności, realizując ustawę, siać mogą panikę, niezadowolenie, i dadzą broń do ręki tym, którzy już dziś ustawę o przymusowym wykupie ziemi nazywają zjadliwie ustawą o wywłaszczeniu rolników. Dlatego wszystkie rozporządzenia wykonawcze i te dotyczące wymiany gruntów, i te dotyczące przymusowego wykupu — muszą być absolutnie jednoznacznie precyzyjne, wykluczające postępowanie według swego widzimisię. A tym, którzy uważają, że nasz polski ludowy Sejm uchwala rzekomo ustawę o wywłaszczeniu — podam przykład z NRF — przekonany jestem bowiem, że nasi serdeczni przyjaciele z — „Freies Europa” tego nie podadzą.</u>
+ <u xml:id="u-53.33" who="#PoselPieranskiFlorian">Otóż w kwietniu 1965 r. Bundestag uchwalił nową ustawę rolną, jej nazwa „Raumordnungsgesetz” — prawo o uporządkowaniu przestrzeni. Proszę posłuchać, co mówi się we wstępie do tej ustawy. W §1 pt. — „Zadania i cele” w wolnym tłumaczeniu brzmi: — „przy porządkowaniu przestrzeni, cel ponownego złączenia całych Niemiec należy brać pod uwagę jej realizację popierać”. A w punkcie 3: — „przy porządkowaniu struktury agrarnej należy brać pod uwagę współpracę europejską”. Główna część tej ustawy, to jest tzw. — „Flurberainigungsverfahren” — w wolnym tłumaczeniu: uporządkowanie, a raczej oczyszczenie gruntów. Z czego? Krótko. Z małych gospodarstw, a popieranie wielkich kapitalistycznych przedsiębiorstw. Łatwo przewidzieć, że w stosunkach tamtejszych oznacza to ruinę gospodarstw małych.</u>
+ <u xml:id="u-53.34" who="#PoselPieranskiFlorian">Tak jest w NRF, a jak jest u nas w Polsce? W tym samym roku 1965 nasze gospodarstwa rolne i te małe do 5 ha, a jest ich 63%, i te średnie do 10 ha, a jest ich 26% — otrzymały od państwa 15.326 mln zł kredytów na intensyfikację tych gospodarstw. Tak wygląda nasza polityka rolna.</u>
+ <u xml:id="u-53.35" who="#PoselPieranskiFlorian">Wysoka Izbo! Wielki ekonomista i mąż stanu Oskar Lange, w jednym ze swoich bezcennych dzieł napisał: — „Nie można dokonywać industrializacji kraju, jeżeli rolnictwo nie daje nadwyżek towarowych dla wyżywienia wzrastającej na skutek uprzemysłowienia kraju ludności nierolniczej”. Wagę tego problemu rozumieją wszyscy posłowie, członkowie Stronnictwa Demokratycznego, w których imieniu mam zaszczyt przemawiać. Zda jemy sobie sprawę ze słuszności, celowości i znaczenia debatowanych 3 projektów ustaw. Będziemy więc głosowali jednogłośnie zą ich przyjęciem. (Oklaski}</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Augustyn Pilch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselPilchAugustyn">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Przypadł mi zaszczyt zabrania głosu w dyskusji nad projektem ustawy o scalaniu i wymianie gruntów. Wniesienie tego projektu pod obrady Sejmu jest w pełni uzasadnione, gdyż u jego podstaw leży dążenie do racjonalnej gospodarki ziemią. Uchwalenie tej ustawy o scalaniu i wymianie gruntów będzie kolejnym krokiem ułatwiającym intensyfikację naszego rolnictwa. Czynnikiem zaś sprzyjającym realizacji tej ustawy jest ta ważna okoliczność, że w ostatnich latach podjęliśmy w naszym kraju wiele czynności, które dały cenny materiał, niezbędny do prac scaleniowych. Chodzi tu zwłaszcza o gleboznawczą klasyfikację i ewidencję gruntów. Dokładna znajomość granic wsi, gospodarstw i poszczególnych działek wraz z innymi konkretnymi elementami stwarza korzystne warunki do przyśpieszenia prac scaleniowych i do ich prawidłowego przeprowadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselPilchAugustyn">Wniesiony pod obrady Sejmu projekt ustawy ma wiele zalet. W przeciwieństwie do ustawy z 1923, na podstawie której postępowanie scaleniowe ciągnęło się latami, a wielorakie możliwości odwołań były przyczyną rozlicznych sporów i skłócenia wsi — obecnie przedstawiony projekt ustawy zakłada uproszczony i znacznie skrócony system postępowania. Władze administracyjne, a ściślej rzecz biorąc, prezydia powiatowych rad narodowych, wydają decyzje o zatwierdzeniu projektów scalenia i decyzje te są ostateczne. Ustawa zamknie Więc drogę ,pieniaczom i malkontentom, eliminując w komasowanych wsiach poczucie niepewności i nie dopuszczając do osłabienia procesów produkcyjnych w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselPilchAugustyn">Rolnicy woj. krakowskiego bardzo przychylnie wypowiadają się o projekcie ustawy również dlatego, że w korzystny sposób zmienia ona przepisy obowiązujących dotychczas ustaw z lat 1923 i 1949. Przepisy te stawiały mianowicie wymóg sądowego uporządkowania spraw własnościowych przed rozpoczęciem prac scaleniowych. Projekt nowej ustawy znosi ten uciążliwy wymóg.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselPilchAugustyn">Projekt ustawy przewiduje, że scalenie gruntów może być przeprowadzane nie tylko z urzędu. Jest to wielki walor projektu, gdyż stwarza on szeroką możliwość samym mieszkańcom wsi występowania z inicjatywą w tej sprawie. Wystarczy, że zgłoszony przez zainteresowanych rolników wniosek o przeprowadzenie scalenia uzyska zwykłą większość głosów we wsi.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselPilchAugustyn">Następną istotną sprawą w projekcie ustawy jest możliwość jednoczesnego scalania obszarów należących do kilku wsi, co na przykład dla woj. krakowskiego ma wielkie znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselPilchAugustyn">Z dużym zadowoleniem trzeba też przyjąć ten punkt projektu ustawy, który wyłącza ze scalonego obszaru grunty pod zabudowaniami, jeśli ich właściciel nie wyrazi na to zgody.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselPilchAugustyn">Bardzo słuszny jest też przewidziany w projekcie ustawy przepis o dokonywaniu proporcjonalnych potrąceń gruntów pod drogi, ulice oraz inne cele użyteczności publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselPilchAugustyn">I wreszcie sprawa o kapitalnym znaczeniu, a mianowicie ustawa stworzy barierę niedopuszczającą do jakichkolwiek podziałów scalonych nieruchomości, a tym samym wykluczy powstanie nowej szachownicy.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselPilchAugustyn">Wysoka Izbo! Jako rolnik z Krakowskiego, pragnę przedstawić kilka uwag, uzasadniających potrzebę podjęcia prac scaleniowych w naszym województwie, w którym 98% użytków rolnych znajduje się we władaniu indywidualnych gospodarstw chłopskich i te właśnie gospodarstwa decydują w naszym regionie o poziomie produkcji rolnej. Powszechnie znane jest wielkie rozdrobnienie na wsi krakowskiej, przy czym w ostatnich latach struktura rolna uległa u nas dalszemu pogorszeniu. W okresie lat 1960—1967 ilość gospodarstw rolnych zwiększyła się prawie o 50 tys., to znaczy o przeszło 13%. Odsetek ten byłby niewątpliwie jeszcze wyższy, gdyby nie działanie wydanej w 1963 r. ustawy o częściowym ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych. W regionie krakowskim 68% gospodarstw chłopskich posiada uciążliwą szachownicę, przy czym w gospodarstwach powyżej 2 ha odsetek ten przekracza 80%. W powiatach nowotarskim czy też myślenickim są wsie, w których 1, 2 lub 3-hektarowe gospodarstwo składa się z 30 i więcej działek odległych od gospodarstwa nieraz o ponad 8 km, przy czym niektóre działki szerokie na kilka skib, ciągną się całymi kilometrami, co rzecz jasna, stwarza niezmiernie trudne warunki gospodarowania. Powiaty południowe naszego województwa charakteryzuje szachownica drabinkowa, a w powiatach północnych przeważa szachownica systemu pasowego. W pozostałej części województwa pozostaje jedna i druga.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselPilchAugustyn">Sprawa konieczności scalania gruntów chłopskich była i jest powszechnie wysuwana przez rolników na spotkaniach z posłami i radnymi oraz na różnych zebraniach i naradach. Chłopi stwierdzają, że przy takim rozdrobnieniu gospodarstw i szachownicy pól prowadzenie racjonalnej gospodarki rolnej jest ogromnie utrudnione.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselPilchAugustyn">Podjęte przez Wyższą Szkołę Rolniczą w Krakowie badania wykazały na przykładzie powiatu proszowickiego, że intensywność produkcji rolnej w gospodarstwach o skomasowanych gruntach jest o 20% wyższa w porównaniu z gospodarstwami w szachownicy.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselPilchAugustyn">W tych ostatnich potrzebna jest znacznie większa siła pociągowa, Wykonanie ustawy o scalaniu i wymianie gruntów stwarza konieczność zabezpieczenia potrzebnej kadry geodetów. Wiąże się z tym sprawa przyznania przez Ministerstwo Rolnictwa dodatkowych etatów dla wojewódzkich biur geodezji i urządzeń rolnych. Z drugiej zaś strony przed tymi biurami staje zadanie zabezpieczenia obsady przyznanych dodatkowo etatów. W woj. krakowskim ilość tych dodatkowo potrzebnych etatów oblicza się na 65. Ich obsada jest możliwa w drodze zatrudniania absolwentów Wyższej Szkoły Rolniczej i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, bezpośrednio po ukończeniu studiów. Wojewódzkie Biuro Geodezji i Urządzeń Rolnych w Krakowie widzi bardzo wyraźnie konieczność podjęcia dużego wysiłku organizacyjnego dla praktycznego przeszkolenia młodej kadry geodetów, skierowanych do prac scaleniowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselPilchAugustyn">Wysoki Sejmie! Uzasadniając potrzebę przeprowadzenia prac scaleniowych w woj. krakowskim przytoczyłem dane, obrazujące zjawisko wciąż zwiększającej się liczby gospodarstw rolnych w naszym województwie. Proces przeciwstawny, a więc proces koncentracji ziemi, na którym nam tak przecież bardzo zależy, następuje u nas w znikomym stopniu. Wielu rolników w najliczniejszej u nas grupie Obszarowej, to jest od 1 do 2 ha chciałoby powiększyć swój warsztat rolny, jednakże przepisy ustawy 1963 r. nie pozwalają na to.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselPilchAugustyn">W związku z tym, korzystając z udzielonego mi głosu, proszę Ministerstwo Rolnictwa, ażeby rozważyło możliwość znowelizowania przepisów o normach obszarowych. Pozwoliłoby to małorolnym chłopom w naszym województwie ma dokup ziemi. Powiększając swoje gospodarstwa, będą mogli szybciej' niż dotychczas intensyfikować produkcję rolną z korzyścią dla siebie i dla całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W czerwcu ubiegłego roku zapytywałem z tej trybuny, co zamierza rząd uczynić w zakresie poprawy struktury rolnej, która — jak wiadomo — w poważnej części naszego kraju przedstawia się bardzo niekorzystnie. Pytanie to jest szczególnie ważne z uwagi na przeznaczanie od wielu lat, a w szczególności w obecnym planie 5-letnim, olbrzymich środków obrotowych i środków inwestycyjnych na rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ta dysproporcja pomiędzy strukturą rolną a alokacją środków stwarza niebezpieczeństwo poważnego marnotrawstwa między innymi niskiej efektywności inwestycji w tym dziale, co obciąża całą gospodarkę narodową. Nie otrzymałem wówczas odpowiedzi, ale w jakimś stopniu stanowi odpowiedź złożenie przez rząd dyskutowanych dziś projektów ustaw, a w szczególności projektu o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Oczywiście projekty te nie wyczerpują zagadnienia, tym niemniej jednak dają okazję do poruszenia niektórych podstawowych zagadnień z zakresu polityki agrarnej.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jak wiadomo, Polska nie poszła z różnych względów drogą kolektywizacji. Powiedziałbym, że tafcie stanowisko to był w pewnym momencie program na „nie”. Oczywiście, powstał dla polityki agrarnej problem programu na „tak”.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">W 1956—1957 r. wydaje się, że taki program zarysował się i polegał na równomiernym rozwoju wszystkich trzech sektorów, a więc indywidualnej gospodarki chłopskiej, sektora państwowego oraz gospodarki chłopskiej spółdzielczej, z tym, że naciski były położone wyraźnie na sektor pierwszy, to znaczy na gospodarkę indywidualną. W ciągu ostatnich lat nacisk przesunął się na sektor państwowy, co wyraziło się zdecydowanym preferowaniem rozwoju tego sektora, reprezentowanego przede wszystkim przez państwowe gospodarstwa rolne. Ten zwrot w polityce agrarnej wydaje mi się dość ryzykowny.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Indywidualna gospodarka chłopska, w każdym razie o areale od 10 do 20 ha, wykazuje w naszych warunkach wyższość nad gospodarką PGR. Świadczy o tym osiąganie znacznie wyższej produkcji czystej, a nawet nieco wyższej produkcji finalnej. Możliwe, że drogą znacznych nakładów w PGR, które już obecnie osiągnęły olbrzymią wysokość, co odczuwa już gospodarka chłopska, względnie inne działy gospodarki narodowej, gdzie efektywność inwestycji jest znacznie wyższa, można osiągnąć lepsze wyniki. Lecz powstaje pytanie, czy nasz rząd na to stać.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Następnie sprawa demograficzna. Jest rzeczą wiadomą, że poważniejsze zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie stworzyłoby nam ogromne trudności ha rynku pracy. Jedynie rozwój indywidualnej gospodarki chłopskiej, gospodarki rodzinnej, o pracochłonnych działach produkcyjnych, może jeszcze przez wiele lat absorbować znaczne siły robocze, tym bardziej, jeśli weźmiemy pod uwagę cały agregat rolniczy, to znaczy nie tylko produkcję rolną, lecz również różnego rodzaju usługi z nią związane. Natomiast rozwój gospodarki państwowej, jeśli ma ona być racjonalna, musi być wielkoobszarowa i uprzemysłowiona, a zatem angażująca nieznaczne zasoby pracy żywej. Nie zaprzeczam, że w dalekiej przyszłości powstaną w naszym kraju warunki do rozwoju gospodarki wielkoobszarowej, tak jak na przykład w Stanach Zjednoczonych, czy w Związku Radzieckim, lecz dziś takich warunków nie ma, nie ma ich jeszcze nawet w Europie zachodniej.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Prawdą jest, że kierownictwo naszego kraju nadal oświadcza, że u podstaw programu rolnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej leży troska o stały, szybki rozwój we wszystkich sektorach rolnych. Prawdą jest, że za tymi oświadczeniami idzie coraz lepsze zaopatrzenie indywidualnej gospodarki chłopskiej, wyniki produkcyjne są coraz wyższe, że wielu rolników inwestuje. A mimo wszystko w moim przekonaniu wieś odczuła zmianę w polityce agrarnej i zachwiało się poczucie stabilności i perspektywy rozwoju na dalszą metę. Stąd wielu rolników gospodaruje ekstensywnie. Chłop na gospodarce indywidualnej obawia się, że gospodarstwo państwowe będzie go wypierać, że jego dzieci nie mają już szans osiągnięcia dobrobytu w rolnictwie. Możliwe, że wielu zwolenników koncepcji progresywnego rozszerzania się gospodarki państwowej uświadamia sobie, że w krótkim czasie ta polityka nie może być zrealizowana, po prostu ze względów finansowych. O ile pamiętam z wyjaśnień udzielanych mi na Komisji w czasie prac nad planem 5-letnim, włączenie 1 ha do państwowych gospodarstw rolnych kosztuje od 20 do 40 tys zł. Tym niemniej jednak, fakt istnienia takiej koncepcji, nieustanne dyskutowanie jej w prasie i w publikacjach książkowych. Stwarza niekorzystną atmosferę dla rozwoju gospodarki rolnej. W tym stanie rzeczy sugerowałbym powrót do programu pierwotnego. Wymagałoby to zrealizowania wielu postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po pierwsze — należałoby uelastycznić przepisy regulujące obrót ziemią w tym kierunku, aby gospodarstwa mogły się powiększać. Ze strony specjalistów wyraża się wątpliwość, czy słuszne jest ustalenie jednolitej normy podstawowego obszaru gospodarstwa w wysokości 8 ha dla całego kraju. W jednej z publikacji przeczytałem, że w rejonach średniorolnych norma ta jest wyższa od przeciętnego rozmiaru gospodarstwa od 1 do 2 ha, natomiast w rejonach południowo-wschodnich różnica wynosi 5 ha. Oznacza to, że dojście przeciętnego gospodarstwa do normy jest właściwie nieosiągalne. Przepisy nie pozwalają na stopniowe powiększanie gospodarstwa, względnie tylko w szczególnych przypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po drugie — należy uchylić zakaz sprzedaży ziemi z Państwowego Funduszu Ziemi indywidualnym rolnikom, wprowadzony w niektórych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po trzecie — należałoby zmienić proporcję nakładów na państwowe gospodarstwa rolne i indywidualną gospodarkę chłopską, odpowiednio do posiadanego areału. W każdym razie obecna dysproporcja jest zbyt rażąca.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po czwarte — należałoby złagodzić progresję podatkową, o czym ciągle się mówi, lecz postulat ten nie jest realizowany, a tymczasem — jak to wygląda w praktyce? Jeśli gospodarstwo 5 ha w czwartym okręgu gospodarczym powiększy areał gruntów do 8 ha, a więc o 70%, to towarzyszy temu wzrost obciążenia podatkowego o 150%.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po piąte — jeśli rząd nie widzi możliwości zniesienia dostaw obowiązkowych, to należałoby złagodzić progresję w dostawach obowiązkowych, w szczególności w grupie gospodarstw średnich. Progresja ta jest zresztą o wiele dotkliwsza, aniżeli progresja podatkowa, oczywiście, przy obecnie przyjętej dochodowości, będącej podstawą wymiaru.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po szóste — należy uruchomić sprzedaż traktorów i maszyn towarzyszących większym gospodarstwom indywidualnym. Są już pierwsze sygnały w tej sprawie. Należy powitać je z radością, wyrażając postulat, aby nie tylko zużyte traktory sprzedawano indywidualnym rolnikom, ale także i nowe. Nie tylko względy ekonomiczne tego wymagają. Traktor sprzedany indywidualnemu rolnikowi jest symbolem stabilności gospodarki chłopskiej i realizacją marzenia młodej generacji, którym jest motoryzacja.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Powstaje jednak pytanie, czy wobec starzenia się pracujących w rolnictwie, koncepcja oparcia gospodarki rolnej na 15 ha gospodarstwach jest realna? Otóż badania naukowców stwierdzają, że — „w co trzecim gospodarstwie jest dorosły młody człowiek w wieku poniżej 35 lat, że na każde 100 ha przypada 6 ludzi w wieku do 35 lat, a ponadto wielokrotnie więcej ludzi w wieku od 35 lat do 60 lat”. Trzeba przy tym podkreślić, że granica aktywności podnosi się. A więc byłoby komu gospodarować na owych 15 ha gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">I wreszcie jeszcze jedno pytanie — chyba bardzo zasadnicze. Czy zapewnienie warunków rozwoju indywidualnym gospodarstwom rolnym, nawet przy ograniczeniu obszaru do 20 ha — co czyni Kodeks cywilny — nie jest nawrotem do kapitalizmu? W moim przekonaniu prywatna własność środków produkcji w drobnej wytwórczości w warunkach ustroju socjalistycznego, to znaczy uspołecznienia wielkiego i średniego przemysłu, handlu hurtowego, banków, likwidacji prywatnej własności obszarniczej, wprowadzenia systemu planowania ltd. — nie ma cech własności kapitalistycznej, nie ma bowiem wyzysku, gdyż przeważnie jest to własność rodzinna, praca nie jest przedmiotem, lecz podmiotem itd. Jeżeli chodzi o indywidualną gospodarkę chłopską. znamienne są tutaj wypowiedzi wielu naukowców. Pisze o tym prof. Tomaszewski — — „Proces „ustrojowej integracji” indywidualnej gospodarki chłopskie i z gospodarką uspołecznioną i całą gospodarką narodową w Polsce stwierdza wielu ekonomistów rolnych. Oto podsumowania rozważań na ten temat.</u>
+ <u xml:id="u-57.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Gospodarka rolna w Polsce, chociaż jest wieloukładowa i wielosektorowa, nie jest jednak zlepkiem obcych sobie fragmentów różnych ustrojów. Pomiędzy poszczególnymi typami i grupami gospodarstw występują i narastają określone stosunki współpracy i specjalizacji...</u>
+ <u xml:id="u-57.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">Rolnictwo wykonuje wyznaczone mu zadania planowe, podobnie jak to jest i w innych działach gospodarki narodowej. Wymiana produkcji i usług pomiędzy rolnictwem a sferą pozarolniczą jest w zasadzie uspołeczniona i posiada również charakter planowy. Rolnictwo bierze odział w podziale dochodu narodowego, zgodnie z planowymi założeniami. Akumulacja w gospodarce rolnej przebiega na ogół zgodnie z planem rozwoju gospodarki narodowej. W stosunkach pomiędzy poszczególnymi grupami gospodarstw zanikły sprzeczności typu antagonistycznego, nie ma prawie gospodarstw o cechach kapitalistycznych, nie ma praktycznie możliwości odradzania się kapitalistycznych stosunków na wsi”.</u>
+ <u xml:id="u-57.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">A zatem nie ma problemu wprowadzenia socjalizmu w rolnictwie. Rolnictwo jest już socjalistyczne od strony organizacyjnej i ekonomicznej, natomiast wdrożenie socjalistycznej postawy w dziedzinie społecznej jest problemem również poważnym na wsi — w rolnictwie, jak i w mieście — w przemyśle czy w innych działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-57.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obciąłbym być dobrze zrozumiany. Wyda je mi się , w naszych warunkach za najbardziej racjonalne oparcie gospodarki rolnej przede wszystkim na indywidualnych gospodarstwach przy średniej 15 ha. A zatem proces koncentracji, bezwzględnie konieczny ze względu na obecną strukturę rolną, nie pozwalającą na znacznej części użytków rolnych na racjonalną gospodarkę rolną, powinien się odbywać przede wszystkim w ramach gospodarki indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-57.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie przeciwstawiam się powiększaniu państwowych gospodarstw rolnych, jeśli to jest ekonomicznie uzasadnione, tym bardziej, iż rozumiem doskonale ogromną rolę tych gospodarstw dla rozwoju rolnictwa, jako producenta materiału hodowlanego, zbóż kwalifikowanych i jako eksperymentatora nowej techniki i technologii, a także jako dostawcę produktów rolnych na rynek w szczególności z tych terenów, na przykład północno-zachodnich, gdzie indywidualna gospodarka nie ma żadnych, albo ograniczone możliwości rozwoju. Należy pozostawić też miejsce dla rozwoju dobrowolnej spółdzielczości produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-57.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Natomiast uważałbym za niewskazane wypieranie przez PGR indywidualnej gospodarki chłopskiej zintegrowanej, jak to już podkreśliłem, z ustrojem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-57.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Doceniam jak najbardziej dotychczasowe osiągnięcia polityki rolnej, które są niemałe w porównaniu z innymi rozwiniętymi krajami, sądzę jednak, że mogłyby być większe, gdyby między innymi polityka agrarna uwzględniła te postulaty, które przedstawiłem. Chciałbym również, aby w tym duchu były realizowane ustawy, których projekty dzisiaj dyskutujemy.</u>
+ <u xml:id="u-57.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Najważniejszym z trzech projektów ustaw jest ustawa o scalaniu i wymianie gruntów. Jak sama nazwa wskazuje, chodzi tu o dwa problemy: o scalanie gruntów zarówno chłopskich, jak i państwowych, oraz o wymianę gruntów uspołecznionych na grunty indywidualnych gospodarstw. Scalanie gruntów to problem, który od dziesiątków lat wymaga rozwiązania. Z tej trybuny wielokrotnie domagaliśmy się akcji scaleniowej.</u>
+ <u xml:id="u-57.24" who="#PoselLubienskiKonstanty">Płonna byłaby dyskusja, czy znacznie wcześniej nie należało przystąpić do realizacji tego problemu. Ważne jest to, że wreszcie podejmuje się tę akcję w oparciu o nową ustawę, która Według opinii autorów projektu ma zapewnić sprawny przebieg procesu scalania. Przez — „sprawny” chcę rozumieć nie tylko szybki, lecz również racjonalny i sprawiedliwy.</u>
+ <u xml:id="u-57.25" who="#PoselLubienskiKonstanty">Podstawowym zagadnieniem jest tryb jednoinstancyjny. Poszczególne artykuły mówią, że decyzje o wszczęciu postępowania, zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów wyda je prezydium powiatowej rady narodowej i że decyzje te są ostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-57.26" who="#PoselLubienskiKonstanty">Art. 14 przewiduje Wprawdzie możliwość uchylenia lub zmiany decyzji prezydium powiatowej rady narodowej, ale tylko odnośnie do zatwierdzenia projektu scalenia, a nie wszczęcia postępowania i to tylko wtedy, jeżeli wymagają tego szczególnie ważne względy ekonomiczne lub jeżeli decyzja została wydana z naruszeniem istotnych przepisów prawa.</u>
+ <u xml:id="u-57.27" who="#PoselLubienskiKonstanty">A jeżeli ktoś został pokrzywdzony lub niesłuszna jest odmowa scalenia, to jaki środek prawny pozostaje? Istnieją tu wątpliwości, które chciałbym, aby zostały usunięte w drodze przepisów wykonawczych lub odpowiedniej wykładni prawa. Intencja uproszczenia, a przez to i usprawnienia postępowania jest zrozumiała, w szczególności w świetle dawnych doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-57.28" who="#PoselLubienskiKonstanty">Z drugiej strony są to problemy niezwykle skomplikowane, przy rozwiązywaniu których można popełnić wiele błędów, tym bardziej, że aparat wykonujący będzie obejmował chyba już bardzo nieliczne kadry mające doświadczenia w zakresie komasacji.</u>
+ <u xml:id="u-57.29" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przyjęcie trybu jednoinstancyjności, w istocie rzeczy sprzecznego z zasadami praworządności, jest uzasadnione szczególnym dobrem ogólnym i nie może, być traktowane jako precedens.</u>
+ <u xml:id="u-57.30" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ze złożonych poprawek przez Koło Poselskie — „Znak” — dwie dość istotne zostały przyjęte. Ograniczam się tylko do pewnych sugestii, które mogą być uwzględnione w rozporządzeniach wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-57.31" who="#PoselLubienskiKonstanty">Akcja scaleniowa jest doskonałą okazją do racjonalnego rozdysponowania Państwowego Funduszu Ziemi przez uzupełnienie przede wszystkim indywidualnych gospodarstw rolnych. Należałoby przewidzieć na ten cel specjalne kredyty Banku Rolnego. Przypominam, że obowiązuje ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.32" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli chodzi o obrót ziemią to sądzę, że art. 20 ust. 1, zabezpieczający scalone grunty przed ponownym rozproszeniem, wymaga skoordynowania z przepisami o obrocie ziemią w tym sensie, aby artykuł ten nie utrudniał koncentracji ziemi w ramach gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-57.33" who="#PoselLubienskiKonstanty">Problemem związanym ze scaleniem, lecz nieco innym, jest wymiana gruntów pomiędzy gospodarką uspołecznioną a indywidualną. Przy scalaniu w zasadzie partnerami są gospodarstwa indywidualne. Przy wymianie gruntów najczęściej partnerami będą gospodarki chłopskie indywidualne i PGR. Z punktu widzenia interesu społecznego wymiana ta nie powinna być krzywdząca dla żadnej ze stron — ani dla gospodarki chłopskiej, jeśli w szczególności chodzić tu będzie o dobrze prosperujące gospodarstwa chłopskie, ani dla PGR.</u>
+ <u xml:id="u-57.34" who="#PoselLubienskiKonstanty">Oczywiście, w takim wypadku sytuacja instytucji państwowej jest silniejsza, dlatego też prawo powinno zabezpieczać interesy gospodarki chłopskiej. Art. 2 projektu ustawy nic na ten temat nie mówi. Jednakże art. 3 i art. 18 dają możliwość nawet pewnego premiowania gospodarki indywidualnej przy wymianie, co należałoby wykorzystać, gdyż aby wymiana odbyła się bezkonfliktowo, powinna być dla gospodarki indywidualnej atrakcyjna.</u>
+ <u xml:id="u-57.35" who="#PoselLubienskiKonstanty">Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za projektem ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-57.36" who="#PoselLubienskiKonstanty">Idea ustawy o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa oraz jej zasady należy uznać za słuszne, co znalazło wyraz już w 1962 r., kiedy uchwaliliśmy ustawę dotyczącą tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-57.37" who="#PoselLubienskiKonstanty">Problem, który już wówczas występował, to ustalenie renty w zależności od wielkości areału przekazywanego państwu — a nie w zależności od wartości gospodarstwa. Jednakże w ustawie z 1962 r. złagodzono nieco ten problem przez zwiększenie renty w zależności od wartości przekazywanych budynków. Wydaje się, że rozporządzenie wykonawcze może uwzględnić podobne rozwiązanie. Przyjęcie dla ustalenia wielkości świadczeń podstawy rzeczowej, a nie wartościowej, jest dyktowane chyba ograniczonymi możliwościami finansowymi państwa. W przyszłości, w razie poprawy tych możliwości, celowa byłaby chyba zmiana.</u>
+ <u xml:id="u-57.38" who="#PoselLubienskiKonstanty">Sprawą wielkiej wagi jest brak przepisów w projekcie ustawy, które by uruchamiały bodziec skłaniający do intensywnej gospodarki aż do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego. Należy przypuszczać, że wielu rolników jeszcze w pełni sił będzie zdawać sobie sprawę, że nie posiadają następców i czeka ich renta. Chodzi o to, aby w okresie, który może być wieloletnim, gospodarowano intensywnie. Należałoby zatem wykorzystać delegację dla Rady Ministrów, zawartą w art. 17, o podwyższaniu stawek dożywotnich świadczeń pieniężnych, aby rolnicy oddający gospodarstwo w pełni rozwoju uzyskiwali z tego powodu odpowiednie korzyści. Wprawdzie projekt ustawy przewiduje w art. 8 ust. 2 możliwości zmniejszenia renty w przypadku obniżenia żyzności gruntów, jednakże jest to bodziec o charakterze defensywnym i moim zdaniem niewystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-57.39" who="#PoselLubienskiKonstanty">Mam wątpliwość, czy słusznie pozbawia się inwalidów III grupy dobrodziejstw tej ustawy. Wiemy, że niemała jest ilość ludzi niedołężnych, nieudolnych do prowadzenia gospodarstwa i niezdolnych do pracy w ogóle. Renta częściowa, którą mogą uzyskać, nie zabezpieczy im minimalnych warunków życia. W tym stanie rzeczy należałoby przewidzieć w budżetach rad narodowych odpowiednie fundusze na pomoc dla takich ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-57.40" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie wydaje mi się słuszne pozbawianie współwłaściciela świadczeń w naturze, jeżeli udział jego we współwłasności będzie niższy aniżeli 5 ha. Przecież to będzie chodzić głównie o żony rolników. Będą one korzystać ze świadczeń pieniężnych, dlaczego zatem mają być pozbawione świadczeń w naturze. Praktycznie chodzi tu głównie o lekarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-57.41" who="#PoselLubienskiKonstanty">Również wydaje mi się krzywdzące pozbawianie uprawnionych do renty rodzinnej użytkowania działki rodzinnej.</u>
+ <u xml:id="u-57.42" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przepisy wykonawcze powinny uregulować sytuację dożywotnika, od którego zgody zależy przekazanie nieruchomości rolnej. Jeśli to nie nastąpi będzie on blokował nawet w uzasadnionych wypadkach zastosowanie projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-57.43" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przepisy wykonawcze powinny zabezpieczać interesy tego właściciela, który wymienia budynki. Państwo, które ma prawo odrzucić wniosek właściciela, może wywrzeć na niego nacisk na przyjęcie budynku, który nie zaspokaja jego potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-57.44" who="#PoselLubienskiKonstanty">Mimo tych zastrzeżeń Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za projektem ustawy w nadziei, że jej wykonanie będzie zgodne zarówno z interesami ekonomicznymi państwa, jak i humanistycznym stosunkiem do człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-57.45" who="#PoselLubienskiKonstanty">Projektem ustawy, który budzi najpoważniejsze zastrzeżenia, jest ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Dotychczas obowiązująca ustawa z 1962 r. wymagała do przejęcia przymusowego na własność państwa zadłużenia z tytułu różnych należności państwowych oraz decyzji sądu. Obecny projekt przewiduje przymusowy wykup, jeżeli — „gospodarstwa wykazują niski poziom produkcji wskutek zaniedbania, a w szczególności niekorzystania ze środków wpływających na wzrost produkcji rolnej”. W rozporządzeniu wykonawczym wprowadza się — jak mnie informował poseł referent — jeszcze dodatkowe kryteria: wielkość obsady, wysokość plonu z ha itd. Mimo wprowadzenia wielu kryteriów, które zresztą mogą być różnie interpretowane, faktem jest, że oddaje się władzy administracyjnej decyzje co do pozbawienia rolnika majątku. Wykup gospodarstwa bowiem ma odbywać się w drodze licytacji, mimo że gospodarstwo nie jest zadłużone, przy czym państwo ma prawo pierwokupu. Zarówno wszczęcie postępowania, jak i zadecydowanie o losie gospodarstwa zależy od decyzji prezydium powiatowej rady narodowej. Jak należy przypuszczać odwołanie istnieje w trybie Kodeksu postępowania administracyjnego, choć nie jest to w ustawie powiedziane, ale też czynnik administracyjny może ostatecznie pozbawić obywatela praw przysługujących mu bądź co bądź na podstawie Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-57.46" who="#PoselLubienskiKonstanty">Mało tego — ustawa przewiduje delegację Rady Ministrów, która w wypadku licytacji może pozbawić rolnika nawet zagrody. Licytację przeprowadza wydział rolny, a więc organ zupełnie niekompetentny. I chybia należy zgodzić się tu z propozycją posła Godlewskiego, który domagał się wprowadzenia do tego postępowania czynnika społecznego. W przypadku nieruchomości nadanych w drodze reformy rolnej, rygory są jeszcze ostrzejsze.</u>
+ <u xml:id="u-57.47" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nasuwa się pytanie, czy ta ustawa jest potrzebna? Przecież gospodarstw tak zaniedbanych, iż kwalifikowałyby się do przejęcia i niezadłużonych jest chyba niewiele. W wypadku zadłużenia obowiązuje nadal ustawa z 1962 r. A jeśli nie ma zadłużenia, to należy przypuszczać, że nikt temu gospodarstwu nie chciał pomóc, więc dlaczego ono ma ponieść tego konsekwencje. Przecież rząd uruchomił cały ogromny mechanizm, alby problem gospodarstw zaniedbanych załatwić. Są już wyniki pozytywne. Jeśli nie wszędzie sytuacja została opanowana, to trzeba jeszcze poczekać. Problem nie jest łatwy, a akcja rządu trwa zaledwie kilka łat.</u>
+ <u xml:id="u-57.48" who="#PoselLubienskiKonstanty">Lecz załóżmy, że jeszcze ten nowy instrument w przebudowie struktury rolnej jest potrzebny. Powstaje pytanie — czy będzie skuteczny? Chodzi o to, czy licytacja doprowadzi do przejścia gospodarki we właściwe ręce, to znaczy w zasadzie w ręce indywidualnego rolnika. Będzie to możliwe, jeśli zostaną uelastycznione przepisy o obrocie ziemią. Poza tym byłoby chyba wskazane, aby cała procedura, choćby uproszczona, w jakimś stopniu zbliżyła się do postępowania sądowego. Nie ma bowiem powodu, aby gospodarstwo zadłużone było w lepszej sytuacji, niż gospodarstwo niezadłużone.</u>
+ <u xml:id="u-57.49" who="#PoselLubienskiKonstanty">Biorąc pod uwagę powyższe względy, uważałbym za stosowne wysunięcie propozycji odesłania do Komisji projektu ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości, wchodzących w skład gospodarstw rolnych — w celu ponownego przepracowania.</u>
+ <u xml:id="u-57.50" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie składani jednak formalnego wniosku — chyba, żeby poseł referent czy inni posłowie przyłączyli się do tej propozycji.</u>
+ <u xml:id="u-57.51" who="#PoselLubienskiKonstanty">Do projektu w obecnym brzmieniu Koło Poselskie — „Znak” nie może ustosunkować się pozytywnie.</u>
+ <u xml:id="u-57.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisław Kałwak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#PoselKalwakBronislaw">Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi projekty ustaw o scalaniu i wymianie gruntów oraz o przymusowym wykupie nieruchomości, stwarzają gospodarstwom państwowym znacznie korzystniejsze warunki do realizacji zadań w zakresie przejmowania w zagospodarowanie słabo wykorzystanych dotąd gruntów, jakie wynikają z uchwał IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#PoselKalwakBronislaw">Gospodarstwa państwowe mają już w tym względzie niemały dorobek. W latach 1961— I967 przejęty one w zagospodarowanie około 315 tys. ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i słabych ekonomicznie gospodarstw chłopskich, z reguły bardzo wyeksploatowanych przez poprzednich użytkowników. Przy stale wzrastającej pomocy państwa, przy lepszym wyposażeniu w podstawowe środki produkcji, zwłaszcza w maszyny, i dzięki zwiększonym dostawom nawozów mineralnych, można było znacznie podnieść produkcję na tych gruntach oraz dać państwu dodatkowe tony zboża i mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#PoselKalwakBronislaw">W rezultacie znacznego postępu działalności państwowych gospodarstw rolnych i zagospodarowania poważnego obszaru gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, gospodarstwa państwowe zwiększyły w ciągu 5 lat dostawy zbóż o 454 tys. ton, żywca wołowego — o 58 tys. ton i mleka o 303 mln litrów.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#PoselKalwakBronislaw">Przez przejęcie zdewastowanych budynków nadających się do produkcji wielkotowarowej i szybką ich odbudowę przeważnie własnymi siłami załóg państwowych gospodarstw rolnych uchroniono znaczny majątek Społeczny przed dalszą dewastacją, przywracając go produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#PoselKalwakBronislaw">Uchwalenie proponowanych ustaw jest korzystne dla całej gospodarki narodowej. Nowe zasady scalania w powiązaniu z systemem rentowym pomogą również państwowym gospodarstwom rolnym w należytym zagospodarowaniu gruntów przyłączanych do ich dotychczasowego obszaru. Brak tych ustaw stwarzał wiele trudności. Często gospodarstwa państwowe przejmować musiały obszary nieskomasowane, znacznie utrudniające racjonalną gospodarkę i zwiększające koszty produkcji. Również w woj. olsztyńskim były wypadki przejmowania przez państwowe gospodarstwa rolne gruntów oddalonych od ośrodka gospodarczego o kilkanaście kilometrów. Jeżeli się uwzględni, że w woj. olsztyńskim występuje w niektórych gospodarstwach, przejmowały grunty Państwowego Funduszu Ziemi, ostry niedobór siły roboczej, prowadzenie gospodarki w tych warunkach było bardzo trudne. Często nie można było także zapewnić należytej ochrony własności społecznej. Nowe ustawy pozwalają rozwiązać te kłopoty.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#PoselKalwakBronislaw">Poprzez scalanie i wymianę gruntów będzie można znacznie lepiej ukształtować rozłogi gospodarstw, co będzie miało duży wpływ na efektywność zagospodarowania i związany z tym poziom kosztów. Na ogół praktyka wykazuje, że przejęcie i zagospodarowanie większego obszaru gruntów przez gospodarstwo pociąga za sobą przejściowo pogorszenie wyników gospodarczych zarówno w gospodarstwach niedoinwestowanych, ekstensywnych, jak i w gospodarstwach rentownych, wysoko produkcyjnych. Przedsiębiorstwa wysoko produkcyjne jednak szybciej włączają przejmowane areały do intensywnej produkcji. Uważam, że równolegle z tymi ustawami powinny być podjęte dalsze decyzje usuwające trudności, jakie mają obecnie państwowe gospodarstwa rolne w związku z zagospodarowaniem nowych gruntów. W oparciu o wieloletnie doświadczenia stwierdza się, że w warunkach woj. olsztyńskiego, które charakteryzuje się prawie najniższym wskaźnikiem zagęszczenia ludności na 1 km^2^ oraz dużym procentem indywidualnych gospodarstw o powierzchni powyżej 10 ha, trwałe i prawidłowe zagospodarowanie Państwowego Funduszu Ziemi może nastąpić jedynie poprzez państwowe gospodarstwa rolne.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#PoselKalwakBronislaw">W bieżącej pięciolatce gospodarstwa państwowe w woj. olsztyńskim przejmą i zagospodarują około 40 tys. ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Jest to niepełne 25% użytków rolnych, znajdujących się już obecnie w gestii tegoż funduszu.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#PoselKalwakBronislaw">Znaczne trudności w zagospodarowaniu sprawiają grunty odległe od państwowych gospodarstw rolnych. W tym celu należałoby:</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#PoselKalwakBronislaw">—na większych kompleksach, posiadających bazy budynkowe typu wielkofolwarcznego, tworzyć nowe przedsiębiorstwa i zakłady w pierwszych latach o ekstensywnej produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem chowu młodego bydła rzeźnego oraz produkcji zbóż i pasz;</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#PoselKalwakBronislaw">—śmielej organizować — w oparciu o niewielkie bazy budynkowe — gospodarstwa zatrudniające małą liczbę pracowników stałych; byłyby to gospodarstwa o kierunku zbożowo-bezinwentarzowym, wyposażone w sprawny park maszynowy, oparte w 100% na kombajnizacji przy zbiorze zbóż;</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#PoselKalwakBronislaw">—kompleksy gruntów stosunkowo niezbyt odległe od już zainwestowanych państwowych gospodarstw rolnych zagospodarowywać metodą dojazdową, stosując uproszczony płodozmian — zielone nawozy, zboże;</u>
+ <u xml:id="u-59.11" who="#PoselKalwakBronislaw">— w związku z programem produkcji suszu zielonek i ziemniaków rozważyć możliwość przejęcia znacznych areałów Państwowego Funduszu Ziemi na zaplecze surowcowe zielonek i budowę nowych suszarni.</u>
+ <u xml:id="u-59.12" who="#PoselKalwakBronislaw">Poziom dotacji wyrównujący gospodarstwom koszty, jakie muszą one ponosić w celu doprowadzenia przejmowanych gruntów do odpowiedniej kultury i żyzności, jest minimalny. Biorąc pod uwagę, że każde gospodarstwo jest na własnym rozrachunku, że ambicją dyrektora i załogi jest poprawienie wyników produkcyjnych i finansowych, że poziom premii i wynagrodzeń uzależniony jest od postępu produkcji i osiąganej rentowności — dotacja powinna wyrównywać gospodarstwom ponoszone przez nie koszty na zagospodarowanie. Stworzy to możliwość przy pomocy środków państwa szybkiej odbudowy kultury i produkcji rolnej wszystkich gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-59.13" who="#PoselKalwakBronislaw">Razem z gruntami powinny być w niektórych wypadkach przejmowane zabudowania, zwłaszcza folwarczne. Nasze doświadczenia wykazały, że takie zabudowania nie są w pełni wykorzystywane przez dotychczasowych użytkowników, którzy nie dbają o remonty, doprowadzają stan zabudowań do skrajnej dewastacji. Przy naszych trudnościach inwestycyjnych jest to zagadnienie szczególnie ważne. Dlatego przy określaniu kolejności scaleń należałoby porządkować w pierwszej kolejności te wsie, w których takie zabudowania istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-59.14" who="#PoselKalwakBronislaw">Z tym wiąże się jednak problem remontów zabudowań przejmowanych przez państwowe gospodarstwa rolne. Zakres tych remontów jest z reguły duży. Nie zawsze może on być przeprowadzony siłami własnymi państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-59.15" who="#PoselKalwakBronislaw">Przedsiębiorstwa budowlane na ogół unikają wykonywania remontów, które są znacznie trudniejsze niż nowe inwestycje. W związku z tym należałoby spowodować, żeby remonty przejmowanych przez państwowe gospodarstwa rolne budynków były traktowane przez te przedsiębiorstwa na równi z inwestycjami. Opłacałoby się na pewno dla gospodarki narodowej wprowadzić nawet dla przedsiębiorstw budowlanych dodatkowe bodźce materialne za szybie i dobre wykonanie remontów. Część remontów wykonywana będzie przez brygady remontowo-budowlane państwowych gospodarstw rolnych. Należy im na ten cel zapewnić odpowiednie przydziały materiałów budowlanych, z nabyciem których gospodarstwa mają obecnie duże trudności.</u>
+ <u xml:id="u-59.16" who="#PoselKalwakBronislaw">Należałoby również zmienić przepis ustalający zasadę, że poniesione koszty remontów przez państwowe gospodarstwa rolne mogą być refundowane tylko w okresie 3 lat. Przy obecnych trudnościach wykonawczych i przepisach dokumentacyjnych dotrzymanie tego terminu jest z reguły niemożliwe. Konieczne jest więc przedłużenie okresu refundacyjnego do co najmniej 5 lat.</u>
+ <u xml:id="u-59.17" who="#PoselKalwakBronislaw">Chciałbym zwrócić uwagę, że należyta re alizacja rozpatrywanych dzisiaj ustaw wymaga ścisłego współdziałania aparatu rad narodowych i służby geodezyjnej z kierownictwem państwowych gospodarstw rolnych. Dotyczy to zwłaszcza kolejności scaleń, ustalenia prawidłowego rozłogu przyłączanych do państwowych gospodarstw rolnych gruntów i warunków, jakie powinny być spełnione, aby zapewnić odpowiednie korzyści gospodarcze. Współdziałanie to powinno być bardziej ścisłe niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-59.18" who="#PoselKalwakBronislaw">Reasumując, państwowe gospodarstwa rolne, opierając się na szybko rosnących środkach inwestycyjnych i materiałowych, zagospodarują dalsze tysiące hektarów nowych gruntów w korzystniejszych warunkach, jakie stwarzają omawiane dziś ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-59.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 20 do godz. 11 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#Marszalek">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Roman Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#PoselMakowskiRoman">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych ma najściślejszy związek z innymi rozpatrywanymi dzisiaj projektami ustaw, rozszerzającymi podstawy prawne wpływania na lepsze rolnicze wykorzystanie ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#PoselMakowskiRoman">Mamy ograniczony areał użytków rolnych. Rośnie liczba ludności kraju, rosną potrzeby żywnościowe. Import produktów rolnych, zwłaszcza zbóż, jest ciężarem dla gospodarki narodowej. W tej sytuacji koniecznością staje się należyte wykorzystanie każdego hektara ziemi, nadającego się do produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#PoselMakowskiRoman">Państwo stwarza rolnictwu coraz lepsze warunki rozwoju produkcji. Na IX Plenum Komitetu Centralnego naszej partii dokonano szerokiego przeglądu tych zagadnień i określono zadania rolnictwa, a także współpracujących z nim gałęzi gospodarki narodowej, organów administracji, organizacji społecznych, szkolnictwa i nauki w celu dalszego pomyślnego rozwoju produkcji. Dziś każdy zdolny i chętny do pracy rolnik ma możność polepszania swej gospodarki, jej unowocześniania, wzrostu plonów i rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#PoselMakowskiRoman">Nawozy mineralne, środki ochrony roślin, system kontraktacji, polityka kredytowa, mechanizacja, elektryfikacja, melioracja, upowszechnianie wiedzy rolniczej — oto niektóre przykłady świadczące o tym, że rolnictwo zmienia się i zmieniać się będzie nadal, że nowoczesność wkracza szerokim frontem na wieś, że coraz lepsze są możliwości, aby więcej produkować i obficiej żywić naród. Świadomi są tego światli rolnicy. Wyniki rolnictwa ostatnich lat świadczą o wykorzystywaniu sprzyjających warunków jego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#PoselMakowskiRoman">Jest jednak część rolników, którym brak zdolności czy chęci do należytego prowadzenia gospodarstwa. Plony w ich gospodarstwach są niskie, obsada i wydajność zwierząt mała, metody produkcji przestarzałe, nakłady pracy niewielkie. Nie mogą na to spokojnie patrzeć dobrzy rolnicy, dla których złem jest wszelkie marnotrawstwo. A tu marnuje się ziemia, podstawowy środek produkcji rolnej. Ziemia ta jest wprawdzie własnością indywidualną, ale z racji roli, jaką spełnia, jest ona także dobrem ogólnospołecznym, ogólnonarodowym i całe społeczeństwo jest żywotnie zainteresowane jej wykorzystaniem.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#PoselMakowskiRoman">W dotychczasowym stanie prawnym trudno było wkraczać władzy państwowej w te sprawy, z wyjątkiem tych, które dotyczyły wielkich zaległości wobec państwa. Nie może jednak zadowalać sytuacja, kiedy właściciel gospodarstwa wyprodukuje tylko tyle, alby starczyło na wyżywienie jego rodziny i na spłatę zobowiązań, a o resztę nie dba. W niektórych okolicach takich gospodarstw jest sporo.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#PoselMakowskiRoman">W ciechanowskim okręgu wyborczym, obejmującym powiaty: Ciechanów, Mława, Nowy Dwór, Płońsk, Pułtusk — w ostatnich trzech latach (1965—1967) — państwo przejęło na podstawie dotychczasowych przepisów 72 gospodarstwa o łącznej powierzchni 834 ha, z czego w samym powiecie Ciechanów — 41 gospodarstw o powierzchni 488 ha. Jest to stosunkowo niedużo, zwłaszcza że gospodarstw nie w pełni sprawnych, słabych jest znacznie więcej. Na przykład w pow. Ciechanów, gospodarstw słabych i zagrożonych upadkiem jest ponad 1.1200 — o po(wierzchni przeszło 10 tys. ha, w pow. Mława — ponad 3 tys. o powierzchni blisko 14 tys. ha, w pow. Płońsk — ponad 2.700 gospodarstw o powierzchni blisko 15 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#PoselMakowskiRoman">Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych wynosi średnio w wymienionych powiatach od 44 do 48 sztuk. Nie jest to wiele. Ale tę średnią obniżają właśnie gospodarstwa słabe, o rażąco niskiej produkcji. Mają one przeciętną obsadę od 24 do 26 sztuk bydła na 100 ha powierzchni użytków rolnych. Gdyby w powiecie Mława podnieść pogłowie bydła w gospodarstwach słabych do poziomu średniej powiatowej, przybyłoby wówczas 4.300 sztuk bydła, w powiecie Płońsk zaś 3.300 sztuk. Widzimy, jak wielkie możliwości są tu nie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#PoselMakowskiRoman">Podobnie jest z trzodą chlewną. Jej obsada w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych jest niższa w gospodarstwach słabych o więcej niż połowę, w porównaniu ze średnią dla wszystkich gospodarstw w powiecie. Znaczna część omawianych gospodarstw jest pozbawiona budynków inwentarskich, a wśród budynków posiadanych — połowa jest w złym stanie.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#PoselMakowskiRoman">Czy przyczyną istnienia takich gospodarstw jest głównie podeszły wiek właściciela? Otóż nie. Jedynie niewiele więcej niż 1/3 stanowią osoby w wieku ponad 60 lat, przy czym tylko 12% spośród nich nie ma następców.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#PoselMakowskiRoman">Sprawę niedbale prowadzonych gospodarstw od lat poruszają dobrzy rolnicy. Niejednokrotnie mówili o tym wyborcy na spotkaniach, niejednokrotnie wracają do tego tematu na zebraniach i w rozmowach. Szczególnie ożywione dyskusje toczą się teraz, po IX Plenum Komitetu Centralnego, a także w związku z informacjami o ostatnich posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, poświęconych projektom trzech dyskutowanych dziś ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#PoselMakowskiRoman">Wielu dobrych gospodarzy, zdolnych rolników, zwłaszcza z gospodarstw małych, zgłasza chęć do ich powiększenia. Pragną oni zakupić ziemię z gospodarstw słabych, których posiadacze pracują źle, nieudolnie, podczas gdy podstawowa część rolników wytwarza coraz więcej artykułów rolnych z korzyścią dla siebie i dla całego kraju. Spotyka się też niejednokrotnie grunty Państwowego Funduszu Ziemi, które po połączeniu ich z ziemią wykupioną od gospodarstw zaniedbanych mogą się przekształcić i przekształcone zostaną, w sprawnie działające gospodarstwa państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#PoselMakowskiRoman">Dotychczas można było pozbawić rolnika prawa własności ziemi jedynie w razie poważnego nagromadzenia się zaległych należności wobec państwa. Wymagało to przy tym postępowania sądowego. W innych wypadkach państwo mogło przejąć gospodarstwo jedynie na wniosek właściciela. Życie pokazało, że to obecnie nie wystarcza.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#PoselMakowskiRoman">Ustawa, o której mówię, rozszerzy znacznie możliwości oddziaływania państwa na racjonalne wykorzystanie ziemi. Chciałbym podkreślić jeszcze jedną stronę zagadnienia. Świadomość, że dalsze zaniedbywanie gospodarstwa może spowodować jego utratę, przez przymusowy wykup może stać się dla części źle gospodarujących rolników sygnałem ostrzegawczym i bodźcem do wzmożenia wysiłków w pracy na gospodarstwie w celu jego dźwignięcia. W takich wypadkach rolnicy mogą liczyć, jak zawsze, na poparcie państwa przez udzielanie kredytów, doradztwo fachowe i inne formy pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-61.14" who="#PoselMakowskiRoman">Przytłaczająca większość rolników przyjmie z zadowoleniem ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, podobnie jak i ustawę o rentach dla rolników przekazujących nieruchomości na własność państwa oraz ustawę o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-61.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Noga.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselNogaJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi do zatwierdzenia projekt ustawy o scalaniu i wymianie gruntów stanowi nowy, doniosły akt prawny, który jest przedłużeniem już podjętych w latach 1958—1967 decyzji i zmierza do porządkowania co najmniej 4 podstawowych zjawisk, powodujących ekstensywną gospodarkę na znacznej powierzchni użytków rolnych. Do zjawisk tych należy zaliczyć:</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselNogaJozef">—duże rozdrobnienie i rozproszenie gruntów rolnych stanowiących uciążliwą szachownicę; obszar tych gruntów w kraju wynosi około 3 mln ha;</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselNogaJozef">—istnienie gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych o niskiej produkcji rolnej; obejmują one obszar około 2 mln ha;</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselNogaJozef">—dużą ilość gospodarstw, których właściciele znajdują się w podeszłym wieku i nie posiadają następców, co stwarza realną groźbę zmniejszenia się produkcyjności tych gospodarstw;</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselNogaJozef">—wreszcie problem racjonalnego zagospodarowania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, którego obszar wynosi około 1 mln ha.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselNogaJozef">Powyższe zjawiska występują w różnym nasileniu we wszystkich województwach całego kraju. Projekt ustawy przedstawiony do zatwierdzenia Sejmowi pozwoli na stopniowe, planowe rozwiązanie tych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselNogaJozef">Wysoki Sejmie! Pozwolę sobie przedstawić na przykładzie woj. gdańskiego kilka zagadnień, które będą rozwiązywane na podstawie dyskutowanych obecnie projektów ustaw. W woj. gdańskim, z uwagi na specyfikę obszaru nadmorskiego oraz szybko rozwijający się przemysł stoczniowy i urbanizację ośrodków portowo-miejskich, występuje intensywny proces odpływu siły roboczej ze wsi do miasta.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselNogaJozef">Proces ten występuje na terenie całego województwa, a szczególnie dotyczy rejonów o wysokiej intensyfikacji rolnictwa, to jest Żuław i Powiśla.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselNogaJozef">Szeroki dostęp młodzieży wiejskiej do szkół oraz zdobywanie przez nią zawodu bezpośrednio przy warsztacie pracy w produkcji przemysłowej, przyczynił się w dużym stopniu do tworzenia się gospodarstw bez następców, których właściciele bądź użytkownicy mają lub osiągną w najbliższym okresie podeszły wiek. W parze z tym występuje nadal zagadnienie gospodarstw zaniedbanych lub zagrożonych upadkiem ekonomicznym z powodu wadliwego ich prowadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselNogaJozef">Jedną z konsekwencji tego procesu jest powiększanie się gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Na terenie woj. gdańskiego Państwowy Fundusz Ziemi obejmuje obszar około 50 tys. ha, przy czym jego rozproszenie jest znaczne, gdyż występuje na oddzielnie zlokalizowanych, około 10 tys. poletek. Obszar ten jest wprawdzie zagospodarowany, jednak efekt w produkcji daleko odbiega od średniej wydajności z ha, z uwagi na małe zainteresowanie użytkowników inwestowaniem w te grunty. Gospodarstw bez następców jest szacunkowo na terenie woj. gdańskiego około 1.4 tys., co stanowi około 18% gospodarstw rolnych. Największa liczba przypada na grupy obszarowe od 7—15 ha.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselNogaJozef">Omawiany w dniu dzisiejszym projekt ustawy przyśpieszy uporządkowanie gospodarki ziemią w rejonie Kaszub, jak i w pozostałych powiatach wyżynnych, w których notujemy duże postępy w rolnictwie, lecz efekt rolniczej produkcji towarowej będzie znacznie wyższy po przeprowadzeniu prac scaleniowych. Jednak w pierwszej fazie prace scaleniowe w naszym województwie zamierzamy prowadzić na terenach o najlepszych warunkach glebowych, zapewniających wysoką produkcję rolną — są to rejony Żuław i Powiśla. Przeprowadzona w 1967 r. ankietyzacja gospodarstw chłopskich w rejonie Żuław wskazuje, że właściciele lub użytkownicy 25% gospodarstw rolnych osiągnęli podeszły wiek. We władaniu tej grupy gospodarstw jest około 21 tys. ha gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselNogaJozef">Niezależnie od konieczności porządkowania gospodarki ziemią wspomnianych 2 grup gospodarstw, występuje pilna potrzeba rozwiązania problemu gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, którego obszar na terenie Żuław wynosi około 9 tys. ha, rozdrobniony na 2 tys. działkach. Około 5 tys. ha użytków rolnych znajduje się w posiadaniu gospodarstw w stanie ekonomicznego upadku, których grunty powinny być pośpiesznie przejęte przez państwo i racjonalnie zagospodarowane.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#PoselNogaJozef">Grunty Państwowego Funduszu Ziemi graniczące z gruntami PGR i spółdzielni produkcyjnych są planowo przejmowane, jednak z uwagi na duże ich rozdrobnienie wymiana tych gruntów i łączenie z istniejącymi areałami wymaga dużego nakładu pracy. Żyzna gleba żuławska spełni jeszcze lepiej oczekiwaną funkcję gospodarczą po wprowadzeniu koniecznych inwestycji aktywizujących. W związku z tym uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 1962 r. w sprawie aktywizacji gospodarki Żuław, wyznaczyła na inwestycje gospodarcze w latach 1961—1965 i 1966—1970 odpowiednie fundusze. Środki te oraz wysiłek rolników pozwoliły na przekroczenie produkcji rolnej z okresu międzywojennego, a przecież Żuławy okupant hitlerowski zniszczył poważnie, przerywając wały ochronne, stacje pomp i inne urządzenia wodne. W 1939 r. na 100 ha użytków rolnych na terenie Żuław przypadało 56,7 sztuki bydła, a w 1967 r. osiągnęliśmy 73,4 sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#PoselNogaJozef">Plony zbóż w latach 1936—1937 wynosiły 21 q/ha, natomiast w 1967 r. średnia ich wydajność wynosiła 30 q/ha, plony buraków cukrowych w 1936 r. wynosiły 286 q/ha, natomiast w 1967 r. osiągnęliśmy wydajność 373 q/ha.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#PoselNogaJozef">W rejonie Żuław sektor PGR osiąga wysoką produkcję rolną dotychczas nie notowaną na tym terenie. Na przykład w po w. malborskim przeciętna wydajność pszenicy z 1 ha dla 43 PGR wynosi w roku bieżącym 34,1 q. Nie należą do rzadkości gospodarstwa, które uzyskują średnio 45, a nawet ponad 50 q ha zbóż, a buraków cukrowych 4o0 i więcej q z ha. Produkcja mleka od jednej krowy w decydującej większości gospodarstw państwowych w rejonie Żuław osiąga średnio od 3,5 do 4,5 tys. litrów. A zatem gospodarstwa żuławskie przejęły wiodącą rolę w wysokiej produkcji zarówno zbożowej, jak i hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#PoselNogaJozef">Obok państwowych gospodarstw rolnych i spółdzielni produkcyjnych na tym terenie, wysokie wyniki produkcyjne osiągają również gospodarstwa indywidualne. Ponad 4 tys. gospodarstw osiąga średnio z ha 40 q zboża, ponad 400 q buraków cukrowych oraz powyżej 3,5 tys. litrów mleka od krowy. Należy przy tym podkreślić, że rolnik gospodarujący na Żuławach osiąga te wynika dzięki wysokim inwestycjom państwowym i własnym, istnieje jednak obok poważnej grupy rolników dobrze gospodarujących około 3 tys. gospodarstw indywidualnych w tym rejonie, których obecny poziom produkcji jest poniżej przeciętnej, w tym około 1,5 tys. gospodarstw obejmujących obszar ponad 10 tys. ha osiąga bardzo niską produkcję rolną. Są to w zasadzie gospodarstwa ekonomicznie zaniedbane.</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#PoselNogaJozef">Żyzna i wydajna ziemia żuławska zapewniać będzie wysoką towarowość, o ile znajdzie się we władaniu odpowiedniego i przygotowanego do jej uprawy właściciela. Stąd też nowy projekt ustawy o komasacji i wymianie gruntów pozwoli na uporządkowanie złożonych problemów obecnego władania ziemią i stworzy trwałe podwaliny pod dalszy rozwój gospodarczy tego regionu.</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#PoselNogaJozef">Rejonem o wysokiej rolniczej produkcji towarowej jest również obszar Powiśla. Problematyka wykorzystania zasobów glebowych na tym terenie jest podobna do problemów na Żuławach.</u>
+ <u xml:id="u-63.18" who="#PoselNogaJozef">Komasacja i wymiana gruntów są zagadnieniami pilnymi i możliwymi do realizacji — szczególnie w rejonach o wysokiej produkcji rolnej — na podstawie ustawy, która jest omawiana w dniu dzisiejszym przez Sejm. Ustawa daje nam tę rękojmię, ponieważ posiadamy niezbędne podstawy do tych czynności, a więc gleboznawczą klasyfikację i ewidencję gruntów. Opierając się na dokumentach pomiarowo-ewidencyjnych w zasadzie już posiadamy dokładną znajomość granic wsi, gospodarstw i działek oraz klas gleb.</u>
+ <u xml:id="u-63.19" who="#PoselNogaJozef">Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, że nowa ustawa o komasacji i wymianie gruntów odpowiada w szczególności żywotnym interesom właścicieli gospodarstw chłopskich, którzy oczekują tego aktu prawnego; pozwoli ona na racjonalną gospodarkę ziemią uprawną i otwiera nowy etap w stabilizacji postępu w rolnictwie oraz służyć będzie dalszym przemianom ekonomiczno-społecznym na terenie wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-63.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Mazurek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselMazurekJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Problem pełnego wykorzystania użytków rolnych, należytego zagospodarowania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, wspólnot gruntowych, a także gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych w woj. białostockim jest od wielu lat przedmiotem szczególnego zainteresowania i troski zarówno instancji partyjnych, jak i rad narodowych wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselMazurekJan">Niższą od przeciętnej produkcję rolną uzyskiwano w województwie z obszaru około 200 tys. ha, w tym około 80 tys. ha stanowiły grunty odłogujące. Należy dodać, że około i40 tys. ha gruntów ornych jest rozdrobnionych w uciążliwej szachownicy, często użytkowanych w systemie klasycznej trójpolówki z ugorem. Niezależnie od powyższego występują prawie w każdej wsi gospodarstwa, które ze względu na prymitywne formy gospodarowania uzyskują plony znacznie niższe od przeciętnych w danej wsi czy gromadzie.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselMazurekJan">W latach 1964—1967 podjęto w województwie prace scaleniowe, w wyniku których, między innymi z gruntów Państwowego Funduszu Ziemi oraz z ziem opuszczonych i przejętych przez skarb państwa za zadłużenia podatkowe (w trybie ustawy z 28 czerwca 1962 r.) zostały powołane do życia 4 nowe państwowe gospodarstwa rolne oraz kombinat łąkarski — „Wizna”. Nowe gospodarstwa dają produkcję już obecnie znacznie wyższą od przeciętnej uzyskiwanej iw tych rejonach przez gospodarstwa chłopskie.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselMazurekJan">W celu osiągnięcia wyższej produkcji rolnej w gospodarstwach indywidualnych przystąpiono też do społecznej komasacji chłopskich użytków rolnych. Podejmowane z inicjatywy rolników scalenia gruntów nie mogły jednak doprowadzić do rozwiązania omawianych tu dzisiaj problemów.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselMazurekJan">Praktyka dowodzi, że rozwiązanie problemu zagospodarowania gruntów rolników niezdolnych do prowadzenia gospodarstwa ze względu na swój wieli i brak siły roboczej oraz gruntów przejmowanych za zadłużenia podatkowe jest często uzależnione od możliwości skomasowania użytków i zagospodarowania przez sektor spółdzielczy lub państwowy. W czasie prowadzenia prac scaleniowych wypływał również problem gospodarstw bez następców. Problemów tych z braku odpowiednich przepisów nie można było rozwiązać jednocześnie, kompleksowo.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselMazurekJan">Na podstawie dotychczasowych doświadczeń można więc stwierdzić, że rozpatrywane dzisiaj ustawy w sprawach rolnych polepszają warunki dalszego podnoszenia produkcji w sektorze indywidualnym, a w konkretnych przypadkach stanowić będą podstawę dalszego rozwoju gospodarki socjalistycznej w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselMazurekJan">W woj. białostockim na scalenie gruntów oczekuje około 32 tys. gospodarstw chłopskich, co stanowi blisko 18% ogólnej ich liczby, z czego znakomita większość, bo prawie 65%, to gospodarstwa o powierzchni ponad 5 ha, a więc takie, które mogą dawać produkcję towarową.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselMazurekJan">Podjęcie prac scaleniowych stworzy ponadto warunki do trwałego rozdysponowania i pełnego zagospodarowania około 76 tys. ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, 28 tys. ha zakwalifikowanych do przejęcia na rzecz skarbu państwa gruntów gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych oraz znaczne ilości gruntów gospodarstw bez następców i gruntów przewidzianych do przekazania w zamian za rentę, zgodnie z nowymi przepisami.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselMazurekJan">Należy w związku z tym stwierdzić, że projektowana ustawa o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa nie tylko stwarza warunki do intensyfikacji produkcji w grupie gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych bądź to ze względu na wiek, bądź też inwalidztwo właścicieli, ale również ułatwi rozwiązanie poważnego problemu społecznego, problemu egzystencji pewnej grupy ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselMazurekJan">Jestem przekonany, że przewidziane ustawą bodźce zainteresowania materialnego dla osób, które będąc w wieku produkcyjnym podejmą pracę w państwowych gospodarstwach rolnych, umożliwią pozyskanie brakujących tam rąk do pracy. Nowe ustawy umożliwią poprawę konfiguracji często bardzo niekorzystnie rozmieszczonych rozłogów PGR w drodze likwidacji enklaw, niekiedy zaś w drodze likwidacji wzajemnej szachownicy gruntów PGR z zabudowanymi gruntami gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselMazurekJan">Sądzę, że umiejętne stosowanie ustaw o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na rzecz państwa oraz ustawy o scalaniu i wymianie gruntów, przy stałej poprawie warunków bytu i pracy w PGR, przyniesie spodziewane efekty ekonomiczne zarówno dla państwa, jak i dla rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselMazurekJan">Ustawa o przymusowym wykupie użytków rolnych, w szczególności na terenie woj. białostockiego, w znacznym stopniu ułatwi służbie rolnej walkę z zacofaniem. Alternatywa, wobec której stanie pewna grupa gospodarstw uzyskujących wyniki bardzo niskie, powinna zdecydowanie prowadzić do stałego ulepszania metod gospodarowania i intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselMazurekJan">Jestem przekonany, że omawiana ustawa może odegrać pozytywną rolę profilaktyczną. Obawa przed możliwością utraty jedynego źródła utrzymania rodziny, przy jednoczesnym stałym wzroście poziomu gospodarowania w danym środowisku, w miarę upływu czasu stanowić będzie jeden z istotnych czynników rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselMazurekJan">Uważam, że podejmowane dzisiaj ustawy odegrają poważną rolę w realizacji ambitnych, a zarazem trudnych zadań w zakresie dalszego rozwoju naszego rolnictwa w okresie bieżącego 5-letniego Narodowego Planu Gospodarczego i w dalszej perspektywie.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Mieczysław Róg-Świostek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Pragnę na wstępie wyrazić przekonanie, ze przedstawione Wysokiej Izbie 3 ustawy rolne spotkają się ze zrozumieniem i z uznaniem w całym Kraju i — powiedziałbym — szczególnie wśród społeczeństwa wiejskiego. Te 3 ustawy, jeżeli je potraktujemy łącznie, a nie w izolacji, nie w oderwania, stanowią wyraźny dowód troski naszego państwa nie tylko o najszerzej pojęty interes ogólnospołeczny, ale również i dlatego, że ustawy te wychodzą naprzeciw' innym potrzebom uregulowania wielu trudnych, skomplikowanych i nabrzmiałych juz spraw, zahaczających o bardzo żywotne interesy rolnika i jego warsztatu rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Większość omawianych dziś kwestii dojrzewała do uregulowania już od dawna, stanowiąc zresztą przedmiot wielorakich zabiegów państwa i licznych, coraz natarczywszych żądań ze strony samych rolników — na przykład w sprawie komasacji. Któż nie wie, jak wielkie rozdrobnienie, a wraz z tym jak absurdalną nieraz szachownicę gruntów odziedziczyliśmy przecież — to chcę podkreślić — po czasach biedy i poniżenia chłopskiego, po okresie głodu ziemi na wsi, który wynikał z naszego ogólnonarodowego niedorozwoju i nasz ego przemysłowego i rolniczego ubóstwa.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wielkim, historycznym dziełem władzy ludowej stało się uprzemysłowienie kraju — dzieło, które najgłębiej przeobraża naszą wieś, które poza reformą rolną najskuteczniej hamowało i hamuje nadal żywiołowy proces rozdrabniania i karłowacenia gospodarki chłopskiej. Uprzemysłowienie kraju nie tylko zlikwidowało dawny ścisk w chałupach chłopskich, ale przecież otworzyło dawnym bandosom i ich dzieciom okno na świat, dało pracę, naukę i chleb poza wsią, bez których zresztą — co trzeba także podkreślić — nie do pomyślenia byłby jakikolwiek postęp w gospodarce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Z drugiej strony industrializacja kraju stworzyła nowe problemy, między innymi względne starzenie się wsi wskutek odpływu młodzieży do miast, powodując tu i ówdzie czasem nawet ostry deficyt siły roboczej. Oczywiście i to jest także zrozumiałe, rozwój przemysłu, choć zahamował to rozdrobnienie, jak powiedziałem, nie mógł go przecież zlikwidować, nie mógł przekreślić tej całej smutnej spuścizny w tej dziedzinie z okresu międzywojennego. Rozdrobnienie to jednak jest ciągle kulą u nogi naszego rolnictwa, pomimo wielkiego postępu, jaki notujemy na naszej wsi, co stwierdzają nawet nasi przeciwnicy. Rozdrobnienie to i inne jeszcze objawy, o których powiem za chwilę, ciągną nas wstecz. Musimy zatem podjąć akcję scalania, chociaż to jest trud bardzo kosztowny i pracochłonny. Jednak akcja ta leży zarówno w interesie rolników, jak i w interesie ogólnospołecznym. Jest to trud nie tylko konieczny, ale i opłacalny, ponieważ istniejąca dotychczas szachownica gruntów, owo uciążliwe rozkawałkowanie gospodarstw stanowi nie tylko ogromny hamulec we wprowadzaniu nowoczesnych metod gospodarowania, nie tylko podraża koszty produkcji, lecz także, co dziś staje się szczególnie ważne, powoduje niesłychane marnotrawstwo ziemi. Każdy chłop doskonale wie, ile sam traci na tym, że gospodarzy na paru hektarach rozrzuconych czasem na 10, a czasem 30 kawałkach i z tego powodu hoduje osty na miedzach.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">A jakie straty ponosi społeczeństwo, cała gospodarka narodowa i sama wieś w każdym innym wypadku, kiedy ziemia niby ma, a jednak nie ma gospodarza, kiedy gospodarstwo jest skrajnie zaniedbane, kiedy całość albo większość ziemi należącej do gospodarstwa leży prawie odłogiem.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Mamy w kraju znaczną liczbę gospodarstw, których właściciele, ludzie starzy, nie mając następców, nie są w stanie gospodarzyć dalej na swojej ziemi. Wynika to czasem z ostrego niedoboru siły roboczej wskutek migracji młodzieży do zawodów pozarolniczych. Ale nie tylko u nas, na całym świecie ludność wiejska odpływa do przemysłu, do miast, i tak być musi. Tę siłę roboczą, która odchodzi , ze wsi w regiony rozwijającego się przemysłu musi rekompensować mechanizacja gospodarki rolnej i rozwój różnorodnych usług dla rolnictwa i w tym kierunku państwo nasze podejmuje, jak wszyscy wiemy, ogromne i, powiedziałbym, pionierskie wysiłki. Siłę roboczą, która odchodzi, oczywiście musi zrekompensować mechanizacją, ale w naszych warunkach jest to także proces związany z ogromną skalą ekonomicznego i społecznego awansu chłopa, który był dawniej — chociaż nie było pańszczyzny — właściwie — „przypisany do ziemi”.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">W każdej wsi znajdujemy jednak takich rolników, którzy mają co robić, ale wskutek konserwatyzmu, nieudolności czy niedołęstwa prowadzą swoje gospodarstwa wybitnie ekstensywnie. Globalna produkcja takich gospodarstw jest czasem o połowę niższa niż produkcja gospodarstw właściwie prowadzonych, a ich produkcja towarowa równa się często zeru. W większości takich chylących się do upadku gospodarstw nie obsiewa się całości użytków rolnych, utrzymuje się bydło i trzodę w rozmiarach zabezpieczających ledwie — i to nie zawsze — potrzeby własne. Występują także ziemie porzucone. Niektóre ziemie są uprawiane dziko i byle jak, nie są nawożone, eksploatowane są w doraźny, rabunkowy sposób.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Odpowiadając posłowi Łubieńskiemu chcę wyjaśnić, że sami chłopi niejednokrotnie, i nie od dziś — co znajduje wyraz w listach do redakcji, a także w dyskusjach na spotkaniach poselskich — wskazywali na to, że w wypadkach marnotrawstwa ziemi, które jest czasem niezawinione, a czasem zawinione — zachodzi nieodzowna konieczność stworzenia podstaw prawnych do interwencji państwa. Dla uzasadnienia, jak problem ten jest wysoce aktualny, pozwolę sobie przytoczyć krótkie fragmenty listów (spośród wielu), które nadeszły dosłownie w ostatnich dniach do redakcji — „Chłopskiej Drogi”.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">List pierwszy. Pisze staruszka, wdowa z powiatu białostockiego: „...całe swoje życie byłam rolniczką. Liczę 82 lata. Do 1959 roku żyłam z mężem, który zmarł mając 79 lat. Pozostałam na 14-hektarowym gospodarstwie — sama. Mieliśmy jednego syna i trzy córki. W 1940 roku syn zginął na wojnie, córki wyszły za mąż i każda jest na swoim. To jest dzięki tym wielkim przemianom, które dokonały się w Polsce, bo dawniej to było niemożliwe. Lata szły, a my starzeliśmy się, zaczęliśmy chorować, zalegać w podatkach. Długo, jak mogłam, tak gospodarowałam sama i nie starałam się o pomoc u władzy. Potem zwracałam się do prezydium GRN z myślą przekazania części ziemi na rzecz państwa. Już w 1962 roku pisałam w tej sprawie do PRN. Wreszcie postanowieniem sądu z 28 czerwca 1967 r. gospodarstwo moje zostało przejęte na rzecz państwa” — z tym, że ona dodaje — „pozostałam sama i nie mam z czego żyć...” Gospodarstwo to zostało przejęte na podstawie ustawy z 1962 r. Było zadłużone, rzecz jasna.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">To jest jeden z problemów, które wysuwa życie i które mogą być uregulowane na podstawie przedstawione i dzisiaj Sejmowi ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wprawdzie z listu tego nie wynika, kto i jak gospodaruje na tych hektarach. Może ktoś dzierżawi? Sprawdzimy to. Może trzeba będzie przeznaczyć to gospodarstwo na sprzedaż lub powstanie możliwość przekazania ziemi do zagospodarowania przez państwowe gospodarstwo rolne, względnie powstanie możliwość, że kupi część lub całość tego gospodarstwa inny użytkownik, rolnik.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Przedstawione Sejmowi ustawy przewidują tutaj różne rozwiązania. I nie wiem, z czego poseł Łubieński doczytał się takiej tezy, takiej myśli i co napawa go trwogą, jakobyśmy zmieniali przez te ustawy kurs naszej polityki rolnej, wypierali indywidualnego chłopa. Wspólnym bowiem celem i ideą tych ustaw jest to, by ziemia była jak najlepiej wykorzystana we wszystkich sektorach, żeby się dostała do rąk zdolnego do pracy gospodarza indywidualnego, spółdzielczego, względnie do państwowego gospodarstwa rolnego. Jeśli takie możliwości są, to oczywiście w tym przypadku tej steranej pracą kobiecie, matce, której list przytoczyłem, trzeba zabezpieczyć jakiś skromny, godziwy byt na starość.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Zacytuję jeszcze list drugi, z powiatu Nowa Sól, województwo Zielona Góra. Pisze tym razem młody rolnik, sygnalizując bardzo ważny, trudny, skomplikowany i nierzadko dyskutowany problem w stosunkach wiejskich. Oto fragment: — „Mieszkam razem z ojcem, który ma 70 lat, jest chory i nie może pracować na 9-hektarowej gospodarce. Ja z żoną pomagałem ojcu, a częściowo pracowałem dorywczo na ciągniku w kółku rolniczym. Obecnie chciałbym prowadzić to gospodarstwo, ale ojciec nie chce zapisać mi tej ziemi. Powiada, żebym się wyprowadził z domu, i że nic mi się z tego nie należy. Powstają kłótnie między mną a ojcem. Nadmieniam, że matka zmarła, a brat i siostra zrzekli się gospodarki, bo mieszkają i pracują w mieście i zgadzają się na to, żebym objął to gospodarstwo”.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Zdawałoby się, że sprawa może być rozstrzygnięta w drodze postępowania sądowego. Ale stary gospodarz jest właścicielem. Formalnie rzecz biorąc, ma prawo veta. Może się uprzeć i sprawa o dziedziczenie może się ciągnąć latami, zwłaszcza, że do sukcesji może pretendować reszta rodziny, a w tym czasie, co już zresztą ma miejsce, gospodarstwo będzie się nadal chylić ku upadkowi. Nie trzeba tu podkreślać, że prawo nasze stoi na gruncie pełnego poszanowania własności ziemi, ale wydaje się, że w podobnych przypadkach, jak ten, o którym tu mowa, — a takich wypadków jest dużo — prawo własności jest zbyt rażąco, moim zdaniem, nadużywane przeciwko interesom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">W takim przypadku powinno mieć zastosowanie prawo wykupu ziemi, tak jak to się właśnie proponuje w omawianych dzisiaj ustawach. Zostawić ziemię zaniedbaną, to w perspektywie ruina. Że stary rolnik powinien mieć — jak to się dawniej mówiło — — „żywotkę”, zabezpieczenie bytu na starość, jest to sprawa słuszna i sprawiedliwa. Ale co zrobić z upartym starym człowiekiem, który sam nie zje i drugiemu nie da, nawet synowi. Musi chyba państwo to gospodarstwo już bardzo Zaniedbane przymusowo wykupić lub przejąć za rentę po to, by znalazł się nowy użytkownik — właściciel, który da gwarancje, że chce i umie gospodarować na ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Przy tej okazji pragnę zacytować również list trzeci z Biszczy pow. biłgorajski: — „...Jesteśmy młodym małżeństwem. Oboje z zamiłowania i zawodu rolnicy. Marzeniem naszym jest mieć własne gospodarstwo. Chcielibyśmy takie nabyć o obszarze 8—10 ha. Właśnie u nas rozeszła się pogłoska, że można kupić gospodarstwo zdawane za rentę. Prosilibyśmy o informację, gdzie i jak można nabyć takie gospodarstwo...” Ten głos jest bardzo optymistyczny, bo młodzi chcą podjąć gospodarkę na nowym. I właśnie omawiane ustawy dają możliwość kupna ziemi, dzierżawy. Także nie rozumiem, w jaki sposób doszedł poseł Łubieński do jakiegoś takiego dziwnego wniosku, że ustawy te jakoby naruszają szacunek naszego państwa dla trudu rolnika, dla własności rolnej i dla gospodarki indywidualnej. Jeśli rolnik nie może pracować z różnych przyczyn, to może sprzedać ziemię, może wydzierżawić, inny rolnik może od niego kupić. A jeśli takiej możliwości nie ma, to państwo stworzy warunki do tego, żeby w sposób bardziej uproszczony przejąć tę ziemię jako dobro społeczne i zagospodarować siłami państwowymi.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Zresztą trzeba powiedzieć, że ludzie na wsi i dawniej mówili, i to jest wielka prawda, że ziemia sama, bez pługa, bez głowy i serca, bez dobrego gospodarza, jest bardzo biedna, a jeszcze biedniejszy jest ten gospodarz, który jest na tej ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wiemy z drugiej strony, że cechą naszego ustroju socjalistycznego, ludowo-demokratycznego jest to, że aspiracje społeczne, wymagania w zakresie życia i poziomu życiowego, kulturalnego ciągle rosną w skali masowej, i wiemy, że te aspiracje często wyprzedzają nasze skromne możliwości ich zaspokajania. Dzisiaj — jak powiedział tutaj w swoim wystąpieniu sprawozdawca poseł Tejchma — sam chleb nie jest atrakcją, trzeba jeszcze do niego masła, smalcu trochę i czegoś lepszego. A skąd brać? Stąd ta troska. Stąd — w moim przekonaniu — są te ustawy, które zbieżne są zarówno z interesami państwa, jak i każdego rolnika, bo tu chodzi o problem maksymalnego podniesienia wydajności ziemi. Ziemia powinna i może nam, w naszych warunkach, kiedy mamy coraz lepiej rozwijający się przemysł, dawać coraz wyższe plony. Z tego względu każdy hektar ziemi przedstawia sobą coraz większą wartość społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-67.18" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Doniosłe znaczenie tych ustaw, w których szczegóły nie będę tutaj wchodzić, bo były omawiane w dyskusji na podkomisjach i komisjach sejmowych, polega na tym, iż dają podstawę prawną do różnych alternatywnych rozwiązań, nacelowanych na jedną zasadniczą sprawę — to jest główny motyw tych ustaw, na pełne wykorzystanie ziemi i stworzenie jak najlepszych warunków do intensywnej, coraz nowocześniejszej gospodarki rolnej. Jestem przekonany, że wieś nasza, myśląca, rozumna, gospodarska wieś przyjmie te ustawy z uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-67.19" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wysoka Izbo! Pragnę poruszyć jeszcze jeden problem, który aczkolwiek pośrednio, to jednak wiąże się ściśle z całym kontekstem uchwalanych dziś ustaw. Jest to sprawa ochrony użytków rolnych, szczególnie przydatnych dla rolnictwa, a przejmowanych na cele pozarolnicze. Wszyscy wiemy, że dynamiczny rozwój przemysłu, całej gospodarki narodowej musi pochłaniać poważne zapasy ziemi pod rozbudowę miast i osiedli, pod budowę kopalń, hut, fabryk, nowych linii komunikacyjnych, a także wielu innych obiektów o charakterze użyteczności publicznej. To jest zresztą przedmiot naszej dumy narodowej, to jest to, z czego Polska Ludowa jest dumna i co stanowi podstawę do dalszego awansu naszego rolnictwa. Ziemi nam oczywiście w tych warunkach ciągle ubywa. I ubywać musi.</u>
+ <u xml:id="u-67.20" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Nie wszyscy jednak — jak śmiem twierdzić — zdają sobie sprawę nie tylko ze skali, ale też ze społecznej ceny, albo — inaczej mówiąc — z rozmiarów społecznej straty z powodu tego ubytku. Według danych GUS corocznie ubywa nam przeciętnie około 25 tys. ha użytków rolnych na rzecz gospodarki pozarolniczej. Co to znaczy? Znaczy to, że rok rocznie przeznaczamy — bo musimy — na gospodarkę przemysłową, komunalną, budownictwo i inne cele gospodarcze niewiele mniej niż wynosi połowa obszaru użytków rolnych średniej wielkości powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-67.21" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Jest rzeczą zrozumiałą, że ziemi będzie nam nadal ubywać, bo rozbudowuje się także wieś — to jest także wielki problem — bo wzrasta zapotrzebowanie na działki budowlane na wsi i w małych półrolniczych niegdyś miasteczkach i osiedlach. W miarę coraz szybszego rozwoju techniki powstają nowe potrzeby, nowe konieczności odkryć i eksploatacji podziemnych bogactw naturalnych: węgla, gazu, ropy naftowej, siarki, miedzi, ołowiu itd.</u>
+ <u xml:id="u-67.22" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Potrzebna nam będzie coraz większa powierzchnia pod budowę także bardzo potrzebnej sieci dróg bitych i żelaznych. Każdy rozumie, że są to straty ziemi konieczne, niezbędne dla gospodarki narodowej. Problem jednak nie polega tylko na tym — ile, lecz główcie tym, jakiej nam ubywa ziemi. A występuje u nas często nadmierne i nieraz niczym nieuzasadnione szafowanie ziemią, nieliczenie się z tym, jaką ziemię przeznaczamy pod zabudowę. A jakie są to straty, niech mi wolno będzie przytoczyć spośród wielu niektóre tylko przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-67.23" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Od 4 lat aż do końca roku ubiegłego ciągnęła się sprawa, jak na przykład, przewlekły proces — spór o lokalizację części inwestycji towarzyszących budowie puławskich — „Azotów” na gruntach wsi Rudy. Ile było w tej sprawie komisji, ile interwencji, zanim zwyciężył rozsądek. Urbaniści i architekci postanowili bowiem przejąć pod planowaną budowę dzielnicy przemysłowej miasta pod składy, magazyny, zajezdnie PKS i inne obiekty bez mała 100 ha pszenno-buraczanej ziemi, mimo iż obok, po drugiej stronie torów, w nie mniej dogodnym miejscu, bo bliżej Puław, znajduje się około 400 ha ziemi lichej, nieużytku porośniętego wrzosowiskami na tak zwanych płaskich włostowickich. Jaka byłaby strata, gdyby doszło do zajęcia owych 100 ha gruntów, nie trzeba uzasadniać, tym bardziej, że była inna korzystna i dla Puław i dla rolnictwa alternatywa. Obok bowiem ciągną się również marne grunty chłopskie V klasy, o obszarze 150 ha. Ale tak się właśnie często działo i dziej je, że niektórzy nasi urbaniści i architekci nie zawsze liczą się z jakością gruntów przejmowanych na lokalizację inwestycji komunalnych i przemysłowych. Zabudowuje się często grunty uprawne wysokiej klasy wtedy, gdy obok znajdują się grunty słabe. W wielu wypadkach likwidowano nieraz wysoko-towarowe, intensywne gospodarstwa rolne, ogrodnicze i sadownicze, tu i ówdzie rozbierano nawet podmiejskie szklarnie i cieplarnie, bo przeszkadzały akurat wymyślonej za biurkiem wizji przestrzennej zabudowy miasta — wizji często pięknej, ale delikatnie mówiąc, gospodarczo błędnej. Dobrze się stało, iż w trosce o racjonalne dysponowanie tak cennym bogactwem, jakim są użytki rolne, została podjęta przez Radę Ministrów uchwała nr 198 z 12 lipca 1966 r., która spotkała się z niezwykle dobrym przyjęciem ze strony społeczeństwa, a zwłaszcza rolników. Muszę powiedzieć, że dobrego rolnika boli serce, jeżeli widzi jakiekolwiek marnotrawstwo ziemi czy to swojej, czy nawet cudzej. Mimo to fakty marnotrawstwa dobrej ziemi nadal istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-67.24" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Dla wielu działaczy terenowych, pracowników biur projektowych i rad narodowych ziemia — jak się okazuje — nie nabrała jeszcze właściwej ceny. Dzieje się tak zwłaszcza w obrębie miast i na terenach podmiejskich często dlatego, że dla niektórych rad narodowych rewizja raz już podjętych decyzji lokalizacyjnych wydaje się być umniejszeniem ich źle pojętego prestiżu. Nieraz też niechęć do weryfikacji planów zagospodarowania przestrzennego z punktu widzenia ochrony gruntów rolnych wysokiej klasy wynika z obawy przed przepadkiem środków przyznanych na inwestycje z obawy, że realizacja tych inwestycji może ulec opóźnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-67.25" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Niemałe straty gospodarcze, a także społeczne ponosimy często przy lokalizacji drobnych obiektów przemysłowo-rolnych i usługowych na terenie wiejskim — POM, garaże na maszyny rolnicze, pawilony handlowe itp. Dwa lata temu toczył się spór, między innymi dlatego, że architekci tak zaplanowali lokalizację POM W Pawłowie w woj. kieleckim. Zlokalizowano tam POM — jest on bardzo potrzebny, nikt tego nie neguje — na gruntach przodującego rolnika, na zwartym areale dobrego gospodarstwa, mimo że obok jest ziemia poresztówkowa i nieco dalej są grunty podupadłych gospodarstw, które można było z mniejszą stratą społeczną przeznaczyć pod budowę tego POM.</u>
+ <u xml:id="u-67.26" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Gdzie indziej znów — sprawa jest jeszcze w toku — w woj. białostockim, pow. Grajewo postanowiono Wbrew woli nawet kółka rolniczego usytuować garaż na maszyny rolnicze, wchodząc na dobre grunty gospodarstwa, które według opinii GRN prowadzone jest bardzo dobrze. Chodzi o to, że ten chłop sam chce oddać pół hektara gruntów tuż przy działce obecnie wytypowanej, ale klasy V i VI, poza tym są tam jeszcze korzystniejsze możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-67.27" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Wszystkie te błędy, aczkolwiek z dużym trudem, dało się naprawić. 2 lata temu red akcja — „Chłopskiej Drogi” musiała uporczywie interweniować w sprawie przeznaczenia pod zabudowę mieszkaniową w planie zagospodarowania przestrzennego około 22 ha, utrzymanych w najlepszej kulturze ogrodniczej sadów i ogrodów warzywnych w Górze Kalwarii.</u>
+ <u xml:id="u-67.28" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">I ta sprawa została w końcu słusznie rozstrzygnięta dzięki temu, że interweniowało Ministerstwo Rolnictwa. Gdyby jednak nie to — straty także byłyby nieodwracalne.</u>
+ <u xml:id="u-67.29" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Nie tak dawno toczył się też spór o lokalizację dwóch filii POM w pow. kaliskim. Wreszcie znowu po ciężkich bólach — obydwie filie zlokalizowane pierwotnie na bardzo dobrych gruntach kilku wysokotowarowych gospodarstw, zostały ulokowane na gruntach słabszych, mniej wartościowych, ku zadowoleniu rolników i samego POM.</u>
+ <u xml:id="u-67.30" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Należy dlatego z wielkim uznaniem powitać fakt, że w grudniu ubiegłego roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów uznał za niezbędne zaostrzenie kryteriów trybu postępowania i karnych sankcji w celu niedopuszczenia do przejmowania pod inwestycje przemysłowe, komunalne i inne użytków rolnych dobrej jakości i że polecił dokonanie weryfikacji i cofnięcie decyzji lokalizacyjnych, sprzecznych z zasadą ochrony ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-67.31" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Musimy sobie zdać sprawę, że ziemia jest wielkim, cennym bogactwem narodu, że nie ma możliwości jej reprodukcji, że mamy jej nie za dużo, że jest to wartość, którą pochopnie szafować nie wolno. W ustawach, które dziś uchwalamy, chodzi o komasację, przejmowanie gruntów za renty i przymusowy wykup. Także chodzi o to, by każdy hektar ziemi był jak najlepiej przez państwo i rolnictwo wykorzystany.</u>
+ <u xml:id="u-67.32" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">Władze terenowe muszą przyjąć jako zasadę, że przeznaczanie użytków rolnych dobrej jakości, gruntów zakwalifikowanych do klas I—IV na cele nie związane z produkcją rolną, może nastąpić jedynie w razie braku nieużytków lub użytków rolnych słabszej jakości i wreszcie w takich wypadkach, które są uzasadnione szczególnie ważnymi względami ekonomicznymi lub ogólnopaństwowymi.</u>
+ <u xml:id="u-67.33" who="#PoselRogSwiostekMieczyslaw">W związku z tym pragnę wysunąć jeden dezyderat: wydaje mii się, że po uchwale Rady Ministrów z lipca 1966 r. i po tej bardzo dobrze przyjętej, ubiegłorocznej, grudniowej uchwale KERM — powinniśmy pójść o jeszcze jeden krok naprzód i przyjąć w tej sprawie ustawę sejmową po to, by podkreślić wagę tego problemu, by usankcjonować sprawę ochrony ziemi, ochronę najlepszych gruntów rolnych — aktem prawnym najwyższej rangi państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o rentach jest propozycją dobrowolnej umowy między państwem a niektórymi grupami rolników. Jest to zarazem wynik dialogu, jaki kierownictwo polityczne naszego państwa i narodu, w ramach procesu wychowawczego społeczeństwa, prowadzi bezustannie z 3,5-milionową rzeszą właścicieli gospodarstw chłopskich. Projekt ustawy o rentach jest określonym etapem rozwoju stosunków w tym tak ważnym i dla naszego narodu i dla chłopów dialogu.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselGalajDyzma">Projekt ustawy o rentach dla rolników dotyczy tylko niektórych grup chłopów-rolników, a mianowicie takich, którzy są właścicielami gospodarstw o obszarze większym niż 5 ha i takich, którzy ukończyli już 40 lat życia. Jest to ustawa, w której w centrum uwagi znajduje się człowiek stary, człowiek nie będący w stanie prowadzić swego gospodarstwa na poziomie, gwarantującym pożytek i dla niego i dla społeczeństwa. Człowiekowi takiemu proponuje się w zamian za ziemię rentę w wysokości od 800 do 1,200 zł. oraz pozostawienie na własność i dalsze użytkowanie budynków, działki rolniczej o obszarze do 1 ha, maszyn i narzędzi rolniczych oraz posiadanego inwentarza. W ten sposób państwo przejmuje na siebie obowiązek zagospodarowania przejętej od rolnika ziemi, ten zaś, wchodząc w prawa rencisty, równocześnie zachowuje swój dotychczasowy sposób życia, co z punktu widzenia rozwiązywania kwestii rolnej i kwestii chłopskiej ma zupełnie kapitalne znaczenie. Jest to bowiem pozytywny wzór stopniowego rozwiązywania problemu słabnących gospodarstw, który to problem jest wyrazem naturalnego procesu zmian zachodzących w drobnotowarowym rolnictwie chłopskim każdego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselGalajDyzma">Głównym celem ustawy jest wiec zabezpieczenie losu tych ludzi starych, którzy nie mogą lub nie chcą go sobie zabezpieczyć zgodnie z tradycją wiejską i równocześnie celem jest przejęcie użytkowanej przez tych ludzi ziemi przed obniżeniem jej produktywności, przed osłabieniem produkcji rolniczej. Jeśli wiec z punktu widzenia rolników występujących o rentę będzie to miało znaczenie uzyskania spraw do korzystania z urządzeń socjalnych naszego państwa, z punktu widzenia całego społeczeństwa i państwa, przejmowanie gospodarstw chłopskich za rentę będzie miało przede wszystkim charakter gospodarczy, będzie to forma walki o utrzymanie produkcyjności ziemi w gospodarstwach ludzi starych lub niezdolnych do wydajnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselGalajDyzma">Nie wiemy, ilu rolników skorzysta w najbliższym czasie z uprawnień, które przynosi dyskutowana dziś ustawa. Decyzja bowiem będzie należała do nich. Możemy jednak dokonać nieco uproszczonego, ale chyba bliskiego prawdy rachunku, który by określił potencjalny rozmiar zjawiska, liczbę uprawnionych do korzystania z renty rolników i obszar ziemi, będącej przedmiotem zainteresowania i rolników uprawnionych do renty i państwa zobowiązanego do zagospodarowania tej ziemi. Szacunki Instytutu Ekonomiki Rolnej stwierdzają, że w ciągu najbliższych 15—20 lat przepływ ludności wiejskiej do miast spowoduje ubytek około 670 tys. gospodarstw i około 3 min ha ziemi chłopskiej. Jest to naturalny proces zmian w strukturze agrarnej, proces wywołany układem stosunków „przemysł-rolnictwo” i — „wieś-miasto”. Należy się liczyć, że proces ten będzie szybszy w północnej i środkowozachodniej części naszego kraju. Południe Polski nadal będzie rolnictwem rozdrobnionym, o znacznym odsetku chłopów robotników. Tempo zmian będzie szybsze w miarę, jak będzie się łagodził niż demograficzny roczników wchodzących w wiek produkcyjny, co wywoła dosyć silne zapotrzebowanie na wiejską siłę roboczą w mieście. Będzie to występować zwłaszcza w latach począwszy od 1976 r. — „Wypadanie” gospodarstw będzie więc procesem naturalnym i z punktu widzenia struktury agrarnej procesem zdrowym, pożądanym. Wszelkie woluntarystyczne przyśpieszanie lub w imię doktryny opóźnianie tych procesów może być równie szkodliwe. Muszą zaistnieć ku temu obiektywne warunki, musi być przyjęta zasada, że dopóki ludność rolnicza zechce gospodarować na swoich konkretnych gospodarstwach rolnych, dopóty jej wolę należy respektować, jeśli natomiast chce przejść do innej pracy lub pragnie za rentę oddać gospodarstwo państwu, należy to pragnienie spełnić, zabezpieczając równocześnie warunki do zagospodarowania przekazanej przez takich rolników ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselGalajDyzma">Możliwość uzyskania zatrudnienia przez młodzież pochodzenia rolniczego w przemyśle i pozarolniczych działach gospodarki narodowej zmienia stosunek ludności wiejskiej do ziemi, wywołuje ruch ku miastu, co w konsekwencji zmniejsza liczbę gospodarstw, powiększając zarazem przeciętną wielkość obszaru tych gospodarstw. Proces ten pojawia się na pewnym, z reguły wysokim etapie rozwoju przemysłu. W USA, w Niemczech, Anglii, Belgii, w krajach skandynawskich rozpoczął się w latach trzydziestych, my natomiast jesteśmy obecnie na progu jego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselGalajDyzma">Ustawa o rentach dla rolników jest jednym z przejawów faktu, że kierownicze ośrodki naszego politycznego i państwowego życia doceniają ten proces i odpowiednio się przygotowują do aktywnego kształtowania jego rozmiarów i tempa.</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselGalajDyzma">Oczywiście, ustawa o rentach dla rolników jest jednym z wielu czynników prowadzących do uzdrawiania struktury agrarnej i do bardziej intensywnego zagospodarowywania — „wypadającej” z produkcji ziemi. Taką samą czy raczej podobną rolę spełniają ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych oraz ustawa o komasacji. Ich celem bieżącym jest maksymalne wykorzystanie ziemi, niedopuszczenie do osłabienia jej produkcyjności, stworzenie warunków do osiągania maksymalnego produktu rolniczego, przeciwdziałanie inercyjnemu pozostawaniu w tyle, zwłaszcza gospodarstw prowadzonych przez ludzi starych i schorowanych, ale również przez rolników niedbałych i lekceważących swoje obowiązki jako właściciela gospodarstwa wobec państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselGalajDyzma">Ale zmierzając do możliwie racjonalnego wykorzystania ziemi w gospodarstwach podupadłych lub bez następców zmierza się równocześnie do upowszechniania zasady społecznego zabezpieczania losów rodziny, której ustawy te dotyczą. A zatem państwo, rozwiązując bieżąco narastający gospodarczy problem zagospodarowywania ziemi, równocześnie daje podstawę do rozwoju zasad polityki społecznej wobec chłopów, zmierzając tym samym do stopniowego rozwiązywania i kwestii rolnej, i kwestii chłopskiej. Konkretne sposoby stosowane w praktyce naszego życia społeczno-gospodarczego dziś i w przyszłości złożą się na cały system bodźców i gwarancji kojarzących osobisty interes różnych rodzin chłopskich z interesem społecznym całego narodu. Rzecz w tym, ażeby:</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselGalajDyzma">— po pierwsze faktycznie zabezpieczyć warunki rozwoju produkcji rolniczej na przejętej za renty lub z wywłaszczenia chłopskiej ziemi, po drugie — żeby dotychczasowi rolnicy uzyskiwali warunki do pracy i godziwej egzystencji, po trzecie — żeby koszt tego zagospodarowania był możliwie jak najniższy.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselGalajDyzma">W związku z tym należy wysunąć postulat elastyczności polityki rolnej wobec wszystkich trzech czynników produkcji: pracy, kapitału i zwłaszcza ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselGalajDyzma">Dyskutowane dziś ustawy sprzyjają ruchowi ziemi według zasady przechodzenia z gospodarstw gorszych do lepszych, do racjonalniej prowadzonych, a zarazem nie przekraczających granic ustawowych ani w zakresie obszaru, ani stosunków pracy. W ten sposób poprawia się i nadal się będzie poprawiać struktura agrarna, a czynnik — „kapitał” poprzez FRR i własne nakłady w gospodarstwach chłopskich i czynnik — „ziemia” znajdą najbardziej optymalne w naszych warunkach powiązanie z czynnikiem — „praca”, jako że siły roboczej w naszym rolnictwie jest nadal pod dostatkiem. Jest komu przejmować na wsi ziemię, są chętni do prowadzenia gospodarstwa i dlatego przy realizacji ustaw o wywłaszczeniu nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rodnych i komasacji należy zmierzać do usprawnienia obrotu ziemią w ramach gospodarki chłopskiej. Jest to najtańsza ze znanych nam forma zagospodarowania 'rolniczego, forma, która wykorzystuje z powodzeniem istniejące rezerwy siły roboczej i narzędzi bez konieczności stosowania znaczniejszych nakładów kapitałowych.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselGalajDyzma">Wszelako ta forma usprawniania produkcji rolnej i struktury agrarnej, jakkolwiek najtańsza w naszych konkretnych warunkach obecnego okresu, a sądzić należy, że i najbliższych kilkunastu lat, poprawiając warunki pracy i życia ludności chłopskiej, utrwala tę formę, utrwala system gospodarki chłopskiej, utrzymując równocześnie w jawnej sprzeczności chłopskie sposoby pracy i życia ze sposobami pracy i życia ludności pozarolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#PoselGalajDyzma">Dopóki jednak ludność chłopska sama akceptuje w swej masie swoją egzystencję na drobnym, rodzinnym gospodarstwie, dopóty forma ta jest z punktu widzenia gospodarki narodowej formą najlepszą. Nie może ona jednak trwać na zawsze. Coraz więcej osób z rodzin chłopskich buntuje się przeciwko swej sytuacji określonej warunkami pracy i życia na drobnym, rodzinnym gospodarstwie rolnym i dlatego zgodnie z dotychczasowymi zasadami polityki rolnej, Stosowanymi przez nasze państwo, należy tworzyć warunki do stopniowego przekształcania drobnej gospodarki w dużą. Żeby jednak nie było nieporozumień, jeszcze raz z całym naciskiem wypada podkreślić, że nie chodzi tu o przekształcanie jej wbrew woli chłopów, na odwrót, tylko Wtedy, kiedy niektórzy z nich będą chcieli się wyzbyć ziemi i kiedy na tę ziemię nie znajdą indywidualnych nabywców lub dzierżawców, lub kiedy będą chcieli przekazać ją państwu za rentę. W takich sytuacjach ziemia ich powinna być gromadzona w większe kompleksy, co jest możliwe przy zastosowaniu ustawy o komasacji i zagospodarowywaniu, zgodnie z socjalistycznymi stosunkami pracy. Będzie to forma kosztowniejsza, przynajmniej w pierwszej fazie gospodarowania, niż poprzez zagospodarowania chłopskie, lecz forma konieczna i w ostatecznym rachunku najlepsza zarówno z ekonomicznego, jak i społecznego punktu widzenia i dlatego program zagospodarowywania przejmowanej od chłopów za ich zgodą ziemi powinien przewidywać i przewiduje udział państwowych gospodarstw rolnych, przy czym wydaje się słuszne wysunięcie postulatu opracowania wzorców państwowych gospodarstw rolnych, organizowanych na ziemiach przejętych od chłopów. Warunki do jej rolniczego zagospodarowania są bowiem specyficzne, a zatem istniejące formy państwowych gospodarstw rolnych muszą ulec reorganizacji, by do tych specyficznych warunków dostosować się i skutecznie realizować dzieło w socjalistycznej rekonstrukcji rolnictwa, skutecznie rozwiązywać kwestię rolną i kwestię chłopską.</u>
+ <u xml:id="u-69.13" who="#PoselGalajDyzma">Chciałbym w tym miejscu podjąć rękawicę rzuconą naszemu programowi, a i praktyce polityki rolnej przez kolegę posła Łubieńskiego. Kolega poseł Łubieński kilkakrotnie używał terminu — „wydaje mi się”. Najpierw użył go w stosunku do istniejącego programu rolnego naszego państwa. Mówił: „wydaje się, że pozytywny program włączania gospodarstw drobnych do systemu socjalistycznej gospodarki kiedyś istniał”. Rzeczywiście, od 1956— 1957 r. program ten rozpoczął się, ale program ten — wkraczam tu już iw polemikę z kolegą posłem Łubieńskim — istnieje w dalszym ciągu.</u>
+ <u xml:id="u-69.14" who="#PoselGalajDyzma">Mówił poseł Łubieński o tym, że obecnie preferuje się w polityce państwowe gospodarstwa rolne, co miałoby jakoby oznaczać, że odchodzimy od zasadniczego programu polityki rolnej. Wprawdzie poseł Łubieński mówił o tym, że widzi w dalszej przyszłości w Polsce system wielkich gospodarstw, ale to daleka przyszłość. Warto, jak sądzę, iz posłem Łubieńskim dyskutować, gdyż mamy wiele, generalnie biorąc, wspólnych poglądów i reprezentujemy niektóre wspólne stanowiska, różniąc się w szczegółach.</u>
+ <u xml:id="u-69.15" who="#PoselGalajDyzma">Gdyby różnice nasze zatrzymywały się jednak na tej sali, można by dyskutować z posłem Łubieńskim tylko w kuluarach, ale różnice te przenikają przecież dalej, dochodzą do społeczeństwa, które jest bardzo subtelnym organizmem społecznym i dlatego trzeba o tych różnicach mówić, dyskutować i polemizować z nimi również publicznie.</u>
+ <u xml:id="u-69.16" who="#PoselGalajDyzma">Poseł Łubieński stwierdził, że preferowanie, a raczej rzekome preferowanie państwowych gospodarstw rolnych jako formy, która powinna dominować W gospodarce rolnej w Polsce, powoduje, że chłopi obawiają się, że gospodarstwa państwowe wyprą ich. Nie podzielam tego Zdania, albo podzielam o tyle, że ta obawa jest jedna z wielu obaw, jakie chłopi na całym świecie żywią wobec całego szeregu zjawisk, które wypierają chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-69.17" who="#PoselGalajDyzma">Chłopi czują zawsze, że ich — „coś” z gospodarstwa wypiera, że ich wypierają długi, że ich wypierają klęski losowe, że wypiera ich z gospodarstwa nieurodzaj, który może być tylko w jednym roku, ale może być kolejno w wielu latach, i ten nieurodzaj wypiera ich z gospodarstwa. Wypiera ich iz tego gospodarstwa utrata części zdolności do pracy. Jeśli ktoś złamie w żniwa nogę, to oczywiście jego sytuacja na gospodarstwie jest tragiczna i ten właśnie wypadek losowy wypiera go w pewnym sensie z tego gospodarstwa. Wypiera go brak wiedzy o nowoczesnym rolnictwie, wypiera go z gospodarstwa i w Polsce, i w Niemczech, i w Stanach Zjednoczonych itd. brak przedsiębiorczości w przystosowaniu się do nowych warunków. Mogę wyliczyć jeszcze tysiąc czynników, które wypierają ich z gospodarstwa drobnochłopskiego. Być może, że część z tych Chłopów może powiedzieć, że między innymi elementami są także i PGR, które mogą ich wypierać. Prawda, ale generalnie biorąc, jak mi się wydaje, rzecz dotyczy tych rolników, którzy są słabszymi w masie ogólnej rolników i dlatego nie ma co sobie ich obawami zbytnio głowę zawracać.</u>
+ <u xml:id="u-69.18" who="#PoselGalajDyzma">Że tak jest, że wypiera tych rolników nie PGR, ale tysiąc innych, konkretnie występujących w gospodarce chłopskiej zjawisk, mogę przytoczyć przykład Stanów Zjednoczonych, W którym to kraju w ciągu mniej więcej 20 lat, począwszy od 1932 r. blisko 3 miliony gospodarstw, czyli około 40% zostało wypartych, zniknęło zupełnie z ogólne j liczby gospodarstw. Gdyby ktoś bardzo chciał zobaczyć, jak wyglądał los tych ludzi, to niech przeczyta — „Grona gniewu” Johna Steinbecka, powieść, która dotyczy właśnie takich wypartych farmerów, chłopów, z systemu gospodarstw istniejącego w tamtych warunkach, z systemu, w którym PGR przecież nie było. Więc jeśli słabsi rolnicy boją się losu wypartych przez prawa rządzące drobnym gospodarstwem — my powinniśmy podać rękę tym słabszym rolnikom, powinniśmy ochronić ich od tych wybitnie losowych sytuacji, które doprowadziły ich gospodarstwa do Stanu stosunkowo złego.</u>
+ <u xml:id="u-69.19" who="#PoselGalajDyzma">Kolega poseł Łubieński postulował powrót do programu z 1957 r. Nie ma powrotu do stanu, od którego się nie odchodziło — to po pierwsze, ale kolega poseł Łubieński mówił, jakimi drogami trzeba wracać do tego powrotu w imię obrony gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-69.20" who="#PoselGalajDyzma">W ogóle postawa kolegi posła Łubieńskiego jest postawą bardzo rycerską w stosunku do gospodarstw chłopskich, co jest ujmujące — przynajmniej z mojego punktu widzenia, człowieka, który zajmuje się problemami wiejskimi i jest działaczem chłopskim, więc to jest bardzo ujmujące i dlatego zachęca minie ta postawa do polemiki i publicznej, i indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-69.21" who="#PoselGalajDyzma">Poseł Łubieński w rozmowie prywatnej — nie wiem, czy mogę to powiedzieć Kolego Pośle? — mówił, że walczy i będzie walczył o sprawy chłopskie dlatego, żeby odrobić dług, jaki jego dawni przodkowie w stosunku do gospodarstw chłopskich zaciągnęli, chce naprawić błąd, jaki niegdyś popełnili. Muszę powiedzieć, że to jest bardzo szlachetne.</u>
+ <u xml:id="u-69.22" who="#PoselGalajDyzma">(Poseł Łubieński: Ale ja się w zasadzie ich nie wstydzę).</u>
+ <u xml:id="u-69.23" who="#PoselGalajDyzma">Poseł Łubieński w zasadzie się tego nie wstydzi, ale to jest już gorzej, ale jego ogólna troska o chłopów jest już płaszczyzną do poważnej dyskusji i dlatego warto rzetelnie i rzeczowo na ten temat dyskutować.</u>
+ <u xml:id="u-69.24" who="#PoselGalajDyzma">Wydaje mi się, że poseł Łubieński szuka pozornych dróg do poprawienia sytuacji i rozwiązania kwestii chłopskiej. Poseł Łubieński wylicza, co powinno się poprawić w tym zakresie, a więc stwierdza, że gospodarstwa chłopskie powinny się powiększać, powinny się zmieniać proporcje nakładów na PGR i gospodarkę chłopską, przy czym poseł Łubieński nie mówi już o tym, jak się kiedyś mówiło, że w ogóle się nie robi nakładów na gospodarkę chłopską, bo milcząco stwierdził, że te nakłady w ciągu ostatnich lat, może w ostatniej pięciolatce, są ogromne, i uznał je, a chce zmienić tylko proporcje tych nakładów. Podkreśla, że powinna być złagodzona progresja podatkowa, obowiązkowych dostaw, powinny być sprzedawane traktory. To wszystko — powiada — powinno w efekcie przynieść stabilizację stosunków w gospodarstwie, pewność, że to jest trwała forma itd.</u>
+ <u xml:id="u-69.25" who="#PoselGalajDyzma">Lepsi ode mnie w tej Izbie mogą podjąć obronę bieżących form polityki rolnej i stanu rolnictwa niż ja. Ale ja odczuwam, że wszystkie te postulaty są w istocie rzeczy u nas realizowane bądź też są studiowane warunki, czy niektóre dotychczasowe zasady, na przykład progresja obowiązkowych dostaw, może być złagodzona. Najlepszym tego dowodem jest, że od 1956 r. czy 1957 r. znacznie została złagodzona progresja, zniesiono obowiązkowe dostawy mleka itp., co świadczy, że cała nasza polityka rolna jest w ruchu, polityka rolna uwzględnia warunki, w których dokonują się zmiany i prowadzi te zmiany systematycznie, poprawiając sytuację rodzin chłopskich. Gdyby ktoś w to wątpił, proszę pojechać i rozmawiać z rolnikami, wtedy dowie się, że w istocie rzeczy talk jest.</u>
+ <u xml:id="u-69.26" who="#PoselGalajDyzma">Jaka jest więc różnica między nami?</u>
+ <u xml:id="u-69.27" who="#PoselGalajDyzma">Wydaje się, że różnice są dwie: jedna różnica to jest taka, że kolega poseł Łubieński pragnie, aby bardzo szybko zmieniały się różne rzeczy, pragnie by prędzej dojść do 15 ha optimum gospodarstw chłopskich. Tu na marginesie można by od razu trochę żartobliwie zapytać, dlaczego 15 a nie 18, nie 20 a może nawet dlaczego nie 200 ha? Poza tym poseł Łubieński mówi, żeby rolnicy mogli zakupywać traktory nie tylko stare, lecz i nowe. Różnię się od posła Łubieńskiego w tej sprawie tym, że jestem realistą — bardzo się biję o to, aby przynajmniej były stare traktory, na razie o nowych nie ma co mówić, bo jest ich mało. Okres, kiedy działy się cuda, jest bardzo odległy. Im dalej w przeszłość historyczną, tym więcej było cudów, im bardziej blisko nas, tym tych cudów jest coraz mniej i nie może też być cudów z traktorami.</u>
+ <u xml:id="u-69.28" who="#PoselGalajDyzma">W związku z tym nie może być takiego cudu, by rolnicy, jak jest ich 3,5 miliona — choćby w czwartej, a nawet w dziesiątej części mogli kupić traktory, bo tych traktorów po prostu nie ma. Ale przecież wiemy skądinąd, że przemysł się nastawia na to, aby tych traktorów było jak najwięcej i ja głęboko wierzę w to, że tych traktorów, które będą szły do chłopów, będzie coraz więcej.</u>
+ <u xml:id="u-69.29" who="#PoselGalajDyzma">Druga różnica, która między nami występuje, to jest różnica — „wiary”. Ja wierzę w to, że będą dalej realizowane te zasady polityki rolnej w stosunku do drobnych gospodarstw, które są w Polsce realizowane od dawna i które doprowadziły do rozkwitu gospodarstwa chłopskie, do takiego rozkwitu, jaki był możliwy w tych warunkach. Poseł Łubieński wątpi w to. Wolno nam tym się różnić. Ja głęboko w to wierzę, bo jestem jednym z tych ludzi, którzy uczestniczyli w procesach kształtowania takiego programu rolnego, jestem jednym z tych, którzy przenosili żądania, życzenia chłopów dotyczące różnych zjawisk i jestem głęboko zadowolony, że szereg ich postulatów z tego zakresu się spełniło. Poseł Łubieński w to nie wierzy — wolno mu. Ja nie muszę wierzyć we wszystkie rzeczy i zjawiska, w które wierzy poseł Łubieński. I odwrotnie — także i poseł Łubieński nie musi wierzyć we wszystkie zasady i sprawy, w które my wierzymy. I to nas różni.</u>
+ <u xml:id="u-69.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-69.31" who="#PoselGalajDyzma">Jest wszelako pewne ujęcie i stanowisko posła Łubieńskiego, znacznie bardziej istotne i — wydaje mi Się — z gruntu błędne, z gruntu fałszywe. Mianowicie poseł Łubieński powoływał się na wypowiedzi różnych naukowców co do charakteru naszej gospodarki narodowej, cytując wypowiedź jednego z profesorów, jednego z ekonomistów rolnych, mianowicie wypowiedź, która była taka — może nie dosłownie, bo tak tylko zapamiętałem ją — że rolnictwo, rolnictwo chłopskie, drobnotowarowe jest socjalistyczne, zwłaszcza od strony organizacyjnej, od strony związków tych gospodarstw i rolnictwa całego z różnymi instytucjami.</u>
+ <u xml:id="u-69.32" who="#PoselGalajDyzma">Oczywiście, jest w tym sformułowaniu wiele słuszności. Jest przecież wiele elementów w gospodarce chłopskiej o charakterze socjalistycznym. Sprawa powiązania gospodarstw chłopskich z instytucjami funkcjonującymi na wsi i w rolnictwie, z całym systemem spółdzielczości, z kółkami rolniczymi itd. — to są elementy, które dokonują, pogłębiają społeczny podział pracy na wisi w gospodarce drobnotowarowej, wiążą — jak mówił kiedyś Lenin — tysiącznymi nićmi te gospodarstwa z szerokim światem, z rynkiem, z systemem całej gospodarki narodowej, z systemem kultury narodowe i itd. To jest niewątpliwie prawdziwe i cała istota, ideologia naszego programu rolnego polega na tym, ażeby maksymalizować funkcje i rozmiary usług instytucjonalnych dla poszczególnych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-69.33" who="#PoselGalajDyzma">Tutaj najbardziej taką reprezentatywną instytucją jest — moim zdaniem — oczywiście kółko rolnicze. Nie tylko ono — rzecz jasna — ale między innymi kółko rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-69.34" who="#PoselGalajDyzma">Ale i ona tu, ta instytucja powinna, i prowadzi te poszczególne gospodarstwa rolne i rodziny chłopskie i cały system gospodarstw drobnotowarowych ta droga, o której wczoraj mówił poseł sprawozdawca Tejchma. że jest to droga od chłopa do rolnika. I to jest prawdziwe. I tutaj, z tą częścią ujęcia oczywiście trudno się nie zgodzić, bo przecież to jest samo jądro programu rolnego naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-69.35" who="#PoselGalajDyzma">Ale zatrzymanie się na tym i w oparciu o to stwierdzanie — przyjęcie stanowiska, że drobna gospodarka chłopska jest już socjalistyczna,. jest zupełnym nie tylko nieporozumieniem, ale to jest wręcz szkodliwe dla rozwoju całokształtu stosunków w kraju, a zwłaszcza dla rozwoju drobnych gospodarstw chłopskich. Bo przecież rodzina chłopska na gospodarstwie chłopskim znajduje się dziś, talk jak i kiedyś, czy może nieco tylko w mniejszym stopniu, w ciągłym reżimie potrzeb, jakie to gospodarstwo wobec tej rodziny wysuwa. Przecież istotną rzeczą rodziny .chłopskiej była i jest ciągła, systematyczna praca od świtu do nocy. Czytałem niedawno pamiętnik jednego z młodych rolników, który pisze tak:</u>
+ <u xml:id="u-69.36" who="#PoselGalajDyzma">„Gdyby u nas była elektryczność, to byłoby jeszcze lepiej, dlatego że mógłbym o 3 godziny wcześniej wstawać i o 3 godziny później kłaść się spać”.</u>
+ <u xml:id="u-69.37" who="#PoselGalajDyzma">To jest marzenie młodego rolnika tam, gdzie nie ma elektrycznego światła. On i dziś pracuje od świtu do nocy, i każdy rolnik na każdym gospodarstwie, wszyscy członkowie rodziny chłopskiej pracują w taki, a nie inny sposób. Każdego dnia, każdego tygodnia, o każdej porze roku i przez całe pokolenia, nie od 18 roku życia, jak w pozarolniczych zawodach, lecz od małego, od niemowlęcia. I nie do 60, jak w niektórych zawodach, lub do 65 czy do 70 roku życia, jak w niektórych zawodach, lecz absolutnie do śmierci. To jest zasada życia, zasada pracy li życia na gospodarstwie chłopskim. Jeśli gdzieniegdzie od tej zasady rodziny się wyłamują, to jednak zasada trwa dalej i trwać będzie dopóty, dopóki będzie istniało drobne gospodarstwo chłopskie. Można na chłopskim gospodarstwie te zasady zmienić wtedy, kiedy się zmieni stosunki pracy w tym gospodarstwie, to znaczy, kiedy się zakumuluje, skoncentruje ziemię i kupi się siłę roboczą i każę się tej sile roboczej pracować — a samemu można wtedy wypoczywać. Tego kierunku nie postuluje poseł Łubieński — i tutaj z tym zgoda. Ale w warunkach naszych nie jest możliwe zorganizowanie sobie na drobnych gospodarstwach chłopskich tak życia i pracy, żeby ona była zaakceptowana, zwłaszcza przez młode pokolenie rolników, to znaczy, żeby ona była podobna w swej istocie do pracy w innych zawodach, do pracy, która daje i prawo do odpoczynku codziennego, i prawo do urlopu itd. itd. A choćby, ażeby ona tak była zorganizowana, jak jest zorganizowana w państwowym gospodarstwie rolnym, gdzie robotnicy mają prawo do urlopu i gdzie, jeśli przyjdzie wypadek losowy danej osoby w czasie żniw, nie ma kataklizmu w gospodarstwie, bo może sobie załoga bez niego jakoś tam poradzić. W gospodarstwie drobnotowarowym nie jest to możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-69.38" who="#PoselGalajDyzma">I w związku z tym wydaje mi się, że nie można wysuwać takiej tezy, że dzisiejszy stan, to co osiągnęliśmy, jest w rolnictwie drobnotowarowym do zaakceptowania jako trwała kategoria socjalizmu. Gospodarstwa te powinny się zmieniać w miarę, jak będą narastały i gospodarcze i społeczno-kulturowe warunki do ich zmiany, aż do pełnej nawet likwidacji tych gospodarstw — wtedy, kiedy i ekonomiczne do tego będą warunki i kiedy dojrzeje świadomość tych ludzi, którzy dziś są głównymi aktorami tego wiekowego — powiedziałbym — dramatu. Z punktu widzenia społecznego, to co się dzieje w gospodarstwach chłopskich w tej chwili, jest do zaakceptowania, bo nie ma warunków na szybką zmianę Stanu, ale z punktu widzenia społecznego — powiedziałbym nawet i moralnego — przyjęcie zasady, że drobna gospodarka chłopska może być trwałą kategorią socjalizmu, bo jest bardziej wydajna niż inna, jest moim zdaniem nie do przyjęcia i nie jest ona do przyjęcia i w naszym programie. Podkreślam jednak z całym naciskiem, że nie ma tu żadnego przyśpieszania procesów i że muszą być dojrzałe warunki do tego, ażeby mogła istota tej gospodarki się zmienić. Czy to nastąpi za 10 czy za 30 lat, nie bawmy się w chiromantów, tylko pracujmy nad tym, ażeby codzienny układ stosunków 1968—1970 i dalszych lat między wszystkimi działami gospodarki narodowej i drobno-towarowym rolnictwem, pomiędzy wszystkimi grupami społeczno-zawodowymi naszego społeczeństwa i chłopami kształtował się w prawidłowy sposób tak, ażeby procesy te dojrzewały i dojrzały do tego, że sami chłopi — bądź znajdą nowe formy przechodzenia do socjalistycznej gospodarki w rolnictwie, bądź zaakceptują te, które im ewentualnie wysuną działacze.</u>
+ <u xml:id="u-69.39" who="#PoselGalajDyzma">A więc wydaje się, że tutaj pod tym względem musimy sobie powiedzieć wyraźnie, że różnimy się z panem posłem Łubieńskim, i choć obydwaj walczymy o poprawą stosunków w rolnictwie chłopskim, i choć intencje nasze są zbieżne, lecz zasady i formy do jakich dążymy i zwłaszcza tempo są — wydaje się — tutaj różne. Nawet niektóre sposoby są takie same, bo ja między innymi podzielam na przykład obawy, które wysuwał poseł Łubieński przed tym, ażeby przesadnie administracyjnymi sposobami nie realizować zasad, które są określone iw dyskutowanych dziś ustawach, a które mogą — może nie wprost, ale jakoś okrężnie — być nadużywane przez aparat administracji państwowej. Oczywiście, ja też mam pewne obawy i pozwolę sobie je wysuwać dlatego, że nasza administracja, tak jak administracja każdego kraju na świecie nie musi być ani lepsza, ani gorsza i niewątpliwie w praktyce realizacji wielu czynności mogą być pewne niewłaściwe fakty. Od tego jesteśmy i my wszyscy w tej Izbie, od tego są działacze partii politycznych i organizacji społecznych, członkowie Frontu Jedności Narodu, ażeby wszelkie anomalia tego typu w odpowiednim czasie osłabiać i likwidować.</u>
+ <u xml:id="u-69.40" who="#PoselGalajDyzma">Chciałbym na zakończenie po prostu bardzo gorąco namawiać posła Łubieńskiego na naszą wiarę w tym zakresie i w tych sprawach. Wydaje się, że moglibyśmy owocnie pracować i uniknąć tego, co potencjalnie może zaistnieć po dzisiejszym wystąpieniu posła Łubieńskiego, mianowicie — gdy wieść pójdzie, że poseł Łubieński bronił gospodarki drobnotowarowej — a może ta wieść pójść bez szczegółów — to tego rodzaju wieść nie wniesie dużo dobrego do realizacji tego generalnego w jakimś stopniu wspólnego z posłem Łubieńskim celu, jakim jest troska o sytuację i los rodzin chłopskich, a mianowicie może tu być pole do demagogicznych i burzących spokój społeczny wystąpień; i dlatego bardzo gorąco namawiałbym, żeby znaleźć tu wspólne stanowisko i by mówić o sprawach programu rolnego nieco oszczędniej.</u>
+ <u xml:id="u-69.41" who="#PoselGalajDyzma">Dyskutowane dziś ustawy, i w tym także ustawa o rentach dla rolników, sprawią w perspektywie, zwłaszcza w związku z rozwojem przemysłu i przepływem siły roboczej ze wsi do innych działów gospodarki narodowej, że będzie się poprawiać struktura agrarna gospodarstw chłopskich, ale równolegle prowadzą one do przekształcania się naszej całej gospodarki rolnej, między innymi przez poprawę struktury i w ramach rozwoju gospodarstw państwowych czy innych form socjalistycznej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-69.42" who="#PoselGalajDyzma">Wydaje mi się, że tutaj istotna jeszcze rzecz nie jest podnoszona przez dyskutantów, mianowicie to, że ustawa o rentach dotyczy nie tylko ludzi starych, ale dotyczy także młodzieży, która, obejmując gospodarstwo, chce widzieć swój los w perspektywie aż do końca życia i jeżeli widzi perspektywę taką, że na starość nie musi żyć na tak zwanym łaskawym chlebie, to wtedy oczywiście obejmowanie gospodarstw przez młodzież, która dziś ma różne alternatywy wyboru pracy i losu swego, będzie o wiele łatwiejsza i chętniejsza.</u>
+ <u xml:id="u-69.43" who="#PoselGalajDyzma">Projekt ustawy o rentach dla rolników wraz z projektem ustaw o przymusowym wykupie i komasacji zabezpieczają więc możliwość zagospodarowania ziemi w gospodarstwach podupadających, jak również stanowią ważne ogniwo w procesie przeobrażeń, jakim w naszym socjalistycznym państwie podlega drobnotowarowe rolnictwo chłopskie.</u>
+ <u xml:id="u-69.44" who="#PoselGalajDyzma">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, będąc żywotnie tymi przeobrażeniami zainteresowane, będzie uważnie śledzić i studiować funkcjonowanie tych ustaw, będzie studiować reakcję ludności chłopskiej, będzie wyprowadzało wnioski zarówno w celu ulepszania istniejących form pracy i życia ludności chłopskiej, form opieki społecznej, jak i w celu tworzenia nowych elementów programu opieki społecznej w szerokim znaczeniu tego słowa, dla ludności chłopskiej. Potrzeba rozwoju takiego programu jest tak pewna, jak pewne jest to, że tradycyjne formy pracy i życia ludności chłopskiej są w warunkach socjalizmu nie do utrzymania. Formy te pozostają w jawnej sprzeczności z formami kształtowanymi przez przemysł i inne zawody pozarolnicze i w związku z tym muszą być stopniowo rozwiązywane z uwzględnieniem interesów i całego społeczeństwa, i ludności chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-69.45" who="#PoselGalajDyzma">Projekt ustawy o rentach dla rolników jest pozytywnym przykładem łagodzenia tych sprzeczności, pozytywnym przykładem dialogu prowadzonego pomiędzy kierownictwem politycznym naszego państwa i masami chłopskimi i dlatego posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, oczywiście, będą głosować za ustawą, rozumiejąc, że jest ona wielce pożyteczna i dla chłopów, i dla całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-69.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Władysław Gałka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#PoselGalkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Nawiązując do ustawy^; ^o przymusowym wykupie ziemi należy stwierdzić, że podejmujemy decyzje o bardzo ważnym akcie historycznym, bowiem wszystkie ustawy, które są na wokandzie rozważań dzisiejszego plenarnego posiedzenia Sejmu są niezmiernej wagi. Rozwiążą one problematykę i konflikty nagromadzone w ciągu kilku pokoleń. Nie mieliśmy wpływu na nagromadzenie sprzeczności, jednak ważne jest to, że właśnie nam przypada rozstrzygać te zagadnienia w formie powyższych ustaw, które dadzą dla wielu gospodarstw wyjście z bardzo trudnych dotąd konfliktów i sporów. Bowiem duża łatwość znalezienia pracy poza rolnictwem, co jest zjawiskiem (pozytywnym, powoduje, że nawet w licznych nieraz rodzinach chłopskich, brak chętnych dzieci do dziedziczenia gospodarstw rodziców sprawia to, że na roli pozostają starzy rodzice, podczas gdy dzieci odeszły do innych zawodów. Ten stan rzeczy nie służy dobremu wykorzystaniu ziemi i jej zdolności produkcyjnej i w takich gospodarstwach systematycznie spada jej zdolność produkcyjna, a starzy gospodarze nie zawsze są w stanie należycie wykorzystać możliwości produkcyjnych w swoim gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#PoselGalkaWladyslaw">Aby zapobiec dalszej degradacji w produkcyjności tych gospodarstw, proponowana ustawa o wykupie ziemi przy innych świadczeniach dla zachowania wszystkich społecznych i ludzkich cech reguluje ostateczną formę, pozwalając na rozwiązanie spraw produkcji grupie nieudolnych gospodarstw z przyczyn nie zawsze od nich zależnych. Ustawa dla postępowej części rolnictwa w ogromnej większości jest zachętą do jeszcze większego wysiłku, który jest tak pożądany na obecnym etapie rozwoju naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#PoselGalkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Troska o zaspokojenie potrzeb wzrastającej z roku na rok liczby obywateli naszego państwa, przy zwężającym się równocześnie areale uprawnych gruntów na głowę 1 mieszkańca, zmusza nas do poważnego spojrzenia na sprawę szybkiego podniesienia wyników produkcyjnych całego naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#PoselGalkaWladyslaw">W szerokim zakresie czynników decydujących o osiągnięciach w rolnictwie poważne miejsce zajmuje sprawa prawidłowego wykorzystania podstawowego środka produkcji, jakim jest ziemia. Zagadnienie właściwego wykorzystania każdego hektara ziemi stało się poważnym problemem, szczególnie w sektorze drobnotowarowej gospodarki chłopskiej. Wśród wielotysięcznej rzeszy indywidualnie gospodarujących chłopów, prowadzących dobrze swoje gospodarstwa, wykorzystujących prawidłowo wszystkie środki, idących z postępem, jest dość znaczna grupa rolników wyraźnie różniących się od większości, nie wykazujących postępu w gospodarstwie, a co gorsza, uzyskujących w miarę upływu czasu coraz gorsze wyniki w plonach, w obsadzie zwierząt i w towarowości.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#PoselGalkaWladyslaw">Dość znaczną większość w tej grupie gospodarstw stanowią gospodarstwa produkcyjnie cofające się. Jest to więc zjawisko stałe i nieodwracalne. Przeprowadzona aktualnie analiza przez skierowanych do gromad fachowców wykazała, że prawie każda wieś posiada po kilka takich gospodarstw, a w niektórych okolicach sprawa ta urasta do rozmiarów zjawiska zasadniczo rzutującego na produkcję całej wsi. Rozstrzygnięcie jej jest więc podstawowym warunkiem rozwiązań wszystkich problemów życiowych jej mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#PoselGalkaWladyslaw">W dotychczasowej nomenklaturze gospodarstwa słabo gospodarujące objęliśmy nazwą — „ekonomicznie zaniedbanych”. Jak w świetle posiadanych materiałów kształtuje się sprawa gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych? Na przestrzeni lat 1963—1966 po podsumowaniu 3-letniego okresu rejestracji pomocy gospodarstwom ekonomicznie zaniedbanym, uzyskano następujące wyniki: 24 tys. gospodarstw wydźwignęło się z upadku, 5.300 gospodarstw przekwalifikowano z pomocy do przejęcia, 2.600 gospodarstw przekwalifikowano z przejęcia do pomocy, 18.300 gospodarstwom przedłużono pomoc o 2 łata, 4.500 gospodarstw nowych zakwalifikowano do przejęcia, 10.900 gospodarstw nowych zakwalifikowano do pomocy. W wyniku tych zmian, liczba gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych na koniec lutego 1966 r. wynosiła ogółem 52.468 tys. ha, w tym 31.700 zakwalifikowano do pomocy, a 20.260 zakwalifikowano do przejęcia. Różnica na korzyść 15 tys. gospodarstw wystąpiła tylko w grupie gospodarstw objętych pomocą. Stan gospodarstw ido przejęcia utrzymał się mimo 3-letniego okresu prawie na nie zmienionym poziomie, blokując przeszło półmiliardową sumę zadłużenia wobec państwa. W tej sytuacji utrzymanie podobnego stanu byłoby luksusem, na który w żadnym wypadku nie może sobie pozwolić nasza gospodarka.</u>
+ <u xml:id="u-71.6" who="#PoselGalkaWladyslaw">Ziemia, szczególnie w warunkach niedoboru produktów rolnych, musi być racjonalnie wykorzystana. Leży to w interesie całego społeczeństwa. Słuszna jest więc teza przedstawiona przez I Sekretarza Komitetu Centralnego partii na spotkaniu z wielkopolskimi chłopami w Poznaniu, że ziemię nieracjonalnie wykorzystaną przez dotychczasowego użytkownika, należy przekazać w ręce innego użytkownika, który da je trwałą gwarancję lepszego gospodarowania. Stanowisko to znajduje poparcie w całej zdrowo myślącej społeczności wiejskiej i precyzujący je projekt ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych jest czynnikiem umożliwiającym likwidację zahamowań w procesie podnoszenia produkcji rolnej i wypierania resztek zacofania ze wsi.</u>
+ <u xml:id="u-71.7" who="#PoselGalkaWladyslaw">Treść ustawy oraz przewidziany sposób jej realizacji są zgodne z poglądami zainteresowanych mas chłopskich, uwzględniają interesy społeczne przy zachowaniu humanitarnego i sprawiedliwego podejścia do człowieka. Chodzi jednak o to, by ta ustawa, jak już uprzednio podjęte, a zmierzające do intensyfikacji rolnictwa, znalazły właściwy grunt i rzetelnych wykonawców. Nie można za wszelką cenę i siłą forsować przekazywania wykupionych gruntów użytkownikom nie gwarantującym lepszego od dotychczasowego zagospodarowania, bez względu na to, czy to będzie dotyczyć sektora uspołecznionego, czy też rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-71.8" who="#PoselGalkaWladyslaw">Mimo że kraj nasz osiągnął wysoki wskaźnik wzrostu rolnictwa na przestrzeni ostatnich lat, to dalszy wydatny wzrost produkcji rolnej osiągnąć można tylko dzięki zwiększeniu zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji. Różnica technicznego poziomu rolnictwa, jaka nas jeszcze dzieli od wielu rozwiniętych krajów europejskich, zwłaszcza w zakresie nawożenia i mechanizacji, jest znaczna, jednakże systematycznie się zmniejsza.</u>
+ <u xml:id="u-71.9" who="#PoselGalkaWladyslaw">Bez wysokich nakładów inwestycyjnych i środków produkcji nie możemy pokonać opóźnienia w rozwoju rolnictwa. To, że dalszy rozwój i wzrost produkcji rolnej wymagają coraz większych nakładów, zostało sprawdzone i potwierdzone w praktyce przez wiele krajów, które osiągnęły wyższy niż Polska poziom rozwoju gospodarczego. Zakładane więc inwestycje rolne według założeń bieżącej pięciolatki mają pochłonąć 17,5% globalnych nakładów inwestycyjnych państwa. W liczbach względnych Stanowić to będzie 'kwotę rzędu 140 mld zł, czyli 23,5% nakładów na inwestycje produkcyjne w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-71.10" who="#PoselGalkaWladyslaw">Specyfika obecnego etapu rozwoju gospodarki narodowej polega na tym, że techniczna rekonstrukcja rolnictwa jest nie tylko możliwa, ale i konieczna. Wkraczamy bowiem w okres, w którym zaczynają procentować wcześniej dokonane inwestycje przemysłowe. Przemysł wygospodarowuje nadwyżkę ekonomiczną, którą przeznaczyć można na rozwój rolnictwa. Produkcyjna więc i inwestycyjna działalność w rolnictwie zmierza konsekwentnie do bieżącej intensyfikacji i do stworzenia obiektywnych przesłanek jego socjalizacji poprzez Fundusz Rozwoju Rolnictwa. Działając na podstawie tego funduszu, kółka rolnicze na szczeblu krajowym, a w naszym woj. poznańskim szczególnie, dokonały dużego postępu w zakresie mechanizacji, podniesienia oświaty, wdrażania postępu agro-i zootechnicznego, ;a w ostatnim okresie również bezpośrednio w zagospodarowaniu każdego hektara ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-71.11" who="#PoselGalkaWladyslaw">Pragnę tu podać przykład pow. szamotulskiego w którym zagospodarowano 300 ha gruntów, na których do tej pory z uwagi na niższą bonitację nie uprawiano nic, względnie sprzątano niewiele. Przy zastosowaniu nowoczesnej agrotechniki i nawożeniu osiągnięto plon z areału 160 ha średnio po 28 q zbóż, 370 q buraków z ha oraz ponad 220 q ziemniaków. Gospodarstwa kółkowe podjęły również produkcję zwierzęcą, osiągając w tym zakresie wyniki kształtujące się na poziomie 1,5 q żywca z ha użytków rolnych, w większości w klasie I, eksportowej. W tej gałęzi gospodarki rolnej kółek rolniczych dokonuje się dalsza rozbudowa oparta na specjalizacji gospodarstw^7 ^w kierunku produkcji bekonu, młodego bydła rzeźnego, owiec, oczywiście bez zaangażowania środków państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-71.12" who="#PoselGalkaWladyslaw">Mamy również w warunkach naszego powiatu i województwa dość dużą ilość dobrych gruntów, które jednak w wyniku nieudolności ich użytkowników nie dają nawet minimalnej produkcji, jaka jest osiągalna w danej wsi czy gromadzie. Na przykład, w woj. poznańskim ustawa o przymusowym wykupie nieruchomości, wchodzących w skład gospodarstw rolnych, będzie miała zastosowanie w odniesieniu do następującej ilaści hektarów: 12 tys. ha z gospodarstw zakwalifikowanych aktualnie do uzyskania pomocy państwa, które jednak mimo tej pomocy nie rokują widoku na podniesienie produkcji rolnej, oraz 7.500 ha z gospodarstw (przewidzianych do przymusowego przejęcia przez państwo, które powinny być przejęte w całości i włączone do sektora gwarantującego ich prawidłowe zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-71.13" who="#PoselGalkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Te przykłady, których można by w Skali kraju podać znacznie więcej, musiały się doczekać ostatecznego rozwiązania, a przedstawiona przez posła sprawozdawcę Józefa Tejchmę ustawa o przymusowym wykupie — daje na to odpowiedź.</u>
+ <u xml:id="u-71.14" who="#PoselGalkaWladyslaw">Gospodarstwa ekonomicznie podupadłe nie są tworem naszych czasów. Były w przeszłości i są Obecnie. Chodzi jednak o to, by ich nie było w przyszłości, By każdy hektar ziemi z tych gospodarstw, którego dotyczy ustawa, dawał taki plon, który jest w danym rejonie kraju średnio osiągany.</u>
+ <u xml:id="u-71.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Anna Soroko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselSorokoAnna">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi projekty ustaw z zakresu rolnictwa zmierzają do zasadniczego celu, jakim jest stworzenie odpowiednich warunków dalszego rozwoju produkcji rolnej, a jednocześnie charakteryzują się głęboką troską o zapewnienie środków egzystencji ludziom, którzy z różnych przyczyn nie mogą właściwie prowadzić posiadanych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselSorokoAnna">W moim wystąpieniu główną uwagę pragnę skupić właśnie na tej części zagadnienia, to jest na projekcie ustawy o rentach i innych świadczeniach dla rolników, przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselSorokoAnna">Projekt ustawy powstał w wyniku aktualnej sytuacji szybkiego zwiększenia się ilości podupadających gospodarstw rolnych, a także na podstawie kilkuletniego doświadczenia, wynikającego z realizacji ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu niektórych nieruchomości rolnych w zagospodarowanie lufo na własność państwa oraz o zaopatrzeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości i ich rodzin lub o wypłacie im odszkodowania. Wspomniana ustawa była w poprzednich latach często jedynym wyjściem z trudnej sytuacji dla ludzi starych bądź inwalidów, którzy nie byli w stanie pracować iw gospodarstwie i osiągać stąd korzyści i środków niezbędnych do życia. Ludzie ci nie mieli najczęściej możliwości przekazania gospodarstwa swoim następcom, gdyż dzieci po zdobyciu wykształcenia nie wyrażały chęci powrotu na wieś. Gospodarstwa takie podupadały i z roku na rok wzrastały zadłużenia. Przysługujące z mocy ustawy renty — chociaż niezbyt wysokie, bo w zależności od wielkości gospodarstw wynoszące od 400 do 800 zł miesięcznie, zapewniały starym ludziom byt, a w połączeniu z możliwością korzystania z 20-arowej działki, mieszkania i zabudowań inwentarskich, stwarzały warunki niezłej egzystencji.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselSorokoAnna">O zrozumieniu intencji wspomnianej ustawy i o potrzebie zastosowania w latach ubiegłych jej przepisów świadczy fakt, że od czerwca 1962 r. do końca roku 1966, na wniosek właścicieli przejęto 9.886 gospodarstw o obszarze 89.650 ha, przy czym średni obszar gospodarstwa wynosił 9,1 ha. Proszę Obywateli Posłów o cierpliwość, ale dla lepszego zobrazowania zagadnienia muszę przytoczyć jeszcze trochę liczb. Otóż znaczną część, bo 8.742 gospodarstwa o obszarze 77.500 ha przejęto na własność państwa, natomiast 1.144 gospodarstwa o obszarze 12.206 ha gruntów w 10-letni okres zagospodarowania. Na 9.886 przejętych przez państwo gospodarstw, uprawnienia do renty uzyskało 5.549 osób, co stanowi 55% właścicieli, którzy przekazali państwu swoje gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselSorokoAnna">Przyczyną stosunkowo niskiej ilości wypłaconych rent były przeważnie wysokie zadłużenia oraz nieosiągnięcie przez właścicieli gospodarstw wieku emerytalnego. Według danych GUS ilość wypłaconych rent do czerwca 1967 r. wzrosła do 6.667, a sunna ich wynosi ponad 3.983 tys. zł miesięcznie. Z ogólnej ilości rent najwięcej, bo 4.712, przypada na renty starcze, które wynoszą średnio po 604 zł. Renty inwalidzkie otrzymuje 1.73,1 osób, przy czym średnia wysokość wynosi 606 zł, oraz renty rodzinne pobierają 224 osoby, przeciętnie po 386 zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselSorokoAnna">Dużą rolę w rozwiązywaniu problemu podupadających gospodarstw spełniła omawiana ustawa na ziemiach zachodnich i północnych, gdzie proces starzenia się właścicieli gospodarstw postępuje szybciej niż w pozostałych rejonach kraju, wskutek łatwego i nagminnego odpływu młodzieży wiejskiej do pracy w rozwijającym się przemyśle i innych zawodach w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselSorokoAnna">Z analizowanych liczb wynika, że najwięcej, bo 1.140 rent z tytułu zdania gospodarstw wypłaca się w województwie wrocławskim, 795 — w olsztyńskim, 613 — w koszalińskim, 527 — w gdańskim, 512 — w szczecińskim. Natomiast w województwach centralnych ilość wypłacanych rent jest minimalna, gdyż na przykład w woj. kieleckim wynosi tylko 25, w krakowskim 39, iw łódzkim 44, w lubelskim 61, w warszawskim 93.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselSorokoAnna">Dysponując bardziej szczegółowymi danymi województwa szczecińskiego mogę stwierdzić, że ilość gospodarstw przejmowanych za renty z mocy ustawy z 1962 r. z każdym rokiem wzrasta. Na przykład w 1963 r. przejęto tylko 44 gospodarstwa, w 1964 r. — 163, natomiast w 1966 r. już 350 gospodarstw. Łącznie z szacunkową liczbą gospodarstw przejętych w roku 1967 — w woj. szczecińskim przeszło na własność państwa około 1.200 gospodarstw o łącznym areale 10 tys. ha. Sprawę właściwego zagospodarowania przejętych gruntów ułatwiał f akt dużego udziału na terenach ziem zachodnich państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselSorokoAnna">Podkreślając dodatnie strony poprzedniej ustawy trzeba jednak stwierdzić, że nie rozwiązała ona skutecznie i do końca problemu zmierzających ku upadkowi bądź już podupadłych gospodarstw, szczególnie jeśli ich właścicielami byli ludzie w wieku średnim. Dlatego też dobrze się stało, że projektodawca przewiduje w projekcie obecnej ustawy możliwość przekazania gospodarstw również przez właścicieli młodych wiekiem, przy czym rolnik już po ukończeniu 40 lat życia będzie miał prawo do pobierania części świadczeń. Świadczenia te będą odpowiednio wyższe, jeśli zainteresowany podejmie pracę w państwowym gospodarstwie rolnym. Takie postawienie sprawy podyktowane jest między innymi troską, o zapewnienie siły roboczej państwowym gospodarstwom rolnym, a z drugiej strony daje możliwość wyjścia z trudnej sytuacji, co będzie skutecznym bodźcem, aby w warunkach intensyfikacji naszego rolnictwa przeciwdziałać podupadaniu gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselSorokoAnna">Wiemy przecież z doświadczenia, że proces ten zachodzi w wielu gospodarstwach nie tylko wskutek podeszłego wieku i braku następcy, ale także z braku siły roboczej, wypadków losowych, a często niestety spowodowany jest niedostatecznym przygotowaniem właścicieli gospodarstw do pracy w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselSorokoAnna">Gospodarstwa podupadłe dają znacznie niższą produkcję od przeciętnej i wykazują dalsze tendencje spadkowe. Co gorsze, jak wykazało doświadczenie lat ubiegłych, większość tego rodzaju gospodarstw nie jest w stanie powstrzymać spadku produkcji, nie mówiąc już o zapewnieniu jej wzrostu, nawet przy wydatnej pomocy państwa. W tych warunkach przejmowanie gospodarstw przez państwo na wnioski rolników jest koniecznością, gdyż ekstensywna gospodarka na dużym areale gruntów poważnie obniża możliwości rozwojowe naszej produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselSorokoAnna">Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że obecnie projektowana ustawa znacznie szerzej i skuteczniej rozwiązuje także problemy egzystencji rolnika, po przekazaniu nieruchomości rolnej na własność państwa. Przewiduje bowiem znacznie wyższą rentę od 800— 1.200 zł, zależnie od ilości hektarów przeliczeniowych, ponadto większy, sięgający od 0,25 do 1 ha obszar ziemi uprawnej, dożywotnie korzystanie z budynku mieszkalnego, niezbędnych pomieszczeń gospodarczych oraz innych świadczeń przysługujących rencistom. Należy tu wymienić przede wszystkim bezpłatne leczenie i opiekę lekarską, co dla ludzi starych, chorowitych, często wyczerpanych pracą fizyczną, ma duże znaczenie. W sumie warunki przewidziane projektem ustawy stwarzają, realną podstawę dostatniego bytu, a także pozostania przy rolniczym trybie życia, co dla ludzi sercem związanych z ziemią, przywiązanych do własności, jest sprawą bardzo ważną. Dlatego w projekcie ustawy postanowiono również, że budynki po przekazaniu ziemi za rentę, stanowić będą odrębną własność, którą rencista może dowolnie dysponować, nawet sprzedać. Państwo zastrzega sobie jedynie prawo pierwokupu, gwarantując jednorazową wypłatę wartości wykupionych zabudowań, pod warunkiem przeznaczenia jej na wkład do spółdzielni mieszkaniowej lub na budownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselSorokoAnna">Ponadto przewiduje się możliwość przejęcia za zgodą rolnika części lub całości zabudowań mieszkalnych i gospodarczych w zamian za pieniężny dodatek do renty lub budynki zamienne. Uważam, że przepisy wykonawcze powinny przewidywać odpowiednie bodźce, alby większość rolników przechodzących na rentę była zainteresowana zrzeczeniem się również budynków, które często będą niezbędne do właściwego zagospodarowania przejętej przez państwo ziemi. Poza tym chodzi również o właściwe zabezpieczenie tych obiektów przed stopniową dewastacją, szczególnie tam, gdzie zabudowania są obszerne, stosunkowo za duże do potrzeb rencisty, co budzi obawę, że mimo wyższej renty właściciel takich zabudowań nie będzie w stanie ich remontować.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselSorokoAnna">Biorąc jednocześnie pod uwagę znane powszechnie trudności w produkcji materiałów budowlanych oraz braki w mocach przerobowych naszych przedsiębiorstw, byłoby pożądane, alby wiele z tych zabudowań można było nadal wykorzystywać do produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselSorokoAnna">Natomiast jeśli chodzi o przysługujące rencistom działki, to moim zdaniem przepisy regulujące sto zagadnienie powinny zobowiązywać do ich lokalizacji w pobliżu zabudowań, względnie w jednym kompleksie dla kilku rencistów, aby nie stwarzać trudności w zagospodarowaniu innych gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselSorokoAnna">Poza tym, chociaż projekt ustawy nakłada obowiązek należytej uprawy i wykorzystania działki pod groźbą jej utraty, to w praktyce administracja rolna musi przestrzegać i na czas zapobiegać, aby takie działki nie stały się rozsadnikami chorób i chwastów.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselSorokoAnna">Zasada obniżenia rent w przypadkach, gdy na skutek zaniedbań właścicieli żyzność gruntu uległa obniżeniu i doprowadzenie tych gruntów do właściwego stanu wymaga znacznych nakładów pieniężnych jest słuszna, gdyż będzie dla rolników bodźcem do prowadzenia racjonalnej gospodarki, a w razie narastających trudności skłoni ich do przekazania państwu gospodarstw przed całkowitym upadkiem — Na podkreślenie zasługuje również fakt, że rolnik w wieku przedemerytalnym może zdać część gospodarstwa i otrzymać w zamian ekwiwalent pieniężny, nawet w formie jednorazowego ryczałtu, pod warunkiem zainwestowania uzyskanych środków w budownictwo lub zakup inwentarza, co powinno wpłynąć dodatnio na szybkie podniesienie stanu jego gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PoselSorokoAnna">W projekcie ustawy znajduje także rozwiązanie sprawa dzieci uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa, które po śmierci rodziców, pobierających rentę, będą korzystać z niej nadal, a także będą mogły zamieszkiwać w budynkach. Jest to niewątpliwy objaw troski o los ludzi niezdolnych do pracy, a pozostawianych dotąd bez środków do życia, często na łasce ludzi obcych.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PoselSorokoAnna">Wysoki Sejmie! Zarówno na spotkaniach ze społeczeństwem, jak i w dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowej, omawiany projekt ustawy cieszył się dużym uznaniem i budził przeświadczenie, że realizacja podjętej przez Sejm ustawy nie tylko zapewnia właścicielom przekazanych na własność państwa nieruchomości dostateczne zabezpieczenie bytu na wypadek niezdolności do pracy, ale również planowe i racjonalne zagospodarowanie wszystkich gruntów, które w aktualnych warunkach nie mogą być należycie wykorzystane do celów produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Obecnie głos zabiorze Minister Rolnictwa Obywatel Mieczysław Jagielski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Na wstępie chciałbym w imieniu rządu raz jeszcze podkreślić to, co wyrażało już wielu obywateli posłów w czasie debaty plenarnej i poprzednio na posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego-, że przedłożone trzy projekty ustaw stanowią kolejny wyraz konsekwentnej realizacji dotychczasowej naszej polityki rolnej. Jej podstawową zasadą jest zapewnienie szybkiego wzrostu produkcji, we wszystkich sektorach naszego rolnictwa, przy równoczesnym kształtowaniu przesłanek dla stopniowych społecznych przeobrażeń na polskiej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Omawiane ustawy stanowią rozwinięcie tej polityki, którą od wielu lat realizowaliśmy na podstawie innych, wcześniejszych przepisów. Mogę powołać się na ustawę o zakazie podziału gospodarstw, u podstaw której leżała myśl o należytym zagospodarowaniu gruntów przez powstrzymanie procesów rozdrabniania i przez otworzenie między innymi drogi ku scalaniu karłowatych gospodarstw w większe, bardziej żywotne.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Równie dobrze można tu powołać się na ustawę o przejmowaniu ziemi w zagospodarowanie przez państwo w zamian za renty. Wydana w tej sprawie w 1962 r. ustawa zapoczątkowała rozwiązanie problemu gospodarstw, których właściciele nie mogą lub nie chcą należycie wykorzystać swej ziemi. Przed 6 laty podjęliśmy ten problem w małej stosunkowo skali. Dziś, na podstawie kilkuletniego doświadczenia i przy większych finansowych możliwościach państwa, możemy pełniej i z większą korzyścią i dla zainteresowanych, i dla państwa kontynuować tę działalność.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">I wreszcie — by nie przedłużać sprawy — wypada podkreślić, że nie jest nowością powierzanie gospodarstwom państwowym ziemi użytkowanej poprzednio ekstensywnie lub leżącej odłogiem. W latach 1949—1954 PGR przejęły w ten sposób około miliona hektarów gruntów, których nikt inny nie był wtedy w stanie zagospodarować. Niełatwe też one miały wówczas zadanie. O wiele sprawniej objęły we władanie gospodarstwa państwowe 300 tys. ha takich gruntów w ostatnim pięcioleciu. Na nieporozumieniu więc lub na nieznajomości stanu rzeczy opiera się pogląd o zasadniczych jakoby zmianach w naszej polityce rolnej, wyrażany w związku z trzema omawianymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wszystkie trzy ustawy służyć mają jednej podstawowej sprawie — pełnego zagospodarowania ziemi. Wszystkie one też łączą się w jeden kompleks przepisów i tylko w ten sposób należy je traktować. Co więcej — trzeba je rozpatrywać w kontekście całej naszej polityki rolnej, a wtedy łatwiej będzie zrozumieć podstawowe nasze dążenie.</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Chodzi nam nie o to, by przejmować ziemię dla państwa w ogóle, lecz o to przede wszystkim, by zapewnić należyte zagospodarowanie każdego przejętego hektara ziemi. Dlatego też formułując przepisy o ziemi, którą dotychczasowy jej użytkownik wykorzystuje nienależycie, rozwijamy i wciąż pogłębiamy działalność zmierzającą ku temu, by takich rolników było jak najmniej. W rejonach, gdzie staje się napięty bilans siły roboczej w rolnictwie, przyśpieszamy mechanizację, tam właśnie w pierwszej kolejności organizujemy międzykółkowe bazy maszynowe. W rejonach takich poprzez kontraktację zboża, oleistych, bydła rzeźnego podpowiadamy rolnikowi możliwość intensywnej produkcji przy ograniczonych zasobach siły roboczej. Mógłbym przytoczyć również wiele innych przykładów — znanych zresztą obywatelom posłom — świadczących o tym, że problem pełnego zagospodarowania ziemi traktujemy wielostronnie i nadal uważamy za konieczne tak właśnie postępować.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W związku z wypowiedzią obywatela posła Łubieńskiego z całą siłą chciałbym podkreślić, że przepisy omawianych ustaw, dotyczące przejmowania gruntów przez państwo, odnoszą się tylko do określonej kategorii właścicieli gospodarstw takich mianowicie, którzy nie mogą o własnych siłach i przy dostępnych środkach zapewnić stałej intensyfikacji produkcji oraz którzy wobec podeszłego wieku i braku następców szukają oparcia w zaopatrzeniu emerytalnym. Chodzi też o taką grupę właścicieli gospodarstw, którzy nie przywiązują właściwej rolnikom wagi do doskonalenia swego warsztatu produkcyjnego. Nierzadko ich zainteresowania w coraz większej mierze wiążą się z nowym, nierolniczym zawodem.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Stwarzamy dwie możliwości załatwiania takich spraw. Z inicjatywy rolnika państwo może przejąć jego ziemię, zapewniając stałe świadczenie określone w przepisach o rentach. Z inicjatywy państwa, na mocy drugiej ustawy, nastąpić może wykup źle użytkowanej ziemi. To ostatnie rozwiązanie musimy sobie zarezerwować także dla tych nielicznych zresztą wypadków skrajnego, karygodnego niedbalstwa i marnotrawstwa ze strony osób uchylających się od podstawowych obowiązków wobec ziemi, która przecież jest — jak słusznie podkreślano — dobrem ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zanim się odpowie na przykład na pytanie, czy w ogóle ustawa o przymusowym wykupie ziemi jest potrzebna — wydaje mi się, że należy odpowiedzieć przed tym na inne pytanie, jak postępować w takich przypadkach, gdy mamy do czynienia z gospodarstwem rolnym 8, 7 czy 6-hektarowym, które zostało już doprowadzone do kompletnej niemalże ruiny, chociaż bynajmniej na gospodarstwie tym nie ciążą obciążenia na rzecz państwa.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Ostatnio miałem możność przeprowadzić rozmowę z właścicielem takiego gospodarstwa — położonego zresztą na dobrych glebach — które nie jest zadłużone żadnymi świadczeniami na rzecz państwa, między innymi dlatego, że wykształcone przy pomocy państwa jego dzieci — trzech synów — świadczą mu na opłatę podatków i dostaw obowiązkowych czy innych świadczeń. Cała produkcja sprowadza się do tego, że utrzymuje się na tym areale jedną krowę i dwie sztuki trzody chlewnej. Na pytanie — a co pan będzie dalej robił z tym gospodarstwem? — odpowiada: dla mnie starczy, a jak mi zabraknie — to mi synowie pomogą.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Powszechne jest żądanie rolników, aby raz wreszcie iw sposób skuteczny, rozważny, leżący na linii naszych założeń polityki rolnej problem ten rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W dyskusji nad projektem ustawy o przymusowym wykupie ziemi wzbudzała duże obawy i duże zainteresowanie zasada, upoważniająca (w drodze delegacji) Ministra Rolnictwa do określenia trybu zaliczania gospodarstw do objętych przymusowym wykupem. Niektórzy obawiają się, i wyrażane to było przez wielu obywateli posłów w czasie dyskusji w Komisji, czy nie będzie tu zbyt wielkiej dowolności.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że zarówno w tej, jak i w szeregu innych ważkich dla obywatela sprawach, chcemy opierać się na kryteriach możliwie najbardziej obiektywnych, łatwych do ustalenia i sprawdzenia. Jeśli nie są one zawarte w ustawie, to tylko dlatego, że uwzględniać należy zarówno różnorodność sytuacji w poszczególnych rejonach kraju, jak i zmienność warunków, które wpływają na proces intensyfikacji gospodarstw. Przewidujemy, co znalazło aprobatę członków sejmowej Komisji Rolnictwa, określenie takich podstawowych kryteriów, jak wykorzystanie rolnicze wszystkich gruntów, utrzymanie minimalnej obsady zwierząt oraz poziom plonów i zbóż i ziemniaków. Ostatnie kryterium sformułujemy jako względne, odnoszące się do poziomu intensywności gospodarstwa gospodarującego w podobnych warunkach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Uważamy też za konieczne, by prezydia rad narodowych przed podjęciem ostatecznych decyzji o przymusowym wykupie pozostawiały rolnikowi możliwość zapoczątkowania poprawy gospodarowania, dając mu na to okres jednego roku.</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o scalaniu gruntów służy — łącznie z dwoma pozostałymi — sprawie pełnego zagospodarowania ziemi, co również chciałbym z naciskiem podkreślić — we wszystkich trzech sektorach naszego rolnictwa. W oparciu o tę ustawę chcemy umożliwić rozwój państwowych gospodarstw rolnych w tych wsiach, gdzie dotychczasowi użytkownicy gruntów decydują się na przekazanie ziemi państwu i gdzie występują znaczne obszary gruntów państwowych, rozproszonych i nieracjonalnie dotąd wykorzystywanych. Będziemy mogli też ułatwiać rolnikom-spółdzielcom właściwe kształtowanie ich zespołowych gospodarstw, przy równoczesnym ulepszaniu warunków gospodarowania tym rolnikom, którzy sąsiadują ze spółdzielniami, lecz nie decydują się na przystąpienie do nich. Będziemy wreszcie mogli — na wniosek rolników lub na podstawie decyzji władz — likwidować uciążliwą szachownicę działek chłopskich, która tak znacznie ogranicza siły wytwórcze naszej indywidualnej gospodarki na 3 min ha. Nie znajduje wobec tego żadnego uzasadnienia pogląd, że ustawa komasacyjna prowadzi jedynie, czy głównie, do rozszerzania państwowej gospodarki w rolnictwie. Ustawa nie zawiera żadnych tego rodzaju ograniczeń.</u>
+ <u xml:id="u-75.15" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nie przypadkowo jednak wymieniłem na pierwszym miejscu zadanie scalania gruntów państwowych. Maimy bowiem następującą sytuację — około miliona ha gruntów PFZ występuje w małych, rozproszonych działkach. Sporą część tej ziemi dzierżawią chłopi. Tam, gdzie przeważają drobne gospodarstwa, zagospodarowanie tych gruntów poprzez dzierżawę lub sprzedaż dla powiększenia małych gospodarstw nie stanowi istotnego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-75.16" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Ale poruszając ten temat, w związku iz wyrażonym postulatem o zmianie przepisów o normach uprawniających do nabycia ziemi — ponieważ obecnie ustalone jakoby hamują lub wręcz uniemożliwiają obrót ziemią — krótkie wyjaśnienie. Cytowany Kodeks cywilny przez obywatela posła Łubieńskiego, w dziale III, w rozdziale traktującym o przeniesieniu własności, nie ogranicza bynajmniej możliwości przeniesienia własności, a więc kupna gospodarstwa, do jakiegoś nadzwyczajnego przypadku. Odwrotnie, dość szeroko i znacznie szerzej aniżeli jest to określone w odpowiednich przepisach innych krajów — określa warunki, w których rolnik posiadający gospodarstwo odpowiadające niejednolitym, lecz właśnie zróżnicowanym normom minimalnym, może powiększać swój areał.</u>
+ <u xml:id="u-75.17" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wprowadzenie zmian do obowiązującego rozporządzenia musi być poparte bardzo dokładnymi badaniami terenowymi. Trzeba zresztą pamiętać, że ustawa o zakazie podziału gospodarstw działa praktycznie niespełna 4 lata. Zbyt pośpieszne zmiany tych przepisów mogą w skutkach prowadzić nie do poprawy struktury gospodarstw chłopskich, ale odwrotnie — do pogorszenia tej struktury.</u>
+ <u xml:id="u-75.18" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">W rejonach o przewadze średnich i dużych gospodarstw chłopskich możliwości zagospodarowania dodatkowej ziemi są ograniczone, chociaż w oparciu o różnorodne środki stymulujemy ten proces. Jeśli w rejonach tych występują gospodarstwa państwowe, praktycznie są one w znacznej części wypadków obecnie jedyną organizacją zdolną do trwałego zagospodarowania gruntów źle i nieracjonalnie wykorzystywanych. Wymaga to jednak scalenia rozproszonych działek w większe kompleksy nadające się do prowadzenia produkcji na dużą skalę. Jest to tym bardziej konieczne, ponieważ część rolników chce przekazać już teraz swe grunty państwu w zamian za renty, co oznacza dalsze powiększenie zapasu ziemi wymagającej scalenia.</u>
+ <u xml:id="u-75.19" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Tak więc kierujemy się tu potrzebami praktyki i liczymy się z konkretnymi realiami występującymi w rejonach, gdzie część ziemi nie jest objęta procesem intensyfikacji. Jeśli w takich rejonach mimo ciągłego i dość szybkiego wzrostu całego naszego rolnictwa, część indywidualnych gospodarstw przez wiele lat nie tylko nie osiąga postępu, ale nawet przejawia stagnację i spadek intensywności produkcji, to konieczne jest wskazanie innego użytkownika gruntów. Nakładamy zwiększone obowiązki na państwowe gospodarstwa rolne, które muszą pokonać wiele dodatkowych trudności, by zagospodarować nowo przejmowane grunty. Znacznie przecież łatwiej jest PGR intensyfikować dotychczasowy areał, niż zagospodarowywać nowe grunty. Potrzeby gospodarki narodowej przemawiają jednak za obciążeniem PGR takim obowiązkiem, a doświadczenie uczy, że potrafią wywiązywać się z niego coraz lepiej.</u>
+ <u xml:id="u-75.20" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Warto przy ocenie poziomu produkcji PGR — ostatnio jakże często wykorzystywanego dla przeciwstawienia ich gospodarce indywidualnej — uwzględnić fakt, że właśnie PGR musiały zagospodarować w ostatnich kilkunastu latach prawie półtora miliona hektarów gruntów często odłogujących, których nikt nie chciał zagospodarować, o zdewastowanych urządzeniach melioracyjnych, bez inwentarza, budynków, bez kadry, którą trzeba było po prostu formować od podstaw. Nieobiektywny będzie także osąd PGR, jeśli abstrahować, że ich produkcja nasienna i hodowlana, trudna i wymagająca znacznie większych nakładów, służy intensyfikacji produkcji w gospodarstwach indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-75.21" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">I jest wreszcie wysoce niesłuszne pomijanie stałego wzrostu udziału PGR w towarowej produkcji rolnictwa. Zajmując 13% całości krajowych użytków rolnych, dostarczają obecnie prawie 40% zboża, 40% nasion oleistych czy 22% mleka. Ta zresztą towarowa produkcja zbóż, makuchów, suszu, traw, niezbędna do produkcji przemysłowych mieszanek paszowych — stanowi również podstawę do rozwijania w określonym stopniu produkcji zwierzęcej w indywidualnych gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-75.22" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wzbudziła obawy w projekcie ustawy scaleniowej wyrażona zasada jednoinstancyjności postępowania, która, jeśli dobrze zanotowałem, została scharakteryzowana przez posła Łubieńskiego jako — „sprzeczna z zasadą praworządności”.</u>
+ <u xml:id="u-75.23" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Zastanówmy się na chwilę, jakie przesłanki merytoryczne decydują o przyjęciu takiej zasady? Z treści ustawy wynika, że zapewnia ona uwzględnienie interesów każdego uczestnika scalenia, wykluczając dowolność w ustalaniu równowartości gruntów. Podstawą wyceny jest gleboznawcza klasyfikacja i ewidencja gruntów. Nigdy dotąd nie dysponowaliśmy tak obiektywnymi miernikami. Dopuszcza się przy tym możliwość dysponowania gruntami PFZ dla ułatwienia rozliczeń między rolnikami i państwem czy nawet między samymi rolnikami. Jeden z przepisów ustawy dopuszcza nawet wydzielenie obszarów dróg i innych gruntów dla społecznego użytkowania kosztem gruntów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.24" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Powiatowa rada narodowa stanowi przecież ogniwo władzy ludowej, któremu rolnik może najłatwiej przedstawić swoje potrzeby i uzyskać należyte rozpatrzenie dezyderatów. Ogniwo to również najlepiej może rozeznać terenową problematykę i dysponuje kadrą, która gwarantuje należyte techniczne opracowanie projektów scaleniowych. Zgodnie z ogólnym nurtem decentralizacji stale przecież rozszerzamy zakres uprawnień terenowych władz w zakresie kierowania rozwojem gospodarki. Byłoby wręcz niezrozumiałe ograniczanie kompetencji powiatowej rady narodowej w tak specyficznej sprawie, jak właśnie w kształtowaniu warunków gospodarowania ziemią.</u>
+ <u xml:id="u-75.25" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Projekt ustawy przewiduje, że opracowany już techniczny projekt scalenia musi być okazany na gruncie rolnikom. Po zapoznaniu się z tym projektem będą oni mogli wtedy lepiej zgłaszać swoje uwagi czy wnioski. Wobec tego wypada zwrócić uwagę, że zastrzeżenia rolników rozpatrywać będą dwa bardzo bliskie mu organy: rada uczestników wymiany oraz komisja specjalnie powołana do rozpatrywania odwołań. Czynnik społeczny będzie tu bardzo szeroko reprezentowany. Te instytucje pozwolą na operatywne rozpatrywanie uwag, zastrzeżeń. Słuszne uwagi będzie można wnieść do projektu. Dopiero po tym wszystkim będzie on ostatecznie zatwierdzony przez powiatową radę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-75.26" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Nie mniej istotne jest i to, że proponowany tryb ułatwi szybkie przeprowadzenie scalenia, co jest nadzwyczaj istotne w świetle potrzeb produkcji. Poprzednie przepisy miały tę istotną wadę, że pozwalały jednostkom o pieniackich skłonnościach przeciwstawiać się przeważającej większości uczestników scalenia, zainteresowanych w szybkim ulepszaniu warunków gospodarowania. Mamy cały szereg przykładów rozpatrywanych bezpośrednio w Ministerstwie, które wskazują, jak długo ciągną się te sprawy — przez wiele lat, nieraz nawet kilkanaście lat, prowadząc do zahamowania produkcyjnej i inwestycyjnej inicjatywy rolników.</u>
+ <u xml:id="u-75.27" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Projekt ustawy da je wreszcie wojewódzkiej radzie narodowej możliwość ingerencji i nawet uchylenia decyzji zatwierdzającej projekt scaleniowy, jeśli wydano ją z naruszeniem przepisów prawa lub gdy wymagają tego szczególne względy gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-75.28" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Dzięki temu ostatniemu sformułowaniu, bardzo zresztą szerokiemu, nowa ustawa wykracza znacznie poza ujęcie zawarte w Kodeksie postępowania administracyjnego, które ogranicza ingerencję nadrzędnej władzy przecież tylko do wypadków naruszenia prawa.</u>
+ <u xml:id="u-75.29" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Na koniec trzeba wymienić stały techniczny i organizacyjny nadzór instancji wojewódzkiej nad procesem scalania. Wydaje się, że w sumie te wszystkie elementy w pełni zabezpieczają interes zainteresowanych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-75.30" who="#MinisterRolnictwaMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! W zakończeniu chciałbym raz jeszcze powtórzyć wyrażoną na wstępie myśl, że omawiane 3 projekty ustaw stanowią konsekwentne rozwinięcie naszej polityki rolnej i wraz z aktami wykonawczymi stanowią kompletną i logicznie powiązaną całość. Projekty wszystkich aktów wykonawczych są już gotowe. Mieliśmy możność zaznajomienia z nimi członków sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego i wykazania, że ustawy, łącznie ze związanymi z nimi dalszymi przepisami, określają zespół nowych, bardzo korzystnych warunków prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych, które sprzyjać będą intensyfikacji produkcji we wszystkich sektorach naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-75.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Obecnie zabierze głos sprawozdawca Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — poseł Józef Tejchma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#PoselTejchmaJozef">Wysoki Sejmie! Jako sprawozdawca czuję się zobowiązany udzielić kilku Wyjaśnień, związanych z wystąpieniem kol. posła Łubieńskiego, który zaproponował — wprawdzie nieformalnie — odesłanie projektu ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości rolnych ponownie do Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, zaproponował zatem faktyczne jej nierozpatrywanie w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#PoselTejchmaJozef">Chciałbym w związku z tym przemówieniem udzielić wyjaśnień w trzech sprawach, które związane są z pewnymi interpretacjami tego projektu ustawy, zawartymi w przemówieniu kol. posła Łubieńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-77.2" who="#PoselTejchmaJozef">VII sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-77.3" who="#PoselTejchmaJozef">Projekty ustaw: o scalaniu i wymianie gruntów, o przymusowym wykupie nieruchomości oraz o rentach dla rolników Po pierwsze — kol. poseł Łubieński w swoim przemówieniu stwierdził, co następuje — cytuję: — „jak należy przypuszczać, odwołanie od tych decyzji w zakresie przymusowego wykupu ziemi istnieje w trybie Kodeksu administracyjnego, choć nie jest to w ustawie powiedziane, więc też czynnik administracyjny może ostatecznie pozbawić obywatela praw przysługujących mu bądź co bądź na podstawie Konstytucji”.</u>
+ <u xml:id="u-77.4" who="#PoselTejchmaJozef">Zbyt wiele powiedziano w tym zdaniu — powołując się na najwyższe prawo — aby można było sprawę pozostawić w atmosferze jakichkolwiek przemilczeń lub niedopowiedzeń. Odpowiedni — 12 artykuł Konstytucji, na mocy którego możliwe jest podejmowanie takich właśnie ustaw, brzmi jak następuje: — „Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania na podstawie obowiązujących ustaw indywidualną własność i prawo dziedziczenia ziemi, budynków i innych środków produkcji należących do chłopów, rzemieślników i chałupników”.</u>
+ <u xml:id="u-77.5" who="#PoselTejchmaJozef">Stwierdzone jest więc w Konstytucji, że ochrania się indywidualną własność na podstawie obowiązujących ustaw, a więc tych ustaw, które przyjmuje Sejm, które Sejm, zgodnie z potrzebami życia społecznego, będzie w swej działalności podejmował.</u>
+ <u xml:id="u-77.6" who="#PoselTejchmaJozef">Nie chodzi więc w tym wypadku o jedno konkretne spostrzeżenie, czy krytyczną uwagę zawartą w przemówieniu koi. posła Łubieńskiego, ale chodzi o pewną interpretację, która nie ma żadnej podstawy w istniejącej rzeczywistości. Jest to pierwsza sprawa, która wymagała wyjaśnienia.</u>
+ <u xml:id="u-77.7" who="#PoselTejchmaJozef">Podobny sposób interpretacji, nie mającej pokrycia w proponowanym projekcie ustawy, zawarty jest w następującym sformułowaniu kol. posła Łubieńskiego — cytuję: — „Lecz załóżmy, że jeszcze ten nowy instrument (to znaczy ustawa o przymusowym wykupie ziemi) w przebudowie struktury rolnej jest potrzebny”. W sformułowaniu tym kładzie się niezgodny z treścią i intencją tej ustawy główny akcent na jej strukturalne funkcje, na jej funkcje w zakresie przebudowy naszego rolnictwa. W istocie rzeczy projekt ustawy o przymusowym wykupie ziemi w swojej treści, we wszystkich swoich przepisach obejmuje w głównej mierze sferę zjawisk natury produkcyjnej. W żadnym wypadku nie mamy tu do czynienia z takim podejściem, że doktrynalnie zakładamy powiększanie areału uspołecznionej gospodarki rolnej i do tej doktryny dostosowujemy konkretne rozwiązania w rodzaju przymusowego wykupu ziemi. Sposób myślenia, który leży u podstaw tej ustawy, jest wręcz odwrotny. Punktem wyjścia jest ocena, że istnieją pewne negatywne zjawiska w sferze produkcji, następnie wniosek, że w określonych sytuacjach te negatywne zjawiska w sferze produkcji — odnosi się to zarówno do tej ustawy, jak i do ustawy scaleniowej — mogą być ograniczone i zlikwidowane w niektórych rejonach, w określonych sytuacjach, między innymi, czy przede wszystkim, na drodze przejmowania pewnych areałów przez PGR.</u>
+ <u xml:id="u-77.8" who="#PoselTejchmaJozef">Punkt wyjścia ustawy o charakterze produkcyjnym dyktuje podjęcie proponowanych środków i instrumentów. Jest rzeczą wtórną i pochodną, że w praktyce realizacja nowych rozwiązań, które leżą przede wszystkim w interesie produkcji, oznaczać będzie także stopniowe rozszerzanie areału uspołecznionej gospodarki rolnej. Chodzi więc o interpretację, która ma bardzo istotne znaczenie dla opinii społecznej, dla postawy rolników wobec nowych ustaw. Chodzi o interpretację zgodną z rzeczywistością, że mamy tu do czynienia z ustawą, która chce przede wszystkim rozwiązać problemy natury produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-77.9" who="#PoselTejchmaJozef">Jaką bowiem mamy sytuację? Mamy ograniczone zasoby ziemi. Jest to fakt absolutnie bezsporny. Mamy rosnące zasoby środków produkcji, które mogą przezwyciężyć ograniczoność zasobów ziemi na drodze intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-77.10" who="#PoselTejchmaJozef">I mamy również trzeci, bardzo istotny czynnik, decydujący o produkcji rolnej — czynnik ludzki. Mamy rolników, którzy podejmują określone decyzje, którzy posiadają określony poziom zawodowy, określoną inicjatywę, którzy w tych warunkach jakie są, przy narastających środkach produkcji, decydują o poziomie produkcji w swoim gospodarstwie. Ustawa skonstruowana jest w taki sposób, że każdy rolnik bez wyjątku może stworzyć na podstawie obiektywnie istniejących możliwości taką sytuację, że ustawa, którą chcemy podjąć, nie będzie jego dotyczyć. Mam ma myśli sytuację polegającą na odpowiedniej inicjatywie produkcyjnej, dającej w rezultacie wzrost produkcji rolnej. W wypadku, kiedy taka inicjatywa nie będzie podjęta, kiedy będziemy mieć do czynienia ze skrajnym przykładem zaniedbań, kiedy ten czynnik ludzki, ten rolnik — w łańcuchu różnych czynników wzrostu produkcji rolnej — nie da je gwarancji realizacji celów gospodarczych i produkcyjnych, interweniować chce państwo na mocy nowej ustawy właśnie w interesie produkcji — co leży bezspornie w interesie całego naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-77.11" who="#PoselTejchmaJozef">I to jest właściwa interpretacja tej ustawy, wynikająca z jej wszystkich przepisów łącznie z projektowanymi aktami wykonawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-77.12" who="#PoselTejchmaJozef">I wreszcie na koniec uwaga związana z następującą wypowiedzią kol. posła Łubieńskiego — cytuję: — „Chłop na gospodarce indywidualnej obawia się, że gospodarstwo państwowe będzie go wypierać, że jego dzieci nie mają już szans osiągnięcia dobrobytu w rolnictwie”.</u>
+ <u xml:id="u-77.13" who="#PoselTejchmaJozef">Chciałbym oświadczyć, że nie widzę żadnych podstaw w realizowanej obecnie polityce rolnej, i w tej polityce, którą chcemy realizować przy nowych ustawach, jakie rozważamy dzisiaj w Sejmie — nie widzę żadnych podstaw, żeby wytworzyła się wśród rolników na wisi postawa zagrożenia, wypierania ich przez PGR.</u>
+ <u xml:id="u-77.14" who="#PoselTejchmaJozef">Chcę także wyrazić przeświadczenie, że nawet takie przemówienie i takie niezgodne z treścią polityki rolnej interpretacje, jakie słyszeliśmy dziś, nie wytworzą stanu tymczasowości wśród rolników. Jeżeli przemówienie kol. posła Łubieńskiego będzie elementem pewnego nastraszenia rolników o najniższym poziomie produkcji, to sądzę, że będzie to konstruktywny wkład w realizację celów, jakie sobie stawiamy.</u>
+ <u xml:id="u-77.15" who="#PoselTejchmaJozef">Nie widzę podstaw, by przyłączyć się do propozycji, wprawdzie zgłoszonej nieformalnie, ale jednak zgłoszonej, odesłania projektowanej ustawy ponownie do Komisji Rolnictwa, gdyż wszystkie najważniejsze aspekty ustawy były już analizowane, poddane wystarczającej ocenie i zostały uargumentowane.</u>
+ <u xml:id="u-77.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#Marszalek">Poseł Łubieński prosi o głos w sprawie wy jaśnienia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Chciałbym na wstępie podziękować za tę dyskusję, która chyba wzbogaciła tylko rozeznanie tych bardzo ważnych problemów, które dzisiaj mamy na porządku dziennym, tym bardziej, że muszę powiedzieć, że dyskutanci, aczkolwiek ze mną w wielu punktach się nie zgadzają, (trudno, jesteśmy ludźmi, a nie cegłami, muszą istnieć między nami różnice), ale w wielu innych punktach przyznali mi, co z pewną satysfakcją przyznaję — i rację.</u>
+ <u xml:id="u-79.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Chciałem tutaj bardzo krótko wyjaśnić następującą rzecz. Nie bardzo zrozumiałem kolegę posła referenta, kolegę Tejchmę, co chciał wyrazić w tej części swego wystąpienia, która dotyczyła art. 12 Konstytucji. Rzeczywiście, o tym artykule ja myślałem, ale rozumiem to sformułowanie zawarte w tym artykule, że na podstawie obowiązujących ustaw Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania własność, prawo dziedziczenia, to znaczy, że tu jest dyrektywa dla ustawodawcy, żeby przez obowiązujące ustawy ochraniał tę własność.</u>
+ <u xml:id="u-79.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Tu nie można interpretować tego w sensie — wydaje mi się, że to byłaby niesłuszna interpretacja — że o tyle ochrania, o ile na to pozwalają obowiązujące ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-79.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Moim zdaniem interpretacja tego artykułu Konstytucji może być tylko jednoznaczna, to znaczy, że to jest dyrektywa, że obowiązujące prawa muszą ochraniać indywidualną własność i prawo dziedziczenia ziemi, budynków i innych środków produkcji należących do chłopów, rzemieślników i chałupników. Może się z kolegą posłem referentem zgadzamy z taką interpretacją. No, jeżeli nie, to tylko należy mi wyrazić ubolewanie, że się nie zgadzamy.</u>
+ <u xml:id="u-79.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeżeli chodzi o przemówienie Ministra Jagielskiego, to obciąłbym tutaj bardzo mocno podkreślić, że ja bardzo doceniam ogromną akcję, jaką rząd robi w walce ze zlikwidowaniem zjawiska zaniedbanych gospodarstw. Przecież ta akcja jest bardzo szeroka. Ja — mimo że jestem tak zwanym posłem centralnym, staram się być w terenie bardzo często, i widzę tę akcję, i jak najbardziej ją akceptuję. Przecież wysiłek jest tak ogromny, że się wysyła na wioski tak zwane trójki, które chodzą, analizują gospodarstwa, że agronomowie czy gromadzkie rady wysyłają pisma do poszczególnych gospodarstw zaniedbanych, w których są pewne dyrektywy, jakie należy podjąć działania, żeby gospodarstwo podnieść itd. itd. Jest stała akcja kredytowa, finansowa. Jest tu jakiś ogromny mechanizm, który ma służyć podnoszeniu tych gospodarstw ze stanu zaniedbania. Więc dlatego też wydaje mi się, że ta ustawa o przymusowym wykupie ziemi, która odrywa ten przymusowy wykup od warunku zadłużenia, jest zbyteczna. Może być rzeczywiście w pewnych jakichś wyjątkowych wypadkach potrzebna, ale to będą naprawdę wypadki zupełnie wyjątkowe, bo jak powtarzam, trudno sobie wyobrazić gospodarstwo zaniedbane, w którym by nie było długów. Na pewno tak było jak obywatel Minister Jagielski mówił tutaj, że spotkał się z tym przypadkiem bezpośrednio, ale chyba to jest wypadek całkowicie i najbardziej wyjątkowy.</u>
+ <u xml:id="u-79.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Mam ambicje, aby rzeczywiście być w terenie i widzieć gospodarstwa. Zaryzykuję więc twierdzenie, że nieomal w każdym wypadku gospodarstwo zaniedbane jest równocześnie gospodarstwem zadłużonym. A zatem, jeżeli jest gospodarstwo zadłużone, to jest ustawa, która już obowiązuje od 1962 r. Można by się zastanowić, czy jej nie znowelizować, ale po co dla wypadków zupełnie wyjątkowych tworzyć ustawę, która może budzić najróżniejsze komentarze, jak najbardziej niewłaściwe i — jestem przekonany — niezgodne z wolą rządu.</u>
+ <u xml:id="u-79.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Otóż dlatego też muszę powiedzieć, że mimo wszystko ciągle nie znajduję dostatecznych argumentów na to, żeby głosować za ustawą o przymusowym wykupie ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-79.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">A jeżeli chodzi teraz o opinię na wsi — różna jest ta opinia. Muszę jednak powiedzieć, że spotykam się, niestety, z taką opinią, że gospodarstwa indywidualne są zagrożone, że państwowe gospodarstwa rolne są preferowane. Nie można chyba zaprzeczyć, że jeżeli chodzi o inwestycje, to tutaj dysproporcja jest tak kolosalna, iż istnieje jakieś potwierdzenie dla tej opinii.</u>
+ <u xml:id="u-79.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Cieszę się bardzo z tych deklaracji, które tutaj usłyszałem ze strony obywatela Ministra Jagielskiego i ze strony posła referenta, który jest kierownikiem Wydziału Rolnego Komitetu Centralnego i wydaje mi się, że jeżeli te opinie dotrą do jak najszerszego grona osób, to niewątpliwie poprawi to tę atmosferę na wisi, która mimo wszystko nie jest najlepsza i nie zawsze sprzyja rozwojowi produkcji. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o scalaniu i wymianie gruntów wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-80.3" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-80.4" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-80.5" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt..</u>
+ <u xml:id="u-80.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o scalaniu i wymianie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-80.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.8" who="#Marszalek">Ponieważ poseł Łubieński nie zgłosił w tej sprawie żadnego konkretnego wniosku, wobec tego nie możemy jego sugestii głosować. Zresztą zaznaczył, że nieformalnie.</u>
+ <u xml:id="u-80.9" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-80.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-80.11" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-80.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-80.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Kilka osób.</u>
+ <u xml:id="u-80.14" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-80.15" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.16" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-80.17" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-80.18" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-80.19" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-80.20" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa.</u>
+ <u xml:id="u-80.21" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-80.22" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 110 w sprawie zamknięcia VII sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-80.23" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-80.24" who="#Marszalek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-80.25" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-80.26" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia VII sesji Sejmu z dniem 24 stycznia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-80.27" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-80.28" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędzie się posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-81.1" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">Również w dniu dzisiejszym o godz. 16 rozpoczną się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-81.2" who="#SekretarzposelMariaMielczarek">1)Komisji Handlu Wewnętrznego w sali nr 102, 2)Komisji Handlu Zagranicznego w sali nr 67 — Dom Poselski, 3)Komisji Komunikacji i Łączności w sali nr 70 — Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 18 posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#Marszalek">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min, 45)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..95fd9d4
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml
@@ -0,0 +1,154 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00019-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>19 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>19 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">19</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1968-04-09, 10 i 11</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="JozefCyrankiewicz" role="speaker">
+ <persName>Józef Cyrankiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak" role="speaker">
+ <persName>Minister Sprawiedliwości Stanisław Walczak</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBurskiCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Burski Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDomagalaCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Domagała Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGawlikWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gawlik Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGradMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grad Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrudzienZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grudzień Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHajdukRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hajduk Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaczmarekRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaczmarek Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaliszewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaliszewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKleczajJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kleczaj Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKociolekStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kociołek Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorzyckiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korzycki Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKostrzewaRoch" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kostrzewa Roch</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKulczynskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulczyński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOzgaMichalskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ozga-Michalski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPilatowskiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piłatowski Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselReiffRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Reiff Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRzesniowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rześniowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkrobiszHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skrobisz Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSpychalskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Spychalski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSroczynskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sroczyńska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzuraRudolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szura Rudolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalaszekAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walaszek Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalczakMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walczak Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasilkowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wasilkowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasickiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wąsicki Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawieyskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawieyski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelAndrzejZabinski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Andrzej Żabiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..e594a19
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1872 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV - Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 19 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 9, 10 i 11 kwietnia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 8</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Czesław Wy cech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 23 marca 1968 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać ósmą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 1 kwietnia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Julian Horodecki.”</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dni 9 i 10 kwietnia br.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Władysława Gałkę i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 18 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem komunikuję, że w ostatnim czasie zmarli trzej nasi Koledzy.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">W dniu 6 lutego zmarł w swej rodzinnej wsi w powiecie lublinieckim poseł Bernard Sierański, rolnik, członek Prezydium Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Katowicach.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Urodzony w 1902 r. w rodzinie chłopskiej już jako młody chłopiec brał udział w jednym z powstań śląskich. W Polsce Ludowej jako członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pełnił różne funkcje społeczne. Wybrany w 1965 r. posłem na Sejm z okręgu nr 21 w Bytomiu, brał aktywny udział w pracach Komisji Handlu Wewnętrznego. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Śląskim Krzyżem Powstańczym.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">W dniu 15 lutego zmarł nagle w wieku lat 44 poseł z okręgu wyborczego w Ostrowiu Wielkopolskim Zdzisław Cegłowski, znany i ceniony na terenie Wielkopolski działacz partyjny i związkowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Poseł Zdzisław Cegłowski był członkiem Egzekutywy Wojewódzkiego Komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Poznaniu oraz członkiem Plenum i Komitetu Wykonawczego Centralnej Rady Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">W sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, której był aktywnym członkiem, interesował się problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy — zagadnieniami szczególnie mu bliskimi jako działaczowi ruchu związkowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Poseł Zdzisław Cegłowski odznaczony był Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym i Brązowym Krzyżem Zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">W dniu 21 marca zmarł w Krakowie w wieku lat 84 dr Bolesław Drobner, długoletni poseł miasta Krakowa, wybitny działacz ruchu robotniczego, niestrudzony działacz polityczny i społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Bolesław Drobner już mając 15 lat wstąpił do Polskiej Partii Socjal-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Odtąd całe jego długie i bogate życie związane było z ruchem robotniczym, wypełnione bezustanną walką o prawa ludu pracującego, o niepodległość, o Polskę Ludową. Za swoją działalność był w okresie międzywojennym wielokrotnie aresztowany i więziony.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">W latach wojny współtwórca i aktywny działacz Związku Patriotów Polskich w ZSRR, z chwilą powstania Polski Ludowej, znalazł się wśród grona jej czołowych budowniczych. Powołany został w skład Krajowej Rady Narodowej, pierwszego tymczasowego parlamentu Polski Ludowej, a w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego objął kierownictwo resortu pracy, opieki społecznej i zdrowia; podpis jego figuruje pod historycznym Manifestem Lipcowym.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">W 1947 r. wybrany został posłem na Sejm Ustawodawczy. Brał między innymi aktywny udział w pracach komisji, która opracowała projekt tzw. — „Małej Konstytucji”. Kilkakrotnie przemawiał z trybuny sejmowej w sprawie organizacji władz naczelnych, w sprawach opieki i wychowania młodzieży i w innych sprawach. Jako poseł na Sejm Ustawodawczy i w tym czasie także radny miasta Krakowa, żywo interesował się sprawami dalszego rozwoju kultury i sztuki w tym mieście. Jako najstarszemu wiekiem posłowi, Rada Państwa powierzała Mu zaszczyt otwierania kolejnych pierwszych sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej II, III i IV kadencji. Wielokrotnie przemawiał z tej wysokiej trybuny sejmowej wypowiadając się w najistotniejszych sprawach państwowych. Zawsze cechowała Go bezkompromisowa postawa i pryncypialność.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Poseł Bolesław Drobner brał aktywny udział w pracach komisji sejmowych, a zwłaszcza w Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Oświaty i Nauki, których był wieloletnim członkiem.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Odszedł z naszych szeregów człowiek, który całe swoje piękne życie poświęcił najszczytniejszym ideałom postępu i socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Polska Ludowa wysoko oceniła zasługi Bolesława Drobnera, przyznając Mu Order Odrodzenia Polski I i II klasy, dwukrotnie Order — „Sztandaru Pracy” I klasy i inne wysokie odznaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proponuję, abyśmy chwilą ciszy uczcili pamięć zmarłych posłów: Bernarda Sierańskiego, Zdzisława Cegłowskiego i Bolesława Drobnera.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich wskutek śmierci: posła Bernarda Sierańskiego z dniem 6 lutego 1968 r., posła Zdzisława Cegłowskiego z dniem 15 lutego 1968 r. i posła Bolesława Drobnera z dniem 21 marca 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia doręczony Obywatelom Posłom przewiduje następujące punkty:</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">1.Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">a)Kodeks karny, b)Przepisy wprowadzające Kodeks karny;</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">2.Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową;</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#Marszalek">3.Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o bibliotekach;</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#Marszalek">4.Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie tego porządku dziennego przez dodanie z kolei 5 punktu w brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#Marszalek">5.Odpowiedź Prezesa Rady Ministrów na interpelację Koła Poselskiego „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w sprawie tej propozycji?</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#Marszalek">Chcę poinformować Wysoki Sejm, że wpłynęło pismo obywatela Przewodniczącego Rady Państwa treści następującej:</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#Marszalek">„Przewodniczący Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#Marszalek">Warszawa, dnia 8 kwietnia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#Marszalek">Do Obywatela Czesława Wycecha Marszałka Sejmu PRL</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#Marszalek">Z uwagi na pogarszający się stan zdrowia, co poważnie ogranicza możliwości mojej pracy jako Przewodniczącego Rady Państwa PRL, proszę Wysoki Sejm o zwolnienie mnie z tego stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#komentarz">Edward Ochab”</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#Marszalek">Równocześnie wpłynęło pismo od Prezesa Rady Ministrów, zawierające wnioski w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#Marszalek">Wobec tego zachodzi konieczność uzupełnienia porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie jeszcze następujących dwóch punktów:</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#Marszalek">6.Wybór Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#Marszalek">7.Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w sprawie tej propozycji?</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Na posiedzeniu naszym obecna jest delegacja Kongresu Narodowego Republiki Wenezueli, która w dniu dzisiejszym na nasze zaproszenie przybyła do Polski. W osobach członków tej delegacji, z jej Przewodniczącym senatorem panem Dubuc na czele, witamy przedstawicieli narodu Wenezueli.</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#Marszalek">Jestem głęboko przekonany, że pobyt delegacji Kongresu Wenezueli w naszym kraju, rozmowy, które goście przeprowadzą w Sejmie oraz z przedstawicielami rządu i społeczeństwa, przyczynią się do dalszego pogłębienia korzystnie dla obu stron rozwijających się stosunków między Polską a Wenezuelą.</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#Marszalek">Witam w imieniu Sejmu naszych gości z Wenezueli i życzę Im przyjemnego i pożytecznego pobytu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#Marszalek">a)Kodeks karny (druk nr 115), b)Przepisy wprowadzające Kodeks karny (druk nr 116).</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#Marszalek">Głos zabierze Minister Sprawiedliwości obywatel Stanisław Walczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Wysoki Sejmie! Na pierwszej sesji obecnego Sejmu w dniu 25 czerwca 1965 r., nawiązując do dokonanej w ostatnich latach wielkiej pracy w dziedzinie kodyfikacji i porządkowania naszego ustawodawstwa, Prezes Rady Ministrów tow. Józef Cyrankiewicz wskazał na potrzebę kontynuowania prac legislacyjnych w dziedzinie prawa karnego, a w szczególności opracowania projektu Kodeksu karnego i innych wiążących się z nim ustaw: prawa penitencjarnego, prawa o wykroczeniach i Kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt Kodeksu karnego stanowi realizację sformułowanego w tym expose programu prac rządu na odcinku kodyfikacji prawa. Pragnę obecnie przedstawić Wysokiemu Sejmowi ważniejsze problemy zawarte w projekcie Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Powstanie państwa ludowego, realizującego budowę socjalizmu w naszym kraju pociągnęło za sobą zasadnicze zmiany społeczne, polityczne i gospodarcze. W procesie tych przemian kształtował się nowy, socjalistyczny porządek prawny, odzwierciedlający zachodzące przemiany ustrojowe i nowe stosunki społeczne. Wyrazem nowego porządku prawnego, odpowiadającego zmienionym warunkom i potrzebom, były wydawane przez Polskę Ludową nowe akty normatywne zarówno w zakresie prawa cywilnego, jak i karnego. Utrwalają one doniosłe osiągnięcia naszego socjalistycznego państwa w dziedzinie politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W ślad za kodyfikacją prawa cywilnego, pilną sprawą stało się uporządkowanie ustawodawstwa karnego i jego kodyfikacja. W miarę postępu budowy socjalizmu obowiązujący dotychczas Kodeks karny z 1932 r. coraz mniej odpowiadał nowym potrzebom społecznym, co czyniło niezbędnym wydanie szeregu ustaw karnych regulujących poszczególne dziedziny w zakresie walki z przestępczością.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Zmiany ustrojowe, gruntowne przemiany stosunków społecznych, nowa struktura gospodarcza, jak również wychowawcze oddziaływanie ustroju socjalistycznego na społeczeństwo wywarły przemożny wpływ na ukształtowanie socjalistycznej świadomości prawnej obywateli, a w konsekwencji na ich stosunek do obowiązującego prawa. Zachodzące w świadomości i postawie obywateli naszego kraju pozytywne przemiany znajdują odzwierciedlenie w kształtowaniu się przestępczości, która ulega systematycznemu ograniczaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Doprowadziło to do zahamowania i zmniejszania się przestępczości, przede wszystkim tak zwanej przestępczości tradycyjnej. Gdy bowiem w 1937 r. ogólna liczba skazanych wynosiła prawie 400 tys. osób, to w 1966 r. kształtowała się ona poniżej 265 tys. osób. Należy przy tym mieć na uwadze szybką urbanizację dokonującą się w Polsce, wielkie ruchy migracyjne, wysoki udział w populacji roczników młodocianych, które to zjawiska nie pozostają bez wpływu na dynamikę i strukturę przestępczości. Mimo tendencji spadku przestępczości, stan jej jest jeszcze wysoki i istnieje potrzeba podjęcia bardziej skutecznych środków dla jej ograniczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Podkreślając przemiany, jakie dokonały się w poglądach i postawie naszego społeczeństwa, IV Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazał jednocześnie na konieczność intensywnego wspierania procesu ich umacniania i dalszego rozwoju. Funkcje prawa są w tym zakresie niemałe. Możliwości wspierania zjawisk pozytywnych i eliminowania tą drogą zjawisk niepożądanych są niezaprzeczalne. Toteż projekt Kodeksu karnego, uwzględniając wnioski płynące z doświadczeń budowy nowego ustroju, wychodzi z założenia, że kodyfikacja musi w pełni odpowiadać zasadom naszego ustroju i stanowić odbicie dotychczasowego dorobku ugruntowanych przemian. Zarazem nawiązuje on do przewidywanego kierunku dalszego rozwoju społeczno-politycznego i gospodarczego, tak aby odpowiadał nie tylko aktualnym, lecz także w miarę możności przyszłym potrzebom budownictwa socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Socjalistyczny układ stosunków społecznych, a zwłaszcza upowszechnienie własności społecznej i rozwinięcie gospodarki planowej stworzyły nowe dobra, których poszanowanie nie zdołało jednak dotychczas stać się zjawiskiem powszechnym. Stąd przestępczość nowego typu, której ściganie i ukrócenie wymaga także stosowania nowych środków.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Kodeks karny powinien być instrumentem przydatnym do zwalczania przestępczości wszelkich typów. Powinien on należycie zabezpieczać podstawowe interesy polityczne i społeczno-gospodarcze państwa socjalistycznego, chronić prawa i dobra obywateli, odpowiadając przy tym ideałom humanizmu socjalistycznego. Świadomość tej roli Kodeksu towarzyszyła pracom nad projektem.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu dąży do prawidłowego rozróżnienia wagi poszczególnych przestępstw, starając się racjonalnie stopniować dolegliwość kar stosownie do społecznej szkodliwości przestępstwa, umożliwiając wymiarowi sprawiedliwości celne i dotkliwe uderzanie w szczególnie groźne dla społeczeństwa przejawy przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Z drugiej strony, projekt daje wyraz idei stopniowego odstępowania od stosowania represji karnej, w szczególności w postaci pozbawienia wolności wobec sprawców przestępstw drobnej wagi, a zastępowania jej środkami natury wychowawczej. Mowa tu o doborze takich środków, kar i ich rozmiaru, które będą mogły zapewnić realizację ich celu, to jest poprawę przestępcy i zabezpieczenie przestrzegania prawa.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">A oto krótka historia prac kodyfikacyjnych nad Kodeksem karnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Prace nad kodyfikacją prawa karnego zapoczątkowała uchwała Prezydium Rządu z dnia 27 listopada 1950 r. Kolejne wersje projektu z lat 1956 i 1963 nie uzyskały akceptacji. Projekt z 1963 r., poddany publicznej dyskusji, spotkał się z krytyką między innymi z tych względów, że nie gwarantował należytej ochrony niektórych dóbr podstawowych, a ponadto reprezentował tendencje rozszerzenia penalizacji i odznaczał się daleko idącą kazuistyką. Z tych względów Komisja Kodyfikacyjna, z udziałem teoretyków prawa karnego, sędziów, prokuratorów oraz przedstawicieli innych zawodów prawniczych i dyscyplin naukowych, przystąpiła w 1964 r. do opracowania nowego projektu. W szczególności wykorzystano przy tym wyniki dyskusji przeprowadzonej nad poprzednim projektem, dostarczyły one bowiem wielu pożytecznych wniosków i uwag.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Również i obecnie przedłożony Wysokiej Izbie projekt Kodeksu karnego poddany był szerokiej dyskusji w środowiskach prawniczych oraz przekonsultowany z przedstawicielami wielu resortów, z pracownikami nauki i specjalistami różnych dziedzin. W toku prac kodyfikacyjnych do Ministerstwa Sprawiedliwości napływało także wiele cennych propozycji ustawodawczych ze strony instancji partyjnych. W pracy przygotowawczej wiele z nich uwzględniono, wprowadzono zmiany i poprawki do pierwotnego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Opracowanie nowego Kodeksu karnego oparto na wypróbowanych w praktyce wymiaru sprawiedliwości Polski Ludowej konstrukcjach obowiązującego aktualnie prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt nowego socjalistycznego kodeksu nie jest jedynie usystematyzowaniem dotychczas obowiązujących przepisów, ale stanowi rzeczywistą kodyfikację prawa karnego o jednolitej i zwartej konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Dokonano w nim integracji przepisów Kodeksu karnego z 1932 r. oraz szeregu wydanych przez Polskę Ludową aktów prawnych z zakresu prawa karnego. Włączono do Kodeksu przepisy o odpowiedzialności karnej żołnierzy, na skutek czego stał się zbędny odrębny Kodeks karny Wojska Polskiego. Dzięki swej syntetyczności i unikaniu kazuistyki, projekt w swych 337 artykułach zastąpił kilkaset przepisów dotychczas obowiązujących, pochodzących zarówno z okresu międzywojennego 20-lecia, jak i aktów prawnych wydanych w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Nie zostały przyjęte w nowym Kodeksie — co jest samo przez się zrozumiałe — przepisy, które z biegiem czasu zdezaktualizowały się. Szereg czynów, traktowanych dotychczas jako występki karane przez sądy, zakwalifikowano jako wykroczenia i będą one uregulowane w przyszłym prawie o wykroczeniach. Stanowi to wyraz tendencji ogólniejszej natury, mianowicie ograniczenia zbędnej penalizacji i ustalenia jej zakresu stosownie do rzeczywistych społecznych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Ze względu na specyfikę zagadnień uznano za właściwe pozostawić poza Kodeksem karnym takie akty prawne, jak prawo karne skarbowe, prawo karne administracyjne, jak również przepisy karne zawarte w ustawach poświęconych wyspecjalizowanym dziedzinom zarządzania, jak prawo: górnicze, morskie, wodne itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Prace nad kodyfikacją prawa karnego mają charakter kompleksowy. Rozstrzygnięcia Kodeksu będą miały przesądzający, decydujący wpływ na kierunki rozwiązań w kodyfikacji pozostałych projektów prawa karnego, o których wspomniałem. Opracowanie tych projektów jest w tej chwili na ukończeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Nowy projekt Kodeksu karnego jest kodeksem państwa socjalistycznego. Znalazła w nim wcielenie doniosła idea humanizmu socjalistycznego. Wyrażają ją nie tylko podstawowe zasady naszego prawa karnego, stanowiące, że nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyn, który w czasie jego popełnienia nie był zabroniony przez ustawę, lub zaprojektowane w nowym Kodeksie postępowania karnego niewzruszalne zasady, że oskarżonego nie uważa się za winnego, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina, oraz że celem postępowania karnego jest, by każdy sprawca przestępstwa został wykryty i ukarany.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Humaniem socjalistyczny znajduje wyraz w przepisach projektu dotyczących wymiaru kary. Przepisy te nakazują sądom uwzględniać przy wymiarze kary właściwości i warunki osobiste sprawców, sposób ich życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Projekt wyraźnie podkreśla, że sąd zobowiązany jest brać pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania, a także cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do skazanego.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W oparciu o zasady humanizmu socjalistycznego, projekt daje organom wymiaru sprawiedliwości szerokie możliwości łagodniejszego, niż to przewiduje poszczególny przepis karny, potraktowania sprawcy przestępstwa w tych zwłaszcza wypadkach, gdy chodzi o przestępcę przypadkowego, gdy popełnił czyn przestępny po raz pierwszy, gdy działał z winy nieumyślnej oraz gdy można przypuszczać, że potraktowany łagodniej, niżby to wynikało z przepisu prawa, nie popełni on nowego przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Do takich możliwości łagodniejszego potraktowania przypadkowego przestępcy należą: warunkowe umorzenie postępowania w sprawach o występki mniej niebezpieczne społecznie, odstąpienie w określonych warunkach od wymierzenia kary zasadniczej, a w jej miejsce zastosowanie jednej z kar dodatkowych, nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach wskazanych w ustawie, ale również i przez sąd z własnej inicjatywy, warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, potraktowane w projekcie szerzej aniżeli to miało miejsce w obowiązującym Kodeksie karnym, warunkowe przedterminowe zwolnienie osoby skazanej na karę pozbawienia wolności oraz zatarcie skazania z mocy samego prawa. Ważną rolę może odegrać rozwinięta instytucja czynnego żalu, pozwalająca stosować łagodniejszą karę lub nawet uwolnić od kary te osoby, które odstąpią od popełnienia przestępstwa i ujawnią je przed organami ścigania.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Socjalistyczne prawo i oparty o nie wymiar sprawiedliwości, widząc w sprawcy osobę, którą trzeba nie tylko karać, ale jednocześnie przywrócić na drogę poszanowania prawa, nie może jednak tracić z pola widzenia interesów społeczeństwa, któremu służy. Obowiązkiem prawa jest chronić społeczeństwo przed zamachami na te przede wszystkim dobra, które mają najwyższą wartość, stanowią podstawę jego socjalistycznego rozwoju, gwarantują funkcjonowanie instytucji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W stosunku do naruszających normy prawne, chroniące te dobra, muszą być zastosowane wszystkie środki uniemożliwiające wyrządzanie szkód społecznych. Kierując się tą zasadą, projekt opatrzył surowymi sankcjami przepisy karne, dotyczące takich przestępstw, jak: przestępstwa przeciw pokojowi i ludzkości (art. 135—140), przestępstwa przeciw podstawowym interesom politycznym i gospodarczym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — rozdział XI; Kodeks otoczył szczególną ochroną własność społeczną jako podstawę ekonomiczną państwa socjalistycznego, podwyższył sankcje za niektóre przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, wprowadził nowy przepis karny, chroniący społeczeństwo przed osobami prowadzącymi na jego organizmie pasożytniczy tryb życia — art. 290. Na podkreślenie zasługuje obowiązująca już u nas, a wprowadzona obecnie do projektu Kodeksu karnego norma stanowiąca, że zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości nigdy się nie przedawniają — art. 109.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Kierując się zasadami prawa socjalistycznego, projekt Kodeksu karnego nadaje przestępstwu konkretną treść materialną. Nie sam tylko formalny zatem zakaz popełnienia przestępstwa decyduje o przestępczości czynu, lecz czyn dlatego jest w pojęciu socjalistycznego prawa karnego przestępstwem, że jest czynem społecznie niebezpiecznym. W miarę rozwoju społeczeństwa socjalistycznego ulegają zmianom stosunki społeczne, rozwija się świadomość prawna obywateli, zanikają przeżytki ustroju kapitalistycznego. Nadanie więc materialnej treści pojęciu przestępstwa zasadza się na dialektyce stałego ruchu i powszechnego rozwoju. Nie znaczy to, że samo tylko społeczne niebezpieczeństwo czynu stanowi o jego przestępczości. Odpowiedzialność karna zachodzi tylko wówczas, gdy czyn społecznie niebezpieczny zostaje obleczony w przepis ustawy i zagrożony karą w czasie jego popełnienia. Zasada ta znalazła swój wyraz w art. 1 projektu Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Z przyjęcia tej podstawowej zasady wydobycia materialnej treści przestępstwa wynikają dalsze konsekwencje, określone w projekcie Kodeksu karnego. Tak na przykład, art. 26 § 1 stanowi, że nie jest przestępstwem czyn, którego społeczne niebezpieczeństwo jest znikome. Widzimy więc, że same tylko formalne zagrożenie w ustawie karą nie decyduje o odpowiedzialności sprawcy. Nie oznacza to całkowitej bezkarności w tych sprawach. W § 2 tego artykułu projekt zaznacza, że nie wyłącza się jednak w takich przypadkach odpowiedzialności karno-administracyjnej, dyscyplinarnej lub społecznej sprawcy czynu. Otwiera to szerokie możliwości dla działalności sądów społecznych i koleżeńskich w tych wszystkich wypadkach, gdy czyn, który ze względu na znikome społeczne niebezpieczeństwo nie stanowi przestępstwa, wymaga jednak społecznego potępienia i ostrzeżenia sprawcy.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Nowa kodyfikacja karna w szerokim zakresie uwzględnia udział społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W ciągu ostatnich kilku lat zaznaczył się zdecydowany postęp w zakresie uczestniczenia czynnika społecznego w wypełnianiu szeregu funkcji w dziedzinie wykonawstwa orzekanych przez sądy środków karnych, zwłaszcza charakteru wychowawczego oraz w działalności profilaktycznej wymiaru sprawiedliwości. Zasługuje na podkreślenie ofiarna działalność społeczna dziesiątków tysięcy obywateli uczestniczących w wymiarze sprawiedliwości w charakterze ławników, kuratorów i inspektorów społecznych. Liczba ich przekracza obecnie 70 tys. osób. Wiąże się to z takimi szeroko wykorzystywanymi w praktyce wymiaru sprawiedliwości instytucjami, jak warunkowe zawieszenie wykonania kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie, którym towarzyszy ustanawianie dozorów kuratorów.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Na przestrzeni ostatnich lat w praktyce orzecznictwa sądów wystąpiła tendencja do odstępowania od środków izolacyjnych, takich jak efektywna kara pozbawienia wolności czy też umieszczanie w zakładach poprawczych w stosunku do nieletnich, na rzecz środków charakteru półwolnościowego o przewadze elementów wychowawczych. Realizowanie tego kierunku było możliwe właśnie dzięki wzrastającemu włączaniu się w pracę wymiaru sprawiedliwości czynnika społecznego. Zakres zmian w tym przedmiocie i tendencje rozwojowe ilustrują następujące liczby:</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Gdy w 1964 r. sądy ustanowiły 474 dozory kuratorów nad osobami skazanymi z warunkowym zawieszeniem wykonania kary, liczba ta w 1966 r. wynosiła już ponad 14 tys., a w 1967 r. wzrosła do prawie 16 tys. Ogółem w 1967 r. pozostawało pod dozorem ponad 28 tys. osób skazanych. Dozory te były wykonywane przez 6.564 kuratorów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Wzrost udziału kuratorów zaznacza się także w dziedzinie ustanawiania nadzorów nad osobami warunkowo zwolnionymi z zakładów karnych. W 1961 r. oddano pod nadzór 5.619 osób, w 1966 r. — 7.810 osób, a w 1967 r. — ponad 13 tys. osób. Ogółem w 1967 r. pozostawało pod nadzorem kuratorskim prawie 15 tys. osób. Wykonywało ten nadzór 2.599 kuratorów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Ta wypróbowana w dotychczasowej praktyce tendencja szerokiego oparcia pracy organów wymiaru sprawiedliwości na pomocy społeczeństwa ulega w projekcie dalszemu pogłębieniu. Projekt wprowadza instytucje i przepisy, których funkcjonowanie oparto głównie i przede wszystkim na pomocy społeczeństwa, jego organizacji, na kolektywach pracowniczych. Organizacje te, udzielając poręczenia za swoich członków, mogą występować z inicjatywą w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania karnego. Organizacja społeczna lub kolektyw, w którym sprawca pracuje, czy uczy się, podejmuje w tym wypadku starania, by osoba ta przestrzegała porządku prawnego, a zwłaszcza by nie popełniła przestępstwa. Poręczenie takie ma podobne zastosowanie w przypadkach warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności lub warunkowego, przedterminowego zwolnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Wychodząc z założenia, że kolektywne oddziaływanie wychowawcze na sprawcę przestępstwa jest ważnym i skutecznym elementem resocjalizacji i profilaktyki, praktyka sądowa już od 1961 r. korzystała z możliwości powierzania instytucjom i organizacjom społecznym — w tym także organizacjom młodzieżowym — nadzoru nad osobami warunkowo zwolnionymi lub osobami, którym wykonanie kary zawieszono. Liczba skazanych, nad którymi sprawują nadzór odpowiednie instytucje lub organizacje społeczne, stale wzrasta. Projekt Kodeksu nadaje właściwą rangę tej społecznej formie resocjalizacji sprawcy przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Doceniając znaczenie społecznego zaangażowania dla ugruntowania poszanowania prawa, projekt wprowadza nową, zachęcającą obywatela do interweniowania w obronie porządku publicznego, zwłaszcza w zajściach chuligańskich — instytucję, zapewniającą mu w takim przypadku ochronę prawną i uwolnienie od odpowiedzialności za szkody wyrządzone osobom naruszającym porządek prawny (art. 22 § 2). Intencją tego unormowania jest zaktywizowanie społeczeństwa w celu zwalczania naruszeń porządku prawnego przez występki, w szczególności o charakterze chuligańskim.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt Kodeksu karnego ugruntowuje kierunki obecnie realizowanej polityki karnej, które zdały swój praktyczny egzamin, powodując poważne ograniczenia przestępczości. Należy do nich wspomniane wyżej odchodzenie od środka izolacyjnego w postaci kary pozbawienia wolności jako w przeszłości jedynego środka walki z przestępczością, na rzecz innych środków, dających te same skutki przy mniejszym zaangażowaniu ludzi i nakładów materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Jednym z tych środków jest kara grzywny i inne środki o charakterze dolegliwości ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt Kodeksu karnego nadaje dolegliwości ekonomicznej właściwą rangę i znaczenie. Nawiązuje to do aktualnej polityki karania, zgodnie z którą wymiar sprawiedliwości coraz częściej rezygnuje ze stosowania bezwzględnej kary pozbawienia wolności wobec przestępców przypadkowych, zwłaszcza wobec dopuszczających się drobnych naruszeń prawa po raz pierwszy.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Do eliminacji odbywania kary pozbawienia wolności, w szczególności kar krótkoterminowych, przyczynić się też powinno rozszerzenie i urealnienie w projekcie Kodeksu karnego możliwości stosowania warunkowego zawieszenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Kierując się względami resocjalizacji, projekt, podobnie jak to jest obecnie, przewiduje w art. 90 i następnych stosowanie w określonych okolicznościach warunkowego, przedterminowego zwolnienia skazanych. Instytucja warunkowego zwolnienia jest już obecnie stosowana na szeroką skalę i zdaje praktyczny egzamin.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt znosi istniejący w obecnie obowiązującym Kodeksie karnym z 1932 r. podział na kary więzienia i aresztu i wprowadza jednolitą karę o charakterze izolacyjnym, nazwaną, zgodnie z jej treścią, karą pozbawienia wolności. Przy wykonywaniu tej kary projekt Kodeksu karnego wychodzi z założeń, którym hołduje socjalistyczne prawo karne, że nikt nie rodzi się przestępcą i każdy sprawca przestępstwa może ulec poprawie. Z tych względów projekt utrwala zasadę wykonywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych według przesłanek indywidualizacji metod i środków oddziaływania penitencjarnego, tak aby wpływała ona wychowawczo na skazanego, kształtowała jego właściwy stosunek do pracy, wdrażała go do przestrzegania porządku prawnego i tym samym przeciwdziałała ponownemu popełnieniu przestępstwa (art. 80).</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Krótkoterminowe kary pozbawienia wolności nie są w stanie spełnić resocjalizacyjnych zadań, nie dają możności właściwego oddziaływania na skazanego. Nie można uważać za zgodny z racjonalną polityką karania takiego stanu, gdy współczynnik osób odbywających karę pozbawienia wolności w wymiarze do 6 miesięcy wynosi jeszcze obecnie ponad 1/4, mimo zanotowanej tendencji malejącej w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Dążąc do dalszej eliminacji krótkoterminowych kar pozbawienia wolności, projekt w art. 54 pozwala w określonych przypadkach odstąpić od wymierzenia takiej kary, z zastosowaniem w jej miejsce kary ograniczenia wolności lub grzywny, a nawet ograniczyć się do orzeczenia tylko kary dodatkowej, takiej jak na przykład zakaz zajmowania określonych stanowisk lub prowadzenia określonej działalności, jak też zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Nowy Kodeks karny, nawiązując do negatywnej oceny, z jaką w prawie socjalistycznym spotyka się kara więzienia dożywotniego, wprowadza w jej miejsce karę 25 lat pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Karę śmierci obowiązujące prawo przewiduje w 63 przepisach karnych, a nadto może ona być obecnie wymierzana w każdym wypadku, w którym sprawa zostaje skierowana do rozpoznania w trybie doraźnym. Projekt natomiast daje wyraz swojego stosunku do tego środka karnego, przewidując zastosowanie kary śmierci, jako wyjątkowej kary, która może być wymierzona w 18 wypadkach, tylko za najcięższe zbrodnie. Chodzi tu głównie o przestępstwa zabójstwa i niektóre najcięższe przestępstwa przeciwko państwu oraz przeciwko pokojowi i ludzkości. Występuje ona zresztą zawsze alternatywnie z karą pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt wprowadza nowy środek karny w postaci kary ograniczenia wolności, która może być stosowana w przypadku popełnienia przestępstwa mniej groźnego oraz gdy wymierzenie kary pozbawienia wolności nie byłoby właściwe. Ten nowy środek karny polega na zastosowaniu wobec sprawcy szeregu ograniczeń wolności, takich jak: zakaz zmiany miejsca stałego pobytu, zakaz rozwiązania przez skazanego bez zgody sądu stosunku pracy oraz takich ograniczeń, jak zakaz awansowania, zakaz sprawowania funkcji w organizacjach społecznych lub obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd. Ograniczenia te projekt wiąże z odpowiednią dolegliwością ekonomiczną. Kara ograniczenia wolności ma na celu wdrożenie sprawcy przestępstwa do poszanowania porządku prawnego i wykonywania społecznie użytecznej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przestępczość młodocianych. Przestępczość młodocianych wymaga szczególnego rozważenia. Jest ona wycinkiem szerszego problemu przestępczości wśród młodzieży i małoletnich. Udział młodocianych w ogólnym stanie przestępczości nie przedstawia się obecnie pomyślnie. W 1967 r. na każdych 100 skazanych było 16 młodocianych. Stwierdzono także wzrost udziału młodocianych w przestępstwach tak dużej wagi, jak kradzież z włamaniem lub w zorganizowanej grupie przestępnej, rabunek czy przestępstwa zgwałcenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Według danych Małego Rocznika Statystycznego, w 1967 r. ludzi młodych w wieku od 17 do 24 roku życia (dane na 31 grudnia 1966 r.) było w całym kraju około 4 mln. Łatwiej podatni na ujemny wpływ otoczenia, bardziej podlegający przestępczym podnietom, nie mający dostatecznego doświadczenia życiowego i trzeźwej rozwagi, młodociani wchodzący w kolizję z prawem karnym są przeważnie przestępcami przypadkowymi, wymagającymi szczególnego traktowania przez organy wymiaru sprawiedliwości, łączenia środków represji zawierających elementy dolegliwości ze środkami charakteru wychowawczego, mającymi na celu nawrócenie młodocianego na drogę poszanowania prawa. Dlatego też projekt Kodeksu karnego uwzględnia w stosunku do nich szereg szczególnych okoliczności.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Wykorzystując dotychczasowe doświadczenia praktyki sądowej i stosowaną wobec młodocianych przestępców w ostatnich latach politykę karania, projekt Kodeksu karnego ma na względzie bardziej elastyczne podejście do nich, kładąc większy nacisk na wychowawczą rolę kary, i kieruje się tym, by sprowadzony z drogi uczciwego życia młodociany sprawca przestępstwa mógł na tę drogę szybko powrócić.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt ustala wiek młodocianych sprawców przestępstw w granicach od 17 do 21 roku życia. Projekt udziela sądom ogólnego wskazania, by wymierzając karę młodocianemu kierowały się przede wszystkim tym, aby skazanego wychować, nauczyć zawodu i wdrożyć do przestrzegania porządku prawnego. Z tych względów nowy Kodeks karny przewiduje szerokie stosowanie do młodocianych nadzwyczajnego złagodzenia kary, przedłuża im okres próby w razie zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, skracając jednocześnie okres uprawniający do warunkowego zwolnienia, daje możliwość szerszego stosowania tej instytucji, wzmaga w okresie próby nadzór nad skazanym młodocianym, wprowadzając jego obligatoryjność. Karę pozbawienia wolności młodociany odbywa w izolacji od osób dorosłych, w specjalnym zakładzie karnym dla młodocianych. Zasady i rygory wykonywania tej kary, uwzględniające osobowość młodocianego i szczególne środki wychowawcze, określają przepisy prawa karnego wykonawczego i opartego o nie regulaminu wykonania kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Analiza aktualnego stanu przestępczości stanowiąca podstawę prac nad projektem, ukazując szereg pozytywnych zjawisk, które dokonały się na przestrzeni ostatnich zwłaszcza 10 lat, ujawniła jednocześnie szereg zjawisk negatywnych, wymagających odpowiedniego przeciwdziałania, w tym również środkami karnymi. Należy do nich wzrastająca tendencja powrotności do przestępstwa przez określone grupy i kategorie osób. Powrót skazanego do przestępstwa stanowi szczególnie groźne dla porządku prawnego zjawisko. Powagę sytuacji w tej mierze ilustrują następujące dane liczbowe. Liczba osób kilkakrotnie karanych wynosiła w 1965 r. — 56.024 osoby, a w 1966 r. — już 64.325 osób, w tym, w warunkach recydywy, to jest za popełnienie przestępstwa tego samego rodzaju lub z tych samych pobudek: w 1965 r. — 23.242 osoby, a w 1966 r. — 25.351 osób. Jeżeli porównać liczbę osób czterokrotnie i więcej skazanych w warunkach recydywy w 1961 r., wynoszącą 4.502 osoby, ze skazaniem takich kilkakrotnie powrotnych przestępców w 1965 r. w liczbie 5.421, a w 1966 r. już 5.684, stwierdzić należy bardzo niepokojący stan wzrostu wielokrotnej recydywy, a to wówczas, gdy globalne liczby skazanych wykazują stałą, systematyczną tendencję spadkową. Na podkreślenie zasługuje fakt, że co czwarta skazana w 1966 r. przez sąd osoba — to przestępca powrotny.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Obowiązujące przepisy karne nie dają dostatecznych możliwości skutecznego zwalczania recydywy. Możliwość orzekania wyższych wymiarów kar w takich przypadkach, zresztą nie zawsze jeszcze konsekwentnie wykorzystywana przez sądy, nie może stanowić tego środka.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Rzecz oczywista, że walka z przestępczością powrotną nie może być prowadzona wyłącznie za pomocą środków karnych. Jest to zadanie o charakterze ogólnospołecznym. Niemniej jednak projekt Kodeksu karnego podejmuje szereg daleko idących posunięć w kierunku ukrócenia przestępczości powrotnej, nie rezygnując przy tym z położenia także i pewnego akcentu na zaostrzenie wyroków przeciwko recydywistom. Znacznie surowiej niż w obowiązującym Kodeksie karnym z 1932 r. projekt traktuje przestępców powrotnych, wprowadzając na przykład w art. 60 § 1 obligatoryjne podwyższenie zarówno dolnego, jak i górnego zagrożenia karą pozbawienia wolności przewidzianego w poszczególnym przepisie karnym. Na szczególne zaznaczenie zasługuje, że projekt Kodeksu karnego uzależnia surowsze ukaranie za powrót do przestępstwa od uprzedniego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie oraz od wymierzenia uprzednio kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Jest to, w porównaniu z przepisem Kodeksu karnego z 1932 r., przejaw bardzo prawidłowego z punktu widzenia polityki karania — ujęcia recydywy.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt w art. 60 § 2 przeprowadza wyższą gradację kar w przypadku powrotności trzykrotnej (i więcej).</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Obok podwyższenia kar, zwraca uwagę w projekcie umożliwienie zastosowania wobec recydywisty, w wyjątkowych wypadkach, warunkowego zwolnienia, przy zastosowaniu zaostrzonych kryteriów, to jest po odbyciu co najmniej trzech czwartych kary z tym, że odmiennie niż w stosunku do pozostałych skazanych okres próby nie może trwać krócej aniżeli 3 lata.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W zwalczaniu recydywy główny jednak akcent kładzie projekt na środki zmierzające do zapobiegania powrotności przez przeszkodzenie czy też uniemożliwienie popełnienia przestępstwa drogą roztoczenia opieki nad przestępcą po opuszczeniu przez niego zakładu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Takim nowym środkiem jest przede wszystkim instytucja nadzoru ochronnego. Polegać ona ma na tym, że po zwolnieniu skazanego z zakładu karnego, stosownie do orzeczenia sądu, przestępca powrotny będzie mógł być poddany na okres 3 do 5 lat nadzorowi organów sądowych, które poddadzą kontroli jego tryb życia i postępowanie, i będą podejmować starania, aby nie popełnił nowego przestępstwa. W czasie trwania tego nadzoru skazany będzie podlegał pewnym ograniczeniom osobistym — takim, jak zakaz zmiany miejsca pobytu, ewentualny zakaz pobytu w określonych miejscowościach lub obowiązek pobytu w wyznaczonym mu miejscu. Mogą też być orzeczone w stosunku do niego określone polecenia przez sąd, takie jak wykonywanie pracy zarobkowej, podjęcie nauki, powstrzymywanie się od przebywania w określonych środowiskach i miejscach, powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu i inne ograniczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">W ten sposób przestępca powrotny, pomimo odzyskania wolności, będzie znajdował się pod stałą kontrolą specjalnego kuratora lub instytucji czuwających nad jego zachowaniem, a nałożone na niego rygory powinny skutecznie przeciwdziałać jego powrotowi do przestępstwa. Gdyby jednak i ten środek zawiódł, projekt przewiduje możliwość osadzenia opornego przestępcy powrotnego w ośrodku przystosowania społecznego na czas nieokreślony, nie krótszy jednak niż dwa lata i nie dłuższy niż lat 5. Dodać trzeba, że ma to być środek charakteru wyjątkowego, przewidziany dla wielokrotnych przestępców kryminalnych o szczególnie wysokim wskaźniku powrotności do przestępstwa. Szczegółowe uregulowanie sposobu wykonywania nadzoru ochronnego i pobytu skazanego w ośrodku przystosowania społecznego zawierać będzie projekt prawa karnego wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Z poruszoną problematyką wiążą się środki przeciwko prowadzeniu pasożytniczego trybu życia przez osobę uchylającą się od pracy lub nauki i żyjącą cudzym kosztem. Projekt przewiduje karalność takich czynów w sytuacji, gdy sprawca czyni sobie z nich stałe źródło utrzymania. Społeczne niebezpieczeństwo pasożytnictwa jest tym większe, że z pasożytnictwem wiążą się lub na jego gruncie mnożą się inne, niekiedy groźne przestępstwa prowadzące do recydywy.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Walka z chuligaństwem we wszystkich jego przejawach stanowi od szeregu lat jedno z czołowych zadań naszego wymiaru sprawiedliwości. Społeczna szkodliwość przestępstw o charakterze chuligańskim nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wydana przed 10 laty ustawa (22 maja 1958 r.) o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za chuligaństwo, uznała chuligański charakter przestępstwa za okoliczność wpływającą na zaostrzenie wymiaru kary, podwyższyła sankcje karne za popełnienie czynów przestępczych mających charakter chuligański, wprowadziła w takich sprawach szczególny, przyśpieszony tryb postępowania sądowego i wyłączyła z reguły stosowanie do chuliganów warunkowego zawieszenia kary. Ponadto resort sprawiedliwości wprowadził dla chuliganów odrębny i surowszy rygor odbywania kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt Kodeksu karnego kontynuuje dotychczasowe doświadczenia walki z chuligaństwem, przewidując wymierzanie sprawcom umyślnego występku o charakterze chuligańskim zaostrzonych kar. W stosunku do sprawców takich nie będzie z reguły dopuszczalne warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Charakterystycznym novum w projekcie jest wprowadzenie nawiązki w wysokości od 500 do 5 tys. zł, która będzie stanowiła rekompensatę krzywdy wyrządzonej poszkodowanemu chuligańskim czynem przestępnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Nadużywanie alkoholu powoduje wiele szkodliwych skutków społecznych, deprawuje jednostkę, niekiedy całe środowisko, prowadzi do rozkładu rodziny, powoduje nader liczne wypadki w pracy, przyczynia się do nadmiernej absencji. Nadużywanie alkoholu stanowi ponadto w dużej liczbie wypadków bezpośrednią przyczynę przestępstwa. Według danych z 1966 r., dokonano w stanie nietrzeźwości 55% ogółu popełnionych zabójstw, 52% ciężkich uszkodzeń ciała. Udział osób nietrzeźwych w bójkach wynosił w tym roku 55%. Szczególnie bezpośrednie powiązanie następuje między nadużywaniem alkoholu a przestępstwami o charakterze chuligańskim i zakłóceniami porządku publicznego. W 90% przestępstwa te są popełniane w stanie nietrzeźwości. Około 28 tys. wypadków drogowych rocznie, w tym wiele z nich z wynikiem śmiertelnym, następuje z powodu nadużycia alkoholu. Dlatego zagadnienia tego nie mógł pominąć i nie mógł nie zająć się nim obecny projekt Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Ustawa z grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu wprowadziła szereg zakazów dotyczących sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych. Wymiar sprawiedliwości w szerokim stopniu stosował sankcje karne zawarte w tej ustawie. Przejmując z tej ustawy niektóre przepisy karne, jak na przykład przepisy dotyczące naruszenia w stanie nietrzeźwości bezpieczeństwa powszechnego oraz bezpieczeństwa w ruchu komunikacyjnym, dotyczące zagrażającego bezpieczeństwu pełnienia w stanie nietrzeźwości czynności zawodowych oraz rozpijania małoletniego, projekt Kodeksu karnego zaopatruje je surowszymi sankcjami.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Opierając się na dotychczasowej praktyce sądowej, projekt poddał w art. 152 odpowiedzialności karnej osobę, która wbrew swemu szczególnemu obowiązkowi (na przykład dyspozytor czy kierownik instytucji) dopuszcza osobę nietrzeźwą do prowadzenia pojazdu mechanicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Zasługuje na podkreślenie utrzymanie obligatoryjnego orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w razie popełnienia przestępstwa tak zwanego drogowego przez nietrzeźwego sprawcę. Jak wykazuje praktyka wymiaru sprawiedliwości, nie ma pobłażliwości dla sprawców czynów przestępnych popełnianych pod wpływem alkoholu. Zwalczanie alkoholizmu przestępców jest prowadzone nie tylko w płaszczyźnie karania. Projekt Kodeksu karnego upraszcza istniejący dzisiaj tryb postępowania w takich sprawach, uprawniając sąd orzekający w konkretnej sprawie karnej do kierowania sprawców przestępstw popełnionych w związku z nałogowym używaniem alkoholu do zakładów leczenia odwykowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Część szczególną projektu Kodeksu karnego otwiera rozdział o przestępstwach przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rozdział ten zawiera przepisy o najcięższych zbrodniach przeciw socjalistycznemu ustrojowi naszego państwa, przeciw jego niepodległości, całości, jako też oparte na sformułowaniach Konstytucji przepisy o zdradzie ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Projekt, wykorzystując doświadczenia praktyki sądowej, precyzyjniej określił treść zbrodni szpiegostwa, gwałtownego zamachu i sabotażu. Zasługuje na podkreślenie, że projekt kwalifikuje jako działalność szpiegowską również samo podjęcie się działalności na rzecz obcego wywiadu. Wypełnia tym samym istniejącą w obecnym stanie prawnym lukę. Wymienione wyżej zbrodnie ścigane są także wówczas, gdy popełniono je na szkodę państwa sprzymierzonego z Polską Rzecząpospolitą Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Do rzędu przestępstw przeciwko podstawowym interesom gospodarczym PRL, projekt zaliczył tak zwane aferowe zagarnięcie mienia wielkiej wartości na szkodę jednostki gospodarki uspołecznionej, jeśli to powoduje poważne zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki narodowej oraz przestępstwa dewizowe i celne, dokonane w wielkich rozmiarach, narażające interesy państwa na wielką szkodę. W tym zakresie aparat wymiaru sprawiedliwości prowadził i prowadzić będzie nieubłaganą walkę z godzącymi w naszą gospodarkę aferami przestępczymi. Do sprawców tych zbrodni są stosowane surowe, nie wyłączając najwyższego, wymiary kar. W szczególności są na szeroką skalę stosowane w tych wypadkach kary o charakterze ekonomicznym (bardzo wysokie grzywny, konfiskata mienia, obowiązek naprawienia szkody itp.) Określone w tym rozdziale zbrodnie są opatrzone najsurowszymi sankcjami karnymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Ochronę podstawowych interesów politycznych uzupełniają przepisy zawarte w rozdziale XXXVII, zatytułowanym — „Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu”. Zapewniając obywatelom w art. 71 i następnych Konstytucji PRL prawa polityczne, to jest wolność słowa, druku, zgromadzeń i wieców, pochodów i manifestacji, prawo do zrzeszania się, państwo nasze stawia ściśle egzekwowany wymóg, by były one wykonywane w ramach określonego porządku, zgodnie z interesami mas pracujących i w celu umocnienia zdobyczy ustroju socjalistycznego. Wypadki wykorzystywania konstytucyjnie zagwarantowanych praw obywateli ze szkodą dla interesów społecznych, a czasem z pobudek wyraźnie wrogich i reakcyjnych, nie mogą pozostać bezkarne.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Dlatego też projekt, zmierzając do zabezpieczenia porządku publicznego jako warunku korzystania z praw obywatelskich, przewidując uchylenie całego tzw. Małego Kodeksu Karnego, wprowadza uregulowanie takich postaci przestępstw, jak rozpowszechnianie nieprawdziwych, mogących wyrządzić szkodę interesom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wiadomości, szkalowanie i poniżanie narodu polskiego, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej lub jej ustroju, pochwalanie faszyzmu, udział w przestępczych związkach i zebraniach, i wreszcie publiczne nawoływanie do popełniania lub pochwalanie przestępstwa oraz nawoływanie do nieposłuszeństwa prawu.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Równocześnie projekt Kodeksu karnego umożliwia sądom prowadzenie w tych przypadkach elastycznej, stosownej do społecznego niebezpieczeństwa konkretnych czynów, polityki karnej. Równocześnie w tym miejscu warto podkreślić, że projekt Kodeksu karnego przewiduje szeroko ujęte prawo obywatela do krytyki. Nie ponosi odpowiedzialności karnej, zgodnie z przepisami projektu, osoba podejmująca krytykę, gdy działa w dobrej wierze i w interesie społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przestępstwa przeciwko własności społecznej oraz wszelkiego rodzaju przestępstwa przeciwko interesom gospodarczym państwa znajdują się w centrum uwagi orzecznictwa sądów i aktualnej polityki karnej. Obowiązujące obecnie ustawodawstwo, mimo zmian wprowadzonych w ostatnich 10 latach, w świetle praktyki wymagało przepracowania i uzupełnień. Projekt Kodeksu karnego wprowadza w dziale przestępstw gospodarczych przepis o odpowiedzialności karnej za niegospodarność. W ten sposób ciężar odpowiedzialności wynikającej w obecnym stanie prawnym z przekroczenia władzy przez urzędnika (dawny art. 286), zostaje prawidłowo przesunięty na pełniącą funkcję w gospodarce uspołecznionej osobę, która nie dopełnia obowiązku lub przekracza swe uprawnienia w zakresie prawidłowego gospodarowania i przez to wyrządza poważną szkodę gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Szybki gospodarczy i techniczny postęp naszego kraju pociąga za sobą burzliwy rozwój nowatorstwa i wynalazczości. Jest to zjawisko ze wszech miar pozytywne. Aby nie hamować pędu nowatorstwa w gospodarce narodowej i nie ograniczać zdrowej inicjatywy, projekt ustala, że, w przypadkach usprawiedliwionego ryzyka gospodarczego, podejmujący je nie popełnia przestępstwa niegospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedstawione wyżej uwagi nie wyczerpują całości problematyki nowych rozwiązań zawartych w projekcie Kodeksu karnego. W wielu artykułach podjęte zostały aktualne zagadnienia nurtujące opinię publiczną.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Dotyczy to takich przepisów jak brakoróbstwo w budownictwie, jak nadużycia w zakresie świadczenia usług dla ludności, jak machinacje zmierzające do ukrycia przestępnego niedoboru i szereg innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Reasumując — pragnę stwierdzić, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt Kodeksu karnego odpowiada zasadom ustawodawstwa socjalistycznego. Będzie to Kodeks, który uwzględnia aktualny stan stosunków społeczno-ekonomicznych i istniejący stan dyscypliny społecznej w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt stanowi poważny dorobek myśli prawniczej. Realizując zasady humanizmu socjalistycznego, udzielając należytej ochrony dobrom i interesom państwa, społeczeństwa i obywateli, uwypuklając resocjalizacyjną rolę kary, nowy Kodeks powinien oddziaływać zapobiegająco i wychowawczo na ludzi wchodzących w kolizję z prawem. Wychodzi on na przeciw ewolucji wymiaru sprawiedliwości, mającego na względzie postępujący rozwój naszego życia politycznego, społecznego i gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#MinisterSprawiedliwosciStanislawWalczak">Przedstawiając przyjęty przez Radę Ministrów projekt Kodeksu karnego, wyrażam przekonanie, że jako oparty na doświadczeniach dotychczasowej praktyki sprzyjać on będzie tendencjom rozwojowym socjalizmu w naszym kraju i stanowić będzie skuteczny instrument umacniania praworządności i ochrony praw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos zabierze poseł Jan Wasilkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselWasilkowskiJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Rozpoczęte przed kilku laty dzieło przebudowy ustawodawstwa Polski Ludowej zbliża się do końca. Celem przebudowy jest: po pierwsze — zastąpienie pozostawionych dotychczas w mocy przepisów, pochodzących z okresu międzywojennego, aktami normatywnymi władzy ludowej, oraz po drugie — rewizja niektórych aktów ustawodawczych wydanych w pierwszych latach po wyzwoleniu, w celu dostosowania treści tych aktów do zmienionych stosunków i potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselWasilkowskiJan">Po kodyfikacji prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, międzynarodowego prawa prywatnego, postępowania administracyjnego, postępowania cywilnego, prawa spółdzielczego, prawa morskiego — żeby ograniczyć się do tych tylko przykładów — stoi obecnie przed nami kodyfikacja prawa karnego. Wniesiony pod obrady Sejmu projekt Kodeksu karnego jest najważniejszym aktem normatywnym należącym do tej dziedziny ustawodawstwa. Po jego uchwaleniu stanie się możliwe zakończenie prac nad nowym Kodeksem postępowania karnego, nad ustawą o wykonaniu kary oraz nad prawem o wykroczeniach.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselWasilkowskiJan">Należy stwierdzić, że proces rewolucyjnych przemian polityczno-społecznych i społeczno-gospodarczych, które stanowią osiągnięcie przeszło 20-letniej naszej pracy, jak również tych, które stanowić będą nasz dorobek w przyszłości, jest w dużym stopniu związany z rozwojem ludowego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselWasilkowskiJan">Rola tego prawa jest bardziej doniosła niż rola prawa w ustroju kapitalistycznym. Prawo nasze nie zmierza bowiem jedynie do utwierdzenia istniejących stosunków, lecz zmierza również do ułatwienia dalszych przeobrażeń zgodnie z celami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jako wyraz interesów i woli ludu pracującego, prawo to służy wypełnianiu funkcji organizatorskiej państwa ludowego w budownictwie socjalizmu. Zawarta jest w tym treść praworządności ludowej, zawarta jest w tym istota działalności prawotwórczej wykonywanej przez Was, Obywatele Posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselWasilkowskiJan">Rozpoczynając odbudowę kraju, organizując nową władzę i nowe stosunki społeczne, nie mieliśmy gotowego, służącego tym celom systemu prawa. Konieczność zmuszała nas do korzystania z wielu praw powstałych w okresie międzywojennym. Tym tłumaczy się fakt, że trzonem naszego prawa karnego pozostał Kodeks karny z 1932 r.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselWasilkowskiJan">Jest oczywiste, że Kodeks z 1932 r. nie zapewniał należytej ochrony nowym stosunkom społecznym, które rozwijały się w naszych warunkach ustrojowych. Toteż okazało się potrzebne wydanie szeregu przepisów karnych, które były konieczne ze względu na budowę nowego ustroju. Można tu wymienić przykładowo: dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (tzw. Mały Kodeks Karny z 1946 r.), dekret o wymiarze kar dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy, dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania, nowe ustawodawstwo o ochronie mienia społecznego. Tą drogą tworzyliśmy zręby socjalistycznego ustawodawstwa karnego. Udoskonalenie tego ustawodawstwa, stworzenie jednolitego systemu prawa karnego, doprowadzenie do możliwie pełnej zgodności tej dziedziny prawa ze stosunkami i potrzebami społecznymi, jest zadaniem kodyfikacji karnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselWasilkowskiJan">Dokonywane w naszym kraju, pod przewodnictwem partii, przeobrażenia socjalistyczne napawają nas słuszną dumą. Stanowią one nieodwracalną, obiektywną rzeczywistość. Należy z tej rzeczywistości wyciągnąć właściwe wnioski także dla prawa karnego, które jest jednym z istotnych czynników ochrony porządku, polegającej na zwalczaniu zjawisk szkodliwych, zakłócających pracę narodu. Prawo to jest również jednym z czynników wspierających proces rozwoju i umacniania się socjalistycznych przeobrażeń w świadomości obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselWasilkowskiJan">Należy dodać, że społeczna funkcja prawa karnego nie sprowadza się do samej tylko walki z przestępczością. Prawo karne ma istotne znaczenie nie tylko dla tych, którzy popełnili przestępstwo oraz dla tych, których ma od przestępstwa powstrzymać. Wobec tego, że nasze prawo karne opiera się na założeniu, iż odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuszcza się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia oraz wobec zasady, że nie jest w prawie karnym dopuszczalne stosowanie jego przepisów przez analogię, obywatele są chronieni przed możliwością represji karnej za czyny, których ustawodawca nie uznał za czyny przestępne, a więc przed dowolnością represji. W tym znaczeniu można powiedzieć, że prawidłowa, odpowiadająca stosunkom społecznym kodyfikacja prawa karnego stanowi zabezpieczenie praw i swobód obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselWasilkowskiJan">W społeczeństwie socjalistycznym zwalczanie przestępstw kształtuje się w sposób zasadniczo odmienny niż w ustroju kapitalistycznym. Gdy tam chodzi przede wszystkim o karanie przestępców, to u nas wysuwa się na czoło zapobieganie przestępstwom, ograniczanie warunków, które sprzyjają ich popełnianiu, wychowawcze oddziaływanie na potencjalnych sprawców przestępstw. W miarę rozwoju świadomości społecznej represja karna przestaje być głównym środkiem, którym państwo ludowe posługuje się w szeroko pojętej walce z przestępczością. Niestety jednak, represja nie przestaje być środkiem niezbędnym, środkiem, z którego można by zrezygnować już obecnie, lub w bliskiej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselWasilkowskiJan">Szczególnie istotną rolę odgrywa represja karna jako środek ochrony podstawowych interesów politycznych i gospodarczych naszego państwa przed wszelkimi zakusami z zewnątrz i z wewnątrz, jako środek ochrony naszego ustroju politycznego i jego ekonomicznej podstawy — własności społecznej oraz jako środek ochrony obywateli przed ciężkimi przestępstwami skierowanymi przeciwko jednostkom. Natomiast w zwalczaniu przestępstw małej wagi, zwłaszcza przestępstw jednorazowych, nieraz raczej przypadkowych, przypada represji karnej rola pomocnicza i wciąż malejąca. Na miejsce represji dochodzą w tych wypadkach do głosu w coraz szerszej mierze różnorodne środki oddziaływania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselWasilkowskiJan">Ponadto w przepisach prawa karnego, dotyczących przestępstw, zarówno najpoważniejszych jak i drobnych, występują w coraz większym stopniu — obok represji karnej — elementy wychowawcze, elementy kształtowania świadomości sprawców przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselWasilkowskiJan">Trzeba podkreślić, że przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu karnego odpowiada w zasadzie tak pojętym funkcjom prawa karnego w naszym ustroju. Warto zwrócić uwagę na niektóre zasady i rozwiązania, zasługujące na szczególną aprobatę. Można je ująć w następujących punktach:</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselWasilkowskiJan">1)Ograniczenie pojęcia przestępstwa do zbrodni i występków, z pominięciem wykroczeń, oraz przeniesienie do kategorii wykroczeń wielu czynów traktowanych dotychczas jako występki. Rozwiązanie takie zwęża znacznie sferę zastosowania Kodeksu karnego, a tym samym oznacza poważny krok na drodze do ograniczania penalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselWasilkowskiJan">2)Wprowadzenie i konsekwentne stosowanie materialnego pojęcia przestępstwa. Samo formalne naruszenie zakazu ustawowego, jeżeli w konkretnym wypadku naruszenie to jest pozbawione społecznie szkodliwej treści, nie powinno być uznane za przestępstwo i nie powinno pociągać za sobą represji karnej. Projekt wyciąga z tej zasady konsekwencje w szeregu postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselWasilkowskiJan">3)Zgodnie ze stanowiskiem naszej partii, wyrażonym już przed wielu laty, projekt dokonywa rozwarstwienia przestępstw na lekkie i ciężkie, z wyraźnym zróżnicowaniem sankcji karnych. Obok najgroźniejszych przestępstw, godzących w podstawowe interesy polityczne i gospodarcze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przewidzianych w prawie obecnie obowiązującym, projekt wprowadza dwie nowe kwalifikacje, które trzeba odnotować ze szczególnym podkreśleniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselWasilkowskiJan">Pierwsza — to przestępstwo zdrady ojczyzny, najcięższej zbrodni, jakiej może się dopuścić obywatel polski. Zdrada ojczyzny przejawia się w dwóch formach, a mianowicie: w uczestniczeniu we wrogiej dla Polski Ludowej działalności obcego państwa albo organizacji zagranicznej oraz w szpiegostwie. Wyodrębnienie zdrady ojczyzny ma doniosłe znaczenie wychowawcze. Podkreśla ono wagę, którą państwo nasze przywiązuje do wierności i patriotyzmu swoich obywateli. Kształtuje to ich świadomość prawną.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselWasilkowskiJan">Druga nowa kwalifikacja — to ciężkie przestępstwo aferowe. Jest to kwalifikacja, która uwzględnia dotychczasowe doświadczenia organów wymiaru sprawiedliwości w walce z najpoważniejszą przestępczością gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselWasilkowskiJan">W odniesieniu do przestępstw drobnych projekt obniża w wielu wypadkach dolne progi zagrożenia oraz częściej niż prawo dotychczasowe sankcjonuje karę grzywny. Ponadto przewiduje nowy rodzaj kary zasadniczej w postaci kary ograniczenia wolności. Wprowadzenie tej nowej kary pozwoli w szerszym niż dotychczas zakresie odstępować od krótkoterminowych kar pozbawienia wolności, których skuteczność jest powszechnie kwestionowana.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselWasilkowskiJan">4.Projekt zapewnia dużą elastyczność w traktowaniu sprawców drobnych przestępstw. Możliwa jest nawet rezygnacja z represji karnej na rzecz oddziaływania społecznego. Projekt przewiduje w tym zakresie szerokie możliwości. Można tu wymienić warunkowe umorzenie postępowania karnego, przypuszcza się bowiem, że dla wielu ludzi, którzy popełnili przestępstwa małej wagi i raczej przypadkowo, samo prowadzenie tego postępowania będzie dostateczną pobudką do tego, aby się w przyszłości powstrzymać od podobnych działań.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselWasilkowskiJan">W pewnych wypadkach, nawet gdy przestępstwo jest zagrożone wyłącznie karą pozbawienia wolności, sąd może orzec karę ograniczenia wolności lub grzywny, albo nawet karę przewidzianą w zasadzie jako kara dodatkowa (na przykład zakaz zajmowania określonych stanowisk, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, podanie wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób). Będzie to miało i ma duże znaczenie praktyczne. W pewnych warunkach możliwe jest nawet odstąpienie od wymierzenia kary. Projekt wychodzi bowiem z założenia, że w określonych sytuacjach samo postępowanie karne będzie dla sprawcy wystarczającym środkiem wychowawczego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselWasilkowskiJan">5.Charakterystyczne dla projektu i zasługujące na uznanie jest maksymalne nasycenie elementami wychowawczymi wielu środków przewidzianych w projekcie. Tak więc na przykład, warunkowe umorzenie postępowania karnego można uzależnić od poręczenia organizacji społecznej, określonego kolektywu pracowniczego, albo osoby godnej zaufania. Można również takie warunki umorzenia powiązać z zobowiązaniem sprawcy do naprawienia wyrządzonej szkody, do przeproszenia pokrzywdzonego, do wykonania określonych prac lub świadczeń na cele społeczne. Podobne obowiązki można nałożyć na skazanego na karę ograniczenia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselWasilkowskiJan">Jeszcze szerszy zakres możliwych zobowiązań przewiduje projekt w odniesieniu do skazanego w razie warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Niezależnie bowiem od tych obowiązków, o których mówiłem, sąd może, na przykład, zobowiązać skazanego do wykonywania pracy zarobkowej, do przygotowania się do zawodu, do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu, do poddania się leczeniu, do powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub w określonych miejscach. Lista ta nie jest wyczerpująca.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselWasilkowskiJan">Warunkowe zawieszenie wykonania kary można również uzależniać od poręczenia organizacji społecznej, instytucji, albo osoby godnej zaufania. Takie rozbudowanie środków wychowawczego oddziaływania powinno sprzyjać prawidłowemu kształtowaniu się sprawcy przestępstwa, a tym samym zapobiegać powrotowi do przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselWasilkowskiJan">6.Z problemem zapobiegania powrotowi do przestępstwa wiąże się ściśle zaostrzenie sankcji karnych w stosunku do recydywistów.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselWasilkowskiJan">Należy wreszcie zauważyć, że projekt przewiduje możliwość nadzwyczajnego łagodzenia kary względem przestępcy, który swe przestępstwo dobrowolnie ujawnił, naprawił je lub podjął w tym kierunku starania. Ta nieznana dotychczasowemu prawu zasada jest wyrazem ogólnej tendencji projektu, który w elementach wychowawczych prawa karnego widzi jedno z głównych zadań przyszłego kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselWasilkowskiJan">Proponowane w projekcie rozwiązania łączą się ściśle z tendencją do wykorzystania aktywności społecznej, jako niezbędnego czynnika walki z przestępczością. Zostaje otwarte szerokie pole dla działalności sądów społecznych, kolektywów pracowniczych, odpowiedzialności służbowej. Powinno to sprzyjać szerokiemu angażowaniu się czynnika społecznego w dziedzinie podnoszenia dyscypliny społecznej i poszanowania porządku prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselWasilkowskiJan">Chciałbym jeszcze poświęcić parę słów niektórym rodzajom przestępstw. Była już mowa o tym, że najcięższym przestępstwem jest zdrada ojczyzny. Szereg przestępstw przeciwko interesom państwa jest normowanych pod ogólnym nagłówkiem: przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu. Konstytucja PRL zapewnia obywatelom wolność słowa, druku, zgromadzeń, pochodów i manifestacji oraz prawo zrzeszania. Jednakże prawa te mogą być wykonywane tylko w granicach praworządności ludowej, z poszanowaniem zdobyczy ludzi pracy, które przyniósł ustrój socjalistyczny. Korzystaniu z tych praw ze szkodą dla interesu społecznego mają zapobiegać przepisy projektu, które przewidują karalność wrogiej propagandy, szkalowania narodu lub państwa polskiego albo jego ustroju, pochwalania faszyzmu, jako też przepisy przewidujące karalność rozpowszechniania nieprawdziwych wiadomości, które mogą wyrządzić poważną szkodę interesom PRL. Trzeba jednak zauważyć, że projekt złagodził zagrożenia karne za wymienione przestępstwa i umożliwił znacznie bardziej elastyczną politykę ich karania.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt poświęca osobny rozdział przestępstwom przeciwko pokojowi, ludzkości i stosunkom międzynarodowym. Należy tu przygotowanie wojny napastniczej, prowadzenie tej wojny, używanie zakazanych środków walki, niszczenie dóbr kulturalnych oraz ludobójstwo w różnych postaciach. Odpowiedzialność ponosi zarówno rozkazodawca jak i osoba, która wykonała rozkaz. Nie ma przedawnienia tych zbrodni.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt eksponuje ochronę życia i zdrowia obywateli, zamieszczając te przepisy w jednym z naczelnych rozdziałów części szczególnej. Za umyślne zabójstwo projekt przewiduje karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż lat 8, albo karę śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselWasilkowskiJan">Normując ochronę karną własności społecznej, projekt wiąże ściśle tę ochronę z ochroną naszego systemu gospodarowania. Wyrazem tej zasady jest właśnie wprowadzenie do projektu osobnego przepisu dotyczącego przestępstw aferowych. Przestępstwa aferowe nie polegają na prostym zagarnięciu mienia społecznego. Łączą się one z wykorzystaniem gospodarowania pewnymi przedmiotami, są więc jednocześnie przestępstwem przeciwko systemowi gospodarowania, a z reguły także przestępstwami przeciwko interesom konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselWasilkowskiJan">Należytą ochronę zapewnia projekt również mieniu osobistemu i indywidualnemu. Wszelkie przestępstwa przeciwko mieniu, zarówno społecznemu, jak i innemu, są normowane w tym samym rozdziale, a sankcje karne są dostosowane do realnych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselWasilkowskiJan">Chciałbym jeszcze nadmienić w zakończeniu, że projekt stoi na gruncie integracji prawa karnego. W ustroju socjalistycznym sprawa obronności kraju przestała być sprawą wąskiego grona ludzi należących do stałego składu Sił Zbrojnych. Dlatego Kodeks karny obejmuje również przestępstwa żołnierzy. Uchwalona niedawno przez Wysoki Sejm ustawa o powszechnym obowiązku obrony ojczyzny dała dobitny wyraz tej prawdzie, że na straży niepodległości i integralności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoi całe nasze społeczeństwo. Podział prawa karnego na prawo karne powszechne i wojskowe — jest reliktem poprzedniego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselWasilkowskiJan">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu karnego jest wynikiem długoletnich prac nad ukształtowaniem socjalistycznego systemu prawa karnego w naszym kraju. Projekt ten, podporządkowany zasadom ustroju Polski Ludowej, ma niewątpliwie postępowy, demokratyczny charakter. Po uchwaleniu go przez Wysoki Sejm, powinien on stać się skutecznym środkiem ochrony interesów naszego państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselWasilkowskiJan">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, uznaje słuszność założeń projektu. Jednocześnie Klub uznaje za niezbędne rozwinięcie szerokiej dyskusji nad tym projektem. Wymaga tego społeczne znaczenie przyszłego Kodeksu karnego i jego rola w kształtowaniu świadomości prawnej obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Antoni Korzycki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoki Sejmie! Włączając się w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego do ogólnej dyskusji nad projektem Kodeksu karnego i Przepisów wprowadzających Kodeks karny chciałbym ustosunkować się do głównych tendencji i założeń, które koncentrują na sobie uwagę społeczną, pomijając szczegóły i konkretne przepisy, co zgodne jest ze specyficznym charakterem wystąpień poselskich przy pierwszym czytaniu projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselKorzyckiAntoni">Projekt Kodeksu karnego, mimo wielu elementów szczegółowych, dyskusyjnych i wymagających jeszcze wnikliwych przepracowań w komisjach, odpowiada w zasadzie warunkom społeczno-ustrojowym w naszym kraju budującym socjalizm, stanowi odbicie dotychczasowego dorobku ugruntowanych przemian, odpowiada nie tylko aktualnym, lecz także w miarę możności przyszłym potrzebom budownictwa socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselKorzyckiAntoni">Ze względów metodologicznych mówić będę o obu tych projektach, jako całości, gdyż łączą się one jak najściślej ze sobą. Projekt przedłożonego przez rząd Kodeksu karnego zrywa w zasadzie więź z ustawodawstwem karnym przedwojennym, jako pochodzącym z innej formacji społeczno-gospodarczej i politycznej, uchylając wszystkie akty z tamtego okresu ściśle z nim związane.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselKorzyckiAntoni">Zagadnienie to ma kapitalne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze — ujęcia słowne przepisów prawnych w pewien automatyczny sposób ciążą na świadomości obywateli, utrudniając przemianę tej świadomości wraz ze zmianą stosunków społecznych; po drugie — wykładnia przepisów prawnych powstałych i obowiązujących w danym układzie społecznym i politycznym staje się logicznym i konsekwentnym wykładnikiem tego układu.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselKorzyckiAntoni">Przedłożony projekt Kodeksu karnego jest projektem wyrastającym właśnie z pnia naszej rzeczywistości: budowy ustroju sprawiedliwości społecznej. Stąd jego waga i jego znaczenie jako instrumentu karzącego i zwalczającego wszelkie czyny społecznie niebezpieczne, i jako środka wychowawczego. Każda kodyfikacja powinna być w miarę możliwości szeroka i obejmować przedmiotowo największą ilość podobnych stanów faktycznych podlegających ściganiu karnemu.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselKorzyckiAntoni">Stwierdzić należy, że projekt Kodeksu karnego czyni zadość tym wymogom. Obejmuje on cały zakres przedmiotowy Kodeksu karnego z 1932 r., obejmuje tak zwany Mały Kodeks Karny oraz liczne ustawy dodatkowe wydane w Polsce Ludowej, a nadto prawo karne wojskowe i niektóre przepisy karne z ratyfikowanych konwencji międzynarodowych. Ogółem projekt Kodeksu, bez przepisów dodatkowych, liczy 337 artykułów, gdyż poprzedni Kodeks karny z 1932 r., Mały Kodeks Karny i Kodeks karny Wojska Polskiego liczyły 539 artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselKorzyckiAntoni">Słów parę wyjaśnienia należy się sprawie uchylenia dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa, czyli tak zwanego Małego Kodeksu Karnego i Kodeksu karnego Wojska Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselKorzyckiAntoni">Mały Kodeks Karny w większości swych postanowień określał, wbrew swej nazwie, stany faktyczne permanentnie niebezpieczne i zawierał przepisy wciąż potrzebne dla porządku naszego ludowego państwa. Sankcje karne przewidziane w nim były surowe, bo odpowiadały one znanym nam, ówczesnym warunkom naporu sił wrogich na nasz ustrój, zarówno wewnątrz kraju, jak i z międzynarodowych ośrodków reakcji. W miarę umacniania i krzepnięcia instytucji socjalistycznych w naszym kraju, praktyka organów wymiaru sprawiedliwości sankcje te łagodziła. Wroga nam propaganda nie chciała widzieć ani istoty zagadnienia, ani wspomnianej praktyki łagodzenia kar w praktyce sądów, szermując demagogicznymi hasłami, że po wielu latach wciąż jest stosowany dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselKorzyckiAntoni">Projekt nowego Kodeksu karnego słusznie przyjął więc wiele przepisów z Małego Kodeksu, których żywotność ostała się w aktualnej sytuacji, dostosowując kary do poszczególnych przestępstw, w myśl przyjętej zasady odpowiednika sankcji karnej do obiektywnego niebezpieczeństwa społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselKorzyckiAntoni">Kodeks karny Wojska Polskiego powstał w 1944 r., w warunkach prowadzonej jeszcze wojny. Stąd jego specyfika uwzględniająca te warunki, stąd również i jego surowość i szeroka penalizacja. W okresie pokoju, gdy służba wojskowa jest służbą zaszczytną — penalizacja w zakresie odpowiedzialności karnej żołnierzy winna ulegać ograniczeniu, natomiast ze wszech miar wskazane jest rozszerzanie działania środków wychowawczych przez dowódców i kolektywy żołnierskie. Żołnierz jest obywatelem i jako taki powinien za swe przestępne czyny odpowiadać jak każdy obywatel, chyba że wynikają one z odmiennych warunków służby i dyscypliny wojskowej. Pozostawiając otwartym zagadnienie uregulowania karno-prawnych stosunków na czas wojny, wydaje się, że integracja prawa karnego wojskowego z powszechnym Kodeksem karnym jest najbardziej słuszna i celowa.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselKorzyckiAntoni">Scalenie i zespalanie poszczególnych aktów prawa karnego i znaczna syntetyczność tego projektu posiada tę praktyczną zaletę, że w poważnym stopniu ułatwia zapoznanie się z poszczególnymi przepisami ujętymi kodeksowo, pogłębianie ich znajomości nie tylko przez tych, którzy przepisy te będą stosować, lecz również przez obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselKorzyckiAntoni">Zasady prawne naszego ustroju zawarte zostały w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselKorzyckiAntoni">Z przepisów Konstytucji pragnę zacytować dwa — moim zdaniem — najważniejsze postanowienia. W art. 4 czytamy: — „Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są wyrazem interesów i woli ludu pracującego. Ścisłe przestrzeganie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest podstawowym obowiązkiem każdego organu państwa i każdego obywatela”, a w art. 14 czytamy: — „Praca jest prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela. Pracą swoją, przestrzeganiem dyscypliny pracy, współzawodnictwem pracy i doskonaleniem jej metod lud pracujący miast i wsi wzmacnia siłę i potęgę ojczyzny, podnosi dobrobyt narodu i przyśpiesza całkowite urzeczywistnienie ustroju socjalistycznego”. Przytaczam te przepisy, jako te zasadnicze drogowskazy, które mają służyć dla uzmysłowienia tego, czego musimy strzec i chronić, sięgając ostatecznego środka, jakim jest kara tam gdzie trzeba, w najsurowszej nawet postaci. Przedmiotem szczególnej ochrony jest: praworządność ludowa i praca. Praca najbardziej twórcza i najbardziej wydajna może rozwijać się jedynie i wyłącznie w warunkach pokoju, pokoju międzynarodowego i pokoju wewnętrznego. Uwarunkowaniem pokoju jednego i drugiego jest ład i porządek, wspierany wiedzą i wolą usuwania tych wszystkich czynników i zjawisk, które pojedynczych ludzi i mniejsze czy większe zbiorowości ludzkie oddalają od siebie bądź różnią.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselKorzyckiAntoni">Koszmar całkowitego zdziczenia ludzkiego, jaki próbował narzucić brunatny, szatański reżim hitlerowski w Europie przez tępienie jednostek i całych grup etnicznych, przez bezprawia, grabieże i rabunki, przez świadome i bezmyślne niszczenie dóbr narodowych narodów zwyciężonych i walczących z barbarzyńskimi jego hordami — rzucił cień hańby na całą ludzkość. Odnośne przepisy projektu Kodeksu są bezkompromisowym potępieniem tego, co się wydarzyło. Są groźną przestrogą dla tych wszystkich, którzy już dziś lub w przyszłości chcieliby użyć takich samych czy podobnych środków.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselKorzyckiAntoni">Art. 140 projektu zamyka wykrętne, znane nam tłumaczenia się hitlerowskich zbrodniarzy, że działali na tzw. wyższy rozkaz. Artykuł ten stanowi: — „Za zbrodnię określoną w art. 135—139 odpowiada zarówno ten, kto wydał rozkaz lub inne polecenie dokonania takiego czynu, jak i ten, kto taki rozkaz lub polecenie wykonał”.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselKorzyckiAntoni">Postęp samowiedzy ludzkiej oraz kształtowanie postaw społecznych — niestety, tak się jeszcze wciąż dzieje — idą zbyt powoli. Kara w swej postaci już nowoczesnej zagrożenia i wychowania — musi pozostać na długo jeszcze instrumentem choć ciężkim, ale koniecznym. Jest kwestią zasadniczą umiejętność kojarzenia podnoszenia bytu materialnego, świadomości i kultury człowieka z prawem karnym w ten sposób, by to ostatnie coraz bardziej zmniejszało swój zasięg.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselKorzyckiAntoni">Nauka w sposób bezsporny dowodzi, że pozytywne jest oddziaływanie tych czynników na zmniejszanie się przestępczości. Nasze państwo ludowe czyniło i czyni największe wysiłki, by podcinać przyczyny sprzyjające przestępczości. Prawo karne, jak wszystko, musi iść z postępem, ale przede wszystkim musi chronić osiągnięty dorobek, bo bez tego wszelki postęp może być tylko iluzoryczny. Prawo karne, żeby spełnić swe zadanie, powinno i musi liczyć się z realiami świadomości indywidualnej i zbiorowej społeczeństwa, w ocenie tych czy innych czynów przestępczych, w strukturze przestępczości, wreszcie ze skutecznością samych środków karnych oraz świadomością ludzi, którzy te środki stosować będą.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselKorzyckiAntoni">W jakim stopniu projekt Kodeksu karnego czyni zadość tym postulatom? Projekt Kodeksu karnego jest chyba, mówiąc ogólnie, prawem dość surowym. Sankcje na ogół są wysokie, choć również, co trzeba stwierdzić, znacznie w różnych stanach faktycznych zróżniczkowane. Czy ta surowość znajdzie, czy powinna znaleźć pełną akceptację społeczną? Zdaniem moim, tak.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselKorzyckiAntoni">Cały świat ludzi pracy w naszym państwie przyjął formy ustrojowe, polityczne, społeczno-gospodarcze i codzienną swą pracą stwierdza swe związanie z organizacjami i instytucjami, które zostały stworzone w ramach i zgodnie z zasadami tego ustroju. Pragnie jak najlepszego ich działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselKorzyckiAntoni">Naród nasz jest jednolity i bezkompromisowy, jeśli chodzi o całość naszego państwa, o nienaruszalność jego granic. Naród nasz, tak wyniszczony na przestrzeni historii wojnami, z żywą pamięcią tej ostatniej, której skutki, chociaż zmniejszyły się już dziś dzięki niezwykle bohaterskiej i ofiarnej pracy, trwają jeszcze — zna wartość pokoju. Naród nasz ma specjalnie wyczuloną wrażliwość na tak zwane przestępstwa posiadające piętno hańby narodowej, jak zdrada i odszczepieństwo narodowe. Coraz bardziej utwierdza się w społeczeństwie przekonanie o dużej i wielkiej szkodliwości społecznej ciągnięcia zysków z nieproporcjonalnego wkładu pracy, uszczuplania dochodu narodowego do podziału przez zdarzające się wielkie afery gospodarcze; wzrasta potępienie korupcji. Wyrazem tego społecznego osądu jest art. 290 Kodeksu karnego, który stanowi: — „Kto prowadzi pasożytniczy tryb życia, czyniąc sobie stałe źródło dochodu z niegodziwego procederu — podlega karze ograniczenia wolności, a przy uporczywości, karze pozbawienia wolności do lat 3-ch”.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselKorzyckiAntoni">A przecież ta surowość Kodeksu dotyka tych wszystkich zjawisk najgroźniejszych, dla ogółu społeczeństwa oczywistych. Być albo nie być dzisiaj i jutro, iść naprzód, czy stać w miejscu, lub nawet cofać się, gdy nieznaczna mniejszość nie chce iść ramię w ramię dla budowy lepszej przyszłości narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselKorzyckiAntoni">Przy stosowaniu w dużym zasięgu koniecznej ustawowej prewencji ogólnej — projekt Kodeksu zmniejsza przewidziane maksima kar dożywotniego pozbawienia wolności do kary 25 lat więzienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselKorzyckiAntoni">Kara śmierci została utrzymana, lecz tylko alternatywnie. Jest to zagadnienie ciągle dyskusyjne, a spór o to, czy ją stosować, czy nie, toczy się ponad 200 lat. Społeczne odgłosy przemawiają za utrzymaniem w wyjątkowych wypadkach kary śmierci tak, jak to ujmuje projekt Kodeksu. Jest jeszcze w naszym społeczeństwie wielu ludzi, którzy nie potrafili tak ukształtować swej osobowości, by właściwie, prawidłowo wartościować swe czyny w aspekcie ich społecznej szkodliwości. I są jeszcze w naszym społeczeństwie ludzie, popełniający czyny przestępne z niedbalstwa czy z lekkomyślności. Problem to bardzo złożony, jak złożone są przyczyny i źródła tego stanu rzeczy. Trochę wynika to z obciążeń historycznych i warunków wychowania, z krótkiego stosunkowo trwania stadium szerokiego współżycia społecznego, z krystalizującej się dopiero społecznej dyscypliny pracy w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselKorzyckiAntoni">Projekt Kodeksu karnego, przy podstawowej, przyjętej zasadzie oceny niebezpieczeństwa społecznego danego czynu zagrożonego stosunkową karą, w szerokiej mierze uwzględnia tam, gdzie to możliwe i te realia, jak na przykład, w przepisie art. 24 § 1, mówiącym o uchyleniu odpowiedzialności — „przy działaniu pod wpływem błędu, co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego, z wyjątkiem, gdy chodzi o występek nieumyślny, a błąd był wynikiem lekkomyślności lub niedbalstwa”; przepis ten obejmuje również w konkretnych wypadkach i nieznajomość prawa. Uwzględnia je, wprowadzając przepisy o warunkowym umorzeniu postępowania (art. 27 projektu), o zmianie kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności, o nadzwyczajnym złagodzeniu kary (art. 57) i o stosowaniu niższych w zasadzie kar w stosunku do popełnionych przestępstw nieumyślnych, to jest z lekkomyślności lub niedbalstwa, wprowadzając instytucje warunkowego zawieszania kary pozbawienia wolności i przedterminowego zwolnienia, z zaangażowaniem czynnika społecznego do nadzoru w obu tych wypadkach, określając szerokie możliwości stosowania grzywny i zmiany w określonych przypadkach kary pozbawienia wolności czy kary ograniczenia wolności na grzywnę.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselKorzyckiAntoni">Chciałbym tu w szczególności podkreślić niezwykle społecznie wychowawczą i ściśle dostosowaną rolę kary ograniczenia wolności w stosunkach wiejskich do przestępstw tam najczęściej popełnianych. Są to przeważnie przestępstwa przedmiotowo mniejsze, którym towarzyszy słabsze nasilenie złej woli czy świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselKorzyckiAntoni">Kara ograniczenia wolności spełni na pewno w tym środowisku konstruktywną rolę wychowawczą bez całkowitego odrywania rolnika od jego warsztatu produkcyjnego, od jego gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselKorzyckiAntoni">Struktura popełnianych przestępstw musi rzutować i na ostrość zagrożenia karnego, i na wymiar kary w konkretnym wypadku. Odzwierciedleniem tego jest art. 59 mówiący o występkach o charakterze chuligańskim.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselKorzyckiAntoni">Poważnym zagadnieniem w strukturze naszej przestępczości są przestępstwa gospodarcze przeciwko własności państwowej i społecznej, obejmujące różne formy działania, zaboru, przywłaszczania, niegospodarności, złej produkcji i wszelkiej spekulacji w obrocie. Właściwy stosunek do niebezpieczeństwa tych czynów znalazł wyraz w dotychczasowym ustawodawstwie; projekt Kodeksu przejmuje w dużej mierze dotychczasowe ustawodawstwo specjalne, wprowadza w stosunku do nich, jednolite zasady odpowiedzialności i stosowania kary.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselKorzyckiAntoni">Pragnę zwrócić uwagę, jako na novum, na postanowienia art. 223 § 3, uchylające odpowiedzialność w zakresie szkód spowodowanych w gospodarce społecznej na skutek tak zwanego eksperymentu naukowego czy gospodarczego, często koniecznego ze względu na postęp techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselKorzyckiAntoni">Szeroka skala prezentowanych przez projekt Kodeksu kar zasadniczych i dodatkowych, jak i środków zabezpieczających, o wiele szersza niż w Kodeksie karnym z 1932 r., bardziej dostosowana do zmienionych warunków naszego życia społecznego — daje wszelkie podstawy do tego, że wypełnią one zadania w zakresie represji, jak i reedukacji i resocjalizacji osób, które weszły na drogę przestępstwa, mimo ustawowej prewencji ogólnej. Dla osób niepoprawnych — pozostaje jak najdłuższa izolacja od społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselKorzyckiAntoni">Granicę swobody sędziowskiego wymiaru kary projekt Kodeksu karnego przyjął jako pośrednią między swobodą najwyższą, gdzie sędzia może poruszać się nieograniczenie między minimum a maksimum kary, oraz swobodą w bardzo wąskim zakresie sztywnych sankcji ustawowych. Wyda je się, że jest to stanowisko słuszne. Szczególnie w tych wypadkach, gdzie rozpiętość kar jest bardzo szeroka — jest to duża pomoc w wypośrodkowaniu kary właściwej.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselKorzyckiAntoni">Pragnę jeszcze poruszyć jedno zagadnienie, a mianowicie powiązania ustaw, które z tych czy innych względów nie mogły wejść do nowego Kodeksu karnego — myślę tu o karnych aktach prawnych, wydanych już w naszym państwie ludowym — w przedłożonym projekcie. Stosunek ten określa art. 121: — „Przepisy części ogólnej tego Kodeksu stosuje się do przestępstw przewidzianych w innych ustawach, jeżeli ustawy te nie zawierają przepisów odmiennych.” Nie przesądzając wyników prac komisji sejmowych nad wniesionym projektem Kodeksu karnego i ostatecznego kształtu tego projektu, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, uznaje, że spełni on dobrze rolę w umacnianiu naszej praworządności ludowej, wzmocni poszanowanie człowieka pracy i wyników społecznej pracy całego naszego narodu, jeśli my wszyscy, całe społeczeństwo, zechcemy wesprzeć go pełnym jego zrozumieniem i czynną wolą pomocy organom wymiaru sprawiedliwości, pomocy pojedynczym ludziom, by nie weszli w kolizję z prawem, a gdy już tak się stanie i są widoki ich poprawy, by znaleźli tak potrzebną im wtedy życzliwość i wsparcie.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoka Izbo! Na zakończenie chciałbym wyrazić uznanie Komisji Kodyfikacyjnej za jej żmudną, a zarazem owocną pracę. Posłowie ludowcy popierają projekt Kodeksu karnego i Przepisów wprowadzających Kodeks karny i wezmą aktywny udział w pracach komisji nad szczegółowym opracowaniem projektu.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Rudolf Szura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselSzuraRudolf">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego w ogólnej dyskusji nad projektem Kodeksu karnego, pragnę podkreślić ogromne znaczenie przedstawionego dokumentu. Dokument ten zapoczątkuje wielkie dzieło ujednolicenia dziedziny prawa karnego i jest dalszym konsekwentnym krokiem kodyfikacji całości prawa.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselSzuraRudolf">System prawny w Polsce Ludowej winien chronić stosunki społeczne, odpowiadające klasie robotniczej, chłopstwu i inteligencji pracującej, chronić ustrój państwa ludowego oraz ustanowiony w nim z woli jego obywateli porządek prawny.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselSzuraRudolf">Tak jak każde prawo, tak i nasze prawo musi mieć charakter klasowy.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselSzuraRudolf">Podstawowym aktem ustawodawczym w dziedzinie prawa karnego jest do dziś obowiązujący u nas Kodeks karny z 1932 r., a więc z okresu przedwojennego, z okresu całkowicie odmiennego systemu społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselSzuraRudolf">Wprawdzie Kodeks len uzupełniony został w okresie powojennym nowymi przepisami, zwłaszcza tak zwanym Małym Kodeksem Karnym z 1946 r., ustawą o wzmożonej ochronie własności społecznej i innymi ustawami, niemniej jednak stanu prawnego w tej dziedzinie nie można było uznać za zadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselSzuraRudolf">Podkreślić również należy, że Polska Ludowa jest ostatnim krajem w obozie socjalistycznym, który ma, odrębny od Kodeksu karnego, wojskowy Kodeks karny, którego rozdział o zbrodniach stanu odnosi się nie tylko do żołnierzy, ale i do osób cywilnych. Fakt ten pociąga za sobą duże trudności zarówno techniczno-prawne, jak i interpretacyjne oraz jurydyczne. Przeszkadza to pełnej integracji Izby Wojskowej do jednolitego Sądu Najwyższego.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselSzuraRudolf">Wobec odmienności obowiązujących kodeksów karnych, a zwłaszcza części ogólnej Kodeksu karnego i Kodeksu karnego Wojska Polskiego, w różnych izbach Sądu Najwyższego mają miejsce różne poglądy na podobne zagadnienia, a przecież w państwie musi obowiązywać jedna praworządność oparta na tych samych instytucjach prawnych. Dlatego też kodyfikacja prawna prawa karnego stała się sprawą o dużej doniosłości. Jest ona dalszym etapem uporządkowania obowiązującego w tym zakresie prawa, wprowadzenia pełnej jednolitości, jasności i przejrzystości, usunięcia tych wszystkich przepisów, które bądź to nie odpowiadają obecnemu etapowi budownictwa socjalizmu w naszym kraju, bądź też stały się anachronizmem i straciły sens praktyczny.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselSzuraRudolf">Kodyfikacja prawa karnego musi się opierać na tych samych generalnych przesłankach, na których zbudowane zostały uchwalone już kodyfikacje prawa cywilnego oraz prawa rodzinnego i opiekuńczego. Całość prawa musi służyć sprawie umacniania państwa ludowego, ochronie jego niepodległości i suwerenności, strzeżeniu własności społecznej jako podstawy ustroju polityczno-gospodarczego, zabezpieczeniu wolności osobistej, życia i zdrowia oraz mienia obywateli, co w konsekwencji służy dalszemu budownictwu socjalistycznemu i sprawie pokoju. Ale prawo karne, mające na względzie te najwyższe dobra, chroniąc te wielkie wartości, stosowane jest wobec człowieka, człowieka, który wszedł w konflikt z tym prawem i jako konsekwencja naruszenia prawa winna być zastosowana wobec niego sankcja karna prawem tym przewidziana. Kara ta może sprawcę pozbawić wolności, mienia, praw i zaszczytów, a nawet w pewnych wypadkach — życia.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselSzuraRudolf">Można zatem powiedzieć, że ta dziedzina prawa ma szczególne znaczenie i stąd szerokie społeczne zainteresowanie pracami nad jego kodyfikacją. Nasze prawo karne musi cechować zarówno głęboki humanizm, dążność do wychowania człowieka, a w przypadkach szczególnie niebezpiecznych — surowość.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselSzuraRudolf">Pragnę stwierdzić, że przedłożony przez rząd projekt Kodeksu karnego czyni zadość tym postulatom. Projekt ten jest dojrzałym owocem długotrwałych prac Komisji Kodyfikacyjnej. Po nieudanym projekcie z 1956 r., który chciano oprzeć na całkowicie odmiennym systemie i instytucjach, drugi projekt Kodeksu karnego z 1963 r. poddany był szerokiej publicznej dyskusji. Dyskusja ta wykazała ogromne zainteresowanie projektem nie tylko fachowców z dziedziny prawa, lecz również publicystów, dziennikarzy, socjologów, naukowców i szerokich warstw społeczeństwa. Wniosła ona, obok krytyki pewnych instytucji i sformułowań, wiele pozytywnych wniosków. Dorobek tej dyskusji wykorzystała Komisja Kodyfikacyjna w swej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselSzuraRudolf">Komisja Kodyfikacyjna przyjęła założenie, że w nowym Kodeksie karnym należy w miarę możliwości recypować z obowiązującego prawa różnych okresów nie tylko instytucje ogólne i typy przestępstw, lecz również formę ich ujęcia. Wykorzystano również w szerokiej mierze judykaturę Sądu Najwyższego, jak i poglądy prawne wyrażane w pracach naukowych uwzględniających przyjęte już w innych kodyfikacjach podstawowe zasady. Dlatego też projekt Kodeksu karnego w znacznej mierze opiera się na obecnie obowiązującym Kodeksie karnym w częściach, które nie były sprzeczne z nowymi warunkami polityczno-ekonomicznymi. Wprowadzono jednak układ jaśniejszy i bardziej tematycznie powiązany. Włączono do projektu powojenne przepisy karne, które dawały państwu ludowemu należytą ochronę przed wewnętrznymi i zewnętrznymi wrogami, chroniły jego podstawowe instytucje, społeczne środki produkcji oraz zabezpieczały ład, porządek i bezpieczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselSzuraRudolf">Pragnąc ustosunkować się do omawianego dziś projektu, nie sposób nie wskazać jeszcze raz na kilka przesłanek, które podkreślają jego wartość i stanowią novum kodeksowe.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselSzuraRudolf">Podstawową przesłanką, na której opiera się ocena przestępczości czynu, jest zawarty w nim ładunek społecznego niebezpieczeństwa, który determinuje odpowiedzialność karną. Tę zasadę wprowadza już art. 1, warunkując samo istnienie przestępstwa od pozytywnego stwierdzenia, iż czyn jest społecznie niebezpieczny. Zasada ta, nie znana przedwojennemu ustawodawstwu, zdała już próbę życia na tle art. 7 Kodeksu karnego Wojska Polskiego i przeniesionego w zmienionej nieco formie art. 49 Kodeksu postępowania karnego. Przesłanka powyższa zgodnie z odczuciem społecznym decyduje o ciężarze gatunkowym przestępstwa. Im czyn przestępny jest bardziej społecznie niebezpieczny, tym większą należy przywiązywać wagę do jego oceny. Spotyka się ona bowiem z powszechnym potępieniem, a odczucie sprawiedliwości wymaga surowej represji. I odwrotnie, czyny o małej społecznej szkodliwości w ocenie mas pracujących winny być traktowane łagodniej. Wiadomo, że prawo karne znajdzie pełną aprobatę społeczeństwa o tyle, o ile odpowiada ono jego poczuciu sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselSzuraRudolf">Konsekwentne rozwinięcie omawianej przesłanki znajdujemy w dalszych artykułach projektu, stanowiących expressis verbis, że nie ma przestępstwa, gdy społeczne niebezpieczeństwo czynu jest znikome. Czyny takie jednak mogą być napiętnowane w inny sposób i w odmiennym trybie postępowania, na przykład przez kolegia karno-administracyjne, czy w trybie społecznym przez sądy społeczne i komisje pojednawcze, sądy koleżeńskie, komisje dyscyplinarne czy organizacje, do których sprawca należy.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselSzuraRudolf">Takie potraktowanie drobnych, aspołecznych czynów naruszających normy współżycia wydaje się jak najbardziej zasadne. Po tej linii poszedł już Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, uchwalając ustawę o sądownictwie społecznym. Odbicie tych przesłanek znajdujemy również w ustawie o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw, jako wykroczeń, orzecznictwu karno-administracyjnemu. Pogłębienie tej zasady znajdzie niewątpliwie wyraz w dalszym przekazywaniu do orzecznictwa karno-administracyjnego drobnych przestępstw zawartych w obowiązującym ustawodawstwie szczegółowym, poprzez potraktowanie ich jako wykroczenia w przygotowywanej obecnie ustawie o wykroczeniach. Droga ta jest dla nas zrozumiała, oczywista i znajduje ona pełne społeczne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu karnego konsekwentnie rozwija zasadę ograniczania karalności przez wprowadzenie nowej instytucji nie znanej dotychczas w naszym ustawodawstwie, którą jest możliwość umorzenia postępowania. Doświadczenia kilku ostatnich lat wykazują, iż sądy zgodnie ze społecznym poczuciem sprawiedliwości stosują surową represję karną wobec najgroźniejszych przestępstw godzących w interesy polityczne i gospodarcze państwa oraz skierowanych przeciwko życiu i zdrowiu obywateli, natomiast w stosunku do przestępców przypadkowych, dopuszczających się drobnych naruszeń prawa, zwłaszcza po raz pierwszy, w bardzo szerokiej mierze korzystają z możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary lub wymierzają kary grzywny albo najniższe kary pozbawienia wolności. Zgodnie z generalnym założeniem, iż kara nie może być celem samym w sobie, lecz winna służyć reedukacji sprawcy i przeciwdziałać naruszeniu prawa w ogóle, instytucja umorzenia postępowania, która ma charakter warunkowy, z możliwością jego odwołania w przypadku dalszego złego postępowania sprawcy, ma służyć wychowaniu przestępcy i powstrzymać go od powrotu do przestępstwa. Warunkowe umorzenie postępowania, które może mieć miejsce zarówno w stadium przygotowawczym, jak i po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu, może łączyć się z zaangażowaniem organizacji społecznych, kolektywu robotniczego czy żołnierskiego do objęcia sprawcy opieką wychowawczą.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselSzuraRudolf">Wydaje się, że społeczne, wychowawcze zaangażowanie towarzyszy pracy czy nauki, w gronie których objęty opieką przebywa stale lub znaczną część dnia, rokuje nadzieje na pozytywne wyniki tego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselSzuraRudolf">Jak już wspomniałem, kara winna działać wychowawczo na sprawcę, a jeżeli cel ten może być osiągnięty na innej drodze, bez uciekania się do wyroków i kary — humanizm socjalistyczny przemawia za wybraniem tej pierwszej drogi.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselSzuraRudolf">Dużą gradację w stosowaniu środków wychowawczych w stosunku do sprawców przestępstw o mniejszej szkodliwości społecznej daje sądowi omawiany projekt Kodeksu karnego przez wprowadzenie do systemu kar zasadniczych kary ograniczenia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselSzuraRudolf">Kara ta może być wymierzona w granicach od 3 miesięcy do 2 lat w przypadkach, gdy zarówno rodzaj przestępstwa jak i charakter sprawcy nie wymaga izolacji skazanego od społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselSzuraRudolf">Kara ta, jak to wynika z samej jej nazwy, ogranicza skazanego w jego dotychczasowych prawach zmiany miejsca stałego pobytu czy wyboru zatrudnienia. Łączy się ona ponadto z potrąceniem pewnej części jego zarobków na rzecz Skarbu Państwa czy określony cel społeczny, z obowiązkiem naprawienia wyrządzonej szkody lub przeproszeniem pokrzywdzonego.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselSzuraRudolf">Kara ta wydaje się szczególnie uzasadniona w przypadkach przestępstw pozostających w związku z częstą zmianą przez sprawcę miejsca pobytu i pracy, bądź gdy ten w ogóle uchyla się od pracy. Może się ona wydawać surowa, ale tylko dla aspołecznych jednostek, których tryb życia daleko odbiega od normalnego życia mas pracujących. Dla innych osób kara ta będzie miała w zasadzie charakter kary ekonomicznej, gdyż skutki innych ograniczeń będą w mniejszym zakresie odczuwalne.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselSzuraRudolf">Niezwykle ważnym elementem właściwej polityki karnej, znajdującym odbicie w opinii społecznej, jest wprowadzona w projekcie zasada generalna, że w przypadku działania przestępczego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej kara grzywny jest obowiązkowa. Równie ważna jest zasada ochrony społeczeństwa przed materialnymi skutkami przestępstw przez zobowiązanie sprawcy do naprawienia wyrządzonej przez niego szkody.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselSzuraRudolf">Projekt odmiennie również reguluje instytucję zatarcia skazania. Dotychczasowe prawo wymagało dla zatarcia skazania wniosku skazanego, podczas gdy projekt wprowadza zasadę zatarcia skazania z mocy samego prawa. Ta zmiana, mająca charakter humanitarny, w sposób realny polepsza sytuację skazanego, którego prawo zwalnia od zabiegów w kierunku spowodowania oczyszczenia karty w rejestrze skazanych po upływie oznaczonego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselSzuraRudolf">Tak, jak zgodnie ze społecznym odczuciem sprawiedliwości w stosunku do przestępstw o mniejszym ciężarze gatunkowym i wobec sprawców, których określić możemy jako przypadkowych, projekt w szerokiej mierze stosuje zasady wychowawcze, odbiegając w miarę możliwości od stosowania kary pozbawienia wolności, o tyle w sposób surowy traktuje sprawców najpoważniejszych przestępstw oraz recydywistów. Potrzeba surowych kar wobec recydywistów wynika z zagrożenia naruszenia porządku prawnego przez przestępców wielokrotnych, w stosunku do których wykonanie kary nie doprowadziło do ich resocjalizacji. Grupa tych przestępców wzrasta. Ich pogarda dla prawa, lekceważenie organów władzy państwowej, wstręt do pracy, brak poszanowania zasad współżycia społecznego wymaga, zwłaszcza przy recydywie specjalnej, szczególnego zaostrzenia kary, stosowania dozoru ochronnego i umieszczenia w ośrodku przystosowania społecznego. Kraj nasz nie może sobie pozwolić na tolerowanie tego marginesu społecznego. Niebezpieczeństwo tkwi w jego złym wpływie na mniej zdemoralizowane jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselSzuraRudolf">Surowe środki, osiągając cel odstraszający, mają zabezpieczyć społeczeństwo przed nowymi przestępstwami jednostek niepoprawnych, a jednocześnie najostrzejszym rygorem, poprzez przymusową pracę, mają zmierzać do osiągnięcia celów resocjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselSzuraRudolf">Niestosowanie odpowiedniej represji byłoby sprzeczne z poczuciem praworządności socjalistycznej, opartej na prawie socjalistycznym, mającym tę wyższość nad prawem kapitalistycznym, że służy ono szerokim masom pracującym i w interesie tych mas.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoki Sejmie! W zakończeniu swojego wystąpienia pragnę zwrócić uwagę na rozdział XX projektu, który obejmuje przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości i stosunkom międzynarodowym. Rozdział ten jest nowym zespołem norm prawnych w naszym prawie karnym, który w połączeniu z art. 109, mówiącym, że przepisów o przedawnieniu nie stosuje się do zbrodni tym rozdziałem objętych, zgodnie z odczuciem każdego Polaka, nadał tym przepisom szczególnie wysoką rangę.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselSzuraRudolf">Stan ten wypływa zarówno z naszej pokojowej polityki, jak i z doświadczeń narodu polskiego z okresu II wojny światowej. Ogrom zbrodni dokonanych przez hitlerowskich okupantów na ludności polskiej, stworzenie dla niej obozów zagłady, znęcanie się nad ludnością cywilną i jeńcami, niszczenie miast, wsi i osiedli, grabież mienia, wymagały nie tylko doraźnego stworzenia podstaw prawnych dla karania winnych tych zbrodni, ale w oparciu o te przepisy oraz o sformułowania i terminologię ustaloną w Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, jako podstawy Procesu Norymberskiego — wymagały wprowadzenia tych norm do podstawowego aktu prawa, do Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselSzuraRudolf">Rozdział ten nie ma tylko historyczno-dokumentacyjnego znaczenia, ale cel jak najbardziej praktyczny, gdyż i dziś popełniane są Poseł Szura zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości zarówno w Wietnamie, jak i przez agresorów izraelskich na narodach arabskich, a w Niemieckiej Republice Federalnej coraz częściej podnoszą się głosy rewizjonistyczne i odwetowe, oparte na zbrodniczych hitlerowskich hasłach.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoko Izbo! Omawiany dziś projekt Kodeksu karnego stanowić będzie poważny oręż w walce z przestępczością i może odegrać znaczną rolę w dalszym socjalistycznym budownictwie, powinien dopomóc w eliminowaniu trudności i przeszkód, które hamują lub utrudniają jego rozwój, a nie wynikają ze świadomych aktów złej woli elementów wrogich i aspołecznych; powinien być on ważnym czynnikiem wzmocnienia zasad praworządności zarówno w odniesieniu do każdego obywatela, jak i do wszystkich organów władzy państwowej. Rola jego powinna utwierdzać każdego w przeświadczeniu, że w obliczu prawa socjalistycznego każdy obywatel jest równy i nie zna ono żadnych przywilejów czy dyskryminacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselSzuraRudolf">Wartość Kodeksu karnego wykaże życie. Projekt okazuje duże zaufanie ludziom, którzy będą go stosowali. Muszą to być ludzie o głębokiej wiedzy i znajomości natury ludzkiej, oddani sprawie budownictwa socjalistycznego, patrioci, kierujący się nie tylko rozumem, ale i sercem.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselSzuraRudolf">Projekt Kodeksu karnego odpowiada generalnym założeniom i potrzebom naszego ustroju. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego zapowiada poparcie przedłożonego projektu i weźmie udział w dalszych pracach komisji nad ostatecznym jego opracowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Wymiar sprawiedliwości jeżeli chodzi o ocenę jego działalności w ciągu ostatnich lat, ma za sobą poważne osiągnięcia. Wymieńmy najważniejsze. A więc ciężkie ciosy zadane przestępczości aferowej, uruchomienie mechanizmów represji gospodarczej, co sprawiło, że kradzież mienia społecznego przestała się opłacać; energiczne zabranie się do chuligaństwa; ogólne usprawnienie postępowania, w wyniku czego nastąpiło duże ujednolicenie orzecznictwa sądowego; przede wszystkim zaś — zlikwidowanie w zasadzie zmory ciągnących się całymi latami — „nieśmiertelnych procesów”; zlikwidowanie zaległości w rozpoznawaniu spraw; sprawniejsze egzekwowanie orzeczeń sądowych; nowatorskie poczynania w zakresie więziennictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselReiffRyszard">Są to osiągnięcia niewątpliwe, chociaż nie wyczerpujące jeszcze wszystkich problemów, jakie wymiar sprawiedliwości w naszym kraju zdołał uporządkować i usprawnić. Zwróćmy uwagę na te braki i bolączki, na które również powinno znaleźć się lekarstwo.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselReiffRyszard">Cóż jest brakiem najważniejszym wymiaru sprawiedliwości, gdy idzie — oczywiście — o sprawy karne? Zwraca się uwagę na dużą recydywę, na wzrost przestępstw popełnianych przez ludzi młodych, na zbyt mały spadek przestępczości. Jakie jest jednak wspólne tło tego stanu rzeczy? Stwierdzić wypada jeden fakt niewątpliwy. Wychowawcza rola sądów jest wciąż zbyt mała. Działalność wymiaru sprawiedliwości nie powinna się ograniczać do samej represji, do samego straszenia karą, do lansowania twierdzeń, że przestępstwo się nie opłaca. Trzeba wytwarzać klimat moralny taki, w którym ludzie wstrzymają się od popełniania przestępstw nie ze strachu, lecz z poczucia godności własnej. Rola sądów w tym zakresie jest ogromna, choć mało wykorzystywana.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselReiffRyszard">Oczywiście trzeba z uznaniem podkreślić wysiłki Zrzeszenia Prawników Polskich w zakresie popularyzacji prawa. Podobnie wielkim osiągnięciem jest aktywizacja wielotysięcznej rzeszy ławników, których się szkoli, których się zbliża do zagadnień moralno-prawnych. Są to sprawy bezsprzecznie ważne, ale leżą jakby na peryferiach właściwej działalności sądów, których istotna rola wychowawcza rozgrywa się na sali sądowej i znajduje wyraz w treści wyroków.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselReiffRyszard">Co uderza, na przykład, w sprawach karnych o przestępstwa chuligańskie? Uderza stereotyp w wymierzaniu kary. A przecież przed sądem stają różni ludzie. Okoliczności czynu też nie są jednakowe. Prawnicy starszej daty mawiali, że przestępstwo to świat sam w sobie, odrębny, niepowtarzalny, nieporównywalny. To zapewne przesada, ale przesadą jest także niedostateczne wnikanie w indywidualizację zdarzenia, winy i kary.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselReiffRyszard">Niewielka jest indywidualizacja kary przy większych przestępstwach. A przecież powinna być różnica w surowości z jaką traktujemy przestępcę obdarzonego zaufaniem społeczeństwa, któremu powierzono pieczę nad dorobkiem naszej wspólnej pracy, a kimś, kto na skutek zbiegu okoliczności czasem za pomocą perfidnego półszantażu został wplątany w siatkę jakiejś zorganizowanej grupy przestępczej.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselReiffRyszard">Dalszy przykład to zbyt mała praktyczna różnica w traktowaniu tych sprawców, którzy szczerze i uczciwie przyznają się do winy i tych, którzy przeczą oczywistościom do ostatka i nawet w ostatnim słowie nie zdobywają się na akt skruchy. Pod tym względem przedłożony Sejmowi projekt Kodeksu karnego w tej ważnej dziedzinie wzmożenia wychowawczej roli sądów budzi optymizm.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselReiffRyszard">Oto na przykład projekt rozszerzenia funkcjonowania instytucji warunkowego zawieszenia kary. Oto wprowadzenie nieznanej zupełnie dotąd instytucji warunkowego umorzenia postępowania. W swej części szczegółowej projekt zawiera sporo postanowień mających skłonić przestępcę do okazania czynnego żalu — idzie głównie o naprawienie wyrządzonej szkody, co w radykalny sposób polepsza sytuację prawną przestępcy przed sądem.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselReiffRyszard">Owa elastyczność nowego projektu prawa karnego daje o sobie znać również i w innym zakresie. Mam na myśli system kar zasadniczych i dodatkowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselReiffRyszard">Jeśli idzie o kary zasadnicze, to na pierwszy rzut oka zdawać się może, że nie ma żadnej zmiany. Mamy więc po staremu karę pozbawienia wolności, mamy po staremu karę grzywny, mamy nadal karę śmierci, jakkolwiek należałoby w miarę wzrostu świadomości społecznej i ogólnej kultury społeczeństwa myśleć o całkowitym jej zniesieniu. Dlatego ustawodawca mówi o niej, jako o czymś wyjątkowym, wchodzącym w grę tylko w przypadku zbrodni najcięższych. Dobrze się stało też, że ten rodzaj kary został legislacyjnie wyodrębniony z katalogu kar zasadniczych, ujętych w odrębną strukturę prawną, jakby poza normalnym wyliczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselReiffRyszard">Ale oto klasyczny ten system wzbogacony został o rzecz niezwykle cenną. Kodeks mianowicie wprowadza nową formę — trudno powiedzieć czy represji, czy środka wychowawczego. Jest nią — ograniczenie wolności. Człowiek nie zostaje w wyniku zastosowania tego środka wytrącony z normalnego życia. A jednak popełnione przez niego przestępstwo nie pozostaje bez konsekwencji. Nie może on bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu, ma obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd, jest pozbawiony prawa sprawowania funkcji w organizacjach społecznych, ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselReiffRyszard">Znacznemu zróżnicowaniu i rozszerzeniu uległy także kary dodatkowe. Od kilku lat nasza praktyka penitencjarna dokonała i dokonuje prawdziwej rewolucji w zakresie metod wykonywania kary pozbawienia wolności. Wielkie znaczenie ma tutaj akt prawny — rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o regulaminie odbywania kary pozbawienia wolności. Akt ten, można powiedzieć we wzorowy w skali światowej sposób, przetransponował osiągnięcia nauk kryminologicznych, socjologicznych i psychologicznych na język bezpośredniej praktyki więziennej. Przedłożony nam projekt Kodeksu w pewnym sensie uogólnia i instytucjonalizuje to osiągnięcie, tworząc jednocześnie impuls do dalszego prawidłowego rozwoju w tym kierunku. Umożliwi to skorelowanie profilu represji z profilem przestępstwa i przestępcy. Przykładowo rzecz biorąc, aferzysta gospodarczy i ten kto spowodował ciężki wypadek drogowy mogą odbywać taką samą karę pozbawienia wolności, ale nie będą odbywać jej tak samo. Ma to znaczenie podwójne. Wzmocni przede wszystkim wychowawczą, moralizującą rolę wyroków sądowych i tym samym przyczyni się do realizacji najważniejszego zadania wymiaru sprawiedliwości, do wytwarzania owego ciśnienia psychologicznego w społeczeństwie, w wyniku którego ludzie wstrzymują się od popełniania przestępstw nie dlatego, że się boją kary, ale dlatego, że mają szacunek do samych siebie.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselReiffRyszard">A z drugiej strony, nowa polityka penitencjarna musi wzmocnić także i wychowawcze znaczenie kary. Prowadzi się ją już od kilku lat i niewątpliwie przyniesie oczekiwane rezultaty. Wspomniane wyżej koncepcje uelastycznienia i indywidualizacji kary oznaczają, że odtąd represja karna będzie bardziej na miarę człowieka, który zawinił. Bardziej dostosowana do jego osobowości. Bardziej — jeśli tak można powiedzieć — współczująca jego losowi. W. tym sensie można powiedzieć, że nowy projekt Kodeksu karnego wnosi ze sobą ogromny ładunek humanizacji naszych stosunków społecznych. I znaczenie jego nie polega tylko na tym, że w oparciu o nowy Kodeks można będzie wydawać bardziej celne wyroki. To jest ważne, ale jest jeszcze coś niemniej istotnego, a mianowicie, że będą one kształtować poczucie moralne ludzi także w sprawach i stosunkach odległych od zagadnień kryminalnych. Podkreślając te rzeczy, unikajmy przedwczesnego triumfalizmu. Najlepszy kodeks będzie martwą książką, jeśli trafi na zrutynizowaną kadrę sędziowską.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselReiffRyszard">Ostatnie lata rozwoju wymiaru sprawiedliwości w Polsce przyniosły znaczne odmłodzenie kadry sędziowskiej. Niekiedy. przedstawiano to jako nasz sukces i słusznie. Ale trzeba pamiętać i o słabych stronach. Brak doświadczenia życiowego, brak doświadczenia zawodowego. Istnieje słuszny, uzasadniony pogląd, że fotel sędziowski powinien być raczej ukoronowaniem kariery prawnika, niż jej punktem startowym. Szlachetna i wzniosła funkcja sądzenia powinna stać się treścią, celem i sensem zawodowych ambicji młodych prawników.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselReiffRyszard">Aby nasycony humanistyczną treścią Kodeks karny stał się istotnym współczynnikiem rozwoju kultury narodowej, aby maksymalnie kształtował styl myślenia i odczuwania nie tylko tam i o tyle, gdzie popełniono przestępstwo, potrzebna jest oczywiście stabilizacja kadry sędziowskiej. Ale potrzebny jest także wielki wysiłek dla stałego pogłębiania jej wiadomości. W niektórych państwach już powstają instytuty naukowe, będące rodzajem nadbudowy sędziowskich studiów uniwersyteckich i zawodowych. Sędzia przecież pracuje na najdelikatniejszej, najczulszej materii. Jest nią sumienie ludzkie, jest nią psychika społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselReiffRyszard">I tu miejsce na pewną istotną dygresję. Nowy Kodeks karny — rzecz ujmując generalnie — realizuje linię polityki społecznej w sprawach kryminalnych z punktu widzenia oceny — „społecznego niebezpieczeństwa” przestępstwa. To — „społeczne niebezpieczeństwo” czynu ma być zasadniczym miernikiem odpowiedzialności karnej. Przyjęcie tej słusznej przesłanki do definicji przestępstwa nakłada na nasze orzecznictwo, na cały wymiar sprawiedliwości niezwykle odpowiedzialne i trudne zadania. Ocena, czy dany czyn, którego znamiona określa ustawa karna, jest lub nie jest społecznie niebezpieczny, jest sprawą dużego doświadczenia i wyrobienia życiowego, a przede wszystkim wysokiego stopnia świadomości społecznej. Stąd też widzimy dla całego aparatu wymiaru sprawiedliwości, dla praktyki sądowej, zwłaszcza dla Sądu Najwyższego wielkie zadania w kształtowaniu właściwego orzecznictwa zmierzającego do jednolitości tych ocen.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselReiffRyszard">Wiąże to się ściśle z innym problemem. Projekt w zakresie przestępstw przeciwko podstawowym interesom gospodarczym Polski posługuje się dość ogólnikowo i mało precyzyjnie takimi pojęciami, jak zagarnięcie mienia „wielkiej wartości” lub — „znacznej wartości”, od ustalenia czego zależne są bardzo wysokie kary. Zgadzając się, że dotychczasowe regulacje prawne w tym zakresie, które ustalały sztywne granice wartości zagrabionego mienia dla adekwatnego wymiaru kary w praktyce nie zdały egzaminu, postulować należy, aby wytyczne Sądu Najwyższego określiły elementy składające się na pojęcie — „społecznego niebezpieczeństwa” w rozumieniu całokształtu właściwości czynu. Wymaga tego podstawowa zasada jednolitości orzecznictwa jako niezbędnej przesłanki kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselReiffRyszard">I druga jeszcze dygresja. Czasem padnie w naszych rozmowach termin „kultura sali rozpraw”. Warto się nad tym zastanowić. Oczywiście do przeszłości należy atmosfera inkwizycji na sali sądowej — i nie o tym chcę mówić — chodzi o inną bolączkę. Ludzie — aby złożyć zeznanie trwające 10 czy 15 minut — zmuszeni są do oczekiwania całymi godzinami. Nie przyczyny obiektywne wywołują to zjawisko. Jest to przede wszystkim sprawa dobrej lub złej organizacji pracy. Powoduje to straty nie tylko ekonomiczne. Niszczymy ludzkie nerwy, podrywamy zaufanie. A wśród wielu przykrych uczuć, jednym z najbardziej dotkliwych jest uczucie, że jest się lekceważonym.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselReiffRyszard">Prasa o tym dyskutowała, argumentowała. To i owo poprawiło się, ale nadal, jak brzmi nagłówek cyklu artykułów — „Prawa i Życia” na ten temat — — „w sądach trzeba czekać”. Mimo dużego poruszenia opinii publicznej, nie zostały podjęte dotychczas jakieś stanowcze kroki.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselReiffRyszard">Mówi się często i pisze o unowocześnieniu naszego sądownictwa, ale kładzie się nacisk raczej na technokratyczną sprawność naszego wymiaru sprawiedliwości: żeby sprawy rozpoznawano szybko, żeby wskaźnik statystycznej kary nie odbiegał zbytnio od średniej krajowej, żeby represja ekonomiczna funkcjonowała operatywnie, żeby dochody Skarbu Państwa w zakresie wymiaru sprawiedliwości (grzywny, opłaty sądowe) były ściągane sprawnie.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselReiffRyszard">Byłoby rzeczą wskazującą na nihilizm cywilizacyjny, gdybyśmy mieli nie doceniać, czy wręcz lekceważyć osiągnięcia w tym zakresie. Ale dopiero głębsze zbliżenie naszego wymiaru sprawiedliwości do osiągnięć współczesnych nauk pozwoli na wcielenie w życie humanistycznych założeń projektu Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselReiffRyszard">Kodeks w swej części szczegółowej obfituje w wiele pozytywnych, ciekawych i twórczych rozwiązań. Należy upowszechniać zalety i innowacje projektu.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselReiffRyszard">Trudno w przemówieniu sejmowym omawiać to wszystko co sprawia, że mówimy o projekcie nie tylko z przekonaniem, lecz także i z satysfakcją. Na parę rzeczy węzłowych trzeba jednak koniecznie już tutaj zwrócić uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselReiffRyszard">Na łamach tygodnika — „Kierunki” ukazał się parę lat temu cykl artykułów poświęconych konfrontacji dwóch wielkości. Z jednej strony — szkód, wywołanych przez produkcję złej jakości. Z drugiej strony — reakcji prawa karnego na te zjawiska. Cóż się okazało? Szkody wyrządzone przez brakoróbstwo idą nieraz w miliony sztuk produkcji, w miliardy złotych kosztów. To jedna strona medalu. A przecież obowiązywał u nas dekret o walce z produkcją złej jakości... Obowiązywał dekret, który człowieka odpowiedzialnego za dopuszczenie do obrotu bubli nazywał przestępcą, przewidywał dla niego miejsce najpierw na ławie oskarżonych, potem w więzieniu.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselReiffRyszard">Czy dekret był wykorzystywany? Statystyka mówi rzeczy przerażające. Każdy z nas orientuje się, choćby z własnego doświadczenia, jakie są rozmiary brakoróbstwa. Tymczasem przypadków pociągania do odpowiedzialności karnej za te rzeczy mieliśmy mniej więcej wszystkiego kilkanaście rocznie, przy czym w więcej niż połowie przypadków sąd wymierzał nieomalże symboliczne kary, które w praktyce dowodziły tylko jednego — zupełnej bezkarności tego procederu.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselReiffRyszard">Historykom prawa pozostawmy do wyjaśnienia ten niesłychany fakt, że oto jedna z najważniejszych ustaw przeciwko przestępczości gospodarczej przez kilkanaście lat jest — jak głosi się oficjalnie — martwą literą. Jeśli tylko fragmentarycznie poruszamy tę sprawę, czynimy to dlatego, aby nie dopuścić do powtórzenia błędu. Walka z każdą przestępczością wymaga dobrych ustaw karnych, to oczywiste. Ale wymaga przede wszystkim woli zwalczania, nastawienia bojowego, nieprzejednanego, zdecydowanego. Miejmy nadzieję, że przede wszystkim dla organów prokuratorskich nowe, z pewnością doskonalsze, sformułowania Kodeksu karnego, staną się impulsem dla aktywniejszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselReiffRyszard">Kończąc ten temat, pozwolę sobie zauważyć jedną rzecz, na którą warto zwrócić uwagę. Wielkie szkody gospodarce narodowej, a więc i naszemu socjalistycznemu rozwojowi społecznemu wyrządzają afery gospodarcze. Brakoróbstwo ma nieco inny profil socjologiczny i psychologiczny niż przestępczość aferowa. Jest to w pewnym sensie zjawisko innego wymiaru. Ale dwie rzeczy łączą je z przestępczością aferową.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselReiffRyszard">Przede wszystkim przerastanie jednego w drugie. Zaczyna się od rzeczy niewinnych. Od tego, że do pralki elektrycznej wstawia się silnik o mniejszej mocy, a bierze się cenę jak by był wmontowany silnik o większej mocy. Tak było w Lublinie. Powstają zyski. Duże, nadplanowe zyski. Od tego, że buty produkuje się ze skóry niższego gatunku, ale sprzeda je się za cenę przewidzianą dla wyższego gatunku. Tak było w Białymstoku. To jest jeszcze brakoróbstwo, które zresztą już graniczy ze zwykłym oszustwem. To jest jeszcze jednostronnie pojmowany interes przedsiębiorstwa, które w ten pożałowania godny sposób wypracowuje, a jakże, wskaźniki rentowności, zysk planowy i ponadplanowy.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselReiffRyszard">Ale stąd krok tylko do afer. Bo pieniądze się gromadzą. Można je rejestrować na koncie przedsiębiorstwa i wtedy mamy doskonałe wyniki ekonomiczne, trzynastą pensję, jakieś nadzwyczajne świadczenia socjalne. Ale czasem zdarzy się okazja nierejestrowania pewnej kategorii dochodów ponadplanowych. I wtedy zaczyna się afera. Przecież ci, którzy uważniej śledzili wielkie procesy aferowe doskonale wiedzą, że w którymś miejscu większość z nich wiązała się z produkcją złej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselReiffRyszard">To jeden element powiązania. A teraz drugi, znacznie prostszy. Przestępczość aferowa wywołuje duże szkody. Oburzając się na nie, bolejąc nad nimi, powinniśmy pamiętać, że praktycznie bezkarna dotąd przestępczość, polegająca na brakoróbstwie, kosztuje nas znacznie drożej. W podwójnym znaczeniu. Tym bezpośrednim, przeliczanym na miliony złotych ulokowanych w bublach. I w tym pośrednim. Czy chcemy, czy nie chcemy, zaufanie naszego społeczeństwa do systemu socjalistycznego, przekonanie o wyższości ekonomiki socjalistycznej opiera się między innymi także na wartości naszej produkcji. To są argumenty za lub przeciw socjalizmowi. Tak te sprawy funkcjonują w odbiorze społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselReiffRyszard">I dlatego właśnie trzeba skończyć z pobłażaniem brakorobom, niezależnie jakie tytuły noszą i jaki szczebel hierarchii państwowej czy gospodarczej zajmują. To bardzo poważna sprawa w naszym życiu. To sprzyja ludziom, których azylem jest anonimowość, którzy unikają odpowiedzialności imiennej za podjęte decyzje, które okazały się złe lub głupie, czy wręcz szkodliwe lub podstępne i dyskwalifikują ich zawodowo, dyrektorsko czy obywatelsko.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselReiffRyszard">To są sprawy, które czuje społeczeństwo socjalistyczne. Społeczeństwo, które dużo przecierpiało, dużo dzięki swej pracy osiągnęło, dużo też zrozumiało. A przede wszystkim to między innymi, że fundamentem demokracji socjalistycznej — jak w ogóle każdego prądu politycznego — jest odpowiedzialność i dyscyplina narodowa. Że pierwszym prawem istnienia każdej zbiorowości ludzkiej, a więc i narodu — jak to czytaliśmy ostatnio — jest prawo do trwania i rozwoju. Temu trwaniu i temu rozwojowi podporządkowane jest wszystko inne, to wszystko inne jest wtórne w stosunku do najbardziej kategorycznego imperatywu — trwania i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselReiffRyszard">Jeśli tak pojmować będziemy demokrację socjalistyczną, przekonamy się łatwo, że mówienie o niej na tle uchwalonego projektu Kodeksu karnego nie jest żadnym paradoksem. Przeciwnie — jest potrzebą intelektualną i polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselReiffRyszard">Kodeks stanowi istotny krok w rozwoju demokracji socjalistycznej. Stanowi on ten krok przede wszystkim z przyczyn natury — jeśli tak można powiedzieć — zewnętrznej.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselReiffRyszard">Charakterystyczna była bowiem procedura jego uchwalania. Jak pamiętamy, był pierwszy projekt i został on poddany szerokiej dyskusji. Wśród prawników i wśród szerokich laickich rzesz społeczeństwa. Z jakim wynikiem? Trzeba to przypomnieć. Wynik był negatywny. Wytknięto liczne wady nieco podobne w tendencji do tych, które są dziełem tzw. encyklopedystów i które teraz wyłuskuje z oburzeniem opinia publiczna z wydanych już tomów Wielkiej Encyklopedii. Został powołany zespół w innym składzie i rezultatem tego jest obecny projekt. Wystarczy porównać jeden tekst z drugim, żeby przekonać się jak bardzo na zdrowie wyszedł ten krytycyzm szerokich rzesz społeczeństwa, w czas podjęta inicjatywa kadrowo-polityczna i powołanie ludzi, którzy działali z pobudek patriotyczno-socjalistycznego zaangażowania. Jest to niewątpliwa demokratyzacja procesu legislacyjnego. Prawda, że czasami taka dyskusja nosi cechy fasadowości. Czasem jest formalną i żenującą wymianą komplementów i pozbawionych wszelkiej treści frazesów. Ale bywa inaczej. Bywa właśnie tak, jak w przypadku omawianego dziś projektu ustawodawczego. Te rzeczy trzeba przypomnieć w chwili, kiedy pojawiają się zwolennicy innego dialogu między władzą a społeczeństwem. Dialogu, który nie może doprowadzić do żadnego porozumienia, a przeciwnie, może tylko rozjątrzyć i powiększyć istniejące trudności. Dialogu, którego celem nie jest zasada krytycznej kontynuacji twórczego rozwoju socjalistycznej ojczyzny, ale pogardliwe odrzucenie wszelkiej odpowiedzialności dyktowanej interesem narodu polskiego i obliczone na wbicie klina między władzę i społeczeństwo, na doprowadzenie pewnych trudności do stanu krytycznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#PoselReiffRyszard">Ukrócając te próby, powinniśmy przeciwstawić im nie tylko uzasadnione konsekwencje o charakterze represyjnym. Powinniśmy przeciwstawić im możliwie najwięcej właśnie takich precedensów dialogu konstruktywnego jak ten, który miał miejsce przy projektowaniu Kodeksu karnego. O demokratyzmie tego projektu świadczy jednak nie tylko technika legislacyjna. Wspomnieliśmy obszernie w toku dotychczasowych wywodów o rosnącej randze czynnika społecznego na wszystkich polach, a więc i w takich dziedzinach, jak walka z przestępczością. Opracowany projekt Kodeksu karnego ma stworzyć odpowiednie warunki zabezpieczające nas przed próbami zamachu na suwerenność kraju, na wolność jednostki, na praworządność. Ma uchronić nas przed takim przykładem niepraworządności, jakim się swego czasu stało śledztwo w sprawie zbrodni dokonanej na Bogdanie Piaseckim. Do dziś nie są wykryci sprawcy tej zbrodni. Ciężka i ponura tajemnica otacza tę sprawę, którą obecnie organy ścigania z wielkim nakładem pracy i ofiarności pragną przeniknąć, przezwyciężając trudności wywołane niedbalstwem i złą wolą osób odpowiedzialnych za prowadzenie śledztwa w pierwszych latach po dokonaniu zbrodni.</u>
+ <u xml:id="u-12.36" who="#PoselReiffRyszard">Odczuwam jako obowiązek moralny i naturalną konieczność wspomnieć dziś właśnie o tym, kiedy dyskutujemy na temat projektu Kodeksu karnego. Szczególnej oczywistości nabiera to, gdy przypomnieć fakty niepraworządności, które towarzyszyły tej sprawie. I tak, gdy na dzień 21 listopada 1959 r. wyznaczona została rozprawa w procesie poszlakowym przeciwko kierowcy taksówki, którą uwieziono Bogdana Piaseckiego na śmierć, świadkowie otrzymali wezwania i w świetle obowiązującej procedury wszystko wskazywało, że rozprawa musi się odbyć.</u>
+ <u xml:id="u-12.37" who="#PoselReiffRyszard">Wtedy zadziałały siły, które z całą bezwzględnością dokonały zerwania terminu rozprawy sądowej, wydobywając z opresji kierowcę, o którym poza tym wszyscy wiedzą, że wie więcej niż ujawnił. W zuchwałym, i pogardliwym milczeniu umocniła go i umacnia skuteczność tej interwencji. Ktoś nadużył wysokiego stanowiska w hierarchii politycznej, by zmusić do milczenia Generalną Prokuraturę, sąd i organy ścigania, i nie dopuścić do takiego postępowania, które może doprowadziłoby wtedy do wyjaśnienia mechanizmu i odkrycia sprawców tego politycznego mordu.</u>
+ <u xml:id="u-12.38" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! W proponowanym dziś projekcie Kodeksu karnego Stowarzyszenie — „Pax” dostrzega poważną perspektywę doskonalenia naszych stosunków w najszerszym patriotycznym sensie. Widzimy w tym Kodeksie przede wszystkim możliwości kształtowania kultury prawnej, będącej częścią bardzo istotną kultury narodowej. Widzimy w tym Kodeksie możliwości — „mobilizacji sumień” do zwalczania nie tylko klasycznej przestępczości kryminalnej, lecz także wszelkich przejawów anarchii, samowoli, jaśniepaństwa, lekceważenia socjalistycznych zasad współżycia w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Widzimy w tym Kodeksie możliwości dalszego zbliżenia szerokich mas społeczeństwa do władzy państwowej i współudział i współodpowiedzialność w realizowaniu pilnych zadań narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.39" who="#PoselReiffRyszard">Widzimy w tym Kodeksie możliwości dalszego pogłębiania zaufania i zrozumienia społeczeństwa w stosunku do działalności organów państwowych, możliwości dalszego podniesienia autorytetu socjalistycznego prawa. Widzimy w tym Kodeksie pozytywne perspektywy podniesienia na wyższy poziom dyscypliny i odpowiedzialności narodowej, która — jak dobrze wiemy z historii — określa i przesądza praktyczny zasięg swobód obywatelskich i profil demokracji, która jest elementem siły, a nie anarchii.</u>
+ <u xml:id="u-12.40" who="#PoselReiffRyszard">Widzimy w tym Kodeksie nowe, zwielokrotnione możliwości przeciwdziałania biurokratyczno-technokratycznym przeszkodom hamującym tempo rozwoju naszego społeczeństwa. Widzimy w tym Kodeksie nowe możliwości usunięcia z naszego życia gospodarczego brakoróbstwa, marnotrawstwa i złodziejstwa; z naszego życia obyczajowego — chuligaństwa i rozwydrzenia; z naszego życia społecznego — protekcji tej w formie prymitywnego kumoterstwa i tej wywodzącej się z powiązań mafijnych; koteryjności, lekceważenia praw obywateli, szykanowania niewygodnych pracowników; z naszego życia państwowego — wszelkich agentur, dywersji, prowokacji i tych, którzy bezmyślnie lub złośliwie podszeptom wroga ulegają, wszelkiej podwójnej lojalności, wszelkich antynarodowych postaw.</u>
+ <u xml:id="u-12.41" who="#PoselReiffRyszard">Widzimy w realizacji Kodeksu możliwości spełnienia najważniejszego postulatu, jaki w formie rozwoju demokracji socjalistycznej staje przed naszym pokoleniem, mianowicie krytycznej kontynuacji socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-12.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Więcej zgłoszeń do dyskusji nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów chce jeszcze zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatele Posłowie! Sprawa rozpatrzenia projektu Kodeksu karnego przez komisje sejmowe była omawiana na posiedzeniu Konwentu Seniorów. Omawiana była procedura, technika, metoda pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Konwent Seniorów proponuje podjęcie następującej uchwały w tej sprawie:</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Sejm odsyła projekt Kodeksu karnego (druk nr 115) oraz projekt Przepisów wprowadzających Kodeks karny (druk nr 116) do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości z tym, że poszczególne części obu projektów będą przedmiotem dyskusji także innych właściwych komisji sejmowych, a mianowicie: Handlu Wewnętrznego, Komunikacji i Łączności, Obrony Narodowej, Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (z udziałem przedstawicieli innych komisji gospodarczych), Pracy i Spraw Socjalnych, Spraw Wewnętrznych, Spraw Zagranicznych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wnioski wymienionych komisji zostaną przekazane Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, która rozpatrzy całość projektu Kodeksu karnego oraz przepisów wprowadzających Kodeks karny i złoży Sejmowi sprawozdanie uwzględniające wnioski i poprawki przyjęte przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sejm upoważnia Komisję Wymiaru Sprawiedliwości do uchwalenia szczegółowego regulaminu prac komisyjnych nad projektami Kodeksu karnego i Przepisów wprowadzających Kodeks karny. Regulamin podlegać będzie zatwierdzeniu przez Prezydium Sejmu”.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów chciałby zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Pragnę dodać, że jest zamiarem Prezydium Sejmu, aby projekt Kodeksu karnego został w ciągu najbliższych miesięcy poddany dyskusji publicznej. Istotną rolę w organizowaniu tej dyskusji powinny odegrać wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową (druki nr 112 i 117).</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Ryszard Hajduk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselHajdukRyszard">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu sejmowej Komisji Kultury i Sztuki przedstawić projekt ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselHajdukRyszard">Sprawy dotyczące obowiązku oraz zasad wydawania zezwoleń na prowadzenie publicznej działalności artystycznej i rozrywkowej reguluje obecnie szereg różnego typu aktów normatywnych, z których źródłowe pochodzą jeszcze z okresu przedwojennego, z 1933 r.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselHajdukRyszard">Zaliczyć do nich należy między innymi: prawo o publicznych przedsięwzięciach rozrywkowych z 27 października 1933 r., rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1933 r., o wykonywaniu prawa o publicznych przedsiębiorstwach rozrywkowych, rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 grudnia 1933 r., wydane w porozumieniu z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, o przedsiębiorstwach rozrywkowych i teatralnych, pismo okólne Ministra Kultury i Sztuki z 4 maja 1957 r. w sprawie wydawania pozwoleń na publiczne przedsięwzięcia rozrywkowe, pismo okólne nr 31 Ministra Kultury i Sztuki z 7 listopada 1958 r. w sprawie załatwiania podań impresariów o pozwolenia na organizowanie imprez artystycznych i rozrywkowych, pismo okólne nr 132 Prezesa Rady Ministrów z 2 sierpnia 1960 r. w sprawie wykonywania nadzoru nad publicznymi przedsięwzięciami rozrywkowymi, wytyczne nr 2 Ministra Kultury i Sztuki z 23 stycznia 1961 r. w sprawie wydawania zezwoleń przez organy kultury rad narodowych, zezwoleń ogólnych i szczegółowych na działalność artystyczną.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselHajdukRyszard">Pomimo istnienia wyżej wymienionych przepisów regulujących omawiane zagadnienia i przewidujących określone sankcje karne za prowadzenie nielegalnej działalności artystycznej, to jest bez zezwoleń przewidzianych tymi przepisami, stan w omawianej dziedzinie, jakkolwiek w ostatnich latach uległ pewnej poprawie, jest stale niezadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselHajdukRyszard">Przeprowadzane przez Najwyższą. Izbę Kontroli kontrole różnych dziedzin życia kulturalnego wskazują na występujące wciąż fakty prowadzenia działalności artystycznej wbrew obowiązującym przepisom, a więc organizowanie tak zwanych dzikich imprez przez różnych prywatnych impresariów bez zezwoleń i właściwego opodatkowania, co wyrządza szkody polityce kulturalnej państwa, gdyż umożliwia rozpowszechnianie wśród społeczeństwa imprez na bardzo niskim poziomie artystycznym.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselHajdukRyszard">Do głównych przyczyn tego stanu zaliczyć należy:</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselHajdukRyszard">1.Wielość różnego rodzaju przepisów obowiązujących w tej dziedzinie, z których podstawowe pochodzą jeszcze z okresu przedwojennego i brak dotąd aktualnego, jednolitego aktu prawnego wysokiej rangi w — „postaci ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselHajdukRyszard">2.Nieprzestrzeganie obowiązujących obecnie przepisów w tej dziedzinie zarówno przez instytucje uspołecznione, zlecające organizację imprez prywatnym organizatorom, jak i udostępniające im sale na występy (zakłady pracy, komisje zdrojowe, przedsiębiorstwa uzdrowiskowe, FWP itp.).</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselHajdukRyszard">3.Nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów przez wydziały kultury prezydiów rad narodowych, zobowiązane między innymi do kontroli poziomu artystycznego, wydawania zezwoleń na imprezy i do kontroli ich legalności oraz przez wydziały finansowe i terenowe organy MO.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselHajdukRyszard">4.Znikome sankcje karne przewidziane za prowadzenie nielegalnej działalności artystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselHajdukRyszard">W wyniku kontroli NIK, przeprowadzonych na wniosek sejmowej Komisji Kultury i Sztuki w 1959 r., które ujawniły w terenie skandaliczne rozmiary i szkodliwość polityczną, kulturalną i finansową tak zwanych dzikich imprez, wystąpiono do kierownictwa Ministerstwa Kultury i Sztuki o jak najszybsze przygotowanie projektu ustawy porządkującej sytuację w omawianej dziedzinie. Niestety, 8 lat trwało przygotowywanie projektu.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselHajdukRyszard">Trzeba jednak przyznać, że w wyniku realizacji wniosków pokontrolnych wydane zostało cytowane wyżej pismo okólne nr 132 Prezesa Rady Ministrów z 1960 r. i wytyczne Ministerstwa Kultury i Sztuki nr 2 z 1961 r.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselHajdukRyszard">Wzmożenie nadzoru nad organizacją imprez ze strony władz terenowych, spowodowane wnioskami sejmowej Komisji Kultury i Sztuki Najwyższej Izby Kontroli, jak również przekształcenie poważnej większości różnych prywatnych zespołów w pomocnicze zespoły państwowych przedsiębiorstw imprez estradowych, spowodowały na pewien okres czasu poprawę sytuacji w omawianej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselHajdukRyszard">Jednakże już następne kontrole Najwyższej Izby Kontroli, przeprowadzone w dziedzinie działalności kulturalno-oświatowej i artystycznej w terenie, wskazały na występowanie w dalszym ciągu nielegalnej działalności imprezowej oraz na nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów, między innymi także pisma okólnego nr 132 Prezesa Rady Ministrów z 1960 r. przez wydziały kultury prezydiów rad narodowych różnych szczebli. Stwarzało to dogodny grunt dla działania różnych kombinatorów, którzy za imprezy o niskich walorach artystycznych, a niekiedy wręcz szkodliwe społecznie, zagarniali bezkarnie wysokie i nieopodatkowane wpływy od widzów i ryczałty od instytucji uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselHajdukRyszard">I tak na przykład, przeprowadzana przez Najwyższą Izbę Kontroli w 1964 r. kontrola państwowych przedsiębiorstw imprez estradowych i stanu realizacji pisma okólnego nr 132 Prezesa Rady Ministrów wykazała, że wydziały kultury nie przestrzegały w pełni jego postanowień. Przejawiało się to między innymi w wydawaniu zezwoleń prywatnym organizatorom imprez bez określania tras, miejscowości i dat występów, w niezawiadamianiu o wydawanych zezwoleniach odnośnych władz finansowych, mających egzekwować podatki od dochodów, oraz w braku udokumentowanych kontroli legalności imprez w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselHajdukRyszard">Przeprowadzona w 1966 r. przez NIK kontrola działalności kulturalno-oświatowej w miejscowościach uzdrowiskowych i wczasowych wykazała, że komisje zdrojowe państwowego przedsiębiorstwa uzdrowiskowego i Fundusz Wczasów Pracowniczych, szczególnie w okresie nasilenia sezonu letniego, zlecały organizację różnego rodzaju imprez prywatnym zespołom z pominięciem obowiązujących przepisów i użyczały im dla tych celów własnych pomieszczeń.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselHajdukRyszard">Imprezy organizowane były bez zezwoleń odnośnych wydziałów kultury prezydiów rad narodowych. Ze strony wydziałów kultury prezydiów rad narodowych stwierdzono natomiast bezkontrolny stan w omawianej dziedzinie i zupełne niepanowanie nad sytuacją w terenie, szczególnie w województwach atrakcyjnych pod względem wczasowym.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselHajdukRyszard">Brak nadzoru artystycznego nad organizowanymi w ten sposób imprezami ze strony wydziałów kultury prezydiów, wojewódzkich rad narodowych prowadził do stanu, w którym wczasowicze i instytucje społeczne płacili za imprezy mające charakter szmiry lub chałtury.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselHajdukRyszard">Odpowiednie wnioski skierowane zostały wówczas przez Najwyższą Izbę Kontroli zarówno do prezydiów wojewódzkich rad narodowych, jak i do Naczelnej Dyrekcji Uzdrowisk, Naczelnej Dyrekcji FWP oraz do Ministerstwa Kultury i Sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselHajdukRyszard">W toku kontroli działalności wydziałów kultury przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w 1967 r. ponownie powrócono do tych zagadnień i stwierdzono, że wydziały kultury prezydiów powiatowych i miejskich rad narodowych, nie wykonują ciążących na nich obowiązków w zakresie nadzoru nad legalnością imprez i nie przestrzegają przepisów obowiązujących w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselHajdukRyszard">Z przedstawionego stanu wynika, że wprowadzenie w życie ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną jako aktualnego, jednolitego aktu prawnego tak wysokiego rzędu, jest niezbędną koniecznością i zmierza do uporządkowania sytuacji w omawianej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselHajdukRyszard">Zauważyć należy, że proponowany tekst ustawy wnosi również szereg nowych pozytywnych momentów, na które zarówno sejmowa Komisja Kultury i Sztuki, jak i Najwyższa Izba Kontroli zwracały uwagę Ministerstwa Kultury i Sztuki w odpowiednich wnioskach pokontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselHajdukRyszard">Projektowana ustawa ma na uwadze przede wszystkim potrzebę pogodzenia przepisów dotyczących dwóch podstawowych zasad:</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselHajdukRyszard">—stworzenia warunków dla najszerszego udziału obywateli w działalności artystycznej, rozrywkowej i sportowej, a równocześnie —zapewnienia władzy państwowej koniecznego wpływu na tę działalność w interesie tychże obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselHajdukRyszard">Dla osiągnięcia tego celu zastosowano zróżnicowany system, obejmujący zarówno generalne zwolnienie niektórych instytucji od obowiązku uzyskiwania zezwolenia, jak i dopuszczalność zwolnień częściowych ze względu na osobę organizatora lub rodzaj imprezy, określenie imprez, co do których wystarcza zgłoszenie zamiaru ich odbycia oraz zakaz organizowania imprez o charakterze sprzecznym z podstawami ustroju społecznego i politycznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselHajdukRyszard">Wychodząc z założenia, że zmienne warunki życia społecznego i politycznego wymagają elastyczności przy realizowaniu tak sformułowanej ustawy — projekt zawiera szereg upoważnień dla rządu do wykonania poszczególnych jej przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselHajdukRyszard">Projekt, ustalając zasadę, że działalność artystyczna, rozrywkowa oraz sportowa wymaga zezwolenia (z wyjątkiem instytucji, zwolnionych od tego obowiązku w samej ustawie), upoważnia Radę Ministrów do określenia rodzajów działalności, w których zezwolenie powinno być uzyskane.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselHajdukRyszard">Z przygotowanych projektów aktów wykonawczych wynika, że obowiązek uzyskiwania zezwoleń dotyczyć ma:</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselHajdukRyszard">1)imprez teatralnych, muzycznych, baletowych, estradowych oraz innych o podobnym charakterze, 2)wyświetlania filmów i przezroczy, 3)cyrków, lunaparków i wesołych miasteczek, 4)zabaw oraz innych imprez rozrywkowych, 5)wystaw artystycznych, wystaw książek oraz innych wystaw o charakterze kulturalno-oświatowym, 6)audycji nagrań mechanicznych, 7)lekcji tańca towarzyskiego, 8)zakresu działalności sportowej: zawodów, popisów i pokazów w zakresie kultury fizycznej, strzelnic i gier zręcznościowych, jeżeli nie stanowią części lunaparków i wesołych miasteczek oraz zajęć szkoleniowych za opłatą, o ile dotyczą kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#PoselHajdukRyszard">Taki zakres przedmiotowy działania ustawy zabezpiecza wpływ państwa praktycznie na całą działalność w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-14.30" who="#PoselHajdukRyszard">Ustawa upoważnia Ministra Kultury i Sztuki do określenia imprez, co do których zamiast obowiązku uzyskiwania zezwolenia wystarcza zgłoszenie zamiaru odbycia imprezy.</u>
+ <u xml:id="u-14.31" who="#PoselHajdukRyszard">Przewiduje się, że taki ułatwiony tryb stosować się będzie do imprez organizowanych z okazji wydarzeń o znaczeniu politycznym, społecznym, naukowym lub kulturalnym, jeżeli imprezy te będą organizowane przez państwowe jednostki organizacyjne, związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, centralne organizacje spółdzielcze oraz zarządy główne organizacji społecznych oraz związki i stowarzyszenia twórcze we własnej siedzibie.</u>
+ <u xml:id="u-14.32" who="#PoselHajdukRyszard">W przypadku imprezy za zgłoszeniem władza państwowa może na 24 godziny przed rozpoczęciem imprezy zgłosić zastrzeżenia lub warunki, do których organizator jest obowiązany zastosować się.</u>
+ <u xml:id="u-14.33" who="#PoselHajdukRyszard">Mając na uwadze przypadki, w których na miejscu imprez artystycznych, rozrywkowych i sportowych dochodziło do incydentów, w wyniku których poszczególne osoby z pośród widzów odniosły szkody na zdrowiu i mieniu — ustawa wprowadza pojęcie — „bezpieczeństwa publiczności”, jakie organizator imprez zobowiązany jest zapewnić. Dla publiczności obowiązek ten ma takie samo znaczenie jak dla pracowników pojęcie — „bezpieczeństwa i higieny pracy”. W stanie prawnym, jaki wprowadza ustawa, organizator imprezy odpowiada za szkodę, jakiej może doznać uczestnik imprezy; organizator imprezy uwolnić się może od tej odpowiedzialności tylko po przeprowadzeniu dowodu, że uczynił wszystko, aby do wypadku nie doszło. To przeniesienie obowiązku dowodu na organizatora imprezy posiada duże znaczenie dla osób dochodzących odszkodowania.</u>
+ <u xml:id="u-14.34" who="#PoselHajdukRyszard">Zagadnienie zwalczania imprez o złym poziomie artystycznym oraz wszelkiego rodzaju — „chałtury” wymaga odpowiedniej reglamentacji prawnej, dającej władzom państwowym uprawnienie do wpływania na poziom i treść tej działalności. Projektowana ustawa stanowi taki instrument, którego skuteczność zależeć będzie od umiejętności posługiwania się nim przez uprawnionych. Należy wyrazić dezyderat, aby instrument ten w przyszłości należycie był wykorzystany.</u>
+ <u xml:id="u-14.35" who="#PoselHajdukRyszard">Wszystkie uwagi dotyczące przepisów w dziedzinie działalności artystycznej i rozrywkowej odnoszą się odpowiednio do działalności sportowej z uwzględnieniem jej odrębności. Zarówno stworzenie podstaw prawnych dla licencjonowania tego rodzaju działalności, jak i przepisy mające na celu ochronę publiczności, powinny przyczynić się do uporządkowania tej działalności. Zamieszczone w art. 20 ustawy upoważnienie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki do wydania przepisów o zapewnieniu porządku publicznego na imprezach sportowych, powinno przyczynić się do stworzenia kulturalnej atmosfery na tych imprezach.</u>
+ <u xml:id="u-14.36" who="#PoselHajdukRyszard">W końcu podkreślić należy kodyfikacyjne zalety projektu, który w jednym akcie prawnym obejmuje zarówno zasady mieszczące się dotychczas w kilku aktach prawnych, jak i wprowadza współczesne nazwy organów oraz współczesną terminologię, co ułatwi stosowanie przepisów przez organy rad narodowych wszystkich stopni. Zamieszczone w ustawie upoważnienia do przekazywania uprawnień organom rad narodowych niższych stopni — pozwoli na zastosowanie tendencji decentralizacyjnej przy stosowaniu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-14.37" who="#PoselHajdukRyszard">Reasumując powyższe uwagi stwierdzić należy, że społeczeństwo otrzyma ustawę odpowiadającą obecnemu etapowi organizacyjnemu władz państwowych oraz zapewniającą swobodę działania instytucjom powołanym do upowszechnienia kultury, rozrywki oraz kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.38" who="#PoselHajdukRyszard">Proszę w imieniu Komisji Kultury i Sztuki, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową (druk nr 112) wraz z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję (druk nr 117).</u>
+ <u xml:id="u-14.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Witold Lassota.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Referowana dziś ustawa o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową jest częścią składową procesu rekonstrukcji i unowocześniania norm prawnych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselLassotaWitold">Rzecz oczywista, że przepisy prawne z tego zakresu wydane przed 35 laty, i do dziś obowiązujące, stać się musiały rekwizytem skromnej na ówczesne czasy działalności kulturalnej i jakże odmiennej w swej treści i wyrazie. Nie zachodzi sądzę, potrzeba roztaczania przed Wysoką Izbą tych olbrzymich osiągnięć w naszym dorobku kultury, które stały się czymś powszechnym, naturalnym, stały się chlebem powszednim dla ludzi miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselLassotaWitold">Wiadome jest, że proces rozwoju kultury jest integralną częścią i elementem współzależnym ogólnego wpływu cywilizacji na społeczeństwo, stopnia upowszechniania wiedzy i nauki. Na proces ten ma wpływ fakt, że co czwarty obywatel w naszym kraju kształci się w sposób zorganizowany, że mimo ogromnych i pilnych potrzeb w dziedzinie budownictwa, przemysłu czy rolnictwa, inwestuje się w człowieka — poprzez oświatę i kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselLassotaWitold">Nowoczesne środki upowszechniania różnych form artystycznych docierają dziś wraz z elektrycznością nie tylko do domów kultury i wiejskich klubów, ale w pełnym wyrazie i wysokiej jakości — do pojedynczych zagród i oderwanych od rytmu życia cichych osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselLassotaWitold">Poza imponującym rozwojem radiofonii, telewizji i filmu, muzyki z płyt i taśm, prasy, sieci bibliotek i klubów, przybywa nam systematycznie wiele nowych zespołów artystycznych, imprez rozrywkowych, muzycznych i estradowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselLassotaWitold">Mimo stałego wzrostu mechanicznych form przekazu sztuki, bezpośredni kontakt z odtwórcą czy kompozytorem staje się nieodzowny i ma w społeczeństwie tendencje wzrastającego zapotrzebowania. Już dziś bilans roczny występów artystycznych, muzycznych, zespołów pieśni i tańca i innych przekracza w skali kraju sto tysięcy. Zarówno więc ten fakt wzrostu ilości imprez, jak też różnorodność form i zakres oddziaływania na widza, wymagają uporządkowania tej tak ważnej i powszechnej dziedziny życia kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselLassotaWitold">Przede wszystkim ustawa stwarza podstawy dla działalności artystycznej lub rozrywkowej na odpowiednim poziomie; dąży też do ograniczania wszelkiej spekulacji i reklamiarstwa. Zapobiega efekciarstwu i publikowaniu programów, na które organizatorzy nie mają pokrycia. Sądzić należy, że ustawa skutecznie wyeliminuje zdarzające się przypadki, gdzie znane nazwiska z afisza nie mają nic wspólnego z nazwiskami ze sceny.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselLassotaWitold">Projekt ustawy zmierza również do wprowadzenia tak bardzo potrzebnego ładu kompetencyjnego, a mianowicie normuje w sposób prawidłowy szereg zagadnień, które do tej pory znajdowały się niesłusznie w zakresie działania resortu kultury, jak na przykład zabawy taneczne czy strzelnice.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselLassotaWitold">Godną szczególnego podkreślenia jest tendencja zmierzająca do rozszerzenia decentralizacji i uprawnień rad narodowych w zakresie wydawania zezwoleń na działalność artystyczną lub rozrywkową ze szczebla wojewódzkiego na szczebel powiatowy, a w niektórych przypadkach, nawet niżej. Ta procedura wynikająca ze wzrostu poziomu kadry w radach, znacznie ułatwi organizatorom załatwianie formalności, a władzy lokalnej, najbardziej zorientowanej w warunkach i potrzebach środowiska, umożliwi decydujący wpływ na regulowanie tego rodzaju działalności.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselLassotaWitold">Konsekwencją tej linii postępowania jest również tryb wydawania zezwoleń na organizowanie imprez na terenie szkół państwowych. Wydaje się całkowicie słuszne, by o imprezach spoza szkół, odbywających się na terenie szkół, decydował gospodarz, to jest organ administracji szkolnej w porozumieniu z wydziałem kultury właściwej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselLassotaWitold">Każdy przejaw usprawnień administracyjnych i skracania drogi między władzą a obywatelem jest przecież cząstką postępującego procesu rozwoju szeroko rozumianych usług dla ludności. Ale zrozumiałe staje się, że rozluźnienie wymogów formalnych i wszelkie złagodzenia w postępowaniu administracyjnym uzależnione będą od świadomości i odpowiedzialności tak przedstawiciela władzy, jak i interesanta. Ten wymóg dotyczyć powinien nie tylko spraw formalno-proceduralnych. Przede wszystkim chcielibyśmy, by ustawa przyczyniała się do eliminowania z życia kulturalnego banału i szmiry, efekciarstwa i handlu wszystkim, co przynosi dochód. Nie można zgodzić się z tym, by dążenia do efektów ekonomicznych odbywały się drogą poszukiwań towarów za wszelką cenę chodliwych, choćby to był produkt najgorszej jakości. Dlatego słusznie ustawa stawia wymóg i przejawią troskę, by działalność artystyczna i rozrywkowa prowadzona była przez osoby o wysokich kwalifikacjach moralnych, zawodowych i politycznych. Mamy prawo oczekiwać dziś na sztukę i rozrywkę bliską życiu, świadczącą o szacunku do widza i słuchacza.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselLassotaWitold">Poza tym co może uregulować ustawa, pozostaje jeszcze szeroka sfera spraw i zadań, które wynikają niejako z ducha ustawy, towarzyszą jej w pełnym procesie.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselLassotaWitold">Istnieją tendencje zarówno u nas, jak i w innych krajach, do organizowania masowych imprez na wielkich stadionach i w obszernych halach. Dynamika tych imprez, jak też reakcja widzów na nie, mają charakter specyficzny i wymagają skomplikowanej techniki obsługiwania widza i organizacji widowisk. Ale z dotychczasowych doświadczeń wiemy, że imprezy — „bigbitowe” czy atrakcyjne imprezy sportowe, poza naturalnymi emocjami, wyzwalają przecież często najniższe instynkty i brutalne odruchy. Zwłaszcza boiska i hale sportowe są nierzadko miejscem azylu dla wielu wulgarnych wystąpień, których ani Milicja Obywatelska, ani społeczeństwo nie tolerowałyby w innych okolicznościach i na innym, poza sportowym, terenie. Nie może być przecież powszechnego i bezwiednego zafascynowania imprezą. Można wymagać, aby ludzie odpowiedzialni za przebieg i organizację imprez, poczuwali się do obowiązku spełniania swych służbowych i porządkowych czynności. Trzeba przecież uwzględniać i to, że masowość tych imprez z reguły potęgowana jest przez radio, telewizję, a nawet Interwizję.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselLassotaWitold">Wprawdzie projekt ustawy przewiduje sankcje za niewłaściwe zachowanie się w miejscach publicznych, co z reguły jest rzadko przestrzegane, ale poza sankcjami trzeba usilnie dążyć do wychowywania kibiców i widzów, do właściwego i taktownego traktowania wykonawców widowisk, jak też szacunku dla otoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselLassotaWitold">Wierzę, i pogląd taki wyrażam w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, że ustawa w wysokim stopniu uporządkuje wiele współczesnych zadań w zakresie publicznej działalności artystycznej, rozrywkowej i sportowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselLassotaWitold">Będzie ona też dalszym krokiem do poszerzania percepcji człowieka i stwarzania coraz lepszych możliwości, by kultura stawała się również powszechną oświatą wyrażaną przecież tylko w innej formie.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zgłoszeń do dyskusji nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o bibliotekach (druki sejmowe nr 113 i 118).</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Roman Kaczmarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKaczmarekRoman">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo!</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKaczmarekRoman">Z upoważnienia sejmowej Komisji Kultury i Sztuki przedkładam projekt ustawy o bibliotekach, oczekiwanej od dłuższego czasu z niecierpliwością i najżywszym zainteresowaniem przez szerokie kręgi ludzi książki.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKaczmarekRoman">Książka od wieków stanowi wielką skarbnicę mądrości i ducha ludzkiego, doświadczeń i zwycięstw, jest świadectwem stałego rozwoju cywilizacji i kultury narodów. Książka służyła pokoleniom, a dziś towarzyszy na codzień człowiekowi we wszystkich przejawach życia, stała się narzędziem jego pracy i najbliższym przyjacielem. Szczególną rolę spełnia w dziedzinie oświaty, nauki i kultury. Toteż najczulszą troską otaczano księgi od zarania ich dziejów, a we współczesnym nam świecie wyznaczono im pryncypialną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKaczmarekRoman">W naszej historii książka ma wyjątkowe znaczenie. Przechodziła te same losy, co naród cały, była świadkiem i stała się dokumentem wzlotów i upadków, chwały i tragedii. Służyła myślicielom, twórcom, uczelniom i szkołom, żołnierzowi i bojownikowi, chłopu i robotnikowi, mężom stanu i szaremu obywatelowi w tysiącletniej naszej przeszłości. Książka dzieliła z narodem wielkość i tragizm jego historii, lecz zawsze była „arką przymierza między dawnymi a nowymi czasy”, zawsze torowała drogę postępowej i radykalnej myśli ludzkiej, narodowemu, patriotycznemu działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKaczmarekRoman">Dzieje bibliotekarstwa polskiego zbiegają się z pierwszymi wiekami naszego cywilizacyjnego rozwoju, a ze szczególną dumą wspominamy dzieło polskiego Oświecenia — pierwszą publiczną bibliotekę w Warszawie fundacji Załuskich. W naszym kulturalnym dorobku na specjalną uwagę zasługują biblioteki naukowe, a zwłaszcza z podziwem i uznaniem przypominamy nieprzemijający dorobek Biblioteki Jagiellońskiej, Ossolineum, Biblioteki Narodowej i wielu znakomitych księgozbiorów publicznych naszego kraju, a w tym dwuwiekową tradycję bibliotek wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKaczmarekRoman">Nie mniejszą rolę w upowszechnieniu książki i rozwoju czytelnictwa odegrały biblioteki publiczne, powstające dzięki entuzjazmowi i pasji różnych środowisk, zazwyczaj reprezentujących postępowy nurt społeczny i radykalizm działania. W ich szeregach odnajdujemy nazwiska wybitnych działaczy ludowych i ruchu robotniczego oraz ofiarnej inteligencji polskiej. Niemal w każdym zakątku Polski możemy odnaleźć tę godną uznania działalność dla oświaty i kultury narodowej. Udział w niej mają liczne pokolenia bibliotekarzy. O roli tego zawodu wypowiadano się już wiele, lecz nigdy za dużo nie będzie wyrazów uznania dla tych cichych, a jakże pracowitych działaczy oświatowych, najbliższych towarzyszy naszych pedagogów i uczonych.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKaczmarekRoman">Gdy przystępujemy do podjęcia nowej ustawy o bibliotekach, warto przypomnieć, że starania, a chyba i walkę w tym zakresie podjęli bibliotekarze polscy już przed pół wiekiem, wspomagani przez szerokie koła ówczesnych działaczy oświatowych, a zwłaszcza ludzi książki.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKaczmarekRoman">Od roku 1921 w okresie między dwiema wojnami niemal co roku ponawiano szturm do ówczesnej sejmowej Komisji Oświaty. Szczególnie ostry atak zorganizowano w roku 1934 dla przełamania obojętności sanacyjnych matadorów w dziedzinie kultury. Niestety, wysiłki Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich i ich wiernych sojuszników nie przyniosły żadnych pozytywnych rezultatów, a katastrofa wrześniowa 1939 roku zupełnie pognębiła ten słuszny ruch społeczny w interesie książki i w obronie bibliotekarstwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKaczmarekRoman">Działania wojenne lat 1939—1945, a głównie barbarzyństwo hitlerowskiego okupanta, wyrządziły katastrofalne szkody bibliotekarstwu naszemu, a książce polskiej wyjątkową krzywdę, przygotowując pełną jej zagładę. Nigdy kultura nasza, mimo ofiarnego oddania się niemal każdego Polaka ratownictwu książki, nie odniosła boleśniejszych ran niż w latach faszystowskiego bestialstwa II wojny światowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKaczmarekRoman">Pełne przywrócenie wiodącej roli książce w kulturze i w gospodarce narodowej przyniosła wraz z wojennymi triumfami władza ludowa. Budując zręby nowego ładu społecznego, dźwigając ze zniszczeń okupacji i wojny główne dziedziny życia państwowego i społecznego, ratowano także kulturalne mienie Polski, a w tym ocalałe szczątki piśmiennictwa polskiego. W natłoku spraw powojennych pierwszego roku niepodległości, na przełomie lat 1945 i 1946, dla ochrony prawnej książki polskiej i księgozbiorów przystąpiono do opracowania pierwszego aktu państwowego z tego właśnie zakresu. W dniu 17 kwietnia 1946 r. — w okresie Krajowej Rady Narodowej — został wydany dekret o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi. Dopiero w Polsce Ludowej, u progu socjalistycznego budownictwa, marzenia i walka bibliotekarzy poprzednich dziesiątków lat dały korzystne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKaczmarekRoman">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że przytoczę trzy krótkie, lecz jakże ważne fragmenty z dekretu z roku 1946, które wywarły zasadniczy wpływ na organizację i rozwój bibliotekarstwa krajowego w całym obecnym dwudziestoleciu. Cytuję z przepisów ogólnych:</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKaczmarekRoman">„Biblioteki i zbiory biblioteczne, zarówno krajowe, jak znajdujące się za granicą, a będące własnością lub w posiadaniu obywateli polskich lub instytucji polskich, uznaje się za narodowe mienie kulturalne, powołane do służenia dobru ogólnemu” ... oraz „Celem prowadzenia w społeczeństwie jednolitej działalności kulturalnej za pomocą książki i bibliotek oraz umożliwienia obywatelowi korzystania ze zbiorów bibliotecznych całego kraju tworzy się ogólnokrajową sieć bibliotek publicznych utrzymywanych przez państwo lub inne związki publiczno-prawne”.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKaczmarekRoman">Natomiast art. 13 tegoż dekretu stwierdza:</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKaczmarekRoman">„Obowiązek zakładania i utrzymywania publicznych bibliotek naukowych ciąży na państwie”.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKaczmarekRoman">Dekret, opracowany w czasach spiętrzonych, palących potrzeb odbudowującego się państwa, w czasach poszukiwania nowego modelu życia narodowego, stał się w ciągu dwóch dziesiątków lat podstawową formą prawną w dziedzinie gospodarowania ocalałymi księgozbiorami, ochrony i zabezpieczenia książki polskiej i natychmiastowego udostępnienia tychże odradzającej się nauce, oświacie i kulturze, a szczególnie nowym konsumentom tych dóbr, których likwidacja analfabetyzmu, zorganizowana sieć szkolnictwa wszystkich typów i stopni, skierowała do naukowych i publicznych bibliotek.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKaczmarekRoman">Dekret nie tylko dał prawne podstawy bibliotekarstwu krajowemu, lecz przede wszystkim stał się siłą napędową. Jego dynamizm przyczynił się między innymi do gwałtownego rozwoju bibliotek różnych kierunków i specjalności, od księgozbiorów naukowych, często wbrew dekretowi hermetycznie niedostępnych dla szerokiego ogółu czytelników, poprzez biblioteki Polskiej Akademii Nauk, uniwersyteckie i wyższych uczelni, do bibliotek powszechnych wszystkich szczebli, sięgając głęboko w teren, do gromady wiejskiej i osiedli. Wpływał także na organizację i wzrost bibliotekarstwa szkolnego, powszechnego i szczególnie szeroko rozwiniętej sieci bibliotek związkowych i przyzakładowych. Również i główna książnica w kraju, Biblioteka Narodowa, już czterdzieści lat pracująca dla naszej kultury, w okresie, którym dzisiejszą debatę sejmową zamykamy, uzyskała rangę głównej instytucji bibliotecznej Polski, tak w zakresie bogactwa zbiorów, wyników rozległych badań księgo-znawczych i czytelniczych oraz prac bibliograficznych, jak również w zakresie poradnictwa i instruktażu dla wielkich sieci bibliotek publicznych: wojewódzkich, miejskich, powiatowych, osiedlowych i gromadzkich. Na dwadzieścia lat od wydania dekretu przypada powstanie przeszło 40 tys. bibliotek, a księgozbiory wzbogaciły się o około 157 milionów woluminów, zarówno z produkcji bieżącej książki, z nabytków zagranicznych, jak i z przejmowania i zabezpieczenia ocalałych książek dawnej proweniencji.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselKaczmarekRoman">Wysoki Sejmie! W chwili, gdy naszą uwagę koncentrujemy wokół spraw bibliotecznych, warto przypomnieć, że posiadamy w Polsce ponad 50 tys. bibliotek różnych typów, a bibliotekarze udostępniają czytelnikom około 180 milionów książek. Liczba wypożyczeń zbliża się już obecnie do 300 milionów. Te imponujące wyniki, które jeszcze raz potwierdzają, że Polska jest krajem ludzi kształcących się, są sumą decyzji władz politycznych i państwowych, szczególnie dojrzałych postanowień władz terenowych oraz ofiarnego wysiłku kadry bibliotekarskiej, a przede wszystkim szturmu czytelników i ich współpracy w szeroko rozwiniętej akcji kół przyjaciół bibliotek, rad społecznych i ruchu bibliofilskiego.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselKaczmarekRoman">Na tym miejscu, obywatele Posłowie, należy wyrazić uznanie wszystkim bibliotekarzom w kraju za ich wielki wkład do odbudowy kultury polskiej, za pomnażanie i upowszechnianie nowych wartości kulturowych, za ich społeczną, humanistyczną postawę, za wierną służbę książce, szczególnie w ostatnim półwieczu zorganizowanego ruchu zawodowego. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich powstało w roku 1917, a w lutym bieżącego roku odbyło swój szósty jubileuszowy Zjazd na 50-lecie — z podjęciem współczesnej tematyki zagadnienia współpracy bibliotek w zakresie gromadzenia i pełnego udostępniania zbiorów (wypożyczeń międzybibliotecznych) oraz kapitalnej sprawy w bieżącej gospodarce narodowej, mianowicie wymiany informacji naukowej i dokumentacji technicznej. Lutowa debata bibliotekarska to preliminaria do dzisiejszych rozważań Sejmu nad ustawą biblioteczną.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselKaczmarekRoman">Ogromny wzrost bibliotekarstwa i rozwój spraw bibliotecznych w Polsce, daleko wybiegły poza intencje i postanowienia kwietniowego dekretu. Życie zdezaktualizowało lub wręcz przekreśliło wartościowe na ówczesnym etapie ustalenia z okresu Krajowej Rady Narodowej w zakresie bibliotek. Toteż, z inicjatywy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, przystąpiono w różnych środowiskach do analizy aktualności dekretu, do zebrania nowych doświadczeń i istotnych potrzeb naszych bibliotek. Dyskusja, wspierana głównie przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, trwała nieomal 10 lat i wyszła poza opłotki bibliotekarskiego świata i fachowych organów bibliotecznych. Prasa codzienna, centralna i prowincjonalna, periodyki społeczno-kulturalne, a szczególnie — „Polityka”, poświęciły wiele miejsca temu zagadnieniu i nadały mu rangę sprawy głównej w naszej kulturze. Nasilenie tych szerokich rozmów i wymiany poglądów przypadało na lata 1963 i 1967. Opinia publiczna zmusiła zainteresowane resorty do rychlejszego ujawnienia własnych poglądów i uzgodnienia ostatecznego stanowiska, przekazując całość pracy redakcyjnej Ministrowi Kultury i Sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselKaczmarekRoman">Projekt ustawy o bibliotekach, który otrzymaliśmy do przemyślenia i uchwalenia, jest wynikiem ostatecznego uzgodnienia tego kapitalnego zagadnienia przez głównych kontrahentów. Między innymi wypowiedziały się za projektem: Komitet Nauki i Techniki, Polska Akademia Nauk, Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Kultury i Sztuki, prezydia wojewódzkich rad narodowych oraz Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich — jako najbardziej zainteresowane strony.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselKaczmarekRoman">Projekt niniejszy stawia zagadnienie wszechstronnego, skoordynowanego współdziałania bibliotek w Polsce jako naczelną zasadę organizacyjną ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. Nakłada na biblioteki obowiązek współpracy, wytycza i zakreśla główne jej kierunki, wyznacza organy doradcze, badawcze i wykonawcze, niezbędne do kierowania tą współpracą.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselKaczmarekRoman">Projekt w 10 rozdziałach i w 41 artykułach obejmuje następujące podstawowe sprawy: ogólne zasady tworzenia, organizacji i znaczenia bibliotek we wszystkich resortach, działalność bibliotek powszechnych jako podstawowych ogniw czytelnictwa i upowszechniania książki, wzajemne stosunki bibliotek, a szczególnie wymiana międzybiblioteczna, specjalizacja i ochrona zbiorów, współpraca w działalności informacyjnej i udostępnianiu zbiorów, doskonalenie metod prac bibliotecznych i bibliograficznych, obsada personalna bibliotek oraz dokształcanie kadry bibliotekarskiej, wreszcie — publiczne udostępnianie niepaństwowych zbiorów, ich ewidencja i ochrona.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselKaczmarekRoman">Postanowienia projektu, dotyczące działalności ogółu bibliotek i ich współdziałania, nie naruszają obowiązujących przepisów wprowadzonych innymi aktami prawnymi w stosunku do księgozbiorów Polskiej Akademii Nauk, instytutów naukowo-badawczych, szkół wyższych, a także bibliotek szkolnych oraz fachowych. Ponieważ biblioteki publiczne są podstawowymi placówkami rozwoju czytelnictwa, a działalność ich nie jest regulowana aktami ustawodawczymi, stąd projekt odrębnie normuje i szczegółowo specyfikuje sprawy organizacyjne i kierunki ich działania.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselKaczmarekRoman">Całość spraw bibliotecznych w kraju projekt przekazuje Ministrowi Kultury i Sztuki i ustanawia organ opiniodawczy i doradczy, jakim ma być Państwowa Rada Biblioteczna, do której wejdą przedstawiciele zainteresowanych resortów, instytucji oraz organizacji. Tutaj zjawia się refleksja z konfrontacji z dekretem z 1946 roku. Wówczas przewidywana Rada Biblioteczna w ogóle nie podjęła czynności. W obecnej sytuacji we wprowadzaniu i realizacji niniejszej ustawy Państwowa Rada Biblioteczna powinna mieć znakomity udział.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselKaczmarekRoman">Działająca od 1928 r. Biblioteka Narodowa z siedzibą w Warszawie uznana została niniejszym projektem za centralną bibliotekę państwa, w niczym nie uszczuplającą zbiorów i prac naukowych, nie hamującą dalszego rozwoju innych książnic w kraju. Projekt nakłada szerokie i liczne zadania na Bibliotekę Narodową, a szczególnie zobowiązuje do zachowania pełnego dorobku piśmienniczego Polski i dotyczącego naszego kraju, do prowadzenia bibliografii narodowej, do rozwijania bibliotekarstwa, nauki o książce i pokrewnych dziedzin wiedzy, do doskonalenia i koordynowania działalności bibliotek całej krajowej sieci bibliotecznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselKaczmarekRoman">Projekt wiele miejsca poświęca bibliotekom naukowym, fachowym, szkolnym i pedagogicznym, bibliotekom publicznym i wreszcie samym pracownikom bibliotek. W przepisach szczegółowych raz jeszcze potwierdza się prawo dostarczania bibliotekom egzemplarza obowiązkowego druków wydawanych w kraju. Projekt nie przemilcza bibliotek i zbiorów organizacji spółdzielczych, społecznych i innych instytucji niepaństwowych, a także ustosunkowuje się do księgozbiorów prywatnych, które niejednokrotnie kryją w swych zasobach skarby naszej narodowej kultury.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselKaczmarekRoman">Po upływie 3 miesięcy, z chwilą wejścia w życie podjętej przez nas ustawy, stracą moc cztery akty prawne: z roku 1928 rozporządzenie o Bibliotece Narodowej, z roku 1932 — ustawa o egzemplarzu obowiązkowym i urzędowej rejestracji, z roku 1946 wielokrotnie z tego miejsca wspominany dekret o bibliotekach oraz z roku 1951 — ustawa o przekazaniu Ministrowi Kultury i Sztuki zakresu działania Ministra Oświaty w przedmiocie bibliotek.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselKaczmarekRoman">Obywatele Posłowie! W toku prac sejmowej Komisji Kultury i Sztuki nad projektem ustawy o bibliotekach powstały drobne propozycje zmian i uzupełnień, które obywatele posłowie otrzymali (druk nr 118).</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselKaczmarekRoman">W przekonaniu, że nowy akt prawny naszego Sejmu nie tylko będzie petryfikował stań współczesnego bibliotekarstwa krajowego, lecz także, podobnie jak dekret z roku 1946, stworzy na długie lata gruntowne i wszechstronne podstawy do dalszego rozkwitu bibliotek i upowszechnienia jako głównego ogniwa oświaty, nauki i kultury oraz innych resortów gospodarki narodowej w służbie socjalistycznego społeczeństwa — w imieniu sejmowej Komisji Kultury i Sztuki mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie projekt ustawy w brzmieniu rządowym łącznie z proponowanymi zmianami (druki nr 113 i 118).</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Roch Kostrzewa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKostrzewaRoch">Wysoki Sejmie! Podejmując prace nad ustawą o bibliotekach i przedstawiając jej projekt pod dzisiejsze obrady, Sejm bieżącej kadencji daje jeszcze jeden przekonywający dowód szczególnej troski ludowego państwa o stały rozwój kultury narodowej, o nieustanny wzrost jej znaczenia dla rozwoju procesu patriotycznego i socjalistycznego wychowania narodu, stałego i postępowego wychowania naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKostrzewaRoch">W wielkim bowiem dziele tworzenia kultury narodowej, rozszerzania pola jej oddziaływań na człowieka w upowszechnieniu najbardziej wartościowego i postępowego dziedzictwa treści naszej literatury z przeszłości, jak i tego, co najlepsze z niej się rodzi obecnie, miejsce szczególne zajmują książki i biblioteki publiczne.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKostrzewaRoch">„Na wychowanie kulturalnego człowieka — pisał Maksym Gorki — największy wpływ ma sztuka i nauka, a obie te siły są połączone w książce”.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKostrzewaRoch">Wieś polska, która w okresie istnienia Polski Ludowej zyskała szanse nieporównanego nigdy dotąd rozwoju społeczno-gospodarczego, w równym co najmniej stopniu odczuwa dobrodziejstwa swojego awansu kulturalnego, którego istotnym współtwórcą stała się książka i jej szerokie upowszechnienie. Sponad 20 milionów książek zgromadzonych w 6 tys. bibliotek gromadzkich i ich filiach oraz w 27 tys. punktów bibliotecznych korzysta prawie 3 miliony czytelników wiejskich, którzy dokonują w ciągu roku około 43 miliony wypożyczeń. To nie jest martwa i sucha statystyka. Za tymi liczbami kryje się ogromny wysiłek ludowego państwa i żywy ruch umysłowy wsi, odwieczny wyraz tęsknoty chłopa do współuczestnictwa w tworzeniu życia i kultury narodowej poprzez najpełniejsze poznawanie tego, co w literaturze najcenniejsze i najbardziej wzruszające z życia i z jego piękna wzięte.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKostrzewaRoch">Jakże, choćby na tym tle, mizernie, a nawet prostacko i wrogo, brzmią głosy wichrzycieli i wrogów Polski Ludowej o rzekomym zagrożeniu kultury narodowej, o wypieraniu ze strony państwa tej — „prawdziwej” literatury, o zaniku troski państwa o jej rozwój. Fałszywe to głosy, izolowane, żałośnie osamotnione i błądzące.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKostrzewaRoch">Reprezentuję tutaj w Sejmie ten region Polski, skąd podniósł się najgwałtowniej i najpełniej głos protestu i potępienia dla głosicieli tych fałszów. Żaden bowiem region kraju bardziej niż Opolszczyzna — bardziej niż jakakolwiek część ziem Polsce przywróconych — nie ceni wagi i znaczenia tego, co dokonało się w kraju, aby słowo drukowane trafiło wszędzie, a nade wszystko tam, gdzie było i jest najbardziej potrzebne — pod strzechę.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKostrzewaRoch">Przypomnieć warto z tej trybuny, że w mrocznych latach pruskiego i hitlerowskiego panowania na naszych ziemiach zachodnich i północnych, ludzie pióra tworzyli najbardziej wartościową, patriotyczną siłę, rozwijali piękno polskiego języka, budzili patriotyczne sumienia do walki i czynu, utrwalali wiarę w powrót do Macierzy. Książka polska stała się dla żyjącego pod zaborem ludu polskiego niewyczerpanym i często jedynym źródłem otuchy, kształtowała ich poczucie odrębności narodowej i klasowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKostrzewaRoch">Eliza Orzeszkowa 4 grudnia 1903 r. w — „Odezwie do Ślązaczek” pisała m. in. — ”... jeżeli nie znacie Ojczyzny Waszej, w jej ziemi, w jej narodzie, w jej chwale i w jej poniżeniu, w jej chlubach i w jej nieszczęściach, to i kochać jej nie możecie, a jeżeli jej nie kochacie, to brakuje Wam jednego z najpiękniejszych klejnotów, które bogactwo duszy człowieka stanowią”.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKostrzewaRoch">Czynili to w wielkiej mierze i ludowi pisarze. — „Póki jedna polska matka bronić będziem do ostatka, póki jedno polskie dziecię — mowy polskiej nie wyrwiecie” — pisał jeden z nich — Jakub Kania — spod opolskich Siołkowic.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKostrzewaRoch">Pisał na tej ziemi Lompa i Miarka, Bończy, Damrot, Jaroń i inni, bowiem to wynikało przede wszystkim z poczucia ich patriotycznego obowiązku wobec społeczeństwa i ojczyzny. To samo poczucie patriotycznego obowiązku kształtuje postawę twórczą aktualnie działającego środowiska pisarskiego ziem -odzyskanych. Wynika to z kolei niewątpliwie ze ścisłego zespolenia tych ziem z całością Polski, w wyniku historycznego zwycięstwa odniesionego w II wojnie światowej przez Armię Radziecką i współdziałające z nią ludowe Wojsko Polskie nad hitlerowskim okupantem, jak też i z tego, że rozwijają się tutaj coraz żywotniejsze i aktywniejsze ośrodki twórcze na tle ogólnego rozwoju tych ziem.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKostrzewaRoch">Szczególną wartością dorobku np. opolskich pisarzy, jest szczery autentyzm, prawda osobistego przeżycia socjalistycznych przeobrażeń, twórczego i życiowego doświadczenia. Cenimy sobie szczególnie takie postacie wśród nich, jak: Rafał Urban, Ludwik Bielaczek — ludzi, który pisząc, pozostali jednocześnie autentycznymi chłopami, pracują w gospodarstwach, łączą swoje bogate w przemiany życie i pracę z pisarstwem. Nic więc dziwnego, że w atmosferze tak bardzo czynnego współtworzenia dzieła pisarskiego, mnożą się u naszej ludności, w mieście i na wsi, zainteresowania książką i jej treścią, zawierane są nowe przyjaźnie z literaturą, zwiększa się nieustannie głód czytania.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKostrzewaRoch">Mamy w województwie opolskim 339 bibliotek, z tego 257 gromadzkich z filiami i 758 punktów bibliotecznych o łącznej ilości ponad 1 800 tys. książek Jeżeli w 1946 r. na jeden tom przypadało 15 mieszkańców miast i aż 265 mieszkańców wsi, to dziś przypada na jednego mieszkańca 1,7 książki, a na czytelnika 9,2 książki. Oznacza to nie tylko pełną, w porównaniu z ilością jednostek administracyjnych i wsi, sieć placówek upowszechnienia książki, ale oznacza to również ogromny rozwój czytelnictwa i aktywności społeczeństwa oraz środowiska literackiego. W 1966 r. np. odbyło się około 300 spotkań literackich, działało 159 kół przyjaciół bibliotek, a na konkurs — „Złoty Kłos dla twórcy, srebrny dla czytelników” wpłynęło w tymże roku ponad 9 tys. wypełnionych ankiet.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKostrzewaRoch">Taki jest w dużym skrócie nasz opolski stan posiadania w tej dziedzinie, a ustawa, którą dziś uchwalamy, niewątpliwie przyczyni się do jeszcze większego rozwoju tak twórczości literackiej, jak czytelnictwa i rozwoju pracy wszystkich bibliotek w kraju. Nic więc dziwnego, że społeczeństwo Opolszczyzny z takim oburzeniem potępia ataki na politykę kulturalną ludowego państwa ze strony wrogich ośrodków za granicą, jak i też ich emisariuszy w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKostrzewaRoch">Nic też dziwnego, że społeczeństwo słusznie wysuwa potrzeby zmierzające do usprawnienia rozwoju czytelnictwa książek, gruntowniejszego pokierowania ze strony władz państwowych dalszym rozwojem czytelnictwa i lepszego funkcjonowania bibliotek.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKostrzewaRoch">Ale prawdziwa troska o to, aby biblioteki stały się w pełni ogniskami rozwijającymi przeżycia intelektualne ludności wsi i mobilizowały do działania, skłania mnie i do krytycznej oceny tych nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu publicznych bibliotek wiejskich, których usunięciu dobrze służyć będzie — wierzymy w to — ustawa, którą uchwalić zamierzamy.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKostrzewaRoch">W bibliotece gromadzkiej musi być bardziej starannie niż dotychczas dobrany księgozbiór, tak aby mógł on spełnić dwa podstawowe postulaty — dobrze służyć obywatelskiemu i patriotycznemu wychowaniu i odpowiadać potrzebom oraz zainteresowaniom środowiska. Niestety, dotychczas rozwój społeczno-gospodarczy i polityczny mieszkańców wsi, rozwój zapotrzebowania na określoną literaturę, znacznie wyprzedza dotychczasową twórczość i politykę wydawniczą, a także rozdział książek między biblioteki wiejskie. Rosnąca np. nieustannie działalność wydawnicza państwa i instytucji wydawniczych narzuca potrzebę nowych zakupów książek, zakupów zwiększonych w takim stopniu, aby biblioteki wiejskie mogły zwiększać swój stan posiadania odpowiednio do wzrostu potrzeb, a także nakładów i zwiększającej się ilości tytułów. Tymczasem rzeczywistość jest taka, że środki finansowe rad gromadzkich przeznaczone na działalność bibliotek, a przede wszystkim na zakup książek, są na przestrzeni ostatnich kilku lat niższe niż potrzeby i wskaźniki narodowego planu gospodarczego, określające wysokość zakupu.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKostrzewaRoch">Jeśli wyjść z założenia, że każda biblioteka gromadzka skupia 5 placówek wypożyczania książek, to dochodzimy do tego, iż na każdą z tych placówek przypada rocznie 50 nowych pozycji. Łatwo zrozumieć w tej sytuacji rozmiar niedostatku w uzupełnianiu księgozbiorów wiejskich nowymi pozycjami, jeżeli uzna się, iż biblioteka wiejska ma zaspokoić zainteresowania beletrystyką szerokiego kręgu czytelników dorosłych, być w pewnej mierze źródłem lektury obowiązkowej dla młodzieży szkolnej, służyć poradnictwem dla rolników, popularyzować wszechstronnie naukę i upowszechniać wiedzę o współczesności w jej najszerszych aspektach.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKostrzewaRoch">Nawiązując do rozdziału 8 projektu ustawy, pragnę wypowiedzieć się o sprawach kadry bibliotecznej, głównie tej wiejskiej, co do której panują fałszywe, obiegowe zdania, prowadzące nierzadko do uproszczeń. Według tych opinii, praca w bibliotece nie jest żadną sztuką, ponieważ w gruncie rzeczy chodzi o ustawienie książek na półkach i wydanie ich bądź też przyjęcie od czytelników. Nic bardziej fałszywego. Bibliotekarz wiejski, ambitny, zaangażowany, a takich przecież jest coraz więcej, jeśli chce poszerzyć krąg czytelników, musi znać gruntownie środowisko i jego zainteresowania i nie tylko wypożyczać książki, ale je popularyzować, podsuwać odpowiednie treści, tytuły, pomóc w nawiązaniu tego pierwszego kontaktu z książką.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKostrzewaRoch">Znajduję, moim zdaniem, w projekcie ustawy dostateczną ilość norm, bądź regulujących wprost, bądź też delegujących właściwe organy do regulowania szczegółowego tych zagadnień, które umocnią zawód bibliotekarza, stworzą mu szerszą perspektywę rozwoju, uczynią z biblioteki wiejskiej prawdziwego rzecznika literatury w środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKostrzewaRoch">Od dłuższego czasu w terenie wiejskim organizuje się różne grupy czytelników, które pomagają bibliotekarzom tworzyć korzystny klimat wokół książki i biblioteki. Podejmują te grupy różne przedsięwzięcia, jak publiczne dyskusje nad wartościowymi książkami, organizację spotkań autorskich, organizację imprez, które pomnażają zasoby finansowe przeznaczone na nowe zakupy.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselKostrzewaRoch">Należy przyjąć ze szczególnym uznaniem fakt, iż istnienie tych społecznie ważkich grup i kręgów dostrzeżone zostało w projekcie ustawy i że odpowiednie przepisy nie tylko sankcjonują ich istnienie, ale zakreślają prawne ramy ich działania i rozwoju. Mam tu na myśli głównie koła przyjaciół bibliotek, które na Opolszczyźnie nie są już rzadkością, jak już wspomniałem wyżej, ale pojawiają się jako autentyczny i masowy ruch społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselKostrzewaRoch">Wysoki Sejmie! W chwili, gdy potęguje się nieustannie wroga nam propaganda, gdy nienawidzące nas ośrodki starają się za wszelką cenę siać zwątpienie i pomniejszać nasz wszechstronny, a więc również i kulturalny dorobek, poczynania państwa ludowego, takie m. in. jak nowa ustawa o bibliotekach, skutecznie służą prawdzie o naszej rzeczywistości, najpełniej przekonują o naszych aspiracjach narodowych, wierności naszej tradycji, gotowości pielęgnowania i kontynuowania w naszej i światowej literaturze tego, co w niej najwartościowsze, najlepiej służące człowiekowi i postępowi społecznemu.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselKostrzewaRoch">W dorobku legislacyjnym naszego państwa akt, który dzisiaj mamy uchwalić, nie jawi się jako twór prawny zupełnie nowy. Ustawa czerpie swój rodowód z dekretu uchwalonego w 1946 roku, bowiem już wtedy, gdy państwo ludowe stawiało pierwsze kroki, gdy trzeba było stworzyć najpierw prawny fundament socjalistycznych przeobrażeń w gospodarce narodowej, rozdzielić chłopom pańską ziemię, przejąć kapitał monopolistyczny, już wtedy państwo to zajęło się zagadnieniem bibliotekarstwa, a wyrazem troski o rozwój tej dziedziny kultury był właśnie wspomniany dekret.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselKostrzewaRoch">Dlatego nic innego, jak odrazę i protest rodzić musi fakt, iż drobna część środowiska literackiego w naszym kraju śmie mówić o zagrożeniu kultury. Nie można podejmować polemiki z tym, co jest wytworem demagogii.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselKostrzewaRoch">Wieś polska ma dzisiaj pełniejsze niż kiedykolwiek poczucie swego awansu kulturalnego. Jest pewna tego, że awans ten współtworzy stan bibliotekarstwa. Wieś ta ma przekonanie, że książka, która coraz powszechniej staje się gościem potrzebnym i oczekiwanym, trafiać będzie pod strzechę coraz częściej. W tym przekonaniu pragnę zgłosić najpełniejsze i jednolite poparcie dla projektu ustawy ze strony Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, a jednocześnie zapewnić, że działacze i członkowie nasi zrobią wszystko dla realizacji uchwalonej ustawy w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście nie ma więcej zgłoszeń.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w dyskusji?</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o bibliotekach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o bibliotekach.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych (druki sejmowe nr 114 i 119).</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Rześniowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! W imieniu sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedłożyć projekt ustawy o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o regulowaniu roszczeń finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Projekt ten sejmowa Komisja Wymiaru Sprawiedliwości rozpatrzyła na swym posiedzeniu w dniu 28 marca 1968 r. przy współudziale przedstawicieli sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wydanie po wojnie szeregu aktów prawnych o podstawowym znaczeniu, jak reforma rolna oraz nacjonalizacja podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, spowodowało przemiany ustrojowe w Polsce, pociągające za sobą zmiany strukturalne w ekonomice kraju oraz uregulowało w odmienny sposób dotychczasowe stosunki własnościowe. Akty te objęły również mienie, prawa i interesy obywateli cudzoziemskich, szczególnie obywateli państw kapitalistycznych, którzy lokowali w Polsce w okresie międzywojennym swoje kapitały.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Rząd polski, kierując się zasadami prawa międzynarodowego oraz zasadami współżycia między narodami, przystąpił do uregulowania tych spraw. W latach 1948 do 1966 zawarte zostały umowy odszkodowawcze z 11 państwami, których obywatele zgłaszali roszczenie o odszkodowanie za mienie, prawa i interesy, dotknięte ustawodawstwem polskim o nacjonalizacji lub o podobnym charakterze. Umowy zostały zawarte z: Belgią, Czechosłowacją, Danią, Francją, Grecją, Holandią, Norwegią, Szwecją, Szwajcarią, Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Wielką Brytanią. W toku znajdują się rokowania w sprawie zawarcia takich umów z innymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Należy podkreślić wielki wkład pracy Ministerstwa Finansów, włożony w przygotowanie umów odszkodowawczych. Przygotowanie takiej umowy trwa często kilka lat. Zainteresowane rządy państw obcych przedkładają bowiem rządowi polskiemu wykazy osób prawnych i fizycznych, obywateli tych państw, wnoszących pretensje odszkodowawcze za mienie pozostawione w Polsce. Ministerstwo Finansów musi każdą indywidualną pretensję szczegółowo zbadać w terenie i ustosunkować się do zasadności roszczenia. Tak przygotowana umowa podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Jakkolwiek umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych dotyczą osób prawnych lub fizycznych danego państwa obcego, to jednak oparte są one na zasadzie globalnego odszkodowania, którego rozdział pomiędzy uprawnionych należy do rządu państwa, z którym umowę zawarto, z równoczesnym całkowitym zwolnieniem rządu polskiego z zobowiązań wobec osób, które zgłosiły roszczenia. Zawarte umowy obejmują zweryfikowane roszczenia obywateli zainteresowanego państwa oraz osób prawnych, mających siedzibę na terenie danego państwa, z tym, że zainteresowane osoby stały się obywatelami tego państwa przed datą przejęcia ich mienia, praw czy interesów przez państwo polskie i pozostawały obywatelami tego państwa również w momencie podpisania umowy międzypaństwowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">W wyniku zawartych umów odszkodowawczych państwa, z którymi umowy podpisano, uznały fakt przejęcia i przejścia mienia ich obywateli na własność państwa polskiego. Jeżeli chodzi o mienie objęte reformą rolną, mienie przemysłowe znacjonalizowane na podstawie ustawy z 3 stycznia 1946 r. o przejściu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, lub mienie przejęte w trybie postępowania wywłaszczeniowego, formalne przepisanie tytułu własności tego mienia następowało na podstawie wydanych — w oparciu o obowiązujące przepisy ustawowe — decyzji i orzeczeń władzy administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Natomiast, gdy chodzi o nieruchomości i prawa obywateli państw obcych, które nie podlegały nacjonalizacji lub wywłaszczeniu (np. gospodarstwa rolne do 50 ha względnie do 100 ha, małe obiekty przemysłowe, domy mieszkalne itp.) przeszły one na własność państwa wyłącznie w wyniku zawartej umowy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Jednak tytuły własności w tych przypadkach nie mogą być przepisane na rzecz państwa polskiego na podstawie obowiązujących w tej mierze przepisów o księgach wieczystych. W obowiązującym u nas systemie prawnym, wpisy w księgach wieczystych dokonywane są bądź na podstawie szczególnego przepisu ustawy, bądź orzeczenia sądowego, bądź wreszcie na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Ponieważ umowy międzynarodowe o uregulowaniu roszczeń finansowych nie są opublikowane w Dzienniku Ustaw i w związku z tym nie mogą zastąpić przepisu ustawy, sądy polskie i państwowe biura notarialne odmawiają przepisania tytułu własności w księgach wieczystych. Nie wystarczą tu nawet indywidualne cesje obywateli państw obcych, ponieważ nie mają one charakteru umowy notarialnej, którą nasze sądy lub państwowe biura notarialne mogłyby honorować. Zawarcie aktu notarialnego przez osobę zrzekającą się swej własności na rzecz państwa polskiego jest bardzo kosztowne, a kosztów tych osoby zainteresowane nie chcą ponosić. Zachodzi więc pilna potrzeba uregulowania tych spraw w drodze ustawowej, czemu zadość czyni referowany obecnie projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Projekt ustawy pozwala na uporządkowanie stanu prawnego takich nieruchomości, stanowiąc, że wpisy do ksiąg wieczystych będą dokonywane na podstawie decyzji Ministra Finansów, stwierdzającej przejście określonej nieruchomości, albo prawa na rzecz państwa polskiego na podstawie określonej umowy międzynarodowej. Projekt ustawy ustala, że tryb postępowania w sprawie dokonywania wpisu w księgach wieczystych na podstawie wspomnianych decyzji Ministra Finansów określi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. Opracowany projekt tego rozporządzenia przewiduje, że wpisy dokonuje się na jednostronny wniosek zgłoszony przez właściwy organ powiatowych, względnie miejskich w miastach stanowiących powiaty, prezydiów rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Ministerstwo Finansów przewiduje, że w wyniku działania ustawy ok. 600 nieruchomości zostanie wpisanych na własność państwa polskiego. Ta ilość wpisów w księgach wieczystych nie wpłynie w widoczny sposób na obciążenie państwowych biur notarialnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Stosownie do art. 5 projektu, ustawa będzie miała moc obowiązującą również do nieruchomości i praw, które przeszły na rzecz państwa na podstawie umów międzynarodowych zawartych przed ogłoszeniem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Uregulowanie prawa własności mienia obywateli państw obcych, przejętego na własność państwa, ma dla gospodarki narodowej poważne znaczenie, gdyż pozwoli na swobodne dysponowanie tym mieniem. Państwo bowiem, po uregulowaniu tytułu własności, będzie mogło przekazywać te obiekty jednostkom państwowym lub spółdzielczym, albo też sprzedawać je osobom prywatnym.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">W imieniu sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości proszę Wysoki Sejm o przyjęcie projektu ustawy w przedłożeniu rządowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w dyskusji?</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszymi.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, do godziny 10.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 45)</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kłiszko i Jan Karoł Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Barbarę Pstrągowską i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Barbara Pstrągowską.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Odpowiedz Prezesa Rady Ministrów na interpelację Koła Poselskiego — „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu obywatela Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Marszałek Sejmu w myśl regulaminu sejmowego przekazał mi interpelację posłów: Konstantego Łubieńskiego, Tadeusza Mazowieckiego, Stanisława Stommy, Janusza Zabłockiego i Jerzego Zawieyskiego w sprawie zajść w dniach 8—9 marca na Uniwersytecie Warszawskim i Politechnice oraz ich następstw.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#JozefCyrankiewicz">Nie było to dla mnie zaskoczeniem z dwóch powodów:</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#JozefCyrankiewicz">Po pierwsze — interpelowanie jest prawem każdego posła i rząd otrzymuje różne interpelacje, na które stara się odpowiedzieć, a sprawy poruszone wyjaśnić.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#JozefCyrankiewicz">Po drugie — wiadomość o fakcie wysłania tej interpelacji i jej treść wcześniej niż otrzymałem znane były za granicą i podawała je także „Wolna Europa”.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#JozefCyrankiewicz">Wymienieni posłowie zapytują — czytam według tekstu, który ja otrzymałem;</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#JozefCyrankiewicz">Po pierwsze — co zamierza uczynić rząd, aby powściągnąć brutalną akcję Milicji i ORMO wobec młodzieży akademickiej i ustalić odpowiedzialność za brutalne potraktowanie tej młodzieży?</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#JozefCyrankiewicz">Po drugie — co zamierza uczynić rząd, aby merytorycznie odpowiedzieć młodzieży na postawione przez nią palące pytania, które nurtują także szeroką opinię społeczną, a dotyczą demokratycznych swobód obywatelskich i polityki kulturalnej rządu?</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#JozefCyrankiewicz">Nie chcę i nie mogę uprościć sprawy i wydarzeń wśród młodzieży, które miały miejsce w Polsce i porównywać ich z falą nadzwyczaj burzliwych demonstracji studenckich we Włoszech, gdzie młodzież domaga się przede wszystkim reformy szkolnictwa wyższego i zmiany statusu wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#JozefCyrankiewicz">W wielu miastach doszło tam do gwałtownych starć z policją, przy czym wskutek akcji karabinierów tylko na Uniwersytecie im. Świętego Serca w Mediolanie było 52 rannych i wielu aresztowanych, nie mówiąc o około 1.000 osób, które w ciągu ostatniego miesiąca w wyniku licznych starć z policją zostały ranne — w tym wiele ciężko w Rzymie.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#JozefCyrankiewicz">Gdybym w ten sposób sprawę upraszczał, stosował analogię, czy choćby częściowo identyfikował, wówczas mógłbym posłom ze — „Znaku” odpowiedzieć słowami autorytatywnego chyba dla tych posłów kardynała Colombo, który w ostrych słowach nawoływał młodzież do poszanowania porządku publicznego, a zajścia nazwał: — „szkodliwymi przejawami braku odpowiedzialności, chuligaństwa i awanturnictwa”.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#JozefCyrankiewicz">Kardynał Colombo wyraził przekonanie, że sprawcy czynów niezgodnych z przepisami prawa powinni zostać ukarani.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#JozefCyrankiewicz">Rektor Uniwersytetu Katolickiego w Mediolanie, gdzie przed tygodniem doszło do bardzo gwałtownych rozruchów (52 rannych), przekazał policji listę kilkudziesięciu studentów odpowiedzialnych za różnego rodzaju wykroczenia i zajścia.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#JozefCyrankiewicz">Papież Paweł VI w swoim kazaniu 31 marca także zabrał głos w tej sprawie, nawiązując do — cytuję: — „Zajść, które w ostatnim okresie wstrząsnęły wyższymi uczelniami, wychodząc poza ramy legalności i szlachetnych ideałów, właściwych manifestacjom godnym szkoły wyższej, godnym rycerskich obyczajów myślącej młodzieży, która odrzuca gwałt i wulgarność we wszelkiej formie”.</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#JozefCyrankiewicz">Rozumiem rozterkę duchową posłów podpisanych pod interpelacją tu złożoną i rozumiem ich wybór w tej rozterce między ich autorytetem uniwersalnym a lokalnym. Ale jest to jednocześnie wybór, w którym autorzy interpelacji stanęli w jednym szeregu z inspiratorami zajść, ponieważ próbują w swoim uzasadnieniu przypisać je — jak piszą — „pewnym wyrazistym błędom czynników rządowych w dziedzinie polityki kulturalnej” i zdjęciu — „Dziadów” w inscenizacji Dejmka z programu teatralnego.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#JozefCyrankiewicz">Jeden z posłów — „Znaku”, na jednym ze styczniowych posiedzeń Sejmu, podszedł raz do mnie w kuluarach i pytał rozgorączkowany o sprawę „Dziadów” i Mickiewicza. Powiedziałem mu wówczas mniej więcej tak, że Mickiewicz jest tak samo, co najmniej tak samo, naszą czy moją i całego narodu własnością duchową, jak jego. Lepiej, żeby poszedł uspokoić tych prowokatorów, którzy wykorzystują inscenizację — „Dziadów” do ordynarnych, antyradzieckich i antysocjalistycznych demonstracji, których my nie będziemy tolerować.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#JozefCyrankiewicz">Zresztą posłowie — „Znaku”, zgłaszając swoją interpelację, byli dokładnie zorientowani zarówno co do przyczyn tej decyzji, jak i co do naszej polityki kulturalnej. Motywy te były bowiem jeszcze w lutym w określonych środowiskach literackich i artystycznych jasno przedstawione przez kompetentnych przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#JozefCyrankiewicz">Autorzy interpelacji nie mogli również nie zdawać sobie sprawy z fałszu i obłudy tkwiących w zarzucie o — „zagrożeniu swobody życia kulturalnego w Polsce”. Zada je temu kłam cała nasza polityka kulturalna, zmierzająca konsekwentnie nie tylko do upowszechnienia na skalę najszerszą dorobku polskiej i zagranicznej literatury i sztuki, dawnej i współczesnej, dzieł najbardziej wartościowych, ale i do swobodnego rozwoju w naszym kraju wszelkich dziedzin twórczości kulturalnej, reprezentującej najszerszy wachlarz kierunków i form artystycznych, a zarazem różnorodność treści moralnych i filozoficznych. Ograniczeniom swobody podlega tylko taka działalność kulturalna, czy raczej pseudokulturalna, która godzi w socjalizm i przeniknięta jest duchem antykomunizmu. Nasza polityka wydawnicza, repertuarowa, polityka szczodrego subwencjonowania wszystkich gałęzi życia kulturalnego, była i jest powszechnie uznana przez opinię krajową i zagraniczną za wyraz rzeczywistej, a nie formalnej wolności kultury w Polsce Ludowej. Nie chcą tego uznać tylko ci, którzy pod flagą obrony rzekomo zagrożonej wolności kultury chcą atakować porządek społeczny w naszym kraju i uprawiać nieodpowiedzialną grę polityczną. I największą szkodę swobodzie kultury w Polsce wyrządzili właśnie ci, którzy nadużyli tej flagi dla wrogiej gry politycznej, dla omamienia, oszukania części młodzieży akademickiej i walki z władzą ludową. Wykazali, że wyżej stawiają swoje małe politykierskie ambicje, niż interesy literatury i sztuki, niż rzeczywiste interesy kraju. Teraz będą zbierać tego konsekwencje. Posłowie Koła Poselskiego — „Znak” przyłączyli się do tej gry przez swoją interpelację, która wcześniej niż trafiła do rąk adresata, stała się rodzajem odezwy zachęcającej do działania prowodyrów zajść i wichrzycieli.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#JozefCyrankiewicz">O tle i źródłach, i o prowodyrach tych zajść, mówił obszernie 19 marca I Sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka. Wszyscy wiemy, z jak żywiołowym poparciem ze strony klasy robotniczej, która od samego początku wiedziała o co toczy się walka, z jakim poparciem ze strony społeczeństwa, wyrażonym w tysiącach rezolucji, listów i depesz, spotkało się stanowisko kierownictwa partii wyrażone przez tow. Gomułkę. Mówił tow. Gomułka o tym, jak niemała część młodzieży studenckiej została oszukana i sprowadzona przez wrogie socjalizmowi siły na fałszywą drogę, jak siły te zasiały ziarna awanturniczej anarchii i łamania prawa, jak jednocześnie z tym wyszły na ulice elementy chuligańskie, które wszyscy znamy. Mówił, że Mickiewicz nie był i nie będzie sztandarem reakcji, mówił o wstecznych celach i oszukańczych hasłach reakcji, o brudnych metodach prowokacji inspiratorów, którzy robili wszystko, by doprowadzić do przelewu krwi. Mówił o potrzebie wyjaśnienia całemu narodowi, o co toczy się walka, o politycznej mądrości narodu polskiego, o sojuszu ze Związkiem Radzieckim, jako nakazie patriotyzmu i internacjonalizmu, o odpowiedzialności wychowawców młodzieży, o naszych błędach, o konieczności przekucia w czyn poparcia dla polityki partii i gorąco podziękował w imieniu swoim i kierownictwa partii robotnikom i wszystkim ludziom pracy za pełne poparcie polityki i stanowiska partii i władzy ludowej, za postawę załóg fabrycznych, która zagrodziła burzycielom porządku drogę do akcji kontrrewolucyjnych, położyła tamę nieodpowiedzialnym wystąpieniom.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#JozefCyrankiewicz">W tym wystąpieniu mogą i przedstawiciele — „Znaku” znaleźć siebie w tych czy innych miejscach, które wskaże im ich sumienie. Myślę, że się nie pomylą i nie będą brali do siebie podziękowań za postawę.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#JozefCyrankiewicz">Organy porządkowe, milicja i ORMO, działając na polecenie władz rządowych, miały twardy obowiązek niedopuszczenia do tego, aby siły wrogie mogły posłużyć się dezorientacją części młodzieży i wyprowadzić ją na ulicę do antysocjalistycznych demonstracji, do sprowokowania tak upragnionego przez prowokatorów przelewu krwi.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#JozefCyrankiewicz">Organy porządkowe, działały zgodnie z prawem i z wielką rozwagą. Tam, gdzie było to konieczne, doszło do użycia siły, wtedy mogli ucierpieć i przypadkowi uczestnicy zbiegowisk. Gdzie takiej konieczności nie było, a wystarczyła perswazja wobec rozgorączkowanej młodzieży — dostarczano jej w porze nocnej nawet autobusy, aby odwieźć z uczelni zdezorientowanych przedtem studentów.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#JozefCyrankiewicz">„Wolna Europa” donosiła wówczas od razu, że studentów wywozi się — i to setki studentów — — „w nieznanym kierunku”. W nieznanym kierunku wywoził Piłsudski posłów, jak się potem okazało, do Brześcia, za czasów tak tęsknie wspominanej przez jednego z byłych posłów — „Znaku”, pana Kisielewskiego, oazy szczęścia, kultury z 50% analfabetów i praworządności, jaką była dla niego Polska sanacyjna. Studentów natomiast odwożono do domów akademickich, tych licznych domów wybudowanych, jak wiadomo, przez — „ciemniaków” rządzących Polską Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#JozefCyrankiewicz">Chciałbym przy tym poinformować Wysoką Izbę, że według stanu na dzień 8 kwietnia br. w okresie do tego dnia, organy MO zatrzymały w związku z ekscesami ulicznymi na terenie wszystkich miast, objętych zajściami, ogółem 2.730 osób. Z tej liczby przed upływem 48 godzin od chwili zatrzymania zwolniono wobec braku dowodów 1.858 osób. Dotychczas orzeczono: zasadniczą karę aresztu — 50 osobom, w tym 6 studentom, zasadniczą karę grzywny — 5 osobom, w tym 1 studentowi, uniewinniono i umorzono sprawy — 9 osobom, w tym 3 studentom. Skierowano do postępowania karno-administracyjnego wnioski przeciwko 688 osobom, w tym 139 studentom. Kolegia karno-administracyjne rozpatrzyły wnioski przeciwko 360 osobom, w tym 95 studentom. Nie rozpatrzono wniosków przeciwko 308 osobom, w tym 43 studentom. Orzeczono zasadniczą karę aresztu — 132 osobom, w tym 46 studentom; zasadniczą karę grzywny — 211 osobom, w tym 47 studentom; karę nagany — 1 osobie, uniewinniono i umorzono sprawy 16 osób, w tym 2 studentów.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#JozefCyrankiewicz">Tyle o tym, tyle o wiadomej interpelacji.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#JozefCyrankiewicz">O naszych ocenach i wnioskach, wypływających z wydarzeń marcowych, będę mówił oddzielnie, będziemy mówić także i gdzie indziej o tym, będziemy rozważać poszczególne sprawy, aspekty tych spraw i wyciągać odpowiednie wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-25.25" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Żyjemy w okresie wzmożonego napięcia międzynarodowego, w sytuacji, która wymaga najwyższej rozwagi i czujności. Zakłócenie normalnego toku pracy i życia w kraju przez nieodpowiedzialne działania, które leżały u podłoża wydarzeń marcowych, godzi w interes państwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.26" who="#JozefCyrankiewicz">Wojna w Wietnamie, konflikt bliskowschodni, rosnąca aktywność neohitleryzmu i rewizjonizmu niemieckiego nakazują zdwojoną troskę o bezpieczeństwo kraju i pokój międzynarodowy. Jest w tych warunkach obowiązkiem rządu paraliżowanie w zarodku każdej próby zakłócenia spokoju publicznego i siania w naszym kraju zamętu politycznego, który może wyjść wyłącznie na szkodę Polski, a na korzyść jej wrogów, na szkodę pokoju, a na korzyść sił grożących światu pożogą. Ten obowiązek będziemy w dalszym ciągu z pełną rozwagą, a równocześnie ze stanowczością wykonywać, jeżeli przyjdzie potrzeba.</u>
+ <u xml:id="u-25.27" who="#JozefCyrankiewicz">Wydarzenia w Polsce odbiły się dość silnym echem poza granicami naszego kraju. W tej wyjątkowo napiętej sytuacji międzynarodowej byłoby przecież dziwną rzeczą, gdyby nie zostały w odpowiedni sposób przeciwko nam wyzyskane, i nie tylko przeciwko nam, ale przeciwko całemu obozowi socjalizmu i pokoju. Istnieje, jak wiadomo, szeroko rozbudowany aparat wojny psychologicznej, który stanowi ważny instrument w rękach sił międzynarodowej reakcji i imperializmu, w walce przeciwko siłom socjalizmu i postępu.</u>
+ <u xml:id="u-25.28" who="#JozefCyrankiewicz">Rozszalała się w niektórych krajach kapitalistycznych nagonka antypolska. Potok oszczerstw, pomówień, cynicznych kłamstw i najbardziej niewybrednych obelg płynie z ośrodków propagandy imperialistycznej, z łamów reakcyjnej prasy burżuazyjnej, z różnego rodzaju central dywersji i wojny psychologicznej, a niekiedy — co trzeba stwierdzić ze szczególnym smutkiem — nawet od osób skądinąd uczciwych, lecz zdezorientowanych lub świadomie wprowadzanych w błąd przez tendencyjne, rozmyślnie wypaczane doniesienia prasy burżuazyjnej, reakcyjnej, syjonistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-25.29" who="#JozefCyrankiewicz">Nasza prasa, radio i telewizja obszernie informują o przebiegu i źródłach tej polakożerczej kampanii, nie mającej chyba precedensu od czasów bismarckowskiego — „kulturkampfu”, nagonki na wszystko co polskie. Cel tej kampanii jest jasny, złowieszczo jasny. Jej syjonistycznym i imperialistycznym organizatorom chodzi o poderwanie, a następnie zniweczenie dużego prestiżu naszego kraju w świecie, prestiżu i szacunku zdobytego bohaterską walką naszego narodu w latach II wojny światowej, a umocnionego tak wydatnie naszym dorobkiem przemysłowym, kulturalnym, społecznym oraz aktywną działalnością pokojową na forum międzynarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-25.30" who="#JozefCyrankiewicz">Chodzi też o to, aby uczynić nasz kraj przedmiotem imperialistycznej prowokacji, penetracji. Chodzi o próbę rozbrajania ideologicznego społeczeństwa, o spowodowanie rozbicia i zamętu, próbę powstrzymania dalszych postępów socjalizmu, a więc o przesłonięcie rzeczywistych i jedynie istotnych frontów walki ideologicznej. Chodzi wreszcie o próbę poróżnienia Polski z bratnią wspólnotą innych krajów socjalistycznych, przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim, o próbę odcięcia nas od naszych naturalnych przyjaciół i niezawodnych sojuszników.</u>
+ <u xml:id="u-25.31" who="#JozefCyrankiewicz">Nasz kraj, który przez lata władzy ludowej wyrósł w nowoczesne państwo wchodzące w skład socjalistycznej wspólnoty narodów, kluczowo usytuowane strategicznie, dysponujące sprawną i nowoczesną siłą bojową — Ludowym Wojskiem Polskim, jest szczególnie nęcącym obiektem dla imperialistycznej dywersji we wszystkich jej formach i przejawach. W walce o taką stawkę nie żałuje się żadnych nakładów i nie stroni się od żadnego oszustwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.32" who="#JozefCyrankiewicz">Jednym ze starych chwytów dywersyjnych — nieraz już zresztą użytym — jest akcja — „opluskwiania”, której — „podwaliny teoretyczne” położył był niegdyś arcymistrz faszystowskiego kłamstwa — Goebbels. Zakładał on, że jeżeli najbardziej nawet niedorzeczne kłamstwo będzie powtarzane dostatecznie długo, a zarazem nie spotka się z odprawą, jakaś jego część przylgnie w końcu do ludzkich umysłów. Nie wolno nam do tego dopuścić.</u>
+ <u xml:id="u-25.33" who="#JozefCyrankiewicz">Jest rzeczą poniżej naszej godności i dumy narodowej tłumaczyć się komukolwiek z absurdalnych — „zarzutów”, jakie propaganda syjonistyczna, imperialistyczna i zachodnioniemiecka wytacza ostatnio przeciw narodowi polskiemu, rządowi Polski Ludowej i przeciw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Oszczercom i wrogom polskości nie będziemy się opowiadać ze wspaniałych wielowiekowych tradycji polskiej tolerancji; nie będziemy przypominać, że to nie u nas płonęły najgęściej stosy inkwizycyjne i że to na polskiej ziemi już przed 600 laty znajdowali schronienie Żydzi, innowiercy, uciekinierzy polityczni z całej Europy. -Nie będziemy, bo nie ma żadnych ku temu powodów przypominać, że to nie po polsku brzmi napis — „Arbeit macht frei” i nie polskie komendy padały w — „Błękitnej dywizji”, w legionie Degrelle'a czy w eskadrach Italo Balbo.</u>
+ <u xml:id="u-25.34" who="#JozefCyrankiewicz">Spełnialiśmy w czasie wojny nasz ludzki, narodowy i sojuszniczy obowiązek z takim honorem, że byłoby rzeczą śmieszną bronić się nim dziś od niepoczytalnych potwarzy, na przykład pana Begina z izraelskiego parlamentu, członka rządu Izraela, czy kogokolwiek innego. Mówią za nas najwymowniej niezliczone cmentarze żołnierzy polskich rozrzucone po wszystkich frontach Europy. Mówią za nas popioły rozsiane na polach Oświęcimia, Majdanka, zgliszcza Warszawy, spalone wsie Zamojszczyzny, długie wykazy tych, którzy oddali życie w walce z faszyzmem w imię najpiękniejszego z polskich zawołań bojowych — „Za waszą i naszą wolność”.</u>
+ <u xml:id="u-25.35" who="#JozefCyrankiewicz">Naród, który najwcześniej w Europie podjął ludową wojnę partyzancką, wniósł proporcjonalnie największy wkład żołnierski w losy wojny, poniósł proporcjonalnie najwyższe straty, wydał wielki ruch oporu — może z podniesionym czołem spojrzeć w twarz każdemu oszczercy, każdemu płatnemu lub zaślepionemu wrogowi Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-25.36" who="#JozefCyrankiewicz">Fala oszczerstw jest nie tylko odrażająca, jest także bezcelowa, ponieważ prawda o postawie narodu polskiego jest dobrze znana na całym świecie i po tym szale kampanii na pewno znowu wypłynie na wierzch. Jest udokumentowana życiem tych licznych tysięcy Żydów, którzy dzięki poświęceniu Polaków, postawieniu przez nich na kartę swojego życia, przetrwali czas krematoriów. Jest również dokładnie znana tym, którzy dziś najzacieklej organizują kampanię antypolską.</u>
+ <u xml:id="u-25.37" who="#JozefCyrankiewicz">Nie będziemy się tłumaczyć, ale mamy przecież prawo zapytać, jakim to tytułem moralnym legitymują się dziś ci wodzireje szowinistycznej nagonki na nasz kraj, naród i państwo. Tak się bowiem składa, że potok antypolskich oszczerstw bije z trzech równoległych źródeł, z których każde z osobna jest brudne i zatrute i które są trochę i połączone: z Izraela i szowinistycznych kół syjonistycznych w innych krajach, z Niemieckiej Republiki Federalnej i ze Stanów Zjednoczonych. A właśnie ci ludzie przecież powinni milczeć, a w każdym razie powstrzymać się od udzielania komukolwiek, jakichkolwiek nauk moralno-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-25.38" who="#JozefCyrankiewicz">Jakież to prawo mają szowiniści z Tel-Awiwu, aby nam właśnie wypominać rzekomą dyskryminację, czy niewłaściwy stosunek do mniejszości? Byłoby o wiele korzystniej dla ich własnego kraju, gdyby zajęli się na przykład losem Arabów zamieszkujących terytorium okupowane obecnie przez Izrael. Ludność arabską pozbawiono tam elementarnych praw obywatelskich i traktuje się ją jako obywateli nie drugiej już, lecz czwartej klasy. Odebrano ludności arabskiej prawo swobodnego poruszania się nawet w najbliższej okolicy, pozbawiono ciał przedstawicielskich, wykluczono jakąkolwiek możliwość awansu. Izraelska „czarna sotnia” powinna skierować swoje jeremiady przede wszystkim pod własnym adresem. To Dajanowie i Beginowie, a nie polscy antysemici, zaprowadzili w Izraelu najwstrętniejszą formę rasizmu wobec — „czarnych” Żydów ściągniętych podstępnie, jako siła robocza z krajów Azji i Afryki Północnej, i to oni również od pierwszego dnia haniebnej agresji przeciw krajom arabskim w czerwcu ubiegłego roku dopuszczają się takich czynów wobec ludności arabskiej na podbitych terytoriach, że budzą sprzeciw i obrzydzenie nawet sympatyzujących z Izraelem korespondentów europejskich i amerykańskich pism burżuazyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.39" who="#JozefCyrankiewicz">Kiepski to tytuł moralny i bardzo mizerne kwalifikacje, aby akurat Polaków, tak dobrze pamiętających mechanikę hitlerowskiego terroru, pouczać o moralności politycznej. Obłędne poszukiwania nowego „Lebensraumu”, eksterminacja ludności na terenach okupowanych, pacyfikacja na zasadzie zbiorowej odpowiedzialności — nie są to pojęcia, które my pierwszy raz w Polsce słyszymy. Nie są one nieznane.</u>
+ <u xml:id="u-25.40" who="#JozefCyrankiewicz">Jesteśmy pełni uznania dla komunistów izraelskich, którzy niedawno, w parlamencie Izraela nie dali sobie zamknąć ust, nie dali się zakrzyczeć i wystąpili przeciwko oszczercom w obronie dobrego imienia Polski Ludowej i jej czołowych działaczy. Równie odrażające są histeryczne krzyki międzynarodowych ośrodków syjonistycznych. Ci, którzy zginęli w komorach gazowych Majdanka, Treblinki, Oświęcimia nie doczekali się nigdy od Rotszyldów i Kuhn-Loebów ani jednego aktu konkretnej pomocy. Cieniutkim głosikiem przemawiały te same ośrodki syjonistyczne, kiedy członek emigracyjnego parlamentu polskiego, Szmul Zygielbojm popełnił samobójstwo, by zaprotestować przeciwko bezczynności mocarstw zachodnich wobec masakry proletariatu żydowskiego na terenach okupowanych przez hitlerowców. Bezczynności mocarstw zachodnich, podkreślamy to jeszcze raz, a nie polskiego podziemia, tych samych mocarstw, które nie rzuciły ani jednej bomby na jednostki Jurgena Stroopa pacyfikujące warszawskie getto, ani na tory, którymi zwożono Żydów do Treblinki. Dziś te same ośrodki, a często i ci sami ludzie podnoszą za to krzyk pod niebiosa i nie przebierają w słowach, aby obwinić cały naród polski o rzekomo „tradycyjny antysemityzm”.</u>
+ <u xml:id="u-25.41" who="#JozefCyrankiewicz">Trzeba być albo bardzo naiwnym, albo pełnym złej woli, aby nie dostrzec w kampanii kół syjonistycznych aż nadto czytelnych motywów klasowych i tej samej kombinacji politycznej, która w swoim czasie pozwoliła jednemu z czołowych syjonistów zasiąść przy wspólnym stole z wysłannikami Adolfa Eichmanna.</u>
+ <u xml:id="u-25.42" who="#JozefCyrankiewicz">Odezwali się też wielkim głosem znawcy kwestii rasowej w wielu gazetach amerykańskich, a zwłaszcza w rozgłośniach finansowanych przez „Centralną Agencję Wywiadowczą”. O nich nie ma co mówić. Kraj ten przesłonięty jest cieniem zamordowanego pastora Murzyna dr Kinga.</u>
+ <u xml:id="u-25.43" who="#JozefCyrankiewicz">Bardzo duży urodzaj na nauczycieli moralności, równouprawnienia i szacunku dla innych narodów miał ostatnio miejsce nie gdzie indziej, jak w Niemieckiej Republice Federalnej. Nie ma dnia, ażeby zza Łaby nie płynęły w naszą stronę upomnienia, pouczenia i zawiłe wywody, jak gdyby Niemcy byli narodem nie ponoszącym żadnej odpowiedzialności za ludobójcze zbrodnie w czasie II wojny światowej, dokonane przez hitlerowców. Otrzymali oni patent na nieskazitelność z Tel-Awiwu, Waszyngtonu i innych stolic zachodnich, zapłacili, ile zażądano w Izraelu, i czują się obecnie w prawie i obowiązku pouczać nas, mieszkańców byłych — „prowincji” III Rzeszy, to znaczy nas, Polaków, o złym i dobrym. Te bezczelne i przekraczające wszelkie granice cynizmu słowa wypowiadają ci sami, którzy nie zrezygnowali z zamiaru zrabowania naszych ziem i zlikwidowania niepodległości państwa polskiego; ci sami, którzy dzień w dzień judzą i podżegają do obalenia siłą Niemieckiej Republiki Demokratycznej; ci sami, którzy nie dostrzegają nic groźnego w nawrocie jawnie nacjonalistycznych, faszyzujących nurtów w społeczeństwie zachodnioniemieckim, nie wyłączając młodego pokolenia. A więc już nie mordercy są winni, lecz zamordowani; nie Reinefarth, Globke czy generałowie Bundeswehry, lecz naród polski. I w tym wypadku cel takiego postępowania jest dla nas wszystkich jasny i przejrzysty.</u>
+ <u xml:id="u-25.44" who="#JozefCyrankiewicz">Chodzi przecież nie tylko o zlikwidowanie odium moralnego, jakie otacza dzisiejszą elitę polityczną i wojskową NRF; chodzi o udowodnienie światu, że — „polski upór”, nad którym tyle już wylano krokodylich łez, jest rezultatem polskich cech narodowych, a nie przejawem podstawowego instynktu samozachowawczego i głęboko przemyślanych nauk politycznych z niedawnej przeszłości. Chodzi — jak zwykle — jak za czasów Fryderyka, Bismarcka, Republiki Weimarskiej i III Rzeszy o oszkalowanie Polski i Polaków za wszelką cenę; o wybranie najdogodniejszej — jak im się wydaje — płaszczyzny ataku bez względu na to, czy w propagandzie jest choć przysłowiowy łut prawdy i sensu.</u>
+ <u xml:id="u-25.45" who="#JozefCyrankiewicz">Ale tym razem we wrogiej Polsce propagandzie pojawiły się dodatkowe nuty. Wzrasta wyraźnie napięcie kampanii syjonistycznej, oddziaływując równocześnie na kampanię prowadzoną w różnych krajach. Motywy i genezę tej kampanii łatwo rozszyfrować. Jest to przede wszystkim następstwo stanowiska, jakie Polska zajęła w sprawie konfliktu bliskowschodniego. Należeliśmy wraz z innymi państwami socjalistycznymi do tych, którzy dosłownie od pierwszej chwili ustalili ponad wszelką wątpliwość charakter tego konfliktu. Został on wywołany agresją izraelską na kraje arabskie i fakt agresji stwierdziliśmy i napiętnowaliśmy z miejsca. Zgodnie z naszą socjalistyczną polityką, zdeklarowaliśmy się zdecydowanie po stronie ofiar agresji i w całej naszej działalności politycznej i dyplomatycznej konsekwentnie stoimy na stanowisku, że agresor nie może korzystać z owoców agresji, musi zwrócić krajom arabskim zrabowane terytoria, wynagrodzić im szkody i straty, uregulować w sposób zgodny z wymogami sprawiedliwości i Karty Narodów Zjednoczonych problem uchodźców, bezprawnie wygnanych z ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-25.46" who="#JozefCyrankiewicz">Mówił o tym w sposób bardzo szeroki w czerwcu 1967 r. I Sekretarz KC naszej partii, Towarzysz Władysław Gomułka, na Kongresie Związków Zawodowych. Miałem możność reprezentować stanowisko rządu polskiego w tej sprawie na czerwcowej sesji ONZ.</u>
+ <u xml:id="u-25.47" who="#JozefCyrankiewicz">To wszystko uczyniliśmy w momencie, gdy jeszcze spora część opinii publicznej za granicą ulegała bałamuctwom izraelskiej propagandy i dawała się zwodzić jej poplecznikom. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że nasze zdecydowane i jasne stanowisko w tej sprawie było jednym z czynników, które pomogły niezorientowanemu odłamowi opinii światowej zrozumieć, jak się rzeczy mają naprawdę. Nic więc dziwnego, że propaganda izraelska i syjonistyczna zwróciła swe ostrze przede wszystkim przeciwko Polsce, Związkowi Radzieckiemu i innym krajom socjalistycznym. Pod jej obstrzałem — już nie byle jakim — znalazł się również prezydent Francji, generał de Gaulle, który także z miejsca ocenił agresywny charakter polityki Izraela; i we Francji koła syjonistyczne także próbowały organizować odpowiednie akcje przeciwko tej polityce.</u>
+ <u xml:id="u-25.48" who="#JozefCyrankiewicz">Dalsze posunięcia Izraela, bezprawna aneksja ziem arabskich, ustawiczne prowokacje zbrojne, łamanie uchwały Rady Bezpieczeństwa o przerwaniu ognia, brutalne represje wobec ludności obszarów okupowanych, wreszcie wypowiedzi czynników rządzących Izraela, a także ostatnie agresywne prowokacje Izraela wobec Jordanii pokazują już najbardziej ślepym, że mamy do czynienia z agresywną i imperialistyczną polityką, kierowaną przez szowinistyczne, militarystyczne i opętane wizją — „mocarstwową” koła Izraela, które czynią ze swego kraju forpocztę imperializmu na Bliskim Wschodzie.</u>
+ <u xml:id="u-25.49" who="#JozefCyrankiewicz">Także już dziś, przeważająca część opinii zachodniej, która zrazu żywiła co do tego wątpliwości, ocenia politykę Izraela jako agresywną i blokującą możliwość uregulowania konfliktu bliskowschodniego i w gruncie rzeczy przychyla się do naszej diagnozy, sformułowanej już w pierwszym dniu konfliktu. I to potęguje wrogą kampanię czynników syjonistycznych, które od chwili agresji Izraela imputują nam antysemityzm.</u>
+ <u xml:id="u-25.50" who="#JozefCyrankiewicz">Jak cyniczna jest propaganda syjonistyczna świadczy to, że nie cofa się ona przed żerowaniem na milionach ofiar hitlerowskiego bestialstwa. Kaźń milionów Żydów dokonana przez hitlerowców w obozach masowej zakłady w Oświęcimiu, Treblince, Sobiborze, cierpienia i martyrologia ludzi skazanych na poniewierkę, nędzę, powolne wymieranie w gettach — wszystko to stało się pożywką dla oszczerczej kampanii, wysuwającej monstrualne oskarżenie, że naród polski miał jakikolwiek związek z tym dziełem — „massenmordu” dokonanym przez hitlerowców.</u>
+ <u xml:id="u-25.51" who="#JozefCyrankiewicz">Hitler wybrał Polskę jako teren masowej zagłady Żydów i realizacji obłąkanej koncepcji — „Endloesung”. Ten wybór nie był przypadkowy. Każdy kto zajmował się tą problematyką wie doskonale, czym się Hitler kierował.</u>
+ <u xml:id="u-25.52" who="#JozefCyrankiewicz">Tu na polskiej ziemi panował przecież najstraszliwszy terror, o którym pojęcia nie miały i nie mają do dziś narody zachodniej Europy. Byliśmy przecież narodem skazanym w następnej kolejności na zagładę. Tu na polskiej ziemi żyło przed wojną największe skupisko ludności żydowskiej — ponad 3 miliony ludzi. Hitlerowcy — specjaliści od — „massenmordu” byli ludźmi praktycznymi i systematycznymi. Wiedzieli bardzo dobrze, że jest rzeczą z ich punktu widzenia najracjonalniejszą, właśnie tu, na tym miejscu, dokonać zbrodni i tu zgromadzić resztę ofiar z całej Europy. Z tego więc względu ziemia polska stała się ziemią męczeńską dla Żydów — tak samo jak była ziemią męczeńską dla Polaków. Tu zniweczono rękami hitlerowskich oprawców 6 milionów obywateli polskich — Polaków i Żydów. Tu zwieziono też setki tysięcy ludzi skazanych na zatracenie z reszty Europy. Tu powstał za sprawą hitlerowców największy cmentarz Europy, gdzie w bratniej mogile spoczęły popioły milionów ofiar wszystkich chyba narodowości tępionych przez — „Herrenvolk”, ale przede wszystkim — Polaków i Żydów, bo przeciwko jednym i drugim kierowała się główna furia najeźdźcy, który tylko na radzieckiej ziemi prześcignął sam siebie w okrucieństwie okazanym tutaj, w Polsce, wobec Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-25.53" who="#JozefCyrankiewicz">Byliśmy przecież tym następnym narodem skazanym w planach Hitlera na zniszczenie. Czcimy pamięć poległych ludzi bez względu na ich narodowość i pochodzenie, stawiamy im pomniki i nie pozwolimy, by pamięć o nich kiedykolwiek wygasła. Czcimy też pamięć tych, którzy z bronią w ręku upomnieli się o swoje prawa i godność ludzką — powstańców getta, których bohaterski zryw budzi nasz podziw i szacunek, ku którym zza murów getta płynęła pomoc Gwardii Ludowej i zbrojnych ugrupowań Armii Krajowej. I będziemy w tym roku obchodzić ćwierćwiecze tej walki.</u>
+ <u xml:id="u-25.54" who="#JozefCyrankiewicz">Jeżeli z tego straszliwego piekła hitlerowskiego udało się wyrwać kilkudziesięciu tysiącom ludzi, to tylko dlatego, że znaleźli ratunek i pomoc wśród ludności polskiej. Ratowanie Żydów i osób pochodzenia żydowskiego było w oczach hitlerowskich największą zbrodnią, karaną śmiercią, śmiercią całych rodzin. Było to możliwe tylko za cenę ciężkich ofiar i wymagało prawdziwego bohaterstwa. Pisze się dziś o tym w polskiej prasie. Piszą Żydzi uratowani przez Polaków. Piszą Polacy, którzy ratowali Żydów i uważali to za swój ludzki obowiązek. Piszą z goryczą z powodu oszczerstw rzucanych na naród polski, który tak godnie reprezentowali wtedy, gdy nie była to reprezentacja ani tania, ani łatwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.55" who="#JozefCyrankiewicz">Niech mi wolno będzie przytoczyć jeden z wielu przykładów widzianych w Oświęcimiu. Przepraszam, ale zacytuję swoje zeznania na rozprawie Najwyższego Trybunału Narodowego w Warszawie w roku 1947 przeciwko byłemu komendantowi obozu w Oświęcimiu, wielkiemu hitlerowskiemu oprawcy, organizatorowi komór gazowych, krematoriów, a potem dostawcy transportów Żydów z Węgier. Chodziło o sławnego Hoessa. Byłem pytany o sprawy obozu. Mówiłem między innymi o międzynarodowej solidarności więźniów, ludzi, którzy wynieśli pojęcie człowieka i człowieczeństwa ponad różnice narodowe czy wyznaniowe w nie najłatwiejszych, nie w jakichś bankietowych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-25.56" who="#JozefCyrankiewicz">I nie chodziło tylko o solidarność komunistów, socjalistów, ludzi lewicy. — Cytuję fragment z tych zeznań: — „Mam przykład, o którym trudno nie wspomnieć z największym szacunkiem, przykład, o którym na sali sądowej była już mowa. Mówię tu o przywódcy narodowców radykalnych, Janie Mosdorfie. Zdał on sobie w obozie sprawę z tego, i zrozumiał w obozie, że sprawa likwidacji poszczególnych narodowości europejskich, zwłaszcza Europy wschodniej, to jest tylko kwestia kolejności. Pomagał ludziom innych narodowości, pomagał ludziom innych światopoglądów, Żydom, socjalistom, komunistom. Był pielęgniarzem w „Krankenraum” i właśnie on opiekował się między innymi salą żydowską, pomagał — że użyję jego przedwojennej terminologii — tak zwanej „żydokomunie”. Przykładów takich publikuje się bardzo dużo.</u>
+ <u xml:id="u-25.57" who="#JozefCyrankiewicz">Można stwierdzić, uogólnić na tle wszystkich wspomnień publikowanych i w Polsce i za granicą, że akcja pomocy zagrożonym bezwzględną eksterminacją Żydom w Polsce obejmowała szerokie kręgi społeczeństwa bez względu na poglądy polityczne i światopoglądowe. Podnoszone przez koła syjonistyczne oszczerstwa, że to właśnie Polacy ponoszą odpowiedzialność za martyrologię ludności żydowskiej, nie wymagają komentarzy.</u>
+ <u xml:id="u-25.58" who="#JozefCyrankiewicz">Po wojnie, po powstaniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, powstał nowy układ stosunków w Polsce, odmienny od przedwojennego. W ustroju demokracji ludowej ludność żydowska stała się równouprawnionymi i pełnoprawnymi obywatelami. Znikł także front walki klasowej na tym odcinku, bo znikła burżuazja żydowska w Polsce. Jeżeli istniały problemy, to innego typu.</u>
+ <u xml:id="u-25.59" who="#JozefCyrankiewicz">Polska jest całkowicie tolerancyjna wobec przekonań narodowych swoich obywateli, obdarza ich równymi prawami, uznaje ich prawo do kultywowania ich odrębności narodowej i kultury. Odnosi się to oczywiście do obywateli narodowości żydowskiej, którzy pragną mieszkać i pracować w Polsce, uważają ten kraj za swoją ziemię ojczystą i pragną być obywatelami Polski. Jednakże wśród obywateli polskich narodowości żydowskiej znajduje się pewna liczba osób o przekonaniach nacjonalistycznych, syjonistycznych, a zatem proizraelskich. Dziś to nie jest już tylko sprawa ideologii, to jest równocześnie sprawa stosunku do innego państwa. Ci ludzie w obecnych warunkach politycznych, stworzonych przez państwo Izrael, znaleźli się w rozterce.</u>
+ <u xml:id="u-25.60" who="#JozefCyrankiewicz">Z chwilą gdy Polska i Izrael znalazły się w dwóch przeciwstawnych obozach politycznych musiał w świadomości tych ludzi powstać konflikt lojalności państwowych i ideologicznych. Ten konflikt wymaga samodzielnego rozstrzygnięcia we własnym sumieniu przez każdego, kto go przeżywa. Nie jest bowiem możliwa lojalność wobec socjalistycznej Polski i imperialistycznego Izraela jednocześnie. I tu trzeba dokonać wyboru i wyciągnąć zeń właściwe konsekwencje. Kto te konsekwencje w postaci emigracji wyciągnąć pragnie, ten nie natrafi na żadne przeszkody.</u>
+ <u xml:id="u-25.61" who="#JozefCyrankiewicz">Wszystko to nie dotyczy Polaków pochodzenia żydowskiego. Są takimi samymi Polakami, jak wszyscy inni ludzie narodowości polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-25.62" who="#JozefCyrankiewicz">Miał nasz kraj i nasz naród tę niezwykłą siłę asymilacyjną, a kultura polska stanowiła przez całe wieki czynnik przyciągający ludzi najróżniejszego pochodzenia. Wśród luminarzy polskiej kultury znaleźli się ludzie pochodzący ze wszystkich niemal zakątków Europy. Nie wyczerpałbym tej listy, gdybym pozostał na tej trybunie przez całą dobę. Mamy długie porachunki z Niemcami, ale któżby śmiał kwestionować polskość Aleksandra Brucknera, Estreicherów, Bogumiła Lindego, Wincentego Pola, Wita Stwosza (to Niemcy raczej próbują go sobie przywłaszczyć), Juliusza Kleinera czy Oskara Langego. Któż by mógł kwestionować polskość Szymona Askenazego, Marcelego Handelsmana, Grzegorza Fitelberga, Juliana Tuwima, prof. Hirszfelda, Adolfa Warskiego, Feliksa Perla i wielu innych. Bez nich kultura polska, nauka polska, polski ruch postępowy i rewolucyjny byłyby o ileż uboższe. Takich jak oni, urodzonych na tej ziemi, wyrosłych w tej kulturze, wrosłych w ten kraj, który jest ich jedyną i bezsporną ojczyzną, jest wielu pośród nas. Z nami cierpieli, z nami walczyli, z nami pracują i budują swą polską i socjalistyczną ojczyznę.</u>
+ <u xml:id="u-25.63" who="#JozefCyrankiewicz">Gdy przed wojną walczyliśmy z antysemityzmem, jak z każdym nacjonalizmem, to walczyliśmy również z żydowskimi, tak jak ze wszystkimi innymi kapitalistami, bankierami, fabrykantami, walczyliśmy ze syjonizmem. Walczyli przede wszystkim towarzysze żydowscy. I dziś nie pozwolimy się szantażować zarzutem antysemityzmu, walcząc już nie z wojującym, ale usiłującym triumfować syjonizmem, i tymi, którzy go popierają, lub z nim sympatyzują.</u>
+ <u xml:id="u-25.64" who="#JozefCyrankiewicz">Trzeba sobie powiedzieć, że ci spośród obywateli polskich narodowości żydowskiej, którym po czerwcowej agresji Izraela przewijał się zamiast smutku z tragedii, którą szykuje sobie Izrael swoją imperialistyczną agresywną polityką i zamiast wstydu cień triumfu czy satysfakcji, ci muszą dokonać wyboru. I szkoda, że komunista Wilner, poseł w izraelskim parlamencie, zakrzykiwany przez rozjuszonych nacjonalistów izraelskich, nie mógł powołać się na zbyt wiele zdecydowanych głosów obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, oczywiście nie tych obojętnych narodowo, ale tych mających nieraz legitymacje partyjne i poważny autorytet w świecie kultury, nauki, reprezentujących Polskę na międzynarodowych konferencjach i zjazdach. Przecież nie chodzi o wymuszanie jakichś deklaracji, bo to byłoby śmieszne. Do niczego takie deklaracje nie są potrzebne. Ale w takich przełomowych momentach chodzi o afirmację swego stanowiska polskiego, antysyjonistycznego nie z oportunizmu, ale z tej samej zagorzałości, z którą niektórzy z nich walczyli ze syjonizmem przed wojną. I to na pewno ułatwiłoby walkę ze wszelkimi przejawami nacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-25.65" who="#JozefCyrankiewicz">Chodzi nie o egzaminowanie towarzyszy z postawy, co mogliby uważać za upokarzające, ale po prostu o pójście krok w krok razem z nami, o współdziałanie w walce, którą prowadzimy z imperializmem, ze wszystkimi jego agenturami, w tym z tak mocną agenturą syjonistyczną.</u>
+ <u xml:id="u-25.66" who="#JozefCyrankiewicz">Mówię o tym tyle dlatego, że w tej chwili cała wściekłość międzynarodowej syjonistycznej kampanii z całym naciskiem skierowała się na Polskę, bo jest to równocześnie klasowa walka syjonistycznej ekspozytury, imperializmu z krajem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-25.67" who="#JozefCyrankiewicz">Ponieważ nikomu z nas nie jest obojętne, co mówią i myślą w świecie o naszym kraju i naszym narodzie, niech mi wolno będzie wyrazić ufność, że inspiratorom tej szkalującej i oszczerczej kampanii nie uda się mimo wszystkich wysiłków i, mimo uruchomienia na najwyższe obroty metod wojny propagandowej, obrzucić błotem dobrego imienia Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-25.68" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-25.69" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Wiele spraw stanęło u nas w Polsce w ostatnich tygodniach w nowym świetle. Będziemy je w najbliższych miesiącach brali na warsztat, będziemy o nich dyskutować w najrozmaitszych środowiskach i w najrozmaitszych instancjach.</u>
+ <u xml:id="u-25.70" who="#JozefCyrankiewicz">Jeżeli mowa o wyższych uczelniach i młodzieży, to rzecz jasna, nie chodzi tylko o zachowanie spokoju, ładu i atmosfery rzetelnej nauki. Sprawa jest o ile głębsza. Wyższe uczelnie to kuźnia kadr dla kraju, dla gospodarki narodowej, administracji, szkolnictwa, nauki i kultury. Rozbudowaliśmy je i rozbudowujemy kosztem ogromnych nakładów materialnych. Na 75 wyższych uczelniach kształci się obecnie 280 tys. studentów.</u>
+ <u xml:id="u-25.71" who="#JozefCyrankiewicz">Przeciętny koszt wykształcenia studenta w ciągu całego okresu jego studiów waha się — zależnie od kierunku — od 100 do 200 tys. zł. Zapewniamy naszej młodzieży pomyślne warunki nauki. 43% ogólnej liczby studentów mieszka w domach akademickich, a ogromna większość korzysta z pomocy państwa w różnej postaci. Połowa słuchaczy na studiach dziennych otrzymuje stypendia. Poważne sumy przeznacza się na dotowanie stołówek studenckich, ochronę zdrowia, wypoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-25.72" who="#JozefCyrankiewicz">Te wielkie świadczenia państwa z dochodu narodowego, wypracowanego przez klasę robotniczą i całe społeczeństwo, zobowiązują zarówno całą młodzież, która z nich korzysta, jak jej akademickich nauczycieli i wychowawców do rzetelnej pracy, do osiągnięcia jak najlepszych rezultatów w zdobywaniu wiedzy i kwalifikacji. Jest to elementarny, moralny i obywatelski obowiązek ogółu polskich studentów i pracowników wyższych uczelni. Nie wątpimy, że przytłaczająca większość zarówno młodzieży, jak i personelu naukowego, ożywiona jest świadomością i wolą wypełniania tego obowiązku, że pragnie oddać swemu narodowi i państwu swoją wiedzę, talent i zapał do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-25.73" who="#JozefCyrankiewicz">Ci natomiast, którzy tego obowiązku nie chcą wypełniać, nie chcą się rzetelnie uczyć i nadużywają praw i możliwości, jakimi władza ludowa obdarzyła młodzież akademicką, powinni znaleźć się poza uczelniami. Jest dość takiej młodzieży, młodzieży ze środowisk robotniczych i chłopskich, a także ze środowisk naszej socjalistycznej inteligencji, która z wielkim zapałem do nauki zajmie miejsca opuszczone przez tych, którym może znudziło się być studentami, którzy nie są godni miana studenta Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.74" who="#JozefCyrankiewicz">Uczelnie nasze kształcące specjalistów z różnych dziedzin, kształcą równocześnie socjalistyczną inteligencję. Nie zapominajmy, że dzięki możliwościom kształcenia się stworzonym przez Polskę Ludową, liczba naszej socjalistycznej inteligencji będzie stale rosła — i to dobrze, albowiem nowoczesne procesy rozwojowe kraju wymagają jej coraz więcej. Ta młodzież jest przecież naszym najcenniejszym dobrem. Ona przecież zastąpi nasze pokolenie jutro i na jej barkach spocznie odpowiedzialność za przyszłość naszego kraju i socjalizmu, a więc musi się znajdować w środku naszej uwagi i być naszą szczególną troską. Wydarzenia dni marcowych na pewno świadczą, że tej troski było za mało, że zabrakło gdzieś dostatecznej uwagi i zbyt powierzchownie patrzyliśmy na proces kształcenia młodzieży. Nie jest to bowiem tylko problem, jak to się utarło mówić — — „kształcenia kadr”. Wykształcenie fachowe jest rzeczą niezwykle ważną. Poziom nauczania i wyniki nauczania, wiedza fachowa najwyższej próby, to rzeczy niezmiernej wagi, ale to przecież nie wszystko. Rzeczą wcale nie mniejszej wagi jest wychowanie tej młodzieży, wychowanie ideowe i patriotyczne, wychowanie w duchu obywatela socjalistycznej ojczyzny — Polski.</u>
+ <u xml:id="u-25.75" who="#JozefCyrankiewicz">Nie jest i nie może być dla nas rzeczą obojętną, jaka jest i jaka będzie świadomość polityczna naszej inteligencji i jej stosunek do najbardziej żywotnych interesów kraju, do generalnych założeń polityki socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.76" who="#JozefCyrankiewicz">Wydarzenia, które miały miejsce na naszych uczelniach, ujawniły wielkie zaniedbania w pracy wychowawczej wśród młodzieży akademickiej zarówno ze strony wychowawców, personelu naukowego do tego powołanego, jak i ze strony organizacji społecznych. Też do tego powrócę.</u>
+ <u xml:id="u-25.77" who="#JozefCyrankiewicz">Okazało się, że na naszych uczelniach jest pewna, na szczęście niewielka liczba takich pracowników nauki, samodzielnych i pomocniczych, którzy nie tylko nie wychowują młodzieży studenckiej w socjalistycznym i patriotycznym duchu, ale ją ideologicznie deprawują, szerząc idee obce, rewizjonistyczne, nieraz trockistowskie, wrogie naszemu państwu, mącą świadomość studentów teoriami antysocjalistycznymi, sączą nieufność czy wręcz pogardę wobec historycznych osiągnięć narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-25.78" who="#JozefCyrankiewicz">Marcowe wydarzenia na uczelniach pokazały, że nazbyt długo tolerowaliśmy na katedrach wyższych uczelni takich ludzi, którzy nadużywając swego stanowiska i profesorskiego autorytetu, przygotowywali polityczną glebę pod działanie garstki prowokatorów. Nie zamierzamy, rzecz jasna, ograniczać się do koniecznych kroków oczyszczających wyższe uczelnie od niewłaściwych wychowawców. Sprawa wymaga działań pozytywnych, działań długofalowych, opartych na przemyślanym programie — nad którym pracują już zresztą Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego oraz odpowiednie organizacje społeczne. Była o tym mowa na sejmowej Komisji Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-25.79" who="#JozefCyrankiewicz">Sprawą wielkiej doniosłości jest postawa całej kadry naukowej, która nie może swoich zadań rozpatrywać tylko pod kątem wąsko pojętego nauczania danej dyscypliny wiedzy. Pracownicy naukowi swoją postawą wywierają wielki wpływ na studentów, często są dla nich autorytetem nie tylko naukowym, ale intelektualnym i moralnym. Mamy prawo wymagać zarówno od samodzielnych pracowników nauki, jak i od personelu pomocniczego, najczęściej stykającego się bezpośrednio ze studentami — aktywnej i wychowawczej postawy, wpajania młodzieży właściwego stosunku do jej obowiązków obywatelskich, do swego państwa. Trudno się bowiem zgodzić z tą błędną praktyką wychowawczą, która formuje na wyższej uczelni wąskiego specjalistę pozbawionego nieraz elementarnej wiedzy społecznej i politycznej i w rezultacie nie immunizowanego nawet na prymitywną i demagogiczną argumentację antysocjalistycznych i antypolskich ośrodków. Żywą i aktualną wiedzę polityczną powinniśmy dawać młodzieży już w szkołach średnich — ale żywą i aktualną — a wyższe uczelnie powinny ją pogłębiać i rozszerzać na zasadnicze elementy nauk społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-25.80" who="#JozefCyrankiewicz">Cóż bowiem wykazały wydarzenia tamtych dni? Co wynika z rezolucji składanych w takiej, czy innej postaci przez tę młodzież?</u>
+ <u xml:id="u-25.81" who="#JozefCyrankiewicz">Nie wdając się obecnie w ich szczegółową analizę, stwierdzić należy, że wynika z tych rezolucji mnogość pytań i spora nieznajomość faktów oczywistych. Jest równocześnie wiele pytań o najistotniejsze sprawy naszego kraju, i jego teraźniejszości i przyszłości. Te pytania i wymagają odpowiedzi. Krótko mówiąc — trzeba z tą młodzieżą prowadzić rozmowę permanentną, szczerą, wielostronną rozmowę. Jeżeli tę młodzież dręczą problemy i zagadnienia, jeżeli nie potrafi sobie na nie we właściwy sposób odpowiedzieć, jeżeli dostaje na te pytania fałszywe odpowiedzi lub zgoła wrogie — to jest źle, trzeba temu zapobiec, trzeba temu zaradzić i to jest zadanie pilne.</u>
+ <u xml:id="u-25.82" who="#JozefCyrankiewicz">Chcemy, aby młodzież jak najwięcej myślała o sprawach naszego kraju, o jego przyszłości, aby myślała i krytycznie — bo to jest konieczne dla postępu — ale musi to być krytycyzm pozytywny, oparty na znajomości najnowszej historii Polski, na znajomości faktów, na gruntownej wiedzy, a nie krytycyzm anarchiczny, wynikający z podburzających nieraz uwag i sformułowań oraz insynuacji rzucanych przez rewizjonistycznych wychowawców, z których wielu zarzuca na przykład naszemu kierownictwu konserwatyzm. Są to bardzo często ci sami, którzy w październiku 1956 r. mieli nadzieję na tak zwany — „drugi etap”. Kierownictwo partii, a w szczególności Towarzysz Gomułka powiedział wówczas wyraźnie, że u nas „drugiego etapu” nie będzie. Ten — „drugi etap” miał oznaczać, według rewizjonistów, spełzanie Polski z drogi socjalistycznego budownictwa. Stąd ta zaciekła walka rewizjonistów z kierownictwem partii.</u>
+ <u xml:id="u-25.83" who="#JozefCyrankiewicz">A co młodzież wie o tych latach? Miała wówczas 8 —10 — czy 12 lat. I co im potem o tym mówiono, i kto im mówił, jak im mówił? Stąd potrzeba, aby młodzież nasza znała dokładnie nie tylko historię Polski Piastowskiej, co jest bardzo potrzebne i pożyteczne, ale także historię Polski Ludowej, co jest konieczne dla zrozumienia świata, w którym żyjemy, świata, w którym przychodzi nam toczyć zaciętą walkę o umocnienie niepodległości naszego kraju, o umocnienie naszej socjalistycznej drogi i o stały konsekwentny postęp na tej drodze.</u>
+ <u xml:id="u-25.84" who="#JozefCyrankiewicz">Będziemy więc rozmawiać, będziemy wyjaśniać. Ale nie będziemy tych rozmów prowadzić na wiecach, wiecach organizowanych przez rozwydrzonych prowodyrów. Taki wiec wytwarza emocjonalne psychozy zbiorowe, toruje drogę demagogii, podnieca do nieodpowiedzialnych wypowiedzi. Taki wiec, to tak, jakby ktoś chciał przemawiać rozsądnie, na przykład, podczas koncertu big beatu, gdy niektórzy młodzieńcy, chyba jeszcze młodsi niż studenci, zdzierają z siebie marynarki i krzyczą histerycznie. Te rozmowy trzeba prowadzić w atmosferze takiej samej, w jakiej odbywa się rzetelna praca naukowa, rozmawiać w audytoriach, w salach naukowych z zastosowaniem całego aparatu myśli naukowej, marksistowskiej , socjalistycznej. Równocześnie świeżo, po ludzku i bezpośrednio. Tylko tą drogą uda się wyjaśnić i rozproszyć wątpliwości, które tę młodzież nurtują.</u>
+ <u xml:id="u-25.85" who="#JozefCyrankiewicz">I przy okazji, jak będziemy tak rozmawiać z młodzieżą, gdy młodzież bliżej zaznajomi się z pewnymi faktami i okresami historycznymi, to przy okazji tych refleksji na pewno nie jeden z tych, którzy podczas nielegalnych manifestacji rzucali w robotników monetami, zrozumie, kto wypracowuje pieniądz i ten drobny, który on rzucał, i ten grubszy, z którego on żyje. Dowie się dokładniej, co znaczy dla pokolenia drugiej wojny światowej słowo — „gestapo” i przynajmniej w duchu przeprosi za tę hańbiącą obelgę rzucaną polskim robotnikom, technikom, inżynierom, zorganizowanym w ORMO i polskiej milicji, a słowem — „ciemniacy” będzie się posługiwał, jeżeli chce, wyłącznie w dyskusjach wewnętrznych, między sobą, a nie z polskimi robotnikami. Ze wstydem słuchałem relacji o tych wybrykach, gdy opowiadali mi o tym towarzysze partyjni, bezpartyjni, pracownicy warszawskich fabryk, którzy wówczas byli zorganizowani w ORMO i mieli możność zetknąć się z tym, czym czują się do głębi urażeni.</u>
+ <u xml:id="u-25.86" who="#JozefCyrankiewicz">Rzeczą istotną jest, żeby te rozmowy odbywały się pod kątem pogłębienia wiedzy o rzeczywistości polskiej i międzynarodowej. Konieczne jest wyjście poza ogólniki. Trzeba z pełną otwartością i szczerością, bez zbędnych przemilczeń, wprowadzać młodzież akademicką we wszystkie trudności natury politycznej, ekonomicznej, społecznej, z którymi musimy się uporać. Zwłaszcza nie powinna być tej młodzieży obca problematyka ekonomiczna, która stwarza przed nami tyle niezwykle trudnych spraw do rozwiązania. Nie żyjemy w komunizmie, toczymy ciężką walkę o umocnienie i rozwijanie naszej gospodarki, co wymaga olbrzymiego wysiłku, ofiarności, umiejętności i — nie należy tego taić — wciąż jeszcze wielu wyrzeczeń. Młodzież powinna być dokładnie poinformowana na co nas stać, a na co nie. Także i o tym, jakie są jej perspektywy — i to nie w sensie jakimś konsumpcyjnym, ale w znacznie szerszym, społecznym — o ile będą lepsze od perspektyw jej ojców i matek, jeżeli dokona wysiłku i zdobędzie się na ofiarność godną tych, którzy walczyli o Polskę Ludową i w nieopisanie trudnych warunkach kładli podwaliny pod jej rozwój i postęp, startując często z dna.</u>
+ <u xml:id="u-25.87" who="#JozefCyrankiewicz">Udział w tej rozmowie powinni wziąć ludzie z najwyższych szczebli naszego aparatu społecznego, państwowego, fachowcy ze wszystkich dziedzin. Nie powinni się od tego kontaktu uchylać ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, kierownicy wszystkich dziedzin naszego życia ekonomicznego i kulturalnego. Na pewno wniosą do tej rozmowy elementy rzeczowości, a przyda się im także poznać poziom wiedzy młodzieży studenckiej. I wydaje mi się, że można i trzeba nie nadawać temu charakteru jakiejś kampanii, i może trzeba niektóre sprawy z tych zetknięć ująć w jakieś formy, powiedziałbym, instytucjonalne, połączone z tą wychowawczą pracą na wyższych uczelniach nie tylko w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-25.88" who="#JozefCyrankiewicz">Poważna rola w tej pracy przypadnie wszystkim organizacjom młodzieżowym, a więc Związkowi Młodzieży Socjalistycznej, Związkowi Młodzieży Wiejskiej, Zrzeszeniu Studentów Polskich i młodym działaczom tych organizacji. I trzeba zawsze pamiętać, ale może teraz jeszcze podkreślić i też znaleźć lepsze formy organizacyjne wyrażenia tej prawdy, że socjalistyczne wychowanie łączy się nierozerwalnie z pracą, z szacunkiem dla ludziej pracy, z bezpośrednim udziałem młodzieży w twórczym wysiłku naszych zespołów produkcyjnych w przemyśle, w budownictwie, w rolnictwie, w innych dziedzinach. Sprzyjać temu powinien cały system studiów i praktyk studenckich i fundowanych stypendiów, a tymczasem często praktyki studenckie zamieniają się w czczą formalność, źle zorganizowane przebywanie grup studenckich w pewnej liczbie zakładów bez konkretnego ich udziału w pracy produkcyjnej, bez zaznajamiania się z problematyką zakładu. W tej sytuacji, kiedy młodzież korzysta z wielu przywilejów i środków materialnej pomocy państwa, a równocześnie nie zaprawia się jej do określonych obowiązków, nie wdraża się jej do pracy, rodzą się i krzewią szkodliwe nastroje konsumpcyjne, a nieraz wręcz pasożytnicze. Obserwujemy, jak uboga i na wskroś obca nam kołtuńska filozofia życia, aby dać z siebie społeczeństwu jak najmniej, a urwać dla siebie jak najwięcej, deprawuje nam część młodzieży, pozbawia ją zasad moralnych i pryncypiów ideowych. Nie chcemy godzić się z tymi zjawiskami, chociażby dotyczyły one tylko małej części młodego pokolenia, części młodzieży akademickiej. Musimy im wydać walkę na uczelniach i w organizacjach społecznych, ale także i w domach rodzicielskich. Trzeba to z goryczą stwierdzić, że nie wszyscy rodzice wychowują swoich synów i córki w duchu umiłowania i szacunku dla pracy, odpowiedzialności za wspólne dobro, w duchu samodzielnego kształtowania swojej przyszłości, bez podpierania się o taką, czy inną wygodną pomoc rodzicielską, bez tego podpierania, nie mówię o pomocy, tylko o tym podpieraniu, które demoralizuje, które stwarza ten klimat, o którym bardzo często się mówi — „bananowy klimat”. Jest to szczególnie rażące wtedy, gdy rodzice ci zajmują odpowiedzialne stanowiska na różnych szczeblach władzy w naszym kraju, kiedy znajdują się na posterunkach wymagających godnej reprezentacji interesu państwowego i społecznego, a dzieci ich swoim zachowaniem dają przykłady politycznej, czy moralnej deprawacji i w poczuciu bezkarności nadużywają pozycji i nazwisk swoich ojców.</u>
+ <u xml:id="u-25.89" who="#JozefCyrankiewicz">To rzuca cień na większość ludzi o odpowiedzialnych funkcjach na różnych szczeblach, wychowujących swoje dzieci przecież w warunkach skromności i należytych wymagań.</u>
+ <u xml:id="u-25.90" who="#JozefCyrankiewicz">Sytuacja na uczelniach wymaga wielu zmian, które będziemy rozwiązywać w ciągu najbliższych miesięcy, zmian istotnych, a mianowicie — poprawy systemu rekrutacji dla zwiększenia dopływu na uczelnie młodzieży ze środowiska robotniczego i chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-25.91" who="#JozefCyrankiewicz">Równolegle z tym idzie przecież stale akcja budowy internatów. Internaty i domy akademickie to jest przecież ta baza, dzięki której można realizować tę politykę. Nie wystarczy hasło, musi być i materialna baza.</u>
+ <u xml:id="u-25.92" who="#JozefCyrankiewicz">— Rewizji systemu stypendialnego w celu ściślejszego powiązania studenta z terenem przyszłej jego pracy, a równocześnie zróżnicowania pomocy materialnej w zależności od osiąganych wyników w nauce.</u>
+ <u xml:id="u-25.93" who="#JozefCyrankiewicz">— Modernizacji systemu praktyk studenckich, tak, aby młodzież lepiej mogła powiązać wiedzę teoretyczną z praktyczną pracą.</u>
+ <u xml:id="u-25.94" who="#JozefCyrankiewicz">— Udoskonalenia systemu stażów absolwenckich itd.</u>
+ <u xml:id="u-25.95" who="#JozefCyrankiewicz">Rząd uważa, że ponownej rewizji wymaga ustawa o szkołach wyższych, która by dostosowała zasady samorządu uczelni do wymogów życia i interesów ogólnych państwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.96" who="#JozefCyrankiewicz">Nie chcemy uszczuplać praw przyznanych profesorom i docentom, ale chcemy, żeby tym prawom towarzyszyły określone obowiązki i odpowiedzialność wobec władz zwierzchnich za to co się na uczelni dzieje.</u>
+ <u xml:id="u-25.97" who="#JozefCyrankiewicz">Niewątpliwie ulepszenia i rewizji wymaga polityka kadrowa na uczelniach, między innymi w kierunku modernizacji systemu kształcenia młodej kadry, powoływania na stanowiska dydaktyczne, i system awansów. Tutaj mamy do czynienia z takim paradoksem, że niektórzy pracownicy wyższych uczelni, właśnie ci zarzucający nam konserwatyzm, głoszący hasła postępu — „w ogóle”, równocześnie są bardzo żarliwymi obrońcami konserwatywnych instytucji i form organizacyjnych na swoim podwórku, to znaczy na wyższych uczelniach. Jednym słowem, sprawa młodzieży, sprawa wyższych uczelni, sprawy ideologiczne, sprawy organizacyjne będą — można powiedzieć — w najbliższym czasie z całym sformułowanym programem działania omawiane, dyskutowane i stopniowo rozwiązywane.</u>
+ <u xml:id="u-25.98" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Koła rewizjonistyczne, reakcyjne, syjonistyczne, trockistowskie — wszyscy, którzy liczyli na skłócenie narodu, na przeciwstawianie młodzieży i inteligencji klasie robotniczej, na prowokowanie szerszych wystąpień politycznych przeciw władzy ludowej, przeliczyli się z kretesem. Pragnę z tego miejsca wyrazić w imieniu rządu najwyższe uznanie za bojową postawę klasie robotniczej i szerokim rzeszom ludzi pracy za wysokie poczucie odpowiedzialności, jakie wykazali w owych dniach marcowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.99" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-25.100" who="#JozefCyrankiewicz">Powszechne i uzasadnione żądanie wyciągnięcia wniosków wobec winnych zaburzeń, wobec ich inspiratorów i organizatorów, wobec awanturników i chuliganów — odpowiada intencjom i działaniom rządu.</u>
+ <u xml:id="u-25.101" who="#JozefCyrankiewicz">W jaskrawym świetle ożywionych dyskusji, jakie rozwinęły się w całym kraju na licznych zebraniach, a także na łamach prasy, wyszło na jaw sporo niedomagań, biurokratycznych wypaczeń, a niekiedy nawet nadużyć stanowiska czy władzy, przejawów marnotrawstwa, lekceważenia interesu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-25.102" who="#JozefCyrankiewicz">Rząd z całą uwagą odnosi się do tych faktów i sygnałów i jest zdecydowany w każdym wypadku — po przeprowadzeniu wnikliwego dochodzenia — wyciągać surowe wnioski wobec winnych i oczyszczać systematycznie wszystkie odpowiedzialne stanowiska w administracji gospodarczej i państwowej z ludzi nieudolnych, nieuczciwych i obcych, z kacyków i bezdusznych biurokratów.</u>
+ <u xml:id="u-25.103" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-25.104" who="#JozefCyrankiewicz">Żadne odpowiedzialne stanowisko w naszym państwie nie może być traktowane, jak prywatny folwark, jako prawo do dygnitarskiej samowoli i wygodnictwa. Każde stanowisko kierownicze, czy to na szczeblu rządowym, resortowym, wojewódzkim czy powiatowym — jest służbą narodowi, służbą, wymagającą rzetelnej pracy i poczucia odpowiedzialności za interes państwa i socjalistyczny rozwój kraju. Z tego punktu widzenia poprawy wymaga nasza polityka kadrowa w wielu dziedzinach życia, polityka niekiedy obciążona nadmierną tolerancyjnością lub niedostateczną znajomością kwalifikacji ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-25.105" who="#JozefCyrankiewicz">Z biurokracją musimy prowadzić walkę stałą na wszystkich szczeblach i we wszystkich dziedzinach życia. Mówiliśmy o tym, ale trzeba pamiętać, że biurokracji nie można zwalczyć żadną doraźną akcją i z biurokracją nie można przerwać walki. Biurokracja się odradza i odrasta, jest stałym niebezpieczeństwem powstającym wówczas, gdy następuje u poszczególnych ludzi czy w poszczególnych ogniwach skostnienie, sfilistrzenie, zapomnienie o celu, któremu służą takie czy inne ogniwa aparatu państwowego, gospodarczego czy społecznego. Tak, że nigdy nie będziemy mogli powiedzieć, że zwalczyliśmy biurokrację. Możemy zawsze i musimy mówić i działać, walczyć z biurokracją i usuwać wszystkie na nowo rodzące się nawet w nowych warunkach, nowe, inne objawy tej samej choroby — biurokracji.</u>
+ <u xml:id="u-25.106" who="#JozefCyrankiewicz">Stale będziemy doskonalić metody naszej działalności na froncie gospodarczym, przyspieszać dalsze procesy reform planowania i zarządzania, aby sprzyjać wyzwalaniu ludzkiej inicjatywy, gospodarności i twórczym poszukiwaniom dróg coraz bardziej efektywnego rozwoju. Na bazie już dokonanych wielu zmian w ciągu ostatnich lat będziemy przyspieszać poszukiwanie nowych form planowania i zarządzania. Będzie opracowany i przedłożony odpowiedni program działania we wszystkich dziedzinach. Wszystkie te sprawy i wielkie problemy perspektyw rozwoju naszego kraju, które znajdują się w środku uwagi opinii publicznej, będą niewątpliwie tematem szerokiej i szczerej dyskusji w okresie poprzedzającym V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Kontynuowane będą zapoczątkowane w ostatnim okresie dyskusje na wszystkie te tematy w zakładach pracy, przede wszystkim z klasą robotniczą, a także z inteligencją, z ludnością wiejską.</u>
+ <u xml:id="u-25.107" who="#JozefCyrankiewicz">Wszystkie sprawy dające się w międzyczasie rozwiązywać operatywnie w miarę ich dojrzewania i zgodnie z interesem kraju, będą załatwiane przez organy rządowe.</u>
+ <u xml:id="u-25.108" who="#JozefCyrankiewicz">Sprawy gospodarcze wyodrębniamy do bardziej szczegółowego pełniejszego omówienia przede wszystkim w toku dyskusji przedzjazdowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.109" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Siła i międzynarodowy autorytet każdego państwa zależą przede wszystkim od tego, co to państwo sobą reprezentuje, od ciężaru gatunkowego jego dorobku gospodarczego, od mądrych i trwałych sojuszy, które to państwo zawiera, od polityki zagranicznej i wewnętrznej, którą prowadzi, od stopnia wewnętrznej siły.</u>
+ <u xml:id="u-25.110" who="#JozefCyrankiewicz">Wszystko to, co przeszkadza rozwojowi gospodarczemu kraju, co osłabia sojusze, które państwo zawarło, co zakłóca jego wewnętrzną równowagę, wszystko to, szkodząc interesom państwa i jego racji stanu, osłabia też jego międzynarodowy autorytet.</u>
+ <u xml:id="u-25.111" who="#JozefCyrankiewicz">Generalne te zasady legły u podstaw naszego rządu.</u>
+ <u xml:id="u-25.112" who="#JozefCyrankiewicz">Troska o właściwy rozwój potencjału gospodarczego kraju, utrzymywanie trwałych więzów współpracy państw wspólnoty socjalistycznej, pilnowanie, abyśmy na krok nie zboczyli z drogi naszego socjalistycznego rozwoju i nie utracili niczego z naszego dotychczasowego dorobku, który społeczeństwo polskie okupiło zbiorowym i własnym poświęceniem, a drogo nas kosztowało dojście do tej pozycji, którą dziś Polska w świecie zajmuje właśnie dlatego, że jest państwem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-25.113" who="#JozefCyrankiewicz">Nie stać nas na zwolnienie tempa naszego marszu naprzód i nie stać nas na żadne lekkomyślne zaniedbywanie pilnych spraw państwowych, tym bardziej że międzynarodowa sytuacja jest nadal pełna niebezpieczeństw i zaskakuje nowymi zdarzeniami.</u>
+ <u xml:id="u-25.114" who="#JozefCyrankiewicz">Największym, ale nie jedynym zagrożeniem pokoju światowego jest brutalna agresja imperializmu amerykańskiego w Wietnamie. Los narodu wietnamskiego jest nam bardzo bliski. Prowadzi on przez okres ostatniego, 10-lecia walkę z niepomiernie od siebie silniejszym imperialistycznym przeciwnikiem, walkę bardzo podobną, choć nie identyczną z walką, którą prowadził nasz naród. Walka ta jest zwycięska, choć bynajmniej nie zakończona.</u>
+ <u xml:id="u-25.115" who="#JozefCyrankiewicz">Nie ustaniemy w niesieniu narodowi wietnamskiemu naszej pomocy. Wynika to z poczucia międzynarodowej socjalistycznej solidarności, a także ze zrozumienia, że zwycięstwo imperializmu w południowo-wschodniej Azji byłoby zachętą do wszczęcia awantury gdzie indziej.</u>
+ <u xml:id="u-25.116" who="#JozefCyrankiewicz">Nie damy się też wprowadzić w błąd żadnymi złudnymi propozycjami, jakie od czasu do czasu propagują z Waszyngtonu. Jesteśmy przygotowani na to, że propozycje takie mogą się mnożyć, szczególnie w 1968 roku, w roku wyborów w Stanach Zjednoczonych. Trzeba się przyglądać im uważnie i krytycznie dla stwierdzenia, ile w nich jest na użytek wewnętrzny, na potrzeby kampanii wyborczej, a ile jest wynikiem rzeczywistego zrozumienia, że Stany Zjednoczone nie są w stanie w Wietnamie wygrać wojny, ani militarnie, ani politycznie, że w sprawie wietnamskiej są dziś coraz bardziej izolowane nawet w gronie własnych sojuszników.</u>
+ <u xml:id="u-25.117" who="#JozefCyrankiewicz">Nie można bowiem pokonać narodu walczącego w słusznej sprawie, o własną niepodległość, przeciwko narzucaniu mu imperialistycznego dyktatu. Zawsze w oparciu o własne dyplomatyczne doświadczenia Polski będziemy powtarzać, że podstawowym warunkiem do znalezienia pokojowego i politycznego rozwiązania problemu wietnamskiego — jest natychmiastowe, bezwarunkowe, trwałe zaniechanie wszelkich aktów zbrojnych wobec DRW, zaniechanie, a nie wstrzymanie. Towarzysze wietnamscy wielekroć formułowali tę zasadę w swoich wystąpieniach. Ich stanowisko jest dla nas miarodajne. Do nich należy ostatnie słowo. Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża całkowite poparcie dla stanowiska rządu Demokratycznej Republiki Wietnamu, wyrażonego w oświadczeniu z dnia 3 kwietnia br. wydanym w związku z przemówieniem prezydenta USA Johnsona z 31 marca br. Gotowość do podjęcia kontaktu z przedstawicielem prezydenta Johnsona świadczy, o czym rząd PRL był zawsze przekonany, że rząd DRW szczerze pragnął i pragnie pokojowego uregulowania problemu wietnamskiego. Stanowisko to spotkało się również z całkowitym poparciem Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego. Tylko więc od Stanów Zjednoczonych zależy, czy dobra wola rządu Demokratycznej Republiki Wietnamu spotka się z odpowiednim przyjęciem ze strony USA, czy w rezultacie doprowadzi do zaprzestania przelewu krwi w Wietnamie, czy doprowadzi do wygaśnięcia konfliktu groźnego dla pokoju światowego.</u>
+ <u xml:id="u-25.118" who="#JozefCyrankiewicz">Na Bliskim Wschodzie likwidacja skutków agresji izraelskiej — jak o tym wielokrotnie mówiliśmy — musi rozpocząć się od wycofania wojsk agresora na pozycje, z których swój atak rozpoczynał. Napadnięte kraje arabskie wykazały daleko idącą dobrą wolę, zgłaszając gotowość akceptowania i zastosowania się do znanej rezolucji Rady Bezpieczeństwa. Izrael odmawia wykonania tego, czego rezolucja ta domaga się od sprawcy napaści. Nie pierwszy to i nie ostatni akt lekceważenia postanowień ONZ ze strony państwa, które właśnie Organizacji Narodów Zjednoczonych zawdzięcza swoje powstanie, które wznawianiem napaści na swych sąsiadów potwierdza tylko słuszność potępienia jego imperialistycznej polityki. Musimy też mieć na uwadze, że w wieku tak rozwiniętej techniki wojennej, Morze Śródziemne i Bliski Wschód stanowią południową flankę naszego bezpieczeństwa, naszych socjalistycznych krajów i od tej strony także musimy i mamy obowiązek patrzeć na te sprawy. I to także potęguje naszą troskę o szybkie wygaszenie ogniska zapalnego w tamtym rejonie geograficznym.</u>
+ <u xml:id="u-25.119" who="#JozefCyrankiewicz">Niemało zrobiliśmy w Europie dla wniesienia naszego polskiego wkładu w odprężenie, w poprawienie warunków współpracy między wszystkimi państwami europejskimi, żeby przypomnieć polskie plany zamrożenia zbrojeń, stworzenia strefy bezatomowej w środkowej Europie, czy też nasze wysiłki nawiązania politycznych dialogów z państwami o innym niż nasz ustroju, ale równie jak my zatroskanymi o losy pokoju. Działaliśmy i będziemy działać w tym kierunku nadal wespół z naszymi socjalistycznymi przyjaciółmi. Celem podstawowym naszej polityki europejskiej jest rozpoczęcie budowy systemu europejskiego bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.120" who="#JozefCyrankiewicz">Uważamy, że podstawowym warunkiem ku temu pozostaje uznanie status quo w Europie. Czy można tolerować bezsens nieuznawania w Europie istnienia dwóch państw niemieckich, a przede wszystkim tego wielkiego wkładu, jaki w stabilizację stosunków europejskich wnosi NRD, na terenie której w pełni zrealizowano wiążące postanowienia Poczdamu? Czy można tolerować fikcję rzekomego reprezentowania przez NRF całości narodu niemieckiego oraz jego interesów i to w granicach z 1937 roku? Czy można dziwić się naszej czujności wobec nieustannych zabiegów remilitaryzacji zachodnich Niemiec przy tolerowaniu wzrostu wpływów kół neohitlerowskich?</u>
+ <u xml:id="u-25.121" who="#JozefCyrankiewicz">Tym razem Polak nie będzie mądry po szkodzie. Wygraliśmy w zespole całej koalicji antyhitlerowskiej wojnę. Nie chcemy i nie przegramy pokoju, choć doświadczenia koalicji antyhitlerowskiej tak często spychane są na zachodzie w niepamięć. Są tacy na zachodzie, którzy uważają, że powinniśmy być bardziej elastyczni i niepomni niedawno przeżytej przeszłości. Odpowiadamy im, że Polska gotowa jest do szerokiej współpracy tylko w oparciu o realia, a nie o frazeologię — koniunkturalnie zmienną, historycznie fałszywą. A pamiętamy nie tylko to, co nam wyrządzało krzywdę. Będziemy zawsze także pamiętać o tym, co zabezpiecza interes polskiej racji stanu.</u>
+ <u xml:id="u-25.122" who="#JozefCyrankiewicz">Podwaliną naszej niepodległości i bezpieczeństwa naszych granic jest nasz sojusz ze Związkiem Radzieckim. Setki tysięcy mogił żołnierzy radzieckich, którymi usiana jest ziemia polska, obok mogił naszych męczenników i bohaterów, świadczą o wspólnej drodze przebytej przez oba narody w najtragiczniejszych dniach ostatniej wojny, wojny i dla Związku Radzieckiego i dla Polski wyzwoleńczej.</u>
+ <u xml:id="u-25.123" who="#JozefCyrankiewicz">Historia nowych stosunków polsko-radzieckich pisana była krwią. Pogłębiamy te' stosunki wspólnym wysiłkiem dnia codziennego, będziemy je umacniać dalej, łamiąc wszelkie przeszkody, które ktokolwiek chciałby spiętrzyć wbrew i przeciw naszej przyjaźni, właśnie w interesie polskiej racji stanu, właśnie na świadectwo roli i znaczenia sojuszu polsko-radzieckiego dla przyszłości naszego narodu. Tę głęboką prawdę w interesie najgłębiej pojętego patriotyzmu rozumieć musi całe społeczeństwo. Na straży tej prawdy, tak jak w ogóle na straży naszej socjalistycznej drogi, jedynej, na której nasz kraj może się rozwijać, na straży prawdy — jedynej, która gwarantuje niepodległość naszego narodu, na dziś i na jutro, stoi nasza partia, stoją stronnictwa zgrupowane we Froncie Jedności Narodu, stoi polska klasa robotnicza i wszyscy ludzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-25.124" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 11 min. 55).</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Józef Ozga-Michalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wysoki Sejmie! Stanowisko społeczeństwa polskiego w sprawie ideowych inspiratorów zajść i niepokojów w Warszawie i w całym kraju jest wszystkim wiadome. Nasze potępienie jest zdecydowane, tak jak zdecydowana jest nasza wola pokojowej pracy. Potępiamy ludzi, którzy swoje złe zamiary próbowali okryć szatą szermierzy wolności, kultury i jej rozwoju, a sami na czele z Kisielewskim są przedstawicielami dekadenckiej i elitarnej kultury dla ,jaśnie wielmożnych”. Kultura, której bronią — to kultura, która wyrażała się w czasach piłsudczyzny i rządów Sławoja Składkowskiego hasłem: — „Wystarczy, aby chłop i robotnik umiał liczyć do stu i umiał się podpisać”.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wielu z tych panów domagało się przywrócenia całego blasku postaci Piłsudskiego, człowieka, który w jednej osobie był właśnie taki, jakimi oni są dzisiaj, kumający się z siłami imperializmu niemieckiego i równocześnie zajmujący antyradziecką postawę. Nic dziwnego, że Piłsudski jest dla tych ludzi sztandarem. Nawrót do czasów pogardy i lekceważenia klasy robotniczej i szerokich mas chłopskich, lansowany przez tych panów, wystawia im samym świadectwo ludzi, którzy rozminęli się z historią. Im szybciej pomaszerują tam, dokąd idą, tym szybciej znajdą się poza nawiasem narodu.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ale ci ludzie nie działają w oderwanych od życia kategoriach historycznych czy literackich. Działają oni w żywym społeczeństwie, oddziałują na społeczeństwo nie przy pomocy czystego piękna sztuki, lecz przy pomocy haseł czysto politycznych. Ludzie ci stali się agitatorami pewnych poglądów politycznych, które przybrały postać dostatecznie jasną.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Mamy do czynienia z próbą nawrotu i ożywienia reakcyjnego rodzimego światopoglądu pewnych kół polskich, które powiązały się z równie reakcyjnym sojusznikiem — syjonizmem, owianym — „aureolą” zwycięstw agresywnego Izraela na Bliskim Wschodzie. Ludzie ci poczuli w nozdrzach słodki dym wojny izraelskiej i sądzą, że będą mogli w Polsce przy tym dymku wędzić swoje polityczne półgęski. Nie są mało ważne zamiary i kroki, które te siły podejmują, nie jest dla nas obojętne, na jakie rezerwy społecznej dezinformacji jeszcze oni liczą.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Koło — „Znak” złożyło w sprawie zajść warszawskich znamienną interpelację.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Cóż to jest Koło Poselskie — „Znak” i jakie jest jego posłannictwo?</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Społeczeństwo ma prawo dowiedzieć się o roli — powiedzmy sobie szczerze — tej politycznej resztówki w parlamencie,</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">która zasiada tu na równych prawach ze wszystkimi przedstawicielstwami politycznymi, lecz nie jest obdarzona żadnymi wyjątkowymi przywilejami.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Nie jesteśmy przeciwko posiadaniu własnego zdania i wyodrębnionych stanowisk, pod warunkiem, że są one zgodne z poselskim ślubowaniem złożonym na wierność Rzeczypospolitej Ludowej. Nie chodzi tu o grzeczność i poprawne maniery.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Niektórym wydaje się, że można przeżywać dwa przeciwstawne uczucia, dwa przeciwstawne poglądy równocześnie i łączyć je w swoim aksamitnym sumieniu. W obliczu nagiej prawdy, jaką jest historia Polski Ludowej, nie ma miejsca na skrytki. Prawda jest społeczna i natychmiast eksploduje. Stanowisko fałszywe nie znajduje dla siebie matecznika, społeczeństwo jest czujnym zwierciadłem, w którym odbija się każdy nasz krok, każda nasza myśl — nasze zamiary.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Co oznacza dziś, po agresji Izraela na kraje arabskie, sojusz pewnych polskich, katolickich kół ze syjonizmem legitymującym się przymierzem z imperializmem amerykańskim i z siłami odwetowymi Niemieckiej Republiki Federalnej?</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Czym jest przemówienie syna Brandta na wiecu w Berlinie Zachodnim, na tle wielkiego portretu Trockiego, solidaryzujące się z Michnikami i Dojczgewantami?</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Widzieliśmy też na zdjęciu w piśmie zachodnioniemieckim pana Straussa pociągającego sznur dzwonu w Nazarecie, zdobytym w błyskawicznej wojnie przez Dajana.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Na jaką intencję i za czyją pomyślność będzie odprawiało się to nabożeństwo, gdy dzwonnik jest tak jasno określony?</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Czy Koło Poselskie — „Znak” jest za bałkanizacją kraju? Bo ten bumerang, który rzuciło Koło Poselskie — „Znak” na Krakowskie Przedmieście w postaci interpelacji poselskiej, może mieć w tych określonych warunkach tylko jedną jasno określoną wymowę. Ta jaskrawo obnażona prawda ujawniła się, ponieważ takie jest jej prawo. Prawem jej jest również to, że ktoś powinien ją zrozumieć. Bumerang może jeszcze przybrać postać praworządnej laski marszałkowskiej, jeśli Koło Poselskie — „Znak” sprostuje ten swój bumerang.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Rozumiem, że panu Kisielewskiemu trudno byłoby to uczynić. On, który domagał się obchodów rocznicy urodzin Piłsudskiego, a więc rehabilitacji Brześcia i Berezy, rehabilitacji polityki dyktatury legionowej, polityki rozbratu i walki ze Związkiem Radzieckim oraz sojuszu Becków z zachodnimi Niemcami, on, który atakował politykę de Gaulle'a za to stanowisko, które słyszeliśmy tu z tej trybuny, on niech pozostanie na tych pozycjach jako przestroga i znak czasu określający jego najbardziej niebezpieczne zakręty dla ludzi, którzy tracą polską busolę. To też jest pewien pożytek.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ale ci, którzy dziedziczą jego krzesło stoją wobec wewnętrznej potrzeby własnej, aby odżegnać się od inicjatorów awantur i spraw, które nic wspólnego z interesem polskim nie mają.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">„Polska, jak wyleniały orzeł, wyleciała mi z głowy” — mówi jeden z bohaterów ostatniej powieści Andrzejewskiego. Nie ma w tym nic dziwnego. Dla panów, którzy w wyleniałych krzesłach, mierzą w salonie swój wyleniały czas kukułką zegara z rozparcelowanego dworu, Polska Raczkiewiczów, Andersów i — „Kultury” paryskiej może przedstawiać się w takiej postaci.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Pozwólcie jednak, że nasz orzeł piastowski, orzeł na czapce żołnierza Dywizji Kościuszkowskiej, startujący spod Lenino do Berlina, pokryty stalowymi piórami Nowej Huty, urodzajem Puław i Kędzierzyna, nie tylko nie będzie tracił piór, a będzie porastał w nowe.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-27.22" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Takie jest prawo historii suwerennego i niepodległego narodu. To prawo umie również rozdzielać trwałe wartości od wartości przelotnych. I w twórczości Andrzejewskiego są również te wartości. Diament pozostawiamy dla narodu, a popiół może się przydać tym, którzy powinni posypać sobie nim głowy.</u>
+ <u xml:id="u-27.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-27.24" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Sądzę, że należy odrzucić, bez darcia szat, w trybie normalnie rozwijającego się społeczeństwa klasowego, te samozwańcze orędzia o zagrożeniu kultury, podejmowane przez ludzi, którzy starzeją się szybciej niż dojrzewają, którzy są bez sztandaru klasowego, a więc bez sztandaru narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-27.25" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Socjalizm nie oznacza monopolu na sztukę powierzoną wielkim wtajemniczonym — oznacza otwarcie dróg na wszystko co niesie życie, oznacza rozwijanie oryginalnych form twórczości środowiskowej i ogólnonarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.26" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Kongres Kultury Polskiej postulował rozbicie metropolii kulturalnej, którą obsiedli hierarchowie i powołanie zdecentralizowanych autonomii środowiskowych tak, aby ujawniały się zdolności i talenty wszystkich polskich regionów. W tym tkwi idea demokratyzacji kultury, jej szeroki zasięg, otwarcie zielonej bramy dla każdego utalentowanego twórcy.</u>
+ <u xml:id="u-27.27" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Tym, którzy mówią o zagrożeniu kultury polskiej, jak pan Kołakowski, bo jak on mówi: — „teatry nie mogą grać sztuk Ionesco, ponieważ są one aluzją do władzy Polski Ludowej”, tym mogę powiedzieć: po pierwsze, że Ionesco tak się ma do władzy Polski Ludowej, jak biskup do elektrowni, po drugie — gramy więcej Ionesco niż czytamy Kołakowskiego, a po trzecie — i to najważniejsze — sam Kołakowski dobrze by zrobił, gdyby swój talent włączył do badań nad wielkim morzem prozy polskiej, zgromadzonej w 250 tysiącach pamiętników napisanych w Polsce Ludowej przez robotników, chłopów, inteligencję ludową. Wśród tych pisarzy — pamiętnikarzy, którzy bez przerwy są drugą stroną księżyca kultury polskiej jest, na przykład, pamiętnik Jakuba Wojciechowskiego, sekretarza gminnego PPR z województwa bydgoskiego, którego wartość literacka ma się tak do współczesnej prozy polskiej, jak pamiętniki Jana Chryzostoma Paska do ówczesnej rodzącej się literatury Polski szlacheckiej.</u>
+ <u xml:id="u-27.28" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Naprawdę jest w co wbić pazur, zamiast tkwić w kołowrocie scholastycznych dyskusji i przyczyniać się do wywoływania upiorów z narodowego sanktuarium mickiewiczowskiego oraz do tego, że upiory te tłuką szyby i latarnie na ulicach odbudowanej przez robotników Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-27.29" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Drugim faktem kulturalnym jest biuletyn korespondencyjnego klubu młodych pisarzy przy Zarządzie Głównym Związku Młodzieży Wiejskiej. Klub ten zrzesza ponad tysiąc autorów rozsianych we wszystkich polskich regionach. Jest to początek nurtu pisarstwa prężnego, związanego z losami narodu, pisarstwa, które niesie do historii literatury nowe spojrzenie, nową treść i nową formę odpowiadającą najwyższym wymogom sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-27.30" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Trzecim faktem kulturalnym, na który zwracam uwagę, to stosunek do przeszłości, nasz stosunek do przeszłości, pomnażanie tych wartości, które zastaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-27.31" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, wspólnie ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej, wydaje w 20-tysięcznym nakładzie w prenumeracie dla młodzieży wiejskiej serie tomów poezji międzywojennego i obecnego dwudziestolecia.</u>
+ <u xml:id="u-27.32" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jeśli przed wojną u Mortkowicza czy Hoesicka wydano dla całej jaśnie oświeconej Polski szlachecko-burżuazyjnej tysiąc lub dwa tysiące egzemplarzy poezji Leśmiana, Tuwima, Jastruna i innych, to dzisiaj młodzież wiejska stowarzyszona tam, na prowincji, w rzeczywistych klubach Filomatów, poszukiwaczy kultury narodowej, prenumeruje Broniewskiego, Iwaszkiewicza, Przybosia, Szymborską, Nowaka, Apolinaire'a i Pablo Nerudę, Jesienina i Majakowskiego w cyklu comiesięcznego egzemplarza najlepszych polskich i światowych poetów wieku dwudziestego.</u>
+ <u xml:id="u-27.33" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Panowie, którzy paląc w stolicy cygara, z wysokości Krakowskiego Przedmieścia pośpieszyli się z epitetem — „ciemniak ów” pod adresem władzy ludowej, powinni ocenić swoje prawdziwe położenie i zrozumieć, że świecą oni tylko tak, jak świeci lampa naftowa w wieku elektryczności.</u>
+ <u xml:id="u-27.34" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Panowie ci powinni zrozumieć, że ich reakcyjny związek z równie reakcyjnym syjonizmem, który stworzyli po agresji Izraela na państwa arabskie, obliczony na uruchomienie antypolskiej krucjaty w sojuszu z siłami rewizjonistycznymi NRF, nie może liczyć na pobłażanie.</u>
+ <u xml:id="u-27.35" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Gdy mówimy o najwyższym i ostatnim już stadium polskiego ugrupowania reakcyjnego, o koalicji endecko-syjonistycznej w jej ostatniej znanej nam postaci politycznej i zwracamy uwagę na międzynarodowe powiązania tych sił z imperializmem amerykańskim i niemieckim, musimy wyrazić tutaj postulat, aby odpowiednie organa naszej władzy robotniczo- chłopskiej w porę osiągały taki stan rzeczy, który by nas nie zaskoczył. Parlament, działając w imieniu najwyższego autorytetu jakim jest wola wyborców, uważa, że wypełnienie tych zadań należy obecnie do najbardziej odpowiedzialnych czynności rządu.</u>
+ <u xml:id="u-27.36" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Pewne ośrodki zagraniczne sieją fałszywe opinie o rzekomym prześladowaniu Żydów w Polsce. Nic nie jest bardziej obce kulturze polskiej, jak rasizm i antysemityzm, począwszy od Kazimierza Wielkiego, którego polityka legła u podstaw państwowości polskiej, a skończywszy na naszych czasach, które legitymują się po raz pierwszy w historii pełną równością praw wszystkich obywateli i wszystkich mniejszości narodowych. Równość ta jest równością wobec określonego kraju, wobec Polski Ludowej i wymaga zarówno od Polaków potępienia reakcji polskiej, jak i od Żydów potępienia reakcji żydowskiej. Nikt nie może być od takiej równości zwolniony. Jeśli ktoś występuje przeciwko polskiemu komuniście żydowskiego pochodzenia dlatego tylko, że nie podoba mu się jego urodzenie, ten jest zwyczajnym antysemitą, człowiekiem, który nic wspólnego z naszym programem walki mieć nie może. Ale nie ulegniemy szantażowi tych ośrodków zachodnich, które imputują nam ich własna, rasistowską ideologię, a która święci dziś swoje ponure triumfy na ulicach miast amerykańskich.</u>
+ <u xml:id="u-27.37" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Syjoniści oraz ich reakcyjni polscy sprzymierzeńcy — wczorajsi endecy, którzy sami byli przed wojną antysemitami, próbują podrzucić nam zardzewiałą broń antysemityzmu. My tej broni nie przyjmiemy, jest to broń z hitlerowskiego arsenału, którego dysponentami są dziś sprzymierzeńcy Izraela, panowie z Bonn.</u>
+ <u xml:id="u-27.38" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Antysemityzm szedł do nas zawsze z zachodu, zarówno w czasach Kazimierza Wielkiego, jak i wtedy, kiedy najwyższa jego fala dotarła do nas w postaci hitlerowskiej inwazji. W tamtych historycznych czasach zachowaliśmy się godnie i w czasie okupacji zachowaliśmy się również godnie. Nie ma żadnych podstaw, aby tym bardziej teraz, gdy u władzy są ludzie pracy, ta linia solidarności i tolerancji miała się załamać. Linia walki przebiega między ludźmi, którzy stoją na gruncie imperialistycznego sojuszu Dajana z Bonn i z Waszyngtonem, a między narodem, który stoi na gruncie pokoju i demokracji. Ale wtedy zdajemy sobie sprawę, że nie chodzi o antysemityzm, chodzi o antyimperialistyczną postawę narodu polskiego. Naród polski ma obowiązek, ma prawo zajmować taką postawę, nie pytając pełnomocników Dajana w Polsce o przyzwolenie na taką postawę.</u>
+ <u xml:id="u-27.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-27.40" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Naród domaga się słusznie ukarania sprawców i wyciągnięcia konsekwencji. Trzeba pamiętać, że wróg czuwa i gdyby nie — „Kordiany i chamy”, gdyby nie czujność klasy robotniczej, która zjawiła się na Krakowskim Przedmieściu oraz ta siła jaką Polsce daje najbardziej współczesna forma jedności narodu — sojusz robotniczo-chłopski, organizatorzy antyludowych wystąpień mieliby do powiedzenia coś więcej niż tylko krytykę za niewstawienie do kalendarza rocznicy urodzin Piłsudskiego. Gdyby zdołali osiągnąć swe cele, staliby się grabarzami Polski, tak jak magnateria w 1794 r. i tak jak burżuazja w 1939 r.</u>
+ <u xml:id="u-27.41" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Stąd też, gdy mówimy o tej sprawie, głos nasz przenika całą historię i nie cofa się przed żadną prawdą. Dlatego nie możemy pozostawić samej sobie niczyjej postawy przyzwalającej, niczyjego pobłażania dla sprawców zamieszek. Dlatego zwrócenie się Episkopatu ze swoim słowem do sprawców zamieszek z pozycji przyzwalającego dociekania — „do prawdy, do wolności, do sprawiedliwości” — jest zachętą moralną dla sił aż nadto określonych w swojej antypolskiej pozycji. Jesteśmy za rozmową i wnikliwym dialogiem z młodzieżą, za tym, aby student był nie tylko przedmiotem nauczania, ale również jego podmiotem, aby czuł się odpowiedzialny za stan nauki, aby był zwyczaj wysłuchania jego opinii usprawniającej praktykę nauczania, aby stał się on, aby mógł być już na studiach współobywatelem odpowiedzialnym za stan swojego zakładu, tak jak za to jest odpowiedzialna młodzież robotnicza czy chłopska.</u>
+ <u xml:id="u-27.42" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ale nie o to przecież Episkopatowi chodzi. On zwraca się w swoim słowie z apelem do poszukiwaczy prawdy i wolności, które według nich nie znajdują sensu istnienia w rzeczywistości Polski Ludowej i muszą ich szukać w przeciwstawieniu się ideałom Polski Ludowej. Wyda je się, że zanoszenie modłów za takie aspiracje nie przyniesie społecznego spokoju, o który prosi Episkopat.</u>
+ <u xml:id="u-27.43" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jaką należy wyprowadzić ocenę z tej sytuacji wytworzonej w ostatnim czasie?</u>
+ <u xml:id="u-27.44" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Naszej oceny, czy walka z siłami wstecznymi zaostrza się na obecnym etapie budowy socjalizmu, nie opieramy na jakiejś z góry założonej teorii, ani nie uzależniamy jej od naszej taktyki. Ocena nasza jest obiektywna. Sprawę walki z tymi siłami traktujemy zgodnie z rozmiarem zjawiska, nie wyolbrzymiając ani nie pomniejszając niczego, co składa się na aktualną postawę i rzeczywiste zagrożenie ze strony przeciwnika. Sprowadzenie rzeczy do jej właściwych wymiarów i przeprowadzenie walki z realistycznych pozycji będzie odnosić się zarówno do naszej pracy ideologicznej, do zrewidowania programu wychowania młodego pokolenia, jak również do niezbędnych środków represji, którymi władza robotniczo- chłopska rozporządza wobec swoich klasowych przeciwników, gdy ci organizują akcję polityczną, wprowadzają kraj w stan zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-27.45" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Trzeba tu wskazać na bardzo istotny cel wrogiej dywersji. Przeciwnikom naszym bardzo zależy na rozdzieleniu i przeciwstawieniu świata nauki i świata kultury klasie robotniczej i chłopom. My wiemy, że te dwa światy stanowią jeden wielki świat pracy, wzajemnie się wspierający, który tworzy dziś jedną całość. Tą całością jest Polska Rzeczpospolita Ludowa, jej jedność w granicach piastowskich, jej droga wytyczona przez partię na czele z wypróbowanym przywódcą narodu — Władysławem Gomułką</u>
+ <u xml:id="u-27.46" who="#komentarz">(Oklaski),</u>
+ <u xml:id="u-27.47" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">jej podstawą jest polityka pokoju w sojuszu ze Związkiem Radzieckim i wszystkimi państwami obozu socjalizmu oraz z całym światowym ruchem pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-27.48" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Ojczyzna jest tylko jedna i wszyscy wobec niej są równi, mają jednakowe prawa i obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-27.49" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Znaczenie świata nauki, zgodnie z charakterem obecnego etapu rewolucji naukowej i technicznej, będzie rosło tylko wraz z awangardową rolą klasy robotniczej i sprzymierzonych z nią chłopów, wraz z awansem całej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-27.50" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Polityczna rola świata nauki i kultury będzie rosła tylko w organicznej jedności z awangardową rolą klasy robotniczej, awansując wraz z nią do najwyższego znaczenia w świecie zjawisk moralno-ideowych i materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.51" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Rola ta będzie rosła tylko w jedności z naczelnymi ideami socjalizmu, w walce z siłami wojny, rola ta może rosnąć tylko w ustroju, w którym mogą rozwijać się humanistyczne wartości kultury i poszanowanie praw człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-27.52" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W obliczu barbarzyńskiej wojny imperializmu amerykańskiego w Wietnamie, świat nauki i kultury musi opancerzyć się w określoną ideologię, podobnie jak każdy proletariusz. Ten świat wyposażony przez klasę robotniczą i pracujących chłopów w najwyższe funkcje intelektualne jest w stanie realizować swoje twórcze powołanie tylko w oparciu o humanistyczny program socjalizmu. W obecnych warunkach historycznych ten program wprowadza w życie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, przy czynnym udziale i współpracy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, przy czynnym poparciu i udziale postępowego nurtu polskich katolików.</u>
+ <u xml:id="u-27.53" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest to program dostatecznie szeroki, jeśli opowiadają się za nim wszystkie autentyczne ruchy polityczne i społeczne w Polsce. Nie zapominamy o tym, że jest przed nami problem pogłębienia demokracji socjalistycznej, odbiurokratyzowania urzędów, rozwijania funkcji i wpływu samorządu chłopskiego i robotniczego na gospodarkę i życie kulturalne każdego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-27.54" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wszystkie warstwy naszego społeczeństwa wykazały w obecnej sytuacji politycznej wysoki stopień socjalistycznej, ludowej dojrzałości i obywatelskiej postawy. Poważne szkody naszemu rozwojowi mógłby jednak wyrządzić nieporządek, zastąpienie kulturalnych, demokratycznych form stosunków między ludźmi, przez atmosferę braku zaufania, szczucie ludzi przeciwko sobie i zwykłą demagogię. Wszyscy powinniśmy o tym pamiętać, aby przeciwstawiać się wszelkim ekscesom w sposób zdecydowany i rozsądny. Zdrowy prąd uzasadnionej krytyki społecznej ujawnia wiele ważnych do rozwiązania spraw i problemów. Brakiem odpowiedzialności byłoby jednak stanowisko, że tak jak szybko dadzą się te problemy zauważyć i ujawnić, można je z taką samą szybkością załatwić i rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-27.55" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest to sprawa rzeczywistego udziału społeczeństwa w sprawowaniu władzy i wywierania własnego wpływu na własne losy. Wiemy, że te prawa posiadamy i wiemy, że korzystanie z nich wymaga od nas samych czynnego udziału, oddania większej ilości naszego prywatnego czasu na sprawy społeczne. W takim stopniu, w jakim nasz osobisty czas oddajemy sprawom społecznym, będzie rosła demokracja socjalistyczna i nasz osobisty wpływ na bieg spraw publicznych. Nie wierzę, że w naszym społeczeństwie znajdą oddźwięk nihilistyczne, destrukcyjne koncepcje filozoficzne, których celem jest paraliżować zdrową aktywność społeczną i w ten sposób uniemożliwiać osiąganie celów polityki Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.56" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Pisarze i filozofowie egzystencjalni próbują jednak szukać na naszym rynku swoich czarnych zysków. Odmawiają oni swojemu bogu wszelkiej wartości moralnej,. odmawiają mu nawet obecności i rzeczywistych wymiarów odmawiając mu dobroci i sensu, a równocześnie rzucają się obłędnie w jego ramiona.</u>
+ <u xml:id="u-27.57" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jest to nihilizm najwyższej miary, inspirowany z zachodnich ośrodków „kultury”, obliczony na odnalezienie w naszych środowiskach swoich powinowatych i krewnych. Społeczeństwo powinno posiadać moralną jasność widzenia tych spraw, powinno i może w świetle ostatnich faktów i zajść odrzucić zarówno sprawców i inspiratorów, jak również ich polityczną platformę i platformę filozoficzną.</u>
+ <u xml:id="u-27.58" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, w imieniu którego zabieram tutaj głos, sprzymierzone z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i całą demokratyczną opinią kraju, dało wyraz swojemu stanowisku politycznemu na tysiącznych zebraniach i konferencjach poświęconych normalnym, wiosennym inwestycjom w kraju, który ma jeszcze wiele do zrobienia, aby stać się państwem zasobnym i bogatym.</u>
+ <u xml:id="u-27.59" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Chłopi nie należą jednak dziś już do tej klasy, która tylko sieje i orze. Wieś stanowi jednolity z klasą robotniczą trzon narodu, odpowiada i chce odpowiadać za ten głęboki siew kultury i oświaty, za orkę, która wydobyła na wierzch nowe wartości społeczne, za oblicze ideowe swojej Ludowej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-27.60" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Posiadamy dość siły, aby wychodząc naprzeciw nowej epoce człowieka współczesnego, wykorzenić i odrzucić obszarniczo-burżuazyjne i syjonistyczne związki, dać im odprawę, zgodną z rewolucyjną postawą sojuszu robotniczo-chłopskiego, zgodną z postawą narodu.</u>
+ <u xml:id="u-27.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Głos ma wicemarszałek Zenon Kliszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Powodem bezpośrednim naszej dzisiejszej debaty są niedawne wydarzenia w środowisku studenckim i stanowisko, jakie w związku z nimi zajęli posłowie Koła — „Znak”. Jednakże oczywiście sprawa ma większy wymiar i tak właśnie została przedstawiona w przemówieniu Prezesa Rady Ministrów, które Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej całkowicie aprobuje.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wydarzenia, o których mówimy, głęboko poruszyły opinię publiczną w kraju. Postawa klasy robotniczej była główną siłą, która położyła tamę wichrzycielstwu, przecięła drogę reakcji. Ogromna większość społeczeństwa wyciąga właściwe wnioski z doświadczeń ostatniego miesiąca. Udziela ona zdecydowanego poparcia partii, rozumie antysocjalistyczny i antynarodowy charakter celów, w imię których wywołane zostały incydenty w szkołach wyższych, uważa za konieczne wyciągnięcie konsekwencji wobec wszystkich, którzy działali na szkodę interesów budownictwa socjalistycznego. Jest to zgodne ze stanowiskiem, jakie zajęła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Jest to zgodne również ze stanowiskiem, któremu dały wyraz bratnie stronnictwa — Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Z głębokim zadowoleniem możemy stwierdzić, że tę powszechną opinię patriotycznych sił narodu polskiego wobec niedawnych wydarzeń podzieliły także wszystkie organizacje i grupy społeczne skupione we Froncie Jedności Narodu, w tym Koło Poselskie — „Pax” i Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne — poza Kołem Poselskim — „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezes Rady Ministrów udzielił wyczerpującej odpowiedzi na interpelację posłów tego Koła.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W. istocie rzeczy w ciągu tych kilku tygodni, które upłynęły od złożenia interpelacji, odpowiedzi na nią udzieliło całe społeczeństwo polskie. Posłowie Koła — „Znak” chyba nie mogą już mieć wątpliwości, że ze swym stanowiskiem znaleźli się w głębokiej izolacji politycznej, że razem z tymi, którym faktycznie chcieli udzielić poparcia, postawili się naprzeciw powszechnej opinii narodu.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Podobnie jak w godzinie życiowej próby ujawnia się charakter każdego człowieka, tak w marcowych dniach politycznego starcia narzuconego przez przeciwników władzy ludowej sprawdzały się prawdziwe postawy wszystkich sił społecznych, działających w kraju. Postawa zajęta wobec inspiratorów i organizatorów incydentów, stała się sprawdzianem patriotyzmu i rzeczywistego stosunku do budownictwa socjalistycznego, do naszej ojczyzny — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Władysław Gomułka w imieniu naszej partii na spotkaniu z aktywem stolicy dał pełną ocenę tła i charakteru niedawnych wydarzeń. Klasa robotnicza, która jest głównym społecznym oparciem dla socjalistycznego ustroju w Polsce, wszyscy ludzie pracy na dziesiątkach tysięcy zebrań i wieców, w rezolucjach, listach i depeszach do Władysława Gomułki wyrazili gorące poparcie dla stanowiska partii.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Poparcie społeczeństwa wyraża się nie tylko w rezolucjach i wypowiedziach, jeszcze cenniejszym jego świadectwem są podejmowane powszechnie przez załogi czyny produkcyjne dla uczczenia V Zjazdu partii, które staną się dodatkowym, istotnym czynnikiem rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przez cały kraj przechodzi fala ożywienia politycznego, wzrostu aktywności naszej partii, bratnich stronnictw politycznych, wielu organizacji społecznych. Tocząca się w partii i poza nią dyskusja dotyczy wielu ważnych problemów. Na pewno staną się one częścią składową tych konstruktywnych programów działania, które wkrótce będziemy opracowywać i dyskutować w toku kampanii przed V Zjazdem partii.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednakże konstruktywne, twórcze uwagi i twórczą krytykę należy odróżnić wyraźnie od demagogii uprawianej przez siły wrogie po to, by mieszać i zakłócać atmosferę. Trzeba widzieć szkodliwość tej demagogii, jej niebezpieczny charakter. Zadaniem nas wszystkich jest spowodować, aby obecne ożywienie polityczne przyniosło w rezultacie trwały wzrost socjalistycznej świadomości narodu, aby przyczyniło się do dalszego usprawnienia funkcjonowania ogniw naszego państwa i wszystkich organizacji społecznych, do lepszej realizacji zadań budownictwa socjalistycznego, do umocnienia przyjaźni i sojuszu polsko-radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! W czasie niedawnych wydarzeń zarysowała się ostrzej niż kiedykolwiek w ostatnich latach linia politycznego podziału między ogromną większością społeczeństwa a siłami antysocjalistycznymi, które zmierzają do zepchnięcia naszej ojczyzny i naszego narodu na drogę zguby. Ostrość walki spowodowała, że niemożliwe było zachowanie neutralnych pozycji, że trzeba było stawać po jednej, bądź drugiej stronie politycznej barykady.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Walka dotyczyła bowiem najistotniejszych spraw bytu narodu.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Inspiratorzy i organizatorzy prowokacji politycznej, którą przygotowano i przeprowadzono najpierw w warszawskim środowisku literackim, a następnie na wyższych uczelniach przy pomocy mistyfikacji politycznej i wprowadzenia w błąd młodzieży akademickiej, są znani.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysokiemu Sejmowi znany jest przebieg i charakter wydarzeń. Sądzę jednak, że warto z tej trybuny zwrócić uwagę jeszcze na niektóre sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jakie wrogie siły odegrały w tych wydarzeniach główną rolę?</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Fakty świadczą, że mieliśmy do czynienia ze sprzężeniem wszystkich reakcyjnych i wrogich Polsce sił wewnętrznych wspieranych aktywnie przez ośrodki dywersyjnej propagandy imperialistycznej z zagranicy. Rodzaj sił zaangażowanych w tym ataku na władzę ludową obrazuje być może najpełniej wachlarz autorów podburzających przemówień na nadzwyczajnym zebraniu warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jeśli idzie o wydarzenia na terenie akademickim, to nie ulega wątpliwości, że główną ich siłą sprawczą była działalność elementów rewizjonistycznych i syjonistycznych, co personalnie w wielu przypadkach, chociaż nie zawsze, pokrywało się.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Partia nasza od dawna wskazuje na niebezpieczny charakter tendencji rewizjonistycznych wymierzonych przeciwko węzłowym założeniom budownictwa socjalistycznego, takim jak przodująca rola klasy robotniczej i kierownicza funkcja partii.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zasadniczym celem rewizjonizmu jest takie — „zmodyfikowanie” socjalizmu, aby doktrynę marksistowsko-leninowską zastąpić teoriami reformistycznymi, aby umożliwić swobodne działanie sił jawnie wrogich socjalizmowi. Jest to więc kierunek całkowicie zbieżny z rachubami imperializmu na — „rozmiękczenie” socjalizmu w celu obalenia go na drodze przygotowania i przeprowadzania kontrrewolucji.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Tendencje rewizjonistyczne doszły do głosu w naszym kraju już w roku 1956, gdy usiłowały zakłócić proces odnowy linii partii i otworzyć tak zwany — „drugi etap”, to jest etap odchodzenia od podstawowych założeń i treści budownictwa socjalistycznego ku burżuazyjnemu systemowi politycznemu. Było przy tym znamienne, że czołowymi nosicielami rewizjonizmu stała się niemała część tych, którzy poprzednio szczególnie silnie angażowali się w realizację nacechowanej skrajnym dogmatyzmem linii politycznej, zwłaszcza w dziedzinie ideologii, nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Charakterystyczną cechą postawy wielu z tych ludzi, zarówno gdy byli dogmatykami, jak i wówczas gdy przerzucili się ku rewizjonizmowi, była niezdolność rozumienia żywotnych interesów państwa i narodu polskiego, nihilistyczny stosunek do wartości i tradycji kultury narodowej, do narodowych treści budownictwa socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W związku z tym, że w inspirowaniu i organizowaniu niedawnych wydarzeń zarówno w środowisku literackim, jak i akademickim, szczególnie aktywną rolę odegrali literaci, pracownicy nauki i studenci pochodzenia żydowskiego, a także w związku z atakami na Polskę ze strony międzynarodowego syjonizmu uwaga opinii publicznej skupia się na problemie nacjonalizmu żydowskiego i syjonizmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.22" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Stanowisko naszej partii wobec obywateli polskich pochodzenia żydowskiego jest jasne. Stoimy na gruncie pełnego równouprawnienia wszystkich obywateli naszego kraju, niezależnie od ich narodowości. Zwalczaliśmy i będziemy zwalczać antysemityzm, wszelkie przejawy dyskryminacji obywateli z powodu ich pochodzenia narodowościowego. Nie możemy natomiast tolerować syjonizmu, tj. uznawania przez naszych obywateli lojalności obywatelskiej nie wobec Polski, lecz wobec Izraela. Nie możemy również godzić się z tym, żeby postawę społeczną niektórych środowisk określał nie wzgląd na socjalistyczne interesy naszego państwa, lecz grupowa solidarność i grupowe interesy. Nie możemy tego tolerować zwłaszcza w tych środowiskach, które mają wpływ na ważne z punktu widzenia politycznego i ideowego dziedziny życia.</u>
+ <u xml:id="u-29.23" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wyeliminowanie tych zjawisk jest niezbędne również po to, aby na tych Polaków pochodzenia żydowskiego, dla których Polska jest jedyną ojczyzną, którzy głęboko wrośli w polską ziemię, nie padał cień podejrzenia, aby mogli normalnie na codzień pracować w spokojnej atmosferze.</u>
+ <u xml:id="u-29.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-29.25" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Konieczność położenia kresu antysocjalistycznemu wichrzycielstwu, nakazuje nam również wzgląd na sytuację międzynarodową. Jest to sytuacja napięta i pełna niebezpieczeństw. Dowodzi tego przede wszystkim barbarzyńska agresja przeciw narodowi wietnamskiemu. Na tym tle, a także na tle wewnętrznych sprzeczności, głęboki kryzys polityczny ogarnia Stany Zjednoczone. Równocześnie nadal wzrasta napięcie na Bliskim Wschodzie, gdzie Izrael co kilka dni dokonuje nowych aktów prowokacji i agresji wobec państw arabskich. W Niemczech zachodnich coraz bardziej butnie brzmi głos skrajnie szowinistycznych i odwetowych sił.</u>
+ <u xml:id="u-29.26" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W tej sytuacji nie można wykluczać nowych awantur imperialistycznych na arenie między na rodowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.27" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rzecz jasna, globalny układ sił, a przede wszystkim potęga obronna i pokojowa polityka Związku Radzieckiego i systemu socjalistycznego powodują, że rozpętanie nowej wojny światowej stało się dla imperializmu zbyt wielkim, gdyż samobójczym ryzykiem. Istnieją realne szanse uchronienia ludzkości od takiej wojny, co nie oznacza jednak, że imperializm zrezygnuje z prób cofnięcia socjalizmu, zahamowania i cofnięcia ruchu narodowo-wyzwoleńczego.</u>
+ <u xml:id="u-29.28" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie wyrzekł się on jeszcze agresji jako środka realizacji tych dążeń. W ostatnich latach wysunął strategię tak zwanych — „wojen lokalnych”. Strategią tą żywo interesują się także militaryści bońscy. Próbują oni wypracować podobną koncepcję dla potrzeb swojej odwetowej polityki w Europie i w związku z tym — jak wiemy — pilnie studiowali izraelski „Blitzkrieg” wobec krajów i narodów arabskich.</u>
+ <u xml:id="u-29.29" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Równocześnie prowadzona jest na wielką skalę dywersja ideologiczna i polityczna przeciw krajom socjalistycznym, zmierzająca do „rozmiękczenia” krajów socjalistycznych od wewnątrz, do — „polaryzacji” między nimi. Do tego nurtu globalnej strategii amerykańskiej, imperializm zachodnioniemiecki włączył w ostatnich latach tak zwaną „nową politykę wschodnią”, której głównym celem jest — „rozmiękczenie” i „polaryzacja” europejskich państw socjalistycznych w kwestii niemieckiej. Dążeniem Niemiec zachodnich jest zwłaszcza izolowanie NRD, aby stworzyć warunki dla pochłonięcia tego pierwszego socjalistycznego i pokojowego państwa niemieckiego. Jednocześnie imperializm pragnąłby także izolować Polskę, oderwać ją od sojuszu ze Związkiem Radzieckim, aby w ten sposób stworzyć warunki do odebrania Polsce ziem zachodnich i północnych. Taka jest bońska koncepcja — „zjednoczenia Niemiec”, które na oficjalnych mapach w Niemieckiej Republice Federalnej przedstawiane są w postaci trzech części: zachodniej, środkowej — NRD i wschodniej — polskie ziemie zachodnie i północne. Nie mogą uśpić czujności nikogo deklaracje pana Brandta, iż NRF byłaby gotowa — „respektować” granicę na Odrze i Nysie do czasu zawarcia traktatu pokojowego. Czyżby rząd boński miał nadzieję, że to czego nie jest w stanie wydrzeć narodowi polskiemu obecnie, uda się wydrzeć w przyszłości?</u>
+ <u xml:id="u-29.30" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Naród polski nauczył się mądrości politycznej na własnych ciężkich doświadczeniach. Młode pokolenia nie znają tego ze swych przeżyć, lecz powinny wiedzieć i pamiętać, że do obecnej Polski niepodległej i suwerennej, z granicami nad Odrą, Nysą i Bałtykiem, posiadającej poczucie bezpieczeństwa dzięki realnym i trwałym sojuszom — naród nasz doszedł drogą przez mękę, przez rzeki krwi i zgliszcza, drogą bezprzykładnego patriotyzmu i bezmiaru poświęceń.</u>
+ <u xml:id="u-29.31" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Socjalizm dla każdego z naszych bratnich krajów jest warunkiem prawdziwej suwerenności, dynamicznego rozwoju i bezpieczeństwa. Dla narodu polskiego jest on czymś jeszcze więcej. Jedynie jako państwo socjalistyczne połączone sojuszem i przyjaźnią ze Związkiem Radzieckim, Polska może istnieć i rozwijać się w obecnych granicach, żyć i budować swą przyszłość w poczuciu bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-29.33" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dlatego musimy być czujni. Dlatego wszystkim naszym poczynaniom zarówno u steru władzy państwowej, jak i na każdym szeregowym posterunku pracy przyświecać musi wielkie poczucie odpowiedzialności politycznej. Dlatego musimy pilnie baczyć, aby atmosfera rzetelnej, twórczej pracy nie była zakłócana. Dlatego nie możemy pozwolić na żadne objawy wichrzycielstwa i warcholstwa w naszym życiu.</u>
+ <u xml:id="u-29.34" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Partia nasza, która niesie główny ciężar odpowiedzialności za los narodu i państwa polskiego cieszy się z faktu, że w tych zasadniczych kwestiach stanowisko jej jest w pełni podzielane przez bratnie stronnictwa i wszystkie inne patriotyczne siły narodu.</u>
+ <u xml:id="u-29.35" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoka Izbo! Postawa zajęta wobec niedawnych wydarzeń przez olbrzymią większość świeckich działaczy katolickich dowodzi, że również te środowiska stoją na jedynie słusznej platformie Frontu Jedności Narodu. Mam tu na myśli Stowarzyszenie — „Pax” oraz Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-29.36" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Niestety, nie można tego powiedzieć o Kole Poselskim — „Znak”. Posłowie „Znaku” lubią stroić się w togi odpowiedzialnej opozycji, która rzekomo jedynie dobro kraju ma na względzie.</u>
+ <u xml:id="u-29.37" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jak wygląda ten kostium w świetle sprawy ostatniej interpelacji Koła „Znak”?</u>
+ <u xml:id="u-29.38" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Do kogo posłowie — „Znaku” kierowali swą interpelację? Czy do rządu? Nie! Do ulicy i do zagranicy. Jej tekst natychmiast kolportowano po Warszawie. Przekazano go do — „Wolnej Europy”, przez którą był wielokrotnie nadawany. Czy na tym polega odpowiedzialność polityczna? Przecież dla każdego myślącego działacza społecznego musiało być oczywiste, że tekst interpelacji musiał służyć podniecaniu atmosfery i utrzymywaniu stanu napięcia. Musiało też być jasne, w jakich celach zostanie użyty przez wrogą rozgłośnię dywersyjną.</u>
+ <u xml:id="u-29.39" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wiece i incydenty studenckie były wynikiem wykorzystania łatwowierności młodzieży przez elementy prowokacyjne. Ale posłowie z Koła — „Znak” nie są niedoświadczonymi młodzieńcami. Trzeba nazwać rzecz po imieniu. Skorzystali oni z istniejącej sytuacji, aby popróbować upiec na ruszcie niedawnych wydarzeń własną reakcyjną pieczeń.</u>
+ <u xml:id="u-29.40" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Można postawić pytanie, w jakim i w czyim interesie to uczynili?</u>
+ <u xml:id="u-29.41" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W stanowisku politycznym Koła Poselskiego — „Znak” nie można dojrzeć tej patriotycznej troski o interesy narodu polskiego i państwa polskiego, które tak żarliwie wyraził swego czasu zmarły przed dwoma laty ksiądz biskup Wilczyński, gdy mówił o dążeniu wrogich sił do uduszenia narodu polskiego — „środkami pokojowymi”. Koło — „Znak”, jak wiadomo, występowało w obronie orędzia Episkopatu polskiego do biskupów niemieckich. Dziś Koło to, odchodząc coraz dalej od polskiej racji stanu, faktycznie stanęło po stronie tych elementów syjonistycznych i rewizjonistycznych, które inspirowały i zorganizowały prowokację wymierzoną w spokój ojczyzny, w jej żywotne interesy.</u>
+ <u xml:id="u-29.42" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Taka jest obiektywna wymowa stanowiska zajętego przez Koło Poselskie „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-29.43" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Wydarzenia marcowe postawiły w całej rozciągłości przed opinią publiczną problem ideowego wychowania młodego pokolenia w naszym kraju, a w szczególności młodzieży uczącej się i studiującej. W toku tych wydarzeń wyszły na jaw wielka słabość i niedostatki pracy wychowawczej w ogóle, a w szczególności ideowo-politycznej na wyższych uczelniach i po części również w szkołach średnich.</u>
+ <u xml:id="u-29.44" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jest to poważny sygnał alarmowy dla nas wszystkich — dla partii, dla organizacji młodzieżowych, dla pracowników naukowych, dla nauczycieli, dla całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.45" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zdajemy sobie oczywiście sprawę z tego, że jedynie część młodzieży studiującej dała posłuch wichrzycielom i wzięła udział w wiecach, demonstracjach i innych wystąpieniach, powodujących dezorganizację pracy i nauki na uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-29.46" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wiemy również, że ogromna większość uczestników tych wystąpień, subiektywnie rzecz biorąc, nie kierowała się złą wolą, lecz stała się nieświadomym narzędziem politycznej prowokacji i ofiarą własnej dużej niewiedzy politycznej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.47" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nie uchyla to jednak pytania o powody, dla których stan orientacji politycznej części studentów był tak niski, że stosunkowo nieliczna grupa wichrzycieli przy pomocy dość niewybrednej i prymitywnej demagogii mogła posiać zamęt w ich umysłach.</u>
+ <u xml:id="u-29.48" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Pełnej odpowiedzi na to pytanie może dostarczyć jedynie wnikliwa analiza sytuacji w szkolnictwie, którą — jak już mówił towarzysz Premier — podjęły władze państwowe oraz instancje partyjne.</u>
+ <u xml:id="u-29.49" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Można już obecnie stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, że aktualny system ideowo-wychowawczy w szkołach wyższych, a także w szkołach średnich, jest wysoce niezadowalający. Młodzież w szkołach średnich otrzymuje zbyt nikłą i zbyt sformalizowaną wiedzę o problemach społecznych i politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.50" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na naszym systemie wychowawczym w szkołach wyższych i średnich wciąż ciążą ujemne skutki strat, które system ten poniósł w latach 1956—1960, na Skutek wyeliminowania z programu nauczania treści politycznych i ideologicznych, a z powodu rozwiązania ZMP przez szereg lat szkoły zostały pozbawione wpływu ideowo-wychowawczego organizacji młodzieżowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.51" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Te wysoce ujemne zjawiska były w latach sześćdziesiątych przezwyciężane niekonsekwentnie, powoli, a nawet czasem bardzo ślamazarnie.</u>
+ <u xml:id="u-29.52" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Skuteczność wysiłków, podejmowanych w kierunku przywrócenia we właściwej treści i formie nauczania przedmiotów ideologicznych w szkolnictwie wyższym, była pomniejszana lub gdzieniegdzie wręcz niwelowana przez działanie w środowisku naukowym wpływowych ośrodków rewizjonistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.53" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Partia nasza stoi na stanowisku, że należy obecnie skoncentrować najlepsze siły naszego frontu ideologicznego na opracowaniu i wcieleniu w życie jednolitego systemu wychowawczego, który w oparciu o socjalistyczne, patriotyczne wzorce wychowawcze określiłby kierunek działania wszystkich instytucji oświatowych i kształtujących świadomość młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-29.54" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jedną z ważnych przyczyn złej sytuacji politycznej na Uniwersytecie Warszawskim i na niektórych innych uczelniach była szkodliwa działalność polityczna pewnych grup pracowników nauki, którzy nadużywając swobód akademickich dla walki przeciwko polityce partii, szerzyli wśród młodzieży rewizjonistyczne poglądy, a czasem nawet jawnie patronowali antypaństwowej i wichrzycielskiej działalności. W niektórych naukach politycznych, zwłaszcza ekonomii politycznej, filozofii i socjologii oraz w pewnych dziedzinach nauk prawnych te grupy pracowników nauki przed laty uzurpowały sobie swoisty monopol i wykorzystywały go dla dławienia i hamowania rozwoju innych, zdrowszych tendencji i szkół naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.55" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Partia nasza stoi na stanowisku, że odpowiednie władze państwowe i uczelniane powinny wyciągnąć wnioski dyscyplinarne w stosunku do wszystkich pracowników nauki, winnych politycznego deprawowania młodzieży oraz stworzyć takie warunki, w których nadużywanie swobód akademickich dla uprawiania wrogiej działalności politycznej w szkołach wyższych stanie się niemożliwe. Wydaje się, że stosunki w naszych uczelniach wymagają demokratyzacji. Obecnie samorząd uczelniany oddaje decyzje o całości spraw uczelni w ręce stosunkowo wąskiego grona pracowników nauki, odsuwając od wpływów, a nawet stawiając w pozycji zależnej większość pracowników średniego pokolenia, niosących główny ciężar pracy dydaktycznej. Hierarchia wartości przyjęta w szkołach wyższych spycha w cień zadania wychowawcze. Wszystko to wymaga wnikliwej analizy i zmian przy konsultacji ze środowiskiem naukowym.</u>
+ <u xml:id="u-29.56" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wśród wielu postulatów podnoszonych na licznych zebraniach rozbrzmiewa żądanie rozszerzenia udziału młodzieży robotniczej i chłopskiej na studiach wyższych. Nasza partia jest zaniepokojona tym, że udział młodzieży robotniczo-chłopskiej wśród ogółu studiujących (na studiach dziennych i wieczorowych) wynosi niewiele ponad 50%, a na najważniejszych studiach dziennych jest jeszcze gorzej, gdyż — udział ten zmniejszył się z około 60% w 1954 r. do 43% obecnie. A przecież robotnicy i chłopi stanowią ponad 70% ludności naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-29.57" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Podniesienie odsetka młodzieży robotniczej i chłopskiej na wyższych uczelniach wymaga — jak mówił to już towarzysz Cyrankiewicz — podjęcia rychłych decyzji i konsekwentnej ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-29.58" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W dyskusjach, które towarzyszą obecnemu ożywieniu politycznemu, jedno z ważnych miejsc zajmują sprawy polityki kadrowej. Jest to całkowicie zrozumiałe, albowiem ujawniane są różne słabości w realizacji tej polityki. W związku z tym podnoszona jest sprawa odpowiedzialności i wyciągnięcia wniosków wobec wszystkich, którzy zajęli postawę sprzeczną z interesami narodu polskiego. Jest to postulat całkowicie uzasadniony i będzie realizowany konsekwentnie.</u>
+ <u xml:id="u-29.59" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W minionych latach w szeregu dziedzin życia przeprowadzone zostały dość duże zmiany kadrowe, oparte na kryteriach aktualnej wiedzy zawodowej, rzeczywistych kwalifikacji i przydatności, właściwej postawy moralnej i politycznego zaangażowania. Poważne zmiany zostały dokonane w różnych resortach gospodarczych, w tym również w aparacie handlu zagranicznego. Szły one w kierunku zarówno weryfikacji starszych kadr, jak i odmłodzenia kierowniczego aktywu. Nasz przemysł posiada już niemałą kadrę zdolną do realizacji doniosłych zadań intensywnego rozwoju i unowocześnienia produkcji. Pewne, lecz jeszcze niedostateczne zmiany, zaszły też w resorcie spraw zagranicznych. Istotne przesunięcia kadrowe w prasie i telewizji w poważnym stopniu poprawiły sytuację na tym odcinku; mamy tego dobitny dowód w ich zaangażowaniu w obronę polityki partii i władzy ludowej i wzroście politycznego poziomu publicystyki. Można byłoby przytoczyć tu przykłady również z innych dziedzin życia.</u>
+ <u xml:id="u-29.60" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Mimo wielu trudności również w nauce wyrosło nowe pokolenie naukowców, którego część wykazała się w czasie ostatnich wydarzeń wysokim poziomem świadomości i odpowiedzialności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.61" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jednakże równocześnie jest faktem, że w niektórych ważnych dziedzinach dobór kadr i kontrola ich pracy nie stoją na należytym poziomie. Na niektórych odcinkach nieodzowna wymiana kadr nie była przeprowadzana konsekwentnie, a w związku z tym powstała sprzeczność między starą obsadą kierowniczych stanowisk a nowymi zadaniami instytucji, którym obsada ta nie jest zdolna sprostać. W takiej sytuacji hamowany jest konieczny wzrost nowych kadr. Zdarzało się również, że pozostawiano zbyt długo na stanowiskach ludzi, którzy okazali się bezprzydatni, lub których działalność została oceniona negatywnie.</u>
+ <u xml:id="u-29.62" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W związku z tym wszystkim, a przede wszystkim w związku z ujawnieniem przez niedawne wydarzenia postaw sprzecznych z interesami Polski socjalistycznej, dokonywane są obecnie zmiany kadrowe, w tym na wysokich szczeblach. Nagromadziło się sporo spraw do rozwiązania. Oczywiście, każda sprawa powinna być poważnie zbadana, a jej ocena oparta na rzeczowych przesłankach.</u>
+ <u xml:id="u-29.63" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jest rzeczą zrozumiałą, że zwolnienia dokonywane są z różnych powodów. Jedni ludzie są usuwani ze względu na swoją postawę, inni z powodu postawy i działalności swoich dzieci, którą tolerowali i ochraniali. Jeszcze inni z powodu zaniedbań na ich odcinkach pracy. Liczne są także przypadki po prostu przenoszenia na emeryturę.</u>
+ <u xml:id="u-29.64" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Niemało jest, i będzie przypadków, kiedy zbyt długie pozostawanie na określonym stanowisku i związana z tym nadmierna rutynizacja i utrata wrażliwości powodują konieczność przesunięcia do innej, zazwyczaj mniej odpowiedzialnej pracy ludzi, którzy subiektywnie rzecz biorąc, wykazali się dobrą wolą w swej działalności, ale zakres nowych zadań przerósł ich możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-29.65" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Trzeba umieć odróżniać te różne powody zmian personalnych w imię sprawiedliwej oceny ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-29.66" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Byłoby oczywiście błędem sądzić, że niedostatki polityki kadrowej dotyczą jedynie obsady stanowisk na szczeblu centralnym. W nie mniejszym stopniu występują one na wszystkich szczeblach. Dlatego też należy zwrócić większą uwagę na prawidłową realizację nakreślonej przez partię polityki kadrowej we wszystkich dziedzinach życia.</u>
+ <u xml:id="u-29.67" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Budowa socjalizmu realizuje się w procesie ostrej walki politycznej. Wydarzenia marcowe dowiodły, że są jeszcze w naszym społeczeństwie siły wrogie socjalizmowi, że są one gotowe wykorzystać każde osłabienie naszej czujności i każde nasze zaniedbanie, aby podstępnie zaatakować władzę ludową. Dziś nie są one już zdolne do ataku wręcz na system socjalistyczny, posługują się więc zatrutą bronią oszustwa i demagogii politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.68" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W walce z przeciwnikami socjalizmu — z rewizjonistami, z syjonistami, z reakcjonistami wszelkiego rodzaju, z rzecznikami obcych Polsce interesów — rozwija się i umacnia jedność polityczna ogromnej większości naszego narodu, wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-29.69" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Decydującą rolę w przecięciu marcowej prowokacji politycznej odegrała postawa klasy robotniczej. Skupiając się wokół partii i władzy ludowej, stworzyła ona twardą zaporę wobec antysocjalistycznych i antynarodowych sił. O tę zaporę uderzyły one jak głową o mur.</u>
+ <u xml:id="u-29.70" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Polska Ludowa jest wspólnym domem całego narodu polskiego, lecz największy wkład do jego budowy wniosła i główną zań odpowiedzialność przyjęła na siebie polska klasa robotnicza. To przede wszystkim jej ofiarnym trudem ojczysty dom został podniesiony ze zgliszcz wojennych, przebudowany na miarę współczesnych potrzeb narodu. To w jej imieniu, w okresie największej próby dziejowej, Polska Partia Robotnicza wysunęła jedynie słuszny program polityczny, który przyniósł Polsce niepodległość, zapewnił jej powrót na ziemie zachodnie i północne, zagwarantował bezpieczeństwo na przyszłość i stworzył społeczno-ekonomiczne warunki dla wydźwignięcia kraju z zacofania. W ten sposób partia klasy robotniczej stała się partią narodu. Ten obiektywny fakt naszej rzeczywistości politycznej znajdował potwierdzenie w każdym ważnym okresie powojennej historii Polski. Znajduje je również obecnie. W kierowniczej roli naszej partii wyraża się przewodnia rola klasy robotniczej w narodzie.</u>
+ <u xml:id="u-29.71" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Klasa robotnicza jest głównym twórcą socjalistycznego porządku w ojczyźnie i głównym gospodarzem kraju. W sojuszu z pracującym chłopstwem, we współdziałaniu pracującej inteligencji rozwija ona socjalistyczne budownictwo, umacnia Polskę Ludową i czuwa nad jej spokojem. Przyjmując główną odpowiedzialność za losy narodu i państwa polskiego, klasa robotnicza pod kierownictwem partii jest gwarantką wszystkich żywotnych interesów Polski Ludowej. Nie pozwoli ona nikomu siać niepokoju w domu ojczystym, podkopywać się pod jego fundamenty.</u>
+ <u xml:id="u-29.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu wicemarszałkowi Janowi Karolowi Wende.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Debatujemy dziś nad wypadkami, które wywołały wstrząs w społeczeństwie. Przez wszystkie środowiska ludzi pracy przetoczyła się fala protestu przeciwko zajściom, które mogły podważyć nasz socjalistyczny dorobek. Przez kraj przetoczyła się fala potępienia sprawców zajść na wyższych uczelniach, tych, którzy wykorzystali patriotyzm młodzieży, jej wiarę w ideały socjalizmu i demokracji dla celów nic wspólnego z interesami młodzieży, ani państwa ludowego nie mających.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Fala protestu zrodziła też powszechną dyskusję, której cechą charakterystyczną jest poszukiwanie odpowiedzi na wiele nurtujących pytań, poszukiwanie — wykraczającej poza mury akademickie — genezy wydarzeń, poszukiwanie źródeł, które zrodziły zajścia marcowe.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dyskusja ta toczy się w oparciu o pryncypialną platformę ideowo-polityczną, nakreśloną 19 marca w imieniu kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przez I Sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dyskusja toczy się więc w oparciu o ostro zarysowaną linię podziału — między siłami socjalizmu a różnymi ośrodkami reakcji; między polityką wszechstronnej współpracy, niewzruszonej przyjaźni i sojuszu polsko-radzieckiego a zgubną postawą antyradziecką; między polityką zapewniającą Polsce bezpieczeństwo i rozwój, a tendencjami usiłującymi zepchnąć Polskę na drogę narodowej zguby.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ocena i platforma działania, którą przedstawił Władysław Gomułka skupiła wszystkie szczerze socjalistyczne siły narodu, wszystkich patriotów, którym drogie jest dziś i jutro kraju. Stało się tak dlatego, ponieważ społeczeństwo uzyskało jasny obraz sytuacji i jednoznaczną ocenę zajść marcowych — ich podłoża, tła i celów wichrzycieli.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jednocześnie otwarta została szeroka debata, bez której nie sposób myśleć o usunięciu przyczyn sytuacji, w której różne wsteczne siły i ośrodki mogły uprawiać swoją antynarodową i antysocjalistyczną robotę.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stanowisko zajęte przez kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w pełni poparło Stronnictwo Demokratyczne, w imieniu którego przemawiam.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Od pierwszych dni niepokojów marcowych stanęliśmy na gruncie wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy inspiratorami i organizatorami zajść a większością młodzieży studenckiej, kierującej się patriotycznymi i socjalistycznymi intencjami. Wychodziliśmy też z założenia, że zidentyfikowanie i zdemaskowanie wszystkich inspiratorów zajść marcowych, ukazanie ich prawdziwego oblicza i rzeczywistych celów, a wreszcie podjęcie otwartej rozmowy wyjaśniającej z młodzieżą — jest jedyną słuszną drogą postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Od samego początku zajść Stronnictwo Demokratyczne — tak na szczeblu centralnym, jak i terenowym — włączyło się do działania, które zmierzało do uspokojenia, do jak najszybszego unormowania sytuacji i wznowienia pracy na wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ocenie sytuacji i rozwiniętemu stanowisku ideowo-politycznemu, a w ślad za tym konkretnym zaleceniom działania partyjnego daliśmy wyraz w uchwale Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego z dnia 20 marca br.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne zajęło też zdecydowane stanowisko wobec prób podważania sojuszu klasy robotniczej z inteligencją, prób podjętych w dniach marcowych przez siły reakcyjne, zgodnie z ich planami podważenia politycznych podstaw ustrojowych w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">i</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jeżeli przypominam z tej trybuny partyjne stanowisko Stronnictwa Demokratycznego, to czynię tak między innymi po to, by z całą jasnością sformułować nasz potępiający stosunek do treści i intencji politycznej, zawartej w interpelacji posłów Koła — „Znak”, która tendencyjnie przedstawia, ocenia i interpretuje bolesne wypadki na wyższych uczelniach Warszawy. Wymowa i cele polityczne tej interpelacji są jednoznaczne. Trudno bowiem — jak stwierdził to dziś Prezes Rady Ministrów — założyć, że bardzo doświadczeni politycy z Koła Poselskiego — „Znak” nie orientowali się w rzeczywistym charakterze zajść na terenie akademickim i w wymowie ich interpelacji, ich działania politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego udziela poparcia stanowisku rządu, zawartemu w exposé Prezesa Rady Ministrów złożonym dziś z tej trybuny. Pragniemy przy tym podkreślić, że stanowisko nasze odzwierciedla opinię, wnioski i dyskusję, jaka wokół aktualnej sytuacji politycznej w kraju toczy się również w szeregach naszego Stronnictwa — wśród różnych środowisk inteligencji, wśród rzemiosła i innych miejskich warstw pośrednich.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Gdy mówimy o stosunku społeczeństwa do powstałej sytuacji, na pierwszy plan wysuwa się polityczna ocena zarówno charakteru zajść na wyższych uczelniach, jak i ich tła. I nie można ich ocenić inaczej, jak tylko jako próbę ataku na podstawy socjalizmu w Polsce, ataku podjętego przez różne sprzymierzone w specyficznej koalicji wsteczne siły społeczne i ośrodki polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Jednym z elementów zwycięstwa w każdej bitwie, a więc również i w walce politycznej — jest możliwie dokładne rozpoznanie przeciwnika, jego siły i celu, do którego zmierza.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Mamy już dziś identyfikację nieprzyjaciela, wyraźniej rysują się kontury wrogiej, zblokowanej przeciw Polsce Ludowej swoistej koalicji politycznej. Scharakteryzował ją dziś w swoim wystąpieniu Prezes Rady Ministrów; mówił o tym mój przedmówca, poseł Zenon Kliszko.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Znaleźli się w niej tradycyjni, zaciekli przeciwnicy naszego ustroju — zaciekli antykomuniści i wrogowie Polski socjalistycznej, znalazły się w tej koalicji różne ośrodki syjonistyczne, działały bardzo aktywnie koła rewizjonistyczne, ożywiły się siły antyradzieckie, wyjrzały zza węgła niedobitki NSZ, mąciły wodę resztki zwolenników stalinizmu, dały o sobie szybko znać odwetowe koła w NRF, o czym świadczą ulotki, na przykład w Opolu. Żerowały wreszcie na sytuacji międzynarodowe agentury antykomunistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jakie jest oblicze tych najróżniejszych ośrodków i sił? Rzecz jasna, ta antypolska i antysocjalistyczna koalicja ma niejedno oblicze. Nie siląc się na ustalenie nieomylnej kolejności i hierarchii, warto scharakteryzować zwłaszcza niektóre ogniwa tej koalicji.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jedno ogniwo tworzą koła i jednostki z siedzibą w kraju i poza krajem, ludzie, niekiedy skrajnie różnego autoramentu, którzy wyrzuceni poza nawias życia politycznego Polski po przełomie październikowym 1956 roku, nie zrezygnowali z powrotu do władzy. Marzy im się zawrócenie kraju z polskiej drogi do socjalizmu i powrót do stosunków sprzed roku 1956. Czy mogą oni występować otwarcie z takim programem, z takimi hasłami? Nie. Wiedzą bowiem dobrze, że ujawnienie ich prawdziwego oblicza przyniosłoby potępienie ze strony wszystkich zdrowych sił politycznych i społecznych Polski, równałoby się klęsce. Stąd, akcja pośrednia, działalność z ukrycia, żonglowanie fałszywymi hurra-rewolucyjnymi hasłami na temat socjalizmu i demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Inne ogniwo tej koalicji tworzą rewizjoniści — ludzie, którzy zaczynali od kwestionowania pewnych założeń socjalizmu, by szybko przejść do totalnego kwestionowania podstaw naszego ustroju i do czynnego w tym duchu oddziaływania na niektóre środowiska akademickie, młodzieżowe i profesorskie.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie wolno też zapominać o innym ogniwie tej koalicji. Istnieją w Polsce siły i środowiska — wcale nie słabe — które wbrew oczywistym faktom od lat lansują teorie, propagują poglądy, że socjalizm w skali światowej znajduje się w fazie schyłkowej, w procesie odwrotu, zaś ustrój socjalistyczny w Polsce chyli się ku upadkowi i — ergo — trzeba robić wszystko, aby ten proces przyspieszyć.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z takich właśnie inspiracji duchowych rodzą się teoryjki, wbrew oczywistym faktom, o zagrożeniu, ba — o upadku kultury polskiej, o rządach — „ciemniaków” itd.</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Pośród takich i podobnych teorii i inspiracji politycznych trzeba również szukać duchowej paranteli interpelacji poselskiej, o której dzisiaj w Sejmie mówimy.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Do antypolskiej koalicji należą również różnego autoramentu przeciwnicy socjalizmu, od dawna mniej lub bardziej otwarcie manifestujący swoją wrogą postawę wobec Polski Ludowej, ludzie powiązani z antypolskimi, zagranicznymi ośrodkami propagandowymi, ludzie, którzy — jak się okazało — chcą kontynuować przerwaną przed laty linię przynależności do podziemia.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Do antypolskiej i antysocjalistycznej koalicji należą — jak już wspomniałem — syjoniści, którzy, zwłaszcza po zeszłorocznej agresji Izraela przeciwko krajom arabskim, podjęli atak na politykę Polski Ludowej z pozycji i w interesie imperializmu izraelskiego. Chciałbym temu zjawisku poświęcić nieco więcej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Polska ma piękną tradycję walki — „o wolność waszą i naszą”. Naród nasz zna cenę wolności, zna cenę utraty niepodległości, zna gorycz najazdów i okupacji.</u>
+ <u xml:id="u-31.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlatego między innymi Polska Ludowa z całą siłą potępia i przeciwdziała agresji Stanów Zjednoczonych w Wietnamie, dlatego Polska potępiła i potępia brutalną agresję Izraela na Bliskim Wschodzie, okupację, aneksję i grabież terytoriów państw arabskich przez Izrael, militarne ekspedycje karne soldateski izraelskiej przeciw ludności arabskiej, wzorowane na ekspedycjach gestapowskich podczas okupacji w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-31.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Potępiamy i będziemy potępiać imperialistów, najeźdźców i zaborców. I tego nie wybaczają nam sami agresorzy izraelscy, nie wybaczą syjoniści i ich patronowie w Izraelu, w Stanach Zjednoczonych, NRF czy w innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-31.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rozszalała i nasila się w różnych krajach zachodnich, nie przebierająca w środkach, wściekła, oszczercza kampania przeciwko Polsce i przeciwko naszemu narodowi. Przypomina to jako żywo — o czym wspomniał również dziś z tej trybuny obywatel Premier — niewybredną kampanię lansowaną przeciwko prezydentowi Francji gen. de Gaulle'owi, gdy ten w listopadzie ub. roku ocenił krytycznie agresywną politykę państwa Izrael.</u>
+ <u xml:id="u-31.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W ocenie sytuacji i wyuzdanej kampanii antypolskiej, dla nas, dla Polski szczególne znaczenie posiada fakt bliskich powiązań między agresywnymi kołami rządzącymi Izraela a odwetowymi, rewizjonistycznymi siłami w NRF.</u>
+ <u xml:id="u-31.31" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Znamienny jest fakt, że izraelska napaść na kraje arabskie w czerwcu ubiegłego roku, bodaj nigdzie nie wywołała tyle entuzjazmu, jak właśnie w NRF. Zachodnioniemiecka gazeta — „Neue Rhein-Zeitung” w następujących słowach scharakteryzowała ówczesne nastroje bońskiej opinii publicznej:</u>
+ <u xml:id="u-31.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Codzienne porównywanie sytuacji na frontach stało się tu i ówdzie znowu hobby dla naszych domorosłych strategów. Niektórzy spośród nas wpadli wprost w entuzjazm z powodu tej militarnej perfekcji i najchętniej byliby uznali wszystkich Żydów za potomków Prusaków”...</u>
+ <u xml:id="u-31.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Koła rządzące Izraela od dawna zdawały sobie sprawę z tego, jak wielkiego poparcia politycznego i moralnego udzieliły one i udzielają polityce Niemieckiej Republiki Federalnej. Już w 1964 r. profesor N. Rotensztrajch stwierdził na łamach izraelskiej gazety — „Herut”: „Uwolnienie Niemców od winy wobec Żydów stanowiło element w polityce niemieckiej dla zdobycia karty wstępu do grona narodów świata. Wstęp ten był jednym z głównych celów niemieckiej — „Realpolitik”. My udzieliliśmy Niemcom tego alibi, które stanowiło cel ich polityki”.</u>
+ <u xml:id="u-31.34" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Powstaje pytanie, jak to się stało, że Izrael i złączone z nim siły syjonistyczne na całym świecie przeszły z postawy nienawiści wobec spadkobierców III Rzeszy — do coraz ściślejszej i jawniejszej współpracy politycznej, militarnej i ekonomicznej z rządem NRF, który jest przecież eksponentem niemieckiego militaryzmu i rewizjonizmu? O odpowiedź nie trudno. Wytłumaczenie tej pozornie zagadkowej zmiany znajdujemy w strategicznych planach międzynarodowego imperializmu, a szczególnie w planach imperialistycznych Stanów Zjednoczonych.</u>
+ <u xml:id="u-31.35" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Tak jak NRF na kontynencie europejskim, tak Izrael na Bliskim Wschodzie odgrywa określoną rolę w globalnej strategii Stanów Zjednoczonych. Różnica jest tylko ta, że gdy NRF w ramach tej strategii jest bastionem przeciwko Polsce, Związkowi Radzieckiemu i innym krajom socjalistycznym w Europie — Izrael ma wyznaczoną rolę w walce z narodowo-wyzwoleńczymi i antykolonialnymi siłami na Bliskim Wschodzie.</u>
+ <u xml:id="u-31.36" who="#WicemarszalekJanKarolWende">My w Polsce musimy ze szczególną uwagą śledzić tę, zdawałoby się niezrozumiałą, ale jakże znamienną i niebezpieczną — „koalicję” zaborczych kół Izraela i NRF.</u>
+ <u xml:id="u-31.37" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obecnie, w kampanii nienawiści do Polski Ludowej zblokowały się wszystkie antypolskie siły w różnych krajach. Patentowani wrogowie Polski Ludowej — różni Derwińscy i Kelly w parlamencie Stanów Zjednoczonych, lub Szostak, Cymerman czy Begin w parlamencie izraelskim — idą ręka w rękę, szkalując Polskę, imputując nam antysemityzm.</u>
+ <u xml:id="u-31.38" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Warto więc dziś, z tej trybuny, przypomnieć ponownie bohaterstwo i ofiarność naszego narodu w akcji niesienia pomocy i ratowania ludności żydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce. Mówił o tym obszernie obywatel Prezes Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-31.39" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Akcja pomocy Żydom była rozbudowana bardzo szeroko. Brały w niej udział dziesiątki tysięcy Polaków, mimo iż było to związane ze śmiertelnym niebezpieczeństwem. W akcji tej — znanej podczas okupacji pod ogólną nazwą — „Żegota” — w działalności Rady Pomocy Żydom i w innych organizacjach przedwojenni działacze Klubów i Stronnictwa Demokratycznego odegrali dużą rolę, zgodnie zresztą z tradycją naszego ruchu, tradycją bezkompromisowej walki z reakcją i faszyzmem, z wszelkimi wstecznymi siłami i niesprawiedliwością.</u>
+ <u xml:id="u-31.40" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z tym większym oburzeniem odrzucamy kalumnie i oszczerstwa rzucane przez wrogów Polski Ludowej na nasz naród, na nasze państwo.</u>
+ <u xml:id="u-31.41" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! W tysiącletnich dziejach Polski — jakże piękną kartę stanowi tradycja tolerancji religijnej i narodowościowej. To Polska przygarnęła przed wiekami prześladowaną w innych krajach ludność żydowską; to w Polsce rozwinęła się specyficzna kultura żydowska; to w Polsce, w noc okupacji hitlerowskiej, społeczeństwo polskie — nierzadko kosztem najwyższej ofiary — uratowało dziesiątki tysięcy współobywateli Żydów od zagłady.</u>
+ <u xml:id="u-31.42" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dla polskiego ruchu rewolucyjnego, dla całej lewicy polskiej walka z syjonizmem nigdy nie była ani synonimem, ani kryptonimem. Dlatego odrzucamy wszelkie insynuacje na ten temat wrogów Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.43" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Walka z syjonizmem, a więc walka z reakcyjną, szowinistyczną doktryną i programem politycznym, który szczególnie w ostatnim okresie ukazał w sposób brutalny swoje prawdziwe imperialistyczne, zaborcze oblicze — ta walka musi być zarówno pryncypialna, jak i klarowna, tak jak klarowne jest stanowisko Polski w tej sprawie, sformułowane 19 marca br. przez Władysława Gomułkę: — „Syjonizm zwalczamy jako program polityczny, jako nacjonalizm żydowski i to jest słuszne. Nie ma to nic wspólnego z antysemityzmem”. I dalej: — „Syjonizm i antysemityzm — to dwie strony tego samego nacjonalistycznego medalu”.</u>
+ <u xml:id="u-31.44" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Wypadki marcowe miały miejsce w okresie szczególnego, niebezpiecznego napięcia międzynarodowego, napięcia będącego wynikiem ofensywy sił imperialistycznych w różnych częściach świata. I nie przypadkowo w tym momencie zblokowana antysocjalistyczna i antypolska koalicja podjęła próbę ataku na władzę ludową.</u>
+ <u xml:id="u-31.45" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Należy tu szczególnie mocno uwypuklić kilka okoliczności. Pierwsza z nich zawiera się w istotnym stwierdzeniu, że inspiratorom zajść na wyższych uczelniach zabrakło oparcia społecznego, zabrakło — „siły uderzeniowej”.</u>
+ <u xml:id="u-31.46" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W jakim kierunku poszli inspiratorzy w poszukiwaniu oparcia społecznego? Z analizy zdarzeń poprzedzających zajścia marcowe wynika wyraźnie, że dążyli oni na początku do pozyskania dla swych celów przede wszystkim inteligencji. Stąd charakterystyczne wykorzystanie przez nich sprawy tak zwanego — „listu 34”, stąd wiadoma atmosfera polityczna wytworzona wokół inscenizacji — „Dziadów” w Teatrze Narodowym, stąd wreszcie — absurdalna teza o — „zakazie Mickiewicza”.</u>
+ <u xml:id="u-31.47" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Do inteligencji — bo tak trzeba sprawę widzieć — skierowane były przemówienia z trybuny nadzwyczajnego zjazdu oddziału warszawskiego Związku Literatów Polskich, do inteligencji przede wszystkim adresowane też były ulotki przygotowane przed studenckimi demonstracjami.</u>
+ <u xml:id="u-31.48" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Inteligencja nasza, w swej ogromnej większości wychowana już w warunkach socjalistycznych, tysiącem więzów związana ze środowiskiem robotniczym i chłopskim, pozostała odporna na demagogię, zachowała wierność sojuszowi, jaki łączy ją z klasą robotniczą. I to jest druga okoliczność, którą trzeba z całą siłą podkreślić.</u>
+ <u xml:id="u-31.49" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Inspiratorom i organizatorom zajść marcowych udało się wziąć na lep demagogii pewną część młodzieży akademickiej. Ale i tu spotkał ich zawód. Sprowokowana do nielegalnych wystąpień młodzież nie podjęła podsuwanych jej haseł, odrzuciła hasła antyustrojowe, antyradzieckie, antysocjalistyczne. I mimo, że w wystąpieniach było wiele rozwichrzenia, wiele niezrozumienia politycznych realiów życia kraju, a także powiedzmy to wyraźnie — wiele zacietrzewienia, w ostatecznym rachunku znakomita większość młodzieży nie dała się pociągnąć organizatorom zajść i zachowała godną postawę. Jest to trzecia okoliczność, na którą powinniśmy zwrócić uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-31.50" who="#WicemarszalekJanKarolWende">A przecież jednym z wielkich problemów wyłaniających się w całej jaskrawości z dni marcowych — to właśnie sprawa młodzieży w ogóle, a młodzieży akademickiej w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-31.51" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzamy z satysfakcją, że sponad 200- tysięcznej armii studentów drobna część dała się zwieść na manowce przez różnych prowodyrów, drobna część uczestniczyła w zajściach, których obiektywny sens antypolski i antysocjalistyczny jest dziś i dla nich samych oczywisty, zaś znakomita większość zachowała postawę odpowiedzialną, obywatelską, patriotyczną, socjalistyczną.</u>
+ <u xml:id="u-31.52" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ale jest coś głęboko niepokojącego w fakcie, że w Polsce Ludowej, która daje młodzieży maksimum tego, co dziś nasz kraj dać może — nawet niewielka część młodzieży podjęła hasła i działania, które w efekcie przyniosły krajowi duże straty i które doprowadziły do bolesnych incydentów.</u>
+ <u xml:id="u-31.53" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dlaczego tak się stało? Pytanie to, które nurtuje każdego myślącego człowieka, musi znaleźć wytłumaczenie. Wytłumaczenie nie jest proste. Chciałbym na kilka momentów zwrócić uwagę. Trzeba szukać odpowiedzi przede wszystkim w słabości i niedostatkach pracy wychowawczej z młodzieżą. Za mało też zwracaliśmy uwagi na poszukiwania i dociekliwość młodzieży, na jej dążenie do uzyskania jednoznacznych wyjaśnień wielu trudnych spraw naszego współczesnego, jakże skomplikowanego życia społecznego, gospodarczego, politycznego, kulturalnego itd. Sądziliśmy, że nasza młodzież, młodzież urodzona, wychowana i kształcona już w warunkach ustroju socjalistycznego, automatycznie aprobuje i afirmuje wszystko, co z ucieleśnieniem wielkiej idei budowy socjalizmu jest związane.</u>
+ <u xml:id="u-31.54" who="#WicemarszalekJanKarolWende">A tymczasem młodzież słabo informowana, zdezorientowana lub wręcz tendencyjnie wprowadzana w błąd szukała i szuka odpowiedzi na wiele pytań. Młodzież ma prawo pytać, a my mamy obowiązek odpowiadać, wyjaśniać wątpliwości, rozmawiać z młodzieżą szczerze, choćby i twardo. Przecież tak właśnie przebiega proces rozwoju myślenia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-31.55" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kartezjańskie — — „Myślę więc jestem” — zaczyna się przecież podświadomie już u dziecka, które stawia pierwsze naiwne pytania: — „a co to, a dlaczego”?</u>
+ <u xml:id="u-31.56" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I tak jak elementarnym obowiązkiem rodzica jest odpowiedzieć na naiwne, łatwe pytanie dziecka, tak jest naszym obowiązkiem odpowiedzieć, wytłumaczyć wyjaśnić naszej młodzieży trudne problemy współczesnego świata i współczesnej Polski tak, aby młodzież sama umiała widzieć i określać prawidłowo swoje miejsce pod słońcem, swoje obowiązki społeczne i prawa, swoje zamiary i możliwości, wizję jutra kraju i narodu, aby wykonując swoje obowiązki, umiała ponosić odpowiedzialność za swoje działanie.</u>
+ <u xml:id="u-31.57" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Bo to przecież nasza młodzież, to ci, którzy jutro przejmą z naszych rąk stery kierownicze i dźwignie państwa, to jest nasza młodzież, wobec której musimy być szczerzy i wymagający, pryncypialni i wyrozumiali, cierpliwi, surowi i kochający, to nasza młodzież, którą my przygarniemy do serca i nikomu nie oddamy.</u>
+ <u xml:id="u-31.58" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Idzie o rzecz wielką i niełatwą. Chodzi o ideowe, moralne i polityczne oddziaływania na młodzież, o umacnianie w niej ideałów patriotyzmu, o wczesne ugruntowanie w niej odpowiedzialności obywatelskiej za sprawy socjalistycznej ojczyzny, o zrozumienie rzeczywistych interesów i racji stanu Polski, o świadomość pozycji, miejsca, roli i realnych możliwości naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.59" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Na rozwój sytuacji w dniach marcowych, a szczególnie na postawę inteligencji i formowanie się słusznych orientacji wśród młodzieży akademickiej decydujący wpływ wywarła postawa klasy robotniczej. Wykazała ona raz jeszcze, że jest najbardziej świadomą, zahartowaną i nieugiętą siłą frontu socjalistycznego. Jest to nie po raz pierwszy ujawniona okoliczność, która pozwala z ufnością patrzeć w przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-31.60" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z oceny wydarzeń marcowych i ich politycznego tła Stronnictwo Demokratyczne wyprowadza szereg wniosków, z których najistotniejsze pozwolę sobie w skrócie przedstawić Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-31.61" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ujawnienie swoistej koalicji sił antysocjalistycznej reakcji ułatwi otwartą i skuteczną walkę z tymi siłami, wyeliminowanie ich z tych dziedzin życia, w których mogą uzyskiwać wpływ na kształtowanie się postaw ideowych i postaw społeczno-politycznych narodu, a więc przede wszystkim z ogniw frontu ideologicznego i frontu wychowania młodzieży. Uważamy, że walka ta powinna polegać przede wszystkim na szerokim i otwartym — przebiegającym z dołu do góry i z góry na dół — dyskutowaniu konkretnej działalności konkretnych ludzi, poddawaniu pod publiczny osąd produktu i skutków tej działalności. Zdaniem naszym sprawą niezmiernie istotną jest zapewnienie tej dyskusji takiej atmosfery pryncypialności i rzeczowości, w której nie będą możliwe ani chwyty demagogiczne, ani też wysuwanie pochopnych, nie opartych o fakty, zarzutów, wniosków i dalekosiężnych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-31.62" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jesteśmy przekonani, że obowiązek, o którym 19 marca mówił Władysław Gomułka spada przede wszystkim na partie polityczne. Stronnictwo Demokratyczne obowiązek ten chce podjąć z całym poczuciem odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-31.63" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jak mówiłem, wydarzenia marcowe ukazały niedostatki w pracy politycznej z młodzieżą. Ukazały one też, że młodzież nie zawsze w stopniu dostatecznym zna realia i mechanizm naszego życia publicznego, że nie posiada na ogół dostatecznej orientacji w zakresie skomplikowanych wewnętrznych problemów naszego państwa, że nie rozumie do końca wszystkich uwarunkowań doniosłego problemu rozwoju demokracji socjalistycznej. Przyczyny takiego stanu rzeczy upatrujemy w dwóch płaszczyznach.</u>
+ <u xml:id="u-31.64" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Po pierwsze — wpłynęła na to dezorientacja i bierność części pracowników naukowo-dydaktycznych, świadcząca o niedostatecznym zaangażowaniu i przygotowaniu części kadry nauczającej do pracy wychowawczej oraz o niskiej randze zadań wychowawczych w całokształcie działalności szkół wyższych. Dlatego należy z tym większym uznaniem podkreślić ofiarność i oddanie sprawom wychowania oraz odpowiedzialność za młodzież tych pracowników naukowych, którzy z całym poświęceniem i odpowiedzialnością działali na rzecz przywrócenia spokoju i normalnej pracy na uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-31.65" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Po drugie — przyczyn wspomnianego stanu rzeczy dopatrujemy się, między innymi, w powierzchownej, ogólnikowej pracy ideowo-wychowawczej w organizacjach studenckich, w braku metody otwartego omawiania trudnych problemów z młodzieżą, wreszcie w braku konkretnie sformułowanych, wyraźnych i przekonywających socjalistycznych i patriotycznych ideałów wychowawczych, łączących w całość te problemy, przed którymi w życiu codziennym staje młody człowiek, z tymi problemami, przed którymi w życiu społecznym staje cały nasz naród.</u>
+ <u xml:id="u-31.66" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zdaniem Stronnictwa Demokratycznego, obecny stan rzeczy wymaga poważnej dyskusji nad treścią, formami i metodami pracy ideowo-wychowawczej i politycznej z młodym pokoleniem oraz zwiększonego wysiłku ze strony kadry wychowawców.</u>
+ <u xml:id="u-31.67" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Ostatnie wydarzenia odsłoniły również liczne braki i niedostatki naszego systemu informacji publicznej. Wprawdzie nastąpiła tu w ostatnich tygodniach odczuwalna poprawa, zarówno jeśli chodzi o informowanie społeczeństwa o bieżących faktach, jak też i o niezbędny publicystyczny komentarz, tym niemniej i stan dzisiejszy trudno jest uznać za zadowalający. A przecież do niedawna występowały na tym polu zjawiska niezrozumiałe. Czy nie warto było wcześniej opublikować wyjaśnienia Ministerstwa Kultury na zjeździe literatów o przyczynach zawieszenia przedstawień — „Dziadów”? Czy nie warto było opublikować i poddać publicznej konfrontacji i — nie wątpię — potępieniu wrogich wystąpień niektórych pisarzy. Warto było poinformować szerszą opinię publiczną o przyczynie relegowania studentów. Jest przecież tak, że każde państwo w każdym ustroju musi posiadać określoną sferę spraw poufnych czy tajnych, które nie zawsze i nie zaraz może podać do wiadomości publicznej. I to jest zrozumiałe. I nikt o to nie może mieć pretensji. Nie wolno jednak odwrócić proporcji i zapominać, że żyjemy w siódmej dekadzie XX wieku, gdyż we współczesnych warunkach cywilizacyjnych taki punkt widzenia pociąga za sobą niepożądane konsekwencje, jak choćby te, że ludzie, szukając gdzie indziej informacji, otrzymują równocześnie wrogi i jadowity komentarz.</u>
+ <u xml:id="u-31.68" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Rozwinięcie informacji publicznej jest niezbędnym warunkiem pogłębienia całej pracy ideowo-wychowawczej. Zajmowanie słusznego stanowiska politycznego, kształtowanie się mechanizmu ocen społecznych i politycznych, uzyskiwanie prawidłowej orientacji jest wysoce utrudnione w warunkach, gdy brak jest pełnej, źródłowej i szybkiej informacji o faktach.</u>
+ <u xml:id="u-31.69" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W związku z tym i na marginesie tej debaty — wydaje się — zwiększonego wysiłku wymagać będzie ulepszenie bazy materialnej naszych instrumentów masowej informacji. Mam na myśli przede wszystkim niedorozwój sieci i siły oddziaływania radiofonii polskiej czy też sprawy prasy związane z brakiem papieru.</u>
+ <u xml:id="u-31.70" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z tej trybuny wysokiej, proszę Obywateli Posłów, nie trzeba udowadniać, że środki masowej informacji są ważnym czynnikiem życia współczesnego wysoce zorganizowanego społeczeństwa i wielka przypada im rola wychowawcza i polityczna.</u>
+ <u xml:id="u-31.71" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wydarzenia marcowe były bolesnym wstrząsem w życiu naszego narodu, który ciężką pracą buduje socjalistyczną, nowoczesną Polskę. Wydarzenia te odsłoniły jednocześnie wiele wymagających wyjaśnienia problemów, które oczekują skutecznego rozwiązania. Jakiż może być kierunek tych rozwiązań?</u>
+ <u xml:id="u-31.72" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Istnieje jeden prawidłowy kierunek rozwiązania podstawowych problemów naszego kraju. Ten kierunek to dalszy wszechstronny rozwój niepodległej Polski socjalistycznej, dalsze umacnianie siły ekonomicznej i obronnej kraju, dalszy rozwój naszej służącej narodowi kultury, naszej nauki i sztuki, dalsze rozszerzanie i pogłębianie demokracji socjalistycznej, dalsze umacnianie przyjaźni i nierozerwalnego sojuszu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, dalsza pokojowa polityka naszego państwa i kontynuacja polityki pokojowej współpracy i współistnienia państw o różnych ustrojach w imię spokoju w naszym domu i wokół niego, w imię pokoju na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-31.73" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! We współczesnym świecie, zwłaszcza wśród narodów i państw rozwiniętych, trwa w permanencji zacięty wyścig — by tak powiedzieć — nieustanny ruch w kierunku coraz wyższych osiągnięć cywilizacyjnych i kulturowych. W tym wyścigu bierze udział i nasz kraj — Polska Ludowa — która w ciągu ostatnich dwudziestu kilku lat wysunęła się znacznie do przodu. Chodzi o to, abyś- my na tabeli materialnych i duchowych osiągnięć narodów posuwali się nadal tak szybko i wciąż naprzód, abyśmy na tej tabeli zajmowali miejsce godne naszej tysiącletniej przeszłości i godne naszej współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-31.74" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Rozumiemy, że w prawidłowym unormowaniu wymagających uregulowania wielkich problemów podstawową rolę, tak jak i dotychczas, spełnia Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, kierownicza siła narodu w budowie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-31.75" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stronnictwo Demokratyczne, które w swojej 24-letniej powojennej historii dało nieraz dowody, że jest wiernym sojusznikiem partii klasy robotniczej, Stronnictwo Demokratyczne, które zawsze kierowało się dewizą — — „Dobro Rzeczypospolitej — najwyższym prawem” — Stronnictwo nasze, tak jak od zarania Polski Ludowej, nie tylko udziela pełnego poparcia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale będzie jak najaktywniej współdziałać z nią w wysiłku, zmierzającym do umocnienia naszej niepodległej, socjalistycznej ojczyzny — Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Polski silnej, światłej, demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-31.76" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Grudzień.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Sprawy polskiej kultury, polskiej młodzieży, polskiej nauki wiążą się z najbardziej żywotnymi interesami narodu. Ostatnie wydarzenia, których byliśmy świadkami, dały wiele sposobności do przemyśleń problemów kultury, nauki i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Jeśli jednak dyskutujemy w tym kontekście nad minionymi wydarzeniami, i będziemy na pewno jeszcze niejednokrotnie rozważać ich społeczne tło i polityczne mechanizmy, to pragniemy, by dyskusja ta dyktowana była rzeczywistą troską o prawidłową ocenę tych zajść, jak i zgodna była z socjalistyczną koncepcją naszej współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Muszę w związku z tym stwierdzić, że interpelacja przedstawicieli poselskiej grupy — „Znak” tym podstawowym wymogom nie odpowiada. Wyrażone w tym dokumencie poglądy wywodzą się z tej platformy politycznej, która musi budzić niepokój każdego uczciwego obywatela naszego kraju. Co więcej, odnosi się wrażenie, że interpelacja skierowana jest nie do rządu i Sejmu, ale stanowi swego rodzaju deklarację polityczną, adresowaną do wewnętrznych ugrupowań i zagranicznych ośrodków wrogich socjalizmowi i Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Cóż bowiem wyraża ta interpelacja? Podnosi zarzuty o rzekomym braku swobody życia kulturalnego i drastycznej ingerencji uwłaczającej narodowym tradycjom, o rzekomym zamachu na narodową kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Nikt, kto nie kieruje się uprzedzeniami, nie zaprzeczy jednak faktom, że dopiero teraz, w warunkach Polski Ludowej, kultura stała się dobrem powszechnym, dobrem narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Gdyby więc o kulturę chodziło autorom interpelacji można by oczekiwać od nich, że zaprotestują głośno i zdecydowanie przeciwko rzeczywistym szkodom jej wyrządzanym poprzez szkalowanie kultury i narodu polskiego, jakie od lat uprawiają ośrodki antypolskie na zachodzie — w Stanach Zjednoczonych, NRF i Izraelu.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Autorzy interpelacji próbują również przedstawić się w roli rzeczników poglądów wierzących obywateli naszego kraju. Jednak w odczuciu wszystkich Polaków — zarówno wierzących, jak i niewierzących — interes narodowy jest jeden, wspólny: jest nim akceptacja socjalizmu jako drogi wszechstronnego rozwoju kraju i programu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jako generalnej wytycznej w socjalistycznym budownictwie. Równoznaczne z interesem narodowym w odczuciu ogółu Polaków jest uznanie autorytetu PZPR jako politycznego przywódcy. Wyniki uzyskiwane przez ludzi pracy w czynie produkcyjnym i społecznie użytecznym są najlepszym uwierzytelnieniem twierdzenia o identyczności interesów narodowych z socjalizmem oraz więzi społeczeństwa z partią i władzą ludową.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Dlatego właśnie poglądy autorów interpelacji mają tak znikomy zasięg społeczny i w tak zasadniczej mierze odległe są od przekonań obywateli naszego kraju, w tym również obywateli wierzących. Autorzy listu również nie chcą uwzględniać poglądów i postaw innych działaczy katolickich, którzy w swej działalności społecznej dają wyraz swemu patriotyzmowi, swemu zaufaniu do polityki partii i władzy ludowej. Wyrazem postawy, jaką oni reprezentują jest dominujące zainteresowanie spokojem społecznym, który gwarantuje normalny tok życia, pracy i nauki, gwarantuje socjalistyczny rozwój naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Obywatele Posłowie! Z treści i ogólnego tonu pisma, o którym mowa, wyczytać można, może nie werbalnie sformułowany, ale przecież wyraźnie narzucający się zarzut, jakoby współżycie społeczeństwa w naszym państwie nie było oparte na zasadach demokratycznych. Wydaje się jednak, że w liście tym występuje pomieszanie pojęć polegające na tym, że nie odróżnia się zasad demokracji od prób anarchizowania elementarnego porządku społecznego. Istotnie może smucić fakt i rzeczywiście trudno nie wyrazić ubolewania, że dla przywrócenia porządku na uczelniach i w trakcie samych zajść potrzebna była interwencja organów porządkowych. Powiedzmy sobie jednak wyraźnie, że każde państwo, w tym i nasze ludowe państwo, rozumie praworządność jako zasadę przestrzegania praw i obowiązków przez wszystkich obywateli. W momentach wyraźnie drastycznego naruszenia publicznego porządku, obowiązkiem więc państwa jest w porę i bez krańcowych konieczności przywrócenie spokoju w sposób właściwy organom porządkowym, wystąpienie zdecydowanie przeciwko narzuconej nam wrogiej, antynarodowej prowokacji.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Warto w związku z tym przypomnieć i ten fakt, że organizatorzy zajść, wykorzystujący hasła obrony demokracji do poruszenia serc i umysłów młodzieży, sami sięgali po metody nie mające nic wspólnego z demokracją i praworządnością. W środowiskach studenckich wywierany był przecież nacisk moralny, a niejednokrotnie wręcz terror fizyczny w stosunku do tych studentów, którzy pragnęli się odciąć od prowokacji.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Autorzy interpelacji powinni chyba znać te okoliczności!</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Jednak ich jednostronność ocen i wniosków musi dziwić, szczególnie gdy pochodzi od ludzi, którzy w swej własnej parlamentarnej praktyce niejednokrotnie występowali przeciwko rzekomym schematycznym ocenom naszej rzeczywistości, prezentowali gromko potrzebę wnikliwej analizy, byli, przynajmniej w swoim mniemaniu, rzecznikami obiektywizmu i sprawiedliwości. Żałować należy, że i w tym wypadku nie posłużyli się tymi metodami rozumowania. Nie o niedorozwoju demokracji świadczy przecież, między innymi, fakt, iż na ławach poselskich zasiadają ludzie, których poglądy polityczne różnią się od przekonań dominujących wśród większości naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoko Izbo! Mając zdecydowanie odmienną ocenę faktów i zjawisk ostatnich tygodni, do innych też dochodzimy praktycznych wniosków w odniesieniu do konkretnych sytuacji w poszczególnych województwach. Odparta próba uderzenia, między innymi w naukę, nie zahamuje ani na moment naszych starań o jej dalszy wszechstronny rozwój. Na wyższych uczelniach województwa katowickiego normalny tok zajęć nie został przerwany ani na chwilę, mimo usilnej penetracji tego środowiska przez wysłanników z innych ośrodków akademickich w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Na fakt ten wpłynął, między innymi, w porę podjęty konstruktywny dialog z młodzieżą. Jeśli w tym dialogu nie wyjaśniono do końca wszystkich nurtujących młodzież problemów, to w najbliższym czasie do problematyki tej powrócimy, tym bardziej że sprawom nauki i prawidłowego rozwoju metod wychowawczych w środowisku akademickim województwa katowickiego, zagadnieniom kształcenia i wychowania kadr specjalistów przypisujemy niezmiernie wysoką rangę z racji potrzeb i zadań naszego regionu w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Metody wychowawcze stosowane na uczelniach nie mogą bowiem budzić zadowolenia.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselGrudzienZdzislaw">I, jak słusznie powiedział dzisiaj w swoim wystąpieniu towarzysz Premier Józef Cyrankiewicz, zbyt wiele mieści się w nich jeszcze werbalizmu, beznamiętnego przekazywania określonych faktów, ocen i poglądów z dziedziny historii i ideologii czy ekonomiki. W województwie katowickim znajdują się kadry naukowe zdolne do takiego przekazywania treści ideowo-wychowawczych, aby, jednocześnie z podawaniem określonej sumy wiadomości, kształtować właściwe postawy młodzieży, odchodzić od schematycznych programów, jakie obowiązują jeszcze dotąd w zakresie nauk społecznych i ekonomicznych, które, niestety, wciąż się traktuje jak każdy inny przedmiot, bez uwzględniania rzeczywistych efektów wychowawczych. Dodam, że problem ten ma tym większe znaczenie w świetle lansowanych przez koła rewizjonistyczne u nas w kraju teorii pragmatycznych, teorii prezentujących model kierownika specjalisty niezależnego od politycznych wpływów, wolnego od kontroli ze strony klasy robotniczej i jej przedstawicielstw, opierającego swą pozycję wyłącznie na osobistych umiejętnościach organizowania produkcji. Tego rodzaju koncepcja nie mieści się w ramach naszej socjalistycznej samorządności i nie muszę, sądzę, szerzej objaśniać ku czemu ona zmierza.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W trosce o dalsze umacnianie jedności klasy robotniczej z inteligencją, o nadanie tej jedności coraz to bogatszych form, ludzie pracy Śląska i Zagłębia pragną, aby absolwentów wyższych uczelni doskonalono w umiejętności znajdowania wspólnego języka z załogami robotniczymi, ze starszymi kolegami z kolektywów inżynieryjno-technicznych. I dlatego z taką troską na spotkaniach załóg wysuwane jest żądanie pełnego egzekwowania kryteriów klasowych i politycznych przy rekrutacji na wyższe uczelnie.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Społeczeństwo nasze pragnie, aby wyższe uczelnie poświęcały znacznie więcej starań w kształtowaniu wszechstronnej, społecznej sylwetki przyszłego inżyniera, konstruktora, organizatora produkcji. Od wielu już lat poświęcamy na Śląsku wiele uwagi ścisłemu i praktycznemu zespalaniu wyższych uczelni ze środowiskiem przemysłowym. Mamy już w tym względzie wiele konkretnych i pozytywnych doświadczeń, między innymi, w formie organizowania zespołów naukowo-przemysłowych. Jesteśmy przekonani, że dalsze rozwijacie tej współpracy, nadawanie jej nowych form będzie najlepszą drogą do wytwarzania w społeczności akademickiej zrozumienia rzeczywistych potrzeb gospodarki narodowej, poszanowania pracy jako źródła wszelkich wartości, szacunku dla postaw załóg robotniczych, zrozumienia swego miejsca i roli w kolektywie robotniczo-inżynierskim.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wysoka Izbo! Nauka stała się integralną częścią składową sił wytwórczych. Jest to zjawisko, które w przyszłości, w toku postępującej rewolucji naukowo-technicznej, występować będzie w jeszcze silniejszym stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W obecnej naszej praktyce przemysłowej, znajdujemy codziennie wiele przykładów wskazujących na coraz silniejsze zacieśnianie się związków pomiędzy postępem badań naukowych, na przykład w metalurgii, w górnictwie, przemyśle maszynowym, a praktyką przemysłową, która ze swej strony stwarza zapotrzebowanie na coraz szersze badania naukowe. Tego typu kontekstom odpowiadają coraz głębiej i wszechstronniej zadzierzgnięte więzy ścisłej jedności i współpracy między klasą robotniczą a inteligencją.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Województwo katowickie — o czym Wysoki Sejm niejednokrotnie był informowany — stanowi w ogólnokrajowym organizmie gospodarczym region nadal szybko się rozwijający. Jego gospodarka ulega zarazem stałym przekształceniom strukturalnym, szybko postępuje proces unowocześniania wielu tradycyjnych gałęzi wytwórczych, powstaje u nas wiele nowych zupełnie dziedzin produkcji. Obserwujemy jednak od dłuższego czasu niekorzystne i niepokojące zjawisko, iż wzrostowi zadań gospodarczych nie odpowiada tempo przyrostu kadry inżynieryjno-technicznej, a przede wszystkim naukowej, podczas gdy według wszelkich prawidłowości rozwojowych ilość i jakość tej kadry winna wyprzedzać narastanie nowych zadań. Dla ilustracji mogę podać, iż tylko do 1970 r. w województwie katowickim zabraknie nam około 3,5 tys. inżynierów, głównie z zakresu automatyki, elektroniki, budownictwa, mechaniki i nowych technologii. W tym samym okresie niedosyt ekonomistów z wyższym wykształceniem, zdolnych do posługiwania się nowoczesnym warsztatem analiz i prognoz ekonomicznych, wyniesie około 2tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W minionym 20-leciu dokonaliśmy niewątpliwie zasadniczego zwrotu w rozwoju szkolnictwa wyższego w naszym województwie. Pamiętamy, że przed 1939 r. działały tylko dwie małe, bez praw akademickich uczelnie. Dzisiaj działa ich u nas 8, kształcących 27 tys. studentów. A mimo to — Wysoka Izbo — ilość studentów na 10 tys. mieszkańców jest w województwie katowickim daleko niższa — wynosi 76 studentów — aniżeli przeciętna krajowa, wynosząca 86 studentów na 10 tys. mieszkańców. W porównaniu również do tej średniej występuje w naszym województwie niedobór 15 tys. pracowników z wyższym wykształceniem. Ilustruje to dysproporcje występujące między potencjałem wytwórczym województwa katowickiego i jego pozycją w gospodarce narodowej a wyposażeniem w kadrę inżynieryjno-techniczną, a także naukową. Dlatego podejmujemy dalsze wysiłki w kierunku rozbudowy szkolnictwa wyższego na naszym terenie, zwiększenia materialnej bazy, służącej pracom naukowo-badawczym.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Realizacja naszych planów napotyka jednak przeszkody z braku kadry naukowej. Jeżeli bowiem w całym kraju na 100 studentów przypada 1,5 samodzielnego pracownika naukowego, to w województwie katowickim wskaźnik ten jest niemal o połowę niższy.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselGrudzienZdzislaw">W związku z tym widzimy konieczność, nie tylko zresztą z punktu widzenia potrzeb naszego województwa, bardziej racjonalnego spojrzenia na proces kształcenia kadry naukowej. Powinien skłaniać do zastanowienia fakt, że, na przykład, przeciętny okres, jaki upływa między objęciem stanowiska asystenta a uzyskaniem tytułu docenta, wynosi w naszych uczelniach 12 do 15 lat. W ostatecznym rezultacie pracownik nauki — i to tylko w wyjątkowo sprzyjających okolicznościach — zostaje profesorem dopiero w wieku lat 50.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wiemy, że droga do awansu naukowego jest ze względów naturalnych drogą trudną i żmudną, ale wydaje się, że obok tych naturalnych trudności kształcenia kadr naukowych narosło w tym środowisku nadmiernie wiele przeszkód sztucznych, formalnych i subiektywnych, o czym zresztą mówił w swoim wystąpieniu Premier Cyrankiewicz. Wydaje się, że należałoby z tej trybuny postulować radykalną zmianę trybu postępowania, by młodzi, oddani socjalizmowi i utalentowani pracownicy nauki wspinać się mogli po szczeblach naukowych w trybie przynoszącym większą korzyść dla nauki i gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Wydaje się konieczne podkreślenie i tego zjawiska, że cechą charakterystyczną rozwoju współczesnej nauki jest kompleksowość badań i pogłębiająca się integracja poszczególnych dyscyplin.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Żyjemy w czasach rosnącej roli i znaczenia nauki, w okresie uzupełniania się nie tylko przez poszczególne pracownie z tej samej dyscypliny, lecz wzajemnego kojarzenia i przenikania dorobku różnych dyscyplin, a także — co pragnę podkreślić — w okresie szerszego kojarzenia i współpracy ośrodków naukowych z kadrą inżynieryjno-techniczną, zatrudnioną bezpośrednio w przemyśle. I dlatego wydaje się konieczne, aby dla dobra nauki polskiej sięgnąć do tej kadry, szerzej stworzyć utalentowanym inżynierom możliwości zdobywania tytułów naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Rozwój nauki polskiej staje się współcześnie ogniwem decydującym o kierunku techniczno-gospodarczych przemian w naszym kraju. Ma on wpływ na kształtowanie społecznego rozwoju, w którym zarówno młodzież polska, jak i środowisko naukowe odgrywać będzie i powinno twórczą oraz konstruktywną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PoselGrudzienZdzislaw">I dlatego, między innymi, próby zahamowania ogólnego rozwoju kraju, spowodowanie zamętu zostały wymierzone w placówki i środowisko naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Chciano uszkodzić jedno z najważniejszych ogniw w życiu naszego państwa, aby w ten sposób ujemne skutki uzewnętrznić w o wiele szerszym stopniu, wykraczającym daleko poza ramy uniwersytetów i politechnik.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Organizatorzy tej prowokacji nie uwzględnili jednak decydującego o ich porażce czynnika — dojrzałości naszego społeczeństwa i stopnia zaufania, jakim darzy ono partię i władzę ludową. Nie liczyli się z tym, że klasa robotnicza, ludzie pracy, podstawowa część środowisk naukowych i studenckich, nie tylko nie pozwolą się sprowokować, ale — co więcej — udzielą aktywnego poparcia poprzez wzmożoną pracę i naukę, podnosząc w ten sposób siłę i znaczenie naszej socjalistycznej ojczyzny w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Co więcej, inspiratorzy prowokacji na pewno nie liczyli się z tym, że ich knowania osiągną w rzeczywistości skutek diametralnie różny od oczekiwanego przez nich.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PoselGrudzienZdzislaw">Okazało się bowiem, że dojrzałość klasy robotniczej i ludzi pracy, jednolita opinia społeczna, ujawnione w walce z politycznymi bankrutami, stały się czynnikami dynamizującymi procesy porządkowania różnych dziedzin naszego życia, procesy, którym nasza partia już od dawna przewodzi. Celem nadrzędnym naszej walki i pracy jest pogłębianie socjalistycznych przemian przede wszystkim w gospodarce i w życiu społecznym, dalsze umacnianie i krzepnięcie sojuszu ze Związkiem Radzieckim jako dwóch najważniejszych — wewnętrznego i zewnętrznego — warunków pomyślnego rozwoju Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#PoselGrudzienZdzislaw">I z tej drogi klasa robotnicza, ludzie pracy naszego kraju, nie pozwolą się nigdy zawrócić!</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16. Proszę o punktualne przybycie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 05).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Stanisław Kulczyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Moje Stronnictwo, którego przedstawiciele przemawiają dzisiaj w Sejmie, zajmując stanowisko w stosunku do wypadków bieżących, wychodzi z założenia, że oprócz wypadków studenckich, literackich oraz interpelacji Koła Poselskiego — „Znak”, zaszły w świecie i w kraju liczne inne zdarzenia godne naszej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Izrael zaatakował przed dziewięcioma miesiącami świat arabski. Syjonizm zmobilizował w świecie i u nas w kraju siły, które szerokim frontem atakują Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Kanclerz Kiesinger zainicjował eskalację swojej nowej, a po staremu antypolskiej i mierzącej w niepodległość Niemieckiej Republiki Demokratycznej polityki wschodniej.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Stanami Zjednoczonymi wstrząsają zabójstwa rasistowskie i rozruchy murzyńskie.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Wietnam broni się bohatersko i zwycięża.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselKulczynskiStanislaw">W niedawnej budapeszteńskiej konsultacji partii komunistycznych zapoczątkowane zostały przygotowania do pracy nad pogłębieniem jedności świata socjalistycznego w obronie pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Tej sprawie, wymienionej na ostatnim miejscu, skłonny jestem, z mojego punktu widzenia, przypisać znaczenie pierwszoplanowe. Padło na tej konferencji stwierdzenie, że partie marksistowskie i komunistyczne pragną rozmawiać o jedności świata socjalistycznego między sobą, są jednak zainteresowane współpracą demokratycznych ruchów i partii niemarksistowskich, które w swojej ideowej postawie deklarują sojusz z komunizmem.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselKulczynskiStanislaw">W Stronnictwie naszym zastanawiamy się nad tą sprawą o dużej dla nas i kraju doniosłości, zaś na jej marginesie — nad rozlicznymi hasłami niezmiennie aktualnymi w naszym życiu publicznym, jak współpraca międzypartyjna, demokracja socjalistyczna, wolność słowa, informacja publiczna. Zastanawiamy się również nad tym, jak spotęgować w naszych szeregach członkowskich inicjatywę i ześrodkować ją na rzecz budującego się socjalizmu. Nie jest jeszcze pora mówić o tych sprawach w Sejmie, chociaż zarysowują się już tutaj pewne koncepcje i diagnozy dość oczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Wydaje się na przykład, że aby naszą tradycyjną demokrację liberalną przeobrazić w demokrację socjalistyczną, trzeba ją oczyścić z kosmopolityzmu, a zespolić z internacjonalizmem. Nasz dzisiejszy ostry konflikt ze sympatykami wojującego syjonizmu jest w moich oczach walką z recydywą burżuazyjnego kosmopolityzmu u wielu naszych demokratów różnej przynależności partyjnej, odchodzących od proletariackiego internacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Wydaje się rzeczą wręcz oczywistą, że dyskutowana szeroko wolność i demokracja jest pojęciem klasowym. Tak mówi na przykład I Sekretarz partii. Ja powtarzam to samo, nie tylko dlatego, że ufam jego wypróbowanej społecznej intuicji, ale i dlatego, że słowo klasowy znaczy w jeżyku ścisłym to samo, co słowo względny. W naszym relatywistycznym świecie nie ma i nie może być innej demokracji i wolności jak tylko względna — klasowa. Tak zwana międzyklasowa demokracja, opiewana w krajach kapitalistycznych, wolność rozumiana jako wolność jednostek należących do różnych klas, są fikcjami słownymi, podobnymi do złotych gór lub okrągłych kwadratów, symbolami czegoś, czego nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Interesującym hasłem, które wysuwa młodzież, jest żądanie jawnej i rzetelnej informacji politycznej. Hasło to kierowano również do mnie. Odpowiadam na nie bezpośrednio.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Nie jest prawdą, ażeby moi młodzi i starsi koledzy byli gorzej ode mnie poinformowani. Ja i moi koledzy czytamy prasę i słuchamy radia. Nie brakuje nam informacji, brakuje nam czegoś innego. Brakuje nam metody naukowej, która pozwalałaby ze zbioru prawdziwych i fałszywych, półprawdziwych i półkłamliwych informacji wydobyć, wydestylować prawdę możliwie najbardziej prawdopodobną i nadającą się do podejmowania decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Metoda taka została wynaleziona, a nawet — w czasie ostatniej wojny, kiedy było najtrudniej o dobre informacje — bardzo wydoskonalona. Nazywa się ona metodą porównawczą. Leibnitz nazywał ją — „analizą położenia”. Statystyka matematyczna nazywa ją metodą decyzji statystycznych. Tej metody trzeba się nauczyć.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Niedawno opublikowana została w tłumaczeniu polskim w Bibliotece ,,Problemów” książka Irwina Brossa pt. — „Jak podejmować decyzje?”.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Irwin Bross jest profesorem uniwersytetu, matematykiem, specjalistą w dziedzinie teorii decyzji statystycznych, a zarazem wybitnym ekspertem w dziedzinie zagadnień lekarsko-farmaceutycznych. Książka Brossa zawiera popularny opis metody. Jest przesycona chłodnym i zdrowym rozsądkiem, zawiera pouczenia i przestrogi, nie wyłączając ostrzeżeń przed nadmiernym zaufaniem do orzeczeń uczonych ekspertów i menadżerów, bez których opinii nasze dzisiejsze skomplikowane życie nie może się obejść. Wszystko w tej książce jest ciekawe, nie wyłączając przedmowy, którą odczytam, prosząc o uwagę szczególnie tych młodych studentów, którzy potracili miejsca na studiach i tych profesorów, którzy w ostatnich zamieszkach potracili miejsca wykładowców na katedrach.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Przedmowa: — „Wszystko, co w tej książce jest rozsądne, przypisać należy temu szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, dzięki któremu zostałem studentem Wiliama Gemmela Cochrana, profesora Instytutu Statystycznego (North Carolina State College), a następnie pracowałem pod kierunkiem profesora Cochrana na Wydziale Higieny i Opieki Lekarskiej w Johns Hopkins University. Za to, co jest nierozsądne, sam ponoszę całkowitą odpowiedzialność”. Podpisano: Irwin D. J. Bross, New York City.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselKulczynskiStanislaw">To nie jest żart. To jest sposób rozumowania charakterystyczny dla teorii decyzji statystycznych, opartej o światopogląd probabilistyczny.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Przeczytam jeszcze ustęp z książki mojego wielkiego i umiłowanego mistrza Bertranda Russella. Russell jest, jak wiadomo, wielkim Informatorem logiki. Skrytykował on użyteczność dedukcji i sylogizmu arystotelesowskiego. Rozumowanie indukcyjne sprowadził do zasady kojarzenia odruchów warunkowych i oparł je na funktorze logicznym, który się nazywa implikacją materialną. To wiekopomne odkrycie Russella budzi sprzeciwy tylko niektórych, wyłącznie konserwatywnych filozofów.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Otóż pisze on w swoim — „Zarysie filozofii” na stronie 99: — „Dwie cechy odróżniają wnioskowanie, jakim posługujemy się naprawdę w życiu potocznym, od wnioskowania logiki sylogistycznej (arystotelesowskiej); podczas gdy pierwsze prowadzi do wniosków ważnych i niepewnych, drugie jest trywialne i bezpieczne. Sylogizm — pisze z ironią Russell — można uważać za pomnik akademickiej trwożliwości; jeśli istnieje obawa, że wyniki wnioskowania będą fałszywe, lepiej jest go zaniechać. Tak samo mnisi średniowieczni zarówno w myśli, jak i w życiu, szukali bezpieczeństwa kosztem produktywności”.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Z tych samych pozycji wychodzi Irwin Bross, opisując metody docierania od zbioru mieszanych informacji prawdziwych i fałszywych do najlepszej prawdy prawdopodobnej.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Na str. 120 powiada Bross:</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselKulczynskiStanislaw">„Często wypowiadamy pogląd, że rola uczonego polega na poszukiwaniu prawdy. Sam w sobie pogląd ten nie jest jeszcze błędny, o ile tylko prawdę pojmujemy pragmatycznie. Jestem natomiast przeciwnikiem skali wartości zbudowanej w oparciu o taką interpretację roli uczonego. Skala taka utożsamia prawdę z tym, co jest dobre; prawda mą być dobra sama przez się, a fałsz sam przez się zły. Pojmuje ona ponadto, że uczony nie powinien się troszczyć o żadne inne wartości.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Ten właśnie dogmat jest, jak sądzę, źródłem poglądu, który nazwano naukowym optymizmem; nauka jakoby automatycznie przyczynia się do poprawy dobrobytu ludzkości. Pogląd ten, niejednokrotnie podważany, został ostatecznie zburzony wybuchem bomby atomowej. Obalenie tego nieuzasadnionego poglądu było jednym z bardziej konstruktywnych osiągnięć, do jakich doprowadziło rozszczepienie uranu. Bomba atomowa zmusiła nawet fizyków do głębszego zastanowienia się nad wartościami...</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Na chwilę powracam jeszcze do Russella. Na stronie 301 swojej „Filozofii” pisze on:</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselKulczynskiStanislaw">„Szereg przyczyn złożyło się na to, że kwestię prawdy i fałszu otoczono niepotrzebną tajemniczością...</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Istnieje tendencja do posługiwania się terminem — „Prawda” przez duże P, jako wielkim słowem, symbolem czegoś szlachetnego, wspaniałego i godnego uwielbienia. Wprowadza ona ludzi w stan umysłu, w którym przestają być zdolni do myślenia. Podobnie jednak, jak grabarze w „Hamlecie” spoufalili się z czaszkami, tak logicy spoufalili się z prawdą. — „Im mniej się do czego rękę przykłada, tym delikatniejsze jej czucie” — powiada Hamlet. Toteż — powiada Russell — — „czci dla „Prawdy” — przez duże P — nie należy spodziewać się od logików”.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Co to jest prawda w świetle filozofii i logiki Bertranda Russella?</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Prawda w nauce współczesnej jest kategorią mierzalną. Podlega skali wartości. W takiej zwaloryzowanej formie wchodzi w skład tego skomplikowanego tworu, jakim jest teoria naukowa, społeczna, polityczna.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Prawda — powiedziałbym za Jeansem — jest strukturą podobną do melodii.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Mazurek Dąbrowskiego jest w moich oczach i w moim odczuciu prawdą współbrzmiącą z melodią — „Naprzód, młodzieży świata”, natomiast nie brzmiącą wspólnie z melodią, którą śpiewa dziś syjonizm u boku narodowego socjalizmu — „Die Strassen frei den braunen Batalionen” (Podobnie, Wysoki Sejmie, jak to Szymon Kobyliński wymalował w ostatnim numerze — „Polityki” na stronie tytułowej).</u>
+ <u xml:id="u-36.30" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Gdy mówię o logice i filozofii Russella, która jest dla mnie jakimś niezwykłym światłem w ciemności, warto wspomnieć, kto przyswoił ją polskiej literaturze.</u>
+ <u xml:id="u-36.31" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Wstęp do filozofii matematyki przetłumaczył Czesław Znamierowski, wydało Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Zarys filozofii przełożyła dr Janina Hosiasson, wydał Przeworski w 1939 r. Janina Hosiasson była uczennicą Tadeusza Kotarbińskiego, a zarazem żoną wybitnego matematyka warszawskiego, Adolfa Lindenbauma, działacza Komunistycznej Partii Polski. On zginął w getcie wileńskim, ona zginęła w getcie warszawskim.</u>
+ <u xml:id="u-36.32" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Na marginesie ostatnich rozruchów studenckich, pragnę jeszcze wysunąć uwagę następującą:</u>
+ <u xml:id="u-36.33" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Referat obywatela Ministra na Komisji Oświaty obciążył odpowiedzialnością za złe wychowanie młodzieży niektórych profesorów, wykładających przedmioty społeczno-polityczne. Podzielam to zdanie, ale sądzę, że jest to połowa prawdy. Ja myślę, że złe wyniki wychowawcze w szkołach średnich i wyższych mają swoją przyczynę głębszą. Widzę ją w zaprzepaszczeniu wysuniętej przez socjalizm idei jedności, równorzędności i równoważności pracy fizycznej i umysłowej, które razem tworzą niepodzielną i nierozdzielną pracę ludzką.</u>
+ <u xml:id="u-36.34" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Stanisław Staszic głosił pogląd, że każdy obywatel powinien otrzymać wykształcenie podwójne, a mianowicie wykształcenie w dowolnej dziedzinie teoretycznej i w dowolnym rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-36.35" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Podobną ideę miał we Francji ruch tak zwanych księży-robotników, który głosił potrzebę połączenia teologicznego wykształcenia z wykształceniem w dziedzinie pracy robotnicze j. Niektóre zawody w założeniu wiążą ze sobą pracę fizyczną i umysłową, na przykład zawód lekarski lub pielęgniarski. One też mają najlepsze społeczne rezultaty wychowawcze, lepsze niż stroniący od pracy fizycznej filozofowie.</u>
+ <u xml:id="u-36.36" who="#PoselKulczynskiStanislaw">W moich doświadczeniach wrocławskich, najlepsze rezultaty społeczne miałem z młodzieżą wciągniętą równocześnie w studia i służbę w odbudowie i porządkowaniu uniwersytetu i politechniki. Podobne rezultaty miał biskup Kazimierz Legosz, który swoich alumnów zaprzęgał do pracy przy budowie katedry i porządkowaniu Wyspy Tumskiej.</u>
+ <u xml:id="u-36.37" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Nasza socjalistyczna doktryna pedagogiczna w sposób nie zamierzony pogłębiła przedział między pracą fizyczną i umysłową. Zamiast podjąć myśl Staszica, przywracającą równą godność każdej pracy i każdego człowieka pracy, ogłosiła fikcyjną tezę o społecznej przewadze pracy fizycznej nad umysłową, w którą nie uwierzył ani robotnik, ani chłop, ani inteligent.</u>
+ <u xml:id="u-36.38" who="#PoselKulczynskiStanislaw">Jestem, Wysoki Sejmie, zdania, że będziemy musieli powrócić kiedyś do problemu reformy wychowania, ale zgodnie z przestrogą Irwina Brossa — bez oddania całej sprawy do rozstrzygnięcia ekspertom i menadżerom wychowania, natomiast z udziałem zdrowego rozsądku. Sprawa jest trudna i bardzo kosztowna. Należy do dziedziny usług. Sądzę, że jest bardzo doniosła. Odkrycie bowiem metod prawdziwie społecznego wychowania jednostki w socjalizmie jest sprawą nie mniej ważną, jak socjalizacja przemysłu i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Marian Walczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Przebieg wypadków marcowych na Uniwersytecie Warszawskim i innych uczelniach, ich polityczne tło i charakter zmuszają wszystkich ludzi pracy, popierających politykę partii, a zwłaszcza nas, nauczycieli i pracowników nauki, do refleksji pedagogicznych, a ideowo-wychowawczych w szczególności. Coraz lepiej poznajemy źródła, przyczyny i charakter tych wydarzeń. Dzisiaj już nie ulega żadnej wątpliwości, że ich organizatorzy i inspiratorzy, chcąc przeciwstawić młodzież władzy ludowej, klasie robotniczej i partii, w rzeczywistości oderwali ją od normalnych zajęć, zakłócili poważnie rytm nauki i pracy wyższych uczelni. W sposób wyrafinowany i perfidny zabawili się w opiekunów młodzieży i dla swoich niecnych celów, operując obłudnymi hasłami — „braku demokracji i swobód obywatelskich”, wykorzystali młodzieńczy zapał i szlachetność uczuć studentów.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselWalczakMarian">Uczestnicy Plenum Zarządu Głównego — półmilionowego Związku Nauczycielstwa Polskiego odbytego w dniu 18 marca br. i licznych zebrań terenowych w sposób zdecydowany potępili i zażądali wyciągnięcia surowych konsekwencji w stosunku do inspiratorów i organizatorów tych wydarzeń, usunięcia ich z wysokich stanowisk i działalności wychowawczej, a jednocześnie wyrazili głęboką wiarę i przekonanie w to, że młodzież — nasi uczniowie i wychowankowie — w swej przytłaczającej większości związana jest na zawsze z krajem ojczystym, z władzą ludową, która stworzyła jej, wspólnym wysiłkiem klasy robotniczej i inteligencji pracującej, warunki do nauki i pracy, warunki do wszechstronnego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselWalczakMarian">Bo tylko dzięki takiej, a nie innej polityce partii i nakładom państwa oraz pomocy społeczeństwa rozwinęło się wszechstronnie nasze szkolnictwo. Stało się ono powszechne, demokratyczne, i pozwala co czwartemu obywatelowi uczyć się lub studiować.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselWalczakMarian">Jako nauczyciele i wychowawcy, którym oddano pod opiekę młodzież, głęboko przeżyliśmy ostatnie wydarzenia. Zmusiły nas one do krytycznego spojrzenia na pracę ideowo-wychowawczą, prowadzoną w szkołach i na wyższych uczelniach, na jej braki i niedomagania oraz do wyciągnięcia wniosków, poddania gruntownej analizie całokształtu naszego pedagogicznego oddziaływania na dzieci i młodzież, której część, kierując się zasadami źle pojętego solidaryzmu, poddając się panującym w owych dniach nastrojom, stosunkowo łatwo uległa podszeptom wrogich nam sił reakcyjnych i syjonistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselWalczakMarian">I mimo wielu pytań, które w związku z tą sytuacją jeszcze się nasuwają — już dzisiaj możemy wskazać na niektóre słabe ogniwa w naszym systemie szkolnym, w pracy dydaktyczno-wychowawczej, opartej przecież na ścisłym współdziałaniu i pełnym zaufaniu wychowanka do wychowawcy, domu do szkoły, na ścisłym współdziałaniu ze środowiskiem i tymi czynnikami, które tworzą szeroki front wychowawczy. Dokonując tej analizy, uznajemy za szczególnie pilne zadanie szkół wszystkich typów i stopni, a zwłaszcza szkół wyższych, wzmożenie oddziaływania ideowo-wychowawczego na młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselWalczakMarian">Chodzi o takie zaprogramowanie i realizowanie procesu wychowawczego, w wyniku którego uczniowie i studenci, cała nasza młodzież wyrażać będzie czynną, aktywną postawę wobec zadań budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, który uodporni ją na wszelkiego rodzaju wrogie i sprzeczne z interesami ogółu wpływy obcych nam krajowych i zagranicznych ośrodków rewizjonistycznych i syjonistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselWalczakMarian">Chodzi o takie wychowanie młodzieży, aby w ważnych dla kraju i narodu chwilach umiała ona świadomie wybierać między tym, co służy dobru naszej ojczyzny, co sprzyja rozwojowi naszego kraju, a tym, co przeszkadza, hamuje, dezorganizuje; aby odróżniała ona interes społeczny i ogólnonarodowy od egoistycznych celów i klikowych interesów poszczególnych osób lub grup działających na szkodę socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselWalczakMarian">Chcemy zatem wychować młodzież zaangażowaną, służącą socjalizmowi swą nauką i pracą. Takie są nasze nauczycielskie plany i zamierzenia do pracy na dziś i na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselWalczakMarian">W pełni świadomi zadań wychowania socjalistycznego, czujemy się w obowiązku wskazać na te elementy, które utrudniają lub wręcz uniemożliwiają prowadzenie pełnej pracy wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselWalczakMarian">Jednym z takich problemów jest przerost dydaktyzmu w pracy szkół średnich i podstawowych. Sprzyjają temu nie tylko dotychczasowe programy nauczania, ale w pierwszym rzędzie ocena pracy nauczycieli i pracowników nauki, która uwzględnia przede wszystkim osiągane wyniki w nauce lub w pracy naukowo-badawczej. Na ocenę tę w minimalnym stopniu wpływają osiągane przez szkołę i nauczycieli wyniki wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselWalczakMarian">Zapoczątkowana w ostatnim czasie batalia o jakość pracy szkół sprzyja przeciwstawieniu się takiemu ujmowaniu tego tak bardzo istotnego dla praktyki szkolnej zagadnienia. Zbyt powolnie jednak te nowe tendencje i oceny obejmują wszystkie szkoły, a przede wszystkim administrację szkolną.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselWalczakMarian">W ramach reformy szkolnictwa opracowaliśmy setki nowych programów nauczania. Stanowią one znaczne osiągnięcie, ale w dalszym ciągu są przeładowane nie zawsze istotnymi z dydaktycznego i wychowawczego punktu widzenia informacjami i sprawiają w realizacji dużą trudność nauczycielowi i młodzieży. I chociaż uwzględniono w nich wiele treści wychowawczych, to jednak suma programów nauczania nie może stanowić programu pracy wychowawczej szkoły. Program wychowawczy szkoły powinien być opracowany, a kadra pedagogiczna możliwie najlepiej przygotowana do jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselWalczakMarian">Ostatnie wydarzenia w środowisku studenckim zwracają nam uwagę na konieczność zapewnienia warunków dla szeroko pojętej pracy wychowawczej zarówno w szkole podstawowej i średniej, jak i wyższej oraz na przygotowanie nauczycieli tych szkół do wyjaśniania uczniom i studentom nurtujących ich istotnych problemów społecznych, gospodarczych i politycznych. Mówił o tym szeroko Premier, zapowiadając ku naszej radości udział w tej pracy przedstawicieli organizacji społecznych i instytucji państwowych. Na to musi się znaleźć miejsce i czas w każdej szkole.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselWalczakMarian">Chodzi także o stworzenie takich warunków, by uczeń mógł — w przypadku niekorzystnej sytuacji domowej — znaleźć w szkole miejsce dla wyjaśnienia swoich wątpliwości, kłopotów i zmartwień, miejsce dla naturalnej w tym wieku chęci dyskusji i działania, ujście dla swoich uzdolnień i zainteresowań, by mógł spotkać różnorodne formy opieki, których pozbawia go bądź niedostatecznie zapewnia rodzina lub najbliższe środowisko. A w wielu naszych szkołach tych możliwości nie ma, zwłaszcza w tych, które pracują jeszcze na 2—3 zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselWalczakMarian">Mówiąc o warunkach pracy szkoły, myślimy tu również i o tych decyzjach, które likwidują lub znacznie ograniczają prowadzone już formy pracy pozalekcyjnej z młodzieżą. Z różnych stron kraju dochodzą nas wieści, że aparat finansowy zakazuje dalszego prowadzenia pracy kół zainteresowań i innych form zajęć pozalekcyjnych z powodu niewystarczających środków finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselWalczakMarian">Doceniając skuteczność wychowawczą tych zajęć — nie można się chyba zgodzić, by w ten sposób ograniczono inicjatywę nauczycieli, zmierzającą do zwiększenia ich oddziaływania na młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselWalczakMarian">Bo co byśmy nie powiedzieli o efektach pracy wychowawczej, o realizacji w toku procesu dydaktycznego i wychowawczego zadań i celów szkoły socjalistycznej, zawsze na pierwszy plan wysunie się postać nauczyciela — wychowawcy młodzieży. Od jego osobistego zaangażowania, postawy ideowo-moralnej, wiedzy — zależy, czy stanie się on wzorem godnym naśladowania, czy jego oddziaływanie pedagogiczne będzie pełne.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselWalczakMarian">Nauczycieli i pracowników nauki nie brakuje na żadnym froncie pracy społecznej, politycznej i kulturalnej, w żadnym doniosłym wydarzeniu życia społecznego i politycznego naszego państwa. Nauczyciel szkoły polskiej swoją postawą i pracą wielokrotnie udowodnił zaangażowanie po stronie postępu, demokracji i socjalizmu. Taką postawę zaprezentowała ogromna większość nauczycieli i pracowników nauki w okresie marcowych wypadków, angażując swój autorytet i doświadczenie w walkę o przywrócenie spokoju i normalnej pracy uczelni, dla dobra zdezorientowanej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselWalczakMarian">Tego faktu nie mogą nam przesłonić nieliczne wprawdzie, ale bardzo przykre i godne potępienia przypadki antypatriotycznych wystąpień i niewłaściwego wykorzystywania swobód akademickich przez niektórych pracowników nauki, jak również dezorientacja i bierność pewnej części kadry nauczającej. To ostatnie zjawisko jest rezultatem słabego przygotowania do pracy wychowawczej i niskiej rangi zadań wychowawczych w całokształcie działalności i pracy wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PoselWalczakMarian">Nie pierwszy raz mówimy, że praca wychowawcza szkół wszystkich szczebli wymaga wydatnego wsparcia ze strony filmu, teatru, radia, telewizji, a także twórców i całego społeczeństwa. Problem ten wymaga również głębokiej analizy i wniosków na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PoselWalczakMarian">Znane jest powszechnie twierdzenie, że praca pedagogiczna stanie się tylko wtedy skuteczna, jeśli nauczyciel zdobędzie w społeczeństwie wysoki, niczym nie zakłócany, autorytet. Na autorytet ten — wyznaczający miejsce nauczyciela w hierarchii różnych grup społecznych — składa się jego postawa ideowo-moralna, wykształcenie, wiedza oraz warunki pracy i życia.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PoselWalczakMarian">Mówiłem już o zaangażowanej politycznie postawie ogromnej większości nauczycieli. Wyrażamy zadowolenie z ich pracy nad podwyższaniem swoich kwalifikacji; Związek Nauczycielstwa Polskiego od szeregu lat siłami społecznymi rozwija szeroki wachlarz form pracy nad wzrostem kwalifikacji ideowo-politycznych i pedagogicznych nauczycielstwa. Są jednak sprawy niezależne od nauczyciela, które mają wpływ i na jego pozycję społeczną, i pracę dydaktyczno-wychowawczą. Związek Nauczycielstwa Polskiego niejednokrotnie zwracał uwagę, ostatnio zresztą z dobrymi rezultatami, na trudną sytuację mieszkaniową nauczycieli, zwłaszcza w środowisku wiejskim, która to sprawa, jak w żadnym innym zawodzie, decyduje w bardzo istotny sposób o efektach pracy. Uregulowania wymaga jednak niezwykle ważny problem warunków bytu kadry nauczającej po to, by mogła ona poświęcić cały swój czas szkole i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PoselWalczakMarian">To są sprawy, które w tej dyskusji czuję się w obowiązku powiedzieć, i na które chciałbym zwrócić szczególną uwagę w ujawnianiu źródeł słabości pracy wychowawczej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PoselWalczakMarian">Wysoki Sejmie! Podczas zebrań załóg robotniczych w ostatnim czasie wiele było głosów postulujących zmianę niekorzystnego obecnie składu socjalnego studentów na wyższych uczelniach. Problem ten był kilkakrotnie przedmiotem dyskusji i oceny sejmowej Komisji Oświaty i Nauki. Wiele czynników składa się na taki a nie inny skład socjalny studentów. Wśród nich chciałbym zwrócić uwagę na niektóre tylko aspekty tego zagadnienia. I tak w 1967 r. na pierwszy rok studiów dziennych przyjęliśmy 41% młodzieży pochodzenia robotniczo-chłopskiego. Nie trzeba uzasadniać, że jest to odsetek zbyt niski. I od razu trzeba powiedzieć, że przyczyny tego stanu rzeczy mają swoje źródło zarówno w szkole średniej, jak i w dotychczasowym systemie rekrutacji na studia.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PoselWalczakMarian">Główną bazą rekrutacyjną na wyższe uczelnie pozostają nadal licea ogólnokształcące. Tymczasem najwięcej młodzieży robotniczo-chłopskiej wybiera naukę w technikach zawodowych, przede wszystkim ze względu na chęć szybszego usamodzielnienia się, jak i w obawie, iż podejmując naukę w liceach ogólnokształcących, które nie posiadają w dalszym ciągu wypracowanej koncepcji przysposobienia zawodowego, w przypadku nieprzyjęcia na studia — pozostanie bez zawodu. I dlatego właśnie w ubiegłym roku szkolnym w liceach ogólnokształcących mieliśmy niewiele ponad 28% synów robotników, 17,7% synów chłopskich, natomiast w technikach zawodowych — 37,5% dzieci robotniczych i 23,7% dzieci pochodzenia chłopskiego, a w zasadniczych szkołach zawodowych młodzież pochodzenia robotniczego i chłopskiego stanowiła prawie 79%.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PoselWalczakMarian">O chęci podjęcia studiów przez młodzież robotniczo-chłopską świadczy najlepiej fakt, iż po kilku latach, po ukończeniu szkoły średniej, podejmuje ona decyzję łączenia pracy zawodowej z nauką w systemie studiów wieczorowych i zaocznych dla pracujących. Wskaźnik prawie 78% młodzieży pochodzenia robotniczo-chłopskiego na tych studiach jest najlepszym tego dowodem.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PoselWalczakMarian">Dlatego też, w celu uzdrowienia obecnej sytuacji w tym względzie, ważne jest usprawnienie poradnictwa zawodowego, zapewnienie dalszego rozwoju średnich szkół zawodowych i szersze uwzględnienie ich absolwentów wśród kandydatów na studia oraz znaczne zwiększenie liczby dzieci robotników i chłopów w liceach ogólnokształcących. Tej ostatniej sprawy nie rozwiążemy bez zwiększenia stypendiów w tych szkołach i odpowiedniej ilości miejsc w internatach.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PoselWalczakMarian">Dalszego doskonalenia wymaga również sam system rekrutacji na wyższe uczelnie. Wprowadzone w systemie przyjęć preferencje dla tej młodzieży okazały się za małe i dlatego nieskuteczne. Wprawdzie dzięki nim odsetek przyjętej na pierwszy rok studiów młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego w stosunku do tych, którzy zdali egzamin, ulega nieznacznej poprawie w granicach 2%, to jednak wśród przyjętych na pierwszy rok studiów w bieżącym roku, młodzieży robotniczo-chłopskiej jest o 1,3% mniej niż w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PoselWalczakMarian">Nie rezygnując z generalnej zasady, że na studia przyjmujemy najzdolniejszą i najlepszymi wynikami legitymującą się młodzież, dobitnie stwierdzamy, że dalsza polityka rekrutacji musi zapewnić szerszy, bardziej zgodny ze składem — że tak się wyrażę — socjalnym całego społeczeństwa dostęp młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego na studia wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PoselWalczakMarian">Trzeba dążyć także do ostatecznego przezwyciężenia tak zwanego — „progu dydaktycznego'' między szkołą średnią i wyższą, który stanowi znaczną przeszkodę w kontynuowaniu studiów, zwłaszcza na pierwszym roku, dla młodzieży pochodzenia robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PoselWalczakMarian">Jednak w świetle omawianych wydarzeń marcowych oraz faktu, że w tych wydarzeniach najliczniej brała udział młodzież studencka pierwszego i drugiego roku studiów, możemy mówić również o pewnego rodzaju — „progu wychowawczym”.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#PoselWalczakMarian">Mówiłem już o słabości i potrzebie wzmożenia pracy wychowawczej w szkole średniej, ale obiektywnie stwierdzić trzeba, że w szkole tej panuje na ogół ład i dyscyplina, przestrzegane są regulaminy uczniowskie, panuje świadomość praw i obowiązków w szkole i poza szkołą. Po egzaminie dojrzałości, a może czasem po otrzymaniu dowodu osobistego, kiedy absolwent szkoły średniej staje się studentem, instrumenty te przestają niemal całkowicie działać, a młodzieży tej, wyzwolonej z rygorów szkoły średniej, nagle wszystko wolno. I w takiej sytuacji znacznie trudniej wykonywać podstawowe obowiązki studenckie. Nie wdając się w szczegóły tej sprawy — znają je i rodzice — chciałem podkreślić potrzebę dalszego łagodzenia przejścia ze szkoły średniej do wyższej tak pod względem dydaktycznym, jak i wychowawczym oraz podniesienia rangi pracy wychowawczej i roli opiekuna grupy studenckiej, zwłaszcza na początkowych latach studiów.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#PoselWalczakMarian">Są to tylko przykłady rozlicznych trudności, na jakie napotyka szkoła w realizacji swych funkcji dydaktyczno-wychowawczych. Rejestr ich można rozwijać, ale sądzę, że szersze omówienie tych spraw nastąpi w gronie specjalistów, przy uwzględnieniu wszystkich potrzeb i możliwości wyjścia naprzeciw inicjatywom nauczycieli i pracowników nauki, w klimacie przychylnym dla konstruktywnych propozycji w tym względzie.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#PoselWalczakMarian">Na zakończenie pragnę stwierdzić, że w kontekście ostatnich wydarzeń interpelacja grupy poselskiej — „Znak” stanowi jeszcze jeden przykry zgrzyt, nad którym społeczeństwo skupione wokół partii przejdzie do porządku, a my, nauczyciele, mając świadomość istotnych przyczyn zaistniałych faktów, będziemy coraz lepiej i skuteczniej realizować zadania naukowe i wychowawcze dla dobra naszej socjalistycznej ojczyzny. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#komentarz">(Oklaski)'.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Wąsicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Wszystko to, co działo się na wyższych uczelniach w marcu bież. roku musi zastanowić w pierwszym rzędzie nauczycieli akademickich, do których ustawowego obowiązku należy aktywne uczestniczenie w budowie socjalizmu w Polsce Ludowej poprzez kształcenie i wychowywanie kadr inteligencji zawodowej. Te dwa główne zadania, oprócz prowadzenia badań naukowych, zostały wysunięte na czoło pracy szkół wyższych w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselWasickiJan">Jednakże ten ustawowy, podkreślam, nierozerwalny związek kształcenia i wychowywania nie zawsze był realizowany. Można nawet powiedzieć, że był on spychany na plan dalszy przez znaczną część kadry nauczającej. Nie można się też dziwić, że problem ten nabiera w chwili obecnej szczególnego znaczenia. Szkoda jednak, że tak późno.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselWasickiJan">A przecież w toku dyskusji na IX sesji Sejmu w dniu 30 marca 1965 zabierający głos posłowie podkreślali, że zagwarantowana ustawą z 1958 r. samorządność szkół wyższych przyniosła pozytywne rezultaty w postaci wzrostu odpowiedzialności pracowników za kształcenie i postawę młodzieży. W świetle marcowych wydarzeń można mieć wątpliwości co do tych stwierdzeń. Złożyło się na to wiele przyczyn. Nie miejsce i czas tutaj na ich szczegółową analizę. Dokonać tego muszą, między innymi, sami pracownicy nauki, wyciągając odpowiednie wnioski. Pragnąłbym jedynie zwrócić uwagę na jeden problem, mianowicie na rozbieżność między brzmieniem ustawy, o której wspominałem a praktyką dnia codziennego w zakresie wychowania młodzieży studenckiej.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselWasickiJan">Praktyka ta wbrew ustawie preferowała i nadal preferuje pracę naukową. Dotyczy to zwłaszcza oceny osiągnięć pracowników naukowych. Dopiero na drugim miejscu bierze się pod uwagę wyniki pracy dydaktycznej, natomiast kwestie osiągnięć na polu działalności wychowawczej zepchnięte zostały na dalszy plan. Kiedy sprawę tę podnoszono, zwracając uwagę na konieczność traktowania wychowania jako jednego z podstawowych elementów działalności pracowników naukowo-dydaktycznych, podnosiły się głosy, że pracę naukową można wymierzyć liczbą arkuszy czy projektów, dydaktyczną — liczbą godzin pensum i godzin ponadwymiarowych, natomiast wyniki pracy wychowawczej są nadzwyczaj trudno wymierne.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselWasickiJan">Takie stanowisko części kadry nauczającej, a trzeba stwierdzić i resortu, rzutowało na tok pracy wychowawczej, a właściwie na jej niedomogi. Ten stan rzeczy spowodował, że niewielu nauczycieli akademickich traktowało poważnie problem pracy wychowawczej. Wystarczy zresztą przejrzeć arkusze obciążeń dydaktycznych, by stwierdzić, że nie było tam nigdy miejsca, najmniejszej rubryki czasowej, przeznaczonej na symboliczną chociażby godzinę poświęconą prący wychowawczej z grupą studencką.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselWasickiJan">To wszystko co powiedziałem nie oznacza bynajmniej, że na uczelniach nie prowadzono w ogóle działalności wychowawczej. Przeciwnie, na wielu uczelniach rozwija się ona dobrze. Brak jednak jest właściwej jej oceny ze strony władz uczelni i resortu, które nie biorą nigdy tych aspektów pod uwagę we wnioskach awansowych. Oto taki przykład: w ub. roku zniesione zostały przyznawane do tej pory niewielkie nagrody pieniężne dla wyróżniających się opiekunów grup studenckich za ich pracę wychowawczą. Świadczy to chyba najlepiej na jaki margines została zepchnięta ta praca. Ci co jej się poświęcali, nie znajdowali w wielu wypadkach właściwego klimatu, zachęty i podniety do kontynuowania swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselWasickiJan">W ostatnim okresie uczelnie pozbyły się pewnej ilości doświadczonych pracowników dydaktycznych, którzy w określonym terminie nie. zrobili pracy doktorskiej lub habilitacyjnej. Jest to proces zrozumiały, ale czy młodzi pracownicy, którzy zajęli ich miejsce posiadają odpowiednie przygotowanie pedagogiczne? Zwróćmy uwagę, że do nich właśnie należy poważny odcinek działalności wychowawczej. Udział bowiem samodzielnych pracowników naukowych jest do chwili obecnej; niewielki.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselWasickiJan">Samorządności uczelni pozostawiono przygotowanie młodej kadry naukowej do czekających ją zadań pedagogicznych i wychowawczych. Mimo pewnych prób czynionych przez, resort w zakresie pedagogizacji asystentów, na wielu uczelniach przygotowanie ich do pracy naukowej i pedagogicznej odbywa się na średniowiecznych zasadach cechowych, zamykających się w kręgu mistrza i uczniów. Prowadzone z dużym powodzeniem na niektórych uczelniach kursy polityczno-pedagogiczne zamarły z powodu braku odpowiednich funduszów. Dlatego też łatwo zrozumieć fakt, że młodzi pracownicy nauki przejmują doświadczenia, tradycje i poglądy swych nauczycieli. Trudno jest im zapoznać się z odmiennym systemem pracy, skoro dopiero obecnie, w związku z budową domów asystenta, istnieć będzie możliwość odbywania staży krajowych, jeżeli nie staną na przeszkodzie sztywne przepisy finansowe, jak to miało miejsce dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselWasickiJan">W różnego rodzaju dyskusjach podkreśla się rolę Instytutu Nauk Politycznych, jaką powinien on odgrywać w pracy wychowawczej i dydaktycznej. Jest to twór, który znajduje się dopiero w stadium rozwoju, a co gorsze, nie objął jeszcze wszystkich kierunków studiów i wszystkich uczelni. Poziom wiedzy politycznej studentów jest niesłychanie niski. Uwidoczniło się to jaskrawo na spotkaniach i w rozmowach z młodzieżą. Powierzchowna znajomość zasad ustrojowych naszego państwa, brak pogłębionej wiedzy politycznej umożliwia docieranie do młodzieży różnego rodzaju haseł demagogicznych. Ostatnie wypadki potwierdziły ten stan rzeczy. Objęcie wszystkich studentów zajęciami z zakresu wiedzy politycznej wydaje się niezbędne, jak również niezbędne wydaje się podniesienie poziomu nauczania tego przedmiotu w szkole średniej poprzez zorganizowanie studium podyplomowego dla nauczycieli historii.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselWasickiJan">Rodzi się tu jednak pewne niebezpieczeństwo, które już w tej chwili można dostrzec. Pewna część kadry nauczającej uważa się za zwolnioną od zajmowania jasnego stanowiska w sprawach politycznych w obrębie wykładanego przez siebie przedmiotu, z uwagi na istnienie wspomnianego Instytutu czy studiów. Stanowisko takie jest jak najbardziej niewłaściwe. Nic bowiem lepiej nie zbuduje autorytetu pracownika wyższej uczelni jak jego własna postawa.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! W założeniach ustawy o szkolnictwie wyższym tkwiło dążenie do większego zacieśnienia współpracy z praktyką i to zarówno na polu badawczym, jak w zakresie dydaktyki. Chodziło między innymi o to, by praca badawcza na uczelni nie była wyłącznie wynikiem osobistych zamiłowań kierownika katedry czy przypadkowych zleceń lub tradycyjnych nawyków, lecz by wynikała z aktualnego postępu nauki i z potrzeb otaczającego nas życia. Formalne podstawy zostały w ustawie stworzone, ale i tu realizacja tych słusznych założeń nie posunęła się naprzód. Uczelnie nie zawsze chętnie otwierają swe bramy dla ludzi praktyki, co więcej, młodzi pracownicy nauki niechętnie lub na niektórych kierunkach w ogóle nie nawiązują kontaktów z praktyką. Stwarza to niebezpieczeństwo izolacji uczelni, tak szkodliwe dla działalności dydaktycznej i wychowawczej, a wreszcie dla ukształtowania właściwego profilu absolwenta. Cóż jednak mówić o dopływie kadry naukowej z praktyki do uczelni i jej udziale w pracy naukowej, dydaktycznej i wychowawczej, skoro do dnia dzisiejszego nie została stworzona możliwość okresowego angażowania i wymiany pracowników Polskiej Akademii Nauk i uczelni. Wielokrotnie dyskutowano tę sprawę na sejmowej Komisji Oświaty i Nauki, lecz bezskutecznie.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselWasickiJan">Byłoby pożądane, aby pracownicy nauki z instytutów mogli odbywać określony czasowo staż pracy pedagogicznej lub staż praktyczny w zakładach zapewniających możliwość pracy w szerszym zespole. Z tego samego względu etatowi pracownicy uczelni winni mieć możliwość odbycia pewnego stażu w instytutach Polskiej Akademii Nauk i instytutach resortowych. zwłaszcza w okresie przygotowywania prac doktorskich i habilitacyjnych. Sprawa ta jest szczególnie ważna w obecnym okresie, gdy wzrastająca z roku na rok liczba studentów angażuje w coraz większym stopniu do pracy dydaktycznej pracowników naukowych uczelni, którzy nie zawsze mogą w wymaganym terminie ukończyć swe prace naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselWasickiJan">Trzeba, by pracownicy szkół wyższych mieli przeświadczenie, że zaangażowanie w pracy wychowawczej i dydaktycznej nie stanie na przeszkodzie w ich karierze, jak to do tego czasu miało miejsce. Powtarzam tu uznane i przyjęte przez wszystkich prawdy, tym bardziej gorzkie, że nie było dotąd siły, która mogłaby ten stan rzeczy zmienić.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Nowelizacja ustawy o szkołach wyższych z 1965 r. stworzyła podstawy prawne dla unowocześnienia struktury organizacyjnej tych szkół. Uważano bowiem słusznie, że istniejące do tego czasu przepisy w sposób nadmiernie sztywny utrwalały podział szkoły na wydziały i katedry. Taka struktura nie pozwalała na nowoczesne organizowanie procesu dydaktycznego i zespołowych badań naukowych, właściwego wykorzystania unikalnej aparatury, wreszcie współpracy szkół z placówkami naukowo-badawczymi. Intencją ustawy nie było dążenie do schematycznego określenia nowej struktury szkół, stwarzała ona jedynie możliwość wyjścia poza istniejącą, uświęcona tradycja strukturę, jeżeli organy samorządu uczelnianego oraz kierownik resortu uznają to za celowe.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselWasickiJan">Trzeba podkreślić, że w ciągu 3 lat od wejścia w życie ustawy bardzo niewiele w strukturze uczelni się zmieniło, choć w niektórych uczelniach próby jej zmiany podjęto. Pozostawienie tej sprawy wyłącznie oddolnej inicjatywie uczelni nie zawsze może dać właściwe rezultaty. W utrzymaniu starego systemu — jak to się niejednokrotnie zdarza — dużą rolę odgrywają dawne tradycje i przyzwyczajenie izolowania się w obrębie katedry.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselWasickiJan">Ta rozdrobniona forma pracy sprzyja tworzeniu się form zależności, powstawaniu owych stosunków feudalnych, które spotykają się z ostrą krytyką młodych pracowników naukowych, pragnących przejść do nowoczesnych metod pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselWasickiJan">Pozostawienie inicjatywy samym uczelniom niewiele może tu zmienić. Powinno to być uregulowane na szczeblu centralnym, gdyż zarządzanie nauką spoczywa w ręku kilku resortów i komitetów.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselWasickiJan">Ostatnie wreszcie zagadnienie, które pragnę poruszyć, to dyskutowana wielokrotnie sprawa koncentracji uczelni i instytutów w niektórych ośrodkach. Jest zupełnie zrozumiałe i słuszne dążenie do tego, by stworzyć instytutom i uczelniom możliwie silną, wspólną bazę warsztatową, gdyż tylko przy maksymalnej koncentracji środków można tę bazę wyposażyć w najlepsze, dostępne w naszych warunkach narzędzia pracy. Mając jednak na uwadze istniejącą obecnie geograficzna strukturę kadr i pracowni, należy uwzględnić także konieczność takiego ich regionalnego rozmieszczenia, by nie spowodować wyjałowienia wielu żywotnych ośrodków naukowych, działających poza Warszawą i Krakowem, które skupiają w dalszym ciągu prawie 50% kadry naukowej. Ustawa miała temu zapobiec, jej efekty nie są jednak widoczne.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselWasickiJan">Trudno byłoby wymienić wszystkie sprawy związane z praktycznym stosowaniem znowelizowanej ustawy o szkołach wyższych z 1965 r. Wymaga to wnikliwej analizy i szerokiej dyskusji, która pozwoli na jej skorygowanie. Konieczność taka nie ulega już chyba najmniejszej wątpliwości.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoka Izbo! Ostatnie wydarzenia na terenie wyższych uczelni są gorzką, ale jednocześnie pouczającą lekcją dla całego społeczeństwa, a przede wszystkim dla tych, którzy zajmują sie wychowaniem młodzieży, w tym również i dla nas — działaczy młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">W świetle tych wydarzeń z całą ostrością ujawniły się wszystkie słabości naszego procesu wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">Ze względu na społeczną rangę problemów wychowania młodzieży, nie wolno nam nie zastanowić się nad przyczynami tych wydarzeń, jak i nad środkami, które zezwoliłyby na skuteczniejsze niż dotychczas oddziaływanie wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Będąc za takim dyskutowaniem ostatnich wypadków w środowisku akademickim, protestuję przeciwko cząstkowemu zajmowaniu się tą sprawą w sposób, jaki starają się to czynić w liście do Prezesa Rady Ministrów Obywatela Józefa Cyrankiewicza posłowie Konstanty Łubieński, Tadeusz Mazowiecki, Stanisław Stomma, Janusz Zabłocki i Jerzy Zawieyski.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Atak reakcji rodzimej i zagranicznej zmierzał między innymi do pełnego wyeliminowania organizacji ZMS, ZMW oraz ZSP z życia politycznego wyższych uczelni. W szeregu ośrodków akademickich kraju, między innymi w Katowicach, Łodzi, Szczecinie, Poznaniu, działalność ta poniosła całkowite fiasko.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Proporcjonalnie największe trudności mieliśmy w środowisku warszawskim, a szczególnie na Uniwersytecie, co w świetle ostatnio ujawnionych faktów wydaje się oczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">Pragnę tutaj poinformować Wysoki Sejm, że organizacja ZMS na Uniwersytecie Warszawskim niejednokrotnie podejmowała dialog z grupą prowodyrów wypadków marcowych. Michnik, Dajczgewand, Lityński, Nagórski, Flato, Toruńczyk, Górecki, Grudzińska, Blumsztajn i inni byli nawet członkami ZMS, ale za działalność, która nie była w zgodzie ze statutem ZMS, po wielokrotnych ostrzeżeniach i dyskusjach, zostali z naszej organizacji wykluczeni. Ostatni w ubiegłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jak wykazały ostatnie wypadki, nie było to ostrzeżeniem dla nich samych, dla władz uczelni, jak i dla rodziców. Nie chodzi przecież organizatorom o dyskusję polityczną, ale o wywołanie awantury, o zamieszanie, o przeciwstawienie młodzieży partii lub zepchnięcie Związku Młodzieży Socjalistycznej na pozycje rewizjonizmu. Działacze organizacji młodzieżowych na wyższych uczelniach, mimo braku doświadczenia, od pierwszej chwili przeciwstawili się wichrzycielskiej działalności niektórych grup studentów. Zostali oni wierni partii i zasadom statutowym naszych organizacji. I, mimo presji, szantażu czy nawet wyroków — „sądów kapturowych”, potrafili skupiać wokół siebie z każdym dniem coraz liczniejsze grupy młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselZabinskiAndrzej">Muszę tutaj z goryczą stwierdzić, że w prowadzeniu pracy politycznej na wyższych uczelniach nie pomógł nam list posłów Koła — „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselZabinskiAndrzej">Oczywiście każdy poseł ma prawo składać interpelację do premiera rządu, ale kolportowanie tego listu, jak i publikowanie go przez wrogie nam ośrodki, utrudniało nam pracę wyjaśniającą i pogłębiało dezinformację wśród pewnej części studentów, pogarszając i tak trudną sytuację na wyższych uczelniach. Dlatego fakt kolportażu i propagowania listu uważamy za wrogi, wymierzony przeciwko władzy ludowej, uważamy za próbę przeciwstawiania młodzieży siłom patriotycznym, skupionym we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jako młodzi, oburzeni jesteśmy, że działalność wroga została zasłonięta dostojeństwem mandatu poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! W miarę ujawniania faktów, a szczególnie po wystąpieniu towarzysza Władysława Gomułki w dniu 19 marca, zdecydowana większość młodzieży akademickiej w Warszawie przystąpiła do normalnych zajęć; w innych ośrodkach akademickich życie wyższych uczelni potoczyło się normalnie.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselZabinskiAndrzej">W chwili obecnej wszystkie siły patriotyczne, w tym również aktyw naszych organizacji, prowadzi szeroką akcję wyjaśniającą, której celem jest jeszcze poznanie przyczyn wypadków, krytyczne ustosunkowanie się do dotychczasowych metod ideowo-politycznej pracy organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jako ruch młodzieżowy czujemy się współodpowiedzialni za to, co dzieje się wśród młodzieży, ale będziemy również dążyć do tego, by coraz lepiej reprezentować jej interesy. O ile zostały stworzone warunki dla spełnienia w pełni roli reprezentanta w stosunku do środowisk młodzieży pracującej, to niedostateczne są jednak te warunki w szkołach średnich i wyższych. Uważamy, że konieczne jest zwiększenie udziału organizacji młodzieżowych w życiu szkoły wyższej, poprzez udział ZMS, ZMW i ZSP w pracach rad wydziałów, Senatu i Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego, jak również udział naszych organizacji młodzieżowych przy rozdzielaniu wszelkich świadczeń państwa dla studentów.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselZabinskiAndrzej">W licznych rezolucjach podejmowanych przez załogi naszych fabryk, przez młodzież robotniczą i chłopską, bardzo ostro wysuwano problem przyjęć na studia dzieci ze środowisk robotniczo-chłopskich. Możemy powiedzieć, że ZMS i ZMW w sposób konsekwentny wysuwały ten problem od kilku lat, między innymi, na VI Kongresie Związków Zawodowych i na naszym IV Krajowym Zjeździe.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselZabinskiAndrzej">Sytuacja w tym zakresie, mimo zastosowania systemu punktowego, nie wykazuje żadnej poprawy. W roku akademickim 1958/59 z ogólnej ilości studentów — 51,4% pochodziło ze środowiska robotniczo-chłopskiego, natomiast w roku akademickim 1966/67 procent ten wynosił 43. Często słyszy się głosy, że system preferencji stosowany przez dodatkową punktację jest krzywdzący dla dzieci pochodzenia inteligenckiego. Głosy te noszą pozornie charakter troski o zasady równości, a wywodzą się z niezrozumienia roli, miejsca i praw klasy robotniczej i chłopstwa w socjalistycznym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselZabinskiAndrzej">Sytuacja, w której co roku zmniejsza się udział młodzieży robotniczej i chłopskiej, doprowadziła w konsekwencji do tego, że po dwudziestu trzech latach władzy ludowej dostęp do wyższych uczelni dla młodych ludzi pochodzenia robotniczego i chłopskiego jest co roku proporcjonalnie niższy. Poza tym chodzi przecież o to, by najlepsi mieli szerokie możliwości rozwoju naukowego i awansu.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jednak zdecydowanie wypowiadamy się przeciwko wszelkim takim formom protekcjonizmu dla tych, którzy na to nie zasłużyli. Żaden kandydat na studia nie może być premiowany za zasługi czy znajomości rodziców. Poparcie dla młodego człowieka musi być społecznie kontrolowaną formą wyrażania uznania za dobrą naukę, pracę społeczną i postawę polityczną. Dlatego postulujemy likwidację wszelkich list rektorskich, jako nie zdających egzaminu w praktyce i przynoszących w efekcie duże szkody wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselZabinskiAndrzej">Najczęściej wysuwanym argumentem zmierzającym do usprawiedliwienia ciągle malejącego składu dzieci robotników na studiach jest rzekoma niechęć tych dzieci do dalszej nauki. Tylko lektura rocznika statystycznego temu przeczy. Porównajmy procent młodzieży robotniczej na studiach dziennych i zaocznych. Ogółem na studiach dziennych zaledwie 27% studentów wywodzi się z rodzin robotniczych, a na studiach zaocznych procent ten wynosi blisko 48. Na uniwersytetach na studiach dziennych mamy z tego środowiska 25%; natomiast w systemie zaocznym 44% studentów to dzieci robotników. Na kierunkach technicznych w systemie zaocznym kształci się blisko 58% studentów wywodzących się bezpośrednio z klasy robotniczej, a na dziennych studiach tego typu kształci się zaledwie 29%. Cyfry te świadczą dobitnie o zdolnościach dzieci robotniczych, świadczą o pracowitości i ambicji naszej młodej klasy robotniczej. Dlatego mamy prawo zapytać się kompetentnych władz, dlaczego w Polsce Ludowej budującej ustrój socjalistyczny olbrzymim wysiłkiem klasy robotniczej nie stwarza się sprzyjających warunków, by zdolne dzieci z rodzin robotniczych i chłopskich studiowały w bardziej sprzyjających warunkach, które na pewno stwarzają studia dzienne.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dużą troską musi napawać fakt złego składu socjalnego w liceach ogólnokształcących.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zaledwie 28% uczniów tych szkół, to dzieci robotników. Tu między innymi tkwią przyczyny sytuacji omawianej przeze mnie w szkołach wyższych. Dlatego konsekwentnie należy realizować plany budownictwa tych szkół w małych miastach i osiedlach robotniczych. Również w większym niż dotychczas stopniu należy kierować na studia najzdolniejszych absolwentów szkół technicznych na kierunki zgodnie z dotychczasową nauką. Oczywiście zdarza się, że nie każdą rodzinę robotniczą czy chłopską stać na kształcenie syna czy córki. Dlatego też proponujemy następujące rozwiązania:</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po pierwsze — zmniejszyć ilość stypendiów z podniesieniem ich górnej granicy. Obecnie ponad 75 tysięcy studentów otrzymuje stypendia, z czego 27 tysięcy, tak zwane stypendia częściowe. Rozwiązanie mogłoby iść w tym kierunku, by kosztem likwidacji stypendiów częściowych, zwiększyć ilość stypendiów pełnych i podnieść ich górną granicę tak, by można było z nich się utrzymać. Stypendia te przede wszystkim należałoby przyznawać studentom pochodzenia robotniczego i chłopskiego, oczywiście, o ile dobrze studiują.</u>
+ <u xml:id="u-42.22" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po drugie — wysuwamy postulat powiązania systemu stypendiów fundowanych z systemem wyróżniania robotników z długoletnim stażem zawodowym. Pozwólcie, że wyłożę zasadę tej koncepcji. Rada zakładowa lub zarząd zakładowy ZMS orientują się, które dzieci robotników uczą się w szkołach średnich. Mogą również interesować się ich wynikami w nauce. O ile są one dobre, można by w formie nagrody dla danego zasłużonego robotnika przyznawać stypendium fundowane dla jego dziecka już na pierwszym roku studiów. Można również w okresie poprzedzającym egzamin wstępny zorganizować dla niego kurs przygotowawczy. Realizacja tej koncepcji pozwoliłaby na zwiększenie ilości dzieci robotniczych na wyższych uczelniach, zapewniałaby lepszą więź studenta z przyszłym miejscem pracy. Poza tym zezwoliłoby to na sprawniejsze przeprowadzenie praktyk, stażów, jak również na rozwiązanie, przynajmniej w początkowym okresie, bardzo trudnych problemów mieszkaniowych. A więc należy zmienić przepisy dotyczące stypendiów fundowanych, które zezwoliłyby na realizację tej koncepcji jak i przyznawanie stypendiów od pierwszego roku studiów. Zakłady pracy powinny również kierować na studia dzienne młodych, zdolnych robotników i techników, zapewniając im stypendia fundowane i ciągłość pracy.</u>
+ <u xml:id="u-42.23" who="#PoselZabinskiAndrzej">Nie potrzeba chwili, ale troska o przyszłość naszego szkolnictwa wyższego każę zastanowić się nad pozycją młodego pracownika naukowego. W świetle obowiązującej obecnie ustawy, pomocniczy pracownik naukowy musi przejść szereg sprawdzianów przydatności naukowej. Okres ten sięga niejednokrotnie czternastu lat i pozostaje w jaskrawej sprzeczności z postępem naukowym zachodzącym we współczesnym świecie. Nadążanie za tym postępem określa pozycję Polski w świecie i dlatego nie może być problemem interesującym jedynie wąskie grono naukowców, lecz wręcz odwrotnie — całą opinię publiczną.</u>
+ <u xml:id="u-42.24" who="#PoselZabinskiAndrzej">Usankcjonowana wielowiekową tradycją aureola dostojeństwa i majestatu „almae matris” w żadnym wypadku nie może odgradzać wyższej uczelni od zachodzących w naszym kraju socjalistycznych przeobrażeń, nie może być glebą, na której wyrastają mity, natomiast nie rośnie dostatecznie szybko młoda kadra naukowa.</u>
+ <u xml:id="u-42.25" who="#PoselZabinskiAndrzej">Zrewidowanie dotychczas obowiązującej ustawy również z punktu widzenia umożliwienia awansu naukowego najbardziej zdolnej młodzieży jest propozycją, którą przedstawiamy Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-42.26" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wydaje nam się, że trzeba stworzyć — „zielone światło” dla młodych talentów, szczególnie w naukach ścisłych. Dlatego też dajemy pod rozwagę następujące propozycje:</u>
+ <u xml:id="u-42.27" who="#PoselZabinskiAndrzej">— Naszym zdaniem w szerszym niż dotychczas stopniu należałoby rozwijać w szkołach średnich olimpiady matematyczne, fizyczne, chemiczne, a najzdolniejszym należałoby zabezpieczyć specjalną opiekę na studiach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-42.28" who="#PoselZabinskiAndrzej">— Najzdolniejszym absolwentom szkół wyższych należałoby bezwzględnie umożliwić pracę naukową. Dlatego w takim przypadku należałoby zwalniać ich od potrzeby odpracowania stypendium fundowanego, jak i stwarzać możliwość zameldowania. Mówię o tym dlatego, że, na przykład, na terenie miasta Warszawy ten czynnik, między innymi, powoduje, że szereg utalentowanych młodych ludzi wywodzących się ze środowisk wiejskich i robotniczych musi rezygnować z pracy naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-42.29" who="#PoselZabinskiAndrzej">— Uważamy również, że należałoby zastanowić się nad likwidacją stopnia docenta. Obecny nasz system wzorowany jest na szczeblowości niemieckiego uniwersytetu. Różnica polega na tym, że w strukturze niemieckiej nie przewiduje się stopnia magistra. Obecna wieloszczeblowość powoduje, że w zasadzie samodzielna praca naukowa zaczyna się po czterdziestym roku życia.</u>
+ <u xml:id="u-42.30" who="#PoselZabinskiAndrzej">— Należałoby również rozpatrzyć, czy nie wprowadzić rotacji samodzielnych pracowników nauki, tak jak stosuje się to w stosunku do kadry pomocniczej.</u>
+ <u xml:id="u-42.31" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Poruszyłem niektóre problemy nurtujące młodzież. Wiele z nich wysuwanych było w formie postulatów w trakcie kampanii sprawozdawczo-wyborczej przed IV Zjazdem ZMS, jak również w czasie wydarzeń marcowych — w rezolucjach podejmowanych na legalnych wiecach. Wydaje się, że dzisiaj — jak nigdy dotąd — potrzeba ich pozytywnego załatwienia i realizacji przez rząd jest konieczna.</u>
+ <u xml:id="u-42.32" who="#PoselZabinskiAndrzej">Młodzież polska w absolutnej swej większości w pełni popiera stanowisko naszej partii i stronnictw politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.33" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wydarzenia marcowe dla nas — członków ZMS, ZMW i ZSP — były dużą lekcją. Wyciągnęliśmy z niej wnioski. Poczuliśmy gorycz porażek, ale również zdobyliśmy doświadczenie, jak walczyć z wrogami socjalizmu, z wrogami Polski Ludowej i również przekonanie, że trzeba z nimi walczyć bez pardonu i tym samym koła reakcyjne rozpoczynając awanturę, wciągając w nią młodzież, osiągnęły cel odwrotny niż sobie w swoich planach zakładali.</u>
+ <u xml:id="u-42.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Gawlik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoki Sejmie! Naród nasz ma za sobą ogromne doświadczenia walki politycznej i ideologicznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselGawlikWladyslaw">Mając to bogate doświadczenie potrafi dziś odróżniać i właściwie oceniać poczynania wszelkiego rodzaju wichrzycieli i intrygantów politycznych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ci wszyscy zgrani politycy spod znaku syjonistycznych nacjonalistów potrafili połączyć się z wszelkiego rodzaju reakcją do walki z naszym ustrojem socjalistycznym. Są oni gotowi nawet z samym diabłem pokumać się w obronie własnych interesów, służąc politycznej reakcji w kraju i za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselGawlikWladyslaw">W tej to ostatniej próbie wystąpili zgodnie syjoniści, przedstawiciele burżuazji i liberałów, reprezentanci grup i sił nie mających nic wspólnego z interesami klasy robotniczej, chłopów, twórczej inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselGawlikWladyslaw">Naród nasz wykazał swoje pełne zespolenie, dając im zdecydowaną, polityczną odprawę i wyraził pełne zaufanie i poparcie dla generalnej linii politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chciałbym dziś, jako poseł Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, powiedzieć z tej trybuny sejmowej tym wszystkim dotychczas zgranym politykom, którzy zostali ujawnieni bądź zdemaskowani, jak również i tym, którzy jeszcze są nieujawnieni, a społeczeństwo polskie oczekuje na pełne ich ujawnienie i całkowite zdemaskowanie, że zapominają oni o tym, iż chłopi polscy mają dobrą pamięć i znają ich aż nadto z okresu sprzed 1956 roku.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselGawlikWladyslaw">Pamiętamy ich z czasów, kiedy to stworzono teorię mającą podbudować polityczny sens ich roboty, pod tak zwanym hasłem: — „Im gorzej tym lepiej”. Teoria ta miała rzekomo dopomóc w błyskawicznej kolektywizacji wsi polskiej. Zaś w istocie rzeczy prowadziła ona do ekonomicznego zubożenia wsi i dalszego hamowania gospodarczego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselGawlikWladyslaw">Był to czas, w którym mimo wielkich wysiłków ze strony chłopów polskich i ich świadczeń na rozwój kraju, wieś była niedoinwestowana, a chłopi niewiele mieli do powiedzenia w życiu polityczno-społecznym i gospodarczym w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselGawlikWladyslaw">Nie biorąc pod uwagę, w jakich warunkach żyje chłop lubelski — a czy tylko lubelski — wymagano od niego świadczeń ponad wszelkie możliwości gospodarcze i wbrew ekonomicznemu rozsądkowi.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselGawlikWladyslaw">Obok tych zmierzchłych polityków, przyczyniały się do tego różne teorie takich naukowców, jak profesorowie Brus, Brzoza, Tepicht i im podobni.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselGawlikWladyslaw">To wszystko jest już dziś poza nami w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wiele wysiłku włożono ze strony Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, by te błędy w dziedzinie rolnictwa i działalności gospodarczej naszej wsi naprawić.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoko więc sobie cenią chłopi obecną politykę rolną i są jej wynikami bardzo zainteresowani, szczególnie jej zwrotem, który datuje się od 1956 roku i jej 12-letnimi osiągnięciami w dziedzinie rolnictwa i gospodarki naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chłopi dobrze pamiętają, komu zawdzięczają nową politykę rolną, która przyczyniła się do wszechstronnych zmian i dalszego wszechstronnego rozwoju rolnictwa i życia społeczno-politycznego na naszej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselGawlikWladyslaw">Inna jest dziś ziemia lubelska, inni — zamożniejsi, bardziej świadomi i zaangażowani są jej mieszkańcy. W przekształcaniu gospodarki rolnej wielką rolę odgrywa ciągle rozwijający się przemysł na potrzeby naszego rolnictwa, czego dowodem są między innymi wielkie Zakłady Azotowe w Puławach.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselGawlikWladyslaw">Tak jak w minionych, trudnych chwilach dla naszego kraju, tak i obecnie podobnie dowiódł swego wielkiego charakteru towarzysz Władysław Gomułka.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselGawlikWladyslaw">Z całą odpowiedzialnością przywódcy narodu polskiego, godną najwyższego uznania, wykazał z całą szczerością, gdzie tkwią źródła i siły, które ponownie chciały zawrócić nasz kraj z jedynie politycznie słusznej linii rozwojowej.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chłopi ludowcy razem z pezetperowcami, wraz z bezpartyjnymi, nie tylko w pełni solidaryzują się ze stanowiskiem zajętym przez I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale dają temu wyraz w codziennych swych wysiłkach produkcyjnych, rozwijając czyny z okazji V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i V Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W ten sposób dokumentują swą postawę społeczno-polityczną, która jest dziś jednoznaczna z postawą klasy robotniczej w walce i pracy dla dalszego ekonomicznego rozwoju naszego kraju. Chłopi polscy są głęboko przekonani, że przeciwnikom ideologicznym i politycznym tak jak w przeszłości, tak i dziś, nie uda się rozbić jedności moralno-politycznej naszego narodu, nie uda im się rozbić jedności sojuszu robotniczo-chłopskiego. Podczas swoich wystąpień politycznych w ostatnich dniach, chłopi nie tylko potępiali wichrzycieli politycznych, ale głośno wołali o odsunięcie ich od wpływu na życie polityczne kraju i należyte ich ukaranie.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#PoselGawlikWladyslaw">„Niech nas nie próbują zbawiać i wyręczać w tym, co mamy do zrobienia na naszej wsi — mówiono na wielu zebraniach. Bez tych naprawiaczy i im podobnych sami sobie damy radę”. Chłopi doskonale rozumieją, że fałszywe hasła potrzebne są tym — „naprawiaczom” w celu wypłynięcia na mętnej fali, gdyż chcieliby wrócić do czasów minionych, do starej, niesławnej polityki rolnej. Niejednokrotnie pytano na tych zebraniach, ile to razy ma jeszcze ojczyzna im przebaczać. Chłopi domagają się, aby bez względu na stanowisko i funkcję — przebaczenia już więcej nie było, aby spotkała ich wreszcie zasłużona, polityczna oczywiście surowa kara.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wieś polska jest w pełni świadoma, że dla jej rozwoju gospodarczego i kulturalnego potrzebny jest ład, dyscyplina, porządek i spokój. Potrzebne jest doskonalenie form zarządzania naszą gospodarką, pogłębianie procesu demokratyzacji, przy jednoczesnym podnoszeniu aktywności gospodarczej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#PoselGawlikWladyslaw">Niepokoi nas złe jeszcze funkcjonowanie naszej administracji państwowej, niepokoi nas, że nie wszystkie działy gospodarki narodowej wykonują w pełni swe zadania wynikające z planu 5-letniego, że kontrola wykonywania zadań jest niewystarczająca, że na wielu stanowiskach nadal znajdują się ludzie nieudolni, obojętni na wszystko, co wokół nich się dzieje.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoki Sejmie! Chciałoby się z tej trybuny gorąco zaapelować do rządu i do jego Premiera, aby w oparciu o istniejące uchwały i zarządzenia zacząć porządną i rzetelną robotę w porządkowaniu funkcjonowania naszej administracji państwowej od góry do dołu.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#PoselGawlikWladyslaw">Opinia społeczna domaga się sprawniejszego sterowania aparatem państwowym, chce w naszym kraju administracji bez koterii familijnorodzinnych i syjonistycznych powiązań.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ludowcy Lubelszczyzny, jak również ludowcy i chłopi w całym kraju, głęboko odczuli tę skostniałą politykę, która miała u nas miejsce w tak zwanym minionym okresie, w którym to rola ruchu ludowego była zawężana i ograniczana w działalności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#PoselGawlikWladyslaw">Dopiero pamiętna deklaracja z 1957 r. o współpracy między PZPR a ZSL przywróciła ruchowi ludowemu należną mu rangę. Od tego czasu niewspółmiernie wzrosło jego znaczenie w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym kraju. Dlatego też ludowcy są świadomi i nie pozwolą się wykorzystywać jako narzędzie wszelkim wichrzycielom i mącicielom, którzy próbują wystąpić w naszej politycznej walce.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#PoselGawlikWladyslaw">Dano temu wyraz w podjętych rezolucjach na zebraniach ludowców Lubelszczyzny i innych regionów kraju oraz w środowiskach literackich i inteligenckich ruchu ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ludowcy opowiedzieli się zdecydowanie za generalną linią polityczną, reprezentowaną przez przywódcę narodu polskiego, Władysława Gomułkę</u>
+ <u xml:id="u-44.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-44.29" who="#PoselGawlikWladyslaw">i za tymi towarzyszami, którzy wiernie jego linię realizują.</u>
+ <u xml:id="u-44.30" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chcemy nadal wnosić wspólnie z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą na Lubelszczyźnie coraz większy wkład w ogólne dzieło wszechstronnego rozwoju politycznego, społecznego i gospodarczego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.31" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ludowcy Lubelszczyzny mają za sobą piękną kartę wspólnej jednolitofrontowej walki z faszyzacją kraju w okresie międzywojennym. Ten wspólny front ludowców i komunistów pogłębiony został w okresie okupacji hitlerowskiej. Jako jedni z pierwszych, chłopi Lubelszczyzny w obronie polskiego stanu posiadania chwycili za broń, walcząc z okupantem hitlerowskim w sławnych bitwach pod Wojdą i Zaborecznem.</u>
+ <u xml:id="u-44.32" who="#PoselGawlikWladyslaw">W wyniku represji tysiące rodzin chłopskich zostało zesłanych do znanych obozów śmierci Majdanka, Oświęcimia i innych obozów koncentracyjnych. Jakże wielu z nich straciło życie za niesioną w różnych formach pomoc Żydom. Znani już i sławni syjonistyczni encyklopedyści faktu tego nie dostrzegają, uważając, że był to marginalny odsetek niegodny odnotowania. To smutne, że w ten sposób mogła być potraktowana martyrologia narodu polskiego w polskiej encyklopedii wydanej we własnym kraju i wydanej za polskie pieniądze.</u>
+ <u xml:id="u-44.33" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoki Sejmie! Aż przykro, że na obecnej sesji sejmowej musimy podejmować polemikę z grupą posłów z Koła Poselskiego — „Znak”, chcących uchodzić za reprezentantów ruchu katolickiego.</u>
+ <u xml:id="u-44.34" who="#PoselGawlikWladyslaw">Przecież Polska to jesteśmy my wszyscy. Katolicy są wewnątrz Frontu Jedności Narodu. Ruch katolicki jest reprezentowany przez wszystkie organizacje społeczne i polityczne, działające we Froncie Jedności Narodu pod przewodnictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Z przemówienia Premiera na dzisiejszej sesji sejmowej wynika, że grupa tych posłów, mając na względzie skomplikowaną sytuację międzynarodową, wystosowała interpelację ponoć w trosce o spokój w naszym kraju i o właściwe wychowanie młodzieży. Ale w uzasadnieniu tej interpelacji posłowie stwierdzają, że to, co zaistniało w Warszawie i w innych ośrodkach akademickich, spowodowane było wyłącznie akcją Milicji i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Panowie ci tylko pozornie troszczą się o spokój w naszym kraju. Bo jak można zrozumieć fakt, że już 2 i 3 kwietnia poseł Konstanty Łubieński zapoznał słuchaczy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z tekstem interpelacji, nie czekając na odpowiedź rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Poseł Łubieński komentował interpelację w sposób reakcyjny i niezgodny z rzeczywistym stanem, jaki zaistniał w naszym kraju w dniu 8 marca br.</u>
+ <u xml:id="u-44.35" who="#PoselGawlikWladyslaw">Poseł Jerzy Zawieyski jest posłem z tego samego okręgu co i ja. Jednocześnie reprezentuje on godność członka Rady Państwa. Wyborcy, którzy go wybierali, liczyli, że będzie on właściwie reprezentował ich interesy. Są więc słusznie dziś oburzeni, że tego zaufania nie dotrzymał, ba, zawiódł ich, złożonym podpisem pod tą interpelacją przekreślił swe pełnomocnictwo dane mu przez chłopów Lubelszczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-44.36" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chciałem podkreślić, że posłowie z Koła — „Znak” celowo zapominają lub Starają się przemilczeć to, jak wielkie były wyrzeczenia i jak wielki wkład dała klasa robotnicza i chłopi polscy w budownictwo nowego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-44.37" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chyba świadomie, Obywatele Posłowie z Koła — „Znak” zapominacie, że to już w Polsce demokratycznej i socjalistycznej, na samej tylko ziemi lubelskiej w okresie utrwalania władzy ludowej od roku 1944 zginęło ponad 3 tys. najlepszych synów i córek miast i wsi, komunistów i radykalnych ludowców, a w całym kraju ponad 16 tysięcy zginęło od kuli wrogów Polski Ludowej. Jak śmiecie w ten sposób dziś oceniać działalność i postawę organów Milicji Obywatelskiej. Któż to jest ta Milicja albo Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej? To milicja przecież ludowa, robotnicza i chłopska. A któż, jeśli nie ta milicja ludowa, stoi dziś na straży praworządności i spokoju, stoi jednocześnie na straży nietykalności uczuć religijnych. Katolicy w kraju i na Lubelszczyźnie dobrze wiedzą, że to, co budujemy w Polsce pod przewodnictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy współudziale ZSL, budujemy razem z katolikami. Wnoszą oni wielki patriotyczny wkład we wszechstronny rozwój naszej gospodarki narodowej, cieszą się każdym osiągnięciem naszej ludowej ojczyzny, martwią się każdym zakłóceniem jej spokojnej pracy, każdym warcholstwem — w tym i waszym warcholstwem Panowie Posłowie spod — „Znaku”, Obywatelu Pośle Jerzy Zawieyski!</u>
+ <u xml:id="u-44.38" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysokie Sejmie! Jako działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przyjąłem na obecnej sesji z wielką uwagą zapowiedź zwiększonych wymagań w stosunku do kadr zajmujących kierownicze stanowiska w naszym państwie ludowym; zapowiedź Premiera, że będziemy się uwalniać od ludzi nieudolnych, kombinatorów, że trzebać brać ludzi z należytym przygotowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-44.39" who="#PoselGawlikWladyslaw">Chciałbym jednak zwrócić uwagę na to, że bardziej doceniać należy obecnie postawę ideowo-polityczną reprezentowaną przez tych ludzi, którzy zostają kierowani na różne państwowe stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-44.40" who="#PoselGawlikWladyslaw">Powinni to być ludzie z krwi i kości wyrośli i wychowani z polskiej ziemi</u>
+ <u xml:id="u-44.41" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski),</u>
+ <u xml:id="u-44.42" who="#PoselGawlikWladyslaw">wyrośli z naszego narodu, którzy rozumieją go i cenią; cechować ich winien wielki patriotyzm i stać ci ludzie powinni zdecydowanie na pozycjach socjalistycznych jako ludzie, którzy wiedzą, że to, co zdobyli i zdobywają, zawdzięczają nowemu ustrojowi Polski socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.43" who="#PoselGawlikWladyslaw">Obecna sytuacja polityczna w naszym kraju stawia dziś przed nami, członkami ZSL, nowe, większe, polityczne zadania, przede wszystkim zadanie większego zaangażowania w bieżące wydarzenia społeczno-polityczne naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.44" who="#PoselGawlikWladyslaw">Będziemy jako działacze ruchu ludowego bronić nieugięcie zdobyczy socjalistycznych, bronić nieugięcie idei sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-44.45" who="#PoselGawlikWladyslaw">Stać będziemy nadal niewzruszenie na gruncie jednolitego frontu działania gospodarczego i politycznego z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą w dalszej pracy i walce o wszechstronny rozwój naszej ojczyzny — Polski socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-44.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Irena Sroczyńska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! Nie ulega wątpliwości, że ostatnie wydarzenia ujawniły w sposób drastyczny i jaskrawy niedostatki naszej pracy wychowawczej wśród młodzieży. Wynikły one ze strony pedagogów, którzy bezpośrednio z tą młodzieżą na codzień pracowali, a wśród których znaleźli się tacy, których oblicze ideowe zostało ostatnio zdemaskowane jako obce socjalizmowi.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselSroczynskaIrena">Wydarzenia ostatnie ujawniły także słabość organizacji młodzieżowych w środowisku studenckim.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselSroczynskaIrena">I to, co nas wszystkich najbardziej oburza, ujawniły się tu także, jakże często zaskakujące nas i budzące powszechne potępienie fakty, kiedy to ludzie piastujący odpowiedzialne i wysokie stanowiska państwowe i społeczne, w stosunku do własnych dzieci wykazali bądź zaniedbania wychowawcze, bądź celowy, niewłaściwy, niepatriotyczny kierunek wychowawczy. I te sprawy najbardziej bolą klasę robotniczą i są najtrudniejsze do zrozumienia.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselSroczynskaIrena">Ciśnie się bowiem ludziom na usta pytanie, jak można dobrze kierować odpowiedzialnym, ważnym odcinkiem życia politycznego i gospodarczego naszego państwa, jeśli w podstawowej komórce społecznej, jaką jest rodzina, wobec własnych dzieci nie potrafi się, lub celowo nie chce się nadać właściwego kierunku, by wychować swoje dzieci na wartościowych obywateli, członków naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselSroczynskaIrena">I dlatego, jako poseł i działacz robotniczy, uważam za słuszne to, że rozpoczęto wyciąganie konsekwencji w stosunku do osób odpowiedzialnych politycznie, a stojących na pozycjach niezgodnych z wymogami socjalizmu. Proces ten musi być konsekwentnie realizowany, ale nie żywiołowo, a z ogromną rozwagą i wnikliwą obiektywną oceną.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! Ubolewać należy, że posłowie z Koła Poselskiego — „Znak”, składając interpelację, nie odcięli się od postawy jednego z przedstawicieli swojego środowiska społecznego — Stefana Kisielewskiego, który z taką pogardą władzę, sprawowaną przez przedstawicieli ludzi pracy, określił mianem dyktatury ciemniaków. Stało się to monetą obiegową dla wielu inspiratorów ostatnich wydarzeń, stojących na pozycjach wrogich klasie robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselSroczynskaIrena">Inspiratorom chodziło o wywołanie zamieszek nie mających przecież nic wspólnego z obroną swobód demokratycznych, gdyż posługiwali się jako swoimi — „trybunami”, — „bohaterami”, osobami dobrze znanymi i skompromitowanymi właśnie za tłumienie swobód demokratycznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselSroczynskaIrena">Odpowiadając wszystkim tym, którzy będąc oderwani od klasy robotniczej określają ją mianem ciemniaków, stwierdzam, że dają oni tym świadectwo, jak bardzo ich myślenie jest przestarzałe w stosunku do dzisiejszej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselSroczynskaIrena">Jak można rzucać taką obelgę klasie robotniczej, jak można mówić o rzekomym regresie kultury polskiej, kiedy prawdą do udokumentowania jest, że właśnie w Polsce Ludowej, jak nigdy dotąd, dokonał się ogromny awans kulturalny społeczeństwa, jako całości, a klasy robotniczej przede wszystkim. Wystarczy tylko otworzyć rocznik statystyczny, by się o tym przekonać. A jeszcze lepiej wystarczy przekroczyć bramę jakiejkolwiek fabryki, a stoją one otworem dla naszych naukowców i twórców, by w bezpośrednim kontakcie z załogą przekonać się, jak ogromne stworzone zostały możliwości stałego podwyższania kwalifikacji zawodowych i wiedzy ogólnej klasy robotniczej, jak powszechny jest wśród pracujących pęd do zdobywania wiedzy i jak powszechne jest ich uczestnictwo w różnych przejawach życia kulturalnego. Tylko w roku ubiegłym w przemyśle lekkim blisko 23 tysiące robotników ukończyło różnego rodzaju szkoły i kursy, uzupełniając swoje wykształcenie i kwalifikacje zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselSroczynskaIrena">Ruch zawodowy w naszym kraju ma niemały wkład w rozbudzaniu zainteresowań wiedzą i w podnoszeniu poziomu kulturalnego klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselSroczynskaIrena">Idziemy z książką bezpośrednio do robotnika w zakładzie, tworząc liczne punkty biblioteczne, nawet na oddziałach produkcyjnych. Prowadzimy działalność służącą popularyzacji książki współczesnej, społeczno-politycznej i popularno-naukowej. Choćby tylko Związek Włókniarzy rozbudził trwałe zainteresowanie czytelnicze wśród 120 tysięcy robotników. Stworzyliśmy możliwość czynnego rozbudzania zainteresowań artystycznych dla 14 tysięcy młodych pracowników i dzieci robotniczych. 650 naszych różnych artystycznych zespołów amatorskich wychowuje młodzież i wyłania talenty.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselSroczynskaIrena">Docieramy z wiedzą o różnych dziedzinach życia do dziesiątków tysięcy członków załóg robotniczych. Świadomość i poziom klasy robotniczej rosną także wraz z jej społecznym zaangażowaniem w pracach samorządu robotniczego i organizacji społeczno-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselSroczynskaIrena">Obecnie młody pracownik przemysłu lekkiego, to już w znakomitej większości absolwent szkoły zawodowej czy technikum. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez nasz Związek, ponad 21 tysięcy młodych pracowników przemysłu lekkiego ukończyło bądź zasadnicze szkoły zawodowe Ministerstwa Oświaty, bądź zawodowe szkoły przyzakładowe, podległe Ministerstwu Przemysłu Lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselSroczynskaIrena">Szkoła podstawowa przestała już być wystarczającym cenzusem do pracy w zakładzie, i to zarówno z uwagi na postęp techniczny i technologiczny, jak też z uwagi na dążność samych robotników do podnoszenia wiedzy. Badania nasze wykazują, że ponad 50% młodych pracowników chce dalej uzupełniać swoje wykształcenie.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselSroczynskaIrena">Wśród szeregu zagadnień dyskutowanych obecnie i wysuwanych przez klasę robotniczą, mocno stawiana jest sprawa rozszerzenia dostępu na wyższe uczelnie dla młodzieży robotniczej. Wprawdzie stworzony został pewien system, który miał gwarantować odpowiedni nabór młodzieży robotniczej i chłopskiej do tych uczelni, ale praktyka dowiodła, że był on niewystarczający. Realizacja tego słusznego postulatu klasy robotniczej wymaga stworzenia odpowiedniego klimatu na uczelniach i kontroli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselSroczynskaIrena">Ten nowy jakościowo charakter klasy robotniczej stwarza inne, wyższe jej wymagania, stwarza też potrzebę nowego modelu więzi środowiska robotniczego z kadrą techniczną, inteligencją twórczą, placówkami naukowymi i uczelniami. Pragnę tu wspomnieć, że szczególnym uznaniem i sympatią klasy robotniczej cieszą się inicjatywy podejmowane w ramach pracy społecznej przez młodzież studencką, mające na celu poznanie środowiska pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselSroczynskaIrena">Do dziś, na przykład, z ogromną sympatią pracownicy zakładów bawełnianych w Prudniku wspominają grupę studentów Uniwersytetu i Politechniki Łódzkiej, którzy w ubiegłym roku swój odpoczynek wakacyjny poświęcili na kontakty z załogą i przeprowadzenie szeregu bardzo pożytecznych prac badawczych. O tym, jak ogromne znaczenie wychowawcze miał ten kontakt młodzieży z fabryką, świadczą wypowiedzi samej młodzieży, która z ogromnym przejęciem opowiadała nam, że po skończeniu studiów musi dołożyć starań, aby przyczynić się do poprawy warunków pracy tej załogi. Głównie chodziło im o likwidację hałasu, który poważnie utrudnia pracę w tkalniach.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselSroczynskaIrena">Uznaniem i sympatią społeczeństwa cieszą się także tak zwane — „białe niedziele”, organizowane z ogromnym pożytkiem przez młodzież akademii medycznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselSroczynskaIrena">Sądzę, że takie właśnie społeczne działanie naszej młodzieży studenckiej należy rozwijać i upowszechniać. Jest to bowiem najlepsza forma nawiązywania więzów serdecznej przyjaźni i zrozumienia wspólnoty celów i dążeń.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#PoselSroczynskaIrena">Duże znaczenie przywiązujemy także do bezpośrednich kontaktów ludzi nauki ze środowiskiem robotniczym. Że jest to możliwe i przynosi konkretne, pozytywne efekty, świadczą przykłady naszego łódzkiego włókniarskiego podwórka.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#PoselSroczynskaIrena">W pracach, podjętych z inicjatywy naszego Związku, bierze aktywny udział wielu pracowników naukowych Uniwersytetu, Politechniki, Akademii Medycznej a także Polskiej Akademii Nauk. Między innymi w opracowaniu wydanej przez nas monografii włókniarzy łódzkich brało udział 30 naukowców różnych specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-46.21" who="#PoselSroczynskaIrena">Wynikiem naszej współpracy z wielu naukowcami są cenne opracowania dotyczące, między innymi, problemów adaptacji społeczno-zawodowej i wychowawczej w środowisku pracy, zatrudnienia kobiet, problemy ludzi w wieku przedemerytalnym i inne.</u>
+ <u xml:id="u-46.22" who="#PoselSroczynskaIrena">Wiele z tych tematów było przedmiotem prac magisterskich i doktorskich. Jestem głęboko przekonana, że naukowcy, którzy z nami współpracują, nie tylko mają inne spojrzenie na klasę robotniczą, ale też prawidłowo pojmują swoją rolę wychowawczą wobec młodzieży uniwersyteckiej. Cieszą się też oni sympatią i szacunkiem załóg włókniarskich, a Związek nasz, oceniając wysoko ich postawę i zasługi społeczne, przyznał wielu z nich odznakę zasłużonego działacza naszego związku zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-46.23" who="#PoselSroczynskaIrena">Podobnie z pożytkiem rozwija się nasze współdziałanie ze środowiskiem twórczym. Prowadzimy szeroką akcję popularyzacji sztuki i wychowania estetycznego, fundujemy stypendia twórcom, wiążemy zawodowych artystów z naszym artystycznym ruchem amatorskim i ułatwiamy im zbliżenie do życia i pracy środowisk robotniczych. I myślę, że żaden z tych twórców, którzy poznali rzetelny trud robotnika, nabrali szacunku dla jego pracy, nie byłby w stanie zająć podobnie pogardliwego i obcego klasie robotniczej stanowiska, jak to uczynili niektórzy uczestnicy warszawskiego zebrania literatów.</u>
+ <u xml:id="u-46.24" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! Oburza mnie interpelacja posłów ze — „Znaku”, a między innym oburza mnie fakt, że wśród tych, którzy ją podpisali i którzy kwestionują swobody demokratyczne i politykę kulturalną w naszym kraju, znalazł się także poseł Zawieyski, pełniący przecież wysoką godność członka Rady Państwa. Powstaje także pytanie, w jaki sposób interpelacja, która złożona została do Prezesa Rady Ministrów, trafiła do ośrodków wrogich Polsce Ludowej?</u>
+ <u xml:id="u-46.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 do godz. 18 min. 20)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Jerzemu Zawieyskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselZawieyskiJerzy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Właściwie z powodu złego stanu zdrowia, nie miałem zamiaru przemawiać, ale wypowiedzi ostatnich dwóch mówców z mego okręgu wyborczego, które zakwestionowały mój udział w Radzie Państwa, spowodowały to, że mimo wszystko zabieram głos. Bardzo rzadko pojawiam się na tej trybunie. Tak się złożyło, że dziś z tej trybuny mówię z wielkim bólem.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselZawieyskiJerzy">Muszę zacząć od mowy Premiera Cyrankiewicza, któremu jestem wdzięczny, że w sposób kulturalny, tak jak to uważał, ocenił naszą interpelację i że nie obraził posłów, którzy tę interpelację podpisali, między innymi, że nie obraził mnie, najstarszego z Koła Poselskiego — „Znak”, pisarza, członka Rady Państwa do tej chwili.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselZawieyskiJerzy">Polityka może być traktowana w bardzo różny sposób. Polityka jest także szkołą upokorzenia i tę szkołę upokorzenia Koło Poselskie — „Znak” — a ja z nim, z moimi przyjaciółmi — nie raz znosiliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselZawieyskiJerzy">Muszę zaprotestować, na ile mnie tylko stać, z całej duszy, że nasza interpelacja, która podyktowana została porywem serca, rozumu i sumienia, nie była adresowana do żadnej międzynarodówki, takiej czy owakiej.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nasza postawa posłów Koła Poselskiego — „Znak” może być odczytana przez historię z diariuszów sejmowych, które są w bibliotece tego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselZawieyskiJerzy">Przewodniczący Koła Poselskiego — „Znak” odpowie na ocenę interpelacji tak, jak to uważa za stosowne. Ja mówię tutaj osobiście, chociaż w porozumieniu z Kołem Poselskim — „Znak” i ta moja mowa jest moją mową osobistą. Ze wszystkich przemówień, jakie tutaj były dotąd wypowiedziane, oceniających interpelację Koła Poselskiego — „Znak”, najbardziej mnie zabolała interpretacja, jaką dał Pan Marszałek Zenon Kliszko, który powiedział między innymi, że ta interpelacja stawia nas poza narodem i że nas izoluje od narodu.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselZawieyskiJerzy">Muszę tutaj uczynić uwagę, że mogą być różne kryteria, kto przynależy do narodu, komu się poczucia narodowego nie kwestionuje. Mnie się wydaje, że najbardziej zawodne są kryteria polityczne, kryteria polityczne oceny, kto do narodu przynależy, a kto nie przynależy.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ja nie mam w swej naturze cienia ani ochoty tego, bym miał być złośliwy, czy bym miał przypominać pewne rzeczy — ale ja poproszę Pana Marszałka Kliszkę, aby przypomniał sobie, że na tej samej sali także były czynione interpretacje, kto jest poza narodem, kto jest izolowany, a dotyczyło to izolowanie i bycie poza narodem postaci bardzo czcigodnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselZawieyskiJerzy">Marszałek Kliszko, którego osobiście miałem szczęście poznać w pewnych sytuacjach, jest człowiekiem głębokim i subtelnym, i wie, że mówiąc takie słowa ciężkie dla mnie do zniesienia, wie, że ja nie jestem tylko posłem, członkiem Rady Państwa, ale, że jestem pisarzem i że moje imię należy do kultury narodu polskiego, niezależnie od tego, czy jako polityk prowadzę politykę błędną czy złą.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselZawieyskiJerzy">Zarzut Pana Marszałka Kliszki dotyczył tego, że Koło — „Znak” nie wypowiedziało się na temat przemówienia Obywatela Władysława Gomułki i nie poparło stanowiska partii wobec zaszłych wydarzeń. Na to odpowie zapewne poseł Stomma. Ja mogę powiedzieć od siebie, ponieważ moja mowa jest mową osobistą.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselZawieyskiJerzy">Otóż Pan Marszałek się myli, ponieważ o pewnych faktach nie wie. 7 marca pisałem swój osobisty list do Władysława Gomułki, którego to listu już potem nie wysłałem. W tym liście prosiłem Władysława Gomułkę, aby odezwał się dobrym słowem do narodu polskiego, bo jego słowa naród oczekuje i że zawsze jest to słowo ważne. Obywatel Gomułka nie jest tylko sekretarzem partii. Jest wielkiego formatu Polakiem, któremu naród ufa i który podejmuje zawsze zadania trudne, często niepopularne, ale zawsze podyktowane troską o Polskę, jej rozwój, o jej miejsce wśród narodów świata. Spośród licznych rozmów, jakie miałem szczęście odbywać, zapamiętałem jedną i nie tylko jedną, ale tę zwłaszcza, która mnie umocniła w moich uczuciach patriotycznych dla Polski Ludowej. Chodziło o sprawy gospodarcze i o sprawy przekształceń ekonomicznych naszego kraju na kraj przemysłowy, nowoczesny, zmodernizowany. Tę wiarę w dobrą przyszłość Polski wyniosłem z rozmów z Władysławem Gomułką, za co jestem mu szczerze wdzięczny. Ta wiara zakłada wiele ofiar, wyrzeczeń, trudnych etapów, niełatwych, niepopularnych. Jako pisarz mam wstręt do banału i do schematyzmu. Posypują się teraz listy do Władysława Gomułki. Na ile znam tego człowieka, jest to człowiek skromny, który nie potrzebuje pochlebstw ani ostentacji politycznych. Władysław Gomułka jest człowiekiem historii, a nie każdy sekretarz partii jest człowiekiem historii.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselZawieyskiJerzy">Widzę Go jako postać dramatyczną, z poczuciem odpowiedzialności nie tylko za partię, ale za naród polski, który jest organizmem złożonym, który ma swoje uwrażliwienia, kult imponderabiliów, który ma swoje wielkie wady obok zalet. I o tym także była kiedyś między nami mowa. Muszę wyznać i adresuję to do Pana Marszałka Kliszki, że ja ten naród, taki jaki jest, kocham miłością śmiertelną.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselZawieyskiJerzy">Wierzę, że dla tego narodu kierownictwo polityczne w osobie Gomułki troszczy się o jasną i wielką dla niego przyszłość. Nie oznacza to wcale według mego przekonania, aby partia nie popełniała błędów. Nie chcę ich wyliczać, bo pozytywy przewyższają wszelki rejestr błędów.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselZawieyskiJerzy">Mam osobiste poczucie, że jestem człowiekiem omylnym, a omylność jest cechą człowieczeństwa, a także cechą różnych ideologii, które nie są oderwane od życia. W tym wypadku myślę o partii, która jest przecież związana z życiem, więc i omylna, mimo swych twórczych, ciekawych, interesujących i nawet wielkich pod względem historycznym koncepcji społecznych. Te błędy można zrozumieć. Nic to nie umniejsza autorytetu władzy, jeżeli do tych błędów się przyzna.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselZawieyskiJerzy">Z wielkim moralnym protestem wysłuchałem przemówienia Józefa Ozgi Michalskiego, a także niektórych innych mówców. Sytuacja, jaka zaszła w marcu — to wielka tragedia narodowa, której nie można zbywać dowcipami. Czy są winni? Jak ich dostrzec ? Kogo karać? Może wszyscy jesteśmy winni? Powiedzenie Ozgi-Michalskiego, że Koło — „Znak” jest resztówką reakcji w Sejmie, należy do wątpliwej wartości dowcipów.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ponieważ często tu się mówi o Związku Literatów, ja, jako pisarz, chcę w tej sprawie zaznaczyć swoją odmienną ocenę wypowiedzi na ostatnim nadzwyczajnym zebraniu Związku Literatów.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselZawieyskiJerzy">Proszę gorąco o chwilę uwagi i proszę o to, aby nie dominowały emocje, które mógłbym zrozumieć, ale przecież musi też paść głos chociażby rozwagi.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ja do tego środowiska należę, ja to środowisko przeżyłem bardzo głęboko w okresie, kiedy byłem skazany na 8 lat milczenia, ponieważ nie mogłem się zgodzić na proponowane i administracyjnie egzekwowane postulaty realizmu socjalistycznego. Sprawa nie jest tak prosta, jak się na ogół wydaje. Ja chcę przypomnieć, że nadzwyczajne zebranie pisarzy trzeba oceniać z dłuższej perspektywy niż z jednorazowego faktu burzliwych obrad. Ponieważ w wielu przemówieniach i enuncjacjach prasowych sięga się dalekiej nieraz przeszłości, ja także sięgnę w przeszłość niezbyt oddaloną w czasie.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PoselZawieyskiJerzy">Pisarze polscy od początku państwa ludowego byli w awangardzie socjalizmu, dając w swych dziełach swoje gorące, żarliwe poparcie dla nowej, budującej się Polski socjalistycznej. Podjęli oni z powagą i odpowiedzialnością postulat realizmu socjalistycznego, byli nawet nieraz bardziej agitatorami niż pisarzami, wierząc w formułę głoszoną oficjalnie, że literatura ma być narodową w formie, socjalistyczną w treści. Gorące serca pisarzy szły ramię w ramię ze współczesną historią, a tę historię tworzyła i wyrażała partia.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PoselZawieyskiJerzy">A później cóż się okazało? Przyszła tak zwana odwilż, przyszedł sławny XX zjazd partii Związku Radzieckiego, później u nas polski październik. Ludzie, którzy oddali wszystkie swoje siły twórcze, zostali, delikatnie mówiąc, zawiedzeni. Jedni przeżywali to lekko, inni przeżywali nie tylko załamanie wewnętrzne, ale wielki dramat twórców, którym historia podcięła ich racje moralne i racje artystyczne.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PoselZawieyskiJerzy">Na pierwszym po październiku zjeździe, nie kto inny, lecz ja, który byłem przez 8 lat skazany na nędzę i milczenie, odezwałem się do pisarzy partyjnych ze słowem zrozumienia dla ich dramatu, dla ich trudnej, wręcz tragicznej sytuacji. Słowem przyjaznym apelowałem, aby prędko otrząsnęli się z depresji, że niczemu nie są winni, mówiłem, że literatura jest ich sprawą pierwszą i wielką, a do ówczesnego ministra kultury i sztuki pozwoliłem sobie na cierpką uwagę, że — „dłużej pisarza niż dygnitarza”.</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ten dramat pisarzy godzien jest szacunku i trzeba się do tych ludzi odnosić ze zrozumieniem i delikatnością. Nastąpiły potem ze strony władz kontrolujących twórczość artystyczną fakty przypominające dawny nacisk administracyjny. Ból pisarzy, ich zawiedziona wiara wzmogły niechęć do cenzury, do zakazów i wszelkich ograniczeń, zrodziła się nieufność, a z nieufności obawa i podejrzliwość. Nikt z tak zwanych czynników oficjalnych nie umiał znaleźć właściwego pomostu pomiędzy władzą a pisarzami. Jeżeli były czynione takie próby, a były, nie dawały one, niestety, rezultatu. Mieliśmy także i takie paradoksy, jak popieranie tak zwanej czarnej literatury zachodu kwestionującej wszelki sens życia, a z drugiej strony, jeśli idzie o polską literaturę, powściąganie każdej myśli krytycznej lub nawiązującej do prądów artystycznych, jakie przebiegają przez cały świat. Ołówek cenzury robił wiele nierozważnych błędów.</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nadzwyczajny zjazd warszawski nie był jedynym zjazdem, gdzie pisarze upominali się nie tylko o sprawy literackie, ale o sprawy społeczne i sprawy polityki kulturalnej odnoszącej się do twórców.</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PoselZawieyskiJerzy">Zdjęcie z afisza — „Dziadów” poruszyło do głębi pisarzy. Byłem jeden z pierwszych, nie wymieniony tu z nazwiska przez pana Premiera, którzy zwrócili się do niego, zdruzgotani moralnie, nie mogąc uwierzyć w decyzję tak bolesną. Byłem zdruzgotany moralnie z dwóch powodów: jako pisarz i jako autor książki, która ostatnio wyszła pt. — „Konrad nie chce zejść ze sceny”. W tej książce przeprowadzam sposobem artystycznym tezę, że dzieje narodu można odczytać z dziejów teatru.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PoselZawieyskiJerzy">Na nadzwyczajnym zebraniu Związku Literatów nie mogłem być, bo leżałem w szpitalu chory na serce, ale chcę powiedzieć rzecz, którą mi nakazuje sumienie. Jeżeli atmosfera na tym zjeździe była burzliwa i gorąca, to dlatego, że pisarzy wiele spraw bolało, że to, co się stało błędem, wyzwoliło ich dramatyczną sytuację jako pisarzy i jako obywateli zatroskanych o los kultury polskiej. Ten, którego coś boli, ulega przewadze emocji i ton mowy odbiegać musi od tonu normalnych rozważań.</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ból ludzki ma swoje prawa, nawet gdyby nie miał realnych uzasadnień.</u>
+ <u xml:id="u-49.26" who="#PoselZawieyskiJerzy">Obecny tu na sali obywatel Władysław Gomułka zna te sprawy. Jeżeli mówi niespokojnie, nawet nieraz wybuchowo, to ja wiem dlaczego tak mówi. Nie, żeby chciał kogoś dotknąć, czy obrazić, tylko że go coś boli.</u>
+ <u xml:id="u-49.27" who="#PoselZawieyskiJerzy">Proszę, aby obywatel Władysław Gomułka zrozumiał także innych ludzi, którzy w ferworze, czy w emocjach bólu, mogli mówić rzeczy nieprzemyślane, niewłaściwe, nawet takie rzeczy, które mogły obrazić, którym ja pierwszy się sprzeciwiam. Myślę w tej chwili o przemówieniu Stefana Kisielewskiego.</u>
+ <u xml:id="u-49.28" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ja się nie zgadzam z Kisielewskim w innych kwestiach natury politycznej. Ale znam Kisielewskiego i wiem, że pod maską kpiarza nie jest to cynik, przeciwnie — to człowiek głęboko zaangażowany w życie Polski Ludowej, człowiek prawy, uczciwy i odważny.</u>
+ <u xml:id="u-49.29" who="#komentarz">(Głosy protestu)</u>
+ <u xml:id="u-49.30" who="#PoselZawieyskiJerzy">Nadto jest to wybitny kompozytor polski, wybitny pisarz, którego imię należy do historii literatury i do historii muzyki polskiej. Należy on do chlubnego ogniwa twórców swego nazwiska. Jest synem znanego pisarza i bratankiem wybitnego dramaturga polskiego Jana Augusta Kisielewskiego. Stefan Kisielewski, który w ferworze mówcy, użył sformułowań bardzo niewłaściwych, stawał w obronie rzeczy według swego rozeznania i swego sumienia słusznych i ważnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.31" who="#PoselZawieyskiJerzy">Dnia 11 marca około 10 wieczorem został on pobity, pobity ciężko na schodach w przyczajeniu przez grupę mężczyzn — nie wiadomo przez kogo. Te pięści, które spadły na Kisielewskiego, spadły na przedstawiciela kultury polskiej. Stało się to po raz pierwszy w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.32" who="#komentarz">(Szum na sali — śmiech. Poseł Łubieński: Płakać trzeba, nie śmiać się).</u>
+ <u xml:id="u-49.33" who="#PoselZawieyskiJerzy">Inne nazwiska pisarzy, które tu też padły, to czy się je wymienia z ironią, bez szacunku, trzeba pamiętać, że to są chlubne nazwiska literatury polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-49.34" who="#PoselZawieyskiJerzy">Mam tutaj na myśli Jerzego Andrzejewskiego, Mieczysława Jastruna, wybitnego polskiego poetę Antoniego Słonimskiego, którego dramatyczną sytuację wewnętrzną tak pięknie przedstawił Władysław Gomułka w swojej historycznej mowie.</u>
+ <u xml:id="u-49.35" who="#PoselZawieyskiJerzy">Poseł Ozga-Michalski zaatakował także list Episkopatu, dotyczący wydarzeń marcowych. Według mojej oceny jest to dokument historyczny, list piękny, pełen obywatelskiego stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-49.36" who="#PoselZawieyskiJerzy">Przechodzę teraz — tak jak wszyscy, i ja mam do tego prawo — do omówienia pokrótce sprawy młodzieży. Wyrażano tu przekonanie, że dyskusje polityczne i wychowanie polityczne przyczynią się do właściwej atmosfery na wyższych uczelniach. Zupełnie słusznie. Muszę tylko poczynić uwagę, że dziś jest to zadanie bardzo trudne, długofalowe i dotychczasowe metody politycznego oddziaływania mogą okazać się zawodne. Przez świat, nie tylko przez Polskę, przebiegają prądy krytyczne, które, jak u nas, bynajmniej nie oznaczają postawy antysocjalistycznej, czy antypatriotycznej. Jednym ze źródeł niepokojów, jaki ogarnia młodzież całego świata i nie tylko młodzież, jest nieufność do historii, a nawet do wszelkiej ideologii. Trzeba zbadać dogłębnie źródła tej nieufności czy tej niechęci, a może ignorancji. Bo czy niechęć do historii oznacza negację włączenia się w nurt historii, czy też jest to spór z historią o historię?</u>
+ <u xml:id="u-49.37" who="#PoselZawieyskiJerzy">Pozwolę sobie na pewną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-49.38" who="#PoselZawieyskiJerzy">W świecie współczesnym cennym skrótem pojęciowym, o dużym ładunku humanistycznych treści jest słowo — „dialog”. Jest to formuła stosowana w życiu umysłowym, ideowym i politycznym. Dialog postuluje płaszczyznę porozumienia pomiędzy przeciwnymi stanowiskami. O dialogu w świecie współczesnym mówią politycy, ideologowie, filozofowie, nawet papieże.</u>
+ <u xml:id="u-49.39" who="#PoselZawieyskiJerzy">Możnaby zaryzykować twierdzenie, wywiedzione z doświadczeń życia, że istotną tendencją współczesności jest dialog, jako forma porozumiewania się między ludźmi odmiennych przekonań ideologicznych, odmiennych ras i kultur. Warunkiem dialogu, poza obustronną dobrą wolą, jest postawa szacunku dla cudzej odmienności, chęć zrozumienia cudzej racji, swoista transcendencja na drugiego człowieka, którego nie chce się pochłonąć, zagarnąć czy przeinaczyć, lecz z którym chce się wspólnie czegoś szukać. Jeżeli tak, to trzeba coś z własnej racji zawiesić, a nawet zakwestionować, aby w pełni objąć obiektywność drugiej strony, a także, by obudzić w nas poczucie, że sens życia nie jest tylko w nas samych, lecz również poza nami.</u>
+ <u xml:id="u-49.40" who="#PoselZawieyskiJerzy">W dialogu nie zawsze chodzi o zaproszenie do rozważania czegoś, co jest różne i odmienne, ale także o to, co nam jest wspólne, nam — ludziom współczesnej epoki. Tym, co w każdym rodzaju dialogu jest punktem wyjścia i dojścia, to oprócz solidarności — duch braterstwa. To ostatnie słowo nie jest za wielkie, ani za mocne, nawet jeśli je przemilczamy, bo ono porusza w nas pragnienia nie zawsze w pełni uświadomione, aby wspólnie szukać i wspólnie iść.</u>
+ <u xml:id="u-49.41" who="#PoselZawieyskiJerzy">Właśnie taki dialog prowadziła młodzież ze swoimi profesorami i niektórymi rektorami. Należy się wdzięczność profesorom, że okazali w ten sposób szacunek młodzieży i zrozumienie dla jej niepokoju. Zarówno młodzież jak i profesorowie wiedzą, że paląca sprawa demokratyzacji życia może się stać u nas w obrębie socjalizmu, lecz nie wbrew;</u>
+ <u xml:id="u-49.42" who="#PoselZawieyskiJerzy">socjalizmowi, w obrębie partii, lecz nie przeciw partii.</u>
+ <u xml:id="u-49.43" who="#PoselZawieyskiJerzy">I o taki dialog młodzież występowała w swoich rezolucjach, o taki dialog występuje także — „resztówka reakcji”, czyli Koło Poselskie — „Znak” w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.44" who="#PoselZawieyskiJerzy">11 lat mojej pracy w Sejmie i w Radzie Państwa Jest dostateczną moją legitymacją, czy jestem przybrany w obcy strój opozycjonisty czy w strój inny, jak był łaskaw to zauważyć pan Marszałek Kliszko. Muszę przypomnieć tym, co mnie zakwalifikowali, że jestem poza narodem i tym, że należę do resztówki reakcji, że na terenie zagranicznym usiłowałem zrobić tyle dobrego dla Polski Ludowej, na ile było mnie stać.</u>
+ <u xml:id="u-49.45" who="#PoselZawieyskiJerzy">Muszę przypomnieć, choć to nie jest w dobrych obyczajach człowieka skromnego, za jakiego się uważam, że byłem jedynym Polakiem, człowiekiem świeckim, który miał szczęście rozmawiać w cztery oczy z wielkim Papieżem Janem XXIII i z Pawłem VI. Rozmowy dotyczyły Polski Ludowej, mojej ojczyzny, wobec której mam poczucie służebności.</u>
+ <u xml:id="u-49.46" who="#PoselZawieyskiJerzy">Pomawianie mnie, że podpisując interpelację, adresowałem ją do ulicy, do Wolnej Europy, do syjonistów, uderza we mnie ciosem bardzo ciężkim. Czy to jest zła wola, dyskredytacja, obraza — nie chcę nikomu przypisywać tych intencji. Może to jest tylko nieopatrzne, w ferworze wypowiedziane sformułowanie, ale oświadczam, że wiele sił, energii, czasu, myśli poświęcałem w ciągu 11 lat, jako człowiek dobrej woli, Polsce Ludowej, socjalistycznej. Wierzę w jej przyszłość, co nie oznacza, abym nie bolał nad błędami, jakie nieraz władza naszego kraju popełnia.</u>
+ <u xml:id="u-49.47" who="#PoselZawieyskiJerzy">Jestem nie tylko posłem, mam zaszczyt być członkiem Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, służę Polsce nie tylko działalnością polityczną, ale działalnością literacką. Ostatnie moje książki, to książki o Polsce, książki do dna duszy zaangażowane; wysnute z zamyśleń nad historią przeszłą i teraźniejszą naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-49.48" who="#PoselZawieyskiJerzy">Jestem złym posłem, bo rzadko odwiedzam swój okręg wyborczy z powodu coraz gorszego stanu zdrowia</u>
+ <u xml:id="u-49.49" who="#komentarz">(Głos: to dobrze),</u>
+ <u xml:id="u-49.50" who="#PoselZawieyskiJerzy">ale do swoich wyborców i do całego społeczeństwa odzywam się jako pisarz, jako jeden z twórców kultury narodowej. Jakie jest to moje słowo pisarskie, nie do mnie należy ocena. Boli mnie tylko to, że z autorytatywnych ust usłyszałem, i jestem w izolacji i poza narodem. To jest zarzut zbyt ciężki, abym mógł przejść nad nim z lekkim sercem.</u>
+ <u xml:id="u-49.51" who="#PoselZawieyskiJerzy">Ponieważ do tej chwili mam zaszczyt być członkiem Rady Państwa, a tę godność — przyznaną mi przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — traktowałem jako zobowiązanie patriotyczne i moralne, proszę Pana Marszałka o to, aby Sejm wyraził votum zaufania do mnie, a w przeciwnym wypadku — aby mnie zwolnił z zaszczytnego stanowiska członka Rady Państwa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Czesław Burski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wysoki Sejmie! Zajęci pracą rolnicy śledzą z uwagą i troską aktualną sytuację polityczną w kraju. Pragną bowiem spokoju i możliwości twórczej pracy dla realizacji zadań stojących przed naszym rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselBurskiCzeslaw">Doceniając, że władza ludowa dała wsi historyczną i jedyną w swoim rodzaju szansę odrobienia wiekowych zaniedbań, rolnicy nie zapominają, że właściwe podejście do spraw wsi i rolnictwa datuje się szczególnie od 1956 roku. Wówczas to w pamiętnym Październiku zrodziły się zręby tego, co dziś nazywamy nową polityką rolną, która zyskała poparcie całego społeczeństwa wsi.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselBurskiCzeslaw">Efekty tej polityki są dostrzegalne w każdej wsi i gromadzie, w każdym rejonie naszego kraju. Wieś zna inicjatorów i twórców nowego modelu naszego rolnictwa; mogą oni być pewni całkowitego poparcia i wdzięczności za odwagę, mądrość polityczną i poczucie sprawiedliwości, na którą wieś polska tak długo czekała.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselBurskiCzeslaw">Taka, a nie inna, jest odpowiedź wsi polskiej tym wszystkim, którzy mają co do tego jakiekolwiek złudzenie.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselBurskiCzeslaw">Powyższe stwierdzenia nie będą pomniejszone, jeżeli jednocześnie zaznaczę, że w moim odczuciu i w odczuciu poważnej części społeczeństwa wiejskiego, słuszna i pożyteczna polityka rolna napotyka wiele przeszkód i trudności w jej realizacji. Nie sposób nie zauważyć, że zbyt wiele obserwujemy w naszym rolnictwie objawów słabości i niedomagań, mających swoje źródło w zjawiskach subiektywnych. Chcę być dobrze zrozumiany. To, co mówię, nie obciąża bynajmniej inicjatorów polityki rolnej, lecz jej bezpośrednich i pośrednich realizatorów.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselBurskiCzeslaw">Jednym z hamulców w rozwoju polskiego, rolnictwa jest, moim zdaniem, brak wystarczającej ilości wysoko kwalifikowanej kadry specjalistów rolnych i specjalistów w zakładach i instytucjach obsługujących rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselBurskiCzeslaw">W powiecie poddębickim, na przykład, tylko jeden agronom gromadzki — na ogólną ilość 23 — posiada wyższe wykształcenie rolnicze. W dwóch gromadach nie ma aktualnie agronomów, a pewna część agronomów nie po-, siada nawet średniego wykształcenia rolniczego. Na ogólną ilość 10 zootechników, tylko jeden posiada odpowiednie kwalifikacje do tej pracy. Stanowiska agromeliorantów, a także organizatorów produkcji rolnej w gminnych spółdzielniach w 100% obsadzone są przez ludzi do tego nie przygotowanych.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselBurskiCzeslaw">Czy w tej sytuacji nie należy mieć obawy o dalszy rozwój produkcji rolnej, a zwłaszcza takich podstawowych działów, jak uprawa zbóż i pasz oraz hodowla?</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wagę problemu pogłębia fakt, że podobna sytuacja występuje w wielu zakładach obsługujących rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselBurskiCzeslaw">W 1968 r. na 31 osób zatrudnionych w kadrze technicznej Przedsiębiorstwa Wodno- Melioracyjnego, są 2 osoby z wykształceniem wyższym, 18 osób z wykształceniem średnim, 6 osób z niepełnym średnim i 5 z podstawowym. Zaledwie 5 osób posiada uprawnienia do prowadzenia samodzielnej budowy.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselBurskiCzeslaw">Czyż więc w świetle tego nie należy spojrzeć krytycznie na obecny system kształcenia kadr dla rolnictwa?</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselBurskiCzeslaw">Według danych Głównego Urzędu Statystycznego zawartych w Roczniku Statystycznym, w 1966/67 r. kształci się w 7 uczelniach rolniczych kraju 17.681 studentów, ponadto w tymże samym roku w średnich szkołach rolniczych stopnia licealnego pobiera naukę 28.360 uczniów. Łącznie więc ponad 46 tys. młodych ludzi kształci się w zawodzie rolniczym, nie licząc kształcących się zaocznie 7.185 słuchaczy na studiach wyższych i ponad 17 tys. uczniów w technikach rolniczych, ogrodniczych i melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselBurskiCzeslaw">Jakie zatem przyczyny powodują ciągły deficyt tych kadr, szczególnie tych pracujących bezpośrednio z rolnikiem, a więc w gromadzie?</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PoselBurskiCzeslaw">Znów posłużę się danymi GUS. Oto w 1966/67 r. skład studentów uczelni rolniczych przedstawiał się następująco: robotnicy — 21,6%, chłopi — 33,1%, pracownicy umysłowi — 40,2%, rzemieślnicy — 4,3%, inni — 0,8%. Tak więc zaledwie 1/3 studentów szkół rolniczych pochodzi z rodzin chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#PoselBurskiCzeslaw">Na pewno byłoby rzeczą chwalebną, gdyby młodzi ludzie spośród inteligencji pracującej i klasy robotniczej kończyli szkoły rolnicze i szli pracować na rzecz rolnictwa. Ale czy tak jest rzeczywiście? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto przeanalizować z kolei skład absolwentów uczelni rolniczych w 1966/67 r. Młodzież z rodzin robotniczych stanowi 19% absolwentów, chłopskich — 41%, pracowników umysłowych — 34,8%, rzemieślniczych — 5%, innych — 0,4%. Widać zatem, że najwyższą wytrwałością w zdobywaniu zawodu rolnika wykazuje się młodzież pochodzenia chłopskiego, największy odsiew uwidacznia się wśród studentów pochodzenia inteligenckiego. Dlatego też wydaje się, że trzeba poddać gruntownej rewizji system rekrutacji kandydatów do szkół średnich i wyższych, w tym również rolniczych. Bolesna nauka ostatnich dni nie pozostawia złudzeń, że rewizja taka staje się koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#PoselBurskiCzeslaw">Droga młodzieży chłopskiej do bram wyższych uczelni była zawsze najeżona przeszkodami, które jednak upór i wytrwałość potrafiły często pokonać.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#PoselBurskiCzeslaw">Trzeba niestety stwierdzić, że i dziś ta droga nie jest zbyt łatwa, mimo ogromnej rozbudowy naszego szkolnictwa. Wiadomo, że start życiowy młodzieży robotniczej i chłopskiej jest znacznie trudniejszy niż młodzieży z innych grup społecznych. Odpowiednie resorty powinny jednak zapewnić taki system rekrutacji na studia, który pozwoli na zlikwidowanie rażących dysproporcji w zakresie kształcenia kadr młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#PoselBurskiCzeslaw">Mówiąc o sprawie kształcenia, należy zwrócić uwagę na problem pracy ideowo-wychowawczej wśród młodzieży. W świetle ostatnich wydarzeń w kraju okazuje się, że dotychczasowy proces wychowawczy młodzieży był niewystarczający. Młodzież może i powinna być zainteresowania życiem społeczno-politycznym kraju, nie wolno jednak wykorzystywać zapału i energii młodzieży do rozgrywek politycznych o sprawy niezgodne z interesami tej młodzieży i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#PoselBurskiCzeslaw">Obecne pokolenie naszej młodzieży kształcącej się w szkołach obejmie w przyszłości kierownictwo w życiu społecznym i gospodarczym naszego kraju. Wobec tego oblicze ideowe i moralne młodzieży będzie miało decydujący wpływ na charakter polityki naszego kraju, w tym również przemian naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wydaje się, że najwyższy czas, aby na wyższych uczelniach zapanowały bardziej demokratyczne stosunki. Nie można pozwolić na to, aby jedna grupa młodzieży popisywała się swoją zamożnością i luksusowymi samochodami sprowadzanymi z zagranicy za ciężko zdobyte dewizy, podczas gdy inna grupa zdobywa niezbędne na utrzymanie środki finansowe, podejmując pracę zarobkową przy sprzątaniu czy innych pracach. Taka atmosfera na uczelniach nie sprzyja kształtowaniu właściwych postaw ludzkich i obywatelskich i powoduje szkodliwe kompleksy.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#PoselBurskiCzeslaw">Pewna część naszego społeczeństwa wykazuje niewłaściwy stosunek do spraw wsi i rolnictwa, niezrozumienie jego roli i znaczenia dla kraju. Przykładem tego są fakty obraźliwych sformułowań, jakie padały podczas ekscesów w Warszawie, które poniżały rangę zawodu i godność producenta rolnego. Oznacza to, że nie wszyscy w naszym kraju orientują się, jakie jest znaczenie rolnictwa w ogólnym rozwoju gospodarki narodowej, w tworzeniu dochodu narodowego i wzroście stopy życiowej mieszkańców miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#PoselBurskiCzeslaw">Sojusz robotniczo-chłopski jest główną siłą naszego narodu i nie można dopuścić, aby nieodpowiednie elementy podważały jego założenia.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#PoselBurskiCzeslaw">Warto jednakże zwrócić uwagę, że dotychczas nie potrafiliśmy wyeliminować szeregu istotnych niedomogów w tym zakresie, jak zbyt słabego oddziaływania na rolnictwo ze strony instytutów doświadczalnych, które w niewystarczającym zakresie przenoszą wyniki swoich doświadczeń bezpośrednio do gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#PoselBurskiCzeslaw">Rzecz oczywista, że usprawnienia w zakresie zarządzania i obsługi rolnictwa trzeba łączyć z potrzebą dalszej mobilizacji społecznej rolników, podnoszenia ich kwalifikacji i gospodarności, gdyż wszystkie powyższe czynniki będą warunkować szybszy rozwój rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#PoselBurskiCzeslaw">Poważną przeszkodę w naszym życiu społeczno-gospodarczym stanowią takie ujemne zjawiska, jak: klikowość, kumoterstwo, nieprzestrzeganie zasad praworządności, nadużycia gospodarcze dokonywane przez grupy, dla których nic nie istnieje poza własnym egoistycznym interesem.</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#PoselBurskiCzeslaw">Niepokojącym objawem, jaki tu i ówdzie daje się obserwować, jest osłabienie inicjatywy i działalności społecznej szeregu środowisk, co jest często wynikiem nieliczenia się z opinią społeczną i dyrygowania organami samorządowymi. Powoduje to wypaczenie kierunków działania, prowadzi do bierności i zaniku kontroli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#PoselBurskiCzeslaw">Wysoki Sejmie! Atmosfera polityczna na wsi jest dobra. Wieś jest żywo zainteresowana w dalszej realizacji przemian socjalistycznych, w podnoszeniu na wyższy poziom naszej gospodarki narodowej, oświaty i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#PoselBurskiCzeslaw">Chłopi polscy z oburzeniem przyjmują wiadomości o szkalowaniu narodu polskiego w samym kraju i poza jego granicami.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#PoselBurskiCzeslaw">Byliśmy zawsze wierni narodowi i ojczyźnie, zawsze też opowiadamy się za postępem, pokojem i socjalizmem.</u>
+ <u xml:id="u-51.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Wysoka Izbo! Moje krótkie wystąpienie chcę poświęcić kilku sprawom może marginalnym w stosunku do głównego tematu dzisiejszej debaty. Oto one. Chcę zatrzymać się nad sprawą informacji, pracy polityczno-wychowawczej w szkolnictwie wyższym i umocnieniu politycznej jedności społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselBukowskiJerzy">W wypadkach marcowych problem informacji, braku informacji i wrogiej, bądź głupotą dyktowanej dezinformacji, zajął poważne miejsce. Nie tylko dlatego, że stał się przedmiotem większości rezolucji studenckich i haseł wiecowych. Opóźniona, jednostronna i niepełna informacja mogła doprowadzić i doprowadziła w wielu przypadkach do pogłębienia narastających napięć i rozszerzenia ich zasięgu. Nie nawracam do spraw wielokrotnie już omawianych: granic jawności życia publicznego stawianych przez rację stanu — z jednej strony, a politycznej szkodliwości ograniczeń informacji — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Nadmierne ograniczenie i jednostronność informacji nie służą ani przenoszeniu inspiracji kierownictwa politycznego kraju do społeczeństwa, ani rozeznaniu przez to kierownictwo opinii szerokich kręgów społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Chcę zatrzymać się na konkretnym przykładzie ilustrującym „zapotrzebowanie” na informację i realizację informacji.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Na jednym z ostatnich spotkań ze studentami — to było w sobotę ubiegłego tygodnia — wśród kartek z pytaniami znalazła się jedna z treścią następującą: — „Dlaczego prace Sejmu otoczone są tajemnicą? Są tylko niektóre wypowiedzi popierające oficjalne stanowisko. Brak natomiast... głosów krytycznych pod adresem rządu.” Wyjaśniłem, że pytanie, jak wiele innych, zawiera uproszczenia. Powiedziałem o trybie dokumentacji i publikacji wystąpień poselskich. Zwróciłem uwagę na ograniczenia wynikające z tematyki omawianej szczegółowo w komisjach.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Stwierdziłem, że osobiście nie doznałem nigdy w relacjonowaniu moich wystąpień wypaczeń treści, jeżeli nawet nuty krytyczne były tonowane.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselBukowskiJerzy">W dzień później prasa niedzielna z 7 kwietnia przyniosła sprawozdanie z posiedzenia Komisji Oświaty i Nauki poświęconego informacji Ministra i dyskusji nad aktualną sytuacją w szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Temat o niezwykłej aktualności, relacja prasowa, na którą społeczeństwo czekało z żywym zainteresowaniem. Czy została w tej informacji spełniona spodziewana zmiana stylu — nota bene wiele postulatów młodzieży studenckiej adresowanych było również do Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselBukowskiJerzy">W tym szczególnym przypadku potrzebna była elastyczność w schemacie relacji PAP. Fakt, że poświęcono w rubryce z prac Sejmu łącznie prawie 3 kolumny posiedzeniu Komisji Oświaty i Nauki, nie może zadowolić. Na dyskusję — której ciekaw jest czytelnik — poświęcono zaledwie 2/3 jednej kolumny, resztę zajęła informacja Ministra — przydałby się nota bene pełny tekst tej informacji — i uchwała Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie chcę wprowadzać nuty osobistej, ale pominięcia wszelkich krytycznych elementów moich wystąpień w czasie dyskusji, obdarzenia mnie czterema wierszami, które bez kontekstu stanowią truizm, nie mogę uznać za przykład wejścia informacji prasowej z prac Sejmu na nowe tory. Nie liczę mojej działalności społecznej linijkami tekstu sprawozdań prasowych. Ale tutaj — przykładowo — chodzi o inną rzecz. O domysły, co powiedziałem w czasie 6-godzinnej przeszło debaty komisyjnej — a czas tej debaty jakoś przeniknął na miasto — i co zostało — „ocenzurowane” (mówię w cudzysłowie). A przecież mówiłem rzeczy, z których tylko bardzo nieliczne ja sam skreśliłbym z diariusza sejmowego jako bardzo wewnątrzkomisyjne wypowiedzi.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselBukowskiJerzy">W całości relacja z dyskusji (zabierało głos 13 posłów) i treść uchwały nie wiążą się dostatecznie ze sobą, a taki związek był w danym (przypadku wyraźny. Taka informacja nie jest informacją dla krytycznego czytelnika.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselBukowskiJerzy">W konkluzji, odbiegając od szczegółowości przytoczonego przykładu, można stwierdzić, że sprawa nienależytej informacji jest chyba jedną z głównych bolączek naszego życia publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Wadliwa informacja rodzi w społeczeństwie nieufność, a nieufność utrudnia utrzymanie niezbędnego zakresu poufności w sprawach o państwowym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Przechodzę do drugiego punktu mojej wypowiedzi. Jest nim problem pracy polityczno-wychowawczej w naszych szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselBukowskiJerzy">Braki w ukształtowaniu politycznym naszych studentów upatruje się:</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselBukowskiJerzy">po pierwsze — w niedostatecznej pracy młodzieżowych organizacji politycznych ZMS i ZMW, po wtóre — w niedostatecznej trosce uczelnianych organizacji partyjnych o rozwój i należytą pracę tychże organizacji ideowych, po trzecie — w słabym realizowaniu programowych treści przedmiotów ekonomiczno-społecznych, a w szczególności podstaw nauk politycznych, po czwarte — w słabym i nie dość powszechnym zaangażowaniu kadry naukowo-dydaktycznej, i wreszcie — w niedomogach pracy masowej organizacji studenckiej ZSP w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Smutnym faktem jest, że istotnie w ostatnich zaburzeniach na terenie szkół wyższych — ściślej, niektórych szkół wyższych w kraju — żadna z wymienionych organizacji, jako organizacja, nie zaś pojedynczy działacze lub małe grupki aktywu, nie zdołała odegrać roli modelującej żywiołowy rozwój wypadków wywołanych impulsem zorganizowanej grupy uniwersyteckiej, nie mającej raczej wpływów na innych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselBukowskiJerzy">Pozorny stan równowagi wypracowany wieloma laty pracy po Październiku studenckim w 1957 r. okazał się chwiejny, a wynik pracy wychowawczej mało skuteczny.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselBukowskiJerzy">Kiedy dziś stoimy ponownie przed trudnym zadaniem przywrócenia zakłóconej równowagi — mało tego — zamiany tego stanu równowagi na ofensywność polityczną środowiska studenckiego, wspierającą budownictwo socjalistyczne w naszym kraju, to trzeba się głęboko zastanowić, jak postępować, żeby nie powtórzyć błędów przeszłości. Błędów, które zostały popełnione, gdyż tylko fakty liczą się w polityce, a fakty dowiodły nieudolności pracy politycznej w szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselBukowskiJerzy">Moja diagnoza nie jest z pewnością jedynie słuszną. Ma jednak tyle cech prawdopodobieństwa, że ośmielam się przedstawić ją Wysokiej Izbie. Opieram tę diagnozę przede wszystkim na dobrej znajomości stosunków w jednej szkole. Jednej, ale dostatecznie dużej, aby doświadczenie mogło być reprezentatywne. Konfrontacja z niektórymi innymi uczelniami pozwala mi przypuszczać, że osąd mój może mieć szerszy zakres. Twierdzę po prostu, że wszystkie wymienione nurty pracy polityczno-wychowawczej nie tylko płynęły od siebie niezależnie, zamiast być ogniwami tego samego łańcucha, lecz — co trzeba podkreślić jako chorobę główną — często przeszkadzały sobie w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselBukowskiJerzy">ZMS i ZMW wyżywały się nadmiernie, konkurując z ZSP w akcjach i pracach stanowiących wyraźną domenę tego ostatniego: pomoc materialna, praktyki zagraniczne, wycieczki krajowe i zagraniczne, imprezy klubowe typu rozrywkowego itd. Zaniedbywały natomiast pogłębioną pracę ideologiczną i nie rozwijały należycie pracy w ramach swych — przecież ogólnokrajowych, a nie tylko uczelnianych — organizacji poza uczelnią, na przykład na terenie zakładów pracy, w których studenci odbywają praktyki. Spory kompetencyjne w zakresie pracy wychowawczej, konkurencja w akcjach ekonomicznych i kulturalnych zabierały zbyt wiele czasu aktywowi organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselBukowskiJerzy">Aktyw partyjny, zajęty często — proszę kolegę Żabińskiego o wybaczenie tego sformułowania — wprost — „niańczeniem” ZMS i ZMW i skłopotany nieraz ich działalnością, nie dostrzegał możliwości politycznej pracy poprzez masową organizację studencką ZSP. A jeżeli nawet możliwość tę widział, to nie mógł jej dać pomocy poza deklaracjami dobrych życzeń.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselBukowskiJerzy">Wadliwa praca niektórych partyjnych organizacji oddziałowych, niektórych ich bardziej aktywnych niż autorytatywnych przedstawicieli potrafiła wytworzyć nastrój swego rodzaju monopolu na pracę polityczną na poszczególnych wydziałach.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselBukowskiJerzy">W wielu przypadkach następowało nie kierowanie lub opieka nad pracą ZMS, a próby komenderowania tą organizacją studencką i tłumienia odruchów zdrowej krytyki. Ten stan rzeczy pozwalał na ustawienie się dużej części pracowników naukowo-dydaktycznych na pozycjach — mówię w cudzysłowie — — „apolitycznych”, na pozycjach niezaangażowania w sprawy wychowania socjalistycznego. Grupy oddanych pracy wychowawczej bezpartyjnych pracowników nauki nie zawsze znajdowały dobry klimat dla swej działalności. Czujność, by monopol wychowania politycznego nie został naruszony, w licznych przypadkach paraliżowała inicjatywy pogłębiania pracy wychowawczej poprzez sam proces dydaktyczny.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#PoselBukowskiJerzy">Nowym i znów niezależnie działającym specjalistą od — „wychowania politycznego” okazały się, niestety, w pewnych przypadkach studia podstaw nauk politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#PoselBukowskiJerzy">Interesujących się tym zagadnieniem odsyłam po prostu do artykułu w numerze 8 — „Polityki” z lutego bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#PoselBukowskiJerzy">Kiedy dziś w artykułach i relacjach prasowych czytam o tym, jak „wychowywać” młodzież i jak wspomagać ZMS, aby zdobył autorytet w środowiskach studenckich, to — proszę wybaczyć — nie odnoszę wrażenia, żeby nauki przeszłości zostały wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#PoselBukowskiJerzy">Dopóki nie zrozumiemy, że kształcenie polityczne, to przede wszystkim rozwinięcie zdolności wartościowania zjawisk społecznych i gospodarczych w odniesieniu do wzorca podstawowego, lub — jeśli ktoś woli — nadrzędnego, jakim jest interes państwa i narodu, dotąd nie uczynimy z obowiązku myślenia politycznego istotnego warunku kwalifikacji inteligenckich w społeczeństwie socjalistycznym, dotąd błądzić będziemy w naszej pracy kształcenia młodej inteligencji zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie utrzymujmy monopolu na kształcenie polityczne. Myślenie i angażowanie się polityczne jest obowiązkiem nauczycieli wszelkich szczebli, w tym nauczycieli akademickich.</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#PoselBukowskiJerzy">O zaangażowaniu politycznym w najmniejszym stopniu stanowić powinny słowa. Postawa i działanie świadczą z siłą o wiele większą.</u>
+ <u xml:id="u-53.30" who="#PoselBukowskiJerzy">W ostatnich stwierdzeniach zamyka się w istocie treść trzeciego punktu, jaki chciałem poruszyć: umodnienie jedności politycznej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.31" who="#PoselBukowskiJerzy">W nawiązaniu do środowisk studenckich, trzeba stwierdzić że — w wyniku nieudanych zabiegów wychowawczych — oblicze polityczne ogółu młodzieży było właściwie wielką nieznaną. Spotykało się wręcz twierdzenia o apolityczności, bezideowości, ba — jeszcze gorzej — o postawach kosmopolitycznych i anty- patriotycznych młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-53.32" who="#PoselBukowskiJerzy">Wypadki marcowe stały się w tej mierze odkryciem rewelacyjnych prawd. Masy studenckie zdołały bardzo prędko odciąć się od antypaństwowych i awanturniczych w swych zamierzeniach inspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-53.33" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeśli podniosły głos protestu przeciwko formom przywracania ładu przez organy władzy, to ujawniły przy tym równocześnie taką głębię patriotyzmu, tak szczerą afirmację socjalistycznych zasad ustrojowych Polski, takie poczucie odpowiedzialności za zadania, jakie już za parę lat na te młodzież spadną, że w rezultacie można dojść do sformułowania również pozytywnych ocen wydarzeń marcowych. Do wiary w patriotyzm! polskiej młodzieży, w jej oddanie sprawie budowy socjalizmu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-53.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos mą poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Wchodzę na tę trybunę, ażeby złożyć oświadczenie w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”. W mowie pana Premiera zostało poruszonych bardzo wiele ciekawych i interesujących problemów, które zasługiwałyby na szerszą dyskusję. Istnieje więc naturalna tendencja do włączenia się w dyskusję. Poprzestanę jednak na oświadczeniu. Trudno nam jest prowadzić dzisiaj, w tych warunkach napięcia i przy tych powtarzających się na nas atakach, jakąś spokojną dyskusję. Zresztą kolega Zawieyski przemawiał tutaj i w sposób bardzo istotny powiedział, to co nam wszystkim na sercu leży i co byśmy chcieli powiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselStommaStanislaw">Nie możemy jednak pominąć milczeniem pewnych zarzutów, które były tu sformułowane. Najpierw sprawa interpelacji. Jeżeli chodzi o naszą interpelację, złożoną do pana Premiera Cyrankiewicza, trzeba tu rozróżnić, sądzę, dwie sprawy. Jedna — to sprawa, która była głównie przedmiotem zarzutów, a mianowicie sprawa upowszechnienia, druga — to sprawa treści tej interpelacji.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselStommaStanislaw">Jeżeli chodzi o sprawę upowszechnienia, to uważamy, że interpelacja nie jest dokumentem poufnym czy tajnym i że przeto może być udostępniona także ludności</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#komentarz">(Szum na sali).</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselStommaStanislaw">Nie wiem, kiedy i którego dnia Wolna Europa zakomunikowała o naszej interpelacji. Słyszałem, że było to z bardzo znacznym opóźnieniem. Wiem natomiast, że są różne sprawy państwowe, które są natychmiast w Wolnej Europie powtarzane i nie wiem, jakimi drogami są przez nią uzyskiwane. Dlatego ten zarzut nic nas nie obchodzi.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselStommaStanislaw">W warunkach istniejącego napięcia, każde udostępnienie treści musiało oczywiście powodować szybkie upowszechnienie interpelacji. Z tego zdawaliśmy sobie sprawę. Nie uważaliśmy natomiast, aby treść jej dawała jakąkolwiek podstawę do podsycania niepokoju. Fakt, że posłowie zwracają się do Premiera, proszą o wydanie nakazu powstrzymania represji, mogło i powinno było działać na rzecz wzmocnienia postawy rozsądku. Przecież stwarzało to nadzieję, że najwyższe władze w Polsce wkroczą w tę tragiczną sprawę i może cofną represje. Przypominam, że miało to miejsce 11 marca, gdy nikt z czynników państwowych jeszcze się nie odezwał, a prasa w poprzednich dniach wciąż traktowała studentów jako chuliganów. Jeżeli rozpowszechnienie interpelacji nastąpiło tak szybko, stało się to nie dlatego, że znajdowano w niej elementy podburzające, ale dlatego, że ton jej tak bardzo różnił się od napastliwego tonu prasy w tych dniach. Dla młodzieży było to pierwsze ujęcie się za nią. Miało to sens dodatni, rozładowując postawę rozpaczliwej determinacji, która mogła popychać do dalszych nieobliczalnych gestów. Tak tę rzecz ocenialiśmy i oceniamy.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselStommaStanislaw">Jeśli chodzi o treść interpelacji, to jak już tutaj mówił Premier Cyrankiewicz, odczytując jej pierwsze punkty, zawierała ona dwa dezyderaty, dwa apele do pana Premiera: po pierwsze — o wstrzymanie prowadzonej przez MO i ORMO represyjnej akcji przeciwko młodzieży, i po drugie — prośbę — o zmianę stanowiska władz naczelnych do wystąpień młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselStommaStanislaw">Apelowaliśmy o polityczną ocenę faktów i wysłuchanie postulatów młodzieży. Chodziło przeto o zasadniczą zmianę oceny zjawiska, o uznanie, że to nie wybryki chuligańskie, ale jakiś głębiej sięgający ferment, wypływający z poważnych przyczyn społecznych i politycznych. I o to wołaliśmy w interpelacji. Było to novum, bo przecież prasa traktowała sprawę jako tylko awanturnictwo, rząd zaś milczał.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselStommaStanislaw">W dzisiejszej swojej mowie pan Premier mówił z wielką powagą o problemach młodzieży i także o tych postulatach, które były przez młodzież w toku tych demonstracji wysuwane. Jednakże w mowie pana Premiera nie nastąpiło jeszcze inne ocenienie tych zjawisk, w tym sensie, żeby uznać to za jakiś problem poważny i głęboki, wynikający z bolączek nurtujących społeczeństwo i nurtujących młodzież. Chodzi nam o zmianę spojrzenia, o zrozumienie, że jest to jakiś nurt o cechach tragicznych, nurt jakoś się szamocący — że się tak wyrażę — w Polsce i szukający dla siebie wyrazu, mający swoje postulaty i wynikający z problemów głęboko sięgających w podłoże społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PoselStommaStanislaw">Mówimy o nabrzmiałych problemach społecznych. Odczuwa je młodzież, a też i starsze pokolenie. Istnieje wielka tęsknota do realizacji modelu socjalistycznej demokracji. Młodzi to odczuwają i wykazują niecierpliwość w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PoselStommaStanislaw">W przemówieniu pana Premiera, a także w mowie Marszałka Kliszki znajdujemy jedno zagadnienie centralne — sprawę linii podziału. Mówiono tu o froncie politycznym, umiejscawiając nas i młodzież po tej czy innej stronie owego frontu, owej linii podziału. Zarówno Premier, jak i Marszałek Kliszko stwierdzili, że znaleźliśmy się wobec nich po drugiej stronie. po stronie wrogiej.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PoselStommaStanislaw">Na to zgodzić się nie możemy, bo w ogóle nie możemy przyjąć takiej koncepcji linii podziału. Oczywiście wychodzi tu na jaw duża różnica w patrzeniu na całą sprawę. My w naszym działaniu i w całym naszym ustosunkowaniu się do problemów społeczno-politycznych rozróżniamy sprawy ważniejsze i sprawy mniej ważne. We wszystkich zagadnieniach podstawowych, społeczno-politycznych byliśmy zawsze przez te 12 lat naszej pracy zgodni z polityką Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Podkreślaliśmy na tej sali wielokrotnie i podkreślałem to w swoim przemówieniu na ostatniej sesji budżetowej, że w całej rozciągłości przyjmujemy założenia ustrojowe, a elementem ustrojowym jest także kierownicza, polityczna rola PZPR w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PoselStommaStanislaw">Z pełnym uznaniem stwierdzaliśmy wiele osiągnięć PRL, mówiliśmy o tym tak często, tak wiele razy, że powtarzać tu tego wszystkiego nie potrzebujemy. Muszę natomiast podkreślić nasze szczególne, wyjątkowe zaangażowanie, jeżeli chodzi o problemy polskiej polityki zagranicznej. Dziś pewne rzeczy wygrały, pewne rzeczy zwyciężyły, przetarły sobie drogę. Wiemy, jak niesłuszne jest, pomawianie demonstrującej młodzieży o jakiekolwiek tendencje antyradzieckie. Młodzież bardzo wyraźnie od tego się odcinała. Nie było haseł, nie było sloganów antyradzieckich. Może gdzieś tam jakieś męty, korzystające ze starć i z zamieszania, rzucały jakieś takie hasła, ale nie młodzież, która odpowiedzialnie do tej rzeczy podchodziła.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż te sprawy nie wyglądały zawsze tak prosto. Kiedyśmy zaczynali działalność jesienią 1956 r., gdyśmy wychodzili na arenę, te problemy były trudne. Trzeba było się z nimi borykać. Nastroje antyradzieckie były silne. W przezwyciężenie tych nastrojów, w tłumaczenie narodowi, w tłumaczenie tym sferom społecznym, na które mamy wpływ, że sojusz ze Związkiem Radzieckim jest wielką mądrością partii i wielką mądrością całego narodu, że jest to fundament polskiej polityki zagranicznej, w przełamywanie tych oporów i nastrojów, które wynikały zresztą z pewnej determinanty historycznej, z pewnych błędów historii — myśmy wnieśli duży wkład.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PoselStommaStanislaw">I tak rozumiemy nasz udział we Froncie Jedności Narodu, że jest to wspólne działanie w najważniejszych, nadrzędnych sprawach narodowych; natomiast nigdy nie uważaliśmy, nie twierdziliśmy i twierdzić tego nie możemy, że wchodząc do Frontu Jedności Narodu rezygnujemy ze swego zdania i że wykluczamy różnicę poglądów na rozmaite sprawy. Dlatego przyznajemy, że mieliśmy i mamy inną ocenę genezy i sensu wypadków marcowych. I właśnie naszym gorącym pragnieniem jest, byśmy zostali zrozumiani, by partia też spojrzała na wydarzenia te, jako na ferment wynikający z niepokojów, mający głębokie podłoże społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#PoselStommaStanislaw">Czy różnica w tej sprawie uzasadnia ustawienie nas we wrogim froncie? Takiego wniosku przyjąć nie możemy, odrzucamy go. Tak samo, jak nie mogliśmy powiedzieć, że rzesze manifestującej młodzieży też znalazły się w jakimś wrogim froncie, po drugiej stronie. Przecież w manifestacjach wzięła udział ogromna rzesza młodzieży akademickiej w rozmaitych środowiskach akademickich. Czy można spychać te masy studenckie na wrogą stronę frontu? Prasa tak te rzeczy kwalifikowała, tak ujmowała, dlatego zabraliśmy głos, wołając o zmianę oceny. Z podobnych racji nie możemy też zgodzić się na takie zakwalifikowanie nas.</u>
+ <u xml:id="u-55.16" who="#PoselStommaStanislaw">Pozycja nasza jest niezmiernie trudna. Zachowujemy własną ocenę zjawisk politycznych i społecznych i dlatego jest nieuchronne, że pewne zjawiska i fakty oceniamy i oceniać musimy wielokrotnie inaczej, niż jest to oceniane oficjalnie.</u>
+ <u xml:id="u-55.17" who="#PoselStommaStanislaw">Nieuchronna jest dla nas konieczność z jednej strony krytyki, a z drugiej — afirmacji pozytywnych osiągnięć i tego wszystkiego, co w polityce partii uważamy za twórcze i wielkie. Stanowisko takie, które musi zawierać i krytykę, i afirmację jest niezmiernie trudne, bo naraża nas na zarzuty z obu stron. Na zarzuty płynące zarówno z krytyki, jak i z faktu afirmacji. A jednak jest to stanowisko nieuchronne, gdyż odpowiadające prawdzie i dlatego nie mogące z naszej strony ulec zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-55.18" who="#PoselStommaStanislaw">Nie możemy zrezygnować ani z krytyki, ani z afirmacji tego, co uważamy za pozytywne — i dlatego nie damy się z tych pozycji, bardzo dla nas trudnych, zepchnąć.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Henryk Skrobisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselSkrobiszHenryk">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselSkrobiszHenryk">Pragnę tu zabrać głos poza kolejnością, dlatego że w wystąpieniu posła Stommy były pewne sformułowania, które muszą budzić zasadniczy sprzeciw, dlatego że może powstać wrażenie, że na polskich uczelniach jest taka sytuacja, że młodzież nie ma możliwości prowadzenia dialogu, nie ma możliwości prowadzenia rozmowy, nie ma możliwości podnoszenia nurtujących ją problemów, że jakoby znajduje się w dramatycznej sytuacji. Poseł Stomma oświadczył, że interpelacja poselska Koła — „Znak” była tym pierwszym poparciem udzielonym młodzieży, że należało wysłuchać jej postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselSkrobiszHenryk">Nie chciałbym przedłużać mojego wystąpienia, chcę natomiast powiedzieć, że w Szkole Głównej Planowania i Statystyki tu w Warszawie, z którą jestem bezpośrednio i blisko związany jako jej długoletni docent, kiedy staliśmy twarzą w twarz z tą młodzieżą podczas tych wielkich dni — proszę wybaczyć, to co powiem, ale ten przykład może najlepiej wyjaśni sytuację, w jakie zakłamanie starano się wprowadzić polską młodzież studencką i co starano się jej przypisać — w tej godzinie próby, ja sam zadałem młodzieży jedno proste pytanie:</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselSkrobiszHenryk">Niech ktoś z was — jedna studentka lub jeden student, tu jak stoimy twarzą w twarz przed sobą — stanie i powie, kiedy i w jaki sposób zgłaszał się do kogokolwiek tu z władz uczelni, organizacji młodzieżowych z jakimkolwiek problemem społecznym, indywidualnym, osobistym, trudnym, łatwym, konfliktowym. Wzywam was — powtarzam swoje słowa — niech wstanie, niech wystąpi i niech to publicznie, odważnie oświadczy.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselSkrobiszHenryk">Są na to dowody, żyją wszyscy ludzie. Nie podniósł się ani jeden głos.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselSkrobiszHenryk">Co to oznacza? Kiedy powiedzieliśmy im wprost, że z miłości do nich sprzeciwiamy się im całkowicie i do końca, jeśli idzie o sposób, w którym wyrażają swoje poglądy — niektórzy z nich oczywiście, drobna ich część — i kiedy, niestety, w ostrych słowach — jakkolwiek nigdy do nich tak nie przemawiałem — zwróciliśmy uwagę na niewłaściwość ich postępowania, oczywiście nie tylko ten jeden raz, sytuacja została opanowana.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselSkrobiszHenryk">O czym chciałbym w związku z tym powiedzieć? Nie było nigdy w ostatnich latach takich sytuacji, żeby młodzież nie mogła wypowiadać się do końca otwarcie, publicznie o wszystkim co niepokoi i co może niepokoić jej własne środowisko studenckie, w sprawach naukowych, uczelnianych, a także ogólnospołecznych i ogólnopaństwowych, jeśli chce się w nich wypowiadać.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselSkrobiszHenryk">Chciałem to z całą siłą i z całą stanowczością tu oświadczyć, dlatego zwłaszcza, że wśród tych zespołów ludzkich, które bezpośrednio wtedy nie uczestniczyły w środowiskach akademickich może się ukształtować opinia, że jakoby jest jakaś atmosfera zamknięcia na uczelniach, że młodzież nie może swobodnie mówić, że nie może się krytycznie odnosić do różnych spraw, które mogą ją interesować. Tak nie jest, Wysoki Sejmie. Nie dla nas to, co mówię oświadczam, ale oświadczam to dlatego, że mogą się ukształtować w jakichś środowiskach tego rodzaju opinie. To po pierwsze.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselSkrobiszHenryk">A po drugie — chciałbym powiedzieć jeszcze w związku z tym, o czym tu mówił poseł Jerzy Zawieyski. Nie jestem pisarzem i nie czuję się upoważniony do zabierania generalnie głosu w tych sprawach, ale poseł Jerzy Zawieyski mówił tu o konieczności szacunku dla twórców. Wszyscy wiemy, że w rzadko którym państwie na świecie z takim szacunkiem, z takim szlachetnym szacunkiem, chciałbym dodać, odnoszą się władze państwowe, władze partyjne, my wszyscy do naszych twórców i do naszych pisarzy. Wszyscy czytamy przemówienia, które z okazji różnych większych, ważniejszych wydarzeń kulturalnych i nie tylko kulturalnych w naszym kraju wygłaszają przywódcy naszego państwa i muszę powiedzieć, że jeśli coś uderza w tych przemówieniach, to właśnie szlachetna, pełna godności, ale i zaufania postawa w stosunku do twórców, do pisarzy, artystów, do wszystkich tych, którzy mogą i powinni swoim talentem służyć narodowi.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselSkrobiszHenryk">Mogę powiedzieć jeszcze jedno. Osobiście znam takie przypadki, w których przeciwko nam — tak, jasno trzeba to teraz powiedzieć — wypowiadali się i działali nie ci ludzie, którzy mogliby oświadczyć, że, na przykład, utrudniono im działalność twórczą. Możnaby powiedzieć, jak to niektórzy chcą formułować, że to, że wydajemy, taką dużą część dochodu narodowego na rozwój oświaty, kultury, na naukę, na badania, na instytuty naukowe, że może to nie jest najważniejsze, że może ważniejszą sprawą jest prawo publikacji tego, co ktoś zbada, możliwość przedstawienia swoich poglądów kontrowersyjnych. Znam przypadki, w których ludzie zachowali się niegodnie, a którym państwo dało wszystko, nie tylko wykształcenie, które tu uzyskali, nie tylko warsztat pracy naukowej i twórczej, który tu uzyskali, ale pełną możliwość, całkowitą możliwość — dodałbym może — nadmierną możliwość wszelkich publikacji. Miesiąc temu, dwa miesiące temu wydawali książki, wydawali je, wiemy, jakim nakładem kosztów państwowych, a dziś mają odwagę oświadczyć, że krępuje się ich twórczość, ich badania naukowe, możliwości publikacji. Chciałbym zapytać posła Jerzego Zawieyskiego, czy to jest także zgodne z sumieniem pisarza? Czy to jest zgodnie z sumieniem pisarza, czy to jest godne sumienia twórcy? Można by zapytać, czy wymaga się wiele, czy wymaga się dużo? Moje osobiste zdanie jest takie, że wymaga się bardzo niewiele, że wymaga się tylko jednej rzeczy: lojalności wobec własnego państwa, lojalności wobec własnej ojczyzny i socjalizmu, a to jest niezbędne minimum od jakiego władze państwowe nigdy nie mogą odstąpić.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wydaje się, że jest jeszcze inna ważna sprawa. Nikt z nas nie może się przyłączyć do opinii, że uzasadniony jest pogląd o globalnym zaufaniu dla wszystkiego tego, co twórcy chcą zaprezentować narodowi. Jest to niemożliwe i nigdy takie zaufanie globalne nie może być zrealizowane. Twórcy tworzą rzeczy różne. Są rzeczy dobre i są rzeczy złe.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselSkrobiszHenryk">Chciałbym poruszyć w związku z tym kwestię ideałów. Jeśli niektóre trudności są niełatwe do opanowania także w środowisku młodzieży i wymagają rzeczywiście długiej i zdecydowanej pracy wychowawczej, to dlatego — myślę, że nie będę odosobniony w tym przekonaniu — że sprawy mają swe źródło i w tym, że właśnie twórcy za mało stawiają dobrych, pozytywnych, godnych naśladowania wzorców postępowania, ideałów, socjalistycznych ideałów.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselSkrobiszHenryk">Jeśli dziś mówiliśmy krytyczne słowa i będziemy je pewno wypowiadać pod adresem niektórych form czy treści działalności organizacji młodzieżowych w Polsce, to pragnę powiedzieć, że jeśli można sformułować pod ich adresem zarzut, to właśnie z tej kategorii, braku wysokich ideałów wynikających z celów socjalizmu i z jego perspektywicznej drogi. Proszę mi wybaczyć, jest to już w jakimś stopniu osobiste. Nie wiem czy nie warto wrócić w związku z tym i nawiązać do niektórych ideałów i wzorców postępowania, które stawialiśmy także w organizacjach młodzieżowych w pierwszych latach po wyzwoleniu, trudnych ideałów. Mówię jako były wiciarz, były ZMP-owiec. Sądzę, że były to nie najgorsze ideały, które młodzież skłaniały do ogromnego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#PoselSkrobiszHenryk">Postęp rodzi się tylko w walce, nie w wygodnictwie, nie w konsumpcyjnym modelu życia. Muszę z przykrością powiedzieć, że w niektórych publikacjach, w niektórych książkach, a więc w produkcie działalności pisarzy, w niektórych publikacjach naukowych także, za dużo jest konsumpcyjnego, łatwego, tylko wygodnego sposobu życia. To nie są wzorce, które nie tylko przed młodzieżą akademicką, ale przed całą młodzieżą, przed całym społeczeństwem powinny być stawiane. Nie chcę przez to powiedzieć, że zachwalam jakiekolwiek ponure metody, czy ponure sposoby, czy ponure treści modelu postępowania. Nikt z nas tak nie sądzi, ale jest kwestia proporcji między wysiłkiem, między poświęceniem, konieczną ofiarą, a tym, co my wszyscy w społeczeństwie z tego powinniśmy mieć. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Mieczysław Grad.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#PoselGradMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Zabieram głos zgodnie z kolejnością na liście mówców. Jednakże chciałbym także rozpocząć od paru uwag w związku z przemówieniami posłów Zawieyskiego i Stommy.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#PoselGradMieczyslaw">Z wielką uwagą wysłuchałem tych przemówień. Oczekiwałem, że znajdę w nich wyjaśnienie dwóch spraw.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#PoselGradMieczyslaw">Po pierwsze — jak się to stało, że interpelacja Koła — „Znak”, zanim mógł się do niej ustosunkować Premier, do którego była ona skierowana, dotarła do Wolnej Europy i została wykorzystana dla celów wrogich Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#PoselGradMieczyslaw">Po drugie — jakie jest dzisiejsze stanowisko posłów Koła — „Znak”, kiedy z perspektywy miesiąca jest już im ponad wszelką wątpliwość wiadome, że ich interpelacja w taki właśnie sposób została wykorzystana.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#PoselGradMieczyslaw">Muszę powiedzieć, że słuchałem wyjaśnień w tych sprawach z mieszanymi uczuciami. Trudno pogodzić się z takim twierdzeniem, że interpelacje kierowane do rządu podlegają dowolnemu upowszechnianiu przed ich rozpatrzeniem. W naszym życiu parlamentarnym, tak jak i w życiu towarzyskim obowiązuje na ogół zasada, że listy są własnością adresatów i oni przede wszystkim powinni mieć coś do powiedzenia w sprawie ich publikowania. Stwierdzenie, że nie widziało się nic złego w udostępnieniu tekstu interpelacji brzmi dość dwuznacznie.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#PoselGradMieczyslaw">Jeśli chodzi o dzisiejszą ocenę tego faktu, to niestety nie znalazłem w oświadczeniu Koła Poselskiego — „Znak” wystarczającego wyjaśnienia i krytycznego stanowiska. Doceniam osobistą uczciwość obywateli posłów, którzy przemawiali. Doceniam wagę ich deklaracji, które mówią o kierowniczej roli PZPR w naszym kraju, o sojuszu polsko-radzieckim, jako o jednym z fundamentów naszego państwa ludowego. Ale uważam, że nie są to oświadczenia wystarczające. Chciałbym wierzyć, że ta sprawa zostanie lepiej, pełniej i do końca wyjaśniona.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#PoselGradMieczyslaw">W związku z niektórymi sformułowaniami obywatela posła Zawieyskiego jeszcze parę słów. Obywatel poseł Zawieyski mówi, że był poruszony zawieszeniem przedstawień w Teatrze Narodowym. Szanuję ten odruch, ale dlaczego poseł Zawieyski i inni posłowie ze — „Znaku” nie poczuli się dotknięci o wiele wcześniej, a mianowicie wtedy, kiedy. przedstawienia w Teatrze Narodowym, wskutek politycznych błędów w koncepcji reżyserskiej, były wykorzystywane przez część widowni — i to w sposób systematyczny — dla antyradzieckich manifestacji. Można było wtedy pomyśleć o interpelacji do Ministra Kultury czy do Premiera i w tym duchu się odezwać. Jednakże nie słyszeliśmy protestów wówczas. Dopiero wtedy, kiedy odezwały się wrogie ośrodki, dopiero wtedy usłyszeliśmy głos posłów Koła — „Znak”, którzy znaleźli się w jednym froncie z wrogami Polski Ludowej. Chciałbym wierzyć, że posłowie z Koła — „Znak” takiego towarzystwa sobie nie życzą.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#PoselGradMieczyslaw">Obywatel poseł Zawieyski mówił tutaj o pojęciu narodu i że są tu jakieś nieporozumienia w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#PoselGradMieczyslaw">Otóż chciałbym wypowiedzieć pogląd, że jeśli chodzi o naród, to na tej sali zwłaszcza obowiązuje to jego pojęcie, które występuje w naszej Konstytucji. W wyniku rewolucji społecznej, która się w naszym kraju dokonała, naród został zidentyfikowany z ludem, z masami ludowymi, z robotnikami, chłopami, pracującą inteligencją. Państwo nasze jest państwem ludowym, państwem demokracji ludowej i nie powinno być żadnej wątpliwości na ten temat, zwłaszcza kiedy występujemy na tak wysokim forum politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#PoselGradMieczyslaw">Dlatego te wątpliwości, które w bardzo uczciwy sposób tutaj nam przedłożył obywatel poseł Zawieyski — moim zdaniem — nie powinny mieć miejsca.</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#PoselGradMieczyslaw">Chciałbym teraz parę słów poświęcić innym sprawom, mianowicie chciałbym parę słów poświęcić owemu zatrutemu źródłu inspiracji politycznej wydarzeń marcowych, które w znanym przemówieniu Władysława Gomułki zostało określone jako niedobitki reakcji obszarniczo-kapitalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-59.11" who="#PoselGradMieczyslaw">Otóż po likwidacji klasy obszarniczej i burżuazji przemysłowej w naszym kraju, niebezpieczeństwo grozi nie tyle od pewnej liczby w dalszym ciągu wrogich Polsce Ludowej jednostek, ile — jak myślę — grozi ono wskutek utrzymywania się w niektórych środowiskach wzorów dawnego pańskiego stylu i sposobu życia i bycia, pogardliwego traktowania prostych ludzi, stojących niżej na drabinie społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-59.12" who="#PoselGradMieczyslaw">Na ten pański, pogardliwy stosunek ciągle skarży się wielu chłopów, którzy przychodzą załatwiać sprawy do różnych urzędów. Okazuje się, że duch szlachetczyzny może egzystować długo jeszcze po reformie rolnej, zwłaszcza jeśli znajduje ciągle nową pożywkę w postaci biurokracji czy różnego rodzaju klik.</u>
+ <u xml:id="u-59.13" who="#PoselGradMieczyslaw">W swoisty, specyficzny sposób występują te sprawy w postawach niektórych ludzi ze sfer intelektualno-artystycznych w naszym kraju, przy czym dawne, pańskie wzory nabierają przeważnie kosmopolitycznego sznytu.</u>
+ <u xml:id="u-59.14" who="#PoselGradMieczyslaw">Jest to przede wszystkim niechęć do podejmowania problematyki z życia robotników i chłopów, żeby się nie otrzeć o chłopski kożuch. Jest to natomiast skłonność do smażenia się we własnym sosie wąskiego środowiska. Jest to skłonność do oddawania się oderwanym od realnego gruntu problemom takim, jak na przykład tak zwana alienacja jednostki ludzkiej, błądzenie po marginesach życia, obsesyjne zainteresowanie środowiskami przestępczymi. Niektóre z tych postaw są kultywowane w imię tak zwanej nowoczesności i obnoszone snobistycznie jako dowody przynależności do europejskiej i światowej myśli i sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-59.15" who="#PoselGradMieczyslaw">Wszystkie t~e~ postawy zaszczepiają i upowszechniają w społeczeństwie określoną atmosferę, szczególnie wśród młodzieży, zwłaszcza gdy słabnie tętno pracy ideowo-wychowawczej w powołanych do tego organizacjach, a równocześnie, gdy wzmaga się działalność ośrodków zagranicznej dywersji.</u>
+ <u xml:id="u-59.16" who="#PoselGradMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Dzieła ponad dwustu spośród żyjących pisarzy polskich przetłumaczone zostały na języki obce, podczas gdy przed wojną analogiczna liczba obejmowała zaledwie kilkanaście nazwisk. Czy to zestawienie świadczy o upadku kultury polskiej, jak kraczą niektórzy, czy o jej rozkwicie i ogromnym wzroście jej prestiżu w świecie?</u>
+ <u xml:id="u-59.17" who="#PoselGradMieczyslaw">Mamy ogromne osiągnięcia w upowszechnieniu kultury. Jednym z czołowych osiągnięć polityki kulturalnej państwa po roku 1956 jest wspaniałe odrodzenie i rozwój ruchu społeczno-kulturalnego, zwłaszcza na wsi i regionalizmu kulturalnego, mocno zakorzenionego w tradycjach i potrzebach terenu. Sprzyja temu szeroka decentralizacja administracji kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-59.18" who="#PoselGradMieczyslaw">Jest oczywiście wiele trudności, kłopotów i problemów. To prawda. Wynikają one przede wszystkim z dysproporcji między szybko rosnącymi potrzebami, a ograniczonymi możliwościami ich zaspokojenia. Tak się ma rzecz, na przykład, z niezaspokojonym w pełni popytem na prasę, chociaż rosną nakłady. Są to trudności na słusznej drodze. Niedostateczna uwaga dla niektórych spraw, czy zwłoka w rozwiązywaniu nabrzmiałych problemów ułatwiają — rzecz jasna — przeciwnikom szermowanie różnymi demagogicznymi hasłami, zwłaszcza gdy za mało jest informacji i dyskusji. Dlatego też jest rzeczą ważną aktywizacja wszystkich instytucji demokracji socjalistycznej oraz spokojne i rzeczowe podejście do rozwiązywania konkretnych spraw wysuwanych przez życie.</u>
+ <u xml:id="u-59.19" who="#PoselGradMieczyslaw">Jednym z ważnych warunków poprawy atmosfery w środowiskach twórczych i w całym społeczeństwie, jest poruszana tu już dzisiaj, podnoszona zwłaszcza w środowiskach dziennikarskich, sprawa rozszerzenia informacji. W ramach tak zwanej strategii psychologicznej imperializmu działają za granicą dywersyjne ośrodki w rodzaju — „Wolnej Europy”, które wsączają do umysłów milionów naszych obywateli dezinformację, plotkę, złośliwy komentarz. Trzeba z tym walczyć, a to znaczy przede wszystkim samemu informować szybko i należycie. Zło rozkrzewia się w mroku. Trzeba więcej światła. Tego samego domagają się, moim zdaniem, nasze wewnętrzne potrzeby demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-59.20" who="#PoselGradMieczyslaw">Chcemy kształtować poczucie odpowiedzialności za każdy powierzony odcinek pracy, za powierzony majątek społeczny. Musimy więc odważnie ujawniać wszelkie niedołęstwo, złodziejstwo, marnotrawstwo — niezależnie od szczebla. Opinia społeczna w tych sprawach może się tworzyć tylko w oparciu o rzetelną informację i dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-59.21" who="#PoselGradMieczyslaw">Przy różnych okazjach wysuwane są uwagi, zarzuty i postulaty pod adresem cenzury. Jesteśmy państwem demokracji ludowej, które, jak stwierdza artykuł 3 Konstytucji, stoi na straży zdobyczy politycznych ludu pracującego miast i wsi, zabezpiecza jego władzę i wolność przed siłami wrogimi ludowi. Taki sam jest duch artykułu 71 zapewniającego obywatelom wolność słowa i druku. A zatem istnienie urzędu państwowego zajmującego się tymi sprawami nie jest sprzeczne z duchem i literą Konstytucji, jak twierdzą niektórzy. Natomiast rozważyć można sprawę ustawowego uregulowania zasad kontroli prasy i publikacji, trybu odwoływania się od poszczególnych decyzji i tym podobne sprawy. Można to zrobić w ramach ustawy prasowej, która mogłaby uregulować także takie sprawy, jak problemy krytyki prasowej, status prawny krytykujących i krytykowanych i tym podobne rzeczy. Można też rozważyć możliwość odrębnej ustawy traktującej o kontroli prasy i publikacji.</u>
+ <u xml:id="u-59.22" who="#PoselGradMieczyslaw">Do rozpatrywania i rozwiązywania różnych problemów polityki kulturalnej, a także do wyjaśniania bieżących decyzji rządu w większym stopniu niż dotychczas może być też wykorzystywane forum Sejmu, w szczególności forum Komisji Kultury i Sztuki. Także dla wyjaśnienia spraw związanych z zawieszeniem przedstawień — „Dziadów” i rozładowania podnieconych nastrojów można było zrobić o wiele więcej, gdyby dostatecznie szybko resort kultury poinformował o tej decyzji i jej motywach sejmową Komisję Kultury, a pośrednio opinię publiczną w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-59.23" who="#PoselGradMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Jeśli w bieżącej realizacji słusznej polityki kulturalnej pewne rzeczy mają do zrobienia władze państwowe, to jednak są takie sprawy, w których władze mogą tylko stwarzać dogodne warunki, lecz istota sprawy spoczywa w rękach ludzi kultury i sztuki. Przed ludźmi pióra, filmu, teatru, przed wszystkimi twórcami kultury stoi historyczne zadanie wychowania młodych pokoleń dla przyszłości, dla Polski Ludowej walczącej o pokój i postęp w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-59.24" who="#PoselGradMieczyslaw">Wielka, nie zastąpiona i nieprzedawniona jest rola literatury i sztuki w walce z moralnością odchodzącego w przeszłość świata i w budowaniu nowego społeczeństwa, w kształtowaniu uczucia patriotyzmu znajdującego wyraz w pracy dla swego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-59.25" who="#PoselGradMieczyslaw">Tego wszystkiego ma prawo spodziewać się od literatury i sztuki ten, który orze tę ziemię, zatroskany jej sprawami i który w potrzebie będzie jej bronił.</u>
+ <u xml:id="u-59.26" who="#PoselGradMieczyslaw">Chciałbym wreszcie stwierdzić, że wobec zmasowanych w ostatnim okresie ataków na Polskę Ludową reakcjonistów wszelkiej maści, wśród których uderzający i wielce wymowny jest sojusz bońskich odwetowców, amerykańskich speców od antykomunizmu i wspierającego agresywną politykę Izraela międzynarodowego syjonizmu, zachodzi potrzeba poważnego usprawnienia i rozszerzenia informacji o Polsce Ludowej w świecie, w tym również o rozwoju i dorobku kultury polskiej. Stawia to zwiększone zadania, zwłaszcza przed naszą służbą zagraniczną. Głosząc prawdę o naszym rozwoju i dorobku trzeba też śmielej wychodzić naprzeciw zainteresowaniom wielomilionowej, przeważnie chłopskiej w swoim rodowodzie Polonii, która, działając w ramach lojalności wobec państw zamieszkania, interesuje się w ostatnim czasie coraz żywiej Polską Ludową, niejednokrotnie domaga się od swoich rządów uznania granicy na Odrze i Nysie i broni dobrego imienia Polski.</u>
+ <u xml:id="u-59.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Posiedzenie zostanie wznowione jutro o godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Posiedzenie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wyznaczone na dzień jutrzejszy, to jest na 11 kwietnia, zostało przełożone i odbędzie się w piątek, dnia 19 kwietnia. Początek posiedzenia o godz. 10.30.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest do dnia 11 kwietnia do godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą . Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Kleczaja i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kontynuujemy dyskusję nad wypowiedzią Prezesa Rady Ministrów. Jako pierwszy w dyskusji zabierze głos poseł Władysław Piłatowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Premier rządu przedstawił wczoraj obywatelom posłom odpowiedź na interpelację poselską Koła — „Znak”. Odpowiedź w moim przekonaniu wyczerpuje zasadnicze aspekty związane z wydarzeniami w Warszawie w dniach marcowych. Solidaryzuję się również w pełni z przemówieniami posłów Zenona Kliszki i Ozgi Michalskiego. Ohciałbym jednak zwrócić uwagę na to, że w dniu wczorajszym poseł Zawieyski usiłował w swoim wystąpieniu w dalszym ciągu bronić rzekomo zagrożonej kultury polskiej, współczesnej literatury i jej twórców.</u>
+ <u xml:id="u-64.1" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Należałoby wyprowadzić pana posła z tego zaułka niezbyt racjonalnych uogólnień. Z największym pietyzmem odnosimy się do tego wszystkiego w twórczości, w literaturze, co jest piękne, postępowe, co pomaga naszemu narodowi w jego pracy, w walce o lepszy dzień dzisiejszy i perspektywy jutra, co uczy ludzi dobra i szlachetności, co uczy walczyć w słusznej sprawie o ideały i szczęście człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-64.2" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Poseł Zawieyski, który jest znawcą współczesnej literatury, nie mógł jednak wskazać, co na przykład panowie Kisielewski, Andrzejewski napisali w ostatnich latach — odpowiadającego takiemu właśnie społecznemu zapotrzebowaniu. Przeciwnie — to co Kisielewski i Słonimski napisali (nie zawsze dla swego narodu, często na zamówienie obcych Polsce ośrodków) zieje nienawiścią, pogardą, nihilizmem do tego, co twórczą pracą wznosi naród polski, zieje nienawiścią do socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-64.3" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Dlatego z oburzeniem odrzucam te uogólnienia, zawarte w przemówieniu posła Zawieyskiego, a dotyczące możliwości twórczych naszych pisarzy. Chodzi o polityczną postawę i działalność obcą narodowi niektórych tylko, podkreślam, niektórych tylko członków warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich. A o tym poseł Zawieyski nie powiedział ani słowa. Dlaczego? Dlatego, że okopał on się na starych pozycjach, jest konsekwentny, dalej broni Kisielewskiego i spółki. Tym gorzej, że uczynił to obecnie, kiedy posiadamy znacznie pełniejszy obraz źródeł inspiracji oraz powiązań w wydarzeniach tamtych marcowych dni. Poseł Zawieyski apelował o dialog z ludźmi o odmiennych poglądach. Byliśmy i jesteśmy za dialogiem. Ten dialog trwa na co dzień, dokonuje się wśród milionów ludzi wierzących i niewierzących. Będziemy ten dialog rozszerzać i pogłębiać. Leży to w naszym interesie, w interesie budownictwa socjalizmu. Bardzo źle, że poseł Zawieyski tego nie dostrzega.</u>
+ <u xml:id="u-64.4" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Spoza pięknych słów posła Zawieyskiego wyzierają gołe fakty. Jak mam rozumieć obronę Kisielewskiego, który z taką pasją, a jednocześnie cynicznie protestował przeciwko temu, że naród nasz obchodzi uroczyście rocznicę Manifestu 22 Lipca.</u>
+ <u xml:id="u-64.5" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Na to miejsce proponował Kisielewski czcić rocznicę urodzin Piłsudskiego. Do jakiego stopnia trzeba być cynikiem, aby udawać, że się nie rozumie, czym dla naszego narodu jest Manifest Lipcowy, w którym zawarte zostały marzenia ludu pracującego, największych luminarzy kultury i myśli społeczno-politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-64.6" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Ukoronowaniem epoki łez, niedoli i krwi narodu przelanej w walce z zaborcami, z burżuazją, magnaterią i rządami piłsudczyzny — stał się właśnie Manifest Lipcowy.</u>
+ <u xml:id="u-64.7" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Nie będziemy prowadzić dialogu z wrogami narodu, ze zdrajcami, którzy działają na szkodę naszej socjalistycznej ojczyzny. Będziemy umacniali braterstwo, które w naszym zrozumieniu jest braterstwem klasowym. To właśnie nasz proletariacki internacjonalizm przeciwstawiamy burżuazji i jej kosmopolityzmowi, nacjonalizmowi i syjonizmowi.</u>
+ <u xml:id="u-64.8" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Inspiratorzy i duchowi przywódcy wydarzeń marcowych zdawali sobie sprawę ze swej niepopularności w narodzie i dlatego nie mogli wystąpić bezpośrednio, musieli działać z ukrycia i przez kogoś. Wybrali sobie reakcyjnie ustosunkowanych literatów, młodzież akademicką i niektórych pracowników nauki, znanych im z opozycyjnych, a nawet wrogich poglądów na obecną linię polityczną w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-64.9" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Próbą, która miała na celu sprawdzenie gotowości części młodzieży akademickiej do masowych wystąpień, było zbieranie podpisów pod protestem dotyczącym zdjęcia dejmkowskich — „Dziadów”. Zbieranie podpisów — w moim przeświadczeniu — miało charakter zorganizowany i centralnie kierowany. Z posiadanych przez nas materiałów wynika, że do Wrocławia przyjechali łącznicy z Warszawy. Zaangażowanym do współpracy studentom z Uniwersytetu Wrocławskiego udzielili instruktażu twierdząc, że lista osób, które podpiszą się pod protestem, zostanie doręczona jednemu z posłów w Warszawie, który złoży ją z kolei Sejmowi. Wiadomo nam również, że ci, którzy we wrocławskim środowisku zbierali podpisy, listę tę, a raczej pięć list przekazali wspomnianemu już łącznikowi z Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-64.10" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">W związku z tym chciałbym zapytać — jak to się stało, że — „protest” z podpisami grupy wrocławskich studentów trafił do pana posła Mazowieckiego reprezentującego ten sam okręg wyborczy co i ja? Na listach tych spośród około 1200 podpisów, tylko 294 podpisy są czytelne. 70 podpisów dotyczy nazwisk takich ludzi, którzy nie są studentami i nie mieszkają nawet we Wrocławiu, a około 870 podpisów jest nieczytelnych i jak można — nie będąc specjalistą — sądzić, wykonane zostały przez kilka osób. Czyż nie jest naiwnością przyjmowanie i składanie takich protestów Marszałkowi Sejmu, tym bardziej jeśli się nie wie, od kogo one pochodzą? Uważam, iż interpelujący posłowie Koła „Znak”, tak często usiłujący siebie przedstawić opinii publicznej jako „zwiastunów” swobód demokratycznych, sami w rzeczywistości stanęli na płaszczyźnie nieposzanowania elementarnych zasad ludowej praworządności. Sądzę, że nie ma w tym nic nadzwyczajnego.</u>
+ <u xml:id="u-64.11" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">A nie ma dlatego, że postawa społeczna, którą reprezentują posłowie Koła „Znak”, tkwi głęboko swoimi korzeniami właśnie w nietolerancji.</u>
+ <u xml:id="u-64.12" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Wysoka Izbo!</u>
+ <u xml:id="u-64.13" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Polska Ludowa już w pierwszych latach swego istnienia stworzyła warunki dla wychodźców z innych klas społecznych, aby mogli oni włączyć się do budowy nowej państwowości na gruncie uznania rewolucyjnych przeobrażeń, które dokonały się w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-64.14" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Głęboko musi niepokoić fakt, że pomimo tego znaleźli się ludzie, którzy w imię własnych klasowych interesów nie chcieli tego docenić. Dlatego też krzywd klasowych, wyrządzonych przez siły wsteczne w naszym narodzie, nie wolno zapomnieć nigdy! Nie wolno, ponieważ w historii naszego narodu umiemy praktycznie odróżnić to od tego wszystkiego, co niechlubne i wsteczne.</u>
+ <u xml:id="u-64.15" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Posłowie z Koła — „Znak” nieprzypadkowo właśnie teraz wystąpili z interpelacją, której efekt obliczony jest na przedstawienie siebie jako obrońców swobód demokratycznych.</u>
+ <u xml:id="u-64.16" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">W treści interpelacji trudno jest nie dostrzec urokliwego kłamstwa, obliczonego na najtańsze struny sentymentalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-64.17" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Wbrew dobrym obyczajom parlamentarnym, posłowie z Koła — „Znak” dopuścili się do użycia w treści interpelacji szeregu obraźliwych sformułowań w stosunku do organów porządku publicznego. Posunęli się nawet tak daleko, aby niezgodnie z prawdą, w oparciu o insynuacje radia — „Wolna Europa” oskarżać władze porządkowe o to, że — „młodzież była bita niesłychanie brutalnie, częstokroć w sposób zagrażający życiu, że widziano szereg przypadków znęcania się nad młodzieżą, w tym nad kobietami...” Mam moralny obowiązek zapytać się panów posłów ze — „Znaku”, kto dopuścił się plagiatu? Czy wy? Czy dywersyjna — „Wolna Europa”? Jak to się stało, że niemal że jednocześnie wasza interpelacja znalazła się w posiadaniu ulicy, w tym i radia — „Wolna Europa”.</u>
+ <u xml:id="u-64.18" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Poseł Zawieyski w dramatyczny sposób wyraził słowa bólu, że został obrażony sformułowaniami zawartymi w wystąpieniu posła Zenona Kliszki o tym, że postawa Koła — „Znak” zaprowadziła pana posła na antynarodowe pozycje.</u>
+ <u xml:id="u-64.19" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Czym chce wobec tego poseł Zawieyski wytłumaczyć narodowi, że w NRF, w Ameryce i Izraelu, za pośrednictwem radia Wolna Europa, organizowano na szeroką skalę moralne i polityczne poparcie dla waszej — posłowie z Koła — „Znak” politycznej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-64.20" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Jest ludowe przysłowie: — „Pokaż swoich przyjaciół, a powiem kim jesteś”. Bolą was nie sformułowania, boli was rzeczywistość.</u>
+ <u xml:id="u-64.21" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Prawda jest jedna! Chodziło wam o zdezorientowanie opinii publicznej, chodziło wam o głębsze zdezorientowanie naszej młodzieży studenckiej. Chodziło o podsycanie walki na arenie międzynarodowej wrogich Polsce ośrodków dywersji politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-64.22" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Taka jest obiektywna wymowa losów pozasejmowych waszej pożałowania godnej interpelacji. Spodziewałem się, że poseł Zawieyski, który wczoraj występował z tej trybuny, złoży z tego tytułu Sejmowi wyrazy ubolewania, że odetnie się zdecydowanie od tego. Niestety usłyszeliśmy coś innego.</u>
+ <u xml:id="u-64.23" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Olbrzymia większość naszego narodu: klasa robotnicza, miliony rolników polskich, przytłaczająca większość inteligencji pracującej jednoznacznie opowiedziała się za polityką partii.</u>
+ <u xml:id="u-64.24" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Społeczeństwo Dolnego Śląska, tak jak cały naród, zdecydowanie potępiło postawę reakcji polskiej i inspiratorów marcowych zajść, tych wszystkich, którzy nie chcieli i nie godzą się z nową linią polityczną, realizowaną od 12 lat w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-64.25" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Z Mickiewicza reakcja usiłowała uczynić sztandar walki, aby cofnąć kraj wstecz, utorować powrót do władzy tym, którzy z taką nadgorliwością realizowali politykę nietolerancji, łamali zasady praworządności, którzy wypaczali i fałszowali historię naszego narodu, którzy usiłowali naród i młode pokolenie wychowywać w duchu nihilizmu narodowego i kosmopolityzmu, którzy wykorzystali własne dzieci jako inspiratorów i organizatorów zajść w środowiskach akademickich.</u>
+ <u xml:id="u-64.26" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Potrzebne im były ofiary; ponieważ nie było ich w rzeczywistości, musiały się znaleźć w postaci sfałszowanych nekrologów. Przerażające to, ale i prawdziwe! Do tego zdolni mogą być tylko najbardziej zajadli reakcjoniści, szowiniści i szalbierze polityczni.</u>
+ <u xml:id="u-64.27" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Bardzo znamienne było to, że palono Konstytucję, palono prasę pod hasłem, że ona kłamie. Można dziś zapytać: a co było prawdziwe w prowokacyjnych plotkach o rzekomo zamordowanych studentach? W tych kłamstwach jedno było prawdą: właśnie to, że służyły one prowokacji.</u>
+ <u xml:id="u-64.28" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Począwszy od połowy roku ubiegłego, prasa w związku z wydarzeniami na Bliskim Wschód, że bardziej ofensywnie piętnowała postawę polskiej reakcji i ugrupowań syjonistycznych — i tutaj właśnie leży tajemnica, dla której taki atak skierowany został na prasę.</u>
+ <u xml:id="u-64.29" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Dlatego też w tak demagogiczny sposób inspiratorzy nawoływali do palenia gazet, wznoszenia wrogich haseł pod adresem rządu, partii, naszego sojusznika Związku Radzieckiego, a w ferworze walki dochodziło nawet do demolowania urządzeń i majątku trwałego.</u>
+ <u xml:id="u-64.30" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Czyżby tych faktów nie znali, czy też nie chcą o nich wiedzieć posłowie z Koła — „Znak”? Czyż można w państwie praworządnym tolerować czyny naruszające przepisy prawa? Czy upowszechnianie tekstu interpelacji w sytuacji, jaka wówczas istniała, daje się pogodzić ze społeczną rangą, z godnością mandatu poselskiego?</u>
+ <u xml:id="u-64.31" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Nie mam podstaw, aby nie wierzyć, że posłowie ze — „Znaku” stanęli w istocie rzeczy na tych samych pozycjach, z których rozwinięty został atak na politykę partii i rządu.</u>
+ <u xml:id="u-64.32" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Z tej trybuny przypomniano wczoraj pewne fakty związane z tragedią osób w latach 1948—1956. Była to tragedia, o której — wierzę w to — historyk powie, że była tragedią partii i narodu, która i Pana, Panie Pośle Zawieyski również dotknęła.</u>
+ <u xml:id="u-64.33" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Ale czy nie rozumie Pan tego, że swą postawą — niezależnie od intencji — obiektywnie poparł Pan te siły, które taki właśnie los partii i narodowi wówczas zgotowały. A w polityce nie liczą się intencje. Wiecie o tym dobrze, że liczą się fakty i rzeczywiste ich skutki. Patyna czasu nie pokryła jeszcze na szczęście tamtych prawd i ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-64.34" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Chciałbym zwrócić uwagę na niektóre aspekty obecnie obowiązującej ustawy o szkołach wyższych. Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że ustawa z 1958 r. nie odpowiada współczesnym wymogom rozwoju uczelni, kształcenia i wychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-64.35" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Proszę mi pozwolić wyrazić pogląd na cztery problemy.</u>
+ <u xml:id="u-64.36" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Po pierwsze: Zagubiony został w przepisach ustawy obowiązek pracy wychowawczej każdego pracownika naukowo-dydaktycznego. Można by stwierdzić, że obowiązki wychowawcze są tak oczywiste, iż szczególne ich podkreślanie nie jest potrzebne. Praktyka, zwłaszcza ostatnie wydarzenia, pokazały zupełnie coś innego.</u>
+ <u xml:id="u-64.37" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Uważa się często, że młodzież przychodząca na studia jest już w pełni ukształtowana i nie wymaga szerszego zaangażowania się wykładowców w dalsze kształtowanie jej postaw i poglądów. A przecież widać wyraźnie, że nawet takie podstawowe wymogi, jak przestrzeganie porządku społecznego, poszanowanie mienia, szacunek dla pracy i ludzi pracy, szacunek dla wychowawców — nie są prawidłowo pojmowane.</u>
+ <u xml:id="u-64.38" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Nie mniejszą szkodę w wychowaniu młodzieży stanowi brak zapoznawania jej z najnowszą historią naszego narodu i polityczną wymową wydarzeń w naszym kraju i na świecie. Nie jest przypadkiem, że takie sprawy, jak wolność słowa, wolność osobista, pojęcie demokracji, praw konstytucyjnych — znaczna część młodzieży akademickiej i nie tylko akademickiej, nawet i w szkołach średnich, rozumie w sposób abstrakcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-64.39" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Nikomu z nas nie chodzi o to, aby młodzież studencką wychowywać w duchu bezkrytycznego ustosunkowywania się do wszystkich spraw społecznych — i nie tak należy pojmować hasła — „studenci do nauki”, wysunięte przez miliony ludzi pracy na wiecach i masówkach.</u>
+ <u xml:id="u-64.40" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Chodzi o to, aby wyrobić w młodzieży odwagę myślenia, wypowiadania w dyskusjach w sposób odpowiedzialny swoich myśli, odwagę osobistą przeciwstawiania się naciskom podejmowanym pod hasłem źle pojętej solidarności Tak samo ważna jest umiejętność krytycznej oceny swoich czynów i świadomość ponoszenia za to pełnej odpowiedzialności. Chodzi o to, aby w toku studiów kształtować u młodzieży czynną postawę obywatelską, troskę o państwo socjalistyczne jako organizację narodu.</u>
+ <u xml:id="u-64.41" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Po drugie: Zaniedbania te wynikają z tego, że wymogi stawiane pracownikom naukowo-dydaktycznym pomijały całkowicie wyniki pracy wychowawczej. Przy awansach czy też przy nadawaniu stopni naukowych brano pod uwagę prawie wyłącznie wyniki pracy naukowej. W takiej sytuacji cały wysiłek pracownika nauki, umożliwiający mu zdobywanie stopni naukowych, skierowany był na wzrost publikacji naukowych, w wielu wypadkach nawet tylko ilościowy. Próby niektórych uczelni, zmierzające do poprawienia tej sytuacji, nie dawały rezultatów z powodu braku ustawowych i regulaminowych bodźców.</u>
+ <u xml:id="u-64.42" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Po trzecie: Ustawa nie sprzyja prowadzeniu konstruktywnej polityki kadrowej. Obecnie rozwój kadry naukowej zależy od dobrej lub złej woli czy chęci profesora. Znane mi są przypadki, że część profesorów, mających niewłaściwy stosunek do obecnej rzeczywistości, w okresie 23 lat swojej pracy w Polsce Ludowej bądź w ogóle nie habilitowała, bądź też dopuszczała do habilitacji pracowników wykazujących swój opozycyjny stosunek do przemian zachodzących w naszym kraju. Zdarzały się nawet i takie paradoksy, jak na przykład sprawa docenta doktora Henryka Frenkla, który jako obywatel angielski po 22 latach wrócił w 1958 r. z Anglii do Polski, posiadając dyplom magistra. Na przestrzeni lat 1959—1961, a więc w ciągu dwóch lat, uzyskał on w SGPiS stopień doktora, a następnie docenta.</u>
+ <u xml:id="u-64.43" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Przedstawiona przez Frenkla praca doktorska, jak się okazało, była pracą zbiorową, opublikowaną w 1939 r. przez zespół pracowników nauki angielskiego Instytutu Badań Ekonomiki Rolnictwa. W podobny sposób postąpił Frenkiel z pracą habilitacyjną. A zatem, ani praca doktorska, ani też habilitacyjna nie były oryginalnymi, nie wyszły spod pióra Frenkla.</u>
+ <u xml:id="u-64.44" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Zwrócił na ten fakt uwagę jeden z recenzentów — prof. dr Stefan Szmidt. Nie przeszkodziło to jednak, aby przewód habilitacyjny się odbył i Frenkiel uzyskał w SGPIS w 1961 r. drugi stopień — docenta.</u>
+ <u xml:id="u-64.45" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">W okresie swojej 5-letniej pracy, bowiem w 1962 r. został on skierowany na stanowisko kierownika Katedry Ekonomiki Rolnictwa Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu, wydał tylko jeden skrypt dla studentów, który i tak, ze względu na swoją nieprzydatność, został odrzucony przez Radę Wydziału. Na 76 posiedzeń Rady Wydziału był obecny tylko na 26. Natomiast wyjeżdżał po kilka razy w roku do Anglii. Koszty wyjazdu w większości przypadków pokrywane były z funduszu dewizowego Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-64.46" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Nie miał on czasu na pracę naukową. Miał natomiast czas na handel. Tylko na terenie Wrocławia sprzedał w komisach różne rzeczy, zwłaszcza damską galanterię, przywiezione z Anglii — na sumę 345 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-64.47" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Blisko 2 lata trwała walka o usunięcie Frenkla z uczelni i nareszcie w 1967 r. został on dyscyplinarnie zwolniony z WSE we Wrocławiu. Wyjechał natychmiast z powrotem do Anglii i już stamtąd zdążył za pośrednictwem radia Wolna Europa, 10, 12 dni temu przedstawić się jako ofiara polskiego antysemityzmu.</u>
+ <u xml:id="u-64.48" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Zwracam się z wnioskiem do Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, aby sprawa Frenkla została wnikliwie zbadana, aby wyciągnięte zostały konsekwencje wobec tych osób, które Frenklowi ułatwiły zdobycie stopni naukowych, protegowały go jako — „wybitnego specjalistę”, pokrywały koszty jego rozjazdów z funduszy państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-64.49" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Po czwarte: bezwzględnego wzmocnienia wymaga funkcja władzy na uczelniach, a przede wszystkim stanowisko rektora. Rektor musi być mandatariuszem władzy państwowej, a nie, tak jak obecnie, mandatariuszem grona swoich współpracowników. Dlatego też konieczne jest postulowanie, aby rektor sprawował swoją funkcję z nominacji, bo tylko wtedy może w sposób niezależny i właściwy realizować w pełni politykę państwa. Dotyczy to nie tylko polityki kadrowej, ale również całokształtu spraw związanych z funkcjonowaniem szkoły wyższej, a w tym możliwości egzekwowania wniosków za naruszanie regulaminu studiów i przysięgi składanej przez młodzież akademicką.</u>
+ <u xml:id="u-64.50" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Zarówno z punktu widzenia interesów całego społeczeństwa, a przede wszystkim przeważającej części pracowników naukowych i młodzieży studiującej, w pełni uzasadnione jest postulowanie szybkiej zmiany ustawy o szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-64.51" who="#PoselPilatowskiWladyslaw">Pozwoliłem sobie złożyć na ręce towarzysza Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego szczegółowe wnioski i propozycje do projektu nowej ustawy o szkołach wyższych, opracowane przez zespół pracowników nauki i pedagogów wrocławskiego środowiska naukowego.</u>
+ <u xml:id="u-64.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jestem pod wrażeniem głębokiej analizy sytuacji w naszym kraju, jakiej dokonał wczoraj Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz. Jestem także pod wrażeniem opinii, jaka o tym przemówieniu istnieje i rozwija się wśród mieszkańców Warszawy. Solidaryzuję się w całej pełni z jego oceną.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#PoselGalajDyzma">Jeśli zabieram głos w dyskusji sejmowej, to dlatego, żeby podjąć jeden z istotnych wątków przemówienia Premiera. Mianowicie chcę poczynić kilka skromnych uwag o tym, jak należy pracować z młodzieżą, ażeby efektywność wychowania ideologicznego młodzieży szkół wyższych, była jak największa.</u>
+ <u xml:id="u-66.2" who="#PoselGalajDyzma">Na wstępie jednak chcę odrzucić sugestie posła Stommy, by płaszczyzną dyskusji w Sejmie, a także i poza Sejmem była teza o błędach, które rzekomo doprowadziły do bezideowości w środowiskach studenckich i tę rzekomą bezideowość traktować jako punkt wyjścia do krytyki całego naszego działania. Oczywiście, błędy były. Niedociągnięcia są. Mówił o tym Prezes Rady Ministrów i trzeba te błędy poprawiać. Ale to jest przecież zasada wszelkiego działania i działania społecznego też, żeby korygować w miarę zmiany warunków konkretne postępowanie we wszelkich dziedzinach. Taki więc powinien być punkt wyjścia do dyskusji nad problemem młodzieży we współczesnej Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-66.3" who="#PoselGalajDyzma">Chciałem, z pewnym zresztą wahaniem, ustosunkować się do niektórych sformułowań posła Zawieyskiego. Czynię to z dużą rozterką dlatego, że znając posła Zawieyskiego dłuższy okres czasu, wołałbym być z nim w zgodzie, wołałbym, ażeby to, co jest wspólne między nami, mogło przesłonić to, co jest między nami różne. Jednakże wy da je się, że takiej możliwości w tej chwili nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-66.4" who="#PoselGalajDyzma">Chcę podjąć dwie sprawy z przemówienia posła Zawieyskiego. Poseł Zawieyski zastosował tu wczoraj szczególny rodzaj dialektyki, powiedziałbym, chyba jezuickiej dialektyki. Zaprezentował ją zwłaszcza przy analizie źródeł bólu, jaki bywa udziałem różnych ludzi. Wołałbym, żeby wyrażanie czci pewnym osobom, nawet najbardziej tej czci godnym, dokonywało się nie drogą ustnych deklaracji, lecz swoją konkretną, codzienną działalnością, bez afiszowania się publicznie w tego rodzaju świadczenia duchowe na rzecz innej osoby.</u>
+ <u xml:id="u-66.5" who="#PoselGalajDyzma">Wydaje się, że nie jest to właściwe, ale jest to rzecz, którą poseł Zawieyski uznał za stosowną i skorzystał z tego, by tutaj, przed nami, w naszej obecności mówić o swojej czci ku osobie I Sekretarza KC PZPR, usprawiedliwiając i ceniąc jego ból wynikający z pewnych sytuacji społecznych i politycznych, i rozumiejąc, jak mówił, — a nie bardzo wiem dlaczego tak mówił — gwałtowność jego niektórych wystąpień.</u>
+ <u xml:id="u-66.6" who="#PoselGalajDyzma">Ale musi poseł Zawieyski pamiętać o tym, że czci dla I Sekretarza powinna towarzyszyć cześć dla tych idei i kierunku działania, które I Sekretarz reprezentuje. Powinna to być równocześnie cześć dla partii i całego kierunku rozwoju naszego społeczeństwa i naszego narodu. Tymczasem nie widzę tej zależności. Interpelacja poselska jest tego najlepszym dowodem. Nie wiem na pewno, ale jestem przekonany, że I Sekretarz z tego powodu na pewno przeżywał głęboki ból. Powinien zdawać sobie z tego sprawę poseł Zawieyski, jeżeli słuszne jest to, co w odniesieniu do I Sekretarza tutaj wczoraj z tej trybuny mówił.</u>
+ <u xml:id="u-66.7" who="#PoselGalajDyzma">Zgodzilibyśmy się jednak — być może — z takim ujęciem rzeczy, gdyby nie dalsza część przemówienia posła Zawieyskiego. Oto poseł Zawieyski dlatego mówił o tym bólu i o prawie do bardziej gwałtownych wystąpień, żeby usprawiedliwić gwałtowne wystąpienia byłego posła, a jego kolegi — Kisielewskiego. Na tej samej zasadzie, poseł Zawieyski — szkoda, że nie ma go dziś, jest mi bardzo nieprzyjemnie mówić w jego nieobecności — da je prawo do gwałtowności posłowi Kisielewskiemu, awanturnikowi, który ma nas wszystkich w pogardzie, który ma nas za ciemniaków, ludzi niegodnych tego miejsca, w którym dziś się znajdujemy, człowiekowi, który swój cały wysiłek i wytrwałość poświęca totalnemu dyskredytowaniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Cóż z tego, że ma czy miał ojca — wybitnego twórcę kultury, cóż z tego, że on sam jest — jak mówił poseł Zawieyski — wybitnym kompozytorem? Niech komponuje, w tym i utwory z zakresu muzyki sakralnej. Nikt mu w tym nie będzie przeszkadzał. Ale niech nie opluwa osób, które doprowadziły naszą ojczyznę do rozkwitu i niech nie porównuje źródeł bólu posła Kisielewskiego ze źródłem bólu przywódców i partii i naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-66.8" who="#PoselGalajDyzma">Oceniając i broniąc posła Kisielewskiego, w gruncie rzeczy poseł Zawieyski broni nadzwyczajnego zjazdu warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Gdyby pójść jeszcze nieco dalej, to można by powiedzieć, że z tego przemówienia wynika niejako, iż pan Kisielewski mógłby zastąpić — bo jest wrażliwy na społeczne bóle — pierwsze osoby w kierownictwie naszej partii czy w kierownictwie naszego narodu, a Związek Literatów Polskich mógłby zastąpić całe plenum Komitetu Centralnego i kierownictwa innych organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-66.9" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Wrogie socjalizmowi ugrupowania zaatakowały władzę ludową, próbując użyć dla realizacji swych celów młodzież akademicką, a po części również i młodzież szkół średnich. Upłynie zapewne nieco czasu, zanim zostanie wyjaśniony konkretny obraz owego niecnego zamiaru. Już obecnie możemy jednak powiedzieć, że bardzo wielu młodych ludzi, dowiedziawszy się o prawdziwym obliczu owych — „obrońców kultury polskiej”, odcięło się od haseł, które zachęcały ich do manifestacji i zakłócania normalnego trybu pracy. Naszym obowiązkiem, jest zbadać i dobrze zrozumieć przyczyny, dla których spontaniczność i naturalne skłonności młodzieży do działania społecznego tak stosunkowo łatwo poszły w niewłaściwym kierunku. Jednakże o wiele ważniejszą dziś sprawą jest tak działać, żeby mocno, bez reszty związać tę młodzież z ideałami socjalizmu, ażeby wśród tej młodzieży znalazły się zawsze siły wystarczające do przeciwstawiania się dywersyjnej działalności wszelkich wrogów socjalizmu, a w tym również wrogów młodzieży akademickiej.</u>
+ <u xml:id="u-66.10" who="#PoselGalajDyzma">Bolesne doświadczenia wydarzeń marcowych nie dadzą się oczywiście wyjaśnić tylko dywersją syjonistów lub brakiem wiedzy i zainteresowań politycznych młodzieży. We współczesnym społeczeństwie każdy człowiek rodzi się upolityczniony niezależnie od stopnia jego aktywności politycznej, każdy bowiem jest w określonym stopniu uzależniony od porządku społecznego i równocześnie na ten porządek oddziałuje. Każdy człowiek — i ten, który kieruje ruchem społecznym, i ten, który daje się nieść temu ruchowi — podlega procesowi uspołeczniania jego osobowości i swą osobowością ruch ten kształtuje. Trzeba tę prawdę uświadomić wszystkim wychowawcom i młodzieży, albowiem daje ona podstawę do tworzenia się konstruktywnego poglądu, że młode pokolenie może oddziaływać i w skali światowej, i w skali kraju, ale też i w skali własnego, konkretnego środowiska społecznego. Młodzież czuje się wtedy potrzebna, świadoma sposobu poprawiania sytuacji, zaangażowania w sprawy publiczne.</u>
+ <u xml:id="u-66.11" who="#PoselGalajDyzma">Tymczasem praca ideologiczna na wyższych uczelniach, zarówno w organizacjach studenckich jak i w gronie wychowawców, nie była wystarczająco głęboka; była formalna, nie stwarzała bodźców do działania społecznego, do rodzenia się wzruszeń wywoływanych zaangażowaniem się w sprawy ważne dla własnego środowiska i dla całego społeczeństwa. Niedostateczny był wysiłek w formułowaniu celów długofalowego działania, działania, które wywołuje w każdym środowisku kontrowersję i walkę, ale tym samym kształtuje grupę ofiarnych działaczy, kształtuje światopogląd i postawę człowieka czynu.</u>
+ <u xml:id="u-66.12" who="#PoselGalajDyzma">Brak sprecyzowanych celów działania na miarę dzisiejszych czasów i dość banalne formy pracy spowodowały, że organizacje młodzieżowe niedostatecznie przeciwstawiały się poglądom o alienacji, o filozofii beznadziejności i praktyce cynicznego przymrużania oka na wszystko co człowieka otacza. Niedostatecznie też rozwijały się pozytywne fermenty społeczno-polityczne na wyższych uczelniach, a przez to stawały się stopniowo przedmiotem niechęci ze strony mas studenckich, w naturalny sposób predestynowanych do działania społeczno-politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-66.13" who="#PoselGalajDyzma">Nic tedy dziwnego, że w czasach pożałowania godnych zajść w marcu bieżącego roku nie było wśród młodzieży studenckiej wystarczających sił, zdolnych do energicznego, mądrego działania politycznego, do wytworzenia samoistnych sił postępu w środowiskach akademickich, do skierowania potężnej siły młodzieży ku celom godnym tego trudnego, a zarazem pięknego pokolenia. Oczywiście, tym grupom młodzieży, które aktywnie przeciwstawiały się dywersyjnej działalności różnych Szlajferów i Dajczgewantów — a grupy takie były przecież na wszystkich uczelniach — tym bardziej należy się uznanie i podziw. Ich siła rozpłynęła się jednak w pierwszych dniach w spontanicznym parciu podburzonej młodzieży ku poważnym konfliktom z władzą, konfliktom zaplanowanym, podpowiedzianym przez Kisielewskich, Jasieniców, Staszewskich, Baumanów i im podobnych indywiduów politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-66.14" who="#PoselGalajDyzma">Ową trudną sytuację środowiska studenckiego i organizacji młodzieżowych na wyższych uczelniach pogłębiał stosunek, jaki do narastających niepokojów i konkretnych wydarzeń przyjęła część pracowników naukowych, a także władze konkretnych uczelni. Był to stosunek biernych, nieporadnych, niezaangażowanych obserwatorów, lub — u nielicznej części — była to postawa wichrzycieli dążących do wywołania ruchu społecznego na wielką skalę. Nadużyli ci pracownicy nauki swego stanowiska, przede wszystkim przez długoletnie jątrzenie polityczne młodzieży, przez nawoływanie jej do buntu. Postawa pracowników naukowych i ich konkretna działalność zawodowa i społeczno-polityczna powinny być traktowane jako jeden z najważniejszych czynników, który wyzwolił niepokoje młodzieży studenckiej. Nie ulega wątpliwości, że ustawa o szkolnictwie wyższym — z tego właśnie względu — powinna ulec rewizji i zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-66.15" who="#PoselGalajDyzma">Gdy dziś stoimy w obliczu trwających jeszcze, choć ze słabą siłą, niepokojów studenckich, zastanawiamy się, co i jak należy robić, jak pracować, ażeby owa potężna armia młodzieży akademickiej odegrała należną jej rolę akceleratora pozytywnych, pożądanych zmian społeczno-politycznych w Polsce, to nasuwają się trzy wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-66.16" who="#PoselGalajDyzma">Po pierwsze — trzeba tę młodzież traktować tak, jak na to zasługuje; a zasługuje na jak najwyższe uznanie nawet jeśli jej poszczególne oddziały i grupy są trudne i w działaniu kłopotliwe. Młode pokolenie wszelkich czasów, w tym także młodzież akademicka, jest wspaniałą i potężną siłą społeczną, siłą, bez której jakikolwiek rozwój współczesnego państwa jest przecież niemożliwy. Siła ta musi być poddana jak najbardziej troskliwym i precyzyjnym metodom oddziaływania, prowadzącym do kształtowania się pozytywnych ośrodków przywódczych.</u>
+ <u xml:id="u-66.17" who="#PoselGalajDyzma">Trzeba przede wszystkim rozwijać warunki do permanentnego dialogu z młodzieżą, dialogu nie tylko o mających ostatnio miejsce wydarzeniach, lecz o wszelkich problemach związanych z życiem narodu, a w tym i z życiem młodzieży studenckiej. Dyskusje o tych sprawach powinny prowadzić przede wszystkim organizacje społeczno-polityczne wyższych uczelni, ale również i władze uczelni oraz wszelkie ośrodki masowego oddziaływania, jak radio, telewizja, film, teatr, prasa itp. System kształtowania postaw ideologicznych młodzieży powinien wynikać z ogólnych idei socjalizmu, ale również z zadań konkretnych, jakie stoją przed całym społeczeństwem, w tym także przed młodzieżą akademicką, w ciągu najbliższych dni, najbliższego roku, najbliższych pięciu lat i w perspektywie życia pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-66.18" who="#PoselGalajDyzma">System oddziaływania na młodzież powinien być bezustannie ulepszany i powinien skutecznie kształtować stosunki między kierownictwem naszego narodu i państwa a masami społeczności młodzieżowej. Ponad wszystko jednak system ten powinien rozwijać aktywność społeczną tej młodzieży, podobnie zresztą jak powinien rozwijać aktywność wszystkich istniejących środowisk społecznych. Jestem bowiem przekonany, że w bieżącym okresie największą przeszkodą w rozwijaniu gospodarki i kultury socjalistycznej naszego państwa jest bierność społeczna. Wyzwalanie własnych, postępowych sił małych środowisk społecznych, rozwijanie uczuć patriotyzmu lokalnego — we wsi, w miasteczku, w zakładzie pracy, w szkole, na uniwersytecie itd. jest nieodzownym warunkiem pokonywania zła wyrastającego w każdym konkretnym środowisku społecznym, warunkiem powstawania i rozwoju takiego programu, który uwzględnia w sposób prawidłowy zarówno perspektywiczne, jak i bieżące cele i całego państwa, i konkretnych a niezliczonych środowisk społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-66.19" who="#PoselGalajDyzma">A więc w rozmowach ze studentami należy idee kierownictwa, tezy programu budownictwa socjalistycznego transponować do młodzieży, ale i na odwrót: trzeba uwzględniać poziom świadomości społecznej, stan zainteresowań, stopień aktywności młodzieży, trzeba poważnie traktować postulaty organizacji młodzieżowych, pomagając im usilnie w ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-66.20" who="#PoselGalajDyzma">Drugi wniosek dotyczy niektórych elementów działalności wyższych uczelni. Chodzi mi głównie o programy nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-66.21" who="#PoselGalajDyzma">Generalnie można powiedzieć, że programy nauczania, a również i metody nauczania, postawa pracowników nauki mają charakter konformistyczny, nie rozwijają poczucia społecznej odpowiedzialności w czasie wykonywania zawodu, akceptują ideologię biernego dostosowywania się do zastanych warunków.</u>
+ <u xml:id="u-66.22" who="#PoselGalajDyzma">Weźmy dla przykładu programy nauczania w szkołach rolniczych, które przez nauczanie i wychowanie przygotowują kadry dla rolnictwa — agronomów, zootechników, lekarzy weterynarii itd. Na absolwentów tych szkół spada trudny obowiązek prowadzenia rozmów z określoną liczbą chłopów-rolników na temat ich sposobów pracy, gospodarowania i ich sposobu życia. Tymczasem w programie nauczania w technikach rolniczych niema śladu nauki o cechach środowiska społecznego chłopów, jako środowiska specyficznego; program nauczania w wyższych uczelniach rolniczych przewiduje nieco zajęć z pedagogiki, lecz poza Wydziałem Ekonomiczno-Rolniczym SGGW w Warszawie na żadnej innej uczelni w Polsce nie ma zajęć z socjologii wsi, na niewielu uczelniach odbywają się zajęcia z polityki agrarnej. Czy można więc się dziwić, że efektywność pracy służby agronomicznej jest niewielka, a ogromna większość absolwentów za wszelką cenę pragnie uniknąć podejmowania pracy wśród chłopów-rolników?</u>
+ <u xml:id="u-66.23" who="#PoselGalajDyzma">A przecież nieodzownym warunkiem dalszego postępu rolniczego w gospodarstwach chłopskich, postępu w rozwiązywaniu kwestii chłopskiej jest skuteczna działalność służby agronomicznej, jest prawidłowy, bogaty i wszechstronny dialog tej służby z chłopami. Taki dialog będzie możliwy tylko w wypadku, jeśli wykształcenie rolnicze uwzględni zarówno wiedzę przyrodniczą, nieodzowną do zorganizowania racjonalnej produkcji, jak i wiedzę społeczną o ludziach, którzy tę produkcję konkretnie, codziennie, niezależnie od tego co dzieje się na całym świecie, rozwijają i nadal będą rozwijać. Tylko takie przygotowanie uczniów i studentów do zawodu rolnika może dać w efekcie fachowca zaangażowanego w sprawy ludzkie, człowieka ideowego, człowieka, któremu cielęta, burak cukrowy i miesięczne sprawozdania nie przesłaniają tej głęboko ludzkiej prawdy, że i cielęta, i burak, i sprawozdania nabierają sensu tylko dlatego, iż są one wynikiem pracy ludzkiej i egzystują tylko w związku z ludźmi i dla ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-66.24" who="#PoselGalajDyzma">Wypływa z tego konieczność zreformowania programów nauczania w wyższych i średnich szkołach rolniczych, zmierzającego do wprowadzenia na podstawowych wydziałach i kierunkach takich przedmiotów, które dawałyby słuchaczom wiedzę o cechach społecznego środowiska wsi i o mechanizmach funkcjonowania organizacji i instytucji rolniczych i wiejskich oraz wiedzę z zakresu pracy społecznej na wsi. Mowa tu głównie o socjologii wsi, ustawodawstwie rolnym, spółdzielczości i o metodyce oświaty pozaszkolnej. Wprowadzenie tych przedmiotów pozwoli na głębsze poznanie środowiska, w którym wykonywać będą pracę absolwenci szkół rolniczych, a przez to przyczyni się też do znacznie większego niż dotychczas zaangażowania się młodzieży w sprawy publiczne i do kształtowania się pozytywnych wzorów rolniczej pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-66.25" who="#PoselGalajDyzma">Podobnie wygląda sprawa programów i ich wychowawczych niedoborów w innych typach wyższych uczelni. Miejmy nadzieję, że do gruntu zostanie zreformowany program kształcenia socjologów na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie, jak dotąd, była wylęgarnia zarozumiałych pseudoteoretyków rozwoju społeczeństwa i jałowych poszukiwaczy swoich wyalienowanych miejsc i pozycji w życiu i świecie.</u>
+ <u xml:id="u-66.26" who="#PoselGalajDyzma">Trzeci wniosek w sprawie środowisk młodzieży akademickiej dotyczy wiedzy o tych środowiskach. Korzystając z dobrej okazji zmiany na stanowisku dyrektora Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, którego dotychczasowym dyrektorem był profesor Adam Schaff, wysuwam pod adresem kierownictwa PAN oraz aktualnego dyrektora tego Instytutu prof. Jana Szczepańskiego dezyderat, ażeby w programie badań socjologicznych znalazło się maksimum miejsca na poważne, gruntowne studia nad młodzieżą w ogóle, a w najbliższych miesiącach i latach, nad młodzieżą akademicką w szczególności. Dość już mamy badań nad fryzjerami, palantami, tatarskimi wsiami w Polsce i amerykańskimi szpitalami. Badajmy to, co jest ważne dla rozwoju naszej ojczyzny, badajmy obraz tego skarbu, któremu na imię młodzież polska.</u>
+ <u xml:id="u-66.27" who="#PoselGalajDyzma">Nie wiem, na ile będą nam przeszkadzali w przyszłej działalności wśród młodzieży syjoniści i inni reakcjoniści. Jestem przekonany, że będą przeszkadzali, mimo zasłużonej klęski, jaką ponieśli przy próbie zakłócenia rytmu rozwoju naszego kraju. Sądzę, że będą przeszkadzali, bo ich międzynarodowa siła, jako najbardziej agresywnego oddziału współczesnej burżuazji, jest wielka, a ich celem jest przeciwdziałać w rozwoju pozytywnych sił w obozie socjalizmu, pokonać te siły. Nie wiadomo również, na ile posłowie Koła — „Znak” będą zadawać niedorzeczne pytania, z myślą również o zamąceniu stosunków między państwem a szerokim rzeszami społeczeństwa; nie wiadomo, jak dalece będą chcieli być razem z narodem. I tu chcę wrócić do jednego z fragmentów wczorajszej wypowiedzi posła Zawieyskiego, który poczuł się bardzo dotknięty i mówił o tym w sposób zupełnie dramatyczny, że w referacie marszałka Zenona Kliszki został wraz ze swymi kolegami z Koła — „Znak” uznany za grupę, która jest jakby poza narodem. Nie dysponując stenogramem, nie wiem, czy mówię ściśle, ale wydaje mi się, że sens wypowiedzi posła Zawieyskiego był taki, iż broni swojego miejsca w narodzie i jak sądzę — broni słusznie.</u>
+ <u xml:id="u-66.28" who="#PoselGalajDyzma">To powinno być jak najlepiej przyjęte, bo nic ma takiego zwyczaju i byłoby rzeczą niezwykle złą, gdybyśmy nie chcieli utrzymywać w narodzie tych, którzy chcą być w tym narodzie, chcą być dla niego pożyteczni. Nie chcemy, by byli razem z nami, w naszym narodzie tacy, którzy tego nie chcą, którzy uciekają od narodu, przekraczając granicę naszego państwa, granicę terytorialną narodu, niejednokrotnie z ważnymi dokumentami tego narodu. Takich ludzi nie chcemy w naszym narodzie. Ale wszystkich innych, którzy chcą pracować, którzy swoją dotychczasową działalnością wykazywali pożytek, oczywiście chcemy widzieć w narodzie i rozumiem, że takie przecież absolutne prawo do tego mają i koledzy z Koła — „Znak”. Oni bowiem są częścią naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-66.29" who="#PoselGalajDyzma">Ale są chwile, że ludzie nie bywają w narodzie — jeśli tak można powiedzieć. Są takie chwile, że niejednokrotnie wskutek swojej działalności konkretny człowiek może się znajdować — przynajmniej chwilowo — poza narodem, to znaczy wtedy, kiedy występuje przeciwko temu narodowi, wtedy, kiedy kontrując ten naród, wyobcowuje się z niego. Toć przecież kiedyś Mikołajczyk i Korboński byli członkami narodu polskiego — nikt temu absolutnie nie może zaprzeczyć. Ale stopniowo, swoją działalnością eliminowali się z tego narodu, opuszczając wreszcie terytorium, na którym swoją działalność uprawiali. Toć przecież członkami narodu polskiego byli kiedyś i Bialer, i Monat, i Światło, i Tykociński i inni, ale swoimi postępkami stopniowo eliminowali się z narodu, ze wspólnoty języka, ze wspólnoty kultury i ze wspólnoty terytorium.</u>
+ <u xml:id="u-66.30" who="#PoselGalajDyzma">Jeśli się występuje wrogo przeciwko ludowi i narodowi, to występek taki jest elementem wyobcowywania się ze wspólnoty narodowej; jest to jak gdyby pozycja wewnętrznej emigracji. Jeśli się uchwala interpelację wrogą narodowi, to w tych momentach i takim faktem stawia się krok w obszary jednak poza narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-66.31" who="#PoselGalajDyzma">Nie wiemy więc, jak dalece w tym procesie wychowawczym posłowie Koła „Znak” będą współpracowali z nami. Wiemy jednak, że czeka nas po prostu ogromna praca nad młodzieżą i z młodzieżą, czeka nas działanie prowadzące do pozyskania pełnego zaufania młodzieży i do ideałów socjalizmu, i do kierownictwa politycznego naszego kraju, a w szczególności do I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR, jako uosobienia tego, co w ruchu socjalistycznym jest najbardziej wartościowe. Można być pewnym sukcesów. Historia daje tego przykłady. Przypomnę okres dogmatyczno-biurokratycznej kolektywizacji i utracenia przez kierownictwo partii i państwa zaufania wśród podstawowych mas chłopskich. Wnikliwa i mądra polityka, w tym również polityka rolna, jaka została zapoczątkowana po październiku 1956 r., wszechstronna dyskusja prowadzona przez ogniwa PZPR i ZSL z masami chłopskimi doprowadziły do przywrócenia pełnego zaufania chłopów do kierownictwa politycznego i do stanu, w którym poparcie chłopów dla tego kierownictwa w jego walce z reakcją nie ulega najmniejszej wątpliwości. Nie może być inaczej również z młodzieżą akademicką.</u>
+ <u xml:id="u-66.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Walaszek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu społeczeństwa Pomorza Zachodniego, pragnę stwierdzić, że swoje głębokie patriotyczne przywiązanie do Polski Ludowej, do idei budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, klasa robotnicza, chłopstwo pracujące, inteligencja, nasza pracująca, ucząca się i studiująca młodzież Ziemi Szczecińskiej manifestują nie tylko na licznych ostatnio spotkaniach, ale przede wszystkim pracą i nauką.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#PoselWalaszekAntoni">To zdecydowane poparcie społeczeństwa Ziemi Szczecińskiej dla programu budownictwa socjalistycznego wynika przede wszystkim z najgłębszego przeświadczenia i świadomości, że budujemy nasze nowe życie na terenach, które stale stanowią przedmiot ataków odwetowców i militarystów zachodnio-niemieckich.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#PoselWalaszekAntoni">Przypomnijmy w tym kontekście ostatnie wystąpienia pana kanclerza NRF Kiesingera w sprawach granic zachodnich: — „Jeśli ktoś twierdzi, że to nie są zdecydowane konkretne propozycje i kroki w kierunku rzeczywistej polityki pokojowej wobec Wschodu, wobec Polski, to na to nie można nic poradzić. Oczywiście może być tak — widzimy to wciąż na nowo w wypowiedziach polskich — że stoi się tam uparcie na stanowisku wszystko albo nic. Ale wiem także, że jest tam wielu ludzi, którzy docenili powagę sytuacji i konkretną treść naszych propozycji. Jestem mocno przekonany, że z biegiem czasu postawimy na swoim i wówczas droga do porozumienia obu narodów stanie otworem”.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#PoselWalaszekAntoni">Kogóż to, jakich ludzi, jakie grupy społeczne miał na myśli pan kanclerz Kiesinger? Chyba nie tylko autorów słynnego orędzia o przebaczeniu i pojednaniu z Niemcami zachodnimi. Liczy on także na skompromitowanych prowodyrów politycznych ostatnich zajść, rewizjonistów i syjonistów uprawiających politykę rozmiękczania socjalizmu, i na tych, którzy przygotowywali przejście do tak zwanego drugiego etapu. Liczy on również — czy tego chcecie panowie z Koła — „Znak” czy nie — na wasze wyraźne poparcie. Antypolskie i antysocjalistyczne manifestacje w Niemczech zachodnich, i na Zachodzie, i w Berlinie zachodnim, świadczą dobitnie, że hasła jakie wysuwali organizatorzy marcowych zajść, w imieniu których Koło „Znak” złożyło interpelację, znalazły pełne poparcie w antypolskiej działalności na Zachodzie. Któż kogo stawia poza nawiasem narodu polskiego? Czyż my jesteśmy organizatorami tamtych zajść, czy pan Kiesinger, który was w pełni popiera.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#PoselWalaszekAntoni">Pan Kiesinger myli się jednak grubo. Naród polski w jednym i drugim przypadku dał jednoznaczną odpowiedź. W swej zdecydowanej większości upoważnił on jedynie rząd Polski Ludowej do reprezentowania i prowadzenia polityki zagranicznej w jego imieniu, a w przypadku Niemiec zachodnich, czyni to ze szczególną jednomyślnością.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#PoselWalaszekAntoni">Jedność moralno-polityczna naszego społeczeństwa wynika z obiektywnego uświadomienia sobie tej podstawowej prawdy, że to przecież dzięki szczególnej pomocy i opiece kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rządu Polski Ludowej, ziemia Pomorza Zachodniego, ze swoim nowoczesnym przemysłem, dynamiczną gospodarką morską, przodującym rolnictwem oraz prężną kulturą i nauką stała się ważnym ogniwem w całym systemie społeczno-politycznym Polski. Polskość Szczecina i Ziemi Szczecińskiej jest w odczuciu naszego społeczeństwa jednoznacznie identyfikowana z Polską budującą socjalizm, Polską związaną wieczystym sojuszem przyjaźni i braterstwa z narodami Kraju Rad.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#PoselWalaszekAntoni">W świadomości całego naszego społeczeństwa powrót Polski Ludowej nad Odrę, Nysę i Bałtyk, powrót do polskiego Szczecina kojarzy się nieodłącznie z dalekowzroczną, zgodną z interesami całego narodu, mądrą polityką Polskiej Partii Robotniczej, której dzieło konsekwentnie kontynuuje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Pamiętamy, że troska o rozwój ziem zachodnich znajdowała się zawsze w centrum czynnego zainteresowania i zaangażowania kierownictwa partii i rządu. Tak było w okresie pierwszych lat władzy ludowej i tak jest obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#PoselWalaszekAntoni">Na wiecu w Warszawie w dniu 8 marca 1946 r. z okazji znanego, napastliwego ataku sekretarza stanu USA Byrnesa na nasze granice zachodnie towarzysz Władysław Gomułka mówił: — „Historia złożyła na nasze pokolenie wielkie i trudne, ale zarazem chlubne zadania. Do takich należy przede wszystkim utrwalenie granic Polski nad Odrą i Nysą. Wbrew wszelkim trudnościom i przeszkodom, wbrew wszystkim obrońcom i opiekunom Niemiec, zadanie to wypełnimy dla własnego dobra i dla szczęśliwego i bezpiecznego życia przyszłych pokoleń”.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#PoselWalaszekAntoni">Trzeba było mieć bardzo dużo wiary w twórcze siły narodu polskiego, w jego patriotyzm, pracowitość i mądrość polityczną, aby w niespełna rok od zakończenia wojny takie odpowiedzialne zadanie przed narodem postawić. Mógł je tylko postawić prawdziwy patriota, prawdziwy komunista. Naród polski wykonał to zadanie chlubnie, zdając w pełni egzamin swojej gospodarskiej dojrzałości. Potwierdza to z całą przekonującą siłą nasz powojenny dorobek na ziemiach zachodnich i północnych Polski.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#PoselWalaszekAntoni">Nie dostrzegać tych bezspornych faktów, negować słuszność polityki państwa ludowego, próbować sprowadzić naród z drogi budownictwa socjalistycznego, które wyzwala najcenniejsze pokłady jego społecznej i patriotycznej energii — to znaczy fałszować rzeczywistość, nie rozumieć interesów narodu polskiego, czuć się wyobcowanym z niego. Taka jest prawda, innej być nie może.</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#PoselWalaszekAntoni">Na przestrzeni ostatnich tygodni ujawniła się w naszym kraju grupa reakcyjnych i zbankrutowanych politykierów, ludzi spod różnych — „izmów” i różnej maści, którzy trąbiąc o rzekomym zagrożeniu rozwoju kultury narodowej oraz demokracji i wolności chcieli rękami części naszej młodzieży przypuścić generalny atak na ustrój socjalistyczny Polski, na jej polityczne kierownictwo. Ale i tutaj kłamstwo ma krótkie nogi. Bo mówić dzisiaj o zagrożeniu kultury narodowej i literatury, to przecież nic innego, jak negować oczywiste fakty świadczące o masowym i niespotykanym dotychczas w dziejach narodu wszechstronnym rozwoju tej kultury we wszystkich jej przejawach.</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoki Sejmie! Nasi oponenci i przeciwnicy często ostatnio szermują pojęciem: — „błędy w dziedzinie polityki kulturalnej”. Czasami są to zarzuty stawiane w tonie umiarkowanym, czasami podpiera się je obelgami w rodzaju — „dyktatury ciemniaków”. Ton tych wypowiedzi i napaści uzależniony jest od temperamentu i taktyki rzekomych obrońców polskiej kultury. Ale skłonni bylibyśmy wybaczyć naszym przeciwnikom nawet najostrzejszy ton, gdyby rzeczywiście ich walka miała coś wspólnego z autentyczną troską o dobro i przyszłość naszej polskiej nauki i kultury. Ich walka zaczyna się jednak i kończy na insynuacjach, obelgach i taniej demagogii.</u>
+ <u xml:id="u-68.12" who="#PoselWalaszekAntoni">Trzeba mieć dużo złej woli i tupetu, aby tak właśnie stawiać tę sprawę. Kto nie dostrzega wielkiego i systematycznego rozwoju polskiej kultury, kto nie widzi tych optymistycznych przemian, jakie zachodzą każdego dnia we wszystkich dziedzinach artystycznego i naukowego życia, ten albo świadomie nie chce ich dostrzegać, albo dostrzegać ich nie potrafi. Jeżeli nie chce, to znaczy, że nie jest związany z naszym ustrojem, z Polską Ludową. Jeżeli nie potrafi, to znaczy, że nie dorósł do tego, aby nam udzielać dobrych rad.</u>
+ <u xml:id="u-68.13" who="#PoselWalaszekAntoni">Na Ziemi Szczecińskiej pojęcie kultura polska związane jest z pojęciem polityka kulturalna Polski Ludowej. Przez 23 lata zbudowaliśmy tam nie tylko nowe fabryki, stocznie, porty, podnieśliśmy nie tylko z ruin miasta i wsie, stworzyliśmy tam także w ramach — „błędów polityki kulturalnej” — jak mówią przeciwnicy — autentyczny bastion nauki i kultury polskiej. Ta ziemia nigdy w swej długiej historii nie miała tak bujnego, tak pełnego kulturalnego życia. Tak się dzieje od 23 lat, od wbicia pierwszego słupa granicznego nad Odrą.</u>
+ <u xml:id="u-68.14" who="#PoselWalaszekAntoni">Mamy dokładne rozeznanie w tych sprawach, bo nie oceniamy ich z pozycji politykierskich, kawiarnianych stolików, jak to czyni część warszawskich literatów.</u>
+ <u xml:id="u-68.15" who="#PoselWalaszekAntoni">I cóż w takiej sytuacji dla nas znaczą tanie gesty rzekomych obrońców polskiej kultury, fałszywe słowa o zagrożeniu i upadku tej kultury, jeśli możemy na to odpowiedzieć niepodważalnymi faktami.</u>
+ <u xml:id="u-68.16" who="#PoselWalaszekAntoni">Wiele naszych kulturalnych inicjatyw zdobyło ogólnopolską rangę, że wspomnieć tu tylko o festiwalu plastyki współczesnej i festiwalu poezji współczesnej im. Gałczyńskiego. To z wielkiego szacunku do polskiej kultury, do jej wybitnych osiągnięć rodzą się nasze inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-68.17" who="#PoselWalaszekAntoni">Gałczyński sławił nasze miasto wierszami, my sławimy imię tego poety nie tylko poetyckim festiwalem. Sławimy go także pracą szczecińskich stoczniowców i inżynierów. W Szczecińskiej Stoczni zbudowany został statek, który otrzymał nazwę m/s — „Gałczyński”.</u>
+ <u xml:id="u-68.18" who="#PoselWalaszekAntoni">Mówi się podczas chrztu statku: — „sław imię polskiego stoczniowca i marynarza”. A my powiedzieliśmy więcej: — „sław imię polskiej kultury i literatury”. Pływają po morzach świata statki: m/s — „Strug”, — „Żeromski”, „Śniadecki”, „Domeyko”, — „Mickiewicz”. W taki to konkretny sposób — „ciemniacy” upamiętniają narodową kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-68.19" who="#PoselWalaszekAntoni">Nie rościmy sobie praw do nieomylności w ocenie kulturalnych zjawisk. Ale jestem głęboko przekonany, że żaden polski statek nie będzie nigdy nosił imienia Kisielewskiego, Słonimskiego czy Jasienicy i im podobnych.</u>
+ <u xml:id="u-68.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-68.21" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoki Sejmie! Dla mieszkańców województwa szczecińskiego sprawy dotyczące naszego regionu i całych ziem zachodnich i północnych naszego kraju mają zasadnicze znaczenie. Najnowsza historia tych ziem, ta sprzed 23 lat, pisana krwią polskiego i radzieckiego żołnierza i ta, która się wówczas zaczęła i ta, która trwa do dziś, jest przedmiotem uzasadnionej chluby i dumy.</u>
+ <u xml:id="u-68.22" who="#PoselWalaszekAntoni">Chcemy, aby młodzi ludzie wychowywali się w atmosferze poszanowania tej patriotycznej polskiej tradycji, aby znali historię walk swych ojców o przywrócenie Polsce ziem nad Odrą i Bałtykiem, aby szczycili się rezultatami ich pokojowej, twórczej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-68.23" who="#PoselWalaszekAntoni">Robimy w tej dziedzinie wiele my sami, władze województwa, czynniki oświatowe, naukowcy i literaci. Ale to ciągle za mało. Patriotyczne wychowanie jest zadaniem dla o wiele szerszego frontu, a jego celem jest i powinna być młodzież całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-68.24" who="#PoselWalaszekAntoni">Jednakże nasza historia, tak jak historia walk i pracy całej Polski Ludowej, nie zawsze odnajduje właściwe i należne jej miejsce w naszej działalności wychowawczej, w dziełach naukowych, w podręcznikach szkolnych, w opracowaniach popularnych.</u>
+ <u xml:id="u-68.25" who="#PoselWalaszekAntoni">Przykładem niewłaściwego stosunku do tych spraw niech będzie Wielka Encyklopedia Powszechna. Na łamach prasy zajmowano się już krytyką tego wydawnictwa. Chciałbym jednak wspomnieć o tym, jak ukazuje ono te aspekty historii naszego narodu i budowy socjalizmu, które wiążą się z ziemiami zachodnimi i północnymi na przykładzie województwa szczecińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-68.26" who="#PoselWalaszekAntoni">W X tomie Wielkiej Encyklopedii Powszechnej nie znajdziecie nazwy Siekierek, mimo że w tym rejonie nad Odrą odbyła się najkrwawsza ze wszystkich bitew polskiego żołnierza podczas II wojny światowej. Tam, w Siekierkach, na cmentarzu żołnierskim znajdują się tysiące mogił tych synów robotników i chłopów, których udało się odszukać w nurtach Odry i na jej brzegach, a którzy własnym życiem zapłacili za obecność Polski i jej kultury narodowej nad Odrą, Nysą i Bałtykiem.</u>
+ <u xml:id="u-68.27" who="#PoselWalaszekAntoni">W tej Wielkiej Encyklopedii Powszechnej nie ma również miejsca dla informacji o pokojowym budownictwie socjalistycznym na Ziemi Szczecińskiej. Jest natomiast hasło o Fryderyku Wielkim, którego pomnik rzekomo w Szczecinie się znajduje. Czyżby niektórzy autorzy spod znaku Staszewskiego nie znali prawdy historycznej sprzed 23 lat? Wtedy raz na zawsze zniknęły pomniki Fryderyków. Jest tylko jeden pomnik — Polska budująca socjalizm nad Odrą.</u>
+ <u xml:id="u-68.28" who="#PoselWalaszekAntoni">Na przestrzeni ostatnich tygodni naród nasz zajął zdecydowane stanowisko, popierające politykę partii i rządu, deklarujące swoją głęboką wierność ideom budownictwa socjalistycznego. Za czym opowiadają się obywatele posłowie z Koła — „Znak” w swojej interpelacji złożonej na ręce Premiera oraz w swoim oświadczeniu w dniu wczorajszym? Za socjalizmem? Na pewno nie. W interesie wierzących katolików w naszym kraju? Na pewno też nie. Chyba tylko w interesie znanej nam grupy. W ostatnich dniach zarówno wierzący, jak i niewierzący jednoznacznie opowiedzieli się za Polską Ludową, za socjalizmem. Więc w czyim interesie? Chyba tylko w interesie znanych bankrutów politycznych oraz dla poparcia syjonistycznej, reakcyjnej, oszczerczej i wrogiej Polsce Ludowej propagandy ziejącej nienawiścią do naszego ustroju i do naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-68.29" who="#PoselWalaszekAntoni">Mieszkańcy Pomorza Zachodniego swą postawą i pracą niejednokrotnie wykazali, że socjalizm to ich byt i spokojne jutro nad Odrą i Bałtykiem. I w tym przekonaniu będziemy nadal umacniać i rozwijać nasz piękny region.</u>
+ <u xml:id="u-68.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoka Izbo! Zarówno wystąpienie Prezesa Rady Ministrów jak i bogata, interesująca i ważna dyskusja upoważnia do poruszenia zagadnień szerszej natury, a dopiero — przynajmniej w moim wypadku — przejścia w zakończeniu do sprawy interpelacji.</u>
+ <u xml:id="u-70.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! W każdym okresie ciągłość ustroju i władzy wymaga postawy krytycznej i otwartej. Krytyka umożliwia naprawę błędów i przeciwdziałanie niepowodzeniom. Postawa otwarta umożliwia spostrzeżenie narastających nowych zagadnień oraz znalezienie nowych rozwiązań, odpowiadających zmiennym potrzebom szybko rozwijającego się kraju. W tym właśnie konstruktywnym kierunku zmierza rozbudzona — jak Polska długa i szeroka — aktywność polityczna całego społeczeństwa. Można z odpowiedzialnością streścić uchwały podejmowane na masowych zebraniach ostatnich tygodni w następującym zdaniu: instynkt państwowy i narodowy obywateli naszego kraju z całą mocą potwierdza urzeczywistnione przez władzę ludową, zarówno w polityce międzynarodowej, jak i wewnętrznej, miejsce Polski w świecie jako kraju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-70.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Tej powszechnej akceptacji towarzyszy zarazem zdecydowana wola zapewnienia Polsce najlepszych, najbardziej odpowiadających aktualnej sytuacji i narastającym potrzebom warunków dalszego rozwoju. Dlatego też byłoby fatalnym w skutkach zamykaniem oczu na rzeczywistość, gdyby nie stwierdzić z naciskiem i powagą, że świadomość obywatelska wykazuje jednocześnie stan dużego zniecierpliwienia.</u>
+ <u xml:id="u-70.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">To zniecierpliwienie zwrócone jest zarówno przeciwko zamiarom reakcyjnego przewrotu, jak i przeciw kierunkowi małej stabilizacji hamującej zdrowe procesy wewnętrzno-socjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-70.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Dlatego wyrażamy przekonanie, że nie może być skutecznego udaremnienia aktywności sił przewrotu bez równoczesnego wyjścia — w wielu dziedzinach naszego życia — ze stanu małej stabilizacji.</u>
+ <u xml:id="u-70.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wiemy, że program przewrotu sprowadza się do próby przeorientowania nas w polityce międzynarodowej w orbitę państw imperialistycznych. Dla Polski równałoby się to faktycznemu uzależnieniu się od Niemieckiej Republiki Federalnej. W polityce wewnętrznej próba przewrotu oznacza w ostatecznym wyrazie przywrócenie ustroju kapitalistycznego za pośrednictwem demokracji typu burżuazyjnego. Zamiary te są realizowane za pomocą haseł formalnej demokracji, zniesienia kierowniczej i kontrolnej roli partii, przez popychanie w kierunku tak zwanego nowego modelu, który podważyłby istotne cechy gospodarki socjalistycznej, pozbawiając centralne planowanie jego generalnego sensu politycznego i ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-70.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zamiar przewrotu kapitalistycznego w Polsce jest importowany do naszego kraju przez wrogie siły międzynarodowe. Aktywną tu taką siłą jest syjonizm, który od kilkunastu lat podjął walkę z komunizmem w skali światowej. Współpracuje z nim polityka rozkładania świadomości socjalistycznej uprawiana w Europie konsekwentnie z terenu Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-70.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że jakakolwiek prowokacja antypatriotyczna może działać tylko wtedy, gdy istnieje rodzime podłoże zniecierpliwienia. I tu występuje zagadnienie groźnych w naszym życiu objawów małej stabilizacji, które usiłuje się wykorzystać dla programu przewrotu.</u>
+ <u xml:id="u-70.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Historyczną zasługą partii i jej Pierwszego Sekretarza Władysława Gomułki jest oparcie polityki państwa i przyszłości narodu na fundamencie celów nadrzędnych jakimi są: sojusz ze Związkiem Radzieckim i konsekwentne realizowanie w polityce gospodarczej zasady rozwoju poprzez wysiłek inwestycyjny, jedynie zapewniający trwałość coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb osobistych obywateli. Równocześnie jednak od szeregu lat nasila się w naszym kraju wielka mistyfikacja polityczna zapoczątkowana jako obcy import już w ozdrowieńczych latach 1956—57, a polegająca na dopuszczeniu do frazeologicznego przejęcia haseł postępu i demokracji przez siły antypatriotyczne.</u>
+ <u xml:id="u-70.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Syjoniści i kosmopolici w Polsce, pod pozorem walki o demokrację socjalistyczną potrafili — nie wątpimy że przejściowo — pozyskać umysły niektórych środowisk intelektualnych dla oderwanego od rzeczywistości programu demokracji w ogóle, czyli programu demokracji burżuazyjnej. Potrafili oni także — pod pozorem walki z rzeczywistymi zaniedbaniami gospodarczymi — podważać przekonanie o słuszności zasady społeczno-gospodarczego planowania. Oczywiście, każdy odpowiedzialny polityk musiał się takim hasłom przeciwstawić.</u>
+ <u xml:id="u-70.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Podobnie należało się przeciwstawić chcącym rewoltować opinię publiczną wystąpieniom części inteligencji twórczej, wystąpieniom, które pozbawione mądrości bilansu pozytywnych osiągnięć kultury Polski Ludowej próbowały, w oparciu o fałszywą negację tych osiągnięć, działać samozwańczo w obronie jakoby zagrożonej kultury narodowej. Jednak w skutecznej polemice z ujemnie funkcjonującą postawą opozycyjnego negacjonizmu należy respektować i realizować oraz ciągle rozwijać w naszym życiu kulturalnym, w socjalistycznym ruchu umysłowym, prawo twórczej konfrontacji wartości kulturowych oraz obowiązek publicznej ich oceny, publicznej wymiany poglądów na temat zakresu i funkcji wewnątrzsocjalistycznej i ogólnohumanistycznej prawdy poszczególnych tendencji, kierunków i dzieł.</u>
+ <u xml:id="u-70.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Dlatego apelujemy do ośrodków kierowniczych o rozbrojenie nieufności do rozwoju socjalistycznego ruchu umysłowego. Kiedy bowiem uzasadniona byłaby obawa przed opanowaniem tego ruchu przez wrogie, reakcyjne ośrodki? Uzasadniona jest ona tylko wtedy, kiedy brak jasności w podstawowych zagadnieniach ideologicznych i gospodarczych polityki wewnętrznej oraz kiedy brak jest zrozumiałej polityki kadrowej. Ten ostatni temat omówił wczoraj w sposób zasadniczy poseł Zenon Kliszko.</u>
+ <u xml:id="u-70.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Kierownicza rola partii przesądza o tym, że przewodzi ona ogólnonarodowej dyskusji na tematy polityki wewnętrzno-socjalistycznej. Odpowiedź partii i jej sił sojuszniczych na prowokację marcową likwiduje niebezpieczeństwo wmanewrowania socjalizmu w Polsce w pozycję nietwórczej stabilizacji. Nie zamierzamy naszych schorzeń leczyć usypianiem. Dowodzą tego podstawowe wypowiedzi Pierwszego Sekretarza na temat polityki wewnętrznej. Odezwały się także donośnie głosy polskich komunistów ujmujące aktualne zagadnienia kraju w bezkompromisowych kategoriach patriotycznych i socjalistycznych. Doświadczenie wykazało też jak bardzo cenione jest dostatecznie szybkie i dostatecznie ofensywne dotarcie do zdezorientowanych środowisk z przekonywającą polemiką i argumentacją ideowo-polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-70.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jesteśmy w okresie poprzedzającym zjazd partii. Do partii też należy sformułowanie tez zjazdowych, a przed każdym obywatelem, przed każdym ośrodkiem ideowo-politycznym stoi zadanie przedstawienia problemów do rozstrzygnięcia na zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-70.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Koło Poselskie — „Pax”, doceniając taką rolę partii, chciałoby zwrócić uwagę na następujące zagadnienia, mieszczące się w treści zasady rozwojowej, krytycznej kontynuacji ustroju i władzy Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-70.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Odnośnie demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-70.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Najbardziej istotnym jest przywrócenie w świadomości obywatelskiej zasadniczego związku demokracji politycznej z demokracją społeczno-gospodarczą. Demokracja burżuazyjna przez to jest elitarna, że obdarzając formalną wolnością polityczną każdego obywatela, rezerwuje uprzywilejowaną pozycję społeczno-gospodarczą wyłącznie dla swej klasy. Część polskiej inteligencji i polskiej młodzieży zatraciła świadomość antyelitarnego charakteru demokracji socjalistycznej. Pierwszą koniecznością jest więc przywrócenie społecznej wartości osiągniętych a zachwianych w świadomości obywatelskiej osiągnięć ustroju socjalistycznego, przede wszystkim takich, jak odczuwalny dla szerokich mas społeczeństwa postęp w coraz bardziej powszechnej dystrybucji podstawowych dóbr społecznych, zapewniających możliwie wysoki próg życiowego minimum wszystkim obywatelom. Dobrami tymi są w pierwszym rzędzie: oświata i nauka, ochrona zdrowia, zabezpieczenie starości, mieszkanie i szeroki dostęp do świadczeń kulturalnych. Dystrybucja tych dóbr powinna być rozumiana w socjalizmie, jako początek formowania podziału coraz większej części społecznego funduszu spożycia według rosnących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-70.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Realny proces demokracji socjalistycznej w naszym kraju domaga się procesu rozdzielania kompetencji władz politycznych od władz administracyjnych. Trzeba umożliwić opinii publicznej rozróżnianie nadrzędnej odpowiedzialności partii i jej sił sojuszniczych od bieżącej odpowiedzialności administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-70.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Ważnym postępem demokracji socjalistycznej będzie przedstawianie — przed ostatecznym wyborem — zarówno kompetentnym władzom jak i opinii publicznej — wariantów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Stworzy to możliwość poprzedzenia najistotniejszych decyzji konstruktywną dyskusją oraz może stać się ważnym czynnikiem lepszego rozumienia przez społeczeństwo dokonanego w wyniku dyskusji wyboru. Coraz aktywniejsza postawa w procesie realizacji zadań może opierać się w dużej mierze na przeświadczeniu społeczeństwa o udziale w dokonanym wyborze i o jego słuszności.</u>
+ <u xml:id="u-70.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydaje się dalej niezbędne stworzenie płaszczyzny dla obywatelskiej, społecznej inicjatywy terenowej i zawodowej. Front Jedności Narodu — w obecnym ustawieniu — nie jest w stanie zaspokoić poważniejszych potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-70.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydaje się niezbędnym poczynienie w skali państwowej konkretnych posunięć w kierunku dalszego rozwoju demokracji światopoglądowej. Postęp w rozwoju tego rodzaju demokracji jest nową pomocą w budowaniu współczesnego socjalizmu. Niech nikogo nie wprowadzi w błąd brak haseł światopoglądowych w marcowych demonstracjach. Jest to logiczne. Jeśli ktoś podsuwa hasło demokracji burżuazyjnej, demokracji w ogóle, nie potrzebuje poruszać problematyki światopoglądowej, bo dąży do państwa indyferentnego. Natomiast demokracja socjalistyczna słusznie przywiązuje wagę do wartości światopoglądowych. Dlatego też jednak obywatele wierzący, zaangażowani socjalistycznie są zainteresowani w rozwoju demokracji światopoglądowej w socjalizmie. Równanie między religijnością a reakcyjnością wyrasta z anachronicznych już, a przede wszystkim zrewidowanych przez praktykę budownictwa socjalistycznego w Polsce poglądów na chrześcijaństwo i światopogląd religijny.</u>
+ <u xml:id="u-70.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zestawienie linii politycznej — „Pax”-u i Koła Poselskiego — „Znak”, do czego wrócę, dobitnie dowodzi, że nie w zaangażowaniu religijnym, a w zaangażowaniu socjalistycznym i w wyborze treści współczesnego patriotyzmu polskiego mogą istnieć zasadnicze różnice między obywatelami wierzącymi. Rozwojowi demokracji światopoglądowej w państwach socjalistycznych sprzyja wreszcie coraz bardziej powszechna — nie tylko w Europie, ale i wywalczona w Polsce — samodzielność polityczna katolików świeckich, niezależna od aktualnego w tej dziedzinie stanowiska hierarchii kościelnej.</u>
+ <u xml:id="u-70.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Odnośnie rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-70.23" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Powtarzamy tezę, że w latach 1971—1975 trzeba przeznaczyć na naukę i prace wdrożeniowe 2,5 proc, dochodu narodowego, niezależnie od nakładów towarzyszących na szkolnictwo wyższe i oświatę. Poza tym trzeba zaznaczyć, że merytorycznym programem dla inteligencji twórczej może być tylko rewolucja naukowo-techniczna w socjalistycznej Polsce. Dotyczy to nie tylko inteligencji o wykształceniu przyrodniczo-matematycznym, ale i humanistycznym, gdyż żadna grupa intelektualna nie może się oderwać — pod groźbą degradacji — od procesu zmieniającego oblicze współczesnej nam cywilizacji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-70.24" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Rozwiązywanie tej problematyki może mieć miejsce jedynie w ramach konkretnie zarysowanej, konsekwentnej państwowej polityki naukowej; polityki naukowej, która uwzględniałaby w pierwszym rzędzie konieczność zwiększenia dotychczasowych nakładów na badania i prace wdrożeniowe w tym stopniu, aby powstały rzeczywiste możliwości uczestnictwa Polski Ludowej w dokonującej się rewolucji naukowo-technicznej. Należy przy tym szukać nieszablonowych rozwiązań w zakresie trzech równoległych i podstawowych problemów polityki naukowej:</u>
+ <u xml:id="u-70.25" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">—rozwijania badań podstawowych, —optymalnego wykorzystania możliwości kształcenia kadr naukowych i poprawy ich struktury pod względem wieku, rozmieszczenia i prawidłowych proporcji między poszczególnymi kategoriami pracowników naukowo-badawczych, —powiązania nauki z gospodarką, a szczególnie z przemysłem i radykalnego przyspieszenia wykorzystania wyników badań naukowych, z czym wiążą się problemy organizacyjne, planowania, koordynacji i kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-70.26" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Pozytywne rozwiązanie tych problemów zależy od szerokiego uczestnictwa w konstruowaniu i realizacji programu rozwoju nauki polskiej — polskiej kadry naukowej, świadomej nie tylko potrzeb nauki, ale i wielkich szans, jakie się rysują przed budownictwem socjalizmu w Polsce, jeśli oparte ono będzie na wykorzystaniu współczesnych badań naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-70.27" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Warto na tym miejscu przypomnieć, że perspektywy, jakie niesie ze sobą rewolucja naukowo-techniczna, nakazują szczególną wagę przykładać do problemów wychowania tego pokolenia, które kontynuować będzie dzieło dalszego rozkwitu naszego kraju w tak bardzo odmiennych od dzisiejszych warunkach technicznych i ekonomicznych. Opanowanie energii atomowej, rozwój kosmonautyki, elektroniki, cybernetyki, trudne dziś do przewidzenia rozmiary automatyzacji — to wszystko rodzić będzie nowe, nie spotykane dotąd problemy moralne, społeczne i polityczne. Na naszym pokoleniu ciąży wielka odpowiedzialność za wychowanie tych, którym będzie dane żyć i działać w Polsce roku dwutysięcznego.</u>
+ <u xml:id="u-70.28" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W sprawie młodzieży akademickiej.</u>
+ <u xml:id="u-70.29" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wydarzenia na terenie wyższych uczelni zostały zainspirowane i zorganizowane jako fragment pchnięcia kraju w anarchię z ostatecznym zamiarem przewrotu. Zamiar przewrotu jest importowany do Polski, a tym bardziej jest importowany na wyższe uczelnie.</u>
+ <u xml:id="u-70.30" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Patriotyzm i związek z socjalizmem zdecydowanej większości studentów jest poza dyskusją. Obserwujemy już objawy aktywności politycznej młodzieży akademickiej odcinającej się od zamiarów początkowych inspiratorów. Dlatego też teza, którą można było słyszeć: studenci do nauki — zawiera tylko pół prawdy. Niezbędny, natychmiastowy powrót do nauki nie może być odwrotem od właściwie pojętego zaangażowania ideowo-politycznego. Mówiąc do części młodzieży gorzką prawdę, że dała się wykorzystać siłom antypatriotycznym i antysocjalistycznym, wydaje się wskazanym przemawiać jednocześnie do niej nie tylko z pozycji potępienia prób przewrotu, ale i odcięcia się od postawy nieufności do socjalistycznego ruchu umysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-70.31" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">To właśnie wykorzystanie przez inspiratorów zajść nieatrakcyjności atmosfery małej stabilizacji umożliwiło skierowanie części młodzieży przeciw porządkowi prawnemu. Jak się też okazało, niestety, nie wszyscy studenci rozumieją, że sympatia, która jest związana z ich społeczną pozycją, podkreśla — także w stosunku do nich — wagę oczywistych obowiązków obywatelskich. Stąd konieczność zastosowania sankcji prawnych i porządkowych w konkretnych wypadkach. Z całym jednakże przekonaniem należy podkreślić potrzebę okazania wyrozumiałości w stosunku do tych studentów, którzy, nieświadomi obiektywnego znaczenia politycznego ich udziału w demonstracjach, weszli w kolizję z prawem. O tę wyrozumiałość apelowała już ostatnia uchwała Komisji Oświaty i Nauki. Potrzeba takiej postawy jest uzasadniona dwoma powodami: po pierwsze — wiele instytucji politycznych i państwowych samokrytycznie stwierdza, że nie spełniało dotąd w sposób dostateczny swych obowiązków ideowo-wychowawczych, po drugie — znane od dawna, jak i ujawnione ostatnio fakty, wykazują, że wśród wszystkich szczebli pracowników naukowych znajdowała się proporcjonalnie nieliczna, ale politycznie aktywna grupa wykładowców zajmujących stanowiska antypatriotyczne i antysocjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-70.32" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">To ostatnie zjawisko wymaga jednak bardzo precyzyjnego ustosunkowania się.</u>
+ <u xml:id="u-70.33" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Po pierwsze — nie można naruszać autorytetu naukowców polskich przez przedłużanie procesu oddzielania jednostek nie mających kwalifikacji obywatelskich od ogółu wykładowców; po drugie — należy uszanować niezbędną wychowawczo solidarność profesora i studenta, co w konkretnych warunkach oznacza, że zarówno studenci muszą być poinformowani, za jakie konkretnie poglądy polityczne usuwa się ich profesorów, a wykładowcy winni wiedzieć, za jakie wykroczenia karani są ich studenci. To będzie też element reedukacji pozytywnej, reedukacji politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-70.34" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W sprawie importu reakcyjnych i antynarodowych wpływów. Milowymi krokami na drodze odpowiedzialnego myślenia patriotyczno-socjalistycznego w sprawie obywateli polskich pochodzenia żydowskiego były wystąpienia Pierwszego Sekretarza Władysława Gomułki na Kongresie Związków Zawodowych w ubiegłym roku i na ostatnim spotkaniu z aktywem partyjnym stolicy.</u>
+ <u xml:id="u-70.35" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Syjonizm jest nacjonalizmem, ale też, jak każdy nacjonalizm wykazuje właściwe mu cechy charakterystyczne. Jedną z takich cech — z punktu widzenia syjonizmu — jest rzekoma niedopuszczalność jakiegokolwiek dzielenia osób narodowości żydowskiej. Stąd źle jest widziany przez syjonistów człowiek ustosunkowujący się do swych współobywateli pochodzenia żydowskiego według ich poglądów i postępowania. Dlatego syjoniści nie chcą przyjąć do wiadomości dwóch oczywistych zjawisk życia polskiego. Starsze pokolenie jest u nas — niezależnie od poprzednich poglądów — na zawsze zaszczepione przeciw antysemityzmowi przez osobiste doświadczenie ogromu rasistowskich zbrodni hitlerowskich Niemiec. Młodo pokolenie jest wychowane przez Polskę Ludową w duchu internacjonalizmu, odrzucającego — jako postawę antyhumanistyczną — nacjonalizm i szowinizm.</u>
+ <u xml:id="u-70.36" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Po wtóre, syjonizm jest także nacjonalizmem zdeterminowanym w swojej walce z jego przeciwnikami do ostateczności. Dlatego obecność syjonistów w aparacie jakiejkolwiek władzy w naszym kraju jest — jak to wykazało zresztą obecne doświadczenie — niezmiernie szkodliwa dla interesów państwa i narodu. Nie na darmo przecież koła imperialistyczne Stanów Zjednoczonych czy koła odwetowe NRF popierają syjonizm. Popierają go w imię totalnego antykomunizmu, w imię rozkładania życia społecznego w państwach obozu socjalistycznego. Niewiele można dodać do pełnej godności i odpowiedzialności analizy tego zjawiska dokonanej w wypowiedzi Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-70.37" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Warto tylko spostrzec, iż międzynarodowa wrzawa syjonistyczna przeciw Polsce nie wynika z tego, że szereg odpowiedzialnych działaczy państwowych stwierdziło istnienie syjonistów w Polsce. Gdyby ci syjoniści mieszkający u nas byli zwykłymi obywatelami bez wpływu społecznego, który daje udział we władzy, to powiedzmy sobie szczerze, przy naszej narodowej i wielowiekowej postawie tolerancji nie pojawiłby się dzisiaj ten problem, szczególnie po wojnie. Międzynarodowy syjonizm prowadzi akcję antypolską, ponieważ słusznie przewiduje, że straci korzyści jakie daje międzynarodowym siłom antykomunistycznym obecność syjonistów w polskim aparacie państwowym i gospodarczym. Dlatego wydaje się nam, że im prędzej z aparatu polskiej władzy odejdą elementy syjonistyczne, tym szybciej skończy się ich antypolska zagraniczna akcja.</u>
+ <u xml:id="u-70.38" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wydarzenia międzynarodowe w Wietnamie i wydarzenia wewnętrzne w Stanach Zjednoczonych — rasistowska zbrodnia, której ofiarą padł pastor Martin Luter King — kompromitują moralnie i materialnie politykę imperializmu i agresji. Wydarzenia te angażują obywateli naszego państwa jeszcze mocniej po stronie słusznej sprawy człowieka, po stronie humanizmu socjalistycznego. Również w skali światowej okazuje się, że rzeczywisty patriotyzm może być tylko na lewicy.</u>
+ <u xml:id="u-70.39" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Reakcyjny, kosmopolityczny wróg jest zaskoczony zdecydowaną odpowiedzią, jaką dała mu partia klasy robotniczej w swych wystąpieniach wojewódzkich i w zakładach pracy oraz całe społeczeństwo. Wydaje się także, że rozpoczął się przed zjazdem partii socjalistyczny ruch umysłowy likwidujący niebezpieczeństwa małej stabilizacji w rozwoju praktyki socjalizmu. Jeśli konsekwentnie wykorzystamy — każdy w swoim zakresie — dany nam przez historię czas, mamy wielką szansę oprzeć wydajność codziennej pracy, która przecież decyduje o przyszłości ojczyzny, o rozmach socjalistycznej aktywności ideowo-politycznej całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-70.40" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Jeśli chodzi o stanowisko Stowarzyszenia — „Pax”, to w kontekście przedstawianych wyżej poglądów traktujemy prosto i wyraźnie sprawę interpelacji Koła Poselskiego — „Znak” oraz treść wczorajszych wystąpień posłów Zawieyskiego i Stommy.</u>
+ <u xml:id="u-70.41" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Niewątpliwie, pierwsze dni marcowych wydarzeń były czasem próby. Trzeba było od razu określić, jaki bieg rzeczy w naszym kraju jest pożądany i na rzecz jakiego biegu rzeczy się działa. Stowarzyszenie — „Pax” ogłosiło znaną szeroko odezwę — „Do studentów Uniwersytetu Warszawskiego. — „Znak” złożył interpelację do premiera upowszechniając jej treść w kraju i zagranicą. Na zawołanie inspiratorów i organizatorów zajść — „Chodźcie z nami”, posłowie — „Znak” przyłączyli się do nich bez zastrzeżeń. Przyczynili się oni przez to do utrzymywania części zdezorientowanej młodzieży i części zdezorientowanego społeczeństwa w fałszywym przekonaniu, że demonstracje są wyrazem umiłowania demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-70.42" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Powiedzmy więcej. Oczywiście, obrady Sejmu nie są tajemnicą. Wprost przeciwnie. Po to tu mówimy wszyscy z tej trybuny, aby społeczeństwo nasz słyszało.</u>
+ <u xml:id="u-70.43" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Treść wczorajszych wystąpień posłów Zawieyskiego i Stommy będzie znana opinii publicznej. Dotrze ona także do takich studentów, którzy jeszcze nie wyszli ze stanu dezorientacji i nie pomoże im w odpowiedzialnym myśleniu i postępowaniu. Przecież, niezależnie od osobistych dygresji, posłowie — „Znak” nie tylko potwierdzili wczoraj treść złożonej przez nich interpelacji, ale dodali jeszcze pozytywną, polityczną ocenę nieprzytomnego w swym politycznym przebiegu zebrania warszawskiego oddziału Związku Literatów.</u>
+ <u xml:id="u-70.44" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Według naszej opinii, Koło Poselskie — „Znak” w charakterze działaczy politycznych, a nie literatów, świadomie wybierało popularność w tych środowiskach, które inspirują zajścia. Kwestionujemy z całą mocą argumentacji ideowo politycznej słuszność takiego stanowiska, ale i je jasno rozumiemy.</u>
+ <u xml:id="u-70.45" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nie możemy jednak zrozumieć, po co przy tym mówić o demokracji socjalistycznej, o kierowniczej roli partii, o uznawaniu sojuszu ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-70.46" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Demokracja socjalistyczna nie jest demokracją wolnej gry sił państwowych i antypaństwowych.</u>
+ <u xml:id="u-70.47" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Partia zajęła stanowisko w stosunku do wydarzeń marcowych. Przemówił Pierwszy Sekretarz. Mówili członkowie Biura Politycznego. Wypowiedziały się jednoznacznie komitety wojewódzkie. Powstaje pytanie jakiej więc partii Koło Poselskie — „Znak” uznaje kierowniczą rolę?</u>
+ <u xml:id="u-70.48" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jak można być za sojuszem ze Związkiem Radzieckim, nie potępiając agresywnych sił imperializmu? Gdzie — „Znak” napiętnował agresję Izraela na kraje arabskie? Kiedy posłowie — „Znaku” zaangażowali się przeciw antypolskiej — wewnętrznej i zagranicznej — akcji syjonistycznego nacjonalizmu?</u>
+ <u xml:id="u-70.49" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nie wchodzę w intencje osobiste, które kierują działaczami — „Znaku” ale stwierdzam, że jesteśmy w zasadniczej politycznej walce. Trzeba uodpornić społeczeństwo na reakcyjne wpływy, których narzędziem stały się m. in. wystąpienia posłów — „Znaku”.</u>
+ <u xml:id="u-70.50" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jesteśmy natomiast wdzięczni posłom — „Znaku”, że w wystąpieniach swych nie poruszali katolickiej problematyki światopoglądowej. Obywatele wierzący, ich podstawowa większość, jak to już wspominało szereg posłów, moich przedmówców, posiada instynkt państwowy i narodowy, rozumie socjalistyczną i patriotyczną linię partii i wszystkich jej sil sojuszniczych</u>
+ <u xml:id="u-70.51" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Spychalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#PoselSpychalskiJozef">Wysoki Sejmie! Czuję się w obowiązku zabrać głos w dzisiejszej debacie, by oświadczyć, że Łódź, którą mam zaszczyt reprezentować w tej Izbie, nie tylko nie podziela niepokoju o losy kultury narodowej i rozwoju nauki w naszym kraju, wyrażonego przez określone koła, w tym niestety także i Koło Poselskie — „Znak”, ale gotowa jest do jeszcze większego wysiłku i pełniejszego wkładu w ogólnonarodowy dorobek w tych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-72.1" who="#PoselSpychalskiJozef">Do takiego oświadczenia upoważnia mnie opinia i postawa przytłaczającej większości twórców, ludzi nauki i studentów naszego miasta oraz szeroka i jednoznaczna opinia klasy robotniczej w Łodzi wobec ostatnich wydarzeń, jakie miały miejsce w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-72.2" who="#PoselSpychalskiJozef">Ludzi kreślących fałszywy obraz rzekomej stagnacji, a nawet regresu naszego życia kulturalnego i intelektualnego, ludzi kreujących się na „obrońców” rzekomo zagrożonych swobód obywatelskich, nie okrywa się już dzisiaj maską obłudy i zakłamania. Ich prawdziwe oblicze — zajadłych wrogów socjalistycznej Polski, nosicieli obcych nam wzorców moralnych i ideowych znane jest już na szczęście społeczeństwu polskiemu, a obecna debata wyjaśni do końca także i istotny sens pytań, które tę debatę wywołały.</u>
+ <u xml:id="u-72.3" who="#PoselSpychalskiJozef">Panowie posłowie Zawieyski i Stomma we właściwy sobie sposób podjęli wczoraj próbę zamazania istotnego sensu swojej interpelacji, tłumacząc się trudną sytuacją, w jakiej się znaleźli w obliczu marcowych wydarzeń. Jest to — jak wynika z wypowiedzi posła Stommy — rezultat roli Koła „Znak”, które z jednej strony afirmuje osiągnięcia socjalizmu w Polsce, a więc nie socjalizm jako taki, lecz jego osiągnięcia, a z drugiej strony — krytykuje metody jego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-72.4" who="#PoselSpychalskiJozef">Logicznym następstwem takiej postawy mogło być tylko to, co nastąpiło, a mianowicie poparcie przez — „Znak” wrogich socjalizmowi sił przy pierwszej próbie ich aktywizacji politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-72.5" who="#PoselSpychalskiJozef">Tak to zrozumiane zostało w Polsce i tak to oceniono w propagandowych ośrodkach wywiadu amerykańskiego i zachodnioniemieckiego oraz w kołach syjonistycznych. Oceniono i zrobiono użytek przeciwko naszej ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-72.6" who="#PoselSpychalskiJozef">A komu naprawdę zależy na rozwoju nauki i kultury polskiej, widać wyraźnie na przykładzie miasta, którego jestem przedstawicielem. Nie ma potrzeby rozwodzić się w tym gronie, czym w dziedzinie kultury i nauki była przedwojenna Łódź.</u>
+ <u xml:id="u-72.7" who="#PoselSpychalskiJozef">Awans kulturalny i naukowy przyniósł Łodzi dopiero ustrój socjalistyczny. Dzięki Polsce Ludowej stworzono warunki dalszego kształcenia się dla wszystkich absolwentów szkoły podstawowej, z czego w chwili obecnej korzysta ponad 97 proc, młodzieży kończącej tę szkołę.</u>
+ <u xml:id="u-72.8" who="#PoselSpychalskiJozef">Ten dynamiczny rozwój szkolnictwa podstawowego i średniego w Łodzi mógł się dokonać dzięki wysiłkowi naszego państwa i wielkiej ofiarności klasy robotniczej. Do chwili obecnej społeczeństwo Łodzi przekazało na budowę szkół tysiąclecia i Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów — sumę ponad 405 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-72.9" who="#PoselSpychalskiJozef">Polska Ludowa zrealizowała również marzenia o tym, by Łódź stała się ośrodkiem życia akademickiego. W chwili obecnej łódzki ośrodek akademicki, liczący 7 szkół wyższych, kształci ponad 20 tys. studentów, w tym na studiach dziennych około 15 tys. Działalność naukową i dydaktyczną prowadzi ponad 2 300 osób, w tym ponad 400 samodzielnych pracowników nauki.</u>
+ <u xml:id="u-72.10" who="#PoselSpychalskiJozef">W ostatnich latach kadra nauczająca dokonała dużego wysiłku dla podniesienia poziomu kształcenia, nastąpił też pewien postęp w zakresie sprawności studiów. Oczekiwać jednak należy dalszego doskonalenia procesu dydaktycznego, a przede wszystkim zdecydowanego podniesienia dyscypliny w terminowym kończeniu studiów przez młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-72.11" who="#PoselSpychalskiJozef">Większe natomiast zastrzeżenia budzi dotychczasowa praca wychowawcza wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-72.12" who="#PoselSpychalskiJozef">Ostatnie wydarzenia w środowisku studenckim Łodzi wykazały w sposób ewidentny, że tam gdzie było jasne i wyraźne stanowisko kadry nauczającej, tam młodzież studencka w sposób rzeczowy i odpowiedzialny rozpatrywała nurtujące ją problemy i wątpliwości, odcinając się zdecydowanie od politycznego awanturnictwa i wszelkich form nielegalnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-72.13" who="#PoselSpychalskiJozef">W niektórych uczelniach dały jednak znać o sobie braki wynikające z dotychczasowego pomniejszania tam roli wychowawczej wyższych uczelni przez niektórych pracowników naukowo-dydaktycznych. Kształcić dobrych fachowców i rozwijać badania naukowe, jak najmniej polityki, oto koncepcja wyższej uczelni, droga sercu wielu jej pracowników. Nic więc dziwnego, że proces dydaktyczny w poważnej mierze został uwolniony od zagadnień wychowania obywatelskiego, od problematyki ideowo-politycznej. W tej sytuacji mogło powstać jedyne w swoim rodzaju zjawisko, że w socjalistycznej uczelni studenci nie mają możności poznać postaw i poglądów politycznych swoich nauczycieli. Trudno więc mówić o pełnym autorytecie pracowników naukowo-dydaktycznych, jeśli sprawy ideowo-polityczne zostają eliminowane z ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-72.14" who="#PoselSpychalskiJozef">Słabości pracy wychowawczej sprzyjają przepisy zawarte w ustawie o szkolnictwie wyższym, które formułują wprawdzie obowiązek pracy wychowawczej, ale jednocześnie wysuwają na czoło kryteria i wymogi w zakresie terminowego uzyskiwania stopni naukowych jako jedyny warunek pracy w szkole wyższej. Ustawa, dając praktycznie kierownikom katedr i zakładów nieograniczone prawo angażowania młodych pracowników do pracy, nie stworzyła dostatecznych wymogów stosowania równorzędnie kryteriów ideowo-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-72.15" who="#PoselSpychalskiJozef">Tak więc w polityce będącej często wykładnią własnych interesów i ambicji oraz protekcjonizmu wobec ludzi wygodnych i oddanych — musiały wystąpić ujemne zjawiska, tym bardziej, że kontrola społeczna tych zjawisk okazała się mało skuteczna.</u>
+ <u xml:id="u-72.16" who="#PoselSpychalskiJozef">Nadmierna władza skupiona w rękach kierownika katedry stwarzała sytuację, w której był on szafarzem stypendiów naukowych, staży zagranicznych, mógł przyspieszać lub hamować uzyskanie doktoratu czy habilitacji. System feudalnych zależności, jaki występuje, niestety, w naszych wyższych uczelniach, musi więc ulec zmianie, między innymi, poprzez zmianę dotychczasowych przepisów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-72.17" who="#PoselSpychalskiJozef">Zmianom winny ulec także programy przedmiotów ideologicznych wykładanych w ramach programu studiów, spełniają one bowiem zbyt małą rolę w kształtowaniu postaw ideowo-politycznych młodzieży akademickiej. Przeładowanie filozofii historycznym materiałem faktograficznym, a wyjałowienie ekonomii politycznej z treści ideowo-politycznych na rzecz formuł i wzorów matematycznych prowadzi do efektów odwrotnych w stosunku do zamierzeń. Wynik jest taki, że większość środowiska studenckiego traktuje te przedmioty jako zło konieczne, a nie jako płaszczyznę inspiracji do zajmowania się współczesną problematyką społeczno-polityczną i ideologiczną.</u>
+ <u xml:id="u-72.18" who="#PoselSpychalskiJozef">Nic więc dziwnego, że w takich warunkach mogły powstać dogodne sytuacje dla przemycania rewizjonistycznych i w swej istocie reakcyjnych poglądów niektórych profesorów do programów nauczania w określonych dyscyplinach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-72.19" who="#PoselSpychalskiJozef">Wnikliwej analizy i oceny wymaga istniejący system stypendialny. Szczególnie realizacja systemu stypendiów fundowanych w poważnej mierze nie spełnia celów, jakie mu przyświecają. Ta forma pomocy materialnej, która winna przecież zapewnić ścisłą więź studenta z przyszłym miejscem pracy, nie jest stosowana właściwie, uległa sformalizowaniu. Wynika to niewątpliwie z faktu ulegania części młodzieży cynicznym wzorcom reprezentowanym przez jej — „bananowych” kolegów, lansujących hasła w rodzaju: — „Chcesz mieć życie zmarnowane — bierz stypendium fundowane”. To odciąganie naszej młodzieży od świadomego angażowania się w sprawy budownictwa socjalistycznego, od szukania ujścia dla swojej energii i wiedzy wszędzie tam, gdzie jej praca jest niezbędna dla rozwoju kraju, jest niestety często akceptowane i przez wielu pracowników nauki, i wychowawców naszej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-72.20" who="#PoselSpychalskiJozef">Trudno byłoby tutaj rozwijać szerzej myśli nasuwające się w związku z ujawnionymi słabościami w pracy wychowawczej w środowiskach akademickich. Wiele spraw wymaga jeszcze przemyśleń i dyskusji, aby móc sprecyzować konstruktywne wnioski. Jedno wyda je się pewne już dziś. Spraw tych nie da się rozwiązać jedynie drogą ulepszenia przepisów prawnych, choć jest to także niezbędne. Chodzi o to, aby sprawy socjalistycznego wychowania naszej młodzieży stały się w pełni sprawami całego społeczeństwa, aby stworzyć skuteczny system kontroli społecznej oraz doprowadzić perspektywy rozwojowe naszej ojczyzny do świadomości młodych w tym celu, aby znaleźli oni w realizacji tych wielkich zadań miejsce dla siebie.</u>
+ <u xml:id="u-72.21" who="#PoselSpychalskiJozef">Wysoki Sejmie! Burzliwy rozwój nauki, jaki ma miejsce w Łodzi, wywarł swój wpływ także i na rozwój kultury w naszym mieście.</u>
+ <u xml:id="u-72.22" who="#PoselSpychalskiJozef">W Łodzi uformowały się po wojnie liczne środowiska artystyczne. Tworzy tutaj 450 artystów plastyków, ponad 800 artystów teatru i muzyków oraz blisko 50 ludzi pióra. Działa tu również szeroko rozwinięta sieć szkół artystycznych, obejmująca ok. 3 tys. studiujące; i uczącej się młodzieży. 10 teatrów łódzkich odwiedziło w ubiegłym roku 1 300 tys. widzów Rosnące zapotrzebowanie na twórczość artystyczną jest wynikiem wzrostu poziomi kulturalnego społeczeństwa, szerokiego rozwoju czytelnictwa, działalności kulturalno-oświatowej, prowadzonej przez związki zawodowe i organizacje społeczne. Warto podkreślić, że na terenie Łodzi można mówić o czytelnictwie książek jako o zjawisku masowym.</u>
+ <u xml:id="u-72.23" who="#PoselSpychalskiJozef">Burzliwy rozrost potrzeb kulturalnych społeczeństwa wymagał odpowiednich nakładów finansowo-inwestycyjnych. Na przestrzeni ostatnich lat wydatkowano w Łodzi ok. 300 mln złotych na budowę Teatru Wielkiego, rozbudowę innych teatrów i muzeów. Nakłady na działalność kulturalną tylko z budżetu miasta wyniosą w roku 1968 — 120 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-72.24" who="#PoselSpychalskiJozef">Świadomi jesteśmy przy tym potrzeb, jakie w tej dziedzinie występują jeszcze w naszym mieście. Myślimy o stworzeniu galerii dla plastyków, zaawansowane są prace nad rozpoczęciem budowy Wyższej Szkoły Plastycznej, liceum muzycznego i szeregu innych urządzeń kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-72.25" who="#PoselSpychalskiJozef">Tym, którzy oskarżają nas o ingerencję w sprawy kultury odpowiadamy: owszem, ingerujemy. Ingerujemy na rzecz dalszego rozwoju bazy materialnej dla instytucji kulturalnych, dla tworzenia coraz lepszych warunków twórcom naszej kultury, dla rozbudzenia potrzeb kulturalnych w społeczeństwie, wśród ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-72.26" who="#PoselSpychalskiJozef">I rozmawiamy w sposób szczery i bezpośredni z twórcami. Do dobrych tradycji zaliczamy w Łodzi częste spotkania z pisarzami, aby ich naturalną dążność do aktywnego udziału w budowie społeczeństwa socjalistycznego skierować nie na tory totalnej negacji tego, co w wielkim trudzie tworzy nasz naród, ale na tory walki o postęp społeczny u nas i na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-72.27" who="#PoselSpychalskiJozef">Nie chodzi nam o ukrywanie zła. Przeciwnie, jeśli chcemy walczyć ze złem, trzeba dojść do jego źródeł, do pozostałości, jakie w psychice wielu ludzi w naszym kraju zostawił drobnomieszczański sposób bycia i związany z nim egoizm oraz bezideowość jednostek. Przeciwstawiamy tym tendencjom wszystko, co w naszej kulturze jest postępowe oraz naszą perspektywę rozwojową, którą możemy urzeczywistnić tylko w warunkach socjalizmu, zbiorowym wysiłkiem całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-72.28" who="#PoselSpychalskiJozef">Wysiłek nasz skierowany jest przede wszystkim na zabezpieczenie pełnych warunków rozwoju młodego pokolenia, na wykorzystanie wszystkich jego możliwości twórczych dla dalszego rozkwitu naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-72.29" who="#PoselSpychalskiJozef">Ta perspektywa rozwojowa zbyt rzadko była przedmiotem dyskusji z młodzieżą. Często brakło tej problematyki w rozmowach i dyskusjach ze studentami. Jak sprostać tym zadaniom, w jaki sposób wykorzystać najpełniej istniejące możliwości — oto przedmiot wielkiej dyskusji społecznej, która się w chwili obecnej toczy.</u>
+ <u xml:id="u-72.30" who="#PoselSpychalskiJozef">Pragnę wyrazić z tej trybuny głębokie przekonanie, że dyskusja ta przyczyni się w sposób istotny do przyśpieszenia procesów rozwojowych i stanie się bodźcem dla wszystkich zdrowych sił naszego społeczeństwa w walce o ugruntowanie naszego bezpieczeństwa narodowego, o ład i postęp społeczny — o socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-72.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ostatnim mówcą przed przerwą będzie poseł Czesław Domagała.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Wysoki Sejmie! W kuluarach Sejmu miałem możność słyszeć zadawane pytania: czy nie za dużo mówimy o posłach grupy — „Znak” i ich działalności? Myślę, że warto byłoby się nad tym zatrzymać i odpowiedzieć sobie na to pytanie; albowiem tutaj, z tej parlamentarnej trybuny odpowiadamy nie tylko tej niewielkiej grupie posłów, ale odpowiadamy niedobitkom sił reakcji naszego kraju, odpowiadamy tym wszystkim siłom antysocjalistycznym, tym graczom, którzy w okresie ciężkich dni marcowych, wykorzystując niedoświadczenie młodzieży, części młodzieży szkół wyższych, próbowali rzucić się do gardła władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-74.1" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Nie chcę ukrywać, że niezależnie od relacji Prezesa Rady Ministrów towarzysza Józefa Cyrankiewicza, z której dowiedzieliśmy się o treści interpelacji złożonej na jego ręce przez przedstawicieli — „Znak”, ja również daleko wcześniej miałem możliwość poznać treść tej interpelacji nie za pośrednictwem wrogich, obcych, dywersyjnych ośrodków propagandy, ale właśnie w Krakowie; w Krakowie, gdzie w okresie niepokojów studenckich na ulicach, na murach domów, a przede wszystkim na murach wyższych uczelni i domów studenckich były plakatowane właśnie treści tej interpelacji drukowanej na dziesiątkach maszyn do pisania dostarczonych przez syjonistów i wszelkiej maści reakcjonistów z miasta do domów studenckich, ażeby tę pracę można było w sposób jak najbardziej masowy wykonywać.</u>
+ <u xml:id="u-74.2" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Spodziewałem się, że w wypowiedziach przedstawicieli Koła — „Znak” w dniu wczorajszym otrzymam odpowiedź, jak to się stało, że treść interpelacji znalazła się na falach — „Wolnej Europy”, że treść interpelacji znalazła się w rękach inspiratorów i organizatorów zamieszek studenckich w Warszawie, Krakowie i innych miastach naszego kraju, niemalże w równoczesnym terminie. I, niestety, na to pytanie Wysoka Izba nie otrzymała odpowiedzi i ja takiej odpowiedzi również nie mogłem usłyszeć.</u>
+ <u xml:id="u-74.3" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Zabierający głos z tej trybuny poseł Zawieyski, członek Rady Państwa potraktował tę sprawę niemal jak nic nie znaczący szczegół, nie potrącając o nią nawet po prostu jednym słowem. Poseł Stomma natomiast wypowiedział się, że interpelacje nie stanowią tajemnicy państwowej, a zatem mogą chyba być, według jego mniemania, przekazywane do wrogich, dywersyjnych pod względem ideowym i politycznym zagranicznych ośrodków propagandy i masowego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-74.4" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Nikt nie stawia zarzutu i nie ma zamiaru stawiać zarzutu posłowi Zawieyskiemu i członkom wąskiej grupy parlamentarnej — „Znaku”, że przekazanie interpelacji poselskiej jest — powiedzmy sobie — rzeczą zbliżoną do zdrady stanu. Nikt tak nie myśli i nikt tak nie zamierza myśleć. Ale jeżeli poseł Zawieyski jako członek Rady Państwa, jako obywatel Rzeczypospolitej, jako człowiek, który chce stać na płaszczyźnie budownictwa socjalizmu w naszym kraju, odwołuje się do obcych ośrodków wrogiej dywersji ideowej i politycznej za granicą, jeżeli odwołuje się do organizatorów i inspiratorów wielkiego spisku politycznego, który miał miejsce w marcu bieżącego roku w naszym kraju, to niech poseł Zawieyski nie dziwi się, że w ocenie jego postawy, jogo działalności i działalności Koła — „Znak” zawartej w przemówieniu wicemarszałka, posła towarzysza Kliszki znalazły się tego rodzaju sformułowania, które go uraziły i które go zabolały.</u>
+ <u xml:id="u-74.5" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Ale chciałbym tu powiedzieć posłowi Zawieyskiemu jako wierzącemu katolikowi, który zna arkana religii i jej przepisów, że jakiś werset Pisma Świętego mówi; — „Po czynach ich, poznacie ich”.</u>
+ <u xml:id="u-74.6" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Poseł Zawieyski w swoim wystąpieniu mówił bardzo dużo, że jego nazwisko jako pisarza, jako twórcy należy do historii, że on należy do narodu itd. I równocześnie mówił o przywódcy naszego narodu, który jest znany, który się cieszy miłością, szacunkiem i ogromnym autorytetem nie tylko w naszym społeczeństwie i w naszym narodzie, ale w międzynarodowym ruchu robotniczym. I powiem, że tutaj zabrzmiała nuta braku skromności. Poseł Zawieyski postawił się jako kontrahent: my obydwaj przejdziemy do historii. Tak z tej trybuny mówił poseł Zawieyski.</u>
+ <u xml:id="u-74.7" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Poseł Zawieyski powiedział jeszcze jedną rzecz na zakończenie swojego przemówienia, a mianowicie odwołał się do Wysokiej Izby, która powinna uchwalić dla niego votum zaufania. Ja myślę, że to jest niemal jak wyzwanie rzucone Wysokiej Izbie. I tylko na skutek dyscypliny partyjnej, jaka mnie obowiązuje, w tej sprawie nie wypowiadam więcej słów i nie chcę się posługiwać żadnymi ważkimi sformułowaniami. Sam poseł Zawieyski i cała jego grupa powinni z tego wyciągnąć dla siebie określone wnioski polityczne i określone wnioski organizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-74.8" who="#PoselDomagalaCzeslaw">I następna sprawa, na którą chciałbym zwrócić uwagę w swoim przemówieniu. Poseł Zawieyski i poseł Stomma mówili tutaj o obronie kultury, o obronie wolności. Chcę tylko powołać się na jedno, że w okresie wydarzeń marcowych bardzo wiele mówiło się również o wolności nauki. Ale ci, którzy rzucali hasła bardzo ponętne i bardzo demagogiczne, nie mieli na uwadze wolności nauki, wolności dociekań w zakresie astronomii, matematyki czy innych nauk. Im chodziło o głoszenie w nieskończoność fałszywych, anty partyjnych i antysocjalistycznych poglądów z pozycji rewizjonistycznych. Chodziło o to, aby jak najdłużej z wysokich katedr uniwersyteckich mogli sączyć w dusze młodzieży szkół wyższych, w dusze całej młodzieży poglądy rewizjonistyczne tego rodzaju ich reprezentanci jak Żółkiewski, jak Schaff, jak Bauman, Brus i inni, którzy na przestrzeni wielu lat dokonali ogromnego spustoszenia, zaśmiecając dusze i umysły ludzkie. I jeżeli chcielibyśmy mówić o wolności nauki, to trzeba byłoby powiedzieć, że dla niektórych ludzi za wiele było tej wolności.</u>
+ <u xml:id="u-74.9" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Dla niektórych ludzi tak wiele było tej wolności, że ich wolność w zakresie głoszenia swoich poglądów graniczyła z samowolą i brakiem społecznej i politycznej odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-74.10" who="#PoselDomagalaCzeslaw">I mówiąc o wolności nauki, trzeba ażebyśmy na dziś i na jutro te rzeczy umieli rozróżniać, odpowiednio je kwalifikować i chcieli równocześnie za nie ponosić pełną odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-74.11" who="#PoselDomagalaCzeslaw">I następna sprawa, również związana z wolnością, to sprawa obrony kultury, wolności tworzenia itd. I znowu nie chodzi o to, żeby państwo socjalistyczne stwarzało tamy, czyniło przeszkody w tworzeniu odpowiednich wartości. Chodzi o to tym, którzy rzucają hasła, którzy je lansują, którzy chcieliby je jak najszerzej rozprzestrzeniać, żeby nie ponosić odpowiedzialności za dzieła, które są szkodliwe dla narodu, które są nieodpowiedzialne, które niosą za sobą nihilizm, rozkład, które nie służą klasie robotniczej, pracującemu chłopstwu i nie służą narodowi, nie służą budownictwu socjalistycznemu, nie służą naszej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-74.12" who="#PoselDomagalaCzeslaw">I tutaj dwa słowa o cenzurze, o którą tak bardzo często kruszy się kopie, ażebyśmy sobie uświadamiali i pamiętali o tym, że w krajach kapitalistycznych o możliwości wydania lub niewydania dzieła literackiego, bo takie się przede wszystkim ma na względzie, decyduje firma wydawnicza. O artykule decyduje redaktor naczelny, a czasopisma i wydawnictwa są w rękach wielkiego kapitału, w rękach wielkich firm wydawniczych i one przede wszystkim sprawują funkcje cenzorskie. To, co pisze pisarz, to, co pisze publicysta, musi służyć określonej klasie, klasie posiadaczy, tym, którzy wykładają ze swoich kies pieniądze, aby bronić interesów wielkich fabrykantów, obszarników, właścicieli kopalń i hut.</u>
+ <u xml:id="u-74.13" who="#PoselDomagalaCzeslaw">A gdybyście się bliżej, Obywatele Posłowie, przyjrzeli, to moglibyście się przekonać, że w tym tak bardzo lansowanym kraju wolności i demokracji — w Stanach Zjednoczonych — każdego tygodnia określone ministerstwa wydają określone polecenia, o czym można i o czym nie należy pisać; i niechby ktokolwiek uczynił inaczej, to spotkałyby go odpowiednie konsekwencje, daleko surowsze i daleko dalej idące aniżeli u nas, w określonych sytuacjach, kiedy się próbuje pisać bzdury, czy kiedy się próbuje pisać rzeczy podkopujące stabilizację sytuacji politycznej, czy podkopujące ustrój socjalistyczny w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-74.14" who="#PoselDomagalaCzeslaw">I następna sprawa, do której chciałbym się w kilku słowach ustosunkować, to jest sprawa pisarza.</u>
+ <u xml:id="u-74.15" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Poseł Zawieyski w swoim wystąpieniu powoływał się na obronę kultury, powoływał się na to, że należy do historii, do narodu itd.</u>
+ <u xml:id="u-74.16" who="#PoselDomagalaCzeslaw">My niezwykle wysoko cenimy literatów i ich twórczość, przy pomocy której można wychowywać i kształtować postawy ludzkie, postawy obywatelskie, wychowywać człowieka. Mamy ogromny kult dla ludzi, którzy w przeszłości wzniecali ducha patriotycznego w naszym narodzie i w naszym społeczeństwie; na ich dziełach wychowywały się całe pokolenia, ale przecież nie wolno nam zapominać również i o tym, że wśród członków Związku Literatów Polskich i sławetnego warszawskiego oddziału tego Związku są również zwyczajni i pospolici zjadacze chleba, że wśród pisarzy o wielkich nazwiskach, wśród pisarzy, którzy przejdą niewątpliwie do historii są również zwyczajni i pospolici rzemieślnicy. A obok tych rzemieślników nie brakuje ludzi znowu zwyczajnych i pospolitych, jeżeli chodzi o charaktery, o postawy, po prostu ludzi marnych.</u>
+ <u xml:id="u-74.17" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Dlaczego o tym mówię? Dlatego, że sytuacja pisarza i rola pisarza kiedyś i dziś wygląda nieco inaczej, albowiem zmieniły się warunki historyczne, zmieniły się warunki polityczne i nie możemy się w nieskończoność odwoływać do tego, że pisarz jest sumieniem narodu. Przede wszystkim nie każdy pisarz może być sumieniem narodu i nie są, nigdy nie byli i nigdy nie będą sumieniem narodu różnego rodzaju Grzędzińscy, Słonimscy, Bejnary — Jasienice czy Kisielewscy. Nie będą też sprzedajni i kosmopolityczni gracze wszelkiej maści rewizjoniści, syjonistyczni pismacy, piewcy szowinizmu narodowego i anarchii oraz wielbiciele świata przemocy, krzywdy ludzkiej i wyzysku.</u>
+ <u xml:id="u-74.18" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Prawdziwym sumieniem narodu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, spośród której tysiące ludzi zapłaciło najwyższą cenę, oddając własne życie za uzyskanie wolności i niepodległości naszego narodu, a później w walce z reakcyjnym podziemiem o nową socjalistyczną Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-74.19" who="#PoselDomagalaCzeslaw">W jej szeregach zjednoczeni są robotnicy, chłopi, inteligencja, oni pracowali nad odbudową potwornie zniszczonego kraju, przeszli w znoju i trudzie zwycięski etap najtrudniejszych pierwszych lat industrializacji, poprowadzili naród polski do wielkich przeobrażeń, których dziś wszyscy jesteśmy świadkami i współtwórcami.</u>
+ <u xml:id="u-74.20" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Przeobrażenia te są szczególnie widoczne — choć, jak się okazuje nie dla wszystkich — w dziedzinie kultury i oświaty oraz szkolnictwa wyższego. Mówią o tym w sposób najbardziej przekonujący liczby:</u>
+ <u xml:id="u-74.21" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Jeżeli w 1938 r. były, na przykład, w Krakowie tylko 3 państwowe wyższe uczelnie i 1 prywatna, na których studiowało około 7,5 tys. studentów, to dziś na 11 wyższych uczelniach studiuje około 42 tys. studentów.</u>
+ <u xml:id="u-74.22" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Nie chcę tutaj z braku czasu przytaczać długich kolumn cyfr, ogromnych środków inwestycyjnych, jakie w ostatnich 23 latach przeznaczyło państwo na rozwój krakowskiego ośrodka uniwersyteckiego. Nie chcę tutaj przytaczać cyfr i faktów dotyczących wzrostu kadry naukowej, pomocy naukowych itd.</u>
+ <u xml:id="u-74.23" who="#PoselDomagalaCzeslaw">To wszystko są bezsporne fakty, to są historyczne osiągnięcia uzyskane w warunkach władzy ludowej, dzięki ogromnej trosce i nakładom finansowym wypracowanym i przeznaczanym na rozwój nauki przez cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-74.24" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Tak wygląda prawda o rzeczywistym stosunku do kultury, do nauki ,,dyktatury ciemniaków” jak określają nasze władze co światlejsi w cudzysłowie luminarze spod sztandaru syjonizmu i reakcji.</u>
+ <u xml:id="u-74.25" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Zmierzając do końca, chciałbym jeszcze zauważyć, że przy rozważaniu ostatnich wydarzeń trzeba również widzieć i rozumieć szersze tło, na jakim rozgrywały się te wydarzenia. Mają one bowiem ścisły związek między innymi z ogólną sytuacją międzynarodową, z aktywizacją sił wojny i odwetu.</u>
+ <u xml:id="u-74.26" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Ostatnia, szeroko zakrojona akcja polityczna, której sygnałem stała się inscenizacja dejmkowskich — „Dziadów” a następnie sławetne obrady warszawskiego oddziału Związku Literatów, została podjęta przez istniejące jeszcze w kraju siły antysocjalistyczne działające z natchnienia zachodnich ośrodków wojny psychologicznej. Cel postawiono sobie wyraźnie: zakłócenie więzi partii ze społeczeństwem, osłabienie socjalistycznego ustroju. Środkami jakimi się posłużono były: haniebna intryga polityczna, aktywizacja sił rewizjonizmu, syjonizmu i reakcji, wykorzystanie łatwowierności i zapału części młodzieży studenckiej, demagogiczne hasła pseudopatriotyczne, wreszcie kampania ordynarnych, prowokacyjnych kłamstw.</u>
+ <u xml:id="u-74.27" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Chodzi o to, aby nasza młodzież w pełni zrozumiała o co toczy się walka, do której w tak niecny sposób część z niej została użyta, aby młodzież dostrzegła i właściwie oceniła, że za pięknie brzmiącymi frazesami kryją się ciemne, brudne, egoistyczne interesy garstki odsuniętych od władzy rewizjonistów i kosmopolitów syjonistycznych, bankrutów politycznych, ideowych handlarzy i lawirantów, niedobitków reakcyjnego podziemia oraz niedoszłych spadkobierców fabryk i obszarniczych dworków, którzy czerpią inspirację z zagranicznych ośrodków dywersji politycznej i ideologicznej.</u>
+ <u xml:id="u-74.28" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Ponieśli oni w marcu sromotną porażkę. Nie udało im się sprowokować i porwać do demonstracji większości studentów Krakowa i innych miast Polski. Nie udało im się również wciągnąć do strajku wszystkich uczelni. Nie udała się sługusom reakcji, agentom zachodnich ośrodków dywersji ich podła i chytra prowokacja.</u>
+ <u xml:id="u-74.29" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Nie udała się dlatego, że w obronie władzy ludowej, w obronie partii stanęła zdecydowanie klasa robotnicza, stanęła większość pracującej inteligencji i chłopstwa. Zrozumiała również szybko ich niecne zamiary większość młodzieży. W czasie zajść, na adres Komitetu Centralnego naszej partii, osobiście towarzysza Władysława Gomułki, szły tysiące rezolucji, uchwał i telegramów, w których ludzie pracy zdecydowanie potępiali zbrodniczy spisek i prowokację antynarodowych, antysocjalistycznych sił reakcji, wrogie knowania syjonistów, bankrutów politycznych i karierowiczów nie mających nic wspólnego z narodem polskim, a tym bardziej z wielkimi ideałami naszej robotniczej partii.</u>
+ <u xml:id="u-74.30" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Na wiecach robotniczych i na spotkaniach z chłopami, na zebraniach aktywu partyjnego, na masówkach zakładowych, wszędzie i zawsze padało jedno twarde pytanie: dlaczego? Dlaczego tak długo tolerowano w partii, w administracji, w instytucjach naukowych, w placówkach oświatowych i w ministerstwach ludzi bezkarnie uprawiających szkodliwą, rewizjonistyczną, antysocjalistyczną i antypolską działalność? Powszechnie żądano wyciągnięcia surowych wniosków w stosunku do winnych tego stanu rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-74.31" who="#PoselDomagalaCzeslaw">Głęboko wierzę Obywatele Posłowie, że klasa robotnicza, masy pracujące całego naszego narodu, które dały tak wspaniały przykład wierności swojej partii, oddania Polsce Ludowej, gotowości walki w obronie swoich socjalistycznych zdobyczy, otrzymają na te pytania pełną odpowiedź we właściwych decyzjach rządu i uchwałach Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-74.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-74.33" who="#komentarz">(Poseł Kulczyński Stanisław: Gratuluję Panu przemówienia, tylko niech Pan rzemieślników nie obraża.)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 12)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Debata nasza dotyczy spraw zasadniczych. Te właśnie rozmiary i charakter nadały słusznie naszej debacie od początku przemówienie Prezesa Rady Ministrów i wystąpienie w imieniu Klubu Posłów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — Marszałka Kliszki.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#PoselMakowskiJanusz">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które mam zaszczyt reprezentować z tej wysokiej trybuny, w pełni przyłączyło się do głosów protestu, jakie rozległy się w całym kraju przeciw wciąganiu młodzieży przez politycznych bankrutów do akcji podważającej zasady i warunki prawidłowego działania ustroju socjalistycznego i władzy ludowej. Kierując 18 marca list do Władysława Gomułki, daliśmy wyraz naszemu zasadniczemu stanowisku i naszej solidarności z kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z którą współpracujemy od lat przy budownictwie socjalistycznym w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-77.2" who="#PoselMakowskiJanusz">Stowarzyszenie nasze powstało w 1957 r., po Październiku, znajdując pełne warunki dla swej pracy wynikającej z patriotycznej troski grupy ludzi wierzących i z przeświadczenia, że jedynie droga socjalistyczna prowadzić może nasz kraj do rozwoju i rozkwitu. Byliśmy i jesteśmy przekonani, że naszym obowiązkiem jest praca nad włączaniem szerokich kręgów chrześcijan do świadomego współbudownictwa ustroju socjalistycznego. Widzimy w chrześcijaństwie nie tylko wartości religijne i transcendentalne, ale i olbrzymie wartości moralno-społeczne, jakie trzeba rozwijać w zastosowaniu do naszych czasów, których jednym z najistotniejszych znamion jest socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-77.3" who="#PoselMakowskiJanusz">Od początku też pracowaliśmy i pracujemy z jednej strony nad znalezieniem właściwego miejsca dla kościoła w państwie socjalistycznym celem zapewnienia mu swobody w pełnieniu jego misji duszpasterskiej, a z drugiej — nad współudziałem chrześcijan w twórczym kształtowaniu socjalistycznej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-77.4" who="#PoselMakowskiJanusz">Marcowe zakłócenia oraz reakcja na nie i procesy ujawnione ostatnio, oczyszczające r>asze życie z obcych naleciałości, dotyczą całości życia publicznego, kształtowanego pod kierunkiem partii. Chcemy w zakresie nam właściwym brać w nich udział, przede wszystkim przez zamanifestowanie własnej postawy i przez przyczynianie się do krystalizacji postaw społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-77.5" who="#PoselMakowskiJanusz">Socjalizm stworzył dla Polski historyczną szansę. Nadawaliśmy jej w minionych 22 latach realne kształty, wypełniając je konkretnymi treściami i budując Polskę coraz zamożniejsza, silniejszą i znacząca w świecie. Ale przecież nie można zapomnieć, że wzrastające, w miarę czynionych przez nasz kraj postępów w tym rozwoju, wymagania i potrzeby obywateli wysuwają w tej właśnie dziedzinie nowe, coraz większe zadania. Realizacja socjalistycznej szansy narodu jest więc wciąż procesem nie zakończonym, ciągłym, pełnym wewnętrznego dynamizmu, wymagającym od Polaków ofiarności, wysiłku i patriotycznej mobilizacji w oparciu o różne motywacje światopoglądowe.</u>
+ <u xml:id="u-77.6" who="#PoselMakowskiJanusz">Łączy się z tym ściśle zagadnienie wypracowania w socjalizmie jeszcze bardziej atrakcyjnego dla ludzi modelu współżycia społecznego, jak najlepszego modelu ustrojowego, pogłębienia właściwych dla socjalizmu demokratycznych i humanistycznych form współdziałania na różnych szczeblach ustroju. Oto aspekt, który musi na długiej fali odgrywać istotną rolę w światowej rywalizacji koncepcji ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-77.7" who="#PoselMakowskiJanusz">Z nowej koncepcji państwowości polskiej rozwijającej samodzielny kształt życia narodowego, ale jednocześnie związanej z całym obozem europejskich państw socjalistycznych i opartej o sojusz i współpracę ze Związkiem Radzieckim, wynika też koncepcja naszej polityki zagranicznej, której słuszność potwierdza bieg wydarzeń w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-77.8" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Z pozycji socjalistycznego i patriotycznego zaangażowania oraz zgodnie z naszym chrześcijańskim światopoglądem, chciałbym z kolei sformułować szereg uwag i postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-77.9" who="#PoselMakowskiJanusz">Zagadnienie pierwsze — to nasz stosunek do takich haseł i ich istotnej treści, jak demokracja socjalistyczna i wolności obywatelskie. Jesteśmy za stale poszerzającą się realizacją zasad demokracji socjalistycznej, ale jesteśmy przede wszystkim za świadomym stwarzaniem istotnych warunków do dalszego rozwijania modelu ustroju socjalistycznego, w którym wartości te funkcjonowałyby dla dobra całego narodu i poszczególnych ludzi. Określenie — „demokracja socjalistyczna” zawiera — naszym zdaniem — dwa podstawowe założenia. Jedno z nich, konsekwentnie realizowane w naszym kraju, to demokracja społeczna połączona z zasadami sprawiedliwości społecznej i możliwością awansu dla każdego, w zależności od jego zdolności i wysiłku. Drugie założenie — to na obecnym naszym etapie dopuszczenie do działania i szlachetnej emulacji w konfrontacji z życiem i z dyskusją jedynie takich sił, które stoją na gruncie socjalistycznych zasad społeczno-ideologicznych oraz mają na względzie jedynie dobro całego narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-77.10" who="#PoselMakowskiJanusz">Gwarantem takiego rozwoju i realizacji dalszych przemian socjalistycznych jest z natury rzeczy dla nas generalna linia PZPR, w której zasady internacjonalizmu, humanizmu socjalistycznego i socjalistycznej solidarności przy strzeżeniu suwerenności państwowej i samodzielności działania w niczym nie kłócą się z interesem państwa i narodu. Podobnie również dla wszystkich sił patriotycznych, które czerpią inspiracje swego działania z chrześcijańskiego poglądu na świat, nie ma i nie powinno być sprzeczności między spełnianiem obowiązku na rzecz swojego kraju a ogólnoludzką chrześcijańska postawą oraz etyką i postawą człowieka wierzącego.</u>
+ <u xml:id="u-77.11" who="#PoselMakowskiJanusz">Nie żyjemy w izolacji. Żyjemy w świecie niespokojnym i zagrożonym — jak to z całą powagą podkreślił z tej trybuny Premier Cyrankiewicz. Tego rodzaju próby dywersji, jakich byliśmy świadkami w I kwartale br., organizowane zapewne przez obce agentury oraz przez różnych spekulantów politycznych lub ludzi działających z pozycji antysocjalistycznych, mogą prowadzić jedynie do anarchii i w konsekwencji do podważania ustroju. Tylko stabilizacja stosunków, oparta o jedność w sprawach podstawowych i twórczą dyskusję nad ich realizacją, tylko konsolidacja wszystkich zdrowych sił — mogą stwarzać warunki do pełnego rozwoju demokracji socjalistycznej, której tyle podstawowych elementów uzyskało obywatelstwo w naszym kraju. Wolność musi się jednak wiązać nierozerwalnie z poczuciem odpowiedzialności. Wiemy, jakim ciężarem na naszych dziejach położyło się demagogiczne szermowanie tym hasłem w Polsce przedrozbiorowej.</u>
+ <u xml:id="u-77.12" who="#PoselMakowskiJanusz">Rozwój demokratyzacji i humanizacji ustroju zależy nie tylko od instytucjonalnych form ustroju, ale także od społeczeństwa. Powszechna postawa zaangażowania społecznego, wyrobienie postawy obywatelskiej, socjalistyczny stosunek do pracy i mienia społecznego, odpowiedzialność w pracy i działaniu, inicjatywa — oto czynniki, które w naszym społeczeństwie wciąż nie działają jeszcze w pełni właściwie.</u>
+ <u xml:id="u-77.13" who="#PoselMakowskiJanusz">Ich niedorozwój opóźnia procesy demokratyzacji. Trzeba działać ma rzecz ich rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-77.14" who="#PoselMakowskiJanusz">Istotnym czynnikiem demokratyzacji jest też utrzymanie między władzą i siłami politycznymi kraju a Społeczeństwem żywej więzi, polegającej na wymianie informacji i opinii. Więź ta musi być dostosowana do bieżącego stanu rozwoju społeczeństwa, ale także formy tego kontaktu winny być środkiem wychowawczego kształtowania społeczeństwa i różnych jego środowisk. Potrzebny jest tu współudział różnych ośrodków działania politycznego i społecznego, a więc także istnienie i działanie w życiu publicznym Polski Ludowej tych ośrodków katolickich i chrześcijańskich, które z wewnętrznej potrzeby chcą współdziałać w budowie socjalizmu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-77.15" who="#PoselMakowskiJanusz">Dla tych ośrodków, działających z pozycji socjalistycznych i patriotycznych, a jednocześnie z własnej inspiracji, potrzebny jest szeroki kontakt ze społeczeństwem. Trzeba im ułatwiać możliwość działania poprzez szersze środki przekazu, jak prasa, radio i telewizja.</u>
+ <u xml:id="u-77.16" who="#PoselMakowskiJanusz">Poseł Domagała mówił przed chwilą z tej trybuny o cenzurze — zgadzam się z tym co on mówił i z potrzebą kontroli nad tym, co się w Polsce pisze i mówi. Nie mogę jednakże wstrzymać się od uwagi, że Główny Urząd Kontroli Prasy jest niekiedy zbyt ostry i drobiazgowy w stosunku do niektórych sformułowań, natomiast nie dostrzega często, z jakich zasadniczych pozycji jest pisany dany artykuł i do kogo jest skierowany. Słowo pisane czy mówione liczyć się powinno, o ile ma być skuteczne, także z adresatem.</u>
+ <u xml:id="u-77.17" who="#PoselMakowskiJanusz">Stopień uprawnień politycznych i możliwości działania zarówno czynem, jak i piórem winien być zgodny ze stopniem zaangażowania na rzecz socjalizmu i uzależniony od stopnia odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-77.18" who="#PoselMakowskiJanusz">Interpelacja Koła Posłów — „Znak” nie jest niestety jedynie nieporozumieniem, nie zajęło bowiem i obecnie Koło Posłów — „Znak” stanowiska, które odpowiadałoby interesowi naszego socjalistycznego państwa, mimo że w międzyczasie ujawniły się prawie wszystkie okoliczności wypadków. Mówił o tym z tej wysokiej trybuny Premier Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, mówili inni mówcy. Z naszego punktu widzenia interpelacja ta, obiektywnie rzecz biorąc, zadziałała, jak wykazały fakty, na szkodę interesów kraju, w którym ujawniły się w tym właśnie momencie siły dywersyjne, wciągające młodzież do zajść. Jak można było nie wziąć pod uwagę całości sytuacji, w której znaleźliśmy się w marcu b.r., nie wspomnieć ani słowa o inspiratorach i ukrytych sprężynach? Interpelacja została zaraz rozkolportowana i dostała się na fale obcej, dywersyjnej propagandy. Nie przyczyniła się niczym do uspokojenia, przeciwnie — zasiała dalszy niepokój wśród części młodzieży, stała się narzędziem sił antysocjalistycznych. A jeśli szkodliwy rozgłos, który jej nadano, nie miał być zamierzony, trzeba było wobec ujawnionych okoliczności zamanifestować swój głos sprzeciwu wobec wrogiej Polsce działalności propagandowej.</u>
+ <u xml:id="u-77.19" who="#PoselMakowskiJanusz">Jesteśmy wszyscy na tej sali i w swej działalności publicznej w kraju, przedstawicielami Frontu Jedności Narodu, którego cele winniśmy także wewnętrznie akceptować.</u>
+ <u xml:id="u-77.20" who="#PoselMakowskiJanusz">Słyszeliśmy tu wczoraj dramatyczne, literacko pięknie skonstruowane przemówienie posła Zawieyskiego, mówiące o różnych rozterkach, wątpliwościach i załamaniach wewnętrznych ludzi pióra, chcących bronić kultury polskiej, rzekomo zagrożonej. Żałuję, że nie było mowy o odpowiedzialności, o której muszą pamiętać także ludzie pióra, a przede wszystkim ci, którzy zdecydowali się na działalność polityczno-społeczną. Nie po raz pierwszy, niestety, występują między niektórymi działaczami — „Znaku” a nami i innymi działaczami katolickimi i chrześcijańskimi różnice istotne w stosunku do socjalizmu i zasad jego realizacji w Polsce, różnice podstawowe w pojmowaniu roli działacza czy pisarza katolickiego w Polsce Ludowej. Różnice te występowały już także w przeszłości czasami na tej sali.</u>
+ <u xml:id="u-77.21" who="#PoselMakowskiJanusz">Stanowisko posła Zawieyskiego — ośmielam się powiedzieć — nie reprezentowało opinii większości środowisk chrześcijańskich w Polsce. Szerokie rzesze ludzi wierzących mogły być początkowo nie zorientowane w kulisach wypadków i w personaliach, jednakże działaczy tkwiących w nurcie naszego życia politycznego powinna cechować szczególna odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-77.22" who="#PoselMakowskiJanusz">Chciałbym z całą siłą podkreślić z tej wysokiej trybuny, że tysiące działaczy katolickich i chrześcijańskich w całym kraju zajmuje stanowisko zgodne z prawidłowo rozumianym interesem narodu, posiada instynkt polityczny i chce służyć krajowi.</u>
+ <u xml:id="u-77.23" who="#PoselMakowskiJanusz">Sytuacja obecna należy do takich, w których ujawniają się i weryfikują postawy polityczne ludzi i grup. W Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym, które mam zaszczyt reprezentować jako jego sekretarz generalny, kształtowały się od dawna procesy wewnętrzne, które pozwoliły nadać pełny kształt właściwemu zaangażowaniu socjalistycznemu i patriotycznemu Stowarzyszenia. Daliśmy temu wyraz nie tylko na tle marcowych wypadków, nie tylko w liście do Władysława Gomułki i w zasadniczej wypowiedzi w imieniu Stowarzyszenia, ale także w zorganizowanych dziesiątkach spotkań ze społeczeństwem oraz w decyzjach podjętych ostatnio wewnątrz Stowarzyszenia.</u>
+ <u xml:id="u-77.24" who="#PoselMakowskiJanusz">Istnieje zasadnicza sprzeczność między celami ludzi, którzy organizowali dywersję, a hasłami, w które młodzież uwierzyła.</u>
+ <u xml:id="u-77.25" who="#PoselMakowskiJanusz">Wierzymy w patriotyzm i szlachetność młodzieży, ale trzeba być zaniepokojonym nikłymi rezultatami dotychczasowych metod jej społecznego wychowania, brakiem prawdziwego z nią kontaktu. Sprawa ta musi stać się przedmiotem troski i świadomego, długofalowego wysiłku całego społeczeństwa, a przede wszystkim czynników politycznych. Szczera rozmowa z młodzieżą, już zresztą zaczęta, jest jednym z najistotniejszych elementów jedności, utrzymania wzajemnej więzi i wychowania. Mówił o tym Premier i zapowiedział plan długofalowego działania. Jesteśmy z nim zgodni.</u>
+ <u xml:id="u-77.26" who="#PoselMakowskiJanusz">Niedostatek informacji jest przeszkodą zarówno w rozwoju prawdziwej demokracji socjalistycznej, jak i w utrzymaniu prawdziwej więzi ze społeczeństwem. Wydarzenia marcowe wykazały niedostateczny stopień informowania lub informowania w sposób niedostateczny nie tylko młodzieży, ale i społeczeństwa, i to w sprawach podstawowych dla zdrowego rozwoju kraju. Wynikała stąd pewna dezorientacja, a zatem i podatność na mącenie umysłów przez wrogie Polsce Ludowej ośrodki propagandy. Usiłują one dla własnych celów wygrywać skądinąd pozytywne, nurtujące w społeczeństwie emocje. Więcej jasności w zakresie zagadnień politycznych i personalnych, więcej dyskusji i rozmowy między rządem i partią a społeczeństwem — padały już te postulaty na wielu spotkaniach partyjnych. Trzeba też więcej otwartej i merytorycznej dyskusji w Sejmie, takiej, jaka ma miejsce w dniu dzisiejszym i wczorajszym.</u>
+ <u xml:id="u-77.27" who="#PoselMakowskiJanusz">W zakresie działalności tych środowisk działaczy katolickich i chrześcijańskich, które swoją wykrystalizowaną postawa gwarantują twórczy współudział w budownictwie socjalistycznych stosunków społecznych i socjalistycznej świadomości społeczeństwa, wydaje mi się konieczne:</u>
+ <u xml:id="u-77.28" who="#PoselMakowskiJanusz">po pierwsze — poszerzenie możliwości działania tych Sił, po drugie — zwiększenie reprezentacji ludzi wierzących w przyszłym Sejmie i radach narodowych, zarówno przedstawicieli grup działających z pozycji socjalistycznych, jak i działaczy społecznych, po trzecie — stworzenie im szerszej możliwości dyskusji we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-77.29" who="#PoselMakowskiJanusz">Front Jedności Narodu winien być miejscem prawdziwego spotkania przy twórczej dyskusji między przedstawicielami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i sojuszniczych stronnictw a przedstawicielami wszystkich ośrodków, czy nawet pojedynczymi działaczami społecznymi, działającymi z pobudek patriotycznych i stojącymi szczerze na płaszczyźnie socjalistycznej. Winno też tam być miejsce na otwartą dyskusję z działaczami katolickimi i chrześcijańskimi. Dyskusje o sprawach ogólnonarodowych, jak i terenowych winny się toczyć na wszystkich szczeblach FJN.</u>
+ <u xml:id="u-77.30" who="#PoselMakowskiJanusz">Front Jedności Narodu, zachowując swój charakter reprezentacyjny, winien stać się płaszczyzną żywej więzi między przewodzącymi siłami politycznymi kraju a społeczeństwem. Jest to jeden z podstawowych czynników rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-77.31" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! Sprawa powiązań syjonistycznych niektórych osób pochodzenia żydowskiego została w sposób wyczerpujący oświetlona w przemówieniu to w. Władysława Gomułki w dniu 19 marca na spotkaniu z aktywem partyjnym Warszawy. W Polsce nie ma żadnego antysemityzmu. Byłby on sprzeczny z socjalizmem i sprzeczny również z postawą chrześcijańską.</u>
+ <u xml:id="u-77.32" who="#PoselMakowskiJanusz">W ostatnich dniach mamy jednak do zanotowania dalsze fakty w postaci wrogich antypolskich wystąpień organizowanych przez międzynarodowe koła syjonistyczne i związaną z nimi międzynarodową finansjerę żydowską. Jest to pełna podłości kampania operująca fałszami, obrażająca postawę zajmowaną przez społeczeństwo polskie obecnie i w czasie okupacji. Prawda jest taka, że społeczeństwo nasze, polskie organizacje podziemne obu orientacji Żydom pomagały, ocaliły ich dziesiątki tysięcy i zapłaciły za tę pomoc tysiącami śmiertelnych ofiar w obozach i więzieniach gestapo. Kampanii tej trzeba dawać zdecydowany odpór.</u>
+ <u xml:id="u-77.33" who="#PoselMakowskiJanusz">Stosunek do przeszłości narodowej, tradycji i kultury narodowej to dziedzina, w której pozbawione narodowego poczucia elementy narobiły wiele szkód. W tym świetle staje się zrozumiałymi i potrzebnymi wiele decyzji pozbawiających stanowisk te osoby, które cechowały postawy kosmopolityczne lub powiązania syjonistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-77.34" who="#PoselMakowskiJanusz">Były okresy, kiedy to w sposób nie tylko uproszczony, ale wręcz i fałszywy podchodzono do historii Polski, kiedy lekceważono i deprecjonowano objawy bohaterstwa narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-77.35" who="#PoselMakowskiJanusz">Kładąc słuszny akcent na naszą historię najnowszą, nie odrywamy jej obecnie od całego naszego dziejowego kontekstu. Przeciwnie. Polska Ludowa czuje się spadkobierczynią i kontynuatorką tysiącletniej przeszłości narodu.</u>
+ <u xml:id="u-77.36" who="#PoselMakowskiJanusz">Wielką rolę w zakresie budzenia szacunku dla naszej przeszłości, dla wszystkich przejawów bohaterstwa, na jakimkolwiek froncie miałyby one miejsce, odegrał w ostatnich latach ZBoWiD. Znajduje to żywy i pozytywny oddźwięk w społeczeństwie. Jest to istotny element kształtowania jedności narodu i wychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-77.37" who="#PoselMakowskiJanusz">„Jesteśmy przekonani, że nasza dzisiejsza obecność na polskiej ziemi i życie, które na niej rośnie, są owocem także i ofiary tych, którzy zginęli za to, że wypełniali święte prawo miłości Ojczyzny...” — oto słowa młodego polskiego biskupa, sufragana z Łodzi, Bohdana Bejze.</u>
+ <u xml:id="u-77.38" who="#PoselMakowskiJanusz">Uświadamiają i przypominają one ludziom wierzącym, że cena, jaką zapłaciliśmy za odzyskanie niepodległości i rozwijanie własnego bytu narodowego i socjalizmu w Polsce, zbyt była duża, byśmy mogli w swym dzisiejszym i jutrzejszym postępowaniu nie doceniać wagi poczucia odpowiedzialności narodowej i państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-77.39" who="#PoselMakowskiJanusz">Mobilizacja wszystkich zdrowych sił narodu do wytrwałej pracy i pełnego, świadomego współudziału w procesach budownictwa socjalistycznego wymaga także harmonijnej współpracy ludzi wierzących i niewierzących oraz uregulowania niektórych zagadnień z dziedziny stosunków kościół — państwo.</u>
+ <u xml:id="u-77.40" who="#PoselMakowskiJanusz">Inspiracja światopoglądowa oraz duszpasterska mają niemały wpływ na postawę wiernych. Doniosłe znaczenie mają przeobrażenia soborowe w postawie kościoła katolickiego wobec świata oraz pokojowa i otwarta na Wschód polityka stolicy apostolskiej. Nie wyczerpuje to jednak zagadnienia. Stąd nasze przekonanie, że kościół winien pełnić swą misję duszpasterską w Polsce nie obok, ale w ramach socjalistycznego ustroju, skoro ten właśnie ustrój Stanowi dzisiaj i będzie stanowić jutro grunt, z którego wyrasta życie jednostek i życie zbiorowości w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-77.41" who="#PoselMakowskiJanusz">Osiągnięcie trwałego porozumienia między kościołem a państwem winno być stałym i konsekwentnie realizowanym dążeniem wszystkich katolików zaangażowanych w życiu publicznym i na rzecz budowy socjalizmu w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-77.42" who="#PoselMakowskiJanusz">Obecnej generalnej postawie neutralności ustrojowej kościoła towarzyszyć musi ze strony kościoła w Polsce uświadomienie sobie trwałości i treści przemian socjalistycznych w Polsce oraz akceptowanie zasad naszego ustroju. To dopiero winno być podstawą do znalezienia przez kościół właściwej pozycji, a także podstawą do rozwiązywania zgodnie z życzeniami ludzi wierzących wszystkich spraw związanych z nauczaniem religii, nauczaniem w seminariach, budową i renowacją kościołów, mieniem kościelnym na ziemiach zachodnich, podatkami itd.</u>
+ <u xml:id="u-77.43" who="#PoselMakowskiJanusz">Akceptacja rozdziału kościoła od państwa to nie tylko wzięcie na barki ludzi wierzących utrzymania materialnego kościoła, ale także odrzucenie tendencji do traktowania hierarchii kościoła jako reprezentacji politycznej społeczności katolickiej. Jakakolwiek tendencja do wykraczania poza sferę religijną musi być źródłem trudności, jak widzieliśmy to szczególnie po grudniu 1965 r., i musi ograniczać możliwości znalezienia trwałych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-77.44" who="#PoselMakowskiJanusz">Sprawa prawidłowego stosunku kościoła do zagadnień politycznych była wielokrotnie przedmiotem przemówień ze strony naszego Stowarzyszenia z tej wysokiej trybuny. W tej też sprawie wypowiadał się poseł Filipowicz, przemawiając w grudniu 1965 r. przeciw orędziu biskupów do biskupów niemieckich. Ostatnie odcięcie się biskupów niemieckich od memorandum Bensberger Kreis wyraźnie udowodniło, kto miał wówczas rację.</u>
+ <u xml:id="u-77.45" who="#PoselMakowskiJanusz">Różne motywy skłaniają ludzi do postawy społecznie aktywnej i odpowiedzialnej. Obok motywacji światopoglądowej, podkreślić należy motywację patriotyczną i obywatelską. Zresztą obie te motywacje w naszych warunkach społeczno-ustrojowych łączą się ze sobą nierozerwalnie. Polska jest krajem, w którym słowo patriotyzm i poczucie narodowe ma wielką tradycję historyczną. Motywy patriotyczne w dziejach naszego narodu przynosiły porywy walki i pracy, także o wielkim walorze społeczno-moralnym. Współcześnie patriotyzm polski łączyć się musi nierozerwalnie z socjalistycznym zaangażowaniem naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-77.46" who="#PoselMakowskiJanusz">Temu pragniemy także służyć swoją postawą i pracą.</u>
+ <u xml:id="u-77.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Stanisław Kociołek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#PoselKociolekStanislaw">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! W debatach po wydarzeniach marcowych często mówi się o trosce o młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-79.1" who="#PoselKociolekStanislaw">Sądzę jednak, że sprawa niezmiernie ważną jest płaszczyzna pryncypialna, pozycje tej rozmowy.</u>
+ <u xml:id="u-79.2" who="#PoselKociolekStanislaw">Uważam, jestem głęboko przekonany, że słuszna, mądra politycznie na dziś i na jutro, mądra wychowawczo jest płaszczyzna otwartej i bezkompromisowej oceny politycznej, konkretnego wskazywania sprężyn, inspiracji wydarzeń, płaszczyzna ostrej krytyki wiecowania i jego irracjonalnych komplikacji — płaszczyzna otwartego przedstawiania naszych błędów i koncepcji dróg ich przezwyciężania.</u>
+ <u xml:id="u-79.3" who="#PoselKociolekStanislaw">Konsekwencją takiego stanowiska musi być otwarta szeroka ocena systemu pracy szkoły wyższej. Postępowalibyśmy krótkowzrocznie, gdybyśmy w tej ocenie przyjmowali uspokajające wyjaśnienia, stosowali ćwierć i półśrodki.</u>
+ <u xml:id="u-79.4" who="#PoselKociolekStanislaw">O niejednej przecież sprawie dziś podnoszonej, a dotyczącej pracy wyższych uczelni krytycznie mówiliśmy w przeszłości, głośno mówili o tym także liczni pracownicy nauki, politycznie zrzeszeni i bezpartyjni.</u>
+ <u xml:id="u-79.5" who="#PoselKociolekStanislaw">Wystarczy np. wskazać kwestię kryteriów i zasad doboru, rozwoju, awansów kadry naukowej, kwestię udziału młodzieży robotniczej i chłopskiej w wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-79.6" who="#PoselKociolekStanislaw">Przez długie jednak lata nie umieliśmy wyjść z kręgu rozważań, z kręgu nieskutecznych środków zaradczych.</u>
+ <u xml:id="u-79.7" who="#PoselKociolekStanislaw">Sytuacja jest przecież taka, że różnorodne wadliwe rozwiązania — programowe, organizacyjne, dydaktyczne, kadrowe, powodują, że w szkołach wyższych nie ma należytej rangi ich podstawowe zadanie — wychowania i kształcenia kadr. Nie wprowadziliśmy i nie realizujemy programów podstaw naukowego socjalizmu, marksizmu.</u>
+ <u xml:id="u-79.8" who="#PoselKociolekStanislaw">Tok studiów nie jest dostatecznie zdyscyplinowany. Zadania dydaktyczno-wychowawcze nie są przedmiotem należytej troski niemałej części pracowników nauki. Nie są poważnie traktowane przez wiele katedr, przez szereg rad wydziałowych, przez niektóre senaty wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-79.9" who="#PoselKociolekStanislaw">System; rozwoju kadr, przewidujący dwa przewody — doktorat i habilitację przed uzyskaniem samodzielnej pozycji naukowej, w połączeniu z rotacją obejmującą tylko część pracowników nauki powoduje, że kształcenie i wychowywanie nie jest podstawowym kryterium oceny pracowników nauki.</u>
+ <u xml:id="u-79.10" who="#PoselKociolekStanislaw">Ograniczone są nadmiernie kompetencje rektorów i dziekanów np. w przedmiocie postępowania dyscyplinarnego, zarówno wobec studentów jak i pracowników nauki. Być może, jest to skutek zasady wybieralności, którą należałoby zakwestionować. Być może, że są inne wyjścia. Musi być jednak osiągnięty stan, w którym rektor czy dziekan będzie mógł kierować uczelnią i wydziałem.</u>
+ <u xml:id="u-79.11" who="#PoselKociolekStanislaw">Jeśli to wszystko podkreślam, to czynie to we właściwie rozumianej trosce o uczelnie i ich słuchaczy.</u>
+ <u xml:id="u-79.12" who="#PoselKociolekStanislaw">Jest to bowiem stara prawda, że zła to szkoła i źli ci nauczyciele, którzy nie uczą i nie wdrażają do rzetelnej, zdyscyplinowanej pracy, którzy nie wymagają. Tę prawdę dobrze znają ci pedagogowie, nauczyciele i wychowawcy, którzy przejmują się i realizują z sercem, z całym rozumem swoje pedagogiczne posłannictwo. Tę prawdę rozumieją także ci studenci, którzy dostęp do nauki traktują jako przywilej wielki i nie wszystkim dostępny, stwarzający szansę życia owocniejszego dla społeczeństwa i dla kraju.</u>
+ <u xml:id="u-79.13" who="#PoselKociolekStanislaw">Ci nauczyciele i wychowawcy, ta młodzież widzą zjawiska rozluźnień, pospolitego nieróbstwa, — „bananowego” traktowania studenckiego indeksu.</u>
+ <u xml:id="u-79.14" who="#PoselKociolekStanislaw">Razem z nimi musimy podjąć szybko trud konkretnej poprawy zasad i zadań pracy wyższych uczelni. Będzie to prawdopodobnie pociągało sygnalizowane już z tej mównicy kroki ustawodawcze. Ustawy obowiązujące bowiem egzaminu nie zdały. Ale też ustawy mogą być i są tylko wstępnym warunkiem. Sprawą rozstrzygającą będzie ich konsekwentna realizacja. Chciałbym wyrazić przekonanie, że Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, rząd szybko i energicznie ten problem podejmą.</u>
+ <u xml:id="u-79.15" who="#PoselKociolekStanislaw">Wysoki Sejmie! Marcowe wydarzenia okazały się doniosłymi, okazały się wydarzeniami, w toku których gwałtownie wzrosło polityczne napięcie wokół szeregu ważnych wątków wewnętrznego politycznego życia kraju. Atak wroga, przeprowadzony u progu kampanii zjazdowej, spowodował przyśpieszenie i wielką aktywizację partii i społeczeństwa. Dokonywała się ta aktywizacja na gruncie uświadamianego powszechnie poczucia współodpowiedzialności szeregów partyjnych, partyjnych organizacji, na gruncie powszechnej praktyki weryfikowania postaw i surowych konsekwencji tego weryfikowania. Znane są doniosłe społeczne i polityczne owoce tego procesu. Był to i jest, generalnie rzecz biorąc, pozytywny proces wyciągania pełniejszych i skuteczniejszych niż kiedykolwiek konsekwencji ze stanu rzeczy na głównym, wewnętrznym froncie walki politycznej, froncie walki z rewizjonizmem, z tą rodzimą postacią wrogich klasowych sił.</u>
+ <u xml:id="u-79.16" who="#PoselKociolekStanislaw">Był i jest to czas sprawdzania sie ludzi, ich postaw ideowych i politycznych, ich charakterów i wartości moralnych.</u>
+ <u xml:id="u-79.17" who="#PoselKociolekStanislaw">Jednym z wątków wewnętrznego życia kraju, wątków, który ma historię i teraźniejszość, była również pozycja, stanowisko Koła — „Znak”. Ona również sprawdzała się, weryfikowała w czasie ostatnich wydarzeń. Materialnym świadectwem tej weryfikacji stała się i pozostanie interpelacja złożona przez posłów Koła — „Znak” 11 marca bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-79.18" who="#PoselKociolekStanislaw">Był to fakt polityczny, który musiał, bo nie mogło być inaczej, stać się jednym z ważnych motywów obecnej sejmowej debaty. Mimo wczorajszej dyskusji pełnej napięcia, a może właśnie w wyniku tej dyskusji, sprawa interpelacji pozostaje nadal politycznie zasadniczą. Dziś bowiem faktem politycznym — a debata nasza ma wyrazisty polityczny charakter — jest i interpelacja, i wczorajsze dwa wystąpienia posłów Zawieyskiego i Stommy.</u>
+ <u xml:id="u-79.19" who="#PoselKociolekStanislaw">Obydwaj bowiem posłowie potwierdzili wczoraj stanowisko wyrażone w interpelacji. Pozostają wobec tego aktualne zasadnicze problemy czy kwestie, które fakt interpelacji postawił na porządku dziennym, a podtrzymanie interpelacji nawet je zaostrzyło. Chciałbym rozpocząć od sprawy politycznej roli interpelacji i oceny tej roli. Poseł Stomma stwierdził wczoraj, że interpelacja była czynnikiem dodatnim, rozładowującym postawę — cytuję — — „rozpaczliwej determinacji młodzieży”, powstrzymującym ją od dalszych nieobliczalnych gestów. Tym tłumaczył jej szybkie i spontaniczne rozpowszechnianie. Poseł Stomma stwierdził, że Koła — „Znak” nie obchodzi zarzut wykorzystania interpelacji przez radio „Wolna Europa”. Poseł Stomma stwierdził wreszcie, że nie nastąpiło dotąd poważniejsze, głębsze ocenienie bolączek nurtujących młodzież i społeczeństwo, a wynikających z głębszego, społecznego podłoża.</u>
+ <u xml:id="u-79.20" who="#PoselKociolekStanislaw">Na marginesie tych stwierdzeń chciałbym poczynić następujące uwagi:</u>
+ <u xml:id="u-79.21" who="#PoselKociolekStanislaw">Wszystkie fakty świadczą, że postępowaniem posłów z Koła — „Znak” kierowała zła, reakcyjna woła, zarówno wówczas, kiedy redagowali i kolportowali wśród studentów i w społeczeństwie swą interpelację do Prezesa Rady Ministrów, jak i wczoraj, kiedy z tej trybuny bronili swego stanowiska i postępowania. Dramatyczne akcesoria, pustosłowie i jezuickie wybiegi, w jakie ubrali swoje przemówienia, nie mogą zmienić faktów politycznej rzeczywistości. Jest faktem, że interpelacja Koła „Znak” do Prezesa Rady Ministrów faktycznie została skierowana do ulicy i dla dywersyjnej , antypolskiej szczekaczki amerykańskiej tzw. — „Wolnej Europy”. Przyznał to wczoraj prezes Koła — „Znak” poseł Stomma, kiedy na pytania wielu posłów, w jaki sposób przedostała się ta ich interpelacja na zewnątrz i do tej amerykańskiej gadzinówki propagandowej, odpowiedział, cytuję ze stenogramu: — „Jeżeli chodzi o sprawę upowszechnienia, czyli o interpelację, to uważam, że zasadniczo interpelacja nie jest dokumentem poufnym czy tajnym i że przeto może być udostępniona także ludności. Nie wiem, kiedy i którego dnia — „Wolna Europa” zakomunikowała o naszej interpelacji...” i dalej — — „dlatego też ten zarzut nic nas nie obchodzi”.</u>
+ <u xml:id="u-79.22" who="#PoselKociolekStanislaw">W tych słowach posła Stommy mieści się cała istota postępowania posłów Koła — „Znak”, tej politycznej resztówki, jak to sformułował dobitnie poseł Ozga-Michalski. Poseł Zawieyski usłyszał słowa — reakcyjnej resztówki i wydaje mi się, że nie przesłyszał się, po prostu postawił kropkę nad i. Bo ta — zdaniem posła Ozgi-Michalskiego — polityczna resztówka jest także resztówką reakcyjną.</u>
+ <u xml:id="u-79.23" who="#PoselKociolekStanislaw">Dla każdego jest rzeczą jasną i zdawali sobie z tego doskonale sprawę posłowie — „Znaku”, że kolportując interpelację do Premiera wśród studentów, interpelację zawierającą bezzasadne ataki na broniące porządku publicznego MO i ORMO dolewali w ten sposób oliwy do ognia, wzywali niejako studentów do podejmowania nowych nielegalnych wieców i demonstracji skierowanych przeciw rządowi, przeciw naszemu socjalistycznemu państwu.</u>
+ <u xml:id="u-79.24" who="#PoselKociolekStanislaw">Interpelacja nosi datę 11.III.1968 r. Napisana była zatem w 4 dniu awanturniczych, nielegalnych poczynań wichrzycielskich grup warszawskich studentów, a zatem w czasie, kiedy do tych poczynań włączyły się już również chuligańskie elementy, których dziełem było rozbijanie wystaw sklepowych, demolowanie urządzeń gmachów państwowych, atakowanie milicji i ORMO przy pomocy cegieł, łomów i tym podobnych narzędzi — „demokratycznego dialogu”.</u>
+ <u xml:id="u-79.25" who="#PoselKociolekStanislaw">Posłowie z Koła — „Znak” pisali i kolportowali swoją interpelację w tym samym czasie, kiedy inspiratorzy i organizatorzy wydarzeń rozpuścili przy pomocy ulotek, afiszów, klepsydr prowokacyjną, obliczoną na doprowadzenie do krwawych zajść ulicznych wiadomość, jakoby milicja zamordowała studentkę, która była w ciąży, a broniący ją student dogorywa w szpitalu wskutek zmasakrowania przez milicję. Ta prowokacyjna wieść w setkach rozmaitych wersji płynęła brudną falą przez Warszawę i przez wszystkie miasta, przez cały kraj.</u>
+ <u xml:id="u-79.26" who="#PoselKociolekStanislaw">Gdyby chcieli, przypomnieliby sobie także posłowie z Koła — „Znak”, a przynajmniej niektórzy spośród nich, że i oni wśród swoich znajomych tę prowokacyjną wieść obliczoną na krew powtarzali. W uzasadnieniu swej interpelacji posłowie z Koła — „Znak” piszą — cytuję: — „W dniach 8 i 9 marca manifestująca młodzież była bita niesłychanie brutalnie, częstokroć w sposób zagrażający życiu. Widziano szereg przypadków znęcania się nad młodzieżą, a w tym nad kobietami.” — koniec cytatu. Można więc powiedzieć, że posłowie z Koła — „Znak” włączyli się w ten sposób oficjalnie do prowokacji, stanęli w jędrnym szeregu z tymi, którzy posługując się metodą prowokacji usiłowali doprowadzić do przelewu krwi. W tym właśnie czasie ukazuje się interpelacja posłów „Znak” adresowana do Premiera, a przeznaczona faktycznie dla ulicy, biorąca w obronę burzycieli porządku publicznego i niszczycieli publicznego dobra. Gdyby rzeczywiście posłowie Koła — „Znak” kierowali się w swej interpelacji motywami, które w sposób obłudny usiłowali wczoraj uzasadniać z tej trybuny, to po pierwsze, chcąc uzyskać wyjaśnienia ze strony rządu, nie mieli powodów, by swą interpelację kierować do Premiera już w dniu 11 marca. Sejm wówczas bowiem — jak wiadomo — nie obradował. Nie było nawet zapowiedzi zwołania sesji wiosennej. A po drugie — i to jest najważniejsze — posłowie — „Znaku” nie kolportowaliby względnie nie przeznaczyliby do kolportażu w Warszawie i w Polsce, a także w konsekwencji — dla — „Wolnej Europy” swojej interpelacji adresowanej do Premiera rządu. I żadnym wybiegiem prawnym, że interpelacja nie jest tajemnicą państwową, żadnym wybiegiem nie zdoła poseł Stomma i jego koledzy wprowadzić w błąd Sejmu i opinii publicznej odnośnie prawdziwych, rzeczywistych intencji, którymi się kierowali, redagując te interpelacje i rozpowszechniając ją na wszystkie strony świata.</u>
+ <u xml:id="u-79.27" who="#PoselKociolekStanislaw">W politycznym życiu powstają nieraz sytuacje, kiedy każdy obywatel kraju, a szczególnie każdy działacz polityczny musi się samookreślić, musi jasno i bez ogródek powiedzieć i wykazać, po której stronie barykady zdecydował się zająć miejsce. Taka była sytuacja w dniach marcowych. Jakby nie usiłowali bronić swej interpelacji posłowie — „Znaku” — wskazuje ona niezbicie, po której stronie barykady zajęli oni miejsce. Nie poszli wraz z robotnikami, chłopami, pracującą inteligencją, ze wszystkimi ludźmi pracy, którzy na masowych wiecach, zgromadzeniach, w tysiącach uchwał i rezolucji wyrazili poparcie dla władzy ludowej, wystąpili przeciw burzycielom porządku publicznego, którzy niszczyli dorobek stolicy, ten dorobek, na którego powstanie składał się cały naród dając swój zapracowany grosz na fundusz odbudowy stolicy. Posłowie Koła — „Znak” stanęli po stronie tych, przeciwko którym demonstrował i protestował lud pracujący z klasą robotniczą na czele. W tym sensie, pod tym względem postawili się sami w izolacji wobec powszechnej opinii narodu, o czym całkowicie słusznie i z pełnym uzasadnieniem mówił wczoraj tow. Zenon Kliszko. Jeśli mimo te fakty polityczne Koło — „Znak” podtrzymuje nadal swoją interpelację, to idzie dzisiaj dalej, znacznie dalej niż wówczas, gdy interpelację składało. Podtrzymując ją po wielu tygodniach, odrzucacie merytorycznie oceny polityczne przedstawione przez I Sekretarza KC — tow. Władysława Gomułkę 19 marca i wczoraj w wystąpieniu Premiera, będącym odpowiedzią na tę Waszą interpelację.</u>
+ <u xml:id="u-79.28" who="#PoselKociolekStanislaw">Co Wy odrzucacie? To, co odrzucacie, jest równoznaczne z odrzuceniem podstawowych racji, koncepcji politycznych, które wciela, którymi kieruje się partia i sprzymierzone z nią stronnictwa polityczne. W tym konkretnym sprawdzeniu — nie po raz pierwszy zresztą — Wasze pozycje klasowe rozminęły się z naszymi, są zasadniczo przeciwstawne, a w takich warunkach nie ma i nie może być postulowanego przez Was dialogu.</u>
+ <u xml:id="u-79.29" who="#PoselKociolekStanislaw">Obywatele Posłowie! Po złożeniu interpelacji, to znaczy od dnia 11 marca, posłowie Koła — „Znak” milczeli. Nie znam innych ich wystąpień ani deklaracji poza interpelacją. Milczeli i milczą nadal w odniesieniu do spraw o zasadniczym znaczeniu. To nadal dotyczy również wczorajszych wystąpień posłów Zawieyskiego i Stommy. Jakież to sprawy, gdy mówię o milczeniu, mam na myśli?</u>
+ <u xml:id="u-79.30" who="#PoselKociolekStanislaw">Każdy z nas wie, jak ostro, brutalnie, atakowana jest w ostatnich tygodniach Polska Ludowa, nasza polityka. Wobec tych ataków Koło — „Znak” nie zajmuje stanowiska, a byłaby to dobra, jedna z niewielu, okazja potwierdzenia wierności ideom Polski Ludowej, którą to wierność niejednokrotnie deklarujecie. Szczególne natężenie osiąga syjonistyczna kampania antypolska uprawiana w szczególności w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, no i oczywiście w Izraelu. Historia zna fakty uprawiania rasowego ludobójstwa. Szczytem, czy raczej tego dnem w nowej historii była hitlerowska polityka ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. O tym ludzkość, naród polski dobrze pamięta i pamiętać będzie, wbrew izraelskiej polityce spieniężania i politycznego dyskontowania, w imię syjonistycznych celów, martyrologii Żydów w latach okupacji.</u>
+ <u xml:id="u-79.31" who="#PoselKociolekStanislaw">Jednakże dziś w imię tych brudnych celów podnosi się wobec nas zarzut antysemityzmu. Kto go podnosi? Między innymi te siły światowego żydostwa, które, jak to przypomniano, w czasie drugiej wojny światowej, gdy likwidowano Żydów — milczały. Autorzy i realizatorzy syjonistycznych, rasistowskich koncepcji wielkiego Izraela, praktykujący ludobójczą politykę wobec Arabów. U nas ci, którzy niegdyś pryncypium walki z nacjonalistycznym egoizmem i ograniczonością, zawsze wypisanego na czele haseł polskiego ruchu rewolucyjnego — sprowadzali do postulatu walki z antysemityzmem.</u>
+ <u xml:id="u-79.32" who="#PoselKociolekStanislaw">Lata i doświadczenia pokazują, że to ważkie ideowo i moralnie hasło było wykorzystywane jako alibi dla grupowej mniejszości narodowej, dla nadmiernych zagęszczeń i skupisk tej mniejszości na wybranych polach i odcinkach życia i struktury państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-79.33" who="#PoselKociolekStanislaw">Partia nasza — podkreślił to raz jeszcze Władysław Gomułka w swoim wystąpieniu w dniu 19 marca — realizuje konsekwentnie politykę internacjonalistycznego wychowania i celów naszego ruchu, pryncypialnie zwalcza nacjonalizm. W tym też celu zrzucamy garb, którym była nacjonalistyczna interpretacja internacjonalizmu, którym była nacjonalistyczna obrona grupowych interesów. Oto dlaczego pryncypialnie odrzucamy skompromitowane historycznie próby zarzucania partii i narodowi antysemityzmu.</u>
+ <u xml:id="u-79.34" who="#PoselKociolekStanislaw">Internacjonalizm jest dla nas filozofią i polityką rzeczywistej przyjaźni proletariuszy, ludzi pracy, narodów. Nie może być filozofią pokory wobec kolejnego w historii — „herrenvolku”.</u>
+ <u xml:id="u-79.35" who="#PoselKociolekStanislaw">Te sprawy są poważne, mają zasadnicze znaczenie, Koło — „Znak” jednakże milczy — a to też jest stanowisko. Nie sądzę, żeby były to pytania retoryczne, gdy je sformułuję następująco:</u>
+ <u xml:id="u-79.36" who="#PoselKociolekStanislaw">— Czyżby Koło — „Znak” istotnie sądziło, że naród polski współdziałał w realizacji rasistowskiego, ludobójczego, hitlerowskiego programu rozwiązania kwestii żydowskiej?</u>
+ <u xml:id="u-79.37" who="#PoselKociolekStanislaw">— Czyżby Koło — „Znak” sądziło, że pryncypialna zasada odrzucenia wszelkich nacjonalistycznych idei, praktyk — w przypadku syjonizmu wyrastających z rasistowskich koncepcji wybranego narodu żydowskiego — ma cokolwiek wspólnego z antysemityzmem?</u>
+ <u xml:id="u-79.38" who="#PoselKociolekStanislaw">— Czyżby Koło — „Znak” sądziło, że z pryncypialnej obrony socjalistycznych i narodowych interesów Polski Ludowej, w tym, w szczególności, w zakresie polityki kadrowej — można ustąpić w imię czyichkolwiek interesów?</u>
+ <u xml:id="u-79.39" who="#PoselKociolekStanislaw">Wszystko niestety wskazuje na to, że tak właśnie jest, że tak właśnie sądzi Koło — „Znak” — i to także jest powód, dla którego w pełni uzasadniony jest pogląd, że postawiliście się w izolacji wobec narodu.</u>
+ <u xml:id="u-79.40" who="#PoselKociolekStanislaw">Poseł Stomma powtórzył we wczorajszym wystąpieniu, za przemówieniem swoim z grudnia ub. roku, za przemówieniem sprzed półtora roku, swoje zainteresowanie, cytuję — — „realizacją modelu demokracji socjalistycznej„...</u>
+ <u xml:id="u-79.41" who="#PoselKociolekStanislaw">Demokracja i demokratyzacja są pojęciami politycznymi, na których łatwo dokonywać rozmaitych politycznych zabiegów. Zabiegów takich dokonuje również koło — „Znak”. Gdy rozważać sprawę w kategoriach ustrojowych, wasze koncepcje i sugestie są nieprecyzyjne i niekonkretne. Przypuszczam zresztą, że świadomie. Tu zaliczam owe postulaty — „planu demokratyzacyjnego”, mające prowadzić do bliżej niesprecyzowanego zbliżenia obywateli i władz. Jak wszystkie niejasne stanowiska, wasze może tylko przyczyniać się i przyczynia się do inspirowania bądź utrwalania fałszywych, anarchicznych wyobrażeń o państwie, jego strukturze i funkcjonowaniu, o prawach i obowiązkach. Wówczas, gdy demokracja jest konsekwencją i stanem układu sił klasowych i politycznych, a więc nigdy nie jest i nie może być stanem wolnej gry sił politycznych. Gdy rozważać sprawy konkretne w kontekście danych sytuacji politycznych, to wówczas okazuje się, że wasze demokratyzacyjne postulaty i aspiracje zmierzają do stworzenia pola działania dla tak zwanej wolnej gry sił politycznych, a konkretnie dla sił reakcji, kontrrewolucji. Gdy na przykład we wrześniu ub. roku episkopat opracował dokument — „Pro memoria”, nakazujący księżom łamanie prawa i zarządzeń władz państwowych, wyście nas tu z tej trybuny pouczali o potrzebie elastycznej polityki państwa wobec Kościoła. Nie wydusiliście z siebie wówczas ani wcześniej przy innych okazjach słowa krytyki wobec antypaństwowej i antysocjalistycznej postawy episkopatu. Gdy obecnie raz jeszcze, nie pierwszy i nie ostatni, ruszyły do ataku siły reakcji, wyście nazwali to pytaniami nurtującymi młodzież i społeczeństwo. Zaś list episkopatu, wrogi politycznie i podjudzający, poseł Zawieyski nazwał, co wzbudziło zrozumiałą wesołość Izby, (cytuję) „listem pięknym, pełnym obywatelskiego stanowiska”.</u>
+ <u xml:id="u-79.42" who="#PoselKociolekStanislaw">Na marginesie tej sprawy raz jeszcze chciałbym wrócić do wątku podniesionego we wczorajszym przemówieniu przez premiera Cyrankiewicza, wątku dotyczącego stanowiska dwóch episkopatów, dwóch kardynałów w sprawie podobnych, gdy chodzi o formę, zajść w środowiskach studenckich we Włoszech i w Polsce. Rożne są przyczyny i charakter tych zajść. Tam chodziło o ograniczony, ale postęp. Tu za głosicielami stała rewizjonistyczna kontrrewolucja. Ale najbardziej znamienne jest to, że stanowisko obu hierarchii, polskiej i włoskiej, obu kardynałów było i odmienne, i równocześnie identyczne. Ta odmienność stanowisk w konkretnych sytuacjach wzięła się stąd, że jedna hierarchia zajmowała stanowisko w warunkach istnienia faktycznej dyktatury rządzących kół kapitału, a druga hierarchia zajmowała stanowisko w kraju socjalistycznym. Ale zasadnicze podobieństwo obu tych stanowisk polegało na tym, że obie te hierarchie występowały i wystąpiły w imię starych, klasowych interesów, a wasz kardynał w imię tej walki od lat skierowanej przeciwko Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-79.43" who="#PoselKociolekStanislaw">Nawiązałem do owego — „modelu demokracji socjalistycznej” posła Stommy, by stwierdzić, że na tle tej i innych rozważań i akcji politycznych „Znaku”, wokół których nie może być kompromisów ani dialogu, nie traktuję i nie mogę traktować waszej interpelacji jako faktu oderwanego.</u>
+ <u xml:id="u-79.44" who="#PoselKociolekStanislaw">Przeciwnie, jestem głęboko przekonany, że jest to kontynuacja polityki uprawianej przez was od dawna, jest to kontynuacja polityki, w wyniku której postawiliście się po drugiej, wrogiej stronie barykady.</u>
+ <u xml:id="u-79.45" who="#PoselKociolekStanislaw">Wysoki Sejmie! Z tej trybuny w dniu wczorajszym Premier rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedstawił stanowisko w sprawie interpelacji Koła — „Znak”. Traktuję to przedstawienie jako danie wyrazu podstawowym zasadom, którymi rząd Polski Ludowej kieruje się w swej polityce. Chciałbym wyrazić solidarność z tymi zasadami.</u>
+ <u xml:id="u-79.46" who="#PoselKociolekStanislaw">W dniu wczorajszym, Obywatele Posłowie, w konkluzji swego wystąpienia poseł Zawieyski sformułował następujący wniosek: — „Proszę pana Marszałka o to, aby Sejm wyraził votum zaufania do mnie, a w przeciwnym wypadku, aby mnie zwolnił z zaszczytnego stanowiska członka Rady Państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-79.47" who="#PoselKociolekStanislaw">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej chciałbym oświadczyć, że popieramy wniosek posła Zawieyskiego. Popieramy ten wniosek z uwagi na fakt podpisania przez niego, jako członka Rady Państwa, interpelacji, która odegrała dywersyjną rolę polityczną i rolę tę, razem ze stanowiskiem politycznym zajętym przez posła Zawieyskiego w obecnej debacie, nadal odgrywa.</u>
+ <u xml:id="u-79.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Kaliszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Ilekroć zabierałem głos z tej trybuny, mówiąc o problemach kultury — oceniając pozytywnie czy też krytycznie zachodzące w niej zjawiska i procesy — za każdym razem nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że wyrażam tylko jakąś niepełną cząstkę spraw, które wyrosły w Polsce Ludowej i z roku na rok narastają w wielki potężniejący nurt. Moje odczucie potwierdzała niemal każda podróż jako członka sejmowej Komisji Kultury i Sztuki w tzw. teren, gdzie ośrodki życia kulturalnego — zarówno w swoich materialnych, jak i społecznych formach — stały się powszechnym i nieodzownym elementem społecznego krajobrazu dzisiejszej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-81.1" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Posłowie Koła — „Znak” negatywnie oceniają w swojej interpelacji, na którą udzielił wczoraj wyczerpującej odpowiedzi obywatel Prezes Rady Ministrów, również naszą politykę kulturalną. W ich stwierdzeniu nietrudno doszukać się ziaren wyhodowanych na glebie tych środowisk intelektualno-literackich, które dały wyraz swojemu stanowisku i stosunku do Polski, do polityki naszego państwa w wypowiedziach o „rządach ciemniaków” oraz o — „wyjaławianiu i niszczeniu polskiej myśli i kultury”, na zebraniu Warszawskiego Oddziału Związku Literatów.</u>
+ <u xml:id="u-81.2" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Zdumiewa nas, że autorzy tych wypowiedzi znaleźli wczoraj na tej trybunie żarliwego obrońcę w osobie posła Zawieyskiego, który — sądząc z treści jego wypowiedzi — przemawiał tylko w ich imieniu, ale nie w imieniu ogółu literatów.</u>
+ <u xml:id="u-81.3" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Jesteśmy bowiem przekonani, że nie otrzymałby on od ogółu literatów polskich mandatu obrońcy tego rodzaju wystąpień, które spotkały się dezaprobatą i potępieniem powszechnej opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-81.4" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Posłowie Koła — „Znak”, wsłuchując się w rzekomą opinię publiczną, na którą powołują się w swej interpelacji, wykazują dar słyszenia tylko fałszywie brzmiących tonów, mimo iż ucho polityków musi umieć je odróżnić i właściwie ocenić. Dlatego nie można w ich głosie doszukać się głosów społeczeństwa, które wyraziło swe spontaniczne i gorące poparcie dla polityki partii i rządu. Dlatego ich interpelacja jest stanowiskiem wyizolowanym, stojącym w jaskrawej sprzeczności z interesami narodu i z interesem kultury polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-81.5" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Poseł Stomma, składając wczoraj swoje oświadczenie, stwierdził, iż nie obchodzi go zarzut rozpowszechniania interpelacji Koła — „Znak” poza granicami kraju. Doprawdy — zdumiewające jest to stanowisko. Jak może posła do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie obchodzić fakt, iż jego działalność poselska idzie na rękę — „Wolnej Europie” i jest wykorzystywana przez wrogie Polsce ośrodki do dyskredytowania naszego Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-81.6" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Zlikwidowanie analfabetyzmu, pełne upowszechnienie oświaty, rozbudowa szkolnictwa średniego i wyższego, zwielokrotnienie tytułów i nakładów książek, rozbudowa sieci bibliotek, kin, teatrów, muzeów oraz innych instytucji kulturalnych — wszystko to stworzyło warunki po temu, by najszersze kręgi naszego narodu, odsunięte dawniej od dóbr kultury, mogły stać się dziś aktywnymi współuczestnikami życia kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-81.7" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Może to nie podobać się panom, według których rządy w Polsce sprawują „ciemniacy”, ale warto im tu przypomnieć słowa Stefana Żeromskiego zawarte w jego — „Dziennikach”. Żeromski pisał — cytuję: — „Zwracam się tam, gdzie jest niezgłębiona rozmaitość, wiecznie zmieniająca formy życia, niezbadany jak przyroda świat — do ludu. I jako człowiek, i jako artysta znajduję tu wszystko, czego szukam: fakty chwytające za serce, piękno i ciekawości zaspokojenie. Miłuję cię wielki ludu prostaczy, schylam ci się do stóp z błaganiem, byś zrozumiał takich jak ja i byś kiedyś, gdy nas nie stanie, dobrze nas wspominał”.</u>
+ <u xml:id="u-81.8" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Żałować należy, iż we wczorajszym, pełnym dramatycznych akcentów przemówieniu posła Zawieyskiego nie można było doszukać się takich akcentów pokory i takiej miłości do ludu, o jakiej tak pięknie mówi autor — „Popiołów” — wielki pisarz — Stefan Żeromski.</u>
+ <u xml:id="u-81.9" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Poseł Zawieyski, podkreślając kilkakrotnie swoją skromność, jakby dla stwierdzenia tej skromności mówi: — „Jestem pisarzem i moje imię należy do kultury narodu polskiego”. Jeśli tak jest, to wolno nam sądzić, iż zobowiązuje to do wzmożonej odpowiedzialności za słowo, za czyny i za opinię. Tymczasem wczoraj dowiedzieliśmy się ku niemałemu zdumieniu z ust posła Zawieyskiego, że pan Kisielewski, autor powiedzenia o „rządach ciemniaków”, należy do historii literatury i do historii muzyki. Nie sądzę, aby historia muzyki i historia literatury wyznaczyły takie miejsce panu Kisielewskiemu. Pan Kisielewski znany jest natomiast z autorstwa artykułów oczerniających Polskę Ludową w prasie zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-81.10" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Jestem posłem z woj. warszawskiego. W latach międzywojennych mimo, a może na skutek tego właśnie sąsiedztwa największego ośrodka życia kulturalnego, jakim była Warszawa, województwo to należało do najbardziej zaniedbanych pod względem urządzeń kulturalnych połaci kraju. Spójrzmy na niektóre wymowne liczby z tego okresu i porównajmy je z tym, co osiągnęliśmy obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-81.11" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W roku 1938 na terenie naszego województwa istniało tylko 108 bibliotek powszechnych i 300 punktów bibliotecznych. Znajdowało się w nich 63 tys. tomów. Biblioteki te miały w całym województwie zaledwie 16 tys. czytelników. W czasie okupacji hitlerowskiej zostały one zlikwidowane i zniszczone. W roku 1967 posiadaliśmy w województwie już 677 bibliotek i 4.180 punktów bibliotecznych. Księgozbiór bibliotek powszechnych wynosił w 1967 r. 3.295.969 książek, a biblioteki nasze zarejestrowały 509.224 czytelników, tj. 20,5% całej ludności województwa.</u>
+ <u xml:id="u-81.12" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W woj. warszawskim jest obecnie 18 powiatowych domów kultury. Mimo krytyki występujących jeszcze nieraz niedoskonałości form i metod pracy tych domów kultury, w roku 1967 działało w nich 50 zespołów oświatowych, w tym 13 uniwersytetów kultury, 138 zespołów artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-81.13" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Kin przed wojną było w naszym województwie około 60. Obecnie jest ich 139 w pionie państwowym i mniej więcej drugie tyle w pionie spółdzielczym i związkowym. Wszystkie kina w miastach są kinami panoramicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-81.14" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Poważną siłę ożywiającą pracę kulturalno-oświatową w woj. warszawskim stanowi ruch społeczny. W województwie działa 20 towarzystw regionalnych, Płockie Towarzystwo Naukowe i Mazowieckie Towarzystwo Kultury.</u>
+ <u xml:id="u-81.15" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Czyżby dla posła Łubieńskiego, który jest też posłem z woj. warszawskiego, te fakty i liczby, stanowiące tylko cząstkę dorobku woj. warszawskiego, nie miały żadnej wymowy? Czyżby ich nie dostrzegał — składając swój podpis pod interpelacją Koła — „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-81.16" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Rola literatury w naszym życiu kulturalnym jest niewątpliwa. Można ją określić jako wiodącą. Jest ona w znacznej mierze współtwórcą innych dziedzin sztuk takich jak radio, telewizja i film. Ma więc najliczniejsze i najbardziej zróżnicowane audytorium.</u>
+ <u xml:id="u-81.17" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Mimo rozkwitu twórczości literackiej, czemu w znacznej mierze sprzyjały i sprzyjają odpowiednie warunki mecenatu, jaki stworzyła Polska Ludowa, mimo ukazania się pewnej liczby wybitnych dzieł niektórych naszych pisarzy — wciąż jeszcze odczuwamy niedosyt w tej tak ważnej dziedzinie. Wciąż nie znajduje w pełni odbicia tematyka naszej epoki, — widziana oczami pisarza związanego z ideologią Polski Ludowej i odzwierciedlającego przełomowe zmiany i procesy, dźwigające nasz naród na przodujące pozycje świata. Zbyt szczupłe jest grono pisarzy podejmujących z żarliwością zaangażowania tematykę związaną z naszą pracą, z osiągnięciami i celami, z konfliktami, które osaczają dzisiejszego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-81.18" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Postulat rozszerzenia grona tych pisarzy rozbijał się o atmosferę, która ostatnio dominuje w niektórych kręgach środowiska literackiego, co zwłaszcza uwidoczniło się na lutowym posiedzeniu Warszawskiego Oddziału Związku Literatów. Na tym zebraniu pośród tych literatów, których dorobku pisarskiego społeczeństwo polskie nie zna, a którzy usiłują zrekompensować to swymi bojowymi wystąpieniami, znalazło się również niestety kilku utalentowanych twórców. Można pod ich adresem wyrazić tylko głęboki żal i oburzenie, że swoje myśli, odczucia i słowa zaprawili oni jadem nienawiści do Polski Ludowej, która wyniosła na szczyty rangę literatury i rangę pisarza. Z takiej pozycji nie spełnią oni zadań, które stawia dziś przed pisarzem nasza ojczyzna. Bądźmy tu ściśli: nie ojczyzna będąca jakimś abstrakcyjnym pojęciem, ale ojczyzna o konkretnym kształcie ustrojowym: nasza Polska Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-81.19" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Cyprian Norwid pisał kiedyś, że literatura piękna jest organizatorką wyobraźni narodowej. Jakimż organizatorem tej wyobraźni mogą być ci pisarze, dla których pozycje ideowe socjalizmu są pozycjami wroga atakowanego z zaciekłością — wbrew faktom i historycznej logice?</u>
+ <u xml:id="u-81.20" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Działalność w sferze literatury należy dc kategorii najwyższego rzędu usług społecznych. Jest to działalność ideologiczna z samej swojej natury. Przypomnijmy tu słowa Władysława Gomułki wypowiedziane na XIV Zjeździe Pisarzy w Lublinie w roku 1964. — „Pisarze, którzy żywią szczere chęci, aby ich twórczość była pomocna Partii i władzy ludowej, nie mogą lub nie powinni mieć innego niż Partia stanowiska i spojrzenia na ten lub inny aspekt polityki kulturalnej Partii. Uzasadnione racje Partii i uzasadnione racje pisarzy stojących na gruncie postępu i socjalizmu nie mogą się znaleźć w antagonistycznej sprzeczności, i są do pogodzenia. Trzeba sobie wzajemnie racje te skonfrontować”.</u>
+ <u xml:id="u-81.21" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Warunkiem dialogu, o którym tu mówił również wczoraj poseł Zawieyski, jest zatem, by pisarze stali na gruncie postępu i socjalizmu. Niestety działalność i wypowiedzi panów Kisielewskiego, Jasienicy, Grzędzińskiego i im podobnych są w jaskrawej sprzeczności z taką pozycją.</u>
+ <u xml:id="u-81.22" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Nie zaprzeczamy twórczej roli polemik i dyskusji. Jest w tym wszakże jeden warunek. Celem nadrzędnym musi być dążenie, by literatura Polski Ludowej zajęła coraz mocniejsze i coraz liczniej obsadzone pozycje na polu walki ideologicznej o serca i umysły naszego społeczeństwa. Postępująca konsolidacja środowisk pisarskich, oddanych sprawie socjalizmu, napawa nadzieją, iż spotkania naszych literatów będą mogły stać się konstruktywnym elementem naszego życia kulturalnego, że będą służyły sprawie rozwoju pisarstwa pomnażającego dzieła literatury godne naszej epoki.</u>
+ <u xml:id="u-81.23" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Zarzut zawarty w interpelacji Koła — „Znak” godzący w naszą politykę kulturalną — zdaniem mego Klubu Poselskiego — Klubu SD — wymierzony jest z pozycji szkodliwej, destrukcyjnej negacji. Obiektywne spojrzenie — bez posługiwania się cudzymi czarnymi okularami — ujawni w całej pełni bezzasadność tego zarzutu. Wyjaśnienia posłów Zawieyskiego i Stommy podjęte wczoraj z tej trybuny nic nie wyjaśniają i utwierdzają tylko taki pogląd.</u>
+ <u xml:id="u-81.24" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Szczególnie przykrą wymowę z punktu widzenia patriotycznej i obywatelskiej postawy może mieć fakt uczestnictwa w deprecjonującej naszą politykę kulturalną interpelacji Koła — „Znak” posła Jerzego Zawieyskiego — członka Rady Państwa i członka sejmowej Komisji Kultury i Sztuki, a więc człowieka, którego nasze państwo ludowe obdarzyło tak wysokimi godnościami, a więc i odpowiedzialnością, a jako pisarzowi stworzyła władza ludowa korzystne warunki do rozwijania twórczości i publikowania utworów.</u>
+ <u xml:id="u-81.25" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Chcę oświadczyć w imieniu naszego Klubu, że popieramy w tej sprawie stanowisko wyrażone przez mojego przedmówcę w imieniu Klubu Poselskiego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-81.26" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W dorobku Polski Ludowej jedno z czołowych miejsc zajmuje nasz dorobek w dziedzinie kultury. Trudno jest zaprzeczyć tej prawdzie, skoro przemawiają za nią realne fakty a przeciw niej tylko czcze słowa. Autorom tych czczych oskarżeń warto przypomnieć wiersz Juliusza Słowackiego:</u>
+ <u xml:id="u-81.27" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">„Drą się o wolność — Boże, nachylaj im grzbietu</u>
+ <u xml:id="u-81.28" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Bo wolność jest jakoby posiadanie fletu,</u>
+ <u xml:id="u-81.29" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Jeśli go weźmie człowiek muzyki nieświadom,</u>
+ <u xml:id="u-81.30" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Piersi straci i uszy sfałszuje sąsiadom”.</u>
+ <u xml:id="u-81.31" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne wniosło w rozwój naszej socjalistycznej polityki kulturalnej, w miarę swych możliwości, wkład swojej pracy i wysiłku. Jego działacze nie będą nadal szczędzili wysiłków w walce przeciwko nihilistycznym, antypatriotycznym — na szczęście nielicznym — tendencjom w naszej kulturze i sztuce. Będą umacniać i wzbogacać swój wkład w dalszy rozwój naszej kultury i sztuki dla dobra narodu i dla dobra socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-81.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W miesiącu marcu byliśmy w naszym kraju uczestnikami ostrego starcia politycznego między połączonymi siłami wstecznictwa społeczno-politycznego i siłami socjalizmu, starcia, którego analizę dał w swoim wystąpieniu przed warszawskim aktywem partyjnym I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej Partii towarzysz Władysław Gomułka.</u>
+ <u xml:id="u-83.1" who="#PoselSzydlakJan">Społeczeństwo Wielkopolski, które mam zaszczyt w tej Izbie reprezentować, w sposób jednoznaczny udzieliło zdecydowanej odprawy inspiratorom marcowych zajść i próbie ich przeniesienia na nasz poznański grunt. Na setkach zebrań, w rezolucjach, jak i uchwałach daje ono wyraz swemu przekonaniu i swemu poparciu dla polityki partii, swego potępienia dla antynarodowych poczynań tego konglomeratu reakcjonistów, rewizjonistów i syjonistów. Społeczeństwo to dało dowód wysokiej świadomości patriotycznej i socjalistycznej, zjawisk zresztą dziś nierozłącznych. Prawidłowo odróżniając przysłowiowe ziarno od plewy, słusznie spostrzegając za plecami obałamuconej szlachetnymi skądinąd hasłami demokracji i wolności grupy młodzieży akademickiej rzeczywistych inspiratorów i organizatorów tej antynarodowej prowokacji. Z dużą troską i bólem patrzymy na niedostatki polityczno-ideowego wychowania w środowisku akademickim, które umożliwiły wykorzystanie młodzieńczego romantyzmu i niestety, dużej naiwności politycznej części tego środowiska przez jakże wytrawnych intrygantów i politykierów.</u>
+ <u xml:id="u-83.2" who="#PoselSzydlakJan">Istnieją jednak i tacy, jak posłowie Koła — „Znak”, którzy mając pełne usta frazesów o narodzie i patriotyzmie wówczas, gdy prowokatorzy robili wszystko, by wyprowadzić młodzież na ulicę i doprowadzić do rozlewu krwi, natychmiast w imię, jak to twierdzą w swej interpelacji — cytuję: — „troski o spokój w kraju, właściwą atmosferę dla wychowania i kształcenia młodzieży” — postanowili odpowiedzialnością za zajścia obarczyć władzę ludową.</u>
+ <u xml:id="u-83.3" who="#PoselSzydlakJan">Zaiste — nie waham się tego stwierdzić — niezgłębiony jest ten ocean fałszu i obłudy, jaki zaprezentowali nam organizatorzy tej interpelacji. Troska bowiem o spokój w kraju wymagała i wymaga przestrzegania prawa, potępienia nielegalnych demonstracji, nawoływania do porządku, a nie dolewania przysłowiowej oliwy do ognia. Dziwna to troska o wychowanie i kształcenie młodzieży. Rzeczywista bowiem troska wymagała i wymaga wykazania ideowej przecież w sumie młodej części naszego społeczeństwa, rzeczywistej linii podziału, rzeczywistego przeciwnika, zarówno w imię prawdy obiektywnej, jak i wychowania młodzieży, a nie fałszywych wersji przyczyn, natychmiast zresztą dostarczonych przeciwnikom naszego kraju i ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-83.4" who="#PoselSzydlakJan">Nie chcieli więc, Wysoka Izbo, spokoju, ani polityczni rozbitkowie marzący o powrocie do władzy, nie pragnęli go również ci, dla których ważniejsze od wszystkiego są interesy ich międzynarodowych mocodawców i nie pragnęli go — obiektywnie rzecz biorąc — ci, którzy chcieli przy tym ogniu, dolewając doń wątpliwej wartości oliwy, upiec swoją pieczeń. Warto jednak pamiętać — i praktyka ostatnich tygodni to potwierdziła — że taki proceder najczęściej prowadzi do sparzenia sobie własnych palców. Cóż bowiem wyszło? Mieli posłowie z Koła — „Znak” możliwość pójścia z całym narodem przeciwko siłom wstecznictwa, co bardziej odpowiadałoby ich obecności na tej sali. Stanęli jednak na pozycjach przeciwstawnych. Woleli pójść z reakcją, syjonizmem, stać się ich poplecznikami i nie możemy z tego faktu nie wyciągać wniosków zarówno tu w tej Izbie, jak i poza salą sejmową. Można oświadczać — jak to uczynił wczoraj poseł Stomma — że nie da się zepchnąć na tę pozycję, ale nikogo jednak w tej Izbie i poza nią nie zmyli ta rejtanowska poza. Nikt bowiem w tej Izbie, ani poza nią, nie potrzebuje was — panowie posłowie z Koła — „Znak” — tam spychać. Sami bowiem tam doszliście swoją postawą, działaniem politycznym w marcu, swym wątpliwej wartości sojuszem z określonymi kręgami. Sami doszlusowaliście do sił wstecznych, a my stwierdzamy tu tylko ten obiektywny fakt i żadne faryzeuszowskie protesty nie mogą zmienić tego stanu rzeczy. Życie wielokrotnie potwierdzało również tę prawdę, że w określonych sytuacjach ujawniały się właściwe, a nie pozerskie postawy, właściwe oblicza i charaktery, że określeni ludzie zdejmują swe przyłbice, z którymi czasem było im przedtem nawet do twarzy. Tak też ma się rzecz obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-83.5" who="#PoselSzydlakJan">Rozwój sytuacji w naszym kraju, ostrość walki politycznej, a zwłaszcza jawna frontalna ofensywa sił antysocjalistycznych doprowadziła do ujawnienia rzeczywistego oblicza również posłów z Koła — „Znak”. I to jest — Wysoka Izbo — również swoistego rodzaju pozytywny skutek marcowych wydarzeń. Nie przed alternatywą zachowania czy utraty swego zdania, czy odrębności światopoglądowej stali posłowie Koła — „Znak” w marcu br., lecz stali oni przed konkretną alternatywą polityczną — albo razem z postępową, przeważającą większością narodu, albo z reakcją, elementami rewizjonistycznymi i syjonistycznymi. Wybrali oni to drugie i tego nie zmienią żadne tyrady o bólu, ani poza znoszącego upokorzenia, ani ta aktorska oprawa, której byliśmy wczoraj świadkami. Nie, Obywatele Posłowie — nie była — „porywem serca, rozumu i sumienia” ta interpelacja złożona do Prezesa Rady Ministrów, lecz była ona wynikiem zimnej, wyrachowanej kalkulacji politycznej, obliczonej na określony efekt i skutek i temu też służyło jej rozkolportowanie i podanie do wrogich nam ośrodków zagranicznych. Było to bezsporne od początku, jednak wczorajsze wystąpienia posłów ze — „Znaku”, które były kontynuacją tej postawy, jaka zawarta jest w treści interpelacji, umocniły u mnie to przekonanie.</u>
+ <u xml:id="u-83.6" who="#PoselSzydlakJan">Była wczoraj mowa o dialogu. Posłowie z Koła — „Znak” nawoływali nas do tego dialogu i stwierdzili, że są za nim. O jakim jednak dialogu mówicie? Czy o tym, jaki prowadzicie przez kolportaż na ulicy swej interpelacji? Czy o tym, który prowadzicie przez dostarczanie jej do radia — „Wolna Europa”? Dialog bowiem prowadzimy w całej historii Polski Ludowej, dialog z różnymi siłami, warstwami i poglądami. Jest to jednak — i taki on tylko może być — dialog w ramach socjalizmu. Zakres interesów socjalizmu, jednoznaczny u nas z podstawowymi interesami bytu narodowego na dziś i na jutro, wytycza zarazem platformę oraz granice tego dialogu. Kto przekracza te granice, kto z pozycji dialogu w ramach socjalizmu przechodzi do poplecznictwa reakcji społecznej, ten z natury rzeczy wchodzi na platformę walki politycznej, bowiem nie było, nie ma i nie będzie u nas dialogu między nami a reakcją, zarówno tą wewnętrzną w kraju, jak i poza jego granicami. Na tym froncie — i to posłowie z Koła — „Znak” dobrze wiedzą — działają inne prawa, prawa walki odmiennych sił klasowych, walki o kwestie zasadnicze.</u>
+ <u xml:id="u-83.7" who="#PoselSzydlakJan">Proponował nam poseł Zawieyski, że warunkiem każdego dialogu jest, by „coś z własnej racji zawiesić, zakwestionować” — jak to stwierdził. Niczego jednak nie zawiesimy i nie zakwestionujemy z naszej oceny genezy wydarzeń i linii podziału. Nie staniemy tym razem w pół drogi. To bowiem zacieranie tych jasnych linii podziału między innymi doprowadziło w środowisku literatów warszawskich do tej sytuacji, jaką mamy, i dało te skutki, których świadkami jesteśmy. To właśnie na odwrót, pryncypialność oceny, jasność rzeczywistych linii podziału, jakie społeczeństwu przedstawiła nasza partia, a nie wyimaginowane tendencje stały się podstawą tego ożywienia społecznego i politycznego, jakie wszyscy w kraju obserwujemy.</u>
+ <u xml:id="u-83.8" who="#PoselSzydlakJan">W swojej wypowiedzi poseł Zawieyski uznał za wskazane zaznaczyć swoją odmienną ocenę wypowiedzi na ostatnim nadzwyczajnym zebraniu Warszawskiego Oddziału Literatów. Jakąż to więc Obywatele Posłowie ocenę usłyszeliśmy? Ni mniej, ni więcej, tylko to, że przyczyną sytuacji w środowisku warszawskich literatów jest nie działalność reakcyjnych bankrutów, mieszczańskich kołtunów, czy — dobrze nam, marksistom znanych — rewizjonistycznych speców od kultury, lecz — XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-83.9" who="#PoselSzydlakJan">Z całą stanowczością pragnę to stwierdzić, że nie uda się ludziom, którzy dawno odrzucili maskę ideowości, dawno odcięli się od swych więzi z narodem, i przeszli na pozycje jawnej walki z krajem i ustrojem, schować się tym razem za parawan rozterki ideowej. Nie ma u nich rozterek ideowych, odrzucili po prostu na pewnym etapie niewygodną już dla nich maskę i są dziś takimi, jakimi byli stale, jakimi byli i są rzeczywiście.</u>
+ <u xml:id="u-83.10" who="#PoselSzydlakJan">Nie jest rzeczą przypadku, że poseł Zawieyski wymieniając szereg nazwisk skrzętnie ominął Januarego Grzędzińskiego czy Pawła Jasienicę — nie starczyło widać już żadnych argumentów dla obrony tych nazwisk. Poseł Zawieyski powiedział o sobie, że jest człowiekiem skromnym. Skromność jest rzeczą bardzo cenną. To, co jednak powiedział o sobie w formie samoreklamy, jako o pisarzu polskim, który wszedł na zawsze do kultury polskiej, bynajmniej nie świadczy o jego skromności, jako człowieka i jako pisarza.</u>
+ <u xml:id="u-83.11" who="#PoselSzydlakJan">Krytyka, jaka ma w tej Izbie miejsce w toku tej. debaty, nie dotyczyła i nie dotyczy działalności pisarskiej czy publicystycznej posła Zawieyskiego czy posłów z Koła — „Znak”. Dotyczyła ona i dotyczy konkretnej sprawy — sprawy rozkolportowania interpelacji i przekazania jej do — „Wolnej Europy”. Warto będzie kiedyś zresztą podjąć w tej Izbie dyskusję również na tematy kultury jako takiej oraz ludzi, którzy imiennie utożsamiają się z pojęciem twórców kultury. Dziś jednak można stwierdzić, że zawsze decyduje czas, jako najlepszy weryfikator wartości kulturalnej. Czas też zdecyduje o wartości twórczości pisarza Zawieyskiego. Ale nie o to nam dziś chodzi — chodzi o to, że poseł Zawieyski podjął się wczoraj pewnej roli rzecznika postawy wszystkich — Wysoka Izbo — pisarzy. Jako przykład dla ich obrony, wybrał sobie osobę swego politycznego towarzysza, Stefana Kisielewskiego. Trudno — ja go rozumiem — było mu wręcz jasno solidaryzować się otwarcie z wrogimi wypowiedziami Kisielewskiego na zebraniu Warszawskiego Oddziału Związku Literatów. Jednakże określenia pod adresem robotników i chłopów „ciemniacy” są bowiem zbyt drastyczne, zbyt właśnie — „ciemniackie”, aby poseł Zawieyski mógł je zaakceptować i pochwalić. Akceptuje on jednak i pochwala natomiast przemówienie Kisielewskiego i jako takie uważa je, jak stwierdził, za słuszne. Stefan Kisielewski, mówił nam wczoraj poseł Zawieyski, cytuje: — „stawał w obronie rzeczy według mojego rozeznania i według mojego sumienia słusznych i ważnych” — koniec cytatu.</u>
+ <u xml:id="u-83.12" who="#PoselSzydlakJan">Mam przed sobą — cytuję na podstawie stenogramu przemówienia Kisielewskiego na zebraniu warszawskich pisarzy. Mówił zresztą o tym Towarzysz Władysław Gomułka na spotkaniu z warszawskim aktywem. Pragnę Wysokiej Izbie przypomnieć niektóre cytaty. Kisielewski mówił: — — „Weźmy na przykład takiego pisarza jak Nowaczyński, on dosłownie nie istnieje, bo to endek, a nawet Rosjanie byli bardziej tolerancyjni i w swoim czasie z całym pietyzmem wydali — „Biesy”, chociaż to jest książka antykomunistyczna”.</u>
+ <u xml:id="u-83.13" who="#PoselSzydlakJan">Czy panowie posłowie z Koła — „Znak” rzeczywiście chcecie pełnej edycji antysemickich dzieł Nowaczyńskiego w Polsce?</u>
+ <u xml:id="u-83.14" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejm pozwoli mi zacytować inny fragment tego przemówienia stanowiący swoisty, bo — „znakowski” przyczynek do interpretacji wychowania młodzieży w Polsce Ludowej. Mówił w końcowej części swojego wystąpienia Stefan Kisielewski na tymże warszawskim zebraniu literatów następujące słowa: — „Jeszcze jedną rzecz chciałem zasygnalizować kolegom. Byłem mężem zaufania w procesie młodego człowieka Janusza Szpotańskiego. Nie wolno mi mówić, co było na tym procesie, ale mogę powiedzieć ogólnie: był to proces precedensowy. Ten młody człowiek napisał szopkę, której nie drukował, nie kolportował, którą recytował w towarzystwie przy wódce w niewielkim gronie. To jest precedens przerażający — mówił Stefan Kisielewski — bo opowiadanie kawałów politycznych jest w Polsce tak modne, że przypuszczam, że skoro Szpotański otrzymał trzy lata, to jak nas jest tu 400 osób, to jest razem 1200 lat więzienia. Po takim procesie mogą przyjść inne. Dlatego ja opowiadam się za rezolucją kolegi Kijowskiego, która stawia sprawę całościowo na tle tej skandalicznej dyktatury ciemniaków w polskim życiu kulturalnym, jaką obserwujemy od dłuższego czasu”.</u>
+ <u xml:id="u-83.15" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Ja mam przed sobą ten — „poemat”, a raczej ordynarny paszkwil na władzę ludową i na I Sekretarza KC naszej partii, napisany przez Szpotańskiego. Poseł Zawieyski miał odwagę tu przed Sejmem bronić wystąpienia Kisielewskiego na zebraniu pisarzy warszawskich. Może więc będzie miał odwagę zacytować z tej trybuny Wysokiemu Sejmowi wiersze Szpotańskiego, których bronił Kisielewski.</u>
+ <u xml:id="u-83.16" who="#PoselSzydlakJan">Mnie przez gardło nie przeszedłby bowiem ten tekst. Wstydzę się i nie mogą me usta powtórzyć pornograficznych, płynących z dna rynsztoku ulicy słów, które używa Szpotański dla określenia narodu, władzy i partii. Proszę, panie pośle Zawieyski, oddaję w pańskie ręce ten utwór dla zacytowania niektórych fragmentów. Sądzę, że mimo przeciągającej się debaty obywatele posłowie znajdą czas na wysłuchanie niektórych sekwencji.</u>
+ <u xml:id="u-83.17" who="#PoselSzydlakJan">Pochwalił Pan, Panie Pośle, I Sekretarza KC za jego stosunek do Słonimskiego. Może więc powstać fałszywe wrażenie, że tow. Gomułka, według posła Zawieyskiego, brał w obronę Słonimskiego. Towarzysz Gomułka cytował w swoim wystąpieniu zakończenie bardzo dobrze znanego przecież posłowi Zawieyskiemu artykułu Słonimskiego zamieszczonego w 35 numerze „Wiadomości Literackich” z roku 1924. Cytował zakończenie, bowiem całe 7,5 stronic tego tekstu, który mam w rękach, pełen jest następujących cytatów, z których może Obywatele Posłowie pozwolą, że jeden przytoczę. Pisał Słonimski: — „Praca fizyczna dobra jest dla chamów. Żydzi nie mają prawie swojej kasty pracującej fizycznie, jest to bowiem naród nieprodukcyjny, zajmujący się przeważnie handlem i pośrednictwem. 90% handlarzy żywym towarem — to są właśnie Żydzi. Na podobne spostrzeżenia odpowiadają zwykle, że jest to wina warunków, w których znajduje się naród. Być może Żydzi są uciskani i wypierani z wielu placówek pracy, nie do tego stopnia jednak, żeby się koniecznie zajmowali handlem żywym towarem”. Koniec cytatu. I taki jest pełny tekst tych 7,5 stron.</u>
+ <u xml:id="u-83.18" who="#PoselSzydlakJan">Nie o obronę więc ani o stwierdzenie rozterki narodowej u Słonimskiego chodziło. Chodziło o stwierdzenie ciągłości jego kosmopolitycznej i antynarodowej postawy i pozwólcie zadać to pytanie: zaiste, jakież to są wasze kryteria moralno-etyczne, którymi się posługujecie, na jaką to naiwność polityczną z kolei liczycie, kiedy podejmujecie się obrony Kisielewskiego i spółki, do kogo tym razem przemawiacie z trybuny tego parlamentu? A kiedy już mowa o miejscu w historii narodu i jego kultury, to z jednej strony dawno już u nas, bo dwadzieścia kilka lat temu, przestało o tym decydować pochodzenie przodków, a z drugiej strony są różne, Wysoka Izbo, miejsca w historii. Dla mnie nie ma cienia wątpliwości, że dla Kisielewskiego historia nasza znajdzie miejsce, ale na swym śmietniku, tam, gdzie ulokowała już Arciszewskich, Zaleskich, Andersów, Mikołajczyków i całą plejadę reakcyjnych bankrutów politycznych, którzy w tych 25 latach tam się znaleźli.</u>
+ <u xml:id="u-83.19" who="#PoselSzydlakJan">I jeszcze jedna dygresja. Wypaczanie faktów, a zwłaszcza ich wyolbrzymianie na swoją korzyść, jest starą praktyką naszych przeciwników. Mówił wczoraj poseł Stomma, że w manifestacjach wzięły udział ogromne rzesze młodzieży akademickiej w rozmaitych ośrodkach akademickich. Te — „ogromne rzesze” w poznańskim ośrodku wynosiły od 200 do półtora tysiąca studentów. W ośrodku rzeczywiście ogromnym, bo liczącym 16 tys. studentów stacjonarnych, a razem z wieczorowymi — łącznie 27 tys.</u>
+ <u xml:id="u-83.20" who="#PoselSzydlakJan">Rzecz właśnie w tym, że mimo demagogii, mimo waszych, Panowie Posłowie z Koła — „Znak”, prób podsycania napięcia, mimo wieloletnich braków wychowawczych w uczelniach wyższych, większość młodzieży akademickiej nie poszła na pasku reakcji. Warto więc dziś, kiedy w toku tej debaty poruszamy te sprawy, podkreślić i ten fakt, i pamiętać o nim w dalszej przyszłości, tak aby naiwność i niedoświadczenie części młodzieży akademickiej, a zwłaszcza zła wola prowokatorów i organizatorów, nie przesłoniły nam zdrowej ideowo i patriotycznie myślącej większości akademickiej.</u>
+ <u xml:id="u-83.21" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Za rezolucjami potępiającymi inspiratorów i sprawców zaburzeń idzie dziś refleksja nad tym, co zrobić, aby nie mieli oni w przyszłości warunków do przygotowywania podobnych wystąpień. I nad tym, jak naprawić to, co zdołali zepsuć, i nad tym wreszcie, co było przyczyną, że część młodzieży uległa ich wpływom.</u>
+ <u xml:id="u-83.22" who="#PoselSzydlakJan">Będziemy tę dyskusję, zgodnie z zapowiedzią Prezesa Rady Ministrów tow. Cyrankiewicza, rozwijać, zarówno w kwestiach ogólnych, jak i konkretnych. Pragnę stwierdzić, że nie zabraknie w toku tej dyskusji głosów Wielkopolski, znanej ze swego patriotyzmu, rzetelności i solidarności.</u>
+ <u xml:id="u-83.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Kleczaj</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#PoselKleczajJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Nasza debata, odbywająca się przy ogromnym zainteresowaniu naszych wyborców, pozwoli zapewne na dokonanie właściwej oceny tego, czego ostatnio byliśmy świadkami i czego jesteśmy, biorąc czynny udział w wyjaśnianiu genezy zaistniałych wydarzeń.</u>
+ <u xml:id="u-85.1" who="#PoselKleczajJan">Jestem reprezentantem młodego pokolenia województwa kieleckiego, pokolenia, które wierne chlubnym tradycjom ruchu robotniczego i radykalnego ruchu ludowego ziemi kieleckiej, w sposób zdecydowany swoją patriotyczną postawą przeciwstawiło się podszeptom wrogich nacjonalistycznych i syjonistycznych mącicieli i politykierów.</u>
+ <u xml:id="u-85.2" who="#PoselKleczajJan">Z dumą trzeba stwierdzić, że w tych dniach, kiedy do wielu środowisk, często nawet określanych mianem wysokiego poziomu, kierowano apele o podjęcie pracy, nauki, zachowanie spokoju, rolnicy województwa kieleckiego, pełni rozwagi, spokoju, w dużym poczuciu odpowiedzialności za wyniki swojej pracy w pierwszej wiosennej kampanii siewnej po IX Plenum KC partii, kończą wiosenny siew i pracę w polu.</u>
+ <u xml:id="u-85.3" who="#PoselKleczajJan">Nawet odczuwany w czasie całego Okresu obecnych prac polowych brak nawozów mineralnych i niedostateczny standard siewników do ich rozsiewania wydają się być mniej przykre w świetle powagi, z jaką wieś śledzi ostatnie wydarzenia w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-85.4" who="#PoselKleczajJan">Czyny podejmowane przed V Zjazdem partii i V Kongresem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, które dziś w województwie szacujemy na ponad 300 mln zł, są świadectwem, jak ciężką i mozolną pracą i z jakim ogromnym uporem i zaangażowaniem ludzie wsi — ludowcy obok członków partii i bezpartyjni czynnie dokumentują swoje przywiązanie i wiarę w słuszność naszej sprawy, w realizację budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-85.5" who="#PoselKleczajJan">Tej czynnej postawie chłopów wiernie towarzyszy głębokie przeświadczenie, że partia, stronnictwa sojusznicze, nasze ogniwa władzy państwowej, potrafią w sposób radykalny okiełznać garstkę tych, którzy przywdziani w atrybut władzy różnego stopnia poprzez wrogą swą działalność wobec kraju (szkalowali jego dobre imię, wykorzystując swoje stanowiska dla wiadomych już w wielu wypadkach wrogich i obcych nam celów. Nasi wyborcy są przekonani, że będą wyciągnięte za te postawy, za ten bezojczyźniany stosunek do ojczyzny jak najdalej idące konsekwencje, i że z tych wypadków zostaną wyciągnięte odpowiednie wnioski na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-85.6" who="#PoselKleczajJan">I to przeświadczenie i ta wiara są motorem obecnie szeroko rozwijającej się inicjatywy społecznej zarówno w zakładach pracy, jak i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-85.7" who="#PoselKleczajJan">Wydarzenia na Uniwersytecie i niektórych uczelniach kraju, skłaniają do rozważań nad tym, co uczyniliśmy dla dzieci i młodzieży, aby zapewnić im możliwość nauki i wszechstronny rozwój.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..e87544e
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml
@@ -0,0 +1,61 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00020-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>20 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>20 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">20</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1968-07-15</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKnapikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Knapik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarzecMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marzec Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSchmidtAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Schmidt Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczerbalFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczerbal Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojtowiczStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojtowicz Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="ZofiaGrzebiszNowieka" role="speaker">
+ <persName>Zofia Grzebisz-Nowieka</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..dd44db9
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,281 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 20 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 15 lipca 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 8</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Ryszarda Bieńczaka i Zofię Grzebisz-Nowicką.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Protokół 19 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego obecnego posiedzenia przez dodanie z kolei czwartego punktu w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">4. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego:</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o pracownikach rad narodowych (druki nr 120 i 123).</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Szczerbal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o pracownikach rad narodowych wraz z proponowanymi przez Komisje poprawkami zawartymi w druku sejmowym nr 123.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wchodząca pod obrady Sejmu ustawa ustala — w miejsce dotychczasowego, niejednolitego i skomplikowanego stanu prawnego, opartego w wielu wypadkach jeszcze na przepisach okresu międzywojennego — nowe przepisy, dotyczące praw i obowiązków ponad stutysięcznej rzeszy pracowników terenowych organów władzy i administracji państwowej, odpowiadające nowym warunkom okresu budownictwa socjalizmu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W odróżnieniu od dotychczasowych przepisów prawnych, normujących w jednakowy sposób stosunek służbowy pracowników państwowych zarówno na szczeblu centralnym, jak i terenowym, omawiana obecnie ustawa — jak na to sam jej tytuł wskazuje — reguluje wyłącznie prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych rad narodowych, a konkretnie w wydziałach i jednostkach o innej nazwie, działających na prawach wydziałów, jako organów administracji terenowej w województwach, powiatach, miastach, osiedlach i gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przed zatrudnioną w tych jednostkach kadrą pracowniczą stoją szczególnie ważne i odpowiedzialne obowiązki, wynikające ze stale postępującego i rozwijającego się procesu decentralizacji zadań i uprawnień oraz usamodzielniania rad narodowych, które po VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR i w wyniku realizacji uchwał IV Zjazdu, stały się głównym koordynatorem wszelkich poczynań związanych z gospodarczym i społeczno-kulturalnym rozwojem swojego terenu w powiązaniu z czynnym współudziałem ludzi pracy miast i wsi w realizacji ustalonych i wytyczonych przez partię i rząd zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wzrastające z każdym rokiem zadania rad narodowych wymagały i wymagają stałego i systematycznego usprawniania form i metod ich działania, usprawniania procesów kierowania i zarządzania, a w związku z tym stałego doskonalenia ich aparatu wykonawczego. Obok kolegialnych organów rad narodowych aparat wykonawczy rad i zatrudnieni w nim pracownicy stanowią ważny instrument realizacji polityki partii i rządu, wcielający w codziennej swej pracy w życie decyzje polityczne i społeczno-gospodarcze, podejmowane na szczeblu centralnym, jak i w uchwałach rad narodowych i ich prezydiów. Szczególnego przy tym znaczenia nabiera fakt, że w naszych warunkach ustrojowych w żadnym innym zawodzie nie są tak bliskie i tak bezpośrednie powiązania pracownika z obywatelem, jak właśnie w radach narodowych. Od prawidłowości więc i sprawności działania każdego pracownika rad narodowych, zwłaszcza na szczeblu gromady i miasta, zależy osiągnięcie zaplanowanych efektów, pogłębienie więzi obywatela z władzą ludową, a ponadto, co jest nie mniej ważne i istotne — opinia ludzi pracy o naszym socjalistycznym systemie władzy i administracji państwowej i pogłębienie ich zaufania do poczynań tej władzy. W związku z tym od pracowników rad narodowych trzeba wymagać nie tylko wysokich kwalifikacji ogólnych i fachowych, ale i wysokiej postawy ideowo-politycznej i moralnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Podjęte, zwłaszcza w ostatnim dziesięcioleciu, przez rząd i rady narodowe środki zmierzające z jednej strony do usprawnienia form i metod pracy rad narodowych i podporządkowanych im organów, z drugiej zaś strony do podniesienia kwalifikacji pracowników zatrudnionych w radach narodowych, pozwoliły w krótkim stosunkowo czasie osiągnąć znaczne efekty. Wyrazem tego może być między innymi fakt zmniejszenia w latach 1956—1965 liczby etatów w radach narodowych o około 20% przy równoczesnym zwiększeniu kwalifikacji pracowników. Na ogólną bowiem liczbę ponad 110.500 pracowników zatrudnionych w 1965 r. w radach narodowych, ponad 54% legitymowało się wykształceniem co najmniej średnim, a ponad 10% — wykształceniem wyższym. Stan ten w ostatnich trzech latach uległ i ulega dalszej poprawie wskutek dalszych usprawnień organizacyjnych, jak i szerokiego korzystania przez pracowników rad narodowych z różnych form dokształcania ogólnego i fachowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W nowych warunkach działania rad narodowych dotychczasowe przepisy o państwowej służbie cywilnej okazały się już przestarzałe i mało przydatne. Sami pracownicy rad narodowych w licznych wnioskach i postulatach zgłaszali nie tylko potrzebę, lecz i konieczność takiego uregulowania ich statusu prawnego, który by gwarantował im stabilizację i określał odpowiednio ich prawa i obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Założeniom tym odpowiada przedstawiony pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy. Prace nad jego przygotowaniem toczyły się już od dłuższego czasu przy czynnym współudziale przedstawicieli rad narodowych, resortów i organizacji związkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Sam projekt był przedmiotem trzykrotnych wspólnych obrad Komisji Spraw Wewnętrznych i Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, które poddały wnikliwej analizie jego ustalenia oraz liczne wnioski i propozycje zgłoszone komisjom zarówno przez posłów, jak i pracowników oraz działaczy rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przechodząc do omówienia zasadniczych założeń ustawy, pragnę przede wszystkim podkreślić to, o czym już wyżej wspomniałem, że reguluje ona wyłącznie prawa i obowiązki pracowników rad narodowych. Rada Ministrów może jednak w drodze rozporządzenia rozciągnąć moc obowiązującą ustawy na pracowników innych terenowych organów administracji państwowej, z odpowiednim dostosowaniem jej przepisów do warunków pracy tych organów.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Drugim podstawowym założeniem ustawy jest nawiązanie do przepisów powszechnie obowiązującego ustawodawstwa pracy we wszystkich zagadnieniach nie unormowanych w sposób wyraźny w ustawie. Postanowienie to jest wyrazem słusznego dążenia ustawodawcy do maksymalnego ujednolicenia norm prawnych, regulujących stosunki pracy w naszym państwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ustalając obowiązki pracownicze, z uwzględnieniem specyfiki organizacji i charakteru pracy rad narodowych, ustawa podkreśla, że obowiązki te powinny być przez pracownika wykonywane w sposób zapewniający sprawne i prawidłowe realizowanie zadań rady narodowej, a więc zadań określonych w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w ustawie o radach narodowych, zadań wynikających z aktualnej polityki partii i rządu oraz z własnych uchwał rad narodowych. W sprecyzowanych w art. 5 podstawowych obowiązkach pracownika, ustawa wymienia jednak szereg nowych obowiązków, o których nie było mowy w międzywojennej ustawie o państwowej służbie cywilnej, a które wynikają z socjalistycznych stosunków między organami władzy i administracji a obywatelem. Obok bowiem obowiązku wykazywania staranności i sumienności w pracy, przestrzegania praworządności oraz tajemnicy państwowej i służbowej oraz obowiązku szybkiego, wnikliwego i bezstronnego działania — ustawa zobowiązuje pracownika również do:</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselSzczerbalFranciszek">—dążenia do osiągnięcia jak najlepszych wyników w pracy przez doskonalenie jej metod i organizacji, —strzeżenia autorytetu organów władzy ludowej oraz takiego działania i postępowania, aby pogłębiać zaufanie do tych organów i unikania wszystkiego, co mogłoby zaufanie to obniżyć, —udzielania obywatelom niezbędnej pomocy przy załatwianiu spraw, czuwania, aby obywatel nie poniósł szkody wskutek nieznajomości prawa oraz udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnienia zasadniczych celów i wytycznych polityki władzy ludowej, — wnikliwego, wyczerpującego i szybkiego załatwiania skarg i wniosków, —przestrzegania w pracy zasad uprzejmości w stosunku do obywateli i współpracowników, —stałego doskonalenia się w wykonywaniu swego zawodu, —czuwania nad wykonywaniem przez obywateli ich obowiązków wobec państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Obok podstawowych obowiązków każdego pracownika rady narodowej ustawa wymienia dodatkowe obowiązki pracowników będących przełożonymi nad określonym zespołem, podkreślając ich rolę organizatorską i odpowiedzialność za warunki i atmosferę pracy w podległym im zespole.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W stosunkach między pracownikiem a przełożonym ustawa zobowiązuje pracowników do niewykonania polecenia przełożonego w wypadku, gdy jego wykonanie naruszałoby w sposób oczywisty przepisy prawa, stanowiłoby przestępstwo lub groziło niepowetowaną szkodą dla interesu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Takie ujęcie w ustawie obowiązków pracowników rad narodowych, podkreślające zarówno władczy, jak i przede wszystkim służebny charakter działania organów administracji terenowej i zatrudnionych w nich pracowników, jest dobitnym wyrazem rewolucyjnych przemian, jakie w porównaniu do okresu przedwojennego nastąpiły w stosunkach między obywatelem a organami administracji naszego państwa. Stąd też, określając warunki, jakim powinien odpowiadać kandydat przyjmowany do pracy w radach narodowych, ustawa — obok posiadania obywatelstwa polskiego, pełni praw publicznych i określonych przepisami kwalifikacji — wymaga również odpowiedniego poziomu ideowo-moralnego, dającego rękojmię należytego wykonywania zadań pracownika rady narodowej. Takie sformułowanie warunków, jakim odpowiadać powinien pracownik rady narodowej, oraz określenie obowiązku złożenia ślubowania przy przystępowaniu do pracy w radzie narodowej — podkreślają wysoką rangę polityczną i społeczną pracowników rad narodowych i spełnianych przez nich funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Podstawową formą zawiązania stosunku pracy z pracownikiem rady narodowej jest umowa o pracę. Zawiązanie jednak stosunku pracy z osobą mającą być zatrudnioną na stanowisku kierowniczym następuje w drodze powołania uchwałą prezydium rady narodowej. Określenie, jakie stanowisko należy uważać za kierownicze, ustawa powierza Prezesowi Rady Ministrów. Ustawa odstępuje więc od dotychczasowego przestarzałego systemu podziału pracowników na mianowanych i kontraktowych. Fakt powołania i odwołania pracownika kolegialną decyzją prezydium, która powinna zawierać podstawowe elementy umowy o pracę, podkreśla jedynie rangę i szczególną odpowiedzialność funkcji spełnianych na określonym przez Prezesa Rady Ministrów stanowisku kierowniczym. Pragnę również podkreślić, że w nowej ustawie zrównane zostają stosunki pracy pracowników umysłowych i fizycznych na zasadzie ujednolicenia praw i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przyjmując jako zasadę trwałość warunków pracy na określonym w umowie stanowisku, ustawa przewiduje, w wypadkach uzasadnionych potrzebami zapewnienia należytego wykonania przez prezydium rady narodowej zadań, możliwość delegowania pracownika do innej, zgodnej z jego kwalifikacjami pracy, w tym samym lub w innym prezydium rady narodowej, względnie nawet w jednostce organizacyjnej, podporządkowanej prezydium.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Delegowanie pracownika nie może jednak trwać dłużej niż przez okres 3 miesięcy, a za zgodą organu wyższego stopnia, 6 miesięcy w ciągu roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Dopuszczalne jest również zawieszenie pracownika w czynnościach w wypadku zaistnienia ważnych przyczyn — natomiast zawieszenie następuje z mocy prawa w wypadku tymczasowego aresztowania pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Istotną sprawą jest przewidziana w ustawie okresowa ocena pracownika. Ustalone w tym zakresie przepisy gwarantują jawność i obiektywizm sporządzania tego rodzaju ocen, zastrzegając ocenianemu pracownikowi odpowiednie prawa odwoławcze, jak i obowiązek współdziałania przełożonego przy ustalaniu oceny z właściwą reprezentacją związkową.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przechodząc do omówienia uprawnień pracownika wynikających ze stosunku pracy, pragnę przede wszystkim podkreślić te elementy, które w odmienny niż dotychczas sposób regulują zakres, jak i formy tych uprawnień. Mam tu na myśli takie zagadnienia, jak czas pracy, urlopy, prawo do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, ochronę pracy kobiet, ograniczenie prawa rozwiązywania stosunku pracy w drodze wypowiedzenia oraz określone ustawą świadczenia na rzecz pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie czasu pracy — przy utrzymaniu dotychczasowego stanu prawnego — ustawa przewiduje możliwość wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, względnie prawo do uzyskania czasu wolnego w zamian za pracę świadczoną w nadliczbowych godzinach. Do uregulowania jednak tych spraw, ze względu na skomplikowaną w tym zakresie sytuację w radach narodowych, w których wiele czynności, szczególnie na szczeblu gromadzkich rad narodowych, wymaga często pracy poza godzinami służbowymi, ustawa upoważnia Radę Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie urlopów pracownicy rad narodowych podlegać będą ogólnym zasadom obowiązującym w przemyśle i handlu.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ze względu na przewidziane w tych przepisach możliwości udzielania zaliczkowego 2-tygodniowego urlopu po półrocznym okresie pracy oraz możliwość wypłacania ekwiwalentu za nie wykorzystany urlop, obecna ustawa jest niewątpliwie korzystniejsza dla pracowników od dotychczas obowiązujących w tym zakresie przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Unormowana zostaje również w ustawie sprawa udzielenia pracownikowi rady narodowej, na jego wniosek, urlopu bezpłatnego. Dla kobiet, stanowiących ponad 52%, a w radach miejskich i gromadzkich nawet 70—80% załogi pracowniczej rad narodowych, ustawa zapewnia wszystkie uprawnienia przewidziane w ogólnie obowiązujących przepisach o ochronie pracy kobiet z tym, że pracownica, wychowująca dziecko w wieku przedszkolnym, może na własną prośbę zostać zatrudniona w zmniejszonym wymiarze czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przewidziane zostały ustawą również nagrody i wyróżnienia dla pracowników wykazujących się inicjatywą i wzorowym wykonywaniem obowiązków w formie pochwał pisemnych oraz nagród pieniężnych i rzeczowych. Dla najbardziej zasłużonych pracowników ustanowiona zostaje honorowa odznaka — „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej”, nadawana przez Prezesa Rady Ministrów na wspólny wniosek prezydium wojewódzkiej rady narodowej i zarządu okręgowego właściwego związku zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Jedną z najistotniejszych spraw normowanych po nowemu w ustawie jest ograniczenie prawa wypowiadania stosunku pracy pracownikom o długoletnim stażu pracy. Przyjmując możliwość rozwiązania stosunku pracy przez wypowiedzenie na zasadach powszechnie obowiązującego ustawodawstwa pracy — ustawa ogranicza to prawo w stosunku do pracowników rad, którzy posiadają przepisane kwalifikacje i pracowali w radach narodowych zachowując ciągłość pracy co najmniej przez okres 10 lat. Wypowiedzenie pracy tym pracownikom ustawa dopuszcza jedynie w wypadkach taksatywnie wymienionych w art. 24, z równoczesnym podaniem na piśmie przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy. Decyzje w tym zakresie podejmuje kolegialnie prezydium rady narodowej po uprzednim zasięgnięciu opinii rady zakładowej i w obecności przewodniczącego rady zakładowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W przypadku wypowiedzenia długoletniemu pracownikowi stosunku pracy z powodu likwidacji komórki organizacyjnej bądź ograniczenia ilości etatów, organ do spraw zatrudnienia jest zobowiązany zapewnić mu zgodne z jego kwalifikacjami zatrudnienie w innym zakładzie, w okresie zapewniającym ciągłość pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wypowiedzenie pracy z powodu likwidacji komórki organizacyjnej lub ograniczenia etatów — pracownikowi, któremu brakuje do emerytury 5 lat zatrudnienia albo który przepracował w radach narodowych 15 lat lub 20 lat w organach administracji państwowej, w tym 10 lat w radach narodowych, jest z mocy ustawy niedopuszczalne.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wykazane wyżej ograniczenia dopuszczalności rozwiązywania stosunku pracy w drodze wypowiedzenia dotyczą również pracowników powołanych przez prezydium na stanowiska kierownicze i to niezależnie od okresu ich zatrudnienia w radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przepis art. 24 zapewnia więc długoletnim pracownikom rad narodowych, posiadającym określone kwalifikacje, odpowiednią stabilizację. Wpłynie to niewątpliwie w istotny sposób na zmniejszenie wciąż jeszcze stosunkowo znacznej płynności kadr w aparacie rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W zakresie wynagradzania ustawa podtrzymuje dotychczasowy stan prawny i upoważnia Radę Ministrów do określania wysokości wynagradzania poszczególnych kategorii pracowników, w zależności od zajmowanego stanowiska i posiadanych kwalifikacji, przewidując przy tym możliwość przyznawania przez Radę Ministrów okresowych świadczeń pieniężnych, uzależnionych od nieprzerwanej pracy w radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Rangę ustawową nadaje się również instytucji nagród jubileuszowych przyznawanych dotychczas na mocy zarządzenia Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Znacznym osiągnięciem, pozwalającym na poprawę warunków życia i pracy pracowników rad narodowych, jest utworzenie funduszu socjalnego, którym rady narodowe dotychczas nie dysponowały.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Uporządkowane zostały również przepisy dotyczące uprawnień pracownika do wynagrodzenia z tytułu usprawiedliwionej nieobecności w pracy, z tytułu długotrwałej choroby, jak i zasiłków i odpraw, przysługujących rodzinie zmarłego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W sposób wyraźny i przejrzysty reguluje ustawa zasady odpowiedzialności służbowej i dyscyplinarnej pracowników rad narodowych. Zagadnienie to było dotychczas unormowane jedynie w odniesieniu do nielicznej grupy pracowników mianowanych. Obecnie ustawa reguluje zasady i tryb postępowania w zakresie odpowiedzialności w sposób jednolity dla wszystkich pracowników wszystkich szczebli rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Spory wynikłe ze stosunku pracy pracowników rad narodowych, z wyjątkiem pracowników powołanych na stanowiska kierownicze, ustawa poddaje orzecznictwu komisji rozjemczych. Ustalone jednak w tym zakresie przepisy wejdą w życie dopiero na mocy odrębnego rozporządzenia Rady Ministrów w związku z przewidywaną nowelizacją ogólnych przepisów o zakładowych komisjach rozjemczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W rozdziale 13 ustawa podkreśla szczególną rolę i znaczenie Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych jako zawodowej reprezentacji interesów pracowników rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Na prezydia rad narodowych między innymi ustawa nakłada obowiązek ścisłego współdziałania z właściwymi instancjami związku we wszystkich sprawach pracowniczych. W ten sposób ustawa gwarantuje pracownikom rad narodowych należytą ochronę i obronę ich interesów i uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przedstawiając Wysokiemu Sejmowi zasadnicze zagadnienia ustawy o pracownikach rad narodowych, pragnę zwrócić uwagę na jeden istotny moment wynikający z art. 70 ustawy. Artykuł ten przewiduje, że do umów o pracę, zawartych z pracownikami rad narodowych przed wejściem w życie ustawy, stosuje się przepisy obecnie uchwalonej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wynikające z art. 24 ustawy uprawnienia, gwarantujące trwałość stosunku pracy pracownikom o co najmniej 10-letnim stażu pracy w radach narodowych, przysługują pracownikom legitymującym się pełnymi, przepisami określonymi, kwalifikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W radach narodowych pracuje jednak pewna grupa ludzi, zwolniona swego czasu z obowiązków uzupełnienia kwalifikacji. Wielu z nich podjęło pracę bezpośrednio po wyzwoleniu w najtrudniejszym okresie organizowania i umacniania organów władzy ludowej w terenie i położyło w tej pracy duże zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Pracując ofiarnie i z pełnym oddaniem przez wiele lat w organach rad narodowych, ta grupa pracowników, mimo braku wymaganego wykształcenia, nabyła jednak wiele praktycznych umiejętności i bogatych doświadczeń, które pozwoliły jej osiągnąć dobre wyniki i dobrze wywiązać się ze swych obowiązków. Uważam, że prezydia rad narodowych, w uznaniu za wieloletnią pracę i położone w niej zasługi, powinny w praktycznym stosowaniu ustawy traktować tę, zresztą nieliczną grupę pracowników zwolnionych z obowiązku uzupełnienia kwalifikacji, na równi z pracownikami posiadającymi pełne kwalifikacje, mimo że ustawa w sposób wyraźny tego nie reguluje.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysoka Izbo! Projekt ustawy w brzmieniu przesłanym Obywatelom Posłom był, jak już wspomniałem, przedmiotem wnikliwej analizy sejmowych Komisji Spraw Wewnętrznych oraz Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przedstawione w druku sejmowym nr 123 propozycje poprawek do ustawy, poza poprawkami redakcyjnymi i niezbędnymi uzupełnieniami, zmierzają przede wszystkim do:</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselSzczerbalFranciszek">—ujednolicenia nazewnictwa pracowników zatrudnionych w organach rad narodowych zgodnie z tytułem ustawy;</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselSzczerbalFranciszek">—ograniczenia konieczności przedstawiania wielu spraw na posiedzeniach prezydium, w celu podjęcia decyzji kolegialnych w wypadkach, gdy wystarczająca jest decyzja przewodniczącego prezydium; tu, zdaniem Komisji, nadmierne obciążenie prezydiów rad narodowych decyzjami w sprawach indywidualnych, uprzednio dokładnie zbadanych i rozważonych, nie jest celowe i nie sprzyja szybkiemu i operatywnemu załatwieniu spraw pracowniczych;</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselSzczerbalFranciszek">— podniesienia roli rady zakładowej w sprawach pracowniczych bądź przez nałożenie obowiązku uzyskania przed decyzją opinii rady zakładowej (mówi o tym art. 18), bądź wyraźnej zgody tej rady (o czym mówi art. 21).</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ponadto, Komisje zgłosiły do Rady Ministrów 2 dezyderaty w sprawach, które zdaniem obu Komisji wymagają rozpatrzenia i podjęcia pewnych decyzji. Dezyderaty te dotyczą:</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselSzczerbalFranciszek">—rewizji przepisów ograniczających wysokość diet pracowników rad narodowych delegowanych poza zwykłe miejsce zatrudnienia na okres dłuższy niż 2 tygodnie, —rozważenia możliwości przyznania pracownikom rad narodowych pewnych dodatków za wysługę lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych proszę Wysoki Sejm o uchwalenie ustawy o pracownikach rad narodowych w brzmieniu przedstawionym przez Radę Ministrów z uwzględnieniem poprawek przedstawionych przez Komisje w druku sejmowym nr 123.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Mieczysław Marzec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o pracownikach rad narodowych, jak to uzasadnił referent, poseł Franciszek Szczerbal, ma zasadnicze znaczenie dla ponad 110-tysięcznej rzeszy pracowników zatrudnionych w aparacie rad narodowych, dla podniesienia sprawności funkcjonowania tego aparatu w interesie społeczeństwa. Ustawa, zgodnie z nowymi warunkami społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju, rozstrzyga narosłe od lat problemy, reguluje prawa i obowiązki pracowników administracji terenowej. Orędownikami tej ustawy byli działacze Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Waga i znaczenie, jaką przywiązujemy do wymienionej ustawy, wynikają ze szczególnej roli rad narodowych jako organów władzy ludowej, z zadań i obowiązków spoczywających na tej grupie pracowników, działającej na niezmiernie odpowiedzialnym posterunku, decydującym w niemałym stopniu o ocenie pracy rad przez obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Niejednokrotnie z tej trybuny podkreślaliśmy szczególną rolę, jaka przypada radom narodowym w rozwijaniu demokracji socjalistycznej, zapewnieniu wyborcom pełnego udziału w rozwiązywaniu spraw swego terenu, a tym samym współrządzeniu krajem.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Okres, jaki upłynął od IV Zjazdu partii, był wyjątkowo twórczym w poczynaniach partii i rządu, zmierzających do podnoszenia poziomu pracy rad i ich organów, wzrosła gospodarność i samodzielność rad narodowych w rozstrzyganiu problemów gospodarczych i społeczno-kulturalnych terenu oraz zaspokajaniu codziennych potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselMarzecMieczyslaw">O rosnącej roli i zadaniach rad świadczy stały wzrost ich budżetów. W 1964 r. budżety rad narodowych wynosiły 74 mld zł, a w 1968 r. zamykają się kwotą prawie 84 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Rady narodowe ze swoich środków finansują nieomal w całości wydatki na oświatę, kulturę, ochronę zdrowia, gospodarkę komunalną, budownictwo, przemysł terenowy, handel, drogi lokalne.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Zakres uprawnień rad narodowych umożliwia coraz szersze i wnikliwsze kierowanie rozwojem życia gospodarczego i społeczno-kulturalnego swego terenu. Zrozumiała więc jest troska o dalsze usprawnianie działalności rad, umacnianie ich ścisłej więzi z ludnością, o stwarzanie warunków umożliwiających rozszerzenie udziału ogółu obywateli w kształtowaniu rozwoju miast i wsi, wzbogacanie zakresu i form udziału społeczeństwa w życiu publicznym. Mając na uwadze te problemy, podkreślaliśmy w dyskusjach nad ustawą, że pracownika rady narodowej traktować należy nie tylko jako urzędnika, lecz także — jak słusznie podkreślił poseł Szczerbal — jako działacza społecznego. Wyrażam przekonanie, że uchwalając tę ustawę, stawiając wysokie wymogi pracownikom rad, stwarzamy jednocześnie warunki, w których uzyskują oni możliwość związania się na stałe z wybranym kierunkiem pracy i działalności społecznej, przesłanki stabilizacji tej kadry, a równocześnie stwarzamy warunki zachęcające wykwalifikowanych i wartościowych społecznie młodych ludzi do podjęcia pracy w aparacie rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Wysoka Izbo! W związku z trwającym od ponad 10 lat procesem decentralizacji zadań i uprawnień w systemie rad narodowych, zwiększaniem zakresu zadań rad wszystkich szczebli, celowe będzie poczynienie kilku uwag dotyczących pracy ich organów wykonawczych. Przede wszystkim uważam, że dojrzała sytuacja do podjęcia kroków w kierunku przekazania niektórych spraw, rozstrzyganych dotychczas przez prezydia, wydziałom rad. Wydziały bowiem zyskały już niezbędne doświadczenie, polepszyła się poważnie ich obsada kadrowa. Mogą one więc podejmować decyzje w wielu sprawach, odciążając prezydium rady, ułatwiając mu skoncentrowanie się na węzłowych problemach. Przyczyni się to również do skrócenia drogi urzędowej, przyspieszy załatwianie spraw wnoszonych przez obywateli oraz usprawni ich obsługę.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Ustawa umożliwi radom narodowym i ich prezydiom ścisłe przestrzeganie przez pracowników aparatu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, zwalczanie przejawów istniejącego jeszcze biurokratyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Tezy na V Zjazd PZPR stwierdzają: — „Niezbędne jest konsekwentne usuwanie zjawisk biurokratyzmu w załatwianiu spraw ludności. Administracja powinna wychodzić naprzeciw potrzebom ludzi pracy i ułatwiać im rozwiązanie codziennych spraw i bolączek. Praktyka wskazuje bowiem, że wskutek bezduszności lub niekompetencji tych lub innych organów administracji dochodziło do uciążliwych i niepotrzebnych zadrażnień w stosunkach między nimi a obywatelami”.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Sprawy te od dawna są przedmiotem stałej troski i analizy rad narodowych i ich prezydiów, znajdują się w centrum uwagi społeczeństwa, które domaga się konsekwentnego i systematycznego usuwania istniejących jeszcze na tym polu niedomagań i niedociągnięć. Wiele wniosków i postulatów w tym zakresie ludność przekazuje komitetom Frontu Jedności Narodu, posłom i radnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Wyrażam przekonanie, że ustawa właściwie określa prawa i obowiązki pracowników rad, stwarza właściwe ramy prawidłowego funkcjonowania aparatu prezydiów rad narodowych, zwłaszcza w zakresie ochrony praw i słusznych interesów obywateli, realizacji ich uzasadnionych postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Dalszemu doskonaleniu pracy aparatu prezydiów rad powinno towarzyszyć rozwijanie prac naukowo-badawczych, poszukiwanie coraz skuteczniejszych rozwiązań strukturalno-organizacyjnych. Nadal aktualna pozostaje sprawa systematycznego podnoszenia kwalifikacji kadr. Dotyczy to zwłaszcza doboru i szkolenia kadr aparatu prezydiów miejskich rad narodowych w miastach nie stanowiących powiatów oraz w gromadzkich radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Dalszego także rozwijania i doskonalenia wymagają funkcje nadzoru sprawowanego przez rady i prezydia zarówno w odniesieniu do podległych im jednostek organizacyjnych, jak i rad oraz prezydiów stopnia niższego. Inspiracja, nadzór i instruktaż stanowić powinny nieodłączny, efektywny element pomocy dla tych organów administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselMarzecMieczyslaw">W zakresie nadzoru sprawowanego nad organami rad narodowych niezwykle odpowiedzialne zadania spoczywają na ministerstwach. Chcę tu jednak zwrócić uwagę, że nierzadko nadzór operatywny zastępuje się wytycznymi, zarządzeniami, okólnikami itd. Urosły one nawet, jak sygnalizuje wiele rad, do rozmiarów, w których gubią się i ministerstwa i aparat rad. Na konieczność walki z lawiną przepisów, a równocześnie wzmożenia nadzoru i pomocy wydziałom — zwracają również uwagę tezy na V Zjazd partii: „Niezbędne jest radykalne ograniczenie liczby zarządzeń, instrukcji, okólników i pism kierowanych do organów rad oraz zwiększenie bezpośredniej pomocy wyższych szczebli administracji dla prezydiów rad narodowych”.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Pragnę zwrócić szczególną uwagę na najniższe ogniwo — na poprawę stylu pracy gromadzkich rad narodowych, na konieczność wyeliminowania zbędnych a pracochłonnych czynności biurowych i tą drogą stworzenia lepszych warunków, aby pracownicy i działacze GRN mogli zająć się skutecznie intensyfikacją produkcji rolnej. Wiele artykułów na ten temat było umieszczonych w — „Radzie Narodowej”, które problem ten jeszcze bardziej unaoczniają.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu podkreśliłem tylko niektóre problemy działalności rad narodowych, ich prezydiów i aparatu. Działalność ich społeczeństwo ocenia na podstawie sprawności i jakości funkcjonowania wszystkich placówek podległych radom, które obsługują jego potrzeby, jak: szkolnictwo, handel, służba zdrowia, przedsiębiorstwa usługowe itp. Pracownicy rad mają, a mogą mieć jeszcze większy wpływ na pracę tych jednostek. Więcej — wierzę, że ustawa wyzwoli u wszystkich pracowników maksimum starań o jak najlepsze wypełnienie swych obowiązków, przy równoległym szukaniu nowych dróg zwiększania kontroli społecznej i włączania ludności do realizacji zadań rady. Ponieważ w tej dziedzinie jest wyraźna współzależność między aktywnością rad i pracą komitetów Frontu Jedności Narodu, chcę podkreślić jako działacz Frontu, że będziemy, tak jak dotychczas, podejmować wspólne wysiłki w dziedzinie rozwijania czynów społecznych, uruchamiania miejscowych rezerw mobilizacji inicjatywy i energii ludności w celu rozwiązywania własnymi siłami różnorodnych zadań lokalnych, aktywizacji małych miast i miasteczek oraz kształtowania socjalistycznych stosunków między ludźmi.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Rozważana ustawa jest ważnym aktem prawnym, wypływającym z troski o umacnianie praworządności socjalistycznej, przyczyni się do coraz lepszego wykonywania rosnących zadań terenowych organów władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Z tych przesłanek wychodząc, proszę Wysoki Sejm w</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#komentarz">imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o uchwalenie ustawy o pracownikach rad narodowych w brzmieniu przedstawionym przez posła sprawozdawcę towarzysza Franciszka Szczerbala, Dziękuję. </u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselMarzecMieczyslaw">(Oklaski)*</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSchmidtAleksander">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o pracownikach rad narodowych — zdaniem Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, stanowi poważne osiągnięcie w dziedzinie normowania stosunków pracy w radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSchmidtAleksander">Jego znaczenie polega przede wszystkim na tym:</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSchmidtAleksander">—że posuwa naprzód sprawę porządkowania prawa pracy w odniesieniu do pracowników rad narodowych;</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSchmidtAleksander">— że zabezpiecza prawidłowość funkcjonowania organów wykonawczych rad poprzez określenie obowiązków ich pracowników wobec obywateli oraz — że nadaje wysoką rangę społeczną pracownikom rad i przyznaje im uprawnienia, które dotąd mieli tylko pracownicy niektórych gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSchmidtAleksander">Projekt ustawy wychodzi zatem naprzeciw licznym postulatom zgłaszanym od lat przez organizacje związkowe i rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoka Izbo! Powstanie państwa ludowego pociągnęło za sobą głębokie przemiany społeczno-polityczne i ekonomiczne w naszym kraju. W procesie tych przemian ukształtował się nowy socjalistyczny porządek administracyjno-prawny. Wyrazem tego porządku są w szczególności terenowe organy władz — rady narodowe, które realizują najpełniej zasady ludo władztwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSchmidtAleksander">Rady narodowe od powstania Polski Ludowej przeszły istotne przeobrażenia. Ich kolejnymi etapami były takie akty prawne, jak ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych z 1944 r., jak ustawa o jednolitych organach władzy terenowej z 1950 r. czy wreszcie ustawa o radach narodowych z 1958 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSchmidtAleksander">Te kolejne akty umacniały organy terenowej władzy, przekazywały im nowe uprawnienia w zakresie kierowania życiem społeczno-gospodarczym i kulturalnym. Jednocześnie pogłębiały wpływ społeczeństwa na bieg spraw państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSchmidtAleksander">Poważne znaczenie dla dalszej demokratyzacji oraz zwiększenia uprawnień i samodzielności rad narodowych miały uchwały podjęte na VII Plenum KC PZPR w czerwcu 1961 r. Uchwały te wytyczyły kierunki dalszego umocnienia rad i zwiększenia ich wpływu na rozwój gospodarki narodowej, a ich realizacja ugruntowała autorytet rad w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSchmidtAleksander">Równolegle z rozwojem i umocnieniem tego systemu dokonywały się istotne zmiany funkcji i zadań terenowej administracji oraz ukształtowały się nowe wartości i postawy pracowników administracji.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSchmidtAleksander">Nasza terenowa administracja, całkowicie podporządkowana radom narodowym, spełnia obecnie odpowiedzialną rolę w zarządzaniu gospodarką i wykonuje ważne zadania społeczno-gospodarcze. Pracownicy administracji, podporządkowani organom przedstawicielskim i zintegrowani z masami pracującymi, swą ofiarną pracą służą umacnianiu praworządności ludowej, służą masom pracującym.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSchmidtAleksander">Dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny kraju powoduje stały wzrost roli i zadań rad narodowych. Wzrasta więc ich udział w kierowaniu rozwojem gospodarczym kraju. Rady narodowe kierują procesami intensyfikacji rolnictwa, ustalają hierarchię potrzeb inwestycyjnych, wyznaczają kierunki szkolenia kadr, kierują rozwojem usług socjalno-kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSchmidtAleksander">Te trudne i bardzo odpowiedzialne zadania, jakie państwo ludowe poruczyło radom narodowym, wymagają od pracowników rad narodowych wszechstronnych umiejętności. Podległe zatem im jednostki wykonawcze, które w tych ważnych sprawach przygotowują koncepcje rozwiązań i wydają decyzje administracyjne, muszą posiadać wysoko kwalifikowanych specjalistów różnych dziedzin, a więc: ekonomistów, prawników, inżynierów, urbanistów, socjologów, muszą posiadać ludzi przedsiębiorczych i koncepcyjnych. Bez takiej kadry rady narodowe nie mogłyby sprostać w pełni swoim obowiązkom.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSchmidtAleksander">W procesie rozwoju naszego rolnictwa, u którego podstaw znajdują się założenia polityki rolnej, ustalone przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, coraz większą rolę spełniają najbardziej zbliżone do ludności ogniwa władzy ludowej — gromadzkie rady narodowe. One są najbliżej rolnych warsztatów produkcyjnych, one znają najlepiej ich potrzeby i możliwości produkcyjne, one spełniają rolę inicjatora i koordynatora wszelkich poczynań zmierzających do wzrostu produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSchmidtAleksander">Poważne zadania, jakie wykonują gromadzkie rady narodowe, wymagają od nich dużej wiedzy z zakresu technologii i organizacji procesów produkcji rolniczej i nie są możliwe do wykonania bez kadry wykwalifikowanych pracowników. Uważam, że przedstawiony projekt ustawy stworzy szczególnie korzystne warunki dla pracowników gromadzkich rad narodowych, zwłaszcza dla nowo powstałej gromadzkiej służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Rozwój naszego społeczeństwa, wzrost poziomu jego życia i kultury, a także wzrost świadomości społeczno-politycznej, stawia pracownikom rad narodowych coraz większe i coraz bardziej odpowiedzialne wymagania. Projekt ustawy gwarantuje właśnie społeczeństwu sprawną obsługę przez administrację terenową.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSchmidtAleksander">Liczne rzesze obywateli stykają się przecież codziennie przy załatwianiu swych spraw osobistych z pracownikami rad narodowych. Kontakt obywateli z urzędem uregulowany został generalnie przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. Dla obywateli nie jest jednak rzeczą obojętną, jak pracownicy administracji załatwiają ich sprawy. Znaczenie projektu ustawy jest o tyle doniosłe, że określa on w sposób dobitny ich obowiązki wobec społeczeństwa. Warto przy tym podkreślić, że projekt ustawy uwypukla takie wymagania, jak:</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSchmidtAleksander">— sumienność i staranność w spełnianiu obowiązków oraz wnikliwe, bezstronne i szybkie działanie;</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSchmidtAleksander">—załatwianie spraw zgodnie z zasadami praworządności przy uwzględnieniu interesów ludzi pracy i budownictwa socjalistycznego;</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSchmidtAleksander">—udzielanie obywatelom pomocy przy załatwianiu ich spraw;</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSchmidtAleksander">—pogłębianie zaufania obywateli do organów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSchmidtAleksander">Takie określenie obowiązków przyczyni się bez wątpienia do dalszego usprawnienia trybu i sposobu załatwiania spraw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSchmidtAleksander">Należy w tym miejscu wyrazić przekonanie, że ofiarni i świadomi swej roli pracownicy rad narodowych wszystkich szczebli przyjmą te obowiązki z pełnym zrozumieniem. Już Kodeks postępowania administracyjnego przyczynił się do usprawnienia trybu i sposobu załatwiania spraw obywateli, co spotkało się z uznaniem ze strony społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSchmidtAleksander">Aby ustawa przyniosła dalszą efektywną poprawę w pracy terenowej administracji i podniosła na wyższy jeszcze poziom obsługę społeczeństwa, konieczne jest konsekwentne wprowadzanie w życie obowiązków, o których mowa w projekcie ustawy. Nieodzownym warunkiem sprawnej administracji jest także konieczność stałego doskonalenia techniki i organizacji pracy oraz kierownictwa. Był okres, kiedy administracja, dążąc do realizacji stawianych jej zadań, zwiększała stale stan zatrudnienia. Ostatnio proces ten został zahamowany. Stwierdzono przy tym, że nadmierne zatrudnienie idzie nierzadko w parze z wadliwą organizacją pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSchmidtAleksander">W tej sytuacji wyłania się istotny problem — w jaki sposób zwiększyć efektywność działania administracji i tym samym zapewnić radom narodowym sprawne kierowanie gospodarką swego terenu i należytą obsługę społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSchmidtAleksander">Rozwiązanie tego problemu jest możliwe przede wszystkim poprzez znacznie szybsze niż dotychczas i bardziej wydatne usprawnienie organizacji pracy. Decyduje o tym między innymi właściwa organizacja, oparta na naukowych zasadach i zdobytych w praktyce doświadczeniach, decyduje nowoczesna technika, wykorzystująca w szerokim zakresie wyniki postępu technicznego. Nieodzowna w tym wypadku jest także większa pomoc organów centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Określając te zadania, projekt ustawy przyzna je pracownikom rad znaczne uprawnienia. Zmierza przede wszystkim do stabilizacji stosunków pracy w radach narodowych. Tę stabilizację zamierza się osiągnąć w szczególności poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSchmidtAleksander">—ograniczenie swobody wypowiadania umowy o pracę pracownikom o dłuższym stażu pracy;</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSchmidtAleksander">—przyznanie związkom zawodowym prawa do współdziałania w ochronie interesów pracownika przy rozwiązaniu stosunku pracy i awansowaniu pracownika;</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSchmidtAleksander">—przyznawanie pracownikom szerszych uprawnień w przypadku choroby i innych zdarzeń losowych oraz —nowy system świadczeń, preferujący pracowników o dłuższym stażu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSchmidtAleksander">Projekt wyraża słuszną zasadę, że rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, który posiada przepisane kwalifikacje i przepracował w radach co najmniej 10 lat, może nastąpić tylko w uzasadnionych i ściśle określonych przypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSchmidtAleksander">Projekt zakłada możliwość wprowadzenia wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Dotychczas pracownikom umysłowym nie przysługiwało tego rodzaju wynagrodzenie.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSchmidtAleksander">W zakresie ochrony pracy kobiet, projekt zakłada możliwość uzyskania urlopu bezpłatnego oraz dopuszcza zatrudnienie kobiety wychowującej dziecko w wieku przedszkolnym w zmniejszonym wymiarze czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSchmidtAleksander">Na podkreślenie zasługuje wprowadzenie, w uznaniu roli i zasług pracowników rad narodowych, odznaki honorowej — „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej”.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSchmidtAleksander">Ranga pracowników rad narodowych została podkreślona także przez wprowadzenie ślubowania. Uroczysty akt złożenia ślubowania będzie niewątpliwie poważnym przeżyciem dla nowo wstępującego pracownika. Akt ten podkreśla rangę społeczną pracownika rad narodowych w wypełnianiu przez niego funkcji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSchmidtAleksander">Nie można pominąć również nowych elementów w systemie wynagradzania. Przewiduje się możliwość okresowych świadczeń pieniężnych, uzależnionych od nieprzerwanej pracy w radach narodowych. Wprowadza się stałą instytucję nagród jubileuszowych. Zakłada się stworzenie funduszu socjalnego. Uporządkowuje się zasady wypłacania wynagrodzeń za czas usprawiedliwionej nieobecności. Wprowadza się jednakowe odprawy pośmiertne dla rodzin pracowników fizycznych i umysłowych, na zasadach obowiązujących dotychczas tylko w przemyśle i handlu. Ten zespół bodźców ekonomicznych i uprawnień pracowniczych stwarza więc większe niż dotychczas gwarancje kształtowania w aparacie rad narodowych fachowej i ustabilizowanej kadry.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselSchmidtAleksander">Niemała rola przypadnie aktom wykonawczym do ustawy, które ściślej sprecyzują wiele szczegółowych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselSchmidtAleksander">Poseł sprawozdawca słusznie zwrócił uwagę na konieczność uwzględnienia w przepisach wykonawczych dodatków za długoletnią pracę.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselSchmidtAleksander">Na poparcie zasługuje także apel posła sprawozdawcy, by w praktycznym stosowaniu ustawy prezydia rad narodowych otoczyły opieką pracowników, którzy wprawdzie nie posiadają wymaganego wykształcenia, ale mogą wykazać się długoletnią i nienaganną pracą.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselSchmidtAleksander">Wszystkie te uprawnienia pozwalają stwierdzić, że sytuacja prawna i społeczna pracowników rad narodowych, po wejściu w życie ustawy, ulegnie dalszej poprawie. I to zasługuje na szczególnie pozytywną ocenę.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Tych kilka uwag charakteryzuje w dostatecznej mierze istotę nowego projektu. Można stwierdzić, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy o pracownikach rad narodowych stanowi dokument o wielkim znaczeniu. Uwzględnia on w całej rozciągłości nowe warunki ustrojowe i społeczno-ekonomiczne. Wychodzi naprzeciw postulatom pracowników organów rad narodowych. Stanowi realizację uchwały VI Kongresu Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselSchmidtAleksander">Biorąc więc te momenty pod uwagę, a także i to, że:</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselSchmidtAleksander">—przedstawiony akt posuwa naprzód sprawę systematyzacji prawa pracy, —w sposób trafny stanowi właściwe odbicie istniejącego stanu społecznego, —podkreśla istotne obowiązki pracownicze, jak dyscyplina, sumienność, —precyzuje jednocześnie w sposób prawidłowy stosunek pracy między pracodawcą a pracownikiem — przekonany o doniosłości przedstawionego projektu ustawy — Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosować za przedstawioną ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselSchmidtAleksander">Klub Poselski ZSL wyraża pogląd, iż wprowadzenie w życie ustawy mieć będzie szczególnie istotne znaczenie dla stabilności kadr, a w konsekwencji, dla ulepszenia działalności aparatu administracyjnego, zwłaszcza najniższych ogniw — gromadzkich rad narodowych. Niezależnie od tego, przepisy ustawy zbiegną się również w czasie z korektami o podziale administracyjnym, z umocnieniem gromad i razem stanowić będą jeden z istotniejszych elementów dalszego usprawnienia pracy rad narodowych na terenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy o pracownikach rad narodowych można określić jako jeden z najważniejszych aktów ustawodawczych, podejmowanych przez Sejm w okresie bieżącej kadencji. Nie trzeba bowiem szeroko uzasadniać, że ustawa ta stanowić będzie niezmiernie ważny instrument polityki kadrowej w jednostkach administracyjnych terenowych organów władzy państwowej, a więc w jednostkach, których pierwszoplanowym zadaniem jest bezpośrednia realizacja zadań, określonych i ukierunkowanych przez organy przedstawicielskie, reprezentujące wolę ludu pracującego miast i wsi. Jakość i poziom pracy organów administracyjnych rad narodowych ma zatem poważne znaczenie dla pełnego i prawidłowego wykonania praw i obowiązków rad narodowych, dla całkowitego wykorzystania możliwości rozwoju gospodarczego i kulturalnego terenu oraz zaspokojenia słusznych interesów ludności. Problem wzrostu poziomu pracy tych organów systematycznie nabiera znaczenia w miarę ugruntowywania i zwiększania roli rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselGrendysMichal">Toczący się od ponad 10 lat proces decentralizacji na rzecz rad narodowych oraz między radami poszczególnych stopni stawia przed nimi coraz poważniejsze zadania. Wymagają one zarówno zwiększenia aktywności i zaangażowania członków organów przedstawicielskich tych rad, jak i dalszego podnoszenia poziomu działania zawodowej kadry pracowniczej. W tych warunkach należy przywiązywać szczególne znaczenie do doskonalenia polityki kadrowej i instrumentów jej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselGrendysMichal">Podstawowym założeniem każdej polityki kadrowej jest zabezpieczenie warunków do prawidłowego spełniania zadań przez daną jednostkę organizacyjną. W warunkach ustroju socjalistycznego chodzi o taką politykę, która służąc temu, co potocznie zwykliśmy określać jako dobro służby, uwzględniałaby równocześnie — w granicach istniejących możliwości — słuszne interesy i potrzeby pracownicze zarówno natury materialnej, jak i niematerialnej. W szczególności ważne jest to, aby układ stosunków w zakładzie pracy oparty był na zasadzie sprawiedliwych ocen wyników pracy, sprzyjał pogłębianiu kwalifikacji zawodowych i — co najważniejsze — przynosił pracownikowi zadowolenie, satysfakcję ze swej pracy zawodowej. Te dwa elementy: dobro służby i zabezpieczenie słusznych interesów pracowniczych — elementy pozostające zresztą w ścisłym wzajemnym związku — stanowią punkt wyjścia do oceny rozpatrywanego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselGrendysMichal">Wypada stwierdzić, że dotychczasowa polityka kadrowa w stosunku do pracowników organów administracji rad narodowych przyniosła w zasadzie pozytywne wyniki. Dysponujemy w coraz większej mierze kadrą zaangażowaną politycznie i społecznie w dzieło budowy socjalizmu, mogącą sprostać coraz bardziej złożonym i odpowiedzialnym zadaniom, charakteryzującą się w większości coraz wyższym poziomem wykształcenia i umiejętności praktycznych. Dużą rolę odegrała tu praca ideowo-polityczna prowadzona przez organizacje polityczne i związkowe, system szkolenia wewnątrzzakładowego, studia administracyjne, system stypendiów fundowanych oraz szereg aktów prawnych, kształtujących formy i metody pracy, a zwłaszcza Kodeks postępowania administracyjnego. Nie może to jednak przesłaniać potrzeby, a nawet konieczności dalszego wydatnego podnoszenia poziomu kadry organów administracji rad narodowych, przy czym na plan pierwszy wysunąć należy problem dalszej stabilizacji kadr, a tym samym — zmniejszania ich płynności.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselGrendysMichal">Specjalizacja, będąca zjawiskiem znamiennym w naszych warunkach, powoduje, iż okres wdrażania się pracownika w wykonywanie swych obowiązków ulega wydłużeniu, a zarazem wymaga od niego poważnego wysiłku dla pogłębiania — w dużej mierze na zasadzie samokształcenia — umiejętności fachowych na danym odcinku pracy. Jedną z cech specyficznych pracy w organach administracji państwowej w ogóle, a w organach administracji rad narodowych szczególnie, jest to, iż nabyte w związku z konkretną, praktyczną działalnością umiejętności zawodowe częstokroć nie są w większym stopniu przydatne przy innym zatrudnieniu, względnie, że są przydatne tylko w stosunkowo nielicznych, innych zakładach pracy. Stąd zrozumiała jest troska pracowników rad narodowych o to, aby zapewnić sobie możliwie silną stabilizację w pracy, a inaczej mówiąc — o to, aby wkład włożony w podnoszenie swych kwalifikacji zawodowych nie okazał się następnie bezprzedmiotowy wskutek ustania stosunku pracy. Istnieje zatem pełna zbieżność dążeń rad narodowych i ich pracowników w kierunku możliwie maksymalnej stabilizacji stosunku pracy. Dążenie to jest najbardziej słuszne również ze stanowiska interesu ogólnopaństwowego, albowiem w końcowym wyniku sprzyja ono podnoszeniu poziomu pracy administracji. Należy stwierdzić, że projektowana ustawa w sposób szczęśliwie harmonizujący wszystkie elementy problemu rozwiązuje jego istotę, wprowadzając obostrzenia w rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikiem rady narodowej po upływie lat dziesięciu od chwili podjęcia pracy. W ten sposób stworzone zostaną możliwości stabilizacji najbardziej wartościowej kadry pracowniczej, zdecydowanej na stałe zatrudnienie w radach narodowych. Unika się przy tym zbytecznego i niepożądanego skrępowania rad jako zakładów pracy w rozwiązywaniu umowy o pracę z osobami nie odpowiadającymi wymogom stanowiska bądź traktującymi swą pracę w radzie jako przejściowy, krótkotrwały epizod życiowy, bez długofalowych perspektyw. Dlatego też należy powiedzieć, że długotrwała dyskusja wstępna wokół zasadniczej koncepcji unormowania ustawodawczego stosunku pracy w radach narodowych przyniosła słuszne, odpowiadające rzeczywistym potrzebom, rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselGrendysMichal">Niemal równie ważnym zagadnieniem jest wprowadzenie ograniczeń w rozwiązywaniu stosunku pracy z kadrą kierowniczą w wydziałach prezydiów rad narodowych. Kwestię roli i odpowiedzialności tej kadry uwypukliła już ustawa o radach narodowych z 1958 r., sytuując wydziały jako terenowe organy administracji państwowej i stwierdzając, że odpowiedzialność za całokształt pracy wydziału i jej wyniki ponosi kierownik. Nie wracając obecnie do ówczesnej dyskusji, która w pełni udowodniła słuszność i celowość takiego właśnie rozstrzygnięcia, należy stwierdzić, że rola i odpowiedzialność kierowników wymaga w praktyce dalszego pogłębiania. Obserwacja rzeczywistości dowodzi bowiem, że nadal jeszcze część kierowników stosuje metodę unikania decyzji i odpowiedzialności za nią przez próby przerzucenia jej na prezydia rad narodowych lub stale urzędujących członków prezydiów rad narodowych. Twierdzenia tego nie można oczywiście generalizować. Niewątpliwie większość kierowników nie stosuje tego rodzaju metod, nie należą one jednak do zupełnie wyjątkowych. Z czego wynika to zjawisko?</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselGrendysMichal">Przyczyny mogą tu być — i są — różne. Bywa, że stanowisko kierownicze zostaje obsadzone przez osobę o wysokich nawet kwalifikacjach zawodowych, lecz pozbawioną zdolności kierowniczych, bywa również, że tego rodzaju styl pracy odpowiada życzeniom przełożonych kierownika. Zdarza się wreszcie, iż przełożony kierownika ocenia podejmowane przez niego decyzje w sposób nie w pełni obiektywny i sprawiedliwy, wyolbrzymiając ewentualne nieprawidłowości. Stąd w niektórych sytuacjach może się rodzić obawa przed samodzielnością i operatywnością decydowania. Nie są to z pewnością sytuacje nagminne, niemniej jednak należy uznać je za wysoce niepożądane. Z tych względów zaostrzenie warunków rozwiązywania stosunku pracy z kierownikami jest słuszne, albowiem umocni wśród osób na stanowiskach kierowniczych poczucie pewności, iż nie mogą być odwołane ze swych funkcji bez rzeczywiście istotnych powodów. Warto również dodać, że omawiane rozwiązanie sprzyjać będzie nadto zwiększeniu troski prezydiów rad narodowych, a także sesji rad o najstaranniejszy dobór kandydatów na kierownicze funkcje w organach administracyjnych. Zbyt często jeszcze bowiem w radach narodowych niższych stopni obsadzano te funkcje ludźmi, których kwalifikacje zawodowe i moralne nie były wystarczająco sprawdzone. Czyniono to w przekonaniu, że danego człowieka będzie można poznać w toku współpracy i, ewentualnie, bez żadnych trudności, zrezygnować z jego dalszego zatrudniania. Nie trzeba uzasadniać, jak szkodliwa jest tego rodzaju koncepcja. Projektowana ustawa niewątpliwie położy ternu kres.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselGrendysMichal">Wśród przepisów projektu, mających szczególnie dużą wagę dla podnoszenia poziomu pracy organów administracji rad narodowych, wskazać wypada na normy służące umacnianiu praworządności ludowej. Poza uwypukleniem rangi tego problemu w tekście ślubowania składanego przez pracownika i w treści art. 5, precyzującego podstawowe obowiązki pracownicze, na podkreślenie zasługuje art. 6, dotyczący niezmiernie ważnej kwestii — mocy wiążącej poleceń służbowych i zakazujący pracownikowi wykonywania poleceń naruszających w sposób oczywisty obowiązujące normy prawne. Warto przy tym dodać, że omawiany art. 6 jest nie tylko ustawodawczą rękojmią przestrzegania praworządności i hamulcem przed ewentualnymi próbami jej naruszania, lecz zarazem jednoznacznie — choć pośrednio — określa on właściwą postawę pracownika rady wobec wymogów interesu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselGrendysMichal">Ustrój poprzedniej formacji społeczno-ekonomicznej — kapitalizm — wytworzył pewien, właściwy swojemu charakterowi, treści klasowej i celom, typ pracownika administracji — urzędnika, będącego w pierwszej linii wykonawcą poleceń władz nadrzędnych, mającego być obojętnym na treść i sens tych poleceń. W warunkach ustroju socjalistycznego, znamionującego się między innymi wyzwalaniem rezerw ludzkiej aktywności, zaangażowaniem wszystkich ludzi pracy w dzieło budownictwa socjalizmu i stworzeniem społecznego obowiązku dbałości i troski o dobro społeczne, taka postawa jest nie do przyjęcia dla jakiejkolwiek grupy zawodowej. Stąd ustanowienie w ustawie obowiązku pracownika rady narodowej przeciwstawiania się poleceniom jawnie gwałcącym prawo lub grożącym niepowetowaną szkodą społeczną, w pełni odpowiada podstawowym zasadom naszego ustroju i zasadom prawnym, które stoją na jego straży. Jest jasne, że przypadki tego rodzaju poleceń mogą się zdarzyć nader rzadko. Jednak rolę omawianego przepisu widzieć trzeba nie w płaszczyźnie częstotliwości jego stosowania, lecz — w sensie wyrażenia obowiązku zajmowania obywatelskiej postawy wobec interesu społecznego, jaka powinna przejawiać się w postępowaniu każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselGrendysMichal">Kilka chwil uwagi pragnę poświęcić niektórym założeniom ustawy w tej części, która dotyczy stworzenia lepszych warunków pracy pracownikom rad narodowych. Nie widzę potrzeby poruszania obecnie problemu — skądinąd nader ważnego — bodźców materialnych, ponieważ został on już wszechstronnie omówiony. Pragnę natomiast uwypuklić pewne elementy, dotyczące bodźców o charakterze poza materialnym.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselGrendysMichal">Duże i korzystne znaczenie mieć będzie zasada okresowego opiniowania pracowników. Nie trzeba dowodzić, jak poważny wpływ na samopoczucie każdego pracownika ma obiektywnie uzasadniona i oficjalnie podana mu do wiadomości pozytywna ocena jego pracy. Każdy ambitny pracownik, a więc znakomita większość ludzi pracy chce, aby jego efekty działalności były korzystne z punktu widzenia potrzeb społecznych oraz, aby były sprawiedliwie ocenione. Taka ocena da je pracownikowi nie tylko zasłużoną satysfakcję osobistą, ale nadto — i przede wszystkim — ugruntowuje jego przekonania o słuszności i celowości już dokonanego wysiłku w kierunku nienagannego wykonywania obowiązków i o potrzebie dalszego doskonalenia swej pracy. Z drugiej strony — niesprawiedliwe opinie ujemne czy też niesprawiedliwe opinie dodatnie, dla osób na to nie zasługujących, dają uzasadnioną podstawę do słusznego rozgoryczenia i są antybodźcem w dążeniach do coraz lepszego spełniania zadań. Wiemy o tym, że niejednokrotnie podział nagród uznaniowych w zakładach pracy budzi ożywione dyskusje, że dosłownie kilkudziesięciozłotowa różnica kwoty jest punktem wyjścia do ostrych skarg i pretensji. Byłoby dużym błędem widzieć powody tego w samej wysokości korzyści materialnej. Nie brak co prawda niekiedy i takich motywów, jak zawiść lub wybujały ambicjonalizm, ale zasadniczym źródłem ewentualnej dyskusji jest wyczulenie na sprawiedliwość oceny wartości pracy. Sam system ocen oraz tryb ich dokonywania i ewentualnych korekt, przewidziany w projekcie, daje — jak można sądzić — poważną rękojmię obiektywizmu i sprawiedliwości ustaleń, stanowiąc tym samym ważny, niematerialny bodziec, służący ugruntowaniu dobrych stosunków międzyludzkich i polepszaniu poziomu pracy kadry.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselGrendysMichal">Podobną rolę spełniają gratyfikacje jubileuszowe, przyznawane po 10, 15 i 20 latach nieprzerwanej pracy w radach narodowych. Należy wyraźnie i jasno powiedzieć, że wysokość tych gratyfikacji — analogicznie jak wszelkie inne świadczenia — są kształtowane w granicach realnych możliwości finansowych państwa. Gratyfikacje nie są zbyt wysokie i na tle uposażeń pracowników rad narodowych nie będą stanowić zasadniczej korzyści materialnej. Nie w tym jednak tkwi ich główna rola; sens i cel gratyfikacji widzieć należy przede wszystkim w, satysfakcji moralnej pracownika, widzącego w gratyfikacji wyraz uznania dla swej długoletniej pracy. To samo da się powiedzieć o tworzonej odznace „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej”.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselGrendysMichal">Projektowana ustawa — jak starałem się udowodnić — otwiera właściwą drogę do lepszej, bardziej pogłębionej polityki kadrowej, ale — jak każdy akt normatywny — wymaga jak najwłaściwszego i szybkiego wykonania, od którego zależeć będzie jego ostateczny skutek. W przypadku rozpatrywanego projektu, ta oczywista prawda ma szczególnie duże znaczenie. Dlatego prawidłowość realizacji tego projektu przez organy rad narodowych wymagać będzie specjalnie dużej troski ze strony samych organów rad, jak i organów naczelnych, a zwłaszcza rządu, organów związkowych i ogniw kontroli pionowej. Chodzi o to, aby prawidłowy instrument polityki kadrowej został w pełni wykorzystany w terenie dla dalszego umocnienia i udoskonalenia pracy organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt stanowi pierwszy w historii Polski Ludowej dokument normujący kompleksowo prawa i obowiązki pracowników rad narodowych. Możliwość jego wydania wynika w dużej mierze z pozytywnych wyników dotychczasowej działalności państwa w dziedzinie doskonalenia pracy organów administracji. Proces wzrostu poziomu kadry pracowników rad pozwala obecnie na ustawodawczą regulację problematyki zawodu pracownika rady narodowej w szczególnym rozumieniu tego słowa. Choć bowiem w skład danej kadry pracowniczej wchodzą osoby różnych zawodów: ekonomiści, prawnicy, pracownicy oświaty i kultury, rolnicy, inżynierowie, leśnicy itd., to jednak nie ulega kwestii, że mimo owych różnic zawodowych istnieje szeroka płaszczyzna wspólnej specyfiki pracy, niezależnej od kierunków przygotowania fachowego. Są nią ścisłe, występujące na skalę niespotykaną w innych organach administracji państwowej, kontakty ze społeczeństwem, powstające wokół bezpośredniej realizacji zadań państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselGrendysMichal">Stąd tak ważnym problemem przy rozpatrywaniu problematyki pracy organów administracji rad narodowych jest sprawa ich stosunku do obywatela. Organy administracji nie reprezentują wprawdzie — w znaczeniu prawno-ustrojowym — terenowych organów władzy państwowej. Faktem jest jednak, że z racji stałego styku z obywatelem, ich praca, jej metody i styl stanowią ważny czynnik kształtowania poglądu ludności o pracy rad. Tego rodzaju — wprawdzie malejące, ale niewyeliminowane jeszcze do końca — zjawiska, jak przewlekłe załatwianie spraw, formalny stosunek do skarg i wniosków, nieżyczliwy stosunek do stron, brak lub nierzetelność informacji, wydawanie decyzji niezgodnych z prawem — stanowią istotne utrudnienie w realizacji konstytucyjnej zasady pogłębiania więzi między ludnością a organami państwa oraz w coraz szerszym przyciąganiu obywateli do współudziału w rządzeniu krajem, a nadto budzą uzasadnione niezadowolenie i krytykę.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselGrendysMichal">Zasięg tych ujemnych zjawisk kurczy się systematycznie. Sprzyja temu wzrost poziomu kadry pracowniczej, lepsza znajomość ze strony obywateli przysługujących im praw, a także obserwowany wzrost roli i aktywności samorządu mieszkańców, będącego ważnym czynnikiem społecznej kontroli działania organów administracji. Malejący rozmiar ujemnych zjawisk nie oznacza jednak osłabienia walki z nimi. Dlatego za słuszne uznać należy te wszystkie wymienione w art. 5 projektu — z uwzględnieniem poprawki Komisji — obowiązki pracownicze, które uwypuklają konieczność zajmowania właściwej postawy wobec stron: szybkiego i pogłębiającego zaufanie do władzy ludowej działania, udzielania stronom niezbędnej pomocy, udzielania informacji, wyjaśniania celów i wytycznych polityki państwa, przestrzegania zasad uprzejmości. Być może, realizacja tych obowiązków będzie wymagała ze strony pracowników rad narodowych pewnego dodatkowego wysiłku i zabiegów. Nie można jednak wątpić w to, że poziom świadomości społecznej tej kadry stanowi rękojmię, iż przyjmie ona te obowiązki w pełnym rozumieniu ich celu i swojej roli jako ważnego czynnika pogłębiania więzi organów władzy ludowej ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselGrendysMichal">Stronnictwo Demokratyczne, którego Klub Poselski mam zaszczyt reprezentować, niejednokrotnie podkreślało w dokumentach programowych potrzebę podniesienia rangi zawodu pracownika rady narodowej, ugruntowywania postawy społecznej i politycznej tej grupy pracowniczej oraz wagę jej działania jako czynnika kształtującego stosunek obywateli do organów władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselGrendysMichal">Uznając za słuszne i odpowiadające rzeczywistym potrzebom zasady rozpatrywanego projektu ustawy — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za jego przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselZablockiJanusz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W uzasadnieniu ustawy o pracownikach rad narodowych, która ma dziś być przyjęta przez Sejm, wysuwają się na plan pierwszy jej dwie ważne funkcje.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselZablockiJanusz">Po pierwsze — reguluje ona status prawny pracowników rad narodowych, ich prawa i obowiązki, ujmując je w postaci jednolitej i odrębnej pragmatyki służbowej; pragmatyka ta powstaje w wyniku kodyfikacji, a częściowo i nowelizacji rozlicznych dotąd obowiązujących przepisów, pośród których są i takie, które pochodzą z okresu międzywojennego.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselZablockiJanusz">Po drugie — na obecnym etapie rozwoju rad narodowych, charakteryzującym się szerszą decentralizacją ich zadań, ustawa może i powinna stać się instrumentem służącym umocnieniu rad i usprawnieniu ich pracy, w szczególności poprzez stworzenie warunków, sprzyjających większej stabilizacji kadr.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselZablockiJanusz">Obie intencje są niewątpliwie słuszne i godne poparcia, odpowiadają one potrzebom od dawna odczuwanym w pracy rad narodowych. Nasuwa się jednak pytanie, w jakim stopniu i pod jakimi warunkami ustawa — w tym kształcie, w jakim jest nam dziś zaprezentowana — będzie mogła intencje te skutecznie zrealizować i osiągnąć zakreślone sobie cele.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselZablockiJanusz">Już na pierwszy rzut oka uderza znaczna liczba przypadków, w których ustawa nie rozstrzyga określonych spraw, ale udziela delegacji władzy wykonawczej. Delegacji tych jest w tekście ustawy łącznie 19, z czego 10 dla Rady Ministrów, a 9 dla Prezesa Rady Ministrów. Jest to liczba znaczna i wyda je się to w pewnej mierze podważać funkcję kodyfikacyjną, jaką miała spełnić ustawa. Jeżeli już liczby tych delegacji nie da się ograniczyć, to przynajmniej należałoby pod adresem wyposażonych w nie władz wykonawczych zgłosić dwa dezyderaty. Pierwszy, formalny, polegałby na tym, by dla uniknięcia nadmiernego rozproszenia przepisów — a stan taki chciała właśnie ustawa wyeliminować — oraz by ułatwić praktyczne posługiwanie się nimi zgromadzić je w możliwie niewielkiej liczbie — „Dzienników” czy — „Monitorów”. Drugi dezyderat, merytoryczny, polegałby na tym, by wydawane akty wykonawcze były przeniknięte w maksymalnym stopniu tymi samymi intencjami, które przyświecały ustawodawcy i by w szczególności dostarczały skutecznej pomocy radom narodowym w rozwiązywaniu ich problemów kadrowych. Powołam się tu na dwa przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselZablockiJanusz">Przykład pierwszy. Intencją ustawy jest materialne zainteresowanie pracowników w możliwie długim, nieprzerwanym okresie pracy w radzie narodowej. Intencja ta jest ze wszech miar słuszna i zrozumiała. Odnosi się jednak wrażenie, że ustawa nie jest w tym dość konsekwentna. Art. 32 przewiduje gratyfikacje tylko dla pracowników, którzy mają za sobą 10, 15 i 20 lat pracy. Jest rzeczą niezrozumiałą, dlaczego nie przewiduje się gratyfikacji za dalsze lata? Czyżby w pracy ludzi, którzy mają za sobą staż większy niż 20 lat, rada nie była już zainteresowana? Przecież często dopiero wówczas pracownik nabiera wysokich kwalifikacji i umiejętności zawodowych, co czyni go pracownikiem pełnowartościowym. Dlaczego zatem nie udziela się podobnej gratyfikacji pracownikowi rady narodowej, który ma za sobą 25, 30 czy 35 lat pracy, zwłaszcza gdy przechodzi na emeryturę? Ustawa tego nie przewiduje. Tam wszakże, gdzie kończy się bezpośrednie działanie ustawy, można by odwołać się do działania aktów wykonawczych. Mam na myśli delegację, sprecyzowaną w art. 31 projektu ustawy, mocą której Rada Ministrów może przyznać pracownikom rad również okresowe świadczenia pieniężne, zależnie od nieprzerwanej pracy w prezydiach rad. Należałoby więc wyrazić życzenie, by z przepisu tego, który ma charakter fakultatywny, Rada Ministrów uczyniła praktyczny użytek i by uczyniła go w taki sposób, aby zakresem tych świadczeń objąć pracowników mających za sobą staż pracy dłuższy niż lat 20, uzupełniając tym choćby częściowo działanie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselZablockiJanusz">Przykład drugi. Odczuwany wciąż jeszcze przez liczne rady deficyt kadr sprawia, że należałoby zwiększyć uprawnienia prezydiów w zakresie elastycznego stosowania tabeli kwalifikacji i uposażeń. I tak na przykład, byłoby chyba rzeczą słuszną, by przy sposobności realizowania delegacji zawartej w art. 30 rozważona została możliwość zmiany paragrafu 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 1966 r. w sprawie ustalenia stanowisk, kwalifikacji i uposażenia pracowników prezydiów rad narodowych. Rygorystyczność w stosowaniu zasady przyznawania nowym pracownikom najniższej stawki uposażenia, przewidzianej dla danego stanowiska, utrudnia bowiem często dopływ wartościowej kadry do rad. Trudno w każdej indywidualnej sprawie, gdzie na to cytowany przepis pozwala, występować z wnioskiem do przewodniczącego prezydium wojewódzkiej rady narodowej. Czy zgodnie z ideą decentralizacji uprawnień, nie można by udzielić takiego uprawnienia (być może limitując liczbę odnośnych przypadków) przewodniczącym rad narodowych powiatowych i miast wydzielonych, w których nowy pracownik ma zostać zatrudniony?</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselZablockiJanusz">Projekt ustawy, jak wynika z art. 64—66, przewiduje rozstrzyganie sporów pracowniczych przez komisje rozjemcze, które dotychczas istniały tylko w przedsiębiorstwach uspołecznionych. Obecnie właściwość sądów pozostaje zastrzeżona tylko dla pracowników, zajmujących stanowiska kierownicze.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselZablockiJanusz">Rozszerzenie systemu komisji rozjemczych na rady narodowe oznacza przeniesienie znacznej ilości spraw z kompetencji sądów w ręce organów o charakterze społecznym. Trafność tego rozwiązania zależy od tego, w jakim stopniu komisje te w praktyce staną na wysokości zadania.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselZablockiJanusz">Otóż wieloletnia, od 1954 r. trwająca praktyka działania komisji rozjemczych wskazuje, że cierpią one na określone niedomagania, wynikające bądź to z niedostatecznego przygotowania ich członków, bądź z często zdarzających się uchybień proceduralnych. Nadzór ze strony licznych zarządów głównych związków zawodowych nie zapewnia jednolitości rozstrzygnięć, a rozpatrywanie nadzwyczajnych środków odwoławczych przez CRZZ prowadzi nieraz do rozbieżności stanowisk z orzecznictwem Sądu Najwyższego, właściwego tam, gdzie komisje rozjemcze nie działają.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselZablockiJanusz">Nasuwają się przeto postulaty szybszego zreformowania systemu komisji rozjemczych, co zresztą zapowiada uzasadnienie projektu ustawy, jak również podjęcia kroków w celu zapewnienia komisjom właściwego poziomu ich pracy. Należałoby przy tym rozważyć słuszność rozszerzenia właściwości sądu w zakresie rozpatrywania odwołań od orzeczeń komisji. Przekazanie specjalnym wydziałom pracy w sądach wojewódzkich dotychczasowych uprawnień w tym zakresie zarządów głównych związków zawodowych, przybliżyłoby forum orzekające do pracownika i dałoby mu możliwość obrony jego praw na rozprawie, w miejsce dotąd istniejącego trybu rozpatrywania odwołań przed forum niedostępnym dla pracownika. Należałoby również rozważyć słuszność wprowadzenia właściwości Sądu Najwyższego — Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla rozpatrywania nadzwyczajnych środków odwoławczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselZablockiJanusz">Jednym z celów przyświecających ustawie jest podniesienie atrakcyjności pracy w radach narodowych i stworzenie warunków sprzyjających stabilizacji kadry. Czy cel ten zostanie osiągnięty, zależeć będzie nie tyle od samego uchwalenia ustawy, co przede wszystkim od tego, w jakim stopniu w ślad za tym będą mogły zostać uruchomione przewidziane w jej przepisach bodźce materialne. Inaczej mówiąc, czy znajdą się środki zapewniające odpowiednie uposażenie dla pracowników rad.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselZablockiJanusz">Można by się tu powołać na rozporządzenie Rady Ministrów z 9 maja 1958 r. w sprawie ustalania stanowisk, kwalifikacji i uposażenia pracowników rad narodowych. Rozporządzenie to przewiduje stosunkowo wysokie stawki uposażenia. Nie może ono jednak dać praktycznych skutków tak długo, jak długo w ślad za tym nie idą odpowiednie środki pieniężne dla rad. Dlatego to mamy do czynienia z przypadkami, że z prezydiów rad narodowych uciekają wartościowi pracownicy, dlatego też ujawniają się trudności z należytym dopływem stypendystów.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Na przedstawiony dziś Sejmowi projekt ustawy spojrzeć jeszcze można pod innym kątem. Przyczyniając się poprzez uregulowanie spraw kadrowych do umocnienia i usprawnienia pracy rad narodowych, dopomagając w podniesieniu poziomu ich pracy, ustawa, o której mówimy, służy lepszemu funkcjonowaniu demokracji socjalistycznej w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselZablockiJanusz">Obecna sytuacja polityczna w Polsce, sytuacja charakteryzująca się tym, że pojęcie demokracji rozmaicie interpretowane, stało się przedmiotem ożywionych dyskusji i kontrowersji, nakazuje raz jeszcze nad tym tematem się zatrzymać i określić w tym punkcie swoje stanowisko.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselZablockiJanusz">Jeżeli używam pojęcia — „demokracja socjalistyczna”, a nie wprost „demokracja”, to czynię to dla zaznaczenia, że nie można sprawy demokracji rozważać w sposób abstrakcyjny, oderwany od podstaw społeczno-ustrojowych naszego kraju i od realiów otaczającego go życia międzynarodowego. Takie konkretne, a nie abstrakcyjne pojmowanie programu demokratyzowania życia w Polsce wymaga podkreślenia dwóch podstawowych prawd, które w sporach na temat kształtu naszej demokracji powinny pozostawać poza dyskusją i które powinny być respektowane we wszelkich praktycznych rozwiązaniach.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselZablockiJanusz">Pierwsza z nich mówi, że siłą kierowniczą życia polskiego w naszych czasach jest, i jedynie być może, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Toteż wszelkie koncepcje demokratyzowania polskiego życia bez partii, a tym bardziej przeciw partii, byłyby nie tylko jałowe i daremne, ale nadto w skutkach swoich dla naszego narodowego interesu szkodliwe.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselZablockiJanusz">Prawda druga mówi, że obecne miejsce Polski w obozie krajów socjalistycznych, w trwałym sojuszu ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami Układu Warszawskiego stanowi na tle istniejącej sytuacji światowej najlepsze, najbardziej z polską racją stanu zgodne zabezpieczenie naszych narodowych interesów i najkorzystniejszą pozycję wyjściową dla długofalowego rozwoju naszego kraju. Toteż kwestionowanie tego miejsca godziłoby nie tylko w jedność obozu socjalistycznego, ale i w najbardziej żywotne interesy samej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselZablockiJanusz">Formułuję tu prawdy, aż nadto oczywiste, dla każdego myślącego Polaka. Prawdy, które dziś — w dwudziestym czwartym roku Polski Ludowej — są już przyswojone i przyjęte za podstawę myślenia politycznego przez przeważającą większość naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselZablockiJanusz">Uznając wszakże kierowniczą rolę partii, udzielając jej mandatu swego zaufania, społeczeństwo nasze wiąże z tym określone oczekiwania. Oczekuje ono nie tylko tego, że kierownictwo sprawowane przez partię zapewni krajowi optymalny rozwój we wszystkich dziedzinach, ale i tego, że sprawowane będzie wespół z narodem. Oczekuje więc socjalistycznej demokracji. Tendencje opozycyjne wobec partii tylko wówczas mogą znaleźć dla siebie społeczne oparcie, jeżeli społeczeństwo czułoby się w tym punkcie zawiedzione, jeżeli odczuwałoby, iż system socjalistycznej demokracji nie funkcjonuje należycie, że brak jest procesu stałego pogłębiania jej form i treści.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselZablockiJanusz">Mamy dziś w Polsce Konstytucję, która stanowi prawną podwalinę dla demokratycznych stosunków społecznych. Mamy też zabezpieczający je szeroko rozbudowany system instytucji. Należą do nich przedstawicielskie organy władzy, jak Sejm i rady narodowe, należy samorząd robotniczy i związki zawodowe, kółka rolnicze i różnorodne formy spółdzielczości wiejskiej, a także organizacje społeczne. Na czym ma więc polegać proces pogłębiania demokracji socjalistycznej? W moim przekonaniu jest to zadanie nie tyle w sferze prawodawstwa i tworzenia nowych instytucji, co przede wszystkim w sferze praktyki. Chodzi w nim przede wszystkim o należyte czynienie użytku ze wszystkich tych możliwości, dostarczanych przez cały system prawno-instytucjonalny, możliwości — jak wiemy — nie zawsze do tej pory właściwie i w pełni' wykorzystywanych. Pragnę w związku z tym poruszyć kilka spraw.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselZablockiJanusz">Na pierwszy plan musi się wysunąć troska, by uniknąć kolizji między wzrastającą w procesie demokratyzacji rolą przedstawicielskich organów władzy a zasadą kierowniczej roli partii. Kolizje takie okażą się pozorne, jeżeli kierownicza rola partii rozumiana będzie w taki sposób, który organom przedstawicielskim władzy nie ujmuje ani charakteru rzeczywistych organów przedstawicielskich (co zakłada ich społeczną reprezentatywność), ani charakteru rzeczywistych organów władzy (co zakłada odpowiedni stopień samodzielności i odpowiedzialności). Myślę, że właściwe będzie tu powołać się na autorytatywną wykładnię tego zagadnienia, jaka padła w dyskusji na ostatnim XII Plenum KC PZPR. Jak wówczas stwierdzono, teza o kierowniczej roli partii, partii, która odpowiada za wszystko, nie może prowadzić do zastępowania przez nią ogniw administracji państwowej i gospodarczej, a tym samym do umniejszenia jej zasadniczej roli inspiratorskiej i kontrolnej, nie może prowadzić do zacierania osobistej odpowiedzialności poszczególnych ludzi, podejmujących decyzję na różnych szczeblach tej administracji. Zmieniające się w miarę naszego rozwoju metody i formy pracy partii i organów władzy ludowej odchodzić powinny coraz bardziej od administrowania, a coraz mocniej opierać się na świadomości ludzkiej, na zaangażowaniu ideowym społeczeństwa, w czym się wyraża zaufanie do szerokich mas ludzi pracy, do ich więzi z ideą i z praktyką socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselZablockiJanusz">Normy prawne i instytucje stwarzają dla demokracji socjalistycznej tylko formalne ramy, tylko pewną sumę możliwości. Możliwości te zostają przekształcone w rzeczywistość dopiero wówczas, gdy wypełnione zostaną żywą praktyką, szeroką aktywnością społeczną. Dlatego dla procesu demokratyzacji nie mniej ważne od stanowienia praw i doskonalenia instytucji jest wytwarzanie odpowiedniego klimatu ideowo-moralnego, sprzyjającego aktywności, zaangażowaniu, gospodarności, odważnej i twórczej krytyce, świadomemu braniu odpowiedzialności za sprawy wspólne.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselZablockiJanusz">Klimatu takiego jest, niestety, ciągle za mało w naszych instytucjach, powołanych do mobilizowania społecznej aktywności i inicjatywy, do pobudzania konstruktywnej krytyki i organizowania kontroli społecznej. Jeżeli — co stwierdzić trzeba z uznaniem — taka swoboda dyskusji i krytyki ugruntowała się już w Sejmie, jak Koledzy -zauważyli, robiliśmy z niej nieraz użytek, to o wiele gorzej przedstawia się sprawa w wielu radach narodowych, zwłaszcza niższego szczebla. Pomimo podejmowanych nieraz usiłowań nie udaje się tam często ciążenia wywieranego przez etatowy aparat prezydium równoważyć kompetentną aktywnością radnych, traktujących swoje obowiązki jedynie formalnie, nie udaje się też nawiązać rzeczywistego dialogu między lokalną władzą a ludnością. Niech mi wolno będzie wyrazić pogląd, iż wywołanie właściwego klimatu, sprzyjającego udziałowi szerokich mas obywateli w korzystaniu z systemu demokracji socjalistycznej, wysuwa się na plan pierwszy wśród pilnych zadań społecznych naszej doby, wśród zadań, które wymagają rozpatrzenia w toku ogólnonarodowej dyskusji nad tezami na V Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselZablockiJanusz">Nie będę tu podejmował ważnego w naszym kraju problemu, jakiego nie da się uniknąć, gdy jest mowa o demokracji socjalistycznej w Polsce — a mianowicie szerszego i rzeczywiście równoprawnego udziału ludzi wierzących w życiu publicznym. Problem ten wymagałby osobnego, obszerniejszego potraktowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselZablockiJanusz">Pragnę natomiast zabrać głos w innej kwestii. W warunkach Polski Ludowej, w warunkach naszego, w zasadzie jednonarodowego społeczeństwa, nie ma i być nie może alternatywy między demokracją socjalistyczną a patriotyzmem. Są to w rzeczywistości dwie strony, dwa wymiary tego samego zjawiska, jakim są obudzone przez ustrój socjalistyczny i szukające wyrazu dążenia szerokich mas naszego narodu do współodpowiedzialności i współdecydowania w sprawach ogólnych. I jak wszelkie poszerzenie demokratycznych uprawnień obywateli musi w rezultacie pobudzać wzrost ich patriotycznej odpowiedzialności za kraj, tak z kolei wszelkie ożywienie postawy patriotycznej musi szukać dla siebie wyrazu w szerszym braniu odpowiedzialności poprzez instytucje demokratyczne za los Polski. Jestem osobiście głęboko przekonany, że z tych właśnie powodów chybione będą u nas wszelkie koncepcje demokratyzacji, oderwane od motywów patriotycznych czy wręcz negujące je, a zabarwione elementami kosmopolityzmu i narodowego nihilizmu, podobnie daremne byłyby próby szerszego obudzenia zaangażowania patriotycznego, jeśli nie towarzyszyłoby im zrozumienie, że autentyczne życie narodu może się rozwinąć i wyrazić jedynie w klimacie demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselZablockiJanusz">Taki ukierunkowany patriotycznie proces pogłębiania socjalistycznej demokracji, wychodząc naprzeciwko potrzebom rozwojowym naszego ustroju, wychodząc naprzeciw powszechnym oczekiwaniom społeczeństwa polskiego, stałby się źródłem nowych sił tak cennych dla realizacji zadań, stojących przed naszym państwem. Znalazłyby w nim nowy bodziec dla swojej aktywności, odnowiłyby swoją wiarę w perspektywy ukazywane przez socjalizm miliony ludzi bezpartyjnych — wierzących i niewierzących, ludzi, którzy nie są marksistami, ale czują się tak samo odpowiedzialni za współczesny kształt i za przyszłość wspólnej Ojczyzny — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Koło Poselskie — „Znak”, które reprezentuję, będzie głosować za projektem ustawy o pracownikach rad narodowych wraz z przedstawionymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Wojtowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Wysoki Sejmie! Przedmówcy moi w sposób wyczerpujący przedstawili zasady dyskutowanego dziś projektu ustawy o pracownikach rad narodowych. Niewątpliwie akt ten posiada duże walory zarówno od strony formalnej, ujednolicającej całokształt naszego socjalistycznego ustawodawstwa pracy, jak również od strony merytorycznej: uwzględnienia charakteru i specyfiki pracy szerokich rzesz funkcjonariuszów rad narodowych w ich obowiązkach i niektórych uprawnieniach, podkreślając przez to rangę społeczną tych pracowników. Jako poseł, działacz gromadzkich rad narodowych, a więc tego najniższego ogniwa państwowej władzy terenowej, obciąłbym zatrzymać się na niektórych zagadnieniach, jakie nasuwają mi się w związku z dyskutowaną ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Wiele postanowień projektu ustawy w zakresie zadań i obowiązków pracowników rad narodowych w sposób jak najbardziej widoczny akcentuje wagę stosunku tych pracowników do społeczeństwa. Choć ustawa ta nie różnicuje obowiązków między pracownikami różnych stopni rad narodowych, niemniej jednak odpowiedzialność za najlepsze wykonanie tych obowiązków spada na pracowników gromadzkich rad narodowych, gdzie stosunek między obywatelem a organem państwowym jest najbardziej bezpośredni, bo dotyczy codziennych spraw bytowych ludności wsi. Wystarczy chyba przytoczyć tu przepisy art. 5 pkt 8, 9, i 10.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Pracownik obowiązany jest:</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselWojtowiczStanislaw">—działać wnikliwie, szybko, bezstronnie i w sposób pogłębiający zaufanie obywateli do organów władzy ludowej, posługując się możliwie prostymi środkami, prowadzącymi do należytego załatwienia sprawy;</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselWojtowiczStanislaw">—udzielać obywatelom niezbędnej pomocy przy załatwianiu przez nich spraw;</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselWojtowiczStanislaw">—czuwać, aby obywatel nie poniósł szkody wskutek nieznajomości prawa, wyjaśniać przepisy prawa, udzielać niezbędnych informacji oraz wyjaśniać zasadnicze cele i wytyczne polityki władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Pozwoliłem sobie przytoczyć te przepisy — w szczególności proszę zwrócić uwagę na przepis pkt 10 — żeby zobrazować ogrom wysiłku, który muszą ci pracownicy rad gromadzkich włożyć, aby wypełnić najgodniej nałożone na nich obowiązki, a sytuacja kadrowa w wielu gromadzkich radach narodowych jest trudna z uwagi na brak przygotowania zawodowego niektórych pracowników i szczupłość zespołów w porównaniu z radami narodowymi wyższego szczebla. Każdy z tych pracowników zdany jest bowiem praktycznie wyłącznie na siebie, bez możliwości dostatecznej i skutecznej konsultacji z kolegami.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselWojtowiczStanislaw">W przedstawionych obiektywnych warunkach trudności pracy kadry gromadzkich rad narodowych — brak dostatecznego wyposażenia biurowego, dużo gorsze niż w innych środowiskach warunki bytowania i możliwości korzystania z dóbr kulturalnych — nasuwają się, moim zdaniem, następujące postulaty:</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselWojtowiczStanislaw">1)najbardziej troskliwego współdziałania prezydiów rad narodowych w stosunku do pracowników rad narodowych z właściwymi instancjami Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych w zakresie spraw objętych art. 67, jak podnoszenie kwalifikacji itp.;</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselWojtowiczStanislaw">2)uwzględnienia w przepisach wykonawczych Rady Ministrów w sprawie zasady tworzenia funduszu socjalnego i sposobu jego wykorzystania tych szczególnych warunków pracowników gromadzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Przy tej sposobności chciałbym zaapelować do wszystkich mieszkańców wsi, aby mając zagwarantowane bardzo duże uprawnienia w stosunku do pracowników gromadzkich rad narodowych, żeby im w trudnej i żmudnej pracy pomagali, żeby razem z nimi szukali najlepszych rozwiązań zarówno spraw osobistych, jak i społecznych. Obok tego zrozumienia konieczna jest pełna dyscyplina w wykonywaniu swoich obowiązków obywatelskich w stosunku do państwa i najbliższej swojej władzy.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Pragnę poruszyć tu jeszcze zagadnienie w pewnym sensie specyficzne, a mianowicie — gromadzkich pracowników służb rolnych jako fachowców do spraw rolnych. Właściwe ich ustawianie organizacyjne, sposób ich wykorzystania łączy się organicznie z działalnością i pracami wszystkich pracowników gromadzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Z reorganizacją służby rolnej wiązaliśmy nadzieję, że gromadzka służba rolna będzie pracowała bezpośrednio na wsi z rolnikiem, że skończy się rola agronoma-instruktora organizacyjnego kółek rolniczych, a zacznie się praca agronoma, doradcy fachowego rolnika, który będzie służył rolnikowi czy też grupie rolników bezpośrednią poradą fachową.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselWojtowiczStanislaw">Kilkumiesięczna obserwacja pracy gromadzkiej służby rolnej wykazała, że praktyka odbiega od założenia. O ile uchwała nr 16 Rady Ministrów prawidłowo ustaliła zadania dla gromadzkiej służby rolnej, uwzględniając możliwości ich wykonywania bezpośrednio w terenie, o tyle następne zarządzenia obciążają służbę rolną całym szeregiem prac papierkowych i zadań, za które odpowiadają lub powinni odpowiadać i wykonywać inne instytucje pracujące na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselWojtowiczStanislaw">W świetle wytycznych do zarządzenia nr 65 Ministra Rolnictwa z 8 kwietnia 1968 r. w sprawie ochrony plantacji buraka cukrowego, agronom ma wydawać dyspozycje na zabiegi, powinien złożyć zapotrzebowanie na środki ochrony roślin dla poszczególnych plantacji buraka cukrowego, a więc mnóstwo pracy papierkowej i organizacyjnej. Biorąc pod uwagę, że na terenie wsi są nie tylko zakontraktowane buraki, należy się więc spodziewać, że podobne zarządzenia przyjdą również w sprawie innych roślin kontraktowanych. Do tego dodać należy zarządzenia władz lokalnych, dotyczące zadań dla gromadzkiej służby rolnej, zgodne tematycznie z zadaniami ustalonymi w uchwale nr 16 Rady Ministrów, lecz rozszerzone o pracę biurową, którą mógłby wykonać referent rolny, a w zasadzie powinna wykonywać odpowiednia instytucja. Ten stan rzeczy zaciążył na całokształcie pracy gromadzkiej służby rolnej w zakresie zabezpieczenia bezpośredniej pomocy fachowej rolnikom. Nie znaczy to, że gromadzka służba rolna w pierwszym okresie swej działalności w gromadzkich radach narodowych, w wyniku nadmiaru pracy biurowej związanej z planowaniem, sprawozdawczością i koordynacją, oderwała się od bezpośredniej pracy z rolnikami. Tak nie jest.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselWojtowiczStanislaw">W okresie pierwszego i drugiego kwartału, przy współudziale gromadzkiej służby rolnej, przeprowadzono dwie lustracje gospodarstw na terenie powiatu chełmskiego. Lustracją objęliśmy wszystkie gospodarstwa. Wymagało to od gromadzkiej służby rolnej ogromnego wysiłku i odbywało się kosztem wypoczynku i czasu wolnego, który każdy pracownik poświęca na sprawy osobiste. Przeciętny czas pracy waha się w granicach od 10 do 12 godzin. Wydaje mi się, że problem ten wymaga szybkiego i radykalnego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Przed zarządzeniem przerwy proszę posła sekretarza Zofię Grzebisz-Nowicką o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#ZofiaGrzebiszNowieka">Posiedzenie Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 118, bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Za chwilę zarządzę przerwę. Po przerwie będzie przemawiał poseł Knapik. Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 55 do godz. 17 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Dyskutowana na dzisiejszym posiedzeniu ustawa o pracownikach rad narodowych, jest jednym z ogniw łańcucha aktów prawnych, umacniających rangę polityczną i społeczną władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKnapikJozef">Widząc w radach narodowych — zgodnie z założeniami naszego ustroju — podstawowe organy władzy państwowej, musimy przywiązywać jak największą uwagę do odpowiedzi na pytanie, w czym władza rad przejawia się konkretnie? Zastanawiając się nad tym, można w zakresie przedmiotu działania rad i ich organów przeprowadzić swoisty podział z punktu widzenia intensywności środków oddziaływania. Wyodrębnić zwłaszcza trzeba tę sferę spraw, którymi rady i ich organy bezpośrednio zawiadują. Wyrażenie z pewnością nieścisłe, lecz w ogólnym kontekście oddające najlepiej istotę rzeczy. Drugą sferę stanowią problemy, na które rady i ich organy wywierają wpływ pośredni, ale przy pomocy środków określonych przez prawo, jak obowiązek uzgadniania, koordynacja, kontrola. Wreszcie można by wyodrębnić sferę trzecią, mianowicie takie zagadnienia, w których radom i ich organom nie służą żadne upoważnienia, a więc można by powiedzieć, stanowiące zakres bliżej nieokreślonej inicjatywy, gdzie jednak prawo wskazuje ogólny kierunek działalności, jak dbanie — „o coraz lepsze zaspokajanie potrzeb ludności i o wszechstronny rozwój terenu” (co ujęto w art. 4 ustawy o radach narodowych).</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKnapikJozef">Ta pozornie ogólnikowa formuła — „lepsze zaspokajanie potrzeb ludności” i „wszechstronny rozwój terenu” zawiera w zasadzie merytoryczne określenie pełnego zakresu działania rad. Stąd też te wszystkie sfery działalności rad są ze sobą najściślej związane i od siebie wzajemnie uzależnione. Dlatego harmonijna działalność rad we wszystkich sprawach i we wszystkich sferach ich kompetencji jest koniecznym warunkiem ostatecznej skuteczności, którą charakteryzujemy formułą z pewnością nieścisłą z punktu widzenia prawnego. Niemniej jednak prawdziwą z punktu zadań państwa ludowego, która głosi, że rady są czy też być powinny prawdziwymi gospodarzami terenu.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKnapikJozef">Jest to szczególnie ważne ze względu na stanowisko rad w całości ustroju państwowego. Rady i ich organy są nie tylko bowiem aparatem wykonawczym centralnego kierownictwa państwowego, wykonującym wskazania tegoż kierownictwa, ujęte w formę obowiązujących norm i wytycznych. Rady narodowe, podstawowe organy władzy państwowej w terenie, działają i są obowiązane działać równocześnie według własnej oceny, potrzeb i możliwości w całym zakresie zadań państwa, choćby nie uregulowanych bliżej przez prawo.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKnapikJozef">Patrząc na pracę rad narodowych mamy obraz następujący.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKnapikJozef">Na jednym krańcu widzimy radę narodową jaku taką, to jest działającą na sesjach, wyłonioną z ogółu w drodze powszechnych i równych wyborów. Jest to bezpośrednie przedstawicielstwo społeczeństwa. Jedynym kryterium doboru składu osobowego rady jest ocena kwalifikacji obywatelskich kandydatów przez kierownictwo polityczne Frontu Jedności Narodu, a w ostatecznej instancji — przez samych wyborców. Nie ma niezbędnego wymogu fachowości, kwalifikującej radnych do wykonywania władzy, którą sprawują, biorąc udział w sesjach rady czy posiedzeniach komisji. Jak jednak wynika z doświadczenia radnych, w tym również radnych członków Stowarzyszenia — „Pax”, kierunek ciągłego zwiększania wpływu sesji i komisji rad narodowych na pracę organów wykonawczych zmusza nawet wymienionych społecznych działaczy rad do coraz wnikliwszego poznawania różnych dziedzin życia państwowego, które reprezentują i kontrolują przez pracę w poszczególnych komisjach.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKnapikJozef">Na krańcu przeciwległym — co oczywiście nie oznacza antagonistycznego przeciwieństwa — w stosunku do rady znajdują się jej organy bezpośrednio wykonawcze, a więc wydziały i jednostki organizacyjne typu zakładów czy przedsiębiorstw. W przeciwieństwie do rady, wydziały i inne jednostki są utworzone z elementu zawodowego, ich pracownicy pozostają w stosunku służbowym do państwa, zawiązanym bądź na drodze nominacji, bądź umowy o pracę. Pojęcie zawodowości implikuje pewnego rodzaju fachowość, chociażby dotychczas nie była ona ściśle określona formalnymi kryteriami.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKnapikJozef">Między radą narodową z jednej strony a wydziałami i innymi jednostkami wykonawczymi z drugiej strony, znajduje się kluczowe ogniwo organizacyjne, to jest prezydium rady. Tu na pewno kryterium doboru kadrowego powinno być dwoiste: kwalifikacje moralno-polityczne i fachowość.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKnapikJozef">Wracając do sprawy pracowników rad narodowych, chciałem sprecyzować kilka uwag ogólnych. Konieczność istnienia czynnika zawodowego w aparacie państwowym we wszystkich państwach współczesnych nie ulega żadnej wątpliwości. Istota rzeczy leży gdzie indziej, a mianowicie w wyznaczeniu właściwego miejsca i właściwej roli zawodowemu urzędnikowi, zarówno w organizacji tego aparatu, jak i w jego funkcjonowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKnapikJozef">Podkreślenie dominującego i podstawowego znaczenia czynnika społecznego w budowie i funkcjonowaniu socjalistycznego państwa nie zmniejsza w żadnym stopniu konieczności posługiwania się przy realizacji zadań państwowy cli elementem fachowym i zawodowym, to jest kwalifikowanymi pracownikami aparatu państwowego. Z tego też powodu państwo socjalistyczne musi przywiązywać jak największą wagę do właściwego formowania zawodu urzędniczego pod względem fachowym, lecz równocześnie także pod względem społecznym, ponieważ w ustroju socjalistycznym urzędnik musi być zarazem działaczem społecznym, współdziałającym świadomie z organami kierowniczymi swojej specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKnapikJozef">Rolę urzędnika w naszym ustroju można by scharakteryzować ogólnie w następujący sposób:</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKnapikJozef">Po pierwsze — jest on stałym doradcą w zakresie swojej specjalności w stosunku do organów kierowniczych i decydujących. Pomoc taka jest niezbędna już w chwili przygotowywania i wydawania podstawowych decyzji przez organ kierowniczy. Jakkolwiek bowiem owe podstawowe decyzje mają w dużej części charakter społeczno-polityczny, a nie wyłącznie fachowy, to jednak dalszy przebieg ich realizacji przenosi się równocześnie na płaszczyznę fachową. Dlatego już w chwili powzięcia decyzji trzeba mieć pełną świadomość jej skutków, także pod fachowym kątem widzenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKnapikJozef">Po drugie — pracownik zawodowy jest, albo co najmniej powinien być często, inicjatorem podstawowych decyzji o przeważającym charakterze społecznym. Tę rolę można najlepiej ocenić na przykładzie tworzenia terenowego planu gospodarczego i budżetu. Akty te, o najbardziej podstawowym znaczeniu dla wszystkich jednostek organizacyjnych w systemie rady narodowej w danym okresie czasu, przygotowuje prezydium rady, a uchwala sama rada jako taka. Jakżeż jednak wiele zależy od inicjatywy i umiejętności uzasadnienia ze strony zawodowych pracowników fachowych, czynnych w realizacji odpowiednich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKnapikJozef">Po trzecie — pracownik zawodowy jest bezpośrednim wykonawcą jako ostatnie ogniwo w łańcuchu organów i osób, biorących udział w procesie realizacji określonego zadania. Jest to ogniwo bardzo ważne, ponieważ jakość funkcjonowania władz zależy nie tylko od trafności decyzji podstawowych i pośrednich aktów realizacyjnych, ale także w znacznym stopniu od ich ostatecznego wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKnapikJozef">Po czwarte — pracownik zawodowy może być — a w świetle naszej ustawy o radach narodowych stał się w rzeczywistości — samodzielnym organem administracyjnym w systemie rady narodowej, decydującym o konkretnych sprawach bieżących, częstokroć bardzo ważnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKnapikJozef">Zgłoszony pod obrady projekt ustawy o pracownikach rad narodowych w zasadniczy sposób podnosi i stabilizuje pozycję pracownika w organach rad narodowych. Na szczególnie pozytywne podkreślenie zasługuje cały art. 5, a w nim pkt 10, który powinien być szeroko rozpropagowany. Jego stwierdzenie, że pracownik rady obowiązany jest — „czuwać, aby obywatel nie poniósł szkody na skutek nieznajomości prawa, wyjaśniać przepisy prawa, udzielać niezbędnych informacji oraz wyjaśniać zasadnicze cele i wytyczne polityki władzy ludowej” — podkreśla raz jeszcze, że administracja w Polsce Ludowej jest administracją dla obywateli, a jej pracownik jest oficjalnym przedstawicielem władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselKnapikJozef">Przy okazji sejmowej dyskusji, warto powitać z uznaniem powołanie przez Radę Ministrów — uchwałą nr 107 z dnia 16 kwietnia br. — Komisji Organizacji Zarządzania, pod bezpośrednim nadzorem Prezesa Rady Ministrów. Komisja ta będzie się w szczególności zajmować usprawnieniem naszej administracji od strony strukturalnej i etatowej. Podlega jej Centralny Ośrodek Doskonalenia Kadr Kierowniczych oraz Zakład Organizacji i Techniki Pracy Biurowej. Problem naukowej organizacji i stabilizacja kadr w administracji stanowią dwie sprawy ściśle od siebie zależne. Należałoby jeszcze rozważyć kwestię włączenia do realizacji zadań czynnika naukowego w formie na przykład powołania w przyszłości instytutu administracji. Od wielu już lat wysuwane są na ten temat projekty naukowców.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Rzesza pracowników rad narodowych, to 120 tys. ofiarnych i pracowitych ludzi. Ludzie ci mają za sobą nie tylko określony kapitał zasług zawodowych, ale również swoje zawodowe i życiowe ambicje. Dlatego, i słusznie, pytają — co im da fakt uchwalenia ustawy, na co mogą liczyć po tylu a tylu latach ofiarnej pracy?</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..1c2d52c
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml
@@ -0,0 +1,250 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00021-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>21 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>21 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">21</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1968-12-20, 21 i 22</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="JozefCyrankiewicz" role="speaker">
+ <persName>Józef Cyrankiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="KonstantyDabrowski" role="speaker">
+ <persName>Konstanty Dąbrowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="LucynaAdamowicz" role="speaker">
+ <persName>Lucyna Adamowicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MariaMielczarek" role="speaker">
+ <persName>Maria Mielczarek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAdamowiczLucyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Adamowicz Lucyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBednarekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bednarek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBezlerJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bezler Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBogusFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bogus Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselChudzinskiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Chudziński Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzapskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czapski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabKociolJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąb-Kocioł Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDiembaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Diemba Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDominskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Domiński Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDybasStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dybaś Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFroncAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Fronc Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalazkaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałązka Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGesingFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gesing Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGebkaPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gębka Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGinterFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ginter Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGlowackiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Głowacki Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalasHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hałas Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselIwaszkiewiczBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Iwaszkiewicz Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaszczukBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jaszczuk Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJedruchTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jędruch Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJodlowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jodłowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaliszewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaliszewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKadziolkaWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kądziołka Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKlechaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Klecha Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKonkolewskiIgnacy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Konkolewski Ignacy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKopeckiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kopecki Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoscijanskaZuzanna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kościjańska Zuzanna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKraskaElzbieta" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kraska Elżbieta</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrolasikZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Królasik Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKubickiMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kubicki Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurasKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuraś Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLewandowskiEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lewandowski Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubeckaAntonina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lubecka Antonina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLaciakJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łaciak Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLastowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łastowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatynskiIgor" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatyński Igor</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarszalekMlynczykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marszałek-Młyńczyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazurekWojciech" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazurek Wojciech</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNatorskaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Natorska Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNiteckiLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nitecki Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowakowskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowakowski Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOlszynskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Olszyński Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPuchWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Puch Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaznyJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raźny Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRutkowskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rutkowski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSabikJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sabik Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSiedlewskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Siedlewski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselToczekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Toczek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTomkowskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Tomkowski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWalaszekAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Walaszek Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWarownyBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Warowny Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasaznikFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wasążnik Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasickiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wąsicki Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWernerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Werner Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWleklyJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wlekły Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StanislawMajewski" role="speaker">
+ <persName>Stanisław Majewski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..2ae335d
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,2688 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja IX</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 21 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 20, 21 i 22 grudnia 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 8</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszalek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 25 października 1968 roku Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie ant. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać dziewiątą sesję Sejmu IV kadencji z dniem 31 października 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Julian Horodecki”.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 20 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem zawiadamiam, że w dniu 13 sierpnia bieżącego roku zmarł po długiej chorobie poseł ziemi kieleckiej Franciszek Jakszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Urodzony w 1900 roku, ukończył studia medyczne. W czasie wojny jako ochotnik wstąpił w szeregi odrodzonego wojska polskiego i pełniąc funkcję szefa chirurgicznego przeszedł cały szlak bojowy Dywizji im. T. Kościuszki przez Kutno, Bydgoszcz, Wał Pomorski do Berlina. Za bohaterską postawę w walce o życie rannych żołnierzy odznaczony został Krzyżem Walecznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">W ostatnich kilkunastu latach całą swą rozległą wiedzę lekarską i pedagogiczną poświęcił sprawie pomocy dzieciom kalekim, pracując ofiarnie na stanowisku dyrektora Sanatorium Rehabilitacyjnego dla dzieci w Busku Zdroju.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Mieszkańcy Buska wysunęli kandydaturę Franciszka Jakszewicza na posła jako bezpartyjnego działacza społecznego po raz pierwszy w roku 1961, a następnie w roku 1965. W czasie piastowania mandatu poselskiego pracował ofiarnie nad aktywizacją społeczną powiatu Busko; w Sejmie III i IV kadencji brał czynny udział w pracach Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, będąc członkiem stałej podkomisji do Spraw Kultury Fizycznej i Turystyki oraz licznych podkomisji doraźnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi, Odznaką Grunwaldzką oraz licznymi medalami polskimi i radzieckimi za udział w II wojnie światowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Odszedł z naszych szeregów prawy i szlachetny człowiek, gorący patriota, zasłużony działacz Społeczny, dobry i uczynny kolega, cieszący się ogólnym uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć Franciszka Jakszewicza chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Franciszka Jakszewicza z dniem 13 sierpnia 1968 r. wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Uważam, że porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, został przyjęty.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki:</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">a)o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym (druki nr 126 i 142), b)o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych (druki nr 127 i 143), c)o dekrecie z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 29, poz. 188) — (druk nr 144).</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wąsicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselWasickiJan">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Oświaty i Nauki przedstawiam pod obrady Sejmu projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym oraz w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselWasickiJan">Obydwa te projekty zmierzają w kierunku stworzenia podstaw prawnych, które by zapewniały dalszy rozwój szkolnictwa wyższego oraz wypełnianie w sposób właściwy nałożonego na niego odpowiedzialnego zadania w dziedzinie kształcenia kadr inteligencji oraz rozwoju badań naukowych, gwarantujących dalszy postęp gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselWasickiJan">Przed przystąpieniem do przedstawienia obydwu projektów ustaw pragnę się krótko zatrzymać nad obecnym stanem szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej. Jego rozwój bowiem najlepiej uzmysławia ogrom już dokonanej pracy, jak również wskazuje na zadania, jakie stoją przed szkolnictwem wyższym, wszystkimi jego pracownikami i całą studiującą młodzieżą.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselWasickiJan">W 1968 r. działa w Polsce 98 wyższych uczelni, w tym 14 wyższych szkół wojskowych. Studiuje w nich około 300 tys. słuchaczy. W roku 1937/38 działały w Polsce 32 uczelnie, a studiowało w nich 49.534 studentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselWasickiJan">Personel dydaktyczny wszystkich wyższych uczelni w roku akademickim 1937/38 składał się z 3.014 osób, w roku bieżącym liczy on około 22 tys. osób. Wydatki na szkolnictwo wszystkich szczebli wynosiły w 1960 r. 16.366 mln zł, a w 1968 r. — prawie 30mld zł (na szkolnictwo wyższe wydatki wzrosły w tym czasie z 2.533 mln zł do 5.239 mln zł).</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselWasickiJan">W latach powojennych — od 1944 r. do 1967 r. — studia wyższe ukończyło 438.133 absolwentów. W 1969 r. — w 25 roku istnienia Polski Ludowej — wyższe uczelnie opuści półmilionowy absolwent. W dwudziestoleciu międzywojennym wydano jedynie 83 tys. dyplomów ukończenia studiów wyższych. Liczby te mówią same za siebie.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselWasickiJan">Spośród wszystkich danych charakteryzujących stan i rozwój szkolnictwa wyższego największą wymowę posiadają te, które dotyczą liczby studentów, przypadającej na 10 tys. ludności. W roku akademickim 1937/38 wskaźnik ten wynosił w Polsce 14,4 osoby, w roku 1967/68 — 90,1 osoby. Dane te nie obejmują studentów wyższych szkół wojskowych, przez co wskaźniki są niższe od rzeczywistych. Stanowi to wymowny dowód rosnącego znaczenia nauki w życiu społeczeństwa, podnoszenia się poziomu jego wykształcenia i kulturalnych ambicji.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselWasickiJan">Postępujący rozwój gospodarki narodowej i stały proces przemian ekonomicznych i społeczno-politycznych w kraju, rosnące aspiracje kulturalne społeczeństwa, wymagają dalszej rozbudowy szkolnictwa wyższego, zwiększenia liczby absolwentów, doskonalenia działalności dydaktyczno-wychowawczej i naukowo-badawczej uczelni, zwiększenia wysiłków w zakresie podnoszenia jakości i sprawności kształcenia, zapewnienia właściwie przygotowanych kadr pedagogów oraz zmodernizowanej — odpowiadającej współczesnym potrzebom i organizacji badań naukowych i dydaktyki — struktury wewnętrznej szkoły wyższej. Nakłada to na uczelnie wyższe nowe i niełatwe zadania. Chodzi bowiem o to, aby kształcić szybciej i lepiej, nadążając za zgłaszanymi zapotrzebowaniami na większą liczbę fachowców. Potrzebni są bowiem (specjaliści w różnych zawodach. Cechować ich powinien zarówno wysoki poziom wiedzy zawodowej, jak i zaangażowana, socjalistyczna postawa polityczna i ideologiczna. Praca ideowo-wychowawcza uczelni, podniesienie poziomu świadomości politycznej i obywatelskiej studentów — to ważny odcinek pracy szkół wyższych. Był to powszechny postulat zgłaszany w ogólnopolskiej przedzjazdowej dyskusji. Współczesny człowiek, żyjący w socjalizmie, powinien nie tylko władać najwyższej klasy techniką, ale stale wzbogacać swą świadomość i rozszerzać swój światopogląd, w oparciu o dorobek kultury i dziejów swojego narodu, także tych najnowszych dziejów, które kształtowały nasz ustrój i zadecydowały o kierunku jego rozwoju. Te względy podyktowały główne kierunki zmian projektowanej noweli do ustawy o szkolnictwie wyższym i o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselWasickiJan">Ustawa z 1958 r., stwarzająca dotychczasowe ramy działalności szkolnictwa wyższego, w sposób istotny zmieniła organizację uczelni wyższych i formy kształcenia kadr naukowych w porównaniu ze stanem poprzednim. Zmiany te jednak miały w pewnych dziedzinach charakter dość krańcowy. W sposób schematyczny i jednolity określono strukturę organizacyjną szkoły, wprowadzając sztywny podział na wydziały, kierunki studiów i katedry. Od zasady centralizmu, potraktowanego rygorystycznie w organizacji uczelni przed rokiem 1958, przeszło się do równie rygorystycznie potraktowanych zasad samorządu. W miejsce bardziej liberalnego — uzasadnionego być może burzliwym rozwojem szkolnictwa wyższego — traktowania wymogów kwalifikacyjnych dla pracowników nauki, ustawa z 1958 r. wprowadziła sztywno sformalizowany system wymogów, dopuszczających stabilizację pracowników naukowych dopiero po zdobyciu dwóch stopni naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselWasickiJan">Oczywiście, zmiany wprowadzone przez tę ustawę miały swoje określone pozytywne skutki. Zaliczyć do nich można okrzepnięcie organów kolegialnych szkoły, wzrost ich autorytetu, widoczną aktywizację życia naukowego i związany z tym wzrost kwalifikacji naukowych kadry, co oczywiście było nie tylko wynikiem działania wymogów ustawy, ale przede wszystkim rezultatem znacznego wzrostu środków finansowych, łożonych przez państwo na rozwój nauki. Doświadczenie kilku lat rządów tej ustawy wykazało, że w miarę rozwoju szkolnictwa wyższego, wzrostu liczebnego studentów — te formy organizacyjne nie będą mogły być utrzymane bez istotnych korekt.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselWasickiJan">Wychodziło coraz bardziej na jaw nadmierne ograniczenie uprawnień rektorów i dziekanów z jednej strony, a niezdolność samorządowych organów kolegialnych do sprawowania funkcji kierowniczych z drugiej strony, co w wielu wypadkach uniemożliwiało podejmowanie właściwych decyzji i inicjatyw. Trudno było wprowadzać do szkół wyższych bardziej udoskonalone formy organizacyjne, jak na przykład tworzenie instytutów i zespołów badawczych, co przecież wiązało się ze wzrastającą potrzebą prowadzenia badań zespołowych i koncentracją sił i środków na ich realizację.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselWasickiJan">Nadmierne wydłużenie i sformalizowanie drogi awansu młodej kadry do pozycji pełnoprawnego pracownika naukowego powodowało, że wzrost liczby docentów i profesorów był nieproporcjonalny do wzrostu liczby studentów i zadań szkoły wyższej. W niektórych większych uczelniach mieliśmy tylko prostą reprodukcję kadr. Z trudnością więc można było mówić o zaspokajaniu potrzeb kadrowych dla tworzących się nowych uczelni, których powstanie związane było z coraz bardziej rosnącymi potrzebami gospodarki i kultury narodowej. Zwiększała się jednocześnie liczba adiunktów, a więc pracowników ze stopniem doktora i wieloletnim stażem pracy, o dużym stopniu zaangażowania w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Na nich, rzec można, cały ciężar tej pracy spoczywał, pozostawali jednak w pozycji nie ustabilizowanej zawodowo, nie różniącej się od pozycji asystenta z dwu- czy trzyletnim stażem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselWasickiJan">Nowela omawianej ustawy z 31 marca 1965 r. wymienione braki usunęła tylko częściowo, i to głównie w brzmieniu przepisów ustawy, a nie w praktyce, ze względu na swą połowiczność. Widzieli to w znacznej mierze i sami pracownicy naukowi. W toczących się od lat dyskusjach wyrażano pogląd, że niektóre postanowienia ustawy przedłużają trwanie tradycyjnego i nie dostosowanego do współczesnych potrzeb modelu struktury wewnętrznej szkoły. Równocześnie w pracy szkół wyższych ujawnił się niedostatek pracy wychowawczej, braki i powierzchowność oddziaływania ideologicznego, słabość w kształtowaniu postaw politycznych młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselWasickiJan">Ujawniły się też dysproporcje w działaniu szkoły wyższej w zakresie badań naukowych, dydaktyki i wychowania. Położono bowiem główny nacisk przy doborze i rozwoju młodej kadry na sprawy naukowe, a ściśle rzecz biorąc, na zdobywanie stopni naukowych jako podstawowego i rozstrzygającego elementu oceny pracy na uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselWasickiJan">Wszystko to spowodowało konieczność podjęcia prac nad nowelizacją ustawy. Rezultat tych prac zawierają przedstawione Wysokiemu Sejmowi projekty ustaw. Stanowią one podsumowanie zgłaszanych wniosków i postulatów, wypływających z analizy aktualnej sytuacji w szkolnictwie wyższym oraz odpowiadają treści uchwały V Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselWasickiJan">Projekty zmierzają do zachowania z dotychczas obowiązującego systemu prawnego wszystkiego, co odegrało pozytywną rolę w rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce, co budziło aktywność ciał kolegialnych i sprzyjało podnoszeniu poziomu naukowego, a równocześnie zmierzają do usunięcia występujących braków. Stanowić one mają syntezę wszystkich doświadczeń szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej, a także w innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselWasickiJan">Ponieważ z dniem 1 września 1968 r. upływała kadencja władz uczelnianych, a prace nad nowelą do ustawy o szkolnictwie wyższym, która przewidywała nominację władz uczelni, były już daleko zaawansowane, Rada Państwa w dniu 2 sierpnia 1968 r. wydała dekret o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym. Dekret wprowadził zmianę do art. 23 ustawy, polegającą na dodaniu ust. 2 w brzmieniu następującym: — „W uzasadnionych przypadkach Minister może na czas określony, nie dłuższy niż rok, przedłużyć kadencję rektora albo odroczyć dokonanie wyborów przez senat i na ten czas powołać rektora z własnej inicjatywy”, Zgodnie z art. 26 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rada Państwa przedstawiła dekret ten Sejmowi do zatwierdzenia na najbliższej sesji. Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki dekret ten rozpatrzyła i wnosi o jego przyjęcie.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Podstawowe zmiany w projekcie ustawy dotyczą kilku zasadniczych problemów, z których na czoło wysuwa się wychowawcza rola szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselWasickiJan">Przedstawiona nowela do ustawy w sposób bardziej wyraźny niż dotychczas podkreśla znaczenie i rolę wychowawczą szkół wyższych w kształtowaniu naukowego światopoglądu i zaangażowanych postaw ideowo-moralnych młodzieży i kadr nauczających.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselWasickiJan">Proponowane zmiany do ustawy przewidują, że głównym obowiązkiem szkoły wyższej jest kształcenie i wychowanie młodzieży na świadomych budowniczych socjalizmu, zdolnych do twórczego udziału w rozwijaniu gospodarki i kultury narodowej, że podstawową zasadą w pracy szkół wyższych jest jedność nauki, dydaktyki i wychowania. Z tych więc względów, określając prawa i Obowiązki pracowników naukowo-dydaktycznych, wprowadzono zasadę, że kwalifikacje ideowo-moralne oraz dorobek w pracy dydaktycznej i wychowawczej są niezbędnym — obok kwalifikacji naukowych — kryterium oceny i awansu pracowników dydaktycznych. Wyeksponowana została tu więc odpowiedzialność pracowników naukowo-dydaktycznych za socjalistyczny kierunek nauczania i wychowania. Dotychczasowa ustawa zawierała bowiem tylko przepisy zobowiązujące pracowników naukowych do podnoszenia kwalifikacji naukowych i prowadzenia badań, nie akcentując odpowiednio wagi i znaczenia pracy dydaktyczno-wychowawczej. Ustawa ta określała tylko formalne wymogi w przyjmowaniu kandydatów na studia wyższe. Obecna nowela uzupełnia te wymogi stwierdzeniem, że kandydat na studia wyższe powinien wykazywać się właściwą postawą moralną i obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselWasickiJan">Doskonalenie procesu dydaktyczno-wychowawczego nie może być pełne, gdy sama młodzież aktywnie w nim nie uczestniczy, przyjmując wraz z pracownikami uczelni odpowiedzialność za zgodne z kierunkiem rozwoju całego społeczeństwa kształtowanie postaw ideowo-moralnych studiujących. W ustawie z 1958 r., jak również w noweli z 1965 r. nie udzielono młodzieży w tym zakresie żadnych uprawnień. Podkreślić więc należy, iż obecna nowela do ustawy wprowadza przepisy, zwiększające samorządność i współodpowiedzialność młodzieży za wyniki nauczania i wychowania oraz za sprawy bytowe studentów. Organizacje młodzieżowe i zrzeszenia studenckie będą Współdziałać ze szkolą w ideowym wychowaniu, ułatwiając jej przygotowanie młodzieży do aktywnego udziału w życiu społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselWasickiJan">W myśl noweli do ustawy, przedstawiciele organizacji młodzieżowych mają brać udział we wszystkich kolegialnych organach szkoły — odnosi się to zarówno do senatu, kolegiów rektorskich, jak i rad wydziałowych oraz kolegiów dziekańskich — w sprawach dotyczących młodzieży. Powołuje się równocześnie uczelniane i wydziałowe rady dla spraw młodzieży składające się w 1/3 ze studentów — przedstawicieli organizacji młodzieżowych. Opinii tej rady zasięga rektor lub dziekan we wszystkich istotnych zagadnieniach, dotyczących spraw bytowych studentów, planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów i realizacji programu nauczania. Na poszczególnych latach studiów mogą być powoływane rady pedagogiczne, w skład których, obok pracowników naukowo-dydaktycznych, wchodzą również przedstawiciele organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselWasickiJan">Wyróżniając i dopuszczając w szerokim stopniu przedstawicieli młodzieży do współudziału i współodpowiedzialności za postawę ideowo-moralną swych kolegów, przewidując w noweli do ustawy nagrody dla przodujących w nauce studentów, określane zostało — jako ich podstawowy obowiązek — zachowanie postawy moralnej i obywatelskiej, godnej studenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wszystkie wymienione przepisy Stanowią szeroki kompleks uprawnień młodzieży, które po wprowadzeniu ich w życie powinny w sposób decydujący wpłynąć na czynne uczestnictwo studentów w rozstrzyganiu węzłowych i podstawowych spraw uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselWasickiJan">Rozpatrywana nowela wnosi pewne korekty do przepisów o postępowaniu dyscyplinarnym. Utrzymuje ona zasadę, iż wykroczenia studentów rozpatrywane są przez komisje dyscyplinarne. Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki stanęła na stanowisku przywrócenia w projekcie ustawy skreślonego w projekcie rządowym art. 75, mówiącego, że w składzie orzekającym komisji dyscyplinarnej zasiada jeden student. W intencji projektu rządowego zamierzano odpowiednie przepisy zamieścić w aktach wykonawczych. Wydaje się jednak, że ze względu na wychowawcze znaczenie uczestnictwa przedstawiciela studentów w postępowaniu dyscyplinarnym, dotyczącym studentów, przepis regulujący tę sprawę powinien znaleźć się w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselWasickiJan">Projekt noweli do ustawy wypełnia też lukę w dotychczasowych przepisach o postępowaniu dyscyplinarnym, wprowadzając nowy art. 79a. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy zachodzi potrzeba natychmiastowego i skutecznego działania, i gdy normalne postępowanie dyscyplinarne nie jest wystarczające. Dotychczas uprawnienie to posiadał Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z tytułu ogólnego nadzoru. Wydaje się rzeczą słuszną, że jeżeli rektor odpowiedzialny jest za całokształt spraw szkoły, to należy dać mu również uprawnienie, alby w przypadkach przewinień o szczególnej szkodliwości społecznej, albo wystąpień przeciwko porządkowi publicznemu lub interesom PRL — wymagających niezwłocznego przeciwdziałania — mógł on skreślić uczestnika tych wystąpień z listy studentów bez wszczynania normalnego postępowania dyscyplinarnego, z natury rzeczy długotrwałego.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselWasickiJan">Komisja wprowadziła do projektu rządowego poprawkę, która zobowiązuje Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego do określenia w przepisach wykonawczych trybu postępowania rektora w takich wypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselWasickiJan">W projekcie noweli do ustawy podkreślona została rola uczelnianych organizacji PZPR, które pod rządami obowiązującej jeszcze dziś ustawy nie uczestniczyły formalnie w żadnych ciałach kolegialnych, biorąc jednak faktycznie na siebie odpowiedzialność za kształtowanie politycznego oblicza uczelni. Obecnie nowela zobowiązuje organy szkół wyższych do ścisłego współdziałania z uczelnianymi organizacjami PZPR w sprawach działalności politycznej i ideowo-wychowawczej oraz zapewnia udział przedstawicielom organizacji partyjnych i związkowych zarówno w organach kolegialnych szkoły, jak i w kolegiach rektorskich i dziekańskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselWasickiJan">Tak więc przedstawia się w świetle nowego projektu rola i praca uczelni wyższych w zakresie wychowania i kształtowania postaw ideowo-politycznych studentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselWasickiJan">Drugi ważny problem — to unowocześnienie ustroju i organizacji wewnętrznej szkół.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselWasickiJan">Przede wszystkim projekt noweli znosi istniejący podział na szkoły wyższe i wyższe szkoły zawodowe oraz wprowadza zasadę, że w ramach szkół wyższych mogą być prowadzone różne formy studiów, jak inżynierskie, magisterskie, doktoranckie, podyplomowe, studia i kursy specjalne itd. Proponowane zmiany umożliwiają lepsze wykorzystanie kadry naukowej, stopniowe podniesienie poziomu pracy dotychczasowych szkół zawodowych. Zmiany te są konsekwencją stanu rzeczywistego, w którym poważna liczba szkół wyższych prowadzi zarówno studia magisterskie i doktoranckie, jak i zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselWasickiJan">Zaletą projektu jest to, że otwiera on drogę dla procesu unowocześnienia ustroju wewnętrznego szkoły wyższej. Nie petryfikuje też stanu istniejącego i nie przesądza o nowej strukturze szkoły. Projekt ustawy pozwala na stopniowe zastępowanie dotychczasowych, tradycyjnych rozwiązań — rozwiązaniami nowoczesnymi, adekwatnymi do charakteru i wielkości szkoły, jej zadań dydaktycznych, wychowawczych i naukowo-badawczych oraz powiązań z życiem gospodarczym i społecznym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselWasickiJan">Niektóre szkoły wyższe tak się rozrosły, że liczą po kilkanaście tysięcy studentów i setki pracowników dydaktycznych, posiadają swe filie i oddziały poza siedzibą uczelni, dysponują milionowymi funduszami budżetowymi, prowadzą własne gospodarstwa pomocnicze.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselWasickiJan">Nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym zawiera przepisy zmierzające do usprawnienia systemu zarządzania szkołą wyższą, zachowując wszystkie uzasadnione uprawnienia samorządu akademickiego. Przede wszystkim rozszerza się zakres uprawnień i odpowiedzialności za całokształt działalności szkoły, rektora i dziekanów przy jednocześnie większej niż do tego czasu rozbudowie mniejszych, a więc sprawniejszych organów kolegialnych, ściśle współpracujących z rektorem i dziekanami w bieżącym kierowaniu szkołą i pomagających im w organizowaniu pracy dydaktycznej, wychowawczej i naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselWasickiJan">Dziesięcioletnia praktyka funkcjonowania ustawy z 1958 roku wykazała, że nie jest rzeczą słuszną obarczanie periodycznie zbierających się szerokich ciał kolegialnych operatywnym kierowaniem ogromnym zespołem zakładów i pracowni, ale że musi je wykonać stale czynny organ władzy rektorskiej. Widoczne to jest zwłaszcza teraz, w okresie nasilającej się konieczności przebudowy struktury organizacyjnej wyższych uczelni i pogłębiania procesu dydaktyczno-wychowawczego. Z doświadczeń tych wyciąga wniosek projekt noweli do ustawy. Znajduje to wyraz między innymi w przekazaniu rektorowi i dziekanowi wielu decyzji — zastrzeżonych do tego czasu dla ministra — a następnie w projekcie powołania kolegiów rektorskich i dziekańskich, a także w zmianie roli senatu i rad wydziałowych na współdziałające zamiast współdecydujących.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselWasickiJan">W gestii jednak szerokich organów kolegialnych, to jest rad wydziału i senatu, pozostaną nadal kwestie ogólnej kontroli nad pracą uczelni oraz nad poziomem kwalifikacji pracowników naukowych, wyłączne prawo nadawania stopni i tytułów naukowych oraz prawo opiniowania wniosków o mianowaniu na stanowisko profesorów i docentów. Tutaj Komisja uznała za stosowne uzupełnić projekt rządowy zawarty w art. 96 ust. 1 wymogiem zasięgnięcia opinii senatu — nie tylko rady wydziałowej, jak to jest w projekcie rządowym — przy występowaniu z wnioskiem o powołanie na stanowisko profesora zwyczajnego, nadzwyczajnego i docenta.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselWasickiJan">Wydaje się, że ciała kolegialne są najbardziej kompetentne do opiniowania przy awansach naukowych i powoływaniu na stanowiska naukowo-dydaktyczne w uczelni wyższej, gdzie rozeznanie indywidualne mogłoby być jednostronne lub przedwczesne.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselWasickiJan">Rozszerzenie uprawnień rektora i dziekanów, przelanie na kierownika uczelni pewnych kompetencji, służących do tego czasu ministrowi, pociąga za sobą wprowadzenie zasady, że kierownicze stanowiska w szkole wyższej obsadzane będą przez władze zwierzchnie, w trybie powoływania na czas określony. Tutaj proponuje Komisja wprowadzenie delegacji dla Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, aby w drodze rozporządzenia określił okres trwania kadencji rektorów, dziekanów oraz organów kolegialnych szkoły. Jest to bowiem niezbędne dla właściwego toku pracy w uczelniach wyższych. Projekt ustawy przewiduje, że rektora powołuje minister. To samo dotyczy i prorektorów z tym jednak, że minister zasięga przed tym opinii rektora.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselWasickiJan">Dziekanów powołuje na czas oznaczony rektor za zgodą ministra, prodziekanów zaś rektor na wniosek dziekana. W ten sposób rektorowi pozostawiony został wpływ na kształtowanie składu kierowniczej ekipy uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselWasickiJan">Do kompetencji rektora projekt ustawy przekazuje również powoływanie dyrektorów instytutów, kierowników katedr, dyrektora biblioteki głównej i kierowników innych jednostek organizacyjnych typu naukowo-dydaktycznego szkoły, nie będących wydziałami. Jest to więc znaczne rozszerzenie uprawnień rektora, ponieważ do tego czasu Obowiązywała zasada, że na każde stanowisko w uczelni, nawet kierownika zakładu, powoływał minister. Udzielając rektorowi tych uprawnień, projekt ustawy nakłada na niego równocześnie obowiązek przeprowadzenia okresowych ocen pracy jednostek organizacyjnych szkoły i zatrudnionej w nich kadry, co powinno wpłynąć na podniesienie sprawności działania uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Dyskusje jakie toczyły się wśród pracowników naukowych wyraźnie wskazywały, że obecna struktura naszego szkolnictwa wymaga unowocześnienia organizacyjnego i stopniowego przechodzenia od rozdrobnienia na wielką liczbę katedr i zakładów, utrudniających prowadzenie kompleksowych badań zespołowych, do zespołów badawczych, koncentrujących większą liczbę pracowników i środków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselWasickiJan">Projekt ustawy przewiduje bardziej zróżnicowaną od tradycyjnej strukturę wewnętrzną szkół. Nie zakreśla jej jednak sztywnych ram, ale daje możliwość dalszych przekształceń i dostosowania jej do specyficznych zadań poszczególnych typów szkół.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselWasickiJan">Projekt ustawy nie zawęża też struktury wyższych uczelni wyłącznie do instytutów, katedr czy zakładów działających w obrębie uczelni, ale przewiduje, że jednostki organizacyjne szkoły mogą być tworzone również jako jednostki międzyuczelniane lub jednostki działające w powiązaniu z placówkami naukowymi PAN, instytutami naukowo-badawczymi, zakładami produkcyjnymi lub innymi instytucjami państwowymi albo społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselWasickiJan">Została więc stworzona prawna i organizacyjna możliwość wykorzystania potencjału badawczego wyższych uczelni w różnych formach, niekoniecznie taksatywnie wymienionych w projekcie ustawy. Zakładając bowiem specyfikę badawczą, jak również konieczność kształcenia zarówno studentów, jak i młodej kadry w różnych specjalnościach w tych samych typach szkół, projekt ustawy zakłada, że szczegółową organizację, zadania i ustrój szkoły może określić statut szkoły. W tym artykule Komisja proponuje wprowadzić zmianę do projektu rządowego, pozwalającą także uczelniom na występowanie z własnej inicjatywy z wnioskiem o nadanie statutu szkole, jak również i to, że statut ten może zawierać odmienną od Ustalonych zasad organizację szkoły, dostosowaną do jej szczególnych zadań. Komisja bowiem stanęła na stanowisku pozostawienia jak największej inicjatywy w tym względzie uczelniom, które najlepiej i najpełniej powinny określić swój wewnętrzny ustrój. Chodzi tu także o umożliwienie w sposób jak najbardziej elastyczny dostosowania struktury organizacyjnej szkoły do potrzeb badawczych czy dydaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselWasickiJan">Nowela do ustawy wprowadza także nowy przepis, stwarzający podstawę prawną do zacieśnienia związku szkoły ze środowiskiem społecznym oraz z gospodarką i kulturą regionu. Postanawia bowiem (art. 31b, ust. 1), że Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, w porozumieniu z władzami wojewódzkimi, może powołać rady społeczne przy uczelniach wyższych spośród działaczy politycznych, społecznych, gospodarczych i kulturalnych. Członkowie prezydium rady uczestniczyć mają w posiedzeniach senatu. Wprawdzie przepis ten pozostawia inicjatywę zainteresowanym stronom, tym niemniej jednak zachęca uczelnię do zacieśnienia kontaktów z regionem, w którym i dla którego ona działa. Można wyrazić nadzieję, że szkoły wyższe jak najwydatniej korzystać będą z tego przepisu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselWasickiJan">Przedstawiona do zatwierdzenia przez Wysoką Izbę nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym zawiera pewne zmiany w odniesieniu do polityki kadrowej. Zmiany te mają na celu przeprowadzenie tej polityki zgodnie z interesami państwa socjalistycznego oraz stworzenie dogodniejszych możliwości awansu młodym pracownikom naukowym. Pozwalają one kadrze naukowo-dydaktycznej i naukowo-badawczej, posiadającej stopień naukowy doktora, odpowiedni dorobek naukowy lub zawodowy, osiągnięty po nadaniu tego stopnia, na uzyskanie stanowiska docenta i profesora nadzwyczajnego, bez obowiązku habilitacji. Wprowadzenie tego przepisu pozwoli na uelastycznienie polityki personalnej i przyspieszenie awansu zdolnych kadr naukowych, który w obecnej sytuacji jest bardzo przewlekły. Przewiduje się także wprowadzenie możliwości powierzenia obowiązku docenta, w trybie Umowy o pracę na czas określony, w przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły. Odnosi się to głównie do specjalistów-praktyków o wysokich kwalifikacjach zawodowych, którzy nie mając stopnia naukowego doktora, mogą być zatrudnieni na uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselWasickiJan">Projekt ustawy modyfikuje system rotacji asystentów, starszych asystentów i adiunktów. Dotychczas pracownicy ci byli zatrudniani w drodze mianowania na 3-letnie okresy z tym, że łączny okres zatrudnienia na stanowiskach asystenckich nie mógł przekraczać 8 lat, a na stanowisku adiunkta 9 lat. Oznaczało to, że pracownik naukowo-dydaktyczny szkoły wyższej mógł przez 17 lat pozostawać w nieustabilizowanej pozycji zawodowej. Projekt ustawy odchodzi od zasady powoływania wymienionych tu kategorii pracowników naukowo-dydaktycznych na 3-letnie okresy, wprowadzając na to miejsce postanowienia, iż będą oni zatrudnieni na podstawie umowy o pracę z prawem 6-miesięcznego wypowiedzenia. Zasadę rotacji utrzymuje się w stosunku do asystentów i Starszych asystentów, a okres zatrudnienia na tych stanowiskach nie będzie mógł przekraczać 8 lat, natomiast adiunkci, to jest pracownicy posiadający już doktoraty, rotacji podlegać nie będą.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselWasickiJan">Doświadczenie wykazuje, że 8-letni okres czasu jest wystarczający na uzyskanie stopnia doktora, a rotacja w stosunku do wspomnianej kategorii pracowników pozwoli na właściwą selekcję osób nadających się do odpowiedzialnej i trudnej pracy naukowo-dydaktycznej i zapewni stałą możliwość wymiany kadr. Celowi temu ma służyć również wprowadzona w projekcie zasada przeprowadzania okresowej oceny wyników pracy naukowo-dydaktycznej i wychowawczej pracowników szkoły i możliwość zwolnienia pracownika naukowo-dydaktycznego, również powołanego w drodze mianowania, jeżeli nie wykonuje on należycie swych obowiązków. Decyzja w tej sprawie, jeśli chodzi o profesorów i docentów, należeć będzie do ministra na podstawie opinii specjalnej komisji kwalifikacyjnej. Istnieje uzasadnione przeświadczenie, że przepis ten będzie rzadko stosowany, ponieważ przeważająca większość kadry naukowo-dydaktycznej w sposób rzetelny traktuje swoje obowiązki. Komisja jednak stanęła na stanowisku, że i w tych nadzwyczajnych przypadkach trzeba zagwarantować ochronę interesów pracownika i wprowadziła poprawkę stanowiącą, że tryb, zasady działania oraz skład komisji kwalifikacyjnej, wydającej opinię w tych sprawach, określi Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w porozumieniu z Zarządem Głównym ZNP i po zasięgnięciu opinii Rady Głównej.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Przedstawiłem tu najistotniejsze projekty zmian do obecnie obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselWasickiJan">Drugi projekt zmiany ustawy o stopniach i tytułach naukowych jest konsekwencją zmian w ustawie o szkołach wyższych. Przewiduje on zmianę wyższego Stopnia naukowego z — „docent habilitowany” na — „doktor habilitowany”. Wynika to z konieczności wyraźnego odróżnienia nazwy stanowiska i tytułu służbowego od nazwy stopnia naukowego, uzyskiwanego w trybie habilitacji. Zmiana ta zmierza też do usunięcia trudności, wynikających iz faktu jednoczesnego istnienia jednakowo brzmiących określeń, dotyczących różnych stanów faktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselWasickiJan">Obydwa projekty ustaw dyskutowane były bardzo szeroko w Komisji Oświaty i Nauki. Wniesiono też 34 poprawki do rządowego projektu ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselWasickiJan">Znaczna część tych poprawek ma charakter redakcyjny. Najważniejsze z nich miałem zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi. Z pozostałych pragnę jeszcze wymienić dwie następujące: Komisja Oświaty i Nauki proponuje uzupełnienie składu senatu uczelni, zawartego w art. 28 projektu ustawy, o dyrektora biblioteki głównej, który poprzednio był również członkiem senatu.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselWasickiJan">W art. 87 proponuje się dodać ust. 3 stwierdzający, że posiadanie Stopnia naukowego doktora habilitowanego oznacza spełnienie warunków naukowych, niezbędnych do zajęcia stanowiska docenta.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselWasickiJan">Do projektu ustawy o stopniach i tytułach naukowych Komisja Oświaty i Nauki nie wnosi żadnych poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselWasickiJan">Wysoka Izbo! Przedstawione projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym i ustawie o stopniach i tytułach naukowych zmierzają ku temu, by pracę wyższych uczelni uczynić bardziej efektywną i skuteczną w każdej dziedzinie ich działalności. Wprowadzenie tych zmian pogłębi proces socjalistycznych przeobrażeń w szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselWasickiJan">W imieniu Komisji Oświaty i Nauki zwracam się do Wysokiego Sejmu, by zatwierdzić raczył:</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselWasickiJan">Dekret Rady Państwa z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym bez poprawek oraz uchwalić rządowe projekty ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselWasickiJan">1.o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, druk sejmowy nr 126 wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku nr 142 oraz 2.o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych, druk sejmowy nr 127 — bez poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Glos ma poseł Bolesław Iwaszkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ustawodawstwie Polski Ludowej sprawy szkolnictwa wyższego regulowały kolejno dwie ustawy: ustawa z dnia 15 grudnia 1951 r. o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki oraz ustawa z dnia 5 listopada 1958 r. o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Pierwsza z tych ustaw grzeszyła nadmiernym centralizmem i Skrępowaniem samorządności. Mimo to trzeba dostrzegać i jej pozytywne skutki: pozwoliła ona w trudnym okresie powojennym, w stosunkowo krótkim czasie, rozbudować szkolnictwo wyższe w zniszczonym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Ustawa druga, w przeciwieństwie do pierwszej, ustanawiała obieralność władz uczelni i wprowadzała nowe, wyższe wymogi naukowe wobec pracowników szkół wyższych. W czasie jej rządów nastąpiła poważna, choć nierównomierna rozbudowa kadr naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Jeśli w latach 1955—1957 nadawano stopnie doktora poniżej 200 osobom rocznie, to po 1960 r. ilość ta wzrosła do 1 500—2 000 rocznie. Podobnie liczba nadawanych stopni naukowych docenta podniosła się do wysokości 200—450 rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Jednakże ustawa z 1958 r. ustalała w sposób nadmiernie sztywny i jednolicie strukturę szkół wyższych, nie uwzględniając odrębności i osobliwości poszczególnych typów szkół. Jej twórcom zabrakło odwagi do oderwania się od tradycyjnego schematu organizacyjnego, od tradycyjnego rozdrobnienia szkoły na nadmierną ilość katedr. Wreszcie, określając wprawdzie rolę senatu jako organu kolegialnego, współdziałającego z rektorem w kierowaniu szkołą, ustawa obarczała senat kolegialną odpowiedzialnością za szereg funkcji zarządzających i władczych, którym senat, z powodu ich nadmiaru, nie był w stanie podołać. Senat miał więc występować z inicjatywą i wypowiadać się we wszystkich sprawach dotyczących organizacji ustroju i funkcjonowania szkoły, czuwać nad realizacją zadań szkoły, zatwierdzać uchwały rad wydziałów co do programów nauczania, czuwać nad działalnością wychowawczą szkoły, występować z wnioskami i opiniami w sprawach kadrowych. Podobnie rady wydziałów nie były w stanie sprostać nałożonej na nie odpowiedzialności kolegialnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Trzeba stwierdzić, że już niedługo po uchwaleniu ustawy z roku 1958 zaczęły się pojawiać w publicystyce polskiej artykuły dyskusyjne, krytyczne, poddające w wątpliwość tryb funkcjonowania poszczególnych dziedzin czy nawet całości systemu szkolnictwa wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W latach 1964—1966 ukazały się obszerniejsze artykuły prof. Jana Szczepańskiego i prof. Henryka Jabłońskiego poświęcone pożądanej strukturze wyższych uczelni i krytyce struktury istniejącej, tradycyjnej, przestarzałej, sprzyjającej rozdrobnieniu katedr, powoływaniu do życia jednostek słabych, niezdolnych ani do poważniejszej pracy naukowej, ani do właściwego zorganizowania procesu dydaktycznego, a kreowanych nieraz ze względów jedynie personalnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Podnoszono w publicystyce, że uczelnie nie przygotowują dostatecznej liczby różnorodnie wyszkolonych specjalistów, że proces szkolenia nie jest dostosowany do przyszłych funkcji zawodowych pracownika przemysłu, nauki ozy też szkolnictwa, że wciąż istnieje dylemat prymatu pracy naukowej czy dydaktyczno-wychowawczej, aczkolwiek powinna je łączyć jedność, że nauka wreszcie pozostaje oderwana od praktyki, od prac wdrożeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Dyskusje dotyczące struktury i zadań szkolnictwa wyższego toczyły się i na szerszym świecie. We Francji odbywały się kolokwia poświęcone temu tematowi. W listopadzie 1967 r. odbyła się w Wiedniu zwołana przez UNESCO konferencja ministrów szkolnictwa wyższego. Nie ma w tym nic dziwnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Historycznie ukształtowany i obarczony wieloma tradycjami system szkolnictwa wyższego stanął obecnie na całym świecie, opartym na zachodnioeuropejskiej kulturze i kapitalistycznym ustroju społeczno-politycznym, w Obliczu głębokiego kryzysu. Zdumiewająca jest jego rozległość, Skoro nawet uniwersytety w Tokio, Sydney, Delhi, Karachi czy Dakarze nie zdołały mu się oprzeć. Kryzysowi towarzyszyły i towarzyszą ruchy studenckie o różnym zabarwieniu, nie pozbawione jednak pewnego wyrazu klasowego. Są one protestem młodzieży przeciwko nienadążaniu przeobrażeń instytucji nauczających na poziomie wyższym za przeobrażeniami społeczeństw.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W krajach socjalistycznych kryzys szkolnictwa wyższego w takich formach, jak na Zachodzie, nie wystąpił.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W Związku Radzieckim szkoły wyższe mają inną, nie tradycyjną strukturę. Inne kraje, jak na przykład Polska, podejmowały reformy szkolnictwa wyższego, przezwyciężając w pewnym stopniu jego tradycyjne skostnienie.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W wystąpieniach publicystycznych na Zachodzie krytykowano tradycyjne rozdrobnienie katedr w szkołach wyższych, niekorzystne zarówno ze względów dydaktycznych, jak i koncentracji wyposażenia materialnego. W poszukiwaniu dróg wyjścia z kryzysu atakowano obarczanie samorządu uniwersyteckiego zadaniami, które dziś stawia wielkie przedsiębiorstwo, zwane uczelnią, a którym samorząd nie może sprostać. Proponowano, a niekiedy nawet realizowano w praktyce, powierzanie stałego przewodnictwa w senacie akademickim, i to na okres wieloletni, niekoniecznie profesorów, lecz raczej przedstawicielowi sfer gospodarczych, administracji państwowej czy nawet miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Obywatele Posłowie! Poprzedzone szeroką i długotrwałą u nas dyskusją publicystyczną, podnoszącą niedoskonałość systemu szkolnictwa wyższego — prace nad nowelizacją ustawy o szkolnictwie wyższym zostały na pewno przyspieszone przez wypadki marcowe, w żadnym bądź razie nie były jednak przez nie wywołane.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W Polsce szkolnictwo wyższe nie przechodziło przez ostry kryzys jak na Zachodzie. W marcu nie problem szkół wyższych był przedmiotem konfliktu, natomiast siły antysocjalistyczne wykorzystały szkoły wyższe jako dogodny teren ataku. W niektórych ośrodkach akademickich, w imię źle rozumianej i nadużytej tradycyjnej swobody badań i wykładu uniwersyteckiego, rozprzestrzeniły się w naukach społecznych wpływy rewizjonizmu i innych odmian burżuazyjnej ideologii. Ten właśnie rewizjonizm w dziedzinie nauk społecznych stał się zaczynem i siłą kierowniczą prawicowej opozycji i spowodował dezorientację polityczną części młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Z całą jasnością i wyrazistością zadania stojące w Polsce Ludowej, aktualnie przed szkolnictwem wyższym, sformułował V Zjazd PZPR. Jego uchwała przewiduje taki dalszy rozwój szkolnictwa wyższego, który zapewniłby wyprzedzenie tempa wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej przez kadry z wyższym wykształceniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Przy wyraźnej preferencji dla rozwoju studiów technicznych i w zakresie nauk ścisłych przewidziano zróżnicowanie poziomów studiów na zawodowe i magisterskie, stosownie do zapotrzebowania w różnych działach gospodarki narodowej. Przewidziano także rozszerzenie zakresu studiów doktoranckich i podyplomowych, traktując te ostatnie jako obligatoryjne uzupełnienie wiedzy.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Zadanie ideowo-politycznego wychowania młodzieży uznano za zadanie centralne, stawiając je na równi z zadaniami nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Postulując wzmożenie działalności ideowo-wychowawczej organizacji młodzieżowych, przewidziano udział przedstawicieli młodzieży w organach kolegialnych szkoły, jak i przy rozstrzyganiu wszelkich spraw bytowych młodzieży i związanych z organizacją toku studiów.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W wieku XX nauka gra decydującą rolę w rozwoju produkcji. Nie tylko w coraz szerszym zakresie przygotowuje odpowiednio wysoko kwalifikowane kadry, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania istniejącego aparatu wytwórczego, ale umacniając swoją bazę materialną i pochłaniając coraz więcej środków, w coraz szerszym zakresie doskonali siły wytwórcze. Co więcej, jej wytworem stają się coraz to nowe produkty przemysłowe zastępcze w stosunku do surowców naturalnych, co pociąga za sobą silniejszy rozwój przemysłów przetwórczych i ich rosnący udział w produkcji w stosunku do przemysłów wydobywczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Drugą połowę wieku XX znamionuje rewolucja przemysłowa, będąca wynikiem ogromnego rozwoju badań naukowych i ich udziału w kształtowaniu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Toteż wychodząc z założenia, że wyższe uczelnie skupiają przeważającą część kadry naukowej w Polsce i że ta kadra w interesie naszego rozwoju gospodarczego nie może pozostać poza nurtem najbardziej czynnego włączenia się w pracę naukową zarówno badawczą, jak i wdrożeniową — V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej postulował wyraźne Zwiększenie udziału szkół wyższych w rozwiązywaniu zadań badawczych, objętych planami resortów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Zadanie to może być wypełnione przez szkoły wyższe tylko pod warunkiem zmiany struktury organizacyjnej. Mało liczne i słabo wyposażone katedry nie są w stanie prowadzić poważniejszej pracy badawczej. Cechą istotną nowoczesnego warsztatu naukowego jest zespołowość pracy. Dlatego trzeba przewidzieć zastępowanie tradycyjnej struktury placówek badawczych przez elastyczne formy organizacyjne, oparte na działalności zespołów. Pociągnie to za sobą także inny rozdział środków materialnych na wyposażenie, skupianie ich w instytutach i dużych katedrach.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Realizacja takich zamierzeń wymaga przyśpieszenia rozwoju szkół wyższych. Dynamika nakładów inwestycyjnych na te cele powinna wyprzedzać dynamikę wzrostu zatrudnienia z Utrzymaniem w pięcioleciu 1971—1975 tempa wzrostu nakładów wyższego aniżeli w bieżącym pięcioleciu. Praktycznie rzecz biorąc, może to oznaczać osiągnięcie pod koniec przyszłego pięciolecia 2,5% dochodu narodowego, przeznaczanych na badania naukowe, co postawi Polskę na poziomie osiąganym obecnie przez państwa wysoko uprzemysłowione.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Stworzenie lepszych warunków rozwoju dla młodej, zaangażowanej w sprawy budownictwa socjalistycznego kadry naukowej, przeanalizowanie wymogu habilitacji przy powoływaniu docentów, przeciwdziałanie korporacyjno-hierarchicznej zależności w kolektywach uczelnianych, powierzanie pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkolnictwie wyłącznie tym, którzy dają gwarancję zgodnego z interesami państwa kierunku tej pracy — oto dalsze postanowienia V Zjazdu. W okresie poprzedzającym V Zjazd, tezy na ten Zjazd były przedmiotem ożywionej dyskusji w środowiskach partyjno-naukowych i spotkały się z żywym przyjęciem bezpartyjnej kadry naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Wysoka Izbo! Spośród przedstawionych Sejmowi przez Radę Ministrów projektów: zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym i zmiany ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych — pierwszy projekt stanowi dalszy krok w doskonaleniu systemu szkolnictwa wyższego. W oparciu o Zdobyte doświadczenia zarówno pozytywne, jak i negatywne, projekt ten przejmuje z obu poprzednich ustaw to, co w nich było korzystne, odrzuca niekorzystne.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Ustawa o szkolnictwie wyższym, w brzmieniu znowelizowanym, określa jako naczelne zadania szkoły wyższej:</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">—kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej, zdolnej aktywnie uczestniczyć w socjalistycznej przebudowie Stosunków społecznych, —kształcenie i wychowywanie nowych kadr naukowych, —prowadzenie badań naukowych w ścisłym Związku z potrzebami życia i perspektywami rozwoju kraju, —rozwijanie kultury narodowej i współdziałanie w postępie technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Nowelę do ustawy o szkolnictwie wyższym cechuje wysoki Stopień elastyczności, co należy uznać za cechę szczególnie cenną.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">System Szkolnictwa wyższego, aczkolwiek tak bardzo dojrzał na całym świecie do reform, z trudem przystosowuje się do reform zbyt częstych i zbyt gwałtownych. A reformy takie, jeśli są nadmiernie sztywne, jeśli dążą do ukształtowania według jednego wzorca organizmu szkolnego wszystkich uczelni, niezależnie od ich specyfiki, nie tylko powodują wstrząsy, ale są najczęściej połowiczne, a przez to krótkotrwałe.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy niczego w zasadzie, jeśli chodzi o strukturę organizacyjną szkół wyższych, nie petryfikuje. Przewiduje — w obrębie jednego systemu — możliwość prowadzenia różnych studiów: zawodowych, magisterskich, doktoranckich, podyplomowych, a także kursów doskonalenia zawodowego oraz innych studiów i kursów specjalnych, i to w systemie studiów dziennych, wieczorowych lub zaocznych. Wszystkie te studia mogą funkcjonować albo w obrębie jednej szkoły na zasadach współistnienia, albo — w uzasadnionych wypadkach — na zasadach wyłączności.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Takie postawienie sprawy wydaje się jak najbardziej celowe z punktu widzenia racjonalnej gospodarki kadrami naukowymi, zapobiegania nad miernemu rozczłonkowywaniu szkół i unikania przerostów administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Projekt wskazuje jednak bardzo wyraźnie zasadniczy kierunek zmian organizacyjnych w szkołach wyższych: scalanie rozproszonych, słabych liczebnie i pod względem wyposażenia jednostek katedralnych w jednostki silniejsze, zespołowe, — obojętnie jak nazywające się — oddziały, sekcje, instytuty, zakłady, zespoły badawcze lub dydaktyczne. Mogą to być jednostki wydziałowe, międzywydziałowe i pozawydziałowe, międzyuczelniane, a także powiązane z placówkami naukowymi Polskiej Akademii Nauk, instytutami naukowo-badawczymi, zakładami produkcyjnymi oraz innymi instytucjami państwowymi lub społecznymi. Względna łatwość procesu scalania powoduje, że może ono następować doraźnie, na określony czas, dla rozwiązania określonych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Przedstawiony projekt ustawy nie zmusza jednak szkół do nadmiernego i niedostatecznie dojrzałego pośpiechu w przeprowadzaniu zmian struktury organizacyjnej. Tam, gdzie koncepcje reorganizacyjne nie zostały jeszcze dostatecznie wypracowane — szkoły mogą nadal działać w dotychczasowych układach.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Przewidując ogólnie, że ustrój szkoły powinien być dostosowany do nałożonych na nią obowiązków dydaktyczno-wychowawczych i naukowo-badawczych oraz powiązań z życiem gospodarczym i społecznym kraju — nowela do ustawy o szkolnictwie wyższym stanowi jednocześnie, że szczegółową organizację, zadania i ustrój szkoły może określić statut nadany szkole, i to nawet w sposób odmienny od ogólnie ustalonych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Pragnę szczególnie dobitnie podkreślić, że takie kierunkowe, przyszłościowe ujęcie struktury organizacyjnej, z zaakcentowaniem kierunku od rozdrobnienia do zespołowości — uwzględnia nie tylko postulat ścisłego i coraz silniejszego włączania się bardzo licznej i wysoko kwalifikowanej kadry skupionej w wyższych uczelniach w nurt bieżący gospodarczego naszego rozwoju, doskonalenia naszych sił wytwórczych, współdziałania z rozwojem wszelkich form życia socjalistycznego. Takie ujęcie sprawy struktury szkół może w przyszłości mieć i tę jeszcze konsekwencję, że przez syntezę i scalanie wymagań stawianych przez poszczególne katedry doprowadzi do znacznych uproszczeń przeładowanych wskutek partykularnych ambicji programów nauczania, a przez to do podwyższenia poziomu nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Obywatele Posłowie! Przy rosnących ilościowo zadaniach szkolnictwa wyższego, przy rosnącej różnorodności form studiów i pogłębiającej się specjalizacji, przy dającej się w niedługim czasie przewidzieć poważnej rozbudowie bazy mentalnej i wyposażenia szkół — sprawne zarządzanie tym bardzo skomplikowanym i złożonym organizmem, przy jednoczesnej pełnej odpowiedzialności za nadanie właściwego kierunku i odpowiedniego poziomu naukowego, dydaktycznego i wychowawczego — wymaga wielkiego i długotrwałego doświadczenia i zgoła specjalnych kwalifikacji osobistych.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Dlatego nowela do ustawy — niezależnie od funkcji władczych, w które wyposaża, podobnie jak ustawa z 1958 r., Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego — ustala władzę rektora i dziekanów powoływanych przez ministra względnie przez rektora za zgodą ministra, zgodnie z zasadą pełnej jednoosobowej odpowiedzialności za kierowanie procesem nauczania i wychowania w duchu patriotyzmu, socjalizmu i internacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Z drugiej jednak strony, zgodnie z zasadą demokracji, nowela do ustawy przewiduje daleko idące rozszerzenie zarówno ilości, jak i składu organów kolegialnych, z których rady, opinii i pomocy korzystają zarówno rektor, jak i dziekani. Trzeba więc tutaj wymienić kolegium rektorskie, senat, komisje do spraw badań naukowych, rozwoju kadry naukowo-dydaktycznej i inne, radę szkoły dla spraw młodzieży, radę społeczną szkoły, zapewniającą więź ze środowiskiem społecznym, gospodarką i kulturą regionu — i analogiczne organy kolegialne na szczeblu wydziału.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">W organach kolegialnych przewiduje się szeroką reprezentację środowiska naukowego, także młodej kadry naukowej, a ponadto reprezentację polityczną i społeczną. A więc udział sekretarza Komitetu Uczelnianego PZPR, przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej, a także — zwłaszcza jeśli chodzi o zagadnienia dotyczące spraw bytowych młodzieży, planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów i realizacji programu nauczania — udział studentów wybranych przez organizacje młodzieżowe, i to w ilości 1/3 członków rady szkoły dla spraw młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Znowelizowana ustawa zapewnia organizacjom młodzieżowym i zrzeszeniom studenckim szerokie współdziałanie ze szkołą w ideowym wychowaniu młodzieży, w przygotowaniu do aktywnego udziału w życiu socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Z całym naciskiem należy podnieść, że umocnienie władzy rektora i dziekanów i przeznaczenie organom kolegialnym funkcji doradczych w niczym nie narusza autonomii środowiska naukowego w sprawach planów badań naukowych, oceny pracy kadry pomocniczych pracowników naukowych, przede wszystkim zaś nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego oraz wysuwania wniosków o nadanie tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Jest rzeczą niezmiernie istotną, że rozważana nowela do ustawy o szkołach wyższych likwiduje od lat istniejący dylemat wyższości czy prymatu pracy naukowej, bądź dydaktyczno-wychowawczej, deklarując wyraźnie jedność nauki, dydaktyki i wychowania. Zarówno przy doborze pracowników nauki, jak i przy wszystkich awansach w równym stopniu zgodnie z wymogami ustawy powinny być brane pod uwagę wszystkie trzy aspekty przydatności pracownika do pracy naukowej, dydaktycznej i wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Ustawa modyfikuje dotychczasowy tryb awansowania kadry naukowo-dydaktycznej do stanowiska docenta, rezygnując z wymogu habilitacji. Takie postawienie sprawy zmusza zarówno władze szkolne, jak i kolegia naukowe, do bardziej wszechstronnej, kompleksowej oceny całokształtu pracy i dorobku tych pracowników, którym powierza się stanowiska samodzielnych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Trzeba jednak być świadomym tego, że znowelizowana ustawa o stopniach naukowych i tytułach naukowych zachowuje w pełni wysoką rangę, jaką się przywiązuje do stopnia doktora habilitowanego. Znowelizowana ustawa nie obniża rangi stanowiska docenta, znosi jedynie nadmierną sztywność formalnych warunków powoływania na to stanowisko. W istocie rzeczy obiektywne warunki uzyskiwania stopni naukowych nie są jednakowe w różnych dyscyplinach. Są one dogodniejsze w humanistyce, medycynie, w dyscyplinach teoretycznych, ale znacznie trudniejsze w naukach technicznych i eksperymentalnych. Obecnie w wielu dyscyplinach naukowych nadal na stanowiska docentów powoływać się będzie głównie doktorów habilitowanych, w innych natomiast — częściej kandydatami będą doktorzy.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Możność powierzania stanowisk kontraktowych docenta, profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego osobom nie mającym stopnia ani tytułu naukowego, ale wykazującym się osiągnięciami w pracy naukowej lub w twórczej pracy zawodowej — rozszerza perspektywy ściślejszego wiązania szkół wyższych z szeroko pojętym życiem naszego kraju. Stanowi to realizację tego postanowienia uchwały V Zjazdu PZPR, które mówi o umacnianiu więzi szkoły z życiem, o przyciąganiu do pracy w szkolnictwie wyższym w daleko szerszym zakresie, niż to było dotychczas, wybitnych specjalistów-praktyków.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiona Wysokiemu Sejmowi nowela do ustawy o szkołach wyższych:</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">—realizuje te tendencje reformatorskie, którym od wielu już lat dawała wyraz opinia publiczna, —stwarza podstawy do włączenia całej, bardzo licznej kadry naukowej, skupionej przy wyższych uczelniach w bieżące rozwiązywanie problemów postępu technicznego, modernizacji produkcji i rozwoju gospodarczego, a także doniosłej problematyki ekonomicznej i społecznej socjalizmu, —daje wyraz tym postanowieniom uchwały V Zjazdu PZPR, które mówią:</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">—o unowocześnieniu procesu dydaktycznego i badawczego oraz struktury wewnętrznej uczelni na drodze rezygnacji z rozdrobnienia organizacyjnego i likwidacji sztywnych przegród oddzielających nawzajem poszczególne specjalności i dyscypliny naukowe;</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">—o przyciąganiu do rozwiązywania problemów szkoły szerokiego aktywu samorządu akademickiego i aktywu partyjno-naukowego;</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">—o aktywnej — wreszcie — polityce personalnej, opartej na wszechstronnej ocenie kadry.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Ustawa o szkołach wyższych w brzmieniu znowelizowanym stwarza szerokie perspektywy rozwojowe tym tak w Polsce Ludowej zasłużonym szkołom, podnosząc jeszcze bardziej ich rangę oraz zapewniając wyższym uczelniom należne im miejsce i właściwą, doniosłą rolę w całokształcie naszego życia, w dążeniu do Ukształtowania tego życia w pełnej zgodzie z zasadami socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PoselIwaszkiewiczBoleslaw">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w pełni popiera nowelę do ustawy o szkolnictwie wyższym i nowelę do ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych w brzmieniu przedstawionym przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoka Izbo! Przy okazji omawianej dzisiaj zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym można Stwierdzić, jak duże wartości wniosła dyskusja o nauce w naszym kraju, dyskusja zapoczątkowana przed paroma laty, a dziś już powszechna. Wypowiadamy się przy wielu ważnych okazjach na temat potrzeby trwałej i twórczej ogólnonarodowej dyskusji programowej, prowadzonej pod kierownictwem partii. Wypowiedzi uczonych, polityków, publicystów na temat rozwoju nauki w Polsce stanowią godny naśladowania wzór przygotowania przesłanek dla podjęcia koniecznych decyzji przez władze partyjne i państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W zakresie problematyki badawczej pragnę — w związku z nowelizacją ustawy — przedstawić syntetycznie następujące trzy tematy: niezbędność funkcjonowania organu państwowego odpowiedzialnego za całokształt stanu nauki polskiej, konieczność planu perspektywicznego oraz potrzebę rozszerzenia współpracy ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jest rzeczą ogólnie znaną i wielokrotnie stwierdzaną, że potencjał badawczy katedr szkół wyższych, mimo naglących potrzeb państwa, jest niedostatecznie wykorzystany. Poszczególne postanowienia omawianej dziś noweli do ustawy, zmierzają do poprawienia tej niekorzystnej sytuacji. Można mieć zatem zasadną nadzieję, że kompleksowe prace badawcze, badania zespołowe, badania na styku dyscyplin naukowych znajdą obecnie dogodniejsze warunki realizacyjna.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Pozostają jednak — jak się wydaje — dalsze istotne sprawy do uregulowania. Mam tu na myśli pilną potrzebę funkcjonowania państwowego organu, który byłby instytucjonalnie nadrzędnym w stosunku do wszelkich programów badań naukowych i kształcenia kadry naukowej w Polsce. Konfrontacja całokształtu potrzeb naszego kraju ze światową rewolucją naukowo-techniczną domaga się stworzenia płaszczyzny, na której kierownictwo państwowe, wspomagane przez kierownictwo dziedzin gospodarczych i przez fachowe, rzeczowe rady naukowców, będzie otrzymywać przesłanki do dalekosiężnych rozstrzygnięć.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W warunkach ogromnego rozwoju szkolnictwa wyższego słusznie zwiększamy kompetencje i odpowiedzialność dziekanów, rektorów i ministra. Nie można zmian w organizacji nauki ograniczyć tylko do tych posunięć. Trzeba dążyć do instytucjonalnego i personalnego sprecyzowania odpowiedzialności za całokształt państwowej polityki naukowej, nadrzędnej w stosunku do wszystkich pionów nauki i wydzielonych instytucji naukowych, skoordynowanej z programami gospodarczymi i administracyjnymi oraz zapewniającej równocześnie aktywną, inicjującą rolę nauki w stosunku do planowania i programowania perspektyw rozwoju ekonomicznego. Potrzebne jest nie tylko określenie, ale i kontrola zasad odmienności planowania i rozdziału badań naukowych, które prowadzą katedry szkół wyższych, PAN, KNiT oraz instytuty resortowe. Tylko jednolita organizacja nauki może zapewnić koncentrację działalności badawczej na najbardziej efektywnych i celowych dla naszego kraju zadaniach oraz umożliwić opracowanie i wykorzystanie prognoz, wynikających z tendencji rozwojowych poszczególnych dyscyplin nauk przyrodniczych i techniki w skali światowej. Od instytucji odpowiedzialnej za całokształt rozwoju nauki i techniki można by też w sposób uzasadniony oczekiwać uświadomienia społeczeństwu, w sposób mobilizujący, procesu, który poczynając od badań podstawowych poprzez badania stosowane i wdrożeniowe, wiedzie do produkcji, stanowiącej o uchwytnej wymierności owocowania rewolucji naukowo-technicznej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Następnym zagadnieniem, które wysuwa u nas dyskusja o rozwoju nauki, jest doniosłość powstawania planu perspektywicznego. W skali kolejnych, odrębnie niejako opracowywanych planów pięcioletnich nie można osiągnąć zadowalającego kompleksowego określenia kierunków rozwoju nauki, gospodarki i kultury. Dopiero plan perspektywiczny w skali 15—20 lat umożliwia jasne widzenie uwarunkowania rozwoju gospodarczo-kulturalnego przez progi krytyczne, określone prawidłowościami rozwoju światowej nauki.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Przykładowe: automatyzacja, maszyny matematyczne w planowaniu i zarządzaniu, urbanizacja, skrócenie czasu pracy, wydają się zjawiskami nieuniknionymi w perspektywie rozwoju nauki. Podobny charakter ma proces, w którym zespoły badawcze, nabierając charakteru producenta, stają się przemysłem odkryć, a przemysł w tradycyjnym znaczeniu tego słowa zajmuje pozycję odbiorcy tych odkryć. Wynika z tego, że trzeba już obecnie określać działy i gałęzie zarówno nauki, jak i gospodarki, które będą rozwijać Się w święcie za 10—15 lat, a które jednocześnie mogą i powinny rozwijać się w Polsce. Odpowiedzialność państwa socjalistycznego z uwagi na charakterystyczną dla niego koncentrację decyzji i środków jest tu zasadnicza.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wszystko Wskazuje na potrzebę umieszczenia dochodu narodowego, przeznaczanego na naukę oraz na nakłady towarzyszące na oświatę, wychowanie i szkodnictwo wyższe, na nowym miejscu w hierarchii potrzeb państwa. Uchwała V Zjazdu Partii jest tu bardzo ważnym krokiem naprzód. Łączne planowanie perspektywiczne rozwoju gospodarczego i nauki wywołuje przekonanie, że istotny sens i pełna efektywność dalszych inwestycji przemysłowych są powiązane w poważnej mierze z zasadniczym wzrostem nakładów na naukę, badania wdrożeniowe i nakłady towarzyszące. Traktowanie w planie pięcioletnim — jak się to zdarza — postępu technicznego w przemyśle w sposób niejako autonomiczny, w oderwaniu od rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego nie służy and gospodarce, ani nauce. Dlatego przywiązujemy zasadniczą wagę do procesu opracowywania i dyskutowania nad kompleksowymi planami perspektywicznymi w naszym państwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Opinia polska pojmuje sojusz polsko-radziecki w sposób dynamiczny i w związku z tym dąży do zwiększenia udziału naszego kraju w rewolucji naukowo-technicznej, tak jak jest ona rozumiana i realizowana w obozie socjalistycznym. Jesteśmy świadomi faktów, że to właśnie Związek Radziecki pomyślnie rozwiązuje nowoczesne zadania podporządkowania rewolucji naukowo-technicznej społeczno-gospodarczym celom socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Dlatego też, niezależnie od naszych pożytecznych kontaktów z Zachodem, naturalną prawidłowością jest, że w naszym kraju rozwój rewolucji naukowo-technicznej wiąże się z potencjałem Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W mocarstwach naukowych, jakimi są współcześnie Związek Radziecki i Stany Zjednoczone — niezależnie od głębokich różnic i odmienności — zachodzą jednocześnie dwa procesy. Z jednej strony przyrost dochodu narodowego w tych krajach jest coraz bardziej funkcją badań naukowych, a z drugiej strony badanie naukowe absorbują coraz większe środki materialne. Będąc świadomi, że korzystanie z cudzych odkryć jest uwarunkowane posiadaniem własnych twórczych osiągnięć w wybranych kierunkach, musimy mieć ambicje dorównania przodującym krajom europejskim w wartościach względnych dochodu narodowego, przeznaczanego na badania. Świadomi jednak jesteśmy naturalnej dysproporcji nakładów na naukę w wartościach absolutnych w stosunku do Związku Radzieckiego. Dlatego też traktujemy, i chcemy traktować Związek Radziecki, jako przyjacielską i zaawansowaną bazę postępu w zakresie wiedzy matematyczno-przyrodniczej i technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wiemy, że w Stanach Zjednoczonych w przybliżeniu 4/5 badań naukowych jest otoczonych tajemnicą bądź wojskową, bądź gospodarczą wobec uczonych państw socjalistycznych. Wiemy, że nauka staje się głównym elementem współzawodnictwa obronnego, ekonomicznego i politycznego, współzawodnictwa ustroju socjalistycznego i kapitalizmu. Wiemy także, że na dłuższą metę owocowanie zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej powinno w warunkach państw socjalistycznych być bardziej Skuteczne z uwagi na pryncypialny Stosunek socjalizmu do nauki i do programu powszechnego wykształcenia. Dlatego uważamy za naturalną solidarność naukową krajów socjalistycznych, a przede wszystkim solidarność naukową ze Związkiem Radzieckim. Przewidujemy możliwość coraz szerszego wykorzystywania przez uczonych polskich aparatury badawczej Związku Radzieckiego, jak i wykorzystywanie pracy uczonych polskich w naszym kraju dla badań prowadzonych i potrzebnych Związkowi Radzieckiemu. Można wyrazić pogląd, że dalszy rozwój RWPG wymaga aktywizacji państw członkowskich jako bezpośrednich partnerów współpracy naukowo-technicznej. Podział pracy w kręgu państw socjalistycznych, procesy integracji gospodarczej korzystne dla wszystkich członków RWPG wymagają postępu integracji naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Odrębnym zagadnieniem o doniosłym znaczeniu dla ukształtowania przyszłości, zagadnieniem, któremu poświęcono wiele przepisów nowelizujących ustawę, jest przebieg procesu dydaktycznego na wyższych uczelniach. Przy tej okazji pragnę poruszyć zagadnienia liczby studentów w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Przy dążeniu do coraz bardziej sprawiedliwej selekcji kandydatów na wyższe uczelnie, musimy sobie jednocześnie zdawać sprawę, że nie zaspokajamy ilościowej potrzeby ludzi z wyższym wykształceniem dla naszej gospodarki i kultury. Dodać tu należy, że wszystkie analizy przeprowadzane zarówno u nas, jak i w innych krajach, a dotyczące przyszłości, wykazują rosnące zapotrzebowanie na kadrę z wyższym wykształceniem. Wskaźniki liczby studentów na 10 tys. ludności stały się jednym z elementów charakteryzujących możliwości rozwojowe danego kraju. W tym zakresie z krajów demokracji ludowej wyprzedza nas Czechosłowacja stosunkiem 96 do 90 w Polsce, a Związek Radziecki dystansuje nas zasadniczą liczbą 183.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Trzeba pamiętać, że zjawisko wyżu demograficznego trwać będzie u nas najwyżej jeszcze tylko 7 lat. Myślenie perspektywiczne nakazuje zatem kształcenie obecnie jak największej liczby studentów, gdyż przewidywać należy, niestety, zmniejszenie się liczby kandydatów, wynikające z obiektywnych przyczyn demograficznych. Wynika stąd, że inwestycje budowlane i aparaturowe w szkolnictwie wyższym, zwiększanie liczby etatów kadry dydaktycznej, wysiłki Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zmierzające do umożliwienia przekraczania wyznaczonych limitów przyjęć, zasługują na jak największe uprzywilejowanie i poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wprowadzeni e możliwości przyznawania nagród dla studentów osiągających wzorowe wyniki w nauce, pragnę traktować jako zapowiedź tworzenia nie demoralizującego społecznie priorytetu dla młodzieży wybitnie zdolnej. Systemy oświatowe w czasach współczesnych wypracowują powszechnie odrębne metody kształcenia uczniów czy studentów obdarzonych wybitnymi zdolnościami.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W związku ze zniesieniem podziału na szkoły wyższe i wyższe szkoły zawodowe należy sprawdzić, w jakim stopniu tak zwana nomenklatura zawodów powinna rzutować na rozwój studiów zawodowych w szkołach wyższych. Jest to problem, który wpływa bezpośrednio na postęp techniki w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Stan kadrowy nauki polskiej jest naszą najmocniejszą pozycją w zestawieniu z organizacją nauki i bazą materialną badań naukowych. Wykształcenie poważnej ilości pracowników nauki zwiększa przez wpływ, jaki wywiera ich postawa, nie tylko kompetentny nacisk na rozwój badań naukowych, ale umożliwia także prawidłowy przebieg procesu dydaktycznego na wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Określenie zadań wychowawczych szkolnictwa wyższego przez nowelę do ustawy sprawia przede wszystkim, że jest ona także ważnym aktem politycznym. Kształcenie Studentów w duchu socjalistycznym, patriotycznym oraz internacjonalistycznym zakłada takie samo zaangażowanie intelektualne i emocjonalne samodzielnych i pomocniczych pracowników nauki. Postanowienia noweli są w tej dziedzinie wyrazem dążenia do pogłębionej jedności ideowo politycznej społeczeństwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Przepisy noweli są też wyciągnięciem bezpośrednich wniosków w zakresie wyższych uczelni z faktu pełnienia przez partię kierowniczej roli w życiu naszego narodu. Sądzimy, że atmosfera ideowo-polityczna, obejmująca wszystkich pracowników naukowych i wszystkich studentów, atmosfera postulowana przez nowelę do ustawy, jest atmosferą kierowanego przez partię Frontu Jedności Narodu. Nie ulega bowiem wątpliwości, że ideowo-polityczne, socjalistyczne i patriotyczne zaangażowanie wykładowców i studentów powinno obejmować ich wszystkich: partyjnych i bezpartyjnych, wyznających światopogląd materialistyczny i światopogląd chrześcijański. Z tych też powodów wydaje się także, że Zrzeszenie Studentów Polskich powinno być organizacją otwartą na wszystkich szczeblach dla studentów wierzących i niewierzących.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nikt nie może mieć zastrzeżeń co do wagi, jaką dla wychowania może mieć nauczanie czy lektorat z podstaw nauk politycznych dla studentów wszystkich kierunków. Program nauk politycznych ma jednak za zadanie nie tylko powiększyć wiedzę studentów, ale rozwijać w nich wartościowe przekonania obywatelskie. Wymaga to uwzględnienia obiektywnych postulatów. Jeśli chodzi o zaangażowanie socjalistyczne młodzieży, to przekazujmy jej nie tylko wiedzę o sukcesach Polski Ludowej, ale także bilans doświadczeń, trudności pokonanych na tej drodze zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych. Trzeba także, oprócz wyrobienia świadomego szacunku dla osiągnięć socjalizmu w Polsce, dyskutować z młodzieżą o zwycięskiej perspektywie, o wizji Polski socjalistycznej, która w roku dwutysięcznym będzie miarą osiągnięć tej młodzieży i dziełem jej życia.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jeśli chodzi o wychowanie patriotyczne, to oprócz przekazania młodzieży wiedzy o tym, w jaki sposób ofiarna miłość ojczyzny poprzednich pokoleń uczyniła Polskę Ludową podmiotem historii, dyskutujmy z młodzieżą o nowoczesnej funkcji patriotyzmu w warunkach integracji gospodarczej krajów socjalistycznych i postępu cywilizacyjnego, włączającego poszczególne narody w procesy ogólnoświatowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Widząc w postanowieniach noweli dążenie do nowoczesnej organizacji podstawowych instytucji nauki polskiej oraz doceniając polityczne znaczenie tych postanowień, członkowie Koła Poselskiego — „Fax” będą głosowali za ich uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę zaakcentować kilka problemów związanych ze zmianami zaproponowanymi w rządowym projekcie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselGalajDyzma">Reforma ustawy o szkolnictwie wyższym jest naturalną konsekwencją zmian, jakie systematycznie następują w całym społeczeństwie Polski, zmian w stosunkach między szkołami wyższymi a gospodarką i kulturą narodową. Jest to także wyraz zmian w funkcjach uczelni wyższych, a także w rolach, jakie człowiek z wyższym wykształceniem spełnia we współczesnym społeczeństwie. Gruntowna, nowoczesna wiedza jest dziś zjawiskiem splecionym z innymi czynnikami w procesie produkcji, jest nieodłącznym warunkiem rozumienia podstawowych zjawisk życia przez każdego człowieka. Jest ona wszechobecną siłą modelującą stosunki we współczesnych społeczeństwach. Dociera ona tysiącami kanałów — przez system nauczania we wszystkich typach i na wszystkich szczeblach szkół, przez książki, prasę, telewizję, radio, w ramach bezpośrednich stosunków między ludźmi itd. — do każdego człowieka, do każdego stanowiska pracy, do każdej formy działania ludzkiego. Najważniejszą rolę w rozwijaniu tej wiedzy, w podnoszeniu jej powszechnego poziomu, w torowaniu jej drogi ku wyższym i społecznie pożytecznym formom, spełnia szkoła wyższa. Szkoła ta, przeobrażając społeczeństwo, jest równocześnie przez to społeczeństwo przeobrażana, by móc spełnić należne jej wobec tego społeczeństwa funkcje.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselGalajDyzma">Startowaliśmy w Polsce Ludowej z liczbą 46 wyższych uczelni, w których w 1945/46 roku studiowało 56 tys. studentów. Tuż przed II wojną światową liczba studentów wynosiła prawie 50 tys. W 1950 r. mieliśmy 125 tys. studentów, w 1960 r. — 166 tys., a w 1967/68, w 76 wyższych uczelniach, studiowało 289 tys. młodzieży. W Warszawie koncentruje się nauka i życie 64 tys. studentów, czyli o 14 tys. osób więcej niż we wszystkich wyższych uczelniach w przedwrześniowej Polsce; w Krakowie studiuje 46 tys. osób, w Poznaniu i Wrocławiu po około 30 tys., w Łodzi 21 tys., w Gdańsku, Lublinie i Gliwicach po kilkanaście tysięcy studentów. powstały więc wielkie ośrodki kształcenia, gdzieniegdzie nastąpiło wielkie zmasowanie studentów iw domach i miasteczkach akademickich. Samo rozmieszczenie, liczba szkół wyższych, liczba studentów i pracowników naukowych unaocznia w bezpośredni sposób fakt upowszechniania w społeczeństwie treści wytwarzanych przez wyższe uczelnie.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselGalajDyzma">A przecież i wielki wpływ na społeczeństwo mają i takie fakty, że wśród młodzieży akademickiej co drugi student pochodzi z rodziny robotniczej lub chłopskiej, że prawie 40% młodzieży Studiującej Stanowią dziewczęta, a liczba pracowników naukowych — profesorów, docentów, wykładowców, adiunktów i asystentów — wynosi ogółem prawie 25 tys. osób, co stanowi około 50% ogółu studentów z 1937 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselGalajDyzma">Społeczeństwo nasze przyswaja sobie opinię o szkołach wyższych zarówno przez bezpośrednie kontakty — w rodzinie, wśród znajomych, na ulicy itp., z liczną rzeszą młodzieży studenckiej, przez różne informacje o funkcjonowaniu wyższych uczelni, jak i przez bezpośrednie kontakty z absolwentami, którzy uczestniczą w procesach pracy, przez wspólne uczestnictwo w życiu społecznym takich kolosów Akademickiego kształcenia, jak Warszawa czy Kraków, a także w małych, ale tym bardziej ważnych, ośrodkach akademickich, jak Rzeszów, Zielona Góra, Olsztyn, Opole, Białystok i inne. Wyższe uczelnie w Polsce uczestniczą bezpośrednio lub pośrednio we wszystkich najważniejszych dziedzinach życia, spełniają przewodnią rolę we wszystkich procesach rozwojowych naszego narodu — jego gospodarki i kultury. Muszą przeto — z racji swego miejsca i funkcji — podlegać takim przeobrażeniom, które by pozwoliły tym szkołom spełniać role wszechstronnie postępowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselGalajDyzma">Współcześnie zmieniają się funkcje człowieka wykształconego. Człowiek ten, to już nie — „wieża z kości słoniowej”, jak ongiś, gdy absolwent wyższej uczelni był zasklepiony w sobie, w swojej — „sferze”, odizolowany od mas, mający w pogardzie pracę fizyczną i ludzi tę pracę wykonujących. Jest to dziś człowiek bezpośrednio związany z życiem, z pracą, człowiek kierujący pracą i t ego społeczeństwa jawnie, codziennie, w powiązaniu z tym społeczeństwem, w identyfikacji interesów własnych z interesami szerokich mas ludzi pracy. Do spełniania takich to funkcji musi przygotowywać dziś wyższa uczelnia.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselGalajDyzma">A więc reforma ustawy o szkolnictwie wyższym wynika z naturalnych tendencji zmian zachodzących W całym społeczeństwie, a także ze zmian między tym społeczeństwem a szkołami wyższymi, ze zmian zapotrzebowań zgłaszanych przez to społeczeństwo pod adresem szkół wyższych. Zmiany te tworzą proces ciągły i dlatego projekt dyskutowanej dziś reformy ustawy o szkolnictwie wyższym należy traktować jako jeden z kolejnych elementów dostosowywania funkcji szkoły wyższej do potrzeb życia. Istota rzeczy polega na tym, ażeby dostosowywanie to oparte było na trafnie odczytywanych potrzebach życia, co w odniesieniu do dyskutowanych dziś poprawek, moim zdaniem, w pełni ma miejsce.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselGalajDyzma">Z tego założenia wynika konieczność wprowadzenia zmian w wielu dziedzinach życia szkół wyższych. Po pierwsze, kierowanie organizmami liczącymi nierzadko po kilkanaście tysięcy studentów wymaga form i metod zabezpieczających sprawność działania tych szkół. Wzmocnienie władzy rektorów i dziekanów oznacza podwyższenie możliwości ujednolicenia systemu kształcenia i oddziaływania wychowawczego na młodzież, oznacza większą możliwość dostosowywania działalności szkoły wyższej do potrzeb życia.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselGalajDyzma">Temu celowi sprzyja także zwiększenie uprawnień rektorów w prowadzeniu odpowiedniej polityki personalnej wśród pracowników naukowych. Współdziałanie różnych ciał kolegialnych we władzach uczelni gwarantuje wnikliwość w podejmowaniu decyzji, lecz prawo podejmowania decyzji przez rektorów daje gwarancję sprawnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselGalajDyzma">Są głosy, że wzmocnienie władzy rektorów może prowadzić do zbyt pochopnych, a przez to do krzywdzących decyzji. Niektórzy ludzie a nawet niektórzy posłowie upominali się na przykład o. prawo obrony ze strony studentów, których czyny kwalifikują ich do usunięcia ze szkoły. Odpowiedzieć można, że każdy w Polsce ma prawo do obrony, a w tym również i studenci. Ale jednocześnie chcę podkreślić, że najlepiej broni się każdy człowiek, w tym także student, w swoim codziennym postępowaniu. To najważniejsza i najlepsza obrona. Jeśli to postępowanie jest Właściwe, a takie jest właśnie postępowanie prawie wszystkich studentów na polskich wyższych uczelniach, to nic im grozić nie może, na odwrót, władzą rektora są oni bronieni przed dywersyjną działalnością — czasem z dziedziny obyczaju, moralności, a czasem przed działalnością reakcji politycznej — nielicznych wprawdzie, ale często bardzo aktywnych w tym względzie jednostek. Jest to przecież rektor socjalistycznej uczelni, rektor mianowany przez kierownika resortu w robotniczo-chłopskim, socjalistycznym rządzie polskim, jest to człowiek, którego funkcja z natury rzeczy nie toleruje zbyt pochopnych decyzji i dlatego wzmocnienie jego władzy może budzić niepokoje tylko u takich osób lub grup osób, które nadal nie wierzą w to, że idee socjalizmu są najbardziej humanistycznymi ideami współczesnego świata i które chcą zmieniać nasz ogólny kierunek rozwoju ku socjalistycznym stosunkom. Możemy przeboleć ich niewiarę w socjalizm, ale nie pozwolimy na Sianie przez nich zamętu i anarchii wśród młodzieży studenckiej (a w innych środowiskach także), na podżeganie przeciwko rozwojowi stosunków w Polsce, zabezpieczającemu prawo do pracy i do równoprawnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, jakie jest i będzie udziałem szerokich mas pracujących naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselGalajDyzma">Wzmocnienie władzy rektorów, stosowane obecnie zresztą na całym świecie, choć, rzecz jasna, nie z identycznych pobudek ideowych, ma prowadzić do usprawnienia systemu nauczania i wychowywania młodzieży w duchu ideałów pożądanych w obecnym okresie, w duchu zabezpieczania interesów naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselGalajDyzma">Podobnie funkcje usprawniania kierownictwa uczelniami wyższymi spełnia projekt zmian w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych. Znane są powszechnie wypadki w dotychczasowej praktyce w tym zakresie, że niektórzy tak zwani seniorowie rad wydziałowych na poufnych zebraniach torpedowali skutecznie wchodzenie młodych, dynamicznych pracowników naukowych na wyższe szczeble w hierarchii nauki polskiej. Stosowali zwykle tylko jedną, ale do perfekcji doprowadzoną metodę — kunktatorstwo w dopuszczaniu do awansów, a zatem i do współdecydowania o losach wydziału i uczelni. Projekt zmian w ustawie kładzie kres dotychczasowej, sprzecznej z wymaganiami życia, praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselGalajDyzma">Szczególnie pozytywną rolę spełni, miejmy nadzieję, ustawa w dziedzinie wiązania szkoły wyższej z praktyką. Jest to najpotężniejszy wymóg życia i dlatego, że wszelka prawda odkrywana przez naukę jest prawdą dopiero wtedy, gdy zostanie zweryfikowana przez życie, przez praktykę, jak również dlatego, że rok rocznie około 30 tys. osób staje do pracy po ukończeniu studiów wyższych. Stają te tysiące osób do pracy na stanowiskach kierowniczych, od których uzależniony jest w pewnym sensie pełny efekt pracy i w produkcji dóbr materialnych, i w pozaprodukcyjnych dziedzinach życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselGalajDyzma">Wyższe uczelnie w Polsce, mimo niewątpliwych osiągnięć, wykazują w tej dziedzinie jeszcze znaczne zapóźnienia. Nie wytworzyła się praktyka oczekiwania na wynik badań przez tak Zwanych praktyków, nie ma też oczekiwania wśród naukowców na zamówienie badań ze strony praktyków. Programy badań, nawet jeśli poszczególne tematy są ulokowane w konkretnym środowisku i dotyczą życia współczesnego, mają najczęściej charakter wycinkowy, a przez to jednostronny, nie dają podstaw ani do sformułowanych wniosków praktycznych, ani tym bardziej do odkrycia praw rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselGalajDyzma">Dla przykładu można wysunąć problem młodzieży, która to młodzież poddana była i jest poddawana przez nauki społeczne licznym penetracjom badawczym. Ale owe liczne badania zazwyczaj dotyczą pojedynczych, wyizolowanych z całości aspektów życia tej młodzieży, jej uczestnictwa w konkretnych formach aktywności ludzkiej w kreślonym czasie i w określonej przestrzeni. Nie ma z tych badań większego pożytku ani kierownictwo polityczne organizacji młodzieżowych, ani nauka. Prawda w tych badaniach jest częścią, lub cząstką prawdy obiektywnej o młodym pokoleniu współczesnej Polski. Nic tedy dziwnego, że nie umieliśmy sobie w pełni wyjaśnić określonego zachowania się młodzieży studiującej na wyższych uczelniach w marcu bieżącego roku, nic też dziwnego, że zastanawiamy się dziś dosyć bezradnie, dlaczego to młodzież Uniwersytetu Warszawskiego, która burzliwie przeżywała wydarzenia marcowe, prawie zupełnie nie reaguje, nie interesuje się procesami sądowymi primadonn parodniowych z tamtych czasów, a mianowicie Dojczgewandta i spółki.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselGalajDyzma">W toku dyskusji nad przeobrażeniem wyższych uczelni narzuca się postulat, ażeby prowadzić do maksymalnej koncentracji wysiłków wielu ośrodków w kierunku badań nad kompleksem zagadnień w istotny sposób kształtujących życie i postawy młodzieży — nie tylko akademickiej. Wtedy przedmiot oddziaływania wychowawczego i dydaktycznego wyższych uczelni — a jest nim prawie 300-tysięczna rzesza ludzi pięciu najwspanialszych roczników życia ludzkiego — przedmiot ten wtedy będzie lepiej zrozumiały, a przez to skuteczność oddziaływania większa, pełniejsza i bogatsza.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselGalajDyzma">Projekt ustawy pozwala mieć nadzieję, że związki wyższych uczelni z praktyką mogą być znacznie większe. Mogą to zabezpieczyć przede wszystkim projektowane instytuty naukowe, likwidujące zaściankowy charakter struktury katedralnej wyższych uczelni. Stwarzają one znacznie większą możliwość prowadzenia badań kompleksowych w związku z potrzebami życia — chodzi tylko o to, ażeby w nowej, niewątpliwie lepszej formie organizacyjnej, jaką mają być instytuty, nie zapanował stary duch oderwanego od życia pseudouczonego, co, jeśli nie będzie w tej sprawie aktywnej działalności ze strony młodych pracowników nauki, ze strony tych profesorów i docentów, którzy doceniają związki nauki z życiem praktycznym, ze strony organizacji partyjnych i społecznych, a także ze strony kierownictwa uczelni i resortu, może przecież mieć miejsce.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselGalajDyzma">Tendencjom wiązania wyższych uczelni z praktyką będzie również pomagał udział tak zwanego czynnika społecznego w pracach rad naukowych instytutów, W radach społecznych uczelni, a także, jak sądzę, szybka, ale w uzasadnionym obiektywnymi warunkami tempie, zmiana struktury wieku docentów i profesorów, którą dzięki zmianom w ustawie, można będzie w ciągu najbliższych lat skutecznie zmienić.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselGalajDyzma">Podobnie ustawa umożliwia szybsze usprawnianie programów studiów w kierunku lepszego przygotowania praktycznego absolwentów. Pod tym względem jest jeszcze wiele do zrobienia, jako że jesteśmy świadkami daleko idącej nieporadności zawodowej wielu absolwentów wyższych uczelni w pierwszych latach ich pracy. Szczególnie dotkliwe braki notujemy w przygotowaniu kadr z wyższym wykształceniem dla rolnictwa. Wystarczy powiedzieć, że generalnie biorąc, program zajęć studentów WSR, program praktyk i prac dyplomowych jest oparty na sformułowanej na początku pięćdziesiątych lat zasadzie, że absolwent wyższej uczelni rolniczej powinien umieć kierować tylko dużym gospodarstwem, bo tylko dla talkach gospodarstw jest miejsce w Polsce. Tymczasem, obok zadania nauczania absolwentów wyższych uczelni rolniczych kierowania gospodarstwami rzeczywiście dużymi, należy wysunąć jako drugie, nie mniej ważne zadanie, kierowania produkcją drobnych gospodarstw chłopskich, co w konsekwencji wymaga zmian w programie nauczania, a także w programie odbywania praktyk studenckich.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselGalajDyzma">Wyrażam pogląd, że projekt zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym daje procesom wiązania szkoły wyższej z praktyką, z terenem, bardzo liczne i pozytywne bodźce. Należy temu procesowi — w konfrontacji z życiem — pomagać, należy go usilnie rozwijać. Można rzec, że już obecnie, w dniu uchwalenia poprawek do ustawy, staje się ona kategorią prawną, do której trzeba się odnieść życzliwie ale i krytycznie, jako że niebawem, zgodnie z prawem rozwoju, życie zażąda dalszych nowych poprawek. Takie jest prawo życia i taki jest obowiązek działaczy i ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Traktując przedstawione Sejmowi projekty zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym, w ustawie o stopniach naukowych i tytułach naukowych — jako wyraz naturalnych prób dostosowywania wyższych uczelni do potrzeb współczesnego życia, do potrzeb społeczeństwa budującego socjalistyczną gospodarkę i kulturę, i uznając ten projekt zmian jako trafne odczytanie aktualnego stanu Stosunków między wyższymi uczelniami a całym społeczeństwem, jako trafne odczytanie etapu rozwoju całokształtu stosunków w naszej socjalistycznej ojczyźnie — niniejszym stwierdzam, że posłowie Klubu Poselskiego ZSL, których mam zaszczyt tu reprezentować, będą głosowali za rządowym projektem zmian w ustawach z poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Jodłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Szkolnictwo wyższe spełnia we współczesnym świecie niezwykle doniosłą rolę, a to ze względu na znaczenie nauki dla rozwoju współczesnej gospodarki i kultury, przejawiające się w funkcji, jaką w tych działach spełniają wysoko kwalifikowane kadry.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Szczególne znaczenie mają szkoły wyższe w krajach socjalistycznych. Szkolnictwo wyższe w Polsce Ludowej ma wielki dorobek, który powinien być systematycznie wzbogacany i dostosowywany do potrzeb budownictwa socjalistycznego, do rozwoju poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Mimo tych osiągnięć, w pracy naszych szkół wyższych istnieje wiele słabych stron; nie we wszystkich dziedzinach odpowiadają one w pełni potrzebom szybkiego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W Polsce — podobnie jak na całym świecie — dyskusje na temat potrzeby unowocześnienia szkolnictwa wyższego toczą się od kilku lat. W krajach europejskich kształtuje się przekonanie o niedostosowaniu szkół do potrzeb nowoczesnego społeczeństwa i coraz powszechniejsza staje się opinia o przestarzałości struktury i metod pracy szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Te słabości szkół wyższych z większą ostrością wystąpiły w marcu 1968 r. i krytyczny do nich stosunek wzrósł na sile w dyskusjach prowadzonych po tym okresie, szczególnie na temat roli wychowawczej szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Na fali ożywienia politycznego, szczególnie w dyskusji przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wskazywano wyraźnie potrzebę przyśpieszenia realizacji wysuwanych i poprzednio postulatów dokonania niezbędnych zmian. Również w dyskusji nad materiałami na mający się odbyć wkrótce IX Kongres SD wiele miejsca zajmowała problematyka szkoły wyższej.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Każda nowela do ustawy ma za cel tejże ustawy ulepszenie. Podobnie i obecnie dyskutowane projekty nowel do ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych zmierzają do stworzenia uczelniom lepszych warunków realizacji ich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Do zadań szkół wyższych należy aktywne uczestnictwo w budowie socjalizmu w Polsce Ludowej przez kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej, zdolnej aktywnie uczestniczyć w rozwoju gospodarki i kultury narodowej oraz w socjalistycznej przebudowie stosunków społecznych, przez kształcenie i wychowywanie kadr naukowych, zdolnych do zapewnienia trwałego postępu nauki polskiej oraz jej więzi z praktyką społeczną i gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Uczelnia wyższa nie tylko kształci i tworzy wartości naukowe, ale także promieniuje kulturalnie na społeczeństwo. Stąd wynika jej ogromne znaczenie jako instrumentu oddziaływania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Uczelnie wyższe wymagają zatem szczególnej troski, opieki i kontroli wszystkich czynników odpowiedzialnych za kształcenie inteligencji, za prawidłowe pod każdym względem przygotowanie kadr z wyższym wykształceniem dla potrzeb naszej socjalistycznej gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej czytamy: „Jednym z głównych warunków umacniania więzi szkoły z życiem jest podporządkowanie pracy naukowo-badawczej kadry szkolnictwa wyższego potrzebom kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Projekty nowelizacji ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach naukowych i tytułach naukowych, które mamy dzisiaj uchwalić, wychodzą naprzeciw procesowi unowocześnienia struktury szkoły wyższej, dostosowywania jej do roli we współczesnym społeczeństwie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Projekty te stanowią dalszy krok w kierunku przekształcenia szkół wyższych w instytucje wypełniające istotne zadania ogólnokrajowe, ogólnospołeczne — wychowania kadr specjalistów, odpowiadających potrzebom obecnego etapu budownictwa socjalizmu, rozwoju badań naukowych, niezbędnych dla postępu gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselJodlowskiStanislaw">O tendencjach zmian w projektach nowelizacji ustaw mówił obszernie obywatel poseł sprawozdawca. Stąd też w moich uwagach postaram się skupić na wybranych problemach poruszanych w dyskusjach nad materiałami na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego oraz podnoszonych w środowiskach pracowników wyższych uczelni, członków SD.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Szczególnie wysoką rangę w projekcie ustawy o szkołach wyższych otrzymały zagadnienia wychowawcze. Obok pracy naukowej i dydaktycznej ustawa uwydatnia rolę pracy wychowawczej w uczelni, stawiając jej jako cel kształcenie u młodzieży naukowego światopoglądu i zaangażowanych postaw ideowo-moralnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Cały nasz system ideowo-wychowawczy nastawiony być musi na możliwie najwszechstronniejsze przygotowanie człowieka do życia społecznego, do pracy zawodowej, do czynnego Uczestnictwa w życiu kulturalnym. Funkcją wyższych uczelni powinno być również ukształtowanie człowieka zespolonego uczuciowo z własnym społeczeństwem, zaangażowanego, wiążącego swoje osobiste ambicje z wkładem swego wysiłku dla dobra socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Ustawa wysuwa jako podstawową zasadę w pracy szkoły wyższej jedność nauki, nauczania i wychowalnia. Tej zasadzie są podporządkowane wszystkie elementy funkcjonalne szkoły wyższej. Zarówno kryteria doboru pracowników nauki, jak i zasady ich awansu mają się opierać na ocenie przydatności pracownika do realizacji wszystkich trzech funkcji szkoły wyższej — wychowawczej, dydaktycznej i naukowo-badawczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Do podstawowych obowiązków kadry naukowo-dydaktycznej na wyższy eh uczelniach, poza realizacją zadań naukowych, należy kształcenie i wychowanie młodzieży studiującej na ideowo zaangażowanych i światłych obywateli Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Zadaniom tym będzie można sprostać, jeżeli każdy pracownik naukowo-dydaktyczny wyższej uczelni będzie należycie wykonywał swoje obowiązki zawodowe — zarówno naukowe, jak dydaktyczne i ideowo-wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W pracy ideowo-wychowawczej z młodzieżą akademicką dużą rolę odgrywa oddziaływanie własnym przykładem. Stąd konieczność ciągłej troski o wzrost autorytetu pracownika naukowo-dydaktycznego, autorytetu, który wiąże się z postawą odpowiadającą roli nauczyciela, wychowawcy młodzieży, dbającego o dobre imię socjalistycznej szkoły wyższej.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Realizacja tych zadań wychowawczych wyższych uczelni wymaga:</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselJodlowskiStanislaw">—dalszej dyskusji twórczej;</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselJodlowskiStanislaw">—pogłębiania tej problematyki w naukach pedagogicznych;</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselJodlowskiStanislaw">—doskonalenia ideowego i społeczno-pedagogicznego pracowników naukowo-dydaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W ukierunkowaniu pracy wychowawczej pracowników naukowo-dydaktycznych należy coraz szerzej i mocniej eksponować zadania i obowiązki w dziedzinie kształtowania postaw ideowo-politycznych, podnoszenia poziomu kwalifikacji naukowo-dydaktycznych, etyki zawodowej i zaangażowanego udziału w pracach społecznych itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Unowocześnienie struktury szkoły wyższej wymaga usprawnienia zarządzania uczelniami. Stąd ustawowa decyzja zwiększenia uprawnień i jasne określenie zakresu odpowiedzialności rektora i dziekana za pracę naukową i dydaktyczną, za wyniki kształcenia kadr, za program wychowawczy. Słuszność decyzji zwiększenia uprawnień rektora jest oczywista. Rektor przejmuje szereg funkcji właściwych do tej pory senatowi. Ustawa przewiduje też możliwość Upoważnienia rektora przez ministra do tworzenia, przekształcenia i znoszenia określonych jednostek organizacyjnych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Z rektorem i dziekanem współdziałają organy kolegialne, mianowicie rady wydziałowe i senat, mające charakter opiniodawczy. Istnieje również możliwość powoływania rad pedagogicznych oraz rad społecznych. Ten fakt pozwala włączyć do współdziałania w kierowaniu uczelnią szersze niż dotychczas grono pracowników. Będzie to sprzyjać przezwyciężeniu resztek sił konserwatywnych w uczelniach i włączeniu do pracy twórczej narastających coraz hardziej młodych sił postępowych. Rektor i dziekan są Obowiązani we wszystkich istotnych sprawach uczelni zasięgać opinii senatu i rad wydziałów. Stąd organy te powinny się czuć współodpowiedzialne za kierowanie uczelnią.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Tendencja do unowocześnienia struktury organizacyjnej wyższych uczelni przejawia się także w propozycji organizowania instytutów dydaktyczno-naukowych jako formy organizacyjnej, doskonalszej cd systemu wyłącznie katedralnego. Newy system, przeciwstawiając się tradycyjnemu partykularyzmowi, umożliwi skoncentrowanie rozproszonych wysiłków, zbliżenie dyscyplin pokrewnych oraz kompleksowość badań i szersze widzenie problematyki naukowej. Nowa struktura pozwoli również na bardziej celowe, wspólne wyzyskanie aparatury naukowej, stojącej nieraz bezczynnie w odosobnionych katedrach czy zakładach. Projekt ustawy charakteryzuje się w tym zakresie elastycznością przez nadanie rangi ustawowej tworzeniu jednostek nowych, jak instytuty, zespoły badawcze, dydaktyczne, przy możliwości utrzymania tradycyjnych, jak wydziały, katedry. Unowocześnianie struktury szkoły wyższej odbywać się powinno w ścisłym powiązaniu z treścią pracy oraz z charakterem istniejących w uczelniach kierunków studiów i dyscyplin naukowych. Zadaniem władz uczelni jest zjednywanie pracowników, w tym profesorów i — szczególnie — młodszych pracowników naukowych dla dyskusji oraz do podejmowania konkretnych rozwiązań w zakresie nowych struktur, jak najbardziej korzystnych dla realizowania stojących przed uczelnią zadań naukowych, dydaktycznych i wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Projekty ustaw określają dwie drogi awansu pracowników: przez habilitację i bez habilitacji oraz ustanawiają konieczność dokonywania okresowych ocen pracy naukowo-dydaktycznej, podkreślając jej znaczenie dla zwiększenia efektywności pracy. Ustawa wprowadza szeroką możliwość ściągania do pracy w szkołach wyższych wybitnych praktyków, co ma szczególne znaczenie dla rozwoju dyscyplin deficytowych, a niezbędnych dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Nowe zasady awansowania pracowników naukowych, w szczególności nowe zasady powoływania na stanowisko docenta, umożliwiają słuszną politykę kadrową. Dają one szanse awansu szczególnie młodym pracownikom, podyktowane są potrzebą przyśpieszenia wzrostu kadry naukowej stosownie do aktualnych potrzeb uczelni. Wiadomo, że zbyt wysoka jest w tej chwili średnia wieku docentów. Również niejednolitość charakteru poszczególnych dyscyplin naukowych powoduje, że na niektórych kierunkach, zwłaszcza technicznych, osiąganie stopni naukowych jest ze względu na rodzaj tematyki trudniejsze, niż na przykład na kierunkach humanistycznych czy przyrodniczych. Rezygnacja z konieczności formalnego II stopnia naukowego jest rekompensowana wymaganiem poważnego dorobku naukowego. System ten, dając z jednej strony możność uelastycznienia polityki kadrowej, zapewnia jednocześnie warunki potrzebnego obiektywizmu ocen oraz zachowania odpowiedniego poziomu naukowego kandydatów. Wniosek rektora o powołanie pracownika na stanowisko docenta, podobnie jak przy obsadzie stanowisk profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego, podlega zaopiniowaniu przez radę wydziału i przez senat.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Projekt ustawy o szkolnictwie wyższym wprowadza wiele istotnych zmian w dziedzinie obowiązków i praw młodzieży studiującej. Ustawa pogłębia samorządność młodzieży, zapewnia udział przedstawicieli organizacji młodzieżowych w senacie i w radach wydziałowych oraz daje możliwość tworzenia rad dla spraw młodzieży, których skład w 1/3 stanowią studenci, co nakłada też na młodzież dużą odpowiedzialność i co sprzyja procesowi jej pełniejszego dojrzewania pod względem społecznym i politycznym. W okresie marca bieżącego roku — poza nielicznymi grupami — masy młodzieży okazały się zdrowe ideowo i zaangażowane.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Ważnym elementem w projekcie ustawy jest tendencja do zapewnienia lepszej więzi szkoły wyższej ze środowiskiem społecznym, której wyrazem jest między innymi ustawowe zabezpieczenie ministrowi, w porozumieniu z władzami wojewódzkimi, możliwości powoływania rad społecznych szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselJodlowskiStanislaw">W związku z tym ważnym momentem jest zagadnienie właściwego przygotowania studentów do przyszłego ich zawodu oraz nawiązywanie przez nich jeszcze w czasie studiów kontaktu ze środowiskiem oraz z terenem ich przyszłej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Potrzeba konkretyzacji tego problemu oraz lokalizacji zainteresowań zawodowych studentów wiąże się między innymi z zagadnieniem rozwoju małych miast i miasteczek.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Powyższy problem jest też ważny ze względu na zagadnienie tak zwanej deglomeracji nauki. Doniosłe zagadnienie stanowi tu fakt, że szkoły wyższe są dziś rozmieszczone we wszystkich regionach kraju, podczas gdy dawniej były skoncentrowane w kilku większych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Wiele spraw szczegółowych, rozwijających intencje do unowocześnienia szkoły wyższej, a zawartych w przedstawionych projektach ustaw, powinno znaleźć wyraz w rozporządzeniach wykonawczych, w których między innymi warto by rozwinąć następujące sprawy:</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#PoselJodlowskiStanislaw">po pierwsze — ramowe określenie zakresu współdziałania organów kolegialnych;</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#PoselJodlowskiStanislaw">po drugie — bliższe sprecyzowanie sprawy okresowych ocen kadry naukowo-dydaktycznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#PoselJodlowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Stronnictwo Demokratyczne docenia w pełni doniosłość przedstawionej problematyki i w projektach omawianych ustaw widzi dalszy krok ku stworzeniu warunków wychowania odpowiadającego potrzebom obecnego etapu budownictwa socjalistycznego. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, którego poglądy miałem zaszczyt tu przedstawić — będzie głosował za przyjęciem ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach naukowych i tytułach naukowych, z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-11.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma posłanka Zuzanna Kościjańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Art. 1 ust. 1 dyskutowanej dzisiaj ustawy o szkolnictwie wyższym mówi: — „Szkoły wyższe aktywnie uczestniczą w budowie socjalizmu w Polsce Ludowej przez:</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">— kształcenie i wychowywanie inteligencji zawodowej zdolnej aktywnie uczestniczyć w rozwoju gospodarki i kultury narodowej oraz w socjalistycznej przebudowie stosunków społecznych, —kształcenie i wychowywanie nowych kadr naukowych zdolnych do zapewnienia trwałego postępu nauki polskiej i jej więzi z praktyką społeczną i gospodarczą, —prowadzenie badań naukowych w ścisłym związku z potrzebami życia i perspektywami rozwoju kraju...” Takie sformułowanie zadań we wstępie zgłoszonej ustawy nakłada na wyższe uczelnie obowiązek przygotowania kadry, która zdolna będzie służyć żywotnym interesom narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Silne zaakcentowanie tych problemów nie może stwarzać sytuacji, w której podejmowano by badania dla samych badań w izolacji od pilnych potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Uświadomienie studentom ich roli w przyszłym życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym powinno doprowadzić do tego, aby każdy absolwent z całą świadomością podejmował obowiązki, jakie na niego nakłada fakt uzyskania określonej specjalności na wyższym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">W nawiązaniu do podanych na wstępie założeń do przedstawionej ustawy zajmę się tutaj omówieniem jednej tylko dyscypliny — problemem przygotowania kadry do pracy nauczycielskiej, tej pracy, która ma ukształtować człowieka poprzez oddziaływanie na osobowość ludzką już od najmłodszych lat. Główny akcent chcę położyć na przygotowanie nauczycieli do pracy w szkolnictwie podstawowym. Fakt, że w każdym roku szkolnym około 5,5 miliona dzieci pobiera naukę w szkołach podstawowych powoduje, że nikomu chyba w naszym społeczeństwie nie jest obojętne, w jaki sposób kształcenie i wychowanie w tych szkołach się odbywa. Celem tego kształcenia i wychowania jest ostateczne przygotowanie absolwentów szkół podstawowych do dalszej nauki w szkołach średnich. Celowi temu służą programy zreformowanej szkoły podstawowej i średniej, coraz lepiej wyposażone pracownie i gabinety. Najistotniejszą jednak rolę w procesie nauczania i wychowania odgrywał zawsze, i odgrywać będzie, nauczyciel. Dlatego też od kilku lat problemem szeroko dyskutowanym w środowisku oświatowym Związku Nauczycielstwa Polskiego i na łamach prasy pedagogicznej była i jest sprawa reformy systemu kształcenia nauczycieli. Chodzi oczywiście o kształcenie nauczycieli na jak najwyższym poziomie. Nowa ustawa stwarza podstawy dla takiego kształcenia pod warunkiem, że w ślad za ustawą ukażą się pewne zarządzenia wykonawcze, o czym zresztą będę jeszcze mówić w dalszej części mego wystąpienia.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Opinie o dokładniejszym przygotowaniu nauczycieli znalazły odbicie także w uchwale V Zjazdu PZPR, w której czytamy: — „Ponieważ poziom nauczania i wychowania w szkole zależy od wykształcenia samego nauczyciela, konieczne jest stopniowe przekształcanie systemu dwuletnich Studiów Nauczycielskich w system trzyletnich wyższych szkół nauczycielskich oraz tworzenie studiów pedagogicznych w uczelniach technicznych, rolniczych i ekonomicznych w celu przygotowania kadr do szkolnictwa zawodowego”.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">W bieżącym roku szkolnym na terenie kraju istnieją już trzy pierwsze wyższe szkoły nauczycielskie: w Warszawie, Białymstoku i Szczecinie. Są to filie uniwersytetów w Warszawie i Poznaniu. Jest to zgodne z art. 5 wniesionej ustawy o szkolnictwie wyższym, który brzmi: — „Szkoły wyższe mogą prowadzić studia zawodowe, Studia magisterskie, studia doktoranckie, studia podyplomowe i kursy doskonalenia zawodowego oraz inne studia i kursy specjalne”.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Wiadomość o powstaniu pierwszych szkół nauczycielskich przyjęta została nie tylko w środowisku oświatowym, ale także w szerokich rzeszach społeczeństwa jako wielkie, bardzo pozytywne wydarzenie w dziejach szkolnictwa. Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Patronaty uniwersytetów w stosunku do wyższych szkół nauczycielskich są konieczne, zwłaszcza w początkowej fazie istnienia. Chodzi tu przede wszystkim o znaczny udział kadry uniwersyteckiej w pracy dydaktyczno-wychowawczej wyższych szkół nauczycielskich, a także w opiece nad kadrą rozpoczynającą pracę w tych wyższych szkołach nauczycielskich; i tak, na przykład, w bieżącym roku szkolnym do białostockiej WSN dojeżdża kilkunastu pracowników z Warszawy na zajęcia na wydziale humanistycznym, natomiast wydział matematyczno-przyrodniczy jest obsadzony przez kadrę miejscową. W Szczecinie pracownikami WSN są doświadczeni wykładowcy z politechniki, WSR i SN. Ci ostatni posiadają już stopnie doktorów bądź mają bardzo poważnie zaawansowane prace naukowe, a prace te prowadzone są głównie pod kierunkiem profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, który to sprawuje patronat nad Wyższą Szkołą Nauczycielską w Szczecinie.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Warunki, jakie stwarza się tym pracownikom do samodzielnej pracy naukowej rokują optymistyczną perspektywę, że szczecińska WSN w ciągu najbliższych 5—6 lat może stać się uczelnią zupełnie samowystarczalną, jeśli chodzi o kadrę naukowo-dydaktyczną. Przedstawiona ustawa o stopniach naukowych i tytułach naukowych optymizm ten potwierdza, bo jest wiele osób z tytułami doktorów lub magistrów mających bardzo poważne wyniki w pracy dydaktyczno-wychowawczej i badawczej. Osoby te w świetle wniesionej ustawy w przypadkach szczególnych mogą uzyskiwać nawet tytuły profesorów nadzwyczajnych. Podobna sytuacja istnieć będzie w innych WSN, które będą stopniowo powstawały na bazie studiów nauczycielskich.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">W tej sytuacji istnieją więc realne warunki, aby wyższe szkoły nauczycielskie były w pełni szkołami drożnymi — zgodnie zresztą z tym, co mówiono przy organizowaniu trzech pierwszych uczelni tego typu. To znaczy, że dyplom ukończenia wyższej 3-letniej szkoły nauczycielskiej upoważniałby do pracy w szkolnictwie, ale jednocześnie dawałby możność wstępu na IV i V rok studiów, aby w trakcie tej pracy zdobyć tytuł magistra.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Obecnie jednak w trakcie istnienia już pierwszych wyższych szkół nauczycielskich występują pewne różnice zdań co do tego, do czego one mają upoważniać.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Oto na przykład na wydziale humanistycznym stworzono kierunek o trójkierunkowej specjalizacji, a więc filologię polską jako przedmiot wiodący, historię i nauczanie początkowe. O ile połączenie języka polskiego z historią wydaje się celowe i uzasadnione, o tyle dodawanie jeszcze trzeciej specjalizacji powoduje spłycenie filologii polskiej i uniemożliwienie głębszych studiów i pracy studentów nad sobą. Przy tym układzie program WSN nie zapewnia i nie uwzględnia drożności na uniwersytet głównie dlatego, że jeśli chodzi o filologię polską jako kierunek główny, to program nie jest równy uniwersyteckiemu.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Na konferencji poświęconej omówieniu programów na wydziale matematyki przedstawiciele warszawskiego ośrodka i na ogół autorzy prowizorycznych programów, bo jeszcze nie zatwierdzonych ostatecznie i nawet przez konferencję nie przyjętych, reprezentowali pogląd, że Wyższa Szkoła Nauczycielska przy obecnym planie nie będzie także miała drożności w kierunku magisterium z matematyki. Ten pogląd spotkał się między innymi ze sprzeciwem delegacji szczecińskiej, która opracowała wnioski, znajdując z jednej strony wyjście do drożności poprzez wprowadzenie lub poszerzenie zakresu niektórych przedmiotów (to dotyczy wszystkich kierunków), które będą zaliczane do studium magisterskiego, z drugiej strony — uwzględniając potrzeby w zakresie przygotowania do pracy w szkole podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Jeżeli zaś warunki drożności nie zostaną spełnione, to zdolniejsi kandydaci na nauczycieli wybierać będą raczej 4- lub 5-letnie wyższe szkoły pedagogiczne lub uniwersytety. W tej sytuacji wyższe szkoły nauczycielskie będą skazane w dużej mierze na kandydatów mniej zdolnych lub tych, którzy bezskutecznie starali się dostać na inne uczelnie. Mogą też wystąpić poważne trudności z pozyskaniem wysoko kwalifikowanej kadry, a wówczas wyższe szkoły nauczycielskie będą tym, czym były studia z przedłużoną jedynie o 1 rok nauką.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Taki stan rzeczy byłby niezgodny z art. 3 ust. 1 przedstawionej ustawy, w którym mówi się: — „Wyższe szkoły zawodowe stają się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy szkołami wyższymi”. W rozdziale 3 art. 56 mówi natomiast: ust. 1 — „Absolwenci studiów zawodowych, odbywanych w szkołach wyższych lub studiów równorzędnych mogą być przyjmowani na studia w szkołach wyższych w celu uzyskania dyplomu magistra, magistra-inżyniera lub innego dyplomu równorzędnego”, i ust. 2: — „zasady przyjmowania absolwentów studiów, o których mowa w ust. 1 określa Minister”.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Na takie zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego bardzo czekają wyższe szkoły nauczycielskie i te studia, które mają być w wyższe szkoły przekształcone. Ostateczne sprecyzowanie, do czego ukończenie WSN upoważnia, do czego przygotowuje — potrzebne jest już dzisiaj. Chodzi bowiem i o to, aby przygotować odpowiednią rekrutację na pierwszy rok w nadchodzącym roku szkolnym i w latach następnych, aby w wyższych szkołach nauczycielskich nie znaleźli się ludzie przypadkowi, nie wiedzący co ich czeka po skończeniu uczelni. Dodać tylko należy, że studia nauczycielskie nie zapewniały drożności ani na uniwersytet, ani na WSP (uwzględniały tylko jeden rok). Zagadnienie to było przedmiotem dyskusji, sporów i interwencji i budziło dużo rozgoryczenia. W tych warunkach, jeżeli WSN nie będą drożne, rozgoryczenie będzie tym większe, zwłaszcza, że inne wyższe uczelnie, na przykład politechniki, prowadzą wyższe studia zawodowe, po których można kontynuować naukę aż do magisterium.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Obywatele Posłowie! Skoro mowa o wyższych uczelniach przygotowujących absolwentów do pracy w społeczeństwie, to zastanówmy się przez chwilę, do jakiej pracy przygotowują wyższe szkoły nauczycielskie. Ogólnie wiadomo, że do pracy w zreformowanej szkole podstawowej. Wiadomo jednocześnie, że w szkolnictwie podstawowym pracuje ponad 50% nauczycieli z tak zwanymi dodatkowymi kwalifikacjami, to znaczy po ukończeniu wyższych studiów lub studiów nauczycielskich. Procent to imponujący. Ale jeżeli przyjrzymy się bliżej problemowi rozmieszczenia tej kadry, to występują bardzo poważne dysproporcje. Najwyższe procenty przypadają na miasta wojewódzkie, większe ośrodki powiatowe; na wsiach zaś wiele szkół 8-klasowych nie posiada specjalistów do tak podstawowych przedmiotów, jak język polski czy matematyka, ale są i takie szkoły 8-klasowe, gdzie nie ma ani jednego nauczyciela z dodatkowymi kwalifikacjami. Ten stan potwierdzają wyrywkowe badania przeprowadzane w niektórych powiatach przez ZNP i nie będę ich cytować tylko ze względu na ograniczoną ilość czasu. Wyraźnie z tego widać, że absolwenci wyższych szkół nauczycielskich powinni głównie podejmować pracę w szkołach wiejskich. Chodzi przecież o równy start dzieci wiejskich i miejskich, wszak jednakowy program nauczania realizowany jest w całym kraju. I tu zarysowuje się bardzo wyraźnie potrzeba zabezpieczenia odpowiednich mieszkań dla nauczycieli na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">O ile obserwujemy w kraju już bardzo pozytywne zjawisko polegające na tym, że na przykład lekarz podejmujący pracę na wsi musi mieć zapewnione odpowiednie mieszkanie i otrzymuje 1 tys. zł dodatku, a na agronomów czekają nowe agronomówki, o tyle z mieszkaniami dla nauczycieli bywa różnie, niejednokrotnie zdobycie nawet małego pokoiku jest zbyt trudnym problemem do rozwiązania. Liczne artykuły w — „Głosie Nauczycielskim” sygnalizują te sprawy na terenie całego kraju. Trzeba tu dodać, że ostatnie rozporządzenia o długoterminowych pożyczkach dla nauczycieli na budowę domków jednorodzinnych są zjawiskiem bardzo pozytywnym, ale będą z tej formy korzystać raczej nauczyciele już ustabilizowani, lecz nie absolwenci. Zaspokojenie w pełni potrzeb mieszkaniowych nauczycieli wymaga przeprowadzenia zmian w niektórych przepisach resortowych. Chodzi o to, by sprawy mieszkań dla nauczycieli traktować jako nie mniej ważne niż mieszkań dla pracowników służby zdrowia czy dla pracowników rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Obywatele Posłowie! Jest jeszcze jeden problem wiążący się z wyższymi szkołami nauczycielskimi. Najwięcej nadziei w związku z ich powstaniem żywili nauczyciele, którzy już pracują i mają ukończone studia nauczycielskie. Powszechnie wysuwają oni postulat zorganizowania przy wyższych szkołach nauczycielskich wydziału zaocznego. Program na takim wydziale musiałby uwzględniać wiadomości zdobyte w SN. W ten sposób w drodze kształcenia zaocznego W ciągu jednego do półtora roku można by uzyskać dyplom wyższej szkoły nauczycielskiej. Postulat ten szczególnie powszechny jest w okręgach, gdzie jest dużo kadry młodej, na przykład w okręgu szczecińskim — 57,5% to nauczyciele do lat 30, a 87,4% do lat 40. Nic więc dziwnego, że nauczyciele ci mają aspiracje życiowe, nie chcą pozostawać na tym poziomic, jaki już osiągnęli, i dlatego masowo studiują zaocznie. Toteż na wszystkich spotkaniach poselskich, na zebraniach związkowych problem dokształcania stawiany jest przez nauczycieli na równi z problemami dotyczącymi potrzeb w zakresie podniesienia uposażeń dla nauczycieli i wspomnianych już potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Stworzenie wydziału zaocznego przy wyższych szkołach nauczycielskich zgodne jest z art. 5 ust. 2 ustawy, który brzmi: — „Nauczanie w szkołach wyższych może być prowadzone systemem studiów dziennych, wieczorowych lub zaocznych”.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Słuszność dążności nauczycieli do dokształcania się i doskonalenia potwierdziła także uchwała V Zjazdu Partii, w której czytamy: — „Społeczną i pedagogiczną wiedzę nauczycieli powinien uzupełniać szeroko rozwinięty system ich dokształcania i doskonalenia”.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselKoscijanskaZuzanna">Reasumując poruszone przeze mnie problemy, stwierdzić należy, że proponowana ustawa o szkołach wyższych i wydanie do niej zarządzeń wykonawczych stwarza warunki, aby wyższe szkoły kształciły nauczycieli zdolnych do pracy wychowawczej, mającej na celu przygotowanie dzieci i młodzieży do pracy i życia w społeczeństwie socjalistycznym. Jest to dążność całego środowiska oświatowego i dlatego — ponieważ środowisko to w pewnym sensie reprezentuję — głosować będę za przyjęciem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 35 do godz. 18 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos zabierze poseł Jerzy Werner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselWernerJerzy">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Upłynęło 10 lat od chwili, gdy weszła w życie ustawa z dnia 5 listopada 1958 r. o szkolnictwie wyższym. Te 10 lat — to nieomal połowa okresu bujnego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej. To także okres zbierania i uzupełniania doświadczeń z działalności szkół wyższych, doskonalenia ich organizacji, wzrostu kadry oraz wzbogacania się o nowe placówki.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselWernerJerzy">Te własne doświadczenia, w połączeniu z pilną obserwacją rozwoju szkolnictwa wyższego i doświadczeń naszych sąsiadów i na świecie, doprowadziły już raz do zmiany tej ustawy — mam tu na myśli ustawę z dnia 31 marca 1965 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselWernerJerzy">Zmiany te, choć przystosowywały lepiej ustawę z 1958 r. do potrzeb szkolnictwa wyższego, po około 20 latach jego rozwoju nie odpowiadały w pełni wysuwającym się na plan pierwszy obok nauczania — potrzebom ideowego wychowania młodzieży. Nie uwzględniały one również w dostatecznej mierze tych elementów, które wynikały z perspektywicznego spojrzenia na rozwój szkolnictwa wyższego w latach 1975—1980.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselWernerJerzy">W tych warunkach powstała potrzeba nowego spojrzenia na akt ustawodawczy, mający niemały wpływ na dalsze losy szkolnictwa wyższego, na wyniki dydaktyczno-wychowawcze i naukowe jego pracy oraz na przyszłość kraju, którego znaczenie i rola w niemałej mierze będą zależały od postawy i Wiedzy dzisiaj kształconej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselWernerJerzy">Dlatego wydaje się słuszne poprawienie dotychczas obowiązującej ustawy w sposób umożliwiający szkolnictwu wyższemu lepsze niż dotychczas wywiązywanie się z jego trudnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselWernerJerzy">Najważniejsze kierunki zmian przedstawiają się następująco:</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselWernerJerzy">1)Podkreślenie jedności nauki, dydaktyki i wychowania oraz wyeksponowanie wychowawczej roli szkoły. W szczególności mówi o tym nowe brzmienie art. 1 ust. 2 i 4.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselWernerJerzy">2)Usunięcie podziału na szkoły wyższe, tak zwane akademickie, i szkoły wyższe zawodowe przez wprowadzenie pojęcia ogólnego — „szkoły wyższe”, w których rodzaje prowadzonych studiów będą wynikiem możliwości kadrowych i materialnych szkół, a znajdą swój wyraz w statucie szkoły. Wprowadza to nowe brzmienie art. 2, 10 i 48a.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselWernerJerzy">3)Rozszerzenie uprawnień rektora i dziekanów, zgodnie z tendencjami nowoczesnych metod zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselWernerJerzy">Odpowiednie zmiany zostały wprowadzone w art. 21 ust. 5 pkt 1. Podkreślono mianowicie, iż do zakresu działania rektora należy kierowanie procesem nauczania i wychowania młodzieży oraz czuwanie, aby proces ten odbywał się w duchu socjalistycznym, patriotycznym i internacjonalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselWernerJerzy">Do ważnych i nowych uprawnień rektora należy powoływanie i odwoływanie dziekanów i prodziekanów — nowe brzmienie art. 33 i 34. Odpowiednie obowiązki dziekana ujęte są w art. 32.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselWernerJerzy">4)Usankcjonowanie przepisem prawnym istniejącego w wielu uczelniach i działającego z pożytkiem kolegium rektorskiego oraz członkostwa w senacie sekretarza komitetu uczelnianego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wprowadza to nowy art. 21a oraz poprawiony art. 29 ust. 1. W związku z przewidywanymi zmianami struktury szkół wyższych uzasadnione jest uzupełnienie tego artykułu zgodnie z propozycją Komisji Oświaty i Nauki zdaniem: — „W szkołach bezwydziałowych Minister może określić skład senatu inny niż przewidziany w ust. 1”.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselWernerJerzy">5)Wzmocnienie władzy rektora bez umniejszenia roli istniejących ciał kolegialnych uczelni, jak senat i rady wydziałów, o czym mówi nowe brzmienie art. 21 i art. 33 oraz zmiana art. 22 przez nadanie ministrowi prawa powołania i odwołania rektora, na którego przechodzi część dotychczasowych uprawnień ministra, przy czym nowe brzmienie art. 43 stwierdza, że czas trwania kadencji rektora i dziekana określa minister.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselWernerJerzy">6)Wprowadzenie nowych ciał kolegialnych w postaci rad pedagogicznych i rad do spraw młodzieży w celu zwiększenia efektywności działań dydaktyczno-wychowawczych i wzmocnienia poczucia współodpowiedzialności młodzieży za wyniki jej pracy. Z tym wiąże się wprowadzenie przedstawicieli organizacji młodzieżowych do senatu i rad wydziałowych oraz liczna ich reprezentacja w radzie do spraw młodzieży. Obejmuje to nowe brzmienie art. 29 ust. 6, nowy art. 31a oraz zmiana do art. 32 ust. 5a i ust. 7.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselWernerJerzy">7)Zmiany w dziedzinie polityki kadrowej, polegające na uprawnieniu rektora do powoływania na stanowiska kierownicze w jednostkach organizacyjnych uczelni oraz usankcjonowanie zasady dwutorowości awansu pracowników naukowych — jednych na podstawie uzyskiwanych stopni naukowych, drugich na drodze opartej na dorobku naukowym i wynikającym z praktycznych, twórczych osiągnięć zawodowych. Wprowadza to zmiana do art. 21 ust. 5 pkt 4, nowe brzmienie art. 87 ust. 1 oraz dodanie ust. 3 do tegoż artykułu, nowy art. 94a i nowy art. 96 ust. 2.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselWernerJerzy">8)Przewidywanie powołania rad społecznych przy uczelniach wyższych dla wzmocnienia więzi pracowników i studentów szkoły wyższej z regionem i jego gospodarką. Wprowadza to nowy art. 31b.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselWernerJerzy">Jestem przekonany, że proponowane do ustawy o szkolnictwie wyższym zmiany rządowe wraz z poprawkami wniesionymi przez sejmową Komisję Oświaty i Nauki przyczynią się do nadania tej ustawie nowych treści i brzmienia, zgodnych z uchwałą V Zjazdu Partii, treści, które pozwolą szkolnictwu wyższemu uzyskać lepsze wyniki wychowania młodzieży w duchu socjalistycznym, patriotycznym i internacjonalistycznym, pozwolą przyśpieszyć wzrost tak bardzo potrzebnej kadry pracowników naukowo-dydaktycznych wyższych uczelni i dzięki temu stworzyć warunki do lepszego przygotowania zawodowego i społecznego młodzieży oraz zintensyfikować przebieg badań naukowych w uczelniach; pozwolą przystosować najwłaściwszą do zadań uczelni jej strukturę, a rektorowi, odpowiedzialnemu za całość działalności uczelni, potrafią lepiej wyrównać dysproporcje uprawnień w stosunku do odpowiedzialności i pozwolą skuteczniej kierować działalnością uczelni. Wszystko to ku pożytkowi nauki, gospodarki i kultury naszej ojczyzny, Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselWernerJerzy">Z tych względów głosować będę za przyjęciem zmian do ustawy o szkolnictwie wyższym, zgłoszonych przez rząd, wraz z poprawkami sejmowej Komisji Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoka Izbo! Prawidłowo funkcjonująca szkoła wyższa musi równolegle spełniać dwa podstawowe zadania: prowadzić twórczą działalność naukową i wszechstronną pracę dydaktyczno-wychowawczą. Przy zachwianiu któregokolwiek z tych elementów uczelnia traci swój socjalistyczny charakter. Na podstawie obserwacji życia szkół wyższych aktyw ZMS stwierdzał, że jednym z mankamentów mechanizmów funkcjonowania uczelni akademickiej było skoncentrowanie uwagi przez kolegialne organy uczelni, takie jak senat i rady wydziałów, głównie na problemach kadrowych i czysto naukowych z pominięciem problematyki politycznej i wychowawczej. Część samodzielnych pracowników nauki dość wąsko jeszcze rozumie zadania uczelni — sprowadzają się one w zasadzie do przekazywania wiedzy specjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">Również pomocnicza kadra nauczająca nie jest jeszcze ciągle dostatecznie aktywnie zaangażowana w pracę wychowawczą. Zaciążyły również na pracy wychowawczej z młodzieżą pewne luki, jakie zaistniały w określonej sytuacji w latach 1956 i późniejszych, a szczególnie likwidacja katedr podstaw marksizmu-leninizmu.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">Istotne więc znaczenie w działalności szkoły wyższej ma świadoma, właściwie zaprogramowana i realizowana praca dydaktyczno-wychowawcza, która potrafi wyjść naprzeciw zainteresowaniom młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Współczesna młodzież, urodzona i wychowana w Polsce Ludowej, tylko z książek poznaje istotę kapitalistycznego systemu społecznego. Często bardzo dom rodzinny nie spełnia roli wychowawczej, część młodzieży wynosi ze środowiska rodzinnego mieszczańskie ideały.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wydarzenia marcowe ujawniły dotychczasowe zaniedbania systemu wychowawczego, jednak ich tło społeczne i polityczne oraz przyczyny były zupełnie inne niż te, które złożyły się na powstanie ruchów studenckich w święcie kapitalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Młode pokolenie świata kapitalistycznego nastawione jest krytycznie wobec wielu zjawisk współczesnego świata i wyraża swój sprzeciw wobec niesprawiedliwej agresji imperializmu w Wietnamie, wyścigu zbrojeń, jest rozgoryczone i zniechęcone stylem życia i systemem wartości, które narzucają burżuazyjni specjaliści od ideologii. Sytuacja w tych krajach również spowodowana jest tym, że istnieje ogólny bunt młodzieży akademickiej w stosunku do feudalnej Struktury wyższych uczelni. Jest to sprzeciw uzasadniony, jednak bunt młodych w krajach kapitalistycznych z braku politycznego doświadczenia i przygotowania często przybiera postać żywiołowej, nieświadomej walki społecznej i politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">Inny jest Stosunek młodzieży polskiej do naszego ustroju i naszej ojczyzny. Przytłaczająca większość naszej młodzieży akceptuje socjalizm jako coś zupełnie naturalnego i zrozumiałego, ale akceptując, ma zdrowe ambicje i pragnie wnieść swój własny wkład w pomyślny rozwój kraju. Chce walczyć o socjalizm i ulepszać oraz doskonalić to, z czego dziś jesteśmy zadowoleni, ale co jutro nas zadowalać już nie będzie. Same chęci i ambicje nie wystarczą, muszą one iść w parze z wiedzą o życiu, ze znajomością praw rządzących rozwojem społecznym. Nie zawsze wyższe uczelnie w zadowalającym stopniu wywiązywały się z tego zadania. Szerszy kontakt studenta z życiem społeczności pozaakademickiej, z życiem zakładu pracy, wsi i szkoły średniej miały zapewnić praktyki studenckie.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Na podstawie badań przeprowadzonych wśród absolwentów stwierdziliśmy, że poważna ich część negatywnie ocenia praktyki jako nie przynoszące większych korzyści. Wynikało to nie tylko z samej koncepcji praktyk, lecz ze sformalizowanego charakteru realizacji przyjętych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jednocześnie w minimalnym tylko stopniu szkoły wyższe uwzględniały walory wychowania przez pracę. Sprawy te sygnalizowaliśmy od dawna. Dostrzegaliśmy konieczność zmian i postulowaliśmy kierunki, w jakich powinny one zmierzać. Uważamy, że należy w tym względzie śmielej korzystać z doświadczeń Związku Młodzieży Polskiej. Sądzimy, że praca studentów powinna być organizowana poprzez Ochotnicze Hufce Pracy, przy czym nie chodzi tutaj o jakąkolwiek pracę. Chcielibyśmy stworzyć kilka Wielkich frontów pracy i w sposób naturalny korzystać z szansy, jaką stwarza romantyzm wielkiej budowy. Nasze propozycje spotkały się z zainteresowaniem ze strony Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dyskusja nad zmianami w ustawie o szkolnictwie wyższym i systemie pomocy stypendialnej Objęła wszystkie ogniwa Związku Młodzieży Socjalistycznej. Dyskusję tę przeprowadziliśmy w klimacie dużej odpowiedzialności, bowiem ze zmianami w ustawie wiązaliśmy i wiążemy duże nadzieje na dalsze usprawnienie pracy wychowawczej w szkole wyższej. Zdawaliśmy sobie również sprawę, że zmiany wpłyną na stworzenie lepszego klimatu wokół przedsięwzięć podejmowanych w wyższych uczelniach przez Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej i Zrzeszenie Studentów Polskich. Ze szczególnym zadowoleniem przyjmujemy ustalenie, które wskazuje na istotne znaczenie rozwoju samorządności studenckiej jako czynnika wychowawczego w działaniu szkoły wyższej. Powołanie rad dla spraw młodzieży przy rektorze i dziekanach jako organów doradczych w sprawach dotyczących planu wychowawczego szkoły, organizacji toku studiów, realizacji programów nauczania oraz warunków bytowych studentów zapewni, naszym zdaniem, lepszą możliwość przedstawiania postulatów studenckich kompetentnym władzom i w konsekwencji przyczyni się do szybszego likwidowania wszelkich niedomogów w procesie dydaktycznym, co w konsekwencji powinno wpłynąć na podniesienie sprawności nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselZabinskiAndrzej">Z zadowoleniem przyjmujemy uwzględnienie postulatu wprowadzenia przedstawicieli organizacji młodzieżowych do organów kolegialnych uczelni. Sądzimy, że uczestnictwo w posiedzeniach senatu i rady wydziału oraz stałe uczestnictwo w pracach Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego pozwoli zwiększyć rzeczywisty udział młodzieży we współzarządzaniu uczelnią. Zmiany zmierzające w kierunku rozszerzenia samorządności traktujemy jako wyraz dużego zaufania do młodzieży akademickiej. Równocześnie zdajemy sobie sprawę, że nie wolno nam, aktywistom organizacji młodzieżowych, zawieść tych, którzy obdarzyli nas tak poważnym kredytem zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselZabinskiAndrzej">Pragnę zapewnić Was, Obywatele Posłowie, że ze swojej strony zrobimy wszystko, aby reprezentantami organizacji młodzieżowych w organach samorządu akademickiego byli najbardziej dojrzali studenci. Przy wyborze delegatów organizacji studenckich do rad wydziałów, senatów, kolegiów dziekańskich i rektorskich będziemy się kierować kryteriami wyników w nauce, działalności społecznej i zaangażowania w realizację polityki partii. Zdajemy sobie sprawę, że podstawowym warunkiem korzystania z tych Uprawnień, jakie daje omawiany projekt ustawy, będzie właściwy dobór naszych przedstawicieli — powinni to być studenci osiągający co najmniej dobre wyniki w studiach.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselZabinskiAndrzej">Znowelizowana ustawa aprobuje istniejący na wielu uczelniach i wydziałach stan faktyczny w postaci rad dydaktyczno-wychowawczych czy pedagogicznych. W moim przekonaniu, prawidłowe funkcjonowanie tych komórek przyczyni się do podniesienia sprawności nauczania w wyższych uczelniach, bowiem rady pedagogiczne mają funkcjonować bezpośrednio na latach studiów, czyli tam, gdzie rozstrzygają się sprawy wyników w nauce. Rady pedagogiczne umożliwią dokonywanie oceny postaw poszczególnych studentów i bezpośrednie reagowanie na Wszelkie nieprawidłowości, jakie zarysują się w toku procesu wychowania i nauczania na danym roku studiów. Działalność rad pedagogicznych przyczyni się do scementowania kolektywów studenckich.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselZabinskiAndrzej">Projekt przedstawionej Sejmowi ustawy zawiera wiele sformułowań określających prawa młodzieży akademickiej, równocześnie zaakcentowano w nim obowiązki, jakie spoczywają na Studentach, którzy korzystają przecież z ogromnego przywileju, jakim jest bezpłatna nauka, który po raz pierwszy w dziejach naszego narodu stworzyło państwo ludowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselZabinskiAndrzej">Nowy ustęp w art. 49 precyzuje kryteria, jakimi kieruje się przy naborze kandydatów na studia wyższe; słusznie akcentuje kryteria właściwej postawy moralnej i obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wprowadzenie dodatkowo art. 79a, dającego rektorowi prawo skreślenia uczestników przewinień przeciwko porządkowi publicznemu bez wszczynania uprzednio postępowania dyscyplinarnego, jest naszym zdaniem uzasadnione. Skreślenie takie może mieć w poszczególnych sytuacjach wpływ wychowawczy jako ostrzeżenie dla całej społeczności uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselZabinskiAndrzej">Popierając projekt nowej ustawy, mamy świadomość, że nawet najlepsze zarządzenia nie rozwiążą złożonych problemów, które stoją przed szkolnictwem wyższym. Ó sukcesach zadecyduje życie i praktyka społeczna, a przede wszystkim ludzie, którzy te przepisy będą realizowali.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dlatego też w programie Związku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej, Zrzeszenia Studentów Polskich szczególną uwagę kierujemy na środowisko młodej kadry naukowej. Będziemy się starali kształtować u młodych pracowników nauki właściwe postawy i poglądy, z drugiej zaś strony wykorzystywać ich doświadczenia i umiejętności do pogłębienia naszej działalności ideowo-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselZabinskiAndrzej">Organizacje studenckie przez swych przedstawicieli w kolegialnych organach uczelni będą starać się o to, by przy ocenie młodych pracowników nauki równorzędnie traktowano ich działalność naukowo-badawczą i dydaktyczno-wychowawczą. Wśród kryteriów, jakie powinny być stosowane przy doborze pracowników nauki, należy brać pod uwagę nie tylko zamiłowanie do pracy naukowo-badawczej, lecz także postawę moralno-polityczną, zamanifestowaną w trakcie studiów.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselZabinskiAndrzej">Uważamy, że przy doborze młodych pracowników nauki powitano być między innymi uwzględniane kryterium klasowe, bowiem zbyt mało absolwentów pochodzenia robotniczego i chłopskiego zasila szeregi kadry naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! W prawidłowo funkcjonującej szkole wyższej wszystkie elementy służą kształtowaniu właściwych postaw studentów. Jednym z czynników o wszechstronnym oddziaływaniu wychowawczym na studentów jest system pomocy stypendialnej. Jest on olbrzymim osiągnięciem naszego ludowego państwa, umożliwia realizację jednej z podstawowych zasad naszego ustroju — to jest prawa do nauki, umożliwia zdobycie wykształcenia wszystkim, którzy tego pragną.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jednocześnie pomoc stypendialna stanowi poważną pozycję w budżecie naszego państwa. Wystarczy przypomnieć, że w 1967 r. nakłady państwa na ten cel wynosiły około 940 mln zł, przy czym wzrost w stosunku do 1966 r. wynosił 166,7 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselZabinskiAndrzej">W dotychczasowej praktyce istniały niekiedy wypadki, że z pomocy materialnej państwa korzystali studenci, którzy na tę pomoc nie zasługiwali. Krytyczne uwagi pod adresem dotychczasowych form pomocy materialnej dotyczyły nie tylko samych przepisów, lecz praktyki Wdrażania ich w życie. I tak na przykład, dotychczas obowiązujące przepisy ustalały trzy kryteria, na podstawie których można było studentowi przyznać świadczenia — nienaganna postawa moralno-obywatelska, dobre wyniki w nauce i określone warunki materialne.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselZabinskiAndrzej">W praktyce respektowano zazwyczaj tylko dwa ostatnie kryteria. W rezultacie wśród korzystających z pomocy państwa znajdowali się niekiedy studenci, którzy wręcz jawnie głosili obce nam poglądy bądź też w minimalnym stopniu angażowali się w życie społeczne uczelni. Klasowy, robotniczy charakter ZMS określa kierunek postulowanych przez nas zmian w zakresie rozdziału pomocy materialnej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselZabinskiAndrzej">Nie przypadkowo jesteśmy inicjatorami wprowadzenia nowej formy pomocy — stypendiów fundacji robotniczych. Prawne usankcjonowanie tej koncepcji miałoby szczególne znaczenie dla młodzieży robotniczej — uzdolnionej artystycznie bądź pragnącej podjąć studia na kierunkach humanistycznych, czyli tam, gdzie macierzysty zakład pracy rodziców nie ma możliwości ufundowania normalnego stypendium. Wydaje się, że przyjęcie tej koncepcji będzie miało aktualną wymowę polityczną i pozwoli na dodatkowe premiowanie najwartościowszych dla fabryki pracowników, a po wtóre, wystąpi tu także element wychowawczy, poczucie więzi z klasą robotniczą u pobierających ten rodzaj pomocy studentów. Wprawdzie problemy rozdziału pomocy materialnej państwa dla studentów tylko pośrednio wiążą się z omawianą ustawą, regulują je bowiem szczegółowe przepisy wykonawcze, to jednak zasygnalizowałem je tutaj, gdyż naszym zdaniem, mają istotne znaczenie dla usprawnienia procesu nauczania i wychowania w szkole wyższej.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Związek Młodzieży Socjalistycznej wnikliwie śledził i uczestniczył w dyskusji toczącej się wokół nowej ustawy. Uczestniczyliśmy w pracach nad nowelizacją dotychczasowych przepisów, wnosząc do opracowywanego projektu doświadczenia i przemyślenia całej naszej organizacji — jej szeregowych członków i aktywu. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że w pełni popieramy uchwalenie projektów ustawy o szkolnictwie wyższym i o stopniach naukowych i dołożymy wszelkich starań, by działalnością i postawą członków ZMS przyczynić się do usprawnienia pracy szkolnictwa wyższego, którego funkcjonowanie będzie miało rozstrzygające znaczenie dla zrealizowania perspektywicznych zadań politycznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na liście nie mamy więcej zgłoszeń.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? 4 głosy wstrzymujące się.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o zmianie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z kolei przystępujemy do głosowania nad propozycją zatwierdzenia dekretu z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 2 sierpnia 1968 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">a)o projekcie uchwały o Narodowym Planie</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Gospodarczym na 1969 rok i podstawowych założeniach planu na 1970 rok (druki nr 139 i 145).</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">b)o projekcie ustawy budżetowej na rok 1969 (druki nr 140 i 146).</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca generalny, poseł</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Igor Łopatyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselLopatynskiIgor">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne zadanie zreferowania Wysokiej Izbie wyników jej prac oraz innych komisji sejmowych nad rządowymi projektami Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 oraz budżetu państwa na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselLopatynskiIgor">W komisjach sejmowych oba rządowe projekty planu gospodarczego i budżetu państwa były przedmiotem wielokierunkowych analiz i dyskusji. Wszystkie zainteresowane komisje powołały podkomisje i zespoły problemowe, które przedstawiły oceny i wnioski w zakresie interesujących je części planu i budżetu na 38 posiedzeniach komisji. W rezultacie komisje zgłosiły wiele postulatów, dezyderatów i poprawek. Najważniejsze z nich przedstawię Wysokiemu Sejmowi w niniejszym sprawozdaniu.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselLopatynskiIgor">Rok 1969 będzie czwartym, przedostatnim rokiem obecnego planu 5-letniego. Na przestrzeni ostatnich 3 lat, poczynając od 1966 r., wprowadzono szereg zmian w planowaniu i zarządzaniu gospodarką narodową, nakreślonych uchwałą IV Zjazdu PZPR, odpowiadających aktualnemu wyższemu poziomowi naszej gospodarki i bardziej sprzyjających dalszemu, dynamicznemu jej rozwojowi.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselLopatynskiIgor">Mimo znacznych w tej mierze osiągnięć, w dalszym ciągu istnieje szereg niedomagań w funkcjonowaniu naszej ekonomiki, występują jeszcze określone napięcia, zwłaszcza w dziedzinie inwestycji, w transporcie, w bilansowaniu potrzeb zaopatrzenia materiałowego w przemyśle i budownictwie oraz w produkcji określonych poszukiwanych artykułów na rynek wewnętrzny i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselLopatynskiIgor">Problematyce planowania i zarządzania wiele miejsca poświęciły tezy na V Zjazd Partii oraz przyjęta na Zjeździe uchwała. W toku kampanii zjazdowej zgłoszono tysiące nowych wniosków, zmierzających do dalszego porządkowania i usprawniania systemu planowania procesu produkcyjnego i usuwania hamulców krępujących jeszcze tę działalność.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselLopatynskiIgor">Zagadnieniom tym poświęciły też wiele uwagi komisje sejmowe w ostatnich pracach nad projektem planu gospodarczego, widząc w poprawie organizacji produkcji i metod zarządzania istotne źródło wzrostu wydajności pracy, obniżki kosztów własnych i dalszego rozwoju gospodarki w drodze intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselLopatynskiIgor">Punktem wyjściowym do planu gospodarczego na rok 1969 są osiągnięcia roku bieżącego. Dlatego też pragnę przedstawić w syntetycznym skrócie niektóre, najistotniejsze problemy związane z realizacją tegorocznego planu.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselLopatynskiIgor">Przebieg realizacji zadań objętych Narodowym Planem Gospodarczym na 1968 r. pozwala aktualnie na stwierdzenie, że jego podstawowe założenia będą w pełni wykonane lub nawet przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselLopatynskiIgor">W bieżącym roku nastąpiło znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej i budownictwa w stosunku do wyników uzyskanych w latach 1966 i 1967 oraz w porównaniu do założeń na rok bieżący. Czynnikiem przyśpieszającym realizację wielu zadań produkcyjnych i inwestycyjnych stały się głównie czyny produkcyjne podejmowane dla uczczenia V Zjazdu Partii.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselLopatynskiIgor">Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego powinna osiągnąć w 1968 r. poziom o 8,4% wyższy niż w 1967 r. wobec zaplanowanego wzrostu o 7,1%. Pomyślnym zjawiskiem w realizacji tegorocznych zadań planowych jest zmniejszenie rozpiętości między wzrostem produkcji środków wytwarzania i środków konsumpcji, głównie dzięki przyśpieszeniu tempa wzrostu produkcji w przemyśle spożywczym i przemyśle lekkim oraz szybszemu wzrostowi produkcji dóbr trwałego użytku w przemyśle maszynowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselLopatynskiIgor">Tegoroczny wzrost produkcji przedmiotów spożycia o 7,1% zmniejsza opóźnienia w wykonaniu zadań planu 5-letniego w tym zakresie, powstałe w latach 1966—1967, chociaż nie zabezpiecza pełnego pokrycia we wszystkich grupach asortymentowych rosnących potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselLopatynskiIgor">W bieżącym roku osiągnięto również w przemyśle uspołecznionym pewną poprawę w porównaniu z latami 1966 i 1967 proporcji między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia i funduszem płac. Poprawa ta nie może być jednak uznana za zadowalającą.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselLopatynskiIgor">Wyniki gospodarcze rolnictwa w bieżącym roku znamionuje nieco wolniejsze tempo wzrostu produkcji globalnej niż w 1967 r. Jest ona według szacunków o 1,8% wyższa niż w 1967 r., co oznacza przekroczenie założonego w planie poziomu o 5,4%. O przekroczeniu wyników produkcji rolnej zadecydowało korzystne ukształtowanie się produkcji roślinnej, zwłaszcza plonów zbóż, które osiągnęły przeciętny poziom około 21 q z ha, czyli najwyższy w dotychczasowej historii naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselLopatynskiIgor">W dziedzinie handlu zagranicznego założenia skorygowanego planu obrotów będą zrealizowane. Najwyższy wzrost wykazuje eksport maszyn i urządzeń przy równoczesnym spadku eksportu artykułów rolno-spożywczych. Pomyślnie kształtuje się w bieżącym roku rozwój obrotów handlowych z krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselLopatynskiIgor">Trudności celno-kontyngentowe i koniunkturalne na rynkach krajów zachodnich oraz niedostateczny jeszcze wszędzie wysiłek ze strony przemysłu w dziedzinie rozwoju nowoczesnej, dobrej jakościowo i opłacalnej produkcji eksportowej są powodem istniejących trudności w obrotach z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselLopatynskiIgor">Wykonanie z nadwyżką zadań planowych w przemyśle, budownictwie, rolnictwie, z uwzględnieniem wyników handlu zagranicznego powoduje, że dochód narodowy do podziału w 1968 r. wzrośnie o około 6%, w porównaniu do 1967 r. i osiągnie poziom wyższy od założonego w NPG.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselLopatynskiIgor">Aktualnie przewiduje się, że wzrost funduszu spożycia dóbr materialnych z dochodów osobistych ludności w 1968 r. wyniesie około 5%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca około 4%. Oznacza to wzrost tego funduszu w pierwszych trzech latach bieżącej pięciolatki o ponad 16% wobec 14% zakładanych w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselLopatynskiIgor">W bieżącym roku nastąpił wyższy niż w poprzednich latach przyrost pieniężnych przychodów ludności na skutek silnej dynamiki płac, związanej z dużym wzrostem zatrudnienia Oraz w pewnym stopniu — z dokonanymi regulacjami płac pracowników w niektórych grupach zawodowych. Na stosunkowo znaczny przyrost środków pieniężnych społeczeństwa mają również wpływ wyższe dochody rolników ze sprzedaży produktów rolnych oraz wypłaty z tytułu przeprowadzonej reformy rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselLopatynskiIgor">Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej przewyższą w bieżącym roku poziom zakładany w NPG o 5,6 mld zł z racji przekroczenia poziomu inwestycji przedsiębiorstw, inwestycji wykonywanych w ramach czynów społecznych ludności, nielimitowanych inwestycji drobnych oraz na skutek przekroczenia szacunków inwestycji w gospodarce nieuspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselLopatynskiIgor">Do tych problemów powrócę jeszcze przy omawianiu projektu planu na rok 1969 i wytycznych na rok 1970. Nasuwa się jednak uwaga, że przy dużej dynamice wzrostu inwestycji, marny do czynienia ze zbyt szeroko rozciągniętym frontem wykonawstwa, co powoduje rozpraszanie mocy przerobowych, wydłużanie w czasie cyklu budowy i nieosiąganie we właściwych terminach zamierzonych efektów produkcyjnych z nowo uruchamianych obiektów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselLopatynskiIgor">W sumie na tle wysokiego w tym roku tempa rozwoju naszej gospodarki, wyrażającego się w ponadplanowym wzroście poszczególnych elementów tworzenia i podziału dochodu narodowego, występują pewne napięcia. Komisje sejmowe w toku wszechstronnej dyskusji nad rządowym projektem planu zwróciły szczególną uwagę na określone braki, formułując konkretne wnioski, dotyczące usprawnienia procesu inwestycyjnego i budownictwa, przyśpieszenia. tempa rozwoju nowoczesnej produkcji przemysłowej na potrzeby eksportu i rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Nasza plenarna debata sejmowa rozpoczyna się w kilka tygodni po V Zjeździe Partii. Jesteśmy pod wrażeniem wielkiego, politycznego, gospodarczego i społecznego zaangażowania ludzi pracy miast i wsi, które wyrażało się w czynie zjazdowym oraz w twórczej rozmowie partii ze społeczeństwem nad wyborem najlepszej drogi rozwoju gospodarczego i kulturalnego naszego kraju w nadchodzących latach.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselLopatynskiIgor">Uchwała Zjazdu, nakreślająca kierunki dalszego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny, akceptowana jest przez cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselLopatynskiIgor">Zgodnie z wytyczną Zjazdu głównym zadaniem Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 rok oraz podstawowych założeń planu na 1970 rok — jest zapewnienie pomyślnej realizacji bieżącego planu 5-letniego na lata 1966— 1970 oraz stworzenie warunków dla dalszej rozbudowy i rekonstrukcji gospodarki narodowej w nadchodzącym pięcioleciu. Dochód narodowy wytworzony wzrośnie w 1969 r. o około 5% w porównaniu z przewidywanym poziomem 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselLopatynskiIgor">Plan przewiduje wzrost udziału przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego z 49,1% w 1968 r. do 50,8% w 1969 r. Szacuje się, że dochód narodowy do podziału wzrośnie w tym samym tempie co dochód narodowy wytworzony i będzie w 1969 r. o około 5% wyższy niż w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselLopatynskiIgor">Zakłada się, że spożycie dóbr konsumpcyjnych przez ludność wzrośnie w 1969 r. w porównaniu do roku bieżącego o prawie 4,8%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca o około 3,8%. Akumulowana część dochodu narodowego zwiększy się o około 4,1%. Planuje się pewien wzrost udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału, a mianowicie z 19,8% w 1968 r. do 20,4% w 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa nakreślone są główne zadania dla wszystkich działów naszej gospodarki oraz dziedzin społeczno-gospodarczych kraju. Z całości tych spraw, postaram się przedstawić węzłowe zagadnienia oraz najważniejsze postulaty, dezyderaty i poprawki, wniesione przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselLopatynskiIgor">Charakterystykę podstawowych gałęzi naszej gospodarki oraz wysuwających się na tym tle zadań rozpocznę od inwestycji. Stanowią one bowiem jedno z najważniejszych ogniw gospodarki narodowej, na które przeznaczamy ponad 20% dochodu narodowego i mają zasadnicze znaczenie dla polityki gospodarczej. Uzyskanie na tym polu zamierzonych efektów będzie miało doniosły wpływ zarówno na wykonanie całego planu, jak też na przygotowanie dobrego startu dla gospodarki narodowej w następnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#PoselLopatynskiIgor">Wagę tej dziedziny gospodarczej Określa fakt, że globalne rozmiary nakładów inwestycyjnych Wyniosą w 1969 r. 193,8 mld zł i wzrosną w 1970 r. do poziomu 210,3 mld zł. Jest to maksymalna granica naszych możliwości w zakresie finansowania i rzeczywistych możliwości realizacji zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.29" who="#PoselLopatynskiIgor">Zgodnie z uchwałą V Zjazdu PZPR, która problematyce tej poświęca wiele uwagi i precyzuje konkretne zadania, należy przede wszystkim zapewnić koncentrację nakładów na inwestycjach kontynuowanych. Należy też — i to jest szczególnie ważne w toku realizacji inwestycji przemysłowych, zapewniać im we właściwych terminach pełne wyposażenie i kadry, tak aby w praktyce uzyskiwać w zaplanowanych terminach projektowane zdolności produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-20.30" who="#PoselLopatynskiIgor">Front realizowanych inwestycji musi być wyraźnie skoncentrowany. Nabiera zatem znaczenia kwestia właściwego doboru planowanych inwestycji. Tu zwłaszcza trzeba przestrzegać zasady wariantowości, wybierać między tym co potrzebne, pilne, konieczne i z punktu widzenia ekonomiki kraju najważniejsze. Praktyka ostatnich lat dowodzi jednak, że te pryncypialne zasady nadal nie w pełni są honorowane.</u>
+ <u xml:id="u-20.31" who="#PoselLopatynskiIgor">W strukturze inwestycji planowanych na lata 1969 i 1970 należy konsekwentnie koncentrować nakłady inwestycyjne na wybranych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.32" who="#PoselLopatynskiIgor">W ramach przegrupowań w planie inwestycyjnym zakłada się znaczne doinwestowanie przemysłów, które mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju nowoczesnej produkcji na potrzeby eksportu i rynku wewnętrznego. Planuje się zatem zwiększenie środków inwestycyjnych w przemyśle maszynowym o przeszło 8 mld zł w ciągu dwóch najbliższych lat ponad ustalenia przewidziane w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-20.33" who="#PoselLopatynskiIgor">Z tych samych względów w ciągu dwóch lat zainwestujemy około 3,5 mld zł ponad założenia pięciolatki w przemyśle lekkim, a szczególnie w rozwój przemysłu dziewiarskiego, odzieżowego i skórzano-obuwniczego. Określone zwiększone środki skierowane będą również na rozwój przemysłu drzewnego i celulozowo-papierniczego.</u>
+ <u xml:id="u-20.34" who="#PoselLopatynskiIgor">W inwestycjach gospodarski uspołecznionej grupy — „B”, w ramach których realizowane są między innymi przedsięwzięcia odtworzeniowe i modernizacyjne, wykonywane w ramach inwestycji przedsiębiorstw, przewiduje się na lata 1969/70 nakłady rzędu 19.100 mln zł rocznie, co oznacza przekroczenie ustaleń planu 5-letniego o około 9 mld zł łącznie w tych 2 latach.</u>
+ <u xml:id="u-20.35" who="#PoselLopatynskiIgor">Dla sprostania zwiększonym zadaniom oraz likwidacji powstałych dysproporcji zaszła również konieczność znacznego podniesienia nakładów na budownictwo i przemysł materiałów budowlanych o 7.300 mln zł ponad ustalenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-20.36" who="#PoselLopatynskiIgor">Znaczne zwiększenie nakładów w omawianych wyżej dziedzinach gospodarki narodowej spowodowało pewne ograniczenia nakładów inwestycyjnych w niektórych innych dziedzinach w stosunku do założeń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-20.37" who="#PoselLopatynskiIgor">Szczególne zainteresowanie społeczeństwa jest Skierowane na problem budownictwa mieszkaniowego. W tej dziedzinie plan jest tak ustawiony, by zapewnić pełną realizację założeń bieżącej pięciolatki. I tak — w 1969 r. rzeczowe efekty uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego wzrosną o 9,4% w stosunku do wykonania bieżącego roku. Sytuację mieszkaniową poprawi też w pewnej mierze fakt zwiększenia nakładów na kapitalne remonty w 1969 r. o 8,4% i o dalszych 6,6% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.38" who="#PoselLopatynskiIgor">By zwiększone środki na kapitalne remonty właściwie wykorzystać, trzeba będzie podjąć wysiłki w zakresie dalszego usprawnienia gospodarki remontowej, a głównie jej zaplecza technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.39" who="#PoselLopatynskiIgor">W zakresie inwestycji nieprodukcyjnych, przyjmując zasadę zabezpieczenia omawianego programu budownictwa mieszkaniowego i związanego z nim budownictwa komunalnego oraz szpitalnictwa, zachodzi między innymi konieczność przesunięcia części nowo rozpoczynanych szkół podstawowych na lata późniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-20.40" who="#PoselLopatynskiIgor">W skali ogólnokrajowej, na skutek przesunięcia się młodzieżowego wyżu demograficznego do szkół średnich i zawodowych oraz w wyniku budowy i rozbudowy szkół ze środków społecznych nie objętych planem, wskaźnik zmianowości i liczba uczniów na 1 oddział ulegać będą w latach 1969 i 1970 dalszej poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-20.41" who="#PoselLopatynskiIgor">W oparciu o wniosek komisji sejmowych Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uważa za konieczne podjęcie przez rząd odpowiednich kroków w celu pełnego zabezpieczenia wykonawstwa będących w planie inwestycji oświaty oraz służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-20.42" who="#PoselLopatynskiIgor">Kończąc omawianie problematyki inwestycji i budownictwa, pragnę zwrócić uwagę, że komisje sejmowe podkreślały potrzebę ogólnego zwiększenia efektywności i dalszej poprawy wyników w zakresie wydajności pracy, poprawy organizacji i dyscypliny pracy, sprawniejszej aniżeli dotychczas organizacji zaopatrzenia materiałowego oraz lepszego wykorzystania sprzętu budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-20.43" who="#PoselLopatynskiIgor">Problemem wielkiej wagi dla poprawy efektów budownictwa jest szersze stosowanie metod uprzemysłowionych, upowszechnianie dwuzmianowej pracy w budownictwie, mechanizacja robót ciężkich i pracochłonnych, lepsze skoordynowanie zadań inwestycyjnych z mocą przerobową przedsiębiorstw budowlanych w układzie terenowym i specjalistycznym. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów postuluje nadto, by rząd w ciągu najbliższych miesięcy dokonał oceny stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych z nowo uruchomionych inwestycji oraz podjął zdecydowane kroki w celu przeciwdziałania wspomnianemu już uprzednio niekorzystnemu stanowi rzeczy. W tej sprawie Komisja nasza proponuje też poprawkę do tekstu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-20.44" who="#PoselLopatynskiIgor">Z kolei zatrzymam uwagę obywateli posłów na gospodarce surowcowej i problematyce przemysłu. Jednym z ważnych mierników rozwoju przemysłowego kraju jest wielkość produkcji stali. W tej dziedzinie w 1969 r. osiągnąć powinniśmy poziom 11.200 tys. ton, co pozwoli utrwalić naszą pozycję w pierwszej dziesiątce światowych producentów tego surowca.</u>
+ <u xml:id="u-20.45" who="#PoselLopatynskiIgor">W hutnictwie zakłada się wydatny rozwój uszlachetnionego przetwórstwa i znaczne zwiększenia produkcji stali jakościowej. W górnictwie węglowym w 1969 r. niezbędne będzie przekroczenie wydobycia 133 mln ton. Można żywić przekonanie, że ofiarne załogi górnicze plan wydobycia węgla łącznie z zadaniami dodatkowymi wykonają i przekroczą.</u>
+ <u xml:id="u-20.46" who="#PoselLopatynskiIgor">Znacznym wysiłkiem inwestycyjnym lat ubiegłych osiągnęliśmy wysokie wydobycie siarki oraz rozpoczęliśmy eksploatację krajowych złóż miedzi.</u>
+ <u xml:id="u-20.47" who="#PoselLopatynskiIgor">Zgodnie z zawartymi w planie 5-letnim założeniami unowocześnienia struktury naszego przemysłu przy wzroście w 1969 r. produkcji globalnej o 8,2%, w porównaniu z efektami roku 1968, najszybciej wzrastać będzie produkcja przemysłu maszynowego — o 12,9% i przemysłu chemicznego o 11,8%.</u>
+ <u xml:id="u-20.48" who="#PoselLopatynskiIgor">W konsekwencji udział obu tych gałęzi przemysłu w ogólnej wartości produkcji przemysłowej wzrośnie z 38,1% w 1968 r. do 39,6% w 1969 r., co oznacza dalszą poprawę gałęziowej struktury produkcji przemysłowej. Plan zakłada, iż podobnie jak w latach ubiegłych produkcja środków produkcji wyprzedzać będzie produkcję przedmiotów spożycia. Różnica pomiędzy tempem wzrostu obu grup wyrobów, założonym na 1969 r., utrzyma się w zasadzie na wysokości osiągniętej w 1968 r., przy założonej pewnej poprawie omawianych proporcji w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.49" who="#PoselLopatynskiIgor">Projekt planu na 1969 r. oraz wytyczne na rok 1970 przewidują zwiększenie potencjału energetycznego kraju w tempie wyższym od ogólnego wzrostu przemysłu. Wśród gałęzi przemysłu maszynowego zakłada się szczególnie wysokie tempo wzrostu produkcji obrabiarek do metali, maszyn do obróbki plastycznej metali, maszyn włókienniczych, przemysłu motoryzacyjnego oraz ważnej ze względu na postęp techniczny elektroniki — chociaż w tej ostatniej ważnej dziedzinie potrzebny jest bardziej wyrazisty program rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-20.50" who="#PoselLopatynskiIgor">Przy znacznym postępie w ilościowym zaopatrzeniu użytkowników maszyn w części zamienne, ciągle jeszcze otwarty pozostaje problem ich produkcji we właściwych asortymentach.</u>
+ <u xml:id="u-20.51" who="#PoselLopatynskiIgor">W przemyśle elektromaszynowym znacznie większą uwagę przywiązuje się do rozwoju automatyki, aparatury teletechnicznej i pomiarowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.52" who="#PoselLopatynskiIgor">Tempo wzrostu całej produkcji przemysłowej i kierunki jej rozwoju zmierzać będą do lepszego zabezpieczenia wzrastającej siły nabywczej rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.53" who="#PoselLopatynskiIgor">Wśród wyrobów przemysłu lekkiego planuje się znaczną dalszą poprawę zaopatrzenia rynku w zakresie zwiększonej produkcji deficytowych wyrobów dziewiarskich, wytwarzanych z nowoczesnych włókien syntetycznych. Przemysły — odzieżowy i skórzano-obuwniczy powinny rozszerzyć i urozmaicić asortyment, polepszyć wykończenie towarów i dostosowywać je do wzrastających wymogów konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-20.54" who="#PoselLopatynskiIgor">W produkcji na rynek wewnętrzny trzeba tez zwrócić uwagę na znaczne rozszerzenie produkcji nowoczesnych i dobrych artykułów trwałego użytku. W zakresie produkcji nowoczesnych wyrobów mamy postęp, lecz jest ich jednak nadal za mało, a asortyment niezbyt szeroki.</u>
+ <u xml:id="u-20.55" who="#PoselLopatynskiIgor">O powodzeniu naszych zamierzeń w zakresie produkcji przemysłowej poszczególnych gałęzi zadecyduje rozwiązanie wielu doniosłych spraw przez administrację wszystkich szczebli. Należą do nich wciąż występujące trudności zaopatrzenia materiałowo-surowcowego, a zwłaszcza w wyroby hutnicze, metale kolorowe i niektóre materiały chemiczne.</u>
+ <u xml:id="u-20.56" who="#PoselLopatynskiIgor">Oszczędne gospodarowanie surowcami, zmiany konstrukcyjne i technologiczne, idące w kierunku obniżenia wagi maszyn i urządzeń, zastępowanie materiałów i surowców deficytowych łatwiej dostępnymi oraz dalsze eliminowanie braków — mają w związku z tym kapitalne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-20.57" who="#PoselLopatynskiIgor">Z wielką troską o problemach jakości i nowoczesności produkcji dyskutowano na posiedzeniach komisji sejmowych, poprzedzających naszą generalną debatę. Walka o poprawę jakości produkcji i jej nowoczesności — to jeden z najważniejszych kierunków działalności gospodarczej. Wykonaniu tych zadań sprzyjać powinien intensywniejszy postęp techniczny, modernizacja urządzeń, dalsze doskonalenie kwalifikacji załóg i zaostrzenie rygorów kontroli technicznej. Wzmocnienia wymaga walka o obniżenie kosztów własnych, a zwłaszcza materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.58" who="#PoselLopatynskiIgor">Wśród wielu założonych zadań stojących przed przemysłem na czoło wysuwają się: pełniejsza koncentracja produkcji, specjalizacja, doskonalenie powiązań kooperacyjnych, zabezpieczenie rytmiczności, stosowanie właściwego podziału asortymentowego produkcji pomiędzy gałęziami przemysłu a branżami oraz dalsze usprawnienie metod zarządzania i planowania.</u>
+ <u xml:id="u-20.59" who="#PoselLopatynskiIgor">W świetle szczegółowej analizy tej problematyki komisje sejmowe uznały za pilne podjęcie przez resorty gospodarcze kroków porządkujących rozwój i pracę przemysłu. Wyrazem tej intencji jest dezyderat Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w którym zwraca się uwagę rządu na:</u>
+ <u xml:id="u-20.60" who="#PoselLopatynskiIgor">— konieczność dalszej kontynuacji wysiłków resortów, zmierzających do większej specjalizacji i koncentracji produkcji w ramach poszczególnych branż, —usprawnienie kooperacji w drodze dopasowywania zdolności produkcyjnej kooperantów do zapotrzebowań ich głównych odbiorców, rozszerzenia wieloletnich umów kooperacyjnych, —oczyszczanie asortymentów produkcji przedsiębiorstw wyspecjalizowanych, a zwłaszcza specjalizujących się w eksporcie.</u>
+ <u xml:id="u-20.61" who="#PoselLopatynskiIgor">Szereg wniosków komisji sejmowych formułowano z myślą o przygotowaniu właściwych warunków do rozwoju gospodarki na okres do 1975 r. Dotyczą one między innymi rozwoju górnictwa węglowego, rozbudowy nabrzeży portowych, bazy przemysłu stoczniowego, rozwoju atomistyki i energetyki.</u>
+ <u xml:id="u-20.62" who="#PoselLopatynskiIgor">Jeden z wniosków wyprzedzających, który w formie dezyderatu uchwalony został przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, zwraca uwagę rządu na potrzebę opracowania perspektywicznych kierunków modernizacji przemysłu lekkiego, a w tej mierze na potrzebę opracowania programu produkcji maszyn włókienniczych zarówno pod względem ilości, asortymentu, jak i ich poziomu technicznego, oczywiście, przy uwzględnieniu też międzynarodowego podziału pracy w tej dziedzinie w ramach krajów RWPG. Właśnie problemem kapitalnej wagi dla całej naszej gospodarki narodowej, o którym mówił na V Zjeździe Tow. Władysław Gomułka I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — jest dalsze, jeszcze pełniejsze stosowanie w praktyce międzynarodowego podziału pracy i rozwinięcie ekonomicznych procesów integracyjnych w ramach krajów członkowskich RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-20.63" who="#PoselLopatynskiIgor">Umacnianie współpracy gospodarczej, rozwój handlu zagranicznego, osiągnięcie założonego wzrostu eksportu, dalsza wydatna poprawa jego struktury i efektywności całości obrotów zagranicznych — to węzłowe problemy gospodarcze na lata 1969—1970.</u>
+ <u xml:id="u-20.64" who="#PoselLopatynskiIgor">W planie na 1969 r. przewiduje się wzrost obrotów handlu zagranicznego o 10,3%, przy czym tempo wzrostu eksportu i importu jest prawie wyrównane. Wskaźniki te są wyższe od przeciętnej wzrostu dla przemysłu jako całości. Niezbędne są jednocześnie dalsze zmiany w strukturze eksportu. Najszybsze tempo wzrostu zakłada się dla eksportu towarów konsumpcyjnych, przemysłowych — o 18%, oraz maszyn i urządzeń o 13%.</u>
+ <u xml:id="u-20.65" who="#PoselLopatynskiIgor">Kluczem do osiągnięcia zaplanowanych wielkości eksportu w przyszłym i następnych latach jest skoncentrowanie wysiłku na rozwoju szeregu branż specjalizujących się w eksporcie, podniesieniu nowoczesności i jakości oraz lepszym dostosowaniu produkcji eksportowej do wymogów odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-20.66" who="#PoselLopatynskiIgor">Na szczeblu rządowym opracowane zostały programy rozwoju branż proponowanych dc specjalizacji w eksporcie do 1975 r. Dla realizacji tego programu podjęto wstępny wysiłek organizacyjno-techniczny, przegrupowano środki inwestycyjne i skoncentrowano je na branżach i przedsiębiorstwach eksportowych, głównie w przemyśle maszynowym, lekkim, chemicznym i meblarskim. Lecz sto jeszcze problemu eksportu nie rozwiązuje. Zanim będzie można na szerszą skalę zdyskontować dla eksportu efekty realizacji tych programów, konieczny jest duży wysiłek zarówno producentów, jak też aparatu handlu zagranicznego, dla pełnego wykonywania i przekroczenia zadań eksportowych w dwóch najbliższych latach i dla utrzymania importu w określonych granicach.</u>
+ <u xml:id="u-20.67" who="#PoselLopatynskiIgor">Wśród wielu spraw dotyczących naszego rozwoju komisje zwróciły uwagę między innymi na sprawę licencji. I tak: w ocenie Komisji Handlu Zagranicznego oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zawieraniu kontraktów licencyjnych powinno towarzyszyć doskonalenie polityki i praktyki w zakresie zakupywania i wdrażania licencji do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.68" who="#PoselLopatynskiIgor">Uważamy, że zakup każdej licencji powinien być poprzedzony szczegółowym zbadaniem warunków jej zakupu, możliwości opanowania w czasie jej wykorzystania w produkcji oraz perspektyw zbytu tej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.69" who="#PoselLopatynskiIgor">W toku pracy komisji sejmowych nad projektem planu zwrócono uwagę, że na prawidłowe działanie handlu zagranicznego będzie miało pozytywny wpływ wprowadzenie nowego systemu finansowego, urealniającego kurs walutowy i oparcie na nim cen zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-20.70" who="#PoselLopatynskiIgor">Wzrastającą rolę w naszych obrotach handlowych z zagranicą powinny odgrywać kraje rozwijające się gospodarczo. Potrzeby importu niektórych maszyn i urządzeń z wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych oraz konieczność zachowania równowagi płatniczej, czyni niezbędne rozwijanie opłacalnego eksportu do strefy wolnodewizowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.71" who="#PoselLopatynskiIgor">W obrotach handlowych z zagranicą zasadnicze jednak znaczenie przypada umowom ze Związkiem Radzieckim oraz innymi bratnimi krajami socjalistycznymi. Wieloletnie umowy o wzajemnych dostawach stanowią mocną podbudowę materialną zarówno naszego planu gospodarczego, jak i planów naszych socjalistycznych przyjaciół, stanowią również ważny czynnik umocnienia jedności krajów RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-20.72" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Punktem wyjścia do ustalania głównych zadań produkcyjnych w rolnictwie na 1969 r. były średnie wyniki plonów uzyskane w ostatnich 4 latach. W porównaniu do średniej z lat 1965—1968 zakłada się wzrost produkcji globalnej ogółem o 2,1%. W rezultacie dużej pomocy państwa w postaci dostarczania rolnictwu rosnących z roku na rok środków produkcji i zaufania rolników do naszej polityki rolnej uzyskujemy efekty produkcyjne, które pozwoliły na przestrzeni ostatnich kilku lat zmniejszyć import zbóż i pasz o połowę, do 1.650 tys. ton na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-20.73" who="#PoselLopatynskiIgor">W 1969 r. w produkcji zwierzęcej przewiduje się osiągnąć wzrost pogłowia o około 2% przez dalszy rozwój hodowli bydła, zwłaszcza młodego, oraz wzrost pogłowia trzody chlewnej o ponad 4%.</u>
+ <u xml:id="u-20.74" who="#PoselLopatynskiIgor">Nakłady państwa na rozwój rolnictwa wyniosą w przyszłym roku 29 mld zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem bieżącym o około 7%, w tym nakłady inwestycyjne wyniosą 18,5 mld zł i wzrosną o ponad 9%. Dzięki wysiłkom ostatnich lat w zakresie inwestowania w przemysł pracujący na potrzeby rolnictwa, będzie można zwiększyć dostawy nawozów mineralnych pod zbiory w latach 1969 —1970, odpowiednio o 21,5% i 23,9% w skali rocznej. Oblicza się, iż pod zbiory przyszłego roku dostawy nawozów mineralnych wyniosą średnio 111 kg, a w 1970 r. 138 kg na ha w czystym składniku.</u>
+ <u xml:id="u-20.75" who="#PoselLopatynskiIgor">Głównym zadaniem w produkcji rolnej jest osiągnięcie samowystarczalności produkcji zbóż z jednoczesnym wzrostem hodowli w oparciu o rozwój krajowej bazy paszowej. Sprzyjać temu powinien dalszy postęp w dostawach nawozów mineralnych oraz środków chemicznej ochrony roślin, poprawa struktury uprawy zbóż na korzyść pszenicy i jęczmienia, doskonalenie systemu kontraktacji i agrotechniki oraz doskonalenie nasiennictwa. Rozszerzenie wpływu nauk rolniczych i rolniczego zaplecza naukowego, masowość szkolenia rolniczego ogółu pracowników rolnictwa oraz doskonalenie przygotowania młodzieży do pracy w rolnictwie i związanych z nim zawodach, warunkują rozwój nowoczesnych metod gospodarowania i szybsze uzyskiwanie wyższych efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.76" who="#PoselLopatynskiIgor">Prowadzić się będzie w szerszym zakresie prace melioracyjne oraz elektryfikacyjne na rzecz rolnictwa. Dostawy ciągników dla wsi w przyszłym roku wyniosą ponad 31 tys. sztuk, co oznaczać będzie 29% wzrostu. Zwiększone zostaną na pokrycie potrzeb rynku wiejskiego dostawy podstawowych materiałów budowlanych, zwłaszcza ściennych, wapna budowlanego i cementu.</u>
+ <u xml:id="u-20.77" who="#PoselLopatynskiIgor">Pragnę wyrazić przekonanie, iż wzrost środków produkcji dla rolnictwa w roku przyszłym, choć nierównomierny we wszystkich dziedzinach w stosunku do potrzeb, rozwój inwestycji rolnych, duże tempo wzrostu jego mechanizacji, stwarzają obiektywne warunki do uzyskania większych, niż przewidziano w planie, efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.78" who="#PoselLopatynskiIgor">W dynamicznie rozwijającej się gospodarce duża rola przypada transportowi. Stały wysoki wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej, obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego oraz usług zaopatrzeniowych — stwarzają wzrastające zapotrzebowanie gospodarki narodowej na przewozy, które wzrastają w tempie szybszym od założeń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-20.79" who="#PoselLopatynskiIgor">Przewiduje się, że przewozy ładunków transportem publicznym i branżowym (bez morskiego) wzrosną w 1969 r. o 6,7% w stosunku do wykonania 1968 r. Na tle ogólnego wzrostu przewozów ładunków najpoważniejszy wzrost — ponad 10-procentówy — nastąpi w transporcie samochodowym i wodnym śródlądowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.80" who="#PoselLopatynskiIgor">Zadania w zakresie przewozów towarowych przewidziane planem są na ogół zbilansowane z potrzebami w skali roku. Nie jest to jednak równoznaczne z zapewnieniem pełnych warunków do realizacji potrzeb gospodarki narodowej i przewozów osobowych, których nasilenie waha się w poszczególnych regionach i okresach.</u>
+ <u xml:id="u-20.81" who="#PoselLopatynskiIgor">W sumie, jakkolwiek nakłady inwestycyjne w planie transportu i łączności na lata 1969—1970 wzrastają, to jednak nie zabezpieczają one w pełni wzrastających potrzeb na usługi przewozowe. Sytuację tę pogłębia niedostateczny rozwój zdolności naprawczych baz remontowych PKP i PKS oraz niedostateczny potencjał przerobowy własnych przedsiębiorstw wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.82" who="#PoselLopatynskiIgor">W związku z powyższym, nasza Komisja w uchwalonym dezyderacie zwraca się do rządu o rozpatrzenie możliwości zwiększenia nakładów inwestycyjnych na transport w trakcie realizacji planów na lata 1969—1970.</u>
+ <u xml:id="u-20.83" who="#PoselLopatynskiIgor">Niech mi będzie wolno zatrzymać obecnie uwagę obywateli posłów na kompleksie spraw związanych z polityką w dziedzinie zatrudnienia, wydajności pracy i płac.</u>
+ <u xml:id="u-20.84" who="#PoselLopatynskiIgor">Zgodnie z przyjętą przez Wysoki Sejm uchwałą o rozwoju gospodarczym kraju na lata 1966—1970, projekt planu zakłada zapewnienie nowych miejsc pracy dla ludności wchodzącej w wiek produkcyjny. Liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w 1969 r. wyniesie średnio 9.536 tys. osób oraz 9.846 tys. osób w 1970 r., co stanowi przeciętny wzrost o 3,3% dla obu najbliższych lat.</u>
+ <u xml:id="u-20.85" who="#PoselLopatynskiIgor">Nadal aktualne pozostaje zadanie zwiększenia efektywności wykorzystania siły roboczej i podniesienia Społecznej wydajności pracy przy konsekwentnym przestrzeganiu dyscypliny zatrudnienia i płac.</u>
+ <u xml:id="u-20.86" who="#PoselLopatynskiIgor">W polityce zatrudnieniowej przestrzegać należy zasady hamowania fluktuacji oraz przeciwdziałania nieuzasadnionemu wzrostowi zatrudnienia, zwłaszcza w działach i komórkach nieprodukcyjnych. Ważne to jest szczególnie w przemyśle i budownictwie, w których notujemy ostatnio nadmierny przyrost liczby pracowników administracyjno-biurowych. Mamy też do czynienia w wielu zakładach przemysłowych ze zjawiskiem ukrytej rozbudowy aparatu administracyjno-biurowego, nie uwidocznionej w oficjalnych statystykach. Zjawisku temu administracja gospodarcza powinna energicznie i konsekwentnie przeciwdziałać.</u>
+ <u xml:id="u-20.87" who="#PoselLopatynskiIgor">Wydajność pracy w przemyśle ma wzrosnąć o 4,9%, w budownictwie o 5,3%. Jeśli uwzględnić postępujący ostatnio w wielu gałęziach wzrostu zbrojenia technicznego, uruchamianie produkcji wielu nowoczesnych zmechanizowanych i po części zautomatyzowanych fabryk oraz fakt istnienia wielu rezerw wewnątrzzakładowych, wykrytych w pracach nad porządkowaniem organizacji produkcji po VII Plenum KC, to założony wzrost wydajności pracy należy uznać za w pełni realny i nie zawierający napięć.</u>
+ <u xml:id="u-20.88" who="#PoselLopatynskiIgor">Wszystkim poczynaniom działaczy frontu gospodarczego powinna towarzyszyć świadomość, iż występujące jeszcze w wielu zakładach i branżach, a nawet w niektórych resortach tendencje do ekstensywnego gospodarowania siłą roboczą powodują w konsekwencji obniżanie efektów ekonomicznych. Stąd płynie nadal konieczność usprawniania organizacji pracy, rozwoju postępu technicznego, dążenia do efektywnego wykorzystania kwalifikacji zawodowych pracowników oraz stwarzania warunków adaptacji społeczno-zawodowej dla młodych robotników.</u>
+ <u xml:id="u-20.89" who="#PoselLopatynskiIgor">Konsekwencją znacznego wzrostu zatrudnienia, realizacji zadań w zakresie wzrostu wydajności pracy oraz związanego z tym wzrostu płacy przeciętnej będzie wzrost w 1969 r. globalnego funduszu płac brutto w gospodarce uspołecznionej o 17,8 mld zł, to jest o 6,4% w porównaniu z 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.90" who="#PoselLopatynskiIgor">Plan zakłada, że poziom życiowy ludności miast i wsi powinien wzrastać w sposób możliwie równomierny. Jak wspomniałem już wcześniej, osobowy fundusz płac na 1969 r. wzrasta o 5,8%.</u>
+ <u xml:id="u-20.91" who="#PoselLopatynskiIgor">Projekt na 1969 r. zakłada wzrost przeciętnej płacy o 2,2% w stosunku do osiągniętej w bieżącym roku, a uwzględniając decyzje o regulacjach płac, podjęte po 1 listopada bieżącego roku z rezerwy centralnej, średni poziom płacy wzrasta o 2,6%.</u>
+ <u xml:id="u-20.92" who="#PoselLopatynskiIgor">Na podniesienie poziomu życia ludności w poważnym stopniu wpływać będzie dalsza realizacja drugiego etapu reformy rent i emerytur.</u>
+ <u xml:id="u-20.93" who="#PoselLopatynskiIgor">Wzrost dochodów ludności zaplanowany na bieżące pięciolecie ukształtuje się na nieco wyższym niż zakładano poziomie i wyniesie około 26 do 27%.</u>
+ <u xml:id="u-20.94" who="#PoselLopatynskiIgor">Stąd też plan przewiduje znaczny wzrost dostaw towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku. Zakłada się, iż wartość towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny wzrośnie o 7% w 1969 r. i o dalsze 7,1% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.95" who="#PoselLopatynskiIgor">Doniosłe znaczenie w rozwoju świadczeń społecznych będzie miała realizacja podjętej przez V Zjazd Partii decyzji w sprawie zrównania uprawnień robotników i pracowników umysłowych w zakresie norm urlopowych poczynając od 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-20.96" who="#PoselLopatynskiIgor">W zakresie ochrony zdrowia nastąpi rozwój lecznictwa zamkniętego i otwartego, jak również przyzakładowych placówek służby zdrowia. Liczba miejsc w domach studenckich wzrośnie z 72,7 tys. w 1968 r. do 78,2 tys. w 1969 r. Wzrośnie również w tym czasie liczba miejsc w internatach szkół ogólnokształcących i zawodowych o dalsze 4,1%.</u>
+ <u xml:id="u-20.97" who="#PoselLopatynskiIgor">Wydaje się wskazane zwrócić również uwagę na podstawie wniosków komisji sejmowych, aby administracja zakładów przemysłowych, jak i organy samorządu robotniczego działały na rzecz dalszej poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach, uwzględniając przy tym podejmowanie i rozwiązywanie takich ważnych dla ludzkiego zdrowia spraw, jak między innymi walkę z zanieczyszczaniem powietrza, wód itd. Niezbędna jest większa dbałość o dalszą poprawę zaopatrzenia załóg w lepszej jakości odzież roboczą i ochronną, o upowszechnienie rozwoju żywienia zbiorowego w zakładach produkcyjnych. Troską, zwłaszcza rad narodowych, powinno być wykorzystanie istniejących możliwości w zakresie zwiększenia pracowniczych ogródków działkowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.98" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Przechodzę Obecnie do scharakteryzowania projektu budżetu państwa na 1969 r. Zakłada on dochody w wysokości 353,6 mld zł, co oznacza ich wzrost o 8,7% w stosunku do wykonania roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-20.99" who="#PoselLopatynskiIgor">Projekt budżetu państwa po stronie wydatków zamyka się kwotą 348,7 mld zł, co oznacza wzrost o 8,2%. A zatem projekt budżetu przewiduje osiągnięcie nadwyżki dochodów nad wydatkami w wysokości 4,9 mld zł. Nadto rezerwa środków finansowych, zlokalizowanych w budżecie centralnym i w budżetach rad narodowych wyniesie 10,2 mld zł. W sumie jest to budżet nie tylko zrównoważony, zakładający wzrost dochodów i wydatków zgodnie z realnymi możliwościami naszej gospodarki, ale zawierający także rezerwy na nieprzewidziane potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-20.100" who="#PoselLopatynskiIgor">Głównym źródłem dochodów budżetu państwa będą wpływy z działalności gospodarczej przedsiębiorstw i instytucji uspołecznionych. Wpływy z podatku obrotowego, opłat z zysku, opłat z tytułu oprocentowania środków trwałych, dodatnich różnic budżetowych przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej itp. powinny wynieść 281 mld zł. Kwota ta jest o ponad 9% wyższa niż w roku bieżącym i stanowić będzie prawie 80% Ogółu dochodów budżetu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.101" who="#PoselLopatynskiIgor">W projekcie budżetu na 1969 r. przewiduje się, że akumulacja finansowa przedsiębiorstw Osiągnie około 215 mld zł i będzie o ponad 9% wyższa od osiągniętej w roku bieżącym. Stosunkowo wysoki przyrost akumulacji finansowej będzie pochodzić głównie z planowanego rozwoju produkcji przemysłowej. A zatem ważne jest, aby stosownie do potrzeb gospodarki, a szczególnie rynku wewnętrznego i handlu zagranicznego, prawidłowo kształtowała się struktura produkcji i aby wzrost akumulacji w większym niż dotąd stopniu opierał się na obniżce kosztów produkcji i na wzroście społecznej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.102" who="#PoselLopatynskiIgor">Dochody budżetu z podatków i opłat od ludności oraz od przedsiębiorstw gospodarki nieuspołecznionej stanowić mają w 1969 r. około 10% ogółu dochodów budżetowych, czyli relatywnie nieco mniej niż w 1968 r. Wpływy podatkowe od gospodarki chłopskiej będą nieco niższe niż w bieżącym roku w związku z planowanym wzrostem ulg inwestycyjnych i ulg z tytułu premii za kontraktację</u>
+ <u xml:id="u-20.103" who="#komentarz">zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-20.104" who="#PoselLopatynskiIgor">Weryfikacji wymagać będzie zakres ulg podatkowych i ułatwień, z jakich niesłusznie korzystają niektóre zasobne jednostki części gospodarki nieuspołecznionej. Wynika to z występujących ostatnio niepożądanych zjawisk, polegających na nadmiernej koncentracji obrotów i dochodów w ręku nielicznej grupy prywatnych producentów, szybkiego wzrostu obrotów prywatnych wytwórców z gospodarką uspołecznioną, kosztem rozwoju usług dla ludności. Mamy też do czynienia ze zjawiskiem przechwytywania przez niektórych prywatnych przedsiębiorców surowców i materiałów z gospodarki uspołecznionej i organizowania ukrytej produkcji nakładczej towarów, które mogą i powinny być wytwarzane przez przemysł terenowy i spółdzielczy. Tego rodzaju działalność jest nie tylko źródłem często wyjątkowo dużych dochodów, lecz praktycznie niewiele ma wspólnego z rzeczywistym rzemiosłem.</u>
+ <u xml:id="u-20.105" who="#PoselLopatynskiIgor">Polityka rządu nadał zmierzać będzie do popierania rzemiosła prowadzącego działalność usługową dla ludności i w stosunku do niego będą nadal stosowane dotychczasowe stabilne zasady opodatkowania, ułatwienia i ulgi podatkowe. Będzie się jednak stanowczo przeciwdziałać gromadzeniu nadmiernych dochodów w rękach niektórych jednostek prowadzących działalność przemysłową. Dotyczy to niewielkiego odsetka prywatnych zakładów, które osiągają nieuzasadnione wkładem pracy i jej społeczną przydatnością dochody, budzące słuszny sprzeciw ludzi pracy, jak i tych rzeczywistych rzemieślników, którzy swą pracą świadczą usługi dla ludności i gospodarstw chłopskich oraz produkują swymi rękami poszukiwane przez ludność wyroby.</u>
+ <u xml:id="u-20.106" who="#PoselLopatynskiIgor">Przechodząc do omówienia podstawowych pozycji wydatków budżetu państwa projektowanych na 1969 r. pragnę podkreślić, że z ogólnie preliminowanej kwoty, sięgającej prawie 349 mld zł, ponad połowę przeznacza się na cele gospodarcze. Około 43 mld zł przeznacza się na sfinansowanie inwestycji oraz ponad 11 mld zł na sfinansowanie kapitalnych remontów. Formalne obniżenie wydatków budżetu na inwestycje o około 9% związane jest z dalszym rozszerzaniem kredytowej formy finansowania inwestycji poprzez objęcie nią także inwestycji priorytetowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.107" who="#PoselLopatynskiIgor">Wśród wydatków gospodarczych budżetu nadal poważne miejsce zajmują wydatki na rolnictwo, które łącznie z inwestycjami wynoszą ponad 29 mld zł i wzrosną w porównaniu z bieżącym rokiem o około 7%.</u>
+ <u xml:id="u-20.108" who="#PoselLopatynskiIgor">Preliminowane wydatki budżetu na rozwój nauki w 1969 r. wynoszą 4,5 mld zł, co oznacza ich wzrost o 4%. Poza wydatkami budżetowymi prace badawcze są finansowane z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, którego wydatki w 1969 r. wzrosną o 15% i wyniosą 5.100 mln zł. Charakterystyczną cechą projektu budżetu państwa na 1969 r. jest ograniczenie wydatków na administrację państwową, co jest wyrazem słusznej polityki rządu w tej dziedzinie. I tak stan etatów w administracji centralnej w latach 1968—1969 ulegnie obniżeniu o około 1.400, to jest o ponad 8%. Również w administracji terenowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego zmniejszenie etatów wyniesie w tym samym okresie około 1.500. Etaty te w znacznej mierze przesunięte zostaną do gromad, głównie do służby agrotechnicznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.109" who="#PoselLopatynskiIgor">O poziomie życia ludności decydują nie tylko dochody indywidualne pracujących, lecz również w poważnym stopniu poziom spożycia zbiorowego, na który składają się między innymi ochrona zdrowia, oświata i kultura, ubezpieczenia społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-20.110" who="#PoselLopatynskiIgor">Budżet państwa na 1969 r. przewiduje, że wydatki bieżące na finansowanie urządzeń socjalnych i kulturalnych wyniosą prawie 60 mld zł i będą o około 3 mld zł wyższe niż w roku bieżącym. Zakładany wzrost wydatków budżetowych na omawiane dziedziny koncentruje się głównie na dalszym rozwoju szkolnictwa wyższego, szybko rozwijającego się szkolnictwa zawodowego, pomocy dla studentów oraz rozwoju radia i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-20.111" who="#PoselLopatynskiIgor">Bieżące wydatki na oświatę i kulturę wzrosną o około 1.600 mln zł. W tym dziale wzrosną wydatki na szkolnictwo wyższe w związku ze wzrostem liczby studentów, rozbudową szkół wyższych i domów akademickich. Ogólna kwota wydatków budżetu państwa na pomoc dla studentów, to jest na stypendia, domy akademickie, stołówki i dopłaty do wczasów wyniesie 1.200 mln zł i będzie o ponad 18% wyższa niż w bieżącym roku. Na szkolnictwo zawodowe wydatki budżetowe wzrosną o około 470 mln zł i związane są głównie ze znacznym wzrostem liczby uczniów w tym typie szkół.</u>
+ <u xml:id="u-20.112" who="#PoselLopatynskiIgor">Zarówno w szkołach zawodowych, jak i w szkolnictwie ogólnokształcącym, przewiduje się niezbędne środki na pokrycie talk zwanych rzeczowych norm budżetowych oraz na dodatkowe godziny zajęć z wychowania Obywatelskiego. W ramach wydatków na kulturę i sztukę zakłada się wyższą dynamikę dla wydatków na radio i telewizję. Wyniosą one około 1.200 mln zł i wzrosną o ponad 8% w porównaniu do ubiegłego roku, a łącznie z wydatkami inwestycyjnymi o około 11,5%.</u>
+ <u xml:id="u-20.113" who="#PoselLopatynskiIgor">Rosnący budżet przeznaczony na rozwój działalności kulturalnej pozwoli zapewnić dalszy wzrost nakładów książek i broszur, gazet i czasopism. Na cele wydawnicze przeznacza się około 158 tys. ton papieru w 1969 r., to jest o 8,4% więcej w porównaniu z rokiem bieżącym. Poprawi się wartościowo i jakościowo działalność przemysłu poligraficznego na skutek jego stosunkowo znacznej modernizacji i rozbudowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.114" who="#PoselLopatynskiIgor">Z uznaniem podkreślając obserwowany w ostatnim czasie rozwój inicjatyw kulturalnych w wielu regionach kraju w postaci rozwoju i ożywienia działalności towarzystw regionalnych, muzealnictwa, domów i klubów kultury, bibliotek — pragnę wyrazić w imieniu naszej Komisji, jak również Komisji Kultury i Sztuki przekonanie, że obok środków finansowych na rozszerzenie ich działalności zawartych w budżecie wykorzystane zostaną pełniej i racjonalniej środki rad narodowych i organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.115" who="#PoselLopatynskiIgor">Na potrzeby służby zdrowia przeznacza się około 25 mld zł, to jest o 1.100 mln zł więcej niż w roku bieżącym. Pozwoli to sfinansować przyrost ponad 4.400 łóżek w lecznictwie zamkniętym, 131 nowych przychodni i 87 ośrodków zdrowia oraz poprawić normy budżetowe w lecznictwie. Wydatki bieżące na kulturę fizyczną i turystykę zwiększą się o 170 mln zł. O około 100 tys. wzrośnie liczba osób korzystających z ulgowych wczasów pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.116" who="#PoselLopatynskiIgor">Świadczenia ubezpieczeń społecznych, realizowane z budżetu państwa, obejmujące zasiłki chorobowe, rodzinne, leczenie sanatoryjno-klimatyczne ubezpieczonych itp., wyniosą w 1969 r. 16.400 mln zł i będą o 7,4% wyższe niż w bieżącym roku. Ponadto z funduszu emerytalnego, wydatki na renty i emerytury wyniosą 28 mld zł i będą o około 12% wyższe niż w 1968 r. Środki finansowe z funduszu emerytalnego zapewnią realizację kolejnego programu podwyżki rent. W sumie, tylko w 1969 r. wydatki na renty wzrosną o około 3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.117" who="#PoselLopatynskiIgor">Pragnę jeszcze zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre problemy gospodarki rad narodowych. Wyrazem tendencji do umacniania rad narodowych i rozszerzania ich gospodarczej działalności jest dalszy wzrost dochodów własnych rad narodowych. Wyraża się on 4,5-procentowym wzrostem w stosunku do roku ubiegłego. W dochodach własnych budżetów terenowych wzrasta, podobnie jak w budżecie państwa, udział z dochodów gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-20.118" who="#PoselLopatynskiIgor">W budżecie państwa znajduje wyraz nasza polityka zmierzająca do stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju województw. Wyrazem tego jest między innymi szybsze tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w województwach mniej uprzemysłowionych w stosunku do średniej krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.119" who="#PoselLopatynskiIgor">Obywatele posłowie otrzymali teksty proponowanych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawek do projektu uchwały Sejmu o NPG oraz do projektu ustawy budżetowej na 1969 r. Zawarte są tam zarówno autopoprawki rządu, jak również poprawki zgłoszone przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-20.120" who="#PoselLopatynskiIgor">Nie omawiając szczegółowo wszystkich poprawek, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że jedna z najważniejszych dotyczy zwiększenia masy towarowej na rynek wewnętrzny na sumę 1,5 mld zł w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-20.121" who="#PoselLopatynskiIgor">Druga poprawka dotyczy bardzo ważnego, omawianego już przeze mnie problemu doskonalenia procesów inwestycyjnych w sensie większej koncentracji, skracania cykli oraz terminowego osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych w nowo uruchamianych zakładach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.122" who="#PoselLopatynskiIgor">Z poprawek zgłoszonych do projektu ustawy budżetowej wymienić należy między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-20.123" who="#PoselLopatynskiIgor">—wniesione przez rząd zwiększenie o 300 mln zł środków przeznaczonych na poprawę norm wydatków rzeczowych w szkolnictwie, norm leczenia, żywienia i innych wydatków rzeczowych w urządzeniach lecznictwa otwartego, zamkniętego oraz w zakładach opieki społecznej;</u>
+ <u xml:id="u-20.124" who="#PoselLopatynskiIgor">—wniesione przez komisje sejmowe pewne zwiększenie wydatków budżetowych dla Polskiego Czerwonego Krzyża na rozszerzenie opieki nad chorym w domu oraz —zwiększenie wydatków na sumę 16.831 tys. zł przeznaczonych na poprawę norm żywieniowych w niektórych specjalistycznych zakładach lecznictwa zamkniętego.</u>
+ <u xml:id="u-20.125" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Zadania, które stawiamy naszej gospodarce w przyszłym roku, nie są łatwe. Doświadczenia wskazują, że trudne zadania są realizowane zbiorowym wysiłkiem, wielkim zaangażowaniem klasy robotniczej i całego społeczeństwa. W roku bieżącym zwiększoną aktywność produkcyjną i społeczną wywołał V Zjazd PZPR. Aktywność tę należy podtrzymać. Wielką rolę w aktywności klasy robotniczej odgrywa samorząd robotniczy.</u>
+ <u xml:id="u-20.126" who="#PoselLopatynskiIgor">Dziś mija 10 lat od uchwalenia przez Sejm ustawy o samorządzie robotniczym. Okres ten udowodnił, że ustawa spełniła i spełnia nadal pokładane w niej nadzieje. Samorząd robotniczy mocno wrósł w nasz socjalistyczny system planowania i zarządzania, stał się czynnikiem dynamizującym naszą gospodarkę oraz wyrazem szeroko pojętej demokracji socjalistycznej. Angażując coraz pełniej załogi do procesu współzarządzania zakładami pracy, samorząd robotniczy wyzwala cenne rezerwy i inicjatywy społeczne. Tak, jak to postępowało w ciągu minionych 10 lat, tak i w przyszłości, samorząd robotniczy odgrywać będzie doniosłą rolę w intensywnym rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.127" who="#PoselLopatynskiIgor">Wysoki Sejmie! Wszechstronna analiza projektu planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 dokonana przez komisje sejmowe wskazuje, że zawarte w nich zamierzenia odpowiadają najbliższym i najistotniejszym z punktu widzenia gospodarki narodowej potrzebom i możliwościom.</u>
+ <u xml:id="u-20.128" who="#PoselLopatynskiIgor">Analiza przeprowadzona przez komisje sejmowe wykazała również, że na wielu odcinkach życia gospodarczego rozwój może być szybszy od założonego w planie. Uwarunkowany on jest pełniejszym wykorzystaniem istniejącego potencjału twórczego i produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.129" who="#PoselLopatynskiIgor">Twórcza realizacja przedstawionego Wysokiemu Sejmowi planu zapewni osiągnięcie ambitnych celów rozwojowych naszego kraju nakreślonych w uchwalonym przed dwoma laty przez Wysoką Izbę planie 5-letnim oraz będzie pierwszym etapem wcielania w życie zamierzeń gospodarczych uchwalonych w Ubiegłym miesiącu przez V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, będzie stanowić również dalszy krok na drodze umacniania naszej ludowej ojczyzny i sił państw obozu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.130" who="#PoselLopatynskiIgor">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, aby Wysoki Sejm podjąć raczył uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 oraz uchwalił ustawę budżetową na rok 1969 w brzmieniu przedstawionym przez rząd wraz z poprawkami zawartymi w drukach sejmowych nr 145 i 146.</u>
+ <u xml:id="u-20.131" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Prezydium Sejmu proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1969 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad następnym, trzecim punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wobec tego przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. (druki nr 128, 138, 141 i 147).</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabiorze Prezes Najwyższej Izby Kontroli, ob. Konstanty Dąbrowski.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Prezes Najwyższej Izby Kontroli</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#KonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Na podstawie posiadanych już obecnie danych możemy stwierdzić, że mimo wielu trudności, dotychczasowe wyniki realizacji planu gospodarczego bieżącego pięciolecia stanowić będą wielki postęp w rozbudowie bazy produkcyjnej naszego kraju i będą dalszym poważnym wkładem w dzieło rozwoju naszej gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#KonstantyDabrowski">To co jest charakterystyczne dla roku 1967, to przede wszystkim szybsze tempo rozwoju naszej gospodarki, wyrażające się w dalszym rozwoju sił wytwórczych kraju, wzroście produkcji przemysłowej i rolnej oraz osiągnięcia dochodu narodowego wyższego od założonego w planie.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#KonstantyDabrowski">Realizacji podstawowych zadań gospodarczych w okresie sprawozdawczym towarzyszyły następujące zjawiska:</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#KonstantyDabrowski">—wzrost produkcji przemysłowej ponad założone zadania, lepsze jej asortymentowe dostosowanie do potrzeb odbiorców, postęp w dziedzinie rozwoju techniki oraz poprawa poziomu nowoczesności i jakości wyrobów;</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#KonstantyDabrowski">—korzystne wyniki rolnictwa w produkcji roślinnej, osiągnięte głównie dzięki wzrostowi dostaw środków produkcji dla rolnictwa, szczególnie nawozów mineralnych, oraz wyraźny postęp w rozwoju hodowli bydła, przy równoczesnym zahamowaniu rozwoju, a nawet lekko spadkowej tendencji w hodowli trzody chlewnej;</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#KonstantyDabrowski">—szybsze niż w roku poprzednim i w porównaniu z założeniami planu 5-letniego tempo Wzrostu nakładów inwestycyjnych w przemyśle, rolnictwie, budownictwie i handlu, które nastąpiło między innymi w wyniku poprawy realizacji planów produkcyjnych przez przedsiębiorstwa budowlano-montażowe; osiągnięto również poprawę, chociaż jeszcze niedostateczną, w realizacji planów oddawania inwestycji do użytku;</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#KonstantyDabrowski">—przekroczenie planu oddawania do użytku izb mieszkalnych w budownictwie typu miejskiego oraz poprawa gospodarowania zasobami mieszkaniowymi;</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#KonstantyDabrowski">—znaczny wzrost obrotów w handlu detalicznym oraz poprawa zaopatrzenia rynku wewnętrznego w szereg poszukiwanych artykułów przy niepełnym jeszcze dostosowaniu asortymentowej struktury dostaw do popytu;</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#KonstantyDabrowski">—szybszy niż w 1966 r. i w stosunku do planowanego na rok 1967 wzrost obrotów handlu zagranicznego oraz poprawa struktury eksportu, wyrażająca się w zwiększeniu udziału wyrobów przemysłowych o wyższym stopniu przetworzenia. Nie uzyskano jednak założonej w NPG poprawy salda obrotów z krajami kapitalistycznymi oraz nie wykonano planu eksportu maszyn i urządzeń przemysłowych. W 1967 r. prowadzone były dalsze prace nad metodami analizy ekonomicznej efektywności handlu zagranicznego, co ma istotne znaczenie zarówno dla podejmowania operatywnych decyzji przy zawieraniu transakcji eksportowych, jak i dla badań nad kierunkami rozwoju najbardziej opłacalnych gałęzi produkcji eksportowej i dokonywania w związku z tym odpowiednich nakładów inwestycyjnych i specjalizacji poszczególnych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#KonstantyDabrowski">W rezultacie osiągnięto wyższy od założonego w planie wzrost dochodu narodowego oraz poprawę struktury jego podziału.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#KonstantyDabrowski">W przemyśle osiągnięto w 1967 r. wzrost produkcji globalnej o 7,6%, przekraczając poziom produkcji ustalony na ten rok w NPG.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#KonstantyDabrowski">Nastąpił dalszy wydatny wzrost udziału w ogólnej produkcji przemysłu chemicznego i maszynowego, a więc gałęzi decydujących o tempie i zakresie technicznej rekonstrukcji gospodarki narodowej. Korzystny był również przebieg wykonania zadań w przemyśle wydobywczym.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#KonstantyDabrowski">Produkcja globalna rolnictwa wzrosła o 2,5% w stosunku do roku poprzedniego, przekraczając o 7% założenia pianiu na ten rok, oparte na średniej czteroletniej.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#KonstantyDabrowski">Należy podkreślić osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, wyrażające się szczególnie w dalszym wzroście ich towarowości oraz w zagospodarowaniu nowych powierzchni uprawnych, przejętych z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#KonstantyDabrowski">W budownictwie mieszkaniowym oddano do użytku 549,8 tys. izb mieszkalnych, to jest o 6,3% więcej niż w 1966 r., w tym w budownictwie typu miejskiego 425,3 tys. izb, to jest o 5,5% więcej, a w budownictwie dla ludności rolniczej 124,5 tys. izb, to jest o 9,3% więcej w porównaniu z rokiem poprzednim.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#KonstantyDabrowski">Na dalszą poprawę sytuacji mieszkaniowej ludności — obok nowego budownictwa — istotny wpływ miała realizacja zadań w zakresie poprawy gospodarki remontowej i konserwacji zasobów mieszkaniowych, na co przeznaczono Znacznie Zwiększone środki finansowe i materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. osiągnięto dalszy postęp w dziedzinie oświaty i kultury. Planowane zadania w zakresie szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego oraz wyższego zostały wykonane. Sukcesywnie prowadzono prace związane z realizacją reformy szkolnictwa podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#KonstantyDabrowski">Wzrosła, w porównaniu z poprzednim rokiem, produkcja książek, gazet i czasopism zarówno pod względem tytułów, jak i nakładów. Osiągnięto również postęp w upowszechnianiu radia, a szczególnie telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#KonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Na tle osiągnięć gospodarczych 1967 r. pragnę przedstawić niektóre problemy tego okresu, zachowujące i obecnie swoją aktualność, których rozwiązanie wymaga bardziej długofalowego działania.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#KonstantyDabrowski">W odniesieniu do przemysłu chciałbym poruszyć problem, któremu w 1967 r. nadano większą niż kiedykolwiek rangę, a mianowicie zagadnienie jakości i nowoczesności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#KonstantyDabrowski">Przy ocenie tego problemu należy uwzględnić, że w procesie realizacji kolejnych planów gospodarczych nastąpił wzrost udziału produkcji takich gałęzi przemysłu, które w poważnym stopniu wpływają na podniesienie technicznego poziomu gospodarki narodowej, a więc przemysłu chemicznego, maszynowego i energetycznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. nastąpił dalszy postęp w podnoszeniu jakości produkcji, czego wyrazem był między innymi wzrost ilości i wartości wyrobów oznaczonych znakiem jakości. Mimo osiągniętych w tej dziedzinie rezultatów, poziom jakości wielu wyrobów był jeszcze niedostateczny w stosunku do współczesnych standardów i wymagań odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#KonstantyDabrowski">Dla całego przemysłu, a szczególnie przemysłu maszynowego, nakreślono długofalowy program podniesienia poziomu nowoczesności wytwarzanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#KonstantyDabrowski">Pogłębiona została praca zarówno w zakresie rozszerzenia badań naukowych, jak i większego zbliżenia nauki do potrzeb produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#KonstantyDabrowski">Konieczność podjęcia i kontynuowania we wszystkich dziedzinach prac nad podnoszeniem jakości i nowoczesności produkcji jest ściśle związana ze sprawą systematycznego podnoszenia ekonomicznej efektywności naszej gospodarki narodowej oraz możliwości dalszego zwiększenia eksportu, jednego z istotnych warunków rozwoju naszej gospodarki narodowej i coraz pełniejszego i obfitszego zaspokajania stale rosnących potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#KonstantyDabrowski">Podnoszenie jakości i nowoczesności wymaga odpowiedniego ukierunkowania polityki inwestycyjnej, rozwoju badań naukowych, bardziej efektywnego rozwijania i wykorzystywania ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego oraz stałego podnoszenia kwalifikacji kadr.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#KonstantyDabrowski">Problematyka nowoczesności i jakości wyrobów jako zadanie długofalowe jest niewątpliwie jednym z głównych zadań przemysłu na najbliższe lata.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#KonstantyDabrowski">Realizacja tego zadania jest nieodłącznie jednak związana również z koniecznością podnoszenia wymagań i odpowiedzialności za przestrzeganie obowiązujących zasad technologii, stałego usprawniania organizacji pracy w przedsiębiorstwach produkcyjnych, właściwego wykorzystywania precyzyjnych maszyn, przestrzegania właściwych cykli produkcyjnych i sprawnej działalności kontroli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#KonstantyDabrowski">Jak z powyższych Uwag wynika, działanie niezbędne dla poprawy w dziedzinie podniesienia jakości i nowoczesności produkcji jest złożone i wielokierunkowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#KonstantyDabrowski">Wiele uwagi rząd w pracach swoich poświęcał sprawie jakości wyrobów przemysłowych jako problemowi o wielkim znaczeniu ekonomicznym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#KonstantyDabrowski">Szczególnej uwagi i studiów wymaga sprawa ustalenia takiego systemu planowania i bodźców, który powodowałby stałe zainteresowanie zakładów produkcyjnych wprowadzaniem nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#KonstantyDabrowski">W dziedzinie jakości i nowoczesności oraz stałego podnoszenia ekonomiczniej efektywności produkcji doniosłe znaczenie mieć będzie realizacja zadań związanych z dalszym doskonaleniem systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#KonstantyDabrowski">Musi być zwrócona szczególna uwaga na fakt, że w 1967 r. przeszło połowu przyrostu globalnej produkcji przemysłowej została osiągnięta w wyniku zwiększenia zatrudnienia przy niższym niż planowano udziale wzrostu wydajności pracy. Na niepełne wykonanie planu Wzrostu wydajności pracy złożyło się niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych w niektórych przedsiębiorstwach przemysłowych, niedociągnięcia w organizacji pracy, a także zbyt wolny postęp w zakresie modernizacji i intensyfikacji procesów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#KonstantyDabrowski">Przechodząc do omówienia niektórych problemów rolnictwa, pragnę podkreślić, że osiągnięciu przez rolnictwo w 1967 r. pomyślnych wyników produkcyjnych towarzyszył znaczny wzrost zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, takie jak nawozy mineralne, ciągniki i maszyny rolnicze, pasze treściwe, itp., wzrosły również kredyty państwowe na cele produkcyjne rolnictwa, a także zwiększył się zasięg usług produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#KonstantyDabrowski">Dostarczone rolnictwu środki produkcji były na ogół lepiej wykorzystane niż w latach ubiegłych. Duże ożywienie w dziedzinie ujawniania lokalnych rezerw i nadzorowania właściwego kierunku produkcji wniosła działalność grup specjalistów rolnych, kierowanych do poszczególnych gromad i PGR.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#KonstantyDabrowski">Niekorzystnie jednak kształtowała się sytuacja w organizacji skupu i zagospodarowaniu zwiększonej masy produktów rolnych, co w poważnej mierze związane jest z niedostatecznym rozwojem niektórych gałęzi przemysłu spożywczego i brakiem dostatecznej powierzchni magazynowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#KonstantyDabrowski">Należy stwierdzić dalszy wyraźny postęp w 1967 r. w działalności kółek rolniczych, szczególnie w zakresie wykorzystania maszyn i traktorów. Osiągnięcia kółek rolniczych uwarunkowane były poważnym wzrostem troski aktywu chłopskiego o majątek społeczny oraz poprawą usług państwowych ośrodków maszynowych w zakresie remontów i konserwacji sprzętu maszynowego. Do poprawy technicznej obsługi sprzętu kółek rolniczych przyczyniła się również dalsza koncentracja tego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-22.37" who="#KonstantyDabrowski">Należy jednak stwierdzić, że dalszy pomyślny postęp mechanizacji rolnictwa, w tym również w kółkach rolniczych, wymaga poprawy jakości produkowanego sprzętu, jak i rozszerzenia asortymentu maszyn oraz zwiększenia i usprawnienia dostaw części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-22.38" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. nastąpiło dalsze ożywienie i zainteresowanie wsi rozwojem budownictwa, w związku z tym, mimo wzrostu dostaw materiałów budowlanych, zapotrzebowanie w tym zakresie nie mogło być zaspokojone.</u>
+ <u xml:id="u-22.39" who="#KonstantyDabrowski">Działalność inwestycyjna wsi była hamowana niedoborem materiałów i nieprawidłowościami w organizacji usług budowlanych. Stan ten szczególnie niekorzystnie wpływa na dalszą intensyfikację produkcji zwierzęcej, a to wobec występujących braków odpowiednich stanowisk dla hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-22.40" who="#KonstantyDabrowski">W tych warunkach przy ogólnych trudnościach w zbilansowaniu materiałów budowlanych, szczególnego znaczenia nabiera oszczędne i właściwe wykorzystanie istniejących rezerw zarówno w produkcji, jak i w zużyciu tych materiałów w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.41" who="#KonstantyDabrowski">W celu stałego podnoszenia efektywności ekonomicznej nakładów przeznaczonych na rozwój produkcji rolnej Ministerstwo Rolnictwa i rady narodowe podjęły szereg istotnych kroków dla usunięcia występujących niedociągnięć. W wyniku rozbudowy przedsiębiorstw konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracyjnych oraz zagęszczenia sieci spółek wodnych poprawił się stan eksploatacji urządzeń i poziom gospodarowania na zmeliorowanych użytkach zielonych. Jednak sprawność techniczna urządzeń melioracyjnych w niektórych rejonach była jeszcze niezadowalająca, głównie na skutek zbyt niskich nakładów na konserwację, braku sprzętu technicznego i niedostatecznej fachowości służby agromelioracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.42" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. osiągnięty został dalszy postęp w gospodarce nasiennej. Uzyskane rozmiary produkcji kwalifikowanych nasion zbóż pozwoliły w pełni zaspokoić potrzeby kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.43" who="#KonstantyDabrowski">Dużym osiągnięciem służby rolnej było przekroczenie zadań NPG na 1967 r. w zakresie stosowania nawozów mineralnych, których zużycie wzrosło o ponad 1/5 w stosunku do poprzedniego roku. Miało to istotne znaczenie dla dalszego wzrostu produkcji roślinnej. W obrocie nawozami mineralnymi występowały jednak istotne niedociągnięcia, nieregularne bowiem dostawy — przy braku rejonowych magazynów interwencyjnych — powodowały okresowe przerwy w dostawach i niedobory w niektórych rejonach.</u>
+ <u xml:id="u-22.44" who="#KonstantyDabrowski">Wysoka Izbo! Jak już wspomniałem, realizacja planu inwestycyjnego w 1967 r. przyczyniła się do przyśpieszenia tempa rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.45" who="#KonstantyDabrowski">Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej w porównaniu z rokiem 1966 wzrosły o przeszło 11%, osiągając tempo szybsze od przyjętego na ten rok w planie 5-letnim oraz wyższe od przeciętnego rocznego tempa wzrostu założonego w planie 5-letnim. Inwestycje produkcyjne wzrosły o przeszło 12%, a inwestycje nieprodukcyjne o przesado 8%, w wyniku czego udział inwestycji produkcyjnych w całości nakładów inwestycyjnych przekroczył 75%.</u>
+ <u xml:id="u-22.46" who="#KonstantyDabrowski">Najwyższy wzrost nakładów na inwestycje produkcyjne wystąpił w przemyśle, zwłaszcza przetwórczym, budownictwie, w transporcie i łączności oraz w obrocie towarowym. Natomiast w inwestycjach nieprodukcyjnych znaczny wzrost nakładów wystąpił w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.47" who="#KonstantyDabrowski">Wysoki wzrost nakładów inwestycyjnych w 1967 r. nastąpił w warunkach lepszej, w porównaniu z rokiem ubiegłym, realizacji planu nakładów na roboty budowlano-montażowe, osiągniętej dzięki wzrostowi dostaw maszyn budowlanych, zwiększeniu stanu zatrudnienia robotników w przedsiębiorstwach budowlanych oraz poprawie organizacji pracy na budowach.</u>
+ <u xml:id="u-22.48" who="#KonstantyDabrowski">W roku 1967 nastąpiła pewna, chociaż jeszcze niewystarczająca, poprawa w realizacji planu oddawania inwestycji do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-22.49" who="#KonstantyDabrowski">W wyniku wzmożonej działalności inwestycyjnej w 1967 r. przekazano do eksploatacji wiele obiektów przemysłowych, istotnych dla rozwoju gospodarki narodowej w takich dziedzinach, jak: energetyka i górnictwo, przemysł ciężki i maszynowy, hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przemysł chemiczny oraz materiałów budowlanych i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-22.50" who="#KonstantyDabrowski">Podkreślić należy, że szybkie tempo wzrost u gospodarczego wyrażone wskaźnikami wzrostu produkcji społecznej oraz wytworzonego dochodu narodowego uzyskane zostało między innymi dzięki dużemu wysiłkowi inwestycyjnemu.</u>
+ <u xml:id="u-22.51" who="#KonstantyDabrowski">Równocześnie jednak na skutek opóźnień realizacji części inwestycji i niepełnego wykonania planu przekazywania inwestycji do użytku nie uzyskano planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych w niektórych branżach przemysłu. Najniższe procentowo w stosunku do ustalonych zadań wykonanie planu przyrost u zdolności produkcyjnych, według wartości produkcji rocznej w cenach zbytu, występowało w przemyśle skurzano-obuwniczym, przemyśle poligraficznym, metalowym oraz w hutnictwie metali nieżelaznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.52" who="#KonstantyDabrowski">Niskie było również wykonanie planu oddawania inwestycji do użytku w dziale ochrony zdrowia i opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.53" who="#KonstantyDabrowski">Na niepełne wykonanie planu przekazywania obiektów do użytku wpłynęły głównie niewystarczające jeszcze w Stosunku do zakresu zadań inwestycyjnych zdolności przerobowe przedsiębiorstw wykonawczych, brak niektórych materiałów, szczególnie instalacyjnych, opóźnienia w dostawach maszyn i urządzeń, opóźnienia w dostarczaniu i zmiany dokumentacji projektowej oraz nadmierne rozszerzanie frontu realizacji inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-22.54" who="#KonstantyDabrowski">Rozwój działalności inwestycyjnej powodował trudności w ulokowaniu wielu robót u wykonawców, pomimo bowiem znacznego wzrostu potencjału wykonawczego budownictwa, zapotrzebowanie na roboty budowlano-montażowe nadal przekraczało możliwości wykonawcze przedsiębiorstw budowlanych. Uniemożliwiało to podjęcie realizacji części zgłaszanych zadań inwestycyjnych zjednoczeń, przedsiębiorstw oraz inwestycji terenowych, takich jak obiekty szkolne i domy kultury, przychodnie i szpitale. Między innymi nie wykorzystano również około 400 mln zł ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów.</u>
+ <u xml:id="u-22.55" who="#KonstantyDabrowski">Niekorzystnym zjawiskom w działalności inwestycyjnej rząd przeciwdziałał, podejmując zarówno decyzje dotyczące konkretnych obiektów bądź grup inwestycji, jak również środki o charakterze organizacyjnym. Zostały podjęte uchwały zmierzające do poprawy wyceny kosztów inwestycji w planach rocznych i wieloletnich. Zwiększone zostały wymagania dotyczące programowania, projektowania i planowania inwestycji, jak również kontroli i analizy kosztów inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-22.56" who="#KonstantyDabrowski">Chciałbym teraz z kolei przedstawić niektóre problemy z dziedziny zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.57" who="#KonstantyDabrowski">Szybkie tempo wzrostu gospodarczego w 1967 r. spoiwo dawało zwiększenie zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 4% w stosunku do poprzedniego roku, przy czym przekroczony został poziom założony w Narodowym Planie Gospodarczym. W związku z tym oraz w wyniku regulacji płac, którą objęto około 1,5 mln pracowników, nastąpił wzrost osobowego funduszu płac o 9%.</u>
+ <u xml:id="u-22.58" who="#KonstantyDabrowski">Przy uwzględnieniu zwiększonych wypłat z tytułu rent i emerytur oraz dochodów ludności rolniczej globalne przychody pieniężne ludności ukształtowały Się na poziomie o około 8% wyższym aniżeli w roku poprzednim. Tym zwiększonym przychodom pieniężnym ludności towarzyszył wzrost sprzedaży detalicznej uspołecznionego handlu wewnętrznego o ponad 7%.</u>
+ <u xml:id="u-22.59" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. nastąpiła dalsza poprawa zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. Występowały jednak trudności w pełnym zaspokojeniu zapotrzebowania rynku na mięso i niektóre jego przetwory.</u>
+ <u xml:id="u-22.60" who="#KonstantyDabrowski">W zakresie sprzedaży towarów przemysłowych, mimo wzrostu dostaw, popyt nie był w pełni zaspokojony, między innymi na takie wyroby przemysłu lekkiego, jak: tkaniny wełniane i jedwabne, niektóre asortymenty obuwia skórzanego i tekstylnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.61" who="#KonstantyDabrowski">Sprzedaż wyrobów elektrotechnicznych i metalowych wprawdzie wzrosła, jednakże ich dostawy były niewystarczające w stosunku do stale rosnących potrzeb. W szczególności dotyczyło to dostaw nowych artykułów tych branż.</u>
+ <u xml:id="u-22.62" who="#KonstantyDabrowski">Brak było również dostatecznej ilości wyrobów z tworzyw sztucznych, obuwia gumowego oraz mebli. Dostawy materiałów budowlanych, mimo wzrostu, nie zaspokajały szybciej rosnących potrzeb, szczególnie rynku wiejskiego. Sieć sklepów rozwijała się z opóźnieniami wynikającymi z nieprzestrzegania zasady równoczesnego oddawania lokali handlowych i usługowych z nowo budowanymi obiektami — głównie mieszkalnymi. Okoliczności te utrudniały między innymi usprawnianie działalności aparatu handlowego i poprawę obsługi nabywców.</u>
+ <u xml:id="u-22.63" who="#KonstantyDabrowski">Handel nasz miał w 1967 r. niewątpliwie dalsze istotne osiągnięcia. Wiele dokonano i niemało środków przeznaczono na unowocześnienie handlu, wprowadzenie nowych form obsługi, unowocześnienie sieci sklepów.</u>
+ <u xml:id="u-22.64" who="#KonstantyDabrowski">Występujące jeszcze nieprawidłowości w handlu wynikają z niedostatecznej organizacji i techniki sprzedaży w hurcie i detalu, niewłaściwej często informacji, niedociągnięć w koordynacji działania hurtu i detalu. Ujemny wpływ na stan zaopatrzenia rynku imają również niedociągnięcia występujące w przemyśle produkującym na potrzeby rynku zarówno kluczowym, jak i terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.65" who="#KonstantyDabrowski">Zbyt wolno postępował proces usprawniania wzajemnych stosunków pomiędzy handlem a przemysłem. Przemysł często nie dotrzymuje terminów dostaw, a częstokroć dokonuje licznych zmian asortymentowych i gatunkowych, naruszając umowy zawarte uprzednio z handlem. W niektórych zakładach przemysłowych występowały przypadki dostaw na rynek artykułów odznaczających się mniejszym popytem przy jednoczesnym niewywiązywaniu się z dostaw artykułów poszukiwanych na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.66" who="#KonstantyDabrowski">Istotnym elementem dla kształtowania się sytuacji rynkowej jest wszechstronny rozwój Usług dla ludności. W tej dziedzinie w 1967 r. nastąpił dalszy postęp. Niemniej jednak, nie zostały jeszcze usunięte istotne przeszkody i trudności w zaspokojeniu Stale wzrastających w tym zakresie potrzeb zarówno ze strony ludności miejskiej, jak i ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-22.67" who="#KonstantyDabrowski">Sprawom zaopatrzenia rynku i zagadnieniom rozwoju usług rząd poświęcał wiele uwagi, dążąc do podniesienia odpowiedzialności wszystkich resortów produkujących na potrzeby rynku oraz jednostek organizacyjnych rad narodowych odpowiedzialnych za należyty nadzór, organizację i funkcjonowanie sieci handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-22.68" who="#KonstantyDabrowski">Szczególnie ważnym problemem dla rozwoju i prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej jest sprawa transportu. Planowane na 1967 r. przewozy ładunków kolejowych zostały wykonane, jednak w końcu roku w realizacji zadań przewozowych wystąpiły spiętrzenia powodujące zakłócenia w przewozach niektórych ładunków. Realizację zadań przewozowych utrudniał niedobór wagonów; dostawy wagonów dla kolei w ostatnich latach nie osiągają ilości zaplanowanych. Globalna ładowność wagonów towarowych, którymi dysponowały PKP w latach 1962—1967 wzrosła o 12%, podczas gdy przewozy ładunków wzrosły w tym okresie o przeszło 20%. Dysproporcje te, występujące do wielu lat, wskazują na konieczność doinwestowania kolei do poziomu pozwalającego na sprawne wykonywanie stale wzrastających zadań przewozowych. Dotyczy to również konieczności modernizacji stacji rozrządowych i nawierzchni kolejowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.69" who="#KonstantyDabrowski">Niezależnie od potrzeb inwestycyjnych, złagodzenie występujących trudności jest w poważnej mierze uzależnione od wykorzystania istniejących rezerw w pracy zarówno służb transportowych resortu komunikacji, jak i użytkowników transportu.</u>
+ <u xml:id="u-22.70" who="#KonstantyDabrowski">Wysoki Sejmie! Szybkie tempo rozwoju naszej gospodarki narodowej, wyrażające się w takich wskaźnikach, jak wzrost dochodu narodowego od 5 do 6% rocznie, wzrost nakładów inwestycyjnych od 10—11%, wzrost produkcji przemysłowej wynoszący od 7—8%, stały rozwój produkcji rolnej, w wyniku którego osiągnęliśmy w roku bieżącym rekordowe w naszym rolnictwie zbiory zbóż — około 21 q z ha, stały rozwój i wzrost obrotów handlu zagranicznego, szybki rozwój placówek kulturalnych i socjalnych — wszystko to świadczy o ogromnej dynamice gospodarczego i kulturalnego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.71" who="#KonstantyDabrowski">Przy tak szybkim rozwoju musimy jednak liczyć się z tym, że realizacja naszych planów może napotykać trudności zarówno obiektywne, jak na przykład sytuacja na rynkach światowych, jak i nieprawidłowości wynikające z nie zawsze zadowalającego poziomu pracy niektórych ogniw aparatu administracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.72" who="#KonstantyDabrowski">Powstające napięcia i trudności powinny być w porę usuwane, aby nie powodowały zwalniania dynamiki rozwoju naszej gospodarki narodowej. W tym też kierunku zdążała operatywna działalność rządu.</u>
+ <u xml:id="u-22.73" who="#KonstantyDabrowski">W 1967 r. rząd podejmował wiele środków organizacyjnych, mających na celu zapewnienie właściwych proporcji rozwojowych naszej gospodarki oraz prawidłową realizację podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.74" who="#KonstantyDabrowski">Kontynuowano działalność w zakresie usprawnienia organizacji, zarządzania i planowania w gospodarce narodowej, zwracając uwagę na współzależności rozwojowe poszczególnych gałęzi i branż gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.75" who="#KonstantyDabrowski">W przemyśle podejmowano środki mające na celu unowocześnienie struktury produkcji, przyśpieszenie postępu technicznego i poprawę jakości produkcji. Uruchomiono produkcję wielu artykułów przemysłowych, rozbudowując równocześnie zaplecze naukowo-techniczne przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.76" who="#KonstantyDabrowski">Stworzono warunki do dalszego rozwoju rolnictwa oraz intensyfikacji produkcji rolnej poprzez wydatne zwiększenie dostaw takich środków produkcji, jak maszyny i sprzęt rolniczy, nawozy mineralne i środki ochrony roślin itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.77" who="#KonstantyDabrowski">Zapewniono realizację zwiększonego planu inwestycyjnego poprzez rozwój potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlanych, usprawnienie systemu zatrudnienia i przeprowadzenie regulacji płac w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-22.78" who="#KonstantyDabrowski">W celu aktywizacji eksportu usprawniono funkcjonowanie branżowych komitetów doradczych, działających przy przedsiębiorstwach handlu zagranicznego, uelastyczniając równocześnie system planowania i zarządzania w przedsiębiorstwach specjalizujących się w eksporcie. Weryfikowano kryteria nagradzania w handlu zagranicznym i przemyśle, zmierzając do powiększenia wielkości oraz poprawy opłacalności eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-22.79" who="#KonstantyDabrowski">Kontynuowano prace w zakresie poprawy współdziałania handlu z przemysłem, usprawniając system planowania produkcji dóbr konsumpcyjnych, między innymi poprzez stosowanie bodźców ekonomicznych, mających na celu lepsze dostosowanie asortymentu produkowanych wyrobów i ich jakości do potrzeb odbiorców. Przystąpiono również do opracowania kompleksowego programu poprawy sytuacji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.80" who="#KonstantyDabrowski">Reasumując, Najwyższa Izba Kontroli na podstawie wyników kontroli i oceny wykonania zadań stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Płatnie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1967 i że podstawowe zadania w nich zawarte zostały pomyślnie wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-22.81" who="#KonstantyDabrowski">Na tej podstawie, zgodnie z art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę w imieniu kolegium Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabiorze sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Bronisław Warowny.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselWarownyBronislaw">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko i wnioski Komisji odnośnie przedstawionego przez rząd sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w roku 1967, sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa w roku 1967 oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselWarownyBronislaw">Wymienione dokumenty sprawozdawcze rządu oraz uwagi i wnioski Najwyższej Izby Kontroli były przedmiotem analizy na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych, a wnioski z tych prac zostały przekazane Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Komisje sejmowe korzystały przy tym z dużej pomocy Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselWarownyBronislaw">Dokonywanie przez NIK bieżących ocen działalności administracyjnej i gospodarczej poszczególnych resortów, sporządzanie uwag do sprawozdań rządu oraz przeprowadzanie problemowych badań dało możliwość komisjom bardziej wnikliwej oceny poszczególnych działów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselWarownyBronislaw">Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Sejmowi w okresie sprawozdawczym 71 opracowań Zbiorczych oraz 203 Informacje, dotyczące ważniejszych wyników kontroli. Przedstawiciele NIK brali udział w posiedzeniach komisji sejmowych oraz uczestniczyli w pracach zespołów poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselWarownyBronislaw">Wyrażając opinię komisji sejmowych, pragnę stwierdzić, że działalność Najwyższej Izby Kontroli wniosła istotny wkład do wszechstronnej oceny wyników za okres sprawozdawczy, przyczyniając się tym samym do usunięcia wielu nieprawidłowości w bieżącej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselWarownyBronislaw">Pragnę nadmienić, że komisje wysłuchiwały bieżących informacji ministrów i kierowników instytucji centralnych oraz bardzo często dysponowały własnym materiałem zebranym w terenie przez zespoły posłów delegowanych do zbadania określonych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselWarownyBronislaw">Dyskusja w komisjach sejmowych z natury rzeczy koncentrowała się głównie na stwierdzonych niedomaganiach oraz na zagadnieniach, które warunkują dalszy rozwój gospodarki, oświaty, kultury, ochrony zdrowia i innych działów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselWarownyBronislaw">Stosunkowo wczesna analiza okresu sprawozdawczego dała Sejmowi możliwość bieżącego wpływania na likwidację napięć i trudności, jakie na tle szybkiego rozwoju wystąpiły w niektórych dziedzinach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselWarownyBronislaw">Wysoki Sejmie! Realizacja Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa w 1967 r., jak to wynika z oceny dokonanej przez komisje sejmowe, przebiegała pomyślnie. Rok 1967 charakteryzował się znacznym rozwojem sił wytwórczych kraju. Nastąpił dalszy wzrost produkcji przemysłowej i produkcji rolnej oraz dochodu narodowego. Dochód narodowy wytworzony w 1967 r. w cenach stałych wzrósł o 5,8% w porównaniu z dochodem wytworzonym w 1966 r. Dzięki osiągnięciu wyższych rozmiarów dochodu wytworzonego, również tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału było szybsze niż założono w Narodowym Planie Gospodarczym — 4,5% wobec założonego 2,6%. Równocześnie poprawiła się struktura podziału dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselWarownyBronislaw">Został bowiem ograniczony przyrost zapasów, który w latach poprzednich wiązał nadmierną część dochodu narodowego. Niewątpliwie pozytywnie przyczynił się do tego nowy system finansowy, stwarzając bodźce do ograniczenia przyrostu zapasów w przedsiębiorstwach oraz lepszego dostosowania asortymentów produkcji do potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselWarownyBronislaw">Fundusz spożycia z dochodów osobistych ludności zwiększył się w cenach stałych ogółem o 4,8%. Dochody realne ludności utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ze świadczeń społecznych zwiększyły się o 6,8%, a przeciętna płaca realna wzrosła o 2,5% w porównaniu z 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselWarownyBronislaw">Przychody pieniężne ludności rolniczej ze sprzedaży państwu artykułów rolnych wzrosły w porównaniu z rokiem ubiegłym o 5,3%. Ponadplanowy wzrost przychodów pieniężnych ludności i asortymentowe braki w niektórych grupach towarowych na rynku postawiły gospodarkę w obliczu konieczności zrównoważenia siły nabywczej ludności. Podjęte decyzje w tych sprawach przez rząd zabezpieczyły stabilizację i dalszy rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselWarownyBronislaw">Równocześnie z pomyślną realizacją podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967, niektóre zadania planu nie zostały w pełni wykonane, a na pewnych odcinkach gospodarki zarysowały się napięcia.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselWarownyBronislaw">W przemyśle wszystkie resorty przekroczyły lub wykonały plan. Ponadplanowa produkcja towarowa w całym przemyśle wyniosła 15,1 mld zł. W porównaniu z 1966 r. produkcja globalna przemysłu uspołecznionego wzrosła o 7,6%.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselWarownyBronislaw">Produkcja przemysłu maszynowego wzrosła szybciej niż w roku poprzednim. Szczególnie znaczny wzrost uzyskano w produkcji turbin parowych, ciągników dwuosiowych, maszyn i narzędzi rolniczych, maszyn do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, maszyn i urządzeń wiertniczych, maszyn elektrycznych wirujących, lokomotyw elektrycznych, statków i innych. Nie wykonano jednak w pełni planu produkcji obrabiarek oraz szeregu maszyn dla górnictwa, przemysłu chemicznego, przemysłu papierniczego, włókienniczego i spożywczego, a także maszyn i narzędzi rolniczych, co ujemnie wpłynęło na przebieg modernizacji zakładów przemysłowych i intensyfikacji produkcji rolnej oraz na wykonanie zadań eksportowych. Niedobory w pełnym pokryciu zapotrzebowania rolnictwa dotyczyły przede wszystkim dostaw ciągników, kopaczek ciągnikowych, rozsiewaczy wapna, pras do słomy, ciągników nawozowych, żniwiarek, grabi konnych, młocarń silnikowych, sieczkarń i innych.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselWarownyBronislaw">Komisja sejmowa — dokonująca analizy działalności resortu — zwraca uwagę na nieterminową realizację planów inwestycyjnych w tym resorcie. W stosunku do roku 1966 uległy poważnie zwiększeniu zamrożenia kapitałowe w nie dokończonych budowach. Są również przykłady spiętrzeń dostaw maszyn, co oczywiście opóźnia poważnie rozruch nowych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselWarownyBronislaw">W roku 1967 działalność przemysłu chemicznego zaznaczyła się wysokim wykonaniem zadań planowych oraz wysoką dynamiką wzrostu — 15,2% i znacznym przekroczeniem zadań eksportowych. Nastąpił wzrost produkcji siarki o 51,2%, włókien sztucznych o 24,1%, nawozów azotowych o 28,4%, tworzyw sztucznych o 22%.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselWarownyBronislaw">W roku sprawozdawczym chemia otrzymała wiele nowych obiektów, które łącznie z obiektami oddanymi w IV kwartale 1966 r. dały 75% całego przyrostu produkcji globalnej przemysłu chemicznego w 1967 r. W przemyśle gumowym rozpoczęła produkcję nowa, wielka fabryka opon samochodowych w Olsztynie. Zakończenie pierwszego etapu budowy i uruchomienie nowych Zakładów Azotowych Puławy I, umożliwiło wzrost produkcji amoniaku i nawozów azotowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselWarownyBronislaw">Trzeba przy tym zaznaczyć, że w produkcji nawozów azotowych wzrósł udział nawozów nowoczesnych, bardziej skoncentrowanych, o wysokiej zawartości czystego składnika, zwłaszcza dotyczy to mocznika nawozowego i saletry amonowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselWarownyBronislaw">Pomimo że dostawy niektórych wyrobów nie pokrywały w pełni zapotrzebowania rynku i gospodarki, to ogólnie biorąc, osiągnięcia przemysłu chemicznego są duże, co podkreślały komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselWarownyBronislaw">Przemysł lekki w 1967 r. wykonał zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie wartości produkcji towarowej w 101,3%; w stosunku do roku ubiegłego nastąpił wzrost produkcji wyrobów pończoszniczych o 20%, wyrobów dziewiarskich o 11,4%, tkanin jedwabnych o 8,8%, obuwia skórzanego o 9,5%. Warto podkreślić, że wprowadzono do produkcji ponad 15 tys. nowych wzorów tkanin i modeli wyrobów odzieżowych i obuwia. Pomimo poprawy zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu włókienniczego, odzieżowego i skórzano-obuwniczego w 1967 r., występowały jeszcze w dalszym ciągu niedobory niektórych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselWarownyBronislaw">Przemysł materiałów budowlanych wykonał plan produkcji towarowej w 101,6%, uzyskując pewną poprawę w zaopatrzeniu odbiorców. Zwiększono dostawy na rynek szeregu wyrobów, jak materiały ścienne, sztuczne kruszywa lekkie, płyty izolacyjno-konstrukcyjne i wiele innych. Nie uzyskano jednak założonej w NPG wielkości produkcji wapna budowlanego i przemysłowego, dachówki palonej, płyt dachowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselWarownyBronislaw">Bardzo poważną bolączką w dziedzinie budownictwa i remontów jest ciągły brak niektórych materiałów budowlanych. Problem ten został krytycznie oceniony przez komisje sejmowe. Brak jest cementu, wapna palonego i cegły. Wymaga to dalszych konsekwentnych wysiłków do kontynuowania rozpoczętych już prac w kierunku zwiększenia produkcji tych materiałów, zwłaszcza tam, gdzie są miejscowe surowce. Trzeba wspomagać inicjatywę i nieść pomoc drobnym zespołom produkującym materiały ścienne i dachowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselWarownyBronislaw">Drobny przemysł uspołeczniony i spółdzielczości pracy w 1967 r. zwiększył bezpośrednie dostawy towarów do handlu detalicznego o 13% w stosunku do 1966 r. Ogólnie przemysł ten wykonał plan wartości produkcji towarowej w 102,6%. Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności wzrosła o 11,5% w porównaniu z 1966 r. Najszybciej wzrosły usługi w zakresie napraw sprzętu gospodarstwa domowego. Ale ogólnie biorąc, usług dla ludności jest ciągle brak, a ich poziom i organizacja są dość często niezadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselWarownyBronislaw">Rolnictwo w 1967 r. uzyskało korzystne wyniki produkcyjne. W porównaniu z 1966 r. produkcja globalna rolnictwa wzrosła o 2,5%, w tym produkcja roślinna o 3,8% i zwierzęca o 0,3% i przekroczyła poziom zakładany w NPG o 7%.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselWarownyBronislaw">Uzyskano plony zbóż 19,5 q/ha, ziemniaków 176 q/ha, buraków cukrowych 358 q/ha, siana łąkowego 46,3 q/ha oraz ponadplanowy wzrost produkcji żywca wołowego o 2,8% i mleka o 2,6%.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselWarownyBronislaw">Mimo tych osiągnięć produkcyjnych, w wielu województwach wystąpiły niedobory pasz, co wpłynęło na ograniczenie hodowli trzody chlewnej. Jest to problem, który wymaga maksymalnej koncentracji uwagi i posunięć stwarzających warunki do tak potrzebnego wzrostu tej hodowli. Jak wiadomo, wzmocnione już zostały bodźce sprzyjające wzrostowi hodowli trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselWarownyBronislaw">Państwowe gospodarstwa rolne osiągnęły plony wyższe niż w 1966 r. Produkcja globalna wzrosła ogółem o 13% w porównaniu z 1966 r., w tym produkcja roślinna o 17,8%, a zwierzęca o 2,9%.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselWarownyBronislaw">Spółdzielnie produkcyjne osiągnęły w 1967 r. wyższe niż średnie w rolnictwie plony zbóż i osiągnęły 21,9 q/ha.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselWarownyBronislaw">W 1967 r. kółka rolnicze objęły 85,6% ogólnej liczby wisi. Liczba traktorów w kółkach rolniczych wzrosła o 17,7%. Wartość usług w porównaniu z 1966 r. powiększyła się o około 30%.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselWarownyBronislaw">Pomimo tych osiągnięć, w rolnictwie istnieją nadal poważne rezerwy. Różnice plonów w poszczególnych województwach i powiatach oraz w poszczególnych PGR i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz gospodarstwach indywidualnych są bardzo duże. Różnice te nie są spowodowane tylko jakością gleby, lecz w większości gospodarstw słabych wynikają ze złej gospodarki. Powinna być bardziej nasilona pomoc dla rejonów słabszych zarówno pod względem rozdziału środków, jak i instruktażu agro-i zootechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselWarownyBronislaw">Uchwały IX Plenum KC PZPR wytyczyły kierunki dalszego rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselWarownyBronislaw">Działalność grup specjalistów rolnych, skierowanych na jesieni 1967 r. do poszczególnych gromad, ujawniła lokalne rezerwy i zaprogramowała ich zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselWarownyBronislaw">Korzystne wyniki produkcji roślinnej osiągnięto dzięki znacznemu wzrostowi dostaw środków produkcji dla rolnictwa, a zwłaszcza zwiększonej ilości nawozów sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#PoselWarownyBronislaw">Obok zwiększonego nawożenia do uzyskania lepszych plonów przyczyniły się: wymiana materiału siewnego, wapnowanie gleb, ochrona roślin i nowe odmiany zbóż oraz coraz wyższy poziom wiedzy rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#PoselWarownyBronislaw">Trzeba dodać, że dostarczone rolnictwu środki były na ogół lepiej wykorzystane niż w latach ubiegłych. Niemniej jednak, na wielu odcinkach występowały istotne niedomagania, które hamowały wzrost produkcji i obniżały efektywność nakładów na rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-24.36" who="#PoselWarownyBronislaw">Kontraktacja zbóż wywiera bardzo korzystny wpływ na kształtowanie się struktury zasiewów. Areał zakontraktowanych zbóż wzrósł w porównaniu z 1966 r. o 34,4%, a skup zbóż z kontraktacji o 40,8%. Ujemnym jednak zjawiskiem w wielu terenach było niewłaściwe zrejonizowanie kontraktacji, a w związku z tym i niedostateczne dostawy zakontraktowanego zboża. Biorąc ogólnie, skup kształtował się korzystnie w 1967 r. Jednakże występowały nadal braki w pracy aparatu skupu w zakresie sprawnego odbioru płodów rolnych, magazynowania i przechowywania.</u>
+ <u xml:id="u-24.37" who="#PoselWarownyBronislaw">Rolnicy kierowali wiele krytycznych uwag pod adresem organizacji skupu i prawidłowości oceny płodów rolnych. Ujawnione zostały braki w zakresie magazynów, chłodni i transportu oraz zdolności przetwórczych przemysłu rolno-spożywczego. Te dysproporcje wymagają konsekwentnego przeciwdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-24.38" who="#PoselWarownyBronislaw">Podczas dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych posłowie zgłaszali bardzo dużo krytycznych uwag pod adresem realizacji planów inwestycyjnych. Nakłady inwestycyjne w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosły o 11,3%. Przy tym wysokim tempie wzrostu wystąpiły ostro braki w dziedzinach bilansowania potrzeb z możliwościami wykonawstwa inwestycyjnego. Utrudnienia w realizacji niektórych inwestycji występują głównie z braku przygotowania, zwłaszcza w zakresie dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Często też występowały opóźnienia w dostawach maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-24.39" who="#PoselWarownyBronislaw">Na skutek niepełnej realizacji planu oddawania inwestycji do użytku nie osiągnięto również planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych. Nie wykonano również planu inwestycyjnego w dziedzinie ochrony zdrowia i w oświacie.</u>
+ <u xml:id="u-24.40" who="#PoselWarownyBronislaw">Podjęte przez rząd decyzje zwiększenia dostaw sprzętu do przedsiębiorstw budowlanych, zniesienia limitowania w zatrudnieniu i wprowadzenia podwyżki płac stworzyły niewątpliwie warunki do lepszej realizacji planu inwestycyjnego. Niemniej jednak, istnieje konieczność dalszego doskonalenia organizacji i planowania w inwestycjach. W szczególności niezbędne jest zapewnienie w inwestycjach odpowiedniej koncentracji, a także osiąganie w zaplanowanych terminach projektowanych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.41" who="#PoselWarownyBronislaw">Na rynku wewnętrznym w 1967 r. powstały pewne napięcia spowodowane znacznym wzrostem siły nabywczej ludności w porównaniu z możliwościami rynku.</u>
+ <u xml:id="u-24.42" who="#PoselWarownyBronislaw">Stąd między innymi powstała potrzeba podniesienia cen na mięso i wyroby mięsne, zrekompensowanego w pewnym stopniu obniżką cen cukru, smalcu i margaryny.</u>
+ <u xml:id="u-24.43" who="#PoselWarownyBronislaw">Warto tu też przypomnieć, że w produkcji przemysłowej nie osiągnięto założonego w planie zmniejszenia rozpiętości pomiędzy grupą — „A” produkcji środków produkcji, a grupą — „B”, to jest produkcją środków spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-24.44" who="#PoselWarownyBronislaw">Komisje sejmowe krytycznie oceniły niedostateczne dostosowanie asortymentowej struktury towarów do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-24.45" who="#PoselWarownyBronislaw">Drugą sprawą, na którą posłowie zwracali uwagę, to jakość artykułów na rynku. Pomimo rozwinięcia przez handel uspołeczniony służb odbioru jakościowego towarów i zaostrzenia kryteriów odbioru jakościowego, znaczna część towarów dostarczona do handlu nie odpowiada normom jakościowym.</u>
+ <u xml:id="u-24.46" who="#PoselWarownyBronislaw">Pragnę tu stwierdzić, że cały handel uspołeczniony robił duży wysiłek dla usprawnienia działalności jednostek handlowych, unowocześnienia i podnoszenia kultury i organizacji handlu.</u>
+ <u xml:id="u-24.47" who="#PoselWarownyBronislaw">W listopadzie 1967 r. X Plenum KC PZPR wytyczyło kierunki i nakreśliło program poprawy sytuacji rynkowej, a uchwały rządu w pierwszej połowie bieżącego roku ustaliły zadania w tym zakresie do końca 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.48" who="#PoselWarownyBronislaw">Doświadczenia 1967 r. wskazują, że na stałą uwagę rządu i wszystkich ogniw gospodarczych zasługują sprawy zatrudnienia i wydajności pracy. Okazało się niezbędne i możliwe podnoszenie wydajności pracy na podstawie poprawy organizacji produkcji. Równocześnie niezbędne było, i jest w dalszym ciągu, unormowanie obsady stanowisk administracyjnych w całej gospodarce narodowej. W sumie trzeba stwierdzić, iż kurs na intensyfikację produkcji poprzez wyższą wydajność, postęp techniczno-organizacyjny i racjonalną gospodarkę siłą roboczą — wymaga umacniania. Wspomnieć też tutaj trzeba o potrzebie stałego, oszczędnego gospodarowania środkami materiałowymi i pracą ludzką. Stałej uwagi jednostek gospodarczych wymaga obniżka kosztów, a w każdej jednostce budżetowej — oszczędność w gospodarowaniu środkami budżetowymi.</u>
+ <u xml:id="u-24.49" who="#PoselWarownyBronislaw">W handlu zagranicznym obroty towarowe ogółem wzrosły w porównaniu z 1966 r. o 8,5%, w tym eksport o 11,2%, a import o 6%. Natomiast w realizacji zadań planowych w poszczególnych grupach towarów powstały odchylenia od planu.</u>
+ <u xml:id="u-24.50" who="#PoselWarownyBronislaw">Sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego, w dyskusji nad wykonaniem planu i budżetu, w celu podniesienia efektów w handlu zagranicznym postuluje między innymi jako pierwszoplanowe zadanie realizację postanowień XI Plenum KC PZPR w zakresie organizowania produkcji eksportowej przemysłu maszynowego i innych — na zasadzie specjalizacji wybranych branż i przedsiębiorstw. Jest również niezbędna ściślejsza współpraca między przemysłem, handlem zagranicznym i handlem wewnętrznym, zwłaszcza w realizacji eksportu i importu oraz wymiany rynkowej artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.51" who="#PoselWarownyBronislaw">W 1967 r. podstawowe zadania w zakresie oświaty i szkolnictwa wyższego zostały zrealizowane na ogół pomyślnie. Nastąpił dalszy rozwój urządzeń kulturalnych i socjalnych. Plan budownictwa mieszkaniowego typu miejskiego przekroczono. Oddano do użytku o 6,3% więcej nowych izb mieszkalnych niż w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.52" who="#PoselWarownyBronislaw">Należy podkreślić dalszy poważny dorobek poszczególnych województw we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Coraz sprawniejsza i bardziej operatywna działalność rad narodowych w dziedzinie koordynacji terytorialnej i zarządzania sprzyja rozwojowi gospodarki narodowej i wyrównuje opóźnienia w poszczególnych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-24.53" who="#PoselWarownyBronislaw">Majątek trwały gospodarki narodowej wzrósł o około 5% w porównaniu z 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.54" who="#PoselWarownyBronislaw">Budżet państwa wykonany został po Stronie dochodów w 101,7%, a po stronie wydatków — w 101,9%. Osiągnięta nadwyżka budżetowa ukształtowała się nieco niżej ód przewidywanej w ustawie budżetowej. Wpłaty do budżetu przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych wyniosły 101,4%. Wzrost wpłat do budżetu występuje również w gospodarce nieuspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-24.55" who="#PoselWarownyBronislaw">Komisje sejmowe zwróciły uwagę na potrzebę podjęcia odpowiedniego działania w związku z tym, że jest wiele jeszcze jednostek gospodarki nieuspołecznionej, uzyskujących wysokie dochody, które jednocześnie niesłusznie korzystają z ulg i preferencji przysługujących szeroko naszemu rzemiosłu.</u>
+ <u xml:id="u-24.56" who="#PoselWarownyBronislaw">Komisje sejmowe pozytywnie oceniły działalność rządu w zakresie doskonalenia całości gospodarki, skuteczności podejmowanych decyzji i środków dla likwidacji występujących trudności w bieżącej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, jak również w zakresie przyśpieszania postępu technicznego, podnoszenia efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-24.57" who="#PoselWarownyBronislaw">Wysoki Sejmie! W 1967 r. wszystkie działy gospodarki narodowej prezentują poważne osiągnięcia. Nastąpił dalszy rozwój oświaty i kultury. Wzrosły znacznie siły wytwórcze kraju. Biorąc powyższe pod uwagę, zgodnie z wnioskami i oceną wszystkich komisji sejmowych, w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-24.58" who="#PoselWarownyBronislaw">1.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za 1967 rok.</u>
+ <u xml:id="u-24.59" who="#PoselWarownyBronislaw">2.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.60" who="#PoselWarownyBronislaw">3.Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Posiedzenie zostanie wznowione jutro. Na posiedzeniu będziemy kontynuowali debatę budżetową.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Sekretarza Posłankę Lucynę Adamowicz o przeczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#LucynaAdamowicz">Posiedzenia komisji odbędą się według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#LucynaAdamowicz">W dniu dzisiejszym, tj. 20 grudnia, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, zbierze się Komisja Oświaty i Nauki w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#LucynaAdamowicz">W sobotę — dnia 21 grudnia, bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu, zbiorą się:</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#LucynaAdamowicz">Komisja Handlu Zagranicznego — w sali nr 67 Dom Poselski oraz Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa — w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra — 21 grudnia do godziny 9.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Barbarę Pstrągowską i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Barbara Pstrągowska.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 r. i podstawowych założeniach planu na 1970 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1969 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Iżby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bolesław Jaszczuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Obecna sesja budżetowa Sejmu różni się tym od poprzednich, że odbywa się niemal bezpośrednio po V Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, po wytyczeniu przez jego uchwalę najbardziej podstawowych zadań dla gospodarki narodowej na najbliższą przyszłość i na okres następnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W tej sytuacji wydaje się niezbędne na wstępie stwierdzenie, że istnieje zgodność między postanowieniami V Zjazdu Partii, a Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem na rok 1969. Plan gospodarczy prawidłowo rozwija i konkretyzuje kierunkowe wytyczne gospodarcze uchwały zjazdowej, a budżet daje im właściwy wyraz finansowy.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nasz Klub Poselski będzie głosował za przyjęciem obu tych aktów z uwzględnieniem poprawek proponowanych przez posła generalnego referenta. Będziemy głosowali także za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium z tytułu działalności w roku 1967.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Narodowy Plan Gospodarczy na rok przyszły zmierza do zapewnienia pełnej realizacji zadań plantu 5-letniego w zakresie Wzrostu dochodu narodowego, a w tym Wzrostu funduszu spożycia i płac realnych. Jeśli dyrektywy tego planu zostaną zrealizowane pomyślnie, to w ostatni rok pięciolatki powinniśmy wejść z wyższym poziomem produkcji i spożycia, niż to założono w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Przypomnijmy, że plan ten postulował w okresie 1966—1969, a więc w ciągu czterech lat wzrost:</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselJaszczukBoleslaw">—globalnej produkcji przemysłowej o 32,7%, —wytworzonego dochodu narodowego o 25,2%, —funduszu spożycia ogółem o 20,4%.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Opierając się na dotychczasowym szybszym od założonego przebiegu realizacji planu 5-letniego w trzech pierwszych jego latach, zadania na rok przyszły zawarte w Narodowym Planie Gospodarczym przewidują łączny wzrost — w warunkach porównywalnych:</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselJaszczukBoleslaw">—globalnej produkcji przemysłowej o 36,2%, —wytworzonego dochodu narodowego o 25,8%, —funduszu spożycia ogółem o 24,1%.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Taki układ wskaźników daje podstawę do przewidywania, że również w Sikali całego pięciolecia zadania dotyczące zarówno wzrostu produkcji materialnej, jak i rozmiarów spożycia, będą przekroczone. Będzie temu również towarzyszył wyższy od zaplanowanego wzrost płac realnych, choć na tym odcinku przekroczenie planu będzie mniejsze niż w odniesieniu do całego funduszu spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Rok przyszły ma przynieść umiarkowaną, lecz odczuwalną poprawę sytuacji materialnej społeczeństwa. Wyrazi się ona przede wszystkim, po uwzględnieniu dokonanej w listopadzie bieżącego roku podwyżki płac górniczych, we Wzroście realnych płac o około 2,5%, i w takim samym w przybliżeniu wzroście realnych dochodów konsumpcyjnych ludności chłopskiej, czerpanych z produkcji rolnej. Globalny fundusz płac — ze Względu na zwiększoną liczbę zatrudnionych — wzrośnie oczywiście w większym stopniu niż płace realne, a mianowicie o ponad 6%. Wypłaty z tytułu rent i emerytur, w związku z realizacją drugiego etapu uchwalonej przez Sejm w roku ubiegłym reformy systemu emerytalnego, ulegną zwiększeniu o 12,4%. Daje to miarę wysiłku podjętego przez nasze państwo dla poprawy położenia materialnego rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Na podkreślenie zasługuje też poważny wzrost nakładów na szkolnictwo i naukę, które wśród wydatków budżetowych państwa cechuje stosunkowo najsilniejsza dynamika. Wystarczy nadmienić, że łączne wydatki na naukę z budżetu i Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego wzrosną o ponad 9,5%, a na szkolnictwo zawodowe — o 7,5%.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Biorąc to wszystko pod uwagę wypada uznać, że przyjęte na 1969 r. tempo ogólnego rozwoju ekonomicznego kraju jest dostatecznie szybkie, a równocześnie Stwarza możliwości osiągnięcia w praktycznej realizacji wyników lepszych niż założone.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Planujemy wzrost wytworzonego dochodu narodowego w roku przyszłym tylko o około 5%, podczas gdy w roku bieżącym wyniósł on ponad 6%. Trzeba jednak pamiętać, że wskaźnik ten jest ustalony na podstawie przyjętej metody ostrożnego szacowania wzrostu produkcji rolnej, którego tempo określa się na podstawie średniej czteroletniej, w danym przypadku na podstawie ubiegłych lat 1965— 1968. W rezultacie założona na 1969 r. wielkość produkcji rolnej jest niższa niż w roku bieżącym. Trzeba jednak nadmienić, że jeśli warunki klimatyczne ukształtują Się na przeciętnym poziomie, to nie powinno być spadku produkcji rolnej. Będzie to więc oznaczać, że również w roku przyszłym, podobnie jak w latach 1967 i 1968, wzrost wytworzonego dochodu narodowego wyniesie około 6%.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Szybki, a równocześnie obejmujący wszystkie działy gospodarki, rozwój ekonomiczny jest oczywiście sprawą najważniejszą dla kraju, który mimo uzyskanego postępu, znajduje się wciąż jeszcze na — „dorobku” i musi dopędzać państwa najbardziej uprzemysłowione.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Rozwój gospodarczy można osiągnąć różnymi metodami: albo kładąc główny akcent na zwiększenie liczby czynnych urządzeń wytwórczych o nie zmienionym poziomie technicznym i na wzrost zatrudnienia, czyli inaczej mówiąc — gospodarując w sposób ekstensywny, albo też preferując przede wszystkim obniżkę kosztów materiałowych i wzrost wydajności pracy w oparciu o coraz lepsze jej techniczne uzbrojenie, jak też o postęp w metodach wytwarzania i w organizacji procesów produkcyjnych. Istnieje więc ważki problem wyboru jednej z tych dwóch dróg jako orientacji zarówno w planowaniu i polityce państwa, jak i w myśleniu ekonomicznym kierowniczego aktywu wszystkich ogniw gospodarki narodowej, co ma też doniosłe konsekwencje praktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W tej sprawie nasza partia po wielokroć i w sposób jednoznaczny opowiedziała się na rzecz intensyfikacji produkcji jako podstawowej metody zwiększania społecznego bogactwa, ponieważ tylko w ten sposób może ono wzrastać u nas trwale, w skali niezbędnej dla kraju. Tak ujęła ten problem już uchwała IV Zjazdu Partii i tak też, z jeszcze większą wyrazistością, traktuje go uchwała V Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Droga ekstensywnego rozwoju może mieć w określonych warunkach swoje ekonomiczne uzasadnienie. Jest ona słuszna i efektywna tam, gdzie istnieją wielkie rezerwy siły roboczej, których produktywizacja w oparciu o niski relatywnie przyrost środków trwałych, a więc w dużej mierze w oparciu o stosunkowo prostą i nie ulepszoną technikę wytwarzania, pozwala osiągnąć szybko wzrost dochodu narodowego i ogólnospołecznej wydajności pracy w przeliczeniu na jednego mieszkańca, niemożliwy czasem do uzyskania w ogóle na innej drodze. Taka droga rozwoju może dotyczyć tylko krajów słabo ekonomicznie rozwiniętych, do których grona Polska już dawno przestała należeć.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W naszych warunkach sam wzrost zatrudnienia w oparciu o słabe i nie ulepszone uzbrojenie techniczne nie może już dawać takiej dynamiki rozwoju, jaka jest nam potrzebna.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Gdybyśmy obecnie rozwój gospodarczy, wzrost dochodu narodowego opierali tylko na zwiększaniu zatrudnienia w pozarolniczej sferze produkcja materialnej i nie realizowali postępu technicznego, to przy szybkim, lecz nie powodującym jeszcze zaburzeń w rolnictwie przechodzeniu ludności chłopskiej do zawodów pozarolniczych, moglibyśmy osiągnąć wzrost dochodu narodowego w granicach 2—2,5% rocznie. Byłby to efekt ekstensywnej drogi rozwoju, powiedziałbym, w stanie czystym. W rzeczywistości sytuacja jest bardzo złożona. Samo bowiem przejście ludności chłopskiej do pracy w przemyśle, a więc do działu o wyższej wydajności pracy, daje w rezultacie pewien wzrost społecznej wydajności pracy, nawet jeśli wydajność pracy w samym przemyśle nie zwiększa się wydatniej, lub pozostaje na nie zmienionym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Dlatego analiza skutków ekstensywnych metod gospodarowania powinna objąć pozarolnicze działy gospodarki, głównie przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Przyrost dochodu narodowego osiągany tylko poprzez zwiększenie zatrudnienia wynosiłby — jak już powiedziałem — tylko 2—2,5%. Na przyszły rok planujemy wzrost dochodu narodowego o 5%. Już zestawienie tych wskaźników pokazuje rangę wzrostu wydajności pracy żywej i obniżki kosztów materialnych, czyli rangę intensywnych metod gospodarowania w zwiększaniu dochodu narodowego. Dlatego wszelkie tendencje do ekstensywnej metody gospodarowania, w oparciu tylko o znaczny przyrost nowych stanowisk pracy, posługujących się tradycyjną techniką, są czynnikiem hamującym nasze posuwanie się naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Postulat stałego, wydatnego wzrostu wydajności pracy jako głównego czynnika zwiększania produkcji, nie przeczy polityce pełnego zatrudnienia, którego realizację uważamy za wielkie osiągnięcie socjalistycznej gospodarki i z czego nie mamy zamiaru rezygnować.</u>
+ <u xml:id="u-29.22" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Osiągnęliśmy taki poziom sił wytwórczych, który pozwala nie tylko na zatrudnienie zwiększonych zasobów siły roboczej, lecz także wymaga coraz sprawniejszego wykorzystania pracy ludzkiej, dalszego wzrostu jej wydajności. Dlatego też, chociaż zadania planu 5-letniego na odcinku wydajności pracy zarówno w przemyśle, jak i w budownictwie są, jak dotąd, wykonywane i nawet nieznacznie przekraczane, trudno uznać to za w pełni zadowalające. Przekroczono bowiem plan zatrudnienia, co oznacza, że znaczną część ponadplanowej produkcji uzyskano metodami ekstensywnymi.</u>
+ <u xml:id="u-29.23" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Byłoby niedobrze, gdyby to samo zjawisko wystąpiło również w przyszłym roku. Chcemy bowiem wszystko, co się nam uda iw produkcji rynkowej uzyskać w postaci przekroczenia zadań planu, przeznaczyć na wzmocnienie równowagi rynkowej. W związku z tym powinniśmy traktować wyznaczony w planie wzrost wydajności pracy o 4,9% jako zadanie minimalne, które w toku realizacji planu powinno być przekroczone na podstawie pełniejszego wykorzystania rezerw, w postaci intensyfikacji produkcji. Przy czym nie chodzi nam o wszelki wzrost produkcji, ale o taki, który byłby równocześnie najbardziej efektywny, to znaczy — uzyskany przy minimalnych łącznych nakładach pracy zarówno żywej, jak i uprzedmiotowionej, przy niskich materiałowych kosztach wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-29.24" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Marnotrawstwo w zużyciu materiałów, ograniczając rozmiary osiągalnej produkcji, może zahamować wzrost wydajności pracy żywej w zakładach, mimo Stworzonych po temu technicznych możliwości. Oszczędne gospodarowanie materiałami i surowcami ma zasadnicze znaczenie dla naszego kraju, zmuszonego do opierania większej części swej produkcji przemysłowej na imporcie.</u>
+ <u xml:id="u-29.25" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Obniżka kosztów materialnych pozwala osiągnąć taką samą dynamikę wzrostu dochodu narodowego przy mniejszych nakładach inwestycyjnych, albo też większy dochód przy podobnych nakładach inwestycyjnych. W obu wypadkach daje to możliwość zwiększenia udziału spożycia w podziale dochodu narodowego, a więc i szybszego wzrostu stopy życiowej, bez rezygnacji z szybkiego tempa rozwoju. Niemałe znaczenie ma też okoliczność, że spadek Udziału inwestycji w podziale dochodu narodowego niejako automatycznie zmniejsza niebezpieczeństwo napięć na Odcinku wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-29.26" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Dlatego też w dyskusji w Sejmie nad planem na rok przyszły nie można pominąć milczeniem tej okoliczności, że gdy produkcja globalna i wydajność pracy są w nim wyznaczone na poziomie nieco korzystniejszym niż w planie 5-letnim, to na odcinku kosztów sytuacja jest odmienna. Powodowane to jest głównie przewidywaną mniejszą obniżką kosztów materiałowych, niż wynikałoby to z planu 5-letniego. Różnica przy tym jest tego rzędu, że nie uda się jej przypuszczalnie nadrobić w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-29.27" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W planie 5-letnim założono, że udział kosztów materiałowych w wartości produkcji towarowej przemysłu zmniejszy się w Okresie jego realizacji w porównaniu z rokiem 1965 o 3% natomiast obecnie szacuje się, że obniżka ta nie przekroczy 2,8%.</u>
+ <u xml:id="u-29.28" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Mimo uzyskanego spadku ogólnej materiałochłonności produkcji przemysłowej będzie ona wyższa niż założyliśmy to w uchwale o planie 5-letnim. Nie można przejść nad tym do porządku dziennego, ponieważ podnoszenie efektywności działania we wszystkich gałęziach produkcji i wymiany stanowi w obecnej fazie rozwoju naszej gospodarki główne zadanie państwa i wszystkich organizacji ekonomicznych w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-29.29" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wykorzystanie wszystkich źródeł Wzrostu dochodu narodowego, a więc zatrudnienia, Wydajności pracy i obniżki kosztów produkcja, i w dodatku w sposób intensywny — wymaga systematycznego usprawniania procesu pracy i produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-29.30" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Oczywiście, nie wszystkie sprawy produkcji i spożycia można rozwiązać poprzez lepszą organizację i lepsze zarządzanie.</u>
+ <u xml:id="u-29.31" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W gospodarce dynamicznej, a taką jest właśnie nasza gospodarka, właściwe zaspokajanie rosnących potrzeb społecznych wymaga stałego unowocześniania techniki i technologii wytwarzania dóbr i usług materialnych. Stąd rosnące z roku na rok nakłady inwestycyjne w produkcyjnych działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.32" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Ale tym ostrzej stawia to przed nami zagadnienia wyboru kierunków inwestowania, koncentracji inwestycji oraz problemy ogólnej efektywności procesu inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.33" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Proces intensywnego gospodarowania musi objąć w równej mierze sferę produkcji i sferę inwestowania. Wśród wielu przyczyn wzajemnie ze sobą powiązanych, obniżających ogólną efektywność naszej ekonomiki, istotny ujemny wpływ wywiera niezadowalający przebieg samego procesu inwestycyjnego. Często budujemy obiekty produkcyjne i Usługowe zbyt długo i z tego już chociażby powodu — nie mówiąc o niedostatkach projektowania — zbyt drogo. Również, jak wykazują to między innymi przeprowadzone ostatnio badania Głównego Urzędu Statystycznego, upływa za dużo czasu od momentu uruchomienia nowych obiektów do uzyskania przez nie projektowanych zdolności produkcyjnych. A przecież nie oznacza to nic innego, jak zamrożenie poważnej części środków wydatkowanych na ukończone formalnie inwestycje, jak hamowanie procesu unowocześniania mocy wytwórczych i obniżki zużycia materiałów w produkcji. Brak mocy produkcyjnych, wynikający z nieterminowego oddawania do eksploatacji nowoczesnych instalacji i maszyn lub połowicznego tylko ich wykorzystania, musi być bowiem pokryty przez stare, nieekonomicznie pracujące zakłady wytwórcze, zużywające z reguły za dużo surowców i materiałów, nie mówiąc już o niedostatecznym poziomie wydajności pracy. Jeśli zaś weźmiemy pod uwagę i ten fakt, że długie cykle budowy i uruchamiania obiektów oraz osiągania przez nie pełnej mocy produkcyjnej przynoszą gospodarce straty, związane z problemem moralnego zużycia maszyn, to hamujący wpływ niedomagań procesu inwestycyjnego na intensyfikację naszego rozwoju staje się jeszcze bardziej wyraźny.</u>
+ <u xml:id="u-29.34" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Przy przekroczeniu w latach 1966—1968 założonego w planie 5-letnim poziomu nakładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej o 2,7%, wartość obiektów oddanych w tym samym czasie do użytku jest prawie o 20 mld zł mniejsza od postulowanej przez plan. Średni cykl inwestycji, który w 1965 r. wynosił 2,5 roku, zmniejszył się w 1967 r. tylko o 4,5%, co oczywiście trudno ui=znać za postęp wystarczający. Niepokój musi budzić ogólne wydłużenie cyklu inwestycji przemysłowych o 7%, podczas gdy liczne obiekty produkcyjne realizowane są ze znacznym przyśpieszeniem cyklu budowy. Oznacza to, że mamy nie tylko potencjalne możliwości, lecz również praktyczne przykłady przedterminowego kończenia inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-29.35" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Na taki Stan działalności inwestycyjnej składa się wiele czynników. Nie wszystkie z nich są dostatecznie głęboko zanalizowane, ze wskazaniem na rzeczywiste przyczyny ich występowania i wpływ na całokształt sytuacji. Sprawa musi być więc wnikliwie zbadana przez powołane do tego organy. Konieczne jest podjęcie na podstawie istniejącego rozeznania takich środków, które pchnęłyby naprzód usprawnienie procesu inwestycyjnego w jego całokształcie.</u>
+ <u xml:id="u-29.36" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Skrócenie cyklu inwestowania stanowi dziś centralny problem działalności gospodarczej państwa. Od tego bowiem zależy już, i zależeć będzie, w coraz Większym stopniu zarówno dynamika rozwoju ekonomicznego kraju, jak i poprawa efektywności całej jego działalności gospodarczej. Łożymy ogółem na inwestycje prawie piątą część całego dochodu narodowego, a na inwestycje produkcyjne prawie ósmą jego część. Nie wolno więc tolerować objawów powolnego włączania części tych środków do aktywnego uczestnictwa w wytwarzaniu dochodu narodowego — zwłaszcza w sytuacji, kiedy podstawowymi czynnikami, limitującymi nasz marsz naprzód, stały się zdolności produkcyjne i możliwości zaopatrzeniowe, gdyż od strony zasobów siły roboczej i ich poziomu kwalifikacyjnego istnieć będą wszystkie możliwości szybkiego zwiększenia produkcji dóbr i usług.</u>
+ <u xml:id="u-29.37" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Narodowy Plan Gospodarczy na 1969 r. utrzymuje silną dynamikę wzrostu nakładów inwestycyjnych, charakterystyczną dla pierwszych lat bieżącej pięciolatki. Przeznacza się na ten cel w całej gospodarce narodowej środki o 8,8% większe, a w gospodarce uspołecznionej o 9,2% wyższe niż w roku poprzednim.</u>
+ <u xml:id="u-29.38" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Równocześnie dokonano tu, zgodnie z kierunkowymi wytycznymi Zjazdu, przegrupowania nakładów w porównaniu do pierwotnych ustaleń planu 5-letniego, w celu szybkiego zwiększenia zdolności produkcyjnych dla zaspokojenia potrzeb eksportu i rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-29.39" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Na skutek tego sytuacja na odcinku inwestycyjnym w roku przyszłym na pewno nie będzie łatwa, zwłaszcza gdy się uwzględni dodatkowo nikłość rezerw w bilansach materiałów budowlanych. Wszystko więc nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na front inwestycyjny zarówno organów rządowych, jak i rad narodowych. Nie mogą go tracić z pola swego widzenia również właściwe komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-29.40" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zadaniem Narodowego Planu Gospodarczego na rok przyszły jest — obok przygotowania warunków pełnego wykonania podstawowych dyrektyw planu 5-letniego — stworzenie niezbędnych przesłanek dla podjęcia po 1970 r. niezbędnej rozbudowy i rekonstrukcji gospodarki narodowej zmierzającej do:</u>
+ <u xml:id="u-29.41" who="#PoselJaszczukBoleslaw">1)stałego zwiększania w gospodarce narodowej ciężaru gatunkowego przemysłu, w którym społeczna wydajność pracy z natury rzeczy jest wyższa, niż w innych działach gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-29.42" who="#PoselJaszczukBoleslaw">2)stałego zwiększania w całości produkcji przemysłowej udziału tych jego gałęzi, które stanowią swoiste nośniki postępu technicznego i nowoczesności w całej gospodarce, a więc określonych branż przemysłu maszynowego i chemicznego;</u>
+ <u xml:id="u-29.43" who="#PoselJaszczukBoleslaw">3)skoncentrowania się we wszystkich przemysłach, a zwłaszcza w produkcji maszyn, na określonych kierunkach wyspecjalizowanej, najbardziej nowoczesnej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-29.44" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W myśl tych postulatów udział całego przemysłu w wytwarzaniu dochodu narodowego ma w przyszłym roku zwiększyć się z 51,3% do 53,1%, a łączny udział przemysłu maszynowego i chemicznego w całej produkcji przemysłowej ma wzrosnąć z 38,1% do 39,6%.</u>
+ <u xml:id="u-29.45" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nową sprawą w Narodowym Planie Gospodarczym na rok przyszły jest przede wszystkim to, że kurs na specjalizację produkcji maszyn został w nim wyeksponowany silniej, a także konkretniej niż w planach poprzednich lat i bardziej zdecydowanie, niż było to zarysowane w planie 5-letnim. Realizacja tego kursu wymagać będzie od organów rządowych podejmowania konkretnych przedsięwzięć, między innymi w postaci przemieszczania i wycofywania produkcji przestarzałej, aby w sposób najbardziej celowy wydłużyć serie produkcyjne w oparciu o nowoczesne metody wytwarzania i niższe społeczne kosz^1^ ty produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-29.46" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoka Izbo! Jedną z najbardziej zasadniczych przesłanek wysokiej efektywności i sprawnego funkcjonowania gospodarki narodowej jest jej prawidłowa organizacja, powiązana z właściwymi metodami planowania i zarządzania gospodarczego. Dyskusja wokół tych spraw toczy się od dawna zarówno u nas, jak i w innych krajach socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.47" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Nie jest przypadkiem, że dyskusje nad metodami planowania i zarządzania uległy w latach sześćdziesiątych nasileniu we wszystkich krajach socjalistycznych, chociaż ich atmosfera — a częściowo także tematyka — jest w każdym kraju różna. Jest to niewątpliwie objaw świadczący o tym, że gospodarka w każdym z tych krajów weszła w nowy etap rozwoju, wymagający zmian i doskonalenia dawnych form organizacyjnych i dawnych metod kierowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.48" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zadaniem dyskusji ekonomicznych jest wypracowanie rozwiązań odpowiadających osiągniętemu poziomowi sił Wytwórczych i zgodnych z zasadniczymi założeniami socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.49" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Zasadnicza wyższość gospodarki socjalistycznej polega między innymi na tym, że dzięki ogólnospołecznej własności podstawowych środków produkcji działalność wszystkich jej ogniw może być w sposób świadomy wzajemnie skoordynowana, przy równoczesnej koncentracji sił i środków na najważniejszych, wybranych odcinkach. Formą realizacji ogólnospołecznej koordynacji działań gospodarczych w socjalizmie jest plan centralny, gwarantujący harmonijny przebieg procesu społecznej reprodukcji i eliminujący marnotrawstwo w skali całej produkcji społecznej, Właściwe dla gospodarki kapitalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.50" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Negowanie roli planu centralnego i próby zastąpienia jego funkcji przez wolne działanie mechanizmu rynkowego, Stanowią w ekonomii wyraźne odejście od marksizmu-leninizmu na płaszczyznę rewizjonizmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.51" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Podkreślanie roli planu centralnego nie oznacza negacji towarowego charakteru podziału większości produktu społecznego w socjalizmie, ani też zaprzeczenia działania prawa wartości. Rzecz w tym jednak, że prawo to dochodzi w gospodarce socjalistycznej do głosu nie w sposób żywiołowy, lecz na gruncie naukowego poznania jego wymogów i że w efekcie nie ma sprzeczności między świadomym sterowaniem przez plan procesem rozszerzonej reprodukcji społecznej a towarową formą Większości wytworzonych produktów.</u>
+ <u xml:id="u-29.52" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Inaczej mówiąc, gospodarka socjalistyczna musi uwzględniać w prawidłowy sposób wpływ mechanizmu rynkowego na produkcję, i na odwrót — wpływ produkcji na stosunki rynkowe. Jednak — przy całej trudności i złożoności tej sprawy — w gospodarce socjalistycznej nie stosunki rynkowe decydują o całokształcie planu, lecz przeciwnie, decyzje planowe oddziaływają i kierują stosunkami rynkowymi. Oczywiście plan — to nie jest jakiś woluntarystyczny akt, lecz skoordynowana wewnętrznie dyrektywa, łącząca osiągnięcia myśli społecznej z doświadczeniem życiowym mas, współuczestniczących w opracowaniu tej dyrektywy przez państwo.</u>
+ <u xml:id="u-29.53" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W związku z dążeniem do maksymalnego wyzwalania inicjatywy społecznej zarówno przy tworzeniu, jak i realizacji planu, chcemy w skali, która jest możliwa i użyteczna, zastępować bezpośrednią dyrektywność centralnego planowania działaniem bodźców materialnego zainteresowania i innymi instrumentami o charakterze ekonomicznym, jak ceny, kredyt, normatywy finansowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-29.54" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Równocześnie powinniśmy przystąpić do usprawnienia naszego planowania, przede wszystkim na szczeblu centralnym. Jest bowiem zupełnie oczywiste, że poziom i metody pracy tego szczebla będą w decydujący sposób kształtować poziom pracy planistycznej w resortach, zjednoczeniach i innych jednostkach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.55" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Plan centralny ma spełniać rolę głównego koordynatora działalności wszystkich ogniw gospodarki narodowej. Alby dobrze spełniać tę funkcję, musi się opierać na gruntownych studiach i analizach konkretnych problemów technicznych, ekonomicznych i społecznych oraz czynić zadość dokładnie poznanym wymogom obiektywnych praw, działających w naszej ekonomice. Tylko bowiem na tej podstawie da Się opracować plan prawidłowo uwzględniający niezbędne powiązania pomiędzy poszczególnymi dziedzinami działalności ekonomicznej, czyli — inaczej mówiąc — plan wewnętrznie zgodny. Tylko przy takim ujmowaniu Zagadnień będzie możliwe — na podstawie wszechstronnego rachunku ekonomicznego — Wyznaczenie właściwych kierunków rozwoju dla gospodarki narodowej, a dla określonych branż ozy przedsiębiorstw — optymalizowanie zadań bieżących i wieloletnich. Obecnie — nasze planowanie czyni zadość tym postulatom w stopniu dziś już niezadowalającym.</u>
+ <u xml:id="u-29.56" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Aby więc stale udoskonalać sam proces planowania, pozwalający na skuteczniejsze i bardziej prawidłowe niż dotychczas sterowanie przez plan centralny gospodarką narodową, aby podnieść autorytet narodowych planów gospodarczych oraz dyscyplinę planistyczną — konieczne i pilne staje się stworzenie takich warunków, aby centralne organy planowania w państwie poświęcić się mogły wyłącznie realizacji tego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-29.57" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Równolegle, a nawet z pewnym wyprzedzeniem, należy zwiększać Uprawnienia organów rządowych, a przede wszystkim ministerstw, w wykonywaniu funkcji bieżącej koordynacji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-29.58" who="#PoselJaszczukBoleslaw">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy i budżet na rok przyszły wytyczają — na miarę istniejących możliwości — właściwe tempo i kierunki rozwoju naszej gospodarki. Ich realizacja stanowić będzie dalszy poważny krok naprzód naszego narodu na socjalistycznej drodze rozwoju. Nie wolno nam jednak zapominać, że każdy, choćby najlepszy nawet plan, nie zrealizuje się sam. O tym więc, jaki będzie faktyczny bilans ekonomiczny naszego kraju w nadchodzącym roku, zadecyduje — jak zawsze — sumienna i twórcza praca całego społeczeństwa: robotników, chłopów, inteligencji pracującej, a także to, w jakim stopniu potrafimy włączyć się w międzynarodowy socjalistyczny poddał pracy oraz przyswoić sobie dorobek światowej nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-29.59" who="#PoselJaszczukBoleslaw">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyrażam głębokie przekonanie, że nasze społeczeństwo, realizując linię generalną partii, pogłębi swą pracą tendencję przyśpieszonego tempa rozwoju naszego kraju, tendencję, zawartą w Narodowym Planie Gospodarczym, który uchwalimy jako ostatni w tej kadencji Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Gesing.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselGesingFranciszek">Wysoka Izbo! Tegoroczną debatę nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 wraz z podstawowymi założeniami planu na 1970 rok poprzedziła wielka, prowadzona przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ogólnonarodowa dyskusja. Objęła ona wyczerpująco i wszechstronnie wszystkie problemy rozwoju naszego życia społecznego i gospodarczego w najbliższych latach.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselGesingFranciszek">W dyskusji przedzjazdowej uczestniczyły wszystkie kręgi naszego społeczeństwa, a w szczególności klasa robotnicza i chłopi, wykazując troskę o sprawy ogólnonarodowe, o rozwijanie wszystkich regionów kraju — miast i wsi, zakładów pracy. Robotnicy i chłopi manifestowali czynami społecznymi swoją aktywność i zaangażowanie na rzecz przedstawionego w tezach zjazdowych programu przyśpieszenia rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselGesingFranciszek">W gospodarskich dyskusjach, omawiając możliwości podniebienia produkcji, usprawnienia organizacji pracy, oszczędności zużycia materiałów — starali się oni wyszukiwać dodatkowe źródła dochodów dla pokrycia stale wzrastających potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselGesingFranciszek">Ta wielka aktywność ludzi pracy, ich osobista troska o lepsze wyniki produkcyjne, o racjonalne i sprawiedliwe dokonanie podziału wspólnie wypracowanego dochodu narodowego, wpłynęły w sposób odczuwalny na przyśpieszenie w 1968 r. tempa wzrostu produkcji we wszystkich niemal gałęziach gospodarki narodowej i przekroczenie wskaźników założonych na ten rok w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselGesingFranciszek">Nasze niewątpliwe osiągnięcia produkcyjne, będące w okresie przedzjazdowym wyrazem świadomego poparcia narodu dla polityki partii oraz zwiększenie w 1968 r. roli czynników intensyfikujących tempo produkcji, nie mogły jednak usunąć wszystkich napięć, jakie występują jeszcze od szeregu lat w naszej gospodarce. Są one skutkiem niedostatecznie szybkiej poprawy wykorzystania posiadanego majątku narodowego, usprawnienia organizacji pracy i technologii w procesach produkcyjnych, podnoszenia jakości i nowoczesności wyrobów, zwiększania i poprawiania opłacalności eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselGesingFranciszek">Rząd w przedstawionym projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wraz z podstawowymi założeniami na rok 1970, w oparciu o pogłębioną analizę potrzeb i możliwości, w oparciu o uchwałę V Zjazdu PZPR, o wzmożoną inicjatywę produkcyjną społeczeństwa przedstawił program bardziej zdecydowanego przegrupowania sił wytwórczych i środków finansowych dla intensywniejszego rozwoju produkcji i eliminowania występujących napięć.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselGesingFranciszek">Ta generalna linia projektu pianiu znajduje swój wyraz w zaplanowanym dynamicznym wzroście tych gałęzi przemysłu, które posiadają decydujące znaczenie dla nowoczesnego rozwoju ekonomicznego. Taką wiodącą rolę we współczesnym rozwoju gospodarczym odgrywają przemysły: maszynowy, chemiczny i energetyczny.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselGesingFranciszek">Założony w planie 13% wzrost produkcji w przemyśle maszynowym, w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym, ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju całej gospodarki. W skład tego przemysłu wchodzą bowiem przemysł maszynowy i konstrukcji metalowych, przemysł elektrotechniczny, przemysł środków transportowych i przemysł metalowy. Zwiększenie globalnej produkcji w tych przemysłach, przy równoczesnej poprawie poziomu technologii produkowanych maszyn i urządzeń, a tym samym jej jakości, rozwinie znacznie potencjał sił wytwórczych, umożliwi zwiększenie efektywności eksportu w handlu zagranicznym, a także — co ma zasadnicze znaczenie — pozwoli na lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły konsumpcyjne, poszukiwane w wielu asortymentach.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselGesingFranciszek">W przemyśle chemicznym, odgrywającym tak ważną rolę w intensyfikacji produkcji rolnej, jak również w zaopatrzeniu wielu innych ważnych działów gospodarki, a zwłaszcza w zaopatrzeniu rynku, założono wzrost produkcji o 12%.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselGesingFranciszek">Trzecią z kolei gałęzią przemysłu, której rozwój wyprzedza znacznie tempo wzrostu całej produkcji przemysłowej, jest wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej. Wiadomo, że energia elektryczna jest podstawowym czynnikiem współczesnego uzbrojenia zakładu produkcyjnego, a więc czynnikiem wzrostu wydajności pracy, i to nie tylko w przemyśle, ale również w innych działach gospodarki — w rolnictwie, transporcie czy gospodarce komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselGesingFranciszek">Do tych kierunków — decydujących o unowocześnianiu naszego przemysłu, zapewniających szybki i bardziej efektywny rozwój gospodarki narodowej, ze szczególnym uwzględnieniem branż i gałęzi specjalizujących się w produkcji eksportowej, w produkcji artykułów na rynek krajowy — zostały dostosowane nakłady inwestycyjne. W stosunku do poziomu z 1968 r. ustalony został wzrost nakładów inwestycyjnych: na przemysł ciężki — o 18%, przemysł maszynowy — o 21%, przemysł drzewny — o 24% i lekki — o 45%.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselGesingFranciszek">Równocześnie, w strukturze nakładów inwestycyjnych zarówno w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 r., jak i w podstawowych założeniach na rok 1970, dążenia polityki inwestycyjnej dla zwiększenia efektywności inwestycji znajdują swe pełne odzwierciedlenie w Szybszym wzroście nakładów na urządzenia i maszyny niż na roboty budowlano-montażowe. Wiadomo bowiem, że roboty budowlano-montażowe są Stosunkowo najbardziej kosztowne i potrzebują dłuższego okresu realizacji, a przecież istotny przyrost produkcyjny daje przede wszystkim techniczne wyposażenie pracowników — więc maszyny i narzędzia.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselGesingFranciszek">Prawidłowa realizacja tak założonego planu asortymentowego i jakościowo-produkcyjnego oraz planu inwestycyjnego powinna — o ile nie całkiem wyeliminować, to znacznie złagodzić występujące napięcia w sytuacji rynkowej, w handlu zagranicznym, w działalności inwestycyjnej i stworzyć rządowi szersze możliwości manewrowania czynnikami, mającymi wpływ na bardziej harmonijny rozwój kooperacji między poszczególnymi działami gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselGesingFranciszek">Wysoka Izbo! O powodzeniu naszych wysiłków, zmierzających do usuwania istniejących napięć, w niemałym stopniu decydują: sytuacja rynkowa, zaopatrzenie rynku w artykuły poszukiwane przez konsumentów, w tym również w artykuły produkowane przez rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselGesingFranciszek">Z zadowoleniem mogę stwierdzić z tej trybuny, że rolnictwo dotrzymuje dzielnie kroku innym działom gospodarki narodowej. Mówiono o tym w czasie obrad V Zjazdu PZPR, podkreślono to w uchwałach Zjazdu. Rośnie produkcja globalna rolnictwa, w szybszym jeszcze tempie rozwija się produkcja towarowa. Pomyślnie rozwiązujemy trudny, nabrzmiały od wielu lat problem zbożowo-paszowy poprzez dalszy, odczuwalny wzrost plonów w uprawach zbożowych. W roku bieżącym polskie rolnictwo przekroczyło po raz pierwszy barierę plonów czterech zbóż — 20 kwintali z hektara.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselGesingFranciszek">Niemały udział w podnoszeniu produkcji rolnej wnoszą państwowe gospodarstwa rolne. Obok zasadniczych zadań, polegających na usługowej roli wobec całego rolnictwa — dostarczaniu materiału siewnego do produkcji roślinnej i materiału zarodowego dla hodowli — państwowe gospodarstwa rolne odgrywają coraz większą rolę w globalnej i towarowej produkcji, a ostatnio stają się ważnym, twórczym elementem w społeczno-ekonomicznych przeobrażeniach rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselGesingFranciszek">Te osiągnięcia w produkcji rolnej, oparte na wspólnej polityce PZPR i ZSL, stały się możliwe dzięki rosnącym dostawom nawozów mineralnych, maszyn i pozostałych przemysłowych środków produkcji, udzielaniu kredytów, dzięki pomocy państwa w rozwijaniu oświaty rolniczej, w znajdującej się na ukończeniu elektryfikacji wsi, w rozpoczętej realizacji zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Poparcie i pomoc państwa przejawiają się w pracach przeobrażających strukturę społeczno-ekonomiczną rolnictwa, w pracach melioracyjnych i scaleniowych, w ustawowej trosce o gospodarstwa cierpiące na brak rąk do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#PoselGesingFranciszek">Polski chłop i robotnik rolny, wykorzystując stwarzane możliwości wspierają politykę państwa ludowego gospodarną pracowitością, dobrym wykorzystywaniem dostarczonych im środków produkcji, tworzeniem mienia społecznego na wsi, społeczną inicjatywą i ofiarnością. Wzrastający poziom kwalifikacji zawodowych i zaangażowanie społeczne ludzi zatrudnionych w rolnictwie są — obok rosnących z każdym rokiem dostaw przemysłowych środków produkcji i doskonalącego się zarządzania — podstawową gwarancją wykonania zadań produkcyjnych w rolnictwie założonych w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#PoselGesingFranciszek">Ta obiektywna ocena wartości tkwiących w masach chłopskich, w załogach PGR, w kolektywach spółdzielczych, w rosnącej armii specjalistów rolnictwa zobowiązuje nas jednak do bardziej wnikliwego rejestrowania i zaspokajania potrzeb producenta rolnego. Potrzeb tych jest wiele, a niektóre z nich należą do pierwszoplanowych, nie cierpiących zwłoki w załatwieniu, zwłaszcza że są to w przeważającej mierze potrzeby produkcyjne. Do takich należy grupa potrzeb związanych z chemizacją rolnictwa. Już pod zbiory roku bieżącego zużyto średnio na hektar użytków rolnych w kraju 91 kg nawozów Sztucznych w czystym składniku, nie licząc wapna nawozowego i środków chemicznych ochrony roślin. W przeliczeniu na masę towarową przypadają na średnie gospodarstwo chłopskie ilości nawozów sztucznych i innych środków chemicznych liczone już nie w kwintalach, ale w tonach. Już dzisiaj wiele gospodarstw boryka się z bardzo poważnymi trudnościami przy transporcie i rozsiewie nawozów sztucznych i wapna. Nie wystarcza już płachta ni wiaderko, tym bardziej, że wiele z tych artykułów chemicznych stanowi groźne niebezpieczeństwo dla ludzkiego zdrowia. Tak jest już dzisiaj. A wiemy przecież, że w okresie, na który uchwalamy plan gospodarczy i podstawowe założenia na rok 1970, nastąpi w dostawach nawozów sztucznych ilościowy skok.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#PoselGesingFranciszek">Przedstawiony plan na rok 1969 przewiduje zwiększenie dostaw nawozów mineralnych o 400 tys. ton w czystym składniku, a założenia pianiu na 1970 rok przewidują zwiększenie o dalsze 515 tys. ton. Zjawiska, które dzisiaj sygnalizuje wieś, staną się jeszcze bardziej wyraziste. Potrzebne będzie niezbędnie stworzenie — równoległego z dostawami środków chemicznych — frontu sprzętu mechanicznego, gwarantującego sprawne i bezpieczne ich przewożenie i zużycie. Każde opóźnienie we wzroście zużycia produktów chemii w rolnictwie powoduje straty produkcyjne. Wskazujemy na te potrzeby również z tego względu, że w wielu rejonach kraju gwałtowny wzrost dostaw nawozów i wapna zastał wieś całkowicie nie przygotowaną technicznie do ich zastosowania w produkcji, a założenia planowe przewidują tylko nieznaczną poprawę tego stanu rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#PoselGesingFranciszek">Drugim zagadnieniem, związanym ściśle ze wzrostem dostaw nawozów, jest potrzeba szybkiego dostarczenia rolnictwu w skali powszechnej odmian zbóż przystosowanych do bardziej intensywnego nawożenia. Chodzi tu — podkreślam — o szerokie, powszechne stosowanie najlepszych odmian zbożowych z własnej krajowej hodowli i z importu. Domagają się tego rolnicy, rozumie to każdy, kto w przedżniwnym okresie widzi łany wylęgniętych zbóż; taki Stan zbóż utrudnia mechaniczny sprzęt, co w rezultacie Obniża znacznie plony ziarna.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#PoselGesingFranciszek">Trzecią sprawą, jeśli chodzi o możliwość obfitszego zasilania gleby nawozami mineralnymi, są potrzeby melioracyjne. W wielu rejonach, w całych wsiach nawożenie mineralne, przy nie uporządkowanych stosunkach wodnych, nie może przynieść spodziewanych efektów produkcyjnych, staje się przysłowiowym wrzucaniem pieniędzy w błoto. Przyśpieszenie melioracji rolnych, w tym zaś drenowań, usunięcie istniejących w tym zakresie trudności, torować będzie drogę chemizacji produkcji we wsiach, które dzisiaj, wskutek nie uporządkowanych stosunków wodnych, nie mogą z niej w pełni korzystać.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#PoselGesingFranciszek">Lepsze wyposażenie przedsiębiorstw melioracyjnych w sprzęt techniczny i zwiększenie dostaw rurek drenarskich umożliwiłoby znaczne zwiększenie zakresu meliorowania gruntów ornych, co ma decydujące znaczenie dla pełnej intensyfikacji upraw.</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#PoselGesingFranciszek">Skoro zatrzymałem się nieco dłużej przy potrzebach związanych z coraz szerszym oddziaływaniem chemii na rolnictwo, nie sposób nie wspomnieć o równie wielkich potrzebach w zakresie mechanizacji. Nie trzeba szerzej rozwijać tego zagadnienia, jest ono dostatecznie znane. Osiągnęliśmy już poważny stopień mechanizacji podstawowych prac polowych — orek, kultywatorowania, sprzętu zbóż i okopowych, omłotów, zabiegów ochrony roślin. Coraz większą rolę odgrywa w wykonywaniu tych prac maszynowy park kółek rolniczych, stanowiący społeczną własność wsi.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#PoselGesingFranciszek">Jednak i w tej dziedzinie zarówno potrzeby, jak i możliwości dalszego rozwoju mechanizacji, są nadal olbrzymie. Tkwią one w konieczności geograficznego poszerzenia pochodu maszyn w rejony, które do tej pory w wąskim tylko zakresie korzystają z dobrodziejstw mechanizacji, jak również w konieczności kompleksowego mechanizowania prac polowych. Są w Polsce wsie, w których widok traktora nie jest jeszcze stałym elementem krajobrazu. Jest wiele kółek rolniczych, które z braku potrzebnego sprzętu muszą ograniczać zakres wykonywania usług, mają trudności w terminowym wywiązywaniu się z zamówień. Rozumiejąc znaczenie koncentracji mechanicznego sprzętu w rejonach o większej produkcji towarowej, musimy jednak pamiętać, że mechanizacja musi iść szerokim frontem, żeby nie stwarzać rażących różnic w rozwoju poszczególnych regionów. Rozmach prac scaleniowych na setkach tysięcy hektarów jeszcze w bieżącej pięciolatce stworzy kółkom rolniczym możliwości rozwinięcia mechanizacji w tych rejonach, a także zwiększy popyt na maszyny konne w gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#PoselGesingFranciszek">Istnieje jednak cały kompleks prac podwórzowo-hodowlanych w gospodarce indywidualnej, stanowiących dziewiczy rejon dla tak zwanej — „małej mechanizacji”. Jej rozwój jest umożliwiony wysokim już stopniem elektryfikacji, z której wieś dla celów produkcyjnych korzysta ciągle jeszcze w niewielkim stopniu z powodu braku urządzeń technicznych. Coraz głośniejsze stają się już żądania kobiet wiejskich, domagających się szybszej, bardziej radykalnej zmiany w dostawach sprzętu mechanicznego dla hodowli, dla prac podwórzowych, dla produkcji warzywniczo-sadowniczej.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#PoselGesingFranciszek">Wysuwając ten postulat wyrażamy nadzieję, że wysiłki resortu rolnictwa i zapowiedzi przemysłu maszynowego przyniosą na tym odcinku rekonstrukcji rolnictwa odczuwalną zmianę sytuacji już w ostatnich łatach bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-31.27" who="#PoselGesingFranciszek">Pomyślny rozwój produkcji roślinnej, wzrost produkcji zbóż i pasz umożliwił dalszy rozwój hodowli. Wzrosło pogłowie bydła, zwiększyła się mleczność krów, podnosi się z każdym rokiem skup artykułów pochodzenia zwierzęcego. Dla utrzymania tego tempa, dla jego przyśpieszenia w rejonach o większym nasileniu prac melioracyjnych, zwłaszcza melioracji użytków zielonych, niezbędne jest jednak przyśpieszenie tempa budownictwa. Już dzisiaj ściany setek tysięcy obór stały się za ciasne, tysiącom stogów siana na zmeliorowanych i zagospodarowanych łąkach nie odpowiada stan pogłowia.</u>
+ <u xml:id="u-31.28" who="#PoselGesingFranciszek">Rozwój budownictwa wiejskiego, w tym zaś budownictwa inwentarskiego, jest hamowany deficytem materiałów budowlanych. Brakuje cementu, materiałów ściennych, materiałów dekarskich i wyrobów hutniczych. Rozumiemy napięty ich bilans w gospodarce narodowej, uznajemy priorytetowe potrzeby w rozwoju gospodarczym kraju. Dlatego właśnie zachęcamy wieś, kółka rolnicze, spółdzielczość wiejską i przemysł terenowy do wykorzystywania miejscowych zasobów materiałowych do produkcji materiałów budowlanych. Jednakże bez wzrostu dostaw niezbędnych materiałów budowlanych z przemysłu kluczowego nie da się usunąć trudności w budownictwie wiejskim, choćby tylko w węzłowej sprawie, jaką jest dalszy wzrost hodowli. Ważny jest zresztą przy tym nie tylko ilościowy wzrost dostaw, lecz także terminowość dostosowana do tradycyjnych, zależnych od pór roku i prac palowych, sezonów budowlanych na wisi.</u>
+ <u xml:id="u-31.29" who="#PoselGesingFranciszek">Wyliczając niedostateczne zaspokojenie podstawowych potrzeb producenta rolnego, nie można pominąć zasadniczej w modernizującym się rolnictwie sprawy usług w najszerszym tego słowa znaczeniu: usług produkcyjnych i bytowych, skupu i zaopatrzenia, transportu i komunikacji, trybu załatwiania spraw w urzędach i instytucjach. Wzrost produkcji globalnej i towarowej w rolnictwie, rosnąca masa towarów przewożonych do wsi i ze wsi, rozwijający się system pieniężny, to wszystko odnosi się do wsi dysponującej w zasadzie coraz mniejszą ilością rąk do pracy. Biorąc jednak pod uwagę postępujący szybko proces starzenia się zatrudnionych w rolnictwie, coraz wyższy procent gospodarstw prowadzonych samodzielnie przez kobiety — można mówić o znacznie większym regresie w zasobach siły roboczej w rolnictwie, niż się to wykazuje w przedstawionych planach. W okresie ostatnich 16 lat ilość gospodarstw prowadzonych przez właścicieli w wieku powyżej 60 lat podwoiła się, wzrastając z 11 do 22% wszystkich gospodarstw w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.30" who="#PoselGesingFranciszek">Czas rolnika stał się drogi. Strata dniówki roboczej w okresie pilnych robót w rolnictwie, kiedy o wynikach tak często decyduje terminowość, da się wymierzyć w pojęciach ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.31" who="#PoselGesingFranciszek">Tymczasem, mimo poprawy na niektórych odcinkach, sytuacja nie przedstawia się optymistycznie. Mamy do czynienia z marnotrawstwem milionów dni roboczych rolnika w punktach skupu, w magazynach i sklepach, przed punktami kasowymi, w warsztatach i zakładach naprawczych, w poczekalniach urzędów. Rozumiemy, że wiele z tych trudności wynika z niedoinwestowania punktów odbioru płodów rolnych i magazynów, z braku odpowiednich urządzeń czy środków transportowych, z sezonowości dostaw czy złego stanu dróg. Tu zresztą, w miarę zwiększania środków na usprawnianie skupu i zaopatrzenia w handlu wiejskim, spółdzielczości i przemyśle rolno-spożywczym, widać z każdym rokiem poprawę.</u>
+ <u xml:id="u-31.32" who="#PoselGesingFranciszek">Znikoma jest jednak poprawa w postawie pracowników przedsiębiorstw, instytucji i urzędów przy zetknięciu się z chłopem-producentem. Niedołęstwa, braku systemu organizacyjnego czy zwykłego lekceważenia obowiązków nie zawsze można tłumaczyć brakiem etatów, funduszów, wyszkolonej kadry czy innymi, tak zwanymi obiektywnymi trudnościami. Wieś znajduje się niejednokrotnie w sytuacji zakładu przemysłowego, któremu przyszło pracować z niesumiennym kooperantem.</u>
+ <u xml:id="u-31.33" who="#PoselGesingFranciszek">Przy rosnących zadaniach rolnictwa nie można nadal tolerować stanu, w którym chłop w okresie skupu, będącym dlań jednocześnie okresem wykopków, siewów, omłotów i orek przedzimowych, jest zmuszony tak wiele czasu przebywać poza swoim gospodarstwem, wędrować z okienka do kolejki, być zdanym na otwieranie sklepów czy magazynów o dowolnej porze. Nie chodzi tu bowiem tylko o stracone wartości ekonomiczne z powodu lekceważenia znaczenia czasu w produkcji rolnej. Fakty te mają wpływ na warunki bytowe, na czas poświęcony książce i gazecie, na stosunek ludności wiejskiej do naszych umiejętności kierowania i rządzenia i w rezultacie na świadomość społeczną chłopa.</u>
+ <u xml:id="u-31.34" who="#PoselGesingFranciszek">Są to problemy o narastającym z każdym rokiem znaczeniu. W miarę bowiem ekonomicznego rozwoju wsi, wzrostu jej dochodowości, rozwoju oświaty i kultury — w czym ludność wiejska miała najwięcej do odrobienia — narasta również odczucie potrzeb cywilizacyjnych. Nie będzie przesadą twierdzenie, że wieś przekroczyła już zdecydowanie próg zaspokajania elementarnych potrzeb w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-31.35" who="#PoselGesingFranciszek">Naturalne staje się dążenie do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu — likwidacji różnic między wsią i miastem. Dotyczy to zarówno zbiorowych, społecznych potrzeb wiejskiego środowiska, jak i potrzeb indywidualnych rodziny wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-31.36" who="#PoselGesingFranciszek">W dziedzinie potrzeb zbiorowych wymienić należy na pierwszym miejscu zagadnienia gospodarki komunalnej: drogi łączące ze światem każdą wieś, kolonię czy przysiółek, chodniki i oświetlenie uliczne, wodociągi i studnie publiczne, pralnie i łaźnie, boiska sportowe, kawiarnie i kluby, kina i biblioteki. Nie szczędzi na to wieś świadczeń pieniężnych ani też fizycznego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-31.37" who="#PoselGesingFranciszek">Istnieje na wsi ogromny pęd do lepszego i wygodniejszego życia rodziny. Przejawia się on w budownictwie mieszkalnym, w wyposażeniu mieszkań w wodę, w popycie na artykuły zaspokajające potrzeby wyższego rzędu, jak telewizory, sprzęt elektrotechniczny, pralki, lodówki. Pęd to już dzisiaj powszechny i niepowstrzymany, nie zawsze jednak znajdujący możliwości zaspokojenia. Podstawową trudność na drodze zbliżenia poziomu życia mieszkańców wsi do warunków miejskich staje się dotkliwy brak wielu materiałów i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-31.38" who="#PoselGesingFranciszek">Podnosimy te sprawy nie dla wykazywania różnic w poziomie cywilizacji wsi, ale w przeświadczeniu o ich ważności dla dalszych przeobrażeń społeczno-ekonomicznych rolnictwa. Odpływ młodych rąk z rolnictwa — w konkretnej sytuacji z wielu gospodarstw nieuzasadniony i szkodliwy — nie zawsze jest wynikiem gorszych warunków ekonomicznych. Młody człowiek, opuszczający gospodarstwo rolne rodziców, który mógłby tam mieć zapewnione niezłe dochody, odchodzi dlatego, że zniechęca go ubóstwo cywilizacyjne życia, że boi się prymitywu i szarej codzienności.</u>
+ <u xml:id="u-31.39" who="#PoselGesingFranciszek">Podobnie młody inteligent, specjalista, fachowiec potrzebny rolnictwu, idzie na wieś niechętnie, nie dlatego, że zrósł się nierozerwalnie z miastem, ze środowiskiem miejskim, ale dlatego, że przejście do pracy na wsi wiąże się automatycznie ;z rezygnacją z określonego poziomu cywilizacyjnych wygód i ułatwień zarówno w życiu zbiorowym w pracy, jak i w życiu prywatnym.</u>
+ <u xml:id="u-31.40" who="#PoselGesingFranciszek">Zakres i natężenie przemian społeczno-demograficznych, mających zasadniczy wpływ na produkcję rolną, jest dzisiaj, i będzie jutro, funkcją tempa podnoszenia się poziomu cywilizacyjnego wsi, zaspokajania rosnących potrzeb bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.41" who="#PoselGesingFranciszek">Mówiąc o występujących trudnościach wzrostu produkcji rolnej, nie sposób pominąć zasadniczego napięcia, jakie powstaje przy usiłowaniach zharmonizowania rozwoju rolnictwa z rozwojem przemysłu spożywczego. W okresie obecnego planu 5-letniego, dynamiczny przyrost towarowej produkcji rolnictwa znacznie wyprzedzał zdolności odbioru i przetwarzania płodów rolnych przez przemysł spożywczy.</u>
+ <u xml:id="u-31.42" who="#PoselGesingFranciszek">Powszechnie znane są trudności ze skupem i magazynowaniem zboża, z odbiorem i przetwórstwem buraków cukrowych, mleka, bydła i trzody chlewnej. Brak dostatecznej bazy technicznej, magazynowej, chłodniczej i przetwórczej z jednej strony naraża gospodarkę narodową na wysoki procent ubytków i strat, a z drugiej strony ogranicza możliwość dostarczania na rynek takiej ilości artykułów spożywczych, na jaką pozwalałby już obecny poziom produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-31.43" who="#PoselGesingFranciszek">Zaprojektowany na 1969 r. 13-procentowy wzrost nakładów inwestycyjnych dla resortu przemysłu spożywczego i Skupu jest zwiastunem nowego stosunku rządu do potrzeb producenta i konsumenta-spożywcy, którzy przecież stanowią o stabilizacji i rozwoju rynku konsumpcji, decydującego o dobrobycie i zdrowiu narodu.</u>
+ <u xml:id="u-31.44" who="#PoselGesingFranciszek">Wysoka Izbo! Zadania oczekujące rolnictwo i wieś, dalszy ilościowy i jakościowy rozwój produkcji rolnej oraz równolegle postępujące przeobrażenia społeczno-gospodarcze i związany z nimi postęp cywilizacyjny wymagają kojarzenia wysiłku społeczno-produkcyjnego wsi z działalnością państwa. Rejestrując potrzeby rolnictwa i ludności wiejskiej produkcyjne i bytowe — nie tracimy z oczu obowiązków i zadań stawianych przed samą wsią.</u>
+ <u xml:id="u-31.45" who="#PoselGesingFranciszek">W pierwszej kolejności wymienić należy zadanie stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych tych rolników, którzy prowadzą gospodarstwa, w jeszcze większym zaś stopniu młodzieży, obejmującej ojcowskie zagrody, a także gospodarujących samodzielnie kobiet w gospodarstwach chłopów-robotników.</u>
+ <u xml:id="u-31.46" who="#PoselGesingFranciszek">Uczyć się muszą wszyscy. Nie było jeszcze nigdy tak odczuwalnych potrzeb oświaty i zawodowego przygotowania w polskim rolnictwie, jak obecnie. Wiedza w zakresie wykorzystania energii elektrycznej, umiejętności posługiwania się skomplikowanym sprzętem rolniczym, wielki świat chemii pracującej dla potrzeb rolnictwa — oto dziedziny, wobec których nie przygotowany do zawodu rolnik staje bezradny.</u>
+ <u xml:id="u-31.47" who="#PoselGesingFranciszek">Obok ilościowych zadań w produkcji coraz ważniejsza staje się jakość dostarczanych płodów, dotrzymywanie kroku wymaganym standardom. Produkcję mleka i mięsa można powiększać nie podnosząc pogłowia. Na plantacjach szeregu roślin przemysłowych dalszy wzrost produkcji będzie odbywał się bez zwiększania areału upraw — drogą podnoszenia plonów. Trudności w zbycie na rynku owocowo-warzywnym wynikają często z nieodpowiedniej jakości dostarczanego przez rolników surowca. Ba, nawet produkcja zbóż i pasz, zdawałoby się najprostsza wśród arkanów rolniczej sztuki, rejonizacja, stosowanie odmian i nawożenie, sprzęt i magazynowanie — wymagają wyższego poziomu wiedzy rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-31.48" who="#PoselGesingFranciszek">Konieczność uczenia się rolnictwa, podnoszenia wiedzy zawodowej — stawiamy przed wsią jako zadanie pierwszoplanowe i powszechne.</u>
+ <u xml:id="u-31.49" who="#PoselGesingFranciszek">Równolegle z tym stawiamy zadanie praktycznego dyskontowania przyswajanych umiejętności w ciągle jeszcze szerokiej i pełnej możliwości dziedzinie wykrywania i uruchamiania rezerw produkcyjnych, jakie tkwią w ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-31.50" who="#PoselGesingFranciszek">W tej dziedzinie nie wystarcza już uzbrojenie rolnika w nowoczesne środki produkcji. Pilnie poszukiwane są tu talenty organizacyjne zarówno administracji państwowej, fachowej służby rolnej, jak i działaczy samorządowych i organizacji społeczno-gospodarczych i spółdzielczych, działających na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-31.51" who="#PoselGesingFranciszek">Chodzi bowiem o skuteczne przeciwdziałanie rozdrabnianiu ziemi, zapobieganie zmniejszaniu się zdolności produkcyjnych gospodarstw chłopskich, związane ze starzeniem się ich właścicieli — chodzi o umiejętne i celowe zagospodarowanie każdego skrawka ziemi nadającej się do rolniczego zagospodarowania, w tym także wspólnot wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-31.52" who="#PoselGesingFranciszek">Wiążą się z tym również takie dziedziny, jak produkcja materiałów budowlanych i wykonawstwo budownictwa gospodarczego na wsi, melioracje rolne, punkty uszlachetniania surowców rolnych. Wszystko to jest wdzięcznym polem działania dla aktywu kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej we współdziałaniu z administracją rolną i kadrą specjalistów obsługi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.53" who="#PoselGesingFranciszek">To samo można powiedzieć o budowie dróg, wodociągów, gazyfikacji i innych obiektach służących podnoszeniu poziomu kulturalno-cywilizacyjnego wisi.</u>
+ <u xml:id="u-31.54" who="#PoselGesingFranciszek">Zdecydowanie stawiamy na (konieczność dalszego rozwijania gospodarskiej, społecznej inicjatywy. Wieś polska, zgodnie z polityką rolną prowadzoną przez Obydwie partie działające na wsi — PZPR i ZSL — ma wielkie możliwości rozwijania inicjatywy w samorządnych organizacjach spółdzielczości wiejskiej, w kółkach rolniczych ii ich związkach, w organizacjach młodzieżowych i kobiecych, w radach narodowych przy ich wielkim zakresie obowiązków i uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-31.55" who="#PoselGesingFranciszek">Dla podejmowania wspomnianych zadań, dla stałego aktywizowania środowisk wiejskich, istnieją na wsi duże siły społeczne. Dziesiątki tysięcy działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, dziesiątki tysięcy dzielnych kobiet wiejskich, milionowa organizacja ZMW, tysiące bezpartyjnych chłopów — działaczy kółek rolniczych i spółdzielczości — stanowią społeczno-polityczny kapitał polskiej wsi, zaczyn jej dążeń i wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-31.56" who="#PoselGesingFranciszek">W sukurs przychodzi coraz liczniejsza, uzbrojona w wiedzę, umiejętności zawodowe i zapał kadra inteligencji pracującej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-31.57" who="#PoselGesingFranciszek">Podstawą prawidłowego rozwoju rolnictwa i postępu wsi jest coraz ściślejsza współpraca organizacji Stronnictwa z organizacjami PZPR na wsi. Bogaci w doświadczenie, złączeni jednością dążeń i celów zarówno Członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jak i członków PZPR — torujemy drogę nowemu jutru wsi w ludowej ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-31.58" who="#PoselGesingFranciszek">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, głosując za przyjęciem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wiraż z podstawowymi założeniami na rok 1970 oraz ustawy budżetowej, deklaruje w imieniu całego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, że będzie dokładał wszystkich sił dla realizacji nakreślonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-31.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Tegoroczna debata nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa ima szczególne znaczenie. Narodowy Plan Gospodarczy na 1969 r., jak i podstawowe wytyczne na 1970 rok stanowią końcowy, decydujący etap realizacji 5-letniego planu rozwoju kraju ma lata 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Efekty uzyskane w teku bieżącej pięciolatki stanowić będą podstawę do opracowań i ustaleń kierunków i wielkości następnego etapu ujętego w kolejny wieloletni plan.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przystępujemy do debaty tegorocznej powszechnej i dogłębnej konsultacji społecznej, jaką stanowiła ogólnonarodowa dyskusja nad tezami na V Zjazd PZPR, w ramach której miliony obywateli — współrealizatorów planu i budżetu dokonało oceny dorobku naszej gospodarki, oceny, w której wskazywali zarówno na pozytywy, jak i na trudności naszego dnia codziennego, aprobując równocześnie główne kierunki rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">My, posłowie Stronnictwa Demokratycznego, od kilku miesięcy prowadzimy szeroką rozmowę z członkami Stronnictwa i środowiskami naszego politycznego oddziaływania w ramach przygotowań do naszego IX Kongresu.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zadania przyszłorocznego planu i budżetu wykonywać będziemy w atmosferze obchodów 25-lecia naszej ludowej ojczyzny. Rocznica ta uruchomi z pewnością dodatkowe dźwignie społeczno-polityczne, patriotyzm obywatelski robotników, chłopów i wszystkich warstw, będących naturalnymi sojusznikami klasy robotniczej. Przyczyni się to do wykorzystania potencjału wiedzy, umiejętności i talentu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podstawowe kierunki i wielkości planu oraz proporcje budżetu zostały szeroko przedstawione i omówione przez sprawozdawcę generalnego, posła Igora Łopatyńskiego, który między innymi ma czoło zadań wysunął zagadnienia odpowiedniej polityki inwestycyjnej, dalszy rozwój obrotów handlu zagranicznego, wzrost stopy życiowej ludności oraz intensyfikację metod gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Traktując plan jako instrument świadomego kształtowania tempa, kierunków rozwoju i proporcji gospodarczych oraz narzędzie harmonijnego Sterowania gospodarką narodową, a budżet państwa jako finansowe odbicie zmian zachodzących w całokształcie jego ekonomiki, można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że oba przedstawione pod debatę Sejmu dokumenty oparte zostały na realnych założeniach i wyważonych możliwościach. Wynikają one z aktualnego poziomu sił wytwórczych i stosunków społecznych kraju, a punktem ich wyjścia są dotychczasowe osiągnięcia i zdobyte doświadczenia w rozbudowie bazy materialno-technicznej w pierwszych 3 latach bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Do zadań przyszłego roku gospodarka nasza przystępuje lepiej uzbrojona technicznie, bardziej zasobna w kwalifikowane kadry, z pewnym dorobkiem w zakresie metod zarządzania i gospodarowania, z umocnionymi znacznie bodźcami materialnego zainteresowania i instrumentami ekonomicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Należy więc uznać za prawidłowy założony trend wzrostu globalnej produkcji przemysłu uspołecznionego w wysokości 8,2% oraz ostrożny szacunek globalnej produkcji rolnictwa, które przy sprzyjających warunkach klimatycznych i racjonalnym wykorzystaniu oddanych do jego dyspozycji znacznych środków, może przekroczyć znacznie swe zadania, wypracowując wartościową rezerwę planu.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Ujęty w planie 5% wzrost wytworzonego dochodu narodowego, jak i założenia jego podziału, przewidujące wzrost spożycia o około 4,9%, czynią plan realny, choć nie pozbawiony określonych napięć.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrastająca o 4,1% akumulowana część w dochodzie narodowym i inwestycji netto o 8% zapewniają warunki dobrego, harmonijnego i zgodnego z przyjętymi kierunkami rozwoju gospodarki narodowej, dalsze techniczne uzbrojenie, i unowocześnienie aparatu wytwórczego oraz urządzeń usługowych. Zapewniają nowe stanowiska pracy dla młodzieży wkraczającej w wiek produkcyjny. Umożliwiają dalsze konsekwentne stosowanie programu harmonijnego rozmieszczenia sił wytwórczych oraz dalszy postęp w wyrównywaniu dysproporcji i tempa rozwoju gospodarczego województw.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podstawowe wielkości i proporcje planu i budżetu, zezwolą na pełniejsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa oraz zabezpieczają dalszy zrównoważony rozwój gospodarki, oświaty i kultury narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Oceniając pozytywnie całokształt projektu planu i budżetu, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego pragnie podkreślić kilka elementów, które imają szczególne Znaczenie dla harmonijnego rozwoju naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Pragniemy również zasygnalizować te problemy nowego planu i budżetu, na których Stronnictwo Demokratyczne pragnie skupić szczególną uwagę, zgodnie z programowymi założeniami swej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wyniki produkcyjne, osiągnięte przez przemysł w latach 1966—1968 łącznie z zadaniami przyjętymi na następne 2 lata, zapewniają przekroczenie zadań przemysłu, ujętych w planie 5-letnim o około 2,2%. Analizując jednak tę wielce pomyślną prognozę, w rozbiciu na produkcję środków produkcji i przedmiotów spożycia, widzimy znaczniejszą dynamikę wzrostu, jak i wyższy stopień przekroczenia zadań w dziale — „A”.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przewiduje się, że w bieżącym roku założenia pięciolatki, odnoszące się do poziomu grupy — „A”, zostaną przekroczone w wyższym procencie niż w grupie — „B”, a jednocześnie zadania na lata 1969—1970 zakładają również szybsze tempo wzrostu grupy — „A” o 2,6%. Te proporcje wywierają wpływ na jeden z węzłowych problemów, jaki stanowi troska o skuteczniejszą poprawę sytuacji na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Porównując siłę nabywczą ludności, przeznaczoną na zakup towarów w przyszłym roku, z wartością towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku, pozostaje w bilansie rezerwa w wysokości 4,5 mld zł. Dane te zapewniają globalną równowagę rynkową. Ale problemem o wiele trudniejszym będzie zachowanie równowagi wycinkowej i asortymentowej, wynikającej ze zmian zachodzących w strukturze popytu.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W wyniku wzrostu stopy życiowej ludności występuje stała ewolucja społecznego zapotrzebowania na określone grupy towarowe. Równocześnie konsumenci coraz wyraźniej kierują się kryteriami jakości, użyteczności, nowoczesności nabywanych towarów, a coraz powściągliwiej odnoszą się do mało atrakcyjnych produktów.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jednak tylko spływu na rynek zwiększonej masy towarowej, ale określa dostosowanie jej do zapotrzebowania zgłaszanego przez konsumenta, oznacza również dopracowanie takich rozwiązań organizacyjnych, które skrócą drogę towaru od projektu i modelu — do półki sklepu.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Przedstawiony Sejmowi Narodowy Plan Gospodarczy zawiera operatywny program działania, a przewidując wzrost dostaw deficytowych artykułów — powinien być poważną dźwignią poprawy sytuacji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Trzeba w całej pełni zaaprobować takie zamierzenia rządu, jak:</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">—przyśpieszenie tempa rozwoju przemysłu spożywczego, lekkiego, drobnej wytwórczości i rzemiosła;</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">—dążenie do zwiększenia kierowanych na rynek artykułów trwałego użytku o wyższych parametrach jakości, funkcjonalności, sprawności w eksploatacji;</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">—skorelowanie eksportu niektórych deficytowych przedmiotów z potrzebami rynku wewnętrznego oraz poszukiwanie szerszych możliwości importowych w drodze szerokiej wymiany towarów za granicą, prowadzonej przez aparat handlu wewnętrznego;</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">—pogłębione prace w dziedzinie badań popytu, analizy ruchu towarów i sprawniejszą informację i reklamę.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Mówiąc o problematyce zaopatrzenia rynku, pragnę podkreślić konieczność energiczniejszego przeciwdziałania ukrytym podwyżkom cen, stosowanym przez niektóre przedsiębiorstwa przy częstokroć tylko pozornym podnoszeniu jakości bądź użyteczności towarów.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Kluczowym problemem projektu planu jest zagadnienie usprawnienia, uporządkowania i wzrostu efektywności nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Społeczeństwo bardzo krytycznie ocenia zjawisko nieterminowego oddawania projektów, przedłużające się cykle inwestycji, przekraczanie planowanych kosztów, odchylenia w terminowym uzyskiwaniu projektowanych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W działalności inwestycyjnej w dalszym ciągu występuje zjawisko braku korelacji zamierzeń inwestycyjnych z możliwościami wykonawczymi i iz zaopatrzeniem materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Ujemne skutki tych dysproporcji, szczególnie odczuwalne są w sferze inwestycji socjalnych, oświaty i kultury, a więc w dziedzinach o szczególnej społecznej wrażliwości.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Dlatego godne aprobaty są zamierzenia rządu, mające na celu usprawnienie procesów inwestycyjnych, ograniczenie zbyt szerokiego i napiętego frontu inwestycyjnego, koncentracja sił i środków na obiektach kontynuowanych, przyśpieszenie produkcji materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Na tym tle szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie doskonalenia działalności wojewódzkich komisji planowania gospodarczego oraz wojewódzkich komisji rozdziału robót.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Kolejny problem Stanowi kompleks zagadnień związanych z dziedziną zatrudnienia i wydajności pracy. Założony w planie wzrost zatrudnienia odpowiada aktualnym stosunkom demograficznym kraju i zasobom siły roboczej. Według wstępnego szacunku przewiduje się jednak, że w 1970 r. wielkość zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej ukształtuje się powyżej ustaleń planu 5-letniego. Wyższy poziom zatrudnienia znajduje częściowe uzasadnienie we wzroście dynamiki gospodarczej, zmianach w strukturze gospodarki oraz w skróceniu czasu pracy w uciążliwych zawodach lub branżach.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Niemniej jednak, przekroczenie zadań produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej ponad poziom określony w planie 5-letnim osiągnięte zostanie głównie poprzez wzrost pracy żywej, a w mniejszym Stopniu przez pracę uprzedmiotowioną i wydajność pracy. Trzeba stwierdzić, że wbrew generalnym założeniom polityki zatrudnienia, w nazbyt małym jeszcze stopniu wysiłki Skierowane są na pełne wykorzystanie kadr, wewnętrznych rezerw i uzbrojenia technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Ponadplanowy wzrost zatrudnienia nosi w sobie takie niebezpieczeństwa, jak nadmierna płynność kadr i związana z nią dezorganizacja produkcji oraz ogranicza możliwości podnoszenia płac.</u>
+ <u xml:id="u-33.35" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Klub Stronnictwa Demokratycznego jest szczególnie zainteresowany problematyką szeroko pojętych usług oraz rozwojem drobnej wytwórczości. Pragniemy podnieść kilka zagadnień z tej obszernej sfery działalności.</u>
+ <u xml:id="u-33.36" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Takie czynniki, jak postęp techniczny, wydajność pracy, racjonalizacja, nowoczesność, sprawna organizacja pracy uzależnione są w znacznej mierze od zaplecza naukowego, właściwych wyników nauki i oświaty, Skutecznego systemu ochrony zdrowia oraz od poziomu kultury.</u>
+ <u xml:id="u-33.37" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W projekcie planu i budżetu nakłady i środki na te działy z jednej Strony znamionują troskę państwa o te dziedziny, a z drugiej strony są wynikiem naszych aktualnych możliwości ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.38" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Łączne wydatki z budżetu i funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, w wysokości 9,6 mld zł, zapewniają warunki lepszego rozwoju nauki i postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-33.39" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Podkreślając walor procesów ilościowych i jakościowych zachodzących w dziedzinie prac naukowych i nowych rozwiązań, należy jednak postulować przyśpieszenie procesu zbliżenia badań naukowych do potrzeb gospodarki narodowej, powszechniejszą informację dla przedsiębiorstw o nowych rozwiązaniach, przyśpieszenie drogi tych rozwiązań od pracowni i laboratoriów naukowych do hal produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.40" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrastające o 12% wydatki na szkolnictwo wyższe zezwolą na rozbudowę uczelni i domów akademickich, a tym samym na zwiększenie liczby studentów. Wydatki natomiast z budżetu — na znaczniejszą pomoc dla Studentów w postaci zwiększonej ilości stypendiów i nagród za wyniki w nauce.</u>
+ <u xml:id="u-33.41" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrost wydatków na szkolnictwo wyższe, jak i na pozostałe działy oświaty, jest świadectwem szczególnej troski państwa o coraz lepsze warunki nauki i wychowania młodego pokolenia. Jest on wyrazem tendencji do objęcia możliwie najwyższego procentu młodzieży szkoleniem zawodowym i ogólnym, powyżej podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-33.42" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W dyskusji nad tezami na V Zjazd Partii i materiałami na IX Kongres SD problemy oświaty występowały w ścisłym powiązaniu z zagadnieniami wychowawczymi. Podstawową przesłanką dla konstruowania wniosków w zakresie tego problemu stało się powszechne już dziś przekonanie o potrzebie intensyfikacji działalności wychowawczej. Podkreślano walory takich elementów, jak ideowość treści wychowawczych, oparcie ich na postępowej tradycji patriotycznej i internacjonalistycznej. Uwypuklano rolę wspólnego i harmonijnego współdziałania w procesach wychowawczych organizacji politycznych, społecznych, instrumentów masowego przekazu oraz szkoły i rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-33.43" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Budżet państwa zakłada zwiększenie wydatków na kulturę i sztukę o 1,3%, a na sfinansowanie działalności w zakresie ochrony zdrowia, świadczeń społecznych, kultury fizycznej i turystyki o około 5%. Poważne uzupełnienie środków budżetowych na finansowanie świadczeń socjalnych i kulturalnych stanowić będą wydatki przedsiębiorstw w ramach działalności pozaoperatywnej, wydatki związków zawodowych i innych organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-33.44" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Nakłady i wydatki związane z tą sferą działalności usługowej stanowią poważne uzupełnienie dochodów ludności z tytułu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.45" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoka Izbo! We wrześniu ubiegłego roku Sejm poświęcił specjalne posiedzenie omówieniu problematyki usług, podkreślając tym samym wagę tego zagadnienia dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.46" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego podkreślał wielokrotnie znaczenie sfery usług w naszej gospodarce stwierdzając, że ich rozwój wpływa na zwiększenie dochodu narodowego i wiąże krążące na rynku środki finansowe. Z tej też przyczyny temu zagadnieniu w konkretnych pracach nad dalszym rozwojem naszej gospodarki należy stale poświęcać uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-33.47" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W trudnych problemach rozwoju budownictwa mieszkaniowego elementem zachowania posiadanego potencjału materialnego powinna być działalność usługowa z zakresu robót remontowych i konserwacyjnych; wpływa ona szczególnie na zachowanie zdolności użytkowej tego, co zostało już wypracowane.</u>
+ <u xml:id="u-33.48" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Mówiąc o budownictwie, należy szeroko popierać inicjatywę budowy mieszkań ze środków własnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-33.49" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Również i w dziedzinie wiązania produkcji z konsumpcją, usługowa rola transportu — jego moc i zdolności — posiada kluczowe znaczenie w zaspokajaniu potrzeb ludności i gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-33.50" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Oblicze gospodarcze kraju z pewnością kształtuje głównie rozwój przemysłu kluczowego, ale obok niego niebagatelną rolę spełnia drobna wytwórczość i jej potencjalna zdolność uzupełniania kluczowego aparatu wytwórczego, jej działalność usługowa i aktywizacyjna rola na terenie małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-33.51" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Zadania produkcyjne państwowego przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy, rzemiosła i innych grup wytwórczych, stanowić będą około 12% krajowej produkcji przemysłowej i 28% masy towarowej kierowanej na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-33.52" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wzrost potrzeb społecznych na rynku i ich zróżnicowanie nakazują drobnej wytwórczości częste zmiany asortymentów i małoseryjną produkcję. A nieustannie wzrastające społeczne zapotrzebowanie na usługi wywołuje konieczność przyśpieszenia rozbudowy bazy usługowej. Te wzrastające zadania drobnej wytwórczości wymagają podjęcia skutecznych środków do zabezpieczenia niezbędnych warunków, aby drobna wytwórczość sprostać mogła społecznemu zapotrzebowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-33.53" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Do warunków tych należą: pełniejsze i zgodne z profilem produkcji zaopatrzenie w surowce i materiały oraz w części zamienne dla działalności usługowej, techniczne dozbrojenie »i unowocześnienie zakładów, dalsze decyzje w sprawie dostosowania zasad planowania i zarządzania do specyficznych warunków działalności, wykorzystując doświadczenia zdobyte w prowadzonych dotychczas eksperymentach. W świetle tych potrzeb szczególny niepokój wzbudza niski stopień realizacji nakładów inwestycyjnych na dalszy rozwój sieci usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.54" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">W planie gospodarczym znalazła właściwą rangę aktywizacyjna rola drobnej wytwórczości, wyrażająca się znaczniejszą dynamiką wzrostu działalności w rejonach gospodarczo słabiej rozwiniętych. Zakłady państwowego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy wyzwalają terenową energię, pomysłowość przy stosunkowo niewielkich lokalnych siłach i środkach. Umożliwiają one również radom narodowym prowadzenie określonej polityki na miejscowym rynku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.55" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wypowiada się za jak najbardziej troskliwym doborem skutecznych środków, niezbędnych do realizacji niełatwych, a gospodarczo i społecznie ważkich zadań drobnej wytwórczości. Część tych środków znajduje się już dziś w zasięgu działania rad narodowych. Powinny więc one pełniej korzystać z tych środków, aby zagwarantować wykonanie przyszłych zadań i zabezpieczyć dalszy pomyślny rozwój drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-33.56" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Projekt NPG zakłada dalszy wzrost zakładów rzemieślniczych. Założone wskaźniki planu dla rzemiosła potwierdzają, że polityka rządu w stosunku do tej ważnej — szczególnie dla rozwoju usług — dziedziny nie ulegnie zmianie. Zasady dotyczące stanowiska rządu w stosunku do rzemiosła, a w szczególności usługowego, w zakresie polityki podatkowej, przedstawił Minister Finansów na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Stronnictwo Demokratyczne, obejmujące zakresem swego politycznego współoddziaływania rzemiosło, ustosunkowało się krytycznie do nieprawidłowości, jakie istniały w nielicznych grupach właścicieli warsztatów. Podkreślało jednak, i nadal podkreśla, słuszność polityki rządu, zakładającej rozwój rzemiosła w społecznie uzasadnionych kierunkach.</u>
+ <u xml:id="u-33.57" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Chodzi o to, aby preferencje dla rozwoju rzemiosł — świadczących usługi dla ludności i uzupełniających zaopatrzenie rynkowe dla ludności — były realizowane nie tylko przez działanie organizacji samorządowych rzemiosła, ale aby również doceniane były w pracach koordynacyjnych całej drobnej wytwórczości — prowadzonych przez terenowe rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.58" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Uznając politykę podatkową za słuszny instrument kierowania rozwojem właściwych grup rzemiosła, należy w trosce o społeczny interes indywidualizować ocenę działania poszczególnych warsztatów.</u>
+ <u xml:id="u-33.59" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Realizacji słusznej linii rozwoju rzemiosła poświęcono wiele pracy, którą należy kontynuować, podkreślając szczególnie niedosyt usług występujący w małych miastach, osiedlach i na wsi. W wyniku współpracy rzemieślniczych spółdzielni z powiatowymi i gromadzkimi radami narodowymi wyremontowano tysiące obiektów wiejskich, takich jak szkoły, izby porodowe, świetlice itp. Przyczyniło się to nie tylko do realizacji zadań gospodarczych na wisi, ale usprawniło warunki bytowe ludności wiejskiej. Tego rodzaju działalność uznać należy za pożądaną, celową i słuszną.</u>
+ <u xml:id="u-33.60" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">I dlatego decydujące słowo o ukierunkowaniu pracy rzemiosła powinny mieć rady narodowe jako koordynatorzy potencjału uspołecznionej i nieuspołecznionej drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-33.61" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Przyszłoroczne zadania realizowane będą w warunkach dalszego, cennego postępu procesu doskonalenia systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową oraz narastającej samodzielności rad narodowych. Należy podkreślić dalsze ograniczenie w przyszłym roku o około 20% liczby dyrektywnych wskaźników, uchylenie dyrektywności wskaźników produkcji w przemysłach produkujących towary rynkowe, ograniczenie dyrektywności zatrudnienia w przemyśle terenowym i usługach nieprzemysłowych, poważne zmiany w systemie finansowania przedsiębiorstw, wzrost roli kredytu bankowego jako sposobu finansowania inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-33.62" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Miarą efektywności postępujących zmian i udoskonaleń powinny być lepsze wyniki uzyskiwane w zakładach pracy mierzone obniżką kosztów, zmniejszeniem nakładów pracy, polepszeniem jakości, skuteczniejszym zaspokajaniem potrzeb społeczeństwa. W sumie, zmiany te dostosowują metody planowania do wyższego etapu rozwoju gospodarki, na którym staje się koniecznością Znacznie szersze sięganie po intensywne metody wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-33.63" who="#PoselSiedlewskiZdzislaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wszechstronnie zanalizował przedstawiony projekt planu i budżetu i uważa, że odpowiada on możliwościom gospodarki narodowej, zdąża do dalszego rozwoju kraju i poprawy warunków życia jego mieszkańców i dlatego Klub nasz głosować będzie za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-33.64" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Antoni Walaszek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoki Sejmie! Po wysłuchaniu sprawozdawcy generalnego projektów planu i budżetu na rok 1969 chciałbym w imieniu Komisji Handlu Zagranicznego poruszyć kilka zagadnień. Handel zagraniczny jest tą dziedziną naszej działalności gospodarczej, która posiada zasadnicze znaczenie dla rozwoju naszego kraju. Musimy zatem coraz aktywniej uczestniczyć w międzynarodowej wymianie towarów i usług, nawiązywać ścisłe więzy w zakresie specjalizacji i kooperacji produkcji. Szczególne znaczenie, jak to już mówiono, posiadają nasze związki z krajami wspólnoty socjalistycznej. Dlatego słuszny jest kierunek przyśpieszenia procesów integracyjnych w ramach RWPG oraz rozwoju socjalistycznego podziału pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselWalaszekAntoni">Koncentracji sił i środków na rzecz rozwoju handlu zagranicznego towarzyszyć musi także kształtowanie struktury obrotów towarowych, aby wzrastała ich opłacalność. Dlatego ze wszech miar słuszne jest przyjęcie kursu na specjalizację wybranych branż i zakładów w produkcji eksportowej i przeznaczenie na jej zwiększenie odpowiednich środków inwestycyjnych. Ważne jest również, że wśród wytypowanych branż i zakładów znalazły się przede wszystkim te, które mają doniosłe znaczenie dla postępu technicznego w gospodarce narodowej. Rozwój produkcji w tych branżach stworzy bowiem warunki sprzyjające rekonstrukcji i modernizacji całej gospodarki kraju.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselWalaszekAntoni">W przedstawionym Sejmowi projekcie planu i budżetu na rok 1969, w części dotyczącej handlu zagranicznego, słuszne kierunki zmian wytyczone uchwałami XI Plenum KC i zatwierdzone uchwałą V Zjazdu Partii, znajdują pełne odbicie. Wprawdzie tempo wzrostu obrotów utrzymane zostaje na poziomie lat poprzednich, lecz korzystniej przedstawia się ich struktura. Eksport maszyn i urządzeń zarówno do krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych, wzrasta w tempie szybszym niż pozostałe grupy towarowe.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselWalaszekAntoni">Lepiej też przedstawia się efektywność naszego wywozu. Rośnie mianowicie udział towarów uznanych za opłacalne w eksporcie, maleje natomiast udział towarów, których wskaźniki opłacalności nie mieszczą się w ustalonych granicach. Tak więc, główne założenia planu opracowane są prawidłowo, a proponowane wskaźniki, charakteryzujące dynamikę rozwojową handlu zagranicznego, w przeważającej mierze odzwierciedlają nasze potrzeby i możliwości gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselWalaszekAntoni">Projekt planu wytycza żądania trudne, na niektórych odcinkach nawet napięte, ale w sumie należy uznać je za realne. Nie będę ich bardziej szczegółowo omawiał, pragnę jednak zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre kwestie, mające szczególne znaczenie w realizacji prawidłowej polityki w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselWalaszekAntoni">Jak już wspomniałem, duże znaczenie przywiązujemy do pogłębienia procesów specjalizacji i koncentracji produkcji wybranych branż i zakładów przemysłowych, które pracują dla potrzeb eksportu. Podstawowa rola w tym względzie przypada licznym działom przemysłu elektro-maszynowego, między innymi przemysłowi produkcji obrabiarek, maszyn budowlanych, silników spalinowych, a także — i to chciałbym podkreślić — przemysłowi okrętowemu. Przemysł ten, startując z pozycji prawie — „zerowych”, doszedł w okresie 20-lecia do czołowej pozycji w świecie. Znajduje to wyraz szczególnie w budownictwie statków rybackich, a także statków handlowych, w produkcji których zajmujemy wysoką lokatę. Chciałbym zaznaczyć, że szybka rozbudowa przemysłu okrętowego realizowana jest na podstawie polskiej myśli konstrukcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselWalaszekAntoni">Eksport przemysłu okrętowego ma tę zaletę, że statek jako produkt finalny zawiera nie tylko uprzedmiotowioną pracę stoczni, lecz także pracę setek przedsiębiorstw w całym kraju, produkujących maszyny, urządzenia i różne elementy wyposażenia, które, z wyjątkiem silników okrętowych, mają ograniczone możliwości zbytu. Statek natomiast jest towarem atrakcyjnym dla handlu zagranicznego na wszystkich rynkach zarówno kapitalistycznych, jak i socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselWalaszekAntoni">Na tym tle zrozumiałe są propozycje, postulujące rozbudowę i modernizację przemysłu okrętowego. Potrzebny jest zatem pilnie konkretny program rekonstrukcji i rozwoju przemysłu okrętowego, który by obejmował również okres po 1975 r. i w tym kierunku zmierzać powinny decyzje rządu.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselWalaszekAntoni">Specjalizacja i koncentracja produkcji objąć musi nie tylko przemysł elektro-maszynowy czy stoczniowy, lecz także niektóre branże przemysłu chemicznego. Dotychczasowy rozwój tej dziedziny przemysłu nastawiony był niemal wyłącznie na produkcję antyimportową, co odpowiadało potrzebom naszej gospodarki. Produkcja eksportowa ograniczała się do siarki, farmaceutyków i barwników. A więc jej struktura jest nienowoczesna, odbiegająca od tendencji światowych. Chodzi zatem o to, aby przejść na specjalizację produkcji eksportowej w zakresie chemii włókien syntetycznych, tworzyw sztucznych i nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselWalaszekAntoni">Rozwój tych branż wyróżnia się korzystną kapitałochłonnością i długoterminowymi perspektywami opłacalnego zbytu na rynkach zagranicznych. W miarę rozwoju przemysłu chemicznego będzie z kolei rosło zapotrzebowanie na surowce dla jego potrzeb. W tej sytuacji konieczne jest opracowanie przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Ministerstwo Przemysłu Chemicznego konkretnego programu importu i eksportu dla przemysłu chemicznego. Program ten powinien zmierzać ku temu, aby Polska lat osiemdziesiątych stała się krajem nowoczesnej chemii, produkującej na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoka Izbo! Niezależnie od rozwoju produkcji eksportowej w przemyśle elektromaszynowym, stoczniowym, chemicznym, lekkim trzeba także stwarzać warunki do dalszego wzrostu dewizowo-efektywnego eksportu surowców i półfabrykatów. Mam tu na myśli węgiel kamienny, siarkę i miedź. Eksport węgla Osiągnął w bieżącym roku 26 mln ton, czyli o prawie 4 mln ton więcej niż przewidywał plan 5-letni. Praktyka wykazuje, że przyjęcie kierunku na rozwój eksportu węgla, wbrew różnym teoriom kwestionującym to założenie, było prawidłowe. Możliwości wzrostu eksportu węgła występują zarówno na rynkach krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Przewiduje się, że dodatkowa ilość węgla pozwoli podnieść pierwotnie zaplanowaną wielkość eksportu na 1969 r. o ponad 1 mln ton. Dla realizacji zwiększających się możliwości eksportu węgla potrzebny jest długofalowy program rozwoju naszego górnictwa, który między innymi powinien wzmocnić naszą pozycję eksportu węgla.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselWalaszekAntoni">Wysoką dynamikę wzrostu uzyskujemy również w eksporcie siarki. W roku bieżącym nasz udział w światowych obrotach siarki wynosi około 15%. Szybki wzrost naszego udziału w światowych obrotach siarki ma wpływ na kształtowanie się cen i w związku z tym należy stosować elastyczną i długofalową politykę wydobycia i eksportu siarki, co umożliwiają ograniczone zasoby tego surowca w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselWalaszekAntoni">Tak więc — wbrew pierwotnym przewidywaniom — eksport surowców w naszych obrotach z zagranicą nie przejawia tendencji malejących. Dynamicznie rosną obroty półfabrykatami, wyrobami gotowymi pochodzenia przemysłowego oraz sprzętem inwestycyjnym. Wchodzimy na nowe rynki, nawiązujemy kontakty z krajami nieraz bardzo od Polski odległymi, wciąż otwierają się nowe możliwości w tym względzie. Jednakże wykorzystanie tych możliwości wiąże się nie tylko z odpowiednim poziomem produkcji w przemysłach wydobywczych i przetwórczych, lecz także ze sprawną działalnością transportu lądowego i morskiego oraz portów.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselWalaszekAntoni">Już dziś nienadążanie zdolności przewozowych kolei oraz zdolności przeładunkowych partów za potrzebami gospodarki narodowej, w tym także i handlu zagranicznego, Stwarza wiele perturbacji, poważnych zagrożeń w realizacji planów gospodarczych. Naraża też skarb państwa na dodatkowe koszty bądź bezpośrednie Straty, wynikające z nieterminowego realizowania umów handlowych oraz płacenia kar za przestoje statków w portach. Na przykład w październiku bieżącego roku zapłaciliśmy ponad 54 tys. dolarów za przestoje statków, spowodowane brakiem wagonów. Taka sytuacja prowadzi również do zmniejszania efektywności pracy Polskiej Marynarki Handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselWalaszekAntoni">Jakie wnioski wynikają z tego na najbliższy okres? Nie obejdzie się bez zwiększenia funduszu inwestycyjnego dla Ministerstwa Komunikacji. Przy czym, chodzi nie tylko o wzrost nakładów na zakup wagonów i środków trakcyjnych, lecz także o koncentrację środków na przebudowę węzłów, stacji rozrządowych, poprawę stanu torów i nawierzchni oraz bazy remontowej kolei itp. Trzeba nadal rozwijać żeglugę śródlądową, co Wiąże się zarówno z koniecznością rozbudowy taboru pływającego, jak i poprawą stanu dróg wodnych. Nie obejdzie się również bez zasadniczych zmian w organizacji współpracy pomiędzy poszczególnymi rodzajami transportu.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselWalaszekAntoni">W portach z kolei, tempo przyrostu zdolności przeładunkowej powinno wyprzedzać wzrost Obrotów handlu zagranicznego. Dotychczas bowiem z reguły prognozy obrotów handlu zagranicznego, na podstawie których opracowano plany inwestycyjne dla portów, okazywały się zaniżone w stosunku do osiąganych w praktyce obrotów. W rezultacie porty są niedoinwestowane. Rozbudowywać więc trzeba w portach bazy specjalistyczne, głównie dla węgla, ale także dla innych ładunków masowych i paliw płynnych, przy czym bazy te przystosowane być muszą do obsługi wielkich statków o głębokim zanurzeniu. Szczególnej uwagi wymaga też sprawa przyśpieszenia obsługi statków poprzez modernizację urządzeń portowych. Chodzi również o stosowanie nowoczesnych systemów przeładunkowych drobnicy, głównie w drodze wykorzystania konteneryzacji, która poza skracaniem czasu obsługi statku umożliwia oszczędność siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselWalaszekAntoni">Wszelkie zamierzenia w zakresie podniesienia efektywności eksportu, o których mówiłem, nie obejmują usług. A przecież eksport usług jest najbardziej opłacalną formą wywozu chociażby z tego powodu, że uszczuplając w minimalnym tylko stopniu krajową bazę materiałową, wpływa co najmniej tak korzystnie, jak eksport towarów — na kształtowanie się bilansu płatniczego państwa. Fakt ten uzasadnia celowość i opłacalność dalszego rozwoju naszej floty handlowej, zgodnie z uchwałami V Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselWalaszekAntoni">Poruszając niektóre problemy handlu zagranicznego, chciałbym także wskazać na potrzebę konsekwentnego współdziałania wszystkich resortów w realizacji zadań eksportowych. Chodzi głównie o to, ażeby centrale handlu zagranicznego coraz lepiej opracowywały prognozę eksportu opartą na bezpośredniej współpracy z branżami i zakładami pracy, miały lepsze rozeznanie w możliwościach produkcyjnych przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselWalaszekAntoni">Zorganizowana z inicjatywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach wystawa wyrobów zakładów i branż specjalizujących się w eksporcie wykazała, że bezpośrednie kontakty producentów, przedstawicieli placówek naukowo-badawczych, technicznych, kooperantów i central handlu zagranicznego — przyniosły wiele cennych wniosków i postulatów sprzyjających pełnej realizacji zadań eksportowych. Wystawa ujawniła również sporo niedociągnięć zarówno natury organizacyjnej, jak i technicznej. Szczególnie pilnego rozeznania wymagają zagadnienia związane z prawidłowymi powiązaniami kooperacyjnymi, podniesienie jakości i poprawa dostaw kooperacyjnych, usprawnienie trybu uruchamiania produkcji nowych asortymentów, nowych wyrobów, poprawa organizacji i planowania produkcji oraz stałe unowocześnianie konstrukcji maszyn i technologii.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselWalaszekAntoni">Istotne znaczenie w rozwoju eksportu ma sprawna i stale doskonalona praca aparatu handlu zagranicznego. Wiele przedsięwzięć w tym zakresie zostało dokonanych, inne są kontynuowane. Chodzi głównie o to, ażeby postulat ścisłego wiązania zadań central handlu zagranicznego z zadaniami przedsiębiorstw przemysłowych był realizowany w bogatym wyborze nowych form i metod działania.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselWalaszekAntoni">Zwiększenie uprawnień eksportowych zjednoczeń przemysłowych, organizacji central i biur branżowych w zakładach pracy jest prawidłowym kierunkiem polepszania współpracy pomiędzy handlem zagranicznym a przemysłem. Jest również konieczne doskonalenie form i metod pracy przedstawicielstw handlowych za granicą. Pod adresem przedstawicielstw wysuwamy dezyderaty wnikliwej analizy rynków zagranicznych, a na tej podstawie określenie możliwości eksportu naszych towarów w chwili obecnej i w perspektywie wieloletniej. Chodzi również o zwiększenie ich operatywności działania w realizowaniu kontraktów handlowych. Sprawna bowiem praca aparatu handlu zagranicznego, obok sprawnej pracy przemysłu, jest gwarancją wykonania stojących przed nami zadań eksportowych. Wydaje się, że resort handlu zagranicznego powinien w najbliższym czasie wrócić do uchwał VII Plenum KC PZPR i przygotować realny program niezbędnych zmian organizacji i zarządzania centralami handlu zagranicznego. Jest bowiem rzeczą niewątpliwą, że w systemie organizacji i zarządzania aparatu handlu zagranicznego tkwią nadal znaczne, a do dziś nie wykorzystane rezerwy wzrostu naszego eksportu i poprawy jego opłacalności.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselWalaszekAntoni">Wyrażam nadzieję, że podczas bieżącej realizacji zatwierdzonego planu zarówno rząd, jak i właściwe resorty i przedsiębiorstwa, podejmą określone działanie, zmierzające do rozwiązania przedstawionych problemów w najbliższych latach.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Mirosław Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przemysł chemiczny w ręku bieżącym swoje zadania planowe wykona w dniu 23 grudnia 1968 r., dając dodatkową produkcję wartości około 2,5 mld zł. Produkcja globalna według cen porównywalnych zostanie wykonana w około 102%, to znaczy wzrośnie o 17% w porównaniu z 1967 r. Jest to najwyższe od 1961 r. tempo wzrostu produkcji w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego i najwyższe w całym polskim przemyśle. W kilku zaledwie asortymentach plan produkcji nie będzie w pełni wykonany, natomiast w wielu podstawowych wyrobach przemysł chemiczny osiągnie poważny wzrost produkcji i tak:</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">—przerób ropy naftowej — o 40,1%, —wydobycie siarki — o 87,6%, —anilany — o 45,5%, —elany — o 33,1%, —akrylonitrylu — prawie 4-terotnie, —polichlorku winylu — o 59,9%, —polietylenu — 2-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Pomyślne wykonanie zadań Narodowego Planu Gospodarczego w 1968 r. zawdzięczamy w dużej mierze zobowiązaniom podjętym przez załogi wszystkich zakładów na cześć V Zjazdu PZPR i oddaniu nowych obiektów do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Realizacja zobowiązań przedzjazdowych przyczyniła się do zwiększenia produkcji nie tylko w bieżącym roku. Wprowadzono bowiem wiele usprawnień technicznych i organizacyjnych, w wyniku których osiągany będzie przyrost produkcji również w latach następnych. Pozwoliło to na ustalenie zadań planowych resortu na 1969 r. — po raz pierwszy w historii — w wysokości 109,3 mld zł. W 1969 r. zostanie osiągnięty przyrost wartości produkcji towarowej w wysokości 12 mld zł, uzyskując średnioroczne tempo wzrostu produkcji 13,8% wobec planowanego 13,1%. Plan zakłada dalszy wzrost produkcji nawozów sztucznych, w tym nawozów azotowych o 35%, a nawozów fosforowych o 20%. W 1970 r. przewiduje się, że chemia dostarczy dla rolnictwa milion ton nawozów azotowych, a fosforowych 700 tys. ton. Produkcja środków ochrony roślin wzrośnie o 15,7%, przy czym poprawi się asortyment i jakość tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Ten poziom produkcji nawozów powinien w zasadniczy sposób wpłynąć na wydajność płodów rolnych w ostatnich latach obecnej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Znacznie wzrośnie produkcja włókien chemicznych, w tym najwyższy wzrost nastąpi we włóknach syntetycznych, takich jak anilana — o 12,5%, elana — o 19,1%, stilon — o 10%. Oznacza to dalszą korzystną zmianę struktury w kierunku zwiększenia udziału włókien syntetycznych w produkcji włókien chemicznych. Trzeba jednak podkreślić, że pilnym problemem staje Się zabezpieczenie własnej bazy surowcowej do produkcji tych włókien, gdyż do chwili obecnej część surowców jest importowana. Pilnym zadaniem jest intensyfikacja produkcji akrylonitrylu w Tarnowie, DMT w Toruniu i tlenku etylenu i glikolu w MZRiP — Płock.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W latach 1969 i 1970 nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia gospodarki narodowej w tworzywa sztuczne.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">W niektórych asortymentach, mimo znacznego wysiłku chemii, potrzeby nie będą zaspokojone. Szczególnie Odczuwać się będzie brak żywic fenolowych zmodyfikowanych, wielu szlachetnych tworzyw konstrukcyjnych dla przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego i ciężkiego, których potrzeby będą rozwiązywane w następnym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Nastąpi znaczny wzrost dostaw tworzyw sztucznych dla budownictwa poprzez uruchomienie w Zakładach Azotowych Tarnów II ciągu polichlorku winylu o zdolności produkcyjnej 40 tys. ton rocznie oraz zintensyfikowanie i modernizację wytwórni kauczuku w Zakładach Chemicznych Oświęcim. Część polichlorku winylu będzie przeznaczona na eksport, z uwagi na brak zdolności przetwórczych. Istnieje potrzeba stałej troski, aby w maksymalnym stopniu zaopatrzyć przetwórstwo tworzyw sztucznych w odpowiednie maszyny, zwłaszcza z przemysłu krajowego. W ostatnich latach nastąpił poważny skok w produkcji farb i lakierów. W zasadzie potrzeby gospodarki narodowej są zaspokajane, tym niemniej jednak, istnieje pilna potrzeba uruchomienia produkcji nowoczesnych materiałów elektroizolacyjnych do izolacji uzwojeń maszyn wirujących, a zwłaszcza generatorów.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się branż przemysłu chemicznego jest przemysł farmaceutyczny. Produkcja tego przemysłu w pełni zaspokaja potrzeby kraju, równocześnie jest jedną z głównych pozycji naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Przemysł gumowy coraz bardziej zaspokaja stale rosnące potrzeby gospodarki narodowej. Produkcja ogumienia, mimo znacznego wzrostu, nie zaspokoi zapotrzebowania na opony do samochodów ciężarowych, traktorów i środków transportu rolniczego. Nie zaspokojone będzie również zapotrzebowanie gospodarki narodowej na artykuły techniczne przemysłu gumowego, ze względu na ciągły brak mocy produkcyjnych. Szczególnie dotyczy to wyrobów gąbczastych, uszczelnień formowych i pasków klinowych. Poprawa może nastąpić dzięki wybudowaniu nowych jednostek produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Jedną z zasadniczych gałęzi przemysłu chemicznego jest przemysł rafineryjny. W 1969 r. plantuje się przerobić 6.880 tys. ton ropy, a w 1970 r. 7,5 mln ton. Uchwały V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazują, że bardzo ważnym zadaniem przemysłu chemicznego jest właściwe wykorzystanie przerobu ropy naftowej, w kierunku maksymalnego wykorzystania coraz bardziej szlachetnych paliw, oraz uzyskania niezbędnych ilości surowców petrochemicznych. Kierunek ten jest w chwili obecnej realizowany drogą budowy nowych obiektów zarówno w części rafineryjnej, jak i petrochemicznej. Uzyskamy przez to surowce do produkcji tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych itp. Nasuwa się pytanie pod adresem Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, w jaki sposób będzie wykorzystany propylen z instalacji pirolizy w Blachowni i Płocku, gdyż załoga w czasie dyskusji przedzjazdowej zwracała na te sprawy uwagę. Wykorzystanie tego surowca we właściwy sposób stanowić będzie o ekonomice produkcji petrochemicznej i wpłynie na poprawę ogólnego bilansu tworzyw sztucznych, jak również w sposób zdecydowany na obniżkę kosztów własnych produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Dostawy rynkowe produktów chemicznych dla ludności wzrastają w 1969 r. o 14,7% i wartość ich wyniesie 27,7 mld zł. Tempo wzrostu artykułów rynkowych jest szybsze niż wielu artykułów zaopatrzeniowych. Podaż artykułów rynkowych jest jednak hamowana na skutek braku odpowiedniej ilości opakowań. Postęp w produkcji opakowań jest do chwili obecnej niedostateczny i dlatego nasuwa się postulat pod adresem rządu, aby problem ten został jak najszybciej rozwiązany, tak alby opakowania nie były hamulcem naszego eksportu i nie hamowały zbytu artykułów na rynku krajowym.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Główny przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle chemicznym odbywać się będzie na drodze modernizacji i dalszych inwestycji. Stąd też prawidłowa i terminowa realizacja planów inwestycyjnych ma decydujący wpływ na realizację planów produkcyjnych. Realizacja planów inwestycyjnych w 1968 r. przebiegała pomyślniej aniżeli w 1967 r., lecz jak wykazuje szacunek — program rzeczowy 1968 r. nie będzie w pełni wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Nakłady inwestycyjne w projekcie planu na 1969 r. zostały Określone w wysokości 15.468 zł, a w 1970 r. planuje się przeznaczyć nakłady w wysokości 16.344 mln zł. Przyznawane środki inwestycyjne zostały rozdysponowane na inwestycje kontynuowane w wysokości 14.031 mln zł w 1969 r. i 14.044 mln zł w 1970 r. Jak wynika z powyższych danych, inwestycje nowo rozpoczynane stanowią w 1969 r. 7,7% całości nakładów, a w 1970 r. 11%. Z tego na inwestycje nowo rozpoczynane, w 1969 r. przeznacza się 5,2% i w 1970 r. 8,6%. Taki układ planu służy sprawie dotrzymania terminów oddawania obiektów do użytku i powoduje zwężenie frontu robót. Rzecz oczywista, że zmniejszenie udziału inwestycji nowo rozpoczynanych w planie na lata 1969 i 1970 wywołuje automatycznie konieczność zwiększenia inwestycji w planie na lata 1971 i 1972. Należy się spodziewać, że będzie to duży skok w inwestycjach nowo rozpoczynanych i istnieje równocześnie obawa, czy resort budownictwa zabezpieczy odpowiednie moce przerobowe w tych latach. Wydaje się, że problem ten nie powinien ujść uwagi przy Układaniu planu 5-letniego na lata 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Cechą charakterystyczną planu inwestycyjnego przemysłu chemicznego jest to, że koncentracja nakładów inwestycyjnych ma służyć do pełniejszego zaopatrzenia w artykuły rynkowe i tworzywa sztuczne, do zabezpieczenia rolnictwa w nawozy, że preferuje inwestycje, które zabezpieczą wzrost naszego eksportu, jak również będzie rozwijana produkcja antyimportowa, co w naszych warunkach jest równoznaczne z produkcją eksportową. Skutki obecnej polityki inwestycyjnej dadzą już znać o sobie w 1969 r., kiedy zostanie uruchomionych szereg obiektów o pierwszorzędnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Do nich należy zaliczyć rozbudowę i budowę fabryk nawozów azotowych w Puławach, Włocławku i Tarnowie, nawozów fosforowych w Policach i Gdańsku, powiększenie zdolności produkcyjnych takich włókien, jak elana i anilana z równoczesnym rozwojem bazy surowcowej dla tych produkcji. Uruchomiony będzie w Płocku pierwszy kompleks instalacji petrochemicznych oraz kontynuowana będzie budowa wytwórni butadienu o wydajności 75 tys. ton butadienu na rok. Prowadzone będą dalsze prace nad rozbudową zdolności wydobywczych siarki oraz będą prowadzone inwestycje towarzyszące, związane z transportem siarki. Ta grupa inwestycji jest niezmiernie ważna dla gospodarki narodowej, gdyż w sposób zasadniczy będzie wpływać na bilans naszego handlu zagranicznego. O powodzeniu realizacji tych inwestycji będą decydować dostawy aparatury i urządzeń z przemysłu krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Jak wykazała dyskusja na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa realizacja zamówień na aparaturę chemiczną w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego przebiega w sposób zdecydowanie niezadowalający. Mimo ukazania się uchwały KERM nr 45/64, Zjednoczenie „Chemak”, wbrew przyjętym w uchwale zaleceniom, nie spełnia zadań głównego dostawcy urządzeń dla chemii. Jest to spowodowane faktem, że niewiele ponad 10% produkcji zjednoczenia — „Chemak” przeznaczonych jest dla potrzeb resortu chemii, przy jednoczesnej tendencji dalszego zmniejszania dostaw dla Ministerstwa Przemysłu Chemicznego. Równie poważny problem stanowi wysoce niedostateczny rozwój produkcji pomp i armatury specjalnej dla przemysłu chemicznego. Podkreślić przy tym należy, iż poważna część tej produkcji kierowana jest na eksport, podczas gdy resort chemii zmuszony jest kupować brakujące pompy i armaturę z importu i jak wykazały badania NIK po cenie kilkakrotnie wyższej, aniżeli uzyskuje się za te same asortymenty w eksporcie. Z przykrością należy jeszcze raz stwierdzić, że resort, który w 1964 r. przejął na siebie odpowiedzialność za produkcję aparatury — z podjętych zobowiązań nie wywiązuje się należycie. W tej sytuacji postuluję pod adresem rządu, aby w najbliższym czasie został opracowany realny program rozwoju przemysłu budowy urządzeń chemicznych w kraju na lata 1971— 1975 i lata następne.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Konieczne jest również określenie niezbędnych środków dla zapewnienia w maksymalnym stopniu dostaw maszyn i urządzeń ze źródeł krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Z dużym zadowoleniem należy powitać uchwałę KERM w sprawie usunięcia uchybień i usprawnienia działalności inwestycyjnej w przemyśle chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Uchwała ta reguluje kompleksowo całokształt procesu inwestycyjnego i wychodzi w wielu wypadkach naprzeciw postulatom w sprawie uproszczenia tego procesu. Wspomniana uchwała między innymi zaleca Ministrowi Przemysłu Chemicznego rozwój resortowych przedsiębiorstw budowlano-montażowych i samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycji. Natomiast w planach na lata 1969 — 1970 Komisja Planowania przy Radzie Ministrów zmniejsza zadania produkcyjne samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycji i przedsiębiorstw budowlano-montażowych w 1969 r. o 206 mln zł, w 1970 r. o 258 mln zł. Należy jednak przypuszczać, że w toku realizacji planów lat 1969—1970 sprawy te zostaną uregulowane w myśl zaleceń uchwały KERM, podjętej w ostatnim czasie.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselZawadzkiMiroslaw">Na zakończenie chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że płocki eksperyment w zakresie realizacji inwestycji, polegający na zawarciu zryczałtowanej umowy z wykonawcą na wykonanie zadania inwestycyjnego zdał całkowicie egzamin. W wyniku zastosowania tego eksperymentu uruchomiono na 2 miesiące przed planowanym terminem instalację do destylacji ropy naftowej o wydajności 3 mln ton na rok i instalację reformingu. Na posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wyrażono opinię, aby eksperyment ten rozszerzyć na inne inwestycje w przemyśle chemicznym i innych przemysłach, a szczególnie w energetyce.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Antoni Chudziński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselChudzinskiAntoni">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu w debacie nad projektem Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych założeń na rok 1970 pragnę poruszyć niektóre problemy związane z eksportem artykułów ogrodniczych, stanowiących istotną pozycję w eksporcie towarów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselChudzinskiAntoni">Zadania planowe w eksporcie na rok 1969 zostały dla tej grupy towarowej określone w wysokości 193 mln zł dewizowych, z tego do krajów socjalistycznych 82,9 mln zł dewizowych, a do krajów kapitalistycznych 110,1 mln zł dewizowych. Znaczy to, że eksport płodów ogrodniczych utrzyma się w 1969 r. na poziomie przewidywanego wykonania w roku bieżącym, z tym, że nastąpić ma stosunkowo poważny wzrost eksportu do krajów kapitalistycznych wynoszący 27,7%.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselChudzinskiAntoni">Obecny stan produkcji ogrodniczej oraz przetwórstwa owoców i warzyw stwarza w zasadzie niezbędne przesłanki do realizacji zadań eksportowych w 1969 r. W ostatnich latach obserwujemy stały wzrost produkcji ogrodniczej we wszystkich jej działach. Rozwijają się nie tylko dotychczasowe rejony produkcyjne, lecz powstały także nowe rejony, w znacznym stopniu wyspecjalizowane, stanowiące bazy surowcowe dla przemysłu oraz eksportu. Jakość produkcji warzyw w tych bazach jest coraz lepsza i w niektórych asortymentach odpowiada już średniemu poziomowi europejskiemu. W dalszym ciągu pozostaje jednak aktualny postulat szerszego rozwijania oraz rejonizowania upraw warzywnych — przeznaczonych zwłaszcza na eksport — w przygranicznych województwach północnych i północno-zachodnich. Pozwoliłoby to — z uwagi na zróżnicowane warunki klimatyczne — wydłużyć Okres dostaw dla zagranicznych odbiorców, odciążyłoby środki transportu w okresie szczytowej podaży — w sumie ułatwiłoby eksport warzyw do naszych najbliższych sąsiadów.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselChudzinskiAntoni">O ile jakość warzyw ulega w ostatnich latach systematycznej poprawie, o tyle zupełnie inaczej przedstawia się sprawa z owocami. Zaledwie 15% produkcji owoców jest w pierwszym wyborze, a pod względem gatunków i odmian tylko niewielki ich odsetek odpowiada wymaganiom zagranicznych odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselChudzinskiAntoni">Problem jakości owoców, zwiększenia produkcji, a także wyeliminowania przemienności urodzajów jest problemem złożonym, toteż jego rozwiązanie wymaga dłuższego czasu i skoordynowanego działania, a także odpowiednich bodźców materialnych. Przede wszystkim w planowanych nasadzeniach musi ulec zmianie struktura gatunkowa drzew owocowych na korzyść jabłoni i wiśni, przy ograniczeniu śliw oraz grusz. Należy dążyć do zwiększenia odmian jabłoni jesienno-zimowych i zimowych. W sadach powinny się znaleźć gatunki i odmiany najlepsze, najbardziej odpowiadające wymaganiom eksportowym.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselChudzinskiAntoni">W szybszym tempie należy odnawiać i przeszczepiać sady stare, nisko produkcyjne. Wskazane wydaje się zakładanie sadów większych — o intensywnej produkcji, przeznaczonej głównie na eksport. Trudnością w zrealizowaniu tego zamierzenia może być niedostateczna ilość drzewek w szkółkach, które w ostatnim czasie tak znacznie obniżyły swoją produkcję, że ilość drzewek oferowanych przez szkółkarstwo nie pokrywa w niektórych odmianach naturalnego ilościowego ubytku drzew owocowych w sadach istniejących.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselChudzinskiAntoni">Przedstawione ujemne cechy produkcji sadowniczej warunkują w dużym stopniu rozmiary, strukturę oraz dynamikę eksportu owoców w stanie nie przetworzonym.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselChudzinskiAntoni">Drugim poważnym źródłem towarowym dla eksportu artykułów ogrodniczych jest przemysł owocowo-warzywny. Dzięki zainwestowaniu w ostatnich latach poważnych środków finansowych na rozbudowę bazy przetwórczej, kraj nasz staje się w coraz większym stopniu eksporterem artykułów rolno-spożywczych o wysokim stopniu uszlachetnienia.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselChudzinskiAntoni">W 1967 r. wyeksportowano 56% produkcji mrożonek owocowych i warzywnych, 19% półprzetworów owocowych, 11% przetworów owocowych i 14% przetworów warzywnych. Zakłada się, że udział przetworów i mrożonek wyprzedzać będzie coraz bardziej eksport warzyw i owoców w stanie świeżym.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselChudzinskiAntoni">Zmiany struktury towarowej na rzecz artykułów przetworzonych odzwierciedlają dążenia do preferowania w eksporcie artykułów bardziej opłacalnych. W globalnym eksporcie artykułów ogrodniczych eksport opłacalny stanowić będzie w 1969 r. 79,8%. Do artykułów przekraczających w eksporcie wskaźniki opłacalności należą między innymi pulpy Owocowe, moszcze, kapusta pasteryzowana. Najkorzystniejszym natomiast wskaźnikiem opłacalności legitymują się mrożonki, przy których koszt jednego złotego dewizowego kształtuje się na poziomie 14 zł w eksporcie do krajów socjalistycznych, a 17 zł w eksporcie do krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselChudzinskiAntoni">Warunkiem dalszej poprawy opłacalności eksportu artykułów ogrodniczych jest przede wszystkim usprawnienie organizacji oraz obniżenie kosztów skupu i kontraktacji. Obecny system skupu płodów rolnych poprzez szeroką sieć punktów skupu i liczne ogniwa pośredniczące — wydłuża trasy i czas przewozu towarów. Koszty skupu i kontraktacji sięgają w niektórych surowcach rolnych od 30—50% ceny skupu.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselChudzinskiAntoni">Pewną poprawę na tym odcinku przyniesie wprowadzenie w życie uchwały Rady Ministrów nr 118/68 z 24 kwietnia 1968 r. w sprawie zasad oceny opłacalności i dopuszczania do eksportu towarów rolno-spożywczych. Uchwała ta zezwala między innymi na korygowanie kosztu kalkulacyjnego dla obliczenia wskaźników efektywności o nadmierną akumulację zawartą w cenach Skupu surowców rolnych w wysokości od 10% do 20%.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselChudzinskiAntoni">Warunkiem poprawy opłacalności eksportu produktów przetworzonych jest dalsze obniżanie kosztów przetwórstwa owoców i warzyw poprzez szersze wprowadzanie nowoczesnej techniki i technologii produkcji, a także przez wyposażenie zakładów produkcyjnych w nowoczesne urządzenia sortujące, paktujące itp. Jak już wspomniałem, w ostatnich latach baza przetwórcza przemysłu rolno-spożywczego została poważnie rozbudowana, ale potrzeby w tej dziedzinie są nadal ogromne. Szczególnie dotkliwy jest brak powierzchni magazynowej i chłodniczej. Na koniec 1970 r. niedobór zdolności przechowalniczej dla potrzeb eksportu wyniesie około 50 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselChudzinskiAntoni">Niemałe rezerwy obniżki kosztów tkwią również w cenach zakupu niektórych materiałów i opakowań. Ceny te zawierają często nadmierną akumulację wynoszącą w niektórych wypadkach do 40%. Postęp w produkcji opakowań dostosowany do potrzeb eksportu jest — mimo wyraźnej poprawy — nadal niedostateczny, a dla eksportu artykułów rolno-spożywczych jest to problem dużej wagi. Wystarczy powiedzieć, że zwiększenie produkcji mrożonek owocowych i warzywnych w małych opakowaniach spowodowałoby wzrost uzysku dewizowego na jednostkę produktu o 15 do 20%. Również w wielu innych asortymentach przemysłu rolno-spożywczego zwiększenie eksportu w opakowaniach detalicznych pozwoliłoby uzyskać wyższe ceny dewizowe i poprawić opłacalność.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselChudzinskiAntoni">Wobec poważnego zróżnicowania cen dewizowych, zależnie od kierunku i okresu transakcji, duża rola w kształtowaniu opłacalności eksportu przypada przedsiębiorstwom handlu zagranicznego. Od operatywności tych przedsiębiorstw, od znajomości rynków, od umiejętności elastycznego dostosowywania się do zmiennej koniunktury zależy w dużej mierze poprawa efektywności eksportu artykułów rolno-spożywczych, a w ich liczbie — ogrodniczych. Poszczególne centrale handlu zagranicznego powinny również śmielej wysuwać pod adresem producentów i instytucji kontraktujących zadania co do podjęcia nowej produkcji, względnie rozszerzenia istniejącej w tej grupie artykułów, które mają duże i opłacalne możliwości zbytu, jak na przykład szparagi, pory, selery, pieczarki, a także cała produkcja szklarniowa. Biorąc pod uwagę długość cyklu produkcyjnego w rolnictwie, zamówienia przedsiębiorstw handlu zagranicznego powinny mieć odpowiednie wyprzedzenie w czasie.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselChudzinskiAntoni">Mówiąc o eksporcie rolno-spożywczym, chciałbym dodać, że dokonuje się on bez uszczerbku dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego, a przy tym eksport ten wpływa aktywizujące na rozwój rolnictwa i przemysłu spożywczego. Nie należy przecież zapominać, że eksport artykułów rolno-spożywczych przyczynił się do rozbudowy na dużą skalę przemysłu mięsnego, jajczarsko-drobiarskiego, mleczarskiego oraz przemysłu przetworów owocowych i warzywnych. Eksport wpływa też na poprawę jakości towarów spożywczych oraz na rozszerzenie asortymentu tych artykułów dostarczanych na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselChudzinskiAntoni">Reasumując, chciałbym raz jeszcze stwierdzić, że założenia Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i podstawowych wskaźników na 1970 rok są ustawione pod kątem dalszego rozwoju naszego rolnictwa, a w omawianej przeze mnie grupie artykułów istnieją poważne możliwości wzrostu opłacalnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Głos ma ostatni przed przerwą — poseł Henryk Rutkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselRutkowskiHenryk">Wysoki Sejmie! Zadania i rola przemysłu maszynowego znalazły swoje poważne miejsce w uchwale V Zjazdu PZPR jako przemysłu mającego podstawowy wpływ na unowocześnienie technologiczne naszej gospodarki narodowej, zwiększenie wydajności w przemyśle i rolnictwie, zmianę struktury i rozwoju eksportu, zamianę struktury spożycia w kraju przez zwiększenie udziału ludności w zapotrzebowaniu na wyroby przemysłu maszynowego i trwałego użytku. Z tego względu przemysł maszynowy obok przemysłu chemicznego powinien wyprzedzać tempo rozwoju innych gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselRutkowskiHenryk">Zasada ta podkreślona w uchwale V Zjazdu jest konsekwentnie realizowana przez przemysł maszynowy. Opanowano produkcję około 500 ważniejszych wyrobów oraz wycofano około 240 wyrobów technicznie przestarzałych z produkcji. W 1967 r. rozpoczęto próbną produkcję poważnych licencyjnych wyrobów, jak samochodów osobowych — „Fiat”, silników — „Leyland” i „Henschel”, turboładowarek i innych. Poczyniono wydatny postęp w organizacji produkcji artykułów rynkowych, produkcji eksportowej w zakładach specjalizujących się w eksporcie, w metodach kontroli unowocześniania produkcji, w systemie planowania dla rozwoju produkcji narzędzi, części maszyn, części zamiennych; włożono wiele wysiłku w organizacyjne przygotowania do rytmiczne j realizacji planu w 1968 r. Działania podjęte w 1967 r. przynoszą resortowi pomyślne na ogół rezultaty w realizacji planu 1968 r. Przewiduje się, że osiągnięty wzrost produkcji wyniesie 16—17% wobec około 8% osiąganych przez przemysł krajowy. Niewątpliwie na ten wzrost ma także wpływ masowa realizacja zobowiązań z okazji V Zjazdu PZPR. W pełnym zakresie lub z nadwyżką zrealizowane zostały plany produkcji 1967 r. w takich grupach wyrobów, jak na przykład: maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych 102,4%, samochody osobowe 104,5%, autobusy 100,4%, elementy automatyki przemysłowej 100,2%, telewizory 123,8%. Jednakże w 1967 r. na wielu innych odcinkach działalności tego resortu osiągnięto mniej korzystne, lub nawet niezadowalające, wyniki w porównaniu do założeń NPG. W szczególności nie zostały wykonane asortymentowe plany produkcji wielu ważnych wyrobów, jak na przykład obrabiarek do obróbki plastycznej i skrawania metali, maszyn włókienniczych, maszyn i narzędzi rolniczych, ciągników rolniczych, odbiorników radiowych, łożysk tocznych, transformatorów olejowych i suchych o mocy powyżej 20 kVA.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselRutkowskiHenryk">Pomimo pewnej poprawy w dziedzinie jakości i nowoczesności wyrobów produkowanych w resorcie przemysłu maszynowego, nie osiągnięto jeszcze zadawalającego poziomu w tym zakresie. Szczególnie niedostateczne wyniki w zakresie poprawy jakości wyrobów zanotowano w Zjednoczeniu Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselRutkowskiHenryk">Bardzo poważne zadania stawia sobie przemysł w zakresie rozwoju techniki w 1969— 1970 r. Wartość nowo uruchomianej produkcji w omawianych dwóch latach wyniesie łącznie około 27,5 mld zł, co stanowi ponad 10% wartości produkcji towarowej. W latach 1969— 1970 przewiduje się opanowanie i uruchomienie produkcji ponad 1.110 ważniejszych nowych wyrobów. Prace nad nowymi uruchomieniami prowadzone będą na podstawie opracowanych własnych oraz zakupionych licencji. Ważnym zadaniem dla nowo uruchamianej produkcji licencyjnej będzie planowe opanowywanie własnej produkcji części i zespołów oraz jednoczesne eliminowanie na ogół trudnego dewizowo importu kooperacyjnego od licencjodawców. Obok zwiększenia produkcji i udziału wyrobów w grupie — „A” do 45—47% w 1969 r. i 52—53% w 1970 r. została zwrócona uwaga na intensywniejsze wycofywanie wyrobów przestarzałych, w celu wykorzystania zwolnionych mocy produkcyjnych na produkcję wyrobów nowoczesnych, dla potrzeb eksportu względnie kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselRutkowskiHenryk">Wśród nowo opanowanych wyrobów można wymienić samochód ciężarowy 6 ton — Star 200, samochód ciężarowy 10 ton z silnikiem Leyland — Jelcz 316, autobus z silnikiem Leyland — Sanok 09, ciągnik kołowy rolniczy o mocy 75 KM — w ramach współpracy z CSRS, koparkę hydrauliczną 0,4 m^3^, nowe maszyny do obróbki kół zębatych, nowe typy magnetofonów tranzystorowych dwu-czterościeżkowych oraz wiele innych. W wyniku posunięć technologicznych przewiduje się uzyskanie w latach 1969—1970 około 2,7 mld zł oszczędności.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselRutkowskiHenryk">Podstawowym zagadnieniem dla rytmiczności pracy i rozwoju przemysłu maszynowego jest sprawa kooperacji i zaopatrzenia. Należy stwierdzić, że na tym odcinku nie zdołano ustalić metody, która by rozwiązała to trudne i skomplikowane zagadnienie charakterystyczne dla przemysłu maszynowego. Braki kooperacyjne odlewów, odkuwek, elementów ogólnego i branżowego zastosowania wstrzymują nierzadko normalny bieg produkcji w wielu przedsiębiorstwach. Ministerstwo Przemysłu Maszynowego pracuje nad przygotowaniem odpowiedniego programu działania dla wydatnego usprawnienia zagadnienia kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselRutkowskiHenryk">Trzeba jednak być przygotowanym na to, że program ten obok zagadnień charakteru metodologicznego, zagadnień związanych z prawidłowymi proporcjami rozwoju produkcji kooperacyjnej i tak zwanej produkcji finalnej będzie wymagał również, jak sądzę, niemałych nakładów inwestycyjnych na rozwój nienadążającej za potrzebami przemysłu i kraju bazy kooperacyjnej, zwłaszcza bazy metalurgicznej odlewów i odkuwek.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselRutkowskiHenryk">Pragnę jeszcze zatrzymać się nad zagadnieniami związanymi z planami przemysłu obrabiarkowego i narzędziowego jako przemysłów mających szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarki narodowej i postępu technologii wytwarzania. Można w przenośni powiedzieć, że przemysł obrabiarkowy nada je tętno żyda i postępu w przemyśle, tak jak serce w każdym żywym organizmie.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselRutkowskiHenryk">Uwaga przemysłu zwrócona jest na zwiększenie produkcji oraz zwiększenie nowoczesności produkowanych obrabiarek. W 1969 r. przewiduje się uruchomienie wielu nowych typów maszyn, między innymi frezarki bramowej czterowrzeciennikowej z możliwością sterowania zdalnych odczytów, frezarki obwiedniowej do kół zębatych, automatu tokarskiego 25 mm oraz wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselRutkowskiHenryk">Na posiedzeniach Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wiele mówiło się na temat produkcji narzędzi, a podstawowe wskaźniki były przedmiotem analizy i dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselRutkowskiHenryk">W pełni doceniając wielkie osiągnięcia resortu i duży wysiłek załóg, za który należą się słowa uznania z trybuny sejmowej, posłowie wskazywali na występujące jeszcze zjawiska ujemne, których likwidacja powinna być przedmiotem szczególnej troski ze strony resortu przemysłu maszynowego, a więc sprawa jakości i zużycia narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselRutkowskiHenryk">Dane statystyczne wykazują, że w Polsce produkuje się 4 razy więcej stali narzędziowej w stosunku do stalli zwykłej, niż w niektórych najwyżej rozwiniętych krajach kapitalistycznych, a mimo to, odczuwamy stały niedosyt narzędzi wykonanych z tej stali. Spowodowane to jest złą jakością narzędzi, wynikającą przede wszystkim z braku nowoczesnych gatunków stali narzędziowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselRutkowskiHenryk">Niezależnie od tego niska jakość narzędzi nie pozwala na uzyskiwanie maksymalnej szybkości skrawania, szczególnie na nowoczesnych obrabiarkach, zmniejszając wydajność maszyn o 20—50%. Skutki wynikające z tej sytuacji są oczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselRutkowskiHenryk">Dlatego też z wielkim uznaniem ze strony posłów na ostatnim posiedzeniu Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa spotkała się zapowiedź Ministra Przemysłu Maszynowego o uruchomieniu i wprowadzeniu do produkcji 6 nowoczesnych nowych gatunków stali narzędziowych do produkcji narzędzi w 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Rząd przedstawił Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu projekt ten przekazało do Komisji Oświaty i Nauki, która w dniu wczorajszym projekt rozpatrzyła.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#Marszalek">Ponadto do Prezydium Sejmu wpłynęły wnioski w sprawie uzupełnienia składu Rady Państwa i dokonania zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#Marszalek">W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego posiedzenia Sejmu przez dodanie trzech dalszych punktów porządku dziennego w następującym brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#Marszalek">Jako 4 punkt — sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#Marszalek">5)Uzupełnienie składu Rady Państwa, 6)Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#Marszalek">Jeżeli nie Usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że porządek dzienny został uzupełniony.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#Marszalek">Po przerwie przemawiać będzie poseł Władysław Kądziołka.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 35 do godz. 12 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Władysław Kądziołka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 oraz założeń na rok 1970 — pragnę w skrócie omówić niektóre problemowe zagadnienia występujące w przemyśle węgła kamiennego.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Założenia Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 określają, że wydobycie węgła kamiennego w tym okresie wyniesie 132,5 mln ton. Wobec wzrastających potrzeb zaopatrzenia rynku krajowego oraz istniejącej konieczności zwiększenia eksportu zadania dla przemysłu węglowego zostały podniesione do wysokości 135 mln ton, to jest o jeden milion ton więcej niż przewidywał to plan 5-letni dopiero na 1970 r. Oznacza to wzrost w stosunku do 1968 t. o 6,5 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Szczególnie dynamicznie wzrastać będzie w 1969 r. produkcja węgla koksującego typu 35 w Rybnickim Okręgu Węglowym, której przyrost, w porównaniu z wykonaniem 1968 r. — wyniesie 26,2%.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Realizacja tego wskaźnika wymagać będzie szczególnych wysiłków zarówno ze strony kierownictwa resortu, jak i dyrekcji poszczególnych kopalń, zabezpieczenia pod względem techniczno-organizacyjnym wykonawstwa, biorąc pod uwagę i to, że warunki eksploatacji węgla koksującego są niewspółmiernie utrudnione w porównaniu do wybierania pokładów węgla energetycznego ze względu na duży stopień zagrożenia gazowego oraz niekorzystne zaleganie podkładów, z punktu widzenia geologicznego.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Napięte zadania, nie w pełni znajdujące pokrycie w przyroście zdolności produkcyjnej, jak i w postępie mechanizacji, będą musiały być osiągnięte w pewnej części kosztem pracy kopalń, w ponadnormatywnym czasie pracy. Wiąże się to ściśle z pogłębiającym się niedoborem zatrudnienia, sięgającym w latach ubiegłych średnio do 5 tys. robotników w skali rocznej. W 1968 r. niedobór ten zwiększył się do ponad 10 tys. robotników kopalń w grupie przemysłowej. W tej sytuacji, zabezpieczając rytmiczność wykonawstwa zadań produkcyjnych wydobycia węgla, opóźnione zostały roboty przygotowawcze frontu wydobywczego — ponad 1000 mb w robotach kamienno-węglowych — co niewątpliwie wpłynie nie niekorzyść realizacji zadań 1969 r., oraz na wyniki bezpieczeństwa pracy w warunkach podziemnych.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Wprowadzona preferencja płacowa decyzją partii i rządu z dniem 1 grudnia br. dla robotników w górnictwie węgla, pozwoli na złagodzenie niedoboru zatrudnienia. Niemniej jednak, przyśpieszenie budownictwa mieszkaniowego w Rybnickim Okręgu Węglowym ma decydujące znaczenie w stabilizacji załóg tego okręgu. W latach 1967 i 1968 na ten cel przeznaczono poważne środki inwestycyjne, sięgające ponad 1.200 mln zł, co jednak nie zabezpiecza całkowicie rosnących potrzeb budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">W związku z ograniczonymi dostawami autobusów dla resortu górnictwa występują również niedomagania na odcinku dowozu ludzi do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Nie notowany w polskim górnictwie wzrost rocznego wydobycia, jaki zakłada się na 1969 r., obok wspomnianych już niedomagań na odcinku zatrudnienia, zbiegać się będzie z trudnościami związanymi z przejęciem przez Ministerstwo Górnictwa i Energetyki w najbliższych latach całości produkcji maszyn i urządzeń górniczych dla zaspokojenia potrzeb własnych resortu oraz podjęcia produkcji na rzecz górnictwa podległego Ministerstwom Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego oraz Centralnemu Urzędowi Geologii.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Wywiązanie się przemysłu budowy maszyn i urządzeń górniczych z nałożonych mu zadań w tym zakresie, wymagać będzie zdwojenia wysiłków kadry inżynieryjno-technicznej tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Decydującym czynnikiem w opanowaniu wspomnianej produkcji dla potrzeb krajowych jak i eksportu będzie pełne zaopatrzenie w planowane ilości odpowiednich typów obrabiarek przez Ministerstwo Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Dostawy obrabiarek w 1968 r. dla Ministerstwa Górnictwa i Energetyki wykonano zaledwie w 40%. Niedobory w dostawach występują od wielu lat, a ich pogłębienie występuje dodatkowo na skutek konieczności wyposażenia nowych hal produkcyjnych i wymiany przestarzałego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Podobnie kształtują się dostawy innych materiałów i urządzeń, takich jak: kombajny węglowe, części zamienne, maszyny budowlane, cement, wyroby walcowane oraz wiele innych materiałów niezbędnych w rozwoju mechanizacji górnictwa jako podstawowej dźwigni wzrostu wydobycia, jakości produkcji oraz osiągania wysokiej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Niezależnie od dostaw obrabiarek, resort górnictwa powinien zmierzać do maksymalnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych w podległych mu zakładach, jak na przykład Huta — „Karol” w Wałbrzychu czy w wielu innych przedsiębiorstwach Górnego Śląska. Chodzi tu o wyzwolenie rezerw tkwiących w stosunkowo niskich wskaźnikach zmianowości tych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Obok rozwijającego się Rybnickiego Okręgu Węglowego istnieją możliwości zwiększenia wydobycia węgla koksującego w starym Zagłębiu Dolnośląskiego Zjednoczenia poprzez:</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">1.przystosowanie istniejącej techniki górniczej do warunków dolnośląskich, 2.przeprowadzenie odpowiedniej rekonstrukcji technicznej i organizacyjnej kopalń oraz zakładów koksowniczych, nastawiając się na zwiększenie produkcji wysoko gatunkowego koksu. Dodać tu należy, że Wałbrzych już obecnie eksportuje 50% polskiego koksu, a w wyniku tej rekonstrukcji mógłby jeszcze wyraźniej ukształtować kontynuowaną produkcję. Jest to postulat, którego koncepcje zostały opracowane przez miejscowe czynniki społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Inne zagadnienie, którego nie sposób pominąć, to sprawa opracowania i wprowadzenia w życie nowych przepisów bhp. Obecnie obowiązujące przepisy, opracowane 14 lat temu, są przepisami przestarzałymi, zdezaktualizowanymi na skutek dynamicznego wdrażania postępu technicznego w górnictwie. Dodać również należy i to, że w ostatnich latach powstało wiele nowych gałęzi gospodarki narodowej, jak górnictwo miedzi czy siarki, które bazują częściowo na przepisach górnictwa węglowego, a częściowo na umownych sygnałach opracowywanych doraźnie i określonych w setkach dodatkowych okólników, zarządzeń itp. W tym celu wydaje się konieczne — według propozycji Wyższego Urzędu Górniczego — powołanie stałej, międzyresortowej komisji górniczej, której zadaniem byłoby opracowywanie i bieżąca aktualizacji wspomnianych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">Wysoki Sejmie! Uchwała V Zjazdu PZPR nakreśliła główne kierunki rozwoju gospodarki narodowej, w wyniku których górnictwu węglowemu zostały zwiększone zadania produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselKadziolkaWladyslaw">W imieniu braci górniczej, którą reprezentuję — pozwolę sobie zapewnić Wysoką Izbę, kierownictwo partii i rządu, że napięte zadania wykonamy z honorem, dając tym samym wyraz głębokiego przywiązania i poparcia dla partii i władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma posłanka Elżbieta Kraska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselKraskaElzbieta">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim krótkim wystąpieniu chciałabym przedstawić udział zasadniczych szkół zawodowych i techników w kształceniu kadr dla gospodarki narodowej i planowany budżet na 1969 r. W związku z projektowanym rozwojem szkolnictwa zawodowego, zakładającym wzrost liczby uczniów tego typu szkół z 1.600 tys. osób w 1968 r. do 1.800 tys. osób w 1969 r. bieżące wydatki budżetowe na szkolnictwo zawodowe będą o około 470 mln zł, to jest o około 8,6% wyższe niż w bieżącym 1968 r. Szczególnie wysoki wzrost liczby uczniów, bo ponad 57%, planuje się w szkołach przysposobienia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselKraskaElzbieta">Wraz ze wzrostem ilości uczniów szkół zawodowych zwiększa się ilość stypendiów dla uczniów oraz ilość miejsc w internatach.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselKraskaElzbieta">W celu poprawy warunków nauczania w szkołach zawodowych, projekt budżetu przewiduje prawie 30 mln zł na poprawę tak zwanych rzeczowych norm budżetowych oraz około 100 mln zł rezerwy na dodatkowe godziny wychowania obywatelskiego i na kształcenie młodzieży nie pracującej.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselKraskaElzbieta">Jeśli nasze państwo planuje tak wysokie sumy na szkolnictwo zawodowe, to znaczy, że jest ono potrzebne gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselKraskaElzbieta">Do najważniejszych Osiągnięć naszego okresu należy opracowanie i stopniowe wprowadzenie w życie reformy szkolnej w zasadniczych i średnich szkołach zawodowych. Szybka rozbudowa tego szkolnictwa w coraz szerszym zakresie zaspokaja potrzeby kadrowe naszej gospodarki, tym samym zmniejsza braki średnich kadr technicznych dla przemysłu i usług. W tym okresie poprawiła się baza lokalowa całego szkolnictwa, gdyż otrzymało ono 32.800 izb lekcyjnych i pracowni, około 40 tys. nowych miejsc w internatach i 25.300 stanowisk pracy w warsztatach szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselKraskaElzbieta">Efekty te zostały osiągnięte dzięki nakładom państwowym, jak również dzięki bardzo wydatnym i ofiarnym wysiłkom naszego całego społeczeństwa, które w ramach Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów przekazało młodzieży około 11 tys. nowych, dobrze wyposażonych izb lekcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselKraskaElzbieta">W wyniku reformy oraz intensywnego rozwoju całego (szkolnictwa, wzrosła społeczna rola szkoły, a tym samym jej odpowiedzialność zarówno za przygotowanie młodego pokolenia do pracy zawodowej, jak też za jego wychowanie, za poziom jego świadomości ideowej i dojrzałość obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselKraskaElzbieta">Rolę tę i odpowiedzialność zwiększy dalsze upowszechnianie kształcenia po 8-letniej szkole podstawowej co najmniej dla 90% absolwentów w 1975 r. W warunkach, kiedy szkoła staje się prawie wyłączną drogą do zawodu i uczestnictwa w życiu społecznym, coraz większego znaczenia nabiera dostosowanie sieci szkół zawodowych i kierunków kształcenia do potrzeb poszczególnych gałęzi gospodarki i rozmieszczenia przemysłu w kraju oraz ustalenie właściwych proporcji między kadrą kwalifikowanych robotników a kadrą ze średnim wykształceniem technicznym i zawodowym.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselKraskaElzbieta">Stały postęp w technice wytwarzania wymaga dalszego i szerszego wykorzystywania dla kształcenia kadr tych warunków i możliwości, jakie Stwarza nowoczesny przemysł. W związku z tym wzrasta systematycznie liczba szkół przyzakładowych, kształci się w nich dziś około 30% ogółu uczniów szkół zawodowych. Odsetek ten powinien ulegać dalszemu zwiększeniu poprzez planowe rozwijanie sieci szkół przyzakładowych i międzyzakładowych, zwłaszcza w nowo powstających zakładach i ośrodkach przemysłowych oraz w wyniku poprawiania warunków lokalowych i stanu wyposażenia istniejących już szkół.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselKraskaElzbieta">Popierać musimy wszystkie nowe przedsięwzięcia, zmierzające do umacniania więzi szkolnictwa zawodowego z gospodarką. W szczególności należy stworzyć szersze możliwości podwyższania kwalifikacji i awansu społecznego dla przodujących robotników zarówno drogą wieczorowego kształcenia (techników spośród absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, jak i poprzez zdobywanie przez nich średniego wykształcenia w liceach ogólnokształcących dla pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselKraskaElzbieta">Szkoła zawodowa, przygotowując młodzież do pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie, powinna uczyć młodzież szacunku dla rzetelnej pracy i wiedzy oraz przeświadczenia, że kwalifikacje i umiejętności są decydującym wyznacznikiem społecznej i zawodowej pozycji każdego członka socjalistycznego społeczeństwa, że jedynie uczciwą pracą każdego obywatela można wykuwać pomyślność swojej ojczyzny. Dlatego we wszystkich klasach szkoły zawodowej wprowadzone zostały zajęcia z dziedziny wychowania obywatelskiego, aby młodzież ucząc się tego przedmiotu mogła wynieść ze szkoły przekonanie, że niepodległość Polski, jej bezpieczeństwo i rozwój są nierozerwalnie związane z socjalizmem i przyjaźnią z bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselKraskaElzbieta">Przełomowym momentem w rozwoju szkolnictwa zawodowego było wprowadzenie 8-klasowej szkoły podstawowej oraz wdrożenie do szkół zawodowych nowych planów i programów nauczania w oparciu o stale modyfikowaną nomenklaturę zawodów i specjalności, jak grupy mechanicznej, mechaniki precyzyjnej, elektrotechnicznej, elektronicznej, automatyki, grupy chemicznej i ekonomicznej, w miarę nowo powstających ośrodków przemysłowych. Tak też powstało szkolnictwo górnicze, hutnicze, budowy okrętów, budowy samochodów, kolejowe, energetyczne, włókiennicze.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselKraskaElzbieta">Uruchomiono więc dziesiątki nowych kierunków kształcenia, Stworzono szeroką sieć szkół zawodowych, gimnazjów, liceów przemysłowych, szkół przysposobienia przemysłowego oraz szkół przemysłowych, mających zadanie dokształcania młodocianych zatrudnionych w przemyśle. Rozszerzono rozmiary kształcenia w średnich szkołach zawodowych. Uruchomiono tak zwane technika dla awansowanych robotników, które umożliwiały zdobycie dyplomu w skróconym czasie. W miarę rozwoju gospodarki narodowej wzrasta zapotrzebowanie na kwalifikowane kadry, rozszerza się sieć szkolnictwa zawodowego, szczególnie szybko rozwija się sieć średnich szkół zawodowych, techników dziennych i wieczorowych dla absolwentów szkoły podstawowej, techników dziennych i wieczorowych dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników zaocznych, korespondencyjnych techników dla maturzystów, tak zwanych państwowych szkół technicznych i innych szkół pomaturalnych, liceów zawodowych, pielęgniarskich i bibliotekarskich.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselKraskaElzbieta">Przez podbudowę 8-letniej szkoły podstawowej, kandydaci do szkół zawodowych są o rok starsi, bardziej rozwinięci umysłowo i fizycznie, dlatego mają szansę podniesienia wyników nauczania i wychowania, lepszego przygotowania i ułatwionego wyboru zawodu czy specjalności. Przysposobienie do pracy zdobywane w warsztacie szkolnym musi być dobre, gruntowne, musi ono zapoznać z aktualnym stanem techniki, musi być perspektywiczne, uwzględniające kierunek zmian w technice, przemyśle i produkcji. Wzrasta więc zapotrzebowanie na kadry związane z obsługą, nadzorem mechanizmów, urządzeń sterujących, z automatyzacją procesów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselKraskaElzbieta">Absolwent szkoły zawodowej musi więc być przygotowany do łączenia pracy umysłowej z pracą fizyczną, do rozumienia postępowych procesów w technice przemysłowej, a co ważniejsze — musi posiadać umiejętność dostosowywania się do zmian zachodzących w dziedzinie pracy przez siebie wykonywanej, a niejednokrotnie wychodzić naprzeciw tym zmianom. Powstają nowe zawody i specjalności — trzeba zapewnić im odpowiedni rozwój. Rozwój, realizacja i powodzenie naszej techniki i przemysłu zależeć będą od przygotowania zawodowego, wyniesionego przez uczniów, przyszłych pracowników przemysłu ze szkół zawodowych, a zreformowana szkoła zawodowa, oparta na nowej nomenklaturze zawodów i specjalności rozwijać się będzie razem z przemysł em.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselKraskaElzbieta">Nowa nomenklatura Obejmie 210 zawodów i specjalności robotniczych i równorzędnych oraz 243 zawody specjalności technicznej i równorzędne. Do pracy zawodowej w określonym zawodzie i specjalności przygotowuje szkoła zawodowa przez kształcenie specjalistyczne, opierając się na przygotowaniu ogólnym i politechnicznym, a uzupełnieniem przygotowania zawodowego będzie wstępny staż pracy odbywany przez absolwentów ZSZ i techników oraz liceów zawodowych w zakładach pracy bezpośrednio po ukończeniu szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselKraskaElzbieta">Szkolnictwo zawodowe cieszy się ogromną popularnością wśród młodzieży robotniczej i chłopskiej, świadczy o tym skład socjalny uczniów i uczennic, wśród których przeważają synowie i córki robotników i chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselKraskaElzbieta">W technikach i liceach zawodowych młodzież pochodzenia robotniczego stanowiła w 1966 r. 37,5%, chłopskiego — 23,7%, a pochodzenia inteligenckiego 29%. V Zjazd PZPR przewidział objęcie kształceniem ponadpodstawowym w 1975 r. 90% absolwentów szkół podstawowych. Ważnym zadaniem stojącym przed szkolnictwem zawodowym, szkolącym przyszłe kadry dla gospodarki narodowej, jest podnoszenie efektywności kształcenia i sprawności. Sprawność kształcenia wynosi na przykład w technikach 68,1%, a w zasadniczych szkołach zawodowych 70%. W latach 1964—1970 średnie szkolnictwo zawodowe dostarczy gospodarce narodowej 861 tys. absolwentów, a zasadnicze szkoły zawodowe — 1.442 tys. kwalifikowanych robotników. W stosunku do zapotrzebowania gospodarki narodowej wynosi to odpowiednio 117% techników, 66% robotników kwalifikowanych. Osiągnęliśmy więc, jak z tego wynika, pewien nadmiar wykwalifikowanych średnich kadr zawodowych przy równoczesnym niedoborze robotników wykwalifikowanych. Niezależnie od tego stanu mamy wypadki całkowitego braku kadr w niektórych zawodach, jak techników-jubilerów, chemików, techników instrumentów muzycznych oraz techników ortopedów. Nierównomierność rozmieszczenia kadr zawodowych ze średnim wykształceniem występuje również w przekroju terenowym i to zarówno w przekroju ogólnokrajowym, jak i wojewódzkim, a w poszczególnych grupach zawodów występuje na ogół niedobór absolwentów w stosunku do potrzeb gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselKraskaElzbieta">Konieczny jest również poważniejszy rozwój techników zawodowych na podbudowie ZSZ i szkoły równorzędnej zarówno w systemie szkół młodzieżowych, jak i dla pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#PoselKraskaElzbieta">Od dłuższego czasu prowadzone są w resorcie oświaty i szkolnictwa wyższego studia nad problemem ewentualnego przejścia w niektórych działach szkolnictwa zawodowego na pełną dwustopniowość, to jest tworzenia techników tylko na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej; w tym kierunku idą zmiany. Z drugiej strony rozważa się możliwość tworzenia techników na podbudowie dwu klas liceum ogólnokształcącego.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#PoselKraskaElzbieta">W tezach na V Zjazd PZPR oceniono pozytywnie dotychczasowy stan i rozwój szkolnictwa ponadpodstawowego. Stwierdzono, że w ciągu ubiegłych czterech lat nastąpiło podniesienie stopnia wykształcenia i kwalifikacji klasy robotniczej. 1.090 tys. osób ukończyło w tym czasie zasadnicze szkoły zawodowe oraz SPR. Dzięki temu o 1/3 zwiększyła się liczba pracowników technicznych w przemyśle i budownictwie, a liczba nauczycieli wzrosła o 30%.</u>
+ <u xml:id="u-46.21" who="#PoselKraskaElzbieta">Nauczaniem w szkołach zawodowych, technikach i liceach objęto 85% młodzieży po ukończeniu 8 klas szkoły podstawowej. Jako przedstawicielka województwa katowickiego chciałam podać łączne zapotrzebowanie województwa katowickiego na kwalifikowane kadry robotników w latach 1971—1975 w ilości 165.800 osób, to znaczy rocznie — 32.360 osób. Największe zapotrzebowanie występuje w grupach zawodów i specjalności takich, jak: mechanicznych, górniczych, elektrycznych, budowlanych, rolnych. Przewiduje się, że nie zostanie pokryte zapotrzebowanie na kwalifikowanych robotników, głównie w grupach zawodów górniczych, hutniczych i budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-46.22" who="#PoselKraskaElzbieta">Nadal występować będzie zapotrzebowanie na kadry ze średnim wykształceniem w grupach: mechanicznej, elektrotechnicznej, służby zdrowia, elektrycznej, górniczej, budowlanej, metalurgicznej, chemicznej, energetycznej.</u>
+ <u xml:id="u-46.23" who="#PoselKraskaElzbieta">W pozostałych grupach specjalności zapotrzebowanie kształtuje się poniżej 3.000 osób w ciągu 5 lat. Liczba absolwentów techników młodzieżowych i dla pracujących zaliczona na pokrycie zapotrzebowania wyniesie w tym czasie łącznie 78.800 osób, przekroczy więc wstępne zapotrzebowanie o 17%.</u>
+ <u xml:id="u-46.24" who="#PoselKraskaElzbieta">Jednym z trudnych problemów, jaki stoi przed szkolnictwem zawodowym, jest sprawa szkolenia zawodowego dziewcząt. W każdym roku występuje drobna przewaga dziewcząt nad chłopcami. Ponieważ województwo katowickie ma przewagę przemysłu ciężkiego, a kadry męskie są niewystarczające, należy więc zapotrzebowanie uzupełnić dziewczętami. Procent szkolonych dziewcząt stanowi 49,5 w technikach, a 38 — w ZSZ. Pełna feminizacja nastąpiła w takich zawodach, jak handlowych, ekonomicznych, gospodarczych, odzieżowych, służby zdrowia, chemicznych i włókienniczych.</u>
+ <u xml:id="u-46.25" who="#PoselKraskaElzbieta">Przedstawiłam pokrótce udział ZSZ i techników w kształceniu kadr dla gospodarki narodowej i związane z tym trudności oraz nakłady budżetowe i potrzeby województwa katowickiego.</u>
+ <u xml:id="u-46.26" who="#PoselKraskaElzbieta">Przeto w imieniu Komisji Oświaty i Nauki oraz Podkomisji Szkolnictwa Zawodowego wnoszę o przyjęcie projektu planu gospodarczego i budżetu na 1969 r. w brzmieniu przedłożenia rządowego.</u>
+ <u xml:id="u-46.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Władysław Puch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselPuchWladyslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W obecnej debacie sejmowej, omawiającej plan i budżet na rok 1969, szczególnie wiele miejsca zajmuje problematyka handlu zagranicznego. Waga i ranga tego problemu została naświetlona w przedstawionych Sejmowi materiałach.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselPuchWladyslaw">Pragnę ze swej strony przedstawić Wysokiej Izbie te zagadnienia w odniesieniu do hutnictwa żelaza i stali. Spraw eksportu i importu wyrobów hutniczych nie można rozpatrywać w oderwaniu od aktualnych problemów rozwoju polskiej metalurgii żelaza oraz zagadnień zaopatrzenia kraju w wyroby ze stali.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselPuchWladyslaw">Załogi hutnicze pracują bardzo ofiarnie i przekraczają swe zadania planowe. Dowodem tego są wyniki produkcyjne uzyskiwane przez przemysł hutniczy w ostatnich latach. W roku przyszłym hutnictwo osiągnie w podstawowych asortymentach produkcję wyższą niż to zakładał plan 5-letni na ten okres. I tak w porównaniu do założeń planu 5-letniego hutnicy dadzą krajowi w 1969 r. dodatkowo: surówki — 205 tys. ton, stali — 352 tys. ton, wyrobów walcowanych 255 tys. ton. Podobne przyrosty ponad wytyczne planu 5-letniego osiągnięte będą również w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselPuchWladyslaw">Hutnictwo czyni też duże wysiłki, aby przyśpieszyć tempo rozwoju produkcji jakościowej, która rośnie szybciej od produkcji wyrobów zwykłej jakości. O ile w ubiegłej pięciolatce wzrost produkcji wyrobów zwykłych i jakościowych kształtował się niemal na tym samym poziomie, to w obecnym planie 5-letnim sytuacja zmieniła się radykalnie. Przy średniorocznym przyroście produkcji wyrobów walcowanych ogółem w granicach 4% — produkcja wyrobów ze stali jakościowej zwiększała się średnio o Około 10%, a więc o 2 i pół raza szybciej.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselPuchWladyslaw">Należy przy tym podkreślić, że produkcja jakościowa koncentruje się przede wszystkim w starym hutnictwie i hucie — „Warszawa”, przy czym poziom techniczny starych hut nie pozwala na jaj znaczne rozszerzenie. Niektóre zespoły walcownicze w śląskim hutnictwie pracują już ponad 50 lat, podczas gdy średnia żywotność walcowni nie powinna przekraczać 20 lat. Stare walcownie talach cienkich na przykład produkują rocznie Od 12 do 70 tys. ton talach, przy całkowicie ręcznej obsłudze, podczas gdy zmechanizowana walcownia w hucie im. Lenina, pochodząca z dostaw Związku Radzieckiego, wytwarza 1.600 tys. ton blach rocznie. Walcownia blachy huty im. Lenina produkuje w ciągu godziny 251 ton, a stara walcownia huty — „Pokój” — zaledwie 27 ton. Jeszcze mniejsza jest wydajność walcowni trio w hucie — „Batory”, która w ciągu godziny wytwarza zaledwie 6,5 tony blach.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselPuchWladyslaw">Stan techniczny starych hut nie jest oczywiście bez znaczenia dla prawidłowego rozwoju obrotów wyrobami hutniczymi w naszym handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselPuchWladyslaw">Chciałbym również zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt, iż w latach 1966—1970 hutnictwo wyprodukuje łącznie ponad założenia pięciolatki 1.140 tys. ton wyrobów walcowanych, talk potrzebnych naszej gospodarce narodowej. Mimo to, w dalszym ciągu w kraju występuje ostry deficyt wyrobów walcowanych, który w 1969 r. szacuje się na przeszło 150 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselPuchWladyslaw">Ta niekorzystna sytuacja jest następstwem niedoinwestowania szczególnie starych zakładów przemysłu hutniczego w ubiegłych latach, przy jednoczesnym braku środków ma pokrycie importem istniejącego deficytu.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselPuchWladyslaw">Do 1968 r. kraj nasz był per saldo eksporterem, to znaczy eksportował tonażowo więcej wyrobów hutniczych niż ich importował. W 1969 r. stajemy się importerem — „netto”, lecz mimo to nie nadążamy za pokryciem potrzeb całego polskiego przemysłu, a zwłaszcza tych jego branż, których rozwój jest uzależniony od dostaw hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselPuchWladyslaw">Ograniczamy eksport wyrobów hutniczych. Ograniczenie to w 1969 r. na rynki kapitalistyczne wyniesie około 140 tys. ton. Stwarzamy tym samym trudności handlowi zagranicznemu, który rynki te zdobywał. Z drugiej jednak strony — i to słusznie — musimy dążyć do zaspokajania potrzeb krajowego przemysłu, ażeby wzrost eksportu uzyskiwać przez przetworzenie wyrobów hutniczych na maszyny i urządzenia. Należałoby rozważyć również możliwości wzrostu eksportu wysoko przetworzonych wyrobów hutniczych.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselPuchWladyslaw">Osobnym problemem jest zagadnienie struktury asortymentowej eksportu i importu wyrobów hutniczych. Jak wiadomo, struktura ta nie jest dla nas korzystna. Sprzedajemy wyroby tanie, mało uszlachetnione; kupujemy drogie. Pod tym względem nastąpiła ostatnio pewna poprawa. Nadal jednak relacje cen między importem i eksportem do krajów kapitalistycznych są dla nas niekorzystne.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselPuchWladyslaw">Do wspomnianej poprawy struktury naszego eksportu i importu wyrobów hutniczych przyczyniło się uruchomienie takich urządzeń, jak na przykład: walcownie taśm zimnowalcowanych w hutach: — „Warszawa”, „Florian” i — „Cedler”, dzięki czemu mogliśmy poważnie ograniczyć drogi import tych taśm. Uruchomienie walcowni rur w hucie — „Świerczewski” i ciągami rur w hucie — „Jedność” uwolniło kraj częściowo od bardzo drogiego importu rur precyzyjnych, choć nie zdołaliśmy w pełni załatwić tego tak uciążliwego dla gospodarki narodowej problemu. Do dalszej poprawy sytuacji w tej dziedzinie przyczyni się niewątpliwie realizacja uchwały V Zjazdu naszej partii, która wskazała na konieczność szybkiego rozwoju produkcji uszlachetnionej w hutnictwie. Na tej drodze będzie można dokonać dalszych, korzystnych zmian struktury asortymentowej produkcji hutniczej i eksportu tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselPuchWladyslaw">Na obecne trudności w zaopatrzeniu gospodarki w wyroby hutnicze, a także strukturę eksportu i importu hutnictwa rzutuje poważnie brak rezerw, które umożliwiałyby elastyczne, bieżące działanie. Ze wspólnych ocen Komisji Planowania i przemysłu hutniczego wynika, że wykorzystanie zdolności produkcyjnych walcowni w naszym hutnictwie wynosi 96,2%. Jeśli weźmiemy pod uwagę to, że hutnictwo przy produkcji około 1.800 tys. różnych grupo-typo-wymiarów wyrobów wykonuje zamówienia odbiorców w 99,5%, trzeba to uznać za duży sukces tego przemysłu i dowód wyraźnego postępu w jego pracy.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselPuchWladyslaw">Aby przy tak napiętych zadaniach utrzymać tempo wzrostu eksportu, który w 1969 r. w porównaniu do 1968 r., ma się zwiększyć o około 11%, hutnictwo będzie musiało eksportować na rynki krajów kapitalistycznych również swoje półprodukty, w tym:</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselPuchWladyslaw">surówki— 450 tys. ton wlewków lub slabów — 150 tys. ton złomu metalowego— 200 tys. ton Eksport ten, w odróżnieniu od opłacalnego wywozu wyrobów walcowanych i przetwórstwa hutniczego, wykazuje struty kalkulacyjne. Jest jednak konieczny dla utrzymania równowagi płatniczej w (naszym bilansie handlu zagranicznego. Wyeliminować go nie możemy również dlatego, że nie posiadamy odpowiednich zdolności produkcyjnych, aby półwyroby te przerobić na pełnowartościowe wyroby gotowe.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselPuchWladyslaw">Trudności, jakie występują w kraju na skutek deficytu wyrobów walcowanych, rosnący ich import przy zmniejszaniu się eksportu, a także niekorzystna dla nas struktura obrotów wyrobami hutniczymi, upoważnia mnie do stwierdzenia, iż sprawom szybszego tempa rozwoju hutnictwa poświęcić musimy szczególnie wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Janowi Klesze.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Biorąc za podstawę poziom i dynamikę wzrostu produkcji rolnej w ostatnich 3 latach, jak i przewidziane środki produkcji, które mają być rolnictwu dostarczone z przemysłu w 1969 r. należy uważać, że założony plan wzrostu produkcji rolnej na 1969 r. jest realny, a przy przeciętnych warunkach klimatycznych, może być nawet przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselKlechaJan">Osiągnięty stan rolnictwa na progu czwartego roku bieżącej pięciolatki pozwala przewidywać, że zadania w rolnictwie do 1970 r. uzyskują realne przesłanki pełnego ich wykonania. Warto także podkreślić jako duże osiągnięcie, że jest to właściwie pierwsza pięciolatka rolna, w której wzrost produkcji roślinnej następuje szybciej niż wzrost produkcji zwierzęcej. Dlatego też powstają korzystne warunki, aby przezwyciężać coraz skuteczniej okresowe nadmierne spadki pogłowia zwierząt — zwłaszcza trzody — i zapewnić bardziej równomierny wzrost pogłowia zwierząt, a jednocześnie stopniowo zmniejszać import zbóż. W sumie mamy rolnictwo w rozwoju, rolnictwo zdolne już dziś wchłonąć znacznie większe środki produkcji z przemysłu iw postaci nawozów, maszyn, materiałów budowlanych i innych, niż te, które ono obecnie otrzymuje. Mamy zatem rolnictwo dynamiczne; ujemne zjawiska występują tylko na marginesie tego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselKlechaJan">Głównymi dźwigniami w rozwoju rolnictwa są i pozostają:</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselKlechaJan">po pierwsze — ekonomiczna polityka rolna, dająca zachętę i lepsze korzyści tym, którzy wprowadzają postęp w swoich gospodarstwach, unowocześniają je;</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselKlechaJan">po drugie — zwiększona i rosnąca z każdym rokiem ilość środków produkcji z przemysłu dostarczanych rolnictwu;</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselKlechaJan">po trzecie — poparcie przez szeroki ogół rolników polityki rolnej partii i ZSL w postaci społeczno-produkcyjnego działania oraz łączenia wysiłku całej wsi z wysiłkiem fachowców rolnych w krzewieniu wiedzy rolniczej i wprowadzaniu postępu bezpośrednio w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselKlechaJan">Poparcie to nie przyszło samo, zostało ono wypracowane organizatorską i propagandową działalnością partii i ZSL. Partia nasza w podnoszeniu świadomości wsi do poziomu polityki partii, w rozwijaniu jej aktywności, zdobyła duże doświadczenia w ostatnich latach.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselKlechaJan">Doświadczenia te zostały uogólnione i rozwinięte na IX Plenum Komitetu Centralnego naszej partii. Potwierdziły je i zaleciły dalej stosować i udoskonalać uchwały V Zjazdu. Dziesiątki tysięcy fachowców praktycznie powiązało się z aktywem chłopskim, z milionami chłopów i ich organizacjami. Wspólnie radzą i wspólnie podejmują juk najtrafniejsze środki usunięcia zaniedbań, dźwigając kulturę i produkcję rolną. Te organizatorskie formy pracy konkretnej, systematycznej, a jednocześnie masowej, nie tylko dają rezultaty we wzroście plonów, ale jest to także ważny czynnik rozwoju, udoskonalania się samych rolników, jak i fachowców rolnych, którzy razem ze wsią pracują.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselKlechaJan">Obecny okres jesienno-zimowy jest okresem, w którym służba rolna i chłopi bezpośrednio na wsi przystąpili do wspólnej oceny realizacji postanowień ubiegłego Okresu i podejmują wnioski do pracy w okresie nadchodzącym. Wymaga to systematycznego wspierania przez rady narodowe i związki kółek rolniczych. Budżety państwa i rad narodowych również materialnie zabezpieczają wprowadzanie postępu w rolnictwie. Organizatorska praca jesienno-zimowa i jej późniejsza kontynuacja jest największą gwarancją, że środki, jakie rolnictwo otrzymuje, zostaną dobrze zużyte dla wzrostu plonów również i w nadchodzącym 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselKlechaJan">Przemyśl chemiczny przychodzi rolnictwu z dużą pomocą w podnoszeniu plonów. Bez chemii wysoka intensyfikacja produkcji rolnej byłaby właściwie niemożliwa, ale chemia stawia również wymogi przed naukami biologicznymi w rolnictwie. W 1969 r. rolnictwo będzie mieć 111 kg NPK na 1 hektar, a w 1970 r. około 138 kg NPK. Niezadługo będziemy mieli zbudowane zakłady w Policach i Włocławku. Otrzymamy nieco więcej potasu ze Związku Radzieckiego. Oznacza to, że za 2—3 lata osiągniemy na 1 ha poziom nawożenia bliski poziomowi krajów o wysoko rozwiniętym rolnictwie. Rozwój chemii wprowadza nas w taki okres, że sprawa intensywnych odmian zbóż, i nie tylko zbóż, takich, które zdolne są pobrać wysokie dawki nawożenia i wydać z hektara duży plon — jest zagadnieniem dnia dzisiejszego i to zagadnieniem pilnym i ważnym. Wiemy, że niektóre państwowe gospodarstwa rolne w roku bieżącym dzięki zastosowaniu nasion intensywnych odmian pszenic otrzymywały 40, 50, a nawet i po 70 q ziarna z jednego hektara. Jest również wiele spółdzielni produkcyjnych i rolników indywidualnych, którzy także z podobnych odmian pszenicy i jęczmienia otrzymują plony w granicach 40— 50 q z hektara oraz ponad 30 do 35 q żyta. Odmian tych jednak gospodarstwa nasienne nie są w stanie obecnie dostarczyć w dostatecznej ilości.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselKlechaJan">Od strony wiedzy i przygotowania fachowego olbrzymia większość rolników indywidualnych jest już zdolna zapewnić wszystkie wymogi agrotechniczne intensywnym odmianom zbóż i innych roślin. Jednakże nauka rolnicza zajmująca się hodowlą roślin oraz gospodarstwa produkujące zboża nasienne w tym zakresie wyraźnie nie nadążają, nie nadążają ani za poziomem wiedzy, jaką sobie już przyswoili rolnicy, ani za poziomem nawożenia, jakie stawia rolnictwu do dyspozycji chemia.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselKlechaJan">Ministerstwo Rolnictwa podejmuje kroki, aby szybciej ten stan zmienić. Należy dołożyć wszechstronnych starań, aby poziom nasiennictwa jak najszybciej został podniesiony do wymaganych potrzeb rolnictwa. Inaczej nasiennictwo może stać się hamulcem dalszego rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselKlechaJan">Niewielka ilość rolników tkwiąca w konserwatyzmie nie może być hamulcem w dostawie intensywnych odmian nasion dla szerokiego ogółu rolników — odwrotnie, szeroko stosowane te odmiany i osiągane wysokie wyniki w plonach będą najlepszym argumentem podważającym ten konserwatyzm. Dowodzi zresztą tego praktyka dostarczania całym rejonom ziemniaków do sadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselKlechaJan">Gdy patrzymy na nasze rolnictwo w jego rozwoju, gdy bierzemy pod uwagę cały zespół środków i zmian, to spoza krzątaniny dnia dzisiejszego, tak bardzo zresztą potrzebnej do posuwania rozwoju naprzód, wyłaniają się stopniowo kontury rolnictwa nowoczesnego. Na podstawie znanych już dziesiątków tysięcy przykładów rolników, ociągających plony równe plonom osiąganym w najbardziej rozwiniętych rolniczo krajach, można przyjąć za pewne, że nie jest tak długi ten czas, kiedy przy pomocy państwa rolnicy nasi uczynią całe rolnictwo nowoczesnym. To jest chłopską ambicją i ich największą patriotyczną aspiracją, aby dowieść, że gospodarcze zacofanie wsi polskiej nie wynikało z charakteru jej ludności, a ze skutków klasowego panowania wyzyskiwaczy.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselKlechaJan">Parę słów o hodowli bydła. Mamy duży dorobek w tej dziedzinie pod Względem wzrostu pogłowia, zdrowotności, poprawy rasy, mleczności, wzrostu bydła rzeźnego, ale nie może nas to jednak zadowalać, nie może, ponieważ obok niewielkiej ilości rolników, mających dobrze postawioną hodowlę bydła, zbyt wiele gospodarstw, zwłaszcza indywidualnych, prowadzi chów bydła na bardzo niskim poziomie, a postęp tam następuje bardzo powoli. Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego badała stan chowu bydła w bieżącym roku w województwach bynajmniej nie zacofanych. Okazuje się jednak, że większość obór w tych województwach nie ma należytego oświetlenia, brak wentylacji, okólników, obory są przeważnie nie bielone, brudne i brudno utrzymywany jest w nich inwentarz.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselKlechaJan">Mamy niewielki procent rolników, którzy od wielu lat są znani jako dobrzy hodowcy. Do nich z poradą przychodzą fachowcy rolni. Rolnicy ci uczestniczą w różnego rodzaju pokazach, otrzymują nagrody, ale obok nich spotyka się gospodarstwa zacofane pod względem hodowli bydła. Wysiłki służby weterynaryjnej niewiele dadzą, jeśli w parze z nimi nie będzie iść stała poprawa warunków zoohigieny właśnie u tej większości rolników zacofanych. Potrzebna jest tu stała i systematyczna praca służby rolnej z tymi rolnikami, tak jak się to już dzieje w zakresie gospodarki polowej. Zarówno wzrost pasz, jak i praca służby rolnej w radach narodowych, organizowanie sekcji chowu bydła w kółkach rolniczych, rozwój mleczarstwa sprzyjają temu, aby poprawa następowała szybciej również i na tym polu.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Czynnikiem sprzyjającym w rozwoju rolnictwa jest też regulująca rola państwa na rynku. Państwo za pomocą ceny, kontraktacji i innych instrumentów zapewnia stabilność i opłacalność produkcji rolnej, bez których rolnictwo normalnie rozwijać się nie może. Warto to podkreślić teraz, kiedy różnego rodzaju — „poprawiacze” jako lekarstwo na wszystkie istotne i wymyślone braki w gospodarce socjalistycznej wysuwają rynek jako ten czynnik, który ma wszystko ułatwić i załatwić. Ale wsi polskiej na rynek, działający jako żywioł bez regulującej roli państwa, nikt nie nabierze. Za sanacji żywioł rynkowy i związana z nim huśtawka cen była dla wsi, obok innych spraw, dodatkową plagą kapitalistycznego ustroju. Wychodzili na tym nieźle tylko spekulanci. Chłopi dobrze pamiętają tamte czasy.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselKlechaJan">Rolnik, aby mógł spokojnie rozwijać swoje gospodarstwo, musi mieć zapewnioną opłacalną cenę i pewność zbytu. Służy temu u nas kontraktacja głównych płodów, kontraktacja, którą coraz częściej posługują się również i kraje kapitalistyczne, choć — rzecz zrozumiała — zupełnie do innych klasowych celów.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselKlechaJan">Mamy duży dorobek w rozwoju kontraktacji, ku zadowoleniu i wsi i przemysłu. Ale nie wszędzie ta regulująca rola państwa jest należycie wykorzystana. Na przykład, jeśli chodzi o niektóre rośliny kontraktowane, zachodzi czasem takie zjawisko, że są one dostarczane na rynek w znacznie większej ilości niż były ustalone potrzeby, prowadzi to do marnotrawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselKlechaJan">Ministerstwo zajmujące się kontraktacją powinno dołożyć starań, aby rolnik był zainteresowany w podnoszeniu produkcji z powierzchni zakontraktowanej i aby jednocześnie przemysł otrzymywał tafcie jej globalne ilości, jakie są niezbędne gospodarce narodowej. Jest to praktycznie możliwe do osiągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselKlechaJan">Mamy też powtarzające się zjawisko wahań w pogłowiu trzody chlewnej. Występuje ono cyklicznie. Jest ono uwarunkowane wahaniami w produkcji roślinnej, które w plonach są nie do uniknięcia. Jest to żywiołowe dopasowywanie ilości trzody chlewnej do ilości posiadanych pasz. Najgorsze jest jednak, że to dopasowywanie zawsze spada poniżej faktycznych zasobów paszowych. Takie jest zresztą prawo żywiołu. Późniejsza odbudowa spadku pogłowia nie następuje wraz ze wzrostem produkcji roślinnej, lecz znacznie później. Najbardziej szkodliwy i utrudniający szybką odbudowę stada trzody jest spadek pogłowia macior.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselKlechaJan">Ministerstwa Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego i Skupu wiele zrobiły przeciwdziałając temu spadkowi. Nie udało się jednak przy spadku całego pogłowia nie dopuścić do spadku pogłowia macior. Potrzebne jest tu wcześniejsze rozeznanie i wyprzedzająca zjawisko informacja — przestroga. Potrzebne są również dodatkowe środki ekonomiczne, aby zapewnić stabilny stan pogłowia macior właśnie w sytuacji, kiedy zachodzi spadek całego pogłowia trzody.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselKlechaJan">Ostatnia sprawa, którą podnoszę, to zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji i skup płodów rolnych. Jak byśmy nie rozbudowywali punktów odbioru i magazynów, jak byśmy nie ulepszali zarówno ocen kwalifikacyjnych, jak i sprawności odbioru płodów rolnych — co należy czynić — musimy jednak pamiętać, że mamy rolnictwo bardzo rozdrobnione i jeszcze długo takim pozostanie.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselKlechaJan">Mamy w Polsce około 3,5 miliona gospodarstw indywidualnych. Jest to ogromna masa. Jeśli z tej masy pojedynczo, żywiołowo będą zjawiać się gospodarze ze swoimi płodami na punktach skupu i na punktach odbioru środków produkcji, to nie pomoże najsprawniejsza obsługa. Muszą powstawać korki i mitręga. Ale nie jest to sytuacja bez wyjścia. Mamy przecież organizacje chłopskie na wsi i mamy także spółdzielczość wiejską obsługującą wieś, w której zarządzają ci sami Chłopi.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PoselKlechaJan">Trzeba, żeby wszyscy zrozumieli obiektywną sytuację i uznali, że kółka rolnicze mogą być w tej dziedzinie organizatorami i że mogą działać z korzyścią i w imieniu rolników załatwiać ich interesy, zaoszczędzając im czas. Przy dobrej pracy kółek rolniczych w zakresie zaopatrzenia i zbytu również instytucje obsługujące wieś będą mogły łatwiej wykonywać swoje obowiązki. Zresztą mamy wiele praktycznego doświadczenia w tym zakresie. Zadowoleni są z tego zarówno chłopi, jak i przedsiębiorstwa usługowe. Te właśnie formy działania jak najszerzej należy rozwijać i wskazywać na siły i środki, prowadzące do tego celu. Większość tych środków tkwi w organizacji, w decyzji samych chłopów i w przez nich zarządzanych organizacjach.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PoselKlechaJan">Wysoki Sejmie! Dokonywany postęp rolniczy w naszych warunkach, to znaczy w warunkach władzy ludowej, szeroko stosowane formy samorządu rolnego, ogólny rozwój kulturalny czynią ogół rolników polskich nie tylko coraz bardziej kwalifikowanymi rolnikami, ale i coraz rozumniejszymi społecznikami. W różnych formach społecznego współdziałania wsi nad podnoszeniem wiedzy rolnictwa zawiera się także treść współrządzenia krajem, w którym rolnicy uczestnicząc, nabierają zaufania do siebie samych i do swojej władzy. Rozszerza to ich światopogląd w ogóle, czyni ich ludźmi świadomymi swoich celów i ludźmi śmiałymi. Tacy rolnicy i taka wieś będzie usuwać ze swej drogi wszystko, co jej będzie przeszkadzać w rozwoju. Takiej wsi partia i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe będą mogły przewodzić w podnoszeniu produkcji i kształtować stopniowo socjalistyczne stosunki na wisi.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Dąb-Kocioł.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselDabKociolJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W świecie pełnym niepokoju społeczeństwo polskie spokojnie pracuje i rok rocznie uzyskuje pomyślne rezultaty wszechstronnego rozwoju całej naszej gospodarki. W realizacji Narodowego Planu Gospodarczego w roku 1967 dokonaliśmy znowu dalszego kroku naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselDabKociolJan">Dochód narodowy wzrósł w 1967 r. o niecałe 6%, to jest nieco mniej, niż średnia ustalona w planie 5-letnim, lecz za to w poprzednich latach dochód ten kształtował się wyżej średniej. Globalna produkcja przemysłu uspołecznionego była wyższa w 1967 r. o 67 mld zł, to jest prawie o 8% od osiągniętej produkcji w 1966 r. W wielu gałęziach przemysłu uzyskano szybszy wzrost produkcji niż w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselDabKociolJan">Szczególnie silny był wzrost tych działów produkcji, które decydują o nowoczesności gospodarki i o szybkim rozwoju gospodarczym kraju, to jest przemysłu maszynowego i chemicznego. Należy też podkreślić dalszy wzrost produkcji rolnej globalnej, to jest plonów i bydła, silny wzrost inwestycji drobnych grupy — „B”, to jest inwestycji szybko rentujących się. Nastąpiła poprawa w handlu zagranicznym, szczególnie w jego strukturze. Tempo wzrostu produkcji w przemyśle należy pozytywnie ocenić również na tle przemysłowego rozwoju krajów socjalistycznych, gdyż w wielu krajach socjalistycznych produkcja była niższa niż u nas. Wzrost naszej produkcji jest tym więcej znamienny, że dynamika szeregu krajów kapitalistycznych w 1967 r. w produkcji przemysłowej nie wzrosła, lecz odwrotnie, obniżyła się.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselDabKociolJan">Tak więc powoli, lecz systematycznie, rok po roku przełamujemy zacofanie w stosunku do innych krajów pod względem rozwoju gospodarczego i warunków bytu. Jednak poważne różnice utrzymują się nadal pod względem wyposażenia technicznego naszych przemysłów. Decydującym czynnikiem o poprawie technologii i rekonstrukcji naszego przemysłu będzie realizacja następnego planu 5-letniego w latach 1971—1975, którego założenia zostały ustalone na V Zjeździe Partii.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselDabKociolJan">Pomimo szybkiego wzrostu naszej produkcji przemysłowej i pomimo zajmowania w niektórych branżach przemysłowych pod względem wysokości produkcji 5—10 miejsca w świecie, w gospodarce naszej mieliśmy w 1967 r. objawy napięć i tak na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselDabKociolJan">—zbyt silne było rozwarcie między produkcją środków produkcji a produkcją środków konsumpcyjnych; to rozwarcie jest większe niż przewidywał plan 5-letni, co z kolei spowodowało trudności w zaopatrzeniu rynku;</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselDabKociolJan">—w całym naszym przemyśle szybciej rozwijała się produkcja finalna niż produkcja dla celów kooperacyjnych, na skutek czego przemysł nasz miał trudności z dostawą terminową swych wyrobów, jak również z ich jakością;</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselDabKociolJan">—pomimo szybkiego wzrostu w Okresie powojennym materiałów budowlanych, jak cementu, którego produkcja z 1.700 tys. ton w okresie przedwojennym wzrosła do 11.200 tys. ton w 1967 roku oraz stali, której produkcja wynosiła przed wojną 1.400 tys. ton, a w 1967 r. 10.500 tys. ton, to na skutek szybkiego Wzrostu inwestycji budowlanych oraz rozwoju przemysłu maszynowego mieliśmy poważny deficyt w zakresie tych materiałów. Dało się to odczuć zwłaszcza w budownictwie przemysłowym, mieszkaniowym, jak i rolniczym. Poza tym rolnictwo nie może nabyć potrzebnych do nowo wznoszonych budynków wanien, zlewozmywaków oraz materiałów instalacyjnych. Dla podniesienia Stanu higieny i zdrowotności mieszkańców wsi, zwłaszcza w okresie chemizacji rolnictwa, te urządzenia są konieczne;</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselDabKociolJan">—daje się zauważyć dość duże napięcie pomiędzy przemysłem maszyn rolniczych a produkcją rolną, na przykład ogromna dynamika produkcji nawozów sztucznych. Przed wojną rolnictwo otrzymywało 125 tys. ton rocznie, a w roku bieżącym otrzyma około 2 mln ton czystych składników, co wynosi w masie około 6 mln ton. Ponieważ jednak produkcja siewników nawozowych jest zbyt powolna w stosunku do potrzeb wysiewa się duże ilości nawozów ręcznie, z wiadra. Poza tym ze względu na odpływ młodzieży ze wsi do miast — potrzebne są maszyny rolnicze traktorowe, jak: ładowacze obornika, większa ilość rozsiewaczy wapna, kombajnów zbożowych i buraczanych dla kółek rolniczych oraz cały szereg prostych maszyn konnych, które mogłyby produkować niektóre POM w ramach luzów produkcyjnych. Obecnie niektóre POM dla wykorzystania luzów produkują zabawki dla dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselDabKociolJan">Rolnictwo jest ważną dziedziną gospodarki narodowej. Od jego rozwoju zależy wzrost dobrobytu całego społeczeństwa. Obecnie jest stały wzrost produkcji w rolnictwie. Jednakże zbliżymy się do progu wzrostu tego postępu, jeżeli nie nastąpi szybki wzrost dostaw maszyn rolniczych, bardzo potrzebnych dla wsi. Tak więc brak maszyn rolniczych staje się problemem nie tylko dla wsi, lecz również problemem ogólnonarodowym. Rząd powinien podjąć możliwie szybko poważne decyzje odnośnie do zwiększenia produkcji potrzebnych maszyn rolniczych, podobnie jak przed 5 laty podjął duży wysiłek w celu zwiększenia produkcji nawozów sztucznych. Poza tym, ceny niektórych maszyn rolniczych wymagają obniżenia, gdyż obecnie mamy wypadki, że potrzebne i dobre maszyny rolnicze nie są kupowane ze względu na ich wysoką cenę, jak na przykład kolumny parnikowe.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselDabKociolJan">Produkcja roślinna wykazuje od kilku lat szybki wzrost — przeciętnie o 60 kg zboża na 1 hektar — co w światowej produkcji rolniczej zalicza się do dużej dynamiki wzrostu produkcji. Jednakże obecnie zauważamy szybsze wypadanie gospodarstw rolnych z produkcji, aniżeli możemy je zespołowo zagospodarować. O ile nie zapobiegniemy temu zjawisku, to ten wzrost produkcji roślinnej może być w najbliższych latach zagrożony.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselDabKociolJan">Trend spadkowy trzody chlewnej, który się zarysował w 1967 r., spowodował duże trudności na rynku, co zmusiło rząd do bolesnego podniesienia cen mięsa. Ten spadek trzody utrzymuje się w roku bieżącym, ale dane z analiz jesiennych wykazują pewną poprawę. Celowe jest więc przeprowadzenie szczegółowych analiz, aby wydobyć się z trendu spadkowego, tym więcej, że rok rocznie wzrost pasz uzasadnia odbudowę pogłowia. Zwiększenie hodowli wymaga obecnie zwiększenia ilości budynków inwentarskich oraz mechanizacji prac w oborach. Poza tym intensyfikacja hodowli wymaga przyśpieszenia zakładania wodociągów na wsi, gdyż w średnim gospodarstwie noszenie codziennie od kilkunastu do kilkudziesięciu wiader z wodą ze studni do obory odległej o kilkadziesiąt metrów staje się już, ze względu na brak ludzi, dość uciążliwe. Również wymaga uporządkowania sprawa eksploatacji wodociągów istniejących już w niektórych wsiach.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselDabKociolJan">W wyniku niedoinwestowania przemysłu rolnego i obrotu zarysowują się coraz ostrzej trudności zarówno w skupie, jak i w magazynowaniu płodów rolnych. Z braku mocy przerobowej mleczarni oraz środków transportu nie skupujemy Około 1 miliarda litrów mleka rocznie. Z braku odpowiednich magazynów ponosimy duże straty na skutek złego przechowywania zboża. Z tego względu bardzo opłacalna byłaby budowa elewatorów zbożowych. Sprawa wymaga więc przyśpieszenia tej budowy. Nim to nastąpi, celowe byłoby rozważenie możliwości skupu zboża nie w ciągu 2 miesięcy, jak to jest obecnie, lecz rozłożenie na 4 względnie do 5 miesięcy, żeby uniknąć tych strat.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselDabKociolJan">Napięcia też są w handlu zagranicznym, w transporcie kolejowym i w transporcie samochodowym oraz w innych dziedzinach gospodarki narodowej. Trudności, o których wyżej mówiłem, są jednakże trudnościami szybkiego wzrostu naszej gospodarki, a nie zastoju gospodarczego, jaki był w okresie międzywojennym.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselDabKociolJan">Przykłady tych napięć świadczą, że aby zaspokoić wzrastające potrzeby naszej gospodarki narodowej, potrzeby obronne kraju, oraz dostarczać coraz większą ilość towarów dla rozwijającego się eksportu, zmuszeni jesteśmy nadal poważne kwoty inwestować w rozwój naszego przemysłu. Obok inwestowania — poważnym zadaniem dla resortów jest intensyfikacja wszystkich procesów gospodarczych przez wykorzystanie mocy produkcyjnych, usprawnienia organizacji pracy, modernizację itp.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#PoselDabKociolJan">Mimo tych trudności, o których mówiłem, powinniśmy jednak zachować optymizm na przyszłość. Przyczynami tego optymizmu są:</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#PoselDabKociolJan">1)dotychczasowy Osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego — jest na czym budować dalej, 2)zmiany w systemie zarządzania i planowania, które przyczyniają się do intensyfikacji procesów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#PoselDabKociolJan">Mamy żywiołowy rozwój oświaty, lecz rozwój ten jest jednostronny. Szkoły nasze, wszystkich typów, dobrze na ogół przygotowują młodzież do zawodu, lecz szkoły te nie wychowują zadowalająco naszej młodzieży, nie uczą jak żyć, jak przejść pożytecznie przez życie. Trzeba pamiętać, że człowiekiem wartościowym dla naszego ustroju jest nie tylko ten, kto posiada wiedzę zawodową, lecz również ten, a może przede wszystkim ten, kto oprócz wiedzy zawodów ej ma silny i szlachetny charakter, właściwy stosunek do pracy, posiada wysoką moralność i uczciwość.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#PoselDabKociolJan">Trudności, jakie obecnie przeżywamy w naszej działalności gospodarczej, moglibyśmy w dużym stopniu uniknąć, gdyby nasza młodzież miała właściwie ukształtowaną własną osobowość przez otrzymanie odpowiedniego wychowania w szkołach. Dlatego też wydaje się słuszne, by nasi naukowcy z dziedziny przyrody, filozofii, biologii, fizyki opracowali odpowiednie podręczniki, przy pomocy których, wychowawcy uczyliby naszą młodzież, przy czym przedmioty z dziedziny wychowania obywatelskiego powinny zajmować odpowiednią ilość godzin wykładowych, a nie 1 godzinę tygodniowo, jak to obecnie się praktykuje. Treścią zasad wychowania i moralności socjalistycznej powinno być poznanie praw przyrody, które mają wpływ na życie fizyczne i duchowe człowieka. Gdybyśmy to zrealizowali, to wypełnilibyśmy testament wielkiego myśliciela Norwida, który marzył o udoskonaleniu człowieka przez harmonijny jego rozwój zarówno fizyczny, jak też duchowy.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#PoselDabKociolJan">Wysoki Sejmie! Na inwestycje w 1967 r. wydatkowano prawie 167 mld zł, która to suma była wyższa o prawie 11,3% w stosunku do wydatkowanych kwot w 1966 r. na ten cel. W 1967 r. w wyniku działalności inwestycyjnej przekazano do eksploatacji wiele obiektów ważnych dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#PoselDabKociolJan">Jeżeli porównamy tę kwotę 167 mld zł z kwotą 15,5 mld zł wydatkowaną na inwestycje w 1946 r. to widzimy, jak w ciągu tych lat szybko wzrosły fundusze na inwestycje. A przecież na inwestycje przeznaczamy rok rocznie przeciętnie około 20% dochodu narodowego, a resztę, to jest 80%, przeznacza się na zaspokojenie potrzeb naszego społeczeństwa. W tym czasie dochód narodowy wzrósł 5,5 raza w stosunku do 1946 r. O ileż więc społeczeństwo nasze stało się zamożniejsze i jaki w ciągu tych 20 lat nastąpił wszechstronny rozwój gospodarczy i kulturalny naszego kraju. I to wszystko nastąpiło dzięki zmianie ustroju naszego państwa. Bez zmiany ustroju, tego co zrobiliśmy w okresie powojennym, nie zrobilibyśmy za lat 100 w warunkach starego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#PoselDabKociolJan">Wysoki Sejmie! Rok 1967 był pomyślny dla naszej gospodarki. Komisje sejmowe stwierdziły zgodność działania rządu z uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym oraz ustawą budżetową i ustosunkowały się pozytywnie do wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#PoselDabKociolJan">Zgodnie z powyższymi wnioskami, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za zatwierdzeniem sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa za rok 1967 oraz za udzieleniem rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Piotr Nowakowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselNowakowskiPiotr">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy w latach 1969—1970 przewiduje dalszą intensyfikację prac geologiczno-poszukiwawczych, pomimo nieznacznego spadku nakładów w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1968 r. Wynika to ze zmian strukturalnych prowadzonych prac. W szczególności przewiduje się koncentrację wysiłków na poszukiwaniu złóż surowców, do których należą bituminy, rudy cynku i ołowiu, siarki i soli potasowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselNowakowskiPiotr">Trzeba podkreślić, że efekty dotychczasowej działalności i badań geologiczno-poszukiwawczych przyniosły w stosunku do zaangażowanych sum na te badania duże korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselNowakowskiPiotr">Wystarczy wspomnieć, że u podstaw nowo powstałych i mających jasną perspektywę rozwojową okręgów przemysłowych Lubina, Tarnobrzegu, Grzybowa, Lubaczowa, Grobli, rejonu Ostrowa Wielkopolskiego — leżą odkrycia i sukcesy geologów, geofizyków, wiertaczy i górników, dających wielki wkład w dzieło budowy życia gospodarczego w Polsce socjalistycznej. Te kierunki inwestowania w bazę surowcową są — jak to potwierdza dotychczasowa praktyka gospodarcza — jak najbardziej uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselNowakowskiPiotr">Zgodnie z uchwałami V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, obok przemysłu maszynowego, przemysł chemiczny w oparciu o tę bazę surowcową, jak również przemysł metali nieżelaznych — jako przemysły decydujące o unowocześnieniu całej gospodarki — powinny rozwijać się szybciej od założonego tempa rozwoju pozostałych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselNowakowskiPiotr">Patrzymy na Polskę nowych możliwości surowcowych, a według ocen fachowców geologów, o dalszych obiecujących perspektywach. Ta świadoma, oparta na sprawdzonych naukowych metodach działalność geologiczna, poparta jest pełnym zabezpieczeniem w przyznanych środkach w wysokości 3.040 mln zł na 1969 r. i 3.240 mln zł na 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselNowakowskiPiotr">Następną fazą tej inwestycyjnej działalności państwa jest budownictwo górnicze i eksploatacja kopalin — górnictwa. Z pełną dumą można tu mówić o górnictwie surowców energetycznych, hutniczych i chemicznych. Polska siarka stała się wysoce opłacalnym produktem handlowym.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselNowakowskiPiotr">Rozszerzenie produkcji siarki w tarnobrzeskim zagłębiu siarkowym stanowi jeden z mocnych elementów rozwojowych naszego przemysłu. Z pełnym powodzeniem odkrywane miliardy m^3^ gazu ziemnego otwierają nowe możliwości przed naszą energetyką.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselNowakowskiPiotr">W wyniku kilkuletnich inwestycji rok bieżący stał się przełomowy w górnictwie rud, cynku i ołowiu oraz rud miedzi w Lubińsko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Przed kilku dniami wydobyto milionową tonę rudy miedzi z nowych lubińskich kopalń. Okręg ten, to nie tylko kopalnie, ale również rozbudowywane i nowo budowane huty miedzi. Inwestycje tego okręgu pochłonęły ponad 8 mld zł. Na dalsze inwestycje tego okręgu przewiduje się w 1969 r. kwoty zapewniające przyrost wydobycia o ponad milion ton rudy w stosunku do 1968 r., natomiast w 1970 r. — przewiduje się kwoty zapewniające przyrost wydobycia o ponad 2 mln ton rudy w stosunku do 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselNowakowskiPiotr">Jest pełna gwarancja, że w oparciu o ambitną kadrę górników, kadrę pracowników technicznych, projektowych i naukowo-badawczych, wśród których przeważają ludzie młodzi — założony program inwestycyjny oraz plan wydobycia rudy, plan produkcji hutniczej w zakresie miedzi i odzyskiwania pozostałych pierwiastków towarzyszących zostanie wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselNowakowskiPiotr">W latach 1969—1970 powinien być ostatecznie dopracowany w oparciu o ekonomiczny obrachunek plan jak najdalej posuniętego przetwórstwa miedzi jako półfabrykatu dla wysoko wyspecjalizowanych innych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselNowakowskiPiotr">Na Dolnym Śląsku mamy poważną część krajowego przemysłu elektronicznego, elektrotechnicznego i elektromaszynowego jako podstawowych konsumentów nowej miedzi. Dolny Śląsk ma też załogi o tradycjach w przetwórstwie metali nieżelaznych oraz warunki lokalizacyjne w postaci uzbrojonych terenów pod dalszą rozbudowę przetwórstwa miedzi. Zapewnia to możliwości koncentracji przemysłu miedziowego jako całości. Projekty dla zakładów przetwórstwa miedzi w kraju są wykonywane w pracowniach wrocławskich biur projektów. To przemawia za lokalizowaniem dalszego przetwórstwa miedzi na Dolnym Śląsku.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselNowakowskiPiotr">Dynamicznie rozwijający się na Dolnym Śląsku przemysł ciężki tworzy nadwyżki siły roboczej wśród kobiet, czego jednym z przykładów jest Lubińsko-Głogowski Okręg Miedziowy. Lokalizacja przetwórstwa miedzi na Dolnym Śląsku w poważnym stopniu ten problem złagodzi. Sądzę, że należy dążyć do tego, by kobiety województwa wrocławskiego, poszukujące zatrudnienia, znalazły zatrudnienie na terenie tego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselNowakowskiPiotr">Kierunki rozwoju bazy surowcowej oraz nakłady na te gałęzie gospodarki narodowej zawarte w Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 rok i podstawowych założeniach planu na 1970 rok są zgodne z wymogami obecnego etapu rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Raźny.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselRaznyJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, śledził pilnie w ostatnim okresie zjawiska gospodarcze zachodzące w rzemiośle. Na podstawie szczegółowej terenowej analizy wyników działalności rzemiosła Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego w styczniu bieżącego roku zajęło stanowisko w sprawach dalszego rozwoju rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselRaznyJozef">Stronnictwo nasze zawsze popierało słuszną politykę rządu w zakresie rozwoju rzemiosła zgodnego z interesem społecznym. Linię tę nadal Stronnictwo podtrzymuje, Widząc zarazem potrzebę usunięcia nieprawidłowości, które miały miejsce w rzemiośle. Nieprawidłowości te są również krytykowane w środowiskach rzemieślniczych, które wkładem swej pracy i postawą społeczną włączają się do wysiłku całego społeczeństwa w kierunku budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zadania rzemiosła na następne lata sformułowała w sposób następujący: „Podstawowym zadaniem rzemiosła powinno być koncentrowanie się na rozszerzaniu i rozwoju usług dla ludności, szczególnie na wisi i w małych miasteczkach. Należy ograniczać tendencje do zwiększania obrotów rzemiosła z gospodarką uspołecznianą w zakresie kooperacji i produkcji zaopatrzeniowo-inwestycyjnej”.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselRaznyJozef">Te perspektywiczne zadania rzemiosła zostały przyjęte pozytywnie przez rzemiosło polskie jako kierunki dalszego rozwoju i stanowią podstawę do poczucia dalszej stabilności działania przez rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselRaznyJozef">Świadczenie usług dla ludności i dla gospodarki uspołecznionej, jak też świadczenie usług dla rolnictwa stanowią zasadnicze i podstawowe zadania gospodarcze rzemiosła. Szerokie masy drobnych rzemieślników widzą w tych kierunkach prawidłowe i rozległe zadania dla siebie przez wykorzystanie ich wysokich umiejętności zawodowych i potencjału gospodarczego. Tej podstawowej masie rzemiosła w kraju obce są szkodliwe metody gwałtownego bogacenia się i stosowania metod niezgodnych z drobnotowarową działalnością i etyką, jaka obowiązuje w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselRaznyJozef">W okresie lat 1967—1968 nastąpił w Polsce szybki rozwój działalności rzemiosła. Według szacunku na koniec 1968 r. działać będzie w kraju prawie 168.800 warsztatów rzemieślniczych, zatrudniających około 330 tys. osób łącznie z właścicielami, w tym 60 tys. uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselRaznyJozef">Obroty kształtować się będą w wysokości 32 mld zł, w tym usługi wyniosą 11.800 mln zł. Liczby te wskazują na fakt, że wprowadzone w wyniku uchwał IV Zjazdu PZPR i VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego bodźce dla rozwoju rzemiosła Zdały egzamin w praktyce i nastąpił okres szybkiego wzrostu indywidualnego rzemiosła. Wzrosła też znacznie działalność gospodarcza rzemiosła w formie świadczonych usług dla ludności i gospodarki uspołecznionej, produkcji rynkowej, eksportowej i zaopatrzeniowo-inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselRaznyJozef">Rzemieślnicza Spółdzielczość Zaopatrzenia i Zbytu Okrzepła gospodarczo i zwiększyła swoje fundusze statutowe. Jednakże na tle pozytywnych zjawisk w rzemiośle notujemy w ostatnich miesiącach również objawy — w wielu wypadkach budzące niepokój w samym rzemiośle i społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselRaznyJozef">Chodzi tu o takie zjawiska, jak:</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselRaznyJozef">—niedorozwój usług w stosunku do założeń planowych i udziału usług w całości obrotów rzemiosła, —nadmierna koncentracja obrotów w niektórych zakładach o charakterze czysto produkcyjnym, — preferowanie zbytu artykułów rzemieślniczych przy mniejszym zainteresowaniu się zaopatrzeniem w części zamienne i surowce dla całości rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselRaznyJozef">Trzeba przyznać, że oparte na znajomości problematyki rzemieślniczej głosy krytyczne zarówno w publicystyce prasowej, jak i ze strony działaczy polityczno-gospodarczych oraz samego środowiska rzemieślniczego, zwróciły uwagę centralnych organizacji rzemiosła ZIR i Centralnego Związku Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu na konieczność uświadomienia sobie niedomogów we własnej pracy, jak i dokonania odpowiednich zmian w kierunku dalszego rozwoju rzemiosła. Wyrazem tego stanowiska była podjęta przez centralne organizacje rzemiosła uchwała w dniu 22 maja br. o weryfikacji działania warsztatów rzemieślniczych oraz ustalająca zadania dla ogniw samorządowych i spółdzielczych rzemiosła w przedmiocie usunięcia nieprawidłowych zjawisk w rzemiośle. Na tych organizacjach ciąży stały obowiązek czuwania w interesie społecznym i samego rzemiosła nad prawidłowym rozwojem i prawidłową działalnością rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselRaznyJozef">Cechy rzemieślnicze i spółdzielnie w ramach akcji samooczyszczania się, dokonują weryfikacji członków, badając obroty poszczególnych warsztatów rzemieślniczych w stosunku do ich zatrudnienia i wyposażenia technicznego i stawiają wnioski o wyeliminowanie z rzemiosła osób traktujących zawód rzemieślniczy jako źródło szybkiego bogacenia się.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselRaznyJozef">Zakres i forma świadczenia usług przez rzemiosło stale wzrastają. Uruchomiono wiele nowych, już nowocześnie usprzętowionych zakładów. Jednakże trzeba jasno powiedzieć, że technika świadczenia usług przez rzemiosło, i nie tylko przez rzemiosło, znacznie odbiega od techniki produkcji. Najpilniejszym zadaniem jest usprzętowienie zakładów usługowych w nowoczesne maszyny, narzędzia i urządzenia dla podniesienia poziomu świadczonych usług.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselRaznyJozef">Tylko przez modernizację rzemiosła usługowego, dostosowanie jego techniki do stale podnoszącego się poziomu produkcji, można będzie osiągnąć założony wzrost usług.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! Sprawa prawidłowego rozwoju usług rzemieślniczych to nie tylko nowoczesne maszyny, narzędzia i urządzenia czy technika ich wykonania oraz wykwalifikowana kadra fachowców, ale decydującym czynnikiem jest zaopatrzenie w części zamienne, tak niezbędne przy naprawach artykułów gospodarstwa domowego i przy wielu innych dokonywanych usługach. Uważam to jako problem numer 1 w rozwoju usług i tu apeluję do rządu o poświęcenie więcej uwagi temu zagadnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselRaznyJozef">W materiałach na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego podnoszone są zadania rzemiosła w zakresie świadczenia usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej oraz małych miast i miasteczek. Świadczenie usług przez rzemiosło na rzecz rolnictwa musi być traktowane przez organizacje rzemieślnicze jako poważne społeczne zadanie, dla wykonania którego nie wolno żałować sił i środków.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselRaznyJozef">Przede wszystkim należy otoczyć opieką małe warsztaty usługowe w okręgach wiejskich i w małych miasteczkach. Trzeba stwierdzić samokrytycznie, że dotychczasowa opieka nad tymi zakładami ze strony samorządu rzemieślniczego oraz Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu była niewystarczająca. Rzemiosło ma również duże zadania w zakresie produkcji rynkowej i eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselRaznyJozef">W pewnym stopniu rzemiosło powinno uzupełniać rynek krótkimi seriami produkcji, aby upodobania i gusty konsumentów były lepiej zaspokajane — chodzi tu o towary potrzebne i wysokiej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#PoselRaznyJozef">Przy produkcji rynkowej należy dążyć do zacieśnienia współpracy z innymi pionami drobnej wytwórczości i w ramach koordynacji dokonywanej przez rady narodowe wszystkich szczebli powiązać produkcję rynkową rzemieślniczą z potrzebami terenowymi poszczególnych rejonów.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#PoselRaznyJozef">W ciągu ostatnich 2 lat rzemiosło znacznie zwiększyło produkcję eksportową. Wartość produkcji eksportowej w 1968 r. wyniesie około 600 mln zł obiegowych. Warto zaznaczyć, że możliwości eksportowe rzemiosła i jego potencjał produkcyjny, jego pomysłowość — obok zasadniczych zadań, jakimi są usługi dla ludności miast i miasteczek oraz ludności zamieszkałej na wsi — są wciąż nie w pełni wykorzystane. Myślę tu o eksporcie pracochłonnym, o dużym nakładzie pracy ludzkiej, a co najważniejsze — o eksporcie opłacalnym dewizowo.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#PoselRaznyJozef">Z punktu widzenia potrzeb społecznych słuszne jest utrzymywanie produkcji rynkowej, kooperacyjnej i eksportowej w rzemiośle — przy zachowaniu zasady przeciwdziałania koncentracji obrotów w poszczególnych warsztatach i kumulacji nadmiernych zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-56.21" who="#PoselRaznyJozef">Zasadniczą, podstawową rolę do spełnienia ma w zakresie dalszego rozwoju rzemiosła — Rzemieślnicza Spółdzielczość Zaopatrzenia i Zbytu. Rzemieślnicza spółdzielczość musi przyjąć jako swoje główne zadanie — zaopatrzenie Całości rzemiosła, reprezentować nie tylko silniejszych ekonomicznie rzemieślników, lecz wszystkie warsztaty, organizować usługi, organizować rozwój potrzebnej produkcji rynkowej, uruchamiać warsztaty pomocnicze, budować magazyny i organizować zaopatrzenie i produkcję eksportową oraz budować pawilony usługowe ze środków Własnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.22" who="#PoselRaznyJozef">W myśl Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 wytyczne do dalszego działania rzemiosła zostały sprecyzowane w sposób następujący: rzemiosło indywidualne powinno bardziej intensywnie rozwijać usługi dla ludności rolniczej. Szacuje się, że w 1969 r. nastąpi wzrost:</u>
+ <u xml:id="u-56.23" who="#PoselRaznyJozef">—liczby zakładów rzemieślniczych do 175 tys., to jest o 3,6% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r., —liczby zatrudnionych do 340 tys. osób (łącznie z uczniami), to jest 3,7% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r., —liczby uczniów w ramach ogólnego zatrudnienia do 68 tys., to jest o 8% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu na 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-56.24" who="#PoselRaznyJozef">Obroty Rzemieślniczych Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu z tytułu sprzedaży materiałów zaopatrzeniowych rzemieślnikom powinny wzrosnąć w 1969 r. do 2.450 mln zł, to jest o 24,5% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem 1968 r. Zakłada się, że obroty tych spółdzielni ze sprzedaży produkcji i usług rzemieślniczych wzrosną w 1969 r. o około 10%.</u>
+ <u xml:id="u-56.25" who="#PoselRaznyJozef">Rzemieślnicze Spółdzielnie Zaopatrzenia i Zbytu powinny usprawnić swoją działalność w zakresie organizacji produkcji i usług rzemiosła, preferując w tym zakresie produkcję i usługi przeznaczone dla ludności oraz produkcję wyrobów na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-56.26" who="#PoselRaznyJozef">Aby wykonać nałożone zadania, samorząd rzemieślniczy musi podjąć zdecydowane kroki w celu zwiększenia liczby uczniów rzemieślniczych, rozszerzenia szkolenia zawodowego, poprawy jakości i terminowości usług oraz podniesienia na wyższy poziom etyki zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-56.27" who="#PoselRaznyJozef">Wpływy podatkowe od rzemiosła powinny być zaplanowane w powiązaniu z liczbą działających warsztatów rzemieślniczych. Stąd też powstaje problem właściwego rozdziału obciążeń podatkowych między warsztaty pozostające w rzemiośle a warsztaty przechodzące do przemysłu prywatnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.28" who="#PoselRaznyJozef">Zakres i struktura działania organizacji gospodarczych rzemiosła powinny być dostosowane do maksymalnego zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-56.29" who="#PoselRaznyJozef">Wysoka Izbo! W rozważaniach o ekonomicznych problemach rozwoju rzemiosła uwzględnić trzeba społeczno-polityczną postawę rzemiosła i kierunki rozwoju. Organizacje rzemieślnicze powinny dążyć do pogłębienia postaw społecznych rzemiosła drogą stałej pracy ideowo-wychowawczej. Powinno to pozwolić rzemiosłu na uświadomienie sobie jego roli i zadań społeczno-gospodarczych i zacieśnienie współdziałania ze światem pracy, dając przez to dowód ścisłej realizacji sojuszu z klasą robotniczą.</u>
+ <u xml:id="u-56.30" who="#PoselRaznyJozef">Rzemiosło, świadome swoich zadań, chce pogłębić swój udział w pracy całego społeczeństwa, budującego ustrój sprawiedliwości w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-56.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jerzy Domiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselDominskiJerzy">Wysoki Sejmie! W projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 jako jeden z głównych wysuwa się na czoło problem poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselDominskiJerzy">Rozmiary dostaw towarów do handlu wewnętrznego, założone w projekcie planu, zapewniają w zasadzie utrzymanie globalnej równowagi na rynku na poziomie siły nabywczej, wynikającej z bilansów pieniężnych dochodów i wydatków ludności. Nie oznacza to jednak równocześnie pełnego pokrycia we wszystkich grupach asortymentowych i w dalszym ciągu żywotny jest problem asortymentu towarów odpowiadających przewidywanej strukturze popytu. Ta sytuacja zmusza przemysł, a w tym i drobną wytwórczość uspołecznioną, do dużego wysiłku i szukania dodatkowych rezerw dla produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselDominskiJerzy">Drobna wytwórczość, której pierwszoplanowym zadaniem jest produkcja artykułów rynkowych, posiada swój 20-procentowy udział w ogólnej wartości dostaw rynkowych w kraju. W 1969 r. planowane dostawy drobnej wytwórczości ogółem wyniosą w liczbach bezwzględnych około 122 mld zł i wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania 1968 r. o 6,5%, w tym dostawy na rynek o 6,9%, dając jednocześnie wartość docelową prawic 80 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselDominskiJerzy">Produkcję drobnej wytwórczości uspołecznionej mimo mniej korzystnych warunków organizacyjnych i technicznych — w stosunku do innych przemysłów — charakteryzuje postępująca dynamika wzrostu. W okresie lat 1959—1967 łączne jej dostawy wzrosły o przeszło 206%, w tym udział dostaw na rynek o przeszło 140%.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselDominskiJerzy">Komitet Drobnej Wytwórczości podejmuje wiele poczynań w kierunku zwiększenia dostaw artykułów na rynek. W roku bieżącym KDW podjął uchwałę w sprawie rozwoju produkcji artykułów rynkowych oraz zwiększenia dostaw tych artykułów w latach 1969—1970. Kierunki tej uchwały nie nasuwają w zasadzie uwag.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselDominskiJerzy">Drobna wytwórczość posiada w niektórych gałęziach przemysłu i poszczególnych branżach nie wykorzystane moce produkcyjne, które mogą dać dodatkową produkcję na rynek. Można to osiągnąć drogą lepszej organizacji pracy, zdobycia uzupełniającego zaopatrzenia, usunięcia wąskich gardeł produkcyjnych przy nieznacznych nakładach inwestycyjnych. Główny problem w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego przesuwa się jednak zdecydowanie w kierunku jakości i rozszerzenia asortymentu. Wymaga to przede wszystkim modernizacji — i rozbudowy gałęzi przemysłów pracujących na potrzeby rynku, a jednocześnie rozszerzenia i wzbogacenia bazy surowcowej tych gałęzi. W drobnej wytwórczości następuje dość szybki proces dekapitalizacji maszyn i urządzeń przy zbyt wolnym tempie odtwarzania majątku trwałego. Na przykład stopień umorzenia w państwowym przemyśle terenowym w 1966 r. wynosił prawie 60% przy 51,2% w całym przemyśle uspołecznianym. W całej strukturze wydatków w przemyśle uspołecznionym na zakup maszyn i urządzeń drobna wytwórczość partycypuje tylko w 5,8%, gdy jednocześnie udział jej w produkcji globalnej w całym przemyśle uspołecznionym wynosi 14,3%.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselDominskiJerzy">Niekorzystną sytuację stwarza jednocześnie dotychczasowy przebieg realizacji inwestycji przemysłowych zarówno w zakresie wykonawstwa finansowego, jak i rzeczowego; wskazuje on na poważne zagrożenie wykonania w tej dziedzinie całości nakładów inwestycyjnych planu 5-letniego. Zmniejsza to w rzeczy samej przyrost nowych zdolności produkcyjnych, a za tym i planowane efekty ekonomiczne. Stan ten wymaga zdecydowanej poprawy. Racjonalne rozwiązywanie procesów modernizacyjnych przemysłu drobnej wytwórczości wymaga jednocześnie opracowania właściwego programu i rozłożenia go na etapy w stosunku do możliwości naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselDominskiJerzy">W strukturze spożycia ludności rozwija się ciągły proces przesuwania popytu na towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego. W założeniach NPG na 1969 r. artykuły konsumpcyjne mają wzrosnąć o 6,1%, w tym żywnościowe o 5,2%, a nieżywnościowe o 7,1%. Ten układ wskaźników stawia przed drobną wytwórczością zadania wzmożenia wysiłków w kierunku podnoszenia dynamiki wzrostu produkcji artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. W przemyśle produkującym towary rynkowe — nie dotyczy to tylko produkcji drobnej wytwórczości uspołecznionej, lecz dotyczy to szczególnie tych artykułów, których produkcja wymaga materiałów deficytowych pochodzenia krajowego i importowanych — panuje dość swobodna dowolność w stosowaniu norm zużycia materiałowego. Prowadzi to często do obniżania jakości wyrobów, obniżania standardu wyrobów i nierzadko do marnotrawstwa tych materiałów i surowców.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselDominskiJerzy">Producent bardzo często może dowolnie kształtować zużycie materiałów. Wydaje się, że jest to jakiś generalny problem, który wymaga Chociażby częściowego rozwiązania. Należałoby w związku z tym opracować, chociażby dla tych grup wyrobów produkowanych na surowcach i materiałach deficytowych, powszechnie obowiązujące normy, które by w sposób jasny i precyzyjny określały zużycie materiałów i surowców na wyżej wymienione grupy wyrobów. Normy te powinny obowiązywać jednostki planujące, bilansujące, dostawców materiałów i surowców oraz producentów wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#PoselDominskiJerzy">V Zjazd PZPR wytyczył dalsze kierunki doskonalenia systemu planowania i zarządzania gospodarką nagrodową. Zgodnie z linią systematycznego zwiększania elastyczności planowania, w NPG na 1969 r. w całej drobnej wytwórczości uspołecznionej zniesiono dyrektywny charakter limitów zatrudnienia, a w zakresie produkcji w przemyśle — pozostaną jedynie dyrektywne ilość produkcji mebli i materiałów ściennych.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#PoselDominskiJerzy">W drobnej wytwórczości istnieje jednak w dalszym ciągu potrzeba zwiększania elastyczności planowania w kierunku Stworzenia lepszych warunków do szybszego rozwijania produkcji w celu zaopatrzenia rynku w towary konsumpcyjne. Dotychczasowy system utrzymujący nadal dyrektywny wskaźnik wartości produkcji i akumulacji i uzależniający jednocześnie system premiowania od tych dwóch podstawowych wskaźników, rodzi tendencje pogoni za produkcją bardziej akumulatywną, a tą jest z reguły produkcja zaopatrzeniowo-inwestycyjna, a już w mniejszym stopniu produkcja wyrobów konsumpcyjnych na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#PoselDominskiJerzy">Koncepcje rozwiązań tej sytuacji są różne i sprowadzają się w zasadzie do następujących rozważań: na przykład w kierunku zniesienia dyrektywnej wartości produkcji towarowej i wprowadzenia na Określone asortymenty wyrobów dyrektywnych wskaźników dla zjednoczeń i przedsiębiorstw bądź też wprowadzenia jako miernika produkcji — wartości produkcji czystej. Proponuje się też upoważnienie wojewódzkich jednostek drobnej wytwórczości do częściowej redystrybucji oszczędności funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#PoselDominskiJerzy">W drobnej wytwórczości konieczne są odpowiednie zmiany organizacyjne, porządkujące i konkretyzujące kierunki produkcji na rynek. Sprowadzać się one powinny do określonego podziału zadań miedzy drobną wytwórczością uspołecznioną a przemysłem kluczowym. W związku z tym należałoby określić asortymenty wyrobów, które mogą być produkowane wyłącznie przez drobną wytwórczość ze względu na posiadaną już w tym kierunku tradycję, przy gotowanie techniczne, technologiczne i organizacyjne, a także pewną specjalizację.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#PoselDominskiJerzy">Jednocześnie należałoby lepiej określić precyzyjny podział zadań między przemysłem kluczowym i drobną wytwórczością w tych asortymentach czy grupach wyrobów, w których produkcja prowadzona jest równolegle w przemyśle kluczowym i drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#PoselAdamowiczLucyna">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Społeczeństwo nasze jest młode. Więcej niż połowa ludności nie przekroczyła jeszcze 29 roku życia. Z roku ma rok zwiększa się ilość oddawanych do użytku izb mieszkalnych, wzrasta stopa życiowa społeczeństwa, wzrasta zapotrzebowanie na różnego rodzaju artykuły przemysłowe, wzrasta zapotrzebowanie na meble.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#PoselAdamowiczLucyna">W debacie nad projektem planu i budżetu na 1969 r. pragnę poruszyć niektóre problemy przemysłu meblarskiego, które wprawdzie nie sposób rozwiązać w ramach jednego roku, ale rozważenie których jest szczególnie aktualne, gdy przed przemysłem meblarskim stoją tak wielkie zadania nałożone uchwałą V Zjazdu PZPR i uchwałami Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym. W związku ze stałym wzrostem zapotrzebowania na meble przez odbiorców krajowych oraz możliwościami zwiększenia ich eksportu, producenci mebli zostali zobowiązani do zwiększenia tempa rozwoju produkcji w latach 1968—1975 w takim stopniu, aby w 1975 r. wartość produkcji mebli osiągnęła łącznie 20,5 mld zł. Oznacza to podwojenie produkcji w stosunku do 1965 r.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przeprowadzona analiza stanu przemysłu oraz bilans produkcji i potrzeb do 1975 r. wykazały, że przy dalszym wzroście potrzeb ludności naszego kraju, a z drugiej strony przy istniejącym stanie technicznym, organizacyjnym i zabezpieczeniu materiałowym przemysłu, potrzeby byłyby w dalszym ciągu nie zaspokojone. Wynikiem tych analiz, ocen i wniosków było podjęcie dwóch uchwał rządu, a mianowicie: uchwały KERM nr 87/68 z marca br. w sprawie dalszej poprawy zaopatrzenia w meble oraz uchwały Rady Ministrów nr 166/68 z maja br. w sprawie tworzenia ośrodków przemysłu meblarskiego. Uchwały te zawierają doniosłe postanowienia dla dalszego rozwoju przemysłu meblarskiego, jego ukierunkowania oraz zapewnienia odpowiednich środków.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#PoselAdamowiczLucyna">Dla zabezpieczenia wykonania zwiększonych zadań w przemyśle meblarskim przyznano dodatkowo na lata 1969—1970 — 584 mln zł, a w następnym pięcioleciu nakłady na rozwój meblarstwa wyniosą 3,2 mld zł. Zobowiązano Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego między innymi do budowy 5 nowych fabryk mebli, 8 fabryk płyt wiórowych, a Ministerstwo Przemysłu Lekkiego do budowy fabryki płyt paździerzowych. Jak wynika z bezpośrednich rozmów z producentami mebli, poważne trudności zarysowują się na odcinku zaopatrzenia w maszyny i narzędzia do obróbki drewna i wykańczania mebli oraz w zakresie transportu — gdzie ciągle odczuwa się brak meblowozów.</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#PoselAdamowiczLucyna">W dynamicznie rozwijającym się meblarstwie, pojętym kompleksowo, a nie tylko z punktu widzenia interesów producenta mebli, zaistniała dysproporcja między ogólnym postępem meblarstwa w Polsce a poziomem przemysłu maszyn i narzędzi do obróbki drewna — maimy nowe fabryki mebli z nienowoczesnym parkiem maszynowym. Zapotrzebowanie przemysłu meblarskiego na maszyny i urządzenia z importu wzrasta i na ten cel cała branża meblarska i zakłady przemysłu maszynowego leśnictwa otrzymały limit dewizowy 22,4 mln zł dewizowych, z czego 14,7 mln zł na kraje socjalistyczne i 7,7 mln zł dewizowych na kraje kapitalistyczne. Według opinii kierownictwa Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego oraz bezpośrednich producentów, kwoty na zakup maszyn z krajów kapitalistycznych są realne, natomiast środki przyznane na import z krajów socjalistycznych nie zostaną wykorzystane z bratku odpowiedniej podaży na tych rynkach. Według ofert i zawartych kontraktów na lata 1969—1970 z krajami socjalistycznymi środki dewizowe zostaną wykorzystane zaledwie w 30%. W tej sytuacji jest konieczne zwiększenie środków dewizowych na zakup maszyn z krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#PoselAdamowiczLucyna">Ważnym zagadnieniem dla przemysłu meblarskiego, jak i dla handlu, jest zwiększenie ilości meblowozów. Poważnych kłopotów w zaopatrzeniu rynku przysparzają aparatów i handlu różnice między kwartalnym układem dostaw przemysłu a kształtowaniem się popytu. Jesień jest zazwyczaj okresem wzmożonych zakupów mebli. W warunkach, kiedy powstają różnice między układem dostaw i potrzebami, handel i przemysł narażone są na magazynowanie paromiesięczne towaru, co przy szczupłych magazynach handlu i przemysłu jest sprawą bardzo uciążliwą i nie najlepiej odbija się na jakości mebli. Pod koniec roku, przy nasileniu przewozu artykułów rolnych, spożywczych i opałowych powstają zakłócenia w dostawach mebli w okresie, kiedy popyt silnie wzrasta. Dostawy meblowozami zapobiegają w dużym stopniu powstawaniu szkód transportowych, dzięki lepszym warunkom przewozu i stosowaniu powtarzalnego opakowania ochronnego. Równocześnie oszczędza się tysiące metrów kubicznych surowca drzewnego, przeznaczonego na opakowanie. Dlatego też postuluję zwiększenie wyposażenia fabryk w meblowozy i przyczepy dla dostaw mebli własnym transportem do magazynów handlu. Stosowanie tego transportu w wielu krajach wydaje się potwierdzać jego celowość ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#PoselAdamowiczLucyna">Zwiększenie produkcji mebli w najbliższych latach uzyska się przez zmiany organizacyjne w przemyśle meblarskim, to jest przez włączenie zakładów państwowego przemysłu terenowego oraz zakładów spółdzielczych do ośrodków meblarskich. Wymienione zmiany organizacyjne mają za zadanie ułatwienie rekonstrukcji i modernizacji zakładów meblarskich, usprawnienie działalności inwestycyjnej przy budowie nowych fabryk oraz silniejsze powiązanie głównego potencjału produkcji mebli z bazą zaopatrzeniową wyposażoną w podstawowe materiały produkcyjne (płyty meblowe, okleiny, okucia i inne akcesoria). Zmiany te umożliwią rozszerzenie zastosowania postępu technicznego w meblarstwie w skali znacznie szerszej niż to było do 1968 r.; pozwolą one również na pełniejsze wykorzystanie istniejących jeszcze rezerw produkcyjnych poprzez poprawę organizacji pracy, wzrost wydajności pracy i zwiększenie współczynnika zmianowości.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#PoselAdamowiczLucyna">Przemysł meblarski, zwiększając z roku na rok produkcję, zmuszony jest do stosowania stale nowych materiałów, wzbogacania ich asortymentów i podwyższania jakości. Intensywny rozwój meblarstwa uzależniony jest w znacznym stopniu od odpowiedniego rozwoju przemysłów kooperujących, a w szczególności przemysłu chemicznego — który zaopatruje przemysł meblarski w kleje, lakiery, pianki polieuretanowe, tworzywa sztuczne — przemysłu lekkiego, który zaopatruje w materiały pokryciowe tapicerskie i przemysłu metalowego, który zaopatruje przemysł meblarski w druty, śruby, wkręty, artykuły ścierne. Ponadto konieczne jest zabezpieczenie przemysłu meblarskiego w odpowiednią ilość okuć i akcesoria meblarskich. Zabezpieczenie to uzyska się poprzez rozpoczęcie budowy nowego zakładu produkującego okucia meblowe, zlokalizowanego w Wolsztynie (woj. poznańskie), którego budowę należałoby jak najszybciej przygotować i rozpocząć.</u>
+ <u xml:id="u-60.8" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wreszcie sprawa bardzo istotna — to magazyny na skład mebli. Brak magazynów odczuwają zarówno producenci mebli, jak i przedsiębiorstwa handlu meblami. Gwałtowny wzrost produkcji mebli powinien pociągnąć za sobą wzrost sieci handlowej, wzrost ilości sklepów i magazynów i na ten cel muszą się też znaleźć środki. Brak koordynacji między rozwojem produkcji mebli a rozwojem bazy magazynowej daje już dziś fatalne skutki. Większa ilość magazynów — to lepsze zaopatrzenie Sklepów, a większe magazyny — to urozmaicenie asortymentu mebli, gromadzenie mebli różnych wzorców i o różnych obiciach.</u>
+ <u xml:id="u-60.9" who="#PoselAdamowiczLucyna">W ostatnim czasie rozpoczęto produkcję mebli przystosowanych do transportu w stanie zdemontowanym. Kierunek ten należy, moim zdaniem, rozwijać, gdyż uniknie się szkód tak często powstających w transporcie kolejowym, jak również wynikających z nieodpowiedniego magazynowania. Przy takiej produkcji mebli handel musi zorganizować system sprzedaży mebli otrzymywanych w stanie zdemontowanym.</u>
+ <u xml:id="u-60.10" who="#PoselAdamowiczLucyna">Wysoki Sejmie! Zgłoszone przeze mnie uwagi i postulaty wynikają z głębokiego optymizmu, że w najbliższych latach, w których dokona się ten ogromny wzrost produkcji mebli, problem zaopatrzenia przemysłu meblarskiego w materiały i surowce przez resorty przemysłu chemicznego, metalowego oraz leśnictwa i przemysłu drzewnego zostanie rozwiązany, tak samo jak rozwiąże się problem zaopatrzenia przemysłu meblarskiego w nowoczesne maszyny i urządzenia. Nie będziemy wtedy mówić o braku mebli, o złej jakości czy o małym wyborze w sklepach.</u>
+ <u xml:id="u-60.11" who="#PoselAdamowiczLucyna">W moim głębokim przekonaniu przemysł meblarski w naszym kraju może być naszą specjalnością.</u>
+ <u xml:id="u-60.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznowienie obrad nastąpi o godzinie 16.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#Marszalek">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Antoni Fronc.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselFroncAntoni">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt przedstawić pokrótce, jako członek Komisji Handlu Wewnętrznego, uwagi do zadań spółdzielczości wiejskiej w zakresie obsługi ludności wiejskiej — na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselFroncAntoni">Poprawa zaopatrzenia w 1969 r. będzie się wyrażać we wzroście sprzedaży detalicznej o 6,9%. Aby założone tempo zrealizować, konieczne będzie utrzymanie dostaw do detalu na poziomie wyższym od sprzedaży, co wymaga odbudowy zapasów, które są obecnie za niskie. Szczególnie obserwuje się niskie zapasy cementu, nawozów fosforowych, potasowych, węgla, maszyn i narzędzi rolniczych oraz materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselFroncAntoni">W wyniku ogólnego wzrostu podaży i realizacji programu usprawnienia obsługi ludności wiejskiej, poziom zaopatrzenia wisi w 1968 r. w artykuły konsumpcyjne uległ dalszej poprawie. Wprawdzie nie zaspokojono jeszcze w pełni potrzeb ludności wiejskiej. Nadal występowały braki towarowe i asortymentowe, szczególnie artykułów gospodarstwa domowego, jak lodówek sprężarkowych, mebli, wykładzin podłogowych, urządzeń sanitarnych, niektórych tkanin, dywanów itp. Plan na rok 1969 przewiduje wzrost dostaw tych wszystkich artykułów na rynek wiejski.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselFroncAntoni">Aby plan ten miał realne możliwości wykonania, niezbędne będzie podjęcie wielu działań organizacyjnych, do których należy zaliczyć między innymi dalsze zacieśnienie bezpośrednich kontaktów i współpracy z przemysłem, co w konsekwencji powinno poprawić realizację zawartych umów, ich terminowość oraz wpłynąć na poprawę jakości towarów.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselFroncAntoni">Zasady współpracy handlu z przemysłem szczegółowo były przez Komisję Handlu Wewnętrznego na jednym z ostatnich posiedzeń omawiane, w wyniku czego, podjęto wiele wniosków, które przekazane zastały przy uwagach do planu na 1969 r. do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Wiele zagadnień w tym zakresie zostało już przez resort handlu i centrale spółdzielcze uregulowanych. Na poprawę zaopatrzenia rynku wiejskiego będzie miało też wpływ zacieśnienie współpracy hurtu z detalem CRS w zakresie utrzymania ciągłości sprzedaży, niedopuszczania do obrotu artykułów o niewłaściwej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselFroncAntoni">Jednym z głównych kierunków działalności spółdzielczości wiejskiej jest stała troska o poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki do produkcji rolnej i środki inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselFroncAntoni">Poważny wysiłek podejmuje spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu w zakresie rozwoju bazy magazynowej, związanej z obsługą rolnictwa. Szczególnie w terenie daje się zauważyć duży postęp na tym odcinku. Mimo to, potrzeby w tym zakresie są jeszcze bardzo duże.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselFroncAntoni">Rozwój bazy magazynowej ma duże znaczenie dla ściślejszego powiązania aparatu handlu CRS ze służbą kontraktacji i skupu produktów rolnych. Zakłada się na 1969 r. wzrost kontraktacji zbóż o 50,6% wyższy od wyników uzyskanych w roku 1966/67 oraz o 24% wyższy od wyników uzyskanych w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselFroncAntoni">Plan kontraktacji trzody mięsno-słoninowej jest wyższy o 360 tys. sztuk od wykonania roku bieżącego, co stanowi wzrost o 5,8%. Plan na 1969 r. zakłada też dalszy wzrost ogólnej wartości skupu o 3,4% to jest o 1.650 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselFroncAntoni">Trudno byłoby nie zwrócić uwagi na zasadniczy problem w działalności spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, jakim jest organizacja pracy na punktach skupu i związana z tym właściwa obsługa rolników przez poszczególne gminne spółdzielnie. Wielokrotna dyskusja na ten temat Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Handlu Wewnętrznego wskazuje na wiele jeszcze mankamentów w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselFroncAntoni">CRS powinna znaleźć środki organizacyjne i materialne, by nie dopuszczać do tak częstych narzekań rolników na niesprawny odbiór towarów na punktach skupu, co powoduje ogromną stratę czasu dla rolników przez długie czekanie na odbiór tych towarów. Rolnicy narzekają też na niewłaściwą często klasyfikację oraz brak postępu technicznego na punktach skupu.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselFroncAntoni">Wydaje się, że wszystkie te bolączki, nas rolników, powinien prezes zarządu spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu wziąć szczególnie pod uwagę przy realizacji planu na 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#PoselFroncAntoni">Działalność usługowa — szczególnie usługi remontowo-budowlane spółdzielczości wiejskiej — ma duże znaczenie dla dalszego rozwoju bazy technicznej spółdzielni związanej z obsługą rolnictwa. Rozwój usług remontowo-budowlanych ma decydujący wpływ na realizację planu inwestycji i remontów.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#PoselFroncAntoni">Ogółem nakłady na inwestycje wyniosą 3.305.600 tys. zł, z czego największa część, bo przeszło 2.324 mln zł przeznaczona jest na inwestycje w obrocie towarowym, to znaczy magazyny spółdzielni, punkty skupu oraz sieć detalu i zakłady gastronomiczne. Nakłady na budowę piekarń, masarń i innych zakładów przemysłowych wyniosą 593.100 tys. zł. Należy przy tym zaznaczyć, że daje się zauważyć duży rozwój także sieci detalicznej.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#PoselFroncAntoni">Buduje się piękne sklepy o dużej powierzchni, lecz ilość towarów w niektórych sklepach jest wciąż jeszcze za mała, a powierzchnia nie jest właściwie wykorzystana.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#PoselFroncAntoni">Przy wyraźnej poprawie kultury obsługi konsumenta, w celu wykorzystania powierzchni sklepowej byłoby wskazane rozwijanie usług przy sprzedaży detalicznej. Na przykład sklepy z obuwiem i telewizorami mogłyby prowadzić na miejscu naprawę tych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#PoselFroncAntoni">Pod adresem spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu konsument wiejski i producent na wsi będą postulować:</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#PoselFroncAntoni">—poprawę zaopatrzenia sieci detalicznej, szczególnie w artykuły przemysłowe, jak niektóre asortymenty obuwia, w tym gumowego, galanteryjne, niektóre asortymenty radioodbiorników, telewizorów, artykułów gospodarstwa domowego itp. Szczególnej troski wymagać będzie lepsze zaopatrzenie ośrodków wiejskich w okresie nasilonych prac polowych;</u>
+ <u xml:id="u-63.18" who="#PoselFroncAntoni">—dalszy rozwój sieci detalicznej i jej modernizację;</u>
+ <u xml:id="u-63.19" who="#PoselFroncAntoni">—rozwój bazy magazynowej i poprawę organizacyjno-techniczną punktów skupu;</u>
+ <u xml:id="u-63.20" who="#PoselFroncAntoni">—mimo ciągłych jeszcze bratków w ilości środków transportowych dla potrzeb handlu wiejskiego, poza koniecznością ich zwiększenia, niezbędne będzie zwrócenie uwagi na efektywność i celowość przewozów oraz stopień wykorzystania taboru samochodowego.</u>
+ <u xml:id="u-63.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Czapski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselCzapskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przystępując do omówienia wykonania zadań gospodarczych 1967 r. trzeba przede wszystkim stwierdzić, że był to rok wypełniony ważnymi wydarzeniami, bogaty w treść i bardzo pracowity.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselCzapskiJozef">Plan 5-letni nakładał na 1967 r. wiele i to trudnych zadań, podyktował między innymi wysokie tempo rozwoju produkcji, zobowiązywał do intensywnych działań na polu gospodarki, postępu organizacyjnego i technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselCzapskiJozef">Jak wynika ze sprawozdania Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz uwag Najwyższej Izby Kontroli zreferowanych przez posłów sprawozdawców i przedstawionych nam materiałów, można stwierdzić z pełnym zadowoleniem, że rząd podstawowe zadania gospodarcze Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967 wykonał, i to z nadwyżką, w wielu dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselCzapskiJozef">Oddanie do eksploatacji całego szeregu ważnych obiektów inwestycyjnych, dozbrojenie techniczne istniejących fabryk i przeprowadzona rekonstrukcja zakładów, pozwoliły uruchomić dodatkową produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselCzapskiJozef">Tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych, w 1967 r. było szybsze niż przyjęto w planie 5-letnilm na ten rok oraz wyższe niż przeciętne roczne tempo założone w planie na lata 1966—1970. Nastąpiła pewna poprawa w realizacji planu oddawania inwestycji, lecz planu tego całkowicie nie wykonano, na skutek poważnego jeszcze braku mocy przerobowych przedsiębiorstw, braku niektórych materiałów budowlanych, a także opóźnień w dostawach maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselCzapskiJozef">W przemyśle — rok 1967 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego, która wzrosła o 7,6%, to jest w tempie szybszym niż w 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselCzapskiJozef">Ogólnie, w 1967 r. nastąpiła dalsza poprawa w zaopatrzeniu rynku, w usprawnieniu organizacji sprzedaży detalicznej w handlu wewnętrznym i kulturze obsługi konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselCzapskiJozef">Plany produkcji towarowej przekroczyły wszystkie resorty, a wartość dostaw wyrobów rynkowych, na przykład w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego wzrosła w 1967 r. o 6,2%, to jest nieco szybciej niż w 1966 r., ale znacznie walniej niż w latach 1961—1965, kiedy wzrost ten wynosił przeciętnie ponad 11% rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselCzapskiJozef">Rozpiętość w tempie wzrostu produkcji grupy — „A” i — „B” była większa niż w 1966 r. Stało się to na skutek zwolnienia tempa wzrostu całej produkcji w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego, jak również w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz niepełnego wykonania planu produkcji wyrobów na zaopatrzenie rynku w przemyśle nadzorowanym przez Komitet Drobnej Wytwórczości, co wpłynęło na niepełne zaspokojenie popytu ludności na szereg asortymentów towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselCzapskiJozef">Należy stwierdzić, że przy ponadplanowym wzroście pieniężnych dochodów ludności, handel detaliczny mógłby wykonać wyższy plan sprzedaży, gdyby była dostateczna ilość atrakcyjnych towarów na rynku, zwłaszcza przemysłowych, a także artykułów produkcyjnych dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselCzapskiJozef">Dla rolnictwa 1967 r. był trzecim z rzędu rokiem pomyślnym, o korzystnych wynikach w produkcji roślinnej.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselCzapskiJozef">Dochód narodowy wytwarzany wzrósł o 5,8% wobec zakładanego w NPG o 3,4%, co spowodowało i szybsze tempo wzrostu dochodu narodowego do podziału, niż założono w NPG. Pozwoliło to na szybszy niż planowano wzrost zarówno konsumpcji, jak i inwestycji netto. Równocześnie poprawiła się struktura dochodu narodowego, co znalazło swój wyraz w ograniczeniu przyrostu nadmiernych zapasów, który w poprzednich lalach pochłaniał poważną część dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselCzapskiJozef">Dochody realne ludności, utrzymującej się z pracy w gospodarce uspołecznionej i ze świadczeń społecznych, wzrosły ogółem o 6,8%, a w przeliczeniu na 1 osobę utrzymującą się z tych dochodów — o 5%.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Na tle wstępnej analizy wykonania zadań 1967 r. jeszcze pokrótce omówię wykonanie zadań przez drobną wytwórczość, ponieważ temu pionowi gospodarki narodowej Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego poświęca wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#PoselCzapskiJozef">Drobina wytwórczość zarówno uspołeczniona, jak i w nieuspołecznionych pionach gospodarczego działania, jest powiązana z dziedziną zaopatrzenia rynkowego i konsumpcją. Chciałbym przypomnieć, że w ogólnych dostawach wyrobów rynkowych z uspołecznionej drobnej wytwórczości — bezpośrednie dostawy do handlu detalicznego o ile w 1966 r. Stanowiły 22%, to w 1967 r. zwiększyły się do 35%, co świadczy o znacznej poprawie obsługi rynków lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#PoselCzapskiJozef">Drobny przemysł uspołeczniony koordynowany przez Komitet Drobnej Wytwórczości wykonał zadania w zakresie planu produkcji towarowej i globalnej i zwiększył produkcję o 8,4% w porównaniu do 1966 r., ale nie wykonał w pełni planu dostaw wyrobów asortymentowych na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#PoselCzapskiJozef">Wartość dostaw eksportowych zwiększyła się w porównaniu z 1966 r. o 37,2%, a wartość dostaw kooperacyjnych drobnej wytwórczości koordynowanej przez KDW zwiększyła się o 15% w porównaniu do 1966 r. Zwiększyło się także znacznie zużycie surowców wtórnych i wykorzystanie odpadów przy obniżeniu asortymentów pełnowartościowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.17" who="#PoselCzapskiJozef">Nadal w 1967 r. występowały jednak trudności w wykonaniu inwestycji oraz w zaopatrzeniu drobnej wytwórczości w surowce i materiały, a opóźnianie oddawanych Obiektów i nierytmiczność dostaw surowców i urządzeń zarówno z przemysłu kluczowego, jak i z importu, powodowało opóźnienie i nierytmiczność produkcji w przemyśle drobnym.</u>
+ <u xml:id="u-65.18" who="#PoselCzapskiJozef">Szczególną uwagę KDW, jak i wojewódzkie rady narodowe i piony uspołecznione drobnej wytwórczości, zwracały na zagadnienie aktywizacji terenów gospodarczo zaniedbanych.</u>
+ <u xml:id="u-65.19" who="#PoselCzapskiJozef">Na podstawie nowych możliwości inwestycyjnych wynikających z postanowień uchwały nr 302/66 Rady Ministrów o utworzeniu funduszu aktywizacji małych miast oraz w związku z decyzjami o deglomeracji niektórych zakładów, opracowano wojewódzkie programy aktywizacji terenów i ośrodków słabiej rozwiniętych gospodarczo. Jednakże efekty tej akcji nie były jeszcze w 1967 r. zadowalające. Niedostateczne było wykorzystanie nakładów inwestycyjnych oraz przyrost zatrudnienia na terenach aktywizowanych. Zjawiska te były jednak nie tylko wynikiem niedociągnięć organizacyjnych czy niedostatecznej pomocy i nadzoru ze strony wojewódzkich jednostek nadrzędnych, ale także zjednoczeń i instytucji centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-65.20" who="#PoselCzapskiJozef">Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności w jednostkach organizacyjnych, koordynowanych przez KDW, wzrosła o 11,5% w porównaniu z 1966 r. Planu usług przemysłowych nie wykonano, mimo osiągnięcia wzrostu o 10,2%, natomiast wykonano plan usług nieprzemysłowych dla ludności przy wzroście o 13,1% w porównaniu do 1966 r.</u>
+ <u xml:id="u-65.21" who="#PoselCzapskiJozef">W 1967 r. jednostki koordynowane przez KDW wydatkowały na inwestycje w usługach dla ludności 466 mln zł, w tym 260 mln zł przeznaczono na nowe lokale usługowe, ale inwestorzy budownictwa mieszkaniowego nie przekazali w 1967 r. w całości zaplanowanych lokali usługowych na cele świadczenia usług.</u>
+ <u xml:id="u-65.22" who="#PoselCzapskiJozef">Wartość usług przemysłowych i nieprzemysłowych dla ludności wzrosła, ale nadal jest tych usług za mało. Niskim wzrostem charakteryzują się usługi naprawy maszyn rolniczych, ślusarsko-kowalskie, remontowo-budowlane, reperacji sprzętu zmechanizowanego gospodarstwa domowego, a także bieliźniarskie i pralnicze, na które jest duże zapotrzebowanie ludności, już nie tylko dużych miast czy miasteczek, ale również osiedli i wsi, które Odczuwają na swoim terenie nadal brak zakładów świadczących usługi.</u>
+ <u xml:id="u-65.23" who="#PoselCzapskiJozef">Warte podkreślenia jest zjawisko spadku usług naprawczych, przy równoczesnym wzroście świadczenia usług zakładu i udziału surowca własnego do produkcji na indywidualne zamówienia ludności. Powyższe zjawisko świadczy z jednej strony o rosnącym popycie ludności na tego typu świadczenia, lecz z drugiej strony wskazuje, że przyrost wartości usług osiągany jest często poprzez wzrost wartości zużytych materiałów (wkalkulowanych w cenę usługi), a nie tylko poprzez wykonanie czynności naprawczych i konserwacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-65.24" who="#PoselCzapskiJozef">Poważną rolę w 1967 r. w wykonywaniu usług spełniło i rzemiosło indywidualne, ale jeszcze za małą w stosunku do potrzeb i do swoich możliwości, gdyż liczba zakładów wzrosła o 8,2%, a liczba zatrudnionych o 10,1%. Wykonanie w 1967 r. założonego planu wzrostu rzemiosła, i to znacznie szybszego niż w latach poprzednich, było między innymi wynikiem dodatniego oddziaływania systemu ulg podatkowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.25" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! Możemy dziś generalnie stwierdzić, że mimo występujących w 1967 r. trudności, napięć, a nawet niektórych ujemnych zjawisk przy realizowaniu szczegółowych zadań w inwestycjach, budownictwie czy produkcji w planach poszczególnych resortów, rad narodowych, instytucji gospodarczych czy spółdzielczych — to jednak w całokształcie działalności gospodarczej, jak i finansowej wykonanie budżetu państwa za 1967 r., szczególnie w dochodach — w 101,4%, a w budżetach terenowych — 108,6%, w tym dochody własne w 104,7% — pozwoliło nam szerzej zrealizować wydatki na oświatę i kulturę, na ochronę zdrowia i świadczenia społeczne, na usługi socjalno-kulturalne, mimo że te wydatki nie pokryły jeszcze w pełni naszych potrzeb terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-65.26" who="#PoselCzapskiJozef">W 1967 r. rząd przez właściwie podejmowane decyzje wpływał dodatnio na zabezpieczenie wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, stwarzając tym samym lepsze warunki dla planu 1968 r. oraz przyczyniając się do umocnienia zdobyczy socjalistycznych w naszej gospodarce narodowej z lat poprzednich, jak i do dalszego jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-65.27" who="#PoselCzapskiJozef">Wysoki Sejmie! W wyniku wykonania przez rząd podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1967 oświadczam, że posłowie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, będą głosować za przyjęciem wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium rządowi — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-65.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Mazowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Jak co roku debata nad planem i budżetem państwa daje okazję także do wypowiedzi bardziej ogólnej. Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, korzystam z tej sposobności z kilku powodów.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Rok 1969 wprowadza nas w drugie pięćdziesięciolecie po odzyskaniu niepodległości. O pięćdziesięcioleciu minionym powiedziano już niemało zarówno w wystąpieniach oficjalnych, jak i w pracach naukowych czy publicystycznych oraz we wspomnieniach ludzi, którzy u progu tego okresu budowali na różnych odcinkach zręby odrodzonego państwa. Należy podkreślić, iż dobrze się stało, że ta rocznica nie minęła bez echa, że państwo ludowe ją uczciło i do niej nawiązało, dając świadectwo temu, że przełom rewolucyjny zmienił treść społeczną państwowości polskiej, ale nie stanowi zerwania ciągłości dziejowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Dobrze się stało, że w całym naszym życiu narodowym był to moment szerszej refleksji. Czyni to zadość nie tylko potrzebie dopracowywania się wszechstronnej analizy procesu odrodzenia się państwowości polskiej oraz pozytywnych dokonań z jednej strony, a błędów, porażek i zaniedbań — z drugiej strony. Jest to zarazem także niezmiernie ważna sprawa ludzka, kształtująca atmosferę i obyczaj polityczny, sprawa oddania sprawiedliwości należnej pokoleniom ludzi, którzy zainwestowali swój wysiłek i swoje nadzieje w odzyskanie i budowę podstawowej wartości narodu — własnego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ale historia, choć zajmuje się przeszłością, jest także nauką o przyszłości, albo mówiąc ściślej — nauką dla przyszłości. Dlatego na tle analizy tego jak było, zadajemy sobie przede wszystkim pytanie — gdzie dzisiaj jesteśmy i dokąd idziemy.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Drugi powód, który skłania do podjęcia problematyki ogólnej wiąże się z faktem, że debata nasza odbywa się w niedługim czasie po ważnym wydarzeniu politycznym, jakim był V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Nie ma potrzeby dowodzić, że wydarzenie to może, a nawet musi obchodzić nie tylko członków PZPR ozy pozostałych stronnictw politycznych, lecz i bezpartyjnych — ogół społeczeństwa. Wynika to z miejsca, jakie PZPR zajmuje w naszym ustroju politycznym, z jej roli w państwie. Ostatni Zjazd partii określił kierunki dalszego rozwoju kraju. Zawarta tu jest problematyka, która od każdego środowiska społecznego, uczestniczącego w życiu politycznym, wymaga przemyśleń w odniesieniu do podstawowych problemów polityki państwa, Wreszcie istnieją także inne powody, skłaniające nas do podjęcia problematyki bardziej ogólnej w tej debacie. Rok, który dobiega końca, nie był rokiem łatwym. Miały miejsce bolesne wydarzenia zarówno w naszym kraju, jak i w obozie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Przeżyliśmy te wydarzenia bardzo głęboko. Nie byłoby ani rozważne, ani celowe, rozdrapywać to, co nas boli. Musimy przyjąć, iż dla wszystkich były to wydarzenia trudne. A także musimy założyć, iż dalszy rozwój może wiele spraw doprowadzić do pomyślniejszych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Na tej sali spotkała nas w kwietniu ostra, daleko idąca krytyka. Nie jest więc łatwo mówić w jakimkolwiek nawiązaniu do tamtej debaty. Ale równocześnie nie chcielibyśmy pozostawić w niejasności pewnych kwestii podstawowych, należących do założeń naszego stanowiska politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wspomniałem już o tym, że perspektywa pięćdziesięciolecia zachęca do refleksji nad pytaniem, gdzie jesteśmy i dokąd idziemy.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Polityczna odpowiedź na pytanie, gdzie jesteśmy, łączy się przede wszystkim z wyraźną afirmacją miejsca Polski w obozie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Oparcie Polski o sojusz z ZSRR stanowiło przed niespełna 25 laty zasadniczy zwrot w naszej historii. Zwrot niełatwy i z wielu stron kwestionowany.</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PoselMazowieckiTadeusz">By podkreślić rozmiar przeobrażeń, jakie dokonały się w świadomości politycznej Polaków, można przypomnieć trudności, na jakie napotykał swego czasu w tym zakresie gen. Władysław Sikorski. Przypominam to, by ukazać pewną tradycję dążeń Polaków w tym kierunku, dążeń, które z ogromnym trudem torowały sobie drogę, ale które istniały, świadcząc o zarysowującej się w różnych obozach ideowych konieczności reorientacji polityki polskiej w Stosunkach z ZSRR. Zasługa dokonania tej reorientacji należy do polskich komunistów, którzy mieli zarówno polityczną szansę, jak i polityczną odwagę dokonania trwałego zwrotu w stosunkach między Polską a Związkiem Radzieckim. W świecie, w którym kończyła się wojna, ale w którym bomba zrzucona na Hiroszimę otworzyła przewlekły stan napięcia i groźbę nowego konfliktu, Polska mogła zabezpieczyć swoją egzystencję i swój rozwój nie przy boku mocarstw zachodnich, jako ich wysunięta na wschód flanka, ale jako kraj sojuszniczy mocarstwa, z którym graniczy i z którym wiążą go podstawowe interesy życiowe.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Splot różnych powikłań sprawił, że poczucie tych racji z trudem i przez dłuższy czas torowało sobie drogę w świadomości naszego społeczeństwa. Dziś jest ono mocno ugruntowane, choć przesłanki, o które się opiera, są różne. Dla jednych konieczność sojuszu z ZSRR wynika z założeń geopolitycznych, zwłaszcza zaś ze zrozumienia faktu, że sojusz z ZSRR zabezpiecza integralność naszego terytorium państwowego po Odrę i Nysę. Związek Radziecki jest tym mocarstwem, które postawiło zasadę podporządkowania rozwiązywania sprawy niemieckiej względowi na bezpieczeństwo sąsiadów Niemiec. Ma to dla każdego Polaka fundamentalne znaczenie, a także jest warunkiem bezpieczeństwa europejskiego. Dla innych, sojusz z ZSRR jest ponadto składnikiem socjalistycznego rozwoju kraju, wynika także z ideowo-politycznego zrozumienia wspólnoty krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Niezależnie Od tego, którą z tych przesłanek stawia się na pierwszym planie — sojusz Polski z ZSRR stanowi dziś zasadę wspólnej, ogólnonarodowej polityki. Tak go rozumiemy i uważamy, że wszystkie środowiska polityczne i społeczne mają obowiązek partycypować w ugruntowywaniu tej podstawowej zasady naszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wynikają z tego pewne konsekwencje dla naszej pracy i zajmowanego stanowiska. Chodzi najpierw o to, aby przyczyniać się do tego, by sojuszowi państw w coraz większej mierze towarzyszył sojusz narodów. Poznanie i zbliżenie między narodami Polski i ZSRR traktujemy więc jako zadanie dla wszystkich ośrodków polskiej opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Rozumienie, jakie jest miejsce Polski w układzie politycznym świata, zakłada następnie takie pojmowanie procesów koegzystencji międzynarodowej, które odrzuca wszelkie działanie polityczne czy psychologiczne, nie liczące się z faktem, że Polska trwale przynależy do obozu socjalistycznego, czy wręcz zmierzające do dezorientacji i podważania tego faktu w świadomości Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wreszcie bardzo istotnego znaczenia nabiera dziś, w dynamicznym współzawodnictwie gospodarczym w świecie, konieczność postępu we współpracy krajów socjalistycznych, zrzeszonych w RWPG. Musi to być współdziałanie, które uwzględnia potrzeby i możliwości każdego kraju, nie może dokonywać się kosztem interesów narodowych, ale musi opierać się także o długofalowe, perspektywiczne widzenie tych interesów i całej dynamiki rozwojowej współczesnego świata. Polskie kierownictwo polityczne od dawna stawia ten problem z całą siłą. Ale również i w społecznym odczuciu powinien znaleźć odbicie fakt, że nie jest to jedynie problem naszej polityki na zewnątrz. Wymaga on nie tylko rozumienia tych założeń przez kadrę gospodarczą, lecz także zmiany klimatu społecznego wokół nich, idącej w kierunku widzenia dynamiki gospodarczej świata i wymogów, jakie fakt ten Stawia krajom socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Zasadą ustrojową jest w Polsce socjalistycznej założenie, że kierownictwo polityczne rozwojem kraju sprawuje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Na uznaniu tej zasady i my opieramy swą działalność.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Ażeby stwierdzenie to nie brzmiało zdawkowo, wymaga bliższego scharakteryzowania, jak się tę zasadę rozumie. Inaczej bowiem podchodzić będą do niej ludzie kierujący się założeniami ideologicznymi partii, inaczej zaś ludzie opierający swą działalność na przesłankach własnej filozofii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-67.18" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Podstawowym założeniem naszego stanowiska jest przeświadczenie, że podmiotem życia społecznego — jest całe społeczeństwo, naród rozumiany w całej swej złożoności społecznej, światopoglądowej i kulturalnej. Państwo jest wspólnym dobrem tego całego narodu. Założenie takie w warunkach społeczeństwa, w którym istnieją ostro zarysowane podziały klasowe, nosiłoby cechy solidaryzmu społecznego, pokrywając nieprzekraczalne sprzeczności interesów. Tak też w istocie rzeczy nieraz było. Jednakże zupełnie inny charakter ma to założenie w społeczeństwie, które przeszło przez przebudowę społeczną, w którym wprawdzie istnieją pozostałości dawnego podziału, ale którego nowa Struktura ma charakter bezklasowy. W tych warunkach, to jest w społeczeństwie socjalistycznym, nabiera ono charakteru zasadniczej dyrektywy rozwoju społecznego. Nie może ona być rozumiana w taki sposób, alby zapominać, że sytuacja współczesna sięga i dziś korzeniami do warunków dawniejszych, ani tak, by nie dostrzegać, iż również w społeczeństwie socjalistycznym konieczne jest regulowanie różnych problemów i sprzeczności. Nie może to być jednym słowem dyrektywa rozumiana jakby pozahistorycznie, ale zarazem może już stać się pewnym założeniem programowym, pod kątem którego ocenia się rozwój funkcjonujących urządzeń życia społecznego i do którego świadomie się zmierza.</u>
+ <u xml:id="u-67.19" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W przekładzie na język polityczny oznacza to:</u>
+ <u xml:id="u-67.20" who="#PoselMazowieckiTadeusz">—z jednej strony, iz rozumiemy głębiej, niż tylko kierując się wymogami przystosowania się do sytuacji, fakt, iż rozwój społeczny wyniósł ruch robotniczy do przodującej roli w kształtowaniu socjalistycznych stosunków społecznych w naszym kraju. Z tego właśnie historycznego rozwoju ruchu robotniczego wynika rola partii w państwie socjalistycznym. Wynika ona także z dokonanego przez nią zwrotu w międzynarodowej pozycji Polski oraz z programu rozwoju społeczno-ekonomicznego, jaki partia, ponosząc odpowiedzialność za ten rozwój, narodowi przedstawia;</u>
+ <u xml:id="u-67.21" who="#PoselMazowieckiTadeusz">—z drugiej strony oznacza to — w uczciwym i jasnym przedstawieniu sprawy — iż nie jest obojętne, jak ta kierownicza funkcja jest sprawowana, zwłaszcza zaś, w jakiej mierze realizuje to założenie rozszerzania podmiotowości społecznej na całe społeczeństwo, na cały bezklasowy już naród.</u>
+ <u xml:id="u-67.22" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W obrębie obu tych założeń mieści się również sprawa krytyki i sprawa widzenia samego rozwoju socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-67.23" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Niejednokrotnie występowaliśmy na tej sali z krytyką projektów ustaw czy praktycznych posunięć rządu. Dla spełniania swej roli przez socjalistyczny parlament i w ogóle dla funkcjonowania urządzeń społecznych w socjalizmie krytyka jest nieodzowna.</u>
+ <u xml:id="u-67.24" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Sama ta zasada nie jest przez nikogo kwestionowana. Ale w praktyce zdarzają się sytuacje, w których zakres rozumienia dopuszczalnej krytyki, jej funkcja, jej kierunek i nawet intencje — zostają zakwestionowane. Prawo do krytyki nie tylko w kwestiach drobnych, ale i w kwestiach zasadniczej natury, uważamy za sprawę zasadniczą. Patrząc z dłuższej perspektywy, lepiej chyba przysługuje się socjalistycznemu rozwoju kraju ten, kto otwarcie przedkłada swoje postulaty krytyczne, ryzykując nawet niezrozumienie, niż ten, kto milczy aby potem, gdy przychodzi jakaś korektura sytuacji głosić, że zawsze jej pragnął. Nie przypisujemy sobie nieomylności w krytyce, jednakże z całym naciskiem podkreślamy, iż odróżniamy krytykę od walki politycznej o władzę. Tak też i tylko tak, w ramach krytyki czy prawa do zgłoszenia postulatów pod adresem władzy państwowej — a nie w ramach przyłączania się do jakiejkolwiek walki politycznej o władzę, rozumieliśmy naszą interpelację z marca bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-67.25" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Nie stawiamy też na — „erozję” socjalizmu. Mówiąc o tym, wydaje się, iż także z bardziej ogólnego punktu widzenia, niezwykłe ważne jest, aby odróżniać potrzebę dyskusji i nowych rozwiązań od tego, co określa się jako niebezpieczeństwo — „erozji” socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-67.26" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Nikt chyba nie może zaprzeczyć, że drogi rozwojowe socjalizmu uległy na przestrzeni lat poważnym przeobrażeniom. Polska zaś jako kraj jest dziś nie tylko w sytuacji odimiennej niż była przed 24 laty, ale znajduje się w nader istotnym punkcie swego rozwoju. Składa się na to po pierwsze fakt, że ekonomika kraju osiągnęła punkt, w którym konieczne się stało możliwie konsekwentne przechodzenie od ekstensywnych do intensywnych metod gospodarowania. Charakterystyczne jest, iż od pewnego czasu przestaliśmy podkreślać wydźwignięcie się z dawnego niżu cywilizacyjnego, a zaczęliśmy mówić, że kraj nasz wszedł na drogę nowoczesnego rozwoju. Po drugie, przemiany struktury społecznej, poziomu wykształcenia i kultury nadały nowy charakter naszemu społeczeństwu. O ile w pierwszych latach Polski Ludowej, zmiany te były jakby wielką, rewolucyjną korekturą zastanego poziomu społeczno-kulturalnego, to z czasem, poprzez stworzone warunki, stajemy się jako naród — „społeczeństwem ludzi oświeconych”.</u>
+ <u xml:id="u-67.27" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Po trzecie wreszcie, ten nowoczesny charakter kraju i społeczeństwa Oraz Współczesne warunki współzawodnictwa światowego, które zwiększają obieg informacji i oddziaływania, sprawiają, że w inny niż dawniej sposób decyduje się sprawa poczucia socjalistycznego, świadomości społecznej. Decyduje się ona w najgłębszym sensie przede wszystkim w wewnętrznych przekonaniach ludzi. To zaś zależy nie tyle od zakazów i nakazów, ile od poczucia, że w sposób świadomy uczestniczy się w kształtowaniu życia kraju. To przede wszystkim decyduje zarówno o odporności wobec oddziaływania z zewnątrz systemu socjalistycznego, jak i o przezwyciężaniu tendencji do — „małej stabilizacji” i indywidualnego urządzania się kosztem współodpowiedzialności za rozwój ogólny.</u>
+ <u xml:id="u-67.28" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Stwierdzamy więc, iż w obecnym bardzo ważnym punkcie rozwojowym naszego kraju potrzebny jest klimat zachęcający do podejmowania nowych problemów, jakie obiektywnie występują w gospodarce i szeroko rozumianej kulturze narodowej. Ten wielki problem nie powinien zostać przysłonięty przez nadmiernie wyolbrzymianą niekiedy w publicystyce groźbę — „erozji” socjalizmu. Mamy świadomość, że te nowe problemy trzeba rozwiązywać w naszych ramach ustrojowych i w taki sposób, aby tym rozwiązaniom nadawać treść socjalistyczną. Sądzimy przy tym, iż można stawiać na zaufanie do naszego społeczeństwa, na jego trwały już związek z socjalistycznymi formami ustroju. Uważamy w szczególności, że fakt ten powinien w większej mierze znajdować odbicie w polityce kadrowej iw stosunku do ludzi bezpartyjnych, którzy będą pełnić odpowiedzialne funkcje wówczas lepiej, gdy zostaną obdarzeni zaufaniem jako bezpartyjni, niż gdy odczują bezpartyjność jako granicę awansu. Niebezpieczeństwo zaś „erozji” socjalizmu zjawia się nie tylko Wtedy, kiedy wyłaniające się problemy podejmuje się wykraczając poza podstawowe założenia ustrojowe. Zjawia się ono i wówczas, kiedy się te problemy pozostawia i kiedy świadomość społeczna kształtuje się pod wrażeniem, że niedomagają warunki niezbędne do podejmowania spraw nabrzmiałych czy trudnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.29" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Chciałbym wyrazić przeświadczenie, że podkreślona na V Zjeździe w końcowym przemówieniu I Sekretarza potrzeba dyskusji będzie przesłanką do stwarzania i zapewniania warunków dla twórczych poszukiwań w naszej gospodarce i kulturze narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.30" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Pragnę obecnie poruszyć dwa problemy naszego rozwoju, które w ostatnich latach stanowiły przedmiot wielu różnorodnych dyskusji, a które wydają mi się bardzo ważne.</u>
+ <u xml:id="u-67.31" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Sprawa pierwsza: egalitarny charakter naszego społeczeństwa a wymogi nowoczesnego rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-67.32" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Sprawa druga: świadomość narodowa a świadomość internacjonalistyczna, czy jakbym powiedział, używając innego języka — świadomość uniwersalistyczna.</u>
+ <u xml:id="u-67.33" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W obu przypadkach mamy do czynienia z parą dwóch przeciwstawień. Tak przynajmniej kwestie te niekiedy się ujmuje. Tymczasem wydaje się konieczne dążyć, jeżeli nie do syntezy, to do przekroczenia pewnych przeciwieństw, jakie mogą w rozumieniu tych kwestii powstawać. Nie jest to jedynie sprawa teoretyczna, intelektualna. Zależą od tego — w pierwszym przypadku praktyczne decyzje społeczne i gospodarcze, w drugim właściwy klimat wychowawczy i moralny.</u>
+ <u xml:id="u-67.34" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W naszym społeczeństwie występuje wysokie uznanie dla równości jako pożądanego modelu stosunków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-67.35" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W samym tym fakcie nie ma nic zaskakującego ani nowego, ponieważ dążenia egalitarne zawsze poruszały ludzi. Stały się one również ważnym elementem ideałów socjalistycznych, z tym, iż socjalizm zakłada dążenie do równości nie tylko prawnej, lecz i ekonomicznej, realizując je w zależności od sytuacji gospodarczej kraju i wkładu pracy każdego człowieka. To co można by określić jako nowe, w charakterystyce pojmowania założeń egalitarnych w naszym społeczeństwie, to pewne przesunięcie, jakie nastąpiło w psychologii społecznej. W poczuciach ludzkich szeroko rozumiana równość z nadziei, czy z założenia programowego — stała się uprawnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-67.36" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Stanowi to zasadniczo biorąc, objaw zdrowy, wartościowy. Znajduje w tym odbicie ewolucja, jakiej uległo nasze społeczeństwo. Z tym zjawiskiem spotyka się z kolei tendencja, oparta o tezę, że właśnie w interesie rozwoju społecznego, zwłaszcza gospodarczego, potrzebne jest w wielu dziedzinach większe zróżnicowanie w płacach i różnego rodzaju bodźcach materialnych. Nie tylko zresztą materialnych, wchodzą tu w grę również bodźce prestiżu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-67.37" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Zderzenie obu tych tendencji, z których każda reprezentuje nie byle jakie racje, stanowi właśnie jeden z nowych problemów naszego rozwoju społecznego, który wymaga analizy i uwagi. Nie zamierzam tu przedstawiać jakichś recept rozwiązywania tego bardzo złożonego problemu, chcę tylko podkreślić, że nie da się on rozwiązywać na zasadzie: albo-albo. I zresztą nie jest tak rozwiązywany. Ale to, że nasza polityka społeczna i gospodarcza nie ulega żadnemu z rozwiązań skrajnych, nie oznacza, że dalsza dyskusja nad tym problemem nie jest potrzebna. Kierunek dalszych rozwiązań wymagać będzie konkretyzacji zagadnienia, ustalania tych dziedzin czy tych odpowiedzialnych funkcji, które w interesie ogólnego rozwoju powinny być bardziej preferowane. Potrzebne są śmiałe decyzje tam, gdzie jest jasne, że ich rezultatem byłaby dynamizacja gospodarki. Z drugiej strony konieczne jest także ustalanie, gdzie występują sytuacje, w których słuszne tendencje do zrównania warunków życia nie znajdują dostatecznego zaspokojenia.</u>
+ <u xml:id="u-67.38" who="#PoselMazowieckiTadeusz">W tym drugim zakresie uczyniono ostatnio bardzo ważny krok. Należy z uznaniem wypowiedzieć się o decyzji wyrównania uprawnień urlopowych, jaka została zapowiedziana w uchwale V Zjazdu Partii. Byłoby na pewno lepiej, gdyby można dodać wszystkim. Ale przy posiadanych możliwościach, ustalony kierunek rozwiązań należy uznać za doniosły i słuszny akt w polityce socjalnej. Ponad 3 miliony robotników zyskuje, a około 400 tysięcy młodych pracowników przez pewien okres swej pracy zawodowej traci kilka dni urlopu. Jest to ważny fakt polityczny, który stanowić będzie realizację jednego z istotnych postulatów ubiegłej kampanii wyborczej, znosząc pewien anachronizm w naszym podziale uprawnień pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-67.39" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Kolejny poważny problem w tej dziedzinie — to sprawa polityki rodzinnej. Jest to nie znajdujący obecnie dostatecznego zaspokojenia aspekt problemu egalitarnego w Polsce. Dodatki rodzinne nie stanowią dziś czynnika w istotny sposób znaczącego w budżecie rodziny. W rezultacie pracownik wykonujący tę samą pracę, a obarczony liczną rodziną, znajduje się w znacznie gorszej sytuacji, niż pracownik bezdzietny czy nawet posiadający jedno dziecko. Na sprawę tę należy spojrzeć również pod kątem istotnych zmian demograficznych, które ukazują poważne — chyba znacznie większe niż przewidywano — obniżenie się przyrostu naturalnego w Polsce. Poruszając sprawę polityki rodzinnej, rozumiem wszystkie trudności związane z reformą zasiłków rodzinnych. Chcę tylko podkreślić, że jest to następny, niezwykle ważny problem polityki socjalnej, który powinien zostać przemyślany, i w którym konieczne jest przygotowanie nowych rozstrzygnięć.</u>
+ <u xml:id="u-67.40" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Przechodzę obecnie do drugiej sprawy, którą uprzednio zasygnalizowałem.</u>
+ <u xml:id="u-67.41" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Dyskusje o problemach narodu w warunkach socjalizmu były w ostatnim czasie na tyle żywe, że nie potrzeba uzasadniać znaczenia tej kwestii. Renesans wartości narodowych znajduje podbudowę socjologiczną w awansie osiągniętym przez ogromne rzesze ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-67.42" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Oczywista jest również współzależność między poczuciem demokratycznym a patriotyzmem. Wyraża się ona w tym, że oddanie dla potrzeb życia zbiorowego może wypływać tylko z poczucia zakorzenienia w życiu narodu.</u>
+ <u xml:id="u-67.43" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Patriotyzm jest jednakże pojęciem o różnych odcieniach rozumienia. Na gruncie socjalizmu powinno odpadać od niego to wszystko, co wiąże się z uczuciem zasklepienia. Nie zawsze tak się jednak dzieje. Istotny jest Więc klimat wychowawczy, który kształtuje świadomość narodową i poczucie internacjonalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-67.44" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wszyscy, którzy obie te wartości cenią, powinni dziś dołożyć starań, aby unikać wszelkiej jednostronności o dwojakiego rodzaju niebezpiecznych konsekwencjach w wychowaniu i klimacie społecznym. Mówię o tym z głęboką troską, sięgając choćby do kręgów bardziej mi znanych i bliższych. Cień nacjonalizmu zbyt poważnie zaciążył na przykład nad rozwojem katolicyzmu w dwudziestoleciu międzywojennym, aby można bagatelizować skłonności do odradzania się tych postaw. Z drugiej strony jakże bolesne są przeżycia tych, których walka i praca były zdeprecjonowane wraz z niedocenianiem tradycji narodowych dla rozwoju socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-67.45" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Profesor Tadeusz Kotarbiński napisał niedawno, dokonując rozróżnienia między polskością a sarmatyzmem: — „Polskość to raczej wieloźródłowy amalgamat, sprawniejszy od jednolitej rdzenności, tak jak stal, amalgamat właśnie, sprawniejsza jest od czystego żelaza”. To jeden aspekt zagadnienia — unikanie wszelkich uproszczeń w traktowaniu więzi narodowej. Drugi — to konieczność patrzenia w przyszłość. Wraz z rozwojem wartości narodowych musimy wychowywać ludzi przygotowanych do współżycia z innymi, ponieważ będą oni żyć w świecie, w którym kontakty między narodami będą się zacieśniać.</u>
+ <u xml:id="u-67.46" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Wysoka Izbo! Posłowie Koła — „Znak” przedstawiali z tej trybuny niejednokrotnie sprawy kościoła i ludzi wierzących. Rozumiemy je jako część składową naszych ogólnych założeń społecznych. Nie wysuwamy więc postulatów w tej dziedzinie, które zmierzałyby do specjalnych uprawnień kościoła i chodzi nam o faktyczne przestrzeganie równych praw ludzi wierzących we wszystkich dziedzinach naszego życia państwowego, a nie o specjalne przywileje.</u>
+ <u xml:id="u-67.47" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Stwierdzamy, że od pewnego czasu zmniejszyły się napięcia w stosunkach między państwem i kościołem. Konstatujemy to z nadzieją, że stworzy to warunki do uregulowania szeregu problemów konkretnych, jakie od lat istnieją. Poprzestaję na wyrażeniu przekonania, że rozmowy władz państwowych i polskich władz kościelnych nastąpią. Wyrażamy też nadzieję, że dojrzewać będzie nawiązanie stosunków ze Stolicą Apostolską.</u>
+ <u xml:id="u-67.48" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem tu pewne ogólne problemy, jakie chcieliśmy poruszyć w tegorocznej debacie generalnej. Do kwestii konkretnych, bezpośrednio związanych z planem i budżetem, posłowie należący do Koła Poselskiego — „Znak” ustosunkowali się w komisjach.</u>
+ <u xml:id="u-67.49" who="#PoselMazowieckiTadeusz">Z poczuciem odpowiedzialności za wspólne sprawy naszego narodu, kraju i państwa będziemy głosować za przedstawionym Sejmowi projektem planu i budżetu na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-67.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#Marszalek">Głos ma posłanka Barbara Natorska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy ustosunkowując się do Narodowego Planu Gospodarczego na 1969 rok i podstawowych założeń na rok 1970 w części dotyczącej przemysłu lekkiego stwierdziła, że charakteryzuje się on dalszym wzrostem wskaźników ilościowych i wartościowych, a głównym jego założeniem jest coraz lepsze zaspokajanie potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu oraz osiąganie prawidłowych efektów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselNatorskaBarbara">Plan zakłada znaczny wzrost ilościowy produkcji podstawowych asortymentów, a w szczególności wyrobów poszukiwanych i cieszących się dużym popytem na rynku. Dostawy na rynek wewnętrzny w cenach detalicznych osiągną wartość 59 mld zł, a więc o ponad 7% więcej aniżeli w roku bieżącym. Nastąpią również dalsze korzystne zmiany w strukturze asortymentowej w kierunku zwiększenia wyrobów skonfekcjonowanych, a więc: odzieży, artykułów dziewiarskich i pończoszniczych oraz obuwia, które stanowić będą ^2^/3 ogólnej wartości dostaw na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselNatorskaBarbara">Dążyć się będzie również do tego, aby wyroby przemysłu lekkiego odpowiadały coraz bardziej wymogom konsumentów pod względem jakości, nowoczesności, funkcjonalności oraz reprezentowały aktualne kierunki mody i odpowiednie walory estetyczne i użytkowe.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselNatorskaBarbara">Przewiduje się również znaczny, bo ponad 11% wzrost produkcji przeznaczonej na eksport, przy czym zakłada się dalszą poprawę jej efektywności, szczególnie w grupie eksportu do krajów kapitalistycznych. Osiągnie się to między innymi na drodze poprawy struktury eksportu, która będzie się wyrażała dalszą preferencją wyrobów wysoko uszlachetnionych i przetworzonych.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselNatorskaBarbara">Poważny wzrost zadań produkcyjnych przemysłu lekkiego oraz zwiększenie dostaw wyrobów tego przemysłu na rynek nie oznacza pełnego zaspokojenia rosnących potrzeb społecznych. Wobec braku dostatecznej mocy produkcyjnych w przemyśle lekkim, rynek w dalszym ciągu odczuwać będzie deficyt wielu jeszcze wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselNatorskaBarbara">Realizacja zadań nałożonych na przemysł lekki oraz zapewnienie ilościowego i jakościowego wzrostu produkcji oraz lepsze dostosowanie jej do zmiennych potrzeb konsumenta uzależniona jest w decydującym stopniu od wykonawstwa zwiększonych zadań inwestycyjnych. Na zagadnienie to Komisja nasza zwracała wielokrotnie uwagę, formułując w tej kwestii wiele postulatów i dezyderatów pod adresem odpowiedzialnych resortów i rządu.</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselNatorskaBarbara">Jak wiadomo wykonawstwo w bieżącej pięciolatce programu inwestycyjnego w przemyśle lekkim napotyka trudności i jak dotąd w pierwszych 2 latach bieżącej pięciolatki nakłady inwestycyjne nie zostały w pełni wykorzystane. Również obecny rok mimo osiągniętej pewnej poprawy oraz wielu wysiłków i przedsięwzięć podjętych w tym zakresie przez rząd i resorty budownictwa oraz przemysłu lekkiego według przewidywań zamknie się niepełnym wykonaniem planu inwestycyjnego, to sjest w granicach około 97%, w tym roboty budowlano-montażowe 91%.</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselNatorskaBarbara">Zdajemy sobie sprawę, że przyczyny tego niepokojącego stanu są złożone i leżą zarówno po stronie inwestora, wykonawcy, jak też dostawców maszyn i urządzeń. Główną jednakże przyczyną jest nie zabezpieczenie mocy przerobowych dla tych inwestycji w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych resortu budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselNatorskaBarbara">Sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, oceniając sytuację w tej dziedzinie, stwierdziła konieczność podjęcia dalszych wysiłków zmierzających do poprawy wykonawstwa inwestycyjnego oraz szybszego uzyskiwania zdolności produkcyjnych. Wymagać to będzie znacznego zwiększenia potencjału przerobowego w biurach projektowych i przedsiębiorstwach budowlano-montażowych, lepszego przygotowania i kontroli przebiegu realizacji inwestycji oraz bieżącego rozliczania i oceny osiąganych przez nowe obiekty projektowych zdolności produkcyjnych. Występuje również konieczność lepszego zaopatrywania w podstawowe materiały budowlane przedsiębiorstw budowlanych resortu przemysłu lekkiego, których potencjał przerobowy stale wzrasta.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselNatorskaBarbara">Działania te powinny przynieść w efekcie dalszą poprawę terminowości realizacji planów inwestycyjnych, a także doprowadzić do tego, aby przekazywane do użytku obiekty były w pełni sprawne technicznie, gwarantowały dobre warunki pracy z punktu widzenia przepisów technologicznych, jak i bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselNatorskaBarbara">Zdaniem sejmowej Komisji, inwestycje przemysłu lekkiego, nie tylko z uwagi na ich duże znaczenie gospodarcze, ale przede wszystkim na ich wysoką rangę społeczną, powinny być przedmiotem szczególnej troski, a priorytet dla ich wykonawstwa powinien być zagwarantowany odpowiednimi uchwałami rządu.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoka Izbo! Drugim ważnym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój przemysłu lekkiego, a także uzyskiwanie lepszych wyników w zakresie wzrostu wydajności pracy i obniżki kosztów produkcji, jest wprowadzanie na coraz szerszą skalę bardziej nowoczesnych i racjonalnych procesów technologicznych. Podstawowe znaczenie ma tutaj wyposażenie przemysłu lekkiego w odpowiednie maszyny i urządzenia o wysokich parametrach techniczno-produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#PoselNatorskaBarbara">Jak wiadomo, przemysł lekki zaopatrywany jest w znacznej części w maszyny z importu oraz w coraz większym zakresie z krajowego przemysłu maszynowego. Wiele asortymentów maszyn produkowanych przez przemysł krajowy odznacza się niskimi parametrami i modernizowanie przemysłu lekkiego w oparciu o te maszyny stwarza uzasadnioną obawę, że w perspektywie nie przyniesie to pożądanego postępu, a wprost przeciwnie, może spowodować zwiększenie dystansu w stosunku do światowego poziomu techniki włókienniczej.</u>
+ <u xml:id="u-69.13" who="#PoselNatorskaBarbara">Na potwierdzenie tego pozwolę sobie przytoczyć przykłady:</u>
+ <u xml:id="u-69.14" who="#PoselNatorskaBarbara">—na wyprodukowanie 100 kg przędzy bawełnianej o nrm 40 w 1965 r. zużywaliśmy średnio 35,8 roboczogodzin, podczas gdy w krajach wysoko uprzemysłowionych osiągano ten sam wynik produkcyjny w ciągu 15,5 godziny;</u>
+ <u xml:id="u-69.15" who="#PoselNatorskaBarbara">—zgrzeblarki produkcji krajowej CZ 66/10 osiągają wydajność Około 10 kg na godzinę, podczas gdy obecnie produkuje się na świecie zgrzeblarki osiągające wydajność do 40 kg na godzinę.</u>
+ <u xml:id="u-69.16" who="#PoselNatorskaBarbara">To samo można by powiedzieć o niektórych innych typach maszyn, jak na przykład przędzarkach i krosnach.</u>
+ <u xml:id="u-69.17" who="#PoselNatorskaBarbara">Podkreślając konieczność kompleksowego widzenia i rozwiązywania postępu technicznego w przemyśle lekkim w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój i modernizację, sejmowa Komisja w toku prac nad planem zwróciła uwagę na pilną konieczność wzmożenia i przyspieszenia prac nad ostatecznym dopracowaniem, w oparciu o perspektywiczne założenia produkcji przemysłu lekkiego, programu produkcji maszyn włókienniczych zarówno pod względem ich ilości, jak i asortymentu, a przede wszystkim ich poziomu technicznego, co powinno stać się między innymi punktem wyjścia do ustalenia zadań dla krajowego przemysłu maszyn włókienniczych w przyszłym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-69.18" who="#PoselNatorskaBarbara">Unowocześnienie przemysłu lekkiego na drodze inwestycji i modernizacji opartej na zdobyczach najnowszej techniki ma duże znaczenie dla poprawy warunków pracy załóg tego przemysłu, które w większości pracują jeszcze w stosunkowo trudnych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-69.19" who="#PoselNatorskaBarbara">Z zadowoleniem powiedzieć trzeba, że w tej dziedzinie notujemy obecnie coraz wyraźniejszy postęp.</u>
+ <u xml:id="u-69.20" who="#PoselNatorskaBarbara">Stopień i zakres poprawy warunków pracy uzależnione są między innymi od jakości wykonawstwa inwestycyjnego, które w niektórych wypadkach, szczególnie jeśli idzie o rozwiązania klimatyzacyjno-wentylacyjne oraz wyposażenie w urządzenia sanitarno-higieniczne, jest jeszcze niezadowalające. Przez usuwanie tych niedomagań należy dążyć do osiągania bardziej odczuwalnej poprawy warunków pracy zarówno w modernizowanych, jak i w nowo budowanych przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-69.21" who="#PoselNatorskaBarbara">Konieczne jest także konsekwentne realizowanie słusznie przyjętego kierunku równoczesnego realizowania inwestycji produkcyjnych z inwestycjami socjalno-kulturalnymi, które mają stworzyć i zapewnić załogom lepszą opiekę zdrowotną, warunki do wypoczynku, rozwoju kulturalnego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a także zabezpieczyć opiekę nad dziećmi matek pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-69.22" who="#PoselNatorskaBarbara">Niepokojące jest jednakże, że realizacja inwestycji socjalnych jest również opóźniana, co wywiera ujemny wpływ na stan warunków pracy, a także — jak wykazała praktyka — na nieosiągalnie w nowych obiektach zadowalających wyników produkcyjnych. Stąd potrzeba okazania większego zainteresowania inwestycjom socjalno-kulturalnym oraz równoczesnego zabezpieczenia ich wykonawstwa z inwestycjami produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-69.23" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Pełna realizacja zadań planowych w latach 1969—1970, to jest w ostatnich dwóch latach Obecnego planu 5-letniego, szczególnie w dziedzinie inwestycji, modernizacji oraz poprawy warunków pracy — będzie miała zasadnicze znaczenie dla wyników bieżącej pięciolatki, jak też dla przygotowania sprzyjających warunków pomyślnego wykonania zadań postawionych przed przemysłem lekkim przez V Zjazd Partii w następnym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-69.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Diemba.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#PoselDiembaJan">Wysoka Izbo! Uchwały V Zjazdu PZPR wytyczyły program dalszego ekonomicznego rozwoju Polski Ludowej na Okres ostatnich lat planu 5-letniego i lata następne.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#PoselDiembaJan">Wytyczne partii wzbogacane w trakcie ogólnonarodowej dyskusji zostały zaaprobowane przez cały naród i przyjęte jako konkretny program w dziele budownictwa socjalistycznego w kraju, a bieżący plan gospodarczy jest określany jako pięciolatka jakości i nowoczesności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#PoselDiembaJan">W trakcie realizacji bieżącego planu 5-letniego poświęcono wiele uwagi sprawom jakości i nowoczesności produkcji zarówno ze strony instancji partyjnych, organów administracji państwowej, jak też ze strony załóg produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#PoselDiembaJan">W wyniku wszechstronnej dyskusji zrodziło się wiele cennych wniosków i inicjatyw, wysuwających na pierwszy plan wysoką jakość i nowoczesność produkowanych przez nasz kraj wyrobów. Ma to nie tylko znaczenie dla produkcji krajowej, lecz szczególnego znaczenia nabiera przy produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#PoselDiembaJan">Produkcja przemysłu maszynowego w latach 1965—1970 wzrasta o 65—67%, natomiast w przemyśle motoryzacyjnym zamierza się osiągnąć wzrost wartości produkcji, w analogicznym okresie o 80%.</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#PoselDiembaJan">Tak postawione zadania przed przemysłem motoryzacyjnym wynikają z potrzeb zabezpieczenia gospodarki narodowej w środki transportu drogowego, jednak potrzeby w tym zakresie są nadal większe od możliwości produkcyjnych tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-71.6" who="#PoselDiembaJan">Na pokreślenie zasługuje fakt, że przy wydatnej pomocy resortu i Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego zdołaliśmy w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Starachowicach wytworzyć atmosferę pełnej mobilizacji całej załogi do realizacji zadań jakościowych.</u>
+ <u xml:id="u-71.7" who="#PoselDiembaJan">Szukając coraz to nowych rozwiązań techniczno-organizacyjnych dla wykonania napiętych zadań produkcyjnych, załoga FSC podjęła wiele cennych inicjatyw, w wyniku realizacji których osiągnięto korzystne rezultaty w zakresie poprawy jakości produkcji. Dla przykładu podam zmniejszenie się ilości reklamacji użytkowników samochodów — „Star”, które kształtowały się następująco: w 1964 r. mieliśmy 21,9% zareklamowanych samochodów, a w 1967 r. — 15,5%, średnia wartość jednej reklamacji w 1964 r. wynosiła 1.333 zł, a w 1967 r. — 915 zł.</u>
+ <u xml:id="u-71.8" who="#PoselDiembaJan">Poważnie obniżył się procent negatywów u odbiorców zewnętrznych. Na przykład w 1964 r. negatywy — „Polcargo” wynosiły 13,3%, a w 1967 r. — tylko 1,45%, ze strony Komisji Odbioru Technicznego Ministerstwa Rolnictwa w 1964 r. — 24,8%, a w 1967 r. — 3,25% reklamacji.</u>
+ <u xml:id="u-71.9" who="#PoselDiembaJan">Powyższe dane świadczą o dużym postępie w konstrukcji, o nowoczesnej technologii, bardzo prężnej działalności kontroli technicznej i o dużym zrozumieniu bezpośrednich wykonawców w wydziałach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-71.10" who="#PoselDiembaJan">W roku bieżącym FSC w Starachowicach uruchomiła produkcję zmodernizowanego wozu — „Star 28 i 29” o ładowności 5 ton jako wozu przejściowego przed uruchomieniem produkcji samochodu 6-tonowego — „Star 200”, który zgodnie z postulatami użytkowników spełni trudne warunki eksploatacyjne w rolnictwie, budownictwie i innych pracach w trudnych warunkach. Produkcję nowych wozów w FSC cechuje wiele nowych elementów, jak na przykład nowoczesna kabina kierowcy wyposażona w wygodne siedzenia, posiadająca dobrą widoczność i dobrą izolację termiczną i akustyczną. Trwałość tej kabiny uruchomionej przy pomocy firmy — „Chaustson” ocenia się na 200 tys. km. Jest to wynikiem pełnego zrozumienia i poparcia ze strony resortu w odniesieniu do jakości i nowoczesności produkcji. Uzyskane przebiegi do pierwszej naprawy głównej prototypów, a wynoszące dla samochodu — „Star 28” — 150 tys. km, a dla „Star 29” — 120 tys. km, pozwalają przypuszczać, że przebiegi te będą uzyskiwane w eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-71.11" who="#PoselDiembaJan">Przy tej samej ilości samochodów w eksploatacji będzie można nowymi samochodami — „Star” przewozić o 25% więcej ładunków. Ma to również poważne znaczenie dla gospodarki narodowej. Poza tym będą tu i inne korzyści, jak:</u>
+ <u xml:id="u-71.12" who="#PoselDiembaJan">— obniżenie kosztów transportu w przeliczeniu na 1 tonę ładunku, — Obniżenie ilości zużytego paliwa na 100 km w odniesieniu do 1 tony przewożonego ładunku.</u>
+ <u xml:id="u-71.13" who="#PoselDiembaJan">Omawiając zagadnienia jakości i nowoczesności produkcji, zatrzymam się nieco dłużej nad pracą samokontrolną w naszej Fabryce Samochodów Ciężarowych, jako jednym z elementów mających wpływ na jakość produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-71.14" who="#PoselDiembaJan">Tradycje w zakresie zorganizowania ruchu samokontroli w FSC w Starachowicach sięgają 1953 r., kiedy to Wiktor Saj rzucił hasło: — „Ja nie wypuszczę braków”, którego sens był bardzo istotny i zawierał się w rozgraniczeniu pojęć wyprodukowania braku i wypuszczenia braku ze stanowiska pracy do dalszych operacji lub montażu.</u>
+ <u xml:id="u-71.15" who="#PoselDiembaJan">Jednak ta zasada w latach pięćdziesiątych nie mogła przeobrazić się w istniejących warunkach techniczno-organizacyjnych w konkretne działanie. Brak jakichkolwiek doświadczeń, trudności natury techniczno-organizacyjnej i kadrowej, przy jednoczesnym faworyzowaniu ilości produkcji, wypaczały w realizacji słuszną inicjatywę poprawy jakości wykonania przez bezpośrednich wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-71.16" who="#PoselDiembaJan">Obecnie w zakładzie do pracy w samokontroli przystąpiło około 600 pracowników. Jednocześnie, u pracownika pracującego samokontrolnie, tworzy się nowy socjalistyczny stosunek do wykonywanej pracy. Rośnie poczucie pełnej odpowiedzialności za wykonywaną pracę i produkt finalny. Rośnie również w zakładzie poczucie dumy z dobrze pracujących w eksploatacji samochodów. Kształtuje się nowa socjalistyczna sylwetka pracownika. Praca samokontrolna pozwala na zastępowanie pracowników kontroli technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-71.17" who="#PoselDiembaJan">Dla zabezpieczenia powodzenia akcji samokontroli, obok bodźców materialnych w postaci 10-procentowego dodatku do płacy podstawowej, mają pozatem zastosowanie bodźce emocjonalne i moralne.</u>
+ <u xml:id="u-71.18" who="#PoselDiembaJan">Obowiązki pracy samokontrolnej, zawarte w regulaminie zakładowym, rygorystycznie są przestrzegane, a w wypadku stwierdzenia jakichkolwiek odchyleń — pozbawiają danego pracownika nabytych uprawnień. Zainicjowana forma pracy samokontrolnej w FSC godna jest naśladownictwa w innych zakładach naszego resortu, jak również iw innych branżach.</u>
+ <u xml:id="u-71.19" who="#PoselDiembaJan">Poza omawianymi czynnikami wpływającymi na poprawę jakości i nowoczesności wyrobów dla producenta finalnego nie bez znaczenia jest jakość produkcji u kooperantów.</u>
+ <u xml:id="u-71.20" who="#PoselDiembaJan">Pomimo wysiłków ze strony zakładu nad podniesieniem jakości produkcji, należy stwierdzić, że kooperanci jeszcze nie w pełni doceniają znaczenie złych i nie w pełni sprawnych technicznie przysyłanych detali lub podzespołów bądź też nie są przygotowani od strony organizacyjno-technicznej do podjęcia określonej produkcji. Dla poprawy sytuacji na tym odcinku samorząd robotniczy FSC wystąpił do samorządów tych zakładów kooperujących, do których produkcji były zastrzeżenia jakościowe, z apelem, aby dążyli do uzyskania dla swoich wyrobów grupy „A” bądź też znaku jakości. Należy stwierdzić, że w wyniku takiego działania nastąpiła znaczna poprawa, jednak w wielu wypadkach kontrola techniczna stawia do dyspozycji wykonawcy przysłane detale jednostkowo bądź całymi partiami, co w bardzo dużym stopniu zakłóca rytm pracy w zakładzie finalnym, stwarzając sytuację o dużym i ujemnym znaczeniu dla przyjętych planów produkcyjnych. Aby ustrzec się przed tego typu zjawiskami, należy w większym stopniu zacieśnić współpracę między resortami w wypadku, jeżeli kooperanci należą do innej branży.</u>
+ <u xml:id="u-71.21" who="#PoselDiembaJan">Istotnym zagadnieniem dla jakości produkcji jest stan parku maszynowego i jego nowoczesność.</u>
+ <u xml:id="u-71.22" who="#PoselDiembaJan">Pragnę stwierdzić, że w FSC w Starachowicach średnia parku maszynowego wynosi 13 lat, jak również jest wiele maszyn z okresu przedwojennego, których wartość remontów przewyższa ich wartość użytkową, co jednocześnie powiększa ilość tak zwanych wąskich gardeł produkcyjnych. Szybka renowacja parku maszynowego z równoczesnym wyposażeniem w obrabiarki zadaniowe może pozwolić zakładowi na poważny wzrost produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-71.23" who="#PoselDiembaJan">Przechodząc do omówienia współpracy zakładu z przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy należy stwierdzić, że przemysł terenowy, jak również spółdzielczość pracy, chętnie podejmie produkcję drobnych detali, pod warunkiem, że zakład zapewni pełne oprzyrządowanie, jak również i obrabiarki. Niejednokrotnie stan parku maszynowego w przemyśle terenowym i spółdzielczości pracy budzi wiele zastrzeżeń, biorąc pod uwagę jakość produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-71.24" who="#PoselDiembaJan">Aby poprawić warunki współpracy między producentem finalnym a przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy — uważam za celowe zapewnienie środków finansowych przez jednostki nadrzędne przemysłowi terenowemu na modernizację parku maszynowego i ewentualne zwiększenie produkcji według potrzeb i ustaleń z producentem finalnym, zapewniając jednocześnie jakość i nowoczesność podejmowanej produkcji. Tego typu działanie pozwoli na zmniejszenie nadwyżki zatrudnienia, a szczególnie kobiet, jak również zapewni stałą i szybką łączność z producentem finalnym. Unikniemy również niepotrzebnych kosztów delegacji, wyjazdów do kooperanta, którego siedziba znajduje się niejednokrotnie na drugim krańcu kraju.</u>
+ <u xml:id="u-71.25" who="#PoselDiembaJan">Kończąc tych kilka uwag, może niezbyt wyczerpująco omówionych, a dotyczących poprawy jakości i nowoczesności produkcji — pragnę poddać pod rozwagę resortu wniosek, aby dużym i finalnym zakładom nadać uprawnienia zakładu wiodącego, łącznie ze środkami, który miałby prawo decyzji w odniesieniu do konstrukcji, nowoczesnych metod technologicznych, łącznie z decyzjami inwestycyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-71.26" who="#PoselDiembaJan">Kompleksowe ujęcie zagadnienia przez producenta finalnego niewątpliwie przyczyni się do poprawy i podniesienia produkcji do poziomu światowego, jak również będzie gwarantem zwiększenia produkcji eksportowej jako czynnika decydującego o dalszym i prawidłowym rozwoju naszego przemysłu i kraju.</u>
+ <u xml:id="u-71.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Piotr Gębka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselGebkaPiotr">Wysoki Sejmie! Porty morskie spełniają bardzo ważną rolę w aktywizacji i rozwoju handlu zagranicznego. Od dobrej pracy portów zależne są wyniki ekonomiczne floty handlowej, jak i w poważnym stopniu efektywność handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselGebkaPiotr">Załogi portów dobrze zdają sobie sprawę ze swej roli i robią wszystko, żeby spełnić należycie swe Obowiązki. Dobra praca portów wpływa nie tylko korzystnie na wyniki żeglugi i handlu, ale także może być źródłem zdobycia dewiz i to często bez żadnych nakładów finansowych. Wystarczy skracać czas postoju statków w porcie bądź zwiększyć świadczenia pewnych usług na rzecz obcych statków.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselGebkaPiotr">Porty mogą i powinny zwiększyć wpływy z tytułu skrócenia czasu postoju statków i wypracować jak największą ilość dewiz. Na przeszkodzie temu stoi brak bodźców. Załogi portów postulowały już od dawna, by pewien procent wartości dewizowej wypracowanej — mógł być wykorzystany na doraźne potrzeby portów, jak zakup awaryjnych części zamiennych lub urządzeń socjalnych. Jestem głęboko przekonany, że te słuszne postulaty opłacą się gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselGebkaPiotr">Zadania stawiane handlowi zagranicznemu są w poważnym stopniu zadaniami portów morskich, które nie zawsze przygotowane są do przeładowywania zwiększonych ilości pewnych grup towarowych. Szczególnie w ostatnim okresie w tej sytuacji znalazły się porty, których moce produkcyjne nie były przygotowane do przeładunku takich wielkich ilości towarów, szczególnie masowych. Reperkusje tej sytuacji zmusiły załogi do zwiększonego wysiłku w pracy i także odczuła je kolej, gdyż trzeba się było pogodzić z faktem — wobec dużego braku wagonów, że w portach znajdowało się bardzo dużo wagonów czekających na rozładunek, a kopalnie zagrożone były brakiem dostawy wagonów. Ta ekwilibrystyka, polegająca na tym, że puste wagony lecą z portu na Śląsk, i to wtedy, kiedy jest w porcie ładunek, który powinien znaleźć się na Śląsku — za drogo kosztuje gospodarkę narodową, by z tym się godzić.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselGebkaPiotr">Słuszna więc jest polityka rządu w tej dziedzinie, zmierzająca do koncentracji nakładów w portach i budowy specjalistycznych baz przeładunkowych, której realizacja w przyszłości spowoduje korzystne zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselGebkaPiotr">Dzisiejsze trudności portów i lat następnych, to brak pełnego zatrudnienia i duża fluktuacja kadr, co nie tylko utrudnia pracę, lecz i dużo kosztuje. Każdy przestój czy to naszego, czy obcego statku, trzeba liczyć w twardej walucie. Każda nie wysłana tona w odpowiednim terminie, naraża handel zagraniczny na poważne straty wynikające z kontraktów. Niedostateczna troska o towar odstrasza nabywców zagranicznych i utrudnia rozwój tranzytu. Że rząd widzi i docenia tę sytuację, świadczy tegoroczna regulacja płac dokerów, która w jakimś stopniu ograniczyła fluktuację, lecz nie stworzyła atrakcyjności zawodu dokera. Ciężkie warunki pracy odstraszają nowo zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselGebkaPiotr">Wieloletnie zaniedbanie na odcinku socjalnym również nie sprzyja stabilizacji kadr. Od kilku lat porty domagały się wprowadzenia posiłków regeneracyjnych bezpłatnych i nie doczekały się ich, ponieważ towarzysze z Komitetu Pracy i Płac nie rozumieją, na czym polegają ciężkie warunki pracy w portach.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselGebkaPiotr">Trudności w zatrudnieniu mogą być rozwiązywane tylko poprzez zastępowanie pracy ręcznej maszynami i odpowiednimi urządzeniami technicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselGebkaPiotr">Z założeń planu wynika, że główne nakłady inwestycyjne będą szły w kierunku rozwiązania największej trudności portów, to jest zwiększenia przeładunków masowych, co jest słuszne, lecz z góry zakłada się niedoinwestowanie przeładunku drobnicy, która pochłania gros robocizny i przy braku rąk do pracy może budzić obawy.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselGebkaPiotr">Mówiąc o sprzęcie zmechanizowanym, pracującym w porcie, trzeba stwierdzić, że porty nadal posiadają sprzęt pochodzący z różnych fabryk, co utrudnia poważnie eksploatację tego sprzętu, a to ze względu na brak części zamiennych i trudności remontowe.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselGebkaPiotr">Nowoczesny transport nie może obejść się bez specjalistycznego sprzętu. Dlatego też resort powinien w pełni zrealizować założony program mechanizacji prac przeładunkowych, powinien zapewnić portom wieloletnie dostawy takiego sprzętu, jaki jest potrzebny — a potrzebny jest sprzęt specjalistyczny, usprzętowiony. Nasuwa się także wniosek o rozpatrzenie możliwości rozszerzenia produkcji sprzętu zmechanizowanego produkowanego przez przemysł krajowy.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselGebkaPiotr">Mechanizacja procesów przeładunkowych jest kosztowna w nakładach, lecz opłacalna w efektach, tym bardziej, że konieczność zmusza nas do wybrania takiej drogi ze względu na stały deficyt siły roboczej. Pełna mechanizacja pozwoli na wprowadzenie nowej technologii przeładunku, zmniejszy wysiłek dokera i zwiększy wydajność pracy. Skróci też czas postoju statków, poprawi jakość za- i wyładunku.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselGebkaPiotr">Zdaję sobie sprawę, że zwiększenie nakładów inwestycyjnych dla portów morskich na lata 1969 i 1970 jest rzeczą trudną, niemniej jednak uważam, że jest czas po temu, żeby rozważyć możliwość rozwiązania tych problemów przez rząd i podjąć odpowiednie decyzje.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselGebkaPiotr">Chciałem poruszyć z tej trybuny jeszcze jedną sprawę, która dla portowców ma duże znaczenie, to jest ciągłość pracy w portach. Porty polskie należą do nielicznych w świecie pracujących całą dobę oraz we wszystkie niedziele i święta. Każda próba zmiany tej sytuacji rozbijała się o niedoinwestowanie portów. Wszystkim czynnikom wiadomo, że taka sytuacja jest jak najbardziej niekorzystna. Zmiana nocna w portach — to niska wydajność, zwiększona ilość wypadków, to zmiana najbardziej uciążliwa i nie lubiana przez dokerów. Zdajemy sobie sprawę, że przy takim potencjale technicznym, trudno domagać się likwidacji obecnego stanu.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselGebkaPiotr">Należałoby jednak przede wszystkim wprowadzić dwuzmianową pracę przy przeładunku drobnicy, ponieważ wysokość przeładunku zależy w głównej mierze od siły roboczej. Zdajemy sobie sprawę, że przy przeładunku towarów masowych, gdzie najważniejszą rolę spełnia urządzenie, jeszcze długo nie będzie można zrezygnować z pracy całodobowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselGebkaPiotr">My, portowcy, bardzo jesteśmy wyczuleni na postęp techniczny zachodzący w świecie. Bacznie obserwujemy, co się dzieje u naszych sąsiadów i, jak dotychczas, nie mamy podstaw do radości. Rozwój techniczny floty, portów i procesów transportu morskiego jest tak szybki, że trzeba robić znacznie więcej, żeby nie zostać w tyle, nie mówiąc już o dorównywaniu przodującym portom. Zresztą dzisiejszy potencjał gospodarczy kraju nie zezwala na niedocenianie portów, tak ważnego ogniwa aktywizacji handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselGebkaPiotr">Jesteśmy przekonani, że rząd będzie miał zawsze na uwadze odpowiedni poziom rozwoju naszych portów, poziom odpowiadający rozwojowi ekonomicznemu kraju i szybko rozwijającej się gospodarce morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Ignacy Konkolewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Społeczeństwo wiejskie naszego kraju z dużym zainteresowaniem i zadowoleniem przyjęło ustawę sejmową z grudnia 1965 r. w sprawie zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Woda jest bowiem jednym z najbardziej cennych surowców, bez którego nie ma życia. Społeczeństwo pracujące w rolnictwie zdaje sobie sprawę z tego, że przyjęty i realizowany program rozwoju naszego rolnictwa — zawarty w uchwałach KC PZPR i NK ZSL, przyjęty w uchwale V Zjazdu Partii, a streszczający się najogólniej do rozwiązania problemu zbożowo-paszowego w naszym kraju — szczególnie jeśli chodzi o produkcję zwierzęcą — w poważnej mierze zależy od rozwiązania sprawy zaopatrzenia rolnictwa w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Intensyfikacja produkcji hodowlanej związana jest ściśle ze znacznym zwiększeniem nakładu pracy i z dostawą coraz większej ilości dobrej jakościowo wody. Jednocześnie społeczeństwo wiejskie widzi w rozwoju urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych na wsi podstawowy wyraz kulturalnej poprawy warunków swojego życia. Resort rolnictwa — po wejściu w życie ustawy — podjął szeroką działalność w tym zakresie. Dane etatystyczne bowiem z 1965 r. wykazywały, że 25% gospodarstw indywidualnych nie posiadało własnych ujęć wody, a 85% użytkowanych studni na wsi miało wodę nie odpowiadającą normom sanitarnym.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Istniejący stan zaopatrzenia wisi naszej w wodę jest, jak wiadomo, niezadowalający. Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 1965 r. spośród 2,3 miliona prywatnych studzien zaledwie 10—15% dostarczało wodę dobrą. Większość studzien wymagała zatem przebudowy, a część powinna nawet ulec likwidacji. Studnie zakładowe posiadały tylko w 32% wodę dobrą. Zły stan studni wiejskich powodowany jest ogólnym niskim poziomem sanitarnym obejść gospodarczych, wadliwą lokalizacją oraz tym, że urządzenia te oparte są na wodach zaskórnych. Okresowy i stały niedobór wody w Polsce odczuwa ponad 6 tys. wsi, co stanowi około 10% ogólnej liczby wsi.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Wyniki przeprowadzonych badań przez GUS w 1968 r. wykazały, że na ogólną liczbę 4,2 miliona wszystkich gospodarstw (indywidualnych i uspołecznionych) w wodę ze studni zaopatrywało się 81,7%, z wodociągów publicznych i zakładowych 14,8%, a z wód powierzchniowych, to jest rzek, jezior i stawów — jeszcze około 3,5%.</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">W 1968 r. — nieco ponad milion gospodarstw, to jest 23,7% ogólnej ich liczby, nie posiadało we własnym obejściu studni ani wodociągu. W niektórych powiatach województwa kieleckiego, lubelskiego, olsztyńskiego i gdańskiego liczba gospodarstw dowożących wodę przekraczała 40% ogółu gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">W tym samym roku na terenie kraju było 11,4 tys. studni publicznych oraz 1,1 tys. wodociągów do zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Obecnie Stan ten uległ pewnej poprawie, a szczególnie w okresie realizacji zadań obecnego planu 5-letniego. Dotychczas oddano do użytku w całym rolnictwie około 4.900 obiektów inwestycyjnych ujęć wody i wodociągów na sumę około 2.400 mln zł. To oczywiście przyczyniło się poważnie do zmniejszenia liczby gospodarstw dotychczas pozbawionych wody. Wyrazem tego jest między innymi zwiększenie się liczby studni o 4%, zwiększenie się udziału gospodarstw zaopatrujących się w wodę z sieci wodociągowej do 10,6% wobec 7,2% w 1962 r. oraz zmniejszenie się o 9,7% udziału gospodarstw donoszących lub dowożących wodę.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej wynosił 13,7% ogółu budynków mieszkalnych, przy czym w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosił on 10,8%, a w gospodarstwach uspołecznionych — 39,4%. Budynki inwentarskie podłączone do sieci wodociągowej stanowiły 3,6% ogółu budynków inwentarskich, z czego w indywidualnych gospodarstwach rolnych — 2,7%, a w gospodarstwach uspołecznionych — 30,8%.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Ustawa z 10 grudnia 1965 r. o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę stworzyła nowe warunki prawne, finansowe i organizacyjne dla rozwoju urządzeń zbiorowego i indywidualnego zaopatrywania w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Budowa tych urządzeń zaliczona została do planowej działalności państwa. Państwo zapewniło rolnikom znaczną pomoc oraz długoletni kredyt. Warunki budowy urządzeń są więc stosunkowo korzystne dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa program na lata 1966—1970 przewidywał w pierwszej kolejności poprawę zaopatrzenia w wodę gospodarstw państwowych i jednostek gospodarki uspołecznionej oraz wsi deficytowych. Program ten w trakcie realizacji ulega kilkakrotnym korektom.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Nakłady w 1969 r. na urządzenia zaopatrujące rolnictwo i wieś w wodę wynoszą:</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">—na urządzenia zakładowe — 461 mln zł;</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">—na urządzenia zbiorowe — 461,2 mln zł;</u>
+ <u xml:id="u-75.15" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">—na urządzenia indywidualne — 430 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-75.16" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">W związku z powyższym, chciałbym zaakcentować jedną sprawę, a mianowicie sprawę zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Chodzi o to, że plan nakładów inwestycyjnych na budowę urządzeń, wynoszący około 461 mln zł jest wprawdzie wyższy od przewidywanego wykonania w bieżącym roku o około 10%, tym niemniej jednak całość pięciolatki budzi dość poważne obawy. Dlatego wymagana jest na tym odcinku znacznie większa niż dotychczas koncentracja sił i środków zarówno ze strony resortu rolnictwa, jak i prezydiów rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.17" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Realizacja przedstawionych wielkości nakładów uzależniona jest od wielu czynników warunkujących wykonanie inwestycji, które stały się już dziś bardzo widoczne pod koniec 3 roku bieżącej pięciolatki, a zwłaszcza w zakresie niedostatecznego przygotowania inwestycji, niepełnego pokrycia potrzeb materiałowych i zbyt wolnego wzrostu zdolności przerobowych przedsiębiorstw wykonawczych (WODROL) oraz niedociągnięć w działalności jednostek organizacyjnych, uczestniczących w procesie inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-75.18" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Jak wynika z ustaleń NIK w 1968 r. — zadania inwestycyjne przedsiębiorstw zaplanowane na lata 1966—1967 przekraczały ich zdolności przerobowe o 30%. Dostawy materiałów pokrywały tylko 80—85% zapotrzebowania na rury studzienne i wodociągowe oraz 40—50% potrzeb w zakresie armatury. Około 90% służby inwestorskiej nie posiadało niezbędnych kwalifikacji, w 87 powiatach nie było inspektorów do spraw zaopatrzenia wsi w wodę, a cykl budowy wodociągów trwał 3—4 lata, zamiast 15 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-75.19" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Przedsiębiorstwa (WODROL) w obecnej sytuacji posiadają nadwyżki mocy wiertniczej — natomiast brak im brygad instalacyjnych, budowlanych i elektrotechnicznych, co ogranicza i hamuje ich moc przerobową.</u>
+ <u xml:id="u-75.20" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Do ważniejszych problemów należy jeszcze sprawa nie rozwiązanej do dziś eksploatacji wybudowanych wodociągów, które ustawa powierzyła gromadzkim radom narodowym i zrzeszeniom nie posiadającym ku temu warunków. Wynika stąd duże marnotrawstwo — co potwierdza kontrola NIK, że na przykład w Około 75% PGR nie było należytej obsługi konserwacyjnej, a brak fachowej konserwacji wodociągów wiejskich ze strony gromad jest przyczyną dekapitalizacji poważnego majątku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-75.21" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Podstawową sprawą poprawy stanu zaopatrzenia w wodę jest dziś problem poprawy jakości wody w istniejących aktualnie studniach chłopskich, które w 80% posiadają wodę złą. Istnieje już w tym celu wydane pismo okólne nr 73 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 października 1967 r. zobowiązujące przewodniczących prezydium WRN do wydania poleceń — opracowania przez rady wojewódzkie i powiatowe programów poprawy jakości wody w studniach indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-75.22" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Programy te nie zostały opracowane, a są one jednak niezbędne dla wsi ze względów zdrowotnych i kulturalnych. Poprawa jakości wody może nastąpić między innymi dzięki pogłębianiu studni, dezynfekcji, zmechanizowaniu podnoszenia wody i zabezpieczaniu od zanieczyszczeń. Niezbędne do tego jest zaopatrzenie wsi i GS w sprzęt sanitarny, jak: rury ocynkowane, pompy, różny sprzęt sanitarny, wanny, zlewy itp.</u>
+ <u xml:id="u-75.23" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Reasumując podniesione przeze mnie niektóre istotne sprawy dla rozwiązania problemu zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę — wnoszę, aby okres realizacji zadań w bieżącej pięciolatce był jednocześnie okresem usuwania trudności i braków poprzez poprawę programowania i planowania inwestycji oraz coraz lepszą pracę inspektoratów do spraw zaopatrzenia w wodę w wydziałach rolnictwa wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Do zadań tych należy:</u>
+ <u xml:id="u-75.24" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">—usprawnianie cyklu inwestycyjnego oraz zwiększanie liczby podłączeń zagród wiejskich do sieci wodociągowej, —wzmocnienie zdolności przerobowej przedsiębiorstw w zakresie instalacji i robót budowlanych, —zabezpieczenie pokrycia materiałowego, —rozwój usług konserwacyjnych i organizacja właściwej eksploatacji urządzeń w gromadzkich radach narodowych, — Opracowanie i realizowanie programów poprawy jakości wody w studniach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-75.25" who="#PoselKonkolewskiIgnacy">Na zakończenie mojego wystąpienia zwracam się nie tylko do Ministerstwa Rolnictwa — ale również do wszystkich zainteresowanych resortów i rad narodowych — aby zwiększone wysiłki w następnych latach w kwestii rozwiązywania problemu wody dla rolnictwa i wsi przynosiły coraz lepsze rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-75.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zenon Królasik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#PoselKrolasikZenon">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Jako poseł ziemi gdańskiej chciałbym pokrótce zatrzymać się nad niektórymi sprawami ściśle związanymi z morzem i z jego ludźmi. Mimo że zazwyczaj sprawy morskie traktujemy ogólnikowo, to jednak morze i jego ludzie zawsze stanowili symbol dumy całego narodu. Musimy przecież pamiętać, że kilkaset tysięcy ludzi pracy na całym naszym morskim wybrzeżu, codzienną pracą rąk i umysłów przekuwając w materialną treść założenia programowe i uchwały naszej partii — umocniły i rozbudowały w sposób zasadniczy naszą socjalistyczną gospodarkę morską.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#PoselKrolasikZenon">I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii Towarzysz Władysław Gomułka na V Zjeździe powiedział, że: dla zweryfikowania słuszności polityki partii trzeba lat, a nieraz nawet dziesięcioleci.</u>
+ <u xml:id="u-77.2" who="#PoselKrolasikZenon">Słuszność założeń programowych, politycznych i gospodarczych partii — nad naszym polskim Bałtykiem — już się zweryfikowała.</u>
+ <u xml:id="u-77.3" who="#PoselKrolasikZenon">Nasza Ojczyzna dnia dzisiejszego — to nie tylko kraj stali, węgla i kwitnącego rolnictwa. To jednocześnie pełnomorski kraj, z dużą flotą handlową, rybacką i morskim taborem technicznym. Trzeba sobie również otwarcie powiedzieć, że jak na nasze tradycje i możliwości — to również kraj z potężnym przemysłem okrętowym produkcyjnym i remontowym.</u>
+ <u xml:id="u-77.4" who="#PoselKrolasikZenon">Dalekowzroczność gospodarcza naszej partii i władzy ludowej, twórcza praca robotnika, inżyniera i technika — wypracowały na morzu i na zapleczu takie warunki, na jakie kraje kapitalistyczne potrzebowały długich dziesięcioleci.</u>
+ <u xml:id="u-77.5" who="#PoselKrolasikZenon">Obywatele Posłowie! Za parę miesięcy będziemy robić rozrachunek z 25-letniej działalności gospodarczej. Powinniśmy przy tym również pamiętać, że aby bandera biało-czerwona mogła sławić imię Polski socjalistycznej na morzach całego świata, na nowoczesnych i w pełni sprawnych statkach handlowych, rybackich i technicznych — trzeba było wybudować od podstaw, i to kosztem niemałych wyrzeczeń, cały szereg nowych branż przemysłowych do niedawna jeszcze u nas nie znanych.</u>
+ <u xml:id="u-77.6" who="#PoselKrolasikZenon">Jedna spośród wielu takich nowych dziedzin gospodarczych, która narodziła się razem z Polską Ludową to przemysł remontów statków. Obecne zakłady remontów statków — stocznie remontowe — które zazwyczaj giną w cieniu stoczni produkcyjnych, to już prężne w działaniu i nierozłączne ogniwo w całokształcie naszej gospodarki morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-77.7" who="#PoselKrolasikZenon">Nasze zakłady remontów statków, to równocześnie zakłady budowy dużych skomplikowanych urządzeń dokowych, a więc urządzeń, które dotychczas produkuje tylko kilka krajów na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-77.8" who="#PoselKrolasikZenon">Od ośmiu lat sami przeprowadzamy pełne remonty klasowe na flagowym statku pasażerskim — — „Batory” i aktualnie sami dokonujemy pełnej, wymaganej przebudowy na następcy — „Batorego”, który będzie nosił imię „Stefan Batory”.</u>
+ <u xml:id="u-77.9" who="#PoselKrolasikZenon">Stocznie remontowe od kilku lat w pełni pokrywają potrzeby remontowe krajowej floty handlowej, rybackiej i technicznego taboru morskiego. Z każdym rokiem świadczą również większe eksportowe usługi remontowe na statkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-77.10" who="#PoselKrolasikZenon">W poprzedniej pięciolatce 1961—1965 wartość eksportowych usług remontowych wynosiła 89,8 mln zł dewizowych. To się równało 29,4% całej produkcji stoczni remontowych. Z tego na kraje socjalistyczne przypada 76,9 mln zł dewizowych, a na kraje kapitalistyczne 12,9 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-77.11" who="#PoselKrolasikZenon">Obecny 5-letni Narodowy Plan Gospodarczy na lata 1966—1970 przewiduje już ogólną wartość usług remontowych na sumę 191,2 mln zł dewizowych, to jest około 213% w porównaniu do poprzedniej pięciolatki i absorbuje w przybliżeniu 32% całej produkcji stoczni remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-77.12" who="#PoselKrolasikZenon">W wyniku dyskusji przedzjazdowej, jak i w zadaniach ujętych w uchwale V Zjazdu Partii zakłada się, że wartość usług eksportowych w następnej pięciolatce, to jest w latach 1971—1975 wzrośnie dwukrotnie. Z tego 70% będzie przeznaczone dla naszego najpoważniejszego klienta, armatora — Związku Radzieckiego, a 30% dla krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-77.13" who="#PoselKrolasikZenon">Remont statków zagranicznych jest dla nas korzystnym eksportem. 75% całej wartości tego eksportu otrzymujemy za wkład kwalifikowanej siły roboczej. Pozostałe 25% stanowią koszty materiałowe, w tym tylko około 1,5% materiały sprowadzane z importu.</u>
+ <u xml:id="u-77.14" who="#PoselKrolasikZenon">W stoczniach remontowych — średnio każdego roku — obserwujemy 10-procentowy wzrost produkcji globalnej. Z tego około 30% następuje kosztem wzrostu zatrudnienia, natomiast pozostałe 70% pokrywa się wzrostem wydajności pracy. Wzrost wydajności pracy jest ściśle związany z postępem technicznym i wynalazczością pracowniczą. W 1967 r. w skali całego zjednoczenia — po uprzednim przezwyciężeniu dużej ilości przepisów formalno-prawnych, które rzekomo mają sprzyjać rozwojowi postępu technicznego i racjonalizacji — wydatkowano ogółem 5.164 tys. zł. W zamian, po przeliczeniu skróconej pracochłonności i oszczędności materiałowej, otrzymano 12.703 tys. zł. Tak więc za jedną złotówkę wydatkowaną na ten cel otrzymujemy 2,50 złotego. Pełniejszy obraz otrzymamy dopiero wtedy, gdy dodam, że w latach 1965—1968 średni czas remontu statku skrócono: we flocie handlowej o 31%, a w flocie rybackiej — o 24%.</u>
+ <u xml:id="u-77.15" who="#PoselKrolasikZenon">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem pewne wybrane zagadnienia, na podstawie których można by wnioskować, że życie i praca nad morzem nie napotykają większych trudności. Tak jednak nie jest. Gospodarka morska — tak jak i inne gałęzie gospodarki narodowej — ma również swoje trudności, wynikające z dynamicznego rozwoju naszego kraju. Nasze żądania, nasze dążenia są zazwyczaj daleko większe niż nasze możliwości. Musimy jednak drogą uporczywych zmagań poszukiwać ciągle lepszych, sprawniejszych i oszczędniejszych form gospodarowania i organizacji. Stoimy przed zadaniem przekucia w materialną treść uchwały V Zjazdu naszej partii, dlatego też niektóre elementy w naszym życiu gospodarczym, które nie odpowiadają dłużej aktualnym wymogom, musimy reorganizować i dostosowywać do wymogów czasu. Jedną z takich kłopotliwych spraw jest zaopatrzenie materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-77.16" who="#PoselKrolasikZenon">Dotychczasowy system, wymagający średnio prawie rocznego wyprzedzenia zamówień, nie harmonizuje już dłużej z coraz szybszym rytmem naszego życia. Jeszcze bardziej kłopotliwa jest sprawa części zamiennych. Odnosi się wrażenie, że niedowład w zaopatrzeniu w części zamienne w miarę upływu czasu pogłębia się, nie mówiąc już o rzeczach dużych, kosztownych, ale narzędziach i urządzeniach masowo produkowanych w kraju. Coraz trudniej jest dostać części zamienne, a właściwie mówiąc, nie można ich otrzymać w ogóle. Moim zdaniem — należałoby bliżej przyjrzeć się tej sprawie, czy rzeczywiste trudności w zaopatrzeniu — nie polegają na wygodnictwie i ułatwianiu sobie życia przez poszczególnych urzędników, instytucje i urzędy. W związku jednak z ogólnym brakiem części zamiennych, wydaje się pilna potrzeba rozważenia propozycji powołania wydziału lub zakładu regeneracji części używanych. Prawdopodobnie w przemyśle remontów statków takie przedsięwzięcie byłoby korzystne.</u>
+ <u xml:id="u-77.17" who="#PoselKrolasikZenon">Ostatnia sprawa, na którą chcę zwrócić uwagę, to sprawa zwiększenia potencjału mocy dokowej. Wszystkie wysiłki zmierzające do zwiększenia eksportowych usług remontowych na kraje kapitalistyczne — uzależnione są od tych urządzeń. Dlatego też przyśpieszenie oddania do eksploatacji nowych urządzeń dokowych w sposób radykalny będzie wpływać na kształtowanie się struktury i wielkości eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-77.18" who="#PoselKrolasikZenon">Wysoki Sejmie! Morze zbliża narody i bogaci, ale posłuszne jest tylko ludziom twardym i silnym. Właśnie w imieniu takich ludzi jestem upoważniony do oświadczenia przed Wysoką Izbą, że ludzie pracy, zarówno ci na morskim zapleczu, jak i ci, którzy pod polską banderą sławią imię naszej ojczyzny na morzach całego świata — nie będą szczędzić sił dla dalszego umacniania naszej socjalistycznej gospodarki morskiej, dla pełnego przekucia w czyn uchwały V Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-77.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Bezler.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#PoselBezlerJozef">Wysoki Sejmie! W ostatnim 20-leciu Polski Ludowej, dzięki słusznej polityce naszej partii i rządu, nastąpił dynamiczny rozwój uprzemysłowienia kraju. Powstały nowe gałęzie w naszej gospodarce narodowej, nie istniejące w okresie międzywojennym w ogóle bądź też nie notowane na rynkach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.1" who="#PoselBezlerJozef">Przemysł okrętowy należy do tych przemysłów i dziedzin produkcji, który właśnie dzięki tej polityce został stworzony i rozwinięty od podstaw. Jego tempo rozwoju postawiło nasz kraj w rzędzie państw przodujących w świecie i pozwoliło na osiągnięcie pod względem ogólnego tonażu produkcji okrętowej 9 miejsca w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-79.2" who="#PoselBezlerJozef">W produkcji statków rybackich Polska zajmuje drugie miejsce po Japonii. Dotychczasowy dynamiczny rozwój przemysłu okrętowego pozwolił obok wysokiej pozycji w świecie Polski jako producenta — poprzez właściwą politykę eksportową — również na osiągnięcie pozycji eksportera statków w skali światowej.</u>
+ <u xml:id="u-79.3" who="#PoselBezlerJozef">W bieżącym roku zbudujemy 62 statki o nośności 476 tys. ton. W 1969 r. mamy wybudować 61 statków o łącznym tonażu ponad 485 tys. ton. O poziomie naszego przemysłu okrętowego świadczy fakt, że około 70% jego produkcji przeznaczone jest na eksport, głównie do Związku Radzieckiego, którego zamówienia stały się jedną z podstaw tak dynamicznego rozwoju polskiego okrętownictwa. Wpływy dewizowe z eksportu taboru pływającego w bieżącym pięcioleciu stanowią największą pozycję wynoszącą około 650 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.4" who="#PoselBezlerJozef">Obok wzrostu ilości produkcji, nader istotnym momentem w tym przemyśle były, i są, stale zachodzące przemiany jakościowe, przejawiające się przede wszystkim w unowocześnianiu konstrukcji statków, doskonaleniu procesów i metod wytwarzania, w stałym postępie technicznym, wynikającym z ogólnoświatowych kierunków rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.5" who="#PoselBezlerJozef">Produkcja lepszych i nowocześniejszych statków — to szansa ich dalszego eksportu i szansa zwiększenia konkurencyjności naszej floty.</u>
+ <u xml:id="u-79.6" who="#PoselBezlerJozef">Polski przemysł okrętowy zdobył sobie pozycję w świecie i jego wyroby cieszą się zaufaniem w kołach żeglugowych. Jest to realne osiągnięcie, które powinno być wykorzystane w polityce handlu zagranicznego. Na pewno słuszne jest rozwijanie eksportu na przykład elektroniki, jednakże zdobycie rynków zbytu będzie tu bardzo trudne, podczas gdy przemysł okrętowy już je posiada. Powinien on być więc rozwijany bardziej intensywnie. Należy pamiętać, że jest to przemysł montażowy i jest eksporterem wyrobów niemal całego przemysłu. Powinno się zwrócić baczniejszą uwagę na produkcję statków floty technicznej i specjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-79.7" who="#PoselBezlerJozef">Nowych, nie spotykanych w innych krajach rozwiązań nie sposób wykonywać bez samodzielnych badań we własnym zapleczu badawczym. A nikt nam nie sprzeda najnowszych rozwiązań, musimy je opracować sami. Konieczność prowadzenia własnych badań i posiadania zaplecza wynika także ze wzrastającego udziału rozwiązań prototypowych w ogólnej produkcji stoczni. Jest to zjawisko ogólnoświatowe, a w naszym wypadku można ocenić, że koło 18% produkcji naszych stoczni — to produkcja prototypowa. A w stoczni szczecińskiej wielkość produkcji prototypowej wynosi 35%. Takiego udziału prototypów w całości produkcji trudno doszukać się w innych przemysłach. Ponadto wiadomo, że statki produkuje się w krótkich lub średnich seriach i jest to w zasadzie produkcja jednostkowa.</u>
+ <u xml:id="u-79.8" who="#PoselBezlerJozef">Należy również pamiętać, że przemysł okrętowy nie może w zasadzie pracować na licencjach. Wszystkie dotychczasowe projekty statków, to projekty własne. Wszystko to świadczy o tym, że przemysł ten musi posiadać własną bazę doświadczalną. Od lat już dysponujemy kadrą posiadającą odpowiednie doświadczenie produkcyjne i przygotowaną do podjęcia prac badawczych. Brak jest jedynie zaplecza technicznego do ich prowadzenia.</u>
+ <u xml:id="u-79.9" who="#PoselBezlerJozef">Nowe rozwiązania konstrukcyjne pozwoliłyby utrzymać naszą pozycję w świecie nie tylko pod względem ilościowym, ale i jakościowym. To także sprawa naszej floty — efektywność jej pracy. Nowoczesne statki będą w stanie lepiej konkurować na światowym rynku frachtowym i przynosić lepsze efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-79.10" who="#PoselBezlerJozef">Wysoki Sejmie! Sprawa zaplecza przemysłu okrętowego jest także sprawą zaplecza całej naszej floty handlowej. Obecnie przy wysokiej specjalizacji i szybko postępującym rozwoju konstrukcji same przedsiębiorstwa żeglugowe nie są w stanie określić dokładnie, jakie statki są im potrzebne czy nawet, jak należy właściwie eksploatować istniejącą flotę z punktu widzenia technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-79.11" who="#PoselBezlerJozef">Na całym świecie istnieje tendencja do tego, że nowoczesność dyktuje nie użytkownik, a producent. Jeżeli więc chcemy programować nowe, atrakcyjne statki, podpowiadać naszym armatorom, co i jak należy budować i eksploatować, to musimy mieć własne silne zaplecze badawcze, które byłoby w stanie dokonać tego. Taka praca, praca konstrukcyjna i doradcza może być także przedmiotem eksportu do innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-79.12" who="#PoselBezlerJozef">Na razie natomiast, możemy obserwować zjawisko odwrotne. Tego doświadczenia, które zdobyliśmy przy budowie na przykład trawlerów, przetwórni, nie byliśmy w stanie wykorzystać dla unowocześnienia konstrukcji. Natomiast umieli to zrobić nasi sąsiedzi z NRD, którzy zaczynali budowę statków tego typu później od nas, ale mając odpowiednio przygotowane zaplecze badawcze, byli w stanie dokonać skoku jakościowego i wyprzedzili nas.</u>
+ <u xml:id="u-79.13" who="#PoselBezlerJozef">Zasadniczym warunkiem w całości problematyki nowoczesności przemysłu okrętowego oraz jednym z podstawowych czynników warunkujących dalszych rozwój pomyślny stoczni jest zaplecze kooperacyjne. W obecnym stanie tego zaplecza widoczne są braki urządzeń tak pod względem ilościowym jak i pod względem ich nowoczesności. Ponadto wiele do życzenia pozostawia jakość istniejących wyrobów oraz zbyt długie terminy dostaw. Niedomagania w tym zakresie dotyczą również dziedziny najbardziej postępowej, rozwiniętej od lat w światowym budownictwie okrętowym, to jest nowoczesnych urządzeń, elementów i systemów automatyki oraz aparatury kontrolno-pomiarowej i elektronicznej. Brak jest nowoczesnych materiałów, takich jak stal o podwyższonej wytrzymałości, materiałów izolacyjnych, dekoracyjnych, szczególnie w gatunkach niepalnych i trudnopalnych, oraz materiałów obiciowych o tych samych cechach.</u>
+ <u xml:id="u-79.14" who="#PoselBezlerJozef">Wysoki Sejmie! Błędne byłoby mniemanie, że ograniczając produkcję okrętową, pozbędziemy się kłopotów związanych z wprowadzaniem nowych materiałów i urządzeń. Te problemy muszą być przez naszą gospodarkę rozwiązane ze względu na konieczność stosowania tych materiałów obok produkcji statków, także do remontów statków własnych i zagranicznych. Jeśli chcemy utrzymać się na zdobytej pozycji w świecie i na korzystnym rynku remontowym, to musimy zapewnić własne materiały o wymienionych cechach. W przeciwnym wypadku, nasze stocznie utracą klientów, a dla produkcji i remontu naszych statków będziemy musieli materiały takie importować. Zastosowania tych materiałów wymagają międzynarodowe konwencje, których Polska jest też sygnatariuszem. Już obecnie przepisy niektórych państw zabraniają wejścia do portów Statków, nie spełniających na przykład międzynarodowych przepisów przeciwpożarowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.15" who="#PoselBezlerJozef">Kierunki rozwoju przemysłu okrętowego w przyszłych latach determinuje więc aktualny standard wyposażenia okrętowego. Jest rzeczą oczywistą, że statki przeznaczone dla wyspecjalizowanych funkcji, budowane w krótkich seriach, będą musiały być wyposażone w urządzenia i instalacje, które powinny gwarantować w sposób optymalny parametry i właściwości wynikające z przeznaczenia i eksploatacji statku. Talk więc rozwój produkcji przemysłu okrętowego oraz utrzymanie zdobytego rynku światowego będzie zależało w dużym stopniu od poziomu technicznego wyposażenia statku. Przyjęta przez stocznie w planach rozwojowych teza, że głównym celem produkcji jest eksport statków i to w szerokim asortymencie — stawia wymagania w zakresie nowoczesności rozwiązań i jakości dostaw urządzeń. Problem ten obecnie jest najistotniejszy w działalności stoczni, a znaczenie jego w latach przyszłych ciągle będzie wzrastać.</u>
+ <u xml:id="u-79.16" who="#PoselBezlerJozef">Istnieje wyraźna zależność determinująca poziom techniczny statków nowoczesnością i jakością instalowanego na nim wyposażenia naszych urządzeń oraz stosowanych materiałów. Stan obecny wskazuje, że niewiele ponad 30% stanowią urządzenia na aktualnym poziomie światowym, czyli należące do wyrobów grupy — „A”. Powoduje to wiele zastrzeżeń ze strony armatorów krajowych i zagranicznych, jak również wywołuje brak zaufania tychże do wyrobów produkcji krajowej. Poziom techniczny produkowanego wyposażenia okrętowego i jego jakość uwarunkowane są stałym rozwojem konstrukcji, technologii, prowadzeniem badań i wzrostem mocy produkcyjnej u dostawców. Dlatego też między innymi w procesie rozwoju urządzeń wyposażenia okrętowego stan zaplecza kooperacyjnego dla przemysłu okrętowego ma dominujące znaczenie. Poziom naszego przemysłu okrętowego umożliwia budowę najnowocześniejszych statków pod warunkiem otrzymania odpowiednich dostaw kooperacyjnych, w stosunku do których stawiane są takie kryteria, jak:</u>
+ <u xml:id="u-79.17" who="#PoselBezlerJozef">—nowoczesność konstrukcji i stała modernizacja, —niezawodność działania i łatwość obsługi, —żywotność urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-79.18" who="#PoselBezlerJozef">Spełnienie wyżej wymienionych kryteriów wymaga odpowiedniej struktury powiązań produkcji z zapleczem konstrukcyjno-badawczym w poszczególnych przemysłach i branżach.</u>
+ <u xml:id="u-79.19" who="#PoselBezlerJozef">Przemysł kluczowy, grupujący około ^2/3^ ogólnej wartości dostaw kooperacyjnych, nie posiada, niestety, jeszcze warunków, które przyczyniają się do stałego wzrostu poziomu technicznego produkowanych urządzeń na rzecz przemysłu Okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-79.20" who="#PoselBezlerJozef">Do tych warunków zaliczyć należy:</u>
+ <u xml:id="u-79.21" who="#PoselBezlerJozef">— Własne biura konstrukcyjno-badawcze, —prototypownie i stacje prób, —laboratoria, —potencjał i moc produkcyjna, których zapewnienie pozwoli stoczniom na dalszy rozwój produkcji Okrętowej i utrzymanie się mimo silnej konkurencji na dotychczas opanowanych rynkach i zdobycie nowych.</u>
+ <u xml:id="u-79.22" who="#PoselBezlerJozef">Przemysł okrętowy jest jednym z przemysłów bardziej postępowych, który ogólnoświatowe kierunki i tendencje rozwojowe szybko adaptuje. Oznacza to, że w ślad za tym wprowadza się stały postęp techniczny w wielu gałęziach przemysłu krajowego, współpracujących z nim. Jest zatem inicjatorem i motorem wdrażania techniki i nowoczesności uruchomiania wielu nowych urządzeń i instalacji, których opanowanie produkcji przez kraj pozwala na eliminowanie z jednej strony importu i z drugiej strony — wyjście z bezpośrednim eksportem tego wyposażenia.</u>
+ <u xml:id="u-79.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#Marszalek">Po przerwie będzie przemawiał poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Głos zabierze poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Przedstawione nam pod obrady dokumenty zasadnicze — a więc wniosek o udzielenie rządowi absolutorium za rok 1967 oraz projekty uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i ustawy budżetowej na rok 1969 — są w swej treści merytorycznej wyrazem polityki ekonomicznej naszego rządu, polityki, mającej na celu dalszy wszechstronny rozwój społeczny i ekonomiczny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, głosować będzie zarówno za udzieleniem absolutorium rządowi za rok 1967, jak też za przyjęciem budżetu i planu na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie mam jednak zamiaru omawiać szczegółowo planu i budżetu. Czyniliśmy to częściowo w dyskusjach, jakie odbyły się w komisjach, w których nasi posłowie pracują od lat.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chcemy natomiast zgodnie z tradycją polskiego parlamentu skupić uwagę Wysokiego Sejmu na naszym rozumieniu i naszej ocenie niektórych faktów politycznych. Faktów — jakie zaszły w trudnym i ważkim politycznie 1968 r. i w przededniu roku 1969, który niewątpliwie wymagać będzie konsolidacji społeczeństwa wokół węzłowych spraw dotyczących życia politycznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-82.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obrady nasze toczą się w chwili, w której bynajmniej nie przebrzmiały echa tak niedawnych przecież obchodów poświęconych 50 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.</u>
+ <u xml:id="u-82.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zamknął się wówczas długi okres niewoli narodowej. Każde pokolenie polskie zrywami militarnymi i politycznymi chciało odrobić katastrofę z końca XVIII wieku lub przynajmniej zadokumentować moralne prawo narodu polskiego do wolności i własnego państwa. W warunkach rozbiorów, w atmosferze klęsk i świadomego wynaradawiania, potrafiliśmy w ciągu XIX stulecia nie tylko zachować swoją samowiedzę narodową, ale ją nawet pogłębić i rozbudować. Podzielony na trzy części naród polski zdał swój egzamin patriotyczny mimo błędów politycznych, które popełniał. Świadomość ciągłości życia narodowego i państwowego jest, jak wiemy, czynnikiem o wielkim znaczeniu wychowawczym. Przeszłość, a przede wszystkim samowiedza o przeszłości nas kształtuje. Oczywiście i my kształtujemy teraźniejszość i przyszłość. Świadomość nasza powinna się bowiem rozwijać w oparciu o analizę wydarzeń naszej przeszłości. Powinna wydarzenia te ustawiać w odczuciu społecznym teraźniejszości, ale we właściwych proporcjach i perspektywach. Obchody 50-lecia odzyskania niepodległości pozwoliły społeczeństwu naszemu lepiej zrozumieć na tle przeszłości sprawę miejsca i koncepcji Polski współczesnej, Polski Ludowej, aktywnego członka wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-82.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Odzyskanie niepodległości i 20 lat II Rzeczypospolitej miały niewątpliwie duże znaczenie w ciągu 1000-letniego naszego bytu narodowego i państwowego. Jest tu jednak miejsce, by stwierdzić, że Polska w kształcie ustrojowym obranym po I wojnie światowej i w układzie stosunków międzynarodowych i wewnętrznych tamtego czasu nie miała warunków do rozwiązania swoich podstawowych trudności oraz zapewnienia trwałości naszego ówczesnego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-82.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiemy wszyscy, że decydujące dla odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. było zwycięstwo wielkiej Rewolucji Październikowej. Z faktu tego nie wyciągnęliśmy Wtedy jednak wszystkich konsekwencji. Umieliśmy to zrobić dopiero po II wojnie światowej, kiedy zwycięstwo Związku Radzieckiego przyniosło nam wyzwolenie.</u>
+ <u xml:id="u-82.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Odzyskanie niepodległości przed 50 laty miało i ma dotąd dla nas zasadnicze znaczenie. W stosunkach międzynarodowych i z punktu widzenia prawa międzynarodowego, zrośnięcie się w jedną całość organizmu społecznego i państwowego Polski stworzyło warunki zbudowania naszego systemu oświaty, kultury i administracji, a także pogłębienia integracji narodowej. Trudno jednak Stracić z naszego pola widzenia liczne błędy i sprzeczności, które nabrzmiały talk tragicznymi konsekwencjami. W naszej narodowej psychice niby bolesna zadra tkwi pamięć września 1939 r. Symbolizuje on nie tylko klęskę militarną, ale przede wszystkim bankructwo ówczesnej koncepcji państwowości polskiej. Zresztą — jak sądzę — jest prawdą obiektywną, że u zarania II Rzeczypospolitej takiej koncepcji państwowości w ogóle nie było.</u>
+ <u xml:id="u-82.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dla naszego wyzwolenia z kleszczy III Rzeszy decydujące było zwycięstwo Związku Radzieckiego, które, talk jak zwycięstwo Rewolucji Październikowej umożliwiło nam odzyskanie niepodległości w 1918 r., zwycięstwo to zadecydowało również o odzyskaniu przez Polskę granic pierwszych Piastów.</u>
+ <u xml:id="u-82.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Proszę mi wybaczyć, że w tej debacie zaabsorbowałem Waszą uwagę problematyką II Rzeczypospolitej. Wydaje mi się jednak, że między tamtym okresem naszych dziejów a okresem przeżywanym przez nas obecnie istnieje oczywisty związek. I to nie tylko czasowy. Trzeba tu stwierdzić, że Polska Ludowa wyciągnęła jak najbardziej właściwe wnioski z błędów tamtego okresu. Stworzyła warunki likwidujące glebę, na której błędy owe pleniły się. Podstawą była zmiana naszej struktury ekonomicznej i społecznej. Znikły dawne warstwy uprzywilejowane. Ukształtował się naród o charakterze nowoczesnym i socjalistycznych stosunkach społecznych. Zlikwidowane zostały przyczyny antagonizmów społecznych i walk klasowych. Proces integracji i awansu szerokich warstw narodu poczynił poważne postępy. Nie potrzebujemy się już dziś uciekać do teorii solidarystycznych, by pozorować jedność narodu. Jedność ta jest dzisiaj faktem. Jej politycznym wyrazem jest Front Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-82.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Jedność narodu, której skład izby poselskiej jest wymowną ilustracją, stanowi bezcenną wartość polityczną i moralną i to nie tylko w stosunkach wewnętrznych, ale również dla polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Polityka zagraniczna jest bowiem popierana przez cały naród polski.</u>
+ <u xml:id="u-82.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sojusz polsko-radziecki stanowi tej polityki kamień węgielny. Sojusz ten jest niezawodną gwarancją bezpieczeństwa integralności terytorialnej i niepodległości kraju oraz jego trwałej pozycji na arenie międzynarodowej. Niezbędne jest oczywiście dalsze umacnianie i pogłębianie współpracy między Polską a Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Z tego dążenia wypływa nasza jak najbardziej pozytywna ocena udziału Polski w RWPG i obranym Układzie Warszawskim. Stanowią one przecież niezbędny czynnik utrzymania równowagi europejskiej. Równowagi, w której Polska jest tak żywotnie zainteresowana.</u>
+ <u xml:id="u-82.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zaangażowanie Polski we wspólnocie socjalistycznej jest oczywistością. Nie przekreśla to jednak tak istotnej zasady jej polityki zagranicznej, jaką jest pokojowa koegzystencja państw o różnych ustrojach. To nie Polska ani też inne państwa socjalistyczne podważają tę zasadę. Czynią to koła zimnowojenne. Czynią to te ośrodki na świecie, które koegzystencję tę uważają nie za instrument umacniania pokojowego współżycia narodów, ale chciałyby ją wykorzystać dla antysocjalistycznej propagandy, dla rozwijania różnych form wojny psychologicznej.</u>
+ <u xml:id="u-82.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotnym elementem bezpieczeństwa naszego, jak i pozostałych krajów socjalistycznych, jest fakt istnienia obozu socjalistycznego i ścisła współpraca w jego ramach w zakresie politycznym, gospodarczym i militarnym. Obóz ten jako całość jest istotnym czynnikiem ogólnej równowagi sił w Europie, jest gwarantem bezpieczeństwa tak długo, jak długo trwałe odprężenie międzynarodowe, rozbrojenie i wprowadzenie zasad zbiorowego bezpieczeństwa nie doprowadzi do rozwiązania systemów militarnych.</u>
+ <u xml:id="u-82.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obóz socjalistyczny jako całość z wszystkimi jego członkami jest też bazą do prowadzenia realnej polityki współistnienia i pokoju bez narażania na szwank bezpieczeństwa jego członków. W tym kontekście, nikt nie powinien się dziwić faktowi wynikającemu z wzajemnych sojuszniczych obowiązków, dziwić się interwencji 5 krajów socjalistycznych w Czechosłowacji, w której zaczęły działać elementy nieodpowiedzialne oraz obca dywersja. Zmierzały one do wyprowadzenia Czechosłowacji z obozu socjalistycznego i do zachwiania w ten sposób równowagi w Europie. W wyniku interwencji został zabezpieczony pokój, a wszyscy wiemy co to znaczy.</u>
+ <u xml:id="u-82.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Życzymy bratniemu narodowi czechosłowackiemu wszechstronnego rozwoju, pragniemy, by droga, na którą ostatnio wkroczył, a więc ścisła współpraca z innymi krajami socjalistycznymi i rozwój demokracji socjalistycznej przyniosły mu sukcesy.</u>
+ <u xml:id="u-82.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Wracam do spraw polskich. Trzeba chyba podkreślić i pewne cienie występujące u nas. Błędem byłoby przecież zamykanie oczu na pokutujące jeszcze u nas tu i ówdzie pozostałości starej mentalności. Przejawiają się one — jak wiemy — w różny sposób. Są ludzie, którzy dążą do poddania naszego socjalistycznego ustroju zasadniczej rewizji przez nadawanie mu cech zbliżających go do demokracji burżuazyjnej. Inni starają się zmienić charakter obywatelskiego zaangażowania społeczeństwa przez pozbawienie go cech socjalistycznych. W tym celu lansuje się pojęcia tak zwanej racji stanu, oderwanej jednak od ideologii socjalistycznej. Temu właśnie celowi służyć mają teorie tak zwanego neopozytywizmu, jak też wydobyte z XIX-wiecznego lamusa, wówczas może słuszne teorie o pracy organicznej. Wszystkie te próby zmierzają do tego, by zmienić układ stosunków wewnętrznych w naszym kraju. W praktyce zmierza to do zahamowania obecnego socjalistycznego rozwoju kraju. Ponadto dążenia te wysuwane teorie wychodzą naprzeciw zewnętrznym próbom dezintegracji państw obozu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-82.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysokiej Izbie nie potrzebuję udowadniać, jak szkodliwe i niebezpieczne dla naszego kraju byłoby, gdyby te dążenia miały być uwieńczone choćby częściowym powodzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-82.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że wszelkiego typu determinacje zahamowałyby rozwój kraju, zakłóciłyby procesy gospodarcze i zamąciłyby harmonijny rozwój stosunków społecznych. Warto tu zwrócić uwagę, że zwolennicy wspomnianych przed chwilą teorii nie rekrutują się bynajmniej z jednego, monolitycznego pod względem polityczno-ideowym środowiska. Są wśród nich kosmopolitycznie nastawieni liberałowie. Są tacy, którzy w sposób bezkrytyczny dali się zafascynować tak zwanym zachodnim stylem żyda. Są też zwolennicy, mniej lub więcej zawoalowanego syjonizmu. Wśród reprezentantów tych szkodliwych tendencji znaleźli się, niestety, również niektórzy katolicy lub ludzie posługujący się w działalności publicznej szyldem światopoglądu religijnego. Wszystkich tych ludzi połączył solidaryzm wspólnych dążeń i pragnień. W sposób szczególnie wyrazisty uwidoczniło się to w czasie wydarzeń marcowych. Wydarzenia te wykazały, że choć nie wolno lekceważyć działalności wszelkiego rodzaju sił antysocjalistycznych, to jednak nie znajdują one w społeczeństwie aprobaty czy poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-82.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zwrócić tu należy uwagę na jedną jeszcze sprawę. Wroga naszemu narodowi propaganda posługuje się w stosunku do Polski szczególnie skwapliwie zarzutem antysemityzmu. Odrzucamy ten zarzut. W bogatej tradycji polskiej nie ma miejsca na antysemityzm. Jest on sprzeczny z zasadami socjalizmu, jest sprzeczny z chrześcijaństwem. Stowarzyszenie, które tu reprezentuję, aby wykazać fałszywość tej antypolskiej propagandy, wydało ostatnio obszerną, 141-Stronicową broszurę, dokumentującą pomoc udzieloną ludności żydowskiej w czasie okupacji przez duchowieństwo katolickie.</u>
+ <u xml:id="u-82.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zdajemy sobie dobrze sprawę z tego, komu służą te wszystkie zarzuty wysuwane przeciw Polsce. Służą przede wszystkim zachodnioniemieckim rewizjonistom i odwetowcom. Te właśnie siły stanowią główne niebezpieczeństwo dla pokoju europejskiego, a więc i dla nas.</u>
+ <u xml:id="u-82.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Socjalistyczne zaangażowanie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego uważamy za zgodne z naszą chrześcijańską postawą. Uważamy jednak, że światopogląd chrześcijański, ewangelia czy moralne zasady mogą dyktować chrześcijanom jedynie ogólną postawę aktywności społecznej i działania na rzecz doskonalenia świata i jego struktur społecznych. Obecnie bowiem kościół katolicki dąży do zerwania swojego ongiś jednostronnego powiązania z formacjami kapitalistycznymi. Trzeba natomiast stwierdzić tu wyraźnie, że światopogląd chrześcijański nie określa kierunku politycznego zaangażowania swych wyznawców. Jest to stwierdzenie nadzwyczaj istotne. Chrześcijanie są bowiem — podobnie jak ludzie innych światopoglądów — czynni politycznie i zaangażowani po obu stronach barykady w walce o oblicze świata. Zarówno tam na Zachodzie, jak i tu w świecie socjalistycznym. Stąd więc nie można mówić, że światopogląd inspiruje człowieka na rzecz jakiegoś Określonego systemu społeczno-politycznego. To tylko ludzie wierzący dokonują takiego lub innego wyboru struktury społeczno-politycznej. Wszelkie bezpośrednie wiązanie religii z polityką było i jest szkodliwe. Szkodliwe dla naszej narodowej integracji, szkodliwe dla kościoła posoborowego, szkodliwe dla państwa socjalistycznego. Dlatego właśnie nasze Stowarzyszenie aktywizuje i angażuje ludzi wierzących na rzecz patriotycznych i socjalistycznych celów społecznych przede wszystkim w oparciu o przesłanki ideowe, społeczne, obywatelskie i narodowe. Widząc wielką rolę światopoglądu w kształtowaniu osobowości człowieka, jesteśmy przeciwni budowaniu konstrukcji politycznych w oparciu o religijny światopogląd. Przeciwni jesteśmy bowiem istnieniu partii wyznaniowych zarówno w Polsce, jak i wszędzie indziej.</u>
+ <u xml:id="u-82.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ze światopoglądu chrześcijańskiego i z nauki moralnej kościoła epoki II Soboru Watykańskiego, jak i ze stanowiska innych kościołów chrześcijańskich wyprowadzić można jedynie ogólne stanowisko moralno-społeczne, które streścić można w haśle szeroko pojmowanej sprawiedliwości społecznej. Natomiast nasze zaangażowanie socjalistyczne zgodne jest z naszym światopoglądem, ale nie wynika z niego bezpośrednio. Wyprowadzamy je z własnego rozeznania potrzeb naszego kraju i współczesnego świata, z przesłanek zaangażowania patriotycznego.</u>
+ <u xml:id="u-82.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Korzystam z okazji, by podkreślić, że w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym występuje teraz coraz silniej jego ogólnochrześcijański charakter przez zwiększający się udział w jego szeregach, obok katolików, również przedstawicieli innych wyznań. Przedstawiciele ci są już członkami naczelnych i terenowych władz Stowarzyszenia.</u>
+ <u xml:id="u-82.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pragniemy bowiem w pełni obecnie realizować założenia, które legły u podstaw naszego Stowarzyszenia. Uważamy przeto za konieczne działać na rzecz aktywizacji społeczno-politycznej chrześcijan wszystkich wyznań istniejących w Polsce. Pragniemy także działać jako reprezentacja polityczna kręgu chrześcijan należących do kościołów protestanckich, do kościoła prawosławnego i innych wspólnot religijnych chrześcijańskich. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z zadowoleniem potwierdza pozytywny rozwój stosunków pomiędzy tymi kościołami a władzami państwowymi. Pragniemy podkreślić obywatelskie i patriotyczne zaangażowanie wielu duchownych i świeckich chrześcijan, co znalazło swój wyraz szczególnie dobitnie w nabrzmiałym w wydarzenia 1968 r. i w odpowiednich dokumentach i oświadczeniach Polskiej Rady Ekumenicznej.</u>
+ <u xml:id="u-82.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! W dalszej części mego przemówienia chciałbym poruszyć zagadnienie, które mnie, człowiekowi wierzącemu, katolikowi, leży szczególnie na sercu. Chodzi mi o sytuację kościoła katolickiego w Polsce i o stosunki państwo—kościół w naszym kraju. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, będąc wyrazicielem poglądów pewnej części ludzi wierzących w Polsce, z poczuciem troski i odpowiedzialności odnosi się do sprawy układania się stosunków między kościołem rzymsko-katolickim a naszym państwem socjalistycznym. Sprawy te leżą nam na sercu nie tylko dlatego, że jesteśmy chrześcijanami, ludźmi wierzącymi, ale także i dlatego, że troszczymy się jako Obywatele Polski Ludowej o rozwijanie i doskonalenie jedności narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-82.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zdajemy sobie w pełni sprawę, jak problem, który tu poruszam, jest złożony i trudny. Z tego względu z dużym zadowoleniem i nadzieją przyjęliśmy niedawny pobyt w Rzymie licznej grupy polskich biskupów. Wierzymy, że wizyty te wpłyną korzystnie na proces odnowy soborowej w kościele polskim. Nieodłącznie bowiem z tą odnową związana jest realistyczna i otwarta postawa, uwzględniająca rolę kościoła w warunkach drugiej połowy XX wieku; kościoła wykonującego swą misję duszpasterską w państwie budującym socjalizm, którego podstawy zbudował cały zjednoczony naród. Z wielkim zadowoleniem przyjęliśmy również fakty nominacji kilku nowych biskupów ordynariuszy na osieroconych diecezjach. Świadczy to, że w licznych konkretnych wypadkach doszło do porozumienia między władzami kościelnymi i państwowymi. Zaistniały także i inne, napawające pewnym optymizmem fakty na tym odcinku, jak na przykład list pasterski Episkopatu Polski wydany z okazji rocznicy 50-lecia odzyskania niepodległości.</u>
+ <u xml:id="u-82.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzeba podkreślić, że bardzo poważne znaczenie dla kształtowania się Stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju ma postawa i polityka Stolicy Apostolskiej, przede wszystkim samego papieża Pawła VI. Jego polityka nacechowana jest realizmem oraz chęcią zbliżenia międzynarodowego. Działa ona na rzecz pokoju i sprawiedliwości społecznej. Jest to także polityka poszukiwania dróg zbliżenia między Watykanem a krajami socjalistycznymi. Nie może to pozostać bez wpływu na kształtowanie się stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju. Wierzymy, że przyczyni się to prędzej czy później do osiągnięcia takiego stanu w tej dziedzinie, który określić byśmy mogli przynajmniej jako zadowalający, pozwalający w sposób trwały rozwiązywać istniejące trudności w tej dziedzinie i przezwyciężać sprzeczności. Trzeba jednak w tym miejscu wyraźnie stwierdzić, że istnieją wciąż jeszcze nie usunięte przeszkody uniemożliwiające trwałą normalizację, łącznie z nawiązaniem stosunków dyplomatycznych między naszym rządem i Stolicą Apostolską. Tą przeszkodą jest w zasadniczym stopniu sprawa administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych Polski. Podkreślamy to z całą mocą. Sama bowiem poprawa klimatu i atmosfery podstawowych spraw nie rozwiązuje. W polityce liczą się fakty. A faktem jest, że na naszych ziemiach zachodnich i polnych administracja kościelna ma charakter tymczasowy. Biskupi rezydujący na tych obszarach, z wyjątkiem biskupa gdańskiego, nie są ordynariuszami, to jest biskupami rezydencjonalnymi. Są jedynie administratorami apostolskimi. Oficjalnie granice diecezji na tych ziemiach nie zostały zmienione od czasu, kiedy panowali na niej Niemcy. Ustanowienie przeto nowych granic diecezji, zgodnych z granicami naszego państwa, granicami ustanowionymi w Poczdamie — jest koniecznością. Stolica Apostolska dałaby Wtedy oczywisty wyraz, iż uznaje granice polskie na Odrze i Nysie Łużyckiej. Dla nas Polaków i ludzi wierzących ma to szczególne znaczenie. Ale sprawy te mają także i inne aspekty o jeszcze szerszym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-82.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przemawiając przed rokiem w tej Izbie mój kolega i przyjaciel, poseł Janusz Makowski, powiedział z tej trybuny, iż — „czekanie na traktat pokojowy, którego nie ma jeszcze po 22 latach i który nie wiadomo kiedy w ogóle będzie podpisany, nie sprzyja polityce pokoju i stabilizacji sytuacji w Europie, co przecież leży w ogólnej linii pokojowej działalności Watykanu.” Katolicy polscy ufają, że ten ważny postulat o aspekcie zarówno religijnym, jak i narodowym, a także międzynarodowym zostanie w niedługim czasie zrealizowany przez Stolicę Apostolską. Otworzy się Wtedy droga do tak pożądanej normalizacji stosunków między Polską a Stolicą Apostolską.</u>
+ <u xml:id="u-82.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Już niewiele czasu dzieli nas od rozpoczęcia kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu i rad narodowych. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które aktywnie i w szerokim zakresie uczestniczyło w dyskusji ogólnonarodowej przed V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, weźmie także tym razem w ramach Frontu Jedności Narodu aktywny udział w zbliżającej się kampanii wyborczej, politycznej. Jesteśmy przekonani, że działacze nasi uzyskają pełniejszą niż dotąd możliwość dania wyrazu swej ideowej i obywatelskiej postawie i swemu patriotycznemu zaangażowaniu. W przekonaniu tym umacnia nas uchwała podjęta przez V Zjazd Partii, która między innymi mówi, co następuje:</u>
+ <u xml:id="u-82.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Partia zamierzać będzie do zwiększenia udziału bezpartyjnych we Współrządzeniu. Jedynym kryterium oceny obywateli jest ich stosunek do ludowego państwa i zadań socjalistycznego budownictwa. Partia przeciwstawia się podziałowi społeczeństwa według stosunku do religii. W realizacji programu budownictwa socjalistycznego w Polsce — czytamy w uchwale — uczestniczą wierzący i niewierzący.” Zwiększony udział bezpartyjnych w Sejmie, radach narodowych i w innych organach życia państwowego i społecznego, służyć będzie sprawie mobilizowania ludzi wierzących w sposób jeszcze skuteczniejszy do pracy na na rzecz Polski socjalistycznej. Gotowi jesteśmy przyczyniać się czynnie do tego działania. W zgodzie z naszym chrześcijańskim światopoglądem, w oparciu o racje patriotyczne i społeczne. Wierzymy, że działając na tej drodze będziemy się skutecznie przyczyniać do dalszego pogłębiania i dalszego umacniania procesu integracji całego narodu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-82.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Kazimierz Kopecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#PoselKopeckiKazimierz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Na tle zagadnień energetyki chciałbym powrócić do ważnych problemów gospodarki kraju, które były przedmiotem licznych i interesujących wypowiedzi w dniu wczorajszym i dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-84.1" who="#PoselKopeckiKazimierz">Po paru latach pomyślnych dla energetyki, choć bardzo pracowitych, 1969 r. zapowiada się jako pełen napięć i trudności. W nowy rok wejdziemy z deficytem 500 MW nie wykonanej mocy w elektrowniach cieplnych i z wieloma innymi trudnościami, a jeżeli nie nastąpią bardzo zasadnicze zmiany w różnych gałęziach i na różnych szczeblach gospodarki — energetyka, która jest kluczem do rozwoju socjalistycznej gospodarki kraju, nie potrafi rozwinąć się w należytym stopniu, aby sprostać postawionym jej zadaniom. Stanie się gałęzią limitującą dalszy rozwój gospodarki. Jest to tym boleśniejsze, że energetyka prawie całą swą bazę stworzyła w okresie powojennym, w okresie Polski Ludowej, i posiada rzeczywiście duże osiągnięcia, ma dobrych, ofiarnych i zdolnych pracowników i dobre rozeznanie czekających ją problemów.</u>
+ <u xml:id="u-84.2" who="#PoselKopeckiKazimierz">Wielkie trudności tkwią u samych podstaw naszej energetyki, jakimi są wydobycie, przeróbka i transport węgla kamiennego. Górnictwu węglowemu zawdzięczamy Ostatnio rozwój dużej gałęzi naszego opłacalnego eksportu. To rzutuje na obecne nasze poglądy, na rolę górnictwa węgłowego. Jednak deficyt ponad 10 tys. pracowników w górnictwie węglowym przy trudnościach, jakie stwarza brak dość szybkiego postępu w mechanizacji, a zwłaszcza braki i nieterminowość zaopatrzenia górnictwa w niektóre materiały i urządzenia, nie da się dostatecznie szybko nadrobić zwiększeniem frontu pracy, polepszeniem organizacji czy wzrostem wydajności pracy. Praca w nadgodzinach świątecznych jest tutaj rozwiązaniem koniecznym, ale nie po to chyba przez wiele lat dążyliśmy do likwidacji tego zjawiska, ażeby go z powrotem i może na czas dłuższy wprowadzać do naszej gospodarki, i to w dobie, gdy chcielibyśmy we wszystkich dziedzinach dążyć do skrócenia czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-84.3" who="#PoselKopeckiKazimierz">Następną trudność, poza zaopatrzeniem, stanowi przewlekły i stanowczo niezadowalający jakościowo proces inwestycyjny. Jest on przeszkodą w prawidłowym rozwoju całej naszej gospodarki. W tym roku doprowadza on do wspomnianego na wstępie kryzysu w postaci braku 500 MW w systemie elektroenergetycznym, co stanowi połowę potrzebnego przyrostu mocy produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-84.4" who="#PoselKopeckiKazimierz">Zastanówmy się chwilę nad katastrofalnymi skutkami tego zjawiska, na które składa się:</u>
+ <u xml:id="u-84.5" who="#PoselKopeckiKazimierz">po pierwsze — nieterminowość dostaw z przemysłów dostarczających podstawowe urządzenia i materiały, wyrażająca się przekraczaniem umownych terminów od 3 do 6 miesięcy; tymczasem nawet terminy umowne określone jak wiadomo kwartałami, z dalszymi ulgowymi poślizgami nie pozwalają na jakąkolwiek sprawną organizację budowy. Musi się ona opierać na matematycznych programach, z ustalonym co do doby terminem spływu urządzeń i materiałów;</u>
+ <u xml:id="u-84.6" who="#PoselKopeckiKazimierz">po drugie — zła jakość niektórych urządzeń, albo zjawisko przerzucania procesu kontroli i wykańczania urządzeń na plac budowy; typowym przykładem tego jest dostarczanie na budowę źle wyważonych wirników maszyn i konieczność wyważania ich w czasie rozruchu, co jest procesem bardzo praco-i czasochłonnym oraz procesem niedoskonałym;</u>
+ <u xml:id="u-84.7" who="#PoselKopeckiKazimierz">po trzecie — niedostateczna baza ludzika i maszynowa, a także narzędziowa przedsiębiorstw budowlano-montażowych; mechanizacja robót budowlanych jest co najmniej o połowę za niska.</u>
+ <u xml:id="u-84.8" who="#PoselKopeckiKazimierz">Olbrzymie znaczenie dla gospodarki kraju miałoby przejście w budowie elektrowni na znacznie większe niż dotąd jednostki turbozespołów.</u>
+ <u xml:id="u-84.9" who="#PoselKopeckiKazimierz">Już 2 lata temu postulowaliśmy w sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa wydanie decyzji rządu o rozpoczęciu przez przemysł krajowy budowy jednostek 500 MW. Decyzja ta — która pozwoliłaby przemysłowi ciężkiemu i maszynowemu stworzyć odpowiedni plan i bazę działania — zanim zapadnie, będzie bardzo spóźniona. Byliśmy siódmym krajem w świecie instalującym bloki 200 MW. Obecnie już 15 krajów wyprzedziło nas w zastosowaniu większych jednostek. Będziemy na razie importować te jednostki, ale na samym tylko zwiększonym imporcie nie można oprzeć rozwoju tak podstawowych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-84.10" who="#PoselKopeckiKazimierz">Jakie szkody ponosimy przy obecnym stanie procesu inwestycyjnego? Co dałoby nam poprawienie tego stanu? Skrócenie czasu zamrożenia w czasie budowy, jakie teraz występuje, Skrócenie cyklu budowy o 40% — dla tej samej mocy globalnej — przy przejściu na jednostki 500 MW; z tym związane zmniejszenie nakładów jednostkowych oraz zmniejszenie strat spowodowanych wyłączaniem odbiorców przemysłowych dałoby oszczędność nakładów około 15—20%. Dalsze oszczędności uzyskalibyśmy przy nowoczesnej, postępowej organizacji samego procesu inwestycyjnego. Będziemy teraz, przeciętnie co 2 lata, budować elektrownię mocy 2000 MW, o koszcie około 10 mld zł każda. Można sobie stąd łatwo wyliczyć, jaki nakład, który będziemy musieli ponieść na intensyfikację procesów inwestycyjnych, byłby w tych warunkach opłacalny.</u>
+ <u xml:id="u-84.11" who="#PoselKopeckiKazimierz">Nakłady te są potrzebne zarówno w przemyśle maszynowym ciężkim, jak i w przemyśle budowlanym, gdyż samymi przedsięwzięciami organizacyjnymi nie da się pokonać tych trudności, jakie występują w procesie inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-84.12" who="#PoselKopeckiKazimierz">Jeżeli mowa o takich podstawowych decyzjach, jak wyżej wspomniana decyzja na temat jednostek 500 MW, na które czeka energetyka, czeka przemysł maszynowy ciężki, to będzie nią również spieszna decyzja o budowie pierwszej elektrowni jądrowej. Ta decyzja jest niezbędna nie tylko ze względu na efektywność elektrowni jądrowej i na bilans paliw i energii, ale przede wszystkim dlatego, że jedynie przy dość wczesnym przygotowaniu się do budowy przez przemysł kooperujący będzie można tę budowę wykonać w latach osiemdziesiątych, przy najmniejszym nakładzie środków dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-84.13" who="#PoselKopeckiKazimierz">Elektrownie nie są jedynym przykładem ekstensywnej pracy przemysłu kooperującego, bo moglibyśmy przytoczyć ich znacznie więcej. 5% transformatorów krajowych rocznie ulega uszkodzeniom, jest to norma co najmniej 50 razy wyższa od prawidłowej. Część urządzeń i zaopatrzenia dla sieci, dla których mamy dobre konstrukcje krajowe, jak aparatura rozdzielcza, wysokiego napięcia, dostarczane na skutek swoiście rozumianej polityki eksportowej, są w niewystarczającej ilości w energetyce. Braki tych samych asortymentów wypełniane są dostawami zagranicznymi, częstokroć przypadkowymi, co stwarza wielkie trudności eksploatacyjne i wielkie koszty.</u>
+ <u xml:id="u-84.14" who="#PoselKopeckiKazimierz">Podobne trudności występują w gazo-energetyce, której rozbudowa znalazła w planie słuszny i wielokrotnie przez nas postulowany wyraz. Cieszymy się z tego. Ale tutaj na czoło trudności wysuwa się niezbilansowanie produkcji rur i brak jednolitej bazy produkcji dobrych urządzeń odbiorczych na gaz, posiadającej właściwe zaplecze naukowo-badawcze i konstrukcyjne. Ta gałąź przemysłu wymaga stworzenia jej od podstaw; tego też musimy się domagać.</u>
+ <u xml:id="u-84.15" who="#PoselKopeckiKazimierz">Wysoka Izbo! Wszystko to co powiedziałem, najbardziej podbudowuje słuszne uchwały V Zjazdu PZPR odnośnie do konieczności intensyfikacji naszego przemysłu i budownictwa, odnośnie do konieczności zmian jakościowych. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiła rządowi, w sprawie polepszenia procesu inwestycyjnego, dezyderat bardzo ważny i istotny. Jest on całkowicie słuszny. Pozwoliłem sobie dołączyć do tego te uwagi i te dezyderaty, jakie były dyskutowane przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, w których świetle zagadnienie terminowości i jakości pracy przemysłu, zagadnienie jego radykalnego usprawnienia jakościowego — staje się zagadnieniem kluczowym dla nas. Śmiało można stwierdzić, że od tego będzie zależeć cała nasza przyszłość gospodarcza, a także od tego będzie zależało nasze znaczenie polityczne. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-84.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Józef Wlekły.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#PoselWleklyJozef">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie nad projektem pianiu i budżetu na rok 1969, pragnę zwrócić uwagę obywateli półsłów na niektóre zagadnienia i problemy wynikające z tego projektu, a mianowicie na zagadnienie przemysłowej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-86.1" who="#PoselWleklyJozef">Przedstawiony projekt pianiu i budżetu na rok 1969 zakłada wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 304 tys. osób, to jest do poziomu 9.536 tys. osób, co stawia dalsze konkretne zadanie przed przemysłową służbą zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-86.2" who="#PoselWleklyJozef">W latach 1963—1967 nastąpił wzrost liczby zakładów przemysłowej Służby zdrowia, których w 1967 r. było ogółem 2.444. Wzrost ten nastąpił przez utworzenie międzyzakładowych przychodni, których liczba wzrosła ze 134 w 1963 r. do 533 w 1967 r. Rozwój ten odnosi się zwłaszcza do zakładów niższego typu. Liczba lekarzy zatrudnionych na pełnych etatach wzrosła w omawianym okresie z 2.352 do 3.217. W 1963 r. przemysłowa służba zdrowia obejmowała swoją opieką 3.499 tys. pracowników, zaś w 1967 r. 4.108 tys. pracowników. Pomimo tego wzrostu nastąpił jednak spadek wskaźnika godzin lekarskich na 1000 zatrudnionych — z 6,86 na 6,7 w odniesieniu do całego kraju. W poszczególnych województwach wskaźnik ten kształtuje się różnie — od 5,5 w województwie krakowskim, 5,6 — w województwie katowickim do 4,3 w województwie łódzkim, przy znacznym zróżnicowaniu w poszczególnych gałęziach przemysłu, na przykład 8,4 w przemyśle chemicznym i gumowym oraz 2,5 w transporcie — w mieście Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-86.3" who="#PoselWleklyJozef">Równolegle ze wzrostem ilościowym zakładów przemysłowej służby zdrowia nastąpił wzrost liczby lekarzy specjalistów medycyny przemysłowej, przy czym jednak nadal odczuwa się brak lekarzy innych specjalności, jak radiologów, neurologów, laryngologów, psychiatrów i okulistów, przy równoczesnym braku tych specjalistów w przychodniach obwodowych lecznictwa otwartego w powiatach. Stwarza to sytuację taką, że zakres przeprowadzanych badań profilaktycznych wśród załóg zakładów przemysłowych, pracujących w szczególnie szkodliwych lub uciążliwych warunkach, jest w dalszym ciągu niewystarczający. Badania profilaktyczne, przeprowadzane w poradniach higieny pracy i w przychodniach przy małych zakładach pracy, ograniczają się często tylko do badania fizykalnego, bez uwzględnienia badań pomocniczych, a nawet w dużych przychodniach zakładowych nie wykonuje się wymagalnych badań specjalistycznych. Pracownicy szczególnie narażeni — nie są obejmowani często parokrotnym badaniem w ciągu roku, czego wymaga zagrożenie środowiskowe. Dla przykładu — w 1967 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Częstochowie nie objęto badaniami okresowymi około 34% pracowników, przy czym u 52 pracowników nowo przystępujących do pracy nie przeprowadzono badania wstępnego.</u>
+ <u xml:id="u-86.4" who="#PoselWleklyJozef">W Zakładach Włókien Sztucznych — „Celwiskoza” w Jeleniej Górze, w dwu oddziałach, których pracownicy są szczególnie narażeni na szkodliwe czynniki chemiczne, w 1966 r. nie dokonano w około 30% wymagalnych badań profilaktycznych. W Zakładach Porcelany i Porcelitu w Chodzieży, badania pracowników narażonych na pył krzemowy i związki ołowiu, przeprowadzane były z dużym opóźnieniem i nieregularnie.</u>
+ <u xml:id="u-86.5" who="#PoselWleklyJozef">Również badania wstępne przy przyjmowaniu do pracy wykazują jeszcze duże niedomagania. Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego w Warszawie, na przykład w 1966 r. dopuściło do pracy bez badania wstępnego 50% nowo przyjmowanych. Zjawiska te w skutkach dla zdrowia pracowników są bardzo niebezpieczne, nie mówiąc już o braku punktu odniesienia w następnych badaniach profilaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-86.6" who="#PoselWleklyJozef">Niewątpliwie ogromną rolę, zarówno w badaniach normalnych, jak i profilaktycznych, odgrywają pracownie analityczne. Aczkolwiek w ostatnich latach notuje się wzrost pracowni analitycznych z 532 w 1963 ~r~. do 794 w 1967 r., to jednak nie ma żadnych gwarancji, aby zabezpieczały one potrzebne badania pracowników, narażonych na zagrożenia środowiskowe. W większości są to punkty analityczne bądź pracownie małe, a jedynie niewiele przychodni, i to wyższych typów, posiada laboratoria, zapewniające pełny wymagany zakres badań. Niezależnie od tego niekorzystnym zjawiskiem jest brak kadry, co powoduje, iż nawet pracownie, posiadające pełne wyposażenie w sprzęt, wykonują badania w niewielkim tylko zakresie. Są to niewątpliwie czynniki odgrywające niepoślednią rolę w zakresie działalności przemysłowej służby zdrowia, jednakże z pewnością najważniejszym elementem tej działalności jest czynnik ludzki.</u>
+ <u xml:id="u-86.7" who="#PoselWleklyJozef">Istotną formą pracy lekarza przemysłowego jest kontrola sanitarno-higieniczna zakładu pracy i stanowisk roboczych, mająca dawać w efekcie poprawę w tym zakresie. Dość często jednak wyniki tej kontroli ograniczają się do stwierdzenia braków, przekazywania administracji przedsiębiorstwa wniosków, bez możności istotnego wpływu na poprawę warunków pracy. Nawet duża aktywność ze strony lekarza zakładowego nie jest dostatecznie skuteczna ze względu na brak operatywnego zainteresowania administracji zakładu przedstawionymi wnioskami. Administracja w zasadzie ogranicza się do przekazania zaleceń kierownictwu wizytowanych oddziałów, jednak bez zabezpieczenia wykonawstwa wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-86.8" who="#PoselWleklyJozef">Innym zjawiskiem zmniejszającym efektywność pracy lekarza przemysłowego są przerosty zbiurokratyzowania jego działalności i sformalizowanie pracy. Wystarczy tu nadmienić, że w wielu wypadkach lekarz przy przyjęciu chorego, czy badaniu profilaktycznym wypełniać musi 7—8 różnych pism. Ta okoliczność powoduje to, że w ostatnich latach zaznacza się zjawisko odpływu kadry lekarskiej z zakładów przemysłowej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-86.9" who="#PoselWleklyJozef">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach, i obecnie, państwo nasze zwraca dużą uwagę na zagadnienia rozwoju i działalności przemysłowej służby zdrowia, której zadaniem jest stałe i systematyczne podnoszenie stanu zdrowia załóg pracowniczych, nakładając poważne obowiązki na administrację poszczególnych resortów i zakładów pracy, co wyrażone zostało w aktach prawnych, między innymi w uchwale Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1962 r. w sprawie udziału zakładów przemysłowych w organizowaniu opieki nad zdrowiem pracowników oraz w ustawie z dnia 30 marca 1965 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy. Podane przeze mnie fakty świadczą o tym, że w zakresie realizacji zadań stojących przed zakładami przemysłowej służby zdrowia mamy duże osiągnięcia, ale równocześnie daje się zauważyć wiele niedomagań.</u>
+ <u xml:id="u-86.10" who="#PoselWleklyJozef">Niedomagania wynikają z niepełnej realizacji postanowień zawartych w wymienionych uprzednio aktach prawnych. Pragnę podkreślić, że obradujący w listopadzie bieżącego roku V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej sprawom tym poświęcił również wiele uwagi. Między innymi stwierdzono — co znalazło swój wyraz w uchwałach V Zjazdu — że w zakresie służby zdrowia należy nadal zapewniać niezbędny priorytet rozwoju placówkom przemysłowej służby zdrowia. Sprawniejsza powinna stać się pomoc lekarska dla ogółu robotników, szczególnie zaś dla pracujących w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Wymaga to odpowiedniego zwiększenia dopływu kadr lekarskich do przemysłowej służby zdrowia oraz lepszego wyposażenia jej placówek w nowoczesny sprzęt i aparaturę medyczną.</u>
+ <u xml:id="u-86.11" who="#PoselWleklyJozef">Przemysłowa służba zdrowia powinna koncentrować się w większym niż dotychczas stopniu na wykrywaniu i eliminowaniu zagrożeń zawodowych na stanowiskach roboczych oraz na prowadzeniu okresowych badań profilaktycznych stałych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-86.12" who="#PoselWleklyJozef">Wysoki Sejmie! Korzystając z głosu w dzisiejszej debacie, pragnę skierować uwagę pod adresem resortu zdrowia na niektóre zadania, które moim zdaniem wymagają szybkiej realizacji w zakresie usprawniania pracy przemysłowej służby zdrowia, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-86.13" who="#PoselWleklyJozef">—zapewnienie pełnoetatowej opieki lekarskiej w przychodniach przyzakładowych i międzyzakładowych w wymiarze 7 godzin dziennie na 1000 pracowników, objętych opieką;</u>
+ <u xml:id="u-86.14" who="#PoselWleklyJozef">—zwiększenie zatrudnienia w tych przychodniach pielęgniarek i rejestratorek, co umożliwi pełniejsze wykorzystanie czasu lekarzy na działalność profilaktyczną;</u>
+ <u xml:id="u-86.15" who="#PoselWleklyJozef">—zapewnienie dalszego rozwoju pracowni analitycznych i laboratoriów w przychodniach przemysłowej służby zdrowia, które wyposażone w odpowiedni sprzęt i obsadę kadrową zapewnią poprawę jakości badań lekarskich, w tym również profilaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-86.16" who="#PoselWleklyJozef">Jestem przekonany, że pełna realizacja wszystkich poruszonych przeze mnie spraw przyczyni się w 1969 r. i w latach następnych do dalszego podniesienia zdrowotności naszych załóg robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-86.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Kurasiowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#PoselKurasKazimierz">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos z ramienia sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, na wstępie chciałbym nadmienić, że sytuację rynkową w 1968 r. charakteryzował wyższy niż planowano przyrost dochodów ludności oraz poważny wzrost wysokości dostaw towarów na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-88.1" who="#PoselKurasKazimierz">Według szacunkowych danych organizacje uspołecznionego handlu wewnętrznego przekroczą w bieżącym roku plan sprzedaży detalicznej o ponad 3%. Wartość sprzedaży w 1968 r. będzie więc wyższa o 8,5% w porównaniu z 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-88.2" who="#PoselKurasKazimierz">Trzeba obiektywnie stwierdzić, że daje się zauważyć dalszą poprawę zaopatrzenia naszego rynku. Poprawa asortymentowej struktury dostaw, przejawiająca się w znacznym zwiększeniu dostaw artykułów poszukiwanych przez nabywców, przyczyniła się do zmniejszenia braków w zaopatrzeniu w towary, których podaż nie zapewniła jeszcze w pełni zaspokojenia popytu. Osiągnięto dalszą poprawę poziomu organizacji techniki handlu Oraz kultury i obsługi w placówkach handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-88.3" who="#PoselKurasKazimierz">Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przewiduje dalszy intensywny wzrost spożycia i w związku z tym stawia przed przemysłami produkcyjnymi dla potrzeb rynku zadania znacznego zwiększenia dostaw towarów rynkowych, a szczególnie wyrobów przemysłu metalowego i maszynowego, chemicznego i meblarskiego oraz poszukiwanych wyrobów przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-88.4" who="#PoselKurasKazimierz">Wraz ze wzrostem dostaw towarów na rynek musi postępować lepsze i bardziej skuteczne dostosowanie asortymentu produkcji do potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-88.5" who="#PoselKurasKazimierz">Na uspołeczniony handel uchwała nakłada obowiązek usprawnienia organizacji i funkcjonowania handlu, między innymi poprzez pogłębianie analizy popytu, usprawnienie działalności organizacji wiodących w handlu, intensyfikację sprzedaży artykułów o dostatecznej podaży oraz dalszą poprawę obsługi konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-88.6" who="#PoselKurasKazimierz">Projekt planu handlu wewnętrznego na 1969 r. i podstawowe założenia na 1970 r. przewidują wzrost dostaw towarów na rynek o 7% w 1969 r. i o 7,1% w 1970 r. w stosunku do 1969 r. Sprzedaż detaliczna w 1969 r. ma wynieść ogółem 431,1 mld zł, a więc będzie wyższa o 6,7% od osiągniętej w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-88.7" who="#PoselKurasKazimierz">Plan dostaw rynkowych przewiduje znaczny wzrost podaży między innymi następujących towarów: drobiu i jego przetworów — o 15%, tłuszczów zwierzęcych — o 6%, mleka i przetworów z mleka — o 6,1%, kasz — o 8,4%, warzyw — o 9,7%. W artykułach przemysłowych szczególnie wzrosną dostawy: mebli — o 8,7%, wyrobów dziewiarskich — o 14,1%, wyrobów z tworzyw sztucznych — o 10,8%, materiałów budowlanych — o 9,9%, w tym materiałów ściernych — o 15,1%, samochodów osobowych — o 14,4%.</u>
+ <u xml:id="u-88.8" who="#PoselKurasKazimierz">Trzeba powiedzieć, że miano ogólnego wzrostu dostaw, nie będzie jeszcze w pełni zaspokojony popyt na niektóre towary. Wystąpią jeszcze niedobory w zaopatrzeniu między innymi w tkaniny wełniane, jedwabne i niektóre bawełniane, niektóre wyroby dziewiarskie i obuwnicze, artykuły instalacyjno-sanitarne, materiały budowlane, meble, niektóre wyroby przemysłu maszynowego i ciężkiego oraz wyroby papiernicze. W artykułach spożywczych mogą wystąpić braki mięsa i przetworów mięsnych, ryb i przetworów rybnych, wyrobów czekoladowych, a także i piwa.</u>
+ <u xml:id="u-88.9" who="#PoselKurasKazimierz">Ogólne wskaźniki planu sprzedaży i dostaw towarów na rynek oraz porównanie ich z analogicznymi Wskaźnikami z lat ubiegłych Wskazują na występowanie pewnych napięć w dziedzinie zbilansowania podaży towarów rynkowych z zakładaną siłą nabywczą ludności, W celu więc zapewnienia dalszej poprawy zaopatrzenia ludności oraz zapobieżenia występowaniu trudności i braków, organizacje przemysłu i handlu powinny zapewnić rytmiczne wykonanie planowanych zadań w dziedzinie produkcji towarów rynkowych i dołożyć wszelkich starań, by zadania te przekroczyć szczególnie w odniesieniu do branż i grup towarowych, których podaż nie pokrywa jeszcze popytu.</u>
+ <u xml:id="u-88.10" who="#PoselKurasKazimierz">Przed aparatem handlu stoi w dalszym ciągu zadanie maksymalnie efektywnej gospodarki pozostającą w jego dyspozycji masą towarową, dalszego zacieśnienia współpracy z przemysłem oraz doskonalenia działania poszczególnych ogniw i szczebli obrotu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-88.11" who="#PoselKurasKazimierz">Szczególne znaczenie ma dalsze zwiększenie wpływu organizacji handlu na kształtowanie asortymentowego profilu produkcji wyrobów rynkowych w kierunku zwiększenia dostaw artykułów, których podaż jest niedostateczna, zapewnienie odpowiedniej jakości towarów oraz inspirowanie podejmowania produkcji nowych wyrobów, bardziej nowoczesnych i o wyższych walorach użyteczności.</u>
+ <u xml:id="u-88.12" who="#PoselKurasKazimierz">Obok rozwijania produkcji nowych, lepszych i droższych wyrobów należy przeciwdziałać zjawisku nieuzasadnionego wycofywania z obrotów towarów tańszych, lecz cieszących się popytem i poszukiwanych przez nabywców, zwłaszcza mniej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-88.13" who="#PoselKurasKazimierz">W związku z dużym wzrostem w ostatnich latach produkcji i sprzedaży artykułów trwałego użytku zasadniczego znaczenia nabiera zapewnienie dostaw odpowiedniej ilości części zamiennych. Zresztą było już mowa tutaj o tych zagadnieniach. Zagadnienie to było ponadto wielokrotnie poruszane również w dyskusjach komisji sejmowych i w czasie spotkań z wyborcami. Należy więc podjąć kroki w celu poprawy zaopatrzenia w części zamienne do artykułów trwałego użytku, a przede wszystkim radioodbiorników, telewizorów, maszyn do szycia, samochodów, motocykli, rowerów itp. Również wymaga usprawnienia gospodarka częściami zamiennymi, gdyż to zagadnienie ma bardzo istotne znaczenie. Organizacje handlowe, kontynuujące dotychczas owocne wysiłki, powinny zacieśnić kontakty z uspołecznionym przemysłem drobnym w celu intensyfikacji produkcji rynkowej i wykorzystania wszystkich rezerw produkcyjnych tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-88.14" who="#PoselKurasKazimierz">Warunkiem skutecznego oddziaływania na strukturę produkcji oraz właściwego zaopatrzenia rynku jest dalsze pogłębianie ze strony przedsiębiorstw i central handlowych analizy popytu i stanu zaopatrzenia poszczególnych rejonów kraju. Przedsiębiorstwa handlu hurtowego powinny poprawić realizację zamówień detalu oraz przeprowadzić analizę posiadanych zapasów, by nie dopuszczać do występowania nieuzasadnionych braków w zaopatrzeniu detalu przy jednoczesnym gromadzeniu nadmiernych zapasów w magazynach hurtowych.</u>
+ <u xml:id="u-88.15" who="#PoselKurasKazimierz">Należy również dążyć do dalszego usprawnienia organizacji przewozów towarów z przemysłu i z magazynów hurtowych do placówek sprzedaży detalicznej, by w maksymalnym stopniu zapewnić ciągłość zaopatrzenia detalu i poprawić ekonomikę wykorzystania posiadanych środków transportu, których handel nie ma za dużo i stale odczuwa braki.</u>
+ <u xml:id="u-88.16" who="#PoselKurasKazimierz">Projekt planu przewiduje dalszy rozwój i modernizację sieci handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych. W 1969 r. na 1000 mieszkańców przypadnie 241,2 m^2^ powierzchni sklepowej i 26,1 miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych, podczas gdy w 1968 r. wskaźniki te wynosiły 235,2 m^2 ^i 25,4 miejsc konsumpcyjnych. Pozwoli to na poprawę obsługi konsumentów, jednak środki planowane na rozwój sieci handlowej nie pokryją w pełni potrzeb w tym zakresie. W związku z tym istnieje konieczność szczególnie wnikliwej analizy zamierzeń inwestycyjnych w handlu, uwzględniania priorytetu, jak i ważności oraz efektywności, a także podniesienia stopnia wykorzystania istniejącej sieci handlowej przede wszystkim poprzez wyeliminowanie nadmiernych przerw w eksploatacji sklepów i zakładów gastronomicznych w wyniku wadliwej organizacji niektórych remont ów lub też z braku zapewnienia odpowiedniej rezerwy kadrowej i w związku z tym zamykania sklepów.</u>
+ <u xml:id="u-88.17" who="#PoselKurasKazimierz">Rozwojowi i modernizacji sieci handlowej powinna towarzyszyć dalsza poprawa kultury obsługi oraz zwiększenie troski o konsumenta. Obserwuje się w tym zakresie dalszą poprawę, a w związku z tym wzrastające systematycznie zaufanie społeczeństwa do naszego handlu. Niemniej jednak, zagadnienie to wymaga ciągłego i wnikliwego śledzenia ze strony kierowników sklepów, dyrekcji przedsiębiorstw i ich władz zwierzchnich. Szczególnie chodzi tu nie tylko o sklepy, ale przede wszystkim o zakłady gastronomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-88.18" who="#PoselKurasKazimierz">Trzeba wspomnieć, że w ostatnich latach znacznie odmłodzono kadrę handlową, zatrudniając coraz więcej absolwentów szkół handlowych. Zagadnieniu ternu należy nadal poświęcać dużo troski, uwagi i zainteresowania oraz stwarzać młodzieży niezbędne warunki pracy i dalszego kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-88.19" who="#PoselKurasKazimierz">Omawiając i analizując działalność handlu wewnętrznego na posiedzeniach sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego oraz w terenie trzeba stwierdzić — co pragnę podkreślić — duży wysiłek i zaangażowanie pracowników handlu w wykonanie ich niełatwych zadań, często w trudnych warunkach pracy, o czym świadczy między innymi przekroczenie zadań planu roku bieżącego. Podkreślam to zagadnienie oczywiście obok występujących jeszcze niedomagań, o których przykładowo tutaj mówiłem.</u>
+ <u xml:id="u-88.20" who="#PoselKurasKazimierz">Biorąc pod uwagę zadania wynikające z uchwał V Zjazdu naszej partii, dezyderaty i wnioski sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, jak również zasługujące na poparcie zamierzenia resortu handlu wewnętrznego oraz handlowych organizacji spółdzielczych, należy żywić nadzieję, że realizacja zadań Narodowego Pianiu Gospodarczego w roku 1969 przyczyni się do dalszej poprawy zaopatrzenia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-88.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Bolesław Bednarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#PoselBednarekBoleslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Jednym z ważnych elementów Narodowego Planu Gospodarczego, decydującym w znacznym stopniu o szybkim tempie rozwoju gospodarczego kraju i poziomie życia jego obywateli, jest postęp techniczny. Zakładana w uchwale V Zjazdu PZPR intensyfikacja rozwoju całej naszej gospodarki powinna się odbywać głównie poprzez postęp techniczny. Plan 1969 r. przewiduje łączne nakłady z budżetu i z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego na rozwój nauki i postępu technicznego w wysokości około 9,6 mld zł, co oznacza wzrost o 9,5% w stosunku do 1968 r. Stanowi to również Około 1,5% dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-90.1" who="#PoselBednarekBoleslaw">W porównaniu na przykład z 1960 r. jest to trzykrotny wzrost, a dynamika tego wzrostu jest w tym okresie dwukrotnie wyższa, niż dynamika wzrostu dochodu narodowego i zgodnie z uchwałą V Zjazdu będzie utrzymana również przez następne lata. Ponadto 2,1 mld zł przeznacza się na fundusz nowych uruchomień, zapewniający dalsze przyśpieszenie wdrażania wyników prac naukowych i badawczych oraz 86 mln zł na doskonalenie organizacji produkcji i wprowadzanie nowych metod zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-90.2" who="#PoselBednarekBoleslaw">Rezerwa finansowa w budżecie Komitetu Nauki i Techniki, wynosząca 300 mln zł, pozwoli na finansowanie przede wszystkim prac badawczych i rozwojowych, związanych z rozwojem eksportu, węzłowych problemów naukowo-badawczych nie objętych planem oraz na intensyfikację prac planowych.</u>
+ <u xml:id="u-90.3" who="#PoselBednarekBoleslaw">Poza tym prace badawcze i konstrukcyjno-doświadczalne będą również w dużym stopniu finansowane ze środków obrotowych przedsiębiorstw. Znaczną część środków przeznacza się na dalszy rozwój potencjału badawczego placówek naukowo-badawczych. Łączny fundusz nagród za osiągnięcia w dziedzinie rozwoju techniki wynosi około 177 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-90.4" who="#PoselBednarekBoleslaw">Postęp techniczny będzie rozwijany głównie w kierunkach związanych z elektroniką, automatyzacją i nowoczesnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i technologicznymi oraz mechanizacją, intensyfikacją i optymalizacją procesów produkcyjnych i technologicznych, decydujących o szybkim rozwoju i unowocześnieniu całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-90.5" who="#PoselBednarekBoleslaw">Będą nadal prowadzone intensywne prace nad wydatnym podwyższeniem trwałości, niezawodności, nowoczesności i jakości wyrobów oraz nad obniżeniem zużycia materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-90.6" who="#PoselBednarekBoleslaw">Mimo wielu niewątpliwych osiągnięć trzeba stwierdzić, że w dotychczasowej działalności na rzecz rozwoju postępu technicznego popełnialiśmy również pewne błędy.</u>
+ <u xml:id="u-90.7" who="#PoselBednarekBoleslaw">Szeroka dyskusja przedzjazdowa w środowiskach naukowych, technicznych i w zakładach przemysłowych wskazała między innymi na fragmentaryczność poczynań, rozproszenie tematyczne, brak często ścisłych powiązań tematyki badań z potrzebami gospodarki i wiele innych. W wyniku tej dyskusji opracowano już projekt — „kompleksowego programu nowych przedsięwzięć metodologiczno-organizacyjnych dla zasadniczego zwiększenia efektywności badań naukowych i prac rozwojowych na najbliższe lata”, który uwzględnia również postanowienia uchwały V Zjazdu PZPR. Głównymi zasadami w dziedzinie planowania badań powinny być:</u>
+ <u xml:id="u-90.8" who="#PoselBednarekBoleslaw">1)koncentracja badań naukowo-technicznych na najważniejszych i najpilniejszych problemach dla gospodarki narodowej poprzez wprowadzenie jednolitego państwowego planu badań naukowych i rozwoju technicznego. Plan taki powinien być realizowany zintegrowanym wysiłkiem całej bazy materialnej i potencjału kadrowego placówek naukowo-badawczych PAN, szkolnictwa wyższego i poszczególnych resortów;</u>
+ <u xml:id="u-90.9" who="#PoselBednarekBoleslaw">2)kompleksowość planowania badań, obejmująca pełne cykle rozwojowe, realizowane poprzez programy koordynacyjne, będące rządowymi programami badawczo-wdrożeniowymi i przewidujące wszystkie tematy i etapy badań niezbędne do zrealizowania całego cyklu — od badań teoretycznych do zastosowania w praktyce;</u>
+ <u xml:id="u-90.10" who="#PoselBednarekBoleslaw">3)łączne planowanie zadań i środków przez wprowadzenie finansowania przedmiotowego, związanego z danym cyklem rozwojowym, czyli problemem;</u>
+ <u xml:id="u-90.11" who="#PoselBednarekBoleslaw">4)wyprzedzający charakter rozwoju badań w stosunku do potrzeb rozwoju gospodarczego, prawidłowy wybór i hierarchizacja węzłowych problemów badawczych popartych gruntowną analizą i rachunkiem ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia z punktu widzenia zastosowań w optymalnej skali przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-90.12" who="#PoselBednarekBoleslaw">Niezbędne są także przedsięwzięcia organizacyjne, między innymi poprawa rozmieszczenia wysoko kwalifikowanych kadr w zapleczu badawczym i technicznym zarówno w przekroju poziomym, jak i pionowym; rotacja kadr między zapleczem i przemysłem; polepszenie warunków do podnoszenia kwalifikacji pracowników zaplecza; wzrost wymogów kwalifikacyjnych w stosunku do kadr naukowo-badawczych; poprawa systemu bodźców ekonomicznych dla pracowników zaplecza; zwiększenie środków na zakupy specjalnej aparatury badawczej oraz bardziej efektywne wykorzystanie posiadanej aparatury.</u>
+ <u xml:id="u-90.13" who="#PoselBednarekBoleslaw">W wyniku tych zmian, w planie rozwoju nauki i techniki na lata 1969—1970 zmniejszono już liczbę kierunków badań i problemów, które zwiększają koncentrację zadań o około 40%. W planie centralnym zwiększono poważnie ilość krajowych patentów i wynalazków do zastosowania przy rozwiązywaniu wybranych problemów. W planach rozwoju postępu technicznego resortów i branż należy również w większym niż dotąd stopniu uwzględniać zastosowanie wyników zakończonych prac badawczych, patentów i wynalazków pracowniczych oraz przyśpieszyć radykalnie ich wdrażanie.</u>
+ <u xml:id="u-90.14" who="#PoselBednarekBoleslaw">Efektywność ekonomiczna i społeczna użyteczność działalności naukowo-badawczej zależy w dużej mierze od sprawności samego procesu prowadzenia badań.</u>
+ <u xml:id="u-90.15" who="#PoselBednarekBoleslaw">Konieczne wydaje się tu usprawnianie struktury organizacyjnej instytutów oraz zwiększanie dyscypliny w terminowej realizacji zadań związanych iz postępem technicznym. Śmielej należałoby oceniać placówki naukowo-badawcze wszystkich pionów i szczebli oraz ludzi w mich pracujących Według faktycznych osiągnięć twórczych i ich wkładu do postępu technicznego. Istotne jest również bardziej efektywne wykorzystanie kwalifikacji kadr w zapleczu, ponieważ wiele wysoko kwalifikowanych osób zajmuje się często czynnościami administracyjno-biurowymi. Nagradzać należy nie tylko za sam poziom wiedzy, ale za faktycznie wykonaną pracę twórczą, jej oryginalność, nowoczesność i użyteczność praktyczną; nagradzać trzeba rzeczywistych twórców prac naukowo-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-90.16" who="#PoselBednarekBoleslaw">Na studia doktoranckie i zagraniczne staże naukowe trzeba kierować ludzi mających znaczny dorobek badawczy i osiągnięcia twórcze, dla umożliwienia im zdobycia nie tylko tytułu naukowego, ale przede wszystkim osiągnięcia wyższych kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-90.17" who="#PoselBednarekBoleslaw">Istotnym elementem podnoszenia kwalifikacji powinno być także wprowadzenie specjalizacji zawodowej dla służb technicznych w przedsiębiorstwach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-90.18" who="#PoselBednarekBoleslaw">W większym niż dotąd stopniu, należałoby angażować naukowców i wysokiej klasy specjalistów do rozwiązywania problemów związanych z szybkim opanowywaniem nowych procesów produkcyjno-technologicznych i terminowym osiąganiem pełnych zdolności produkcyjnych nowo budowanych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-90.19" who="#PoselBednarekBoleslaw">Ważnym elementem postępu technicznego, zbyt mało jeszcze docenianym, a przynoszącym gospodarce narodowej duże korzyści, jest sprawa wynalazczości pracowniczej. W 1967 r. według danych GUS Wdrożenie projektów racjonalizatorskich przyniosło gospodarce narodowej efekty wynoszące około 5,8 mld zł, to jest tyle, ile dała cała pięciolatka 1956—1960.</u>
+ <u xml:id="u-90.20" who="#PoselBednarekBoleslaw">Wydaje się, że w tej chwili ogniwa Naczelnej Organizacji Technicznej, związki zawodowe i ZMS poświęcają problemowi wynalazczości pracowniczej wiele uwagi i są czynnikiem mobilizującym. Jest to na pewno pożyteczne, ale istnieje potrzeba, aby resorty, zjednoczenia i kierownictwo zakładów przejawiały większe niż dotąd zainteresowanie zarówno sprawami wynalazczości pracowniczej, jak i rozwojem postępu technicznego w swych branżach i zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-90.21" who="#PoselBednarekBoleslaw">Trzeba zdawać sobie sprawę, że w całym świecie dokonuje się stały, szybki postęp we wszystkich dziedzinach nauki i techniki. W świetle tych zachodzących w świecie faktów, wydaje się, że pilna potrzeba szybkiego rozwoju postępu technicznego musi być doceniana w większym niż dotychczas stopniu przez wszystkie ogniwa naszego zaplecza i przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-90.22" who="#PoselBednarekBoleslaw">Mamy rozbudowane zaplecze naukowo-badawcze, mamy kwalifikowane kadry, przeznaczamy poważne sumy na rozwój nauki i techniki, jednak tempo rozwoju technicznego nie odpowiada jeszcze naszym możliwościom i potrzebom gospodarczym i powinno ulec wyraźnemu przyśpieszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-90.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Tadeusz Jędruch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#PoselJedruchTadeusz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zgłaszając się do głosu w dzisiejszej debacie budżetowej, chcę poruszyć temat przemysłu maszynowego, a ściślej mówiąc przemysłu maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych. Z przyjemnością trzeba stwierdzić, że przemysł maszyn rolniczych dużym wysiłkiem pracy i środków nie w najlepszych zresztą warunkach, nie mając tradycji, stworzył potencjał produkcyjny, który się liczy, który mówiąc uczciwie, rozwiązuje nam podstawowe potrzeby mechanizacji rolnictwa, i nie tylko zresztą rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-92.1" who="#PoselJedruchTadeusz">Niemniej jednak, nie Wszystkie jeszcze wyroby tego przemysłu są zadowalającej jakości zarówno pod względem materiałowym, funkcjonalnym, jak i wreszcie ceny. I dlatego też na ten temat słów kilka. W wyniku założeń kierunków rozwoju naszego rolnictwa, wynikających z wytycznych KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej ze stycznia 1957 r. precyzowanych w dalszym ciągu przez uchwały kolejnych zjazdów, kongresów i plenów tych instancji stworzyliśmy program rolny, odpowiadający potrzebom kraju i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-92.2" who="#PoselJedruchTadeusz">Olbrzymim wysiłkiem pracy działania społecznego i zawodowego dzięki podnoszeniu fachowości samych rolników, przy udziale wysokich sum środków pieniężnych, stworzyliśmy rolnictwo stosunkowo wysoko produkcyjne i posiadające szanse dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-92.3" who="#PoselJedruchTadeusz">Rozwój ten jednak przy obecnej strukturze rolnictwa nie będzie łatwy, a w tradycyjnych warunkach gospodarowania — wręcz niemożliwy.</u>
+ <u xml:id="u-92.4" who="#PoselJedruchTadeusz">Z obserwacji w terenie widzimy, że gospodarstwa rolne, gospodarujące systemem tradycyjnym, to gospodarstwa znajdujące się na równi pochyłej, staczające się nieuchronnie do upadku. I odwrotnie, gospodarstwa rolne, pracujące nowocześnie, których właściciele posiadają niezbędne wiadomości agro-i zootechniczne, stosują wysokie nakłady produkcyjne, dokonują w porę upraw i zabiegów pielęgnacyjnych, są gospodarstwami rozwijającymi się, o stosunkowo trwałych podstawach ekonomicznych. Intensywne jednak gospodarowanie wymaga obok innych nakładów olbrzymiego wzrostu nakładu pracy fizycznej, której brak często przekreśla chęci i możliwości intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-92.5" who="#PoselJedruchTadeusz">A wiemy przecież, że z siłą fizyczną na wsi, zwłaszcza w niektórych regionach kraju, nie jest najlepiej. Dlatego też czy chcemy, czy nie chcemy, prace w rolnictwie i dla rolnictwa musimy mechanizować, co wprawdzie czynimy, ale wciąż jeszcze w niedostatecznym stopniu, w niedostatecznej ilości.</u>
+ <u xml:id="u-92.6" who="#PoselJedruchTadeusz">Wciąż jeszcze część maszyn i narzędzi rolniczych nie odpowiada podstawowym wymogom. Dobra maszyna powinna wykonać daną pracę prędzej, lepiej i taniej niż to robiono tradycyjnym sposobem do tej pory i prymitywnymi narzędziami. Dobra maszyna rolnicza musi być nowoczesna, a więc lekka, mocna, to jest wytrzymała na przeciążenia, wykonująca pracę najwyższej jakości, no i tania, aby praca wykonywana przez nią była opłacalna, zwłaszcza że przecież są i takie maszyny, którymi pracuje się zaledwie parę dni w roku.</u>
+ <u xml:id="u-92.7" who="#PoselJedruchTadeusz">Zjednoczenie Przemysłu Traktorów i Maszyn Rolniczych, które jest producentem większości znajdujących się na rynku maszyn rolniczych i odgrywa rolę wiodącą dla zakładów znajdujących się w innych resortach, dopracowało się wprawdzie części wyrobów ze znakiem jakości, za co dziękujemy, ale to jest wszystko za mało, gdyż potrzeby są większe.</u>
+ <u xml:id="u-92.8" who="#PoselJedruchTadeusz">Zadania tego zjednoczenia są olbrzymie. Trzeba przecież zmechanizować cały szereg prac począwszy od prac uprawowych przez siew nasion zbożowych, siew upraw specjalnych, okopowych, prace pielęgnacyjne, ochronne, nawozowe, do maszyn zbierających, omłotowych, załadowczych i transportujących olbrzymią zresztą masę towarową, nie mówiąc już o tak zwanej małej mechanizacji. Już w przyszłym roku będziemy zużywać w masie prawie 6 mln ton nawozów mineralnych, które przecież trzeba rozsiać po świeżo zoranej ziemi i nie sposób tego wykonać z płachty.</u>
+ <u xml:id="u-92.9" who="#PoselJedruchTadeusz">Trzeba podjąć nie tknięty prawie dotąd program produkcji maszyn i narzędzi rolniczych do uprawy użytków rolnych na stokach górskich i terenach falistych. Na terenie całego kraju mamy takich użytków rolnych 20%, a więc dużo.</u>
+ <u xml:id="u-92.10" who="#PoselJedruchTadeusz">Opracowując perspektywę rozwoju rolnictwa w powiatach górskich województwa wrocławskiego, a konkretnie w powiatach Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Nowa Ruda, Wałbrzych, Kamienna Góra i Jelenia Góra — stwierdziliśmy, że na terenie wsi leżących w kotlinach lub na niewielkich pochyłościach mamy 3,1% gospodarstw ekonomicznie słabych, natomiast we wsiach leżących na stokach górskich, takich gospodarstw mamy 11%. Przyczyn tego stanu jest wiele, ale jedną z nich jest właśnie brak odpowiednich maszyn i narzędzi rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-92.11" who="#PoselJedruchTadeusz">Wysoki Sejmie! Znając potrzeby, trzeba by się zastanowić nad możliwościami pokrycia tych potrzeb. Tu bez żenady trzeba by stwierdzić, że samo zjednoczenie, z istniejącym obecnie potencjałem ludzkim i produkcyjnym, zadań tych nie wykona. Do wykonania takiego programu trzeba rozbudować koniecznie istniejące instytuty i biura konstrukcyjne. Trzeba zrobić wszystko, aby zapewnić zjednoczeniu kadrę inżynieryjno-techniczną, której odsetek w stosunku do innych zjednoczeń przemysłu maszynowego jest najniższy, rozbudować i zmodernizować dotychczasowe powierzchnie produkcyjne przez nowe inwestycje, albo przez przeprofilowanie już istniejących. Zabezpieczyć w pełni planowane zaopatrzenie materiałowe pod względem ilościowym, i jak również i jakościowym.</u>
+ <u xml:id="u-92.12" who="#PoselJedruchTadeusz">Pod adresem zjednoczenia postulowałbym, ażeby w większym niż dotychczas stopniu śledziło zachowanie się maszyny u użytkowników, a zwłaszcza maszyn o nowych rozwiązaniach konstrukcyjnych, aby w porę dokonywać poprawek i dalsze serie produkować już bez usterek. Często serie prototypowe są użytkowane w próbach na zbyt lekkich glebach, gdzie ocena ich jest zadowalająca. Natomiast po przeniesieniu maszyn na grunty cięższe ocena ich pracy jest niedostateczna.</u>
+ <u xml:id="u-92.13" who="#PoselJedruchTadeusz">W interesie również zjednoczenia jest, aby cena rynkowa maszyny nie była za wysoka. Mamy wiele przykładów, że maszyna nie przyjęła się w rolnictwie tylko ze względu na cenę. Na przykład siewnik nawozowy kosztował dwa razy tyle co siewnik zbożowy. Stan taki stwarza mylną ocenę, że na przykład siewnik nawozowy nie jest potrzebny, gdy tymczasem sytuacja jest odwrotna. Musimy sobie jasno powiedzieć, że cena każdej maszyny rolniczej, jako środka produkcji, nie może nosić cech drenażowych. Do tej pory w skojarzeniu cen niektórych wyrobów można się tych cech dopatrywać, na przykład jeden wóz koniny kosztuje tyle, co dwa motocykle.</u>
+ <u xml:id="u-92.14" who="#PoselJedruchTadeusz">Ze względu na to, że niektóre narzędzia trafiają się ze zbyt wygórowaną ceną, postuluję, aby do handlu sprzętem rolniczym zarówno państwowym, jak i w pionie CRS, wprowadzić instytucję przeceny towarowej, tak jak to jest w przemyśle lekkim, bo przecież stojąca rok na polu maszyna czy narzędzie rolnicze, choć nie jest bublem, to przecież pokrywająca go rdza pogarsza estetykę i w jakimś tam stopniu jakość. Przecena oczyści place składowe, które nieraz w poważnej części zajęte są przez sprzęt niechodliwy parę lat, a po takim okresie sprzęt ten nadaje się tylko na złom.</u>
+ <u xml:id="u-92.15" who="#PoselJedruchTadeusz">Zarówno zjednoczenie, jak i handel, muszą jeszcze udoskonalić dystrybucję części zamiennych. Powinno się robić wszystko, aby w częściach zamiennych nie występowały talk zwane pozycje zerowe. Do maszyn powszechnie używanych części zamienne powinny być dostarczane w większym stopniu do pionu CRS, natomiast do maszyn mniej stosowanych te części mogą być w pionie państwowym, ale z dokładną informacją, gdzie są w sprzedaży. Uważam, że okresowy biuletyn informacyjny — „Agroma” byłby w stanie tę sprawę załatwić.</u>
+ <u xml:id="u-92.16" who="#PoselJedruchTadeusz">Na tym kończę swoje uwagi w nadziei, że przy dalszym wysiłku resortu i Zjednoczenia Przemysłu Traktorów i Maszyn Rolniczych w niedalekiej przyszłości doczekamy się takiej produkcji, która zaspokoi całkowicie potrzeby kraju i zadowoli nawet najbardziej kapryśnych odbiorców nie tylko w kraju, ale i za jego granicami.</u>
+ <u xml:id="u-92.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-94">
+ <u xml:id="u-94.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Dyskusja nad projektami Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa ma określone ramy, gdyż podstawowe wskaźniki są ustalone i są wynikiem planów realizowanych w latach ubiegłych. Dlatego fakt powstawania planu perspektywicznego ma doniosłe znaczenie, gdyż w przyszłości będzie można wypowiadać się na temat planów 5-letnich i wycinków rocznych na podstawie perspektywy roku 1985.</u>
+ <u xml:id="u-94.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Planowanie rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju opiera się na metodach obiektywnych, naukowych, na pogłębionej analizie społeczno-ekonomicznej, na coraz lepszej informacji. W toku planowania należy poszukiwać rozwiązań optymalnych, przestrzegając zasady, że ich celem jest człowiek jako twórca nowych wartości, inicjator i innowator w dziedzinie ekonomicznej i technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-94.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Nigdy za wiele powtarzania, że jest nam potrzebne rozumne i twórcze planowanie centralne, o czym mówił dziś poseł Jaszczuk. Planowanie musi się koncentrować na problemach głównych rozwoju ekonomicznego w ujęciu branżowym, resortowym, przestrzennym, jak również na głównych problemach stosunków społecznych, zaś władze państwowe muszą zapewnić skuteczne środki dla realizacji tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-94.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Potrzeba konsekwentnego i optymalnego planowania centralnego i kierownictwa nie jest jednoznaczna ze zbiurokratyzowanym zarządzaniem. Obecnie w systemie zarządzania konieczny staje się proces stopniowej decentralizacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Trzeba tu przypomnieć, że w socjalistycznym systemie zarządzania nie chodzi jedynie o to, aby stworzyć najlepsze warunki działania dla kierownictwa, ale alby wyzwolić i wykorzystać przedsiębiorczość i możliwości każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-94.5" who="#PoselHagmajerJerzy">Sprawy te nie są u nas czymś nowym. Mamy za sobą zarówno wiele dyskusji teoretycznych, jak i pozytywnych prób realizacyjnych. Brakuje nam jednak ciągle i w tej dziedzinie właściwego, szybkiego wdrożenia nowych rozwiązań teoretycznych. Często inne państwa socjalistyczne szybciej od nas wykorzystują polskie wypracowania praktyczne i teoretyczne.</u>
+ <u xml:id="u-94.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Truizmem jest stwierdzenie, że sprawa właściwego planowania i zarządzania sprzyja ilościowemu i jakościowemu wzrostowi produkcji. Wzrost ten tworzy rzeczywiste podstawy wszechstronnego rozwoju i postępu społecznego. Krótko mówiąc, wzrost gospodarczy ma służyć postępowi społecznemu, na który składa się zaspokajanie stale rosnących materialnych i duchowych potrzeb człowieka, eliminowanie nierówności w korzystaniu przez wszystkich obywateli z ogólnonarodowego dorobku i wreszcie rozwój form i treści społecznego współżycia w kierunku pogłębienia demokracji socjalistycznej — przy coraz pełniejszym stosowaniu zasad humanizmu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-94.7" who="#PoselHagmajerJerzy">W Polsce Ludowej dążymy do wszechstronności postępu społecznego, równego dostępu do świadczeń socjalnych poprzez różnokierunkowe i właściwe wykorzystanie zasobów środków materialnych. Stąd projekt uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1969 r. i podstawowych założeniach planu na 1970 r. kładzie nacisk na właściwe wykorzystanie środków inwestycyjnych, na ulepszenie polityki inwestycyjnej, a równocześnie wskazuje na konieczność poprawy iw zaopatrzeniu ludności, której dochody powinny wzrastać.</u>
+ <u xml:id="u-94.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Praktyczne rozwiązanie tego problemu polega na odpowiednim podziale dochodu narodowego. Najogólniej mówi się o podziale na akumulację i konsumpcję, ale doskonale wiemy, że sprawy te są bardziej skomplikowane i trudno tu przeprowadzić ścisły podział na wartości służące bezpośrednio zaspokajaniu bieżących potrzeb ludności i na te, które mają zapewnić dalszy rozwój społeczno-gospodarczy. Najczęściej właśnie ta część konsumowana służy również bezpośrednio inwestowaniu w przyszłości. Chodzi tu o fundusz spożycia zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-94.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Podział ogólnej wielkości funduszu spożycia na indywidualne i zbiorowe jest konsekwencją procesów produkcyjnych, ale równocześnie te procesy warunkuje. Jego oddziaływanie na produkcję bywa pozytywne lub negatywne, może ją przyśpieszać, ale może również hamować jej wzrost. Dlatego też w państwach socjalistycznych muszą być prowadzone stałe poszukiwania dla ustalenia takich zasad podziału, które odpowiadałyby najlepiej potrzebom rozwoju społeczeństwa socjalistycznego. Na tym tle rysują się w teorii i w praktyce dwie tendencje. Nieprawidłowa — opiera się na założeniu, że tylko bodźce materialne mogą przyśpieszyć procesy produkcyjne i rozwojowe. Zwolennicy tego kierunku w krańcowym ujęciu starają się wprowadzić odpłatne w pełni korzystanie z wszelkich świadczeń i usług, nawet tego typu, jak oświata, służba zdrowia, usługi komunalne, mieszkania. Konsekwencją tego byłoby znaczne zróżnicowanie społeczeństwa, a przesuwanie się do grup lepiej sytuowanych miałoby być „motorem postępu”. W tej koncepcji głównym motywem działania ma być motywacja egoistyczna, przy czym wielowarstwowość społeczna potrzebna jest jajko siła napędowa tej motywacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Zdaniem zwolenników tych koncepcji, rozwarstwienie społeczne w ogóle, szczególnie zaś istnienie wyraźnie zarysowanej warstwy elitarnej, jest zjawiskiem trwałym i pożądanym, dyskutuje się jedynie kryteria przynależności do elity i zasięg jej otwartości. Należy nie tylko tworzyć i umacniać warstwę elitarną, która ich zdaniem nie jest współcześnie dostatecznie zaznaczona i wyróżniona, ale przynależność do niej powinna być ponadto trwale premiowana wyższym poziomem konsumpcji. Głównym argumentem dla uzasadnienia tych poglądów jest przekonanie, że realizacja takiej wizji społecznej zwiększy efektywność gospodarowania, przyczyni się do przyśpieszenia postępu naukowo-technicznego, którego główną dźwignią mają być bodźce materialnego zainteresowania. Zapomina się jednak przy tym, że rozbudowa elity konsumpcyjnej musiałaby ponadto w naszych warunkach odbywać się kosztem reszty społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-94.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Tendencja właściwa wychodzi z socjalistycznej zasady konieczności zaspokajania podstawowych, minimalnych potrzeb wszystkich obywateli ze społecznego funduszu spożycia. Chodzi tu o wytworzenie warunków, w których każdy obywatel będzie nie tylko — „wolny od nędzy”, ale będzie miał również zapewnioną — „równość praw do rozwoju”. Stąd generalny postulat powszechnej i równej dystrybucji takich podstawowych dóbr społecznych, jak oświata, służba zdrowia, ubezpieczenia społeczne, zabezpieczenie starości, mieszkania i szeroki dostęp do świadczeń kulturalnych. Docelowo w państwie socjalistycznym dystrybucja tych dóbr powinna się odbywać w zasadzie bezpłatnie. W wyniku tego powstawałyby rzeczywiście równe szanse kształcenia, zatrudnienia i awansu. Ale już w toku pracy dla podniesienia jej wydajności kładzie się nacisk na premiowanie rzeczywistych efektów pracy zawodowej i społecznej. Stąd wynika zasada zróżnicowania płacy w oparciu o różny wkład pracy.</u>
+ <u xml:id="u-94.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Zapewne i w przyszłości i obecnie konsekwentna realizacja tego postulatu nie jest pełna, nacechowana była i jest niektórymi połowicznymi rozwiązaniami. Niezależnie jednak od tych odchyleń, ogólny kierunek w realizacji tej zasady był wyraźny w przeszłości i jest nim obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-94.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Z faktu, że społeczeństwo nasze coraz bardziej staje się kolektywem gospodarzy, wynikają określone prawa dla jego członków. Prawem tym jest przede wszystkim korzystanie z owoców społecznej produkcji, ale nie na zasadzie, że się jest tylko formalnie współgospodarzem, ale z tytułu prawa do pracy i rzeczywistego w nią wkładu. Stąd we wszystkich krajach socjalistycznych do pierwszych bieżących i przyszłościowych celów państwa należy stworzenie warunków pełnego zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-94.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Dlatego należy podkreślić, że terminu użytego w projekcie dyskutowanej uchwały: — „ograniczenie zatrudnienia do niezbędnych rozmiarów” — nie należy rozumieć jako aprobaty niepełnego zatrudnienia w niektórych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-94.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Mówię o tym dlatego, gdyż polityka pełnego zatrudnienia znajduje u nas nieraz przeciwników. Wśród argumentów, jakie się tu wysuwa, nie brak wręcz stwierdzeń o potrzebie czegoś w rodzaju rezerwowej — „armii bezrobotnych”, co ma zapobiegać brakowi poszanowania dla pracy. Oczywiście, nie tędy droga do wzrostu wydajności pracy i poszanowania dla niej. Największą rolę do spełnienia ma tu obok socjalistycznych procesów wychowawczych — polityka płac.</u>
+ <u xml:id="u-94.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Trzeba pamiętać, że płaca spełnia dwie funkcje: jako mechanizm realizacji konsumpcji indywidualnej i jako mechanizm wzrostu produkcji społecznej. Pierwsza z nich łączy aspekty społeczne z ekonomicznymi, ma bowiem na celu realizację ogólnych przesłanek usytuowania jednostki w społeczeństwie socjalistycznym, z jego indywidualnym wkładem w funkcjonowanie tego społeczeństwa. Łączy zatem elementy egalitarne z elementami zróżnicowania, natomiast aspekt drugi, mający charakter czysto ekonomiczny, zakłada wybór takiej struktury płac, która by sprzyjała jak najlepszemu jakościowo i jak najszybszemu ilościowo wzrostowi produkcji. To zaś oznacza istotne zróżnicowanie, gdyż liczy się tylko Wkład każdego pracownika z osobna w produkcję. Polityka płac z reguły prowadzi do kompromisu między obu tymi funkcjami. Niestety, zbyt często względy produkcyjne i ograniczoność ogólnej wartości funduszu płac prowadzą do niezrozumiałych społecznie dysproporcji wynagrodzeń. Wiele z nich już zlikwidowano, ale są jeszcze takie, które czekają na pozytywną zmianę, że wymienię chociażby płace nauczycieli czy pracowników służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-94.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Nie tylko polityka płac, ale cała polityka społeczna państw socjalistycznych musi być nastawiona na dążenie do realizacji równowartościowych tendencji w podziale dochodu narodowego. Aby się sten proces stale dokonywał, musi być wykonywany konsekwentnie, jasno określony socjalistyczny program polityki społecznej państwa, w której najistotniejszymi problemami są kultura i humanizacja pracy.</u>
+ <u xml:id="u-94.18" who="#PoselHagmajerJerzy">Chcąc najkrócej określić cele i zadania humanizacji pracy, można by powiedzieć: humanizacja ta polega na tworzeniu warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka w procesie pracy. Punktem wyjścia musi tu być socjalistyczne prawo pracy. Dlatego trzeba wysunąć sprawę pilnej konieczności przyśpieszenia opracowania, szerokiego przedyskutowania przez społeczeństwo, a potem uchwalenia przez Sejm nowego skodyfikowanego, socjalistycznego prawa pracy. Znaleźć się w nim powinien dalszy ustawowy wyraz obowiązującej w państwie socjalistycznym zasady pełnego zatrudnienia wszystkich obywateli według zdolności i kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.19" who="#PoselHagmajerJerzy">Ten nowy — „kodeks pracy” powinien zapewnić między innymi jasność kryteriów polityki płac i wprowadzać zasadę równości świadczeń socjalnych we wszystkich działach zatrudnienia. Sprawa ta wymaga gruntownych studiów, które nie byłyby przenoszeniem wzorów obcych, ale analizowałyby nasze realne potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-94.20" who="#PoselHagmajerJerzy">Kładąc nacisk na potrzebę takiego porządkowania stosunków społecznych, w wyniku którego powstawałyby coraz lepsze warunki do rozwoju osobowości, nie możemy zapominać, że dokonywać się to będzie w pierwszej kolejności w podstawowej komórce społecznej — w rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-94.21" who="#PoselHagmajerJerzy">Dlatego potrzebna jest nam taka polityka społeczna państwa wobec rodziny, która pomoże jej w pełnieniu funkcji wychowawczej i poprzez stworzenie odpowiednich warunków materialnych przyczyni się do podniesienia społecznego autorytetu rodziny oraz wzmocnienia jej więzi wewnętrznej. Mówiąc o tym, trzeba zwrócić uwagę na konieczność likwidacji dysproporcji, jakie jeszcze występują w sytuacji materialnej poszczególnych rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-94.22" who="#PoselHagmajerJerzy">Na pierwsze miejsce wysuwa się tu zagadnienie polityki mieszkaniowej. Mieszkanie jest bowiem decydującym często czynnikiem określającym wielkość rodziny, jak i podstawowym warunkiem jej bytu i integracji. Dążeniem docelowym jest realizacja formuły: — „każda rodzina w samodzielnym mieszkaniu”. Jesteśmy świadomi powagi i trudności tego problemu, ale wymaga on odpowiedzialnych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-94.23" who="#PoselHagmajerJerzy">Przy kształtowaniu socjalistycznego modelu konsumpcji należy podkreślić, że tak zwana konsumpcja indywidualna odbywa się przede wszystkim w rodzinie. Dlatego wszelkie określenia stopnia zaspokajania potrzeb społecznych należy rozpatrywać w jej przekroju. W procesie planowania rozwoju społeczno--ekonomicznego musimy stale mieć na względzie tę oczywistość, że rodzina jest miejscem tworzenia i kształtowania zasadniczego elementu sił wytwórczych — człowieka. Takie rozumienie problemu powinno w konsekwencji prowadzić do podziału społecznego funduszu spożycia, który w większym stopniu uwzględniałby miejsce i rolę rodziny w ogólnospołecznym procesie rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-94.24" who="#PoselHagmajerJerzy">Rysuje się tu potrzeba wprowadzenia odpowiednich zmian w zakresie wielkości i rozdziału zasiłków rodzinnych, dalszego zróżnicowania odpłatności za świadczenia socjalne, odpowiednich zmian polityki, stypendialnej oraz polityki cen na niektóre artykuły pierwszej potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-94.25" who="#PoselHagmajerJerzy">Trudna sytuacja rodzin wielodzietnych wpływa na pewno na rysującą się tendencję do spadku przyrostu naturalnego w naszym kraju. Obecnie w pracach nad planem perspektywicznym przyjmuje się wariant prognozy demograficznej, według której przyrost naturalny, który był w Polsce bardzo wysoki w latach 1951—1960 (18—20 promille) i obniżył się do 12 promille w pięcioleciu 1961—1965, ustabilizuje się w następnych latach na 10 do 12 promille. Argumentem za tym jest już niższy od 10 promille przyrost naturalny uzyskany w latach 1966 i 1967 (9,4 promille dla 1966 r. i 8,6 dla 1967 r.). Równocześnie odzywają się głosy alarmujące, że Polska zbliża się do granicznej liczby urodzeń, której przekroczenie in minus może nie gwarantować w przyszłości równowagi demograficznej. Należy pracować nad stworzeniem takich warunków dla rodzin wielodzietnych, dla matek pracujących, które zabezpieczą już dziś i w przyszłości pełnię tej równowagi. Jako minimum trzeba określić utrzymanie 10-promillowego przyrostu naturalnego. Tak zresztą kształtuje się sytuacja w wysoko rozwiniętych gospodarczo krajach.</u>
+ <u xml:id="u-94.26" who="#PoselHagmajerJerzy">W potencjale naszej gospodarki socjalistycznej i uzdolnień naszego narodu istnieją takie rezerwy, że teza twierdząca, iż nie stać nas na 10-promillowy przyrost naturalny, jest kapitulacją przed dokonaniem wysiłku dla kompleksowego rozwoju naszego narodu i państwa. Kraj nasz wchodzi w okres starzenia się ludności. Jeśli w 1965 r. dzieci do lat 15 było 30,8%, to w 1985 r. wskaźnik ten obniży się do 26,5%. Jednocześnie odsetek ludzi starych (powyżej 65 lat) wzrośnie z 6,9 do 8,9%. Według demografów ONZ, za stare społeczeństwo uważa się takie, które liczy powyżej 7% ludności w wieku 65 lat i więcej. Pod koniec planu perspektywicznego przejdziemy zatem wyraźnie do grona społeczeństw starych. W wieku emerytalnym mamy obecnie 3 miliony ludności, lecz w 1985 r. będzie jej 4,5 miliona, to znaczy 11,4% ogółu ludności, czyli co dziesiąty Polak będzie należał do grupy wieku emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-94.27" who="#PoselHagmajerJerzy">Problem opieki nad ludźmi starymi staje się coraz bardziej palący i wymaga już dziś stałego zwiększania inwestycji na opiekę społeczną i służbę zdrowia w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem nie tylko na świadczenia emerytalne, lecz również na usługi wyżej wymienionych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-94.28" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Obserwując rozwój światowych układów ekonomiczno-politycznych, opierający się coraz ściślej na współczesnej nauce i technice, musimy stwierdzić, że bez racjonalnego wykorzystania zasobów ekonomicznych w skali międzynarodowej, bez specjalizacji i uzasadnionej koncentracji w dziedzinie produkcji i koniecznego rozwoju bazy naukowo-badawczej, moglibyśmy się znaleźć w sytuacji względnego zacofania.</u>
+ <u xml:id="u-94.29" who="#PoselHagmajerJerzy">Różnica, jaka dzieli obecnie naszą technikę i technologię od poziomu techniki i technologii państw rozwiniętej gospodarki, wymaga podjęcia jak najszybszych kroków w celu jej zmniejszenia. Należy podjąć starania w dwóch kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-94.30" who="#PoselHagmajerJerzy">— po pierwsze — znacznego zwiększenia nakładów na badania naukowe i prace wdrożeniowe, wyrażające się ich 2,5-procentowym udziałem nakładów w budżecie, już w początkowych latach najbliższego planu 5-letniego;</u>
+ <u xml:id="u-94.31" who="#PoselHagmajerJerzy">— po drugie — zdecydowanego usprawnienia działalności w zakresie prowadzenia badań i wdrażania ich wyników do praktyki życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-94.32" who="#PoselHagmajerJerzy">Planowanie rozwoju nauki i techniki jest u nas niedostatecznie skoordynowane z planowaniem gospodarczym. W związku z tym istnieje wyraźna konieczność — „zgrania” perspektywicznego planu rozwoju nauki z odpowiednim planem rozwoju gospodarki narodowej. W perspektywicznych planach gospodarczych należy określić podstawowe wskaźniki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i wiodących kierunków rozwoju techniki, a następnie na podstawie tych założeń sformułować wymogi pod adresem nauki.</u>
+ <u xml:id="u-94.33" who="#PoselHagmajerJerzy">Wobec ograniczonych środków, wskazane jest finansowanie kierunków badań, przede wszystkim w dziedzinach — „przyszłościowych”, jak na przykład elektrotechnika, chemia, elektronika.</u>
+ <u xml:id="u-94.34" who="#PoselHagmajerJerzy">Poprawa istniejącego stanu wdrażania wyników badań naukowych wymaga jednakże dosyć generalnych zmian. Przedsiębiorstwa niechętnie wprowadzają zmiany technologiczne ze względu na przejściowo niekorzystne wyniki ekonomiczne, charakteryzujące okres związany z wdrażaniem wyników badań naukowych. Konieczne są więc zmiany kryteriów oceny nowatorskiej działalności specjalizacji przedsiębiorstw, a na ich potrzebę wymownie wskazuje fakt, że jedynie około 50% przesłanych do przemysłu wyników badań doczekuje się realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.35" who="#PoselHagmajerJerzy">Udokumentowaniem przeżywanych trudności technicznych w naszym kraju niech będzie przykład zastosowania i wykorzystania elektronicznych maszyn cyfrowych.</u>
+ <u xml:id="u-94.36" who="#PoselHagmajerJerzy">Powszechnie znany jest fakt olbrzymiej przydatności komputerów we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, a nawet politycznego. Pomińmy tu — ze względu na oczywistość — uzasadnienia tezy, iż bez wysoko rozminiętego systemu elektronicznego przetwarzania danych — nie można mówić o gospodarce w pełni nowoczesnej, o uzyskiwaniu optymalnych rozwiązań, o sprawnym i w najwyższym stopniu efektywnym zarządzaniu i planowaniu wiążącym się z podejmowaniem najbardziej optymalnych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-94.37" who="#PoselHagmajerJerzy">Kariera komputerów w Polsce rozpoczęła się od 1959 r. Małe maszyny cyfrowe, jakie wówczas posiadano, znalazły zastosowanie w ośrodkach naukowo-technicznych, zaspokajając pierwsze potrzeby w zakresie szkolenia kadry użytkowników i programistów matematyków. Stan maszyn cyfrowych na koniec 1967 r. wyniósł 103 EMC, wśród których jednakże nowoczesnych, dużych — o większej pamięci i szybkości wykonywania operacji — komputerów jest zaledwie kilkanaście. W dodatku, elektronowe maszyny cyfrowe nastawione są u nas w zbyt małym stopniu na potrzeby przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-94.38" who="#PoselHagmajerJerzy">Nasuwają się również dodatkowe uwagi odnośnie do eksploatacji posiadanych przez nas dużych komputerów, maszyn bardzo drogich, sprowadzanych przez nas z rynków wolnodewizowych. Te największe maszyny nie są w pełni wykorzystywane. Stać nas w tym zakresie na więcej. I to zarówno pod względem możliwości przerobowych, jak i tematyki, którą przy ich pomocy się opracowuje. Przeważnie używane są do celów ewidencji, księgowości i temu podobnych obliczeń statystycznych, które to obliczenia z powodzeniem mogłyby być wykonywane przy pomocy o wiele tańszych maszyn analitycznych, jak sortery, tabulatory i inne. Korzyści, jakie odnosimy z takiego wykorzystania najnowocześniejszych komputerów, są zdecydowanie niewspółmierne do kosztów i maszyny te amortyzują się w stanowczo zbyt długim okresie. Na przeszkodzie właściwego wykorzystania maszyn stoją między innymi niedostateczne czasem kwalifikacje kadr obsługujących komputery, brak zaufania działaczy gospodarczych do możliwości wykorzystania elektronicznych maszyn cyfrowych, a czasem i niechęć do wprowadzania nowych metod. Należy podkreślić, że wykwalifikowane kadry, z powodu braku programowania i pracy komputerów, bywają zatrudniane nie w swojej specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-94.39" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Państwa socjalistyczne od lat wypracowują w ramach RWiPG system współpracy krajów naszego obozu. Wieloletnia współpraca krajów RWPG odegrała swą pozytywną rolę, natomiast w nowych warunkach roli tej musimy nadać nowe kształty. Powinna ona polegać na ujawnieniu tych korzyści międzynarodowego podziału pracy, które są osiągalne tylko w ramach spoistych więzi regionalnych. Docelową formą powinna tu stać się integracja ekonomiczna suwerennych państw członkowskich.</u>
+ <u xml:id="u-94.40" who="#PoselHagmajerJerzy">Pierwszą koniecznością staje się uporządkowanie spraw handlu zagranicznego. Handel zagraniczny pełni rolę aktywnego czynnika pomnażania naszego bogactwa narodowego przez najbardziej celowe wykorzystywanie dobrodziejstw wypływających z międzynarodowego podziału pracy. Trzeba jednak dążyć do pełniejszej aktywizacji handlu między krajami RWPG, gdyż niepokojącym objawem jest osłabienie dynamiki obrotów w ramach tej organizacji. Średnie tempo wzrostu obrotów handlowych między krajami RWPG wyniosło w latach 1956—1960 — 10,8%, w latach 1961— 1965 — 9,4%, a w ostatnich latach, niestety, obniżyło się, powodując szybszy rozwój przemysłu niż handlu. Jeśli byśmy porównali nasze kraje z krajami należącymi do EWG, to okazałoby się, że w minionym dziesięcioleciu średnioroczne tempo wzrostu produkcji było u nas o około 20—30% wyższe w porównaniu z krajami EWG, a jednocześnie średnioroczne tempo wzrostu eksportu w grupie krajów RWPG było o około 40—50% niższe niż w krajach EWG. Ale to tylko jeden ze wskaźników — „niepokojących objawów”. O innych już tylko w telegraficznym skrócie: niezadowalające postępy w dziedzinie specjalizacji i kooperacji, coraz trudniejsza do przełamania bariera międzynarodowej wymiany towarowej, która staje się hamulcem na tle zmian zachodzących w systemach zarządzania i planowania.</u>
+ <u xml:id="u-94.41" who="#PoselHagmajerJerzy">W krajach RWPG tkwią olbrzymie potencjalne możliwości rozwoju handlu zagranicznego i należy te rezerwy uruchomić. Ostatnia umowa ze Związkiem Radzieckim jest optymistycznym elementem nowej sytuacji. Problemy, które w związku z tym należy wyjaśnić to: ceny, technika obrotów, wymiana waluty, wskaźnik porównywalności kosztów itd. Zagadnienia te są obecnie przedmiotem dyskusji również publicystycznych, wysuwa się przy tym tezę, że we współpracy międzynarodowej nieodzownym elementem jest wspólne, skoordynowane, centralne kierowanie. Powinno się ono jednak sprowadzać głównie do:</u>
+ <u xml:id="u-94.42" who="#PoselHagmajerJerzy">— stwarzania warunków ekonomicznych i organizacyjnych dla prawidłowego kształtowania się i rozwoju bezpośrednich stosunków handlowo-ekonomicznych, — bezpośredniego decydowania w zakresie przedsięwzięć o dużej sikali, na przykład wspólne inwestycje, zakładanie wspólnych przedsiębiorstw, ustalanie zasad i kierunków specjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-94.43" who="#PoselHagmajerJerzy">Doświadczenie wskazuje jednak, że zintensyfikowanie współpracy wymaga oparcia się w większym stopniu niż to było dotychczas, na bezpośrednich kontaktach i stosunkach ekonomicznych między jednostkami i organizacjami ekonomicznymi krajów obozu socjalistycznego. Oparcie stosunków ekonomicznych jedynie na centralnym organizowaniu i decydowaniu nie sprzyja pełnemu wykorzystaniu możliwości współpracy. W bezpośrednich kontaktach i bezpośrednio organizowanych stosunkach handlowo-ekonomicznych można znaleźć i wykorzystać niezliczone możliwości ekonomicznej wymiany, kooperacji, konfrontacji doświadczeń oraz współdziałania. Mówiąc o przyszłości i rozwoju RWPG należy stawiać postulat konkretnego socjalistycznego podziału ról w zakresie produkcji i handlu, opartych o uprawnione ambicje narodowe, korygowane podstawowymi zasadami internacjonalizmu. Ważną rolę może spełnić tu współpraca naukowo-techniczna, dokonywanie wspólnych inwestycji i korzystna kooperacja, kredytowanie naszego eksportu maszynowego i nawet dokonywanie lokat bezpośrednich.</u>
+ <u xml:id="u-94.44" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Rok bieżący był rokiem ważnym nie tylko w niektórych aspektach gospodarczych, ale przede wszystkim politycznie. Kierownictwo partii i rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podejmowały odpowiedzialne decyzje w zakresie sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej, wraz z całym narodem musiały przeciwstawić się antypolskiej nagonce prowadzonej przez wrogie Polsce i socjalizmowi określone ośrodki powiązane z imperializmem. Nie wygasły groźne dla pokoju światowego punkty zapalne na Dalekim i Bliskim Wschodzie, nie zmieniła się rewizjonistyczna i militarystyczna polityka NRF. Ostatni kryzys walutowy Europy zachodniej wykazał, że teza twierdząca, iż po II wojnie światowej Niemcy zachodnie nie mogą być potęgą gospodarczą, lecz pozostaną — „karłem” politycznym — jest tezą błędną. NRF zaczyna przemawiać językiem nacisku politycznego nie tylko ustami ministra Straussa czy neonazistowskiej NPD, lecz również poprzez wypowiedzi aktualnego kierownictwa Republiki i tworzenie konkretnych faktów kształtujących politykę Europy zachodniej. Protesty skierowane przeciw podpisaniu układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej jaskrawo uwidoczniają wzrost tendencji militarystycznych i ambicje mocarstwowe Bonn.</u>
+ <u xml:id="u-94.45" who="#PoselHagmajerJerzy">W tej skomplikowanej sytuacji międzynarodowej słuszna polityka zagraniczna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znajduje całkowite zrozumienie i poparcie całej polskiej opinii publicznej, całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-94.46" who="#PoselHagmajerJerzy">Kończący się rok przyniósł wybitne ożywienie życia politycznego kraju. Pełne napięcia wypadki marcowe wywołały dyskusję, która je oceniła i wykazała, jak silny jest związek młodzieży i ogółu społeczeństwa z socjalizmem i patriotyzmem, jak właściwie jest rozumiany sojusz ze Związkiem Radzieckim. Dalszym pogłębieniem tych postaw stała się ogólnonarodowa dyskusja przed V Zjazdem PZPR. Ogłoszone Tezy Zjazdowe spowodowały rzeczywiste i twórcze zainteresowanie przyszłością Polski Ludowej wszystkich obywateli poczuwających się do odpowiedzialności za losy naszego kraju. Stowarzyszenie — „Pax” włączyło się również do nurtu dyskusji przedzjazdowej, opracowując dla właściwych władz wojewódzkich memoriały dotyczące podstawowych potrzeb i problemów ich terenów. Wraz z całą opinią publiczną mamy wszyscy poczucie, że dokonaliśmy słusznej krytyki i uświadomiliśmy szeroko pozytywny bilans osiągnięć Polski Ludowej. Społeczeństwo, przygotowane ogólnonarodową dyskusją, oczekuje teraz konkretnego programowania we wszystkich dziedzinach życia państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-94.47" who="#PoselHagmajerJerzy">Można wyrazić nadzieję, że ożywienie ideologiczne i polityczne przyniesie dalszy rozwój teorii socjalizmu oraz sprecyzowanie programu we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego. Jeśli chodzi o przewidywane kierunki rozwoju myśli socjalistycznej, to na plan pierwszy wysuwa się niewątpliwie problem socjalistycznego narodu i problem rozwoju socjalistycznej demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-94.48" who="#PoselHagmajerJerzy">W wypadku narodu, jesteśmy świadkami dojrzewania nowej jakości myśli społecznej, która w pełni uzasadnia ewolucję ku socjalistycznemu państwu ogólnonarodowemu. Nastąpiło u nas prawdziwie postępowe i humanistycznie pomyślne spotkanie dwóch procesów. Są nimi: zapewnienie wszystkim Polakom równoprawnego udziału w wielkim dziedzictwie narodowej kultury oraz internacjonalizacja postaw patriotycznych. Patriotyczna świadomość socjalistycznego narodu nie ma nic wspólnego z nacjonalistyczną megalomanią lub społecznie bezproblemowym solidaryzmem.</u>
+ <u xml:id="u-94.49" who="#PoselHagmajerJerzy">Rozwój socjalistycznej demokracji wynika także z przesłanek wyrastających bezpośrednio w kręgu własnych osiągnięć socjalizmu. Kierownicza rola partii klasy robotniczej może w naszym przekonaniu korzystać w coraz rozleglejszym zakresie z sojuszniczego współdziałania chrześcijańskich sił socjalistycznych. Ich aktywność jest w warunkach społeczeństwa pluralistycznego oczywistym wyrazem poszerzania demokracji światopoglądowej. Można sądzić, że atmosfera ożywienia życia politycznego będzie ważkim elementem sprzyjającym realizacji dyskutowanych dziś podstawowych zagadnień gospodarczych. Dlatego też Koło Poselskie — „Pax” będzie głosować za przedstawionymi projektami uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-94.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-95">
+ <u xml:id="u-95.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos zabierze poseł Edmund Lewandowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-96">
+ <u xml:id="u-96.0" who="#PoselLewandowskiEdmund">Wysoki Sejmie! Na podstawie dotychczasowych ocen można stwierdzić, że rok bieżący jest kolejnym rokiem, w którym następuje dość znaczny wzrost hodowli bydła.</u>
+ <u xml:id="u-96.1" who="#PoselLewandowskiEdmund">Zgodnie z założeniami przyjętymi na okres bieżącej pięciolatki, tempo rozwoju produkcji roślinnej jest szybsze niż produkcji zwierzęcej, co stwarza trwałe podstawy do rozwijania tendencji wzrostowych w produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-96.2" who="#PoselLewandowskiEdmund">Na skutek stosunkowo dobrych zbiorów siana i większych zasobów pasz soczystych w ubiegłym okresie, w roku bieżącym nastąpił dalszy wzrost pogłowia bydła. Powiększyła się w porównaniu do roku ubiegłego produkcja żywca, mleka i drobiu. Pewne obniżenie produkcji żywca wieprzowego w bieżącym roku, wynikające ze zmniejszenia się pogłowia trzody, zostało w zasadzie wyrównane dość znacznym przyrostem produkcji żywca wołowego i drobiowego.</u>
+ <u xml:id="u-96.3" who="#PoselLewandowskiEdmund">W warunkach naszej rozdrobnionej struktury rolnej wszelkie oddziaływanie na gospodarstwa chłopskie w celu podniesienia produkcji rolnej, a więc i zwierzęcej, daje stosunkowo mało widoczne rezultaty. Od wielu lat podstawowym kierunkiem w produkcji zwierzęcej jest chów bydła, przy czym równolegle rozwija się mleczne i mięsne kierunki chowu.</u>
+ <u xml:id="u-96.4" who="#PoselLewandowskiEdmund">Niewątpliwy postęp w produkcji zwierzęcej wyraża się systematycznym wzrostem pogłowia bydła, w wyniku czego w ostatnich kilku latach osiągnęliśmy wzrost pogłowia bydła o ponad 30%. Niemniej jednak, postęp ten jest jeszcze zbyt wolny i dlatego w najbliższych latach prace nad podniesieniem hodowli powinny się koncentrować na Odcinkach mniej dostrzegalnych, decydujących jednak o rozwoju hodowli bydła.</u>
+ <u xml:id="u-96.5" who="#PoselLewandowskiEdmund">Przyjmuje się, że w hodowli podstawowymi kierunkami działania są: doskonalenie pogłowia, poprawa środowiska, podnoszenie umiejętności i wiedzy fachowej producenta.</u>
+ <u xml:id="u-96.6" who="#PoselLewandowskiEdmund">Dzięki rozwojowi inseminacji i zabezpieczeniu wysokiej wartości buhajów, osiągnęliśmy poważny postęp w poprawie typu bydła oraz jego wartości genetycznych, co wpłynęło na podniesienie zdolności produkcyjnej zwierząt. Akcja zwalczania gruźlicy oraz zwalczania innych chorób podniosła stan zdrowotny stada bydła. Ocenić należy, że ten zespół środków bezpośredniego działania jest w naszych rękach i dzięki temu uzyskaliśmy stosunkowo duży postęp. Pozostałe natomiast elementy działania, jak poprawa środowiska i poziomu fachowego hodowcy zależą w dużym stopniu od postawy i zainteresowania samego rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-96.7" who="#PoselLewandowskiEdmund">Na wzrost hodowli bydła wpływa wiele czynników. Nie sposób wszystkie omówić, trudno nawet ustalać hierarchię tych czynników, jedno jest pewne, że są elementy wpływające bezpośrednio na wzrost lub na zahamowanie rozwoju pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-96.8" who="#PoselLewandowskiEdmund">Według opracowanego 5-letniego programu intensyfikacji chowu bydła, największy wzrost pogłowia miał nastąpić w rejonach posiadających duże kompleksy łąkowo-pastwiskowe i niską obsadę bydła na 100 ha użytków rolnych. Natomiast rejony o stosunkowo najwyższej obsadzie bydła miały skierować główny wysiłek na podnoszenie wydajności produkcyjnej przez poprawę cech stada.</u>
+ <u xml:id="u-96.9" who="#PoselLewandowskiEdmund">Realizacji tych zadań służyły wzrastające nakłady państwa na meliorację użytków zielonych i budowę urządzeń do kiszenia pasz dla bydła. Ponadto stosowanie ulg inwestycyjnych dla rolników budujących lub remontujących budynki inwentarskie w rejonach zasobnych w pasze, fundusze prewencyjne PZU na poprawę warunków zoohigienicznych w pomieszczeniach inwentarskich, zakaz administracyjny uboju cieląt o wadze poniżej 80 kg w rejonach posiadających duże areały łąk i pastwisk, środki przeznaczone na import bydła zarodowego i rozwój kontraktacji bydła hodowlanego w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-96.10" who="#PoselLewandowskiEdmund">W wyniku realizacji programu intensyfikacji chowu bydła ujawniło się wiele słabości przez niedostateczne skoordynowanie podejmowanych środków z działalnością różnych jednostek organizacyjnych, uczestniczących w procesie produkcji bydła.</u>
+ <u xml:id="u-96.11" who="#PoselLewandowskiEdmund">Wprowadzając w rejonach łąkowo-pastwiskowych zakaz uboju cieląt o wadze poniżej 80 kg, nie rozwinięto równocześnie w odpowiednich rozmiarach kontraktacji młodego bydła rzeźnego oraz pomocy instruktażowej w dziedzinie produkcji opasów dla indywidualnych rolników ze strony gminnych spółdzielni. Ponadto istnieje rzadka sieć ajentów kontraktacji, rekrutujących się spośród pracowników GS i na ogół biernie wyczekujących na zgłaszanie się rolników do podpisywania umów kontraktacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-96.12" who="#PoselLewandowskiEdmund">Najniższe wykonanie planów kontraktacji i skupu młodego bydła rzeźnego stwierdzono w gminnych spółdzielniach na terenie województw: szczecińskiego, rzeszowskiego i białostockiego. Na przykład w rejonie GS Gryfino — woj. szczecińskie, mimo obniżenia planu w stosunku do poprzedniego roku o 8%, plan zawierania umów kontraktacyjnych na młode bydło rzeźne w 1967 r. wykonano w 80%, a skup w 35%. Analogicznie w rejonie GS Cieszanów — woj. rzeszowskie, plan kontraktacji obniżono o 9%, plan zawierania umów wykonano w 87%, a skup w 56%.</u>
+ <u xml:id="u-96.13" who="#PoselLewandowskiEdmund">Należy podkreślić duże zróżnicowanie ilości zakontraktowanego i skupionego młodego bydła rzeźnego w niektórych rejonach GS na terenie różnych województw. Na przykład w GS Włoszczowa — woj. kieleckie, Gidle i Zawada — woj. łódzkie, Osina — woj. szczecińskie zakontraktowano od 43 do 56 sztuk i skupiono od 32 do 45 sztuk młodego bydła rzeźnego na 100 ha użytków zielonych, natomiast w sześciu GS — Trzciance i Grajewo — woj. białostockie, Secymin — woj. kieleckie, Szczurawa — woj. krakowskie, Wielbark — woj. olsztyńskie, Cieszanów — woj. rzeszowskie — zakontraktowano zaledwie od 4 do 18 sztuk, a skupiono od 3 do 20 sztuk na 100 ha użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-96.14" who="#PoselLewandowskiEdmund">Do pozytywnych oddziaływań na wzrost hodowli bydła należy zaliczyć przeprowadzone z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa powszechne przeglądy bydła w wielu gromadach i województwach połączone z lustracją obór w gospodarstwach indywidualnych, połączone z dostarczaniem rolnikom cennych informacji o przydatności produkcyjnej hodowlanego bydła oraz udzielaniem wielu pożytecznych wskazówek w zakresie poprawy stanu zoohigienicznego i metod żywienia zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-96.15" who="#PoselLewandowskiEdmund">Jak już mówiłem, realizacja programu wzrostu chowu bydła spowodowała duże zapotrzebowanie na budowę i remonty obór. Jak wynika z danych resortowych, deficyt materiałów budowlanych pogłębia fakt wykupu i tak szczupłych dostaw przez różnego rodzaju instytucje. Ponadto niepokojący jest także fakt zbyt wysokiego szacowania materiałów ściennych z produkcji własnej chłopów (zespoły chłopskie), która to produkcja wliczana jest do bilansów planowanych dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-96.16" who="#PoselLewandowskiEdmund">Dla przykładu — w 1967 r. na zaplanowanych 420 mln jednostek ceramicznych materiałów ściennych wykonano zaledwie 341 mln przez zespoły chłopskiej produkcji i wobec tego deficyt znacznie się pogłębił. Jak z tego wynika, istnieje pilna konieczność dalszego rozwijania produkcji zespołów chłopskich, tam gdzie istnieją ku temu możliwości. Niesprzyjający jest także fakt braku sprzętu mechanicznego do produkcji materiałów ściennych dla zespołów chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-96.17" who="#PoselLewandowskiEdmund">Do nieodzownych elementów wpływających na wzrost pogłowia bydła zalicza się dalszą poprawę warunków zdrowotnych w pomieszczeniach inwentarskich. Wobec tego potrzebne jest ustalenie planu zaopatrzenia w sprzęt potrzebny do dezynfekcji i poprawy higieny pomieszczeń, usprawnienie usług w zakresie poprawy higieny obór i chlewni, włączenie obok służby weterynaryjnej również MBM oraz POM.</u>
+ <u xml:id="u-96.18" who="#PoselLewandowskiEdmund">Wspomniałem o konieczności podnoszenia zdrowotności pomieszczeń inwentarskich. Nie znaczy to, że w tym zakresie nie mamy osiągnięć. Prace nad poprawą stanu sanitarnego w oborach są już organizowane przez resortową służbę rolną przy współpracy służby weterynaryjnej i zootechnicznej rad narodowych. Dodatkowo dokonano w szerokim zakresie bielenia i dezynfekcji obór, budowy szeregu gnojowni, silosów i zbiorników, co nie pozostało bez wpływu na podniesienie zdrowotności bydła i jego wzrostu. Trzeba, aby to było robione w coraz szerszym zakresie i systematycznie.</u>
+ <u xml:id="u-96.19" who="#PoselLewandowskiEdmund">W całokształcie rozwoju produkcji zwierzęcej w państwowych gospodarstwach rolnych należałoby bardziej niż dotychczas przechodzić na rozwijanie tuczu przemysłowego bydła. Taka możliwość w naszych PGR istnieje, a zdobyte doświadczenia w pełni potwierdzają słuszność tych poczynań.</u>
+ <u xml:id="u-96.20" who="#PoselLewandowskiEdmund">Przedstawione powyżej niektóre propozycje i uwagi na pewno będą miały wpływ na dobry rozwój produkcji zwierzęcej, a tym samym i całej gospodarki rolnej. Chodzi tylko o to, aby wszyscy do sprawy tej podchodzili w sposób zorganizowany i w pełni odpowiedzialny.</u>
+ <u xml:id="u-96.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-97">
+ <u xml:id="u-97.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Franciszek Ginter.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-98">
+ <u xml:id="u-98.0" who="#PoselGinterFranciszek">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Znane piękno ziemi koszalińskiej, którą reprezentuję, jak i całego kraju rośnie w uroki dzięki nakładom, jakie w okresie władzy ludowej odnotować można u nas i na terenie całego kraju. W swoim wystąpieniu obciąłbym omówić związane z tym dwa problemy, a mianowicie — problem melioracji i budownictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-98.1" who="#PoselGinterFranciszek">Mówiąc o melioracjach, a mam na myśli szczególnie tereny ziem zachodnich i północnych, należy pamiętać, że urządzenia melioracyjne, które już posiadamy, w części budowane były w okresie międzywojennym, a nawet w okresie jeszcze przed I wojną światową. Zwracam na ten problem uwagę dlatego, że skutki tej działalności na ziemiach północnych i zachodnich szczególnie są widoczne. Nasi inżynierowie, technicy, robotnicy z przedsiębiorstw wodno-melioracyjnych na co dzień stwierdzają, że urządzenia melioracyjne, głównie drenarskie, pozornie nadające się do odbudowy lub modernizacji, poddawane tym zabiegom wykazują, że jakość użytych do drenowań rurek drenarskich nie odpowiada wymogom stawianym w tym zakresie. Wykonane roboty wielokrotnie nie odpowiadały warunkom technicznym, jakim powinny odpowiadać. Przede wszystkim te względy sprawiają, że urządzenia drenarskie na ziemiach północnych i zachodnich w coraz częściej powtarzających się wypadkach nie są w pełni sprawne i nie nadają się do robót renowacyjnych. W tych warunkach należy pamiętać, że przed nami stoją zadania nie tylko zmeliorowania gruntów jeszcze nie zmeliorowanych, lecz również konieczność budowy nowych urządzeń na terenach, które pozornie są zdrenowane. Sprawy te są w dużej mierze znane, ale na ogół nie docenia się ostrości problemu, przed jakim możemy w niedługim, trudnym do dokładnego ustalenia, terminie stanąć, gdy stare urządzenia drenarskie zaczną gwałtownie wypadać.</u>
+ <u xml:id="u-98.2" who="#PoselGinterFranciszek">Patrząc z tego punktu widzenia, niepokój budzi sprawa zaopatrzenia w rurki drenarskie. W świetle różnych materiałów wynika, że obecne moce produkcyjne w przemyśle ceramiki budowlanej osiągnęły swój szczyt. Bez podjęcia decyzji odnośnie do budowy nowych zakładów produkcji rurek drenarskich, nie będzie możliwy wzrost drenowań w ramach planu melioracji. Oprócz rurek drenarskich, program drenowań wymaga zabezpieczenia dostaw odpowiednich koparek drenarskich. Obecnie roboty ziemne wykonywane są przy pomocy specjalnych pługów, które w pewnym sensie są korzystne, ponieważ zastępują pracę ludzką, ale przy tym, niekorzystne są z punktu widzenia rolnictwa. Mianowicie pług taki, ciągnięty przez ciężkie ciągniki, niszczy stosunkowo dużo upraw. W miarę wzrostu drenowań te jednorazowe straty będą wzrastały, a dałyby się znacznie zmniejszyć przez stosowanie specjalnych do tego celu koparek. Nie mówiąc już o tym, że polepszyłoby to jakość wykonywanych robót czy też umożliwiłoby zwiększenie ich tempa. Zwiększenie tempa robót drenarskich napotyka również trudności w związku z chronicznym brakiem transportu w przedsiębiorstwach melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.3" who="#PoselGinterFranciszek">Mechanizacja robót wodno-melioracyjnych napotyka trudności wynikłe ze zmniejszenia o połowę dostaw koparek jednonaczyniowych na rok przyszły. Chcę zwrócić uwagę, że produkcja tych maszyn została uruchomiona na skutek potrzeb melioracji, gdzie spełniają one wszechstronne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-98.4" who="#PoselGinterFranciszek">Obecnie, w związku ze wzrostem zadań w przedsiębiorstwach wodno-melioracyjnych i w związku z tym, że tym typem maszyn rozpoczęto umaszynawiać przedsiębiorstwa wodno-melioracyjne, już w początkach ubiegłej pięciolatki aktualne zbiegnięcie się tych dwóch czynników może spowodować, że zmniejszone o połowę dostawy nie pójdą na zmechanizowanie przyrostu robót, lecz będą musiały zastępować maszyny, które na skutek zużycia będą wypadać ze stanu parku maszynowego. W tych warunkach, jak się wydaje, Narodowy Plan Gospodarczy w zakresie melioracji ma napięcia i wykonanie, jakkolwiek realne, będzie wymagało dużej mobilizacji sił i środków.</u>
+ <u xml:id="u-98.5" who="#PoselGinterFranciszek">Wysoki Sejmie! Budownictwo wiejskie, o którym chcę w dalszej części mówić, ma ogromne znaczenie i wpływ na produkcję rolną. Towarowe gospodarstwa, prowadzące intensywną gospodarkę, muszą mieć zabudowania dostosowane do przyjętego kierunku produkcji. Potrzebne będą nowe typy budynków inwentarskich dla tuczu trzody chlewnej, bydła rzeźnego, krów dojnych, owiec i drobiu. Wielkość tych budynków i ich rozwiązania funkcjonalne muszą być dostosowane do optymalnych możliwości obsługi, przy pomocy urządzeń mechanicznych. Projektanci tych budynków muszą przewidzieć rozbudowę w miarę powiększania hodowli, a zwłaszcza niekosztowną przebudowę wnętrza na wypadek potrzeby przestawienia się w kierunku hodowli czy podjęcia decyzji o specjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-98.6" who="#PoselGinterFranciszek">Mówiąc o budynkach inwentarskich, nie sposób nie wspomnieć o budynkach mieszkalnych.</u>
+ <u xml:id="u-98.7" who="#PoselGinterFranciszek">Gdzie rodzina chłopska ma się odżywiać, uczyć, odpoczywać i przygotować się do tych czynności? Gdybym miał wyliczać te zagrody, to bym wolał wyliczać te, które do tego są przygotowane, bo jest ich mało. Wszyscy mieszkańcy wsi marzą o tych wygodach, a młodzi stawiają warunek: że jak warunki ulegną poprawie to zostanę, a jeśli nie ulegną zmianie, to idę do miasta. Bo w mieście oprócz łazienek w mieszkaniach są i umywalnie w zakładach pracy. A to działa magnetycznie.</u>
+ <u xml:id="u-98.8" who="#PoselGinterFranciszek">Cóż z tego, że na wsi budujemy świetlice, urządzamy kluby rolnika, organizujemy inne sposoby rozrywki i wypoczynku, kiedy istnieje uciążliwe przygotowanie się do wyjścia z domu. Po brudnej, ciężkiej w pocie pracy — trzeba się przebrać, a przedtem umyć. Z braku urządzeń, wymaga to dużego nakładu pracy, z którego, z powodu zmęczenia, rezygnuje się. Śmiem twierdzić, że te urządzenia sanitarne odjęłyby kobietom połowę roboty — a tyle mówimy przy różnych okazjach o ulżeniu kobietom w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-98.9" who="#PoselGinterFranciszek">Dużo o tych sprawach mówią wyborcy na spotkaniach z posłami i wysuwają postulaty. A trudności w realizacji tych postulatów polegają na dotkliwym braku materiałów budowlanych. Nie widać na rynku wanien, rur, nie jest dostateczne zaopatrzenie w materiały pokryciowe, ścienne, belki stropowe, cement, wapno, tarcicę i wiele innych. Pomimo że produkcja tych materiałów co roku wzrasta, to jednak zapotrzebowanie budownictwa przekracza możliwości zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-98.10" who="#PoselGinterFranciszek">Największy niedobór jest w materiałach ściennych i pokrywczych, który by można bez większych przeszkód zmniejszyć przez organizowanie nowych punktów produkcyjnych materiałów ściennych. Zobowiązać do tego by można GS czy kółka rolnicze, przy jednoczesnym zachęcaniu producentów indywidualnych, wykorzystując do tego miejscowe kruszywa. W niektórych rejonach kraju istnieje zapotrzebowanie na wypożyczalnie sprzętu do produkcji materiałów ściennych i pokryciowych. Formy takie, łącznie z betoniarkami, mogłyby również zakupić GS czy kółka rolnicze, wypożyczając ten sprzęt potrzebującym, którzy przy pomocy rodziny czy korzystając z pomocy sąsiedzkiej zrobiliby sobie pustaki, cegłę czy dachówkę; oszczędziliby na gotówce i dowożeniu tych ciężkich materiałów, przy nie najlepszych drogach i środkach transportu.</u>
+ <u xml:id="u-98.11" who="#PoselGinterFranciszek">Drugi warunek powodzenia budownictwa indywidualnego na wsi uzależniony jest od ilości rzemieślników wykwalifikowanych czy nie wykwalifikowanych. Ileż to zamierzonych budowli czy remontów zostaje odłożonych do następnego sezonu z braku fachowców. Szczególny niedobór odczuwa inwestor-rolnik w zakresie rzemiosł budowlanych, wymagających większej wiedzy, dłuższego czasu nauki. Stąd wiele budynków jest wznoszonych niezgodnie ze współczesną sztuką budowania i bardzo tradycyjnymi metodami.</u>
+ <u xml:id="u-98.12" who="#PoselGinterFranciszek">Trzeci warunek — od którego zależy podjęcie nieraz niecierpiącej zwłoki decyzji o budowie — uzależniony jest od środków finansowych, których zasób w wielu wypadkach nie pozwala nawet marzyć o budowie. Z pomocą tu przychodzą banki rolne i spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe.</u>
+ <u xml:id="u-98.13" who="#PoselGinterFranciszek">Nie we wszystkich województwach rolnicy mogą korzystać z ulg inwestycyjnych, jak na przykład na terenach ziem zachodnich, północnych, Bieszczad czy innych tak zwanych przyczółkowych, albo słabych. Liczby wskazujące na wysokość zadłużenia podsuwają myśl o rozszerzeniu ulg inwestycyjnych na cały kraj, które umożliwiłyby inwestującym i zadłużonym rolnikom dalszy rozwój produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-98.14" who="#PoselGinterFranciszek">Mówiąc o trudnościach w budownictwie, nie sposób pominąć uciążliwego starania o uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie robót budowlanych. Rolnik zajęty terminowymi pracami w swoim gospodarstwie traci wiele czasu. Najpierw na uzyskanie informacji, a następnie na załatwienie merytorycznych i formalnych spraw w celu wydania decyzji zezwalającej na budowę. W wypadku sprzyjających warunków i pomyślnego załatwienia sprawy od ręki — wystarczy parę straconych dni, a w innych wypadkach może nie starczyć kilku kwartałów. Niepowodzeniom tym sprzyja brak dostatecznej ilości pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami w wydziałach budownictwa, urbanistyki i architektury.</u>
+ <u xml:id="u-98.15" who="#PoselGinterFranciszek">Z tego co powiedziałem wynika, że droga rolnika od podjęcia decyzji o budowie do momentu zatknięcia tradycyjnej już wiechy na budynku — nie jest usłana różami. Pomimo to, ostatnie lata przyniosły wielkie przeobrażenia w budownictwie na terenie wsi. Do budowy nowych zagród chłopskich oraz do wymiany starych budynków wprowadzono współczesne materiały ogniotrwałe. Zmienia się wygląd zagród i wsi, co napawa dumą polskiego chłopa.</u>
+ <u xml:id="u-98.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-99">
+ <u xml:id="u-99.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-99.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wznowienie posiedzenia Sejmu odbędzie się jutro.</u>
+ <u xml:id="u-99.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej oraz punkty, którymi porządek dzienny został uzupełniony.</u>
+ <u xml:id="u-99.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-100">
+ <u xml:id="u-100.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">Posiedzenia Komisji odbędą się według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-100.1" who="#SekretarzposelJozefTrojok">W dniu jutrzejszym, to jest 22 grudnia br.:</u>
+ <u xml:id="u-100.2" who="#SekretarzposelJozefTrojok">— Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi — o godz. 8.30 w sali nr 72 — Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-100.3" who="#SekretarzposelJozefTrojok">— Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — o godz. 8.30 w sali nr 67 — Dom Poselski oraz — bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie posiedzenie:</u>
+ <u xml:id="u-100.4" who="#SekretarzposelJozefTrojok">— Komisja Handlu Wewnętrznego w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-101">
+ <u xml:id="u-101.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do 22 grudnia bieżącego roku do godz. rano.</u>
+ <u xml:id="u-101.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-101.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-101.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek</u>
+ <u xml:id="u-101.4" who="#komentarz">Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-102">
+ <u xml:id="u-102.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-102.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Mielczarek i Tadeusza Młyńczaka.</u>
+ <u xml:id="u-102.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ <u xml:id="u-102.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-102.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Henrykowi Hałasowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-103">
+ <u xml:id="u-103.0" who="#PoselHalasHenryk">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W trakcie dyskusji nad tezami na V Zjazd jak i w uchwale Zjazdu poczesne miejsce znalazła problematyka budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Jest to dziedzina tak ściśle związana z warunkami bytowymi społeczeństwa, że zainteresowanie nią przejawiają szerokie masy partyjnych i bezpartyjnych. Wchodzimy w nowy okres wzmożonego rozwoju budownictwa. Wymaga to odpowiedniej bazy materiałowej, która nie tylko musi dotrzymać kroku rozwojowi budownictwa, ale powinna rozwój ten wyprzedzać. Oznacza to konieczność utworzenia rezerwy materiałowej i to w odniesieniu do wszystkich materiałów budowlanych, począwszy od takich materiałów, jak między innymi, cement, cegła, wapno, których produkcja znajduje się w gestii resortu budownictwa, do stali produkowanej w resorcie przemysłu ciężkiego czy tworzyw sztucznych produkowanych przez resort chemii. Zadanie w tej dziedzinie wyraźnie skonkretyzowała uchwała Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-103.1" who="#PoselHalasHenryk">W moim wystąpieniu chciałbym się ograniczyć do bilansu materiałów budowlanych na lata1969—1970.</u>
+ <u xml:id="u-103.2" who="#PoselHalasHenryk">Materiały budowlane w szerszym tego słowa znaczeniu produkują u nas: resort budownictwa, resort przemysłu ciężkiego, resort chemii oraz resort leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.3" who="#PoselHalasHenryk">Porównując na podstawie przepływów międzygałęziowych w skali kraju, całkowite zużycie materiałów wykorzystywanych w budownictwie, można stwierdzić, że udział resortu budownictwa wynosi około 36% i jest mniejszy od udziału resortu przemysłu ciężkiego, który wynosi około 43%.</u>
+ <u xml:id="u-103.4" who="#PoselHalasHenryk">W przemyśle materiałów budowlanych założony wzrost zadań wynosi dla 1969 r. 7,6%, a dla 1970 r. — 8,3%. Przyjmując, że w 1969 r. zakłada się wzrost zadań budownictwa o 5,9% a w 1970 r. — o 7,3%, przypuszczać można by, że materiałów budowlanych wystarczy na pokrycie potrzeb budownictwa krajowego. Jest to jednak tylko cyfrowe złudzenie. Przemysł materiałów budowlanych poważnie w latach ubiegłych zaniedbany, nadrabia niedobory, w żadnym jednak wypadku nie wyprzedza zadań budownictwa, nie mówiąc o zabezpieczeniu rezerwy materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-103.5" who="#PoselHalasHenryk">Jak wygląda tempo wzrostu produkcji materiałów budowlanych w skali kraju w stosunku do roku poprzedniego?</u>
+ <u xml:id="u-103.6" who="#PoselHalasHenryk">W myśl planu na 1968 r. wartość produkcji globalnej przemysłu materiałów budowlanych wynieść miała 32.794 mln zł; przewiduje się uzyskanie w tym roku 33.490 mln zł. Założenia na 1969 r. zakładają uzyskanie 36.040 mln zł, a na 1970 r. — 37.490 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-103.7" who="#PoselHalasHenryk">Planuje się, że produkcja cementu wzrosnąć ma w 1969 r. zaledwie o 3%, a w 1970 r. — o 6,6%, materiałów ściennych w 1969 r. — o 10,6%, a w 1970 r. — o 8,7%. Wzrośnie też produkcja płyt, szkła okiennego, kruszywa. Generalnie rzecz biorąc następuje nierównomierny wzrost produkcji materiałów budowlanych. Z bilansu podstawowych materiałów budowlanych wynika, że w latach 1969—1970 nie nastąpi poprawa zaopatrzenia kraju. Przy zakładanym na lata 1969—1970 tempie wzrostu nie powinno być w zasadzie trudności w zaspokajaniu zapotrzebowania budownictwa uspołecznionego na materiały ścienne, dekarskie, kable i płyty pilśniowe. Wystąpią natomiast niedobory cementu, materiałów instalacyjno-sanitarnych, szkła okiennego, częściowo wyrobów stalowych, materiałów podłogowych i tarcicy. Dostawy materiałów budowlanych na rynek wzrosną o 9,9% w 1969 r., o 7,9% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-103.8" who="#PoselHalasHenryk">Wzrost dostaw nie zapewni pełnego pokrycia potrzeb rynku. Może to dotyczyć przede wszystkim zaopatrzenia w cement, materiały ścienne, wyroby hutnicze, głównie rury stalowe. A więc sytuacja będzie taka jak w innych latach. Mimo znacznego wzrostu zaopatrzenia rynku w materiały ścienne, które wynosi po 12% na każdy rok, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów przewiduje niedobory sięgające 300—400 mln jednostek ceramicznych, zaś Ministerstwo Handlu Wewnętrznego określa ten niedobór 3-krotnie wyżej.</u>
+ <u xml:id="u-103.9" who="#PoselHalasHenryk">W celu poprawy zaopatrzenia ludności w te artykuły, należy poczynić starania w kierunku zwiększenia dostaw w miarę przekraczania planów produkcyjnych. Rady narodowe będą musiały maksymalnie ograniczyć sprzedaż pozarynkową artykułów deficytowych z funduszu rynkowego; w większym niż dotychczas stopniu aktywizować wykorzystanie zasobów lokalnych oraz propagować zastępowanie artykułów deficytowych artykułami, których podaż jest dostateczna. W celu dalszego dostosowania dostaw materiałów budowlanych do potrzeb rynku należy dążyć do zwiększenia w ramach globalnych dostaw udziału asortymentów najbardziej poszukiwanych przez ludność, a mianowicie: wapna hydratyzowanego, dachówki zakładkowej, płyt pilśniowych lakierowanych i laminowanych oraz do zwiększenia dostaw drobnych artykułów, takich jak lepiki i masy konserwacyjne, żużel, wypełniacze do belek stropowych.</u>
+ <u xml:id="u-103.10" who="#PoselHalasHenryk">Wysoki Sejmie! Niezaprzeczalne jest, że plan w odniesieniu do większości wyrobów kładzie główny nacisk na wyrównanie dysproporcji w dynamice rozwoju przemysłu materiałów budowlanych w stosunku do rozwoju budownictwa. To bowiem winno być prawem zasadniczym. Kierunki podejmowane w tym zakresie, szczególnie przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, są słuszne. Warunkiem jednak uzyskania zamierzonego celu jest zachowanie pełnej harmonii w produkcji materiałów budowlanych. Harmonia ta bowiem nie zawsze była przestrzegana. Dla przykładu podam, że nie oparte na rozeznaniu sytuacji zahamowanie w 1963 r. inwestycji w przemyśle materiałów ściennych spowodowało brak tych materiałów w latach następnych. Ten sam błąd, jak widzimy, dotknął również przemysł cementowy. W efekcie, z eksportera cementu stajemy się jego importerem z koniecznością zakupienia na przykład w 1969 r. ca 600 tys. ton cementu i to również w krajach kapitalistycznych. Dzieje się to w sytuacji, kiedy dysponujemy jedną z najbogatszych baz surowcowych w Europie dla tego przemysłu. Mamy również bogate tradycje w przemyśle cementowym, znajdujemy się pod względem wielkości produkcji na głowę ludności na 13 miejscu na świecie. Dobrze jest, że zauważa się tę sytuację. Doraźne i perspektywiczne programy zmierzające do poprawy sytuacji w przemyśle cementowym winny być konkretne i stabilne. Wymagana jest również mobilizacja przemysłu maszynowego i ciężkiego oraz stworzenie możliwości importu, celem zapewnienia przemysłowi materiałów budowlanych potrzebnych maszyn i urządzeń zarówno w latach 1969—1970, jak i w następnej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-103.11" who="#PoselHalasHenryk">Podobna sytuacja może również zagrozić przemysłowi wapienniczemu. Panuje u nas w kraju niesłuszne przekonanie, że nie ma pełnego zapotrzebowania na wapno i że jest jego nadmiar, przy czym przyjmuje się, że poważnym jego odbiorcą jest nie tylko budownictwo, ale i przemysł. Nieprawidłowa jest polityka inwestowania tego przemysłu, nie uwzględniająca potrzeb konsumenta. Baczniejszą uwagę należy zwrócić na przyśpieszenie postępu w hydratyzacji wapna, przy czym zabezpieczyć trzeba temu przemysłowi import maszyn, szczególnie separatorów. Większe zużycie wapna może poprawić zaopatrzenie w cement. Wapno winno zastąpić cement w produkcji szeregu materiałów budowlanych, między innymi w produkcji gazobetonów przejście z metody szwedzkiej na metodę polską umożliwiłoby całkowite wyeliminowanie cementu. Słuszny jest więc kierunek — w celu wykorzystania drobnej frakcji — tworzenia kombinatów wapienniczo-cementowych.</u>
+ <u xml:id="u-103.12" who="#PoselHalasHenryk">Gdzie tkwią przyczyny braku harmonijności w rozwoju produkcji materiałów budowlanych? Od 1958 r. udział przemysłu materiałów budowlanych w całości nakładów inwestycyjnych w przemyśle uspołecznionym systematycznie się obniża. Udział przemysłu materiałów budowlanych znajdującego się w gestii resortu budownictwa i wynoszący w 1958 r. 9,2% wszystkich inwestycji w przemyśle, obniżył się do 5,7% w 1965 r. Nie mam niestety aktualnych danych, ale z przykładu przemysłu cementowego wynika, że nakłady inwestycyjne w przemyśle materiałów budowlanych miały tendencję degresyjną. Spodziewać się należy, że uchwała V Zjazdu, która jasno określa potrzebę wzrostu tempa produkcji materiałów budowlanych, wpłynie decydująco na poprawę tego odcinka przemysłu. Wydaje się konieczne szukanie takich materiałów, które z jednej strony uzupełnią braki w puli materiałowej, a z drugiej zaś strony wpłyną na unowocześnienie budownictwa. Tutaj podkreślić należy słuszny kierunek szerszego stosowania gipsu w formie prefabrykowanych płyt typu Pro-Monta. Zużycie gipsu jest jeszcze w Polsce niewystarczające. Produkujemy bowiem 7 kg gipsu na jednego mieszkańca, gdy na przykład w Czechosłowacji produkcja ta wynosi 21,6 kg, w NRD — 12,5 kg, we Francji — 42 kg. Deficyt najbardziej cennych materiałów w Polsce, jak stal, aluminium, miedź, drewno preferuje w przyszłości tworzywa sztuczne. Stanowią one nowoczesną, o dużej przyszłości bazę materiałową dla budownictwa. Mimo stosunkowo krótkiej historii tej gałęzi produkcji, w wielu krajach zużycie tworzyw sztucznych w budownictwie przybrało już poważne rozmiary 5—6 kg na jednego mieszkańca w ciągu roku. Polska zajmuje jeszcze skromne miejsce, gdyż u nas zużycie w budownictwie mas plastycznych na jednego mieszkańca wynosi 0,6 kg. Mimo że w 1970 r. nastąpi w Polsce potrojenie produkcji tworzyw sztucznych dla budownictwa, dalej jednak dzielić nas będzie około 10-letni dystans od przodujących w tym zakresie państw.</u>
+ <u xml:id="u-103.13" who="#PoselHalasHenryk">Założony w perspektywie do 1985 r. około 3-krotny wzrost robót budowlano-montażowych nie będzie osiągalny bez intensywnego wzrostu produkcji tworzyw sztucznych dla budownictwa. Przeszkodą będzie trudność przetransportowania na budowy ogromnych mas materiałów tradycyjnych, o wadze 10-krotnie cięższej od elementów budowlanych, w których zastosowane zostały tworzywa sztuczne.</u>
+ <u xml:id="u-103.14" who="#PoselHalasHenryk">Niepokoi więc fakt, że prognoza dostaw tworzyw sztucznych przez przemysł chemiczny daleko odbiega od rzeczywistych potrzeb. Dotyczy to przede wszystkim materiałów podłogowych, których produkcja w latach 1969— 1970 wzrosnąć ma minimalnie. A więc tym samym uchwała KERM nr 170 nie jest realizowana.</u>
+ <u xml:id="u-103.15" who="#PoselHalasHenryk">Musimy bowiem pamiętać, że tak jak postęp techniczny w budownictwie określa kierunki i dynamikę rozwojową produkcji poszczególnych gałęzi materiałów budowlanych, tak moc produkcyjna i nowoczesność przemysłu materiałów budowlanych determinują rozwój budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.16" who="#PoselHalasHenryk">Zwrócenie większej uwagi na prawidłowy rozwój przemysłu materiałów budowlanych, pełna realizacja uchwały V Zjazdu Partii pozwolą stworzyć szersze możliwości sprawnego wykonawstwa stale wzrastających zadań budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-103.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-104">
+ <u xml:id="u-104.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Łaciak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-105">
+ <u xml:id="u-105.0" who="#PoselLaciakJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Prowadzona konsekwentnie polityka rolna, zmierzająca do zwiększenia produkcji towarowej zbóż, zwierząt rzeźnych, ziemniaków, buraków cukrowych, mleka, owoców i warzyw, jaj, drobiu, roślin konsumpcyjno-przemysłowych, podobnie jak i w całym kraju, również na terenie województwa zielonogórskiego daje pożądane efekty.</u>
+ <u xml:id="u-105.1" who="#PoselLaciakJozef">Dowodem tego jest wzrost skupu produktów rolnych na terenie województwa zielonogórskiego w latach 1965—1968.</u>
+ <u xml:id="u-105.2" who="#PoselLaciakJozef">I tak, na przykład, skup zboża w 1965 r. wynosił 125 tys. ton, natomiast do końca listopada 1968 r. osiągnięto 163 tys. ton. Skup ziemniaków wzrósł odpowiednio ze 176 tys. ton w 1965 r. do 210 tys. ton w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-105.3" who="#PoselLaciakJozef">Podobne zjawiska rejestruje się w skupie zwierząt rzeźnych, mleka i innych produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.4" who="#PoselLaciakJozef">W parze ze wzrostem podaży produktów rolnych nie idzie jednak rozbudowa zaplecza magazynowego, rozwój bazy technicznej do odbioru i zagospodarowania produktów rolnych. Skup i magazynowanie produktów rolniczych odbywały się bardzo często w obiektach nie w pełni dostosowanych do tego typu operacji, pozbawionych najczęściej wszystkich tych urządzeń i przyrządów, które klasyfikację i odbiór produktów rolniczych mogłyby usprawnić i uprościć.</u>
+ <u xml:id="u-105.5" who="#PoselLaciakJozef">Większość punktów zlokalizowanych było w starych, często walących się obiektach, w których nie można nawet wprowadzić najprostszych urządzeń usprawniających sam proces odbioru. Z tego też okresu pochodzi najwięcej skarg rolników na złą klasyfikację dostarczanych produktów rolnych, na złą obsługę, wyrażającą się w długim wyczekiwaniu na odebranie dostarczonego przez rolnika produktu, między innymi zboża, buraków cukrowych, ziemniaków, a nawet i zwierząt rzeźnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.6" who="#PoselLaciakJozef">Poprawa sytuacji na tym odcinku datuje się od 1966 r. Wzrost nakładów inwestycyjnych pozwolił na modernizację punktów odbioru produktów rolniczych. Wprowadzono w większości punktów skupu zwierząt rzeźnych rampy wyładowcze, zainstalowano w punktach skupu zbóż dmuchawy do szybkiego rozładunku dostarczanych zbóż, wyposażono prawie że wszystkie punkty skupu w sprzęt do oceny dostarczanych zbóż, rzepaku, ziemniaków. Jednakże nie można jeszcze stwierdzić, że odbiór dostarczanych produktów rolniczych odbywa się prawidłowo, to znaczy szybko i ocena produktu jest właściwa.</u>
+ <u xml:id="u-105.7" who="#PoselLaciakJozef">Składają się na to następujące przyczyny:</u>
+ <u xml:id="u-105.8" who="#PoselLaciakJozef">— niedostateczna pojemność magazynów w pionie przemysłu zbożowo-młynarskiego, co nie pozwala sukcesywnie opróżniać punktów małych pojemnościowo, zlokalizowanych w rejonach o wysokiej produkcji zbóż;</u>
+ <u xml:id="u-105.9" who="#PoselLaciakJozef">— brak typowej dokumentacji na zmechanizowanie prac za- i wyładunkowych w większości punktów skupu;</u>
+ <u xml:id="u-105.10" who="#PoselLaciakJozef">— trudności w uzyskaniu wykonawców na budowę czy też modernizację istniejących punktów skupu; odnosi się to szczególnie do budowy nowych zlewni mleka, nowych punktów skupu zwierząt rzeźnych i zbóż, ewentualnie do przebudowy czy rozbudowy istniejących obiektów;</u>
+ <u xml:id="u-105.11" who="#PoselLaciakJozef">— niesprecyzowanie przez władze centralne form odbioru produktów rolnych, w związku z czym prace modernizacyjne są opóźnione, a często nawet ulega odroczeniu zaplanowana budowa nowego punktu skupu;</u>
+ <u xml:id="u-105.12" who="#PoselLaciakJozef">— zły stan techniczny i małe bazy zbiorcze przemysłu mięsnego powodują, że w szczytowych okresach podaży żywca (I i IV kwartał każdego roku), jest on przetrzymywany w warunkach potowych, antysanitarnych, co z kolei przynosi państwu olbrzymie straty na skutek ubytków naturalnych;</u>
+ <u xml:id="u-105.13" who="#PoselLaciakJozef">— utrzymywanie zbyt skomplikowanego systemu rozliczania dostawców produktów rolnych, co powoduje poważną stratę czasu rolnika i wymaga zatrudnienia większej ilości personelu;</u>
+ <u xml:id="u-105.14" who="#PoselLaciakJozef">— utrzymywanie zbyt skomplikowanych zasad oceny zwierząt rzeźnych, a głównie bydła rzeźnego, co przy stosunkowo niskim poziomie większości referentów skupu żywca zatrudnionych w przemyśle mięsnym powoduje niezadowolenie rolników z orzekanych ocen;</u>
+ <u xml:id="u-105.15" who="#PoselLaciakJozef">— brak zaplecza magazynowego w spółdzielniach i jednostkach zajmujących się skupem owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-105.16" who="#PoselLaciakJozef">Te podstawowe mankamenty w zasadniczy sposób utrudniają uzyskanie poprawy obsługi dostawców, usprawnienie odbioru produktów rolniczych, lepsze zaopatrzenie konsumentów w artykuły żywnościowe i wreszcie likwidację strat i ubytków, występujących w skupie, obrocie i magazynowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-105.17" who="#PoselLaciakJozef">W okresach spiętrzenia dostaw rozwiązuje się trudności przez zajmowanie pomieszczeń przeznaczonych na zupełnie inne cele na składanie rzepaku, zbóż, a nawet przetrzymywanie zwierząt rzeźnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.18" who="#PoselLaciakJozef">Uwzględniając fakt, że skup produktów rolniczych będzie z roku na rok bardzo poważnie wzrastał — problemem będzie, przy obecnym stanie bazy technicznej skupu, zagospodarowanie produktów rolniczych wytworzonych z tak wielkim nakładem środków i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-105.19" who="#PoselLaciakJozef">Rozbudowa zaplecza magazynowego, wprowadzenie pełnej mechanizacji odbioru produktów rolniczych pozwolą nam usunąć te wszystkie niedomagania i niedociągnięcia, jakie do tej pory notowaliśmy w skupie.</u>
+ <u xml:id="u-105.20" who="#PoselLaciakJozef">Oddzielnym zagadnieniem, poza bazą techniczną skupu, jest sprawa rozszerzenia obsługi produkcyjnej rolników. Chodzi tu przede wszystkim o usługowe zaopatrywanie wsi w środki produkcji (nawozy, pasze, opał) i o odbiór bezpośrednio z zagrody wyprodukowanych płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.21" who="#PoselLaciakJozef">Problem ten ma szczególną wagę w naszym województwie, w którym obok wzrastającej ilości gospodarstw bez następców, w szybkim tempie następuje proces starzenia się wsi. Jest to również związane ze wzrostem zapotrzebowania wsi na środki produkcji. W tym aspekcie problem odciążenia rolnika od niektórych prac, a więc zmniejszenia pracochłonności, ma dla wzrostu produkcji w gospodarce chłopskiej województwa pierwszoplanowe znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-105.22" who="#PoselLaciakJozef">Sprawą, która utrudnia i opóźnia odbiór produktów rolniczych, jest brak na punktach skupu urządzeń usprawniających odbiór surowca. O ile przy skupie zwierząt rzeźnych mankament ten nie występuje tak jaskrawo, to przy skupie zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych, mleka, rzepaku, lnu, konopi mechanizacja prac za- i wyładunkowych jest w dalszym ciągu niedostateczna.</u>
+ <u xml:id="u-105.23" who="#PoselLaciakJozef">Rozwiązanie tych problemów widzimy w dalszym rozszerzaniu bezpośredniego odbioru produktów rolniczych z zagród rolników.</u>
+ <u xml:id="u-105.24" who="#PoselLaciakJozef">Wprowadzony tytułem eksperymentu bezpośredni odbiór i zaopatrzenie rolników na terenie powiatu wschowskiego zdaje dobrze egzamin. Rolnicy z tej formy są bardzo zadowoleni. Eksperyment ten winien być rozszerzony na całe województwo. O pozytywnej ocenie przez rolników tej formy usług świadczy również bezpośredni odbiór zboża. W 1967 r. skupiono tą drogą około 3 tys. ton zboża, a już w roku bieżącym 14 tys. ton. Zamierzamy do 1975 r. skupić tym systemem 40 tys. ton z gospodarki chłopskiej oraz odebrać całe zboże z PGR.</u>
+ <u xml:id="u-105.25" who="#PoselLaciakJozef">Opracowany przez wszystkie jednostki program rekonstrukcji powinien wyeliminować te wszystkie ujemne zjawiska, jakie w skupie produktów rolniczych jeszcze występują.</u>
+ <u xml:id="u-105.26" who="#PoselLaciakJozef">Poprawa samej organizacji skupu zależeć będzie od rozbudowy i mechanizacji zaplecza magazynowego, a także od zabezpieczenia na te cele środków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-105.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-106">
+ <u xml:id="u-106.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Leon Nitecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-107">
+ <u xml:id="u-107.0" who="#PoselNiteckiLeon">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w swoich założeniach programowych na lata 1966—1970 przewidziało nie tylko zaspokajanie ilościowe, ale również szczególną troskę o jakość, poziom, sprawność działania oraz o racjonalne wykorzystanie potencjału służby zdrowia. W związku z tymi założeniami nastąpiła reforma studiów medycznych. Poszła ona w jedynie słusznym i możliwym kierunku ograniczenia wykładów na rzecz ćwiczeń praktycznych. Lekarze kończący studia po reformie będą lekarzami z większym doświadczeniem, o większej praktyce uzyskiwanej już w czasie pobytu na uczelni. Dzięki reformie zmieni się rola akademii medycznych. Będą wykorzystywane szpitale ogólne — miejskie do szkolenia studentów. Pozwoli to na wyjście akademii medycznych poza dotychczasowe granice, na przeniknięcie do lecznictwa miejskiego zamkniętego i otwartego, aż do stopniowej integracji i zespolenia. Akademie będą w większym stopniu wykonywać nadzór fachowy nad lecznictwem, prowadzić szkolenie o różnym zakresie zarówno przeddyplomowe, jak i podyplomowe. Będą się wiązać w bliższej współpracy ze szpitalami i przychodniami wojewódzkimi. Poprawi to niewątpliwie poziom i sprawność lecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-107.1" who="#PoselNiteckiLeon">W ostatnim okresie resort nasila pracę nad wewnętrzną integracją różnych działów służby zdrowia. Następuje etapami zespolenie lecznictwa otwartego z zamkniętym, gdzie osiąga się już dobre wyniki, szczególnie w zespoleniu lecznictwa podstawowego. Następuje również, choć wolniej zespolenie lecznictwa specjalistycznego. Wiąże się współpracę stacji pogotowia ratunkowego ze szpitalami powiatowymi. Rozpracowuje się kojarzenie odrębnych dotąd pionów lecznictwa otwartego: gruźlicy z reumatologią, służby sanitarno-epidemiologicznej z przemysłową służbą zdrowia itd.</u>
+ <u xml:id="u-107.2" who="#PoselNiteckiLeon">W toku realizacji założeń programowych</u>
+ <u xml:id="u-107.3" who="#PoselNiteckiLeon">Ministerstwa Zdrowia w ostatnim czasie nastąpiły na niektórych odcinkach znaczne osiągnięcia. Oto kilka z nich:</u>
+ <u xml:id="u-107.4" who="#PoselNiteckiLeon">a) Zwiększyła się dostępność świadczeń profilaktyczno-leczniczych w podstawowej opiece przez stopniowe zmniejszanie wielkości rejonów. W 1968 r. w miastach wojewódzkich rejony obejmują od 3—4 tys. mieszkańców, w miastach powiatowych od 5—6 tys. Coraz lepsza jest obsada rejonów przez lekarzy specjalistów w zakresie chorób wewnętrznych, stale zwiększa się sieć przychodni miejskich i przyzakładowych.</u>
+ <u xml:id="u-107.5" who="#PoselNiteckiLeon">b) W leczeniu gruźlicy resort osiąga znaczne rezultaty poprzez szeroko prowadzoną akcję profilaktyczną: zdjęcia rtg małoobrazkowe, szczepienia ochronne, akcje wykrywania i likwidowania źródeł zakażenia i systematycznie prowadzoną akcję oświaty sanitarnej.</u>
+ <u xml:id="u-107.6" who="#PoselNiteckiLeon">c) W walce z chorobami zakaźnymi nastąpiła również znaczna poprawa, głównie dzięki właściwej organizacji szczepień ochronnych wśród dorosłych i dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-107.7" who="#PoselNiteckiLeon">Mówiąc o osiągnięciach Ministerstwa Zdrowia, nie można również pominąć tych zagadnień z planu resortu na lata 1969—1970, których realizacja wzbudza pewien niepokój. Ilość łóżek w szpitalach, jaką osiągnie się na koniec 1969 r., wyniesie 166.900 — co daje wskaźnik 51,1 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Wskaźnik ten, w porównaniu z 1965 r. (48,2), jest postępem, choć bardzo niewielkim, ale nie usunie on dysproporcji między potrzebami społeczeństwa a możliwością ich pokrycia. W poprzedniej pięciolatce planowano zmniejszenie dysproporcji między województwami w zakresie wyposażenia w łóżka szpitalne. Obraz jednak się nie zmienił i w latach 1966—1968 w województwach o najniższym wskaźniku łóżek przybyło ich zaledwie 1—2 na 10 tys. mieszkańców. Przeciętny wskaźnik krajowy zdołało przekroczyć zaledwie 8 województw, w pozostałych zaś 9 województwach jeszcze przez kilka lat nie osiągnie się przeciętnego wskaźnika krajowego (50,6). Przecież takie województwa, jak kieleckie, warszawskie, łódzkie, krakowskie mają wskaźnik zaledwie od 29,5 do 39,5 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Jakież to wielkie różnice w zestawieniu z województwami:</u>
+ <u xml:id="u-107.8" who="#PoselNiteckiLeon">wrocławskim, katowickim i opolskim, posiadającymi wskaźnik od 63,4 do 68,8. W następnej pięciolatce, w latach 1971—1975, jeżeli nie nastąpi wyrównanie tych rozpiętości, trudności niektórych województw jeszcze bardziej wzrosną. Sądzę, że resort powinien zwiększyć wysiłki, mimo istotnych trudności związanych z tym zagadnieniem, alby już w najbliższych latach zmniejszyć te dysproporcje.</u>
+ <u xml:id="u-107.9" who="#PoselNiteckiLeon">W lecznictwie psychiatrycznym zarówno zamkniętym, jak i otwartym, narastająca zapadalność na choroby psychiczne i układu nerwowego stawia przed resortem zdrowia szczególnie trudne zadania właściwego rozwiązania problemu lego lecznictwa. Chodzi o dobrą organizację lecznictwa otwartego, jak również o usprawnienie współpracy tegoż lecznictwa z zamkniętym. Wykonanie tych zadań wymaga przede wszystkim rozbudowy sieci wojewódzkich i powiatowych przychodni zdrowia psychicznego tak, ażeby zdolne były one objąć leczeniem i opieką 2% ludności oraz rozwoju inwestycji szpitalnych. Ilość łóżek psychiatrycznych wzrasta bardzo wolno. W 1967 r. wskaźnik wynosił 11,8 łóżek na 10 tys. mieszkańców, w 1968 r. — 12,1, a na 1969 r. planuje się 12,3. Jak widać, wskaźnik ten jest daleki od stanu 20 łóżek na 10 tys. mieszkańców, która to ilość jest potrzebnym minimum.</u>
+ <u xml:id="u-107.10" who="#PoselNiteckiLeon">Ministerstwo Zdrowia opracowało w zakresie lecznictwa psychiatrycznego szeroki program rozbudowy zarówno lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego i z programem tym wystąpiło do rad narodowych. Tempo realizacji tego programu jest zbyt powolne. Zagadnienie jest niedoceniane przez rady narodowe, które pod naciskiem innych potrzeb przesuwają inwestycje lecznictwa psychiatrycznego na dalszy plan.</u>
+ <u xml:id="u-107.11" who="#PoselNiteckiLeon">Poradnie zdrowia psychicznego w ogromnej większości nie spełniają w obecnych warunkach właściwych zadań. Zbyt skromna jest również działalność szpitali oraz lecznictwa otwartego w zakresie rehabilitacji chorych. Większość szpitali z uwagi na trudne warunki lokalowe i kadrowe nie ma zorganizowanej terapii zajęciowej. Również i właściwa organizacja zakładów pracy chronionej staje się jednym z najważniejszych zadań lecznictwa psychiatrycznego.</u>
+ <u xml:id="u-107.12" who="#PoselNiteckiLeon">Wielkim utrudnieniem jest nierównomierne rozmieszczenie szpitali. W 1968 r. wskaźnik łóżek psychiatrycznych wynosił w woj. zielonogórskim 60 łóżek na 10 tys. mieszkańców, w wrocławskim — 30 łóżek, w opolskim — 22, łódzkim — 19, natomiast w większości innych województw od 1,8 do 10 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Jest to o wiele za mało. Wyrównanie tych dysproporcji może nastąpić tylko poprzez systematyczny rozwój bazy łóżkowej w tych właśnie województwach. Ostrość tego problemu wymaga szczególnie energicznego działania nie tylko resortu, ale także organizatorów służby zdrowia w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-107.13" who="#PoselNiteckiLeon">Celem zahamowania dalszego pogarszania się sytuacji w lecznictwie psychiatrycznym zrealizować trzeba następujące postulaty:</u>
+ <u xml:id="u-107.14" who="#PoselNiteckiLeon">— bezwzględnie konieczne jest zwiększenie w jak najszybszym czasie bazy łóżkowej. Ze względu na wielkie trudności w budowie nowych szpitali, należałoby zakładać oddziały psychiatryczne w szpitalach powiatowych i wojewódzkich. Lekarze tych oddziałów mogliby jednocześnie być zatrudnieni w lecznictwie otwartym, w przychodniach zdrowia psychicznego, których obecnie nie ma w powiatach wobec braku specjalistów w terenie;</u>
+ <u xml:id="u-107.15" who="#PoselNiteckiLeon">— należałoby zobowiązać inne resorty prowadzące piony lecznictwa do tworzenia oddziałów psychiatrycznych;</u>
+ <u xml:id="u-107.16" who="#PoselNiteckiLeon">— należy przyśpieszyć opracowanie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego;</u>
+ <u xml:id="u-107.17" who="#PoselNiteckiLeon">— podjąć trzeba niezbędne kroki dla szybkiego zapewnienia lecznictwu psychiatrycznemu kadr lekarzy specjalistów i personelu pomocniczego;</u>
+ <u xml:id="u-107.18" who="#PoselNiteckiLeon">— poprawić należy normy rzeczowe w szpitalach psychiatrycznych, jak również podnieść stawki na żywienie do poziomu obowiązującego w szpitalach ogólnych;</u>
+ <u xml:id="u-107.19" who="#PoselNiteckiLeon">— rady narodowe powinny zakładać domy opieki dla chronicznie chorych, nie nadających się do leczenia psychiatrycznego — szpitalnego, którzy w większości szpitali stanowią 25—30% chorych. O ileż taniej kosztuje budowa domu dla chroników niż szpitala;</u>
+ <u xml:id="u-107.20" who="#PoselNiteckiLeon">— poprawę sytuacji można by również uzyskać przez tworzenie oddziałów dziennego pobytu i ośrodków pracy chronionej.</u>
+ <u xml:id="u-107.21" who="#PoselNiteckiLeon">I ostatnie zagadnienie — walka z chorobami wenerycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-107.22" who="#PoselNiteckiLeon">Od szeregu lat obserwuje się stały wzrost zachorowalności na choroby weneryczne. Średni przyrost nowych zakażeń kiłą kształtuje się z roku na rok powyżej 20% i liczby bezwzględne za rok 1967 przekroczyły 12.500, a za I półrocze 1968 r. już 7.575 przypadków kiły objawowej wczesnej. Wagę zagadnienia podnosi jeszcze fakt coraz większej liczby młodzieży wśród nowych przypadków zachorowań, tak, że na przykład dla grupy wieku 15—19 lat liczba przypadków kiły wzrosła w 1967 r. w porównaniu do 1966 r. o 37%.</u>
+ <u xml:id="u-107.23" who="#PoselNiteckiLeon">W tej sytuacji konieczne jest włączanie się do specjalnej, szeroko zakrojonej akcji zwalczania chorób wenerycznych różnych instytucji poza służbą zdrowia, głównie dla wzmożenia oświaty sanitarnej i przedsięwzięć profilaktycznych. Jest tu pole do działania dla nauczycieli, organizacji społecznych i młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-107.24" who="#PoselNiteckiLeon">W 1968 r. nastąpił wzrost nakładów na oświatę sanitarną w pionie wenerologii; jest to ze wszech miar słuszne, gdyż właśnie w walce z chorobami wenerycznymi żywe słowo prelegenta i szerokie zasilenie terenu środkami propagandy audiowizualnej, są bardzo ważnym orężem. Jednakże osiągalne obecnie, jak i zaplanowane przez resort wydawnictwa, dotyczące walki z chorobami wenerycznymi i wychowania seksualnego, są skąpe zarówno co do liczby tytułów, jak i co do nakładu. Szczególnie niepokoi brak popularnych, oświatowych filmów, które mogłyby być znakomitym środkiem oddziaływania na ludzi młodych w uświadamianiu groźby chorób wenerycznych.</u>
+ <u xml:id="u-107.25" who="#PoselNiteckiLeon">Spośród trzech wyprodukowanych na przestrzeni 23 lat filmów krótkometrażowych, dwa pochodzą z wczesnych lat 50-tych i dawno straciły na aktualności, trzeci — zrealizowany w 1967 r. oceniono powszechnie jako nieudany.</u>
+ <u xml:id="u-107.26" who="#PoselNiteckiLeon">Inne problemy pionu skórno-wenerologicznego, to utworzenie nowych oddziałów — „W” lub zapewnienie w szpitalach pewnej liczby łóżek dla chorych przymusowo leczonych. Pozostaje to w związku z organizowaniem poradni skórno-wenerologicznych czynnych całą dobę w miastach wojewódzkich. Dekret o zwalczaniu chorób wenerycznych z 16 kwietnia 1946 r. nie doczekał się dotąd modyfikacji i przystosowania do zmienionych warunków życia i postępu wiedzy lekarskiej. Dokonanie tej korekty w najbliższym czasie wydaje się być nieodzowne.</u>
+ <u xml:id="u-107.27" who="#PoselNiteckiLeon">Wysoka Izbo! Podniesione przed chwilą sprawy są tylko fragmentem problemów służby zdrowia w Polsce, pochodzą z obszernego katalogu zagadnień, którym w ostatnich czasach zajmował się aktyw Stronnictwa Demokratycznego podczas wszechstronnej dyskusji nad tezami na V Zjazd PZPR i nad materiałami na kolejny IX Kongres Stronnictwa. Wyniki tej partyjnej rozmowy są zgodne z oceną sytuacji w naszej służbie zdrowia i dlatego zapewniam obywateli, iż wraz z moimi kolegami z Klubu Poselskiego SD będę głosował za przyjęciem planu i budżetu na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-107.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-108">
+ <u xml:id="u-108.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Mieczysław Tomkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-109">
+ <u xml:id="u-109.0" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zadania planu 5-letniego ustalone dla krajowego przemysłu ciągników i maszyn rolniczych na lata 1966—1970 przewiduj ją osiągnięcie łącznej wartości produkcji maszyn i narzędzi rolniczych 22.900 mln zł liczonej w cenach porównywalnych. Z tego, na lata 1966—1968 przewidziana była wartość 12.300 mln zł. Do końca bieżącego roku wartość tej produkcji osiągnie kwotę 12.400 mln zł, to jest będzie zgodna z założeniami planu 5-letniego na ten okres.</u>
+ <u xml:id="u-109.1" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Rolnictwo miało otrzymać w planie 5-letnim 143 tys. ciągników. Z tej liczby w latach 1966—1968 dostawy miały wynieść 76.800 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-109.2" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Rzeczywiste dostawy dla rolnictwa w latach 1966—1968 wynoszą około 65 tys. sztuk z produkcji krajowej i około 5 tys. sztuk z importu, to jest razem około 70 tys. sztuk ciągników, a więc mniej o 6.800 sztuk od założeń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-109.3" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Aktualnie przemysł postawił sobie ambitne zadanie wykonania pełnej pięciolatki w zakresie produkcji ciągników kołowych drogą podwyższenia w stosunku do planu 5-letniego zadań planu produkcji ciągników o mocy 30 KM na rok 1969 i 1970 z 12 tys. do 15 tys. sztuk rocznie, przy równoczesnym wykonaniu dodatkowego zadania — uruchomienia produkcji ciągników ciężkich o mocy 75 KM i przy zwiększonej produkcji części zamiennych. Nadrobienie zaległości w produkcji nie będzie jednak równoznaczne z całkowitym wyrównaniem dostaw dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-109.4" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Pozostanie niedobór około 3 tys. sztuk ciągników, w związku ze zwiększonymi przydziałami dla pozarolniczych odbiorców krajowych. W latach 1966—1970 odbiorcy ci otrzymają o 6 tys. sztuk ciągników więcej niż przewidywał plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-109.5" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Jest faktem, że ponadplanowe potrzeby i dostawy ciągników dla pozarolniczych odbiorców krajowych wystąpiły głównie na skutek braku odpowiedniej ilości środków transportu samochodowego.</u>
+ <u xml:id="u-109.6" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W latach 1966—1967 notowany był bardzo poważny deficyt przyczep. Spowodowało to potrzebę uruchomienia produkcji w różnych zakładach, a również w POM i zakładach mechanizacji rolnictwa. Sytuacja ulega aktualnie pewnej poprawie. Jednak produkowane dotychczas przyczepy służą jedynie najpilniejszym potrzebom transportu drogowego i są przy tym bardzo drogie, jak np. samo wyładowcza przyczepa objętościowa. Natomiast w zakresie produkcji przyczep typowo rolniczych o parametrach techniczno-eksploatacyjnych w pełni zaspokajających wymogi użytkowników rolniczych, nastąpiły opóźnienia. Nadal odczuwa się niedobór przyczep wywrotek 3,5-tonowych oraz przyczep o ładowności 5 tys. kg. Dostawy w roku bieżącym pokrywają potrzeby tylko w około 50%.</u>
+ <u xml:id="u-109.7" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Jest obawa, że w 1969 r. sytuacja może ulec zaostrzeniu wobec tego, że szereg zakładów zamierza zaprzestać produkcji przyczep, a fabryka w Sanoku jeszcze nie jest zdolna w pełni zabezpieczyć potrzeb rolnictwa i innych odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-109.8" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Ogólnie należy stwierdzić, że tempo wzrostu dostaw środków energetyczno-transportowych dla rolnictwa w ostatnich latach jest wyraźnie niedostateczne w stosunku do wzrostu masy płodów rolnych, jakie muszą być objęte transportem, w tym praktycznie głównie przy pomocy ciągników i przyczep. Plan na rok 1969 prezentuje wzrost wartości produkcji maszyn i narzędzi rolniczych w skali kraju o 11%.</u>
+ <u xml:id="u-109.9" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Produkcja ważniejszych dla rolnictwa asortymentów, to znaczy tych, których najdotkliwszy deficyt odczuwany był w latach 1967 i 1968 wzrasta w znacznie wyższym stopniu. Przykładowo:</u>
+ <u xml:id="u-109.10" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— uruchamiana jest produkcja kultywatorów ciężkich, których dotychczas nie wytwarzaliśmy, — produkcja glebogryzarek zawieszanych wzrasta o 30%, — produkcja rozsiewaczy wapna i rozrzutników nawozów wzrasta w 1969 r. o 42%, — następuje uruchomienie produkcji poszukiwanych siewników nawozowych konnych w serii 10 tys. sztuk, — produkcja grabi konnych rośnie z 11,5 tys. w 1968 r. do 32 tys. sztuk w 1969 r., — produkcja silosokombajnów — „Orkan” wzrasta z 2 tys. sztuk w 1968 r. do 4 tys. sztuk w 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-109.11" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Przytoczone przykłady, jak również szereg innych faktów, świadczą o tym, że przemysł poczynił w ostatnich latach duże wysiłki mające na celu unowocześnienie parku maszynowego dla rolnictwa, że ulega systematycznej poprawie ilość i jakość dostarczanego sprzętu. Ostatni okres cechuje się jednak wyraźnie wyższym za potrzebowaniem na sprzęt mechaniczny niż aktualny poziom dostaw. Dotyczy to zarówno sprzętu dla gospodarki drobnotowarowej, jak też wysokowydajnych maszyn dla gospodarstw uspołecznionych. Brak szeregu maszyn może wpływać hamująco na dalsze utrzymanie dynamiki wzrostu produkcji rolnej na dotychczasowym poziomie. Wymienię tutaj spośród najważniejszych, moim zdaniem, trzy następujące dziedziny:</u>
+ <u xml:id="u-109.12" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— nawożenie — mimo odnotowanego już przeze mnie wysokiego stosunkowo wzrostu produkcji rozrzutników wapna, głód w tej grupie sprzętu jest aktualnie bardzo dotkliwy; równie, a chyba jeszcze bardziej dotkliwie, odczuwa rolnictwo brak odpowiednich ładowaczy, których produkcja krajowa rozpoczęta dopiero w bieżącym roku i zmniejszone dostawy importowe nie zaspokajają najpilniejszych nawet aktualnych potrzeb rolnictwa;</u>
+ <u xml:id="u-109.13" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— zbiór pasz — w tej dziedzinie można powiedzieć krótko: trzeba więcej kosiarek konnych i ciągnikowych, więcej silosokombajnów i kosiarkoładowaczy, a szczególnie ważną sprawą jest jak najszybsze uruchomienie krajowej produkcji wysokowydajnych przyczepianych sieczkarń polowych;</u>
+ <u xml:id="u-109.14" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">— zbiór zbóż — powszechną dziś potrzebą stała się kombajnizacja zbioru zbóż i związane z nią procesy zbioru słomy oraz rozwój suszarnictwa i czyszczenia ziarna.</u>
+ <u xml:id="u-109.15" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Można powiedzieć, że produkowany obecnie kombajn — „Vistula”, po okresie ostrej krytyki i przeprowadzonej rekonstrukcji jakościowej, zmienił stosunek naszego rolnictwa do procesu kombajnowego zbioru zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-109.16" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Wzrost plonów wymaga jednak obecnie jak najszybszych dostaw kombajnów o poważnie zwiększonej przepustowości. Krajowa produkcja nowoczesnych, wysokowydajnych kombajnów zbożowych winna być dla naszego przemysłu maszynowego równie pilnym i ambitnym zadaniem, jak udane uruchomienie produkcji polskiego Fiata.</u>
+ <u xml:id="u-109.17" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Rozwojowi kombajnizacji zbioru musi towarzyszyć równolegle rozwijana produkcja maszyn towarzyszących: pras, suszarni i czyszczalni o wysokiej wydajności.</u>
+ <u xml:id="u-109.18" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Szybki wzrost dostaw sprzętu rolniczego i postęp w mechanizacji prac rolnych powodują wzrost zapotrzebowania rolnictwa na części zamienne do eksploatowanego sprzętu. Wprowadzenie do obrotu nowych typów ciągników i maszyn rolniczych wymaga poważnego rozszerzenia asortymentu części będących w obrocie. Jest to poważne zadanie dla przemysłu i aparatu handlu. Podczas gdy np. w 1966 r. sprzedano części do sprzętu rolniczego łącznie z akcesoriami za 3 mld zł, to w 1970 r. poziom sprzedaży osiągnie pułap 6,4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-109.19" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Mimo że wartość zapasów części zamiennych ogółem wzrasta w bieżącym roku do 4,5 mld zł i zaznacza się tendencja dalszego wzrostu, istnieje jednak nadal pewna grupa pozycji, których niedostateczna dostawa na rynek powoduje trudności w dokonywaniu bieżących remontów i utrzymaniu parku maszynowego w gotowości eksploatacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-109.20" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Do szczególnie deficytowych pozycji należą ciągle części aparatury paliwowej. Problem ten wymaga w 1969 r., oprócz rozbudowy zaplecza produkcyjnego i działania na odcinku jakości, decyzji dotyczących uzupełniającego importu. W dalszym ciągu brakuje części do układu kierowniczego ciągników Ursus. Brak części zamiennych do przyczep, różnych elementów z odlewów i odkuć. Z całym naciskiem pragnę podkreślić jeszcze raz, że aktualnie sytuacja w dziedzinie części zamiennych, poza przyczepami, gdzie istnieje jeszcze ogólny niedobór, wymaga nie tyle zwiększenia ogólnej masy i wartości produkcji, ile skoncentrowania wysiłków na zlikwidowaniu notorycznie deficytowych pozycji.</u>
+ <u xml:id="u-109.21" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">W bieżącym roku wizytowaliśmy szereg zakładów przemysłu maszyn rolniczych. Można było zauważyć poważny dorobek tych fabryk na odcinku unowocześnienia produkcji. Z rozmów z załogami wynieśliśmy wrażenie, że zarówno wśród personelu technicznego, jak i robotników jest duże zrozumienie potrzeb rolnictwa. Jednak kolektywy fabryk sprzętu rolniczego napotykają trudności w realizacji swoich zadań. Do trudności tych zaliczyć przede wszystkim należy braki w dostawach materiałów hutniczych i półwyrobów metalurgicznych oraz deficyt niektórych elementów osprzętu hydraulicznego, pneumatyki i elektrycznego. Bardzo mocno występują braki w dostawach różnych elementów z przemysłu chemicznego, jak np. pasy ogumione, zbiorniki, węże i ogumienie. Dla przykładu podam, że tylko do bardzo potrzebnych i cenionych w rolnictwie rozsiewaczy chemia nie zabezpiecza na rok 1969 dostawy około 40 tys. sztuk pasów ogumionych, co może zakłócić wykonanie produkcji i wyeliminowanie z eksploatacji 10—15 tys. tych rozsiewaczy. Odpowiedzialne za zaopatrzenie rolnictwa w sprzęt do mechanizacji prac — Zjednoczenie Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych — opracowało projekt programu rozwoju tego przemysłu na lata 1971—-1975; współdziałał przy tym opracowaniu Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny, powołany przez Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-109.22" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Z prac tego zespołu zostało przedłożone rządowi sprawozdanie wraz z przygotowanym projektem uchwały KERM w sprawie zabezpieczenia rozwoju produkcji ciągników, maszyn rolniczych oraz części zamiennych na lata 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-109.23" who="#PoselTomkowskiMieczyslaw">Przedstawiony program rozwiązuje kompleksowo sprawę zaopatrzenia rolnictwa oraz zapewnia rozbudowę niezbędnej do tego celu mocy produkcyjnej przemysłów współpracujących w dziedzinie dostaw sprzętu rolniczego. Szybkie podjęcie odpowiednich decyzji zabezpieczających środki na realizację nakreślonego programu leży w interesie rolnictwa i całej szeroko pojętej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-109.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-110">
+ <u xml:id="u-110.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Józefowi Olszyńskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-111">
+ <u xml:id="u-111.0" who="#PoselOlszynskiJozef">Wysoki Sejmie! Jak już niejednokrotnie w czasie toczącej się debaty z tej trybuny podkreślano, przedłożony przez rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przeanalizowany przez komisje sejmowe projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 nie nasuwa istotnych niejasności i zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-111.1" who="#PoselOlszynskiJozef">Chciałbym podkreślić z całym przekonaniem, że podstawowe proporcje planu, dotyczące zarówno działów gospodarki narodowej i poszczególnych gałęzi, jak i wzrostu produkcji, dochodu narodowego, jego podziału na spożycie i inwestycje są wyrazem zarówno możliwości wynikających z dotychczas osiągniętych wyników ekonomicznych i społecznych naszego kraju, jak i widocznej troski o coraz lepsze zaspokojenie codziennych materialnych i kulturalnych potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.2" who="#PoselOlszynskiJozef">Uwzględniona w zasadzie w proporcjach planowych słuszna teza zawarta w uchwale V Zjazdu PZPR, że nakłady inwestycyjne w rolnictwie powinny wzrastać co najmniej w tym samym tempie jak i w całej gospodarce narodowej i że wzrost przeciętnych realnych dochodów konsumpcyjnych ludności chłopskiej, uzyskiwanych z gospodarki rolnej powinien odpowiadać wzrostowi przeciętnych płac realnych, świadczy o prawidłowym kształtowaniu ekonomicznych podstaw sojuszu robotniczo-chłopskiego. Stanowi to ekonomiczno-polityczną podstawę do rozwijania i pogłębiania sprzyjającej atmosfery dla pełnego wykonania, a przy sprzyjających warunkach klimatycznych przekroczenia ustalonych w planach wskaźników wydajności oraz wielkości i towarowości produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-111.3" who="#PoselOlszynskiJozef">Wykonanie tych zadań wymagać będzie świadomego zaangażowania zarówno gospodarstw chłopskich, jak i uspołecznionych, zaangażowania wynikającego z troski kojarzącej interes indywidualny każdej jednostki, każdej rodziny chłopskiej z potrzebami i interesami ogólnonarodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-111.4" who="#PoselOlszynskiJozef">Rolnictwo ze względu na zależność od warunków atmosferycznych, jak również ze względu na przemiany jakie obecnie przechodzi w związku z osiągnięciami nauki i wiedzy rolniczej oraz szybkim stosunkowo wzrostem nowoczesnych środków produkcji wymaga szczególnej pomocy zarówno ze strony przemysłu i budownictwa, jak i w szczególności ze strony rolniczych organizacji spółdzielczych i społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-111.5" who="#PoselOlszynskiJozef">Obok przemysłów maszynowego i chemicznego coraz bardziej wiodącą rolę, bo wyzwalającą produkcję rolną, spełnia i spełniać musi przemysł rolno-spożywczy, a zwłaszcza mięsny, mleczarski i warzywniczo-owocarski. Kontraktacja płodów rolnych, skuteczne wpływanie na jakość, a tym samym dobre ceny produktów, sprawny ich odbiór na punktach skupu — to wspólne zadania wszystkich gałęzi przemysłu rolno-spożywczego, spółdzielczości, zwłaszcza rolniczej, kółek rolniczych i innych organizacji społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-111.6" who="#PoselOlszynskiJozef">Uzyskanie w gospodarce rolnej wzrostu przeciętnego dochodu przeznaczonego na spożycie równego poziomowi wzrostu realnych płac, nie oznacza takiego wzrostu dochodów w każdym gospodarstwie, w każdej rodzinie chłopskiej i w każdej rodzinie pracowników rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.7" who="#PoselOlszynskiJozef">Wzrost dochodów ogólnych rolnictwa jak wiadomo nie działa automatycznie na wszystkie gospodarstwa. Wzrost dochodów w danym gospodarstwie rolnym zależny jest od ilości i jakości sprzedawanych produktów rolnych, a więc od poziomu gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-111.8" who="#PoselOlszynskiJozef">Rola spółdzielczości wiejskiej, skupiającej w swoich pionach ponad 8 mln członków i prawie wszystkie gospodarstwa rolne, powinna w obecnych warunkach polegać szczególnie na przychodzeniu z pomocą materialną i organizatorską przede wszystkim słabym i średnim ekonomicznie gospodarstwom.</u>
+ <u xml:id="u-111.9" who="#PoselOlszynskiJozef">Prawidłowy rozdział zadań kontraktacyjnych, kredytów, materiałów budowlanych, dotarcie do tych gospodarstw z nasionami kwalifikowanymi, nawozami mineralnymi we właściwym asortymencie, usługami mechanizacyjnymi i chemizacyjnymi, to najprostsza droga do wyzwolenia ich rezerw produkcyjnych, towarowości i dochodowości. Spółdzielczość samopomocowa, zaopatrując wieś w środki produkcji przy współdziałaniu ze spółdzielniami oszczędnościowo-pożyczkowymi i kółkami rolniczymi, może coraz skuteczniej oddziaływać na intensyfikację gospodarstw rolnych, zwłaszcza słabszych, a tym samym wnosić coraz większy wkład w rozwój rolnictwa i wykonanie jego planowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-111.10" who="#PoselOlszynskiJozef">Jak już wyżej wspomniałem, niemałe też zadania do wykonania i stałego ulepszania stoją przed spółdzielczością rolniczą w dziedzinie skupu płodów rolnych, celem ich przetworzenia przez przemysł na dobre artykuły spożywcze i przekazania na rynek dla zaspokojenia codziennych potrzeb konsumentów, a w pewnej mierze również na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-111.11" who="#PoselOlszynskiJozef">Jak wiadomo, mimo stopniowego wzrostu nakładów i wielu wysiłków i usprawnień, jesteśmy w tej dziedzinie zapóźnieni, co powoduje wiele strat materialnych, niezadowolenia i nieraz uzasadnionej krytyki.</u>
+ <u xml:id="u-111.12" who="#PoselOlszynskiJozef">Rolnictwo zarówno indywidualne, jak i uspołecznione domaga się coraz powszechniej bardziej nowoczesnych, dostosowanych do nowych warunków form odbioru płodów rolnych bezpośrednio z gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-111.13" who="#PoselOlszynskiJozef">Spółdzielczość mleczarska, biorąc pod uwagę wymogi dostawców mleka, odbiera już ponad 50% surowca mlecznego bezpośrednio z gospodarstw. Daje to coraz lepsze rezultaty produkcyjne, skupowe i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-111.14" who="#PoselOlszynskiJozef">Również placówki spółdzielni rolniczych zorganizowane w pionie CRS podjęły eksperymentalnie zadanie bezpośredniego odbioru płodów rolnych z gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-111.15" who="#PoselOlszynskiJozef">Eksperyment udał się, ale brak środków transportu stoi na przeszkodzie w jego upowszechnieniu. Za sprawność organizacji skupu płodów rolnych odpowiedzialne są głównie trzy piony spółdzielczości wiejskiej: spółdzielczość samopomocowa, mleczarska i ogrodniczo-pszczelarska. Spółdzielczość mleczarska z roku na rok zwiększa o setki milionów litrów skup surowca mlecznego oraz przetwórstwo i zaopatrzenie rynku w gotowe artykuły mleczarskie. Dostawcy za dostarczony surowiec mleczny do spółdzielczych tylko punktów skupu otrzymali w roku bieżącym ponad 13 mld zł. Ponadto wartość gospodarskiej, bezpośredniej sprzedaży mleka i artykułów mlecznych szacunkowo przekracza 5 mld zł. Jest to więc poważny comiesięczny zastrzyk gotówki wykorzystywany w gospodarstwach rolnych na inwestycje, zakup środków produkcji oraz zaspokojenie codziennych, kulturalno-bytowych potrzeb ludności rolniczej. Wartość gotowych wyrobów mleczarskich wyprodukowanych w spółdzielczych zakładach przekroczy w roku bieżącym kwotę 18 mld zł. Jest to znaczna pozycja w zaopatrzeniu rynku.</u>
+ <u xml:id="u-111.16" who="#PoselOlszynskiJozef">W trosce o jak najlepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów, staramy się w miarę naszych możliwości podnosić jakość i wzbogacać asortyment artykułów mlecznych. Zgodnie z zasadami gospodarki socjalistycznej podejmujemy na ogół skuteczne zabiegi zmierzające do uzyskania lepszych wyników ekonomicznych poprzez obniżkę kosztów transportu, kosztów produkcji, lepszą organizację i wydajność pracy. Utrzymanie na odpowiednim poziomie akumulacji konieczne jest w szczególności ze względu na rosnące potrzeby inwestycyjne w celu rozwoju nowoczesnej bazy techniczno-przetwórczej i jej zaplecza konserwacyjno-remontowego.</u>
+ <u xml:id="u-111.17" who="#PoselOlszynskiJozef">Zdajemy sobie z tego sprawę, że ciąży na nas duża odpowiedzialność zarówno od strony jak najlepszego wykonania zadań w ramach gospodarki ogólnonarodowej, jak i statutowego obowiązku w stosunku do naszych członków i wszystkich dostawców surowca mlecznego. Ale sprawność naszej spółdzielczej działalności zależy nie tylko od dobrych chęci i właściwej organizacji pracy, ale w coraz większym stopniu od wyposażenia w środki techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-111.18" who="#PoselOlszynskiJozef">Uzyskując zrozumienie dla tych potrzeb i poparcie ze strony władz politycznych i państwowych, spółdzielczość wiejska przeznacza coraz większe środki na rozwój bazy technicznej, jak: punkty skupu, magazyny, chłodnie, zakłady przetwórcze i zaplecze konserwacyjno-remontowe.</u>
+ <u xml:id="u-111.19" who="#PoselOlszynskiJozef">Ogólne trudności w budownictwie, wynikające z niedostatecznego poziomu produkcji materiałów budowlanych oraz z możliwości wykonawczych przedsiębiorstw budowlanych w stosunku do wielkości ogólnych zadań inwestycyjnych, odbijają się szczególnie dotkliwie w placówkach spółdzielczych.</u>
+ <u xml:id="u-111.20" who="#PoselOlszynskiJozef">Na przykład, w bieżącym roku, podobnie zresztą jak w latach poprzednich, plan robót budowlanych niektórych pilnych zakładów mleczarskich i innych nie został wykonany z powodu przesunięcia załóg budowlanych na inne tzw. pilniejsze budowy.</u>
+ <u xml:id="u-111.21" who="#PoselOlszynskiJozef">Nie zawsze też brane są pod uwagę pilne potrzeby spółdzielczości rolniczej w zakresie zaopatrzenia w maszyny i urządzenia zakładów produkujących środki produkcji. Np. spółdzielczość mleczarska, posiadając 4 własne fabryki maszyn i urządzeń mleczarskich oraz 13 okręgowych zakładów instalacyjno-remontowych, nie zawsze na czas otrzymuje surowce, półfabrykaty i części zamienne oraz odpowiednie maszyny i narzędzia konieczne do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-111.22" who="#PoselOlszynskiJozef">Podobnie wygląda sytuacja ze środkami transportowymi. Jakkolwiek znacznie zwiększył się park samochodowy, to okresowy brak części zamiennych, a zwłaszcza opon i dętek, paraliżuje część transportu i bardzo utrudnia wykonanie bieżących zadań.</u>
+ <u xml:id="u-111.23" who="#PoselOlszynskiJozef">Niedostateczne i przestarzałe pod wieloma względami zaopatrzenie w opakowania hamuje postęp w unowocześnieniu formy podania artykułów konsumpcyjnych w ogóle, a w tym również artykułów wytwarzanych przez spółdzielczość.</u>
+ <u xml:id="u-111.24" who="#PoselOlszynskiJozef">Wysoki Sejmie! Poruszyłem przykładowo kilka zagadnień wymagających usprawnienia celem zabezpieczenia warunków dla pełnej i efektywnej realizacji zadań planowych.</u>
+ <u xml:id="u-111.25" who="#PoselOlszynskiJozef">Jestem przekonany, że realizacja uchwały V Zjazdu PZPR i widoczne odbicie jej treści w narodowych planach gospodarczych na ostatnie dwa lata bieżącej pięciolatki, że zwłaszcza decyzje dotyczące usprawnienia planowania, realizacji inwestycji i zaopatrzenia w środki produkcji pozwolą na przezwyciężenie tych trudności i uzyskanie coraz lepszych wyników produkcyjno-ekonomicznych, a tym samym i polityczno-społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-111.26" who="#PoselOlszynskiJozef">Spółdzielczość wiejska, skupiająca w swoich szeregach miliony członków — mężczyzn, kobiet i młodzieży, setki tysięcy działaczy społeczno-samorządowych i pracowników partyjnych i bezpartyjnych, działać będzie zarówno w kierunku pełnego wykonania, a w miarę możliwości — przekroczenia zadań Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1969 i lata następne, jak i w dziedzinie społecznej mobilizacji mas chłopskich i pracowników rolnictwa i spółdzielczości do wykonania zadań produkcyjnych i społeczno-politycznych naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-111.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-112">
+ <u xml:id="u-112.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Józefowi Łastowskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-113">
+ <u xml:id="u-113.0" who="#PoselLastowskiJozef">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć problem zaopatrzenia materiałowego poszczególnych ogniw naszej gospodarki narodowej, decydujący o pomyślnej realizacji Narodowego Planu Gospodarczego w 1969 r. i założeń na rok 1970, szczególnie w przemyśle maszynowym i budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-113.1" who="#PoselLastowskiJozef">W myśl uchwały V Zjazdu przemysł maszynowy, jako jeden z przemysłów decydujących o unowocześnieniu gospodarki narodowej, powinien się rozwijać w tempie szybszym od przeciętnego rozwoju całej produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-113.2" who="#PoselLastowskiJozef">Zasada ta powinna być skutecznie realizowana w planie na rok 1969.</u>
+ <u xml:id="u-113.3" who="#PoselLastowskiJozef">Produkcja globalna w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego wzrosnąć ma o 15,9%, przy średnim wzroście produkcji przemysłowej naszej gospodarki o 8,2%.</u>
+ <u xml:id="u-113.4" who="#PoselLastowskiJozef">Wysoki wzrost produkcji przemysłowej uwarunkowany jest nie tylko rozwojem techniki, wzrostem nakładów inwestycyjnych, wykorzystaniem rezerw wewnętrznych, ale przede wszystkim sprawnym zaspokajaniem potrzeb materiałowych i kooperacyjnych zakładów tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-113.5" who="#PoselLastowskiJozef">Bilanse materiałowe na szczeblu Komisji Planowania zostały zamknięte, co powinno świadczyć, że na tym odcinku działalności gospodarczej rok 1969 powinien być mniej drażliwy niż lata poprzednie.</u>
+ <u xml:id="u-113.6" who="#PoselLastowskiJozef">Na bardziej pomyślną sytuację zaopatrzeniową wpływa, między innymi, wzrost produkcji niektórych surowców, a w szczególności: cynku, miedzi, ołowiu, produktów naftowych, tworzyw sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-113.7" who="#PoselLastowskiJozef">Natomiast przyjęto niski wzrost produkcji wyrobów walcowanych, rur stalowych oraz niektórych innych potrzebnych wyrobów przetwórstwa hutniczego, co sprawia wiele kłopotu ze zbilansowaniem produkcji z potrzebami i może powodować trudności w produkcji przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-113.8" who="#PoselLastowskiJozef">Przemysły przetwórcze mają trudności w zabezpieczeniu potrzeb na rok 1969 w zakresie: blach prądnicowych i transformatorowych, prętów ciągnionych, blach zimnowalcowanych, niektórych metali kolorowych, materiałów chemicznych, zwłaszcza materiałów elektroizolacyjnych, specjalnych lakierów i emalii oraz wyrobów gumowych. Bardzo poważne są trudności w zabezpieczeniu potrzeb przemysłu w odlewy, odkuwki i wytłoczki. Niemal wszystkie przemysły odczuwają trudności w zaopatrzeniu w tarcice, a także opakowania drewniane i tekturowe.</u>
+ <u xml:id="u-113.9" who="#PoselLastowskiJozef">W — „Trybunie Ludu” z dn. 13.XII br. został umieszczony wywiad z Ministrem Przemysłu Ciężkiego tow. Kaimem, gdzie między innymi czytamy: — „Mimo jednak wielkiego wysiłku, tak technicznego jak też i nakładów inwestycyjnych, hutnictwo nie nadąża za potrzebami ilościowymi, a zwłaszcza jakościowymi, ze strony odbiorców krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-113.10" who="#PoselLastowskiJozef">Chodzi tu o przemysł metalowy, maszynowy i elektrotechniczny.</u>
+ <u xml:id="u-113.11" who="#PoselLastowskiJozef">W związku z dysproporcją między potrzebami przemysłu maszynowego a możliwościami pokrycia ich przez walcownie, kuźnie i odlewnie staliwa zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, zaistniała konieczność importu znacznych ilości wyrobów hutniczych, co angażuje poważne środki dewizowe. Są to w przeważającej mierze wyroby, które mogą być z powodzeniem produkowane w kraju pod warunkiem jednakże rozszerzania bazy produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-113.12" who="#PoselLastowskiJozef">Do tego dochodzą kłopoty kooperacyjne, które, moim zdaniem, spowodowane są niedorozwojem ilościowym kooperacji, a co gorsza, niską jakością elementów kooperacyjnych.” Wypowiedź ta nie może nie budzić niepokoju, zwłaszcza wobec zalecanego przez V Zjazd rozwoju przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-113.13" who="#PoselLastowskiJozef">Produkcja wyrobów walcowanych ze stali zwykłej i jakościowej wzrasta w 1969 r. o 3,8%, podczas gdy zużycie tych artykułów w zakładach podległych Ministerstwu Przemysłu Maszynowego wzrasta o 9,5%. Przemysł maszynowy nie jest ilościowo największym odbiorcą wyrobów walcowanych, jest on jednak głównym odbiorcą szeregu najbardziej deficytowych grup wyrobów hutniczych. Sytuację tę pogarsza realizacja dostaw z importu.</u>
+ <u xml:id="u-113.14" who="#PoselLastowskiJozef">Mimo zmniejszenia deficytu dzięki zakupieniu w 1968 r. z rezerwy Komisji Planowania około 35 tys. ton wyrobów hutniczych, pozostaje na koniec 1968 r. niebagatelny niedobór, który obciąża bilans 1969 r. w asortymencie blach, bednarki, kształtowników i walcówki.</u>
+ <u xml:id="u-113.15" who="#PoselLastowskiJozef">Rysujące się trudności w bilansach materiałowych dla przemysłu maszynowego można przedstawić na przykładzie zbadanych przeze mnie niektórych zjednoczeń tego przemysłu:</u>
+ <u xml:id="u-113.16" who="#PoselLastowskiJozef">Zjednoczenie Przemysłu Maszyn Budowlanych sygnalizuje niedobory materiałowe na pokrycie wykonania planu 1969 r. w ilości około 6.500 ton odlewów staliwnych, z czego już na I kwartał brakuje około 2.500 ton.</u>
+ <u xml:id="u-113.17" who="#PoselLastowskiJozef">Przyznany na rok 1969 limit dyrektywny, określający zużycie wyrobów walcowanych ze stali zwykłej i jakościowej, zaniżono w stosunku do planowanego zużycia o 9,6 tys. ton, co stanowi 8% w stosunku do zużycia ogółem. Jednocześnie zaniżono dyrektywny limit zużycia rur stalowych o 12%.</u>
+ <u xml:id="u-113.18" who="#PoselLastowskiJozef">„Centrostal” mimo posiadanego zabezpieczenia kontyngentowego, nie przyjęła zamówień na I kwartał 1969 r. na 500 ton blach w grupie 3.601, przeznaczonych na zabezpieczenie kooperacji dla FSC-Lublin. Można mieć również zastrzeżenia w odniesieniu do — „Centrostali” dotyczące zbytniego rozdrabniania zamówień, szczególnie na stale jakościowe, co w znacznym stopniu utrudnia realizację tych zamówień przez poszczególne huty i nie sprzyja poprawie zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-113.19" who="#PoselLastowskiJozef">Duży jest niedobór lin stalowych i łańcuchów technicznych o okrągłych ogniwach.</u>
+ <u xml:id="u-113.20" who="#PoselLastowskiJozef">Zjednoczenie Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych sygnalizuje niedobory materiałowe na pokrycie planu 1969 r. w następujących asortymentach: około 80 tys. ton wyrobów walcowanych, głównie blach cienkich i prętów ciągnionych, około 1000 kilometrów rur stalowych, około 400 ton taśmy mosiężnej, około 5,5 tys. ton odlewów żeliwnych.</u>
+ <u xml:id="u-113.21" who="#PoselLastowskiJozef">Zjednoczenie to boryka się z trudnościami dostaw z przemysłu chemicznego takich asortymentów, jak: pasy uzębione do koparek do ziemniaków, opony powyżej 28 cali, pasy klinowe, uszczelki, pasy pędne, farby, lakiery i inne.</u>
+ <u xml:id="u-113.22" who="#PoselLastowskiJozef">Jak z powyższych przykładów wynika, sytuacja na odcinku zaopatrzenia materiałowego i system bilansowania zaopatrzeniowo-kooperacyjnego wykazują pewne luki.</u>
+ <u xml:id="u-113.23" who="#PoselLastowskiJozef">Przedstawione w projekcie planu dane wykazują, że zbilansowane możliwości surowcowo-materiałowe i kooperacyjne z potrzebami produkcji są dosyć napięte i stanowią ogniwo planu, które winno być otoczone szczególną opieką przez poszczególne zjednoczenia, resorty i Komisję Planowania. Opieka ta nie może ograniczać się tylko do poleceń, lecz winna się przejawiać w operatywnej i konkretnej pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-113.24" who="#PoselLastowskiJozef">Nie należy w tej trudnej sytuacji zaopatrzeniowo-kooperacyjnej pozostawić zakładów produkcyjnych samym sobie na łaskę losu, licząc na to, że same przy szczegółowym rozpracowywaniu planów techniczno-ekonomicznych i zamierzeń organizacyjnych pokonają wszystkie trudności.</u>
+ <u xml:id="u-113.25" who="#PoselLastowskiJozef">Podane przeze mnie trudności i kłopoty rysujące się dla przemysłu maszynowego w zaopatrzeniu w materiały i surowce, nie przekreślają oczywiście realnych zadań planowych tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-113.26" who="#PoselLastowskiJozef">Istnieją przecież rezerwy tkwiące w zapasach, w nadmiernym często zużyciu, w zawyżonych brakach oraz najważniejsze w inicjatywach oszczędnościowych załóg zakładowych.</u>
+ <u xml:id="u-113.27" who="#PoselLastowskiJozef">Wielkie zadania w tym zakresie ma do spełnienia samorząd robotniczy, przez pełniejsze angażowanie załóg w kierunku oszczędnościowego zużycia materiałów i surowców.</u>
+ <u xml:id="u-113.28" who="#PoselLastowskiJozef">Wielką rolę może okazać ruch wynalazczo-racjonalizatorski, nakierowany na usprawnienie gospodarki materiałowej i oszczędności w zużyciu.</u>
+ <u xml:id="u-113.29" who="#PoselLastowskiJozef">Mimo dosyć ograniczonego czasu w dyskusji pragnę jednakże pokrótce zatrzymać się nad bilansem surowcowo-materiałowym w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym.</u>
+ <u xml:id="u-113.30" who="#PoselLastowskiJozef">Znane są obywatelom posłom wielkie potrzeby, a w związku z tym i wielkie naciski społeczeństwa i instytucji na rozwój budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-113.31" who="#PoselLastowskiJozef">Jednym z najistotniejszych czynników hamujących rozwój budownictwa jest, poza przerobem, niedobór potrzebnych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-113.32" who="#PoselLastowskiJozef">Realizacja bieżącego 5-letniego planu budownictwa na lata 1966—1970 w okresie pierwszych trzech lat przebiega pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-113.33" who="#PoselLastowskiJozef">Tempo wzrostu w tym okresie wynosiło 8%, a więc przewyższało o Około 2% założenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-113.34" who="#PoselLastowskiJozef">Założone w projekcie planu na lata 1969— 1970 tempo wzrostu zadań budowlanych jest mniejsze i wynosi dla 1969 r. 5,9%, a dla 1970 r. 7,3%.</u>
+ <u xml:id="u-113.35" who="#PoselLastowskiJozef">Podstawową przyczyną osłabienia tempa wzrostu produkcji budowlano-montażowej jest konieczność zmniejszenia występujących napięć, głównie w bilansach materiałowych, a w szczególności w takich materiałach, jak cement, wyroby instalacyjne, sanitarne, konstrukcje stalowe i rury.</u>
+ <u xml:id="u-113.36" who="#PoselLastowskiJozef">Produkcja cementu w 1969 r. wzrosnąć ma, w stosunku do 1968 r., o 3%. Ograniczenie produkcji cementu spowodowane jest m.in. tym, że przemysł ciężki nie może dostarczyć, co wyda je się dosyć dziwne, więcej żużla — wobec czego żużel ten będzie częściowo importowany.</u>
+ <u xml:id="u-113.37" who="#PoselLastowskiJozef">Nowa cementownia Chełm II ma być oddana do eksploatacji w 1970 r.; nie należy dopuścić do dalszych opóźnień w realizacji tej inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-113.38" who="#PoselLastowskiJozef">Należałoby, moim zdaniem, więcej niż dotychczas uwagi poświęcić zagadnieniu rozwoju wykorzystania pyłów węglowych przy elektrowniach. Z surowca tego wytwarza się doskonałe materiały ścienne dla budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-113.39" who="#PoselLastowskiJozef">Zadania stojące przed budownictwem w 1969 r. na tle zaopatrzenia materiałowego są napięte, ale na pewno wykonalne.</u>
+ <u xml:id="u-113.40" who="#PoselLastowskiJozef">Wystąpieniem swoim nie zdołałem objąć bardziej szczegółowo zagadnienia kooperacji, jedynie zasygnalizowałem to nadzwyczaj poważne, trudne i skomplikowane zagadnienie, od którego rozwiązania uzależniony jest rozwój szeregu przemysłów w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-113.41" who="#PoselLastowskiJozef">Niezależnie od moich krytycznych uwag nie neguję osiągnięć w zakresie poprawy sytuacji zaopatrzeniowo-kooperacyjnej; poprawa ta w większości asortymentów jest widoczna.</u>
+ <u xml:id="u-113.42" who="#PoselLastowskiJozef">Obok ulepszania metod bilansowania, należy dalej tworzyć zgodnie z uchwałą V Zjazdu warunki rozwoju bazy surowcowo-materiałowej i kooperacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-113.43" who="#PoselLastowskiJozef">Należy też poczynić poważne wysiłki w przemysłach przetwórczych, celem zmniejszenia zużycia deficytowych surowców i materiałów. Problem ten, wydaje się, dojrzał szczególnie w budownictwie, gdzie znane są liczne wypadki marnotrawstwa materiałów i surowców budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-113.44" who="#PoselLastowskiJozef">W szczególności należy zwrócić uwagę na ulepszanie technologii wytwarzania. Należy śmielej niż dotychczas w przemyśle maszynowym stosować obróbkę plastyczną zamiast obróbki skrawaniem, stosować profile gięte, dążyć do zmniejszenia nadmiernych naddatków na odkuwkach, szczególnie wolnokutych, i na odlewach, zmniejszać ilość braków, stosować materiały zastępcze.</u>
+ <u xml:id="u-113.45" who="#PoselLastowskiJozef">Poważnym elementem oszczędności materiałów w przemyśle maszynowym jest dalsze zmniejszenie ciężaru produkowanych wyrobów, jednakże bez naruszenia ich walorów eksploatacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-113.46" who="#PoselLastowskiJozef">Wydaje się konieczne przystąpienie do weryfikacji norm zużycia materiałów w przemyśle oraz ustalenie odpowiednich bodźców ekonomicznych dodatnich za oszczędności, ujemnych zaś za przekroczenie zużycia.</u>
+ <u xml:id="u-113.47" who="#PoselLastowskiJozef">Mając dotkliwy deficyt w odlewach, nie można sobie pozwolić na przedłużanie czasokresu uzyskiwania mocy docelowych, jak to ma miejsce w odlewniach w Ursusie i Końskich. Należy dopomóc tym zakładom, aby jak najprędzej osiągnęły planowane docelowe moce produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-113.48" who="#PoselLastowskiJozef">Dużo się mówi na temat braku części zamiennych, jest to oczywiście prawda, niemniej bardzo mało się robi w kierunku zachęty do szerszego regenerowania zużytych części; jest to również swojego rodzaju oszczędność materiałowa i to nieraz bardzo poważna, w tym wypadku występuje typowe zjawisko niby oszczędności pracy żywej kosztem pracy uprzedmiotowionej.</u>
+ <u xml:id="u-113.49" who="#PoselLastowskiJozef">Za mało stanowczo wykorzystuje się u nas surowce wtórne, które bezproduktywnie niszczeją.</u>
+ <u xml:id="u-113.50" who="#PoselLastowskiJozef">Występuje pilna potrzeba doinwestowania i zmodernizowania istniejących tłoczni blach, gdyż stają się one wąskim gardłem w obecnym układzie profilu produkcyjnego; dotyczy to motoryzacji, produkcji wagonów oraz maszyn budowlanych i rolniczych, gdyż mogą nastąpić w tej dziedzinie perturbacje w kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-113.51" who="#PoselLastowskiJozef">Przy wszelkich poczynaniach powinna nam przyświecać zasada, że polepszenie wyników pracy należy uzyskiwać szeroko pojętym postępem techniczno-ekonomicznym i organizacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-113.52" who="#PoselLastowskiJozef">Sądzę, że wymienione przeze mnie oraz szereg innych przedsięwzięć mających na celu planowanie zaopatrzenia z odpowiednimi rezerwami bilansowymi, co nie zawsze można powiedzieć o bilansie na rok 1969 — dadzą oszczędność surowca i materiałów, obniżenie kosztów własnych produkcji, oraz przyczynią się do pozytywnej realizacji zadań ujętych w planie na rok 1969 i założeniach na rok 1970.</u>
+ <u xml:id="u-113.53" who="#PoselLastowskiJozef">Załogi zakładów pracy, kierownictwo, konferencje samorządu robotniczego w okresie poprzedzającym V Zjazd PZPR dały dowody aktywności i dojrzałości polityczno-społecznej, podejmując i realizując, nie bacząc na trudności, cenne zobowiązania.</u>
+ <u xml:id="u-113.54" who="#PoselLastowskiJozef">Kończę licząc, że mimo zaistniałych trudności zaopatrzeniowo-kooperacyjnych, poprzez operatywne działanie w likwidowaniu tych przeszkód, zadania wynikające z planu na rok 1969 zostaną pomyślnie wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-113.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-114">
+ <u xml:id="u-114.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Dybaś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-115">
+ <u xml:id="u-115.0" who="#PoselDybasStanislaw">Wysoki Sejmie! Włączając swój głos do dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na rok 1969 i podstawowymi założeniami na rok 1970, omówię niektóre zagadnienia dotyczące skupu i kontraktacji w ogóle, ze szczególnym uwzględnieniem woj. zielonogórskiego, jak również wnioski z tego wynikające.</u>
+ <u xml:id="u-115.1" who="#PoselDybasStanislaw">Na plan skupu zbóż ze zbiorów 1968 r., wynoszący 4.500 tys. ton, skupiono do dnia 30 listopada br. 3.800 tys. ton, co stanowi 84,5% realizacji planu. W porównaniu ze skupem zbóż w analogicznym okresie roku ubiegłego jest to o 900 tys. ton więcej.</u>
+ <u xml:id="u-115.2" who="#PoselDybasStanislaw">Na dzień 30 listopada br. dostawy obowiązkowe zostały zrealizowane w 98,8%, a skup z kontraktacji w 81,3%. Dostawy zbóż z kontraktacji za okres od lipca do listopada br. były o 63% większe niż w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-115.3" who="#PoselDybasStanislaw">Zadania skupu ziemniaków w kampanii jesiennej zostały do dnia 30 listopada br. wykonane w 99,2%, a skup był o 4% większy niż w roku ubiegłym. Dostawy ziemniaków na zaopatrzenie ludności na zimę oraz na potrzeby przemysłowe zostały wykonane w 100%.</u>
+ <u xml:id="u-115.4" who="#PoselDybasStanislaw">Zadania w skupie produktów zwierzęcych realizowane były w 1968 r. w warunkach osłabienia tempa rozwoju, a nawet regresu, jaki zarysował się w ostatnich latach w produkcji trzody chlewnej. Na wynikach skupu 1968 roku odbiła się w pewnym stopniu również podwyżka cen detalicznych mięsa pod koniec 1967 r., w wyniku której zmniejszyła się towarowość produkcji, szczególnie trzody chlewnej, drobiu oraz jaj.</u>
+ <u xml:id="u-115.5" who="#PoselDybasStanislaw">Projekt planu na rok 1969 — w oparciu o zasadę planowania dynamiki produkcji roślinnej na podstawie średniej 4-letnich plonów — ustala zadania w skupie podstawowych produktów roślinnych — zbóż i ziemniaków — w zasadzie na poziomie osiągniętym w 1968 r. Biorąc pod uwagę dotychczasowy pomyślny rozwój kontraktacji zbóż, której bodźce oddziaływają już w pełni na rozwój produkcji i wzrost podaży zbóż, można już dziś powiedzieć, że zadania stawiane na rok 1969 w skupie zbóż, przy założeniu normalnych zbiorów, będą wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-115.6" who="#PoselDybasStanislaw">Zadania w skupie buraków cukrowych i nasion oleistych ustalone z uwzględnieniem potrzeb krajowych i możliwości eksportowych są niższe od rozmiarów skupu osiągniętych w roku bieżącym. Zadania w skupie żywca rzeźnego, w tym zarówno trzody, jak i bydła, wzrastają o około 3,5%, w porównaniu z poziomem skupu osiągniętym w roku bieżącym. Jakkolwiek na tle zjawisk zachodzących w produkcji i skupie trzody w latach 1967 i 1968 ocena bieżącej sytuacji na tym odcinku jest w chwili obecnej dość trudna, to jednak należy stwierdzić, że ostatnie pomyślne zbiory zarówno zbóż, jak i ziemniaków oraz kształtowanie się cen zbóż, ziemniaków i prosiąt w obrotach wolnorynkowych między rolnikami w ostatnich miesiącach każą oceniać zadania stawiane w skupie trzody na rok 1969 jako realne.</u>
+ <u xml:id="u-115.7" who="#PoselDybasStanislaw">Zakładany 8-procentowy wzrost skupu jaj — wobec stagnacji, jaka zarysowała się w tym dziale produkcji zwierzęcej — wymagać będzie podjęcia odpowiednich środków. Wzrost skupu mleka o 5% należy uznać za zadanie mobilizujące.</u>
+ <u xml:id="u-115.8" who="#PoselDybasStanislaw">Założenia planu na 1970 r. przewidują utrzymanie rozmiarów skupu buraków cukrowych i nasion oleistych, zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej, na poziomie roku 1969. Zakłada się pewien (o 5%) wzrost skupu ziemniaków ogółem oraz dalszy wydatny (o 23%) wzrost skupu zbóż. O dalsze 5—6% powinien wzrosnąć skup trzody chlewnej, o około 5% skup bydła, o ponad 8% skup jaj i około 4% skup mleka.</u>
+ <u xml:id="u-115.9" who="#PoselDybasStanislaw">Z zestawienia takiego wynika, że na poziomie założeń perspektywicznych ustalone są na rok 1970 rozmiary skupu ziemniaków i buraków cukrowych oraz (nieznacznie poniżej tego poziomu) nasion oleistych.</u>
+ <u xml:id="u-115.10" who="#PoselDybasStanislaw">Zarówno przebieg realizacji zadań w skupie produktów rolnych w roku bieżącym, jak i dynamika wzrostu zadań skupu w dwu najbliższych latach oraz jej porównanie z założeniami planu 5-letniego wskazują na to, że na bazie pomyślnego rozwoju produkcji rolnej osiągnęliśmy w skupie niektórych surowców rolniczych poziom zaspokajający w pełni aktualne potrzeby kraju. Odnosi się to przede wszystkim do buraków cukrowych, nasion oleistych, tytoniu oraz ziemniaków przemysłowych. W pełni zweryfikowały się i przyczyniają się do rozwoju produkcji i wzrostu podaży zbóż warunki powszechnej kontraktacji.</u>
+ <u xml:id="u-115.11" who="#PoselDybasStanislaw">Osiągnięte sukcesy w zakresie ilościowego wzrostu skupu tych produktów każą obecnie koncentrować odwagę na problemach oddziaływania na odpowiednie — z punktu widzenia optymalnego zaspokajania potrzeb gospodarki narodowej — kształtowanie jakości tej produkcji i należytą z ekonomicznego punktu widzenia jej lokalizację i koncentrację.</u>
+ <u xml:id="u-115.12" who="#PoselDybasStanislaw">W tym zakresie można wymienić, na przykład, dążenie do uzyskania i upowszechnienia wysokoskrobiowych i średniowczesnych odmian ziemniaka przemysłowego, do zwiększenia plonów roślin oleistych, buraków cukrowych i ziemniaków, umożliwiające oszczędne wykorzystanie areału pod te uprawy. Dążenia te powinny być poparte odpowiednim kształtowaniem bodźców ekonomicznych w skupie tych produktów.</u>
+ <u xml:id="u-115.13" who="#PoselDybasStanislaw">Osiągnięte w ostatnich latach poważne sukcesy w produkcji roślinnej nie mogą przesłaniać faktu, że w produkcji zwierzęcej i w skupie produktów pochodzenia zwierzęcego tempo rozwoju uległo osłabieniu, a w niektórych działach, na przykład w produkcji trzody chlewnej i jaj, zarysował się nawet regres.</u>
+ <u xml:id="u-115.14" who="#PoselDybasStanislaw">Drugim podstawowym zagadnieniem, na którym resort przemysłu spożywczego i skupu koncentruje obecnie uwagę, jest dostosowanie bazy materiałowo-technicznej skupu, to jest sieci punktów skupu i magazynów oraz transportu do szybko wzrastających zadań skupu.</u>
+ <u xml:id="u-115.15" who="#PoselDybasStanislaw">W okresie, w którym gospodarka narodowa przeznacza poważne kwoty na rozwój przemysłu środków produkcji dla rolnictwa oraz — na tej bazie — na szybki rozwój samej produkcji rolnej, staje się niezbędne równoczesne zabezpieczenie odpowiadającego wzrostowi zadań rozwoju i unowocześnienia bazy materiałowo-technicznej skupu, bazy magazynowej i transportu, jak również mocy przetwórczych przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-115.16" who="#PoselDybasStanislaw">Resort opracował w tym zakresie wszechstronny program przewidujący między innymi — poza wzmożonym budownictwem magazynów zbożowych — modernizację i mechanizację punktów skupu takich produktów masowych, jak buraki cukrowe i ziemniaki, jak również dostosowaną do wzrastających zadań modernizację sieci skupu pozostałych produktów rolnych. Zamierzenia te mają na celu maksymalne usprawnienie odbioru produktów rolnych od producenta rolnego i odciążenie go od prac związanych ze zbytem produkcji, optymalne zabezpieczenie skupionej masy towarowej przed stratami w obrocie i magazynowaniu oraz obniżenie kosztów skupu i obrotu produktami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-115.17" who="#PoselDybasStanislaw">W woj. zielonogórskim w latach 1963— 1968 uzyskaliśmy plony zbóż w wysokości 18,5 q z ha. Równolegle ze wzrostem plonów nastąpił wzrost produkcji towarowej. O ile w 1963 r. skupiliśmy w gospodarce całkowitej 103.800 ton Zbóż, to skup w 1967 r. wynosił 166.900 ton. Stanowi to wzrost o 60,8%. Skup ze zbiorów 1968 r. osiągnie 200 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-115.18" who="#PoselDybasStanislaw">O dobrym zaangażowaniu rolników w produkcję towarową zbóż świadczy fakt, że wieś lubuska jako druga w kraju już 20 listopada wykonała roczny plan skupu z gospodarki chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-115.19" who="#PoselDybasStanislaw">Plony czterech podstawowych zbóż w 1970 r. założono w wysokości 22,4 q z ha. Dotychczasowy przebieg realizacji planu na tym odcinku wskazuje, że założony wskaźnik wzrostu będzie wykonany.</u>
+ <u xml:id="u-115.20" who="#PoselDybasStanislaw">Plan rozwoju rolnictwa na lata 1971—1975 zakłada pewne zmiany w strukturze, rozmiarach i warunkach produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-115.21" who="#PoselDybasStanislaw">Uwzględniając ogólnogospodarcze potrzeby kraju oraz warunki glebowo-przyrodnicze naszego regionu, na czoło wysuwa się problem produkcji zbożowo-paszowej. Realizacja tego zadania wymaga szybszej intensyfikacji rolnictwa, co z kolei związane jest z należytym wykorzystaniem każdego kawałka ziemi oraz całkowitą likwidacją wszelkich zaniedbań w uprawie roślin oraz chowie i żywieniu zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-115.22" who="#PoselDybasStanislaw">Przy takim tempie intensyfikacji powinniśmy w 1975 r. skupić około 350 tys. ton zbóż, to jest o 167 tys. ton więcej niż ze zbiorów 1968 r. Państwowe gospodarstwa rolne dostarczą blisko 172 tys. ton, a gospodarka chłopska 178 tys. ton, z czego na dostawy kontraktowane przypadnie około 158 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-115.23" who="#PoselDybasStanislaw">Zakładając pełne wykonanie założeń produkcyjnych i uzyskanie tej towarowości, trzeba wyraźnie wskazać na potrzebę sprawnego przyjęcia przez aparat skupu wyprodukowanej masy towarowej i prawidłowe jej zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-115.24" who="#PoselDybasStanislaw">Wzrost skupu zbóż wymaga jednak rozszerzenia i większego zmechanizowania potencjału suszarniczego, a może to być osiągalne głównie poprzez budowę nowych typowych elewatorów.</u>
+ <u xml:id="u-115.25" who="#PoselDybasStanislaw">Do realizacji tych zamierzeń, obok przyznanych już środków inwestycyjnych do 1970 r., potrzeby województwa na lata 1971— 1975 wynoszą 143,5 mln zł. Zdajemy sobie sprawę, że są to ogromne sumy, ale wieloletnie wyłączanie tych spraw z planów inwestycyjnych zmusza nas do zrealizowania tych zadań obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-115.26" who="#PoselDybasStanislaw">Obecnie nie rozwiązane są w pełni dwa zasadnicze problemy, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-115.27" who="#PoselDybasStanislaw">—usługi w zakresie bezpośredniego odbioru zboża z zagród chłopskich i państwowych gospodarstw rolnych, —przejęcie i właściwe zagospodarowanie masy towarowej, co wiąże się z posiadaniem odpowiedniej pojemności magazynowej.</u>
+ <u xml:id="u-115.28" who="#PoselDybasStanislaw">Ostatnie lata wykazały dobitnie, że przyrost produkcji towarowej zbóż znacznie wyprzedzał przyrost pojemności magazynów, zwłaszcza w pionie zakładów zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-115.29" who="#PoselDybasStanislaw">O ile pojemność magazynów w pionie spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu jest w zasadzie wystarczająca, to wyraźny jej brak występuje w zakładach zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-115.30" who="#PoselDybasStanislaw">Obecnie jest w budowie elewator zbożowy w Świebodzinie o pojemności 20 tys. ton i wejdzie do eksploatacji w najlepszym wypadku pod koniec 1969 r. Wliczając już tę pojemność, bilans ogólny wykazuje, że w dalszym ciągu będzie nam brakowało około 35— 40 tys. ton pojemności. Dlatego też pilną potrzebą staje się budowa elewatora w Głogowie — i to już w 1970 r. oraz dwóch elewatorów w Rzepinie i Nowogrodzie, z których przynajmniej jeden powinien wejść do eksploatacji do 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-115.31" who="#PoselDybasStanislaw">Wiąże się to z obsługą producentów, a głównie z pełnym stosowaniem formy bezpośredniego odbioru. W bieżącym roku bezpośredni odbiór zbóż od gospodarstw chłopskich i PGR był prowadzony w nieco szerszym zakresie, niż w roku ubiegłym. Mimo to, plan został zrealizowany zaledwie w 30%. Główną przyczyną niskiego wykonania planu bezpośredniego odbioru była i nadal pozostaje kwestia transportu.</u>
+ <u xml:id="u-115.32" who="#PoselDybasStanislaw">Niezależnie od pilnych potrzeb inwestycyjnych, od wprowadzenia mechanizacji na punktach skupu, od usprawnienia organizacji skupu i kontraktacji nasuwa się wniosek dotyczący wprowadzenia przy klasyfikacji dostarczonych produktów rolnych ryzyka handlowego, aby na równi, a nawet bardziej rygorystycznie, egzekwować zaistniałą pomyłkę od odbiorcy, gdyż ze zrozumiałych względów dostawcy nie zawsze są znane kryteria oceny klasyfikacji ziemiopłodów czy innych produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-115.33" who="#PoselDybasStanislaw">Niezależnie od powyższego wymaga rozważenia obecny system klasyfikacji; czy nie słuszniej byłoby powołać odpowiednią komórkę klasyfikatorów przy radach narodowych, aby w ten sposób zlikwidować narzekania dostawców — słuszne czy niesłuszne — na mało obiektywną klasyfikację, gdyż klasyfikator reprezentuje instytucję kupującą.</u>
+ <u xml:id="u-115.34" who="#PoselDybasStanislaw">Właściwe rozwiązywanie spraw produkcyjnych daje gwarancję osiągnięcia planowanych wskaźników produkcji towarowej. Wzrost produkcji towarowej w gospodarce chłopskiej opiera się na systematycznym z roku na rok wzroście kontraktacji. Już dziś możemy powiedzieć, że udział kontraktacji zbóż w naszym województwie jest dość znaczny. Jest on wyższy od średniej krajowej i przewyższa wskaźniki prawie połowy województw. Dotychczasowy przebieg skupu zbóż kontraktowanych jest również dobry i w miarę wzrostu plonów oraz rozwiązywania problemu paszowego, produkcja towarowa zbóż w województwie zielonogórskim będzie znacznie szybciej powiększała zasoby krajowego bilansu zbożowego.</u>
+ <u xml:id="u-115.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-116">
+ <u xml:id="u-116.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Witoldowi Lassocie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-117">
+ <u xml:id="u-117.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! W corocznej debacie sejmowej nad kształtem dalszego etapu rozwoju kraju i nad realiami jakimi dysponujemy w tym zakresie, rzecz oczywista, znajdują się sprawy podstawowe, najbardziej zasadnicze i te pozornie mniejszej wagi, które w efekcie są jednak niezbędne w harmonijnie funkcjonującym mechanizmie społeczno-gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-117.1" who="#PoselLassotaWitold">Dlatego, obok twórczych i koncepcyjnych poszukiwań najekonomiczniejszych rozwiązań z dziedziny przemysłu, rolnictwa czy inwestycji znajdą się i te, które w bezpośredni sposób zabezpieczają potrzeby człowieka w jego pracy i odpoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-117.2" who="#PoselLassotaWitold">Właśnie ten ogromnie dynamiczny rozwój przemysłu, techniki i cywilizacji, wzrost urbanizacji kraju, rozwój oświaty i wzmagające się tempo życia, skłaniają nas do proporcjonalnego określenia zadań z dziedziny komunalnej, zdrowia, kultury i innych.</u>
+ <u xml:id="u-117.3" who="#PoselLassotaWitold">To mając na uwadze, chcę nawiązać do sprawy, która znalazła właściwe miejsce w tak kapitalnej wagi dokumentach, jak tezy na V Zjazd Partii i uchwałach tego Zjazdu, to jest do wypoczynku ludzi pracy. Wiemy, że w świetle rozwoju mechanizacji i komunikacji, a więc techniki naszego pokolenia, niejako najwyższą rangę aktywnego odpoczynku i pełnej higieny umysłowej stwarzają dobrze zorganizowane formy turystyki. Wiemy też, że turystyka nie może być wyodrębnioną, samoistną dziedziną W sferze gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-117.4" who="#PoselLassotaWitold">Jest ona przecież wypadkową całego kompleksu i złożonego systemu usług komunikacyjnych, hotelowych, handlowych, gastronomicznych, rozrywkowych, wydawniczych, pamiątkarskich i wielu, wielu innych. Zrozumiałe więc staje się, że w świetle potrzeb rozwoju bardziej podstawowych u nas dziedzin życia, a przede wszystkim potrzeb dynamicznego wzrostu środków produkcji, rozwój klasycznej turystyki będzie miał tempo wolniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-117.5" who="#PoselLassotaWitold">Szukać więc należy takich koncepcji, które, nie rezygnując z już prowadzonych i przyszłych efektownych turystycznych planów inwestycyjnych, dadzą rozwiązanie tego problemu na dziś i zaspokoją masowy napór ludności, zwłaszcza uprzemysłowionych ośrodków i większych miast.</u>
+ <u xml:id="u-117.6" who="#PoselLassotaWitold">Uchwała V Zjazdu PZPR zapowiada wprowadzenie skróconej dziennej normy czasu pracy, a także sukcesywne przechodzenie na 5-dniowy tydzień pracy oraz znaczne zwiększenie okresu urlopów dla pracowników fizycznych. W wyniku tych reform, obok naturalnego przyrostu ludności i zatrudnionych, problem odpoczynku kilkudniowego tzw. świątecznego staje się sprawą niezwykle ważną i pilną. Nie jest to oczywiście zagadnienie odkrywcze, nowe, ale jak praktyka i analiza tej praktyki wykazują w wielu ośrodkach kraju, w tej sprawie nie możemy wyjść ze sfery dyskusji, koncepcji, rozważań — zresztą nieraz bardzo słusznych — do praktycznego działania. Nie docenia się tu faktu, o czym częściowo na wstępie wspomniałem, że coraz większy styk człowieka z techniką i przechodzenie coraz większej liczby ludzi ze wsi do miast i włączanie się ich do przemysłu i innych dziedzin życia rodzi potrzebę już obecnie masowego zbliżenia do przyrody, potrzebę ucieczki człowieka do naturalnego sposobu odpoczynku wolnego od hałasu, zatrutego powietrza i sztucznego światła.</u>
+ <u xml:id="u-117.7" who="#PoselLassotaWitold">Z założeń naszego ustroju wynika i ten fakt, że los człowieka po pracy i jego odpoczynek przejmowane są przecież w gestię zakładów pracy, związków zawodowych czy rad narodowych, a więc gospodarzy miast i miasteczek. Jest już truizmem stwierdzenie, że słuszniej jest łożyć pieniądze i czynić wysiłki w kierunku regeneracji organizmu człowieka, aniżeli leczyć schorzenia ludzi bądź godzić się z niewydolnością fizyczną lub umysłową pracownika. Idzie więc o to, by stwarzać najbardziej podstawowe warunki dla odskoczni od gwarnego i dusznego miasta nad wodę i w otoczenie zieleni, czy w zimowy spokojny plener, wykorzystując do tych celów najprostsze środki komunikacji, najbliższe odległości, niezbędne zaopatrzenie i warunki higieny.</u>
+ <u xml:id="u-117.8" who="#PoselLassotaWitold">Z licznych analiz wynika, że wokół wielu miast i skupisk ludzkich znajdują się nie wykorzystane, a często zaniedbane dogodne miejsca rekreacyjne, do których można dotrzeć najprostszymi środkami lokomocji, jak tramwajem, autobusem, rowerem czy nawet pieszo.</u>
+ <u xml:id="u-117.9" who="#PoselLassotaWitold">Chodzi więc o rozwiązanie takiego problemu, który pozwoli na przerzucenie poza miasto maksymalnej liczby ludzi pracy, ludzi będących na emeryturze, gospodynie domowe i młodzież. A więc o stworzenie takich warunków odpoczynku i taką organizację wydostania się poza miasto, z których bez organizowania wyprawy skorzystać może maksymalna ilość osób, mając zapewnione najbardziej niezbędne zakwaterowanie i elementarne warunki relaksu. Wyraźnie chodzi tu o proste urządzenia i bliskie miejscowości, aby w ten sposób wyjść naprzeciw ludziom nie mającym możliwości dalszego wyjazdu czy kosztownego pobytu.</u>
+ <u xml:id="u-117.10" who="#PoselLassotaWitold">Trzeba tu po prostu w sposób praktyczny odpowiedzieć na pytanie, jak mają spędzić czas wolny pracownicy słabiej zarabiający, obarczeni rodziną, nie mogący ze względów fizycznych lub innych okoliczności oddalać się od miejsca zamieszkania. A przecież tych potencjalnych kandydatów do wypoczynku lub też nie mających jeszcze rozbudzonych potrzeb w tym zakresie jest bardzo wielu. Niestety, spośród dotąd korzystających z odpoczynku na wolnym powietrzu i we względnych warunkach cywilizacyjnych jest jeszcze zbyt wielu mieszkających w przeludnionych mieszkaniach i pracujących w źle wentylowanych fabrykach.</u>
+ <u xml:id="u-117.11" who="#PoselLassotaWitold">Jeśli posiadacze własnych środków lokomocji mogą w zależności od fantazji wybierać miejsce odpoczynku w odległości 100 czy 200 km, to gros społeczeństwa musi mieć bliskie, o dużej przelotowości, a mimo to spokojne zielone zaplecze.</u>
+ <u xml:id="u-117.12" who="#PoselLassotaWitold">Można tu użyć porównania, że tak jak w gastronomii uzasadniony będzie dalszy rozwój zakładów o wysokim standardzie kategorii — „S” czy I, obok barów szybkiej obsługi, tak też w zakresie wypoczynku, obok nowoczesnej turystyki, muszą być ośrodki masowej rekreacji, niedrogie i względnie wygodne. Trzeba dla tych celów wydzielić obszary leśne o charakterze komunalnym. Na wodach zmontować tanie i bezpieczne, ogrodzone siatką ażurowe kąpieliska. Zorganizować zwykłe, prymitywne nawet, wypożyczalnie sprzętu sportowego.</u>
+ <u xml:id="u-117.13" who="#PoselLassotaWitold">W miejsce zakładów gastronomicznych wprowadzić ruchome barobusy garmażeryjne. Kilkumiesięczny sezon wypoczynku z góry tu określa proste i tanie wyposażenie bez aspiracji komfortu.</u>
+ <u xml:id="u-117.14" who="#PoselLassotaWitold">Jak niejednokrotnie stwierdziłem, kompetentne czynniki z tej dziedziny, a mianowicie rady narodowe i komitety kultury fizycznej i turystyki są dokładnie zorientowane w tym problemie i jego potrzebach, wiedzą co należałoby tu uczynić, a mimo to stan faktyczny daleki jest od najprostszych rozwiązań. Jeśli w niektórych dziedzinach niewykonanie planów można uzasadnić brakiem środków finansowych lub limitów przerobowych, to w omawianej dziedzinie widoczny jest raczej brak koordynacji tego odcinka, niedostateczna organizacja, brak często bardzo prostej pomysłowości lub gospodarskiego stosunku do istniejących sytuacji. Niejednokrotnie oferowane przez związki zawodowe, zakłady pracy czy ludność czyny społeczne z przeznaczeniem na ten cel nie są absolutnie wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-117.15" who="#PoselLassotaWitold">Już pobieżna orientacja w skali kraju pozwala stwierdzić, że można zestawić bardzo obszerne indeksy doskonałych, naturalnych terenów, które przy stosunkowo niewielkich nakładach i wysiłkach służyć mogą ogromnym masom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-117.16" who="#PoselLassotaWitold">Trzeba dla tych celów przede wszystkim wyraźnie określić koordynatora odpowiedzialnego za całą gałąź tej problematyki. Trzeba też ustalić normatywy, czyli określić, jakie niezbędne kryteria przewidujemy dla tej dyscypliny odpoczynku. Względy ekonomiczne i organizacyjne nakazują tworzenie międzyzakładowych ośrodków wypoczynku, co pozwoli na wykorzystanie wspólnych urządzeń socjalnych i gospodarczego zaplecza. Należałoby z dużą kulturą i umiejętnością organizować czyny społeczne i wykorzystywać zgłaszane.</u>
+ <u xml:id="u-117.17" who="#PoselLassotaWitold">Obecny etap przygotowań odpoczynku świątecznego wymaga ogłoszenia w skali krajowej konkursu na najekonomiczniejsze i najlepiej urządzone ośrodki z uwzględnieniem określonych normatywów. Rozpisać też trzeba konkurs na typowe Obiekty noclegowe i gospodarcze o niskim standardzie. I wreszcie, rozbudować maksymalnie wyczerpującą i komunikatywną informację turystyczną.</u>
+ <u xml:id="u-117.18" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Intensywny rozwój podstawowych dziedzin naszego życia, rozwój techniki i nowoczesnych form i metod pracy będzie systematycznie wyzwalać nowe rezerwy wolnego czasu człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-117.19" who="#PoselLassotaWitold">W krótkim stosunkowo okresie powstanie problem, jak najracjonalniej zagospodarować ten uzyskany czas, jak go po prostu sprzedać bądź wymienić na wartości przynoszące ludziom korzyści fizyczne i intelektualne, a tym samym, jak pomnożyć kapitał społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-117.20" who="#PoselLassotaWitold">Klub Stronnictwa Demokratycznego, który swym wystąpieniem tu reprezentuję, niejednokrotnie z tej wysokiej trybuny poruszał sprawy szeroko pojętych usług dla ludności. Zagadnienie turystyki, wypoczynku znajduje również należne miejsce w materiałach przedkongresowych Stronnictwa i toczącej się obecnie dyskusji. Sądzę, że dziś przedstawiony temat odpoczynku po pracy w świetle ogólnonarodowej dyskusji i uchwały V Zjazdu Partii staje się tym cenniejszym poparciem tego jakże bliskiego każdemu człowiekowi problemu.</u>
+ <u xml:id="u-117.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-118">
+ <u xml:id="u-118.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Gałązka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-119">
+ <u xml:id="u-119.0" who="#PoselGalazkaJan">Wysoki Sejmie! Jedną z węzłowych przesłanek wzrostu stopy życiowej społeczeństwa stanowi rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz wielkość i jakość świadczonych na rzecz ludności usług komunalnych. Wytyczając ogólne kierunki polityki inwestycyjnej na lata 1971— 1975, jak i główne zadania gospodarcze na lata 1969—1970, uchwała V Zjazdu Partii określa również podstawowe zręby polityki inwestycyjnej w odniesieniu do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-119.1" who="#PoselGalazkaJan">Na pierwszy plan wysuwa się rozwój budownictwa mieszkaniowego, którego założone rozmiary wymagają zaangażowania znacznych środków inwestycyjnych na zaplecze techniczne i wyposażenie w sprzęt przedsiębiorstw budowlanych, instalacyjnych i pomocniczych. Wyniki wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w 1967 r. oraz stan i przebieg realizacji zadań inwestycyjnych w roku bieżącym wykazują, że coraz częściej ujawnia się problem deficytu potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych w profilu specjalistycznym i inżynieryjnym.</u>
+ <u xml:id="u-119.2" who="#PoselGalazkaJan">Uchwała zjazdowa postanawia, że: — „W gospodarce komunalnej na lata 1969—1970 należy skoncentrować uwagę na uzbrojeniu terenów miejskich w celu zabezpieczenia budownictwa mieszkaniowego na te dwa lata oraz stworzenia prawidłowych warunków wzrostu tego budownictwa w następnej 5-latce, zwłaszcza w latach 1971—1972. Do głównych zadań gospodarki komunalnej w latach 1971—1975 należy osiągnięcie dalszej wyraźnej poprawy w zaopatrzeniu ludności miast w wodę, w odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków, funkcjonowaniu komunikacji miejskiej oraz oczyszczaniu miast.” W związku z tymi postanowieniami szczególnego znaczenia nabiera rozwój resortowego wykonawstwa remontowo-budowlanego oraz rozbudowa i budowa zaplecza technicznego przedsiębiorstw gospodarki komunalnej, szczególnie przedsiębiorstw komunikacyjnych i przedsiębiorstw komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-119.3" who="#PoselGalazkaJan">Rozbudowa wymienionego zaplecza w zamierzeniach i programach rad narodowych stała się równorzędna co do znaczenia i pilności realizacji z priorytetowymi kierunkami inwestowania, jakimi są wodociągi i kanalizacja oraz drogi. Już w trakcie realizacji bieżącej pięciolatki zostały podjęte decyzje o zwiększeniu ogólnych rozmiarów zadań przedsiębiorstw budownictwa komunalnego do 10 mld zł w 1970 r., co stanowi wzrost w porównaniu z 1965 r. o 75%. Świadczy to dobitnie o tym, że w zakresie inwestycji nieprodukcyjnych największe tempo wzrostu będą miały inwestycje w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej. W celu umożliwienia wykonania tych zadań Rada Ministrów podjęła szereg uchwał określających niezbędne środki dla ich realizacji. W szczególności ważnym postanowieniem było:</u>
+ <u xml:id="u-119.4" who="#PoselGalazkaJan">primo — przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw budownictwa komunalnego oraz zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych poprzez zezwolenie na realizację przez zabezpieczenie nakładów na kapitalne remonty budynków mieszkalnych i urządzeń komunalnych, w wyniku czego łączne nakłady na ten cel wyniosą w latach 1966—1970 około 3 mld zł, w tym około 2,1 mld zł dla przedsiębiorstw budownictwa komunalnego;</u>
+ <u xml:id="u-119.5" who="#PoselGalazkaJan">secundo — zapewnienie zwiększonych dostaw środków transportowych i sprzętu budowlanego. Równolegle z rozwojem potencjału przerobowego przedsiębiorstw założono również intensywny rozwój wykonawstwa robót systemem gospodarczym, których wartość wzrośnie z 2,5 mld zł w 1965 r. do około 3,9 mld zł w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-119.6" who="#PoselGalazkaJan">Dotychczasowy przebieg realizacji podjętych przez rząd uchwał w sprawie rozwoju zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych w latach 1966—1970 poprawił w znacznym stopniu trudną sytuację w zakresie rozbudowy i budowy zaplecza przedsiębiorstw gospodarki komunalnej. Szczególnie istotne znaczenie posiadają uchwały nr 190/65 i 197/66 Rady Ministrów, umożliwiające zabezpieczenie środków w znacznej wysokości na te cele. Jednakże uchwały te wydane w latach 1965 i 1966 nie mogły być w krótkim okresie w pełni realizowane, ponieważ planowane na ich podstawie zadania musiały być dopiero przygotowane dokumentacyjnie do wykonania, tak w zakresie dokumentacji terenowo-prawnej, jak i projektowo-kosztorysowej.</u>
+ <u xml:id="u-119.7" who="#PoselGalazkaJan">Tym niemniej zainwestowanie w dwóch pierwszych latach obecnego planu 5-letniego, to jest w latach 1966 i 1967, kwoty ponad 800 mln zł stanowi poważny krok naprzód w porównaniu z dotychczasowym poziomem nakładów przeznaczonych na omawiane cele. Trzeba jednak podkreślić, obok pozytywnego zjawiska znacznego wzrostu nakładów, również objawy niepożądane w realizacji zadań planu lat 1966—1967 w postaci wydłużenia cykli budowy i w wyniku tego nieoddawania obiektów do eksploatacji w ustalonych terminach. Wynikało to w głównej mierze z trudności, jakie napotykały przedsiębiorstwa wykonawcze w realizacji podjętych zadań, a szczególnie w zakresie zaopatrzenia materiałowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-119.8" who="#PoselGalazkaJan">Do ujemnych zjawisk należy również zaliczyć niezadowalającą realizację uchwały nr 190/65 i 55/67 Rady Ministrów w zakresie zwiększenia potencjału transportowego i sprzętowego, co spowodowało zwolnienie tempa wzrostu produkcji przedsiębiorstw budownictwa komunalnego.</u>
+ <u xml:id="u-119.9" who="#PoselGalazkaJan">Wynikające z wymienionych uchwał przydziały na lata 1966—1967 podstawowych środków transportu i sprzętu budowlanego zrealizowane zostały tylko w zakresie samochodów-wywrotek — w 57%, samochodów skrzyniowych — w 65,4%, samochodów ciężarowych „Żuk” — w 60%, koparek 0,5 m^3^ — w 50%, żurawi samochodowych 6-tonowycih — w 28,6%, kotłów do asfaltu — 23,9%. Niepomyślny jest także postęp w zakresie wyposażenia przedsiębiorstw w lekkie maszyny budowlane i elektronarzędzia, których produkcja nie została dotychczas podjęta przez przemysł krajowy. Zaległości w dostawach taboru i maszyn budowlanych pogłębia ustalenie w Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok przydziału tych środków tylko na poziomie 50% ilości określonych w uchwale nr 55/67 Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-119.10" who="#PoselGalazkaJan">Niedostateczne usprzętowienie przedsiębiorstw budownictwa komunalnego jest podstawową przyczyną niskiego stopnia mechanizacji robót w zakresie gospodarki komunalnej, o czym świadczą uzyskane w 1967 r. wskaźniki; i tak mechanizacja prac przy kładzeniu tynków zewnętrznych wyniosła 13%, tynków wewnętrznych — 7%, przy szlifowaniu i cyklinowaniu podłóg — 64%, przy malowaniu olejnym — 40%, a malowaniu klejowym — 16%.</u>
+ <u xml:id="u-119.11" who="#PoselGalazkaJan">Również wskaźnik usprzętowienia mierzony stosunkiem wartości środków trwałych brutto do wartości produkcji budowlano-montażowej kształtuje się w resorcie gospodarki komunalnej najniżej spośród wszystkich głównych resortów nadzorujących przedsiębiorstwa wykonawstwa budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-119.12" who="#PoselGalazkaJan">Powyższa sytuacja w zakresie usprzętowienia spowodowała, że założony na okres bieżącego planu 5-letniego wzrost zadań produkcyjnych realizowany jest przede wszystkim w drodze przyrostu zatrudnienia. Należy jednak podkreślić, że pomimo trudności, plany budownictwa mieszkaniowego i komunalnego oraz podstawowe zadania w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej i komunalnej realizowane są pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-119.13" who="#PoselGalazkaJan">Następnym problemem sprawiającym prezydiom rad narodowych od szeregu lat sporo kłopotów jest terminowe uzbrajanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Nie mam na myśli tak zwanego uzbrojenia wewnątrzosiedlowego realizowanego w ramach kosztów budownictwa mieszkaniowego. Chodzi tu o ogólne miejskie urządzenia warunkujące przekazanie budynków mieszkalnych do użytku, a realizowane w resorcie gospodarki komunalnej. Sporządzone swego czasu tak zwane bilanse terenów uzbrojonych wykazały, że posiadane rezerwy terenów uzbrojonych ulegają na przestrzeni bieżącego pięciolecia zmniejszeniu o około 40% i że ciężar zabezpieczenia terenów dla potrzeb budownictwa przesuwa się na działalność inwestycyjną; bilanse te sygnalizowały również, że w wielu miastach występują niedobory terenów uzbrojonych. Jest to wprawdzie zjawisko zrozumiałe, ponieważ mieszkania musimy budować tam, gdzie istnieją w tym zakresie najpilniejsze potrzeby, a te nie pokrywają się często z lokalizacją wyposażoną w podstawowe urządzenia komunalne.</u>
+ <u xml:id="u-119.14" who="#PoselGalazkaJan">Taki stan rzeczy zagrażałby w sposób bezpośredni realizacji budownictwa mieszkaniowego, szczególnie w latach 1968—1970. Zaistniała więc konieczność zweryfikowania przez prezydia rad narodowych lokalizacji budownictwa mieszkaniowego, przy dążeniu do jego koncentracji na terenach, gdzie wyposażenie w urządzenia komunalne wymaga najmniejszych nakładów. Okazało się jednak, że dla zabezpieczenia realizacji planu budownictwa mieszkaniowego w latach 1968—1970 niezbędne jest zwiększenie w tym Okresie nakładów inwestycyjnych gospodarki komunalnej o kwotę ponad pół miliarda zł. W związku z tym podjęte zostały decyzje rządu o przyznaniu na te cele w latach 1968—1970 dodatkowych nakładów: na 1968 r. — 120 mln zł, na 1969 r. — 219 mln zł, dla bieżącego wykonawstwa budownictwa mieszkaniowego — 234,5 mln zł, dla wyprzedzającego uzbrojenia terenów pod budownictwo mieszkaniowe wiatach 1971—1972 — 180,5 mln zł, łącznie prawie 760 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-119.15" who="#PoselGalazkaJan">W ten sposób zostały zabezpieczone potrzeby budownictwa mieszkaniowego w obecnym planie 5-ietnim, natomiast nastąpiło tylko częściowe zaspokojenie potrzeb budownictwa mieszkaniowego w latach 1971—1972 od strony wyprzedzającego uzbrojenia terenów. Obecnie przyznane na ten cel środki w wysokości 185,5 mln zł stanowią około 20%, czyli zaledwie piątą część niezbędnych nakładów. Środki te na pewno nie mogą doprowadzić do rozwiązania problemu, a przeprowadzone badania wykazują, że dla zabezpieczenia terminowej realizacji budownictwa mieszkaniowego w latach 1969—1970 oraz dla przygotowania warunków znacznie szerszego rozwoju tego budownictwa w przyszłym pięcioleciu, niezbędne jest zwiększenie jeszcze do 1970 r. nakładów inwestycyjnych gospodarki komunalnej o kwotę półtora miliarda złotych, wzrost zaś nakładów na gospodarkę komunalną powinien wyprzedzać tempo rozwoju budownictwa mieszkaniowego i pozwalać nie tylko na rozwiązanie problemu uzbrojenia terenów tego budownictwa, ale także na wyraźną poprawę w zakresie masowej komunikacji miejskiej, modernizacji ulic, doprowadzenia wody, odprowadzenia i oczyszczenia ścieków i rozwoju szeregu innych usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-119.16" who="#PoselGalazkaJan">Kończąc, pragnę wyrazić przekonanie, że rząd podejmie skuteczne środki w celu zabezpieczenia konsekwentnej realizacji uchwał podjętych dla tworzenia warunków pełnego wykonania zadań w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego, komunalnego i spółdzielczego, zadań, które wynikają z podstawowych materiałów i dokumentów V Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-119.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-120">
+ <u xml:id="u-120.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-121">
+ <u xml:id="u-121.0" who="#Marszalek">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Franciszek Wasążnik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-122">
+ <u xml:id="u-122.0" who="#PoselWasaznikFranciszek">Wysoki Sejmie! Projekt planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 zakłada wzrost globalnych nakładów inwestycyjnych i wydatków bieżących we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej w myśl uchwały V Zjazdu Partii. Świadczy to o dalszym, systematycznym rozwoju ekonomicznym całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-122.1" who="#PoselWasaznikFranciszek">Dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu lat 1966—1968, to jest pierwszych trzech lat bieżącego planu 5-letniego, towarzyszy nie mniej szybki rozwój szkolnictwa, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, a w tym szkolnictwa rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-122.2" who="#PoselWasaznikFranciszek">Rozwój i postęp w rolnictwie — to kadra ludzi realizujących stawiane rolnictwu zadania, to ludzie należycie przygotowani do swej pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-122.3" who="#PoselWasaznikFranciszek">Przygotowanie kadr dla rolnictwa obejmuje dwie kategorie pracowników:</u>
+ <u xml:id="u-122.4" who="#PoselWasaznikFranciszek">pierwszą — stanowią pracownicy bezpośrednio zatrudnieni w produkcji, a więc robotnicy rolni w PGR, spółdzielniach produkcyjnych, w gospodarstwach specjalistycznych lub doświadczalnych, rolnicy na gospodarstwach indywidualnych; oni to wysuwani będą na pierwsze miejsce w szkoleniu;</u>
+ <u xml:id="u-122.5" who="#PoselWasaznikFranciszek">drugą — stanowią pracownicy wydziałów rolnictwa rad narodowych, pracownicy nadzoru i instruktażu rolnego, agronomowie gromadzcy i wiejscy, kierownicy gospodarstw, pracownicy administracji rolnej, planiści, ekonomiści, agrotechnicy, zootechnicy i inni.</u>
+ <u xml:id="u-122.6" who="#PoselWasaznikFranciszek">Jedni i drudzy w dobie ciągłego postępu, nowych zdobyczy wiedzy, modernizacji warsztatów rolnych i opierania produkcji na naukowych zasadach organizacji pracy winni posiadać odpowiednie przygotowanie, systematycznie je pogłębiać i uzupełniać na drodze samokształcenia oraz dalszego doskonalenia swego stylu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-122.7" who="#PoselWasaznikFranciszek">W założeniach planu na 1969 r. rysują się bardzo przejrzyście drogi, którymi potoczyć się Winno kształcenie młodzieży dla potrzeb rolnictwa. Jedne z nich prowadzić będą absolwentów ośmioklasowych szkół podstawowych do szkół przysposobienia rolniczego, inne — do zasadniczych szkół rolniczych, a jeszcze inne — do techników rolniczych. Dla najzdolniejszych absolwentów techników rolniczych i innych szkół średnich plan przewiduje miejsca w wyższych szkołach rolniczych zarówno dla młodzieży niepracującej, wstępującej na studia dzienne, jak i dla młodzieży pracującej, zapisującej się na studia zaoczne i korespondencyjne.</u>
+ <u xml:id="u-122.8" who="#PoselWasaznikFranciszek">W klasach pierwszych szkół przysposobienia rolniczego (SPR) uczyć się będzie w 1969 r. o 25,5% uczniów więcej niż w 1968 r., a w 1970 r. — o 10,6% Więcej w porównaniu z 1969 r. Ogółem w szkołach przysposobienia rolniczego plan na 1969 r. zakłada 146.400 uczniów, to jest o 53.270 uczniów więcej niż w roku poprzednim.</u>
+ <u xml:id="u-122.9" who="#PoselWasaznikFranciszek">Liczba absolwentów tych szkół w 1970 r. przekroczy o 62,7% liczbę kończących szkołę w 1969 r. Mimo tak wysokiego wzrostu liczby uczącej się w SPR młodzieży w ciągu tych dwóch lat, zapotrzebowanie na pracowników kwalifikowanych w rolnictwie, przewidziane w planie 5-letnim dla tego okresu czasu i poziomu szkolenia, będzie niższe o 18,8% od ustalonych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-122.10" who="#PoselWasaznikFranciszek">Drugim rodzajem szkół rolniczych jest zasadnicza szkoła rolnicza. Jej uczniowie zdobywają szerszy niż w szkołach przysposobienia rolniczego zakres wiedzy zawodowej i ogólnej oraz umiejętność racjonalniejszej organizacji pracy w gospodarstwach rolnych, wspartej bogatszą praktyką. W klasach pierwszych tych szkół plan na 1969 r. przewiduje wzrost przyjęć o 2% w porównaniu z rokiem poprzednim, a w 1970 r. o 11,5% więcej niż w 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-122.11" who="#PoselWasaznikFranciszek">Ogółem, w zasadniczych szkołach rolniczych w 1969 r. uczyć się będzie o 11,2% młodzieży więcej niż w 1968 r., ale o 20,3% mniej niż zakładał dla tych szkół plan 5-letni na 1969 r. Zasadnicze Szkoły rolnicze nie spełnią więc zadań przewidzianych dla nich planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-122.12" who="#PoselWasaznikFranciszek">Liczba absolwentów tych szkół w 1969 r. i 1970 r. razem wyniesie 13.200 osób. Wraz z absolwentami szkół przysposobienia rolniczego w okresie tych dwóch lat Obydwa typy szkół opuści 97.565 Osób. Taką armię młodych ludzi z przeszkoleniem rolniczym otrzyma nasze rolnictwo w ciągu dwóch Ostatnich lat bieżącego planu 5-letniego. Będą to bardzo pokaźne szeregi młodzieży, która w przeważającej swej masie pozostaje w wiejskich gospodarstwach u swych rodziców lub samotnie zacznie gospodarować na własnym zagonie pomnażając zastępy młodych rolników aktywnie angażujących się w budownictwo nowej wsi i coraz śmielej podążających za jej wartkim nurtem przemian i przeobrażeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-122.13" who="#PoselWasaznikFranciszek">Zdaniem nauczycieli szkół przysposobienia rolniczego i nauczycieli zasadniczych szkół rolniczych, jak i władz terenowych oraz zgodnie z opinią miejscowego społeczeństwa — obydwa typy szkół należycie spełniają swoje zadania w środowiskach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-122.14" who="#PoselWasaznikFranciszek">Ich absolwenci z pełnym zrozumieniem swej roli, z chęcią i zapałem gamą się do pracy nie tylko w swych gospodarstwach, ale do wszystkich prać społecznych, kulturalnych i oświatowych. Wstępują licznie do szeregów organizacji młodzieżowych, jak Związek Młodzieży Wiejskiej czy Związek Młodzieży Socjalistycznej i czynnie realizują ich organizacyjne zadania ideowo-wychowawcze i gospodarcze. Oni to pierwsi jak najżywiej włączają się do wszelkich akcji zdążających do podniesienia produkcji rolnej, stosowania w praktyce wyniesionych ze szkoły wiadomości teoretycznych, do mechanizacji pracy na roli i w gospodarstwie, do popierania i organizowania czynów społecznych zmierzających do podniesienia kultury wsi, oświaty i estetycznego wyglądu wsi, uczestniczą w zespołach przysposobienia rolniczego, prowadzą poletka doświadczalne, podążają za postępem techniki i wiedzy rolniczej i coraz śmielej występują przeciwko wszelkim formom bronienia się na wsi przed nowoczesnością, oczywiście nie przed każdą nowoczesnością bezkrytycznie przyjmowaną.</u>
+ <u xml:id="u-122.15" who="#PoselWasaznikFranciszek">Powszechne jest zdanie wychowawców, że byłoby ze wszech miar wskazane, ażeby dla najzdolniejszej młodzieży z SPR można było organizować chociaż jedną zasadniczą szkołę rolniczą na 2—3 gromady wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-122.16" who="#PoselWasaznikFranciszek">Garnąca się do dalszej nauki młodzież wiejska jest chętna do pracy szkolnej, sumienna, obowiązkowa i wytrwała. Widać codziennie postęp w jej stosunku do powinności szkolnych, przywiązanie się do pracy na roli, którą zaczyna uważać za coraz ciekawszą, coraz mocniej wiążącą ją z ziemią, którą darzy coraz większym umiłowaniem; widać przywiązywanie się do nowoczesnej wisi, tak wyraźnie zacierającej różnicę między wsią a miastem, do tej wsi, która z dnia na dzień zmienia swoje oblicze, a wraz z sobą zmienia i człowieka. Uczy się w ten sposób młodzież cenić wszystkie osiągnięcia Polski Ludowej, rozwija w sobie umiłowanie nowego obrazu ziemi ojczystej, jak i ideałów socjalizmu, który do tych głębokich przemian i Wieś, i młodzież polską prowadzi.</u>
+ <u xml:id="u-122.17" who="#PoselWasaznikFranciszek">Następnym typem szkoły rolniczej jest technikum rolnicze — szkoła średnia. Absolwentom obydwu poprzednich typów szkół drożność placówek szkolnych w systemie oświaty rolniczej zapewnia prawo wstępu do różnych rodzajów techników rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-122.18" who="#PoselWasaznikFranciszek">Plan na 1969 r. zakłada przyjęcie do klas pierwszych techników rolniczych 6.880 osób spośród absolwentów szkół przysposobienia rolniczego. Razem w 1969 r. w szkołach tych pobierać będzie naukę 21.400 uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-122.19" who="#PoselWasaznikFranciszek">W korespondencyjnych technikach rolniczych dla pracujących uczyć się będzie razem o 14% słuchaczy więcej niż w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-122.20" who="#PoselWasaznikFranciszek">Spośród ogólnej liczby osób uczących się w obydwu rodzajach techników ukończy ich program o 38,8% absolwentów więcej niż w roku poprzednim.</u>
+ <u xml:id="u-122.21" who="#PoselWasaznikFranciszek">Z ich szeregów wyrastać będą coraz bardziej doświadczeni agronomowie gromadzcy, wiejscy instruktorzy rolni, agrotechnicy, zootechnicy lub wzorowi rolnicy. Zastępy tej wyszkolonej młodzieży od kilku lat pomnażają liczne już koła postępowych rolników, aktywnych działaczy społecznych i politycznych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-122.22" who="#PoselWasaznikFranciszek">Stają się oni zazwyczaj inicjatorami wszelkich prac społecznych, szermierzami nowych poczynań reformatorskich w swym otoczeniu w organizacji kółek rolniczych, w pracach rad narodowych; chętnie włączają się do realizacji planów gospodarczych własnej gromady lub powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-122.23" who="#PoselWasaznikFranciszek">Technika rolnicze poprzez dotychczasową swoją działalność dydaktyczno-wychowawczą zrealizują z nadwyżką 1% zadania wytyczone im przez plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-122.24" who="#PoselWasaznikFranciszek">Zdobywają one sobie na wsi coraz szersze uznanie i atrakcyjność. Ich dość szeroki wachlarz różnorodnych kierunków nauki stwarza młodzieży zachęcające warunki wyboru odpowiednich — dla jej zamiłowań czy dążeń — typów szkół. Ukończenie zaś w nich nauki otwiera absolwentom drogę do szerokiego awansu zawodowego, co zarówno dla młodzieży wiejskiej, jak i dla rozwoju wsi ma duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-122.25" who="#PoselWasaznikFranciszek">Wielu zdolniejszych absolwentów techników rolniczych może korzystać z prawa wstępu na wyższe szkoły rolnicze dla niepracujących, jak i pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-122.26" who="#PoselWasaznikFranciszek">Ogółem wyższe studia rolnicze I stopnia ukończy 8.105 absolwentów, to jest o 4,7% więcej niż ustalone w planie 5-letnim dla lat 1968 i 1969 zapotrzebowanie. Umożliwi to zaspokojenie w okresie tych dwóch lat najpilniejszych potrzeb rolnictwa w zakresie kadry z wyższym wykształceniem. Średnio na każde województwo, przy równomiernym ich zatrudnieniu w kraju, wypadnie po 476 osób. Niewątpliwie wzbogaci to stan osobowy pracowników z wyższymi kwalifikacjami rolniczymi w wojewódzkich i powiatowych radach narodowych oraz w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych. Oni to będą w swej działalności wykreślać nowe drogi perspektywicznego rozwoju rolnictwa i wsi na miarę naszych czasów.</u>
+ <u xml:id="u-122.27" who="#PoselWasaznikFranciszek">Z analizy planu gospodarczego na 1969 r. wynika, że rolnictwo nasze nadal pomnaża liczebność kwalifikowanych sił, odczuwa jednak jeszcze brak ludzi należycie przygotowanych do zawodu rolnika, do prowadzenia nowocześnie urządzonych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-122.28" who="#PoselWasaznikFranciszek">W jaki sposób potrzeby w zakresie kształcenia pracowników rolnych starają się zaspokoić władze terenowe powiatu i gromady. Pragnę podać kilka przykładów z powiatu łomżyńskiego, w którym pracuję. Władze powiatowe wraz z Wydziałem Rolnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Związkiem Kółek Rolniczych oraz aktywem społeczno-politycznym powiatu opracowały dwa warianty szkolenia rolniczego wszystkich rolników:</u>
+ <u xml:id="u-122.29" who="#PoselWasaznikFranciszek">1)szkolenie i przyuczenie do zawodu rolnika młodzieży, która nie kontynuuje nauki po ukończeniu szkoły podstawowej, 2)masowe szkolenie wszystkich rolników, którzy prowadzą własne gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-122.30" who="#PoselWasaznikFranciszek">Pierwsze szkolenie młodzież odbywa w szkołach przysposobienia rolniczego lub zaocznie w systemie nauki korespondencyjnej w rolniczych technikach korespondencyjnych. Dla tej młodzieży władze oświatowe powiatu zapewniły w klasie pierwszej SPR w 1969 r. o 76% więcej miejsc niż w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-122.31" who="#PoselWasaznikFranciszek">Drugi rodzaj szkolenia, tak zwanego jesienno-zimowego, obowiązuje wszystkich rolników w powiecie według opracowanego programu szkolenia rolniczego w dwuletnim cyklu. Ten system szkolenia został wprowadzony na obszarze całego województwa. Trwa on w powiecie już czwarty rok. Sprawę organizowania zajęć, prowadzenia wykładów, angażowania prelegentów itp. powierzono Wydziałowi Rolnictwa Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i kółkom rolniczym.</u>
+ <u xml:id="u-122.32" who="#PoselWasaznikFranciszek">Do akcji szkoleniowej jak najczynniej włączył się aktyw polityczno-społeczny z instruktorami rolnymi Komitetu Powiatowego Partii i stronnictw politycznych, grono nauczycieli miejscowego technikum rolniczego, technikum weterynarii, prelegenci TWP, pracownicy PZGS, lekarze weterynarii, agronomowie gromadzcy (w liczbie 20 osób) i zootechnicy (w liczbie 15 osób). Szkolenie to spełnia dotąd jak najpozytywniej swoje zadania, aczkolwiek jeszcze tu i ówdzie na wsi wśród starszego pokolenia rolników wciąż widzi się wiele zacofania i anachronizmu w prowadzeniu gospodarki rolnej. Masowemu szkoleniu podlega i młodzież pozaszkolna, jak i kobiety, zwłaszcza członkinie kół gospodyń wiejskich. Masowym szkoleniem zostały objęte w 100% wszystkie wsie powiatu w dwuletnim cyklu.</u>
+ <u xml:id="u-122.33" who="#PoselWasaznikFranciszek">W sukurs masowemu szkoleniu rolników na wsi przychodzi młodzież skupiająca się w Związku Młodzieży Wiejskiej. Prowadzi ona młodzieżowe kursy zawodowe, jak:</u>
+ <u xml:id="u-122.34" who="#PoselWasaznikFranciszek">1)zespoły przysposobienia (rolniczego trzech stopni; w latach 1965—1968 ukończyło je 1.845 uczestników po zdaniu końcowych egzaminów;</u>
+ <u xml:id="u-122.35" who="#PoselWasaznikFranciszek">2)zespoły przysposobienia spółdzielczego dla kandydatów — absolwentów SPR i PR; ukończyło je w ciągu trzech lat 221 uczestników, z czego około 60 wyjechało na 2-letni kurs spółdzielczy;</u>
+ <u xml:id="u-122.36" who="#PoselWasaznikFranciszek">3)roczne kursy z zakresu higienizacji wsi, które ukończyło 610 osób.</u>
+ <u xml:id="u-122.37" who="#PoselWasaznikFranciszek">Ogółem młodzieżowe formy szkolenia rolniczego ukończyło 2.676 osób na terenie 22 gromad wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-122.38" who="#PoselWasaznikFranciszek">Młodzież więc bardzo aktywnie włączyła się do masowego szkolenia rolniczego wsi na terenie całego powiatu, manifestując w ten sposób gotowość przejmowania przyszłych losów wsi i rolnictwa we własne ręce.</u>
+ <u xml:id="u-122.39" who="#PoselWasaznikFranciszek">Wysoka Izbo! Najbardziej rozpowszechnionymi i najliczniejszymi typami szkół rolniczych w środowiskach wiejskich są szkoły przysposobienia rolniczego i zasadnicze szkoły rolnicze. Ich organizowanie i prowadzenie napotyka wiele mniejszych lub większych trudności. Nie zdobyły one jeszcze tak jak technika rolnicze należytego autorytetu i nie wszędzie mogą zapewnić pełną rekrutację słuchaczy.</u>
+ <u xml:id="u-122.40" who="#PoselWasaznikFranciszek">Sądzę, że alby podnieść ich popularność na terenie wsi pożądane jest:</u>
+ <u xml:id="u-122.41" who="#PoselWasaznikFranciszek">1)rozbudowywać sieć techników dziennych dla absolwentów SPR, ażeby mogły one stanowić dla uzdolnionej młodzieży drogę do dalszego kształcenia się;</u>
+ <u xml:id="u-122.42" who="#PoselWasaznikFranciszek">2)rozbudowywać sieć techników zaocznych dla absolwentów SPR i zasadniczych szkół rolniczych;</u>
+ <u xml:id="u-122.43" who="#PoselWasaznikFranciszek">3)rozważyć możliwość objęcia obowiązkiem uczęszczania do SPR młodzieży tam, gdzie na to pozwalają warunki;</u>
+ <u xml:id="u-122.44" who="#PoselWasaznikFranciszek">4)rozbudowywać sieć zasadniczych szkół rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-122.45" who="#PoselWasaznikFranciszek">Zważywszy, że projekt planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1969 zapewnia dalszy rozwój naszej gospodarki narodowej i całości szkolnictwa, a w nim i szkolnictwa rolniczego, będę głosował za jego uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-122.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-123">
+ <u xml:id="u-123.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Antonina Lubecka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-124">
+ <u xml:id="u-124.0" who="#PoselLubeckaAntonina">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zmiany zachodzące we wszystkich dziedzinach naszego życia gospodarczego stawiają przed szkołą zadania odpowiedniego przygotowania kadr dla tych dziedzin. Obowiązek ten spoczywa już na szkole podstawowej. Kadra nauczycielska wyposażyć musi uczniów w wiadomości, umiejętności i wyrobić nawyki, a to uzależnione jest od wyników nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-124.1" who="#PoselLubeckaAntonina">Przez chwilę pragnę się zastanowić nad tym, od czego uzależniona jest praca dydaktyczno-wychowawcza w szkole podstawowej, jakie mamy osiągnięcia, a jakie trudności. Analizę powyższych zagadnień muszę przeprowadzić w oparciu o NPG i budżet państwa z uwzględnieniem roku 1967.</u>
+ <u xml:id="u-124.2" who="#PoselLubeckaAntonina">Ubiegły rok szkolny 1967/68 był w szkolnictwie podstawowym już piątym rokiem realizacji reformy szkolnej i drugim rokiem pracy z klasami ósmymi.</u>
+ <u xml:id="u-124.3" who="#PoselLubeckaAntonina">Warunki lokalowe — rzecz zrozumiała — poprawiają się z każdym rokiem dzięki przybywaniu nowych obiektów inwestycyjnych. I tak: w roku szkolnym 1966/67 przybyło 5.400 pomieszczeń do nauczania oraz 500 pomieszczeń przeznaczonych na świetlice, czytelnie i zajęcia pozalekcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-124.4" who="#PoselLubeckaAntonina">Poważne jednak jeszcze braki utrzymują się na wsiach, gdzie są szkoły mieszczące się w wynajętych izbach prywatnych. Wielkie braki w budownictwie szkół podstawowych występują w województwach kieleckim, lubelskim i białostockim. W województwach tych jest wiele szkół, które kończą Się technicznie. W całym kraju wynajmuje się jeszcze 16.400 izb lekcyjnych, z czego w województwie krakowskim 11.154 iżby, a w samym powiecie limanowskim 132 izby.</u>
+ <u xml:id="u-124.5" who="#PoselLubeckaAntonina">Zatrzymałam się dłużej nad bazą lokalową, ponieważ dzięki wzrostowi ilości pomieszczeń do nauczania poprawia się wskaźnik zmianowości. I tak w 1967 r. wynosił on ogółem 1,62, w 1968 r. — 1,60, na rok 1969 planuje się wskaźnik 1,59, a na rok 1970 — 1,54.</u>
+ <u xml:id="u-124.6" who="#PoselLubeckaAntonina">W województwie krakowskim wskaźnik zmianowości wynosił 1,59. Mimo wzrostu liczby pomieszczeń do nauczania, wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów w województwie krakowskim jest jeszcze bardzo zróżnicowany. Najwyższe obciążenie miast w tym województwie, a szczególnie miast powiatowych, np. w Proszowicach wynosi 62,3, najniższe w Żywcu — 33,6.</u>
+ <u xml:id="u-124.7" who="#PoselLubeckaAntonina">Przeciętny wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów w kraju kształtował się w 1967 r. w wysokości 40,2, w 1968 r. — 39,2. Według projektu planu na rok 1969 wyniesie on 37,9, a w 1970 r. — 36,2.</u>
+ <u xml:id="u-124.8" who="#PoselLubeckaAntonina">Dlaczego podaję wskaźnik obciążenia izby liczbą uczniów?</u>
+ <u xml:id="u-124.9" who="#PoselLubeckaAntonina">Dążymy do tego, aby liczba uczniów na oddział wynosiła w miastach 30 uczniów. Zniknie wtedy podział uczniów na grupy (na uwadze wzgląd ekonomiczny). Praca nauczyciela będzie też łatwiejsza, częściej będzie można sprawdzić wiadomości uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-124.10" who="#PoselLubeckaAntonina">Poza tym, zmniejsza się liczba szkół niepełnych, przeważają szkoły z najwyższą klasą VIII. W roku szkolnym 1967/68 w województwie krakowskim było 1.747 szkół podstawowych, w tym 1.436 z klasą VIII, co stanowi 82,2%. Szkół niepewnych było 311 i uczyło się w nich 12.744 uczniów, to jest zaledwie 3,3%.</u>
+ <u xml:id="u-124.11" who="#PoselLubeckaAntonina">Z każdym rokiem powiększają się szeregi nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami. Kształcenie nauczycieli dla szkolnictwa podstawowego odbywa się jeszcze w 5-letnich liceach pedagogicznych i w 2-letnich studiach nauczycielskich pomaturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-124.12" who="#PoselLubeckaAntonina">Licea pedagogiczne są formą wygasającą, natomiast studia nauczycielskie — w liczbie 55 — stanowią główną formę kształcenia nauczycieli szkół podstawowych. Powołane zostały w 1954 r. celem podniesienia poziomu specjalistycznych kwalifikacji nauczycieli ówczesnej 7-klasowej szkoły podstawowej. Studia nauczycielskie wykształciły we wszystkich swych formach (dziennych, wieczorowych, zaocznych, eksternistycznych) ponad 125 tys. nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-124.13" who="#PoselLubeckaAntonina">Ośmioklasowa szkoła podstawowa zwiększyła wymagania w zakresie przygotowania kadr nauczycielskich. Wymagania te wynikają nie tylko z przedłużenia o 1 rok nauki, ale także z zasadniczych zmian jakościowych w programach nauczania. Zmiany te wymagają od nauczycieli, szczególnie starszych klas szkoły podstawowej, głębszej znajomości przedmiotu, lepszego przygotowania dydaktycznego, umiejętności wykorzystania nowoczesnych pomocy naukowych i urządzeń technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-124.14" who="#PoselLubeckaAntonina">W uchwale V Zjazdu PZPR czytamy: — „Ponieważ poziom nauczania i wychowania w szkole zależy od wykształcenia samego nauczyciela, konieczne jest stopniowe przekształcanie systemu 2-letnich studiów nauczycielskich w system 3-letnich wyższych szkół nauczycielskich”.</u>
+ <u xml:id="u-124.15" who="#PoselLubeckaAntonina">W obecnym roku szkolnym zostały otwarte 3 wyższe szkoły nauczycielskie, a to: w Warszawie, Białymstoku i Szczecinie. W roku szkolnym 1969/70 zostanie otwartych 5 dalszych wyższych szkół nauczycielskich. Wyższe szkoły nauczycielskie w liczbie 28 zostaną zorganizowane stopniowo do roku 1973 na bazie 36 dwuletnich studiów nauczycielskich. Po zakończeniu organizacji nowych zakładów wyższe szkoły nauczycielskie staną się powszechną formą kształcenia nauczycieli szkół podstawowych. Absolwenci wyższych szkół nauczycielskich otrzymają przygotowanie zarówno do pracy dydaktyczno-wychowawczej w klasach I—IV, jak też przygotowanie specjalistyczne do nauczania dwóch pokrewnych przedmiotów w klasach V—VIII szkoły podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-124.16" who="#PoselLubeckaAntonina">Przewiduje się, że dopływ absolwentów wyższych szkół nauczycielskich do szkolnictwa w latach 1971—1975 wyniesie około 12 tys. osób, co stanowić będzie około 30% zapotrzebowania tego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-124.17" who="#PoselLubeckaAntonina">W kolejnym pięcioleciu, w latach 1976— 1980 wyższe szkoły nauczycielskie dostarczą szkolnictwu ogółem 28 tys. absolwentów. W ten sposób zostanie zaspokojone Około 77% zapotrzebowania szkolnictwa podstawowego i placówek opieki nad dzieckiem. Pozostałe około 23% pokryją absolwenci studiów magisterskich.</u>
+ <u xml:id="u-124.18" who="#PoselLubeckaAntonina">Koszty inwestycyjne związane z Utworzeniem trzyletnich wyższych szkół nauczycielskich wyniosą w latach 1968—1975 około 471 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-124.19" who="#PoselLubeckaAntonina">Postulat tworzenia WSN stanowi bezsprzeczny pozytywny objaw mądrej polityki oświatowej, mającej na względzie stałą poprawę poziomu wykształcenia kadry nauczycielskiej i podniesienie rangi 8-letniej szkoły podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-124.20" who="#PoselLubeckaAntonina">Pracownicy nadzoru pedagogicznego i ośrodków metodycznych stwierdzili, w oparciu o spostrzeżenia z wizytacji i badania wyników, ogólną poprawę wyników nauczania w szkołach. Stwierdza się, że następuje coraz wyraźniejsze zbliżenie faktycznych wyników nauczania do wystawionych ocen na świadectwie. Chociaż nie można zaprzeczyć, że w pewnym stopniu istnieje jeszcze liberalizm w ocenianiu uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-124.21" who="#PoselLubeckaAntonina">Na ogół słabsze są wyniki nauczania w szkołach o 4 i 5 nauczycielach, a lepsze w szkołach o najwyższym poziomie organizacyjnym — o 7 i więcej nauczycielach. W klasach V—VIII uczą nauczyciele specjaliści, zwiększone są wymagania, stąd wyniki klasyfikacji są zbliżone do wymagań programowych.</u>
+ <u xml:id="u-124.22" who="#PoselLubeckaAntonina">W roku szkolnym 1967/68 opuścił szkołę podstawową drugi rocznik absolwentów klasy VIII, z tym że był to pierwszy rocznik pełny. Egzaminy wstępne do szkół ponadpodstawowych wykazały lepsze przygotowanie absolwentów, niż to miało miejsce w latach poprzednich. Nastąpiła poprawa w wynikach nauczania przedmiotów: język polski i matematyka.</u>
+ <u xml:id="u-124.23" who="#PoselLubeckaAntonina">Z języka polskiego znacznie poprawiła się sytuacja na odcinku ortografii. Słabą stroną jest jeszcze sprawa stylu i formy wypowiedzi zarówno ustnych, jak i pisemnych. Zbyt ubogie jest jeszcze słownictwo dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-124.24" who="#PoselLubeckaAntonina">Obserwuje się poprawę wyników nauczania z matematyki, szczególnie w rozwiązywaniu zadań tekstowych i geometrii, stanowiących od lat jeden z najsłabszych odcinków nauczania tego przedmiotu.</u>
+ <u xml:id="u-124.25" who="#PoselLubeckaAntonina">W programie nauczania matematyki takie partie, jak nauka o rzutach i funkcje w klasie VIII i rozwiązywanie równań w klasie VII stanowią największe trudności.</u>
+ <u xml:id="u-124.26" who="#PoselLubeckaAntonina">W realizacji programu przedmiotów artystyczno-technicznych trudności sprawiają braki w zakresie przygotowania kadr, pracowni, materiałów. Takie działy, jak prace z metalu, czy obróbka tworzyw sztucznych znajdują się właściwie w powijakach. Kuratoria rozwiązują ten problem przez organizowanie powiatowych pracowni zajęć technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-124.27" who="#PoselLubeckaAntonina">Przedmiot — wychowanie obywatelskie — prowadzony jest coraz częściej przez nauczycieli prawdziwie i rzetelnie zaangażowanych, którzy wykorzystują wiedzę do wytwarzania więzi ze środowiskiem i do kształcenia uczuć patriotycznych.</u>
+ <u xml:id="u-124.28" who="#PoselLubeckaAntonina">W szkołach wprowadza się nauczanie problemowe, stosuje się organizację pracy w zespołach, lekcje oparte są na pomocach audiowizualnych. Odnośnie stosowania, pomocy audiowizualnych poruszyć muszę sprawę odbioru programów telewizyjnych na Podhalu. W tym rejonie odbieramy w telewizorach obraz odbity, często zamglony. Mówiąc o tej sprawie, zwracam się z apelem do Ministerstwa Kultury i Sztuki, aby nam pomogło. Obecnie przeprowadza się prace nad zmianą aparatury przekaźnika na Luboniu. Chodzi o zainstalowanie na tyle silniejszej aparatury, aby szkoły w miejscowościach leżących u stóp Lubonia miały lepszy odbiór i mogiły z powodzeniem korzystać z programów telewizyjnych dla szkół.</u>
+ <u xml:id="u-124.29" who="#PoselLubeckaAntonina">Efekty oddziaływania wychowawczego są coraz wyraźniejsze na takich odcinkach, jak stosunek uczniów do pracy, do kolegów, do własności społecznej i osobistej.</u>
+ <u xml:id="u-124.30" who="#PoselLubeckaAntonina">Specjalny aspekt wychowawczy posiadają prace pozalekcyjne. Prace w kółkach zainteresowań przedłużają pobyt ucznia w szkole w tym celu, aby czekając na powrót rodziców z pracy, uczeń nie przebywał na ulicy. Oszczędności budżetowe ograniczyły w znacznym Stopniu zakres pozalekcyjnej działalności szkoły. I tak na terenie Krakowa zlikwidowano 1/3 kółek zainteresowań, zostały kółka techniczne i artystyczne według uznania i potrzeb szkoły. Natomiast na terenie województwa krakowskiego zlikwidowano 2/3 kółek zainteresowań, pozostały rejestrowane zespoły taneczne.</u>
+ <u xml:id="u-124.31" who="#PoselLubeckaAntonina">Działalność domów kultury i domów młodzieżowych pozostała bez zmian.</u>
+ <u xml:id="u-124.32" who="#PoselLubeckaAntonina">Zwracam się do Pana Prezesa Rady Ministrów o przyznanie dotacji na prowadzenie kółek zainteresowań, które obecnie prowadzone są częściowo społecznie.</u>
+ <u xml:id="u-124.33" who="#PoselLubeckaAntonina">W sprawach wychowawczych szkoła ma sojuszników w postaci komitetów rodzicielskich, komitetów opiekuńczych, zakładów pracy, szkolnych komisji wychowawczych. Pozwala to szkole rozwiązywać trudności zarówno gospodarcze, jak i wychowawcze. Wzrasta również poczucie odpowiedzialności sojuszników szkoły za wyniki nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-124.34" who="#PoselLubeckaAntonina">Mówiąc o sojusznikach szkoły, należy zauważyć, że szkoły położone w głębokim terenie nie mają komitetów opiekuńczych, a dobrze by było, poprzez odgórne załatwienie tej sprawy, aby także małe szkoły, Często zaniedbane, mogły otrzymać opiekuna.</u>
+ <u xml:id="u-124.35" who="#PoselLubeckaAntonina">Na zakończenie wywodów na temat problemów dydaktycznych i metodycznych szkoły, trzeba z naciskiem podkreślić, że zgodnie z wytycznymi naszej partii na czołowym miejscu w swej pracy szkoła będzie stawiać zagadnienia ideowo-wychowawcze, aby uczeń w przyszłości brał czynny udział w życiu politycznym i społecznym kraju i wykazywał bezwzględne oddanie sprawie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-124.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-125">
+ <u xml:id="u-125.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Marian Kubicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-126">
+ <u xml:id="u-126.0" who="#PoselKubickiMarian">Wysoka Izbo, Obywatelu Marszałku! Stałe, stopniowe zwiększanie w naszym budżecie środków na oświatę, kulturę i zdrowie, mimo jeszcze niełatwej ogólnej sytuacji gospodarczej, tym silniej zwiększać powinno poczucie odpowiedzialności za racjonalne wykorzystanie tych wszystkich możliwości, jakie stwarza uchwalony przez Sejm budżet. Racjonalność ta wymaga nie tylko rozsądnej oszczędności w gospodarowaniu oraz ścisłej kontroli celowości podejmowanych działań, ale też koncentrowania nakładów przede wszystkim na tych problemach i zadaniach, które w danym okresie nabierają rangi pierwszoplanowych i szczególnie aktualnych. Wyboru ich oraz oceny ich miejsca w hierarchii ważności dokonywać będą odpowiednie organy administracji wszystkich szczebli, w oparciu o bogate doświadczenia i ważki głos czynnika społecznego, który ustawicznie zwiększa swój wpływ na codzienny tok działania organów wykonawczych. Wydaje się jednak, że z tej trybuny mogą, a nawet powinny być wypowiedziane pewne opinie i sugestie, które należałoby uwzględnić w toku dokonywania tych ocen.</u>
+ <u xml:id="u-126.1" who="#PoselKubickiMarian">Wysoka Izba podzieli zapewne nasze przekonanie, iż jednym z najważniejszych i najbardziej pilnych zadań w dziedzinie oświaty jest likwidacja różnic, jakie występują jeszcze między poziomem szkoły na wsi i w niektórych regionach oddalonych a poziomem szkoły większych miast.</u>
+ <u xml:id="u-126.2" who="#PoselKubickiMarian">Również rozbudowa i organizacja większej sieci przedszkoli — gwarantuje wyższy poziom przygotowania w szkole podstawowej.</u>
+ <u xml:id="u-126.3" who="#PoselKubickiMarian">Różnice te uwarunkowane są szeregiem różnorodnych i złożonych czynników, których geneza sięga daleko w przeszłość, w okres międzywojennego dwudziestolecia. Niezależnie jednak od przyczyn, są one faktem o doniosłych skutkach społecznych, z których najbardziej bolesny jest problem nierówności startu do kształcenia na poziomie wyższym. Niedawna szeroka dyskusja, jaka rozgorzała wokół zasad rekrutacji do szkół wyższych, dostarczyła w tej mierze sporo niepokojącego materiału dokumentacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-126.4" who="#PoselKubickiMarian">Podjęte przez władze oświatowe kroki pozwoliły złagodzić ostrość problemu i wpłynęły na widoczną poprawę struktury społecznej młodzieży rozpoczynającej studia. Dla nikogo jednak nie może ulegać wątpliwości, że są to poczynania tylko doraźne, które łagodzą następstwa zjawiska, lecz nie usuwają jego źródła.</u>
+ <u xml:id="u-126.5" who="#PoselKubickiMarian">Stąd też — jak sądzimy — zadanie racjonalnego, systematycznego i długofalowego oddziaływania na podnoszenie poziomu nauczania wiejskiej szkoły podstawowej i szkoły średniej małych ośrodków, skupiać będzie w należnym stopniu uwagę władz oświatowych.</u>
+ <u xml:id="u-126.6" who="#PoselKubickiMarian">Niepoślednie osiągnięcia w dziedzinie wznoszenia budynków szkolnych i rozbudowy sieci szkolnej, poprawa wyposażenia szkół, jakkolwiek nie wszędzie jeszcze dostateczna, zadowalające w zasadzie ilościowe zaopatrzenie w podręczniki, stwarzają dobrą podstawę rzeczową i niezbędny etap wstępny do oddziaływania już na sam poziom treści nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-126.7" who="#PoselKubickiMarian">Przeprowadzona reforma programów szkolnych, nie wolna od istotnych zastrzeżeń co do pewnych zagadnień szczegółowych i ciągle jeszcze zbyt dyskusyjna, choć weszła już w fazę realizacji, określa podstawowe założenia i zasadnicze kierunki walki o nową treść i poziom współczesnej szkoły. Ale jest rzeczą oczywistą, że decydującym ogniwem działania jest tu nie program, lecz osoba nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-126.8" who="#PoselKubickiMarian">Likwidacja różnicy między poziomem szkoły na wsi a szkoły wielkomiejskiej, to przede wszystkim likwidacja różnicy w wyposażeniu szkół w pomoce naukowe, co powoduje trudności szczególnie na wsi. Chodzi więc zarówno o stworzenie odpowiednich bodźców w celu zwiększenia napływu wysoko kwalifikowanej kadry o sprofilowanej specjalizacji przedmiotowej na tereny wiejskie. Będzie to bowiem proces z natury długotrwały. Chodzi tu nie tylko o intensyfikację wysiłków, zmierzających do Stałego podnoszenia kwalifikacji kadry obecnie pracującej, w drodze studiów zaocznych i innych form dokształcania, czy o spotęgowanie oddziaływania ośrodków metodycznych, które wzbogacać winny proces dydaktyczny w szkole.</u>
+ <u xml:id="u-126.9" who="#PoselKubickiMarian">Czynnikiem — jak się wydaje — decydującym jest stworzenie dla nauczyciela pracującego na wsi tych samych warunków pracy, jakimi dysponuje nauczyciel w mieście, zarówno bytowych, jak i pod względem czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-126.10" who="#PoselKubickiMarian">Wymagania współcześnie stawiane nauczycielowi zarówno w dziedzinie nauczania, jak i przede wszystkim wychowywania, nadają jego pracy charakter złożonej, żywej działalności twórczej. Mechaniczne, zautomatyzowane, corocznie — „powielane”, bierne odtwarzanie zdobytego zasobu wiedzy i metodyki nabytej przed laty nieuniknienie prowadzi do rzemieślnika-wychowawcy. Pożądany efekt i rzeczywisty sukces osiągnąć można tylko przez twórczy, ustawicznie wzbogacany o nowe treści i metody, nadążający za szybkim rytmem współczesności, nowoczesny styl pracy dydaktyczno-wychowawczej. Łączy się to z potrzebą zapewnienia nauczycielowi nie tylko odpowiedniego marginesu czasu pracy nad sobą, lecz również odpowiedniej atmosfery, którą określiłbym jako atmosferę spokoju, niezbędnego dla każdego procesu twórczego.</u>
+ <u xml:id="u-126.11" who="#PoselKubickiMarian">Czy nauczyciel ma obecnie możliwości dysponowania tym potrzebnym marginesem czasu i atmosferą nieodzownego spokoju dla należytej koncentracji na pracy dydaktycznej i wychowawczej w szkole?</u>
+ <u xml:id="u-126.12" who="#PoselKubickiMarian">Z pewnością zbyt często, niestety, nie.</u>
+ <u xml:id="u-126.13" who="#PoselKubickiMarian">Jest to zagadnienie o skali przekraczającej ramy działania samego resortu oświaty i szkolnictwa wyższego. Wiąże się ono niewątpliwie z dawnym — dziś już z pewnością przeżytym — ale jeszcze rozpowszechnionym stereotypem modelu nauczyciela wiejskiego, jako jedynego i wyłącznie niezastąpionego kandydata na działacza społeczno-politycznego w środowisku wiejskim. Ta przestarzała, nieuzasadniona aktualnym układem stosunków w społeczności wiejskiej, wizja nauczyciela pokutuje jednak jeszcze w praktyce dnia codziennego. Nawykowy odruch sprawia, że nauczyciel zbyt często angażowany jest do różnorodnej działalności pozaszkolnej w Stopniu wysoce ujemnie wpływającym na jakość i poziom wykonywania jego zadań szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-126.14" who="#PoselKubickiMarian">Należy stwarzać niezbędne warunki dla trudnej i odpowiedzialnej pracy nauczyciela, której znaczenia nie sposób przecenić. Rozwój kulturalny wsi realizuje się dziś w formach tak różnorodnych i tak bogatych, przy udziale tak szerokiego w swej strukturze aktywu, że na wiejskim froncie kulturalnym nauczyciel, choć spełnia rolę ciągle istotną, nie jest już jednak ogniwem ani samotnym, ani odosobnionym.</u>
+ <u xml:id="u-126.15" who="#PoselKubickiMarian">Odbyty przed dwoma laty Kongres Kultury Polskiej stanowił dobrą okazję do miarodajnego przeglądu współczesnych kierunków i prądów ruchu kulturalnego Wsi. Był to przegląd bardzo pouczający i krzepiący zarazem. Zaskakiwał zarówno wysoką skalą zakresu tego ruchu, jak i nowoczesnością jego treści. Ujawnił też — co z naciskiem należy podkreślić — charakterystyczną jego właściwość, jaką jest szczególna umiejętność kojarzenia, żywego zespalania tego, co w kulturze rzeczywiście, w dobrym tego słowa znaczeniu, nowe i ogólnoludzkie z autentycznością regionalnego folkloru i środowiskowej tradycji.</u>
+ <u xml:id="u-126.16" who="#PoselKubickiMarian">Tę napawającą otuchą zdolność do twórczej syntezy elementów tego co dawne i miejscowe z tym, co uniwersalne i nowe, należy otoczyć troskliwą pieczą. Winni zwłaszcza o niej pamiętać wszyscy ci, którzy kształtują kierunki i treści kultury w tak zwanych środkach masowego oddziaływania: w telewizji, radio i w prasie; dysponują bowiem narzędziem, którego znaczenie dla perspektyw rozwojowych życia kulturalnego w kraju jest centralne.</u>
+ <u xml:id="u-126.17" who="#PoselKubickiMarian">Wynika ono nie tylko z technicznych właściwości tych środków, polegających na olbrzymiej skali ich zasięgu i błyskawiczności ich oddziaływania, ale też z nieutraconej jeszcze, szczerej, stanowiącej produkt zadawnionego głodu kulturalnego, chłonności odbioru. Ta naturalna chłonność jest nadal źródłem dużego autorytetu, rangi i popularności jaką, zwłaszcza telewizja i radio, cieszą się u wiejskiego odbiorcy, co wyraża się z jednej strony w ustawicznym i szybkim wzroście liczby abonentów, z drugiej zaś — w dużej ilości czasu poświęcanego na odbiór. Nie wolno tej chłonności zaprzepaścić, nie można też dopuścić do dewaluacji wysokiej pozycji i rangi środków masowego działania. Należy jej strzec przed łatwizną i monotonią programową, przed tandetą.</u>
+ <u xml:id="u-126.18" who="#PoselKubickiMarian">Niech twórcy programu będą czujni i ostrożni, niech nie lekceważą swych adresatów, których /krytycyzm i wymagania wzrastają, którzy od wieków przywykli rzetelnie oddzielać ziarno od płetw i których sarkazm i Ironia są w rzeczywistości bardzo celne i ostre.</u>
+ <u xml:id="u-126.19" who="#PoselKubickiMarian">Trosce o program i repertuar telewizji musi towarzyszyć wysiłek nad podnoszeniem techniki nadawania oraz skuteczne i szybkie zwiększenie zasięgu odbioru. Z uwagą wysłuchaliśmy zapewnień przedstawicieli rządu odpowiedzialnych za ten dział pracy. Ufamy, że zostaną one spełnione i życzymy z okazji Nowego Roku, żeby plansza z przeprosinami — „za usterki”, mimo że bardzo do niej, zwłaszcza ostatnio, przywykliśmy, przestała nas już dalej irytować i mogła być wreszcie wyrzucona.</u>
+ <u xml:id="u-126.20" who="#PoselKubickiMarian">Obfity i miarodajny materiał dokumentacyjny, jaki zebrano z okazji Kongresu Kultury, przekonuje jednocześnie, że chłonność odbioru nowoczesnych środków masowego oddziaływania nie zmniejsza zainteresowań czytelnika wiejskiego książką. Przede wszystkim książką klasyków polskich i obcych, ale też książką współczesną, na której niedosyt słuchamy niestety skarg zarówno częstych, jak i uzasadnionych. Nie chciałbym teraz w toku tej debaty, dotyczącej przecież budżetu, podejmować trudnego i drażliwego tematu źródeł i przyczyn, jakie na niedosyt ten się składają.</u>
+ <u xml:id="u-126.21" who="#PoselKubickiMarian">O problemach i sytuacji współczesnego środowiska literackiego w Polsce mówiono i pisano ostatnio zresztą wiele. Nie pozostanie to z pewnością bez echa w samym kręgu pisarskim, który przygotowuje się do swego krajowego zjazdu, miejmy nadzieje, w jakimś stopniu przełomowego.</u>
+ <u xml:id="u-126.22" who="#PoselKubickiMarian">Pragniemy jednak, aby mottem tych prac przedzjazdowych, jak i samego zjazdu stały się ważkie i głębokie słowa Stefana Żeromskiego: — „Chcąc napisać powieść polską — trzeba naprzód całą Polskę przewędrować, zobaczyć, zrozumieć i odczuć. W głębi życia istnieją tajemnicze prawidła, poznać które trzeba, samemu ocenić i na światło dzienne wynieść... Powieść nasza powinna być naszym rachunkiem sumienia. Sztuka nie powinna nic na tym stracić, zyska tylko cechę, jaka ją wyróżnia z szeregu kosmopolitycznego — będzie polska”.</u>
+ <u xml:id="u-126.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-127">
+ <u xml:id="u-127.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Kaliszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-128">
+ <u xml:id="u-128.0" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Wśród spraw, które wysuwają się dziś na czoło życia naszego kraju i skupiają na sobie uwagę, wychowanie młodego pokolenia zajmuje jedno z pierwszych miejsc. Chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego poruszyć niektóre problemy z tej doniosłej i bogatej dziedziny.</u>
+ <u xml:id="u-128.1" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Jest rzeczą niewątpliwą, iż jednym z głównych odcinków frontu walki między starym a nowym jest walka o wychowanie człowieka od najmłodszych lat jego życia. W tym procesie rodzina i szkoła stanowią jednolity front wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-128.2" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">szkoła w naszym kraju w ostatnich latach przeszła istotne przeobrażenia organizacyjne i programowe. Zakończona została reforma szkolnictwa podstawowego, rozpoczęła się realizacja reformy w szkolnictwie ogólnokształcącym i zawodowym. W tym procesie najważniejszym dziś zadaniem szkolnictwa jest przezwyciężenie zaniedbań i niedomogów w pracy ideowo-wychowawczej oraz polepszenie całego systemu wychowania. Przygotowanie pedagogiczne nauczyciela, szczególnie w zakresie problematyki wychowawczej, jego postawa ideowo-polityczna mają w tej dziedzinie zasadnicze znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-128.3" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego podczas ubiegłych wakacji, doceniając wagę tego problemu, zorganizowało liczne kursy w tym zakresie. Nowe, bardziej konkretne zadania szkół i placówek wychowawczych nakreślone w uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazują na potrzebę dalszego systematycznego rozwijania systemu doskonalenia nauczycieli i wprowadzania do tego systemu zmian, których źródłem powinno być badanie wyników nauczania i wychowania — dziedzina u nas dotychczas za mało jeszcze rozwinięta.</u>
+ <u xml:id="u-128.4" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Należy podjąć prace badawcze, mogące naświetlić problem prawidłowego kształtowania się postaw młodego pokolenia oraz mogące służyć za podstawę wypracowania metod pomagających wychowawcom w pracy pedagogicznej. Trzeba również wziąć pod uwagę głosy postulujące reformę studiów pedagogicznych i programów obowiązujących w zakładach kształcenia nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-128.5" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W celu wzbogacenia form oddziaływania wychowawczego szkół i wzmocnienia kontaktów nauczycieli — wychowawców klas z młodzieżą, wprowadzone zostały w bieżącym roku szkolnym do liceów ogólnokształcących i zawodowych, do techników i zasadniczych szkół zawodowych oraz szkół przysposobienia rolniczego zajęcia z wychowania Obywatelskiego. Zajęcia te mają na celu zapoznanie młodzieży z ważnymi wydarzeniami społecznymi i politycznymi w kraju i na świecie oraz z socjalistycznymi przemianami w najbliższym otoczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-128.6" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Zajęcia te związane z rozpatrywaniem problemów wychowawczych oraz z organizowaniem społecznej działalności uczniów powinny sprzyjać tworzeniu w szkole właściwej atmosfery wychowawczej wpływającej z kolei na kształtowanie się zaangażowanych postaw ideowych uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-128.7" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Celem działalności wychowawczej szkoły nie może być werbalna afirmacja socjalizmu. Jej wychowankowie muszą być związani z socjalizmem poprzez osobiste zaangażowanie się w sprawy społeczne. Nieodzownym elementem takiego wychowania jest czynna postawa ucznia w szkole, jego udział w pracach społecznych oraz działalność w samorządnym kolektywie uczniowskim.</u>
+ <u xml:id="u-128.8" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wysiłki wychowawcze szkoły wspiera praca organizacji młodzieżowych: Związku Harcerstwa Polskiego, Zawiązku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-128.9" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Pierwszą w życiu dziecka socjalistyczną organizacją jest harcerstwo. Rozwijając samodzielność młodzieży i aktywizując ją, wdraża ono do czynnej postawy, uczy znajdowania miejsca w życiu społecznym. Będąc sojusznikiem szkoły i rodziców w pracy wychowawczej, Związek Harcerstwa Polskiego widzi swą rolę głównie w tworzeniu przesłanek do powstawania u harcerzy poczucia obywatelskiego, potwierdzonego społecznym zaangażowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-128.10" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Praca w Związku Młodzieży Socjalistycznej działającym wśród młodzieży starszych klas szkół średnich i innych środowiskach tej młodzieży, służy wychowaniu młodzieży w duchu patriotyzmu, internacjonalizmu, w duchu wierności dla ideałów socjalizmu. Praca ta rozwijana jest w różnych formach, w różnych środowiskach. W województwie warszawskim młodzież ZMS, liczącego obecnie na Mazowszu 55 tys. członków — podjęła szereg czynów społecznych i zobowiązań dla Uczczenia V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Warto powiedzieć, iż ogólna suma tych czynów wynosi 98.940 tys. zł, z Czego na dzień 1 grudnia wykonano już 98.321 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-128.11" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">W dyskusji przed V Zjazdem PZPR wskazywano na potrzebę pomocy organizacjom młodzieżowym w podniesieniu na wyższy poziom ich pracy wychowawczej i propagandowej.</u>
+ <u xml:id="u-128.12" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wszechstronnie bogate treści naszego życia stanowią źródło formowania ludzkich postaw na miarę dzisiejszych i przyszłych czasów. Wybór treści programowych, szczególnie w przedmiotach humanistycznych, jest istotnym problemem pracy wychowawczej szkoły. Wybór ten winien sprzyjać kształceniu postaw odpowiadających potrzebom rozwijającego się społeczeństwa socjalistycznego, postaw, które ułatwiają więź z siłami postępu we współczesnym świecie. Historia uczy nas, że siły postępu są dźwignią procesów przynoszących rozwój społeczny oraz zwycięstwo narodom w ich walce o sprawiedliwość społeczną i wolność. Są elementem jednoczenia tych narodów w imię celów humanizmu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-128.13" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Potwierdza to nasza tradycja walk wyzwoleńczych, nasza niedaleka przeszłość, zawierająca w sobie skarbnicę wzorów hartu ducha, patriotycznych uczuć i bohaterskich czynów.</u>
+ <u xml:id="u-128.14" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Trzeba wykorzystywać w pracy wychowawczej i rozważać czyny i walkę ZWM-owców, żołnierzy kampanii wrześniowej, żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego i partyzanckich oddziałów, harcerzy Szarych Szeregów, AK-owskiej i AL-owskiej młodzieży oraz innych demokratycznych organizacji walczących z hitlerowskim okupantem — nie szczędzących swych sił, nie szczędzących ofiar, krwi i życia w walce o wolność ojczyzny. Winniśmy również przypominać tradycje walk ochotników powstania wielkopolskiego i powstań śląskich, których rocznica przypada w tych dniach i w sierpniu przyszłego roku. Myśl wychowawcza, sięgająca do tych wzorów, musi umieć wydobyć te wartości charakteru, które decydują, iż postawa człowieka podporządkowana jest najwyższym celom w życiu narodu. Dziś te cele mają inne oblicze niż wówczas, gdy przyświecał im imperatyw walki z okupantem. Dziś te cele wytycza nasza walka o nowy kształt życia naszego narodu. Walka o zabezpieczenie i utrwalenie pokoju, o wzmocnienie naszego bezpieczeństwa, o zapewnienie obronności naszej ojczyźnie. Przygotowanie młodzieży do udziału w tej walce, wyrobienie w miej aktywnej i konstruktywnej postawy wobec faktów łączyć się winno z troską, by nie uronić właściwych młodzieży predyspozycji do twórczych poszukiwań i zwalczania dostrzeżonego zła.</u>
+ <u xml:id="u-128.15" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Nasycenie programu wychowawczego szkoły treściami współczesności dopomoże młodzieży lepiej rozumieć procesy rozwoju społecznego. Postulat więzi szkoły z praktyką budownictwa socjalistycznego będzie wiązać ją mocniej z klasą robotniczą, która w naszym ustroju jest określającą losy narodu czołową siłą polityczną i społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-128.16" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Szkoła bez stałej i systematycznej współpracy z rodzicami nie może osiągnąć zamierzonych celów ideowo-wychowawczych. Dom rodzicielski powinien współdziałać ze szkołą w jej poczynaniach, tworząc z nią jednolity front wychowania. Leży to w interesie przede wszystkim samych rodziców, troską ich bowiem powinno być zapewnienie swoim dzieciom właściwego miejsca w społeczeństwie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-128.17" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Władysław Gomułka na V Zjeździe PZPR mówił: — „Wychowanie w rodzinie powinno pozostawać w zgodzie z ogólnymi celami socjalistycznego wychowania. Chodzi o to, aby młodzież, znajdując w rodzinie potwierdzenie socjalistycznych norm moralnych, wdrażana była do obowiązków społecznych i obywatelskich”.</u>
+ <u xml:id="u-128.18" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Problem ten poruszają również materiały na mający się odbyć w lutym przyszłego roku IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego. Czytamy w nich: „...szereg zjawisk świadczących o poważnych brakach w wychowaniu młodego pokolenia wskazuje, iż należy poświęcić większą uwagę kształtowaniu w rodzinie prawidłowych postaw etyczno-moralnych i właściwego klimatu ideowo-wychowawczego”.</u>
+ <u xml:id="u-128.19" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Zgodność ideowego wychowania w szkole i w domu jest problemem olbrzymiej wagi. Szkoła i dom rodzicielski powinny jednoczyć swoje działania w oparciu o podstawy wychowania socjalistycznego, o te wartości, które należą do najlepszych tradycji naszego narodu z czasów jego walki o postęp, o wolność, o sprawiedliwość społeczną, o nowy kształt Polski, zrealizowany w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-128.20" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Odpowiedzialność rodziny za wychowanie dzieci, za wyrabianie w nich wartościowych cech charakteru wiąże się z jej znaczeniem jako podstawowej komórki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-128.21" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wszelkie formy organizacyjne współpracy domu rodzicielskiego ze szkołą dążyć powinny do kojarzenia w jednolite oddziaływanie wpływów rodziców z działaniem wychowawczym w szkole. Należy przemyśleć w tym celu skuteczność istniejących dotychczas form organizacyjnych, celem pogłębienia współpracy między szkołą i domem rodzicielskim. Wielka rola przypada tu komitetom rodzicielskim.</u>
+ <u xml:id="u-128.22" who="#PoselKaliszewskiStanislaw">Wychowanie młodzieży jest i powinno być sprawą całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-128.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-129">
+ <u xml:id="u-129.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Bogus.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-130">
+ <u xml:id="u-130.0" who="#PoselBogusFranciszek">Wysoki Sejmie! Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1969 i założenia planu na rok 1970 wskazują na bardzo poważny wzrost zadań gospodarczych górnictwa, hutnictwa, przemysłu maszynowego, rolnictwa i innych gałęzi gospodarki narodowej. Oznacza to wzrost masy towarowej przewidzianej do przewiezienia przez Polskie Koleje Państwowe w 1969 r. o 15 mln ton. W sumie Polskie Koleje Państwowe mają przewieźć w 1969 r. 381 mln ton masy towarowej kolejami normalnotorowymi i 13 mln ton kolejami wąskotorowymi.</u>
+ <u xml:id="u-130.1" who="#PoselBogusFranciszek">W planie na 1969 r. zakłada się przewiezienie kolejami normalnotorowymi 1.025 mln pasażerów, a kolejami wąskotorowymi — 20 mln pasażerów. Założenia planu na 1970 r. przewidują przewiezienie kolejami normalnotorowymi 1.040 mln, a kolejami wąskotorowymi 20 mln pasażerów.</u>
+ <u xml:id="u-130.2" who="#PoselBogusFranciszek">Masa towarowa do przewozu kolejami normalnotorowymi wzrośnie w 1970 r. do 395 mln ton; koleje wąskotorowe przewiozą 13 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-130.3" who="#PoselBogusFranciszek">Bardzo poważny przyrost masy towarowej do przewiezienia wystąpi na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach.</u>
+ <u xml:id="u-130.4" who="#PoselBogusFranciszek">Uchwała V Zjazdu PZPR zobowiązuje resort komunikacji do: — „stopniowego usuwania trudności w działaniu kolei w najbliższych latach bieżącej pięciolatki przez zwiększenie liczby wagonów towarowych oraz usprawnienie pracy eksploatacyjno-przewozowej. Do 1975 r. powinny zostać zelektryfikowane wszystkie podstawowe magistrale kolejowe. Główny nacisk powinien być położony na trakcję spalinową”. Uchwała otwiera więc szeroką drogę dla wprowadzania postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-130.5" who="#PoselBogusFranciszek">Sytuacja przewozowa kolei w 1969 r. będzie jednak jeszcze nadal wyjątkowo napięta i PKP wobec braku rezerw taboru towarowego zmuszone będą stosować priorytety w zaspokajaniu potrzeb przewozowych. Szczególnie da się odczuć brak wagonów krytych i platform. Przewidziano w 1969 r. dostawy wagonów towarowych w wysokości około 6.300 sztuk, przy równoczesnym przewidywanym skreśleniu z inwentarza około 5.100 wagonów już wyeksploatowanych.</u>
+ <u xml:id="u-130.6" who="#PoselBogusFranciszek">Niedobór wagonów towarowych może być częściowo wyrównany przez skrócenie współczynnika obrotu wagonu towarowego z 4,5 doby na 4,42 doby oraz zwiększenie statycznego załadunku wagonu z 22,3 tony na 22,9 ton na jeden wagon. Wymagać to będzie dużego zaangażowania wszystkich kolejarzy oraz poprawy współpracy kolei z klientami w zakresie usprawnienia obsługi oraz za- i wyładunku.</u>
+ <u xml:id="u-130.7" who="#PoselBogusFranciszek">Resort komunikacji powinien zabezpieczyć pełną realizację programu mechanizacji i automatyzacji większych stacji rozrząd owych przy równoczesnym likwidowaniu małych stacji towarowo-rozrządowych. Lepiej należy powiązać pracę placówek naukowo-badawczych resortu: Centralnego Ośrodka Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa, Ośrodka Badań Ekonomicznych, Instytutu Transportu Samochodowego i Instytutu Służby Zdrowia — z eksploatacją.</u>
+ <u xml:id="u-130.8" who="#PoselBogusFranciszek">Polskie Koleje Państwowe mają zagwarantowaną w 1969 r. dla potrzeb ruchu pasażerskiego dostawę 342 wagonów osobowych, 34 zespołów elektrycznych oraz 20 motorowych wagonów spalinowych, to jest łącznie 459 jednostek wagonowych. W tym samym czasie 255 wagonów pasażerskich już wyeksploatowanych zostanie skreślonych z inwentarza.</u>
+ <u xml:id="u-130.9" who="#PoselBogusFranciszek">W takiej sytuacji, planowany potencjał przewozowy zabezpiecza wprawdzie wykonanie zadań, jednak w okresie szczytów przewozowych Polskie Koleje Państwowe nie będą dysponowały żadnymi rezerwami, zatem dla uruchomienia pociągów kolonijnych i sezonowych oraz dodatkowych trzeba będzie zmniejszać składy w niektórych pociągach stałego kursowania. Nie będzie więc można w 1969 r. oczekiwać wyraźnej poprawy warunków podróżowania.</u>
+ <u xml:id="u-130.10" who="#PoselBogusFranciszek">Jednocześnie zwiększona ilość pociągów pasażerskich w okresie szczytów komplikuje trudną sytuację w przewozie masy towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-130.11" who="#PoselBogusFranciszek">Dla częściowego przynajmniej rozładowania bieżących trudności przewozowych kolei w 1969 r. przewiduje się zelektryfikowanie ważniejszych odcinków: Czachówek—Radom — długości 69 km, Tczew—Gdynia — o długości 53 km, Wrocław—Oborniki — o długości 27 km, Poznań—Kościan — o długości 47 km, a w 1970 r. dalszych 238 km.</u>
+ <u xml:id="u-130.12" who="#PoselBogusFranciszek">Pozwoli to na zwiększenie zdolności przewozowych na ważniejszych magistralach, a tym samym na ekonomiczniejszą pracę kolei przez udział trakcji elektrycznej i zwiększenie ciężaru pociągów.</u>
+ <u xml:id="u-130.13" who="#PoselBogusFranciszek">Aby program poprawy kolejnego wskaźnika postępu technicznego w transporcie, jaki stanowi szybkość handlowa pociągów, mógł być w pełni zrealizowany, trzeba równolegle z elektryfikacją linii poprawić stan nawierzchni kolejowej.</u>
+ <u xml:id="u-130.14" who="#PoselBogusFranciszek">Na obecnym etapie stan nawierzchni stanowi hamulec zwiększania szybkości technicznej i handlowej. Od dłuższego czasu w służbie drogowej kolei występują bardzo poważne braki w zatrudnieniu, a miernik zatrudnienia na 1 km bieżący toru należy do najniższych w Europie. Dlatego zachodzi pilna potrzeba zwiększenia ilostanu maszyn do budownictwa dróg kolejowych oraz usprawnienia organizacji w jednostkach eksploatacyjnych pod kątem pełniejszego wykorzystania posiadanych maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-130.15" who="#PoselBogusFranciszek">Kolejnym mankamentem, obok braku odpowiedniej ilości ciężkich maszyn drogowych, jest brak podkładów. Należy rozważyć alternatywę: albo zwiększyć dostawy strun do produkcji podkładów żelbetonowych, albo zwiększyć dostawy podkładów drewnianych.</u>
+ <u xml:id="u-130.16" who="#PoselBogusFranciszek">Równolegle z procesem elektryfikacji podstawowych magistrali przebiega dieselizacja. W planie docelowym kolej potrzebuje około1000 lokomotyw spalinowych, przy czym najwygodniejsze byłyby uniwersalne lokomotywy produkcji krajowej o mocy 1700 KM i docelowo 2250 KM z kotłem do ogrzewania i o nacisku na oś około 17 ton, które mogłyby być wykorzystane w ruchu pasażerskim i towarowym do obsługi pociągów nawet na liniach drugorzędnych. Produkcja krajowa lokomotyw pozwoliłaby na unifikację części i zespołów oraz całych serii. Obecnie produkowane są w Fabryce Lokomotyw — „Fablok” w Chrzanowie lokomotywy o mocy 800 KM do pracy manewrowej, które zdały już praktyczny egzamin.</u>
+ <u xml:id="u-130.17" who="#PoselBogusFranciszek">Z uwagi na to, że krajowy przemysł nie wyprodukował dotąd planowanej ilości lokomotyw uniwersalnych, poza dwoma różnymi prototypami, bazuje się na interwencyjnym zakupie lokomotyw do ruchu towarowego o mocy 2 tys. KM ze Związku Radzieckiego i o mocy 2100 KM z Rumunii.</u>
+ <u xml:id="u-130.18" who="#PoselBogusFranciszek">Około 50% ogólnych nakładów inwestycyjnych przeznaczają PKP na zakup taboru. Ogółem nakłady inwestycyjne, bez inwestycji przedsiębiorstw, zostały ustalone na 1969 r. w wysokości 9.829,3 mln zł, w tym na roboty budowlano-montażowe 2.702,2 mln zł. Oznacza to zwiększenie limitu w porównaniu do wykonania w 1968 r. o 10,5%.</u>
+ <u xml:id="u-130.19" who="#PoselBogusFranciszek">Niezależnie od tego, określono wielkość inwestycji przedsiębiorstw resortu komunikacji na kwotę 725 mln zł, w tym roboty budowlano-montażowe około 334 mln zł. Wzrost nakładów inwestycyjnych w 1969 r. wynika głównie z wyższej o 600 mln zł kwoty nakładów na zakup taboru kolejowego, lotniczego i sprzętu budowlanego. Natomiast wzrost nakładów na roboty budowlano-montażowe nie gwarantuje wykonania najniezbędniejszych robót związanych z realizacją uchwał rządu w sprawie rozwoju Rybnickiego Okręgu Węglowego, Zagłębia Siarkowego itp. oraz z dalszą rozbudową i modernizacją zaplecza technicznego transportu.</u>
+ <u xml:id="u-130.20" who="#PoselBogusFranciszek">Ustalony dla resortu na 1969 rok limit na roboty budowlano-montażowe jest w porównaniu z założeniami planu 5-letniego niższy o około 11,5, to jest o ponad 350 mln zł. W tej sytuacji nie mogą być uwzględnione w planach inwestycyjnych niektóre pilne i ważne inwestycje budowlane, jak np.: budowa dworca centralnego w Warszawie, rozbudowa stacji Koźle-Port, budowa urządzeń przekaźnikowych zabezpieczenia ruchu pociągów na stacji Czarnolesie, budowa samoczynnej blokady liniowej na szlaku Wrocław—Opole—Strzelce Opolskie, budowa wiaduktu drogowego na stacji Lubliniec, budowa bazy Rejonu Eksploatacji Dróg Publicznych w Braniewie itp.</u>
+ <u xml:id="u-130.21" who="#PoselBogusFranciszek">Aby jednak limity inwestycyjne na roboty budowlano-montażowe mogły być w pełni wykorzystane, resort komunikacji powinien rozbudować własny potencjał przerobowy Zjednoczenia Przedsiębiorstw Robót Kolejowych oraz powinien otrzymać pomoc przedsiębiorstw budowlanych podległych Ministerstwu, Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-130.22" who="#PoselBogusFranciszek">Nakłady finansowe na utrzymanie dróg państwowych w planie na rok 1969 wynoszą ogółem 4.610 mln zł. Są one wyższe o około 11,1% od ustaleń na rok 1968 i o 1,3% niższe od przewidywanego wykonania w 1968 r., w ciągu którego nastąpiło dofinansowanie. W ramach planowanych nakładów przewiduje się wzmocnienie i kapitalny remont 5.500 km dróg, co równa się poziomowi wykonania w 1968 r. oraz kapitalny remont 29 tys. m mostów, w tym modernizację 4500 m mostów, to jest o 125 m więcej niż w 1968 r.</u>
+ <u xml:id="u-130.23" who="#PoselBogusFranciszek">Większość środków finansowych przeznacza się na dostosowanie do wzrastającego natężenia ruchu oraz do Zwiększonego nacisku do 10 ton na oś podstawowej sieci dróg państwowych. Należy jednak stwierdzić, że środki inwestycyjne przeznaczone w planie na rozbudowę zaplecza technicznego oraz na mechanizację robót drogowych nie zabezpieczają narastających potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-130.24" who="#PoselBogusFranciszek">W 1969 r. w planie terenowym nakłady finansowe na utrzymanie dróg lokalnych ustalone są w wysokości 1.201,4 mln zł, to jest o około 9,7% powyżej planu na 1968 r., a około 12,6% poniżej przewidywanego wykonania w 1968 r. Ponadto przewiduje się, że rady narodowe przeznaczą na utrzymanie dróg publicznych Około 353 mln zł. Środki budżetowe na inwestycje dotyczące dróg lokalnych zostały przewidziane w wysokości 339,8 mln zł, to jest o Około 18,5% powyżej ustaleń planu na 1968 rok i o około 6,9% poniżej przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Szacuje się wartość prac podjętych w ramach czynów społecznych przy budowie dróg na około 2 mld zł, z tego w zakresie inwestycji na około 1.300 mln zł, w tym dotacje państwowe wyniosą około 400 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-130.25" who="#PoselBogusFranciszek">W zakresie bazy technicznej motoryzacji przewiduje się rozbudowę i modernizację Zakładów Naprawy Samochodów w Oświęcimiu i Poznaniu, co zwiększy zdolność produkcyjną docelową łącznie o około 2.640 sztuk napraw głównych samochodów, przebudowę i adaptację stacji obsługi samochodów w Lublinie na Zakład Naprawy Samochodów do zdolności produkcyjnej około 450 napraw głównych samochodów ciężarowych, zwłaszcza marki — „Tatra”.</u>
+ <u xml:id="u-130.26" who="#PoselBogusFranciszek">W 1969 r. przewiduje się zakup 2.738 autobusów, w tym 648 sztuk marki „Jelcz” oraz dostawę taboru ciężarowego w ilości ponad 4.200 sztuk. Ilość autobusów w 1969 r. w stosunku do 1968 r. wzrośnie o 22,2%.</u>
+ <u xml:id="u-130.27" who="#PoselBogusFranciszek">Jednocześnie Państwowa Komunikacja Samochodowa zwiększy przewóz pasażerów o 6% i przewiezie w 1969 r. 1.196 mln pasażerów oraz zwiększy pracę przewozową o 5%, osiągając 25.191 mln pasażerokilometrów. PKS winna w zasadzie zabezpieczyć potrzeby przewozowe w roku 1969; trudności wystąpią jedynie w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym oraz w województwach kieleckim i lubelskim.</u>
+ <u xml:id="u-130.28" who="#PoselBogusFranciszek">Przewozy pracownicze i szkolne wzrosną w 1969 r. jeszcze bardziej, bo o 7,7%, to jest do 563 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-130.29" who="#PoselBogusFranciszek">Przewóz masy towarowej przez PKS wzrośnie o 11,6% i wyniesie w 1969 r. 90,6 mln ton, a praca przewozowa wzrośnie o 12,6% i wyniesie w przyszłym roku 3.368 mln tonokilometrów. Zakłada się dalszą realizację programu kompleksowej obsługi przewozowo-spedycyjnej przedsiębiorstw i zakładów pracy nie dysponujących własnym taborem samochodowym, rozszerzanie scentralizowanego dowozu i odwozu przesyłek drobnych oraz, zgodnie z programem działania Przedsiębiorstwa Spedycji Krajowej, zwiększenie obsługi transportowej torów ogólnego użytku i wydatne zwiększenie zakresu przyjmowania od kolei zadań przewozowych na krótkie odległości.</u>
+ <u xml:id="u-130.30" who="#PoselBogusFranciszek">Największe trudności komunikacyjne wystąpią w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym i na terenie Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach. Występuje tam bowiem największa dynamika wzrostu zwłaszcza przejazdów pasażerskich w komunikacji zbiorowej. Na skutek spodziewanego wzrostu zaludnienia miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, co spowoduje zasiedlanie rejonów coraz to odleglejszych od centrum miast — wzrośnie poważnie częstotliwość przejazdów.</u>
+ <u xml:id="u-130.31" who="#PoselBogusFranciszek">Z analizy kształtowania się udziału poszczególnych przewoźników w ogólnych przewozach pasażerskich na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w latach 1960, 1965, 1970 i 1980 wynika, że udział kolei poważnie maleje; zmniejsza się również udział transportu zakładowego i tramwajowego; natomiast szybko wzrasta udział w masowych przewozach pasażerskich autobusów PKS i Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Jest wprawdzie możliwość przejęcia przez transport kolejowy zadań związanych z przewozami pasażerskimi, które nadmiernie Obciążają PKS na zespole linii nazwanej — „średnicą śląską”: Ząbkowice—Katowice—Mysłowice, Katowice— Gorzów—Bytom, Katowice—Tychy Miasto— Lędziny. Wymaga to jednak pewnych dodatkowych środków inwestycyjnych o łącznej wartości około 1,7 mld zł. Należałoby skoncentrować środki na tych odcinkach oraz na odcinkach przyległych, które trzeba zelektryfikować. Docelowo trzeba rozważyć możliwość wydzielenia ruchu pasażerskiego i towarowego na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-130.32" who="#PoselBogusFranciszek">Według analizy przeprowadzonej przez zespół powołany przez Wydział Ekonomiczny KW PZPR w Katowicach potrzeby inwestycyjne związane z zakupem taboru, budową drag oraz rozwojem zaplecza zostały oszacowane do roku 1980 na około 27 mld zł. Dla konfrontacji nakładów na komunikację z wysokością nakładów inwestycyjnych na rozwój przemysłu w województwie katowickim warto wskazać, że na rozbudowę zakładów w ogólnym planie regionalnym województwa katowickiego przewidziano w tym samym okresie sumę 368 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-130.33" who="#PoselBogusFranciszek">Realizacja części zadań przewidzianych dla PKP w tym programie do 1970 roku wymaga uruchomienia większej liczby pociągów pasażerskich na niektórych liniach, co pociągnie za sobą potrzebę przydziału 102 wagonów 4-osiowych, 100 wagonów typu — „Bipa” i 48 zespołów elektrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-130.34" who="#PoselBogusFranciszek">Są to tylko niektóre przykładowo pokazane trudności komunikacji pasażerskiej i towarowej na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Województwo katowickie posiada szczegółowo opracowane kierunki rozwoju zbiorowej komunikacji pasażerskiej i towarowej do roku 1980, w oparciu o podstawowe wskaźniki:</u>
+ <u xml:id="u-130.35" who="#PoselBogusFranciszek">—ruchliwości mieszkańców, —rozwoju miast i dynamicznego wzrostu zaludnienia według urbanistycznych planów zagospodarowania, — rozwoju potencjału przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-130.36" who="#PoselBogusFranciszek">Podane przykłady pozwalają na wyciągnięcie Wniosku o niedoinwestowaniu transportu, zwłaszcza na terenie województwa katowickiego.</u>
+ <u xml:id="u-130.37" who="#PoselBogusFranciszek">Wysoka Izbo! Starałem się przedstawić w sposób bardzo syntetyczny podstawowe, wymierne elementy postępu technicznego w transporcie, jak: szybkość handlową pociągów, bezpieczeństwo przewozów, wywóz masy towarowej — realizowane częściowo na drodze inwestowania, a częściowo przez postęp organizacyjny i lepsze powiązanie nauki z eksploatują.</u>
+ <u xml:id="u-130.38" who="#PoselBogusFranciszek">Przedstawione przeze mnie trudności zostały w ostatnich miesiącach ujęte w dezyderatach sejmowej Komisji Komunikacji i Łączności i przekazane odpowiednim czynnikom. Na podstawie posiadanych informacji, mogę stwierdzić, że materiały te znajdują się na warsztacie pracy zainteresowanych resortów i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-130.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-131">
+ <u xml:id="u-131.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-132">
+ <u xml:id="u-132.0" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! Kultura to rozległa dziedzina naszego życia. Można ją badać i oceniać z różnych punktów widzenia: od strony warunków ekonomicznych, funkcji społeczno-politycznych, prawidłowości rozwoju różnych dziedzin kultury i sztuki i wzajemnych powiązań między tymi dziedzinami, czy wreszcie od strony człowieka, który jako jednostka, jako osobowość jest tworem społeczeństwa i kultury. Chciałam zwrócić uwagę na dwa fakty, stanowiące, w moim pojęciu, cenny element naszej socjalistycznej kultury, a jednocześnie będące podstawą, na której opiera się niezwykłe bogactwo form życia kulturalnego i artystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-132.1" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Pierwszy fakt: w kraju naszym zapewniono wszystkim obywatelom, bez względu na ich pochodzenie, wykształcenie czy miejsce zamieszkania, znacznie szerszy niż w jakimkolwiek okresie naszej historii dostęp do kultury.</u>
+ <u xml:id="u-132.2" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">I fakt drugi: umożliwiono wszystkim obywatelom, w zależności od ich chęci, wytrwałości i uzdolnień, rozwój talentów, zamiłowań, poszukiwań twórczych czy społecznej aktywności.</u>
+ <u xml:id="u-132.3" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zastanówmy się nad tymi dwoma zagadnieniami. Co umożliwiło tak szeroki rozwój kultury w naszym kraju? Rewolucja polityczna i społeczna, intensywne uprzemysłowienie i urbanizacja, otwarcie szkół przed młodzieżą i dorosłymi, przejęcie przez państwo mecenatu nad kulturą, stworzenie całego systemu placówek kulturalno-oświatowych i środków masowego przekazu. Co sprawiło, że formy naszej kultury stale się wzbogacają, że poszerza się front kulturalnego oddziaływania? Społeczna aktywność i żywotność, zaakceptowanie przez szerokie rzesze społeczeństwa polityki kulturalnej, Stale poszerzający się krąg obywateli chcących w sposób świadomy i twórczy uczestniczyć w procesie rozwoju kraju, w tworzeniu nowych wartości kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-132.4" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zjawisko to — specyficzne dla naszego kraju i ustroju socjalistycznego określamy jako społeczny ruch kulturalny. Towarzystwa specjalistyczne, kulturalno-oświatowe i regionalne, społeczne rady domów kultury, świetlic i klubów, koła przyjaciół bibliotek, miłośników muzeów, teatru, filmu i telewizji, opiekunów zabytków i propagatorów muzyki, amatorski ruch artystyczny, społeczne komitety budowy obiektów kultury oraz zakupu sprzętu do placówek kulturalno-oświatowych — to tylko niektóre z wykrystalizowanych organizacyjnie form barwnej mozaiki, jaką stanowi społeczny ruch kulturalny. A przecież jest jeszcze szeroka skala spontanicznych, żywiołowych przejawów tego ruchu, trudnych do zweryfikowania, ale wzbogacających znacznie nasze życie kulturalne, przyczyniających się do integracji środowisk, zwłaszcza w małych ośrodkach miejskich, do stabilizacji młodej, wykształconej w naszym kraju kadry, do szybszego włączania jej w nurt życia, do poznawania smaku społecznego działania. Podkreślam ten problem, gdyż stanowi on przedmiot szczególnego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-132.5" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Mówimy: człowiek socjalizmu, człowiek świadomy swoich praw i obowiązków powinien nie tylko czerpać z ogólnego skarbca, korzystać z udogodnień stworzonych mu przez ustrój i państwo, z całego systemu socjalistycznego wychowania, socjalistycznej kultury i sztuki, ale powinien w sposób twórczy, zaangażowany przyczyniać się do formowania kształtu naszej kultury. To wszystko prawda.</u>
+ <u xml:id="u-132.6" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Kultura żyje w ludziach, oni ją tworzą, utrwalają, przeobrażają i rozwijają, a jednocześnie sami są jej tworami. Potwierdza to społeczny ruch kulturalny, potwierdzają inne formy społecznej aktywności. Ale prawdą jest i to że przebudowa świadomości społecznej, walka z narosłymi przez wieki przesądami, przyzwyczajeniami i obyczajami, wpajanie nowych nawyków i zamiłowań to proces żmudny i długotrwały, obliczony na lata i na pokolenia. Dlatego, obok środowisk prężnych, aktywnych, o bogatym życiu kulturalnym, egzystują środowiska bierne, cechujące się statycznością i bezwładem. Dlatego, obok ludzi o wysokich aspiracjach i walorach moralnych, kierujących się interesami dobra społecznego, egzystują wyznawcy małej stabilizacji, zapatrzeni w swoje osobiste sprawy, zabiegani o dobra materialne, bardziej — „urzeczeni” udogodnieniami technicznymi i cywilizacyjnymi, niż możliwością kulturalnego wzbogacania swej osobowości. Dlatego natrafiamy na szkodliwe społecznie zjawiska pasożytnictwa, nieuczciwości, wyłamywania się z ogólnie obowiązujących norm.</u>
+ <u xml:id="u-132.7" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">W okresie kształtowania się nowego społeczeństwa, nowej moralności, pewne zjawiska są nieuniknione, choć nie jest dobrze, jeśli zafascynowanie techniką przyćmiewa humanistyczne ideały. Ale jest i kwestia społecznej reakcji na zjawiska niepożądane. Kwestia kształtowania właściwych postaw, postaw świadomych, aktywnych, zaangażowanych, atmosfery potępienia zła społecznego. Środki masowego przekazu: prasa, radio, telewizja przyczyniają się do kształtowania opinii społecznej. W bardziej pogłębiony sposób powinna to robić literatura, sztuka teatralna i filmowa. Bardziej zdecydowanej i ofensywnej postawy trzeba oczekiwać od działaczy kulturalno-oświatowych tkwiących bezpośrednio w konkretnych środowiskach i mających największe możliwości po temu, by w sposób bezpośredni reagować na określone postawy, wpływać na przezwyciężanie historycznych opóźnień w rozwoju kulturalnym regionów i na przełamywanie pasywności niektórych jeszcze środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-132.8" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Kultura nie jest dziedziną samoistną, egzystującą w oderwaniu od innych dziedzin życia. Ma ścisły związek z polityką, ekonomiką, z oświatą, nauką i codzienną egzystencją człowieka, kształtuje świadomość i wyobraźnię narodu, wyraża jego aspiracje, przyczynia się do wychowywania narodu w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, sprzyja jego zespalaniu w oparciu o postępowe, socjalistyczne zasady, wskazuje ludziom jak należy żyć, jak rozwijać swą osobowość, pielęgnować zasady humanitaryzmu, znaleźć miejsce w skomplikowanym współczesnym świecie. Rola wielka i odpowiedzialna. Wiele czynników decyduje o zapewnieniu kulturze tak wysokiej rangi. Pragnę zwrócić uwagę na niektóre z nich.</u>
+ <u xml:id="u-132.9" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Pierwsza rzecz — to stwarzanie warunków do dalszego, bardziej intensywnego i równomiernie Obejmującego swym zasięgiem cały kraj upowszechniania kultury. Znajduje to swój wyraz w planie 5-letnim oraz uchwalanych rok rocznie przez resort i rady narodowe planach i budżetach: rozwój i unowocześnianie bazy poligraficznej, poprawa warunków technicznych radia i telewizji, modernizacja kin, nowe placówki kulturalno-oświatowe. Ale rzecz nie tylko w stałym ulepszaniu i rozszerzaniu niezbędnej bazy materialnej; rzecz również w budzeniu aktywności społecznej, w rozsmakowywaniu w kulturze, we wpajaniu tego przekonania, że kultura to nie tylko rozrywka w chwilach wolnych, ale i czynnik samokształcenia, doskonalenia osobowości, bardziej harmonijnego rozwoju jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-132.10" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Druga sprawa, wiążąca się z rozwojem kultury w szerokim pojęciu tego słowa, to obciążenie współodpowiedzialnością za prawidłowy i bardziej wszechstronny rozwój kultury wszystkich resortów i organizacji oraz potrzeba bliskiego, planowanego, systematycznego ich współdziałania z Ministerstwem Kultury. Cenne doświadczenia mają w tym zakresie niektóre Ministerstwa, m.in. Rolnictwa, Przemysłu Chemicznego i Górnictwa, jednak inicjatywy te rodziły się spontanicznie i były bardziej wynikiem zainteresowań poszczególnych ludzi, niż efektem przemyślanego i planowanego działania. Ile w tej dziedzinie można wspólnie zrobić wskazuje porozumienie podjęte między Ministerstwem Kultury i Sztuki a Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki, mające zapewnić bardziej racjonalne i pożyteczne formy wypoczynku i regeneracji sił fizycznych naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-132.11" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Trzecia sprawa, na którą chciałam zwrócić uwagę przy omawianiu dalszego rozwoju kultury, to potrzeba obciążenia nauki większą odpowiedzialnością za prawidłowy kształt kultury. Nauka jest często zbyt oderwana od życia, nie usiłuje odpowiedzieć na tak zasadnicze i podstawowe w dobie obecnej pytania, jak choćby kształtowanie się zainteresowań i nawyków kulturalnych współczesnego człowieka, jego zapotrzebowań na książkę, teatr, film, sztuki plastyczne.</u>
+ <u xml:id="u-132.12" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wreszcie ostatni warunek prawidłowego rozwoju kultury w szerokim rozumieniu tego słowa, to stałe doskonalenie i dostosowywanie modelu placówek kulturalno-oświatowych i artystycznych do potrzeb społeczeństwa rozwijającego się i kształcącego w dużym procencie w szkołach średnich, społeczeństwa mającego większe aspiracje i wymagania, dysponującego we własnych budżetach wyższymi funduszami na rozwój kultury. Placówki kulturalno-oświatowe muszą dostrzegać zmiany zachodzące w psychice i zainteresowaniach odbiorcy kultury, muszą wiązać się bardziej ze środowiskiem i Stwarzać szerszą płaszczyznę działania dla społecznego aktywu, muszą również zwracać większą uwagę na właściwy dobór wartości kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-132.13" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">W aktualnej sytuacji międzynarodowej, kiedy punkt ciężkości walki między systemem kapitalistycznym a socjalistycznym spoczywa na walce ideologicznej, wykorzystanie całego potencjału środków i możliwości, jakie zawiera w sobie rozbudowany w naszym kraju system tworzenia i upowszechniania kultury — staje się zagadnieniem bardzo istotnym. Walka ideologiczna toczy się obecnie o postawy i świadomość społeczeństwa. By ją wygrać, trzeba w sposób twórczy i zdecydowany odpowiadać na problemy, jakie stawia przed nami świat współczesny. Ministerstwo Kultury i Sztuki podejmuje poczynania mające na celu umacnianie i unowocześnianie placówek kulturalno-oświatowych, jednak przy obecnych słabościach etatowych i finansowych tych placówek prawidłowy ich rozwój może zagwarantować tylko szersze odwołanie się do społecznego zaplecza, jakie stanowi społeczny ruch kulturalny. W ruchu tym, obok nauczycieli, coraz częściej zajmują miejsce przedstawiciele innych zawodów, zwłaszcza technicznych. Trzeba oddać pełny szacunek ofiarnym, wytrwałym i w pełni oddanym swemu krajowi działaczom kulturalno-oświatowym, ale trzeba też widzieć odpowiedzialność ich pracy w ogólnym froncie walki ideologicznej, dbać o podnoszenie ich poziomu ideowego i kwalifikacji zawodowych, dbać o ich rangę w naszym kraju; trzeba przychodzić z większą niż dotąd pomocą działaczom kulturalno-oświatowym w ich niełatwej i odpowiedzialnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-132.14" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Formy upowszechnienia kultury traktowane są często zbyt tradycyjnie. Komisja Kultury i Sztuki wskazywała na wiele nieprawidłowości w tym zakresie, na potrzebę śledzenia zainteresowań odbiorców kultury i szukania takich form, które gwarantowałyby wszechstronny rozwój człowieka. Można tu podać taki przykład, że przy ogólnym, dynamicznym rozwoju muzealnictwa obserwuje się stały przyrost działów sztuki, etnografii, historii, a bardzo mały albo prawie żaden — przyrody, techniki, higieny, historii partii, historii wojskowości i kultury materialnej. Można przypomnieć, że upowszechnianie kultury, to nie tylko kultura artystyczna — na co placówki kulturalno-oświatowe głównie zwracają uwagę — to również kultura pracy, kultura języka, wypoczynku, stosunków międzyludzkich w rodzinie, kolektywie roboczym, w grupie społecznej, to stosunek do ludzi starych, to patriotyzm i świadomość obywatelska człowieka, to jego umiejętność dokonywania wyboru i pielęgnowania w sobie tego co ludzkie, najlepsze, najcenniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-132.15" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wspominam przykładowo tylko niektóre problemy składające się na złożony proces kształtowania i wychowania człowieka, człowieka pełnego i wielostronnie rozwiniętego na miarę ustroju i czasów, w jakich żyje i jakie współtworzy. Dały temu wyraz tezy i uchwała V Zjazdu PZPR, akcentują to materiały na IX Kongres Stronnictwa Demokratycznego. Ten cel powinien przyświecać wszelkiej działalności kulturalno-oświatowej i artystycznej w naszym kraju. Wymaga tego nowa struktura i dynamika naszej kultury, wymaga doniosła rola, jaką wyznacza się kulturze w życiu naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-132.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-133">
+ <u xml:id="u-133.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Wojciech Mazurek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-134">
+ <u xml:id="u-134.0" who="#PoselMazurekWojciech">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-134.1" who="#PoselMazurekWojciech">Zabierając głos w dyskusji na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu Sejmu nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeń planu na rok 1970 oraz projektem budżetu państwa i budżetów terenowych, pragnąłbym i ja dorzucić swój głos. Zajmę się zagadnieniem nie mniej ważnym niż inne gałęzie gospodarki narodowej, to jest zagadnieniem dróg publicznych. Swoje uwagi pragnę poświęcić tylko drogom lokalnym i mostom leżącym na tych drogach, które to w życiu gospodarczym wsi spełniają istotną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-134.2" who="#PoselMazurekWojciech">Kraj nasz pokryty jest siecią dróg lokalnych o łącznej długości 204.458 km, z tego na dzień 1 stycznia 1968 r. dróg o nawierzchni twardej było 58.178 km, co stanowi 28,4% wszystkich dróg figurujących w ewidencji powiatowych zarządów dróg lokalnych jako drogi lokalne, nie mówiąc o innych drogach, które nie mieszczą się w tej nomenklaturze, a jednak spełniają rolę drogi publicznej. Kraj nasz po odzyskaniu niepodległości nie miał prawie dróg o nawierzchni twardej, zwłaszcza w województwach centralnych i wschodnich, gdzie działania wojenne zniszczyły i tak niewielką ilość takich dróg. Odbudowujące się państwo polskie, nasze państwo ludowe, nadało właściwą rangę zagadnieniom komunikacji i drogom jako czynnikom niezbędnym dla prawidłowego rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-134.3" who="#PoselMazurekWojciech">Starej, z tradycjami, wielce zasłużonej w rozwoju naszego kraju instytucji, jaką są PKP, przyszła z pomocą w przewozach nowa, prężnie rozwijająca się, Państwowa Komunikacja Samochodowa. Zadania w dziedzinie przewozu ładunków postawione przed tą instytucją na rok 1969 są wyższe od zadań 1968 r. o 90,6 mln ton. W dziedzinie przewozów osobowych już w 1967 r. kolej została zdystansowana przez PKS, która w 1969 r. przewiezie 1.196 mln pasażerów. O możliwości wykonania i przekroczenia zadań postawionych przed Państwową Komunikacją Samochodową w poważnym stopniu decyduje dobrze utrzymana, o twardej nawierzchni droga. Dobre drogi to również czynnik w pewnej mierze rzutujący na realizację zadań w dziedzinie wzrostu produkcji rolnej i hodowlanej postawionych przed rolnictwem przez V Zjazd PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-134.4" who="#PoselMazurekWojciech">Wieś zdaje sobie sprawę, że poza elektryfikacją jednym z istotnych czynników w podnoszeniu produkcji rolnej, kultury społecznej, a nawet i kultury osobistej jest dobra droga. Dlatego też od samego początku powstania państwa ludowego, już w okresie planu 3-letniego, chłopi województwa krakowskiego, a również i innych województw, budowali w czynach społecznych oprócz domów ludowych, szkół, remiz strażackich, linii elektrycznych także drogi bite o twardej nawierzchni z kamienia i innych materiałów. A w ostatnich latach województwo to dzierży palmę pierwszeństwa w budowie dróg, nie wypuszczając ze swych rąk przez trzy lata sztandaru przechodniego. Zasadniczy zwrot w budowie nowych dróg ze środków inwestycyjnych, a także i w czynach społecznych, nastąpił po uchwaleniu przez Sejm PRL pod koniec lat pięćdziesiątych ustawy o Funduszu Gromadzkim, znoszącej feudalny przymus odrabiania szarwarku oraz po powołaniu w ubiegłej pięciolatce powiatowych zarządów dróg lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-134.5" who="#PoselMazurekWojciech">Jak wynika z danych uzyskanych z departamentu dróg lokalnych resortu komunikacji, to w Okresie lat 1961—1965 rolnicy naszego kraju wpłacili na Fundusz Gromadzki 1.779.3 mln zł, wybudowali w czynach społecznych 9.281 km dróg, których wartość szacuje się na 7.676,6 mln zł i 6.692 metrów bieżących mostów. W tymże to okresie ze środków budżetowych wybudowano 1.321 km dróg i 23.553 mb mostów.</u>
+ <u xml:id="u-134.6" who="#PoselMazurekWojciech">W bieżącej pięciolatce nastąpiła jeszcze większa aktywizacja wsi w podejmowaniu społecznych czynów drogowych i jeżeli tempo to utrzymane zostanie do końca pięciolatki, sądzić należy, że pod koniec 1970 r. gospodarka narodowa, a zatem i kraj nasz, zostanie wzbogacony o przeszło 10 tys. km nowych dróg i o ponad 20 tys. mb mostów; wartość prac wykonanych w czynach drogowych w 1969 r. szacuje się na około 2 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-134.7" who="#PoselMazurekWojciech">Gdy popatrzymy na mapę sieci dróg twardych naszego kraju, to od razu rzucają nam się w oczy nie tylko regiony, ale całe województwa pod tym względem zaniedbane. Są to przeważnie województwa centralne i wschodnie, ale także i w innych są tak zwane powiaty zielone, których bogactwem jest produkcja rolnicza i hodowlana. Wskazane byłoby zwrócić większą uwagę na te tereny i przyjść im z pomocą materialną, gdyż jeśli chcemy intensyfikować produkcję rolną, musimy wprowadzać większe środki finansowe i materiałowe, same bowiem czyny społeczne nie wystarczą.</u>
+ <u xml:id="u-134.8" who="#PoselMazurekWojciech">Średnia krajowa sieci dróg wynosi na 100 km^2^ terenu — 39 km bieżących drogi; poniżej tej średniej znajdują się województwa: olsztyńskie, w którym wskaźnik ten wynosi 37,3 km, warszawskie — 33,9 km, rzeszowskie — 33,8 km, białostockie — 26,8 km, lubelskie — 23,8 km.</u>
+ <u xml:id="u-134.9" who="#PoselMazurekWojciech">Najlepiej rozbudowaną sieć dróg twardych ma województwo wrocławskie, w którym na 100 km^2^ terenu przypada 57,1 km dróg twardych; reszta województw mieści się między poziomem uzyskanym w województwie wrocławskim a średnią krajową. Mowa tu oczywiście tylko o drogach lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-134.10" who="#PoselMazurekWojciech">Według opinii fachowców najekonomiczniejsza, szybka w budowie, a także i trwała w eksploatacji, jest droga budowana systemem stabilnym pokryta dywanikiem asfaltu. Koszt 1 km takiej drogi kształtuje się w zależności od terenu od 500 tys. zł do 1 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-134.11" who="#PoselMazurekWojciech">Następne zagadnienie, któremu pragnę poświęcić uwagę, to działalność powiatowych zarządów dróg lokalnych, które powołane zostały do budowy i konserwacji dróg.</u>
+ <u xml:id="u-134.12" who="#PoselMazurekWojciech">Jakkolwiek wartość maszyn i środków transportowych, będących w posiadaniu tych przedsiębiorstw, wynosi 1.200 mln zł, a ich moc uciągu sięga 420 tys. koni mechanicznych, to jednak są to ilości daleko niewystarczające i nie pokrywające zapotrzebowania. Na przykład, w województwie białostockim jeden wał drogowy przypada na 3 powiaty, a o otrzymaną przez resort z przemysłu jedną koparkę ubiega się 5 powiatów. Brak jest sprzętu do robót bitumicznych, brak otaczarek, betoniarek przeciwbieżnych i innego sprzętu niezbędnego do budowy drogi.</u>
+ <u xml:id="u-134.13" who="#PoselMazurekWojciech">Dziś nie możemy pozwolić sobie na to, aby wykopy i nasypy wykonywane były przy pomocy łopaty, taczek czy chłopskiej furmanki, ponieważ taka inwestycja bardzo drogo by nas kosztowała. Powiatowe rady narodowe w swoich budżetach zabezpieczają pewne środki na zakup maszyn drogowych i sprzętu transportowego; także z Funduszu Rozwoju Rolnictwa przeznaczone zostało na ten cel 90 mln zł. I chyba prawidłowo skierowano część chłopskich pieniędzy leżących w bankach, chociaż nie bezpośrednio, ale pośrednio, do podnoszenia produkcji rolnej. Chłopi pracujący i terenowe rady narodowe kierują przeze mnie prośbę do czynników kompetentnych o pomoc w nabywaniu potrzebnych maszyn oraz sprzętu drogowego.</u>
+ <u xml:id="u-134.14" who="#PoselMazurekWojciech">Obserwując pracę powiatowych zarządów dróg publicznych i zatrudnionych tam inżynierów, techników, majstrów i innych pracowników, wydaje mi się jakoby w ich strukturze organizacyjnej było coś niedopracowane, jakoby istniał organizacyjny jakiś niedowład. Czy nie byłoby wskazane powołanie na szczeblu wojewódzkim samodzielnej jednostki, która by kontrolowała jakość wykonanych robót, służyła instruktażem, a także opracowywała uproszczoną dokumentację techniczno-kosztorysową? Pracownicy techniczni powiatowych zarządów dróg publicznych mają pełne ręce roboty; zamiast trudzić się opracowaniem dokumentacji winni ją mieć gotową, wziąć w garść i na jej podstawie budować i modernizować w terenie sieć dróg.</u>
+ <u xml:id="u-134.15" who="#PoselMazurekWojciech">Jeszcze krótko o konserwacji i remontach. Nie ma takiej maszyny czy obiektu, które nie wymagałyby podczas eksploatacji właściwej pielęgnacji czy remontu, gdyż w przeciwnym razie taki obiekt czy maszyna nie będą zdatne do użytku. To samo odnosi się do dróg. Drogami lokalnymi od momentu ich wybudowania i oddania do użytku nikt się przeważnie nie interesuje i nie opiekuje do chwili niemal całkowitego ich zdewastowania. W rowach przydrożnych i wybijających się zagłębieniach jezdni stoi woda, przepusty są zamulone, a co gorsze, w pewnych porach roku, podczas roztopów wiosennych, drogi te są nadmiernie eksploatowane. W okresie tym odbywa się wywózka drzewa z lasów państwowych, zwozi się materiały budowlane przed mającym nastąpić sezonem budowlanym; po drogach jeżdżą więc ciężkie pojazdy mechaniczne, jak cysterny z cementem, gdzie nacisk na oś wynosi kilka ton. W rezultacie wieloletnia praca chłopów oraz poważne nakłady finansowe i materiałowe zostaną w ciągu krótkiego czasu poważnie zniszczone. Może by ograniczyć w pewnych okresach roku poruszanie się wysoko tonażowego sprzętu na niektórych drogach publicznych nie dostosowanych do przewozu ciężkich ładunków względnie nawet, w razie konieczności, zakazać takiego poruszania się całkowicie.</u>
+ <u xml:id="u-134.16" who="#PoselMazurekWojciech">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje przemówienie, jestem przekonany, że uwzględnienie tych kilku uwag skierowanych pod adresem resortu komunikacji w sprawie zwiększenia parku maszynowego i pracy powiat owych zarządów dróg publicznych przyczyniłoby się do obniżania kosztów budowy i przebudowy 1 km drogi.</u>
+ <u xml:id="u-134.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-135">
+ <u xml:id="u-135.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Kazimierz Głowacki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-136">
+ <u xml:id="u-136.0" who="#PoselGlowackiKazimierz">Wysoki Sejmie! Komisja Komunikacji i Łączności z dużą uwagą i gospodarską troską analizuje roczne piany gospodarcze, obejmujące całokształt spraw związanych z dalszym rozwojem usług łączności świadczonych społeczeństwu i gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-136.1" who="#PoselGlowackiKazimierz">Przedsiębiorstwa i jednostki resortu łączności osiągnęły w 1967 r. dalszy postęp zarówno w zakresie rozwoju urządzeń łączności, jak i działalności usługowo-produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-136.2" who="#PoselGlowackiKazimierz">Największe przedsiębiorstwo resortu łączności Polska Poczta, Telegraf i Telefon, instytucja mająca najbardziej masowego klienta w kraju, uzyskało w 1967 r. za wykonane usługi pocztowe i telekomunikacyjne sumę 5.848,4 mln zł. W porównaniu z poziomem dochodów uzyskanych w 1966 r., stanowi to wzrost o 9,2%.</u>
+ <u xml:id="u-136.3" who="#PoselGlowackiKazimierz">Wzrost ten wiąże się ściśle z tempem rozwoju całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-136.4" who="#PoselGlowackiKazimierz">W kształtowaniu się usług i dochodów PPTiT wymagają podkreślenia następujące charakterystyczne przejawy: dochody za usługi uzyskane od ludności osiągnęły w 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-136.5" who="#PoselGlowackiKazimierz">sumę 2.028 mln zł, która stanowi 34,7% ogółu dochodów PPTiT. Podobnie jak w latach poprzednich, znacznie wyższy wzrost wykazały dochody za usługi pocztowe wykonywane przez placówki w miastach. Dochody uzyskane przez placówki wiejskie, w sumie 495 mln zł, wzrosły o 2,4%, osiągając 8,5% ogółu dochodów PPTiT.</u>
+ <u xml:id="u-136.6" who="#PoselGlowackiKazimierz">Wyższy od przeciętnego wzrost, o 12,8%, wykazały dochody uzyskane w sezonie letnim przez placówki Obsługujące ruch pocztowo-telekomunikacyjny w popularnych ośrodkach wczasowo-turystycznych. Świadczy to niewątpliwie o lepszym przygotowaniu placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, jak też o sprawniejszej obsłudze, co stało się możliwe dzięki nielimitowanemu zatrudnieniu pracowników Okienkowych oraz telefonistek i telegrafistek.</u>
+ <u xml:id="u-136.7" who="#PoselGlowackiKazimierz">Poza tym, do poprawy warunków obsługi klientów przyczyniły się dalsze usprawnienia organizacyjne wprowadzone w wykonywaniu szeregu usług pocztowych, co wpłynęło na skrócenie czasu oczekiwania przy Okienkach w dużych ośrodkach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-136.8" who="#PoselGlowackiKazimierz">Plan na rok 1969 zakłada dalszy wzrost usług pocztowych świadczonych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-136.9" who="#PoselGlowackiKazimierz">Jednak postęp osiągnięty w rozwoju pocztowych urządzeń technicznych nie nadąża za rozwojem usług i za potrzebami eksploatacyjnymi. Szczególne braki występują nadal w wyposażeniu placówek pocztowych w maszyny do liczenia; nadal dostawy listowych i pączkowych wag uchylnych nie zaspokajają potrzeb resortu.</u>
+ <u xml:id="u-136.10" who="#PoselGlowackiKazimierz">Większą uwagę należy zwrócić na przewóz poczty kolejami. Modernizacja PKP, zwiększenie szybkości pociągów wymagają zastosowania większej ilości nowoczesnych wagonów pocztowych, a także zmechanizowania załadunku i wyładunku na stacjach węzłowych. Podobnie jak w latach ubiegłych, tak też w 1968 r. odczuwano przy przewozach poczty brak odpowiedniej ilości taboru pocztowego; przeważająca ilość starych wagonów o ograniczonych możliwościach eksploatacyjnych wymaga jak najszybszego zastąpienia ich nowymi wagonami, których dostawy przez przemysł krajowy są nierytmiczne i niepełne.</u>
+ <u xml:id="u-136.11" who="#PoselGlowackiKazimierz">Postęp w rozwoju urządzeń telekomunikacyjnych, jak też podejmowane różnego rodzaju usprawnienia organizacyjne, przyczyniły się do poprawy wskaźników jakości usług telekomunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-136.12" who="#PoselGlowackiKazimierz">Osiągnięty został dalszy poważny wzrost telefonicznego ruchu międzymiastowego, jak też osiągnięta została poprawa w jakości tego ruchu, mimo ograniczonych wciąż możliwości technicznych w tej działalności usług.</u>
+ <u xml:id="u-136.13" who="#PoselGlowackiKazimierz">Plan na 1969 r. przewiduje przyrost 49 tys. abonentów telefonicznych, co oznacza, że będziemy mieli 3,08 abonentów telefonicznych na 100 mieszkańców. Jednocześnie przewiduje się uzyskanie postępu w telefonizacji wisi, dzięki zainstalowaniu central automatycznych o 7 tys. numerów, co umożliwi dalsze rozszerzenie całodobowej łączności telefonicznej na terenach wiejskich oraz stelefonizowanie 1.172 sołectw; oznacza to, że w 1969 r. około 60% ogółu wsi będzie dysponowało telefonami. Oznacza to równocześnie, że jeszcze ponad 20 tys. miejscowości wiejskich pozbawionych będzie tego rodzaju łączności. Tak więc założony postęp w dziedzinie telefonizacji wsi bynajmniej nie rozwiązuje narastających potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-136.14" who="#PoselGlowackiKazimierz">W dążeniu do stałego, sukcesywnego stwarzania społeczeństwu miast i wsi oraz instytucjom działającym na tym terenie coraz to lepszych warunków w korzystaniu z usług łączności, powinien nastąpić równoległy do dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej rozwój urządzeń łączności.</u>
+ <u xml:id="u-136.15" who="#PoselGlowackiKazimierz">Masowy rozwój środków łączności wywołuje konieczność stosowania nowoczesnych, wysokiej jakości środków technicznych, bez użycia których łączność nie może wykonać zadań.</u>
+ <u xml:id="u-136.16" who="#PoselGlowackiKazimierz">Mimo poważnych osiągnięć, przemysł nie jest jeszcze zdolny do zapewnienia dostaw urządzeń niezbędnych do realizacji planów rozwoju łączności.</u>
+ <u xml:id="u-136.17" who="#PoselGlowackiKazimierz">Pełne zrealizowanie założonego w planie 5-letnim programu rozwoju łączności wymagać będzie stworzenia niezbędnych warunków, zależnych nie tylko od działalności resortu łączności, lecz również od prawidłowego współdziałania z nim innych resortów, a głównie resortu przemysłu maszynowego i Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-136.18" who="#PoselGlowackiKazimierz">Z doświadczeń wynika, że nawet niewielkie opóźnienia w realizacji budownictwa kubaturowego lub braki w dostawach sprzętu i urządzeń mogą zahamować uruchomienie wielkich obiektów inwestycyjnych. Dalszy rozwój łączności uzależniony jest ponadto od poprawy jakości sprzętu produkowanego przez przemysł krajowy oraz cd zwiększenia dostaw urządzeń telekomunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-136.19" who="#PoselGlowackiKazimierz">Wykonywanie dotychczas przez resort łączności finansowego planu usług telekomunikacyjnych przy poważnie zaniżonych dostawach urządzeń telekomunikacyjnych odbywa się kosztem nadmiernego przeciążenia central oraz ograniczenia do minimum wymiany urządzeń przestarzałych, które pracują już znacznie dłużej niż wynosi normalny okres użytkowania. Stan taki musi się jednak odbić na jakości usług telefonicznych; Wpływa on też na wzrost zaległych podań o założenie telefonu, których ilość w 1965 r. wynosiła 178 tys., a przy obecnym tempie rozwoju przewiduje się, że w 1970 r. osiągnie 250 tys.</u>
+ <u xml:id="u-136.20" who="#PoselGlowackiKazimierz">Brak automatycznych central międzymiastowych nie pozwala na prawidłowy rozwój telefonicznego automatycznego ruchu międzymiastowego. Obecnie automatyczny ruch międzymiastowy, z braku central międzymiastowych, załatwiany jest przez resort łączności w systemie miasto—miasto, lecz niski procent wykonania dostaw translacji zdalnego wybierania hamuje rozwój i tej formy. Dodając do tęgo brak stanowisk międzymiastowych i urządzeń telefonii nośnej, sytuacja na odcinku łączności międzymiastowej staje się krytyczna.</u>
+ <u xml:id="u-136.21" who="#PoselGlowackiKazimierz">Trzeba zdecydowanie stwierdzić, że gwarancję poprawy stanu sieci telekomunikacyjnej stanowi wspólny wysiłek zaplecza techniczno-eksploatacyjnego resortu łączności i przemysłu zmierzający do zapewnienia niezawodności pracy urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-136.22" who="#PoselGlowackiKazimierz">Resort łączności, w ramach współpracy z przemysłem, biurami projektowymi i placówkami naukowo-badawczymi Polskiej Akademii Nauk, winien prowadzić dalsze prace nad przygotowaniem kompleksowych harmonogramów, przygotowaniem i wprowadzeniem do eksploatacji nowych środków łączności.</u>
+ <u xml:id="u-136.23" who="#PoselGlowackiKazimierz">Aktywny udział resortu łączności w pracach Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej zapewnia nam Stały dostęp do czołowych osiągnięć technicznych, nie tylko w zakresie łączności międzynarodowej, ale także wewnątrzkrajowej.</u>
+ <u xml:id="u-136.24" who="#PoselGlowackiKazimierz">Pomimo tych osiągnięć, konieczne jest znaczne zwiększenie efektywności i wzbogacanie innych form uzyskania pomocy zagranicznej. Formy te powinny być przede wszystkim ściśle powiązane z planami prac naukowo-badawczych i rozwojowych, alby służyły rozwiązywaniu konkretnych zagadnień przekształcenia polskiej łączności w nowoczesny system, umożliwiający wszechstronny rozwój naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-136.25" who="#PoselGlowackiKazimierz">Prace nad rozwiązaniem tych problemów na pewno przyniosą konkretne rezultaty, ale w świetle potrzeb gospodarczych kraju i resortu łączności, zarysuje się konieczność znacznego zwiększenia efektywności prac Wszystkich placówek i komórek zaplecza naukowo-technicznego, zarówno resortu łączności jak i przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-136.26" who="#PoselGlowackiKazimierz">Opanowanie produkcji pełnego asortymentu urządzeń telekomunikacyjnych, ze szczegółowym uwzględnieniem skuteczniejszej koordynacji terminów dostaw, zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie rozwiniętego przemysłu elektrotechnicznego i teletechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-136.27" who="#PoselGlowackiKazimierz">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie mówić o łączności, jej osiągnięciach i problemach z myślą o trudnych zadaniach i określonych środkach do ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-136.28" who="#PoselGlowackiKazimierz">Ścisły związek pomiędzy zadaniami przemysłu maszynowego i łączności musi prowadzić do uruchomienia wszystkich rezerw, czego można oczekiwać od doświadczonej i ofiarnej rzeszy pracowników łączności i jej kierownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-136.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-137">
+ <u xml:id="u-137.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Jan Sabik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-138">
+ <u xml:id="u-138.0" who="#PoselSabikJan">Wysoki Sejmie! Przy omawianiu różnych dziedzin gospodarki narodowej nie sposób pominąć leśnictwa, którego działalność obejmuje powierzchni kraju. Lasy mają wielkie znaczenie dla naszej gospodarki, będąc źródłem cennego surowca drzewnego oraz oddziałując korzystnie na klimat i warunki zdrowotne ludności. Rola lasów doceniona została w uchwale V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w której kładzie się duży nacisk na podnoszenie produktywności tego działu gospodarki poprzez intensyfikację prac gospodarczo-leśnych, rozwój mechanizacji prac, rozbudowę osad leśnych umożliwiających wykorzystanie wszystkich kompleksów leśnych, jak i na oszczędne dysponowanie zasobami drewna.</u>
+ <u xml:id="u-138.1" who="#PoselSabikJan">Mówiąc o leśnictwie, trzeba zdać sobie sprawę, czy opracowany przez resort leśnictwa i przemysłu drzewnego projekt planu leśnictwa na rok 1969 i założenia na rok 1970 odpowiadają kierunkom wytyczonym przez V Zjazd Partii.</u>
+ <u xml:id="u-138.2" who="#PoselSabikJan">Analizując ten plan, sejmowa Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego doszła do przekonania, że zadania zawarte w tym planie na ogół odpowiadają wytyczonym kierunkom.</u>
+ <u xml:id="u-138.3" who="#PoselSabikJan">Pod pojęciem produkcji w leśnictwie rozumie się dokonanie planowego wyrębu lasu i uzyskanie określonych ilości asortymentów drzewnych, które muszą być następnie dostarczone do zakładów przemysłowych. Na miejscach po wyrąbanym lesie musi być posadzony młody las i powinny być przy tym zalepione nowe planowane powierzchnie nie należące dotąd do lasów, lecz mogące być wykorzystane pod uprawy leśne. Jest to zgodne z zasadą reprodukcji rozszerzonej.</u>
+ <u xml:id="u-138.4" who="#PoselSabikJan">W roku gospodarczym 1968/69 w przedsiębiorstwach lasów państwowych wyrąbanych zostanie 16,6 mln m^3^ drewna, tak zwanej grubizny. Odpowiada to mniej więcej wykonaniu planu wyrębu z roku 1967/68 i jest zgodne — w myśl stanowiska resortu — z możliwościami produkcyjnymi lasów.</u>
+ <u xml:id="u-138.5" who="#PoselSabikJan">W ramach tego wyrębu pozyskane będą podstawowe asortymenty drzewinę zaspokajające aktualne potrzeby gospodarki narodowej w zakresie przemysłu drzewnego, budownictwa, kolejnictwa, górnictwa, jak również eksportu materiałów drzewnych.</u>
+ <u xml:id="u-138.6" who="#PoselSabikJan">Wyrąb tej ilości drewna dokonany zostanie na powierzchni 53 tys. ha. Poza tym wyrąbane będzie 1,2 mln m^3^ grubizny w lasach nie stanowiących własności państwa, które to drewno w przeważającej ilości zużywane jest przez posiadaczy tych lasów, czyli chłopów.</u>
+ <u xml:id="u-138.7" who="#PoselSabikJan">W lasach państwowych w roku gospodarczym 1968/69 nastąpi odnowienie powierzchni leśnej, czyli posadzenie młodego lasu na obszarze 75 tys. ha i zalesienie 13 tys. ha nieużytków. Łącznie w roku gospodarczym 1968/69 odnowienia i zalesienia stanowią 167% powierzchni, jaka będzie wyrąbana w tym roku, a więc znacznie więcej niż wynosi powierzchnia wyrębu.</u>
+ <u xml:id="u-138.8" who="#PoselSabikJan">W lasach chłopskich odnowionych i zalesionych zostanie ponad 26 tys. ha, z czego przeszło 10 tys. ha przypada na grunty dotąd nieużyteczne.</u>
+ <u xml:id="u-138.9" who="#PoselSabikJan">W ramach zabiegów, mających na celu podnoszenie produktywności lasu, założone będą na obszarze 1.320 ha plantacje drzew szybko rosnących i wykonane będą na powierzchni obejmującej przeszło pół mln ha zabiegi pielęgnacyjne oraz na obszarze 90 tys. ha zabiegi agrotechniczne.</u>
+ <u xml:id="u-138.10" who="#PoselSabikJan">Z cięć pielęgnacyjnych i trzebieży pozyskać można większe niż dotychczas ilości drewna cienkiego i drobnicy, należy jednak śmielej przystąpić do rozbudowy przemysłu płytowego, aby wykorzystać prawidłowo to drewno cienkie, a tym samym zmniejszyć zapotrzebowanie na drewno grube i tarcicę. Można więc powiedzieć, że podstawowe wytyczne V Zjazdu w zakresie leśnictwa, resort zamierza realizować zadowalająco, co nie oznacza, że bez trudności.</u>
+ <u xml:id="u-138.11" who="#PoselSabikJan">Potrzeby leśnictwa są duże i stale narastające. Dość powiedzieć, że w lasach naszych poważne są zaniedbania w zakresie budowy i remontów osad leśnych dla robotników i administracji leśnej, budowy i remontów dróg i obiektów mostowych, melioracji leśnych, budowy urządzeń ochrony przeciwpożarowej, że odczuwa się niedostatek sprzętu mechanicznego, środków transportowych, szczupłość zaplecza technicznego itd. Około 400 tys. ha lasu wymaga pilnych zabiegów melioracyjnych, kapitalnych remontów, gdyż dalsze zaniedbanie na tym odcinku zagraża coraz większym partiom lasu, że powoduje dalszą dekapitalizację majątku trwałego i spadek reprodukcyjności siedlisk.</u>
+ <u xml:id="u-138.12" who="#PoselSabikJan">Podobna jest sytuacja i w innych dziedzinach działalności gospodarczej leśnictwa, na przykład, sprawą pilną i narastającą jest przebudowa drzewostanów narażonych na wpływy dymów, gazów i pyłów ze strony przemysłu. Inicjatywa Katowic i budowa leśnego pasa ochronnego wokół Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego jest zapoczątkowaniem realizacji tego problemu, ale całości zagadnień nie wyczerpuje.</u>
+ <u xml:id="u-138.13" who="#PoselSabikJan">Planowana wysokość nakładów inwestycyjnych do 1970 r. nie gwarantuje przyrostu majątku trwałego w lasach.</u>
+ <u xml:id="u-138.14" who="#PoselSabikJan">I dlatego musimy większą uwagę poświęcić zadaniom wynikającym z uchwały V Zjazdu Partii w zakresie leśnictwa, alby zabezpieczyć nakłady dla leśnictwa w przyszłej pięciolatce w takim zakresie, by istotnie wzmóc produktywność naszych lasów.</u>
+ <u xml:id="u-138.15" who="#PoselSabikJan">Na ogół tak jest, że przy każdym zadaniu, które ma być wykonane, stoi człowiek. Zagadnienie to ma niezmienną wagę w leśnictwie. Jak wiemy, prace w leśnictwie prowadzone są w szczególnie uciążliwych warunkach, na rozproszonych stanowiskach, często znacznie oddalonych od miejsc zamieszkania i bez możliwości dojazdu środkami lokomocji publicznej. Nasilenie prac zrębowych i transportowych, a więc ciężkich i niebezpiecznych przypada na okres jesieni i zimy, kiedy to przyroda stwarza najbardziej niekorzystne warunki pracy. Do prac w leśnictwie nadają się tylko ludzie zdrowi i silni, zdolni do wykonania prac ciężkich w każdych warunkach. Niestety, ludzi tych brakuje. Leśnictwo odczuwa pogłębiający się stale deficyt siły roboczej i to nie tylko do prac zrębowych, ale i do innych czynności gospodarczo-leśnych.</u>
+ <u xml:id="u-138.16" who="#PoselSabikJan">Dlaczego się tak dzieje?</u>
+ <u xml:id="u-138.17" who="#PoselSabikJan">U podstaw tych trudności leży fakt, że praca w leśnictwie staje się coraz mniej atrakcyjna. Zarobki robotników leśnych są niższe od zarobków tak samo wykwalifikowanych robotników rolnych, nie mówiąc już o innych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-138.18" who="#PoselSabikJan">Stan ten powoduje, że kadra stałych robotników leśnych nie odnawia się w stopniu dostatecznym, a. wykonanie prac hodowlanych opiera się w 90% na dorywczej sile roboczej rekrutującej się głównie z młodzieży szkół podstawowych, Ochotniczych Hufców Pracy i innych, mniej sprawnych wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-138.19" who="#PoselSabikJan">Stałych robotników leśnych w wieku do lat 30, to jest najbardziej odpowiednich do prac leśnych, jest zaledwie 13%, natomiast w Wieku powyżej lat 50 jest 29%, przy czyim odsetek ten zwiększa się stale.</u>
+ <u xml:id="u-138.20" who="#PoselSabikJan">Trzeba mieć na uwadze, że w tym wieku zwiększa się występowanie chorób zawodowych, organizm gorzej znosi trudne warunki pracy w lesie podczas mrozów czy deszczów.</u>
+ <u xml:id="u-138.21" who="#PoselSabikJan">Sytuacja na odcinku kadr robotniczych w leśnictwie świadczy o narastaniu trudnego problemu, który powinien być rozwiązany dosyć szybko, ażeby nie narazić naszej gospodarki na straty, jakie z tego powodu mogą wyniknąć.</u>
+ <u xml:id="u-138.22" who="#PoselSabikJan">Prócz regulacji płac robotniczych wydaje się nieodzowna rozbudowa zasadniczych szkół zawodowych, czy jakaś inna forma przyuczania i zachęcania młodzieży do zawodu robotnika leśnego.</u>
+ <u xml:id="u-138.23" who="#PoselSabikJan">Również na odcinku zatrudnienia pracowników umysłowych są trudności. Niezbędne jest zapewnienie gospodarce leśnej dopływu młodych kadr inżynieryjno-technicznych i dalsze rozwijanie szkolnictwa zawodowego oraz zapewnienie rozwoju zaplecza naukowo-technicznego w leśnictwie i wzrostu potencjału naukowo-badawczego. Niedocenianie tego problemu nie przyczyni się do intensyfikacji gospodarki leśnej.</u>
+ <u xml:id="u-138.24" who="#PoselSabikJan">Kończąc swoją wypowiedź, mam przeświadczenie, że leśnictwo polskie, realizując postanowienia wynikające z uchwały V Zjazdu Partii, wkroczy na tory takich przemian, które zapewnią mu wszechstronny rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-138.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-139">
+ <u xml:id="u-139.0" who="#Marszalek">Obecnie zabiorze głos w celu ustosunkowania się do dyskusji w imieniu Rządu Minister Finansów, obywatel Stanisław Majewski.</u>
+ <u xml:id="u-139.1" who="#Marszalek">Minister Finansów</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-140">
+ <u xml:id="u-140.0" who="#StanislawMajewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1969 r. zostały poddane wnikliwej analizie na posiedzeniach komisji sejmowych. Wniosły one szereg poprawek zarówno do projektu planu, jak i budżetu oraz zgłosiły wiele dezyderatów, które będą ważną Wskazówką dla praktycznej realizacji założeń planu przez rząd i zainteresowane resorty.</u>
+ <u xml:id="u-140.1" who="#StanislawMajewski">W toku debaty generalnej Sejmu obywatele posłowie pozytywnie ocenili projekt planu i budżetu na 1969 r., uwzględniający zgłoszone przez komisje sejmowe poprawki. Równocześnie wielu mówców słusznie zwróciło uwagę na szereg ważnych problemów, od których prawidłowego rozwiązania zależeć będzie pomyślna realizacja zadań, ustalonych w Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie państwa. Chciałbym więc skoncentrować się na wyjaśnieniu, jak problemy te w najbliższym roku zamierzamy rozwiązywać i na jakie sprawy w związku z tym rząd zwróci szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-140.2" who="#StanislawMajewski">Sprawą pierwszorzędnej wagi jest niewątpliwie utrzymanie ożywienia inicjatywy, gospodarskiej troski i wzmocnienia dyscypliny społecznej, jakie wystąpiły w bieżącym roku na tle ożywienia życia politycznego w naszym kraju, co znalazło szczególny wyraz w czynach produkcyjnych na cześć V Zjazdu naszej partii i w szerokiej dyskusji przedzjazdowej. W znacznej mierze tym właśnie zjawiskom zawdzięczamy lepsze niż w poprzednich latach postępy w realizacji planów rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-140.3" who="#StanislawMajewski">Niemniej jednak, pomyślnej na ogół realizacji planu i budżetu w tym roku towarzyszyły napięcia na niektórych odcinkach naszej gospodarki, że wspomnę o napięciach w realizacji planu inwestycyjnego, handlu zagranicznego, w transporcie i w zaopatrzeniu rynku, o których była szerzej mowa zarówno przy przedkładaniu przez rząd projektów NPG i budżetu, jak i w toku debaty sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-140.4" who="#StanislawMajewski">Pomimo to możemy w bieżącym roku liczyć na przekroczenie planów produkcji nie tylko środków produkcji, ale i przedmiotów spożycia. Ponadplanowe dostawy tych ostatnich pozwoliły przy tym na zapobieżenie powstaniu szerszych napięć równowagi pieniężno-rynkowej, pomimo że przychody ludności są w roku bieżącym o około 11 mld zł wyższe niż planowano, a prawie cały ponadplanowy przyrost siły nabywczej ludności został skierowany na zwiększenie zakupu towarów przez ludność. Wyższy od planowanego eksport pozwolił natomiast na lepsze zaspokojenie zapotrzebowania na zagraniczne surowce, maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-140.5" who="#StanislawMajewski">W sumie trzeba więc stwierdzić, że tegoroczne postępy w rozwoju gospodarki zbliżyły nas znacznie do wykonania założeń planu w bieżącym pięcioleciu. Projekty planu i budżetu na rok przyszły zakładają wprawdzie nieco niższe od osiągniętego w tym roku tempo wzrostu dochodu narodowego, co jest konsekwencją metody planowania produkcji rolnej, produkcji przemysłowej i robót budowlano-montażowych. Nie oznacza to jednak, że rezygnujemy z utrzymania osiągniętego w tym roku wysokiego tempa rozwoju gospodarki. Oczekujemy bowiem, że na wielu odcinkach, zwłaszcza w produkcji rolnej, a także i przemysłowej, plany zostaną wykonane również i w roku przyszłym z nadwyżką. Równocześnie jako ważne zadanie polityki gospodarczej na lata 1969—1970 zostało przyjęte dążenie do wydatnego złagodzenia napięć i dysproporcji, które wystąpiły w ostatnich latach, zapewnienie korzystniejszych warunków dla założeń planu na przyszłe pięciolecie i dla jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-140.6" who="#StanislawMajewski">Rząd zamierza w najbliższym okresie podjąć szereg dalszych kroków w celu przeciwdziałania napięciom i dysproporcjom, co pokrywa się z licznie zgłaszanymi w tej sprawie postulatami obywateli posłów i społeczeństwa. To samo można powiedzieć o dążeniu do intensyfikacji poszukiwań bardziej efektywnego i zrównoważonego rozwoju gospodarki w przyszłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-140.7" who="#StanislawMajewski">Realizacji tych zadań ma służyć także zapoczątkowany już szereg zmian w organizacji planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-140.8" who="#StanislawMajewski">W dążeniu do zmniejszenia napięcia inwestycyjnego konieczne okazało się odroczenie decyzji o podjęciu wielu zgłaszanych przez resorty i rady narodowe nowych zamierzeń inwestycyjnych. Równocześnie podjęto decyzję o wprowadzeniu do planu na lata 1969—1970 budowy szeregu nowych obiektów, ważnych zwłaszcza dla rozwoju opłacalnej produkcji eksportowej i dla produkcji artykułów poszukiwanych na rynku krajowym. Przedsięwzięcia te pokrywają się z dezyderatami dotyczącymi unowocześnienia asortymentu produkcji, modernizacji przemysłów, wytwarzających zwłaszcza artykuły eksportowe i rynkowe, a szczególnie przemysłu elektromaszynowego, lekkiego i rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-140.9" who="#StanislawMajewski">Problematyka inwestycji znalazła szczególnie obszerne odbicie w dyskusjach na komisjach sejmowych, jak i w trakcie debaty generalnej. Wielu mówców zwracało uwagę na potrzebę podjęcia realizacji szeregu nowych, niewątpliwie potrzebnych zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-140.10" who="#StanislawMajewski">I tak, postulowano zwiększenie nakładów związanych z obsługą rolnictwa, w szczególności na elewatory, magazyny, punkty skupu, jak również na przemysł maszyn rolniczych. Podnoszono też potrzeby inwestycyjne w dziedzinie hutnictwa, przemysłu lekkiego, meblarskiego, drobnej wytwórczości i wiele innych, generalnie biorąc niewątpliwie słusznych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-140.11" who="#StanislawMajewski">W związku z tym chciałbym jednak podkreślić, że już w założeniach planu inwestycyjnego na lata 1969—1970 dokonaliśmy w możliwie maksymalnym zakresie przegrupowań zmierzających do szybszego uwzględnienia potrzeb w dziedzinie modernizacji przemysłu, koncentrując się przy tym na wybranych gałęziach produkujących na potrzeby eksportu, rolnictwa i rynku oraz zapewniających przyspieszenie postępu technicznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-140.12" who="#StanislawMajewski">Jeśli chodzi o postulowane przez ob. posła Gesinga zwiększenie nakładów związanych z obsługą rolnictwa, to chciałbym jeszcze podkreślić, że nakłady na budowę i wyposażenie punktów Skupu i magazynów, założone w bieżącym planie 5-letnim, zostały w toku jego realizacji zwiększone z planowanych 4,5 mld zł do 6 mld zł. W rezultacie tego można na przykład wymienić, że przyrost pojemności magazynowej PZZ wzrośnie o 1.200 tys. ton, a więc o 500 tys. ton więcej niż poprzednio zakładano.</u>
+ <u xml:id="u-140.13" who="#StanislawMajewski">Szczególnie wydatnie wzrośnie zdolność potencjału suszarniczego, bo w ciągu najbliższych dwóch lat dwukrotnie. Równocześnie przyśpieszamy dynamikę inwestycji w przemyśle spożywczym.</u>
+ <u xml:id="u-140.14" who="#StanislawMajewski">Z drugiej jednak strony sejmowa Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłosiła postulat wskazujący na potrzebę przeciwdziałania nadmiernemu rozwijaniu frontu inwestycyjnego i żądający przyśpieszenia realizacji obiektów już budowanych. Rząd w pełni podziela ten postulat i będzie w tym kierunku działał. Zgodnie też z zaleceniami Komisji, zostaną podjęte prace nad pogłębieniem oceny stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych w nowo uruchamianych zakładach i odpowiednie środki przeciwdziałania niedomaganiom na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-140.15" who="#StanislawMajewski">Środków zmierzających do ograniczeni a frontu robót inwestycyjnych i lepszego ukierunkowania działalności inwestycyjnie uważamy zresztą za wyczerpane. Nadal, w toku realizacji planu, będziemy zdecydowanie przeciwdziałać podejmowaniu inwestycji niedostatecznie przygotowanych do realizacji i inwestycji, które w wyniku bliższych badań okażą się mniej pilne.</u>
+ <u xml:id="u-140.16" who="#StanislawMajewski">W tym celu banki zostały zobowiązane do wzmożenia selekcji inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-140.17" who="#StanislawMajewski">Doświadczenia ostatnich lat i prace nad planem na rok 1969 raz jeszcze dowiodły, że handel zagraniczny ma coraz większy wpływ na możliwości rozwoju naszej gospodarki i na możliwości wzrostu spożycia. Rozwój produkcji przemysłowej, a zwłaszcza produkcji rynkowej, wymaga bowiem zwiększania importu szeregu surowców i materiałów, a o poważniejszym unowocześnianiu produkcji nie może być mowy bez zakupu nowoczesnych maszyn i urządzeń. Ważnym więc założeniem naszej polityki gospodarczej pozostaje nadal intensywne rozwijanie opłacalnej produkcji eksportowej dla powiększenia możliwości importowych. Ta problematyka znalazła szczególny wyraz w wypowiedziach wielu obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-140.18" who="#StanislawMajewski">Wyrazem polityki rządu w tej dziedzinie jest koncentracja nakładów inwestycyjnych na gałęziach zapewniających zwiększenie i unowocześnienie produkcji eksportowej. Ponadto, uruchomiono i przewidziane jest dalsze doskonalenie systemu bodźców zachęcających do rozwijania opłacalnej produkcji na potrzeby handlu zagranicznego. Równocześnie ograniczać będziemy mniej opłacalny eksport towarów, których koszty produkcji są u nas jeszcze wysokie.</u>
+ <u xml:id="u-140.19" who="#StanislawMajewski">Pierwsza tego typu selekcja zamierzeń eksportowych została przeprowadzona jeszcze w ostatnim etapie prac nad planem na 1969 r. Prace, zmierzające w tym kierunku będą kontynuowane. Również i w toku realizacji planu będziemy dążyć do eliminowania eksportu mniej opłacalnych towarów w miarę poprawy jakości i nowoczesności produkcji eksportowej, w miarę rozwijania produkcji asortymentów bardziej opłacalnych.</u>
+ <u xml:id="u-140.20" who="#StanislawMajewski">W dziedzinie handlu zagranicznego ważnym zadaniem polityki gospodarczej będzie ponadto dążenie do wydatnego wzmocnienia współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi. Zadanie to traktować będziemy jako ważny czynnik przyśpieszenia rozwoju gospodarczego i integracji krajów obozu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-140.21" who="#StanislawMajewski">Zrozumiałe jest, że utrzymanie wysokiego tempa rozwoju produkcji, inwestycji i wymiany towarowej z zagranicą wymaga poważnego rozwoju transportu. Tymczasem rok bieżący ujawnił, że transport może stać się słabym ogniwem rozwoju, utrudniającym właściwą realizację wielu ważnych zamierzeń. W dyskusji nad planem i budżetem słusznie zwrócono uwagę na tę sprawę. Pełne rozwiązanie trudności transportowych nie może być jednak zapewnione z roku na rok. Problem ten wymagać będzie specjalnego uwzględnienia w przyszłym pięcioleciu. Doraźnie natomiast podjęto decyzję o zwiększeniu dostaw towarowych wagonów kolejowych. Resort komunikacji został przez rząd zobowiązany także do opracowania specjalnego programu poprawy sytuacji na tym ważnym odcinku naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-140.22" who="#StanislawMajewski">Niemałe efekty w usprawnieniu przewozów dałoby się zapewnić, gdyby przedsiębiorstwa zdołały ograniczyć czas przetrzymywania wagonów nie rozładowanych, a zjednoczenia potrafiły bardziej racjonalnie planować przewozy. Równocześnie — jak to słusznie podkreślono w dyskusji sejmowej — niezbędne jest zintensyfikowanie przez resort komunikacji prac zmierzających do usprawnienia organizacji działalności transportu kolejowego i samochodowego.</u>
+ <u xml:id="u-140.23" who="#StanislawMajewski">Wraz ze wzrostem produkcji, inwestycji i eksportu, transportu i innych dziedzin naszej gospodarki wzrastają również i przychody pieniężne ludności.</u>
+ <u xml:id="u-140.24" who="#StanislawMajewski">Muszą bowiem wzrastać i zatrudnienie i kwalifikacje pracowników, a tym samym i wynagrodzenia za pracę. W dążeniu do poprawy warunków życia ludności w bieżącym roku przeprowadzono szereg regulacji płac i realizowano podwyżkę rent, której program będzie kontynuowany w przyszłym roku. Wszystko to sprawia, że w przyszłym roku wystąpi dość wysokie tempo przyrostu dochodów pieniężnych ludności. W tej sytuacji wydatniejszy rozwój produkcji i dostaw na potrzeby rynku jest dyktowany zarówno normalnym w naszym ustroju dążeniem do poprawy warunków życia ludności, jak i dążeniem do wyeliminowania dokuczliwych napięć w sytuacji pieniężno-rynkowej. Zrozumiałe jest więc, że wielu obywateli posłów podejmowało w dyskusji temat zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-140.25" who="#StanislawMajewski">Przewidziany w projekcie planu wzrost dostaw na potrzeby ludności jest jedynie wyrazem aktualnie stwierdzonych możliwości. W trosce o dalszą poprawę zaopatrzenia ludności wniesiona została przez rząd autopoprawka do NPG, zwiększająca plan dostaw na rynek o 1,5 mld zł. Ważnym zadaniem polityki gospodarczej również i w przyszłym roku, będzie poszukiwanie dalszych możliwości wzrostu dostaw na potrzeby rynku. Rząd podjął niedawno decyzję opracowania dodatkowego programu dalszego polepszenia zaopatrzenia rynku. Chodzi nie tylko o globalne zwiększenie dostaw, ale przede wszystkim o lepsze dostosowanie asortymentu do potrzeb ludności, o czym mówił m.in. poseł Siedlewski. Chodzi o to, by pieniądz znajdujący się w rękach ludności wyrażał coraz lepiej nie tylko ogólne prawo do zakupu towarów i usług, ale by realizował skuteczniej prawo do indywidualnego wyboru takich konkretnych towarów, jakie obywatel pragnie faktycznie nabyć.</u>
+ <u xml:id="u-140.26" who="#StanislawMajewski">Zamierzeniom tym podporządkowane są nie tylko założenia polityki inwestycyjnej, o których mówiłem. Poprawie zaopatrzenia ludności sprzyjać będą również założenia polityki rolnej. Ich odzwierciedleniem jest przewidziany w planie dalszy wzrost dostaw nawozów mineralnych i nakładów inwestycyjnych na skalę możliwości wykonawstwa. W celu zapewnienia lepszych warunków rozwoju hodowli, a tym samym wzrostu dostaw mięsa, masła, serów i mleka, podjęto decyzję o udogodnieniach w sprzedaży pasz treściwych oraz o odpowiednio wydatnym zwiększeniu ich dostaw. Nadal utrzymane będą wszystkie ulgi w podatku gruntowym dla rolników podejmujących działalność inwestycyjną, a kredyty inwestycyjne dla indywidualnych gospodarstw chłopskich wzrosną o 600 mln zł ponad założenia planu 5-letniego na 1969 r. W dążeniu do poprawy zaopatrzenia wsi w materiały budowlane będą wzmocnione środki, zmierzające do eliminowania obserwowanego wykupywania przez instytucje gospodarki uspołecznionej materiałów przeznaczonych dla indywidualnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-140.27" who="#StanislawMajewski">Przechodząc do problematyki budżetu państwa, przede wszystkim podkreślić należy, że i tu, podobnie jak w działalności inwestycyjnej, nie możemy sobie pozwolić na pełne zaspokojenie wszystkich zgłaszanych postulatów. Możliwy do osiągnięcia wzrost dochodów budżetowych zmusza nas do stosowania selekcji wydatków. W ich ramach w maksymalnie możliwym stopniu staraliśmy się zapewnić odpowiednie środki na sfinansowanie zwłaszcza tych wydatków, które ze społecznego punktu widzenia są najbardziej istotne.</u>
+ <u xml:id="u-140.28" who="#StanislawMajewski">Szczególną rolę odgrywają w tym przypadku wydatki na świadczenia socjalne i kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-140.29" who="#StanislawMajewski">Potrzeby w tej dziedzinie są bardzo duże, zwłaszcza gdy chodzi o ochronę zdrowia, oświatę, opiekę nad dziećmi i starcami, rozwój kultury, wczasów pracowniczych i turystyki. Pełne ich zaspokojenie jest więc niezmiernie trudne. Tym niemniej w projekcie budżetu na rok przyszły, obok środków na sfinansowanie przyrostu założonych w planie zadań rzeczowych, przewidziano również środki na poprawę jakości tych świadczeń poprzez podniesienie niektórych norm budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-140.30" who="#StanislawMajewski">Specjalną uwagę zwrócono na rozszerzenie zakresu pomocy dla studentów, aby stosownie do naszych założeń ustrojowych ułatwić dostęp na uczelnie młodzieży robotniczej i chłopskiej. Dodatkowe środki przewidziane także na wprowadzenie do szkół godzin wychowania obywatelskiego, stosownie do słusznych postulatów wskazujących na potrzebę zwrócenia większej uwagi na przygotowanie ideologiczne naszej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-140.31" who="#StanislawMajewski">Najniezbędniejsze zwiększenia wydatków zostały więc w budżecie uwzględnione. Należy jednak pamiętać, że poziom wydatków budżetowych uzależniony jest od dochodów budżetu. Te zaś, jak wiadomo, pochodzą przede wszystkim z działalności przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Poprawa wyników tej działalności w bieżącym roku nie może być uznana za zadowalającą — jak mówił o tym poseł Bolesław Jaszczuk — bo dotychczas o dość znacznym przyroście akumulacji finansowej decyduje głównie przyrost produkcji, a w zbyt małym jeszcze stopniu wzrost efektywności działalności produkcyjnej i usługowej oraz postępy w obniżaniu kosztów jednostkowych. W przyszłym więc roku, obok rozwijania produkcji, zwłaszcza na potrzeby rynku i eksportu, większą niż dotąd uwagę zwracać będziemy na obniżkę kosztów, w której tkwią jeszcze poważne rezerwy wzrostu dochodów. Z tego punktu widzenia istotne jest także zapewnienie w toku realizacji planu właściwych proporcji pomiędzy produkcją środków produkcji i przedmiotów spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-140.32" who="#StanislawMajewski">Realizacja tych postulatów w znacznej mierze zależeć będzie od inicjatywy i obywatelskiego zaangażowania załóg i kierownictw przedsiębiorstw przemysłowych. Sprzyjać temu powinny, między innymi, zamierzenia dotyczące dalszej poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwach, to jest zwiększenia troski o warunki, w jakich żyją i pracują załogi w naszych zakładach pracy. Wyrazem tego jest założony w planie wzrost nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy, na przemysłową służbę zdrowia, a także dość znaczny wzrost wydatków przedsiębiorstw na działalność socjalno-bytową.</u>
+ <u xml:id="u-140.33" who="#StanislawMajewski">Wysoki Sejmie! Rok 1969 będzie niewątpliwie okresem kontynuacji ożywienia politycznego i działalności społecznej zespalającej masy pracujące naszego kraju wokół idei socjalizmu, które wcielamy w życie od 24 lat. W przyszłym roku obchodzić będziemy 25-lecie władzy ludowej w naszym kraju. Przeprowadzone będą też wybory do Sejmu i rad narodowych. Kontynuować będziemy prace zmierzające do realizacji uchwał V Zjazdu PZPR, a wśród nich prace nad założeniami przyszłego planu 5-letniego oraz nad dalszym doskonaleniem systemu planowania, zarządzania i finansowania naszej gospodarki. Są to sprawy wymagające szerokiej dyskusji, żywej konfrontacji poglądów i doświadczeń oraz wielkiej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-140.34" who="#StanislawMajewski">Jesteśmy więc w okresie szczególnego ożywienia nie tylko społeczno-politycznego, ale również gospodarskich rozważań i przedsięwzięć. Można zatem wyrazić przekonanie, że również i przyszły rok będzie okresem ofiarnej pracy zapewniającej dalszy pomyślny rozwój naszego kraju. Obywatele posłowie w swych wystąpieniach naświetlili wiele ważnych zagadnień, których uwzględnienie przez rząd w toku realizacji planu sprzyjać będzie temu celowi.</u>
+ <u xml:id="u-140.35" who="#StanislawMajewski">Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na 1969 rok są realnym programem postępu naszej gospodarki, rozwoju kultury i poprawy warunków życia ludności. Wyrażając to przekonanie — proszę w imieniu Rządu o uchwalenie projektu Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z poprawkami komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-140.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-141">
+ <u xml:id="u-141.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-141.1" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 145.</u>
+ <u xml:id="u-141.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-141.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i podstawowych założeniach planu na rok 1970 wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-141.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-141.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1969 i o podstawowych założeniach na rok 1970 w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-141.8" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku nr 146.</u>
+ <u xml:id="u-141.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-141.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 oraz poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-141.11" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-141.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.14" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1969 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 w całości wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-141.15" who="#Marszalek">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały co do zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. — jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — druk sejmowy nr 147.</u>
+ <u xml:id="u-141.16" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-141.17" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-141.18" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-141.19" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.20" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-141.21" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdanie Rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1967 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
+ <u xml:id="u-141.22" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki (druki nr 148 i 149).</u>
+ <u xml:id="u-141.23" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Toczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-142">
+ <u xml:id="u-142.0" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! W 1963 r. Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki. W ustawie tej określono zakres jego działalności oraz strukturę organizacyjną. Do głównych zadań Komitetu należy wytyczanie kierunków rozwoju nauki i techniki mających szczególnie duże znaczenie dla gospodarki narodowej, stwarzanie warunków do wykorzystania w praktyce osiągnięć nauki i techniki oraz opracowywanie planów rozwoju materialno-technicznej bazy dla prac badawczych i rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-142.1" who="#PoselToczekTadeusz">Zamierzenia Rządu w zakresie doskonalenia systemu zarządzania i planowania w naszej gospodarce obejmują również dziedzinę nauki i techniki. Przedłożony pod obrady Wysokiemu Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki wiąże się z tymi zamierzeniami Rządu. Według dotychczasowego brzmienia art. 4 ust. 2 ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki — przewodniczącym Komitetu mógł być jedynie wiceprezes Rady Ministrów. Dotychczasowe doświadczenia dowiodły, że nie jest celowe łączenie funkcji przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki z funkcją wicepremiera, który jest odpowiedzialny za szereg innych działów pracy w Rządzie poza Komitetem Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-142.2" who="#PoselToczekTadeusz">Proponowana zmiana ustawy polega na ustaleniu, że przewodniczący Komitetu powoływany będzie w trybie przewidzianym dla powoływania członków Rady Ministrów i wchodzić będzie w jej skład, podobnie jak należący do składu Rządu przewodniczący innych kolegialnych organów. W tych warunkach będzie on mógł skoncentrować swą uwagę całkowicie na problemach leżących w gestii Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-142.3" who="#PoselToczekTadeusz">Sejmowa Komisja Oświaty i Nauki, z upoważnienia której zabieram głos, na swoim posiedzeniu w dniu 20 grudnia br. rozpatrzyła projekt ustawy i nie wnosi poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-142.4" who="#PoselToczekTadeusz">W imieniu sejmowej Komisji Oświaty i Nauki wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył ustawę o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki w brzmieniu przedłożonym przez Rząd (druki sejmowe nr 148 i 149).</u>
+ <u xml:id="u-142.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-143">
+ <u xml:id="u-143.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-143.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-143.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-143.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki w brzmieniu proponowanym przez Komisję Oświaty i Nauki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-143.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-143.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-143.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-143.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-143.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Uzupełnienie składu Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-143.9" who="#Marszalek">Z upoważnienia Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego mam zaszczyt zaproponować Obywatelom Posłom — na wakujące stanowisko członka Rady Państwa — kandydaturę posła Witolda Jarosińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-143.10" who="#Marszalek">Obywatel Witold Jarosiński jest znanym i zasłużonym działaczem partyjnym i państwowym, członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz sekretarzem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-143.11" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonej kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-143.12" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-143.13" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-143.14" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 47 ust, 3 regulaminu Sejmu — Sejm wybiera członków Rady Państwa bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-143.15" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-143.16" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu proponuje podjęcie następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-143.17" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji — dokonuje wyboru obywatela Witolda Jarosińskiego na stanowisko członka Rady Państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-143.18" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-143.19" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-143.20" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-143.21" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-143.22" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm wybrał obywatela posła Witolda Jarosińskiego na stanowisko członka Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-143.23" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-143.24" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Cyrankiewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-144">
+ <u xml:id="u-144.0" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoki Sejmie! Zadaniem moim jest krótko zreferować Obywatelom Posłom znane już Klubom Poselskim, a więc i Obywatelom Posłom, propozycje zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-144.1" who="#JozefCyrankiewicz">Jeden z wniosków jest konsekwencją pozjazdowych decyzji kierownictwa partii i wyboru na stanowisko Przewodniczącego Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej towarzysza Zenona Nowaka. Chodzi więc o zwolnienie go z piastowanej dotychczas funkcji wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-144.2" who="#JozefCyrankiewicz">Chcę przy tej okazji, imieniem kolegów ministrów, wiceprezesów Rady Ministrów i swoim własnym, a myślę, że odpowiada to także odczuciu Obywateli Posłów, podziękować towarzyszowi Zenonowi Nowakowi za jego wieloletnią pracę w Rządzie, za wiele pracy włożonej w organizowanie systematycznej współpracy z radami narodowymi i jej prezydiami.</u>
+ <u xml:id="u-144.3" who="#JozefCyrankiewicz">Drugi wniosek wypływa ze stanu zdrowia wicepremiera towarzysza Waniołki, co nie pozwala mu pełnić odpowiedzialnych funkcji, w związku z czym zwrócił się o zwolnienie.</u>
+ <u xml:id="u-144.4" who="#JozefCyrankiewicz">Uznając tę konieczność, chcę towarzyszowi Waniołce podziękować za pracę na wielu odpowiedzialnych stanowiskach po przejściu z aparatu partyjnego, poprzez pracę w Komisji Planowania, w Urzędzie Gospodarki Materiałowej, poprzez funkcję Ministra Górnictwa, Ministra Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego, wicepremiera.</u>
+ <u xml:id="u-144.5" who="#JozefCyrankiewicz">Wymienionych stanowisk wiceprezesów Rady Ministrów proponuje się na razie nie obsadzać do czasu wykrystalizowania się nowych podziałów pracy i zakresu kompetencji między Komisją Planowania, Rządem i resortami w kierunku dyskutowanym przed Zjazdem, na Zjeździe i precyzowanym obecnie w pracy powołanej specjalnej komisji Rządu, w kierunku wyposażenia w jak największe uprawnienia resortów, łącznie z głównym naciskiem na funkcje koordynacyjne, przy równoczesnym wzmacnianiu roli zjednoczeń, w szczególności roli ekonomicznej, a także zwiększeniu uprawnień przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-144.6" who="#JozefCyrankiewicz">Następny wniosek to sprawa zwolnienia, ze względu na znany nie od dziś stan zdrowia towarzysza Adama Rapackiego, ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych i powołanie na to stanowisko członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dotychczasowego Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — towarzysza Stefana Jędrychowskiego. Chcę przy tej okazji stwierdzić, jak to zostało także podkreślone na Plenum Komitetu Centralnego po Zjeździe przez I Sekretarza towarzysza Gomułkę, że w realizacji wytyczonej i wytyczanej przez partię i współkształtowanej przez wszystkie stronnictwa Frontu Jedności Narodu polskiej polityki zagranicznej towarzysz Adam Rapacki w swojej wieloletniej pracy wniósł do tej realizacji dużo wkładu, osobistego zaangażowania, inwencji, pracowitości, za co wyrażamy mu podziękowanie.</u>
+ <u xml:id="u-144.7" who="#JozefCyrankiewicz">Na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania jest propozycja powołania towarzysza Józefa Kuleszę, dotychczasowego Wiceprzewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych i znanego wszystkim Obywatelom Posłom wieloletniego przewodniczącego sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-144.8" who="#JozefCyrankiewicz">Następnie, wobec zgłoszonej przez towarzysza Aleksandra Burskiego, spowodowanej złym stanem zdrowia, prośby o zwolnienie ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac, jest propozycja powołania na to stanowisko, po zwolnieniu towarzysza Burskiego, towarzysza Michała Krukowskiego, dotychczasowego sekretarza Komisji Ekonomicznej i Ustawodawstwa Pracy Centralnej Rady Związków Zawodowych. Trzeba dodać, że przy zamierzonej i przygotowywanej reorganizacji w dziedzinie planowania i zarządzania przewiduje się wzmocnienie przede wszystkim problemowej, analitycznej, planistycznej, w jakimś sensie kompleksowej działalności Komitetu Pracy i Płac, a w każdym razie przygotowywanie szerszych danych do planu. Towarzyszowi Burskiemu, wieloletniemu działaczowi robotniczemu, związkowemu i państwowemu, składamy podziękowanie za współpracę.</u>
+ <u xml:id="u-144.9" who="#JozefCyrankiewicz">Następna sprawa, to propozycja powołania na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki dotychczasowego, powołanego w tym roku, pierwszego zastępcy Przewodniczącego Komitetu prof. Jana Kaczmarka. Była już mowa w sprawozdaniu Komisji, która przedłożyła tutaj do uchwalenia projekt zmiany ustawy o utworzeniu Komitetu Nauki i Techniki, że wiąże się to z koniecznością nie łączenia, że tak powiem, funkcji wicepremiera, obciążonego innymi zadaniami, ze stanowiskiem Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki. I powinno to ułatwić spełnianie Komitetowi Nauki i Techniki tych ważnych zadań Z dziedziny długofalowego programowania badań naukowych, W oparciu o prognozy koncentracji tych badań i realizacji szeregu innych postulatów, przy równoczesnym zrezygnowaniu z całego szeregu funkcji operatywnych, bieżących, nieraz dublujących lub wyręczających resorty, lub wymagających żmudnych uzgodnień. O tym była mowa i w dyskusjach w Rządzie, w postulatach resortów, w dyskusjach naukowych, w ramach dyskusji przedzjazdowej. Znalazło to wyraz w tezach zjazdowych, w uchwale Zjazdu, a także w długofalowym programie opracowanym i dyskutowanym obecnie w ramach Komitetu Nauki i Techniki przed zatwierdzającymi ten program pracy decyzjami rządu.</u>
+ <u xml:id="u-144.10" who="#JozefCyrankiewicz">Zresztą była o tym mowa także z tym samym ukierunkowaniem w wypowiedziach szeregu obywateli posłów na obecnej sesji, jeśli chodzi o tę przyszłą rolę Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-144.11" who="#JozefCyrankiewicz">Następna propozycja wiąże się z zamierzeniem powołania na stanowisko jednego z zastępców Przewodniczącego Komisji Planowania z dodaniem mu funkcji I zastępcy, dotychczasowego Ministra Handlu Zagranicznego, towarzysza prof. Witolda Trąmpczyńskiego, przy zwolnieniu go z funkcji ministra, rzecz jasna; przy czym, dotychczasowy I zastępca Przewodniczącego Komisji Planowania, towarzysz Tadeusz Gede, przejdzie do innej pracy, a kierownictwo Ministerstwem Handlu Zagranicznego zostanie tymczasowo powierzone jednemu z wiceministrów w tym resorcie.</u>
+ <u xml:id="u-144.12" who="#JozefCyrankiewicz">Przewidziane są także inne zmiany w Prezydium Komisji Planowania i te przewidziane zmiany łączyć się będą z koniecznością wzmocnienia funkcji planistycznych, zwłaszcza w zakresie opracowywania na pogłębionych metodologicznie zasadach wieloletnich planów gospodarczych i planu perspektywicznego. O potrzebie tych opracowań, w szczególności jeżeli chodzi o plan perspektywiczny, mówili także tutaj obywatele posłowie i na tym posiedzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-144.13" who="#JozefCyrankiewicz">Oczywiście, musi się to łączyć z równoczesnym przeniesieniem dużej części kompetencji z dziedziny zarządzania i bieżącej koordynacji z Komisji Planowania. Ponieważ jedną z przyczyn tego, jak można nazwać, niedorozwoju funkcji w dziedzinie planowania, szczególnie długookresowego, były obciążenia — z konieczności przecież musiały być one przez kogoś spełniane — obciążenia Komisji Planowania funkcjami w dziedzinie zarządzania i bieżącej koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-144.14" who="#JozefCyrankiewicz">Przenoszenie tych kompetencji odbywać się będzie nie w płaszczyźnie poziomej na wicepremierów, ale na resorty, jako jednostki koordynujące poszczególne problemy w skali całej gospodarki i bilansujące je w skali całej gospodarki; oczywiście w odpowiednich powiązaniach, przy nadzorze tam, gdzie on będzie potrzebny, przy arbitrażu, gdzie będzie potrzebny, ale przede wszystkim z przeniesieniem odpowiedzialności na resorty.</u>
+ <u xml:id="u-144.15" who="#JozefCyrankiewicz">Tak więc kierunek tych zmian zmierza znowu do zwiększenia kompetencji, ale i do szerszej odpowiedzialności resortu.</u>
+ <u xml:id="u-144.16" who="#JozefCyrankiewicz">Jeśli chodzi o funkcjonowanie wicepremierów, to między innymi dzięki temu, że nie przenosimy w poziomym kierunku tych kompetencji, czyli dokonujemy w pewnym sensie strukturalnej zmiany — jak głęboko, to pokaże przede wszystkim praktyka i wywiązywanie się z tych funkcji przez resorty — nie dopuścimy do stwarzania podziału resortowego w funkcjach wicepremierów, do czegoś w rodzaju superresortu, natomiast będziemy chcieli rozbudowywać funkcje z dziedziny zarządzania i koordynowania w przekrojach problemowych, a nie resortowych, przy równoczesnym wzmocnieniu roli Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w dziedzinie podejmowania kompleksowych decyzji, dotyczących sprawy realizacji planów i zabezpieczenia tej realizacji, a przy zrezygnowaniu z całego szeregu funkcji normatywnych z tej części tych funkcji, które mogą być przeniesione na rzecz resortów. Zwłaszcza w tych dziedzinach, w których resorty będą odgrywać rolę także czynnika koordynującego, a więc Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Górnictwa w dziedzinie pracy górniczej, Ministerstwo Zdrowia oczywiście w całym zakresie. Można powiedzieć, że właściwie, prawie że nie ma resortu, którego funkcje normujące pokrywałyby się ściśle z funkcjami pionowymi.</u>
+ <u xml:id="u-144.17" who="#JozefCyrankiewicz">To samo, rzecz jasna, dotyczyć będzie funkcji bilansujących, wykonywanych przez poszczególne resorty, przy zmniejszeniu tego zakresu bilansowania centralnego Komisji Planowania, gdzie sprawy bilansowania będą przede wszystkim rozpatrywane z punktu widzenia podstawy do opracowywania planów rocznych, a tym bardziej wieloletnich, ale nie będą funkcją bezpośredniego zarządzania. Całokształt tych spraw jest w tej chwili przedmiotem pracy w Rządzie, w specjalnie powołanej do tego komisji, mającej między innymi za zadanie sukcesywnie przedkładać określone sprawy z dziedziny planowania, zarządzania i przesunięć kompetencji do odpowiednich decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-144.18" who="#JozefCyrankiewicz">Te sprawy są na tyle ważne i wiążą się także przecież z oczyszczeniem przedpola dla następnego planu 5-letniego, a w szczególności, jeśli chodzi o metodologię planowania, o zmniejszenie ilości wskaźników dyrektywnych, o cały szereg spraw, których tutaj w tej chwili nie ma potrzeby wyliczać, są one na tyle ważne, że powinny być rozpatrzone oddzielnie i referowane oddzielnie. Jasny jest, rzecz prosta, kierunek tych zmian, ponieważ wytyczony jest w uchwale Zjazdu i prace te weszły w nową fazę przygotowywania szerszych zmian. Nie byłbym w stanie ich tu dziś referować, dlatego że sprawa głębokości tych zmian i szereg problemów szczegółowych są jeszcze w stadium dyskusji. W tych wszystkich dziedzinach lepiej jest jednak działać rozważnie i pomyśleć wcześniej, niż spowodować takie posunięcia, zbyt szybkie czy nie do końca przemyślane, które mogłyby powodować albo stwarzać elementy dezorganizacyjne, choćby przejściowe i nawet zagrozić potem cofaniem z przyjętego kierunku decentralizacji.</u>
+ <u xml:id="u-144.19" who="#JozefCyrankiewicz">To są sprawy wymagające także osobnych omówień. Chyba także i w komisjach sejmowych. Mówię o tych sprawach niejako na marginesie tej części zmian, której nie referowałem, jeśli chodzi o zmiany personalne, ponieważ one nie powodują koniecznych decyzji Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-144.20" who="#JozefCyrankiewicz">A teraz proszę Wysoki Sejm o podjęcie proponowanych uchwał w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-144.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-145">
+ <u xml:id="u-145.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonych przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-145.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-145.2" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-145.3" who="#Marszalek">Stosownie do postanowień regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-145.4" who="#Marszalek">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami, proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
+ <u xml:id="u-145.5" who="#Marszalek">Uchwała pierwsza brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.6" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Zenona Nowaka ze stanowiska Wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-145.7" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.8" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.9" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.10" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.11" who="#Marszalek">Następna uchwała miałaby brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-145.12" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Franciszka Waniołkę ze stanowiska Wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-145.13" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.14" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.15" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.16" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.17" who="#Marszalek">Projekt następnej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-145.18" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Adama Rapackiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych”.</u>
+ <u xml:id="u-145.19" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.20" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.21" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.22" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Cztery osoby.</u>
+ <u xml:id="u-145.23" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.24" who="#Marszalek">Następna uchwała:</u>
+ <u xml:id="u-145.25" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-145.26" who="#Marszalek">Kto jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.27" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.28" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.29" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.30" who="#Marszalek">Projekt następnej uchwały brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.31" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Stefana Jędrychowskiego na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych”.</u>
+ <u xml:id="u-145.32" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.33" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.34" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.35" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.36" who="#Marszalek">Następna uchwała brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.37" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Józefa Kuleszę na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-145.38" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.39" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.40" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.41" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.42" who="#Marszalek">Projekt następnej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-145.43" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Aleksandra Burskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac”.</u>
+ <u xml:id="u-145.44" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.45" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.46" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.47" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.48" who="#Marszalek">Następna uchwała brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.49" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Michała Krukowskiego na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac”.</u>
+ <u xml:id="u-145.50" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.51" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.52" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.53" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.54" who="#Marszalek">Projekt następnej uchwały brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.55" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje obywatela Witolda Trąmpczyńskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego”- Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-145.56" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.57" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.58" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.59" who="#Marszalek">Następna uchwała:</u>
+ <u xml:id="u-145.60" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, odwołuje Wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Eugeniusza Szyra ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki”.</u>
+ <u xml:id="u-145.61" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.62" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.63" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.64" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.65" who="#Marszalek">Następna uchwała brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-145.66" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji, powołuje obywatela Jana Kaczmarka na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki”.</u>
+ <u xml:id="u-145.67" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-145.68" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-145.69" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.70" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-145.71" who="#Marszalek">W związku z powyższymi głosowaniami stwierdzam, że Sejm odwołał obywateli: Zenona Nowaka i Franciszka Waniołkę ze stanowisk wiceprezesów Rady Ministrów, Adama Rapackiego ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych, Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Aleksandra Burskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac, Witolda Trąmpczyńskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego oraz Wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Eugeniusza Szyra ze stanowiska Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-145.72" who="#Marszalek">Jednocześnie Sejm powołał obywateli: Stefana Jędrychowskiego na stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych, Józefa Kuleszę na stanowisko Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Michała Krukowskiego na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac oraz Jana Kaczmarka na stanowisko Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-145.73" who="#Marszalek">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-145.74" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-145.75" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-146">
+ <u xml:id="u-146.0" who="#MariaMielczarek">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posłów województwa kieleckiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie szybszego wyrównania dysproporcji dzielących Kielecczyznę od średnich wielkości kraju i od szeregu województw oraz w sprawie rozwoju mocy przerobowych wykonawstwa inwestycyjnego w województwie kieleckim oraz odpowiedź Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na tę interpelację.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-147">
+ <u xml:id="u-147.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 21 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-147.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-147.2" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-147.3" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-147.4" who="#Marszalek">Zanim zamknę ostatnie w 1968 r. posiedzenie Sejmu, pragnę, korzystając z dzisiejszej okazji, zwrócić się z tej trybuny w imieniu Prezydium Sejmu i od siebie osobiście do Was wszystkich Obywatele Posłowie, do członków Rady Państwa, do członków Rady Ministrów z serdecznym życzeniem, ażeby nadchodzący nowy rok 1969 stał się dla Was wszystkich i dla nas wszystkich, wszystkich obywateli PRL, rokiem wszelkiej, zasłużonej pomyślności w pracy zawodowej, społecznej, politycznej, jak i w życiu osobistym.</u>
+ <u xml:id="u-147.5" who="#Marszalek">W roku 1969 dobiegnie końca obecna kadencja Sejmu, kadencja, która poszczycić się będzie mogła bogatym dorobkiem pracy ustawodawczej i kontrolnej.</u>
+ <u xml:id="u-147.6" who="#Marszalek">Czeka nas jeszcze przed końcem obecnej kadencji rozpatrzenie szeregu dalszych aktów ustawodawczych, wśród których wymienić trzeba przede wszystkim doniosły projekt Kodeksu karnego, poddany obecnie szerokiej dyskusji publicznej przez wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-147.7" who="#Marszalek">W roku 1969 czeka nas także, w związku z zakończeniem kadencji organów przedstawicielskich, wielka kampania polityczna — wybory do Sejmu i rad narodowych, kampania, która przed nami wszystkimi, jako działaczami społecznymi i politycznymi, przed całym aktywem Frontu Jedności Narodu postawi nowe ważne zadania. Ich realizacja zbiegnie się z przypadającą w roku przyszłym 25 rocznicą powstania Polski Ludowej. Pozwoli ona dokonać jeszcze jednego bilansu wielkiego dorobku Polski Ludowej. Pozwoli ukazać społeczeństwu, zwłaszcza młodemu pokoleniu Polaków, nasze historyczne osiągnięcia i tę ogromną drogę wzwyż, którąśmy dzięki wysiłkowi mas pracujących, dzięki ofiarnej pracy robotników, chłopów i inteligencji, przez te 25 lat przebyli.</u>
+ <u xml:id="u-147.8" who="#Marszalek">Za kilka dni, w dniu 31 grudnia, przypada także 25 rocznica powstania Krajowej Rady Narodowej — pierwszego w naszych dziejach ludowego parlamentu, który zjednoczył wszystkie postępowe i patriotyczne siły społeczeństwa polskiego. Twórcy koncepcji Krajowej Rady Narodowej i jej organizatorzy, kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej z Władysławem Gomułką na czele, w najcięższych warunkach wojny i okupacji wskazali narodowi polskiemu jedynie słuszną drogę działania i walki, drogę, którą historia w całej pełni potwierdziła.</u>
+ <u xml:id="u-147.9" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Pragniemy wszyscy, aby ten przyszły rok — jubileuszowy rok — przyniósł całemu narodowi polskiemu nowy istotny postęp w rozwoju naszej gospodarki narodowej, w umacnianiu naszego ludowego państwa, w polepszaniu warunków życia ludności, w rozwoju oświaty, nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-147.10" who="#Marszalek">Tym celom służyć mają uchwalone dziś przez nas — Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na rok 1969. Ich zaś realizacja zależy w decydującej mierze od postawy każdego obywatela, od dobrej pracy każdego z nas, od umiejętności działania, od zaangażowanej, socjalistycznej postawy, od patriotyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-147.11" who="#Marszalek">Pozwólcie więc Obywatele Posłowie życzyć Wam, aby w tym kształtowaniu właściwych obywatelskich postaw, Wasza poselska działalność odegrała również w nadchodzącym roku należytą rolę.</u>
+ <u xml:id="u-147.12" who="#Marszalek">Pozwólcie za Waszym pośrednictwem złożyć wszystkim obywatelom naszego kraju życzenie, aby jak najwięcej rzetelnej, uzasadnionej satysfakcji dał każdemu w nadchodzącym roku wzmożony, pełen inicjatywy, patriotyczny i efektywny wysiłek na rzecz dobra ogólnego, na rzecz rozkwitu naszej umiłowanej Ojczyzny — Polski Ludowej!</u>
+ <u xml:id="u-147.13" who="#Marszalek">Do siego roku Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-147.14" who="#Marszalek">Do siego roku Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej!</u>
+ <u xml:id="u-147.15" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-147.16" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..a985045
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml
@@ -0,0 +1,94 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00022-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>22 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>22 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">22</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1969-04-18 i 19</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlatJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Blat Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzarneckiAlojzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czarnecki Alojzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalazkaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałązka Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGawlikWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gawlik Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKostkaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kostka Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowski Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParyzakZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Paryżak Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPolskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Polski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselReiffRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Reiff Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRzesniowieckiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rześniowiecki Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadurskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadurski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzuraRudolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szura Rudolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasilkowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wasilkowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelJozefTrojok" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Józef Trojok</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StanislawWalczak" role="speaker">
+ <persName>Stanisław Walczak</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekJanKarolWende" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Jan Karol Wende</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..37a5afa
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1055 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV — Sesja IX</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 22 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 18 i 19 kwietnia 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 9</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszalek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Kleczaja i Józefa Trojoka.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jan Kleczaj.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 21 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą zamieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem zawiadamiam, że w dniu 27 marca 1969 r. zmarł poseł na Sejm docent Jacek Koraszewski.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Poseł Koraszewski urodził się w Opolu w roku 1908. Ojciec jego był wybitnym działaczem narodowym Opolszczyzny, założycielem i długoletnim redaktorem naczelnym — „Gazety Opolskiej”, a matka założycielką księgarni polskiej w Opolu.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Jacek Koraszewski po ukończeniu studiów polonistycznych poświęcił się badaniom nad piśmiennictwem Śląska oraz nad związkami kulturalnymi Śląska z macierzą. Opublikował na te tematy jeszcze przed wojną szereg prac.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Po wybuchu II wojny światowej Jacek Koraszewski był członkiem sztabu Obrony Cywilnej Śląska, a następnie przedostał się do Francji, gdzie walczył w polskich formacjach wojskowych. W czasie walk został ciężko ranny.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Po powrocie do kraju związał się ściśle z Biblioteką Śląską, której był długoletnim dyrektorem. Przez 10 lat kierował także pracą Śląskiego Instytutu Naukowego. Opublikował w tym czasie szereg rozpraw z dziejów Śląska.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">W dwu ostatnich kadencjach społeczeństwo Śląska wybrało go posłem na Sejm. Był członkiem Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Kultury i Sztuki, w pracach których brał aktywny udział. Od roku 1965 był także członkiem Zarządu Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej, a od czerwca 1968 r. jej sekretarzem. Brał żywy udział w pracach Unii. W roku 1968 został wybrany członkiem Rady Unii Międzyparlamentarnej. Jeszcze w ubiegłym roku uczestniczył w konferencji w Limie.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wyrazem wysokiej oceny działalności społeczno-politycznej posła Koraszewskiego były przyznane mu przez Radę Państwa wysokie odznaczenia: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski i Złoty Krzyż Zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">W osobie posła Jacka Koraszewskiego odszedł od nas zasłużony działacz społeczno-polityczny i pracownik nauki, gorący patriota, wierny syn ziemi śląskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Uczcijmy pamięć Zmarłego chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Jacka Koraszewskiego z dniem 27 marca 1967 r. na skutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">a)Kodeks karny (druki nr 115 i 151), b)Przepisy wprowadzające Kodeks karny (druki nr 116 i 152).</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wasilkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselWasilkowskiJan">Na posiedzeniu z dnia 9 kwietnia 1968 r., po ogólnej dyskusji nad założeniami projektu Kodeksu karnego, Wysoki Sejm odesłał ten projekt wraz z projektem Przepisów wprowadzających do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Jednocześnie Sejm postanowił, że poszczególne części obu projektów będą przedmiotem dyskusji także w niektórych innych komisjach sejmowych. Dotyczyło to mianowicie: Komisji Handlu Wewnętrznego, Komunikacji i Łączności, Obrony Narodowej, Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (z udziałem przedstawicieli innych komisji gospodarczych), Pracy i Spraw Socjalnych, Spraw Wewnętrznych, Spraw Zagranicznych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej. W myśl cytowanej uchwały wnioski wymienionych komisji zostają przekazane Komisji Wymiaru Sprawiedliwości jako powołanej do rozpatrzenia całości obu projektów i do przedstawienia Sejmowi ewentualnych poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselWasilkowskiJan">W toku I czytania omawianych projektów na posiedzeniu Sejmu dano także wyraz przekonaniu, że projekt Kodeksu karnego powinien być nadto poddany dyskusji poza Sejmem, organizowanej przede wszystkim przez wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselWasilkowskiJan">Dyskusja pozasejmowa nad projektem zatoczyła szerokie kręgi. Wiele uwag i propozycji wpłynęło do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości od wojewódzkich zespołów poselskich. Należy zaznaczyć, że zespoły dyskutowały projekt nie tylko we własnym gronie, lecz także na spotkaniach z wyborcami. Duża ilość publikacji na temat projektu ukazała się w czasopismach prawniczych oraz w innych czasopismach (Kancelaria Sejmu prowadzi wykaz tych publikacji). Niektóre węzłowe zagadnienia były przedmiotem dyskusji na dwóch konferencjach, zorganizowanych przez Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. W konferencjach tych wzięli udział teoretycy prawa karnego z ośrodków uniwersyteckich. Co do pewnych kwestii wypowiedziała się komisja prawa karnego Zrzeszenia Prawników Polskich. Nadto szereg uwag i memoriałów otrzymała Komisja Wymiaru Sprawiedliwości od innych organizacji i od poszczególnych osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselWasilkowskiJan">Należy wreszcie dodać, że w posiedzeniach Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz w zebraniach wyłonionego przez nią zespołu, któremu Komisja zleciła wstępne opracowanie poprawek, brali udział — w charakterze rzeczoznawców — członkowie Komisji Kodyfikacyjnej, która opracowała tekst będący podstawą projektu rządowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselWasilkowskiJan">Opisana metoda prac nad projektem kodeksu okazała się ze wszech miar celowa. Zarówno wnioski komisji sejmowych współdziałających z Komisją Wymiaru Sprawiedliwości, jak i wyniki dyskusji prowadzonej poza Sejmem, przyczyniły się wydatnie do pogłębienia analizy projektu oraz do pełniejszej konfrontacji jego przepisów ze stosunkami i potrzebami społecznymi, a w konsekwencji do lepszego, według przekonania Komisji, rozwiązania wielu istotnych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselWasilkowskiJan">Ogólna charakterystyka i ocena projektu Kodeksu karnego została przedstawiona Wysokiej Izbie w czasie pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. Wypowiedział się w tej materii przedstawiciel Rządu. Wypowiedzieli się również przedstawiciele klubów poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz przedstawiciel Koła Poselskiego — „Pax”. Przedstawiając sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mogę więc ograniczyć się do omówienia jednej tylko zasadniczej kwestii o znaczeniu ogólnym, a mianowicie tej, jak w projekcie i w proponowanych Wysokiemu Sejmowi poprawkach zostało zrealizowane podstawowe założenie naszej polityki kryminalnej, którym jest postulat zróżnicowania, czy według innego wyrażenia, postulat rozwarstwienia przestępstw według stopnia ich społecznego niebezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt przyjął generalną wytyczną, że czyny, których popełnianie przedstawia znaczne niebezpieczeństwo społeczne, powinny się spotykać z surową, a w pewnych wypadkach nawet z bardzo surową represją. Najcięższe zbrodnie zostały zagrożone karą śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselWasilkowskiJan">Trzeba jednak mieć na względzie, że w myśl projektu kara śmierci nie jest nigdy przepisana bezwzględnie, jak to bywa w niektórych innych ustawodawstwach, ale występuje zawsze alternatywnie z karą pozbawienia wolności. Projekt uznaje karę śmierci za karę o charakterze wyjątkowym i przewiduje możliwość jej wymierzenia w znacznie mniejszej liczbie wypadków niż to czyni prawo obecnie obowiązujące. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje dalsze ograniczenie przewidzianej w projekcie liczby wypadków tego zagrożenia. Wynika to przede wszystkim z propozycji skreślenia rozdziału XX projektu (poprawka nr 33). Zawarte w tym rozdziale przepisy art. 135, 136, 137, 138 i 139 przewidują karę śmierci za siedem przestępstw, stanowiących zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości. Te surowe sankcje są w pełni uzasadnione. Przeważył jednak pogląd, że Kodeks karny nie powinien tych przepisów zawierać. Podobnie jak inne nasze kodyfikacje, Kodeks karny ma być ustawą stosowaną w czasie pokoju. Represja karna za przestępstwa popełnione podczas drugiej wojny światowej powinna stanowić, jak dotychczas, przedmiot osobnych przepisów. Na wypadek, gdyby wskutek agresji imperialistycznej Polska Rzeczpospolita Ludowa została zmuszona do prowadzenia wojny, byłoby potrzebne ustawodawstwo karne o charakterze dostosowanym do sytuacji wojennej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselWasilkowskiJan">Umieszczone w rozdziale XX projektu art. 142 i 143, nie mające związku z wojną, powinny być, zdaniem Komisji, przeniesione do innych rozdziałów ( art. 289^1^ i 291^1^, poprawki nr 75 i 78). Konsekwencją skreślenia przepisów o zbrodniach wojennych i zbrodniach przeciwko ludzkości jest wreszcie propozycja skreślenia wzmianek o tych zbrodniach w art. 40 i 46 (poprawki nr 9 i 10). Natomiast nie proponujemy skreślenia wzmianki o zbrodniach wojennych i zbrodniach przeciwko ludzkości w przepisie, który normuje przedawnienie (art. 109). Zbrodnie te bowiem powinny być wyjęte spod przedawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselWasilkowskiJan">W związku z zagadnieniem kary śmierci jako kary o charakterze wyjątkowym nasuwają się jeszcze następujące uwagi do projektu:</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselWasilkowskiJan">Art. 124, dotyczący zbrodni szpiegostwa, przewiduje możliwość wymierzenia kary śmierciw§1iw§2. W § 1 jest mowa o udziale w obcym wywiadzie lub o działaniu na rzecz obcego wywiadu przez udzielanie mu wiadomości; § 2 mówi o organizowaniu działalności na rzecz obcego wywiadu lub o kierowaniu taką działalnością. W obu przepisach chodzi o tę samą zbrodnię szpiegostwa. Wyodrębnienie roli organizatora lub kierownika działalności szpiegowskiej nastąpiło nie ze względu na górną granicę zagrożenia, która jest w obu paragrafach jednakowa, lecz ze względu na granicę dolną: 8 lat pozbawienia wolności zamiast lat 5. Jednakże obecne sformułowanie sprawia — jak dowiodły głosy podczas dyskusji — mylne wrażenie, że chodzi tu o dwa odrębne przestępstwa zagrożone karą śmierci. Komisja proponuje jedno syntetyczne sformułowanie, które obejmuje dyspozycje dotychczasowego § 1 i 2 i zagraża ogólnie zbrodnię szpiegostwa karą śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselWasilkowskiJan">Podobny zarzut nasuwa sformułowanie art. 127 projektu, który dotyczy sabotażu z pobudek politycznych. I w tym artykule możliwość wymierzenia kary śmierci jest przewidziana dwukrotnie, jakkolwiek chodzi o tę samą zbrodnię. Komisja proponuje jedno syntetyczne określenie, przez co staje się oczywiste, że chodzi tu o jedno przestępstwo zagrożone najsurowszą sankcją.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselWasilkowskiJan">Wreszcie trzecia uwaga. Nie stanowi odrębnego zagrożenia karą śmierci gwałtowny zamach, w celu wrogim Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na życie funkcjonariusza publicznego lub działacza politycznego (art. 126 § 1). Zamach na życie człowieka jest zbrodnią zabójstwa lub usiłowania zabójstwa, a więc zbrodnią, zagrożoną karą śmierci przez ogólną normę art. 154 § 1, który stanowi: — „Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, albo karze śmierci”. Usiłowanie — jest w zasadzie karane tak samo, jak dokonanie.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselWasilkowskiJan">Wyodrębnienie w art. 126 §1 gwałtownego zamachu na funkcjonariusza publicznego lub na działacza politycznego nie nastąpiło ze względu na górną granicę zagrożenia, która jest taka sama jak w ogólnej normie dotyczącej zbrodni zabójstwa, lecz ze względu na szczególne niebezpieczeństwo społeczne takiego zamachu, (pobudka: działanie w celu wrogim PRL) oraz ze względu na podniesienie dolnego progu z 8 lat (jak w ogólnym przepisie o zabójstwie) na 10 lat. Istotny jest także wzgląd na to, że przygotowania do omawianej zbrodni są karalne (art. 128, § 1 projektu). Poza tym wyodrębnienie, o którym mowa, będzie miało niewątpliwie istotny wpływ na wysokość sędziowskiego wymiaru kary, w granicach ustawowego zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselWasilkowskiJan">Wreszcie, gdy chodzi o ustawowe zagrożenie karą śmierci, należy jeszcze poświęcić kilka słów przepisowi art. 133, który w § 2 przewiduje możliwość wymierzenia kary śmierci w stosunku do sprawcy organizującego wielkie przestępstwo aferowe lub kierującego taką działalnością przestępczą. Stosunkowo liczne uwagi, które wpłynęły do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości kwestionowały to zagrożenie. Wydaje się jednak, że krytycy nie zwrócili dostatecznej uwagi na to, iż w omawianym wypadku nie chodzi o samo zagarnięcie mienia wielkiej wartości, lecz o takie zagarnięcie, które powoduje poważne zakłócenie w funkcjonowaniu gospodarki narodowej. Ta przesłanka musi być oczywiście objęta zamiarem sprawcy, co najmniej tak zwanym zamiarem ewentualnym. Dlatego przestępstwo aferowe, określane w art. 133 projektu nie mieści się w rozdziale o przestępstwach przeciwko mieniu, lecz w rozdziale o przestępstwach przeciwko podstawowym interesom PRL. Chodzi tu bowiem o przestępstwo przeciwko ekonomicznej podstawie naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselWasilkowskiJan">Oceniając przepis art. 133, trzeba także mieć na względzie, że projekt Kodeksu postępowania karnego nie przewiduje postępowania w trybie doraźnym, w którym to trybie można obecnie wymierzyć karę śmierci za zagarnięcie mienia społecznego wielkiej wartości.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselWasilkowskiJan">W kilku wypadkach projekt przewiduje górną granicę zagrożenia 25 lat pozbawienia wolności bez alternatywnego zagrożenia karą śmierci. Dotyczy to na przykład afery dewizowej, narażającej interesy gospodarcze PRL na wielką szkodę — art. 134, zagarnięcia mienia społecznego znacznej wartości — art. 207, fałszowania pieniędzy albo określonych w ustawie dokumentów na okaziciela — art. 235.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselWasilkowskiJan">Ogólnie biorąc można stwierdzić, że górną granicę ustawowego zagrożenia za ciężkie przestępstwa kwalifikowane jako zbrodnie, stanowi według projektu kara pozbawienia wolności na lat 15, a w nielicznych wypadkach kara 25 lat pozbawienia wolności, wyjątkowo zaś kara śmierci. Zamiast kary śmierci sąd może zawsze, jeżeli okoliczności sprawy to uzasadniają, wymierzyć karę 25 lat pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselWasilkowskiJan">Projekt ogółem przewiduje 33 zbrodnie. Inne przestępstwa przewidziane w kodeksie są kwalifikowane jako występki. Przestępstwa zaliczone do występków, zostały w przeważającej liczbie wypadków potraktowane przez projekt znacznie łagodniej niż w prawie obecnie obowiązującym. W odniesieniu do takich przestępstw wytyczną jest tendencja do wydatnego ograniczenia represji, polegającej na pozbawieniu wolności. Wyrazem tej tendencji są takie innowacje projektu, jak:</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselWasilkowskiJan">Po pierwsze — kara ograniczenia wolności, która może być stosowana w bardzo wielu wypadkach (około 40% przewidzianych w projekcie występków).</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselWasilkowskiJan">Po drugie — szerokie zastosowanie kary grzywny jako alternatywnej kary zasadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselWasilkowskiJan">Po trzecie — zasada według której, gdy przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności, przy czym dolna granica nie jest wyższa niż 3 miesiące, a wymierzona kara nie byłaby według oceny sądu surowsza od 6 miesięcy pozbawienia wolności — sąd może orzec karę ograniczenia wolności albo karę grzywny. Dotyczy to około stu wypadków w projekcie. W tych samych warunkach, jak również w wypadkach, gdy przestępstwo jest zagrożone alternatywnie karą ograniczenia wolności albo grzywny, sąd może poprzestać na orzeczeniu jednej z kar dodatkowych (na przykład orzec zakaz zajmowania określonych stanowisk, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, pozbawienie praw rodzicielskich).</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselWasilkowskiJan">Po czwarte — szersza niż dotychczas jest w projekcie możliwość zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności przy przestępstwach nieumyślnych. Dzisiaj sąd może zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności, jeżeli ta kara nie przewyższa lat 2. Projekt przewiduje granicę górną — 3 lata.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselWasilkowskiJan">Po piąte — nowa instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego, które może być stosowane, gdy przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nie wyższą niż 3 lata. To warunkowe umorzenie postępowania karnego może zastosować już prokurator, a jeżeli on tego nie uczyni, może to uczynić sąd.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselWasilkowskiJan">W stosunku do osób nie będących żołnierzami, warunkowe umorzenie jest możliwe w 105 wypadkach. W stosunku do żołnierzy jest tych wypadków więcej o dwadzieścia kilka. Wojsko ma bowiem środki, które mogą być nawet dotkliwsze niż stosunkowo niewielka kara pozbawienia wolności (mam na myśli odpowiedzialność służbową i dyscyplinarną). Pozwala to pozostawić w szerszym zakresie do uznania prokuratury lub sądu — czy należy wymierzać karę przewidzianą w Kodeksie karnym, czy też poprzestać na sankcjach pozasądowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselWasilkowskiJan">Wreszcie, istotne znaczenie z omawianego obecnie punktu widzenia, to znaczy tendencji do unikania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności, ma ogólny przepis o nadzwyczajnym złagodzeniu kary. Oczywiście przepis ten ma znaczenie szersze, ale należy o nim wspomnieć także w kontekście, o którym obecnie mówię.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselWasilkowskiJan">Wobec faktu, że ogromną większość popełnianych przestępstw stanowią u nas przestępstwa mniejszej wagi, kwalifikowane w projekcie jako występki, ograniczenie represji za takie przestępstwa będzie w praktyce realnym i wydatnym ograniczeniem represji karnej w ogólności.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselWasilkowskiJan">Przypominam: projekt przewiduje przeszło trzydzieści kilka zbrodni i około 260 występków. Jeżeli traktujemy występki łagodniej niż prawo obecne, to w ogólnym bilansie ograniczenie zakresu represji będzie znaczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselWasilkowskiJan">Ilość zbrodni, które projekt traktuje z dużą surowością, jest w stosunku do ogólnej ilości przestępstw niewielka, przy czym wykazuje ona tendencję spadkową. Trzeba to mieć na uwadze przy ocenie celowości przewidzianych w projekcie zagrożeń ustawowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselWasilkowskiJan">Realizując postulat ograniczenia zakresu represji karnej za przestępstwa o mniejszym stopniu niebezpieczeństwa społecznego, projekt wystrzega się jednak wszelkiej skrajności. Sankcje za niektóre występki nieumyślne zostały w projekcie znacznie podwyższone w stosunku do obecnego stanu prawnego. Dotyczy to na przykład nieumyślnego wywołania — czy jak się wyraża projekt — nieumyślnego sprowadzenia powszechnego niebezpieczeństwa. Dotyczy to naruszenia bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Dlaczego tak się stało? Stało się to dlatego, że ilość tych przestępstw, wprawdzie nieumyślnych, ale społecznie bardzo niebezpiecznych, wykazuje — podobnie jak w wielu innych krajach — tendencję zwyżkową, głównie z powodu rozwoju techniki. Represja za te przestępstwa powinna zatem przyczyniać się w miarę możliwości do zahamowania tej tendencji zwyżkowej. Uległy również w projekcie wydatnemu podwyższeniu sankcje na niektóre przestępstwa umyślne, traktowane dotychczas jako występki. Tak na przykład, jeśli przy zgwałceniu sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, to ten jego czyn zostaje uznany za zbrodnię zagrożoną karą od 3 do 15 lat pozbawienia wolności. Zwracam uwagę, że projekt mówi o zgwałceniach dokonanych wspólnie z inną osobą. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje: wspólnie z innymi osobami. Następnie została wydatnie podwyższona sankcja za nakłanianie do nierządu, za czerpanie korzyści z cudzego nierządu, albo za ułatwianie z chęci zysku cudzego nierządu. Dziś ta sankcja wynosi 5 lat; projekt przyjmuje sankcję 10 lat pozbawienia wolności. Warto zwrócić uwagę, że zarówno czerpanie korzyści z cudzego nierządu, jak ułatwianie z chęci zysku cudzego nierządu są to szczególne, kwalifikowane wypadki pasożytnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselWasilkowskiJan">Zostały także w projekcie przewidziane ostre sankcje za występki o charakterze chuligańskim oraz odpowiednio surowe sankcje za przestępstwa powrotne, albo mówiąc językiem potocznym — za recydywę.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselWasilkowskiJan">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości uznała scharakteryzowaną wyżej tendencję projektu do tak zwanego rozwarstwienia przestępstw za całkowicie zasadną. W kilku wypadkach proponuje ona jednak Wysokiej Izbie pewne zmiany przewidzianych w projekcie zagrożeń. Dotyczy to w szczególności górnej granicy zagrożenia za ciężkie uszkodzenia ciała oraz za udział w bójce lub w pobiciu, jeżeli następstwem wymienionych czynów była śmierć człowieka. Projekt za te czyny przewiduje górną granicę 10 lat. Komisja proponuje 15 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselWasilkowskiJan">Proponujemy także zaostrzenie sankcji za podpalenie oraz za czynną napaść na funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej lub innego organu powołanego do ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselWasilkowskiJan">Będzie o tym jeszcze mowa przy motywacji niektórych najważniejszych poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselWasilkowskiJan">Ustawowe zagrożenia za poszczególne przestępstwa wyznaczają tylko granice sędziowskiego wymiaru kary. W obrębie tych zagrożeń sąd ma większą lub mniejszą swobodę wymierzenia kary, którą uznaje w danym wypadku za najbardziej odpowiednią.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselWasilkowskiJan">W projekcie granice sędziowskiego wymiaru kary są bardzo szerokie zarówno przy zbrodniach, jak i przy występkach. Tak więc, na przykład, za niektóre zbrodnie przeciwko podstawowym interesom PRL, sąd może wymierzyć bądź karę pozbawienia wolności na czas od 5 do 15 lat, bądź karę 25 lat pozbawienia wolności, bądź karę śmierci. Rozstrzygają o wyborze kary okoliczności czynu, postawa i osobowość sprawcy. Za zbrodnię rozboju, zależnie od okoliczności, może sąd wymierzyć karę pozbawienia wolności na czas od 3 do 15 lat, bądź karę 25 lat, bądź karę śmierci. Kara wymierzona za udział w bójce lub pobiciu, jeśli następstwem była śmierć człowieka, może według projektu wynosić od roku do 10 lat. Komisja, jak wspomniałem, proponuje podwyższenie górnej granicy do lat 15. Liczne występki są zagrożone alternatywnie: krótkoterminową karą pozbawienia wolności, albo karą ograniczenia wolności, albo karą grzywny. Wybór rodzaju kary zależy w tych wypadkach od sądu. Sądy mają więc dużą swobodę wymierzania kary w granicach ustawowego zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselWasilkowskiJan">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości podzieliła to stanowisko projektu, będące wyrazem zaufania do sądów PRL. Jeżeli bowiem wymierzona kara ma być sprawiedliwa w odczuciu społecznym i w odczuciu samego skazanego, sąd przy jej wymierzeniu musi się kierować wieloma względami. Musi — jak mówi projekt — ocenić stopień społecznego niebezpieczeństwa danego czynu, wziąć pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które wymierzona kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego. Sąd musi zatem uwzględniać ogół okoliczności i skutków czynu, jak w szczególności rodzaj i wielkość wyrządzonej szkody, pobudki i sposób działania sprawcy oraz jego właściwości i warunki osobiste, sposób jego żyda przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu przestępstwa (art, 55), Przechodząc do motywacji poprawek, które nie zostały omówione w dotychczasowych wywodach, pominę całkowicie poprawki o charakterze formalnym, polegające bądź na sprostowaniu błędów w rozesłanym obywatelom posłom tekście projektu, bądź też na zmianie redakcji kilku przepisów bez naruszenia ich treści. Tych poprawek redakcyjnych jest bardzo niewiele. Język projektu jest bardzo zwarty. Projekt był badany przez językoznawców. Komisja mogła więc ograniczyć się do minimalnej ilości poprawek językowych. Poprawki te będę omawiał według kolejności artykułów projektu, których dotyczą.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselWasilkowskiJan">Przedmiotem pierwszej poprawki jest nowy w naszych warunkach, i zdaniem Komisji bardzo słuszny przepis, dotyczący granicy wieku (art. 9).</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselWasilkowskiJan">Dzisiaj granica wieku, po której przekroczeniu sprawca podlega odpowiedzialności według Kodeksu karnego, wynosi lat 17. Projekt zachowuje tę granicę, jednak w pewnych wypadkach pozwala sądowi stosować zasady kodeksu do nieletnich, którzy ukończyli już lat 16 , lecz jeszcze nie osiągnęli wieku lat 17. Projekt mówi tu o nieletnim, który dopuścił się gwałtownego zamachu na osobę, albo zamachu na bezpieczeństwo powszechne. Nam się wydawało, że należy ściśle określić czyny, o które tu może chodzić. Proponujemy: — Nieletni, który po ukończeniu 16 lat popełnia zbrodnię przeciwko życiu, zbrodnię zgwałcenia, rozboju lub zbrodnię przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, albo umyślnie powoduje ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia, może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie. Jest rzeczą jasną, że przestępczy charakter czynów, wymienionych w poprawce, jest w pełni zrozumiały dla każdego, kto ukończył lat 16.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselWasilkowskiJan">Druga poprawka. Art. 59 przewiduje obowiązkowe zaostrzenie kary, jeżeli występek ma charakter chuligański. To zaostrzenie jest bardzo znaczne. Chodzi bowiem nie tylko o wymiar kary, lecz jest prawie niemożliwe zawieszenie wykonania kary. Istotne są również procesowe skutki uznania czynu za chuligański. Projekt nie określa jednak ani jakie występki mogą być podciągnięte pod pojęcie czynu o charakterze chuligańskim, ani na czym polega chuligański charakter czynu. Rozstrzygnięcie byłoby zatem pozostawione orzecznictwu, podobnie jak się to stało na tle obowiązującej ustawy z 1958 r. o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za chuligaństwo. W dyskusji nad projektem, zarówno w komisjach sejmowych, jak i w dyskusjach wojewódzkich zespołów poselskich, dominował pogląd, że ustawowe określenie pojęcia chuligaństwa byłoby bardzo pożądane, albowiem pojęcie to nasuwa wiele wątpliwości w praktyce. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości, uznając zasadność tej krytyki proponuje następujące sformułowanie: — „Charakter chuligański mają występki polegające na umyślnym zamachu na bezpieczeństwo powszechne, na zdrowie, wolność, godność osobistą, lub nietykalność człowieka, na organ władzy lub administracji państwowej, albo na działalność instytucji państwowej lub społecznej, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu lub uszkodzeniu mienia, jeżeli sprawca działał publicznie oraz w rozumieniu powszechnym bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie podstawowych zasad porządku prawnego”.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselWasilkowskiJan">Zwracam uwagę, że projekt ogranicza pojęcie czynów o charakterze chuligańskim do czynów popełnionych publicznie. Dlatego zwęża to nieco dzisiejszą praktykę, ale jeżeli czyn nie był dokonany publicznie — a publicznie, to jest rozciągliwe pojęcie — to jego charakter chuligański nie daje się ściśle określić.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselWasilkowskiJan">Podniesiony był zarzut, że proponowany przepis jest wadliwy, ponieważ nie wymienia stanu nietrzeźwości jako przesłanki chuligańskiego charakteru czynu.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselWasilkowskiJan">Komisja świadomie pominęła tę przesłankę, jakkolwiek jest o tym poinformowana, że w dziewięćdziesięciu kilku wypadkach chuligańskie występki są związane z nadużyciem alkoholu. Nie można jednak uznać stanu nietrzeźwości za konieczną przesłankę chuligaństwa, ponieważ zachowanie się człowieka trzeźwego może wykazywać również znamiona uzasadniające tę kwalifikację.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselWasilkowskiJan">Wiele krytycznych uwag wywołał w dyskusji przepis o recydywie. Uznając w pełni potrzebę surowego traktowania recydywistów, zarzucano tym przepisom, że 1) pomijają one wypadki, gdy ponownie popełnione przestępstwo jest zbrodnią, 2) że dotyczą także tych, którzy za poprzednio popełnione przestępstwo nie odbyli nawet części kary (wystarczyłby sam fakt skazania, co nie wydaje się zgodne z funkcją kary jako środka resocjalizacji), 3) że nie zostało w tych przepisach zróżnicowane pojęcie recydywistów szczególnie niebezpiecznych ze względu na stopień społecznego niebezpieczeństwa ich czynów, 4) że zwężają one nadmiernie granice sędziowskiego wymiaru kary. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości uwzględniła te głosy krytyczne w poprawkach nr 13 i 14.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselWasilkowskiJan">W niektórych przepisach projekt używa wyrażenia — „mienie znacznej wartości” lub — „mienie wielkiej wartości”. Na przykład art. 133, mówiący o przestępstwie aferowym, mówi o mieniu wielkiej wartości, a art. 207, który zajmuje się zagarnięciem, mówi o mieniu znacznej wartości.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselWasilkowskiJan">Według art. 120, który zawiera wyjaśnienie niektórych terminów projektu, mienie znacznej wartości jest to mienie o wartości przekraczającej 50 tys. zł, a mienie wielkiej wartości jest to mienie, którego wartość przekracza 100 tys. zł. Te kryteria liczbowe zostały oparte na ustawie z 21 stycznia 1958 r. o wzmożeniu ochrony mienia społecznego. Należy jednak zauważyć, że ustawa styczniowa została wydana w okresie, kiedy ochrona kama mienia społecznego była bardzo niedostateczna. Na tle dekretu z 1953 r. o wzmożeniu ochrony własności społecznej orzecznictwo nie zdołało ustalić pojęcia wielkiej szkody w mieniu społecznym, ani pojęcia znacznej szkody w mieniu społecznym. Uchwały Sądu Najwyższego, zresztą nie publikowane, nie wyjaśniły należycie tego pojęcia. Ustawa z 1958 r. miała stanowić pewien wstrząs, który by wpłynął w sposób stanowczy na orzecznictwo sądowe. Ten cel został niewątpliwie osiągnięty i to już dawno. Sankcje stosowane obecnie przez sądy za zagarnięcie mienia społecznego są surowe, niekiedy nawet, zdaniem wielu, zbyt surowe (dotyczy to zwłaszcza odpowiedzialności karnej sprawców, których rola w przestępstwie popełnionym wspólnie z innymi osobami była zupełnie podrzędna, a bezprawnie uzyskana korzyść minimalna).</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselWasilkowskiJan">Kierując się przekonaniem, że sędziowski wymiar kary nie powinien być ujęty w zbyt wąskie szranki, Komisja — po wyczerpujących dyskusjach i konsultacjach proponuje zmianę granic Określonych w art. 120 § 9 w tym sensie, że przez mienie znacznej wartości należy rozumieć mienie wartości przekraczającej 100 tys. zł, a przez mienie wielkiej wartości mienie o wartości przekraczającej 200 tys. zł. Zwracam uwagę, że według art. 207 zagrożenie za zagarnięcie mienia znacznej wartości ma górną granicę 25 lat pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselWasilkowskiJan">Ze względu na stosunkowo znaczną ilość i wielkie niebezpieczeństwo społeczne pożarów, zwłaszcza na wsi, przeważył pogląd, że przestępstwa polegające zarówno na umyślnym, jak i nieumyślnym spowodowaniu pożarów należy wyodrębnić z ogólnych przepisów dotyczących przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu. Komisja proponuje osobny przepis dotyczący pożarów (art. 145 1). Według tego przepisu, kto sprowadza pożar, który zagraża życiu albo mieniu w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3, to znaczy do 15 lat. Jest to zatem zbrodnia. Jeśli sprawca działał nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 8 lat. Kto sprowadza, w szczególności przez rażące naruszenie przepisów przeciwpożarowych, bezpośrednie niebezpieczeństwo pożaru — podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeśli sprawca działał nieumyślnie — górna granica wynosi 3 lata.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselWasilkowskiJan">Ożywioną dyskusję wśród działaczy gospodarczych oraz w środowiskach prawniczych wywołał przepis o tak zwanym ryzyku gospodarczym lub badawczym. Zdaniem Komisji przepis jest bardzo pożyteczny, ale należy nadać mu sformułowanie mniej skomplikowane (popr. nr 55).</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselWasilkowskiJan">Gruntownej przebudowie uległ przepis, który dotyczy tak zwanego sabotażu bez pobudek politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselWasilkowskiJan">Według wniosku Komisji, ten kto niszczy i uszkadza lub czyni niezdatnymi do użytku urządzenia techniczne lub utrudnia korzystanie z nich, powodując przez to istotne zakłócenia w produkcji, transporcie lub łączności, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Przestępstwo to stanowi zatem zbrodnię.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselWasilkowskiJan">Wielką zmianą projektu w kierunku ograniczenia represji jest propozycja skreślenia art. 227 i 228. Przepisy te dotyczą brakoróbstwa w produkcji i brakoróbstwa w budownictwie. Są one wyrazem — tak się przynajmniej zdaje — przekonania, że to ujemne zjawisko społeczno-ekonomiczne może być skutecznie zwalczane przy pomocy sankcji karnych. Pogląd ten stał się przedmiotem krytyki. Po dyskusjach i konsultacjach przeważył pogląd, że powołane przepisy należy z kodeksu usunąć. Brakoróbstwo powinno być, i będzie niewątpliwie, zwalczane za pomocą środków organizacyjnych oraz bodźców ekonomicznych. Wymownym argumentem za słusznością tego stanowiska Komisji jest między innymi minimalne znaczenie praktyczne sankcji karnych, ustanowionych w dekrecie z 1953 r. o wzmożeniu walki z produkcją złej jakości. Początkowo wpływało takich spraw do sądów kilkadziesiąt rocznie, ale powoli te ilości zaczęły się zmniejszać, oczywiście częściowo na skutek poprawy produkcji, ale także i dlatego, że sankcje karne nie okazały się odpowiednim środkiem walki.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselWasilkowskiJan">Przepis o ochronie milicji został wyodrębniony. Wyodrębniony został z art. 241, który w § 1 mówił ogólnie o ochronie funkcjonariuszy,aw§2—omilicji. Komisja proponuje odrębny przepis o milicji, który w § 2 stanowi: — „Kto dopuszcza się czynnej napaści, o której mowa w § 1 (na milicjanta lub funkcjonariusza innego organu powołanego do ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego), polegającej na zadaniu ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech”. Spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego uszkodzenia zdrowia milicjanta, stanowić będzie zbrodnię.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselWasilkowskiJan">Ożywioną dyskusję wywołał przepis art. 290 o pasożytnictwie. Przepis ten wywołał dyskusję i w komisjach sejmowych, i w wojewódzkich zespołach poselskich, i w piśmiennictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselWasilkowskiJan">Przepis ten spotkał się z powszechną aprobatą, gdy chodzi o postawienie na porządku dziennym zagadnienia walki z pasożytnictwem, to znaczy o środkach społecznego oddziaływania na tych, którzy czerpią środki do życia cudzym kosztem, z cudzej pracy. Natomiast wywołał on ostrą krytykę, gdy chodzi o jurydyczne ujęcie zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselWasilkowskiJan">Po wyczerpujących dyskusjach Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje, ażeby ten przepis skreślić. Nie dlatego, ażeby on nie miał figurować w naszym ustawodawstwie, lecz dlatego, że do tego celu potrzebna jest, zdaniem Komisji, szczegółowa ustawa kompleksowa, która zaproponuje różne środki do walki z pasożytnictwem, a sankcje karne będą stosowane dopiero wtedy, gdy inne środki zawiodą.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselWasilkowskiJan">Gdy chodzi o część wojskową, zwrócę uwagę na to, że Komisja proponuje znaczne podwyższenie sankcji za czynną napaść na przełożonego (popr. nr 84). W przypadkach kwalifikowanych, jeżeli z czynnej napaści wynikło uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia przełożonego, kara może wynieść od 2 do 15 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselWasilkowskiJan">Jest jeszcze wiele poprawek, które warto by omówić, ale mój czas i tak jest przekroczony. Kończę więc wzmianką, że poprawka do art. 298 § 3, dotycząca warunkowego umorzenia postępowania względem żołnierza, została przez Komisję zmieniona. Proponujemy zachowanie tekstu projektu z dodaniem wyrazów: — „z wyjątkiem przestępstwa określonego w art. 253 § 1”.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselWasilkowskiJan">Komisja proponuje ponadto dodatkową poprawkę do art. 307 § 3, a mianowicie: początkowe wyrazy: — „Sąd na wniosek dowódcy lub kolektywu żołnierskiego przedstawiony przez dowódcę” zastępuje się wyrazami: — „Sąd po wysłuchaniu dowódcy jednostki lub opinii kolektywu żołnierskiego przedstawionej przez tego dowódcę”, oraz drobną zmianę redakcyjną w art. 229 § 3, a mianowicie: końcowe wyrazy: — „towar nabyty w warunkach określonych w § 1 lub 2” zastępuje się wyrazami: — „towar, o którym mowa w § 1 lub 2”.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselWasilkowskiJan">Kończąc, zwracam się do Wysokiej Izby w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości z wnioskiem o przyjęcie projektu rządowego — druk nr 115 i projektu Przepisów wprowadzających Kodeks karny — druk nr 116, wraz z poprawkami przedstawionymi przez Komisję. Jednocześnie Komisja Wymiaru Sprawiedliwości wnosi o upoważnienie Marszałka Sejmu do ustalenia w tekście ustawy KK, druk nr 115, wynikającej z uchwalonych przez Sejm poprawek, ciągłej numeracji rozdziałów, artykułów, paragrafów i punktów.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, ażeby dyskusję nad zreferowanymi projektami ustaw prowadzić łącznie z dyskusją nad punktami 2 i 3 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do 2 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw — Kodeks postępowania karnego (druki nr 131 i 153), Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (druki nr 32 i 154).</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Sadurski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSadurskiFranciszek">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić rządowy projekt ustawy — Kodeks postępowania karnego oraz projekt ustawy — Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego. Projekty te były przedmiotem wielomiesięcznej pracy Komisji Wymiaru Sprawiedliwości przy współudziale przedstawicieli Komisji Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Spraw Zagranicznych. W wyniku tych prac, Komisja Wymiaru Sprawiedliwości przedstawia ponad 100 poprawek zawartych w drukach sejmowych nr 153 i 154. Rzecz zrozumiała, że znaczenie tych poprawek jest różne. Oprócz poprawek merytorycznych, są również poprawki redakcyjne. Tych ostatnich, oczywiście, omawiać nie będę.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Doświadczenia osiągnięte na tle stosowania dotychczasowych przepisów karno-procesowych wykazały, że przyczyna wielu trudności w pracy organów wymiaru sprawiedliwości tkwi w niecelowości, a czasem nawet błędności niektórych rozstrzygnięć ustawowych, hamujących działalność władz sądowych, przedłużających bez potrzeby tok postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSadurskiFranciszek">A przecież przepisy procesowe powinny z jednej strony być księgą gwarancji praw obywatela w postępowaniu karnym, a z drugiej — powinny określać takie formy, które pozwolą organom ścigania i sądowi kroczyć najkrótszą, a zarazem najwłaściwszą drogą do ustalenia prawdy materialnej. Temu zasadniczemu celowi procesu karnego wszystko inne musi być podporządkowane. Rękojmie oskarżonego, prawa stron w procesie karnym, rola organów ścigania i sądu — wszystkie te niezmiernie ważne zagadnienia procesowe poddane być muszą ocenie ze stanowiska naczelnego kryterium, jakim jest zasada prawdy materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSadurskiFranciszek">Te zasadnicze cele procesu określone są już na wstępie projektowanej ustawy. Art. 2 stanowi, że przepisy kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Podstawą zaś wszelkich rozstrzygnięć mają być ustalenia faktyczne odpowiadające prawdzie. Wreszcie, przepis ten kładzie silny akcent na profilaktyczny i wychowawczy charakter procesu. Wyrażać się to będzie w trafnym stosowaniu środków przewidzianych w Kodeksie karnym oraz w ujawnianiu okoliczności sprzyjających popełnianiu przestępstw, co oczywiście ułatwi ich zwalczanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zasadę prawdy materialnej, wysuniętą na czoło zasad procesowych — wspiera zasada bezstronności, wyrażona w art. 3 projektu. Zobowiązuje ona wszystkie organy procesowe do uwzględniania okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSadurskiFranciszek">W tymże samym przepisie projektu wyrażona jest wprost, po raz pierwszy w naszej procedurze, inna doniosła zasada procesowa — zasada domniemania niewinności. Oznacza ona, że każdego obywatela uważa się za niewinnego aż do czasu udowodnienia jego winy w trybie ustanowionym przez ustawę. Oznacza ona, że tylko tego uważa się za winnego, w stosunku do kogo oskarżenie uznane zostało prawomocnie przez sąd za udowodnione. Z zasady domniemania niewinności wynika jeszcze następna, wyrażona również w art. 3 projektu, a mianowicie, zasada procesowa — „in dubio pro reo”, oznaczająca, że każdą wątpliwość natury faktycznej tłumaczyć należy na korzyść oskarżonego.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zasada ta posiada bardzo ważne znaczenie dla praktycznej działalności procesowej, odrzuca bowiem zdecydowanie spotykane niekiedy jeszcze w praktyce takie ujmowanie dowodów, że każda okoliczność wątpliwa, nie wyjaśniona tłumaczy się przeciw oskarżonemu.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSadurskiFranciszek">Art. 4 projektu powtarza w zasadzie wyrażoną w obowiązującej procedurze — art. 9 — zasadę swobodnej oceny dowodów. Sformułowanie projektu ma jednak tę przewagę nad sformułowaniem obecnie obowiązującym, że eliminuje dowolność ocen. Proponowany przepis każę mianowicie za kryterium oceny brać z jednej strony wskazania wiedzy, z drugiej zaś — doświadczenie życiowe. Zasada ta doznaje tylko jednego ograniczenia — prawomocne rozstrzygnięcia innego sądu, kształtujące prawo lub stosunek prawny, są dla sądu orzekającego w danej sprawie wiążące.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSadurskiFranciszek">Art. 5 projektu eksponuje zasadę legalizmu. Polega ona na tym, że oskarżyciel publiczny, którym przed wszystkimi sądami jest prokurator, obowiązany jest ścigać każde przestępstwo, którego ściganie ma nastąpić z urzędu. Ten sam obowiązek spoczywa również na organach Milicji Obywatelskiej. Prokurator musi jednak wyjednać zezwolenie na ściganie określonych osób, jeżeli zezwolenia takiego wymaga szczególny przepis ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSadurskiFranciszek">W związku z zasadą legalizmu pozostaje przepis poniekąd pomocniczy, mianowicie art. 256 projektu, według którego każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Milicję Obywatelską. Natomiast instytucje państwowe i społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Milicję Obywatelską. Muszą one również przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSadurskiFranciszek">Należy też wspomnieć o przepisie art. 50 projektu, z mocy którego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator może wszcząć postępowanie albo przyłączyć się do postępowania już wszczętego, jeżeli uzna, że tego wymaga interes społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zgodnie z założeniami projektu Kodeksu karnego, przedstawionego w dniu dzisiejszym Wysokiej Izbie, utrzymano tryby ścigania: z urzędu, na wniosek i z oskarżenia prywatnego. Rodzaje przestępstw ściganych na wniosek lub z oskarżenia prywatnego określa prawo materialne.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wniosek o ściganie niektórych sprawców nakłada na oskarżyciela publicznego obowiązek ścigania również współsprawców, podżegaczy, pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy wskazanym we wniosku. Do tego przepisu Komisja Wymiaru Sprawiedliwości wprowadziła bardzo istotną poprawkę merytoryczną, zobowiązującą oskarżyciela publicznego do uprzedzenia osoby składającej wniosek o konsekwencjach ścigania osób, wymienionych w tym przepisie. Ponadto Komisja wprowadziła poprawkę stanowiącą, że obowiązek ścigania przy przestępstwach wnioskowych nie dotyczy najbliższych osoby zgłaszającej wniosek. Wprowadzając tę poprawkę Komisja kierowała się tym, że niekiedy pociąganie do odpowiedzialności karnej osoby najbliższej zgłaszającego wniosek, może przynieść większą szkodę społeczną niż korzyść pokrzywdzonemu.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSadurskiFranciszek">Przepisy wstępne projektu zawierają także normę nakazującą pouczenie uczestników postępowania o ciążących na nich obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach. Brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla osoby, której to dotyczy. W przepisie tym wyrażona jest zasada lojalności władzy wobec uczestników postępowania karnego. Przepisy wstępne nakładają na organy prowadzące postępowanie obowiązek zebrania danych dotyczących oskarżonego, co pozwoli lepiej osądzić sprawę i zastosować wobec sprawcy bardziej zindywidualizowane środki oddziaływania. Przepisy te służą również ustaleniu wypadków recydywy, która według projektu Kodeksu karnego traktowana jest ze szczególną surowością.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSadurskiFranciszek">Profilaktyce i wychowawczemu oddziaływaniu służy także jeden z przepisów wstępnych projektu, nakładający na sąd i prokuratora — w wypadku umorzenia postępowania — obowiązek przekazania sprawy sądowi społecznemu lub innemu właściwemu organowi, jeśli dopatruje się czynu naruszającego obowiązki służbowe lub zasady współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSadurskiFranciszek">Dalszy z przepisów nakłada na organy prowadzące postępowanie karne obowiązek sygnalizowania, stwierdzonego w toku postępowania poważnego uchybienia w czynnościach instytucji państwowej lub społecznej, zwłaszcza gdy to uchybienie sprzyja popełnieniu przestępstwa. Poza tym istnieje obowiązek zawiadamiania o wszczęciu i ukończeniu postępowania, toczącego się z urzędu przeciw osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych i społecznych oraz przeciw żołnierzom — przełożonych tych osób, zaś przeciw uczniom i słuchaczom szkół wszystkich stopni — kierownictwa szkół.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt Kodeksu postępowania karnego przewiduje w szerszym zakresie, niż to ma miejsce obecnie, udział czynnika społecznego w postępowaniu karnym. Zupełnie nowym rozwiązaniem w tej dziedzinie jest dopuszczenie przedstawiciela społecznego, którym może być delegat organizacji społecznej. Określone organizacje społeczne, których wykaz ustali Minister Sprawiedliwości, mogą zgłaszać swój udział w postępowaniu karnym, jeżeli zachodzi potrzeba obrony interesu społecznego objętego statutowymi zadaniami organizacji, w szczególności w sprawach dotyczących ochrony mienia społecznego lub praw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSadurskiFranciszek">Poza tym projekt szerzej wprowadza składy sądowe z udziałem ławników. Nowością jest wprowadzenie obowiązkowego składu dwóch sędziów i trzech ławników w sprawach o przestępstwa zagrożone karą śmierci lub karą 25 lat pozbawienia wolności. Rewizję od wyroku w takich sprawach rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSadurskiFranciszek">W postępowaniu uproszczonym — odmiennie niż jest obecnie — projekt przewiduje w zasadzie kolegialne rozpoznawanie sprawy przez skład ławniczy, z możliwością odstąpienia od tego, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy. Ponadto projekt wprowadza ławników do składu sądu opiniującego prośbę o łaskę.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt Kodeksu postępowania karnego wprowadza nową instytucję oskarżyciela posiłkowego. Wspomnieć trzeba, że niektóre środowiska prawnicze podnosiły zastrzeżenia co do wprowadzenia w procesie osoby oskarżyciela posiłkowego, wychodząc z założenia, że udział oskarżyciela publicznego w procesie stanowi dostateczną gwarancję interesów pokrzywdzonego, interesów wymiaru sprawiedliwości oraz, że będzie to swoistym votum nieufności dla oskarżyciela publicznego. Komisja uznała jednak, że w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, pokrzywdzony powinien mieć prawo przyłączenia się do postępowania, prawo działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Zwiększy to jeszcze bardziej gwarancje wykrycia prawdy obiektywnej, przyczyni się skuteczniej do ochrony słusznych praw pokrzywdzonego. O tego rodzaju usytuowanie zabiegają obecnie pokrzywdzeni w sposób sztuczny, wytaczając powództwo o tak zwaną symboliczną złotówkę, głównie w celu zyskania praw strony w procesie.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Z całym naciskiem należy podnieść, że projekt znacznie rozszerza uprawnienia oskarżonego, urealnia prawo oskarżonego do obrony, przewidując szereg nowych przepisów, zwiększających kontradyktoryjność postępowania we wszystkich etapach, a zwłaszcza w postępowaniu przygotowawczym. Przede wszystkim rozszerza znacznie prawa oskarżonego aresztowanego do porozumiewania się z obrońcą sam na sam. Zasadą jest prawo takiego porozumiewania się, jednak ze względu na zrozumiałą tajemnicę postępowania przygotowawczego, projekt przyznaje prokuratorowi prawo do zastrzeżenia, że przy tym porozumiewaniu będzie obecny on sam lub osoba przez niego wyznaczona. Tylko w wyjątkowych wypadkach może prokurator odmówić zezwolenia na porozumienie się oskarżonego z obrońcą.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt nakazuje obowiązkowo dopuścić strony do udziału w tych czynnościach śledczych, których powtórzenie na rozprawie nie będzie możliwe. Dalej, projekt nakazuje dopuszczenie oskarżonego i jego obrońcy do udziału w ekspertyzie przeprowadzanej w toku śledztwa. Jest to niezmiernie ważne i słuszne rozwiązanie, zwłaszcza w poważnych sprawach gospodarczych, w których wiele ekspertyz dotychczasowych, z braku ich wszechstronności, nie utrzymuje się w postępowaniu sądowym. Czynności końcowego zaznajomienia oskarżonego z materiałami śledztwa projekt modyfikuje w sposób korzystny dla oskarżonego, umożliwiając mu nieograniczone prawo porozumiewania się z obrońcą sam na sam już na 7 dni przed tą czynnością. W wypadku obrony obowiązkowej, a więc gdy oskarżony jest głuchy, niewidomy, niemy lub zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, oskarżony musi mieć obrońcę w toku całego postępowania, a więc i postępowania przygotowawczego, a udział takiego obrońcy w rozprawie głównej i rewizyjnej jest obowiązkowy. Projekt rozszerza również prawa stron do udziału w posiedzeniach niejawnych sądu.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSadurskiFranciszek">Nowym rozwiązaniem jest sprecyzowanie roli obrońcy w art. 77 projektu. Obrońca może podejmować czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego, ale nie jest w sposobie obrony związany zleceniami oskarżonego lub innej osoby.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! Projekt Kodeksu postępowania karnego w sposób zasadniczy zwiększa rolę sądu w postępowaniu przygotowawczym. Tak więc na postanowienie prokuratora o zastosowaniu tymczasowego aresztu — art. 213 § 2 projektu — przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy z tym jednak, że na postanowienie sądu, zapadłe po rozpoznaniu zażalenia, zażalenie dalsze nie służy oskarżonemu. Poprawkę w tym zakresie — nr 28 lit. c — Wprowadziła Komisja Wymiaru Sprawiedliwości w ostatnim stadium swoich prac. Również na postanowienia prokuratora wojewódzkiego o przedłużeniu tymczasowego aresztowania do 6 miesięcy przysługuje zażalenie do właściwego miejscowo sądu wojewódzkiego jako odwoławczego. Następnie przysługuje zażalenie do sądu na postanowienia prokuratora o warunkowym umorzeniu postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselSadurskiFranciszek">Sąd wojewódzki może nie tylko na wniosek prokuratora, jak to jest obecnie, ale i z urzędu, z własnej inicjatywy rozpoznać jako sąd pierwszej instancji sprawę o każde przestępstwo, jeżeli to uzna za stosowne ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselSadurskiFranciszek">Te zwiększone uprawnienia sądów są wyrazem pogłębiającej się praworządności, której niewątpliwym przejawem jest rozsądnie pojęta kontrola sądowa, zwłaszcza nad decyzjami organów prowadzących postępowanie przygotowawcze. Mówiąc o postępowaniu przygotowawczym stwierdzić należy, że projekt zachowuje w zasadzie obecny jego model. Wprowadzone zmiany mają na celu jego usprawnienie.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselSadurskiFranciszek">W systemie i mechanizmie postępowania odwoławczego projekt opiera się na rozwiązaniach dotychczasowych, wprowadzając pewne zmiany. Nie zawiera jednak przepisu formułującego podstawy zaskarżenia orzeczenia. Określa natomiast podstawy uchylenia lub zmiany orzeczenia, co samo przez się stwarza podstawy zaskarżenia. Projekt wprowadza przymus adwokacki dla rewizji od wyroku sądu wojewódzkiego, co pozostaje w związku z przepisem, że na rozprawie w sądzie wojewódzkim obowiązuje zastępstwo adwokackie.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt zakazuje skazania przez Sąd Najwyższy jako instancję rewizyjną osoby uniewinnionej w pierwszej instancji.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselSadurskiFranciszek">W przypadku powtórnego rozpoznania sprawy, w razie odroczenia rozprawy lub uchylenia wyroku przez sąd rewizyjny i przekazania jej do ponownego rozpoznania, projekt utrzymuje w zasadzie obowiązek rozpoznawania sprawy od początku. Mając jednak na uwadze usprawnienie postępowania Komisja wprowadziła kilka istotnych poprawek. Mam na uwadze poprawki do art.: 348, 350 i 391, a znajdujące się w druku nr 153, pod pozycjami 50, 51 i 59. Zgodnie z tymi poprawkami, rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku, gdy sąd uzna to za konieczne, a także wówczas, gdy skład sądu uległ zmianie, chyba że sąd za zgodą stron postanowił inaczej. W wypadku przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd orzekający w pierwszej instancji, przeprowadzając postępowanie dowodowe, może poprzestać na ujawnieniu dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselSadurskiFranciszek">Pragnę podkreślić, że są to bardzo zasadnicze poprawki. Za ich przyjęciem przemawia dotychczasowe doświadczenie, zdobyte na tle stosowania dotychczasowych przepisów, zwłaszcza w sprawach wielotomowych, w których odroczenie nastąpiło po przeprowadzeniu często niemal całego przewodu sądowego. W takich wypadkach celowe jest pozostawienie w gestii sądu decyzji co do potrzeby powtórzenia przewodu sądowego i zakresu, w jakim powtórzenie to ma nastąpić. Decyzja ta powinna uwzględniać upływ czasu od daty odroczenia, rodzaj przeprowadzonych już dowodów oraz wiele innych okoliczności, branych pod uwagę również z punktu widzenia kontroli instancyjnej orzeczenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselSadurskiFranciszek">Analogicznie oceniany jest obowiązek powtórzenia w całości przewodu sądowego w sprawie przekazanej przez sąd odwoławczy do ponownego rozpoznania, jeżeli weźmie się pod uwagę, że powodem uchylenia wyroku może być konieczność przeprowadzenia jednego tylko dodatkowego dowodu. Obowiązek ponownego bezpośredniego przeprowadzenia wszystkich dowodów, nawet tych, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, wydaje się nieuzasadniony.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselSadurskiFranciszek">Poprawka Komisji do art. 324 projektu ma zapobiegać złośliwemu przewlekaniu postępowania przez oskarżonego, zwłaszcza w sprawach o poważne przestępstwa, rozpoznawanych w wielodniowych procesach.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselSadurskiFranciszek">Zgodnie z tą poprawką, w wypadku odwołania przez oskarżonego po wyznaczeniu rozprawy upoważnienia do obrony w sprawie, w której udział obrońcy jest obowiązkowy, obrońca powinien pełnić obowiązki do czasu podjęcia czynności przez nowego obrońcę, chyba że sąd postanowi inaczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselSadurskiFranciszek">Z istotniejszych poprawek, chciałbym jeszcze kilka słów powiedzieć o wprowadzonym przez Komisję nowym przepisie, a mianowicie art. 431^1^ — poprawka znajdująca się pod pozycją 65. Dotyczy ona spraw z oskarżenia prywatnego. Według obowiązującego stanu prawnego, sprawy te, z wyjątkiem spraw o zniesławienie, rozpoznawane są w składzie jednoosobowym, a tylko na zarządzenie prezesa w składzie 3-osobowym. Wobec tego, że dotychczasowa praktyka nie nasuwa zastrzeżeń, a w postępowaniu prywatno-skargowym rozpoznawane będą sprawy o występki o małym ciężarze gatunkowym, proponuje się utrzymanie obowiązującego rozwiązania i w związku z tym Komisja Wymiaru Sprawiedliwości proponuje przyjęcie omawianej poprawki.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselSadurskiFranciszek">Na zakończenie omawiania projektu chciałbym powiedzieć, czego projekt nie reguluje. Otóż projekt nie zawiera przepisów dotyczących postępowania z nieletnimi oraz przepisów dotyczących wykonania kary, gdyż w tym zakresie zostaną wydane dwie odrębne ustawy. Jedna z nich, a mianowicie projekt Kodeksu karnego wykonawczego będzie dziś przedstawiony Wysokiej Izbie. Natomiast przepisy dotyczące postępowania z nieletnimi są w toku prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt Przepisów wprowadzających Kodeks postępowania karnego i propozycje poprawek do tego projektu nie wymagają bliższego uzasadnienia. Należy podkreślić tylko to, że przepisy te znoszą tryb postępowania doraźnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselSadurskiFranciszek">Ponadto projekt przepisów wprowadzających stanowi, że Kodeks postępowania karnego wejdzie w życie w tym samym dniu, w którym wejdą w życie przepisy nowego Kodeksu karnego, to jest 1 stycznia 1970 r. To stosunkowo długie vacatio iegis, ten stosunkowo długi okres czasu pomiędzy uchwaleniem Kodeksu postępowania karnego a jego wejściem w życie, umożliwi pracownikom wymiaru sprawiedliwości lepsze jego poznanie i stosowanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselSadurskiFranciszek">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu ograniczyłem się do przedstawienia podstawowych założeń i zasad ustawy karno-procesowej oraz głównych kierunków zmian prezentowanych w projekcie w porównaniu z obowiązującym stanem prawnym. Dokonana charakterystyka projektu nie jest — i z natury rzeczy nie może być — wyczerpująca. Chociaż projekt nie tworzy nowego od podstaw modelu procesu karnego, to jednak wzbogaca on ten proces o wiele nowych i korzystnych dla praktyków rozwiązań. Zastępuje on przestarzałą ustawę procesową, usuwa szereg wątpliwości i niedomówień powstałych na tle wielokrotnej nowelizacji obowiązującej ustawy, zapewnia sprawniejszą realizację nowego Kodeksu karnego, wreszcie, co najważniejsze, zwiększa uprawnienia oskarżonego i gwarancje praw obywatela w interesie prawidłowego wymiaru sprawiedliwości i daje zarazem wyraz tendencjom stale postępującego rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselSadurskiFranciszek">Projekt jest odbiciem naszej rzeczywistości i jej potrzebom chce służyć. Zrodziła go troska o usprawnienie i zracjonalizowanie wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie karnej, o zbliżenie prawdy sądowej do prawdy materialnej. Ta sama troska przyświecać powinna pracy naszych pracowników, pracy wielotysięcznych rzesz pracowników organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselSadurskiFranciszek">Kończąc, wnoszę w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy Kodeks postępowania karnego oraz projekt ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego wraz z przedstawionymi przez Komisję poprawkami — druki nr 131 i 132 oraz 153 i 154.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy Kodeks karny wykonawczy (druki nr 134 i 157).</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Alojzy Czarnecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Z upoważnienia sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy — Kodeks karny wykonawczy.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Tekst projektu tej ustawy znany jest obywatelom posłom z druku sejmowego nr 134. Dlatego też wychodząc z założenia, że projekt ustawy i jej uzasadnienie są znane i dostatecznie przekonywające, pozwolę sobie omówić tylko najistotniejsze instytucje, istotną treść i wagę tego nowego aktu legislacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Projekt ustawy, ze względu na swój charakter, należy uznać za nowy twór polskiej, socjalistycznej myśli prawniczej. Określenie to godne jest powtórzenia za uzasadnieniem, gdyż istotnie nie było dotąd tak syntetycznie opracowanego prawa karnego wykonawczego. Świadczy to o doniosłości tego aktu, o rozwoju teorii polskiego prawa karnego i dostosowaniu go do potrzeb praktyki. Wysoka ranga tego projektu polega przede wszystkim na zapewnieniu prawidłowego wykonywania orzeczeń, a jednocześnie zagwarantowaniu w praktyce realizacji zasad praworządności i humanizmu socjalistycznego. Zagadnienie to, stanowiące jeden z zasadniczych elementów aktualnie realizowanej kodyfikacji prawa karnego, zasługuje na szczególne potraktowanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Wypadnie powtórzyć w tym miejscu za tezami uzasadnienia, że wymogiem praworządności jest wykonalność orzeczeń, przy czym wszczęcie postępowania musi nastąpić bezzwłocznie.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Z zasady praworządności wynika również, że podstawowym organem wykonywającym orzeczenie jest sąd. Nie trzeba bliżej uzasadniać tak wyraźnego priorytetu przyznanego sądom w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Na szczególne podkreślenie zasługuje również zasada humanizmu socjalistycznego, która znajduje wyraz w szeregu instytucji przewidzianych projektem. Przykładowo tylko podam, że ograniczenie praw skazanego nie może przekraczać granic niezbędnych do prawidłowego wykonania orzeczonej kary lub stosowanego środka, a kary wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przytoczone przeze mnie sformułowanie, adekwatne do aktualnych stosunków społecznych w naszym państwie, jest czymś zupełnie nowym. Jest to położenie akcentu na zasadę resocjalizacji i wychowania, przy czym nie ulega pomniejszeniu rola kary, jako niezbędnego środka dolegliwości.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Na podkreślenie zasługuje również szczególna rola czynnika kolegialnego, jaką przewiduje projekt ustawy przy wykonywaniu kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Pragnę obecnie omówić niektóre postanowienia zawarte w części ogólnej projektu. Należy tu zaznaczyć, iż zakres obowiązywania dotyczy nie tylko orzeczeń zapadłych w postępowaniu karnym sądowym czy w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, lecz obejmuje wszelkie orzeczenia sądu, a więc i postanowienia w tym zakresie. Wynika stąd, że wykonanie orzeczeń należy traktować jako dalsze stadium postępowania, przy czym istnieje możliwość stosowania odpowiednich przepisów Kodeksu postępowania karnego w odniesieniu do szczegółów nie uregulowanych tym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przystępując do omówienia zagadnienia organów postępowania wykonawczego, przewidzianych w art. 2 projektu, należy podkreślić wagę i znaczenie, jakie przypisano sądowi. Nie jest przypadkiem, iż właśnie sąd wysunięto na plan pierwszy. Chodzi tu przede wszystkim o sąd, który orzekał w danej sprawie oraz sąd sprawujący nadzór nad przebiegiem wykonania kar, związanych z pozbawieniem wolności, to jest sąd penitencjarny. Właśnie sąd będzie organem najlepiej zorientowanym w miejscowych stosunkach oraz warunkach zapewniających prawidłowe wykonywanie nadzoru. Stąd więc słusznie przyjęto w projekcie priorytet sądu jako zasadniczego organu postępowania wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Nie można jednak nie doceniać roli, jaką projekt ustawy przewiduje również dla prokuratora. Z treści projektu wynika niedwuznacznie, iż rola prokuratora sprowadzać się będzie w zasadzie — i słusznie — do zapewnienia poprzez nadzór legalności wykonania orzeczonej kary lub zastosowanego środka. Zapewnienie tej legalności obejmuje szereg aspektów, począwszy od momentu samego wykonania, a kończąc na przestrzeganiu przepisów o bezpieczeństwie w zakładach karnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Nie wymieniając pozostałych, a przewidzianych w treści art. 2 organów wykonywających orzeczenia, należy stwierdzić, iż spełniać one będą również istotną rolę, zwłaszcza w zakresie wykonywania kar o charakterze majątkowym, kary ograniczenia wolności, środków zabezpieczających itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Omawiając sytuację skazanego w postępowaniu wykonawczym, należy ponownie zwrócić uwagę na gwarancje zapewniające skazanemu poszanowanie jego godności ludzkiej i humanitarnego sposobu wykonania kary. Nie świadczy to w żadnym wypadku o liberalizmie prawa karnego wykonawczego, lecz jest wyrazem niezbędnego w naszym prawodawstwie przestrzegania zasady humanizmu socjalistycznego. Skazany ma bowiem obowiązek poddania się karze lub innym środkom wynikającym z treści wykonywanego orzeczenia, a jego prawa dotyczą sposobu wykonania tej kary. Nie zaciera to w niczym podstawowego założenia, że osoba skazana musi ponieść określoną dolegliwość i że szanując osobowość każdej jednostki ludzkiej, trzeba od niej wymagać poddania się niekiedy nawet surowym rygorom i ograniczeniom, wynikającym z istoty kary. Z tego też względu, i słusznie, zasada kontradyktoryjności w postępowaniu wykonawczym musi mieć węższe zastosowanie aniżeli w postępowaniu przygotowawczym czy sądowym. Niemniej jednak, i tu projekt gwarantuje skazanemu szereg takich uprawnień, jak składanie zażaleń, wniosków w granicach zakreślonych ustawą oraz korzystanie z pomocy obrońcy przed sądem. Ponadto, projekt przewiduje również i inne uprawnienia skazanego, a między innymi ochronę mienia i mieszkania skazanego, opiekę lekarską i korzystanie z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych (art. 48).</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Novum w zakresie dobrodziejstwa, o jakie ubiegać się może skazany, wprowadza projekt w postaci zezwolenia na czasowe, do 5 dni opuszczenie zakładu karnego (art. 59), przy czym podstawę do udzielenia zezwolenia stanowią wypadki losowe, jak śmierć osoby najbliższej, pożar lub inna klęska żywiołowa.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Odnośne przepisy określiły więc status prawny skazanego, odbywającego karę pozbawienia wolności. Z drugiej strony, projekt zabezpiecza w sposób dostateczny utrzymanie dyscypliny oraz porządku w zakładach karnych i przewiduje konsekwencje w stosunku do skazanych, nie podporządkowujących się rygorom. Dostrzega się również bardzo istotną z punktu widzenia oddziaływania wychowawczego oraz właściwie pojętej dolegliwości — konieczność stosowania w odniesieniu do poszczególnych skazanych klasyfikacji w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Jest to wyrazem aktualnych kierunków polityki penitencjarnej, dążącej do wyeliminowania zjawiska wzajemnej demoralizacji skazanych, pozbawionych wolności i tymczasowo aresztowanych, i do stosowania zindywidualizowanych metod i środków oddziaływania penitencjarnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Projekt przewiduje i zapewnia środki zapobiegania powrotowi do przestępstwa osoby, która odbyła karę pozbawienia wolności lub przebywała w ośrodku przystosowania społecznego. W szczególności projekt nakłada na określone organy i organizacje społeczne obowiązek udzielania osobie zwolnionej pomocy, polegającej przede wszystkim na ułatwieniu zatrudnienia i zapewnieniu dachu nad głową.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Szczególną rolę w systemie wykonywania orzeczeń odgrywa kara pozbawienia wolności. Z tego też względu projekt wyodrębnia i szczegółowo określa tryb wykonywania nadzoru penitencjarnego. Obejmuje on wszystkie osoby pozbawione wolności w postępowaniu karnym, a więc i osoby ukarane aresztem wojskowym, tymczasowo aresztowane oraz przebywające w ośrodku przystosowania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Do sprawowania tego nadzoru projekt powołuje sędziego penitencjarnego i prokuratora. Zakres i uprawnienia organów nadzoru penitencjarnego reguluje w szczególności art. 27, 28, 29 i 31 projektu.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Z wybranych zagadnień zawartych w części szczególnej projektu zasługuje na uwagę instytucja ośrodka przystosowania społecznego. Jest to szczególny środek ochronno-poprawczy, przewidziany dla wielokrotnych recydywistów. Celem pobytu w tym ośrodku jest dodatkowe i szczególne oddziaływanie resocjalizacyjne na skazanego i wypróbowanie stopnia przystosowania skazanego do zgodnego z porządkiem prawnym życia w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Z drugiej strony pobyt w takim ośrodku ma na celu ochronę społeczeństwa przed powrotem do dalszego naruszania prawa przez te osoby.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Nową instytucją przewidzianą przez projekt jest wykonanie kary ograniczenia wolności, mającej na celu kształtowanie społecznie pożądanej postawy skazanego w drodze wykonywania przez niego wyznaczonej mu pracy w warunkach ograniczonej wolności. Jest to również wyrazem dalszego wprowadzania zasady humanizmu socjalistycznego, wynikającej z konieczności różnicowania kary, w zależności od stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu i osobowości sprawcy. Karę ograniczenia wolności, w myśl założeń projektu, wykonuje się w miejscu zamieszkania lub zatrudnienia skazanego, a właściwy do sprawowania nadzoru nad jej wykonaniem i do orzekania w sprawach jej dotyczących, jest sąd powiatowy, w okręgu którego kara jest lub ma być wykonana. Projekt nakłada na zakład pracy, w którym wykonywana jest kara ograniczenia wolności, obowiązek zawiadamiania sądu o sposobie zatrudnienia skazanego, o rodzaju przydzielonej pracy oraz o jego stosunku do pracy, a ponadto, czy skazany przestrzega porządku prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Dalszym osiągnięciem polskiej myśli prawniczej jest ujęcie w projekcie całokształtu postępowania wykonawczego w zakresie kar majątkowych, kosztów sądowych, nawiązek i orzeczeń o roszczeniu cywilnym. Pozwoli to niewątpliwie na bardziej prawidłowe i skuteczne wykonywanie odnośnych orzeczeń w praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Powodując się identycznymi wymogami, projekt określa sposób i tryb wykonywania orzeczonej przez sąd utraty praw lub zakazów. Przewiduje się wskazywanie w orzeczeniach konkretnych zakładów pracy, instytucji i organizacji społecznych, zobowiązanych do wykonania orzeczonej kary.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Dalszym usprawnieniem jest również uregulowanie wykonania kary stosowanej wobec żołnierzy i nałożenie na dowódcę jednostki wojskowej, w której skazany pełni służbę lub innego dowódcę wojskowego, określonych w związku z tym obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselCzarneckiAlojzy">W przedmiocie wykonania orzeczonych środków zabezpieczających należy zwrócić uwagę na zasadę poddania sprawcy leczeniu specjalistycznemu w odpowiednich warunkach, uwzględniających nadto zabezpieczenie przed możliwością ucieczki. Szpitale i zakłady przeznaczone do wykonywania środków zabezpieczających objęte zostaną nadzorem penitencjarnym, obejmującym również kontrolę warunków, w jakich przebywa umieszczony w zakładzie sprawca.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Projekt zobowiązuje nadto sąd do rozstrzygania — nie rzadziej niż co 6 miesięcy — o potrzebie dalszego stosowania środka zabezpieczającego wobec sprawcy w oparciu o stosowną opinię lekarską.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy Kodeks karny wykonawczy reguluje całokształt zagadnień dotyczących wykonywania orzeczeń. Obejmuje on prawo penitencjarne w najszerszym tego słowa znaczeniu, a więc wykonanie wszystkich środków polegających na pozbawieniu wolności, łącznie z tymczasowym aresztowaniem oraz środkami zabezpieczającymi i ochronnymi. Reguluje nadto wykonanie wszelkich kar zasadniczych oraz kar dodatkowych prawa powszechnego i wojskowego, a także wykonanie nawiązki. Zawarte są w nim także przepisy dotyczące zabezpieczenia majątkowego oraz związanej z tym kwestii domniemań.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Włączono również do projektu przepisy o zatarciu skazania, karach porządkowych, kosztach sądowych i zasądzonych odszkodowaniach. Projekt reguluje także wykonywanie kar orzeczonych przez inne organy do tego powołane.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselCzarneckiAlojzy">Przedstawiony projekt jest uwieńczeniem kodyfikacji całości prawa karnego i stanowi jego integralną część.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselCzarneckiAlojzy">W imieniu sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy — Kodeks karny wykonawczy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości (druk nr 157).</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 55 do godz. 17 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw umieszczonymi w punktach 1, 2 i 3 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Obecnie zabierze głos wicemarszałek Zenon Kliszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata sejmowa stanowi końcowy etap prac nad kodyfikacją prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po wielu latach działalności Komisji Kodyfikacyjnej zostaje doprowadzone do końca bardzo ambitne dzieło — całościowe opracowanie socjalistycznego prawa karnego Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nowa kodyfikacja ustawodawstwa karnego mieć będzie ogromne znaczenie społeczno-polityczne dla kształtowania i umacniania socjalistycznych stosunków społecznych, oddziaływania na postawę i postępowanie ludzi. Została ona dokonana dopiero teraz nie tylko dlatego, że jest to przedsięwzięcie trudne, wymagające ogromnej pracy nad ukształtowaniem spoistego, harmonijnego systemu tej dziedziny prawa, lecz również, i przede wszystkim dlatego, że nie mogła ona wybiegać naprzód, odrywać się od istniejącej rzeczywistości, a wręcz odwrotnie, musiała odpowiadać ukształtowanym już stosunkom społeczno-ekonomicznym oraz prawidłowościom rządzącym tymi stosunkami.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przemiany, jakie nastąpiły w naszym społeczeństwie, znalazły swoje odbicie zarówno w spadku zjawiska przestępczości, jak i w zmianie jego struktury i wymagały wobec tego innego ukształtowania środków i form jego zwalczania. Z jednej strony uległa bowiem poważnemu zmniejszeniu liczba przestępstw charakterystycznych dla ustroju kapitalistycznego, a wynikających z bezrobocia, nędzy i zniekształceń moralnych, jakie ten ustrój rodzi, z drugiej jednak strony konieczność umocnienia socjalistycznych stosunków społecznych postawiła na porządku dnia problem efektywniejszej walki przeciwko niektórym formom przestępczości, które, jak na przykład przestępstwa gospodarcze i inne przejawy antyspołecznej działalności, korzeniami swymi tkwiące w starej, burżuazyjnej mentalności, a wynikające z chęci bogacenia się kosztem społeczeństwa, pozostają w szczególnej sprzeczności z zasadami socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przedstawione Wysokiej Izbie projekty przepisów karnych prawidłowo ujmują zarówno zakres przestępstw, jak i system kar za nie przewidzianych. Słusznie również kładzie się szczególny nacisk na działanie profilaktyczne, szeroko pojęte zapobieganie przestępczości, przeciwdziałanie wkraczaniu obywateli na drogę przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wytyczną dla prac nad kodyfikacją prawa karnego były podstawowe idee polityki społecznej państwa ludowego, idee określające program walki z przestępczością.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przedstawiony Izbie projekt kodeksu zwięźle i precyzyjnie określa te wartości społeczne i osobiste obywatela, które państwo ludowe ochrania przy pomocy sankcji karnych oraz środki niezbędne do ograniczania przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prace nad kodyfikacją prawa karnego toczyły się wiele lat. Opracowano i poddano publicznej dyskusji trzy projekty: projekt z 1956 r., z 1963 r. i ostatni.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dziś możemy w Sejmie debatować nad projektem Kodeksu karnego z pełnym przeświadczeniem, że został on wnikliwie przedyskutowany zarówno przez fachowców prawników, jak i przez szerokie koła społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Każdy, kto miał w tej sprawie coś do powiedzenia, mógł przedstawić swoją opinię. Taka dyskusja nad kodyfikacją prawa karnego podyktowana była zarówno wagą samego zagadnienia, jak i wynikała z podstawowych zasad naszego demokratycznego systemu państwowego. Dyskusja ta spełniła doniosłą rolę. Była ona narzędziem społecznej kontroli nad pracami kodyfikacyjnymi i przyczyniła się do osiągnięcia takich rozwiązań prawnych, które mają szeroką akceptację społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nasze nowe prawo ma w praktyce utrwalać przekonanie, że żaden przestępca nie uniknie kary i nikt niewinny nie poniesie odpowiedzialności karnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Refleksja nad rozwojem prawa karnego wskazuje, że u podstaw kodyfikacji prawa w różnych krajach i państwach leżały odmienne idee. Środkom przymusu występującym w prawie burżuazyjnym nadaje się różną szatę, spoza teorii wygląda jednak w praktyce zwykła odpłata za czyn przestępny, odstraszanie mnożeniem kar i surowych wyroków. W sprawach dotyczących obrony kapitalistycznego porządku społecznego, kodeksy te stwarzają podstawy dla rozprawy z siłami postępu społecznego i dla masowości represji. Podobnie kształtowała się sytuacja w Polsce międzywojennej.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rozpatrywany przez Wysoką Izbę projekt Kodeksu karnego i aktów go uzupełniających prezentuje założenia socjalistycznego programu zwalczania przestępczości. Są to zarazem założenia nowoczesnego, postępowego prawa karnego. Szczególne cechy tego socjalistycznego prawa, to:</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po pierwsze — szczególna ochrona podstawowych interesów politycznych i gospodarczych Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po drugie — wzmożona ochrona obywatela, jego dóbr osobistych i jego podstawowych praw, jak również porządku i spokoju publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po trzecie — surowość kary za przestępstwa poważniejsze, a elastyczna polityka karna, wobec przestępstw drobniejszych oraz szerokie stosowanie środków wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po czwarte — zaostrzenie walki z powtórną przestępczością i chuligaństwem oraz rozbudowanie systemu środków przeciwdziałających tej przestępczości zarówno poprzez zaostrzenie wymiaru kar, jak i przez sposób ich wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Po piąte — wprowadzenie takiego systemu kar i zasad ich wymiaru, które pozwolą prowadzić skuteczną politykę zwalczania przestępczości przy ograniczonym stosowaniu kary pozbawienia wolności oraz przy szerszym korzystaniu z kar bez pozbawienia wolności i środków powodujących dolegliwość ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt Kodeksu karnego przywiązuje wielkie znaczenie do tych wszystkich środków, które zapobiegają popełnianiu przestępstw, a rozszerzają działalność organów ścigania w zakresie profilaktyki, podnosi się też więc rangę działalności społecznej w procesie zapobiegania przestępstwom. Wyrazem tego jest wprowadzenie systemu poręczeń czy dozorów sprawowanych nad osobami naruszającymi prawo oraz kar dodatkowych, wśród których znajduje się zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonej działalności lub zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Praworządność ludowa stanowi podstawową, konstytucyjną zasadę, na której opiera się zarówno działalność naszego aparatu państwowego, jak i stosunki między tym aparatem a obywatelami oraz stosunki między obywatelami w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Praworządność ludowa wymaga ścisłego stosowania i przestrzegania prawa zarówno przez organy państwowe, jak i przez wszystkich obywateli. Prawo karne zabezpiecza tę praworządność, broniąc spokoju i bezpieczeństwa obywateli. Nasze prawo karne zabezpiecza korzystanie z praw i wolności obywatelskich, gdyż każdy, kto w sposób przestępczy godzi w prawa obywatela, ponosi odpowiedzialność karną.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt Kodeksu karnego służy realizacji podstawowych interesów naszego narodu, gdyż zapewnia właściwą ochronę politycznym i społeczno-gospodarczym podstawom socjalistycznego ustroju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przestępstwo zdrady ojczyzny zagrożone jest najsurowszymi karami. Projekt przewiduje surowe kary także za inne przestępstwa z tej dziedziny, jak szpiegostwo, godzenie w niepodległy byt i nienaruszalność terytorialną oraz w bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zapewniając obywatelom prawa polityczne, to jest wolność słowa, druku, zgromadzeń i wieców, pochodów i manifestacji, projekt stoi na stanowisku, że prawa te służyć powinny dalszemu rozwojowi socjalistycznego ustroju, że są one elementami składowymi demokracji socjalistycznej. Mogą więc być realizowane tylko zgodnie z interesami mas pracujących, w celu umacniania ludowładztwa i wszystkich zdobyczy, które przyniósł ustrój socjalistyczny.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Żyjemy w świecie podzielonym na dwa systemy społeczne, w świecie pełnym sprzeczności, w świecie, którego przyszłość określa walka między socjalizmem a kapitalizmem.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Walka ta toczy się również w naszym kraju. Socjalistyczne prawo karne jest jednym z narzędzi tej walki. Dlatego musi ono przeciwstawiać się również wszelkiemu nadużywaniu praw demokratycznych przeciw interesom narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Temu celowi służyć mają między innymi przepisy projektu traktujące o karalności szkalowania, poniżania narodu polskiego lub socjalistycznego ustroju, pochwalania faszyzmu lub systemów stanowiących jego odmianę, jak też przepisy przewidujące karalność rozpowszechniania fałszywych wiadomości, wyrządzających czy mogących wyrządzić poważną szkodę interesom Polski Ludowej. Przepisy te pozwalają więc na uchylenie tak zwanego Małego kodeksu karnego z 1946 r. i umożliwiają bardziej elastyczną i dostosowaną do obecnych warunków politykę karania tych naruszeń prawa, w zależności od społecznego niebezpieczeństwa konkretnych przestępstw oraz od okoliczności ich popełnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dokonane zmiany są wyrazem przeobrażeń w warunkach życia politycznego w naszym kraju, w postępach demokratyzacji, ale jednocześnie stanowią dostateczne zabezpieczenie prawne interesów społecznych przed dywersją ideologiczną wrogów socjalizmu. Rzecz jasna, że środki prawne same przez się nie rozwiązują problemów walki ideologicznej i politycznej z przeciwnikami socjalizmu. O jej przebiegu decyduje aktywność i postawa społeczeństwa i jego przodujących sił. Prawo karne stanowi jednak ważny czynnik obrony socjalizmu przed działalnością wroga.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kodyfikacja prawa karnego, wychodząc z idei humanizmu socjalistycznego, gwarantuje skuteczną ochronę dóbr osobistych i praw człowieka. Socjalistyczne stosunki społeczne, przekształcając stosunki międzyludzkie, stworzyły przesłanki dla znacznego zmniejszenia ilości przestępstw przeciwko życiu ludzkiemu. Ale właśnie dlatego konieczne jest wzmożenie walki o całkowite wyrugowanie tych przestępstw, a tym samym zaostrzenie kar nie tylko za zabójstwo, ale także za wszystkie zamachy na człowieka, które prowadzą do jego śmierci. Istotne znaczenie ma tu w szczególności zaostrzenie sankcji karnych za udział w bójce i pobiciu człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W przedstawionym projekcie Kodeksu karnego znajduje swe odbicie dążenie do zapewnienia ochrony karno-prawnej funkcjonariuszy publicznych, wiążącej się bezpośrednio ze sprawowaniem przez nich obowiązków służbowych. Szczególną pozycję zajmują tu funkcjonariusze MO, którzy powołani są do ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego. Milicja pracuje coraz lepiej, milicjanci są w pierwszym rzędzie wystawieni na niebezpieczeństwo przy wykonywaniu swych ważnych i odpowiedzialnych obowiązków. Ciężka praca MO cieszy się sympatią i uznaniem ze strony społeczeństwa, które w różnych formach udziela jej pomocy. Podniesienie autorytetu milicjanta, a w szczególności jego ochrona prawna przed zamachem ze strony chuliganów, leży więc w dobrze pojętym interesie całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości nastąpiły dalsze zmiany przepisów, wzmagające ochronę funkcjonariuszy MO. Nastąpiło to przez wyodrębnienie w osobną normę przepisów o czynnej napaści na funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i inne osoby chroniące porządek i bezpieczeństwo publiczne, jak też przez zaostrzenie kary za taką postać czynnej napaści na funkcjonariusza MO, gdy powoduje ona ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia. Taki kierunek przeobrażeń prawa karnego przyczyni się w swoim zakresie do utrwalania porządku i bezpieczeństwa publicznego, ale stawia też przed MO wymagania coraz sprawniejszej i skuteczniejszej działalności, jak też wysokiej kultury pracy, a więc sprzyjać będzie wzrostowi autorytetu organów władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt Kodeksu karnego staje na gruncie konstytucyjnej zasady szerokiej ochrony własności społecznej, jak też mienia osobistego i indywidualnego obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Mienie społeczne, będące dorobkiem i wspólną własnością całego społeczeństwa, oraz socjalistyczny system gospodarczy, który służy pomnażaniu majątku narodowego, powinny być w naszym socjalistycznym prawie karnym otoczone szczególną ochroną. W tym zakresie Kodeks karny przede wszystkim zajmuje się centralnym problemem, którym dla polityki ścigania jest zapobieganie przestępczości wymierzonej przeciwko własności społecznej. Przestępczość gospodarcza jest szczególnie dotkliwą moralno-polityczną spuścizną ustroju kapitalistycznego. Prawo burżuazyjne uznawało za legalne czerpanie korzyści z wielu procederów, które w ramach naszego systemu społecznego muszą uchodzić i uchodzą za przestępcze. Dlatego projekt kodeksu słusznie formułuje osobną dyspozycję poświęconą przestępstwom aferowym, skonstruowaną na podstawie doświadczeń wynikających z walki z tego rodzaju przestępczością. Projekt Kodeksu karnego cechę charakterystyczną przestępstw aferowych upatruje w wyzyskaniu działalności jednostki gospodarki uspołecznionej i zagarnięciu w związku z tym przez przestępcze gangi mienia wielkiej wartości oraz powodowaniu tą działalnością zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Obywatele Posłowie! Nowoczesne i postępowe tendencje naszej kodyfikacji prawa karnego przejawiają się również w systemie kar i zasadach ich orzekania.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kodeks karny z 1932 r. na pierwszym miejscu w katalogu kar wymieniał karę śmierci, a następnie eksponował kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Projekt utrzymuje karę śmierci, ale traktuje ją wyraźnie jako karę wyjątkową. Wyjątkowość tej kary znajduje potwierdzenie nie tylko w ograniczaniu liczby przestępstw tą karą zagrożonych, do dziewięciu rodzajów najgroźniejszych przestępstw, ale także w praktyce sądowej ostatnich lat, kiedy to kara śmierci była stosunkowo rzadko orzekana.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nowa kodyfikacja stwarza dalsze dodatkowe gwarancje rozważnego i wyjątkowego korzystania z tej kary. Wiąże się to ze zniesieniem trybu doraźnego, jak też z ustaleniem, że sprawy o przestępstwa zagrożone najwyższym wymiarem kary rozpoznawane będą w rozszerzonym składzie sądu.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dalsze zmiany, które wprowadza nowa kodyfikacja w katalogu kar, odnoszą się do eksponowania kar bez pozbawienia wolności, a więc nowej kary ograniczenia wolności oraz kary grzywny.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Rozbudowa i szersze korzystanie z kar, które spełniają przede wszystkim funkcję wychowawczą, odpowiada generalnemu założeniu ograniczania zbędnej represyjności na rzecz środków wychowawczych i oddziaływania społecznego oraz potrzebom społecznym, gdyż najczęściej w praktyce mamy do czynienia tutaj z drobnymi przestępstwami.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Kara ograniczenia wolności jest nową postacią kary. Osobę, która popełniła drobniejsze przestępstwo, za które dotąd groziła kara pozbawienia wolności, bądź pozostawia się w starym miejscu pracy, bądź przenosi się do nowego, skazując ją na określone dolegliwości ekonomiczne i na pewne ograniczenia osobiste. Z punktu widzenia społecznego mamy tutaj do czynienia nie tyle z karą, ile ze stworzeniem warunków do wychowawczego oddziaływania kolektywu na osobę, która popadła w konflikt z prawem.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#WicemarszalekZenonKliszko">W podobnym kierunku zmierza jeszcze inna instytucja nowej kodyfikacji, nazwana warunkowym umorzeniem postępowania karnego. Wobec sprawców drobnych czynów, którzy przypadkowo dopuszczają się naruszeń prawa karnego, projekt przewiduje w ogóle rezygnację z karania, ale łączy ją z okresem próby, z nakładaniem obowiązku naprawienia szkód wyrządzonych czynem przestępczym oraz wymaga poręczenia kolektywu pracujących czy uczących się, albo poręczenia organizacji społecznej lub osoby godnej zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Tak więc, w tych wypadkach zamiast zwykłych środków przymusu w postaci pozbawienia wolności, przewiduje się podejmowanie środków opartych na zaufaniu do człowieka. W razie, gdyby sprawca zawiódł zaufanie sądu oraz kolektywu, który za niego poręczył i popełnił znowu przestępstwo, wówczas zostanie ukarany zarówno za dawne, jak i za nowe przestępstwo.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Dalszym istotnym przeobrażeniem naszego prawa są te przepisy, które rozszerzają kompetencje sądu w procesie karnym. Najważniejsze są tu zmiany w stosowaniu tymczasowego aresztowania. Projekt Kodeksu postępowania karnego przewiduje, że od postanowienia prokuratora o tymczasowym aresztowaniu przysługuje zażalenie do sądu. Kontrola sądu nad zasadnością tymczasowego aresztowania została rozszerzona na cały okres śledztwa lub dochodzenia. Zmiana ta gwarantuje dalsze umacnianie praworządności ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nowoczesną i oryginalną koncepcję polskiej socjalistycznej myśli prawniczej stanowi wyodrębnienie w osobny kodeks prawa karnego wykonawczego. Akt ten wychodzi z założenia, że nie wystarczy szybko wykryć i prawidłowo ukarać czyn przestępczy. Częścią składową walki z przestępczością jest także proces wykonania kary. Wskazanie na cele i metody stosowane w toku wykonywania kar, a szczególnie kary pozbawienia wolności, ustalenie w oparciu o normy ustawowe obowiązków i praw osób, które podlegają karze oraz ustanowienie nadzoru penitencjarnego sądu i prokuratury nad zakładami karnymi — to podstawowe problemy regulowane w projekcie Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Odrębny Kodeks karny wykonawczy zajmujący się wykonywaniem wszystkich kar odpowiada najbardziej postępowym postulatom w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Przedstawione pod obrady Wysokiej Izby trzy podstawowe akty prawa karnego stanowią wielkie osiągnięcie kodyfikacji i odpowiadają założeniom socjalistycznego ustawodawstwa, gdyż uwzględniają aktualny etap i perspektywy rozwoju stosunków społeczno-gospodarczych oraz stanu kultury prawnej i dyscypliny społecznej, a ponadto służyć będą procesowi dalszej demokratyzacji funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz umacniania i gwarantowania praworządności ludowej. Dlatego Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za tymi projektami ustaw wraz z poprawkami przyjętymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma wicemarszałek Jan Karol Wende.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Pozwolę sobie zacząć swoje spostrzeżenia na temat dokumentów, które są przedmiotem naszych obrad, na temat kodyfikacji prawa karnego, od kilku uwag natury ogólniejszej.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obecna, IV kadencja Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, kadencja, która odznaczała się dalszym doskonaleniem form i metod pracy ustawodawczej i kontrolnej naszego ludowego, socjalistycznego parlamentaryzmu — zapisała na swym koncie wiele dużego znaczenia aktów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na ostatnich posiedzeniach Sejm zamknie bilans swej działalności ustawodawczej kilkoma wielkiej wagi ustawami, mającymi trwałe znaczenie społeczne, polityczne, moralne i wychowawcze. Fakt ten nabiera szczególnej wymowy na tle zbliżającego się jubileuszu Polski Ludowej, jubileuszu, który skłania do szerszej refleksji, do bilansu ogólniejszego: skłania do zwracania się myślą wstecz, skłania do analizy pozycji Polski dnia dzisiejszego, zachęca do spojrzenia w jej jutro.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jubileusz Polski Ludowej powinien być dla całego społeczeństwa, a zwłaszcza dla młodzieży, bodźcem do rozmyślań nad rozmiarami i znaczeniem naszego wielkiego dorobku, który zawdzięczamy przede wszystkim wyzwoleniu twórczych sił narodu w toku socjalistycznych przeobrażeń ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Podstawowym pytaniem, które zadajemy sobie przy tego rodzaju rozważaniach, jest pytanie dotyczące skali awansu naszego kraju, a zwłaszcza na tle i w porównaniu z sytuacją Polski w okresie międzywojennym — pytanie o miejsce, zajmowane dziś przez Polskę wśród wysoko rozwiniętych państw świata.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dla każdego Polaka, związanego myślą, pracą, sercem z życiem ojczyzny — źródłem szczególnej satysfakcji i dumy jest stwierdzenie faktu, że budująca socjalizm Polska osiągnęła na światowej tabeli narodów i państw pozycję znacznie wyższą, niż kiedykolwiek w jej dotychczasowych dziejach, że dynamiczny rozwój naszej gospodarki narodowej zarysowuje perspektywę dorównania światowej czołówce nowoczesnych państw. Nasz kraj, zajmujący w klasyfikacji światowej 61 miejsce pod względem obszaru i 19 miejsce pod względem liczby ludności, osiągnął już taki poziom rozwoju materialnego, socjalnego i kulturalnego, iż zapewnia mu to w różnych dziedzinach życia współczesnych, wysoce rozwiniętych społeczeństw — wysoko punktowane miejsce. Miarą osiągnięć 25-lecia Polski Ludowej jest też zmiana punktu odniesienia, zmiana skali porównawczej. Przedwojenna Polska, której produkcja przemysłowa, przypadająca na 1 mieszkańca była o połowę niższa od średniej światowej, mogła porównywać swój stan posiadania i perspektywy — raczej do zapóźnionych w rozwoju krajów. Polska Ludowa, Polska budująca socjalizm, której produkcja przemysłowa z górą dwukrotnie przewyższa średnią światową, może, a nawet musi, porównywać swe osiągnięcia z osiągnięciami czołówki zaawansowanych w rozwoju państw.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#WicemarszalekJanKarolWende">A porównania te dają konkretny, wymierny i sprawdzalny obraz naszych postępów. I tak — przykładowo — przed II wojną światową produkcja przemysłowa, przypadająca na statystycznego Polaka, wynosiła około 20% produkcji, przypadającej na obywatela Wielkiej Brytanii. W 1969 r. polska produkcja przemysłowa w przeliczeniu na 1 mieszkańca zbliża się do poziomu około 80% produkcji brytyjskiej. Jeśli zważymy, że tempo rozwoju naszego przemysłu jest trzykrotnie szybsze od dynamiki rozwojowej przemysłu angielskiego, mamy prawo do optymizmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W zakresie osiągnięć materialnych wielki awans Polski daje się ująć w wymierne wskaźniki. Trudniej natomiast, z natury rzeczy, wymierzyć ściśle wielkość wypracowanego przez Polskę Ludową postępu w strefie zdobyczy niematerialnych — oświaty, nauki, kultury, ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia ludności itd., a więc zdobyczy równie doniosłych dla naszego bytu narodowego i państwowego, dla socjalistycznego układu stosunków społecznych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jednym z istotnym elementów naszych osiągnięć w zakresie tworzenia socjalistycznych stosunków społecznych jest również sfera porządku prawnego, są warunki rozwoju socjalistycznego prawa, stabilności norm prawnych i ich roli wychowawczej — w szerokim sensie tego słowa. Prawo, jako element nadbudowy, nie tylko stoi na straży ustroju i zdobyczy ludu pracującego, na straży bezpieczeństwa i integralności terytorialnej państwa ludowego, nie tylko strzeże gospodarki narodowej i praw obywatelskich — ale jako czynnik organizatorski oddziaływuje również twórczo na rozwój samej bazy. Dlatego, aby zapewnić dalszy, równomierny i harmonijny rozwój naszego kraju, musimy dbać również o rozwój systemu prawnego, który odpowiadałby aktualnym warunkom społeczno-politycznym, jak również jutrzejszym potrzebom państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Sprawa posiadania i stosowania systemu prawnego, adekwatnego do warunków ustrojowych, do potrzeb społeczeństwa i sytuacji państwa, była w dziejach naszego kraju niejednokrotnie przedmiotem troski najwybitniejszych myślicieli polskich.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wielki polski uczony, humanista, myśliciel i reformator — Andrzej Frycz Modrzewski, w swoim słynnym dziele: — „O naprawie Rzeczypospolitej”, wydanym ponad 400 lat temu — w 1551 r. pisał między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Aby tedy Rzeczpospolita w całości a w zacności sobie przystojnej zawżdy zostawała, trzech rzeczy do tego trzeba, to jest: uczciwych obyczajów i srogości sądów, tęgiej gospodarności, biegłości w rzeczach wojennych, aby Rzeczpospolita biegłością rzeczy wojennych od postronnego nieprzyjaciela była obroniona, a uczciwemi obyczajami i sprawiedliwemi sądy w swoim porządku zachowana i rządzona była”.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W naszych czasach — dodajmy — podobnie, jak warunkiem sine qua non owocnego rozwoju życia gospodarczego jest pokój — bo tylko warunki pokojowej pracy pozwalają na wszechstronny rozwój ekonomiczny państwa, tak też jednym z podstawowych warunków prawidłowego rozwoju życia społecznego jest ład i bezpieczeństwo wewnętrzne, które umożliwiają twórczą i spokojną pracę narodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Przeprowadzone przez Sejmy ostatnich dwóch kadencji wielkie kodyfikacje prawne są jednym z fundamentalnych osiągnięć naszego parlamentu. Były przecież w naszych dziejach okresy historyczne, kiedy — z tych czy innych powodów — nie udało się skodyfikować praw. Było tak za czasów Rzeczypospolitej szlacheckiej, było tak niedawno, za czasów II niepodległości, kiedy, owszem — nastąpiła unifikacja praw, ale pełnej kodyfikacji nie przeprowadzono.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Stabilizacja prawna, uporządkowanie stosunków prawnych, zgodnie z kierunkami rozwoju państwa ludowego, stwarzają pomyślne warunki do dalszego gospodarczego, społecznego i kulturalnego rozwoju kraju oraz dla bezpieczeństwa państwa. Warunkom tym nie odpowiadały, rzecz jasna, ustawy, systemy prawne, pochodzące z okresu kapitalistycznego. Ustawy te były wprawdzie wielokrotnie nowelizowane, aby dostosować je do zmieniających się warunków społeczno-politycznych, ale doraźne i wielokrotne nowelizacje nie mogły zastąpić jednolitego, socjalistycznego systemu norm prawnych. Stworzyło to konieczność dokonania wielu zasadniczych kodyfikacji. Podjęte w tym kierunku prace dały poważne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W latach 1964—1966 przeprowadzona została pełna kodyfikacja prawa cywilnego. Sejm uchwalił Kodeks cywilny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Prawo prywatne międzynarodowe i Kodeks postępowania cywilnego. Stworzono w ten sposób nowy, jednolity system prawa cywilnego. Reforma rent i emerytur, przeprowadzona w 1968 r. stanowi również rodzaj kodyfikacji przepisów dotyczących istotnych interesów ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Dziś debatujemy nad kompleksową kodyfikacją prawa karnego. Według przeświadczenia członków Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego przedstawione pod obrady Wysokiego Sejmu projekty kodeksów czynią zadość potrzebie uporządkowania tej ważnej dziedziny prawa w całokształcie naszego ustawodawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kodeks karny oraz Kodeks postępowania karnego, łącznie z Kodeksem karnym wykonawczym, zamknie w jedną całość normy prawa karnego, materialnego i formalnego — w sposób zgodny z poczuciem praworządności socjalistycznej, zgodny z interesem społecznym i ochroną praw jednostki. Przedstawione projekty, oparte na wymienionych założeniach, odpowiadają potrzebom socjalistycznego wymiaru sprawiedliwości. Kodyfikacja prawa karnego umocni porządek prawny, zapewni właściwą ochronę ustroju, ochronę majątku społecznego jako podstawy naszej gospodarki, ochronę życia, zdrowia, czci i mienia obywatela. Kodyfikacja prawa karnego dotyczy więc nie tylko ludzi, którzy dopuszczają się przestępstw, ale przede wszystkim najistotniejszych interesów państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym tle szczególnego waloru nabiera ukształtowana u nas dobra tradycja tworzenia nowych norm prawnych o dużej doniosłości społecznej — przy jak najszerszym udziale samego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jak pamiętamy — nad drugim w Polsce Ludowej projektem Kodeksu karnego, opracowanym w 1963 r., rozwinęła się żywa, krytyczna dyskusja społeczna, która nie tylko wydobyła na jaw podstawowe wady tamtego projektu, ale wskazała również drogi prawidłowych rozwiązań. Obecny projekt Kodeksu karnego, który był bardzo szeroko dyskutowany w różnych środowiskach społecznych — uwzględnia uwagi podniesione przez opinię publiczną, a słuszne postulaty społeczeństwa — wysuwane niemal do ostatniej chwili — zostały stosunkowo szeroko uwzględnione w toku wielomiesięcznych prac sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Dodajmy jeszcze, że rozpatrywane dziś przez Wysoką Izbę projekty ustaw karnych, nie tylko uwzględniają w znacznej mierze opinię i postulaty ludzi pracy. Przy ostatecznym przygotowaniu projektów skorzystano również ze współpracy wybitnych przedstawicieli różnych dyscyplin nauki oraz z doświadczeń praktyków.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W ten sposób powstały projekty ustaw karnych, które nie są zbiorem dotychczas obowiązujących różnych przepisów prawa; projekty ustaw nie tylko ujednolicają w jednym systemie prawo karne, powszechne i wojskowe, nie tylko zastępują i uchylają wiele dotychczas obowiązujących przepisów prawnych. Debatowane projekty po prostu zastępują w zakresie prawa karnego dotychczasowy zbiór norm prawnych — nowym, jakościowo różnym, systemem prawa socjalistycznego, w pełni zabezpieczającym — zgodnie z interesem ludzi pracy — polityczną, gospodarczą i społeczną ochronę prawną socjalistycznego ustroju naszego ludowego państwa z punktu widzenia jego bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Obok wymienionych cech zasadniczych, jakie są rysy charakterystyczne rozpatrywanych projektów ustaw?</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Cechą charakterystyczną nowej kodyfikacji — mówił o tym sprawozdawca poseł Wasilkowski — to zasada zróżnicowania, rozwarstwienia przestępstw i kar, to zmniejszenie zakresu działania prawa karnego. Wypływa to ze słusznego założenia — że orzekanie kar przez sądy należy ograniczyć jedynie do tych przypadków, gdy jest to społecznie niezbędne.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Kary sądowe nie są na pewno ani jedynym, ani najlepszym środkiem oddziaływania na niewłaściwie postępujące jednostki, a orzekanie ich jest na pewno zbędne tam, gdzie równie dobry, a niejednokrotnie lepszy rezultat osiągać można przez inne środki oddziaływania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Projekt nowego Kodeksu karnego nie uznaje więc za przestępstwa pewnych czynów, które nie są tak wysoce szkodliwe społecznie, aby wymagały represji karnej i tego rodzaju czyny będą jako wykroczenia przekazane do rozpoznania kolegiom orzekającym, a więc wybieralnemu organowi społecznemu. Jest wiele takich czynów, za które dotychczas sprawca odpowiadał przed sądem, a wobec których wystarczy zastosowanie środków dyscyplinarnych lub służbowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Są również czyny, których niebezpieczeństwo społeczne jest znikome i słusznie projekt przewiduje możliwość umarzania postępowania karnego, co nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy przed innym organem państwowym, instytucją lub organizacją społeczną. Otwiera to drogę do dalszego rozwoju sądów społecznych i społecznych komisji pojednawczych, którym sąd będzie mógł również przekazywać przed umorzeniem niektóre sprawy prywatno-skargowe, celem przeprowadzenia postępowania pojednawczego.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Generalnie biorąc, trzeba podkreślić, że omawiany projekt Kodeksu karnego cechuje głęboko pojęty humanizm, cechuje odejście od pojęcia, że kara pozbawienia wolności jest remedium na każde naruszenie porządku prawnego; projekt podkreśla wychowawczy cel kary, a pracę uważa za istotny czynnik resocjalizacji sprawcy; projekt słusznie podnosi rangę kar o charakterze ekonomicznym, jak również rangę różnych form społecznego oddziaływania na osobę, która znalazła się w konflikcie z prawem. Z drugiej strony, projekt cechuje konieczna surowość, tam gdzie chodzi o ochronę spraw najwyższej rangi — o dobro ogólnonarodowe, o bezpieczeństwo Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W przeciwieństwie do przestępstw o dużym ładunku społecznego zagrożenia, projekt w przypadkach mniejszego zagrożenia, albo w odniesieniu do osób, które po raz pierwszy znalazły się w sytuacji konfliktowej bądź też są przestępcami przypadkowymi, każę stosować kary bez pozbawienia wolności. Przekazywanie zaś niektórych spraw organom społecznym (kolegiom orzekającym, sądom społecznym), jak również rozszerzenie udziału ławników w sprawach karnych, rozpatrywanych przez sądy — są formą dalszej demokratyzacji naszego systemu wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wiele przepisów Kodeksu postępowania karnego, w tym nowe przepisy o udziale przedstawiciela organizacji społecznej w rozprawie o dozorach i nadzorach, wykonywanych przez kolektyw pracowniczy, organizację społeczną lub kuratora społecznego — są dowodem coraz szerszego angażowania czynnika społecznego do współudziału w wymiarze sprawiedliwości. Są to dobrze znane w naszym ustroju formy demokracji bezpośredniej, polegającej na czynnym zaangażowaniu obywateli do współrządzenia. I ta demokratyzacja wymiaru sprawiedliwości jest drugą, godną podkreślenia cechą nowej kodyfikacji karnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jak wspomniałem, rysem charakterystycznym kodyfikacji jest socjalistyczny humanizm. Przejawia się on w wielu postaciach. Zaliczyć tu należy zniesienie kary dożywotniego więzienia, a przede wszystkim — znaczne ograniczenie stosowania kary śmierci, zarówno przez ustawowe zmniejszenie liczby najcięższych zbrodni, za które kodeks przewiduje taką karę, jak i przez zniesienie trybu doraźnego. Zniesienie tego trybu stanowi zarazem zwiększenie gwarancji praw oskarżonego, który teraz w każdej sprawie będzie mógł odwołać się od wyroku skazującego — do instancji wyższej. Zwiększenie gwarancji praw oskarżonego zawiera się również we wprowadzonej obecnie możliwości odwołania się od każdego postanowienia o zaaresztowaniu — do sądu.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Należy podkreślić, że nowy Kodeks karny wyraźnie ogranicza dotychczasowy zakres stosowania kary pozbawiania wolności, wprowadza natomiast nie znaną dotychczas w naszym ustawodawstwie, a przewidzianą dla wielu przypadków — bardzo edukatywną karę ograniczenia wolności. Jak wynika z projektu — skazany będzie mógł odbywać tę karę bez oderwania od pracy i od rodziny. Sąd będzie mógł przy tym zobowiązać go do wynagrodzenia szkody.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Z dużym zainteresowaniem i aprobatą opinia społeczna przyjęła przepis przewidujący, że w niektórych sprawach sąd będzie miał prawo w ogóle odstąpić od wymierzenia kary zasadniczej, ograniczając się tylko do wymierzania kary dodatkowej — na przykład zakazu wykonywania zawodu, zajmowania określonych stanowisk lub przy przestępstwach drogowych — zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Kara tego rodzaju może okazać się bardziej skuteczna od pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wreszcie w sprawach, w których szkodliwość społeczna czynu nie jest znaczna — bardzo istotnym czynnikiem wychowawczym będzie warunkowe umorzenie postępowania, z jednoczesnym zobowiązaniem do wynagrodzenia szkody.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jak wspomniałem, cała kodyfikacja mocno akcentuje znaczenie czynników wychowawczych i reedukacyjną rolę pracy. Z punktu widzenia społeczeństwa, jednym z celów wykonania kary powinno być wdrożenie ukaranego do rzetelnej pracy i do powrotu na drogę uczciwego życia.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Nie należy jednak wnosić, że nowa kodyfikacja oznacza jakąś generalną tendencję do pobłażliwości dla przestępstw i przestępców. W sprawach, które w poważnym stopniu zagrażają państwu lub obywatelom, nowy kodeks zaostrza odpowiedzialność karną. Między innymi zaostrzono wymiary kar za wszelkie przestępstwa bezpośrednio lub pośrednio wymierzone przeciwko życiu człowieka, a więc nie tylko za umyślne zabójstwo, ale także za wszelkie inne czyny przestępne, powodujące śmierć człowieka. W ten sposób ustawodawca akcentuje, że w państwie ludowym życie ludzkie jest najwyższym dobrem.</u>
+ <u xml:id="u-11.35" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Projekt nowego Kodeksu karnego przewiduje też podwyższenie kary piratom drogowym, powodującym ciężkie wypadki. Określono również wyraźnie, jakie występki mają charakter czynów chuligańskich, co pozwoli na ich skuteczniejsze zwalczanie. Stojąc na straży mienia społecznego i ustanawiając surowe, a nawet bardzo surowe kary na sprawców afer gospodarczych — nowy kodeks bierze też w bardziej skuteczną ochronę mienie osobiste obywateli. Tak więc, te jedynie wyrywkowo przytoczone przeze mnie przykłady rozwiązań prawnych świadczą o tym, że nowa kodyfikacja stwarza skuteczne środki do zapewniania ładu, porządku prawnego i bezpieczeństwa w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.36" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Spośród licznych poprawek, wprowadzonych do projektów w wyniku dyskusji w Sejmie i poza nim — godzi się podkreślić poprawki dotyczące Kodeksu postępowania karnego, a zwłaszcza te, które odpowiadają powszechnemu postulatowi opinii publicznej, aby postępowanie sądowe w sprawach karnych oczyścić od zbędnego formalizmu, biurokracji, przewlekłości i marnotrawstwa czasu świadków.</u>
+ <u xml:id="u-11.37" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoka Izbo! Mówiąc o projektach nowych ustaw karnych, warto przy okazji stwierdzić, że w ostatnich kilku latach wszystkie władze współdziałające w wymiarze sprawiedliwości mają swoje osiągnięcia w dziedzinie walki z przestępczością. Trzeba też dodać, że liczba spraw karnych wyraźnie się zmniejsza. Ale nasz ustrój, ustrój socjalistyczny, który przezwyciężył nędzę i bezrobocie, który otworzył szeroko drogę do oświaty — stwarza korzystne warunki do dalszego ograniczania przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-11.38" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ludowy wymiar sprawiedliwości, wyposażony we właściwe instrumenty, w oparciu o szeroką pomoc społeczeństwa — będzie mógł jeszcze lepiej, nie tylko zwalczać już popełnione czyny przestępcze, ale przez szereg środków — między innymi przez opiekę i pomoc postpenitencjarną — jeszcze skuteczniej zapobiegać przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-11.39" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Włączenie aktywu społecznego do zadań wychowawczych na polu wymiaru sprawiedliwości i zwalczania przestępczości — jest również dużym osiągnięciem kodyfikacji. Przewidziane dalsze poszerzenie tych zadań oraz bezpośredni wpływ czynnika społecznego na wymiar sprawiedliwości ugruntowuje zasady praworządności i demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.40" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W sumie — kodyfikacja prawa karnego daje władzom wymiaru sprawiedliwości bardziej skuteczne, bardziej nowoczesne i oparte na wynikach badań naukowych — środki do zwalczania, ograniczania i zapobiegania przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-11.41" who="#WicemarszalekJanKarolWende">I jeszcze dwie uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-11.42" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Uchwalenie ustaw, będących na porządku dziennym obecnego posiedzenia Sejmu, nie oznacza jeszcze pełnego zakończenia prac nad kodyfikacją prawa karnego. Wiadomo, że prace związane z projektami ustaw o wykroczeniach oraz o zwalczaniu i zapobieganiu przestępczości nieletnich są zaawansowane, co stwarza perspektywę rychłego ukończenia wszystkich prac związanych z kodyfikacją prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.43" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wreszcie, stanie się też dobrze, że jeszcze w tej kadencji Sejm uchwali ustawę o urlopach pracowniczych. Będzie to pierwszy, doniosły krok do następnej — bardzo ważnej dla świata pracy kodyfikacji — kodyfikacji prawa pracy, która stanie przed Sejmem następnej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-11.44" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Przy rozważaniu problemów społecznych i politycznych współczesnego nam świata — zwykło się przywoływać i argumentować pojęciami demokracji socjalistycznej, humanizmu socjalistycznego, nie zawsze w pełni uświadamiając sobie bogactwa treści zawartej w tych pojęciach.</u>
+ <u xml:id="u-11.45" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Jednym z istotnych elementów demokracji socjalistycznej jest właśnie porządek prawny w państwie, jego wychowawcze, kreatorskie znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-11.46" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wybitny włoski myśliciel marksistowski, filozof i polityk — Antonio Gramsci — takie przydawał prawu znaczenie polityczne i społeczne. W swej pracy: — „Problemy rewolucji”, Gramsci pisał:</u>
+ <u xml:id="u-11.47" who="#WicemarszalekJanKarolWende">„Skoro każde państwo dąży do wytworzenia i utrzymania określonego typu kultury, określonego typu obywatela, a zatem również określonego typu współżycia i stosunków społecznych — musi też dążyć do wyeliminowania jednych obyczajów i postaw oraz do rozpowszechniania innych. Prawo zaś (obok szkolnictwa i innych instytucji wychowawczych) jest narzędziem do osiągnięcia tego celu. Prawo musi więc być tak opracowane, aby odpowiadało swemu celowi i przynosiło w możliwie największym stopniu dodatnie rezultaty”.</u>
+ <u xml:id="u-11.48" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Wysoki Sejmie! Oceniając cały rozpatrywany dziś — „pakiet” ustaw karnych, należy podkreślić, iż ich główna wartość zawiera się w tym, że stoją one konsekwentnie na straży dobra państwa ludowego i praw jego obywateli, że są one emanacją socjalistycznego ducha prawa — ducha humanizmu i demokracji, że są wspólnym dziełem polskiej myśli intelektualnej — prawników-teoretyków i praktyków oraz wyrazem doświadczenia opinii społecznej, która wniosła do projektów wiele cennych propozycji, uwag i postulatów. Ustawy te związane są ściśle ze zmianami ustrojowymi, jakie nastąpiły w Polsce, odpowiadają zasadom humanizmu socjalistycznego, a zarazem są tak skonstruowane, aby stać się mogły skutecznym instrumentem zwalczania i zapobiegania przestępczości, ugruntowania praworządności i wzrostu poczucia prawnego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.49" who="#WicemarszalekJanKarolWende">W przekonaniu, że przedstawione projekty ustaw chronią skutecznie interesy państwa, społeczeństwa oraz prawa obywateli, że przyczyniają się do umocnienia praworządności, ładu i porządku prawnego w Polsce Ludowej — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-11.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Kodyfikacja prawa karnego stanowi ważny etap w przebudowie systemu prawnego w naszym kraju i dostosowaniu go do współczesnych wymogów życia społecznego. W okresie 25 lat korzystaliśmy z Kodeksu karnego z 1932 r. oraz ustawodawstwa, które rodziło się stopniowo w miarę ujawnionych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselMakowskiTadeusz">Okres odbudowy państwa po wojnie i początki gruntowania socjalizmu, to okres dramatycznych spięć społecznych i politycznych. Przyniósł on Mały kodeks karny — ustawodawstwo surowe, chroniące nowo powstałe państwo ludowe i jego robotniczo-chłopską władzę. Trudny okres powojenny w odbudowie gospodarki przyniósł ustawodawstwo antyspekulacyjne. Wreszcie szybki wzrost własności społecznej i występująca przestępczość gospodarcza wywołała ustawodawstwo chroniące mienie społeczne. Podobnie ustawodawstwo antychuligańskie.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselMakowskiTadeusz">Odrębny Kodeks karny Wojska Polskiego reguluje odpowiedzialność żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselMakowskiTadeusz">Nadszedł obecnie czas, aby po prawie 25-letniej działalności ludowego państwa, kiedy przeważająca większość obywateli przyswoiła sobie normy socjalistycznego współżycia społecznego, uchwalić nowe prawo karne, uwzględniające nową sytuację społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Dokonane w 25-leciu pod przewodnictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przeobrażenia socjalistyczne spowodowały wzrost poziomu życia materialnego, a równocześnie powszechny wzrost poziomu oświaty i kultury społeczeństwa, w następstwie których zmalała liczba przestępstw pospolitych w stosunku do okresu przedwojennego. Osiągnięty został wysoki poziom zaangażowania społecznego obywateli w życiu państwa. Większość obywateli, spełniając różne funkcje w gospodarce narodowej, okazuje troskę o jej wzrost i postępuje z najwyższą starannością w stosunku do mienia społecznego, którym zarządza i gospodaruje. Wzrosła świadoma dyscyplina pracy. Rośnie społeczna dyscyplina i poszanowanie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wśród obywateli miast i wsi. Z tym większą troską podejść musimy do tych obywateli, którzy przejawiają tradycyjne skłonności do anarchii, nieposzanowania prawa, naruszania praw innych obywateli. Mimo malejącej liczby przestępstw jest jeszcze duża liczba osób naruszających przepisy prawa karnego. Sądy dotychczas corocznie skazują ponad 200 tysięcy obywateli za przestępstwa popełnione w miastach i na wsi. Istnieje więc konieczność ulepszenia naszej polityki karnej i większego zaangażowania społeczeństwa w celu przeciwdziałania przestępczości, która przynosi wielkie szkody społeczne i powoduje wiele cierpień ludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Projekty prawa karnego dziś rozpatrywane odpowiadają takiemu zapotrzebowaniu. Należy wyrazić uznanie Komisji Kodyfikacyjnej za to, że z całą rozwagą oceniła wartość dotychczas stosowanych norm, ich przydatność dla przyszłości i po modyfikacjach adaptowała większość z nich w nowej kodyfikacji. Zarazem w sposób śmiały i nowatorski wprowadziła szereg nowych instytucji, które nadają projektom cechy nowoczesnego, socjalistycznego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselMakowskiTadeusz">Rzeczą tego socjalistycznego prawa jest nie tylko dać podstawy do karania przestępców. Jeszcze większą rolę odgrywa ono przez upowszechnienie jego znajomości w powstrzymaniu obywateli od czynów społecznie szkodliwych, prawem zabronionych. Zbyt wcześnie jeszcze, aby przy współczesnym poziomie kultury w stosunkach między ludźmi sankcja karna zawierała jedynie elementy wychowawcze, co jest przecież ostatecznym celem socjalistycznego prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselMakowskiTadeusz">Dlatego też normy projektu zmierzają do ograniczenia elementu represji w stosunku do przestępcy za popełniony czyn na rzecz środków wychowawczych, służących resocjalizacji. Tam, gdzie wejście na drogę przestępstwa następuje przez lekkomyślność w sposób przypadkowy, bez ujawnienia nasilenia złej woli, a przestępstwo jest przy tym mniejszej wagi, możemy wyłączać lub zmniejszać rolę represji karnej, a położyć większy nacisk na środki wychowawcze. Wszędzie zaś tam, gdzie występuje zła wola, gdy proces demoralizacji przestępcy jest daleko posunięty, a czyn jest społecznie niebezpieczny, musimy postępować z całą surowością, kładąc większy nacisk na represję karną.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselMakowskiTadeusz">Zdarzają się też takie przypadki natężenia złej woli sprawcy przestępstwa i tak dalekiego odejścia od podstawowych, powszechnie szanowanych norm, że ze względu na wielkie społeczne niebezpieczeństwo czynu powstaje konieczność zastosowania kary śmierci jako ostatecznego i wyjątkowego środka wykluczenia ze społeczeństwa. Projekt wprowadza karę śmierci jako karę wyjątkową i należy sądzić, będzie miała ona rzadkie zastosowanie, zaś alternatywnie sady będą mogły wymierzyć karę 25 lat pozbawienia wolności. Projekt Kodeksu karnego kieruje się zawsze zasadą oceny przedmiotowej czynu, jego społecznej szkodliwości, a zarazem podmiotową stroną, samym sprawcą, jego osobowością, motywami, jakimi się kierował, jego czynnym żalem za popełniony czyn lub brakiem takiej postawy. Normy zawarte w projekcie dają sadowi pełną możliwość zastosowania najbardziej odpowiedniej kary, zgodnej z poczuciem sprawiedliwości w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselMakowskiTadeusz">Najwyższym dobrem chronionym przez prawo jest państwo i jego demokratyczno-ludowy ustrój. Projekt kodeksu daje właściwą ochronę przed działalnością osób szkodzących mu na zewnątrz lub też podejmujących próby podważenia jego ustroju. W szczególności zdradę ojczyzny przez działalność szpiegowską lub też działalność na rzecz wrogiego państwa czy organizacji zagranicznej określono w projekcie jako tego rodzaju działalność przestępczą, która przynosi najwyższą szkodę ludowemu państwu, podważając jego bezpieczeństwo i narażając na szwank jego żywotne interesy. Ten rodzaj przestępstwa znajduje surowe potępienie społeczne i odpowiednio surowe zagrożenie karne.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselMakowskiTadeusz">Z całą surowością prawa bronić chcemy interesów społecznych przed jednostkami, które występują przeciwko życiu i zdrowiu obywateli i tym, którzy przez organizowanie afer gospodarczych powodują wielkie straty materialne i moralne. Surowo także zostały potraktowane czyny chuligańskie.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselMakowskiTadeusz">Podjęte środki dla ograniczenia powrotu do przestępstwa, tak zwanej „recydywy”, zmierzają poprzez zaostrzenie sankcji karnej, a dla przypadków szczególnie uporczywych, przewidziano prowadzenie dalszej pracy wychowawczej z recydywistami w ośrodkach przystosowania społecznego i stopniowego przywracania ludzi wykolejonych do pracy i życia w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Nasz ludowo-demokratyczny ustrój daje pełne możliwości dla działalności politycznej i społecznej obywateli. Istnieją możliwości krytyki i uczestnictwa w zarządzaniu państwem. Konstytucyjne swobody obywatela wyrażające się w prawie do zgromadzeń i manifestacji, do wolności słowa i druku mogą być realizowane w ramach obowiązujących praw. Działalność bezprawna nie może jednak pozostać bez kary. Projekt kodeksu wymienia typy działalności antypaństwowej, które przynosząc niepokój wewnętrzny, szkodzą interesom powszechnym, a polegają na wrogiej propagandzie, pochwale faszyzmu, szkalowaniu narodu lub państwa, albo jego ustroju oraz rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselMakowskiTadeusz">Przy nasilonej działalności obozu kapitalizmu, zmierzającego przy pomocy różnych środków propagandy do oddziaływania na umysły obywateli z zamiarem wywołania trudności wewnętrznych, mamy dość argumentów, aby przeciwdziałać tej propagandzie, a zarazem mamy obowiązek zabezpieczyć w prawie karnym odpowiedzialność tych, którzy świadomie, z premedytacją naruszają porządek publiczny i działają na szkodę interesów ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselMakowskiTadeusz">W projekcie zarysowana została, o czym już wiele tu dzisiaj mówiono, tendencja do stopniowego odchodzenia od represji do kar wychowawczych. W licznych bowiem przypadkach dostateczne będzie właśnie takie potraktowanie sprawcy. Już sam fakt wyłączenia z projektu Kodeksu karnego wykroczeń oraz przesunięcie części występków do wykroczeń jest świadectwem depenalizacji zawartej w kodeksie. Ponadto dane zostały duże możliwości sądom. Nawet wtedy, gdy przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności, sąd przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, lub też w innych okolicznościach przewidzianych prawem, będzie mógł orzec karę ograniczenia wolności lub karę grzywny, albo nawet jedynie karę dodatkową polegającą na:</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselMakowskiTadeusz">1)zakazie zajmowania określonych stanowisk, 2)zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, 3)podaniu wyroku do publicznej wiadomości w zakładzie pracy, w miejscu zamieszkania czy w inny szczególny sposób.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselMakowskiTadeusz">W wypadkach popełnienia przestępstwa mniejszej wagi dostateczny może być dla sprawcy fakt postawienia go przed sądem, a zastosowana kara warunkowego umorzenia postępowania — przywróci stan zachwianej równowagi w poszanowaniu prawa. Zastosowanie zaś kary ograniczenia wolności bez wątpienia oddziaływać będzie wychowawczo, bez konieczności stosowania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselMakowskiTadeusz">Dla wychowania sprawcy przestępstwa niemałe znaczenie mogą mieć warunki, od wypełnienia których zależne będzie zastosowanie kary warunkowego umorzenia postępowania, czy też kary ograniczenia wolności. Jest to:</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselMakowskiTadeusz">—naprawa wyrządzonej szkody, —przeproszenie pokrzywdzonego, —wykonanie określonych przez sąd prac lub świadczeń na cele społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselMakowskiTadeusz">W dotychczasowej praktyce sądowej, w stosunku do ponad 50% skazanych, stosowano warunkowe zawieszenie kary. Obecnie sądy będą mogły sięgnąć do nowych środków wychowawczych bardziej zróżnicowanych, a przez to bardziej skutecznych. Utrzymana jednak nadal w projekcie ta forma wychowawcza z reguły będzie związana z grzywną. Sąd ponadto będzie mógł uzależniać ją od spełnienia dalszych warunków:</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselMakowskiTadeusz">—wykonywania pracy zarobkowej, —przygotowania się do zawodu, co może mieć niemałe znaczenie w stosunku do osób stroniących od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselMakowskiTadeusz">A ponadto, uwzględniając skłonności osobnicze, zobowiązać sprawcę czynu przestępczego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub też podjęcia leczenia przede wszystkim odwykowego.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselMakowskiTadeusz">W projekcie kodeksu wyrażona jest zasada współdziałania organów wymiaru sprawiedliwości ze społeczeństwem, której celem jest skuteczniejsze powstrzymywanie od przestępstw i wychowanie sprawców przestępstw.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselMakowskiTadeusz">Działalność społeczna w zakładach pracy i organizacjach społecznych w mieście i na wsi wpływać powinna — na jednostki demoralizujące się — przez oddziaływanie wychowawcze, a także stosowanie kar dyscyplinarnych, pociąganie do odpowiedzialności służbowej za czyny, które nieuchronnie prowadzą na drogę przestępstwa. Niemałe znaczenie może tu mieć także prawidłowa praca społecznych organów kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselMakowskiTadeusz">Sądy, przy stosowaniu warunkowego umorzenia postępowania czy zawieszenia wykonywania kary, mają obowiązek sięgać do poręczenia grupy społecznej czy kolektywu, albo też osoby godnej zaufania. Celem tego jest włączenie społeczeństwa do procesu wychowania sprawców przestępstw. Podobne znaczenie ma powoływanie kuratorów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselMakowskiTadeusz">Chodzi więc o coraz większe zaangażowanie społeczeństwa w wychowywaniu obywateli schodzących na drogę przestępstwa, przeciwdziałanie możliwości popełniania przestępstw przynoszących większe szkody czy też powrotu do przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, rozwijając działalność polityczną na wsi, jest głęboko zainteresowane w zwalczaniu przestępczości w całym kraju, a w szczególności w zwalczaniu jej i gruntowaniu praworządności socjalistycznej wśród ludności wiejskiej — Mimo że proporcjonalnie mniejsza ilość przestępstw popełniana jest na wsi, stanowią one poważny problem, gdyż tylko w 1967 r. za przestępstwa popełnione na wsi skazano ponad 88 tys. obywateli. Cztery grupy przestępstw zdecydowały o tej liczbie skazanych. Najliczniejszą grupę przestępstw na wsi stanowią przestępstwa przeciwko mieniu społecznemu i mieniu indywidualnemu.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselMakowskiTadeusz">Z roku na rok rośnie wartość mienia społecznego, będącego własnością instytucji i organizacji gospodarczych wsi. Rosną obroty towarowe oraz skup płodów rolnych. Jakość pracy w jednostkach uspołecznionych wywiera pośredni wpływ na kształtowanie się produkcji rolnej. Badania prokuratury ujawniły, że wszędzie tam, gdzie występowały przestępstwa, na szkodę mienia społecznego, towarzyszyło temu niedbałe załatwianie interesantów i nie liczenie się z czasem i interesami rolnika. Za zagarnięcie mienia społecznego na wsi w 1967 r. zostało skazanych ponad 5.500 osób. Były to nadużycia w instytucjach gospodarczych wsi oraz w punktach skupu na szkodę dostawców płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselMakowskiTadeusz">Proponowana polityka karna dla tej dziedziny jest dostosowana do wagi i wielkości tego typu przestępstw, a kary stopniowane są w zależności od społecznej szkodliwości przestępstwa — Projekt Kodeksu karnego słusznie przewiduje surowe sankcje dla organizatorów grup przestępczych i uczestników takich grup. A znaczne i wielkie zagarnięcie mienia społecznego powyżej 100 i 200 tys. zł stanowią kwalifikowane przypadki karane surowiej. Jeżeli przestępstwo aferowe spowodowało zakłócenia w gospodarce państwa — nawet wyjątkowo karę śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselMakowskiTadeusz">Obok kar zasadniczych, przewidziane są kary dodatkowe, wysokie grzywny, a także konfiskata mienia.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselMakowskiTadeusz">Ta surowość ma swoje uzasadnienie w ochronie interesu społecznego przed ludźmi złej woli, aspołecznymi, mającymi na uwadze jedynie egoistyczne cele realizowane kosztem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#PoselMakowskiTadeusz">Łagodniej mogą być potraktowane jedynie wypadki, gdy występuje mała szkodliwość czynu, wówczas może nastąpić orzeczenie nawet kary ograniczenia wolności czy innych środków wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#PoselMakowskiTadeusz">Spośród przestępstw przeciwko mieniu indywidualnemu najgroźniejsze są rozboje. W 1957 r. za to przestępstwo na wsi skazano ponad 500 osób. Ze względu na charakter tych przestępstw, które skierowane są łącznie przeciwko mieniu i osobie, ustanowiono tu surowe zagrożenie karne. Stosunkowo częste kradzieże mienia indywidualnego zagrożone są karą pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#PoselMakowskiTadeusz">Drugą co do wielkości grupę przestępstw na wsi stanowią przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu ludzkiemu. Oprócz największej zbrodni, jaką są zabójstwa, które są na szczęście nieliczne, najczęstszą formą tego przestępstwa są bójki i pobicia. W tym samym 1967 r., za udział w bójkach i pobiciach skazano ponad 6 tys. osób, a ponadto prawie 3.500 osób za spowodowanie ciężkich i bardzo ciężkich uszkodzeń ciała w innych okolicznościach. Ten rodzaj przestępstw stanowi niebezpieczeństwo dla życia społecznego wielu wsi, gdyż w szczególności bójki i pobicia są nie tylko powodem ciężkich uszkodzeń ciała, czasem nawet śmierci, ale ponadto powodują zakłócenia we współżyciu między ludźmi na wsi nieraz na wiele lat.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#PoselMakowskiTadeusz">Słusznie więc projekt Kodeksu karnego przewiduje pociąganie do odpowiedzialności karnej wszystkich uczestników bójki. Bójka jest potraktowana jako groźne wydarzenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Zaś o stopniu winy poszczególnych jej uczestników oraz o wysokości kary decyduje sąd w ramach norm przewidzianych przez projekt. Z tych też względów słuszne są poprawki wniesione do projektu, przewidujące podniesienie sankcji karnej dla tych przypadków, gdy w następstwie bójki lub pobicia następuje ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia albo też śmierć człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#PoselMakowskiTadeusz">Trzecią co do liczebności grupą przestępstw popełnianych na wsi jest sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego. Jednym z najgroźniejszych przestępstw tego typu to umyślne spowodowanie pożaru przez podpalenie. Nie mniej poważne skutki może przynieść nieumyślne podpalenie czy też spowodowanie groźnego pożaru przez zaniedbanie przepisów przeciwpożarowych, Ze względu na konieczność wzmożenia ochrony wsi przed pożarami, poprawka do projektu Kodeksu karnego ustanawia specjalne przepisy przewidujące groźniejsze kary dla podpalaczy, a zarazem ustanawia nową normę prawną określającą odpowiedzialność tych, którzy w następstwie nieprzestrzegania przepisów o ochronie przeciwpożarowej mogą spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo pożaru.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#PoselMakowskiTadeusz">W tej samej grupie przestępstw poważną pozycję stanowią przestępstwa drogowe, które terytorialnie popełniane są na wsi, choć nie popełniane są w całości przez ludność wiejską. Stale rosnąca liczba pojazdów mechanicznych, poruszających się na szlakach komunikacyjnych wsi stawia określone rygory dla wszystkich uczestników ruchu. Rygory te dotyczą przestrzegania przepisów drogowych oraz zawodowej trzeźwości osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w komunikacji. Obowiązek ten dotyczy nie tylko kierowców pojazdów mechanicznych, ale także prowadzących wozy konne i rowery.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#PoselMakowskiTadeusz">Rosnąca krzywa wypadków drogowych nakazuje energiczne działanie w walce z anarchią o zapewnienie bezpieczeństwa na szosach i drogach. Projekt surowo traktuje tych, którzy stali się sprawcami wypadków drogowych, jeżeli następstwem była śmierć, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, albo też poważna szkoda w mieniu. Kary te zaostrzane są w stosunku do winnych popełnienia przestępstw w stanie nietrzeźwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#PoselMakowskiTadeusz">Picie alkoholu przez prowadzących pojazdy, niestety, jest częste. Tylko w 1967 r. skazano ponad 6 tys. kierowców i ponad 4.500 woźniców i rowerzystów za prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym, co stwarzało bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy. Obok pociągania do odpowiedzialności nietrzeźwych kierowców projekt Kodeksu karnego przewiduje także możliwość pociągania do odpowiedzialności kierowników baz transportowych czy innych osób odpowiedzialnych za dopuszczenie do ruchu kierowcy w stanie nietrzeźwym lub też bez właściwych uprawnień, a także za dopuszczenie pojazdów w oczywiście złym stanie technicznym, niebezpiecznym dla uczestników komunikacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.39" who="#PoselMakowskiTadeusz">Sąd, orzekając o winie i karze, w każdym przypadku, obok kar zasadniczych może orzec karę dodatkową — zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, a obowiązkowo orzeka to za popełnienie przestępstwa w stanie nietrzeźwym.</u>
+ <u xml:id="u-13.40" who="#PoselMakowskiTadeusz">Mniej liczne od poprzednich trzech grup — jednakże ze względu na szczególne znaczenie godne wymienienia — to przestępstwa przeciwko władzom i urzędom. Działalność urzędnika, a funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej w szczególności, powinna znajdować zrozumienie i poparcie społeczne. Zasady praworządności muszą być przestrzegane obustronnie, zarówno ze strony władz i urzędów, jak i ze strony obywateli. Zdarzające się wypadki oporu wobec władzy, znieważenie urzędnika — są wysoce karygodne, ale szczególną wymowę ma pobicie urzędnika spełniającego swe obowiązki. Projekt ustanawia ochronę urzędnika w czasie służby, a w szczególności funkcjonariusza MO lub innego funkcjonariusza organu porządku publicznego. W poprawkach do projektu uznano za słuszne zaostrzyć sankcję karną dla przypadków, gdy nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia w następstwie takie j napaści.</u>
+ <u xml:id="u-13.41" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Przepisy prawa materialnego, nawet najlepsze, znajdować muszą swe uzupełnienie w przepisach o postępowaniu, określających instytucje i formy, przy pomocy których mają one być realizowane. Z Kodeksem karnym uchwalimy zarazem Kodeks postępowania karnego, gdyż stanowią one niejako organiczny związek. Projekt Kodeksu postępowania karnego daje gwarancję należytej realizacji prawa karnego. U podstaw jego leży:</u>
+ <u xml:id="u-13.42" who="#PoselMakowskiTadeusz">po pierwsze — zasada prawdy materialnej, ustalenie sprawcy przestępstwa i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, tak by osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności;</u>
+ <u xml:id="u-13.43" who="#PoselMakowskiTadeusz">po drugie — podstawą do rozstrzygnięć mogą być jedynie ustalenia faktyczne, odpowiadające prawdzie;</u>
+ <u xml:id="u-13.44" who="#PoselMakowskiTadeusz">po trzecie — zwalczanie przestępstw kojarzyć należy z zapobieganiem im oraz z umacnianiem poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.45" who="#PoselMakowskiTadeusz">Kodeks postępowania karnego w szerokim zakresie włącza do orzekania w sprawach karnych czynnik społeczny, daje oskarżonemu jak najszersze środki obrony we wszystkich stadiach postępowania; w krąg osób uprawnionych do występowania z oskarżeniem włącza organizacje społeczne. Kodeks nakłada zarazem obowiązek pouczenia uczestników postępowania o przysługujących im uprawnieniach procesowych, a brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywołać ujemnych skutków procesowych dla osoby, której dotyczy.</u>
+ <u xml:id="u-13.46" who="#PoselMakowskiTadeusz">Nowym zupełnie tworem myśli prawniczej jest Kodeks karny wykonawczy, gdyż nie miał on swojego poprzednika. Obejmuje on prawo penitencjarne, zawierające całokształt spraw^ ^związanych z wykonaniem kary i osobą wykonującą karę. Szanując osobowość więźnia, określa warunki, w jakich musi on ponieść określoną dolegliwość i w jaki sposób postępowaniem swoim powinien przyczynić się do prawidłowego wykonania kary. Proces reedukacji przez pracę i naukę oraz przemyślenie dokonanego czynu może dać szanse zrozumienia popełnionego błędu i powrotu do społeczności. Sprawowanie nadzoru przez prokuraturę i sąd daje gwarancję właściwego wykonania kary.</u>
+ <u xml:id="u-13.47" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Mimo znacznego postępu w świadomości prawnej na wsi, jest jeszcze wiele w tej dziedzinie do zrobienia. Będzie obecnie okazja po temu, aby upowszechnić przepisy nowych ustaw karnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.48" who="#PoselMakowskiTadeusz">Społeczeństwo wsi, organizacje młodzieżowe, organizacje społeczno-gospodarcze mogą i powinny rozwinąć bardziej różnorodną działalność w walce z przestępczością na wsi, przez szeroką działalność uświadamiającą oraz uaktywnienie organów samorządu spółdzielczego w kontroli działalności instytucji wiejskich, punktów skupu itp. oddziałać na rzecz ograniczenia przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-13.49" who="#PoselMakowskiTadeusz">Sądy i prokuratura przy stosowaniu kar wychowawczych sięgną szerzej do pomocy organizacji wiejskich o danie rękojmi przy orzekaniu o warunkowym umorzeniu postępowania czy też warunkowym zawieszeniu wykonania kary, a przy orzeczeniu kary ograniczenia wolności — praca na rzecz społeczeństwa wykonywana powinna być we własnym środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-13.50" who="#PoselMakowskiTadeusz">W tych wszystkich wypadkach zdrowa opinia wsi bez wątpienia skuteczniej niż dotychczas oddziaływać będzie na osobników mających skłonności do nieposzanowania praw.</u>
+ <u xml:id="u-13.51" who="#PoselMakowskiTadeusz">Wysoka Izbo! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego jest przekonany, że projekty ustaw karnych, przedstawione Wysokiemu Sejmowi, spełnią swoją podstawową rolę w zwalczaniu przestępczości w naszym kraju, że są to kodeksy głęboko przemyślane i zgodne z potrzebami społecznymi, dlatego też głosować będziemy za przyjęciem przedstawionych projektów ustaw wraz z poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-13.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Blat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselBlatJan">Wysoki Sejmie! Rozpoczęta dziś dyskusja nad kodyfikacją prawa karnego, odbywa się w atmosferze wielkiej aktywności i politycznego zaangażowania całego społeczeństwa, odbywa się w okresie, gdy cały naród ustala drogi jak najpełniejszego i najlepszego realizowania uchwał V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselBlatJan">Uchwała V Zjazdu Partii podkreśla, że — „jedną z węzłowych przesłanek i gwarancji rozwoju demokracji socjalistycznej jest umacnianie dyscypliny społecznej i praworządności socjalistycznej” — a — „skuteczna walka z naruszeniem prawa, z przestępczością, winna iść w parze z likwidacją tolerancji wobec wszelkich przejawów łamania społecznej dyscypliny, niegospodarności, niedbalstwa i marnotrawstwa”. Następnie wskazuje na konieczność dalszego ograniczenia przestępczości i jej społecznych Skutków, przy równoczesnym doskonaleniu metod badania przyczyn i źródeł jej powstawania oraz sposobów ich usuwania, koordynacji i umacniania udziału społeczeństwa w ochronie praworządności i ładu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselBlatJan">Zmiany ustrojowe w naszym kraju realizującym budowę socjalizmu, gruntowne przemiany stosunków społecznych, nowa struktura gospodarcza, jak również wychowawcze oddziaływanie ustroju socjalistycznego na społeczeństwo — wywarły ogromny wpływ na ugruntowanie socjalistycznej świadomości prawnej obywateli, a w konsekwencji na ich stosunek do obowiązującego prawa. Zachodzące w świadomości i postawie obywateli naszego kraju pozytywne przemiany znajdują odzwierciedlenie w kształtowaniu się przestępczości, która ulega systematycznemu ograniczaniu. Nowy układ stosunków społecznych, w szczególności przez swe oddziaływanie wychowawcze prowadzi do zahamowania i zmniejszania się przestępczości, przede wszystkim tak zwanej „przestępczości tradycyjnej”. Gdy na przykład w 1937 r. ogólna liczba skazanych wynosiła około 400 tys. osób, to w 1966 r. kształtowała się ona poniżej 265 tys., a w 1967 r. poniżej 246 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselBlatJan">Mimo ewidentnych zmian w poglądach i postawie naszego społeczeństwa istnieje nadal konieczność intensywnego wspierania procesu ich umacniania i dalszego rozwoju. Niemałą rolę odgrywa tu prawo, w tym również i prawo karne, poprzez możliwość wspierania zjawisk pozytywnych i eliminowania zjawisk niepożądanych. Toteż projekt Kodeksu karnego, uwzględniając wnioski płynące z doświadczeń budowy naszego ustroju, wychodzi z założenia, że kodyfikacja musi w pełni odpowiadać zasadom naszego ustroju i stanowić odbicie dotychczasowego dorobku i ugruntowanych przemian. Nawiązuje on równocześnie do przewidzianego kierunku dalszego rozwoju społeczno-politycznego i gospodarczego tak, aby odpowiadał nie tylko aktualnym, lecz także — w miarę możliwości — przyszłym potrzebom dalszego budownictwa socjalizmu. W ten sposób projekt Kodeksu karnego wraz z poprawkami Komisji stara się realizować na swoim gruncie kierunki uchwały V Zjazdu partii, która zalecając przyśpieszenie przebudowy naszego socjalistycznego systemu prawnego, podkreśla jednocześnie, że nowe prawo powinno nie tylko nadążać za rozwojem społecznym, lecz i coraz lepiej odzwierciedlać aktualne i perspektywiczne potrzeby społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselBlatJan">Założeniem jest, by Kodeks karny był instrumentem przydatnym do zwalczania przestępczości wszelkich typów. Dlatego też projekt Kodeksu karnego dąży do należytego zabezpieczenia podstawowych interesów politycznych i społeczno-gospodarczych państwa socjalistycznego, jak również do ochrony prawa i dóbr obywateli, przy uwzględnieniu zasady humanizmu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselBlatJan">Projekt realizuje przy tym zasadę rozwarstwienia przestępczości, stwarza warunki, by wymiar sprawiedliwości uderzał celnie i dotkliwie w szczególnie groźne dla społeczeństwa przejawy przestępczości i stopniował racjonalnie dolegliwość kary stosownie do społecznej szkodliwości przestępstwa, aż do stopniowego odstępowania od stosowania represji karnej, w szczególności w postaci pozbawienia wolności wobec sprawców przestępstw drobnej wagi zastępowanie jej środkami natury wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselBlatJan">Wysoki Sejmie! Jednym z najważniejszych zadań prawa karnego jest opanowanie przestępczości wymierzonej przeciwko własności w ogóle, a własności społecznej w szczególności. Ochrona własności społecznej przed kradzieżami i innymi zamachami jest jednym z istotnych zadań naszego wymiaru sprawiedliwości. Wynika to z ogromnego, decydującego znaczenia własności socjalistycznej dla przyśpieszenia rozwoju sił wytwórczych kraju, dla rozkwitu naszej gospodarki narodowej. Lud pracujący w naszym kraju swoją codzienną pracą pomnaża majątek narodowy, umacniając w ten sposób swoją socjalistyczną własność. Społeczeństwo coraz lepiej zdaje sobie sprawę z tego, że od ugruntowania własności społecznej zależy dalszy rozwój naszego kraju na drodze do socjalizmu, że na własności socjalistycznej opiera się rosnąca siła państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselBlatJan">Toteż bezustanna walka o ochronę własności społecznej przed rozkradaniem i roztrwanianiem jest zadaniem, wokół którego partia i władza ludowa mobilizuje czujność i aktywność polityczną klasy robotniczej i całego narodu. Walka ta ma poważne znaczenie dla przyśpieszenia rozwoju naszego życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego we wszystkich jego dziedzinach. Prowadzi ją nasze państwo ludowe również za pomocą aparatu przymusu państwowego, skierowanego swym ostrzem przeciwko naruszycielom mienia społecznego, prowadzi ją także za pomocą prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, które jest wyrazem interesów i woli polskiego ludu pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselBlatJan">Wyrazem polityki naszego państwa w dziedzinie ochrony własności społecznej jest właśnie projekt Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselBlatJan">Przestępstwa przeciwko mieniu należą do przestępstw najczęściej popełnianych. I tak na przykład w 1967 r. na ogólną liczbę skazanych, wynoszącą prawie 246 tys. osób, za przestępstwa przeciwko mieniu skazano blisko 77 tys. osób, a więc ponad 31% ogółu skazanych. Stąd też walka z tymi przestępstwami jest rzeczą szczególnie istotną.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselBlatJan">Realizując zasadę celnego i szybkiego uderzania w najcięższe i najbardziej społecznie niebezpieczne przestępstwa oraz konstytucyjną zasadę należytego zabezpieczenia ochrony własności społecznej, projekt Kodeksu karnego najcięższe przypadki zagarnięcia mienia społecznego, tak zwane — „aferowe” zagarnięcie mienia wielkiej wartości (to jest mienia o wartości przekraczającej 200 tys. zł), na szkodę jednostki gospodarki uspołecznionej, jeżeli to powoduje poważne zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, podobnie jak i wielkie przestępstwa aferowe, dewizowe i celne — zalicza do rzędu przestępstw przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym PRL i umieszcza je w pierwszym rozdziale części szczególnej kodeksu, to jest w rozdziale XIX, zaopatrując je w bardzo surowe wymiary kar. W szczególności zabezpiecza możliwość stosowania na szerszą skalę w tych wypadkach dolegliwości o charakterze ekonomicznym, a więc orzekanie wysokich grzywien, konfiskaty mienia, obowiązku naprawienia szkody, zasądzanie odszkodowania z urzędu.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselBlatJan">Projekt przy konstrukcji zarówno przestępstwa aferowego, jak i innych przestępstw przeciwko mieniu, oparł się na przepisach ustawy z dnia 21 stycznia 1958 r. oraz innych ustaw w tym zakresie; przejął z nich wszystko co było pozytywne, uwzględniając jednocześnie doświadczenia wynikające z praktyki organów wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselBlatJan">Stojąc na gruncie konstytucyjnej zasady szerokiej ochrony własności społecznej, projekt ma jednak również i to na uwadze, że w naszych warunkach mienie osobiste i indywidualne jest z reguły mieniem ludzi pracy, wymaga więc także odpowiedniej ochrony. Projekt zatem ujmuje wszystkie przestępstwa przeciwko mieniu zarówno społecznemu, jak i indywidualnemu w jednym rozdziale i zbliża w pewnym stopniu zagrożenia karne.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselBlatJan">Rozdział XXX projektu Kodeksu karnego p.t. — „Przestępstwa przeciwko mieniu” składa się z trzech grup przepisów dotyczących następujących przestępstw: a) przestępstw przeciwko mieniu społecznemu, b) przestępstw przeciwko mieniu innemu niż społeczne oraz c) przestępstw przeciwko mieniu wszelkiego rodzaju, stanowiących zresztą najliczniejszą grupę.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselBlatJan">W pierwszej grupie przepisów znajdują się oprócz podstawowej postaci zagarnięcia mienia społecznego zagarnięcia kwalifikowane ze względu na osobę sprawcy i charakter wykonywanych przez niego funkcji oraz na wartość zagarniętego mienia, a także ze względu na sposób działania sprawcy.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselBlatJan">Podstawowa postać przestępstwa zagarnięcia mienia społecznego zagrożona jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat, zaś postacie kwalifikowane karami surowszymi, mianowicie od roku do lat 10 pozbawienia wolności, a gdy znamieniem kwalifikującym jest znaczna wartość zagarniętego mienia, to jest wartość przekraczająca 100 tys. zł — karami od 5 do 15 lat, albo nawet karą 25 lat pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselBlatJan">Najdrobniejsze przypadki kradzieży lub przywłaszczenia mienia społecznego, (to jest kradzież lub przywłaszczenie takiego mienia o wartości do 500 zł) stanowić będą wykroczenia. Przeniesienie drobniejszych występków do rzędu wykroczeń ograniczy zasięg Kodeksu karnego i usprawni ściganie tych czynów, odciążając w ten sposób sądy, oraz znacznie uelastyczni politykę karania z uwagi na środki, którymi posługują się kolegia orzekające w sprawach o wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselBlatJan">Druga grupa przepisów wymienia formy zamachów na mienie nie będące mieniem społecznym, a więc na osobiste lub indywidualne mienie obywateli. Projekt utrzymuje podstawowe postacie kradzieży, przywłaszczenia i oszustwa. Przejęte zostały również z dotychczasowych przepisów przestępstwa takie, jak nadużycie zaufania i lichwa. I tutaj także łagodniej traktuje się wypadki mniejszej wagi oraz przekazuje do wykroczeń kradzież i przywłaszczenie mienia o wartości do 500 zł.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselBlatJan">Trzecia grupa przepisów dotyczy zamachów na mienie zarówno społeczne, jak i inne, i obejmuje przestępstwa takie, jak kradzież z włamaniem, kradzież rozbójnicza, rozbój, wymuszanie rozbójnicze, niszczenie mienia, wyrąb drzewa w lesie, zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia, paserstwo umyślne i nieumyślne, przy czym i tutaj także występują kwalifikowane postacie przestępstwa ze względu na sposób działania sprawcy. Najdrobniejsze przypadki paserstwa umyślnego i nieumyślnego, jak również niszczenie mienia oraz wyrąb drzewa w lesie, stanowić będą wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselBlatJan">Projekt kodeksu zabezpiecza możliwość — przy skazaniach za wszystkie przestępstwa przeciwko mieniu — szerokiego stosowania dolegliwości o charakterze ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselBlatJan">W ten sposób poprzez zabezpieczenie możliwości stosowania surowych kar pozbawienia wolności i kar ekonomicznych za najcięższe przestępstwa przeciwko mieniu, zwłaszcza społecznemu — z jednej strony, i jednoczesne zabezpieczenie możliwości łagodniejszego traktowania zamachów na mienie rzeczywiście małej wartości, aż do przekształcenia ich na wykroczenia włącznie — z drugiej strony, została w projekcie Kodeksu karnego uwzględniona zasada polaryzacji.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselBlatJan">Sporo miejsca poświęca projekt problemowi recydywy, która zarówno przy przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu, jak i przy przestępstwach przeciwko mieniu występuje często, częściej niż przy innych przestępstwach, zresztą w tym ostatnim wypadku szczególnie nawet szeroko. I tak na ogólną liczbę recydywistów w 1967 r., wynoszącą ponad 66 tys. osób, ponad 7 tys. wypadków to recydywa przy przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu, a ponad 27 tys. wypadków — to recydywa przy przestępstwach przeciwko mieniu; ogółem liczba recydywy przy obu wyżej wymienionych rodzajach przestępstw wynosi blisko 35 tys. i stanowi ponad 52%, a więc więcej niż połowę ogółu recydywy.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselBlatJan">Analiza aktualnego Stanu przestępczości, stanowiąca podstawę prac nad projektem Kodeksu karnego, ukazując szereg pozytywnych zjawisk, które dokonały się na przestrzeni zwłaszcza ostatnich 10 lat, ujawniła jednocześnie szereg zjawisk negatywnych, wymagających odpowiedniego przeciwdziałania, między innymi również środkami karnymi. Należy do nich wzrastająca tendencja powrotności do przestępstwa przez określone grupy i kategorie osób. Powagę sytuacji w tej mierze ilustrują następujące dane liczbowe. Liczba kilkakrotnie karanych wynosiła w 1965 r. ponad 56 tys. osób, w 1966 r. — ponad 64 tys., a w 1967 r. — ponad 66 tys., przy czym liczba kilkakrotnie karanych za przestępstwa przeciwko mieniu wynosiła w 1965 r. ponad 24 tys., a w latach 1966 i 1967 — ponad 27 tys. Liczba kilkakrotnie karanych za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu wynosiła w latach 1965 i 1966 ponad 6 tys. osób, zaś w 1967 r. — ponad 7 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselBlatJan">Powrót skazanego do przestępstwa stanowi szczególnie groźne dla porządku prawnego zjawisko, tym bardziej więc niepokoi stały wzrost tego zjawiska; niepokojący zwłaszcza jest wzrost recydywy wielokrotnej. Uderza to, jeśli na przykład porównać liczbę osób czterokrotnie i więcej skazanych w warunkach recydywy w 1961 r. wynoszącą ponad 4 tys., ze skazaniami takich kilkakrotnie powrotnych przestępców w 1966 r. w liczbie ponad 5 tys., przy jednoczesnym stałym spadku globalnej liczby skazanych, która na przykład w 1966 r. wynosiła poniżej 265 tys., a w 1967 r. poniżej 246 tys. osób. Na podkreślenie zasługuje fakt, że co czwarta osoba skazana w 1966 r. to przestępca powrotny.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselBlatJan">Obowiązujące przepisy karne nie dają dostatecznych możliwości skutecznego zwalczania recydywy. Możliwość orzekania wyższych wymiarów kar w takich wypadkach, nie zawsze zresztą konsekwentnie wykorzystywana przez sądy, nie wystarcza do rozwiązania problemu recydywy.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#PoselBlatJan">Oczywiście, walka ze zjawiskiem recydywy to zadanie o charakterze ogólnospołecznym i same środki z zakresu prawa karnego niewątpliwie nie mogą być uznane za wystarczające. Niemniej jednak, mają i one do spełnienia niemałą rolę. Wychodząc z powyższych założeń, projekt Kodeksu karnego podejmuje szereg daleko idących posunięć w kierunku ukrócenia przestępczości powrotnej, nie rezygnując przy tym z położenia pewnego akcentu na zaostrzenie wyroków przeciwko recydywistom.</u>
+ <u xml:id="u-15.26" who="#PoselBlatJan">Znacznie surowiej niż w obowiązującym ustawodawstwie projekt traktuje przestępców powrotnych. W szczególności wprowadza on w art. 60 § 1 i 2 obligatoryjne podwyższenie zarówno dolnego, jak i górnego zagrożenia karą pozbawienia wolności, przewidzianego za dane przestępstwo, przy czym przy przestępstwach popełnianych z chęci osiągnięcia korzyści majątkowej i przy przestępstwach o charakterze chuligańskim, w razie recydywy wielokrotnej, zabezpieczona została wyższa gradacja kar. Surowsze ukaranie projekt uzależnia od uprzedniego odbycia co najmniej 6 miesięcy kary, a przy recydywie wielokrotnej co najmniej 1 roku kary pozbawienia wolności. Jeżeli nawet — w wyjątkowych wypadkach zaostrzenie kary przewidziane w art. 60 § 1 lub 2 byłoby zdaniem sądu niesłuszne, to w każdym razie popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy stanowi zawsze okoliczność wpływającą na zaostrzenie kary.</u>
+ <u xml:id="u-15.27" who="#PoselBlatJan">Obok podwyższenia kar zwraca uwagę umożliwienie zastosowania wobec recydywisty wielokrotnego, w wyjątkowych wypadkach, warunkowego zwolnienia, przy zastosowaniu zaostrzonych kryteriów, to jest po odbyciu co najmniej ^3/4^ kary z, tym, że odmiennie niż w stosunku do pozostałych skazanych okres próby nie może trwać tu krócej niż 3 lata. Jest to wynikiem uwzględnienia przez projekt Kodeksu karnego doświadczeń wynikających z praktyki penitencjarnej, która wskazuje na potrzebę bardziej elastycznego ujęcia przepisów o przedterminowym warunkowym zwolnieniu, co. sprzyja osiąganiu lepszych efektów resocjalizacyjnych przy wykonywaniu kary pozbawienia wolności.</u>
+ <u xml:id="u-15.28" who="#PoselBlatJan">Główny akcent projekt Kodeksu karnego kładzie na środki zmierzające do zapobiegania przestępczości przez przeszkodzenie czy też uniemożliwienie popełniania przestępstwa drogą zastosowania odpowiedniego zespołu środków oddziaływania na przestępcę powrotnego po odbyciu przez niego kary.</u>
+ <u xml:id="u-15.29" who="#PoselBlatJan">Takim nowym środkiem jest przede wszystkim instytucja nadzoru ochronnego. Polegać ma ona na tym, że po zwolnieniu skazanego z zakładu karnego, stosownie do orzeczenia sądu, przestępca powrotny będzie mógł być objęty na okres od 3 do 5 lat nadzorem organów sądowych, które poddadzą kontroli jego tryb życia i postępowania i będą podejmować starania, aby nie popełnił on nowego przestępstwa. W czasie trwania tego nadzoru skazany będzie podlegał pewnym ograniczeniom osobistym, takim jak: zakaz zmiany miejsca pobytu, ewentualny zakaz pobytu w określonych miejscowościach lub obowiązek pobytu w wyznaczonym mu miejscu. Mogą też być orzeczone w stosunku do niego określone polecenia, jak: wykonywanie pracy zarobkowej lub pracy na cele społeczne, powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach i miejscach, powstrzymanie się od nadużycia alkoholu itp. W ten sposób przestępca powrotny, pomimo odzyskania wolności, będzie się znajdował pod stałą kontrolą specjalnego kuratora lub instytucji, czuwających nad jego zachowaniem, a nałożone na niego obowiązki powinny skutecznie przeciwdziałać powrotowi do przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.30" who="#PoselBlatJan">Gdyby jednak środek ten był niewystarczający, projekt przewiduje możliwość osadzenia opornego przestępcy powrotnego w ośrodku przystosowania społecznego na czas nieokreślony, nie krótszy jednak niż 2 lata i nie dłuższy niż 5 lat. Należy zaznaczyć, że ma to być środek o charakterze wyjątkowym, przewidziany przede wszystkim dla wielokrotnych przestępców kryminalnych o szczególnie wysokim wskaźniku powrotności do przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.31" who="#PoselBlatJan">Zarówno nadzór ochronny, jak i ośrodek przystosowania społecznego są środkami nowymi, nie znanymi prawu obowiązującemu, a wprowadzenie ich podyktowane jest koniecznością odpowiedniej, zdecydowanej walki ze zjawiskiem recydywy.</u>
+ <u xml:id="u-15.32" who="#PoselBlatJan">Wysoki Sejmie! Reasumując należy stwierdzić, że przepisy projektu Kodeksu karnego, dotyczące zagadnienia ochrony mienia oraz recydywy, którym poświęciłem swoje wystąpienie, uwzględniają aktualny stan rozwoju stosunków społeczno-ekonomicznych i istniejący stan dyscypliny społecznej w kraju, opierają się też na doświadczeniach dotychczasowej praktyki organów wymiaru sprawiedliwości, przy czym mają one na względzie perspektywiczne potrzeby społeczne. Realizując zasady humanizmu socjalistycznego, udzielając należnej ochrony dobrom i interesom państwa, społeczeństwa i obywateli, uwypuklając resocjalizacyjną rolę kary, przepisy te powinny oddziaływać zapobiegająco i wychowawczo na ludzi wchodzących w kolizję z prawem i stanowić skuteczny instrument umacniania praworządności socjalistycznej i ochrony praw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-15.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Rudolf Szura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselSzuraRudolf">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Przedstawione pod obrady Wysokiego Sejmu projekty Kodeksu karnego, Kodeksu postępowania karnego i Kodeksu karnego wykonawczego w poważnym zakresie zamykają wieloletnie prace nad kodyfikacją tej ważnej gałęzi naszego ustawodawstwa. Świadczą one o zakończeniu pewnego okresu w budownictwie naszej państwowości i ustabilizowaniu stosunków prawnych, umożliwiających stworzenie kodeksowych ram prawnych, w których na długie lata rozwijać się będzie nasze życie społeczne, polityczne i gospodarcze. Są one wyrazem podstawowych idei społecznych wskazujących dobra, które chcemy chronić rygorami karnymi i formy ich realizacji w oparciu o szeroki zestaw środków wychowawczych i represyjnych. Kodeksy te tworzą zwartą całość, opartą na jednolitych przesłankach i zrozumiałą dla całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselSzuraRudolf">Jak już mówiono z tej trybuny, przedstawione projekty kodeksów nie zawierają uregulowania odpowiedzialności karnej nieletnich. Oczywiście, nie wynika to z niedoceniania problemu, lecz wręcz odwrotnie — przywiązywania do tej sprawy dużego znaczenia i jej głębokiego rozważania. W licznych wystąpieniach z trybuny sejmowej, jak i we wnioskach i postulatach zainteresowanych komisji, domagano się opracowania dokumentu regulującego w jednym akcie prawnym zagadnienia dotyczące działalności zapobiegawczej oraz postępowania z nieletnimi sprawcami przestępstw i wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselSzuraRudolf">Identyczne też stanowisko reprezentuje w tej kwestii Stronnictwo Demokratyczne.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselSzuraRudolf">Powołana zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości specjalna komisja do opracowania takiego projektu, opracowała projekt ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu demoralizacji i przestępczości nieletnich, który jednakże jeszcze nie dojrzał do prac legislacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselSzuraRudolf">Zgodnie z wypróbowanymi demokratycznymi metodami przygotowania zasadniczych ustaw, projekt stał się przedmiotem społecznej dyskusji, która na pewno przyczyni się do jego ulepszenia i pełniejszego osiągnięcia celu, Któremu ma służyć. Zapewne projekt tej ustawy wejdzie pod obrady Sejmu V kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselSzuraRudolf">Niemniej jednak należy stwierdzić, że projekt Kodeksu karnego w kwestii nieletnich dał już bardzo ważne przedwstępne rozstrzygnięcia. Będą one wiążące dla ostatecznego ustawowego uregulowania zwalczania przestępczości nieletnich i jej zapobiegania. Młodzieżowych sprawców przestępstw projekt Kodeksu karnego dzieli na nieletnich i młodocianych. Granicą dzielącą jest ukończony rok siedemnasty. Osoby do lat 17 są zaliczane w pojęciu prawa karnego do nieletnich, a od lat 17 do 21 — do młodocianych. Zasadą wyrażoną w projekcie Kodeksu karnego jest pełna odpowiedzialność sprawcy po ukończeniu lat 17.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselSzuraRudolf">Od tej ogólnej zasady projekt przewiduje pewne odstępstwa. Mogą bowiem być wypadki, gdy nieletni po ukończeniu 16 lat, a przed ukończeniem 17 lat, do którego stosowano już środki wychowawcze lub poprawcze, lub który ucieknie z takiego zakładu i popełni nawet najcięższą zbrodnię, to zgodnie z obowiązującym obecnie Kodeksem karnym może być ukarany tylko w trybie dyscyplinarnym jednym z rygorów przewidzianych w zakładzie poprawczym i z którego musi być zwolniony po osiągnięciu lat 21, a więc, w praktyce czyn jego jest w zasadzie bezkarny.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselSzuraRudolf">Stan taki wywoływał nieraz oburzenie społeczeństwa, domagającego się poprawy obowiązującego prawa w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselSzuraRudolf">Dlatego też projekt Kodeksu karnego, uwzględniając te słuszne postulaty postanawia, że nieletni, który po ukończeniu lat 16 dopuścił się zbrodni przeciwko życiu, zbrodni zgwałcenia, rozboju lub zbrodni przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, albo umyślnie spowodował ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia odpowiada według ogólnych przepisów. Odpowiedzialność tę będzie ponosił tylko wówczas, gdy za tym przemawiają okoliczności sprawy, a więc kryteria obiektywne oraz cechy osobiste sprawcy, jego właściwości, dotychczasowy tryb życia, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane wobec niego środki wychowawcze lub poprawcze nie odniosły skutku.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselSzuraRudolf">Z drugiej znów strony, bywają w praktyce przypadki, kiedy czyn przestępny popełni młodociany, który ukończył wprawdzie lat 17, a nie ma jeszcze ukończonych lat 18, jednakże zastosowanie w stosunku do niego kary katalogowej, przewidzianej za dane przestępstwo byłoby niesłuszne, z uwagi na okoliczności, w jakich przestępstwo zostało popełnione oraz z uwagi na jego właściwości i warunki osobiste. W tych okolicznościach projekt Kodeksu karnego zezwala sądowi na zastosowanie wobec sprawcy tylko środka wychowawczego czy poprawczego, zamiast kary. Taka możliwość może istnieć wyłącznie w przypadku popełnienia występku, a nie zbrodni.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselSzuraRudolf">Tę elastyczność granicy odpowiedzialności uznać należy za słuszną, humanitarną i postępową w stosunku do obecnej sztywnej granicy odpowiedzialności. Stopień rozwoju umysłowego, psychicznego i fizycznego nie jest równy dla każdej jednostki i oddanie w ręce sądu oceny, kiedy można i należy odstąpić od granicy lat 17 jako granicy pełnej odpowiedzialności sprawcy, zapewnia skuteczniejszą i bardziej trafną walkę z przestępczością.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselSzuraRudolf">Istotne znaczenie dla wymiaru kary wobec nieletnich i młodocianych, to jest osób, które nie ukończyły jeszcze lat 21, ma zasada zezwalająca sądowi na zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary nieletnim, którzy odpowiadają za zbrodnie popełnione po ukończeniu 16 lat, a przed ukończeniem lat 17 oraz w stosunku do młodocianych w szczególnie uzasadnionych przypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselSzuraRudolf">Również w zakresie wymiaru kary projekt Kodeksu karnego stwierdza, że nie stosuje się kary śmierci wobec osoby, która w czasie popełnienia przestępstwa nie miała ukończonych lat 18. Względy humanitarne przemawiają za tym, by tej najwyższej kary nie stosować wobec osoby, której światopogląd i zasady moralne mogły się jeszcze w pełni nie ukształtować i ustabilizować.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselSzuraRudolf">Podstawowe zasady wykonania kary określone zostały w projekcie Kodeksu karnego wykonawczego. W szerokim systemie kar ważną rolę odgrywa kara pozbawienia wolności. Karę tę wykonuje się w zakładach karnych według zasad indywidualizacji metod i środków oddziaływania penitencjarnego. Kodeks karny wykonawczy zajmuje się bliżej tymi metodami i środkami i wskazuje, jak należy oddziaływać na skazanego, aby kształtował się jego właściwy stosunek do pracy i przestrzegania porządku prawnego, a w konsekwencji, by wynikiem tego systemu było przeciwdziałanie ponownemu popełnieniu przestępstwa przez skazanego.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselSzuraRudolf">Projekt Kodeksu karnego podkreśla rolę sądu nie tylko przy wyrokowaniu, kiedy może określić rodzaj zakładu karnego, tryb rygoru wykonywania kary, lecz i późniejszą jego ingerencję w proces wykonywania kary. W toku tego postępowania sąd może zarządzić zmianę w stosowaniu metod i środków oddziaływania penitencjarnego.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselSzuraRudolf">Ingerencja sądu w walce o praworządność, o zwalczanie przestępczości i wychowanie osób, które weszły w konflikt z obowiązującym porządkiem prawnym nie kończy się z chwilą prawomocności wyroku, lecz trwa do czasu osiągnięcia celu kary.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselSzuraRudolf">Te podstawowe zasady rozwija projekt Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselSzuraRudolf">Trzeba podkreślić, że dotychczasowe ustawodawstwo u nas obowiązujące nie znało odrębnej ustawy normującej całokształt postępowania związanego z wykonaniem wyroków i postanowień w sprawach karnych. Część tych przepisów mieści się w Kodeksie karnym, część w Kodeksie postępowania karnego, w regulaminie wykonywania kary pozbawienia wolności oraz w innych instrukcjach i regulaminach.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselSzuraRudolf">Wydaje się rzeczą ze wszech miar słuszną, by również w tej dziedzinie prawa ująć przepisy wykonawcze w jednym akcie normatywnym, i to w akcie najwyższej rangi. Pozwala to nie tylko na całkowitą integrację norm prawnych z tego zakresu, lecz również ułatwia poznanie obowiązujących przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselSzuraRudolf">W toku całego postępowania wykonawczego skazany jest zawsze podmiotem ściśle określonych praw i obowiązków, pozostając przez cały okres w polu zainteresowania i nadzoru sądu, sądu penitencjarnego czy sędziego penitencjarnego. Projekt omawianego kodeksu ściśle określa równocześnie kompetencje każdego z tych organów.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselSzuraRudolf">Przez sąd — kodeks rozumie sąd I instancji, który wydał wyrok. Do jego obowiązku należy niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku, skierować wyrok do wykonania do właściwego zakładu karnego. Sąd jednakże może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności wedle swego uznania, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach zobowiązany jest do odroczenia w wypadku choroby psychicznej skazanego lub ciężkiej innej jego choroby, uniemożliwiającej wykonanie kary.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselSzuraRudolf">Sąd I instancji właściwy jest do rozstrzygania wątpliwości co do wykonania orzeczenia, zarzutów co do obliczenia kary, zawiesza postępowanie wykonawcze na okres trwania przeszkody dla wykonania orzeczenia, jak wreszcie umarza postępowanie w razie śmierci lub innej przyczyny, wyłączającej możliwość prowadzenia postępowania wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselSzuraRudolf">Podkreślić należy, że sąd orzeka w razie potrzeby po wysłuchaniu skazanego, ewentualnie jego obrońcy, co zabezpiecza prawidłowość rozstrzygnięcia i formę kontradyktoryjności, oczywiście w ograniczonym zakresie, wynikającym z trybu tego postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselSzuraRudolf">Do uprawnień sądu penitencjarnego, którym jest sąd powiatowy najbliższy zakładu karnego, w którym przebywa skazany, należy udzielanie przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności na okres do 6 miesięcy, oczywiście z ważnych przyczyn, lub gdy przemawia za tym interes społeczny, jak również może odwołać udzieloną przerwę. Przed wydaniem takiego postanowienia sąd penitencjarny powinien wysłuchać skazanego i jego obrońcę. Sąd ten może zmienić określony w wyroku rodzaj zakładu karnego lub orzeczony rygor, jeżeli ujawnione okoliczności wskazują, że dla osiągnięcia celu kary taka zmiana jest pożądana.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselSzuraRudolf">Nadzór nad legalnością i przebiegiem całego procesu wykonywania kary pozbawienia wolności należy do sędziego penitencjarnego. W szczególności należy do niego kontrola prawidłowości działania administracji zakładu karnego w resocjalizacji osoby pozbawionej wolności. Działalność ta powinna zmierzać ku temu, by skazany uświadomił sobie szkodliwość popełnionego czynu i by wyrobił w sobie poczucie odpowiedzialności oraz szacunek dla innych. Stosowany rygor nie może przekraczać granic niezbędnych do prawidłowego wykonania kary, lub zastosowanego środka, jak również powinien zapewniać poszanowanie godności ludzkiej skazanego. W tym zakresie sędzia penitencjarny może uchylać lub zawieszać decyzje komisji penitencjarnej, jeżeli decyzja ta jest sprzeczna z prawem lub zasadami polityki penitencjarnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselSzuraRudolf">Orzeczenie kary dyscyplinarnej o umieszczeniu skazanego w oddziale izolacyjnym wymaga uprzedniej zgody sędziego penitencjarnego. W wyjątkowych wypadkach losowych sędzia penitencjarny może zwolnić skazanego z zakładu karnego na okres do 5 dni.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselSzuraRudolf">Resocjalizacja skazanego powinna nastąpić przede wszystkim poprzez pracę, naukę i zajęcia kulturalno-oświatowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#PoselSzuraRudolf">Praca jest bezwzględnym obowiązkiem skazanego, od którego uchylić się nie może. Jedynie orzeczenie lekarza może być podstawą do zwolnienia z obowiązku pracy. Skazany pracuje za wynagrodzeniem, wedle norm czasu ogólnie przyjętych z prawem do wypoczynku i urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-17.28" who="#PoselSzuraRudolf">Z wypracowanego przez skazanego wynagrodzenia, 5% potrąca się na pomoc postpenitencjarną, a 50% otrzymuje skazany. Resztę wynagrodzenia przekazuje się do budżetu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.29" who="#PoselSzuraRudolf">Część wynagrodzenia, przypadająca skazanemu, może być podwyższona w zależności od postawy więźnia w pracy i jego stosunków rodzinnych. Ta kwota może być przedmiotem egzekucji, na przykład dla pokrycia należności alimentacyjnych na rzecz osób, do których utrzymania skazany jest zobowiązany.</u>
+ <u xml:id="u-17.30" who="#PoselSzuraRudolf">Projekt szczegółowo reguluje prawa i obowiązki więźniów, podnosząc je do rangi ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.31" who="#PoselSzuraRudolf">Reasumując pragnę stwierdzić, że projekt Kodeksu karnego, jak również Kodeksu karnego wykonawczego, odpowiadając najbardziej postępowym zasadom wykonywania kary i oddając to postępowanie pod stały nadzór sądu, zabezpiecza praworządność w tym ważnym procesie oraz stwarza humanitarne, a zarazem najbardziej prawidłowe warunki i środki do przywrócenia społeczeństwu ludzi, którzy swoimi czynami naruszyli porządek prawny i zasady współżycia w państwie ludowym.</u>
+ <u xml:id="u-17.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Nie ma potrzeby tłumaczyć, jak wielkiej wagi problem jest dziś przedmiotem dyskusji sejmowej. Na porządku dziennym obrad znajduje się przecież niemal całokształt ustawodawstwa karnego naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselStommaStanislaw">Prawo karne jest tą dziedziną ustawodawstwa, na którą opinia społeczna jest w szczególny sposób uwrażliwiona. I trudno się temu dziwić. To rzeczywiście jest newralgiczna część każdego prawodawstwa. Prawo karne to prawo granic. Tak tę dziedzinę ustawodawstwa określa uczony krakowski prof. Wolter. Określenie plastyczne i niezwykle trafne. Inne gałęzie prawa regulują jakieś dziedziny życia, powiedzmy prawo spadkowe, prawo rodzinne, prawo pracy itd. Sama nazwa wskazuje, o jaką dziedzinę chodzi. Prawo karne nic nie reguluje. Natomiast stawia granice legalnej działalności ludzkiej. Wyklucza pewne rodzaje zachowania się, grożąc za nie represją karną. Ma to dwa aspekty. Z jednej strony prawo karne ma być puklerzem społeczeństwa, ma chronić organizację społeczną, państwo, ustrój, chronić także jednostkę przed przemocą ze strony innych ludzi, wykluczać prawo dżungli. Z drugiej strony ma gwarantować granicę, poza którą nie może spaść na obywatela żadna represja karna. Wyraża się to tą klasyczną dewizą — „nullum crimen sine lege”. Dlatego podstawowym problemem każdego prawa karnego jest sprawa granic penalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselStommaStanislaw">Gdy chcemy granicę tę ocenić właściwie w naszym nowym prawie karnym, nie wystarczy zestawić obecnie jeszcze obowiązujący kodeks karny z 1932 r. z przedstawionym Sejmowi nowym projektem prawa karnego. Można w sposób właściwy zestawić część ogólną dotychczasowego Kodeksu karnego z częścią ogólną projektu prawa karnego, natomiast nie byłoby to adekwatne zestawienie, gdy chodzi o część szczegółową.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselStommaStanislaw">Od 1944 r. wydano w Polsce mnóstwo ustaw i porównując nowe i stare prawo karne, trzeba z nowym projektem zestawiać całokształt tego ustawodawstwa, które w Polsce się ukazało. Wówczas dopiero można ocenić porównawczo granice penalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselStommaStanislaw">Nasuwa się pytanie, na ile nowy Kodeks karny jest tylko kodyfikacją, a więc i kompilacją starych ustaw, na ile zaś dziełem nowym. Rzecz oczywista, że z samego założenia prawo karne powinno być wypływem potrzeb aktualnych, w danym momencie rzeczywiście istniejących, a nie kompilacją przepisów wydawanych w różnych warunkach. Jak pod tym względem rysuje się nowe prawo karne?</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselStommaStanislaw">Jak wiadomo, w szerokiej opinii publicznej rozpowszechniła się ujemna, negatywna ocena tak zwanego Małego kodeksu karnego — dekret o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa z 1946 r.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselStommaStanislaw">Przyczyną niepopularności tego dekretu są pewne ostre przepisy, zredagowane w warunkach szczególnych, w warunkach, gdy istniały bardzo ostre konflikty społeczne i polityczne. Poza tym myślę, że na powstanie tej niepopularności wpływa i to, że przepisy wydane jako prowizoryczne i przejściowe, potem się utrwaliły na stałe. Dlatego obywatele bardzo często zapytują, na ile Mały kodeks karny ma być włączony w ramy nowego projektu prawa karnego. Odpowiedź ta, zwłaszcza dla ludzi zajmujących się szczegółowiej prawem karnym, nie jest łatwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselStommaStanislaw">Opinia demonizuje ten dekret, który nazywany jest Małym kodeksem karnym. W rzeczywistości jest to akt bardzo niejednolity, zawierający najróżniejsze przepisy bardzo różnorodne. Mamy tam przecież liczne przepisy, które wygasły siłą rzeczy ze zmianą warunków społecznych. Powiedzmy przykładowo — przestępstwo — szaber, kary za nielegalny wywóz mienia z ziem zachodnich itd. Mamy przepisy dublujące po prostu Kodeks karny z 1932 r. Jest wiele takich przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselStommaStanislaw">Mamy wreszcie pewne przepisy natury ogólnej, na przykład określenie pojęcia urzędnika w rozumieniu prawa karnego. Tylko część Małego kodeksu karnego stanowią artykuły dotyczące nowych przestępstw. A także i między tymi należy jeszcze różnicować i trzeba stwierdzić, że są wśród nich takie, które są uzasadnione i które powinny być powtórzone w nowym prawie karnym. Jednakże są i takie, o których wcięlibyśmy powiedzieć, że zniknęły z życia prawnego razem ze zmianą ustawodawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselStommaStanislaw">Nie zawsze tak jest. Niektóre przepisy Małego kodeksu, które oceniamy ujemnie, przeszły do ustawodawstwa nowego. Wymienię przykładowo art. 47 Małego kodeksu, który przewiduje ulgowe potraktowanie sprawcy przy łapownictwie czynnym, jeżeli zdemaskuje on swego wspólnika. Artykuł ten stwarza siłą rzeczy pokusę do działań prowokatorskich. Tego rodzaju etycznie wątpliwe przepisy nie podnoszą autorytetu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselStommaStanislaw">Żałuję też, że w ostatniej chwili na Komisji, już po uchwaleniu poprawek, przedstawiciel Ministerstwa przerzucił — że się tak wyrażę — z Małego kodeksu do nowego kodeksu art. 5. Jest on ujęty w tak ogólnikowej formie, że dopuszczać musi bardzo dowolną interpretację. Przepisy takie, jak wiemy z przeszłości, bywają niebezpieczne, bo są nadużywane.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselStommaStanislaw">Natomiast krytyczny stosunek do przepisów Małego kodeksu wyraża się na przykład w dużym przetworzeniu treści dotychczasowych art. 23 i 24 Małego kodeksu, gdzie chodzi o sporządzanie i rozpowszechnianie itd. nielegalnych druków. W projekcie materiał ten wyczerpuje art. 288 ujęty ściślej i węziej. Jest to pozytywny przykład krytycznego ustosunkowania się ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselStommaStanislaw">Jest rzeczą zrozumiałą, że nas, jako posłów Koła — „Znak”, obchodzą żywo przepisy karne, odnoszące się do dziedziny życia religijnego. Otóż odnośny rozdział projektu Kodeksu karnego budzi zastrzeżenia. Przepisy w nim zawarte nie są nowe. Po prostu powtórzono wiele artykułów z dekretu o ochronie wolności, wyznania i sumienia z 5 sierpnia 1949 r.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselStommaStanislaw">Pochodzą one z innego okresu, gdy stosunki były zgoła inne. Władza wtedy nie była jeszcze tak ustabilizowana. W kraju trwały silne konflikty polityczne, w które wciągano także duchowieństwo. Inna była sytuacja państwa i inna także sytuacja kościoła. Pontyfikat Jana XXIII i Pawła VI zmienił przecież bardzo stosunki wewnątrz kościoła. Z zadowoleniem stwierdzamy, że u nas nastąpiła znaczna poprawa we wzajemnych stosunkach między państwem i kościołem i sądzimy, że są podstawy, żeby przypuszczać, że to odprężenie stopniowo zamieni się w uregulowaną koegzystencję harmonijną.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselStommaStanislaw">W tych warunkach nie uważamy za uzasadnione przenoszenie przepisów wydanych w zupełnie innym kontekście społecznym do nowego prawa karnego. W szczególności rażą nas te dwa artykuły w prowizorycznej numeracji, określane jako art. 200 i 201.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselStommaStanislaw">Art. 200 przewiduje karę za nadużywanie wolności wyznania w celu szkodzenia państwu.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselStommaStanislaw">Art. 201 karze za nadużywanie łatwowierności w sprawach wiary, w celu wywoływania nieporządku i siania zamętu.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselStommaStanislaw">Ten ostatni przepis był prawie zawsze martwą literą. Po prostu nie było wiele takich wypadków. Po cóż więc art. 201, po co, jak zły upiór, ma straszyć ze stron nowego kodeksu. Gdy chodzi o nadużywanie wolności wyznania dla działalności przeciw państwu, to przecież na straży interesów państwa stoją liczne przepisy szczegółowe. Jeżeli któryś z nich będzie naruszony, sankcja może być wymierzona. Jeżeli zaś żaden z tych przepisów szczególnych nie będzie naruszony, to czy jest uzasadnione karanie?</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselStommaStanislaw">Na Komisji Wymiaru Sprawiedliwości zgłosiłem wniosek o wykreślenie tych obu artykułów. Wniosek jednak został odrzucony.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselStommaStanislaw">Nadmierna penalizacja wypływa często z pewnego abstrakcyjnego idealizmu społecznego. Występuje jako objaw naiwnie pojętej tendencji do perfekcjonizacji życia za pomocą sankcji karnej. Mnożą się wtedy przepisy karne, pozornie słuszne, nawet budujące, ale w praktyce prowadzące do zamętu, jeśli sytuacja nie nadaje się do naprawienia drogą sankcji karnej. Tendencja ta miała swoje odbicie w projekcie Kodeksu karnego. Jaskrawym jej wyrazem był projektowany art. 290, przewidujący kary za pasożytniczy tryb życia. Na pewno istnieje problem pasożytnictwa społecznego. Są pewne zakorzenione formy tego pasożytnictwa, na przykład prostytucja. Należy zwalczać te plagi społeczne. Ale pytanie — czy środek karny jest tu rzeczywiście remedium, czy jest właściwym środkiem zaradczym? Dlatego dobrze się stało, że Ministerstwo Sprawiedliwości zgłosiło autopoprawkę, wycofując całkowicie wspomniany artykuł.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselStommaStanislaw">Tak samo w drodze autopoprawki Ministerstwa Sprawiedliwości wykreślono art. 227 i 228, o czym mówił dzisiaj Marszałek Kliszko. Przewidywały one kary za złą produkcję i brakoróbstwo budowlane. Znowu problem ważny i istotny, ale znowu pytanie, czy tutaj właściwym remedium jest przepis Kodeksu karnego. Nie mogę się jednak oprzeć wrażeniu, że niedostatecznie pod tym względem skontrolowano przepisy projektu i że zostały pewne artykuły będące wyrazem tej tendencji do perfekcjonizacji za pomocą przepisów karnych. Mam na przykład na myśli art. 191 prowizorycznej numeracji. Przewiduje on karę za rozpijanie nieletnich. Przy czym ustawowa istota czynu jest ujęta bardzo szeroko. Mówi się: „Kto ułatwia spożywanie alkoholu...”. Znowu problem bardzo ważny, wymagający niewątpliwie silnego przeciwdziałania ze strony społeczeństwa, ale znowu pytanie — czy drogą przepisów karnych? Trudno sobie wyobrazić prokuratorów, którzy ścigać będą rodziców za to, że w domu źle zamykają skrytki z alkoholem.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Zajmowałem się dotąd częścią szczegółową Kodeksu karnego. Przejdę do pewnych uwag dotyczących części ogólnej.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PoselStommaStanislaw">W toku dyskusji w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wypowiedziałem opinię, że nowy projekt karny w dużej mierze daje powtórzenie części ogólnej dotychczasowego Kodeksu karnego z 1932 r. Ta moja uwaga spotkała się z ostrą repliką jednego z posłów PZPR, który powiedział, że nie doceniam nowatorstwa projektu. Nie przekonała mnie ta replika. Oczywiście, że w części ogólnej mamy też zmiany bardzo istotne. Będę o nich mówił. Jednakże projekt zachowuje bez większych zmian główny trzon części ogólnej dotychczasowego Kodeksu karnego. I od razu dodam — na szczęście zachowuje ten główny trzon, bo część ogólna Kodeksu karnego z 1932 r. była dobra — i to bardzo dobra. Miała uznanie znawców w całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PoselStommaStanislaw">Projekt obecny jest mniej nowinkarski niż ten projekt, który był ogłoszony w 1963 r., dyskutowany i potem wycofany.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PoselStommaStanislaw">Jeżeli mówię, że część ogólna projektu obecnego zachowuje główny trzon części ogólnej dotychczasowego kodeksu, to nie jestem gołosłowny. Opieram się na faktach. Podstawowe instytucje obecnej części ogólnej zostały przejęte z małymi korekturami do obecnego Kodeksu karnego. Takie instytucje są to: wina, a więc umyślność, nieumyślność, problem błędu, usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo, sprawa zbiegu przestępstw, ochrona konieczna, stan wyższej konieczności. To są przecież kwestie fundamentalne dla każdego prawa karnego. W tych fundamentalnych kwestiach mało jest stosunkowo korektur w stosunku do części ogólnej obecnego kodeksu. Powtarzam raz jeszcze — na szczęście nie odbiegają od części ogólnej dotychczasowego Kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PoselStommaStanislaw">Przejdę teraz do innowacji, które są najbardziej interesujące. Analizując główne zmiany w części ogólnej, trzeba powiedzieć, że te nowe instytucje idą przede wszystkim po linii prewencji specjalnej. Widoczne jest usiłowanie, by stworzyć jak najlepsze warunki do resocjalizacji przestępców. Innowacją wielką jest wprowadzenie zasady tak zwanej materialnej bezprawności, to znaczy, że czyn formalnie bezprawny, który podpada pod któryś artykuł szczegółowy, w części szczególnej może być uznany za nie posiadający charakteru przestępnego, jeżeli jego niebezpieczeństwo społeczne jest znikome.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#PoselStommaStanislaw">Dalej — nowością jest umożliwienie warunkowego umorzenia sprawy. Mówiono dziś o tym. Dotychczas było możliwe tylko zawieszenie wykonania kary. Musiała być do końca doprowadzona rozprawa, wyrok musiał zapaść, potem można było zawiesić wymierzoną karę. Teraz istnieje możliwość warunkowego umorzenia sprawy, co postępowanie ogromnie upraszcza. Nie trzeba tłumaczyć, jak na tym zyskuje podsądny.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#PoselStommaStanislaw">Dalszą zmianą pozytywną jest dopuszczenie możliwości warunkowego zawieszenia kary także przy przestępstwach przeciwko mieniu społecznemu. Obecnie, w myśl ustaw dodatkowych, była sytuacja taka, że warunkiem zawieszenia kary przy przestępstwach przeciwko mieniu społecznemu było wyrównanie szkody. Teraz może nastąpić zawieszenie wykonania kary z nałożonym obowiązkiem wyrównania szkody, co jest dużą różnicą. To sytuację upraszcza i ułatwia, jest dogodniejszym rozwiązaniem dla niezamożnego podsądnego.</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#PoselStommaStanislaw">Najważniejsze znaczenie nowatorskie części ogólnej posiada oczywiście wprowadzenie nowej kary ograniczonego pozbawienia wolności. Innowacja ta powinna zwrócić na siebie uwagę znawców i naukowców prawa karnego na całym świecie, bo jak wiadomo, prawo karne cechuje bardzo duże ubóstwo środków represyjnego oddziaływania. W praktyce, pomijając tak drastyczną karę, jak kara śmierci, pozostają do dyspozycji tylko dwa środki: pozbawienie wolności i grzywna. Otóż poszukuje się czegoś nowego, czegoś pośredniego.</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#PoselStommaStanislaw">Czy przewidziana w projekcie kara ograniczenia wolności stanowi to pożądane novum, czy zda egzamin i spełni swoje nadzieje, które z tym są związane — oczywiście odpowiedź nie jest tak łatwa. Na pewno istnieje duże zapotrzebowanie na tego rodzaju dodatkowy środek karny. Niestety, doświadczenia przeszłości nie pozwalają na łatwy optymizm. Mieliśmy przecież w tym względzie robione eksperymenty. Przecież kara ograniczonego pozbawienia wolności przypomina bardzo karę pracy poprawczej, przewidzianą w 1951 r. w orzecznictwie karno-administracyjnym. Wtedy ten eksperyment się nie udał i nie spełniał pokładanych nadziei.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#PoselStommaStanislaw">Stworzenie odpowiednich warunków dla prac dodatkowych okazało się bardzo trudne i te trudności naturalnie nadal pozostają aktualne, i one będą się piętrzyć. Jeśli nowa kara polegać ma na wykonaniu pracy dodatkowej, to powstanie trudność zaplecza administracyjnego i występować będą ujemne skutki prawa Parkinsona. Jeśli zaś będzie odbywać się w zakładzie macierzystym sprawcy i będzie polegać na potrącaniu z płac, to będzie stanowić grzywnę rozłożoną na raty.</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#PoselStommaStanislaw">Jeśli wyrażam te obawy, to nie po to, ażebym chciał krytykować nową instytucję — odwrotnie — mówię o niej z uznaniem. Natomiast uważam, iż trzeba zdawać sobie sprawę, że realizacja jest sprawą trudną i jest potrzebny wielki wysiłek, aby ten nowy środek rzeczywiście mógł się wykrystalizować i oddziaływać na sprawcę.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#PoselStommaStanislaw">Wymieniłem tu najważniejsze innowacje pozytywne. Mogę jeszcze wspomnieć o automatycznym zatarciu skazania. Niezmienialności grzywny na areszt, jeśli wysokość grzywny nie przekracza tysiąca złotych. Jest to również pozytywna autopoprawka Ministerstwa. Na komisji domagałem się początkowo w ogóle wykluczenia zmienialności grzywny na areszt. Ministerstwo później zgłosiło tę poprawkę, którą z satysfakcją notuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#PoselStommaStanislaw">Mówiłem dotąd o innowacjach pozytywnych. Są też, niestety, w części ogólnej zmiany, które oceniam krytycznie. Zmiana na niekorzyść, to zmiana którą w moim przekonaniu kryje art. 75 § 1 prowizorycznej numeracji. Przewiduje on, że w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, sąd może zastępczo wymierzyć grzywnę. Zredukuje to, w moim przekonaniu, instytucję tak bardzo cenną, jaką jest warunkowe zawieszenie kary, bo wszak grzywna dla ludzi niezamożnych jest czasem karą dotkliwszą niż pozbawienie wolności. Dowodem tego jest praktyka, bardzo niestety rozpowszechniona, talk zwanego odsiadywania grzywny. Zmianę więc tę uważam za szkodliwą. Na Komisji Wymiaru Sprawiedliwości zgłosiłem wniosek o skreślenie § 1 art. 75. Wniosek, niestety, upadł.</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#PoselStommaStanislaw">Kończąc omawianie Kodeksu karnego, chciałbym jeszcze poruszyć dwie sprawy wielkiej wagi, bardzo interesujące społeczeństwo. Jedna z nich to sprawa kary śmierci. Zagadnienie złożone, bardzo kontrowersyjne. Nie sposób tutaj, w ramach tego przemówienia, dyskutować nad tym olbrzymim zagadnieniem, Głosy przeciwko karze śmierci mają na pewno szlachetne, humanistyczne inspiracje. Osobiście widzę także poważne względy przemawiające przeciwko całkowitemu uchyleniu tego drastycznego środka. Obywatele zapytują, czy w nowym prawie karnym zakres stosowania kary śmierci nie będzie rozszerzony? Na to dał dziś wyczerpującą odpowiedź referent prof. Wasilkowski.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#PoselStommaStanislaw">Wielkie opory budzić będzie artykuł przewidujący w pewnych wyjątkowych wypadkach karę śmierci za przestępstwa szczególnie ciężkie przeciwko własności społecznej. Mówiłem na Komisji i powtarzam tutaj — że w moim przekonaniu — przepis ten praktycznie nie będzie miał większego znaczenia, natomiast istnienie tego rodzaju zagrożenia psuje reputację Kodeksu karnego. Dla uzyskania właściwej proporcji, trzeba jednak przypomnieć, że fakt ten jest rekompensowany przez zniesienie sądów doraźnych. Obecne przepisy prawa karnego materialnego nie przewidywały kary śmierci za przestępstwa gospodarcze, ale istniało postępowanie doraźne i w drodze tego postępowania możliwa była w tych wypadkach kara śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-19.36" who="#PoselStommaStanislaw">Tak więc zestawiając całokształt ustawodawstwa starego i nowego trzeba powiedzieć, że właściwie nowe ustawodawstwo ewentualność taką raczej zawęża.</u>
+ <u xml:id="u-19.37" who="#PoselStommaStanislaw">Zagadnienie drugie wielkiej wagi — to sprawa przerywania ciąży. Projekt nowego Kodeksu karnego potraktował tę sprawę — przepraszam za określenie — unikowo. Art. 160 mówi: kto wbrew przepisom ustawy dokonuje przerywania ciąży...</u>
+ <u xml:id="u-19.38" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż to jest odesłanie do ustawy, a więc merytoryczną odpowiedź mamy znaleźć w ustawie. Wiadomo, że ustawa obecnie obowiązująca wraz z przepisami dodatkowymi, to jest z przepisami wykonawczymi, daje w praktyce kobiecie ciężarnej pełna swobodę decydowania o pozbyciu się płodu. Wiadomo, że ten liberalizm kodeksu jest nie tylko w pełni wykorzystywany, ale i nadużywany. Korzystają z tego osoby w pełni zdrowia, o znośnych warunkach materialnych, które mogłyby przyjąć dziecko. Przy tym wielokrotnie przez poszczególne osoby taki zabieg jest powtarzany. Powtarzany nieraz z dużą częstotliwością.</u>
+ <u xml:id="u-19.39" who="#PoselStommaStanislaw">Równocześnie obserwacje społeczne prowadza do wniosku, że maleje u nas niebezpieczeństwo tak zwanej eksplozji demograficznej. W tych warunkach zmiana dotychczasowych przepisów wydaje sie sprawa dojrzałą, ważną i pilną. Potrzebna jest jakaś zwiększona ściślejsza kontrola społeczna nad tymi sprawami, ograniczenie dzisiejszej zupełnej dowolności.</u>
+ <u xml:id="u-19.40" who="#PoselStommaStanislaw">Toteż Koło Poselskie — „Znak” zwróciło się pismem do Ministra Sprawiedliwości i pismem do Ministra Zdrowia, wnosząc o opracowanie nowej ustawy, która by zwiększała kontrolę nad tą dziedziną.</u>
+ <u xml:id="u-19.41" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Tak dużo mówiłem o Kodeksie karnym, że z konieczności pozostaje mi już mało tylko możliwości wypowiedzenia się na temat dwóch innych ustaw. Jeżeli chodzi o Kodeks postępowania karnego ustosunkujemy się — pomimo rozmaitych zastrzeżeń, że się tak wyrażę — per saldo — dodatnio.</u>
+ <u xml:id="u-19.42" who="#PoselStommaStanislaw">Najważniejszą i najdonioślejszą reformę pozytywną kryją w sobie przepisy wprowadzające do Kodeksu postępowania karnego, a mianowicie przepisy uchylające dekret z 16 listopada 1945 r. o postępowaniu doraźnym.</u>
+ <u xml:id="u-19.43" who="#PoselStommaStanislaw">Oznacza to zniesienie sądów doraźnych. Postulat wysuwany przez tyle kręgów społecznych, postulat będący celem zabiegów obywateli miłujących demokratyczny ideał w prawie, zostaje więc teraz osiągnięty. Reformę tę przyjmujemy z wielką satysfakcją. Jest to fakt w życiu naszego państwa wielkiej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-19.44" who="#PoselStommaStanislaw">Przechodzę do krótkich uwag na temat Kodeksu karnego wykonawczego. Sama koncepcja tego rodzaju ustawy jest nowa, interesująca. Otrzymujemy teraz ustawowe uregulowanie przepisów, które były dotychczas w regulaminie. Najistotniejsze jest to, że przez ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw przepisy te staną się znane, co ułatwi ochronę praworządności postępowania z więźniami przez organy, do których należy wykonywanie kary. Dlatego z uznaniem witamy sam fakt zredagowania Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-19.45" who="#PoselStommaStanislaw">Mamy tylko jedno zastrzeżenie, ale niestety, bardzo duże. Chodzi o art. 48 Kodeksu karnego wykonawczego. Artykuł ten stanowi jak gdyby wielką kartę praw więźnia, zawiera wyliczenie uprawnień. Wśród tych uprawnień brakuje jednego — naszym zdaniem bardzo ważnego uprawnienia — mianowicie uprawnienia do praktyk religijnych. Pominięcie to jest tym bardziej rażące, że dotychczasowy regulamin w § 28 tego rodzaju uprawnienie przewidywał. W toku dyskusji Komisji Wymiaru Sprawiedliwości replikował mi Minister Walczak tłumacząc, że przecież regulaminowo ta sprawa będzie tak samo uregulowana, że Ministerstwo nie przewiduje zmian w regulaminie. Natomiast Minister nie widzi racji, żeby wnieść to do ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-19.46" who="#PoselStommaStanislaw">Przyznam się, że nie zostałem przekonany, bo jeśli inne uprawnienia, które dotąd były regulaminowe stają się teraz ustawowymi — to tak ważny problem, tak ważne uprawnienie powinno też przejść do ustawy. Inaczej, to pominiecie będzie robiło wrażenie degradacji tej kwestii.</u>
+ <u xml:id="u-19.47" who="#PoselStommaStanislaw">Państwo nasze ma charakter laicki, ale przecież charakteru tego nie narusza tolerowanie wierzeń, praktyk, o tyle zwłaszcza, gdy chodzi o ludzi skazanych, gdy chodzi o ich rehabilitację, ich regenerację moralną. Jest fakt, że dla wielu ludzi regeneracja moralna wiąże się z życiem religijnym. Dlatego, uważając tę sprawę za tak ważną, zgłosimy poprawkę krótką proponując, żeby w art. 48 Kodeksu karnego wykonawczego dodać punkt siódmy, złożony z czterech słów: — „Prawo do praktyk religijnych”. Taką poprawkę zgłosimy. Gdyby ta poprawka nie została przez Wysoką Izbę uchwalona — nie moglibyśmy głosować za projektem karnym wykonawczym.</u>
+ <u xml:id="u-19.48" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Już kończę. Uwagi, które powiedziałem, dalekie są od wyczerpania tych obszernych tematów, ale krótki czas poselskiego przemówienia nie pozwala na wyczerpanie. W naszym rozumieniu trzymamy się zasad chrześcijańskiej filozofii społecznej. Uważamy, że prawo karne powinno być bazowane na podłożu etycznym, powinno respektować zasadnicze wymogi moralne. Dlatego w dziedzinie tej uznajemy imponderabilia i konieczne nakazy humanizmu. Ustawy karne powinny jak najpełniej to uwzględniać.</u>
+ <u xml:id="u-19.49" who="#PoselStommaStanislaw">Słuszne postulaty nie mogą przesłaniać faktu, że represja karna jest narzędziem walki politycznej, społecznej, i to determinuje jej charakter. Im ostrzejsze są konflikty społeczne, tym głębiej sięga represja karna i penalizacja życia.</u>
+ <u xml:id="u-19.50" who="#PoselStommaStanislaw">Proszę mi pozwolić na samo zakończenie na małą dygresję: przy swoich wykładach prawa karnego zawsze, w krótkości chociaż, opisuję studentom treść jednego kodeksu karnego kraju bardzo od nas odległego i kraju bardzo dla nas egzotycznego, a mianowicie kodeksu karnego wyspy Grenlandii. Jest to kodeks karny, który przez naukowców nazywany jest kodeksem XXI wieku, a my byśmy mogli go spokojnie nazwać kodeksem futurologicznym. Ma on inną budowę niż wszystkie pozostałe kodeksy. Mamy najpierw wyliczenie czynów, które są niedozwolone, ale bez tradycyjnego powiązania tych czynów z sankcjami karnymi. Później — w innym rozdziale — wyliczenie sankcji karnych i sędzia, jaką chce sankcję karną wymierza za popełniony czyn zakazany, z tym, że najwyższą karą jest 10 lat pozbawienia wolności. Jest jeszcze przepis, że kara wymierzona — może być w każdej chwili przez sąd odwołana i w każdej chwili na rzecz skazanego złagodzona. Otóż to jest kodeks idealny, kodeks sielankowy, możliwy na takiej Grenlandii, gdzie nie ma stu tysięcy mieszkańców, która jest wyizolowana i gdzie ludność żyje w patriarchalnych i tradycyjnych warunkach. Nasza rzeczywistość nie jest tak sielankowa. Rozumiemy to dobrze i nie stawiamy wymogów abstrakcyjnych. Zdajemy sobie dobrze sprawę, że postulaty nasze — gdyby były maksymalistyczne — nie mogłyby być uwzględniane. Natomiast też, my nie zawsze możemy aprobować rozwiązania wynikające z założeń marksizmu.</u>
+ <u xml:id="u-19.51" who="#PoselStommaStanislaw">Oceniając ustawy karne, staramy się być realistami. Miarodajny jest dla nas jeden postulat: skoro ulega zmianie prawo karne to chcemy, aby był w nim widoczny postęp, postęp odpowiadający ewolucji stosunków społecznych i postęp oznaczający krok w kierunku humanistycznego prawa karnego. Nie byliśmy nigdy w ocenach maksymalistami, doceniamy wartość każdej zmiany pozytywnej, każdy postęp cenimy, choćby nawet drobny. Dlatego, choć w projektowanych ustawach wiele jeszcze chcielibyśmy zmienić i mamy krytyczny stosunek do poszczególnych przepisów, zdecydowaliśmy się głosować za Kodeksem karnym i za Kodeksem postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-19.52" who="#PoselStommaStanislaw">Gdy chodzi o Kodeks karny wykonawczy — głosowanie nasze uzależniamy od losu poprawki. Głosowaniem naszym za Kodeksem karnym i Kodeksem postępowania karnego nie afirmujemy całokształtu przepisów i wszystkich przepisów, natomiast afirmujemy osiągnięty w nich postęp.</u>
+ <u xml:id="u-19.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Ostatnim mówcą w dniu dzisiejszym będzie poseł Tadeusz Rześniowiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Poseł referent projektu Kodeksu postępowania karnego w sposób wyczerpujący uzasadnił potrzebę uchwalenia tego projektu oraz jego zasadnicze cechy, konstrukcję i zasady. Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego wraz z projektem Kodeksu karnego wykonawczego stanowi trój członową całość całego systemu karnego i polityki karnej naszego państwa ludowego, budującego socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Istnieje ścisły związek między prawem procesowym karnym a materialnym prawem karnym. Kodeks karny, jako prawo materialne, reguluje w sposób bezpośredni stosunki społeczne, określając czyny zabronione pod rygorem sankcji karnej, natomiast Kodeks postępowania karnego określa sposób realizacji tego prawa materialnego. Kodeks postępowania karnego określa jednak prawa i obowiązki stron, biorących udział w procesie karnym oraz zachowanie się organów państwowych w tym procesie. Prawo korzystania na przykład z pomocy obrońcy w każdym stadium postępowania, możliwość i sposób zaskarżenia postanowienia prokuratora czy orzeczenia sądowego, wzmocnienie kontroli sądu nad postępowaniem przygotowawczym i szereg innych postanowień odnoszących się do podmiotów postępowania, stanowią ich istotne uprawnienia i w tym znaczeniu prawo procesowe zawiera normy o charakterze niejako materialnym.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">O socjalistycznym charakterze projektu Kodeksu postępowania karnego świadczy fakt wzmocnienia i rozszerzenia podstawowych zasad postępowania karnego, jak: zasady skargowości, kontradyktoryjności i równouprawnienia stron oraz zasady bezpośredniości, ustności i jawności postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Zasada równouprawnienia stron procesowych nabiera szczególnego znaczenia w procesie socjalistycznym. Prawo socjalistyczne stara się wyrównać różnicę, zachodzącą często między stronami procesowymi, a wypływającą z różnego poziomu wykształcenia, wyrobienia kulturalnego czy też położenia gospodarczo-społecznego. Realizacja tej zasady nakładą na organ prowadzący dochodzenie, względnie na sąd, obowiązek okazywania stronie pomocy, tak aby jej brak znajomości przepisów prawnych nie mógł być wykorzystany na jej szkodę. W piśmiennictwie dla zasady tej utarła się nazwa, moim zdaniem słuszna, — „zasady lojalności władzy”.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Konsekwencją tej zasady są zwiększone gwarancje procesowe oskarżonego i silniejsze zaakcentowanie elementów osobopoznawczych w procesie. Realizacja wymienionych zasad, obok zasady domniemania niewinności i zakazu rozstrzygania na niekorzyść oskarżonego nie dających się usunąć wątpliwości, mają doprowadzić do osiągnięcia naczelnego celu postępowania karnego, to jest do wykrycia prawdy po to, by mogły być zrealizowane trzy podstawowe zasady zawarte w art. 2 projektu, to jest, aby:</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">po pierwsze — sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności;</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">po drugie — podstawę wszelkich rozstrzygnięć stanowiły ustalenia faktyczne, odpowiadające prawdzie i po trzecie — przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Pragnę obecnie omówić niektóre tylko aspekty udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza, że kompetencje sądzenia należą do ludu pracującego. Realizacja tej zasady jest różna w zależności od przedmiotu sporu i właściwości stron, biorących udział w procesie. Mamy więc zakładowe komisje rozjemcze, sądy społeczne, sądy polubowne, kolegia karno-administracyjne itd., w których skład orzekający jest wyłącznie z wyboru, a tym samym całkowicie społeczny. W postępowaniu sądowym zarówno cywilnym, jak też i karnym, ten wymóg konstytucyjny spełniają ławnicy. W skład orzekający, obok sędziego zawodowego, pełniącego swe funkcje z nominacji, wchodzą ławnicy z wyboru, reprezentując sobą czynnik społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Ustawa o ławnikach określa zasady i formy wyboru ławników sądowych oraz ich prawa i obowiązki. Aktualnie na koniec marca br. mieliśmy w Polsce 3.118 sędziów zawodowych, a 45.763 ławników sądowych. Samo zestawienie tych liczb wskazuje, że wymiar sprawiedliwości nosi charakter społeczny. W składzie orzekającym, który w zasadzie jest 3-osobowy, występuję 2 ławników i sędzia zawodowy, natomiast w składzie 5-osobowym, który jest powoływany dla spraw zawiłych i większej wagi, miedzy innymi dla spraw, w których grozi kara śmierci, występuję 3 ławników i 2 sędziów zawodowych. Istnieje wiec zawsze przewaga czynnika społecznego nad zawodowym. Oczywiście, że oba te czynniki nie są sobie przeciwstawne, ale uzupełniają się wzajemnie. Znajomość przepisów prawnych, prezentowana przez sędziego zawodowego, uzupełniana jest znajomością życia i doświadczeniem czynnika społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Dyskutowany projekt Kodeksu postępowania karnego wyraźnie stwierdza w art. 2, § 2, że — „postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego”. W następnych zaś przepisach udział czynnika społecznego poważnie rozszerza. Zasadą jest, że na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie ławniczym, ale istnieje również możliwość, w odróżnieniu od obecnego stanu prawnego, orzekania w składzie ławniczym także na posiedzeniu sądu.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Również w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy w składzie ławniczym, jeśli prezes sądu nie skieruje sprawy w drodze zarządzenia do rozpoznania jednoosobowego. Należy jednak sądzić, że praktyka sądowa, kierując się główną zasadą rozszerzania udziału czynnika społecznego w postępowaniu karnym, będzie korzystać z możliwości kierowania spraw do rozpatrzenia jednoosobowego w ograniczonym tylko rozmiarze, natomiast wykorzysta wszystkie możliwości przekazywania spraw do orzekania kolegialnego, czyli ławniczego.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wyraźnie rozszerza projekt Kodeksu postępowania karnego rolę sądu społecznego w sprawach z oskarżenia prywatnego. Przed każdą rozprawą główną w sprawach z oskarżenia prywatnego odbywa się posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia lub ławnik, wyznaczony przez prezesa. Obecnie na podstawie projektu, prezes sądu będzie mógł, jeśli uzna to za celowe, odstąpić od wyznaczenia sądowego posiedzenia pojednawczego i przekazać sprawę sądowi społecznemu w celu przeprowadzenia postępowania pojednawczego. W toku takiego postępowania pojednawczego dopuszczalne jest pojednanie się, obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczącego się jednocześnie pomiędzy tymi samymi stronami oraz możliwość zawarcia ugody, której przedmiotem mogą być roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem. Ugoda taka, zawarta na posiedzeniu pojednawczym, jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności. Takie ustawienie postępowania pojednawczego w sprawach prywatno-skargowych stwarza możliwości odciążenia sądu, a równocześnie wzmacnia rolę i znaczenie sądów społecznych przez przekazywanie im spraw należących dotychczas do kompetencji sadów powszechnych. Ma to również bardzo poważne znaczenie wychowawcze. Sądy społeczne działają bowiem w określonym środowisku, w miasteczkach i gromadach, a funkcję sędziów społecznych pełnią ludzie cieszący się w tym środowisku uznaniem, szacunkiem i autorytetem. Strony będące w sporze, również pochodzić będą z tego samego środowiska i są dobrze znane miejscowej opinii społecznej. Te właśnie czynniki wpływać będą na chęć zawierania pojednania i ugód, a tym samym stanowić będą swego rodzaju przeciwdziałanie zjawiskom pieniactwa.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Poważną rolę czynnikom społecznym wyznacza projekt zarówno Kodeksu karnego, jak i projekt Kodeksu postępowania karnego w postaci stosowania poręczenia społecznego i oddania pod nadzór społeczny. Poręczenia społecznego może udzielić organizacja społeczna, do której sprawca należy, lub kolektyw, w którym pracuje, odbywa służbę wojskową albo się uczy.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Może to mieć zastosowanie w takich instytucjach prawnych, jak: warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie, przy stosowaniu środków zapobiegawczych, oraz w przebiegu postępowania, przygotowawczego. Poręczenie społeczne polega na zapewnieniu organizacji społecznej czy kolektywu podjęcia starań, by sprawca przestrzegał porządku prawnego, a zwłaszcza, by nie popełnił przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">W wypadku zaś uchylenia środka zapobiegawczego, od kierownictwa zakładu pracy, którego oskarżony jest pracownikiem, od kolektywu, w którym pracuje lub się uczy, albo od organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem, można na ich wniosek przyjąć poręczenie, że oskarżony stawi się na każde wezwanie oraz że nie będzie utrudniał postępowania. Do wniosku o przyjęcie poręczenia dołącza się wyciąg protokołu, zawierający decyzję lub uchwałę o podjęciu się poręczenia oraz wskazanie osoby, która ma wykonywać obowiązki poręczającego. Osoba ta składa oświadczenie o przyjęciu takich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Poręczenie społeczne polega więc na czynnym włączeniu się czynnika społecznego do pracy nad resocjalizacją osoby, która, weszła na drogę przestępstwa. Takie ukierunkowanie poręczenia jest słuszne, bowiem z życia codziennego wiadomo, że często kolektyw pracowniczy, uczelniany, społeczny czy zawodowy ma większy wpływ na kształtowanie charakteru i sposobu postępowania osoby będącej jego członkiem, niż najbliższe otoczenie. Od sposobu również wykonywania przez czynniki społeczne zaciągniętych zobowiązać w stosunku do organów prokuratorskich i sądowych oraz obowiązków w stosunku do osób powierzonych ich pieczy zależeć będzie praktyczne znaczenie instytucji poręczenia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-21.17" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Projekt Kodeksu postępowania karnego wprowadza również śmiałą i nową instytucję prawną w postaci przedstawiciela społecznego w postępowaniu sądowym. Wykaz organizacji społecznych oraz ich ogniw terenowych, które mogą zgłosić udział swego przedstawiciela w postępowaniu karnym, ustali w drodze, rozporządzenia Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z Prokuratorem Generalnym PRL. Przedstawiciel organizacji społecznej może zgłosić swoi udział w postępowaniu sadowym, jeżeli zachodzi potrzeba obrony interesu społecznego objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, a w szczególności w sprawach dotyczących ochrony mienia społecznego lub praw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-21.18" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji społecznej, jeśli uzna, że jego udział w postępowaniu sądowym leży w interesie wymiaru sprawiedliwości. Może on w toku postępowania, a zwłaszcza na rozprawie, wypowiedzieć się i zgłaszać wnioski w tych kwestiach, w których ze względu na interes społeczny chce zająć stanowisko. Uprawnienia te posiada również delegat kolektywu żołnierskiego. Przedstawiciel społeczny nie jest stroną w procesie, nie może więc zakładać środków odwoławczych od orzeczeń sądowych, ale jego stanowisko wyjaśniające pewne zjawiska społeczne czy gospodarcze, bardziej znane i omawiane przez tę organizację społeczną, którą w danej chwili reprezentuje, na pewno będzie miało wpływ na orzeczenie sądu.</u>
+ <u xml:id="u-21.19" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Należy również podkreślić, że organizacje społeczne, które na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości i Generalnego Prokuratora PRL mogą brać udział w postępowaniu sadowym, mogą również składać prośbę o ułaskawienie skazanego.</u>
+ <u xml:id="u-21.20" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Projekty Kodeksu karnego, Kodeksu postępowania karnego i Kodeksu karnego wykonawczego są wynikiem kilkuletnich prac Komisji Kodyfikacyjnej, dyskusji publicznej, publikacji w piśmiennictwie prawniczym, analizy kolektywu ministerstw, decyzji Rządu oraz kilkumiesięcznych prac komisji sejmowych. Są syntezą postępowej nauki prawa i najlepszych dotychczasowych doświadczeń praktyki prawniczej. Wprowadzają szereg nowych instytucji prawnych o charakterze głęboko humanitarnym, właściwym dla praworządności socjalistycznej, akcentują wychowawczą i profilaktyczna role prawa karnego w społeczeństwie socjalistycznym. Rozszerzając udział czynnika społecznego w postępowaniu karnym, przybliżała cały system karny do społeczeństwa, umożliwiając mu w ten sposób zajmowanie stanowiska w sprawach bezpieczeństwa i, porządku ogólnopaństwowego, dobra i spokoju poszczególnych obywateli, kształtowanie zasad stosunków międzyludzkich i stać na straży praworządności socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-21.21" who="#PoselRzesniowieckiTadeusz">Dlatego w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będę za ich przyjęciem wraz w poprawkami sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-21.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Posiedzenie będzie wznowione jutro, o godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty nad kompleksem projektów ustaw dotyczących prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Proszę posła Sekretarza Józefa Trojoka o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#SekretarzposelJozefTrojok">Posiedzenia komisji sejmowych odbędą się według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#SekretarzposelJozefTrojok">W dniu dzisiejszym bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu:</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#SekretarzposelJozefTrojok">1)Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej —w sali nr 67 Dom Poselski 2)Komisja Handlu Wewnętrznego —w sali klubowej Dom Poselski 3)Komisja Komunikacji i Łączności —w sali nr 72 Dom Poselski 4)Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego —w sali nr 101 5)Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów —w sali nr 118 6)Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego —w sali nr 102 7)Komisja Spraw Wewnętrznych — w sali nr 70 Dom Poselski W sobotę, dnia 19 kwietnia br.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#SekretarzposelJozefTrojok">1)Komisja Kultury i Sztuki o godz. 8,30 — w sali nr 70 Dom Poselski 2)Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej o godz. 8,30 — w sali nr 67 Dom Poselski 3)Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi bezpośrednio po zakończeniu pos. Sejmu — w sali nr 72 Dom Poselski We wtorek, dnia 22 kwietnia br.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#SekretarzposelJozefTrojok">Komisja Spraw Zagranicznych o godz. 10 — w sali nr 118</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest 19 kwietnia do godz. 9 rano.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Ryszarda Bieńczaka i Marię Mielczarek.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Jako pierwszy w dzisiejszej debacie zabierze głos poseł Ryszard Reiff.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselReiffRyszard">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zacznę od sprawy szczegółowej, ważnej jednak dlatego, że wszyscy musimy wzajemnie dbać o zrozumienie dla postawy obywateli wierzących i niewierzących.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselReiffRyszard">Trudno sobie wyobrazić człowieka wierzącego, który by nie uważał, że państwo powinno umożliwić dostęp do praktyk religijnych tym więźniom, którzy tego pragną. Wynika to z samej postawy chrześcijańskiej.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselReiffRyszard">Jest też rzeczą oczywistą, że praktykowanie religii w warunkach odbywania kary pozbawienia wolności, wymaga współdziałania w tym przedmiocie odnośnych władz państwowych i kościelnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselReiffRyszard">Sądzimy zatem, że ograniczenia związane z pozbawieniem wolności więźnia nie powinny ani w ustawie, ani w regulaminie zamykać dostępu do praktyk religijnych. Pozytywne sformułowanie tej zasady powinno — naszym zdaniem — uzupełniać art. 48 Kodeksu karnego wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselReiffRyszard">Doniosła w naszym kraju problematyka wyznaniowa jest oparta z jednej strony na rozdziale kościoła i państwa, a jednocześnie wyraża się ona w funkcjonującej jedności patriotycznej obywateli wierzących i niewierzących. Doświadczenie naszego państwa socjalistycznego — dziś już zamykające się ćwierćwieczem władzy ludowej — wskazuje, że stale potężniejącej jednolitości społeczeństwa w zasadniczych sprawach politycznych towarzyszy nieunikniony proces wyrównywania się praw obywateli wierzących i niewierzących.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselReiffRyszard">Interpretacja nielicznych postanowień kodeksów w zakresie wyznanionym dlatego nie budzi naszych obaw, że nie może być odrywana od tego procesu.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselReiffRyszard">Wysoka Izbo! Poprzednia kadencja Sejmu kończyła się uchwaleniem wielkiej kodyfikacji prawa cywilnego. Dziś, gdy już niedługo staniemy przed wyborcami, aby rozliczyć się z dokonań ostatnich czterech lat, debatujemy nad inną wielką kodyfikacją. Tym razem chodzi o prawo karne. O prawo karne w jego całościowym wymiarze, bo obejmującym zarówno prawo o przestępstwach i karach, jak i prawo dotyczące sposobów orzekania o winie i karze.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselReiffRyszard">Jaki jest głębszy sens tego właśnie nurtu działalności naszego socjalistycznego parlamentu?</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselReiffRyszard">Wyraża się w niej przede wszystkim faza rozwojowa naszej państwowości. Zrodziła ją wielka rewolucja społeczna. Wstrząsały nią wielkie zakręty historii. Charakteryzowała burzliwość kształtujących się procesów społecznych. Musiało się to odbić na życiu prawnym. Przejmowaliśmy hurtem dawne, często anachroniczne przepisy minionej epoki. Produkowaliśmy gorączkowo nowe dekrety i ustawy; nieraz pod ciśnieniem doraźnych potrzeb, nieraz pod presją koniunktur i nastrojów.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselReiffRyszard">Od dłuższego czasu rozlegały się głosy, wołające o stabilizację prawa: wskazywały na szkodliwość nadmiernej fluktuacji czy koniunkturalizmu prawa.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselReiffRyszard">Ale oto doszliśmy do punktu, w którym trudności te zostały przezwyciężone. Mamy już nasze wielkie socjalistyczne kodyfikacje. Uporządkowano sprawy postępowania administracyjnego; od dawna już funkcjonuje — i to jak słyszymy, coraz lepiej — Kodeks postępowania administracyjnego. Parę dobrych lat jest w użyciu Kodeks cywilny: niezupełnie jeszcze wdrożył się w naszym sądownictwie, o czym świadczą zbyt liczne rewizje Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Sądu Najwyższego, Generalnego Prokuratora. Przyczyną tych rewizji jest po prostu niezbyt dokładne zapoznanie się kadry prawniczej z jego założeniami.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselReiffRyszard">Teraz pojawia się nowy akcent: kompleksowe ukształtowanie wciąż ważnej dziedziny naszego życia, jaką jest przestępczość, a raczej walka z nią. Tak więc podstawowe dziedziny życia społecznego — stosunki administracyjne, stosunki cywilne, stosunki prawno-karne zostały uporządkowane, przynajmniej z ustawodawczego punktu widzenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselReiffRyszard">Cieszymy się z ogromnych postępów w dziedzinie kodyfikacyjnej. A przecież poprzez tę radość i dumę przedziera się już świadomość nowych i pilnych potrzeb. Są jeszcze sprawy w tym zakresie nie załatwione.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselReiffRyszard">Mamy na myśli przede wszystkim prawo pracy. Są to normy dotyczące kilkunastu milionów ludzi w sprawach jak najżywotniejszych, stosowane na co dzień. Jeśli spytamy przeciętnego prawnika, jaki jest stan kodyfikacyjny w tej tak ważnej dla milionów ludzi dziedzinie — odpowie: konglomerat najrozmaitszych przepisów, wyjaśnień, okólników, orzeczeń sądowych, orzeczeń związkowych, gloss itd. Otóż istnieje mniemanie, że nie ma w Polsce prawnika, który dokładnie zna całość przepisów prawa pracy. A cóż mówić o działaczu społecznym, związkowcu powołanym do uczestniczenia w rozstrzyganiu konfliktów na tle stosowania przepisów prawa pracy. Zamilczmy już lepiej o stanie świadomości przeciętnego pracownika. A przecież to są normy jego dotyczące. Jego najżywotniejszych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselReiffRyszard">Podobnie z prawem administracyjnym. Chlubnie powiodła się próba z Kodeksem postępowania administracyjnego. Jest to doskonały akt prawodawczy. Doskonały nie tylko dlatego, że cechuje go technika legislacyjna, precyzyjne i jasne rozwiązania, skojarzenie dwóch, nieco kolidujących ze sobą, ale niezbędnych pierwiastków: stanowczości i elastyczności. Jest doskonały także — i może przede wszystkim — dlatego, że sprawdził się w praktyce, że okazał się wygodny w codziennym użyciu.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselReiffRyszard">Występuje u nas ocenianie niektórych ustaw na zasadzie czysto formalnej, według kryteriów — „elegancji prawniczej”. Na przykład o ustawie antyalkoholowej mówi się, że należy do najlepszych w świecie. I jednym tchem dodaje się: ale nie jest realizowana. Otóż Kodeks postępowania administracyjnego jest nie tylko elegancki prawniczo, ale także użyteczny, sprawny, niezawodny w działaniu. Ale Kodeks postępowania administracyjnego to tylko część prawnej problematyki administracji. Jest to jej procedura, reguły postępowania, jej prawo formalne. A treść? Chaos może jeszcze większy, niż w przypadku prawa pracy. Rozumiemy trudności, materia spraw bowiem, którymi zajmuje się prawo administracyjne, jest niezwykle rozległa. Rozumiemy i oceniamy wysiłki, jakie w tym zakresie dokonano: są znaczne, dają rękojmię i nadzieję na przyszłość, niemniej jednak wysiłek nad ostatecznym uporządkowaniem tej dziedziny prawa to stale jeszcze zadanie, które będzie musiało być podjęte w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselReiffRyszard">Można by jeszcze wymieniać inne dziedziny prawa, które gwałtownie domagają się pracy kodyfikacyjnej. Nie jest oczywiście zadaniem niniejszego wystąpienia formułować plan czy projekt planu pracy kodyfikacyjnej w dalszej przyszłości. O jednej dziedzinie wszakże wspomnieć koniecznie trzeba.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselReiffRyszard">Mam na myśli prawa rządzące gospodarką narodową. W miarę, jak wzrasta samodzielność przedsiębiorstw — a widzimy w tym jedną z przesłanek intensyfikacji naszego modelu zarządzania — w miarę jak działalność przedsiębiorstw coraz bardziej opiera się na zasadach rozrachunku gospodarczego, prawo gospodarcze powinno się zbliżać w swym profilu do prawa cywilnego, a arbitraż — do sądownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselReiffRyszard">Tak więc, pełni dumy z naszych osiągnięć kodyfikacyjnych, nie zapominajmy o zadaniach, które musimy rozwiązać w niedalekiej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselReiffRyszard">Wróćmy jednak do uchwalanych projektów. Chciałbym rzucić parę refleksji natury społecznej, które nasuwają się na tle tych aktów ustawodawczych. Cóż jest najbardziej charakterystyczną cechą projektu Kodeksu karnego? Jeśli miałbym streścić ją w jednym słowie, to powiedziałbym — elastyczność. W wielu wypadkach prokurator lub sąd — mając przed sobą sprawcę, który dopuścił się określonego czynu przestępnego — mają do dyspozycji szereg środków prawnych — mogą sprawie nadać formalny, stereotypowy tok, z rozprawą sądową, z karą wymierzoną według ustawy itp. Ale mogą też postąpić inaczej. Projekt Kodeksu karnego przewiduje szereg możliwości między innymi na przykład, że sprawca, który ewidentnie popełnił czyn przestępczy, może nie ponosić skutków, jakie wynikałyby z automatyzmu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselReiffRyszard">Zaakceptowaliśmy tę zasadę. Trzeba tu jasno i wyraźnie powiedzieć, dlaczego takie właśnie było nasze stanowisko, tym bardziej, że właśnie wokół tej sprawy wyłoniły się, zwłaszcza wśród tradycyjnie zorientowanych prawników, pewne zastrzeżenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselReiffRyszard">Motywem decydującym jest nasza wiara w wielkie wychowawcze i moralne walory naszego systemu. Nasza wiara w moc perswazji społecznej. Wola i przekonanie, że socjalizm to stopniowe przejście od metod rządzenia ludźmi za pomocą przymusu do metod kierowania społeczeństwem za pośrednictwem bodźców intelektualnych i moralnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselReiffRyszard">Nie jest to naiwne złudzenie. Powołamy się na przykład, który nie należy do klasycznie kryminalnej dziedziny, ale który jest wymowny. Myślę o brzemiennych w doświadczenia polityczne, a zatem pouczających wydarzeniach marcowych z ubiegłego roku. Co było rozstrzygającym czynnikiem, który przekreślił rachuby wrogich Polsce i socjalizmowi sił pragnących dla swoich celów wykorzystać młodzież polską? Środki przymusu? Być może, w jakiejś mierze. Najbardziej jednak nieprzychylni nam obserwatorzy przyznają, że decydującym czynnikiem w przywróceniu ładu, rozsądku i prawdy było co innego. Właśnie siła perswazji. Ta emisja ideowo-polityczna, która płynęła wtedy z ekranów telewizji, głośników radiowych, szpalt prasy, wieców i zebrań w całej Polsce. Szybko okazało się, że stosowanie środków przymusu na szeroką skalę stało się zbędne.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselReiffRyszard">Ogromnej większości tych grup młodzieży, które — formalnie biorąc — dopuściły się naruszenia obowiązujących przepisów prawnych, została dana szansa naprawy błędów, został ukazany właściwy kierunek ideowego zaangażowania, puszczone zostało w niepamięć to wszystko co było nie przemyślane, a mogło stać się bardzo szkodliwe. To stara i wypróbowana prawda, którą przy tej okazji trzeba przypomnieć. Istnieje mądrość karania i mądrość przebaczania. Łączenie we właściwy sposób tych pozornie tylko przeciwstawnych pierwiastków — to podstawowa idea tego kodeksu, który uchwalamy. Nowa formuła dialektyki kary i przebaczenia jest o wiele trudniejsza od staroświeckiego formalizmu, zakładającego automatyczność konsekwencji: skoro jest wina, musi być kara.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselReiffRyszard">Są sytuacje, w których wymierzenie kary — zamiast zastosowania środków społecznej perswazji — może doprowadzić do załamania człowieka. Bywa jednak i odwrotnie. Przebaczenie udzielone bezmyślnie, mechanicznie, dla uzyskania pozytywnego obrazu statystycznego, wywołuje katastrofalne skutki w psychice człowieka, głęboko już zdemoralizowanego. Wpaja weń poczucie bezkarności, wytwarza zuchwałość i cynizm. Sądy i prokuratury, które będą szafarzami tych rozstrzygnięć — stają wobec zadań niezwykle odpowiedzialnych, wymagających najwyższych kwalifikacji już nie tylko prawniczych. ale humanistycznych, społecznych, psychologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba dążyć, by współczesny prawnik Polski Ludowej był nie tylko dobrym jurystą, znawca kodeksów i orzeczeń — ale był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, przede wszystkim ideologicznie, politycznie, humanistycznie, żeby mógł być autentycznym wychowawcą społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Sprawa jawności postępowania sądowego ma dwa aspekty. Pierwszy, ściśle jurydyczny, polega na tym, że rozprawy sadowe odbywają się jawnie, że są dostępna dla publiczności — z możliwością wyjątków w przypadkach ściśle przez prawo przewidzianych. Nie zamierzam zatrzymywać się nad tym aspektem — jest oczywisty dla każdego.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselReiffRyszard">Natomiast istnieje inny aspekt jawności wymiaru sprawiedliwości, nad którym trzeba się nieco zatrzymać. Ta jawność polega na tym, aby społeczeństwo rzeczywiście orientowało się, co się dzieje w sądach. Jeśli chodzi o większe procesy, budzące zainteresowanie opinii publicznej, powinniśmy bardziej niż dotąd troszczyć się o pełne poinformowanie o ich przebiegu, o argumentach oskarżenia i obrony, o ustosunkowaniu się sądu do tych argumentów. Środki masowego przekazu mają tu wielkie zadanie do spełnienia. Wychowawcza rola sadów w naszej epoce Stanie się iluzoryczna, jeśli nie będą one wspomagane przez środki masowego przekazu.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselReiffRyszard">Ale owa jawność wymiaru sprawiedliwości nie sprowadza się tylko do relacji przebiegu rozpraw sądowych. Istnieje dość rozległa dziedzina pracy prokuratury, sądu i innych organów, która znajduje się poza zasięgiem obserwacji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselReiffRyszard">Oto na przykład Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny i Prezes Sądu Najwyższego dysponują uprawnieniami do zakładania rewizji nadzwyczajnych od prawomocnych wyroków. Przepisy prawne na ten temat są dość ogólnikowe, w istocie rzeczy prawo zaskarżania prawomocnego orzeczenia sądowego jest uprawnieniem dyskrecjonalnym wspomnianych organów.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselReiffRyszard">Dobrze się stało, że od pewnego czasu — „Gazeta Sądowa” publikuje sprawozdania odnośnie do tych rewizji nadzwyczajnych, podając liczby i opisując ciekawsze przypadki. Dzięki temu społeczeństwo może zapoznać się z tym, jak owe uprawnienia są realizowane. Czy to jednak wystarczy?</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselReiffRyszard">Wydaje się, że ta praktyka powinna być pogłębiona. Nieraz zdarza się spotkać z tego rodzaju wypadkami, że strona składa podanie do Ministra Sprawiedliwości, szeroko, szczegółowo i bardzo przekonywająco motywując wadliwość wyroku. który zdaje się nie ulegać wątpliwości. I cóż otrzymuje w odpowiedzi? Blankiecik urzędowy ze stereotypowym nadrukiem: Ministerstwo nie dopatrzyło się podstaw do wniesienia rewizji nadzwyczajnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselReiffRyszard">Być może, stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości było słuszne. Być może strona nie zadowolona z wyroku myliła się. Być może, że jej argumenty były jednostronne i chybione.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselReiffRyszard">Niemniej jednak, Ministerstwo powinno ją dokładnie i konkretnie poinformować, czemu zajęło takie, a nie inne stanowisko. Istnieje żelazna zasada, że każda decyzja władzy powinna być uzasadniona faktycznie i prawnie. Czemuż mamy odstąpić od niej w sprawach tak ważnych dla losu człowieka, jak rewizja nadzwyczajna od prawomocnego, a być może, niezupełnie słusznego wyroku?</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselReiffRyszard">Trzeba z przyjemnością stwierdzić, że w ostatnich czasach, zwłaszcza po dyskusji o — „Socjalistycznym sadzie sprawiedliwym” w — „Prawie i Życiu” oraz w — „Kierunkach”, sprawa ta znalazła się w centrum uwagi Ministerstwa Sprawiedliwości. Słyszymy o naradach, poświęconych podniesieniu kultury pracy sądowej, wzmocnieniu ideowego oddziaływania wyroków sądowych. Mieliśmy na ten temat kilka zasadniczych wypowiedzi Ministra Sprawiedliwości. Nie od razu Kraków zbudowano, nie od razu też doczekamy się wyższego poziomu orzeczeń sądowych, obserwatorzy jednak stwierdzają pewne zmiany na lepsze już teraz.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#PoselReiffRyszard">Zagadnienie jawności wymiaru sprawiedliwości — jak widzimy — jest zagadnieniem szerokim, znacznie przekraczającym problematykę tej „jawności”, o której mówi się w podręcznikach procedury karnej. Nasza socjalistyczna sprawiedliwość, której rola wychowawcza, rola inspirująca postawy ludzkie jest olbrzymia — nie może posiadać spraw, które nie zostały domówione do końca, nie może pozostawiać pola dla najrozmaitszych domysłów.</u>
+ <u xml:id="u-26.36" who="#PoselReiffRyszard">Sprawą bolesną i wciąż nie wyjaśnioną w polskiej opinii jest sprawa mordu popełnionego na Bohdanie Piaseckim. Poruszaliśmy tę sprawę kilkakrotnie, ostatnio przy okazji pierwszego czytania projektu Kodeksu karnego, będziemy ją poruszać stale, aż do skutku. Nikt bowiem szanujący własną godność nie może stłumić głosu sumienia i skapitulować wobec faktu, że ludzie, którzy dokonali tej zbrodni unikną konsekwencji tego czynu, że sprawiedliwość nasza okaże się wobec nich bezsilna. Opinia publiczna oczekuje już 12 lat na wynik pracy i walki organów powołanych do tego, by dosięgnąć wykonawców, inspiratorów, pomocników tej zbrodni. Społeczeństwo polskie, niewykrycie każdej zbrodni odczuwa jako upokarzającą obrazę sprawiedliwości, tym bardziej w tym wypadku, gdy dokonano zbrodni porwania i zamordowania 15-letniego chłopca.</u>
+ <u xml:id="u-26.37" who="#PoselReiffRyszard">Wysoki Sejmie! Sprawiedliwość to nie tylko to, jakie wyroki zapadają, ale także i to, jak one zapadają, w jakim trybie, w jakiej atmosferze.</u>
+ <u xml:id="u-26.38" who="#PoselReiffRyszard">Projektowany Kodeks postępowania karnego kładzie nacisk właśnie na jak najszersze wdrożenie takiego stylu myślenia, który w odróżnieniu od instynktownego czy intuicyjnego — nazwalibyśmy myśleniem dyskursywnym. W fachowej terminologii prawniczej nazywa się kontradyktoryjność.</u>
+ <u xml:id="u-26.39" who="#PoselReiffRyszard">Weźmy dla przykładu sprawę aresztu tymczasowego. Po staremu — będzie go stosował prokurator. Kontrola jednak nie będzie, jak dotychczas, należała do innego prokuratora, lecz do sądu. O co tu chodzi? W mniejszym stopniu chyba o potępienie nadużyć w zakresie zbyt lekkomyślnego stosowania aresztu — tego grzechu prokuraturze i dziś zarzucić nie można. A więc? Minister Sprawiedliwości prof. dr Walczak powiedział w opublikowanym niedawno wywiadzie, że znów idzie o tę konfrontację różnych punktów widzenia: prokuratora, który z natury rzeczy jest — „tym ścigającym” — i sędziego, który jest raczej — „tym rozważającym” racje jednej i drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-26.40" who="#PoselReiffRyszard">Albo weźmy inną sprawę: wzmocnienie roli czynnika ludowego, ławników sądowych. Czy idzie tutaj o jakąś społeczną kontrolę sądu, w którym główną rolę, z natury rzeczy, pełnią zawodowi, wyspecjalizowani prawnicy? Mamy dziś wychowaną w Polsce Ludowej, szczerze jej oddaną, kadrę sędziowską, która żadnej kurateli tego rodzaju nie potrzebuje, jest ona społecznie i politycznie jednorodna z polskim narodem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-26.41" who="#PoselReiffRyszard">O co więc chodzi? Znów chyba o to samo: o ową kontradyktoryjność, która jest czymś więcej niż swobodnym ścieraniem się stron, wymianą argumentów między oskarżeniem a obroną. W szerokim tego słowa znaczeniu kontradyktoryjność czy dyskursywność, czy inaczej mówiąc wielość i wielostronność naświetleń, alternatywność ujęć i postępowania, to chyba właśnie tendencja do dopuszczenia na salę sądową możliwie największej ilości punktów widzenia: niech więc prokuratorski, adwokacki, sędziowski, ławniczy punkt widzenia zetrą się ze sobą, niech się skonfrontują w swobodnym dialogu, niech z tej gry argumentów wyłoni się rozwiązanie optymalne, przekonywające społeczeństwo, że nad oskarżonym, nad jego sprawą, nad jego winą i ewentualnie karą głowiono się z całą skrupulatnością, nie szczędząc wysiłku, aby wydobyć to, co przemawia na jego korzyść, ale także i to co przemawia na jego niekorzyść.</u>
+ <u xml:id="u-26.42" who="#PoselReiffRyszard">U nas popełnia się pewien błąd w potocznym rozumowaniu. Jedni mówią, że wychowawczą rolę mają wyroki bardzo surowe, inni domagają się pobłażliwości, która ma wzbudzić w sercu sprawcy inne impulsy, niż strach i grozę; takie rozumowanie jest słuszne do pewnego stopnia. Wychowawczą rolę odgrywa tylko jeden typ wyroków — wyroki sprawiedliwe. Surowe, jeśli trzeba, łagodne, jeśli trzeba, przebaczające, jeśli można, ale takie, kiedy sprawca czuje, kiedy mu się wdraża w świadomość, że społeczeństwo uosobione w składzie sądzącym pragnie przede wszystkim zrozumieć go i chce, aby z błędnej drogi zszedł jak najprędzej, a kara, którą otrzyma, ma być czymś zbliżonym do bolesnego, ale koniecznego zabiegu lekarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.43" who="#PoselReiffRyszard">I z tego punktu widzenia owa kontradyktoryjność, przewijająca się poprzez rozmaite postanowienia projektowanego kodeksu, jest czymś bardzo cennym i ona stanowi właśnie owo novum.</u>
+ <u xml:id="u-26.44" who="#PoselReiffRyszard">Śmieszne byłoby twierdzić, że ludzka działalność pozbawiona jest możliwości popełnienia błędu. Omyłki sądowe, niestety, należą do smutnych konieczności. Ale zupełnie inaczej traktujemy błędy, popełnione przez tych, którzy wykazali maksimum dobrej woli, aby błędu nie popełnić, a inaczej — przez tych, którzy przez nonszalancję jak gdyby je prowokują.</u>
+ <u xml:id="u-26.45" who="#PoselReiffRyszard">Konsekwencja, z jaką projekt Kodeksu postępowania karnego akcentuje te właśnie cechy i właściwości postępowania sądowego — to wielka zaleta. Dorobek ten jednak należy kontynuować, dokonane już osiągnięcia ustawić w perspektywie dalszego rozwoju socjalistycznej praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-26.46" who="#PoselReiffRyszard">Koło Poselskie — „Pax” będzie głosowało za uchwaleniem projektu Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego oraz Kodeksu karnego wykonawczego wraz z przepisami wprowadzającymi i poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-26.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Kostka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselKostkaStanislaw">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W ramach wielkiej polskiej kodyfikacji prawa karnego mamy uchwalić na dzisiejszym posiedzeniu 3 podstawowe ustawy, a mianowicie: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego i Kodeks karny wykonawczy.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekty tych ustaw są tworem polskiej socjalistycznej myśli prawniczej odpowiadającym aktualnym potrzebom społecznym, ponieważ obowiązujące dotychczas przepisy Kodeksu karnego z 1932 r. i Kodeksu postępowania karnego z 1928 r. uchwalone były w innych warunkach społeczno-politycznych i obecnie wymagają zmiany z uwagi na to, że reformy przeprowadzone przez ustawy szczególne doprowadziły w zasadzie do ukształtowania się nowego modelu procesu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselKostkaStanislaw">Obok przepisów prawa materialnego, zawartych w Kodeksie karnym, Kodeks postępowania karnego stanowi drugi ważny akt prawny będący wynikiem wieloletniej pracy Komisji Kodyfikacyjnej i bez mała rocznej pracy sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselKostkaStanislaw">Kiedy Kodeks postępowania karnego stanie się obowiązującym prawem — tysiące sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, adwokatów i innych pracowników otrzyma nowy instrument w swej codziennej pracy — kodeks, nad którym dyskutowali i na który czekali wiele lat. Jest to jednak akt prawny, który interesuje nie tylko prawników, ale również szerokie grono obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselKostkaStanislaw">Dowodem tego, że procesem karnym zainteresowanych jest wielu obywateli niech będą choćby następujące dane: w 1966 r. prokuratura wniosła akty oskarżenia w stosunku do 286.148 osób, w 1967 r. liczba ta uległa zmniejszeniu do 256.866 osób, a w roku ubiegłym liczba ta uległa dalszemu zmniejszeniu i wynosiła 232.749 osób. Jeżeli jeszcze liczbę tę powiększyć co najmniej o równą jej rzeszę poszkodowanych przestępstwami — to tylko w sprawach z oskarżenia publicznego, nie mówiąc o sprawach z oskarżenia prywatnego, okaże się, że co najmniej pół miliona osób rocznie występuje w roli bezpośrednio zainteresowanych wynikiem procesu karnego, ponieważ od niego zależą często podstawowe wartości obywatela, jak jego wolność, dobre imię, ochrona życia, zdrowia, mienia, zabezpieczenie spokoju i porządku publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselKostkaStanislaw">Równolegle w proces karny są zaangażowane najważniejsze dobra publiczne: praworządne osądzenie przestępcy, to jest ustalenie rozmiaru jego winy i wymierzenie mu odpowiedniej kary, zapobiegnie naruszeniu prawa w przyszłości itp. Dlatego nie jest przypadkiem, że niektóre zasady procesu karnego uzyskały należne im miejsce, w akcie ustawowym najwyższej rangi Konstytucji PRL.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt Kodeksu postępowania karnego jest nie tylko wynikiem potrzeby zmiany prawa procesowego w rezultacie zmian prawa karnego materialnego, ale jest również sumą wieloletnich i bogatych doświadczeń, płynących z praktyki postępowania przygotowawczego i orzecznictwa sądowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselKostkaStanislaw">Przede wszystkim jednak, projekt ten jest odbiciem socjalistycznych przemian, które zaszły i zachodzą w naszym życiu społecznym i gospodarczym. Spośród wielu istotnych zagadnień zawartych w tym projekcie, chciałbym podkreślić socjalistyczny humanitaryzm, szeroki udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości, maksymalne zaangażowanie w procesie jego uczestników, rozbudowę gwarancji procesowych dla poszkodowanego i oskarżonego w całym procesie karnym, w tym również w postępowaniu przygotowawczym — o którym bliżej będę chciał mówić — prowadzonym w trybie śledztwa i dochodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt Kodeksu postępowania karnego zachowuje w głównych zarysach obecny model postępowania przygotowawczego opartego na doświadczeniach praktyki, wprowadza jednak szereg istotnych zmian, udoskonalając postępowanie przygotowawcze i nadając mu najbardziej nowoczesną formę maksymalnie umożliwiającą wyjaśnienie sprawy, w granicach niezbędnych do podjęcia decyzji co do skierowania oskarżenia do sądu lub umorzenia postępowania przygotowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt wprowadza nowy przepis dający możliwość przeprowadzenia w niewielkim zakresie czynności sprawdzających dla podjęcia decyzji o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo odmowy ich wszczęcia. Chodzi o przeciwdziałanie zbędnemu wszczynaniu postępowania przygotowawczego Jak potrzebny jest ten przepis niech świadczy fakt, że tylko w 1968 r. w całym kraju odmówiono ścigania w 120 tys. spraw skierowanych z doniesień obywateli, urzędów i instytucji do organów prokuratury i Milicji Obywatelskiej, gdyż przytoczone w zawiadomieniu okoliczności nie dawały podstaw do wszczęcia postępowania przygotowawczego. Świadczy to o wielkiej ostrożności prokuratury i organów Milicji Obywatelskiej i o bardzo wnikliwej ocenie materiałów przy wszczynaniu postępowania przygotowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselKostkaStanislaw">Jednym z głównych celów postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, wykrycie oraz ujęcie jego sprawcy, wszechstronne wyjaśnienie okoliczności, w jakich przestępstwo zostało popełnione i zebranie niezbędnych dowodów dla potrzeb sądu.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselKostkaStanislaw">Mówiąc o wykrywalności trzeba stwierdzić, że wykrywalność ta uległa dalszej poprawie z 75,8% w 1967 r. do 77,9% w 1968 r. Jest to wynikiem przede wszystkim usprawnienia pracy wykrywczej organów MO oraz poprawy poziomu postępowania przygotowawczego i nadzoru ze strony prokuratury. Projekt rozbudował i rozszerzył obowiązek zebrania w toku postępowania przygotowawczego danych o osobie podejrzanego w granicach w pełni umożliwiających prawidłowe załatwienie sprawy zarówno co do kary, jak i co do zastosowania środków oddziaływania społecznego, jeżeli to okaże się celowe i wystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselKostkaStanislaw">W nowym ujęciu w postępowaniu przygotowawczym nie należy ograniczać się tylko do ustalania tożsamości oskarżonego, jego stosunków rodzinnych i majątkowych, ale również W zależności do potrzeb w konkretnej sprawie trzeba będzie przeprowadzać wywiady środowiskowe lub dokonywać czynności mających na celu zebranie danych, dotyczących charakteru oskarżonego, jego warunków osobistych, sposobu życia itp. Chodzi o to, aby dane o osobie podejrzanej były jak najpełniejsze do podjęcia właściwej decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt Kodeksu postępowania karnego przewiduje istnienie dwóch równorzędnych form postępowania przygotowawczego w postaci śledztwa i dochodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselKostkaStanislaw">Śledztwo prowadzi prokurator, chyba że powierzy organom MO prowadzenie śledztwa w całości lub w zakresie przez siebie oznaczonym. Nawet, jeśli prokurator powierzy śledztwo w całości milicji, w projekcie Kodeksu postępowania karnego zastrzeżone zostały w tym wypadku podstawowe czynności do wyłącznej kompetencji prokuratora, takie przykładowo, jak wydanie postanowienia o wszczęciu śledztwa, o przedstawieniu zarzutów, o zamknięciu śledztwa, o powołaniu biegłych itp.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselKostkaStanislaw">Wymienione ograniczenia uprawnień Milicji Obywatelskiej nie dotyczą dochodzenia, w czym wyraża się jedna z różnic między śledztwem a dochodzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselKostkaStanislaw">Jak z powyższego wynika, położono nacisk na jak najszerszy udział prokuratora w śledztwie nawet i w tym wypadku, kiedy milicja prowadzi śledztwo zlecone.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselKostkaStanislaw">Podkreślić należy, że śledztwo prowadzi się w zasadzie w sprawach o najpoważniejsze przestępstwa, należące do właściwości sądu wojewódzkiego, takie jak zabójstwo, dzieciobójstwo, o najpoważniejsze przestępstwa gospodarcze o charakterze aferowym i inne czyny szczególnie niebezpieczne dla życia, zdrowia, mienia i porządku publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselKostkaStanislaw">W pozostałych zaś sprawach o mniejszym ciężarze gatunkowym prowadzi się dochodzenia zwykłe lub dochodzenia uproszczone. Dochodzenia prowadzi Milicja z własnej inicjatywy lub na polecenie prokuratora. Nadzór nad dochodzeniem sprawuje prokurator.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselKostkaStanislaw">Dochodzenie w sprawach o przestępstwa popełnione na szkodę państwa lub jednostki gospodarki uspołecznionej, ujawnione przez organy kontrolne administracji finansowej i rewizji finansowej mogą prowadzić te organy. Otrzymują one wówczas uprawnienia Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselKostkaStanislaw">W projekcie Kodeksu postępowania karnego zagwarantowano podejrzanemu respektowanie jego praw procesowych zarówno w toku śledztwa, jak i dochodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselKostkaStanislaw">Za podejrzanego uważa się osobę, której przedstawiono zarzuty. Podejrzany ma prawo (a nie obowiązek) składać wyjaśnienia. Może on nadto bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić w ogóle składania wyjaśnień.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselKostkaStanislaw">Rozszerzono znacznie swobodę kontaktowania się obrońcy z podejrzanym w toku postępowania przygotowawczego, jako niezbędnego warunku zaktywizowania obrony w tym stadium procesu. Chodzi o to, żeby obrońcy z tego prawa korzystali, ponieważ zależy również organom prowadzącym postępowanie przygotowawcze, żeby już w trakcie śledztwa lub dochodzenia obrońca mógł się zapoznać z zebranymi materiałami i składać jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu stosowne wnioski, przemawiające na korzyść podejrzanego.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt Kodeksu postępowania karnego wprowadza obowiązek dopuszczenia strony do udziału w tych czynnościach śledczych, których powtórzenie na rozprawie nie jest możliwe. Projekt nakazuje dopuszczenie podejrzanego i jego obrońcy do udziału w ekspertyzie w czasie trwania śledztwa, co ma duże znaczenie, zwłaszcza w poważnych sprawach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselKostkaStanislaw">Podnieść również należy, że projekt nakazuje dopuszczenie podejrzanego i jego obrońcy do udziału we wszystkich czynnościach, o ile dobro śledztwa lub dochodzenia nie stoi temu na przeszkodzie.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselKostkaStanislaw">Wprowadza się również obowiązek posiadania obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w warunkach niezbędnych, poczynając od pierwszych czynności, szczególnie jeśli chodzi o osoby nieme, niewidome lub co do których zachodzą podejrzenia co do stanu ich poczytalności. Liczba obrońców z wyboru, podobnie jak obecnie, nie może przekraczać trzech.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselKostkaStanislaw">Podkreślić należy, że równolegle rozszerzono wydatnie uprawnienia pokrzywdzonego.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt przewiduje szerszy niż obecnie udział czynnika społecznego w różnych postaciach i stadiach procesu. Jak do tej pory, tak i według projektu ławnicy-sędziowie społeczni zasiadać mają we dwóch obok swego zawodowego kolegi w sądzie I instancji. Nie będą natomiast orzekali w postępowaniu rewizyjnym, przewidzianym nadal dla sędziów zawodowych. Ich udział ma wydatnie powiększyć się w rozpoznawaniu wielu spraw.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselKostkaStanislaw">Zupełnie nową instytucją w projekcie jest instytucja przedstawiciela społecznego. Projekt wprowadza także ławników do składu sądowego opiniującego prośbę o łaskę. Przewiduje się również nowe środki zapobiegawcze w postaci poręczenia organizacji społecznych lub poręczenia osoby godnej zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselKostkaStanislaw">Humanitaryzm projektu charakteryzuje najlepiej, poza zwiększeniem praw oskarżonego do obrony, stosunek do wolności i życia oskarżonego. Projekt wychodzi naprzeciw dosyć już ugruntowanej praktyce ograniczenia aresztu tymczasowego, jako środka szczególnie dotkliwie godzącego w prawa i interesy życiowe osoby podejrzanej lub oskarżonej o przestępstwo.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselKostkaStanislaw">Przy znacznym zmniejszeniu się liczby i odsetka osób aresztowanych z 43.471 w 1967 r. do 32.468 osób w 1968 r. — utrzymano w zasadzie niezbędną ostrość w stosowaniu tego środka w odniesieniu do sprawców najgroźniejszych przestępstw (zabójstwa, rozboje, nierząd, czyny o charakterze chuligańskim, poważniejsze zagarnięcie mienia itd.).</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselKostkaStanislaw">Równocześnie poszerzono stosowanie innych środków zapobiegawczych, które wystarczająco zabezpieczały potrzeby postępowania przygotowawczego. Środki te, takie jak dozór milicji, zakaz wydalania się, kaucje, poręczenie — zastosowano w 1968 r. w odniesieniu do 14.964 osób podejrzanych, co w porównaniu z 1966 r. stanowi dwukrotny wzrost, tego rodzaju środków zapobiegawczych, przy równoczesnym zmniejszeniu w tej ilości aresztów tymczasowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselKostkaStanislaw">Szczególnie podkreślić należy nowe rozwiązanie w projekcie Kodeksu postępowania karnego kontroli nad aresztem tymczasowym. Areszt stosowany w okresie śledztwa lub dochodzenia zostaje obecnie poddany kontroli sądu w postaci rozstrzygania zażaleń na stosowanie aresztu tymczasowego, jak również na jego przedłużenie. W ten sposób zwiększone zostały szanse na dalszą wszechstronną ocenę w zakresie celowości i słuszności aresztu tymczasowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselKostkaStanislaw">Przy omawianiu tego zagadnienia podnieść należy, że prokuratura w ostatnich latach zwiększyła nadzór nad stosowaniem tego środka, w wyniku czego ilość nietrafnych aresztów jest coraz mniejsza.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt utrzymuje społeczny obowiązek każdego obywatela zawiadamiania prokuratora lub milicji o przestępstwie ściganym z urzędu, o którym ten obywatel się dowiedział oraz bezwzględny obowiązek zawiadamiania przez instytucję, która w związku ze swą działalnością dowiedziała się o popełnieniu takiego przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselKostkaStanislaw">Podnieść należy przy tej okazji, że w dalszym ciągu Milicja Obywatelska wykrywa najmiększą ilość przestępstw nie tylko kryminalnych, ale również i gospodarczych, a przy sprawnym działaniu aparatu kontroli i rewizji oraz administracji państwowej i gospodarczej ilość wykrytych spraw o nadużycia gospodarcze, niedobory i niegospodarność powinna być proporcjonalnie większa niż dotąd.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselKostkaStanislaw">W dalszym ciągu stwierdza się największe straty spowodowane zagarnięciami mienia w resortach przemysłu spożywczego i skupu, centrali — „Samopomoc Chłopska”, w handlu państwowym, budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Nadal wśród osób podejrzanych o poważne zagarnięcie mienia społecznego występuje znaczna liczba osób zajmujących stanowiska kierownicze.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselKostkaStanislaw">Projekt obala mur, jaki dotychczas istniał między postępowaniem przygotowawczym a postępowaniem sądowym, uprawniając sąd do rozstrzygania niektórych zażaleń na pewne postanowienia prokuratorskie, na przykład w sprawach zabezpieczenia mienia w toku postępowania przygotowawczego, w zakresie orzekania przepadku rzeczy w sprawach umorzonych lub zawieszonych przez prokuratora, rozstrzyganie zażaleń na tymczasowe aresztowanie, na umieszczenie podejrzanego w zakładzie psychiatrycznym na obserwację, na przedłużenie aresztu tymczasowego i na warunkowe umorzenie postępowania przygotowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselKostkaStanislaw">W ten sposób projekt Kodeksu postępowania karnego zwiększa rolę sądu w postępowaniu przygotowawczym przez rozszerzenie jego uprawnień kontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.39" who="#PoselKostkaStanislaw">Nadto wzmacnia się również wstępną kontrolę sądu nad zasadnością również i aktu oskarżenia. Ustanowienie środków odwoławczych zabezpiecza interesy podejrzanego, pokrzywdzonego oraz innych osób, których prawa zostały naruszone, ponieważ pokrzywdzonemu i podejrzanemu przysługuje zażalenie na wszystkie postanowienia i zarządzenia wydane w toku postępowania przygotowawczego i kończące je, zaś osobom, które nie są stronami, a których prawa w postępowaniu przygotowawczym zostały naruszone, również przysługuje zażalenie na postanowienie, zarządzenie i czynności naruszające prawa tych osób.</u>
+ <u xml:id="u-28.40" who="#PoselKostkaStanislaw">Zażalenia te w świetle nowych przepisów rozpoznaje bądź prokurator nadrzędny, bądź też sąd w części uregulowanej w nowym ujęciu. Nim projekt przedstawiony został Wysokiemu Sejmowi pod dzisiejsze obrady, przeszedł przez wszystkie szczeble dyskusji i debat. Od jego uchwalenia do wejścia w życie przewidziany jest okres około 8 miesięcy. Okres ten powinien być wykorzystany przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości i inne zainteresowane środowiska do należytego przeszkolenia całego aparatu w celu prawidłowego stosowania w praktyce nowych przepisów zgodnie z wolą ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-28.41" who="#PoselKostkaStanislaw">Na zakończenie podkreślić należy, że wprowadzone do postępowania przygotowawczego nowe przepisy w pełni odpowiadają aktualnym potrzebom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-28.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Witold Lassota.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Niewątpliwie zarówno emocjonalna ocena dorobku IV kadencji, jak również rzeczowa analiza mijających czterech lat wysunie na czoło dziś omawiany Kodeks karny i dwa towarzyszące mu dokumenty.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselLassotaWitold">Prowadzona przez blisko dwadzieścia lat kodyfikacja w naszym kraju, to nie tylko przecież olbrzymia suma usprawnień z dziedziny prawa, to również doniosły proces demokratyzacji zasad i form, w jakich odbywa się społeczna dyskusja nad swoim ludowym ustawodawstwem.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselLassotaWitold">Projekt Kodeksu karnego, zanim przyjął dzisiejszy kształt, był poddawany przez wiele lat powszechnej, społecznej konfrontacji prawa z życiem. Poza instytucjonalną formą dyskusji niemałą rolę odegrały też spotkania poselskie z wyborcami, publiczne rozmowy z ludźmi zakładów pracy i bardzo owocna dyskusja na łamach prasy, w radio i telewizji. Wysoka świadomość społeczna obywateli stała się więc w tej szerokiej debacie elementem wzbogacającym dziś omawiane akty prawne, a tym samym stwarza rękojmię zgodności prawa z życiem i interesem społecznym. Na tle przebiegu społecznej oceny kodeksu dość często przejawiały się tendencje do większego zróżnicowania metod i środków działania prawa karnego, a także do zróżnicowania sposobów walki z drobną i wielką przestępczością. Znamienne jest, że w dyskusjach tych ludzie pracy domagali się coraz większego i bardziej bezpośredniego udziału społeczeństwa w walce z przestępczością. Domagano się też, by organy społecznego działania sprawiedliwości podejmowały aktywną postawę w zakresie profilaktyki, a w wypadkach recydywy, aby sądy stosowały ostrzejsze niż dotąd sankcje karne.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselLassotaWitold">Po niemal 25 latach Polski Ludowej dyskusje nad prawem karnym odbywały się w naszym społeczeństwie, rzecz oczywista, w poczuciu wzrostu dojrzałości obywatelskiej, głębokiej troski o praworządność ludową i humanizm socjalistyczny. Dziś powszechne staje się zrozumienie Kodeksu karnego jako dokumentu sprzyjającego ochronie nie tylko socjalistycznego państwa, jego organów oraz własności społecznej, lecz także w równej mierze tego, że zapewnia on ochronę prawom i swobodom obywatelskim.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselLassotaWitold">Przedmówcy moi obszernie omówili wiele problemów z dziedziny ochrony praworządności, walki z przestępczością, rolę wychowawczą kodeksu i inne — stąd głos swój ograniczę do spraw związanych ze sferą swobód obywatelskich w zakresie szerokich granic krytyki dopuszczalnej, krytyki prasowej, ochrony czci, godności osobistej człowieka oraz wolności sumienia.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselLassotaWitold">Wprawdzie w omawianym projekcie Kodeksu karnego nie ma rozdziału o przestępstwach prasowych, co nie oznacza, aby w ogóle postanowienia kodeksu nie miały związku z prasą. Szereg bowiem przewidzianych w projekcie przestępstw z tak zwanej wypowiedzi może być popełnionych za pośrednictwem prasy, radia, telewizji bądź innych nowoczesnych środków masowego przekazu. Stąd zagadnienie krytyki, a szczególnie krytyki prasowej z jej rozległą skalą form i skutków musi znajdować właściwe zabezpieczenie interesów społecznych i obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselLassotaWitold">W naszym społeczeństwie — co wynika z rozwoju socjalistycznych stosunków społecznych — sens krytyki jest głęboko rozumiany i doceniany. Nie tylko przecież prasa i nie tylko działacze społeczni, ale każdy obywatel w naszym kraju wie, że krytyka wynikająca z woli tworzenia, krytyka realna i sprzyjająca interesom ogółu, jest jedną z motorycznych sił i podstawą naszych sukcesów. Rozumny i rzetelny stosunek do krytyki — podkreślam — krytyki uczciwej i wyrażanej z myślą o wzbogacaniu naszego życia, a nie rujnującej — jest naszą zdobyczą na miarę innych wielkich osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselLassotaWitold">Zwłaszcza my, dziennikarze, kształtujący opinię publiczną i spełniający ważną rolę w zakresie kontroli społecznej różnych dziedzin życia, w pełni doceniamy skuteczność konstruktywnej i odpowiedzialnej krytyki.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselLassotaWitold">Kodeks karny, co z ogromną satysfakcją stwierdzamy, gwarantuje zarówno dziennikarzom, jak również całemu społeczeństwu, na zgromadzeniach i w organach przedstawicielskich pełne prawo do swobodnej krytyki. Ale również odpowiednie przepisy kodeksu stoją na straży, by prawo to nie stało się elementem krytyki destrukcyjnej, by nie dawało możliwości wykorzystywania dobrodziejstwa krytyki dla celów osobistych lub nie służących interesowi publicznemu.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselLassotaWitold">Ze szczególnym uznaniem odnieść się należy do tej formy gwarantującej prawo do rzetelnej krytyki, która wypływa ze zwycięstwa dobrej wiary. Oznacza to, że krytykujący musi działać w uzasadnionej dobrej wierze i musi mieć przekonanie, że stawiane przez niego zarzuty są słuszne i prawdziwe. Ponadto, że postawienie publiczne tych zarzutów przyczyni się do polepszenia sytuacji w poddanych krytyce stosunkach życia społecznego. Jak również do przyjęcia uzasadnionej dobrej wiary wymagane jest, by krytykujący w poczuciu odpowiedzialności wykazał staranność w zbieraniu materiałów i badaniu wartości źródeł informacyjnych oraz unikał pochopnych wniosków. Nie wystarcza więc, jak z tego wynika, samo tłumaczenie krytykującego, że wierzy w to co pisze i mówi, muszą ponadto istnieć uzasadnione podstawy owej wiary.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselLassotaWitold">Pojęcie więc w Kodeksie karnym dobrej wiary jest zbliżone do tego, co nazywamy w doktrynie dowodem prawdopodobieństwa. Sama jednak prawdziwość zarzutu lub dobra wiara sprawcy co do tej prawdziwości nie wystarcza, by wyłączyć przestępczość czynu. Sprawca musi działać w obronie społecznie uzasadnionego interesu lub w przeświadczeniu opartym na uzasadnionych podstawach, że takiego interesu broni. To słuszne obwarowanie dobrej wiary wyklucza dopuszczalność krytyki opartej wyłącznie na subiektywnej ocenie faktu przez krytykującego. Poza tym kodeks wprowadza podział na zniesławienie zwykłe i oszczerstwo, co w poważnej mierze określa skalę naruszania czci i godności osobistej obywatela, a tym samym rozmiary odpowiedzialności za czyn.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselLassotaWitold">Należy przyjąć jako poważne osiągnięcie kodeksu fakt ustalenia szerokich granic dozwolonej krytyki, w obrębie której nie popełnia przestępstwa zniesławienia ten, kto działa w przeświadczeniu opartym na uzasadnionych podstawach, że zarzut jest prawdziwy, choćby w rzeczywistości był nieprawdziwy — i wówczas, gdy działa w przeświadczeniu opartym na uzasadnionych podstawach, że broni społecznie uzasadnionego interesu, choćby w rzeczywistości tak nie było.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselLassotaWitold">Natomiast z całą mocą kodeks podkreśla, że ani dobra wiara, ani intencja działania w interesie publicznym nie uchyla przestępczości wynikającej z oszczerstwa. Wszelkie zatem podnoszenie lub rozgłaszanie nieprawdziwych zarzutów, z zamiarem poniżenia pomawianych w opinii publicznej, albo narażanie ich na utratę zaufania, nie wyłącza bezkarności czynu. Również uznać należy za bardzo uzasadnione zróżnicowanie odpowiedzialności za znieważenie władzy i funkcjonariusza i odpowiedzialności za podobne przestępstwo wobec innych osób. Fakt, że funkcjonariusz reprezentuje władzę lub instytucję i w jej imieniu występuje, a tym samym spełnia powinność służbową i obywatelską sprawia, że musi podlegać zwiększonej ochronie. Niestety, zbyt duża bezkarność na tym odcinku wymaga szczególnej konsekwencji w zabezpieczeniu właściwych warunków pracy funkcjonariusza i ochrony godności instytucji publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselLassotaWitold">Wbrew więc lansowanym niekiedy poglądom o zbyt daleko idącej tolerancji zawartej w kodeksie w zakresie swobody krytyki i w zakresie naruszania godności osobistej człowieka, trzeba stwierdzić, że kodeks z całą precyzją odróżnia w tej złożonej materii intencje, skutki i wynikające stąd krzywdy osobiste lub szkody społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselLassotaWitold">Poza tym ustawodawca, mając na uwadze maksymalnie pełną ochronę czci, dobrego imienia i sławy człowieka, stawia do dyspozycji sądu nową, zawartą w kodeksie, możliwość orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego nawiązki do wysokości 5 tys. zł. Tak więc stwierdzić można z głębokim przeświadczeniem, że instytucja krytyki dozwolonej, ujęta w kodeksie, w^ ^pełni gwarantuje poszanowanie godności osobistej człowieka i wyraża racje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselLassotaWitold">Do sfery ochrony osobistych praw zaliczyć należy również te, których kodeks strzeże, by zapobiegać publicznemu lżeniu, wyszydzaniu lub poniżaniu grup ludności bądź osób z powodu ich przynależności narodowościowej, etnicznej czy rasowej. Kodeks w sposób wyraźnie określony zabrania też obrażania uczuć religijnych innych osób poprzez publiczne znieważanie przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. W konstrukcji omawianego dziś projektu zawarto szereg rozrzuconych w innych aktach przepisów, jeśli oczywiście wytrzymały one próbę czasu i nie straciły swej aktualności. Tak więc omawiany kodeks między innymi recypuje dotychczasowe przepisy dekretu z 1949 r. o ochronie wolności sumienia i wyznania, pomijając jedynie art. 4 tego dekretu, dotyczący odmowy udostępnienia obrzędu lub czynności religijnej z powodu reprezentowanych poglądów i uprawianej działalności. Nadal więc główne założenia w zakresie ochrony wolności sumienia i wyznania są konsekwencją postanowień art. 70 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i art. 1 dekretu z 1949 r. Wynika z nich, że obywatele Polski Ludowej mają prawo do uznawania jakiejkolwiek religii i do swobodnego udziału w wykonywaniu kultu religijnego, albo też do niewyznawania żadnej religii, a także, że stosunek każdego obywatela do wiary jest jego osobistą i prywatną sprawą.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselLassotaWitold">To jasne i niedwuznaczne sformułowanie wynika ze słusznie przyjętej u nas zasady rozdziału kościoła od państwa. Jest zupełnie oczywiste, że w krajach cywilizacyjnie rozwiniętych, a szczególnie w krajach budujących ustrój socjalistyczny, systematycznie i w sposób naturalny postępuje proces laicyzacji życia i zasad społecznych. Konsekwencją tego procesu musi więc być zarówno ochrona kultu religijnego, jak też przeciwdziałanie wszelkiej dyskryminacji niewierzących i niepraktykujących.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselLassotaWitold">Sumując, można w pełni stwierdzić, że przepisy Kodeksu karnego w zakresie swobody praktyk religijnych i w zakresie wolności sumienia i wyznania przestrzegają nie tylko zasad prawa, ale też uwzględniają specyfikę i obrzędowość wierzeń, a także gwarantują poszanowanie osobistych swobód człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Na marginesie poruszonych tu spraw chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że częstokroć przy opracowywaniu wielkich kodyfikacji zafascynowani nimi tracimy z pola widzenia inne akty prawne, które również powołane są do regulowania istotnych sfer życia i mają doniosłe znaczenie w całokształcie naszego ustawodawstwa. Mam tu na myśli Kodeks postępowania administracyjnego, choćby w tym wąskim zakresie, który dotyczy obowiązku przestrzegania maksymalnego dwumiesięcznego terminu na odpowiedź petentowi. Wbrew słusznej zasadzie, określającej termin odpowiedzi, niestety, zbyt często urząd przesyła wyjaśnienie dopiero w ostatnim dniu lub — co nierzadko się zdarza — stosuje taktykę milczenia. A przecież współczesne tempo życia wymaga natychmiastowego działania. Od szybkości załatwienia często drobnej sprawy zależą ważkie decyzje i problemy wielu instytucji i osób prywatnych. Ta szybkość w reagowaniu urzędów na sprawy ludzkie ma również bardzo istotny sens w działalności dziennikarskiej i w odpowiedziach na krytykę prasową.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselLassotaWitold">W miarę porządkowania naszego ustawodawstwa o podstawowym znaczeniu, nie możemy nie doceniać tych aktów, które mają najpowszechniejszy wpływ na sprawy ludzkie, a tym samym na wychowanie człowieka w poczuciu szacunku dla prawa i jego instytucji. Dlatego też, dla całokształtu tego procesu wypada również zwrócić baczniejszą uwagę na zagadnienie kultury sądzenia, na podnoszenie rangi i autorytetu wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselLassotaWitold">Kultura sądzenia jest przedmiotem systematycznej dyskusji w środowiskach prawniczych i na łamach prasy. Niewątpliwie sprawa wymaga bardziej wzmożonego wysiłku zarówno prawników, jak i administracji, by proces sądowy objęty był synonimem nowoczesności i rezultatem wzrastającej cywilizacji, by usprawniał technikę sądzenia, by wymiar sprawiedliwości zyskiwał coraz powszechniej należny mu szacunek i zaufanie społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselLassotaWitold">Posłowie Klubu Stronnictwa Demokratycznego mają głębokie przekonanie, że omawiany dziś Kodeks karny jest doniosłym aktem prawnym, wyrażającym interesy kraju i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselMakowskiJanusz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Cechą istotną ustroju socjalistycznego jest praworządność. Jest ona jednocześnie warunkiem jego osiągnięć i jego rozwoju. W najbardziej popularnym sensie, pod pojęciem praworządności rozumiemy zgodne z przepisami prawa działanie organów władzy i administracji państwowej. Równocześnie przestrzeganie prawa jest obowiązkiem obywateli. Wymagamy od każdego obywatela poszanowania prawa jako wyrazu jego społecznego zdyscyplinowania, jako uznania przez niego potrzeby i gotowości wspierania własną postawą i własnym działaniem ustanowionego u nas porządku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselMakowskiJanusz">Aby jednak praworządność i poszanowanie prawa nie pozostawały tylko w sferze życzeń i postulatów, trzeba, aby były spełnione dwa warunki.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselMakowskiJanusz">Po pierwsze — istnieć musi i pogłębiać się świadomość obywatelska w zakresie potrzeby, poszanowania i ochrony prawa.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselMakowskiJanusz">Po drugie — prawo to musi być w zgodzie ze społecznym poczuciem sprawiedliwości, które to poczucie zresztą trzeba odpowiednio wychowawczo kształtować.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselMakowskiJanusz">Korelacja jest tu wzajemna. W naszych warunkach ustrojowych musi prawo także zabezpieczać najważniejsze instytucje i zdobycze społeczne, przez co należy rozumieć zarówno ochronę materialnych i duchowych dóbr społecznych, jak i godności osoby ludzkiej i jej możliwości rozwojowych. Jest to potrzeba społeczna, płynąca z najgłębszych pobudek humanistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselMakowskiJanusz">Wicemarszałek Kliszko mówił tu już wczoraj z tej wysokiej trybuny o konieczności umacniania przez prawo socjalistycznych stosunków społecznych. Jakie są cele naszego ustroju — takie powinno być i nasze prawo.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselMakowskiJanusz">Aby prawo mogło sprostać tym twórczym zadaniom, musi ono być przejrzyste, jednoznaczne i powszechne. Oznacza to nie tylko to, że wszyscy obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są równi wobec prawa, ale także i to, że prawo chroni dobro powszechne i chroni na równi indywidualne dobro obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselMakowskiJanusz">Nie przestaje być także w naszych warunkach ustrojowych aktualna stara rzymska zasada: salus rei publicae suprema lex esto — niech dobro rzeczypospolitej będzie najwyższym prawem. W sytuacji świata naszych czasów rozumiemy tę zasadę szerzej niż nasi ojcowie. Dobro naszej ojczyzny nie jest i nie może być oderwane od dobra szerszej wspólnoty ludzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Przypomniane przeze mnie niektóre ogólne zasady porządku prawnego uzasadniają moim zdaniem stwierdzenie, że fakt o tak dużej doniosłości, jakim jest kodyfikacja prawa karnego, powitać musimy nie tylko z zadowoleniem, ale i z należytą powagą.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselMakowskiJanusz">Musimy sobie zdawać sprawę z odpowiedzialności, jaka ciąży na Sejmie w chwili, gdy stanowić mamy nowe prawo, zastępując nim stary Kodeks karny, obowiązujący u nas od 1932 r. i dając społeczeństwu zbiór praw, zastępujący wszystkie dotychczasowe ustawy szczegółowe, w tym także przepisy o sądownictwie doraźnym, wydane w różnych latach w miarę narastania potrzeb społecznych, jako uzupełnienie starego kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselMakowskiJanusz">Mamy dać społeczeństwu jednolity formalnie i przepojony jednym duchem kodeks postępowania w obszarach prawa karnego, które, jak wiemy, w sposób najbardziej odczuwalny i bezpośredni ingeruje w życie jednostki, kształtując równocześnie życie zbiorowości w jego różnorodnych relacjach: pomiędzy jednostkami oraz pomiędzy obywatelem a społeczeństwem i państwem.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselMakowskiJanusz">Pragnę, Wysoka Izbo, zatrzymać się tylko, na niektórych zasadach i cechach nowego Kodeksu karnego i to głównie na tych postanowieniach kodeksu i przepisów wykonawczych, które odgrywają rolę wychowawczą. Kodeks zawiera całość prawa karnego łącznie z przepisami wojskowego prawa karnego, co jest nie tylko nowością, ale i pozytywnym, jak się wydaje, zjawiskiem w naszych warunkach ustrojowych. Organiczna łączność Ludowego Wojska Polskiego ze społeczeństwem znajduje tu nie tylko symboliczny wyraz.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoka Izbo! Następną cechą wyróżnikową naszej nowej kodyfikacji jest — jak to podkreślił sprawozdawca poseł Jan Wasilkowski — ograniczenie ilości przestępstw zagrożonych najwyższym wymiarem kary, tj. karą śmierci. Kara ta przede wszystkim stosowana będzie wobec zdrajców ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselMakowskiJanusz">Pozytywne novum stanowią te postanowienia kodeksu, które łączą w sobie elementy kary, kary warunkowej i wychowania. Mam tu na myśli takie postanowienia, jak możliwości częściowego ograniczenia wolności oraz wprowadzenia, obok dawnej instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary, nowej — warunkowego umorzenia postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselMakowskiJanusz">Aby zdać sobie sprawę z doniosłości i wagi tych innowacji przytoczę najpierw kilka liczb.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselMakowskiJanusz">Według Rocznika Statystycznego z 1967 r. z górą 28 tys. osób odpowiadało za prowadzenie samochodów i motocykli w stanie nietrzeźwym. Więcej niż 7 tys. osób sądzonych było za wypadek drogowy. Tyle samo dopuściło się drobnych kradzieży. W tym samym roku za rozbój skazano 2.800 osób, a za gwałt — 1.170. Już z tego krótkiego zestawienia wynika, że większość skazanych odpowiadała za przestępstwa nie stanowiące największego zagrożenia społecznego. Liczba przestępstw najcięższych, nie wykazuje od lat tendencji do wzrostu. Można więc przypuszczać, że w perspektywie liczba ich będzie raczej maleć.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselMakowskiJanusz">Dlatego szczególną wagę mają w Kodeksie karnym te jego postanowienia o charakterze przede wszystkim wychowawczym, które dotyczą przestępcy przypadkowego, jednorazowego, dopuszczającego się naruszenia prawa znacznie mniej niebezpiecznego społecznie, niż poważne czyny kryminalne. Trzeba powiedzieć, że te właśnie postanowienia kodeksowe szczególnie wydatnie akcentują naszą politykę karną, pobłażliwą dla przestępcy z przypadku, surową dla przestępcy z wyboru. To one także zawierają najwięcej nowości prawnych oraz szczodrze czerpią z postępowego i humanitarnego dorobku ustawodawczego innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselMakowskiJanusz">Myślę tu o takich propozycjach kodeksu, jak: warunkowe umorzenie postępowania, kara ograniczenia wolności, rozszerzenie możliwości skazań z warunkowym zawieszeniem kary, specjalne potraktowanie przestępców młodocianych, odmienne zasady tzw. zatarcia skazania.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselMakowskiJanusz">Każde skazanie za przestępstwo to nie tylko wstyd towarzyszący publicznej rozprawie i obowiązek zapłacenia grzywny czy spędzenia miesięcy w więzieniu — to także przez lata całe zapis figurujący w rejestrze skazanych. Projekt nowego Kodeksu karnego chce dać ludziom, którzy popełnili przestępstwo drobne, okazali skruchę, przyznali się do winy — wielką szansę: warunkowe umorzenie postępowania. Gdy na przykład sprawca drobnej kradzieży pokryje stratę materialną, to jeżeli jego osobista przeszłość społeczna, rodzinna, zawodowa na to pozwala, skazanie i wszelkie jego przykre konsekwencje zastąpić może warunkowe umorzenie postępowania. Jeżeli w ciągu 2 lat od takiego dowodu zaufania, obdarzony nim nie popełni nowego przestępstwa, jeśli przestrzegać będzie swoich zobowiązań wyrównania szkód, to pozostanie nadal nie karany. Jeżeli zaufanie zawiedzie, postępowanie przeciwko niemu zostanie podjęte, a kara wymierzona. By ta szansa nie została zmarnowana, projekt wprowadza dodatkową gwarancję: poręczenie organizacji społecznej, do której należy podsądny. Niech na przykład rada zakładowa związku zawodowego zainteresuje się bliżej skazanym pracownikiem. Niech pomaga, by stał się w pełni uczciwym człowiekiem, niech pomaga w tym i niech tego dopilnuje. Czy nie jest to nadmiar zaufania dla przestępcy? Liczby uczą, że nie. Większość ludzi karanych nie popełnia już nigdy przestępstwa nie tylko dlatego, że musieli ponieść karę, ale także dlatego, że przeżyli upokorzenie, jakie niesie ze sobą publiczna odpowiedzialność ustalana na rozprawie i że ich środowisko pozwoliło im odnaleźć właściwe miejsce w obywatelskiej społeczności.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselMakowskiJanusz">Obecnie na każdych 5 skazanych na kary pozbawienia wolności, co najmniej 2 osobom kara zostaje warunkowo zawieszona. Jeżeli w wyznaczonym przez sąd czasie, który wynosi od 2 do 5 lat osoby te nie popełnią nowego przestępstwa i przestrzegać będą zaleceń sądu, ich skazanie uważa się po okresie tej próby za niebyłe, a ich sytuacja nie różni się wtedy niczym od sytuacji osób, które nigdy nie odpowiadały przed sądem.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselMakowskiJanusz">Projekt pragnie, aby jeszcze więcej osób niż obecnie mogło skorzystać z warunkowego zawieszenia kary. Obecnie, skazany tylko na 2 lata więzienia lub aresztu może liczyć na zawieszenie kary. Projekt daje taką możliwość nawet skazanemu na 3 lata pozbawienia wolności, o ile jego postępowanie było wynikiem lekkomyślności lub niedbalstwa. Takich właśnie sprawców nieszczęść i szkód jest niemało. Brak wyobraźni, niedbalstwo w wypełnianiu obowiązków, nierozważne decyzje spowodowały już niejeden wypadek i niejedną stratę sięgającą tysięcy złotych. Tacy przestępcy z reguły żałują swoich błędów, przyrzekają poprawę, dotąd nie byli karani i prowadzili przyzwoite życie. Zasłużyli oni na pewno na karę, ale na pewno i na wielkoduszność. Sąd będzie ją mógł okazać zawieszając karę na okres próby.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselMakowskiJanusz">Dotąd każdy sprawca kradzieży społecznej własności mógł liczyć na zawieszenie kary tylko wtedy, gdy zwrócił w całości skradzione pieniądze. Zwrot części sumy i zamiar spłacenia reszty w przyszłości nie dawały jeszcze dotąd sądowi możliwości warunkowego zawieszenia kary. Projekt Kodeksu karnego pozwala karę zawiesić i zobowiązać sprawcę kradzieży do pokrycia wyrządzonej straty w wyznaczonym przez sąd terminie.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! W 1967 r. 18 tysięcy osób zostało skazanych na kary pozbawienia wolności poniżej 3 miesięcy. Więzień przebywający krótko w zakładzie karnym z reguły nie pracuje, a koszty jego utrzymania ponosi społeczeństwo. Czy przez miesiąc albo nawet 3 miesiące można kogoś zmienić i uzyskać zasadniczy cel kary pozbawienia wolności — reedukację? W dodatku ludzie młodzi podatni na ujemne wpływy wynosili z tych więziennych krótkich pobytów niejedną smutną w skutkach dla społeczeństwa i dla siebie edukację. Dlatego w projekcie kodeksu znika kara pozbawienia wolności w granicach do 3 miesięcy, a pojawia się nowa kara, nie znana dotąd polskiemu ustawodawstwu — kara ograniczenia wolności. Polega ona na zakazie zmiany miejsca pobytu bez zgody sądu, na obowiązku pracy i rozliczania się przed sądem ze swego postępowania, sposobu życia, pełnienia obowiązków zawodowych czy rodzinnych. Jest rzeczą oczywistą, że taki — „podopieczny” władz sądowych nie może w czasie trwania tej kary pełnić też funkcji w organizacjach społecznych. Trudno bowiem pogodzić pozostawianie pod nadzorem sądowym z odpowiedzialnymi obowiązkami, na przykład, członka rady zakładowej. Wolność pod nadzorem — to przede wszystkim jednak obowiązek pracy. Może on polegać na bezpłatnym odśnieżaniu ulic czy porządkowaniu placu po budowie — na zlecenie rady narodowej, ale może i sprowadzać się do obowiązku pracy w uspołecznionym przedsiębiorstwie. Będzie to praca z prawem do wynagrodzenia, ale pomniejszonego o 10 do 25%, które przeznaczone zostaną na cel społeczny, oznaczony przez sąd. Oczywiście, w okresie wykonywania pracy zleconej przez sąd, nie może być mowy ani o awansach, ani o zmianie stanowiska na lepiej płatne. A więc obowiązek pracy z przeznaczeniem części wynagrodzenia na cel publiczny, a także kontrola sądu nad postępowaniem i życiem skazanego nawet przez okres 2 lat, zastąpią krótkie kary pozbawienia wolności wychowawczo problematyczne, gospodarczo kosztowne.</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselMakowskiJanusz">Dziś, dopiero po 10 latach nienagannego życia, potwierdzonego wyjaśniającym postępowaniem sądowym, po zebraniu licznych opinii o skazanym, sąd może zarządzić usunięcie z rejestru skazanych karty karalności skazanego. Projekt nowego kodeksu pragnie i tu dać szansę przestępcom przypadkowym, jednorazowym sprawcom występków mniejszej wagi. Kto zostanie skazany na karę poniżej 2 lat pozbawienia wolności, na grzywnę lub na ograniczenie wolności, ten już po 5 latach uczciwego życia będzie mógł zabiegać przed sądem o to, by rejestr skazanych usunął jego kartotekę. Kto dowiedzie faktami, a więc życiem i pracą, że powrócił do społeczeństwa jako jego pełnowartościowy obywatel, będzie mógł w krótkim okresie korzystać z wszelkich praw, które daje stwierdzenie: „nie karany”.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselMakowskiJanusz">Prawnie pełnoletni, ale niedojrzali życiowo — to częsty rodzaj podsądnych. Już skończył szkołę, pracuje i zarabia, ma pełnię praw politycznych, ale doświadczeniem i dojrzałością bliższy jest nieraz dziecku, niż dorosłemu. W 1967 r. sądy skazały 41 tys. młodych ludzi w wieku od 17 do 20 lat. Tę kategorię podsądnych, dotąd nie dostrzeganą przez obecnie obowiązujący kodeks, projekt nowego kodeksu chce potraktować inaczej, aniżeli ludzi w pełni dojrzałych, świadomych tego co robią i na jakie skutki narażają siebie i rodzinę. Ta zmiana, to wniosek wyciągnięty ze spostrzeżeń naukowych, z nauki psychologii, jak i rezultat wielu doświadczeń praktycznych w stosunku do młodocianych, którzy mają już za sobą nasze sądy, więziennictwo i kuratorów.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselMakowskiJanusz">Na nowościach projektu wobec przestępców młodocianych widać najlepiej zasadnicze dążenie projektu: po pierwsze — wychowywać. Przewija się ono przez wszystkie stadia zainteresowania kodeksu osobą młodocianego przestępcy. Od jego skazania do zwolnienia z zakładu karnego. Chyba słusznie, bo kto rokuje większe nadzieje w procesie wychowania niż człowiek młody, którego charakter może jeszcze uformować doświadczony pedagog. Już w przepisach o wymierzaniu kary projekt udziela sędziemu instrukcji: kara ma być tak dobrana, aby skazanego wychować, nauczyć zawodu i wdrożyć do przestrzegania porządku prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselMakowskiJanusz">Jeżeli nawet najniższa kara, przewidziana przez kodeks, za dane przestępstwo byłaby również za surowa, sędzia będzie mógł młodocianemu przestępcy, który swoją postawą na to zasłużył, wymierzyć karę łagodniejszą.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselMakowskiJanusz">Uzyskują także młodociani znaczne ulgi przy przedterminowym zwolnieniu z zakładów karnych za dobre sprawowanie. Na przywilej taki mogą już liczyć po odbyciu połowy kary, podczas gdy więzień niemłodociany może spodziewać się takich względów dopiero po odbyciu ^2^/3 kary. By pomóc młodocianemu ekswięźniowi w powrocie do życia na wolności, w rozwiązywaniu jego nieraz licznych kłopotów osobistych, projekt Kodeksu karnego dodaje mu opiekuna i doradcę, którym jest kurator.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#PoselMakowskiJanusz">Kodeks karny z 1932 r. stał na stanowisku pełnej odpowiedzialności karnej po ukończeniu przez sprawcę 17 lat życia. Nowy Kodeks karny zarzuca tę sztywną granicę wieku i przyjmuje rozwiązanie elastyczne, uwzględniające różne stopnie dojrzałości i różne stopnie deprawacji młodocianego przestępcy. Tak na przykład wobec młodocianego, który ukończył 17 lat, a nie przekroczył lat 18, będą mogły być zastosowane środki wychowawcze lub poprawcze, a nie kary przewidziane Kodeksem karnym, — „jeżeli okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy za tym przemawiają”, jak to formułuje projekt.</u>
+ <u xml:id="u-32.29" who="#PoselMakowskiJanusz">Z kolei jednak, zdemoralizowani sprawcy najpoważniejszych przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu oraz winni rozbojów lub gwałtów, będą mogli ponosić pełną odpowiedzialność karną, przewidzianą kodeksem, o ile ukończyli lat 16, a stosowane wobec nich przedtem środki wychowawcze czy poprawcze nie dały rezultatu. Chciałbym przypomnieć, że ta ostatnia propozycja ustawodawcza wychodzi naprzeciw żądaniu opinii publicznej, zaalarmowanej swego czasu brutalnymi, nacechowanymi szczególnym okrucieństwem aktami naruszeń prawa łącznie z zabójstwami, dokonanymi właśnie przez 16-latków. Z braku podstaw prawnych nie można było wówczas zastosować wobec nich kar więzienia, a trzeba było poprzestać jedynie na umieszczeniu ich w zakładach poprawczych.</u>
+ <u xml:id="u-32.30" who="#PoselMakowskiJanusz">Wysoki Sejmie! Chciałbym z kolei poruszyć sprawę możności korzystania przez więźniów z praktyk religijnych. Sprawa ta była uregulowana bardzo dokładnie i w sposób zadowalający zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1956 r. Jeśli można temu zarządzeniu coś zarzucić to tylko, że pozostawiał na uboczu sprawy innych wyznań religijnych poza rzymsko-katolickimi. Ponieważ projekt Kodeksu karnego wykonawczego pomija tę sprawę milczeniem, a w szczególności nic nie ma na ten temat w art. 48 tego kodeksu, powstać może domniemanie, że zarządzenie to traci moc obowiązującą.</u>
+ <u xml:id="u-32.31" who="#PoselMakowskiJanusz">W związku z tym, prosiłbym uprzejmie Ministra Sprawiedliwości o wypowiedź w tej sprawie. W szczególności prosiłbym o wypowiedź, czy kwestia ta ma być uregulowana w trybie zarządzeń wykonawczych, przewidzianych w art. 212 KKW. Uważałbym to za niewłaściwe, ze względu na wagę tego zagadnienia, które należy do sfery praw obywatelskich wolności sumienia i wyznań, i to jednostki pozbawionej wolności.</u>
+ <u xml:id="u-32.32" who="#PoselMakowskiJanusz">Z tego względu w imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego opowiadam się za poprawką do art. 48 KKW w kierunku uzupełnienia treści tego artykułu o prawa więźnia do praktyk religijnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.33" who="#PoselMakowskiJanusz">Kończąc, raz jeszcze podkreślam z zadowoleniem wielką rolę wychowawczą szeregu przepisów nowej kodyfikacji prawa karnego i postępowania karnego. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przyjęciem wszystkich ustaw dotyczących kodyfikacji prawa karnego wraz z poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-32.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos zabierze poseł Jan Polski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselPolskiJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad bardzo ważnymi projektami prawa karnego, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre aspekty i konsekwencje społeczne i wychowawcze, wynikające z tych przepisów po wprowadzeniu ich w życie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselPolskiJan">Jednym z istotnych i ważnych aspektów społecznych jest kształtowanie świadomości i kultury prawnej naszego społeczeństwa przez współdecydowanie w tworzeniu i realizacji aktów stanowiących prawny oręż umacniania naszej praworządności, regulatora naszego życia państwowego, społecznego, obyczajowego i gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselPolskiJan">Na spotkaniach z wyborcami, spotkaniach środowiskowych, nie tylko prawniczych, często spotykaliśmy się z krytyką ustaw z okresu przedwojennego lub starszych, z innych formacji ustrojowych. Wiemy, że to dawniejsze ustawodawstwo było w Polsce Ludowej nowelizowane, przystosowywane do naszych potrzeb ustrojowych, do naszego życia państwowego, społecznego i gospodarczego. Mimo to jednak było ono niekiedy hamulcem umacniania praworządności, stwarzało poczucie tymczasowości.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselPolskiJan">Na pewno każdy dokument prawny podlega weryfikacji życiowej, weryfikacji społecznej i w wypadku ustaw czy przepisów prawnych niezbędna jest ich nowelizacja, uzupełnienia, zmiany. Ale przy, dotychczasowym prawie karnym pochodzącym z okresu innego ustroju, adaptowanym w naszych warunkach, wynikła konieczność opracowania nowego prawa karnego, odpowiadającego szerokiemu zapotrzebowaniu społecznemu.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselPolskiJan">Po prawie 25 latach kształtowania się życia państwowego, społecznego i gospodarczego, po wielu doświadczeniach z nowymi przepisami, można zaryzykować stwierdzenie, że każdy obywatel czuje się pewniej u nas w kraju mającym przystosowany do istniejących warunków ustrojowych i społecznych system prawny.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselPolskiJan">Społeczeństwo nasze miało szerokie możliwości dyskusji nad projektami prawa karnego. Po szerokiej dyskusji i wyrażeniu opinii społecznej, dokładnej analizie tej opinii przez wojewódzkie zespoły poselskie i komisje sejmowe, a szczególnie przez sejmową Komisję Wymiaru Sprawiedliwości, wniesione pod obrady Wysokiej Izby projekty ustaw socjalistycznego prawa karnego odpowiadają tym wszystkim, którzy pragną ochrony właściwych stosunków społecznych, politycznych i dóbr materialnych narodu — podstawy rozwoju dobrobytu naszego społeczeństwa, życia i zdrowia obywateli, praw i swobód obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselPolskiJan">Świadomość naszego społeczeństwa doszła do tego stanu, w którym zaczyna ono żądać zabezpieczenia powyższych celów, a szczególnie ludzie pracy, klasa robotnicza tworząca dobra materialne i socjalistyczne stosunki międzyludzkie, kierując się świadomością klasową, urealniając swoje marzenia i pragnienia w naszym ustroju, żąda pełnej ochrony na każdym odcinku życia naszego dorobku w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselPolskiJan">Zmiany ustrojowe w Polsce Ludowej przyniosły gruntowne przemiany stosunków społecznych i gospodarczych. Odpowiadają one naszemu dotychczasowemu 25-letniemu dorobkowi, naszym aktualnym potrzebom państwowym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselPolskiJan">Na marginesie naszego życia istnieje przestępczość, która rozwija się w zależności od różnych sytuacji społecznych, czynników pobudzających lub hamujących, w dużym stopniu w zależności od wpływów wychowawczych społeczeństwa lub czasem braku tych wpływów w określonych środowiskach. Również zależnie od zabezpieczenia przepisami prawa naszego mienia, zdrowia i życia, porządku publicznego, naszych interesów politycznych, społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselPolskiJan">Projekty ustaw mają na celu stopniowe i systematyczne sprowadzanie zjawiska przestępczości do granic obiektywnie uzasadnionych na danym etapie rozwoju świadomości społecznej oraz do eliminowania z naszego życia jego społecznych i materialnych skutków.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselPolskiJan">Kodyfikacja prawa karnego odpowiada tym zasadom i potrzebom. Władzę ludową cechuje konsekwentne, sprawiedliwe działanie w interesie ludności, cechuje również celne i dotkliwe uderzenie w groźne dla społeczeństwa przejawy przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselPolskiJan">Władzy ludowej i jej organom ścigającym przestępców, organom wymiaru sprawiedliwości musi i może w dużym stopniu pomóc nasze społeczeństwo, chociażby i z tego względu, że dobra materialne są własnością społeczną, że rozwój gospodarki narodowej zależy od czynnego zaangażowania i pracy społeczeństwa, którego normy prawne są zgodne z duchem moralności socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselPolskiJan">Projekt prawa karnego odpowiada ideałom humanizmu socjalistycznego i chroni podstawowe interesy polityczne i społeczno-gospodarcze, jak i prawa obywatelskie.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselPolskiJan">W dużym stopniu mogą pomóc w tym instytuty i placówki naukowe poprzez bardziej wnikliwą analizę naukową zjawisk społecznych i postaw ludzi oraz okoliczności i warunków, które sprzyjają powstawaniu i popełnianiu przestępstw. Wielką pomocą może tu być systematyczne analizowanie przestępczości, lecz należy to robić stale i na bieżąco przez placówki naukowe i sam aparat wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselPolskiJan">Naukowe i społeczne wartościowanie wszystkich czynów przestępczych w aspekcie ich politycznej czy też społecznej szkodliwości może dać nam pełną informację, na jakim odcinku należy angażować siły społeczne, na co należy kłaść główny nacisk w walce z tą przestępczością.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselPolskiJan">Z dotychczasowych doświadczeń wiemy, że skala przyczyn sprzyjających powstawaniu przestępstw jest szeroka i jest często zmienna. Chodzi o znalezienie pobudek działania wpływających na popełnianie najbardziej niebezpiecznych przestępstw niekiedy upowszechnianych wśród pewnych grup społecznych. Zdajemy sobie sprawę, że pewna ilość przestępstw, głównie zbrodni, popełniana jest świadomie, jak to się określa umyślnie, ale wiele jest również czynów przestępczych nieumyślnych, czynów wynikających z lekkomyślności, z niedbalstwa, z braku poczucia odpowiedzialności przed środowiskiem czy w ogóle przed społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselPolskiJan">U podłoża wielu czynów przestępczych leżą jeszcze i historyczne obciążenia — głównie innej niż nasza socjalistyczna — moralności. Są i przyczyny wynikające z braku wychowania lub wychowania popychającego do popełniania przestępstw w szczególności przez niektóre rodziny, lub nawet niektóre, wprawdzie nieliczne, środowiska. Krótki jest jeszcze okres — wprawdzie okres wychowania jednego pokolenia — szerokiego współżycia społecznego na bazie wielu instytucji i organizacji społecznych w zakładach pracy, samorządzie zakładów i wsi, mającego wpływ na daleko posuniętą zmianę świadomości prawnej. Zbyt powoli krystalizuje się dyscyplina społeczna w niektórych środowiskach.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselPolskiJan">Przeszkody w krystalizowaniu się świadomości i dyscypliny społecznej są różne. Historyczne — przyzwyczajenia, tkwiące w świadomości ludzi reprezentujących resztki obalonych klas i materialna, indywidualna chęć bogacenia się kosztem cudzej pracy; obyczajowe — wybryki chuligańskie przeciw ustalonym zasadom szacunku dla człowieka albo wspólnego mienia oraz wychowawcze — cwaniactwo, cynizm, nieposzanowanie norm życia i dorobku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselPolskiJan">Do tego należy dołączyć niedostateczną znajomość zasad współżycia czasem pominiętego przy wychowaniu młodego pokolenia oraz brak w pełni znajomości prawa, a szczególnie — zagrożeń prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselPolskiJan">Na pewno jest jeszcze wiele przyczyn, które w dużym stopniu rzutują na materialne i moralne skutki przestępstwa i dyscyplinę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselPolskiJan">Prawo karne musi chronić, i chroni, osiągnięty dorobek i wysiłek pracy wielu ludzi, ich życie i zdrowie, ich bezpieczeństwo, wolność i prawa, podstawowe interesy polityczne i gospodarcze państwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselPolskiJan">Ale prawo karne musi się liczyć z realiami świadomości indywidualnej i zbiorowej społeczeństwa. Uważam, że nowe prawo karne zostało opracowane w tym duchu zwalczania zjawisk społecznych, szkodliwych, zakłócających pracę narodu, w duchu wsparcia procesów rozwoju socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselPolskiJan">W projektach prawa karnego eksponowane są zagadnienia i przepisy, które mają zapobiegać przestępstwom, ograniczać warunki sprzyjające ich popełnianiu, wychowawczo oddziaływać na potencjalnych sprawców przestępstw, oczywiście, po szerokim zaznajomieniu społeczeństwa z nowym prawem karnym.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselPolskiJan">Nowe socjalistyczne prawo karne będzie dobrym instrumentem społecznego oddziaływania przy większej niż dotychczas jego popularyzacji i znajomości. Dobra znajomość prawa karnego i wzrastająca świadomość społeczna w efekcie mogą ograniczyć represję karną jako główny środek w walce z przestępczością do nielicznego tylko niezbędnego jej stosowania.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselPolskiJan">Projekty prawa karnego przewidują angażowanie się społeczeństwa w niedopuszczenie do popełnienia przestępstwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselPolskiJan">Można zwrócić tu uwagę na art. 22 projektu KK, mówiący o obronie koniecznej, która jest obowiązkiem społecznym każdego obywatela. § 2 tegoż artykułu stanowi, że — „działa w obronie koniecznej w szczególności ten, kto występuje w celu przywrócenia porządku lub spokoju publicznego, chociażby to nie wynikało z obowiązku służbowego”, czyli wprowadza się przepis aktywizujący społeczeństwo w ograniczaniu i zwalczaniu występków o charakterze chuligańskim, przynoszących często znaczne szkody materialne i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselPolskiJan">Kara zastosowana w stosunku do człowieka niewinnego wzbudzałaby żal i poczucie krzyw- dv. Kara stosowana w stosunku do ludzi popełniających czyny przestępcze powinna być i jest środkiem wychowawczym. Jest jednocześnie środkiem powstrzymującym i odstraszającym od popełniania przestępstw wielu ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#PoselPolskiJan">Projekt Kodeksu karnego przewiduje nową instytucję, jaką jest warunkowe umorzenie postępowania. Ta instytucja może być stosowana, gdy stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu nie jest znaczny, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy i jego sposób życia dają gwarancję, że nie popełni on ponownie przestępstwa. W tym wypadku nie stosuje się kary, a tylko przewidziane jest uruchomienie środków wychowawczych, jak naprawienie szkody, przeproszenie pokrzywdzonego, wykonanie pewnych prac na cele społeczne. Co jest najważniejsze, to okoliczność, że przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego włącza się społeczeństwo, to jest organizacje społeczne, do których należy sprawca, kolektyw pracowniczy, żołnierski, młodzieżowy, lub obywateli godnych zaufania jako poręczycieli, którzy będą się starali, by sprawca przestrzegał porządku prawnego, pozbywał się skłonności do popełniania przestępstw.</u>
+ <u xml:id="u-34.28" who="#PoselPolskiJan">Włączenie tych sił społecznych może w wielu przypadkach przynieść pozytywne wyniki. Zaufanie społeczne w stosunku do tych osób w pewnym stopniu zobowiązuje, jak mówi się potocznie, — „prostuje” człowieka słabego, błądzącego, lekkomyślnego. Ta społeczna i koleżeńska przysługa jest często jak najlepiej oceniana przez samych sprawców przestępstw, ma na pewno i wielkie walory wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-34.29" who="#PoselPolskiJan">Podobnie włącza się organizacje społeczne, instytucje lub osoby do poręczeń zbiorowych i indywidualnych przy warunkowym zawieszeniu kary i warunkowym zwolnieniu sprawców przestępstw. Obok wielkiej społecznej armii ludzi zasiadających jako ławnicy, ich społecznego zaangażowania w procesie wymiaru kary, społeczne angażowanie w procesie reedukacji przestępcy, to olbrzymi kapitał społeczny, to duże wychowawcze i prawopoznawcze walory prawa karnego. Ta cała ponad 70-tysięczna społeczna armia ludzi: ławników, kuratorów, inspektorów społecznych, do których dołączą obecnie ludzie z organizacji społecznych, z kolektywów ludzi pracy, współpracujących z organami wymiaru sprawiedliwości — godna jest wielkiego zaufania i uznania zarówno ze strony państwa, jak i całego społeczeństwa. Dopuszczenie społeczeństwa i korzystanie z jego pomocy w wykrywaniu przestępstwa i przestępcy, ustalenie pobudek działania, udział czynnika społecznego w poszczególnych stadiach procesu, poręczanie przy warunkowym umorzeniu, zawieszeniu lub zwolnieniu — to większa gwarancja poszanowania prawa, większa gwarancja ochrony interesów społeczeństwa, to możliwość szerszego niż dotąd społecznego napiętnowania przestępców, to również pewność systematycznego ograniczania przestępczości.</u>
+ <u xml:id="u-34.30" who="#PoselPolskiJan">Wprowadzenie nowego środka karnego, jakim jest ograniczenie wolności, wprowadzenie ośrodków przystosowania społecznego dla recydywistów oraz wprowadzenie pewnych zakazów lub nakazów w nowym prawie karnym będzie wymagało szerokiego zapoznania społeczeństwa z tym instytucjami oraz bacznego śledzenia efektów, szczególnie reedukacyjnych i społecznych tych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-34.31" who="#PoselPolskiJan">Podobnie w projekcie Kodeksu postępowania karnego akcentuje się profilaktyczny i wychowawczy charakter procesu poprzez szerszy niż obecnie udział czynnika społecznego we wszystkich stadiach procesu. Wprowadza się nowa instytucje przedstawiciela społecznego, zwiększone składy sądowe z udziałem większej liczby ławników, wprowadza się ławników do składu sądu opiniującego prośbę o łaskę itp. społeczne zabezpieczenia przeprowadzenia procesu.</u>
+ <u xml:id="u-34.32" who="#PoselPolskiJan">Ważnym, pozytywnym problemem społecznym jest wystąpienie prokuratora i sądu, mające na celu ustanowienie opieki nad dziećmi i innymi podopiecznymi aresztowanego. Podobnie bardzo dużą rolę społeczną odegra instytucja pomocy postpenitencjarnej, mająca na celu przywrócenie społeczeństwu człowieka, który odbył karę i pragnie uczciwie pracować.</u>
+ <u xml:id="u-34.33" who="#PoselPolskiJan">Oparcie projektów prawa karnego, opracowanych przy szerokiej pomocy społeczeństwa, na wprowadzeniu nowych instytucji bardziej uspołecznionych, na łączeniu środków represyjnych ze środkami o charakterze wychowawczym, daje większą gwarancję przestrzegania porządku prawnego, wytwarzania klimatu moralnego i utrwalania zasad moralności socjalistycznej w codziennym życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-34.34" who="#PoselPolskiJan">Konsekwencje zaangażowania społecznego mają wielorakie znaczenie — większe uspołecznienie prawa karnego, większą jego znajomość, dodatnie efekty wychowawcze i wzrost świadomości współrządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-34.35" who="#PoselPolskiJan">Wszystkie strony tego działania należy obiektywnie oceniać jako pozytywne i w pełni realizować poprzez właściwą organizację pracy organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości ze współuczestniczącymi z nimi organami administracyjnymi i organizacjami społecznymi w wykonywaniu ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-34.36" who="#PoselPolskiJan">W poczuciu, że spełnią one rolę pozytywną, będę głosował wraz z posłami mojego Klubu za projektami ustaw prawa karnego.</u>
+ <u xml:id="u-34.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ogłaszam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 45 do godz. 11 min. 20)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#Marszalek">Głos ma przewodniczący Komisji Wymiaru Sprawiedliwości poseł Jan Wasilkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselWasilkowskiJan">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości chciałbym się ustosunkować do poprawki, która zmierza do tego, ażeby art. 48 projektu Kodeksu karnego wykonawczego uzupełnić pkt 7, gwarantującym prawo do opieki religijnej czy prawo do praktyk religijnych osoby umieszczonej w zakładzie karnym.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselWasilkowskiJan">Wydaje mi się, że zachodzi tutaj pewne nieporozumienie. Art. 48 zawiera wyliczenie, które nie jest wyliczeniem wyczerpującym. W pierwszym zdaniu przepis ten stanowi: — „Z uwzględnieniem ograniczeń związanych z pozbawieniem wolności określonych w regulaminie, więzień ma prawo w szczególności...” — i dalej następuje to wyliczenie. Obawa więc, wyrażona przez posła Stommę, że stan dzisiejszy musi ulec zmianie w razie przyjęcia tego przepisu, nie jest uzasadniona. Obecnie, możność wykonywania praktyk religijnych jest zastrzeżona w art. 28 regulaminu i nie ma żadnej podstawy do twierdzenia, że w nowym regulaminie przepis podobny nie może się znaleźć.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselWasilkowskiJan">Dlaczego sama ustawa tego nie reguluje? Ustawa zawiera art. 212, który upoważnia Ministra Sprawiedliwości do wydania odpowiednich przepisów wykonawczych, między innymi regulaminu zakładów karnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselWasilkowskiJan">Zwracam uwagę, że według projektu — co nie było kwestionowane na Komisji ani na plenum Sejmu — mamy 7 typów zakładów karnych. W każdym z tych zakładów karnych istnieje pewna specyfika. Są zakłady karne zwykłe, a oprócz tego są zakłady karne o szczególnym znaczeniu: dla nieletnich, dla osób tymczasowo pozbawionych wolności itd. — razem 7. Jeżeliby ustawa miała te kwestie uregulować w sposób wyczerpujący, to trzeba by było obszernych przepisów. Trzeba bowiem — jak ten artykuł mówi — gwarantować różne prawa osoby pozbawionej wolności, z uwzględnieniem ograniczeń związanych z pozbawieniem wolności. Przy czym jest rzeczą oczywistą, że dla chuliganów, dla recydywistów te ograniczenia muszą być większe, niż dla wielu innych skazanych pozbawionych wolności.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselWasilkowskiJan">Wolność sumienia i wyznania jest u nas gwarantowana przez teksty o mocy nadrzędnej, przede wszystkim przez art. 70 ust. 1 Konstytucji, przez przepisy projektu Kodeksu karnego o wolności sumienia i wyznania. Zwracam w szczególności uwagę na art. 202 tego projektu. Gwarancje ustawowe są dostateczne. Chodziłoby tylko o to, czy dodać tylko jedną, która — gdyby nie była dostatecznie precyzyjna i szczegółowa — byłaby bardzo niefortunna, czy też pozostawić to regulaminom rozwijającym różne postanowienia projektu Kodeksu karnego wykonawczego. Regulaminy nie mogą być sprzeczne z cytowanymi przeze mnie sformułowaniami konstytucyjnymi i ustawowymi.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselWasilkowskiJan">I wreszcie, Komisja Wymiaru Sprawiedliwości w tej kadencji i w poprzedniej kadencji i jeszcze dawniej — mogę ogólnie powiedzieć — w poprzednich kadencjach, zawsze poświęcała co najmniej jedno posiedzenie analizie stosunków w więziennictwie. Wnioskodawca, poseł Stomma, był na tych posiedzeniach i nie było skarg. Praktyka wykazała, że gwarancje, które dają przepisy regulaminu, są zupełnie dostateczne. Nie było bynajmniej jakichś zarzutów czy stwierdzeń, że wbrew tym postanowieniom regulaminu uniemożliwia się czy utrudnia się osobom pozbawionym wolności wykonywanie praktyk religijnych. Tylko jak powtarzam — każdy zakład karny ma swoją specyfikę i tych spraw w ustawie nie należy rozwijać. Od tego są przepisy wydane na podstawie art. 212, który będzie stanowił punkt wyjścia dla działalności normotwórczej Ministra Sprawiedliwości w tej dziedzinie. Sprawa była dyskutowana na Komisji i Komisja właśnie uznała, że wobec nie wyczerpującego charakteru wyliczenia w art. 48, nie ma powodu obciążać ustawy rozlicznymi przepisami dostosowanymi do typów zakładów, zwłaszcza że rozwój naszych zakładów karnych nie jest jeszcze zakończony i te przepisy trzeba byłoby, być może, nowelizować w tym czy innym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselWasilkowskiJan">Z tych względów, wypowiedziałbym się przeciwko przyjęciu poprawki, którą proponował poseł Stomma i do której przyłączyli się dwaj inni reprezentanci kół. Sądzę, że byłoby chyba najlepiej, gdyby poseł Stomma został przekonany moimi wywodami i wycofał tę poprawkę. Jeżeli nie, to Komisja Wymiaru Sprawiedliwości i jej członkowie, którzy się już raz wypowiedzieli przeciwko tej poprawce, będą musieli się wypowiadać nadal przeciwko niej, ponieważ nie widzą powodu, żeby zmieniać swoje jednomyślne, wbrew głosowi wnioskodawcy, stanowisko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Czy Poseł Stomma podtrzymuje swoją poprawkę?</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselStommaStanislaw">Sprawę uważam w dalszym ciągu za bardzo ważną, dlatego ją poruszyłem. Jeżeli Minister złoży na plenum Sejmu oświadczenie, że ta kwestia na pewno w regulaminie zostanie umieszczona, to nie będziemy prosili o przegłosowywanie poprawki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Czy Minister Stanisław Walczak zabierze głos?</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Udzielam głosu Ministrowi Stanisławowi Walczakowi.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#Marszalek">Minister Sprawiedliwości</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#StanislawWalczak">Wysoki Sejmie! W związku z zapytaniem posła Stommy w przedmiocie znanym i wypuszczonym przed chwilą przez przewodniczącego sejmowej Komisji posła Wasilkowskiego, chciałbym kilka zdań wypowiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#StanislawWalczak">Zajmując stanowisko w tej sprawie na jednym z posiedzeń sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, na którym ta sprawa została postawiona, już się na ten temat wypowiedziałem, a mianowicie, że sprawa wykonywania praktyk religijnych przez osoby pozbawione wolności, jest uregulowana w sposób nie kwestionowany jak dotychczas w tym regulaminie, w art. 28. Nie ma podstaw do przypuszczenia, aby Ministerstwo Sprawiedliwości miało wprowadzić jakiekolwiek zmiany w istniejącym stanie prawnym. Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego dają upoważnienie ministrowi do uregulowania tej sprawy w nowym regulaminie, który będzie nie tylko regulaminem, jakby powiedzieć, z woli Ministra Sprawiedliwości, nie mającym jak dotychczas podstawy ustawodawczej, ale obecnie będzie on aktem normatywnym wykonawczym do uchwalonego Kodeksu karnego wykonawczego. Takie oświadczenie chciałem tu złożyć Wysokiej Izbie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Po tych wyjaśnieniach przewodniczącego</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Komisji posła Jana Wasilkowskiego i wyjaśnieniach Ministra Sprawiedliwości uważam, że sprawa jest wyczerpana i poseł Stomma nie podtrzymuje swej poprawki, tak?</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselStommaStanislaw">Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#Marszalek">W pierwszej kolejności będziemy głosować nad projektem ustawy Kodeks karny.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Kodeks karny wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Kodeks karny.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania dalszych projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks karny wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Przepisy wprowadzające Kodeks karny.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Kodeks postępowania karnego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Kodeks postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Kodeks karny wykonawczy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.28" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania. Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.29" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Kodeks karny wykonawczy.</u>
+ <u xml:id="u-44.30" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o terenach budowlanych na obszarach wsi — druki nr 129 i 136.</u>
+ <u xml:id="u-44.31" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Władysław Gawlik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o terenach budowlanych na obszarach wsi.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ustawa, którą przed ośmiu laty uchwalił Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w swoich czterech rozdziałach regulowała:</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselGawlikWladyslaw">—zasady formalno-prawne i merytoryczne wyznaczania terenów budowlanych na wsi;</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselGawlikWladyslaw">—techniczną stronę geodezyjnego podziału terenów budowlanych na działki budowlane, —tryb nabywania działek budowlanych;</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselGawlikWladyslaw">—zasady stosowania ulg w toku realizacji ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselGawlikWladyslaw">W dotychczasowym stanie prawnym, ustawa o terenach budowlanych przewidywała, że:</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselGawlikWladyslaw">—tereny budowlane będą nabywane przez osoby zainteresowane w drodze dobrowolnych umów sprzedaży;</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselGawlikWladyslaw">—w wypadku nie dojścia do porozumienia w sprawie dobrowolnej sprzedaży działki budowlanej, zastosowane będzie w trybie administracyjnym, na wniosek nabywcy, przymusowe zbycie działki budowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselGawlikWladyslaw">Praktyka 8 lat wykazała, że dotychczasowe przepisy tej ustawy dotyczące obrotu działkami — egzaminu w pełni nie zdały. Przepisy o przymusowym zbyciu działek w praktyce nie były stosowane. Zainteresowane osoby nie występowały z wnioskami o zastosowanie przymusowej sprzedaży w obawie przed wywołaniem konfliktów sąsiedzkich. Natomiast dobrowolny obrót działkami powodował zjawiska spekulacji.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselGawlikWladyslaw">Jedynie w przypadkach możliwości zakupu działek budowlanych, będących w dyspozycji rad narodowych, ludność chętnie je nabywa. Niestety, ale w rzeczywistości tylko w wyjątkowych wypadkach niektóre rady narodowe mają w swej dyspozycji tereny nadające się pod budowę.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselGawlikWladyslaw">W tym stanie rzeczy osoby, które nie dysponowały działkami na terenach wyznaczonych, nie mogły uzyskać pozwolenia na budowę, a gdy w danej wsi brak było terenów, będących własnością państwa — zainteresowani w budowie albo rezygnowali z zamierzonej inwestycji, lub też podejmowali ją nielegalnie. To ostatnie zjawisko było w dodatku sprzeczne z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselGawlikWladyslaw">Z powyższego wynika, że planowany rozwój budownictwa wiejskiego jest w znacznym stopniu uzależniony ciągle od właścicieli gruntów, którzy decydują o udostępnieniu działki budowlanej, a nie — jak w istocie rzeczy powinno być — od rad narodowych, które są przecież gospodarzami swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselGawlikWladyslaw">Niezależnie od tego dotychczasowe przepisy ustawy zawężają problem budownictwa mieszkaniowego na terenach wsi wyłącznie do potrzeb ludności, zatrudnionej bezpośrednio w produkcji rolnej. Tymczasem w wielu miejscowościach, położonych w zasięgu oddziaływania dużych miast, występuje również problem budownictwa mieszkaniowego dla ludności nierolniczej. Zaspokojenie potrzeb osób zatrudnionych w zawodach nierolniczych, które chcą i powinny zamieszkiwać na wsi, jest w pełni dziś uzasadnione względami społecznymi i gospodarczymi. Problem ten narasta i domaga się szybkiego rozwiązania, występuje bowiem zjawisko spekulacji gruntami, nielegalnych parcelacji, które należy ograniczyć w celu ochrony użytków rolnych, wypadających z produkcji rolniczej na skutek nie kontrolowanej gospodarki terenami budowlanymi.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselGawlikWladyslaw">Trudności lub wręcz niemożliwości realizacji ustawy o terenach budowlanych na wsi, zwłaszcza w zakresie gospodarki terenami budowlanymi, sygnalizowane są od kilku lat przez prezydia powiatowych i wojewódzkich rad narodowych. W wystąpieniach swych prezydia wojewódzkich rad narodowych w Opolu, Rzeszowie, Lublinie, Krakowie, Koszalinie i woj. warszawskim postulują wprowadzenie zmian do obecnej ustawy, idących w kierunku zagwarantowania radom narodowym pełnej dyspozycyjności działkami budowlanymi na wsi. Dotychczasowe doświadczenia domagają się wprowadzenia ułatwień przy nabywaniu działek przez osoby zamierzające się budować, wyeliminowania wolnego obrotu działkami oraz uproszczenia trybu postępowania przy wyznaczaniu terenów budowlanych, jak również umożliwienia wprowadzania zmian do zatwierdzanych projektów, czego dotychczasowa ustawa nie przewiduje.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselGawlikWladyslaw">Zagadnienia te były szczegółowo dyskutowane na posiedzeniach Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, w oparciu o materiały przedłożone przez resorty budownictwa i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselGawlikWladyslaw">Należy dziś stwierdzić, że nowelizacja ustawy z 31 stycznia 1961 r. o terenach budowlanych na wsi stała się nieuniknioną koniecznością, w pełni uzasadnioną doświadczeniem nieskuteczności działania dotychczasowych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselGawlikWladyslaw">Według stanu na koniec 1967 r., zaawansowanie prac w zakresie opracowania planów przestrzennej zabudowy wsi wyrażało się wyznaczeniem terenów budowlanych dla około 10.800 wsi. Oznacza to, że program nakreślony przez prezydia rad narodowych wykonany został zaledwie w 50%.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselGawlikWladyslaw">Pomimo znacznego zaawansowania prac związanych z wyznaczaniem terenów budowlanych na wsi — w odniesieniu do budownictwa indywidualnego — nie osiągnięto jednak w pełni oczekiwanych efektów w zakresie lokalizacji budownictwa na wyznaczanych terenach, z wyjątkiem terenów należących do właścicieli budujących się lub terenów należących do państwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselGawlikWladyslaw">Jak wynika z materiałów zebranych przez resort budownictwa, na terenie różnych województw — nie więcej niż 25% działek wyznaczonych i zabudowywanych pochodzi z nabycia od osób prywatnych. Pozostałe stanowią własność dotychczasowych właścicieli bądź też pochodzą z gruntów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wymienione około 25% działek, nabytych zostało od osób prywatnych w drodze dobrowolnego aktu kupna — sprzedaży. Natomiast nie znane są wypadki wdrożenia przymusowego postępowania przy wykupywaniu działki na wniosek indywidualnego nabywcy, który nie korzysta ze swych uprawnień w obawie przed wywołaniem konfliktów sąsiedzkich, W tej sytuacji, pod naciskiem potrzeb budowlanych ludności, zaczęły się mnożyć zjawiska negatywne. W wielu wypadkach, kierowanie procesem zabudowy wsi w sposób zgodny z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, okazało się wprost niemożliwe. Sytuacja ta zaczęła sprzyjać szerzeniu się spekulacji w obrocie działkami budowlanymi. W posiadanie działek budowlanych wchodziły najczęściej osoby dysponujące większymi środkami pieniężnymi, a nie te osoby, które z uwagi na kwalifikacje społeczno-gospodarcze powinny mieć pełną możliwość prowadzenia inwestycji budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wobec faktu, że w procesie planowego rozwoju zabudowy wsi zawiódł prywatny obrót terenami budowlanymi, zachodzi konieczność interwencji państwa. I stąd też, nowelizacja ustawy stała się nieuniknioną dziś koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselGawlikWladyslaw">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt zmiany ustawy o terenach budowlanych na wsi ma na celu stworzenie radom narodowym pełnej możliwości dysponowania terenami budowlanymi na wsi, zgodnie z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wsi oraz uproszczenie procedury przystosowania działek budowlanych do zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselGawlikWladyslaw">Projekt nowej ustawy przewiduje:</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#PoselGawlikWladyslaw">1)grunty stanowiące własność osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej, wyznaczone zgodnie z ustawą jako tereny budowlane budownictwa mieszkaniowego i zagrodowego, przejmowane będą na własność państwa w granicach określonych uchwałą prezydium powiatowej rady narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-45.24" who="#PoselGawlikWladyslaw">2)odszkodowanie za przejęte na własność państwa grunty będzie ustalone i wypłacane według zasad przepisów ustawy o wywłaszczaniu nieruchomości. W uzasadnionych przypadkach, dla obszaru wsi lub określonego obszaru powiatu prezydium powiatowej rady narodowej będzie mogło podwyższyć stawkę odszkodowania za grunt, nie wyżej jednak od przeciętnej ceny rynkowej;</u>
+ <u xml:id="u-45.25" who="#PoselGawlikWladyslaw">3)grunty przejęte na własność państwa będą pozostawały w bezpłatnym użytkowaniu dotychczasowych właścicieli do czasu przejęcia tych gruntów w faktyczne władanie przez organ do spraw rolnictwa, w celu udostępnienia ich do zabudowy;</u>
+ <u xml:id="u-45.26" who="#PoselGawlikWladyslaw">4)grunty przejęte na własność państwa, no dokonaniu podziału ich na działki budowlane, będą sprzedawane prywatnym inwestorom przez Bank Rolny, a pozostałym inwestorom budownictwa mieszkaniowego będą przekazywane pod zabudowę na podstawie odrębnych przepisów;</u>
+ <u xml:id="u-45.27" who="#PoselGawlikWladyslaw">5)osoby posiadające grunty poza terenami budowlanymi będą mogły uzyskać działkę budowlaną w drodze zamiany gruntów;</u>
+ <u xml:id="u-45.28" who="#PoselGawlikWladyslaw">6)projekt ustawy przewiduje uproszczony tryb postępowania w pilnych sprawach uporządkowania zabudowy wsi, zniszczonych na skutek klęsk żywiołowych:</u>
+ <u xml:id="u-45.29" who="#PoselGawlikWladyslaw">7)projekt ustawy przewiduje możliwość wykorzystywania pod budownictwo gruntów Państwowego Funduszu Ziemi w oparciu o przepisy ustawy o scalaniu i wymianie gruntów;</u>
+ <u xml:id="u-45.30" who="#PoselGawlikWladyslaw">8)wprowadzone projektowaną ustawą przepisy o przejmowaniu gruntów na własność państwa, będą miały zastosowanie również do terenów budowlanych, wyznaczonych przed wejściem w życie tej ustawy, po podjęciu uzupełniającej uchwały przez prezydium powiatowej rady narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-45.31" who="#PoselGawlikWladyslaw">9)projektowane przepisy umożliwiają prezydiom rad narodowych wywiązanie się z obowiązku planowej i skoncentrowanej realizacji budownictwa i racjonalnego gospodarowania terenami, a także umożliwiają prowadzenie właściwej polityki osiedleńczej na wsi. Społecznym efektem nowelizacji ustawy będzie stworzenie warunków dla uzyskania przez każdego zainteresowanego właściwie zlokalizowanej działki budowlanej, wyeliminowanie spekulacji gruntami i ograniczenie samowoli budowlanej;</u>
+ <u xml:id="u-45.32" who="#PoselGawlikWladyslaw">10)na pokrycie kosztów odszkodowań z tytułu przejęcia terenów budowlanych na własność państwa z budżetów rad narodowych trzeba będzie przeznaczyć około 100 min zł rocznie z tym, że środki te będą zwrócone do budżetu z chwilą sprzedaży działek budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-45.33" who="#PoselGawlikWladyslaw">Przedstawiony pod obrady Sejmu obecny projekt nowelizacji ustawy o terenach budowlanych na wsi, jest konsekwencją nowej polityki rolnej, wytyczonej przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, polityki, która od 12 lat jest pomyślnie rozwijana i wcielana w życie, co w pełni zostało podkreślone na V Zjeździe partii.</u>
+ <u xml:id="u-45.34" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ostatnio Sejm uchwalił doniosłe dla rolnictwa ustawy, a mianowicie o scalaniu i wymianie gruntów oraz o przymusowym wykupie ziemi za renty od gospodarstw ekonomicznie zaniedbanych. Ustawy te mają poważne znaczenie gospodarcze i społeczno-polityczne, bowiem pozwalają one na racjonalną gospodarkę ziemią.</u>
+ <u xml:id="u-45.35" who="#PoselGawlikWladyslaw">Uchwalenie ustawy o scalaniu i rentach oraz obecnej nowelizacji ustawy o terenach budowlanych na wsi dopełnia całokształtu polityki dalszego, gospodarczego i społecznego rozwoju wsi. Nowelizacja omawianej dziś ustawy pozwoli skuteczniej realizować planową zabudowę i jednocześnie umożliwi wprowadzanie urządzeń gospodarki komunalnej na wieś polską.</u>
+ <u xml:id="u-45.36" who="#PoselGawlikWladyslaw">Kapitalne znaczenie nowelizacji ustawy polega też na tym, że terenami budowlanymi gospodarować będzie państwo. Dzięki temu uregulowana zostanie we właściwy sposób sprawa odszkodowań za przejmowane działki. Będą one odkupywane po cenie zbliżonej do ceny wolnorynkowej z wyeliminowaniem możliwości spekulacji. Tak więc, cały organizacyjny wysiłek zagospodarowywania terenów budowlanych przejmuje na siebie państwo, co ma doniosłą wymowę społeczno-polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-45.37" who="#PoselGawlikWladyslaw">Takie rozwiązanie problemu zagospodarowania terenów budowlanych na wsi wynika z samej istoty naszego ustroju, opartego na władzy spoczywającej w rękach ludu pracującego miast i wsi. Państwo ludowe ma pełne prawo i obowiązek ingerować wszędzie tam, gdzie wymaga tego interes podstawowych klas społecznych. Nowela do ustawy idzie właśnie w kierunku usprawniania rozwoju budownictwa, biorąc jednocześnie w obronę interesy jak najszerszego ogółu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-45.38" who="#PoselGawlikWladyslaw">Nowelizacja obecnej ustawy ma jeszcze i inne aspekty. Pozwoli ona inteligencji ludowej, która coraz silniej wiąże się dziś ze wsią, pracując na rzecz jej kulturalnego i gospodarczego rozwoju, na osiedlanie się w miejscu pracy. Stworzy to korzystne warunki do pracy i życia rosnącej kadry inteligencji wiejskiej. Byłoby tu nawet zbędne uzasadniać, jak doniosłe znaczenie ma osiedlanie się na wsi, a zwłaszcza budowanie własnych mieszkań przez tych wszystkich, którzy chcą pracować i żyć na wsi, którzy chcą wiązać się ze środowiskiem wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-45.39" who="#PoselGawlikWladyslaw">Tak więc nowelizacja ustawy przyczyni się również w poważnym stopniu nie tylko do przyśpieszania rozwoju produkcji rolnej, ale i do dalszego, kulturalnego rozwoju wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-45.40" who="#PoselGawlikWladyslaw">W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wnoszę poprawki do projektowanej ustawy zawarte w druku nr 129 i pozwolę sobie zgłosić niektóre dezyderaty.</u>
+ <u xml:id="u-45.41" who="#PoselGawlikWladyslaw">W art. 1:</u>
+ <u xml:id="u-45.42" who="#PoselGawlikWladyslaw">1)w zmianie 4):</u>
+ <u xml:id="u-45.43" who="#PoselGawlikWladyslaw">a)w art. 8 ust. 5 po wyrazie — „Państwa”: stawia się kropkę, a pozostałą część zdania skreśla się, b)w art. 13 ust. 3 skreśla się wyrazy: — „na wniosek inwestora”;</u>
+ <u xml:id="u-45.44" who="#PoselGawlikWladyslaw">2)w zmianie 5) dot. art. 23 skreśla się wyrazy: — „w toku postępowania scaleniowego”;</u>
+ <u xml:id="u-45.45" who="#PoselGawlikWladyslaw">3)w zmianie 7) w art. 25 ust. 3 pkt 2) w wierszu trzecim skreśla się wyraz: — „te”, w wierszu czwartym skreśla się wyrazy: — „w celu sprzedaży przez Bank Rolny” oraz w wierszu szóstym wyrazy: — „przekazuje się na budżet” zastępuje się wyrazami: — „przekazuje się do budżetu”;</u>
+ <u xml:id="u-45.46" who="#PoselGawlikWladyslaw">W art. 3:</u>
+ <u xml:id="u-45.47" who="#PoselGawlikWladyslaw">4)w wierszu drugim po wyrazach: — „tekst ustawy” dodaje się wyrazy: — „z dnia 31 stycznia 1961 roku”.</u>
+ <u xml:id="u-45.48" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ponadto pragnę zgłosić dodatkową poprawkę zmierzającą do usunięcia niewątpliwego błędu redakcyjnego, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-45.49" who="#PoselGawlikWladyslaw">w zmianie 7) dot. art. 25 ust. 3 w wierszu trzecim wyrazy:</u>
+ <u xml:id="u-45.50" who="#PoselGawlikWladyslaw">„zamiany tych gruntów” należy zastąpić wyrazami: — „wymiany tych gruntów”;</u>
+ <u xml:id="u-45.51" who="#PoselGawlikWladyslaw">Dla pełniejszego zabezpieczenia realizacji ustawy chciałbym zgłosić następujące dezyderaty:</u>
+ <u xml:id="u-45.52" who="#PoselGawlikWladyslaw">1)Do Rządu:</u>
+ <u xml:id="u-45.53" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ustawa o terenach budowlanych na obszarach wsi stwarza podstawy do kierowania nowego budownictwa zarówno jednostek gospodarki uspołecznionej i ludności na wyznaczone w tym celu tereny budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-45.54" who="#PoselGawlikWladyslaw">W tym celu należy opracować system niezbędnych bodźców ekonomicznych, jak kredyt długoterminowy, pierwszeństwo w uzyskiwaniu kredytów i materiałów budowlanych, a także umarzanie części przyznanego kredytu na budowę przenoszonych na tereny budowlane budynków.</u>
+ <u xml:id="u-45.55" who="#PoselGawlikWladyslaw">2)Do Ministra Rolnictwa:</u>
+ <u xml:id="u-45.56" who="#PoselGawlikWladyslaw">W związku z przewidzianym ustawą przejmowaniem na własność państwa gruntów stanowiących tereny budowlane, należy zapewnić niezbędne rezerwy gruntów Państwowego Funduszu Ziemi na cele zamienne dla tych rolników, którzy za przyjęte grunty zamiast odszkodowania pieniężnego żądać będą gruntów zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-45.57" who="#PoselGawlikWladyslaw">3)Do Ministra Gospodarki Komunalnej:</u>
+ <u xml:id="u-45.58" who="#PoselGawlikWladyslaw">Ustawa o terenach budowlanych na obszarach wsi nie rozwiązuje problemów budowlanych ludności rolniczej na obszarach miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-45.59" who="#PoselGawlikWladyslaw">Problemy te należy unormować w nowelizowanej ustawie z dnia 22 maja 1958 roku o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-45.60" who="#PoselGawlikWladyslaw">4)Do Ministra Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-45.61" who="#PoselGawlikWladyslaw">W związku ze zmianą ustawy o terenach budowlanych na obszarach wsi, Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej postuluje zwolnienie osób nabywających działki budowlane w trybie tej ustawy od podatku z tytułu nabycia praw majątkowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.62" who="#PoselGawlikWladyslaw">5)Do Ministra Spraw Wewnętrznych:</u>
+ <u xml:id="u-45.63" who="#PoselGawlikWladyslaw">W wypadku przejęcia na własność państwa części nieruchomości stanowiącej gospodarstwo rolne — przy ustalaniu minimalnej normy obszarowej, niezbędnej do nabycia części innej nieruchomości rolnej w celu uzupełnienia gospodarstwa — obszar użytków rolnych wchodzących w Skład tego gospodarstwa powinien być ustalony według stanu wykazanego w ewidencji gruntów przed przejęciem części nieruchomości na własność państwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.64" who="#PoselGawlikWladyslaw">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej proszę Wysoką Izbę o uchwalenie nowelizacji ustawy o terenach budowlanych na obszarach wsi, w brzmieniu przedstawionym przez Radę Ministrów, z uwzględnieniem poprawek przedstawionych przez Komisję w druku sejmowym nr 136 wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną dzisiaj.</u>
+ <u xml:id="u-45.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o terenach budowlanych na obszarach wsi wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o terenach budowlanych na obszarach wsi.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (druki nr 133 i 137).</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Gałązka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselGalazkaJan">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, który był rozpatrywany na posiedzeniu Komisji w dniu 5 listopada ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselGalazkaJan">Ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach stanowiła zamknięcie długotrwałego procesu porządkowania prawnego na odcinku gospodarki nieruchomościami państwowymi, określając zadania i uprawnienia prezydiów właściwych terenowo rad narodowych i ich organów, a mianowicie organów do spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej w zakresie dysponowania terenami państwowymi w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselGalazkaJan">Do spraw tych w pierwszej kolejności należy zaliczyć:</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselGalazkaJan">po pierwsze — wprowadzenie podstawowej zasady ścisłego przestrzegania planów zagospodarowania przestrzennego przy podejmowaniu wszystkich decyzji w przedmiocie gospodarki terenami w miastach i osiedlach, a mianowicie zasady, iż przekazywanie terenów państwowych w użytkowanie lub użytkowanie wieczyste musi być zgodne z celami określonymi planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku wstępnie ustalonymi założeniami tego planu;</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselGalazkaJan">po drugie — uczynienie prezydiów rad narodowych oraz jako bezpośrednich wykonawców — organów do spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, bezpośrednimi dysponentami terenów państwowych w miastach i osiedlach w odróżnieniu od poprzednio obowiązujących przepisów, w myśl których szereg decyzji o zasadniczym dla stosunków lokalnych znaczeniu zapadało na szczeblach urzędów i instytucji centralnych;</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselGalazkaJan">po trzecie — wprowadzenie zasady odpłatności za przekazane tereny państwowe na rzecz wszystkich użytkowników wieczystych (osoby fizyczne i niektóre osoby prawne nie będące jednostkami gospodarki uspołecznionej) oraz użytkowników (z wyłączeniem niektórych jednostek państwowych), a tym samym, stworzenie dla prezydiów rad narodowych realnego źródła dochodu, którego racjonalne wykorzystanie zależne jest od sprawności działania aparatu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselGalazkaJan">Te poważne zadania w praktyce zostały powierzone organom szczebla powiatowego jako pierwszej instancji, decydującej w sprawach gospodarki terenami zgodnie z dyspozycją art. 2 ustawy. Był to aparat przede wszystkim ilościowo za słaby dla realizacji zwiększonych i rozległych zadań o charakterze gospodarczym. Powstała również kwestia kwalifikacji tego aparatu, które nie zawsze z przyczyn obiektywnych mogły odpowiadać nowym i trudnym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselGalazkaJan">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej III kadencji dokonała w dniu 30 stycznia 1964 r. wnikliwej oceny realizacji nowelizowanej ustawy, wnioskując wtedy między innymi :</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselGalazkaJan">po pierwsze — dalsze umocnienie aparatu terenowego działającego na odcinku gospodarki terenami w miastach i osiedlach, a przede wszystkim poprzez rozwój zarządów gospodarki terenami;</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselGalazkaJan">po drugie — stworzenie warunków organizacyjnych dla zrewidowania stanu posiadania jednostek państwowych w stosunku do obszarów terenów zajmowanych w oparciu o decyzje z lat ubiegłych, a zbędnych dla realizacji zadań gospodarczych lub obowiązków statutowych;</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselGalazkaJan">po trzecie — zrewidowanie niektórych stawek opłat za prawo użytkowania lub użytkowania wieczystego terenów przez organizacje społeczne oraz inne osoby prawne, dla których pierwotnie ustalone stawki w wyniku wstępnych analiz wydawały się nieuzasadnione gospodarczo (np. kluby, organizacje sportowo-turystyczne itp.);</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselGalazkaJan">po czwarte — przyśpieszenie prac związanych z porządkowaniem stanu prawnego nieruchomości państwowych udostępnionych użytkownikom, lecz wymagających ostatecznego uregulowania przez wydanie stosownych decyzji administracyjnych lub spisanie umowy notarialnej przenoszącej prawo użytkowania wieczystego na nabywcę.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselGalazkaJan">Realizacja tych zaleceń i postulatów Komisji spowodowała szereg nowelizacji przepisów wykonawczych do omawianej ustawy, które wpłynęły korzystnie na usprawnienie działalności w dziedzinie operatywnego gospodarowania terenami.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselGalazkaJan">W dniu 26 stycznia 1967 r. Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej powtórnie przeanalizowała stan i przebieg wcielania w życie przepisów tej ustawy z uwzględnieniem wyników kontroli gospodarki terenami przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w kilku województwach oraz materiałów i propozycji nadesłanych do Komisji z niektórych prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Wnioski i dezyderaty, jakie wypływały wtedy z praktyki stosowania przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. dotyczyły przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselGalazkaJan">—sporządzenia kompletnej ewidencji terenów stanowiących własność państwa, —przeanalizowania zasadności użytkowania przez jednostki państwowe i organizacje społeczne dużych powierzchni terenów państwowych i dostosowania użytkowanej powierzchni do rzeczywistych potrzeb tych jednostek, —dokonania wymiaru i egzekwowania opłat z tytułu użytkowania i użytkowania wieczystego oraz dzierżawy terenów państwowych, —wymiaru i wysokości opłat z tytułu pierwszego urządzenia ulic i placów komunikacyjnych, dróg i dojazdów, urządzeń wodno-kanalizacyjnych i innych.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselGalazkaJan">—realizacji prawa pierwokupu, —uporządkowania stanu prawnego nieruchomości przekazanych w latach ubiegłych do użytkowania osobom prawnym i fizycznym, których prawa do terenu nie zostały sfinalizowane w formie aktu notarialnego, —ustalenia zapotrzebowania na działki zamienne na okres pięciolecia w oparciu o dane inwestorów, —prawidłowego i racjonalnego wykorzystania terenów uzbrojonych, —bardziej sprawnego realizowania sprzedaży domów jednorodzinnych i lokali w małych domach mieszkalnych oraz działek budowlanych, —nowelizacji ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselGalazkaJan">Proponowane więc zmiany ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach wypływają z doświadczeń 7-letniej praktyki i stanowią nowy, poważny krok naprzód w uregulowaniu złożonych problemów gospodarki terenami w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselGalazkaJan">Dotychczasowe pozytywne skutki działania ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku nie mogą jednak przesłonić faktu, że obowiązujące równocześnie przepisy ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych, które częściowo stały się nieaktualne, a częściowo zmieniły swoją treść, utrudniały prawidłowe i sprawne stosowanie obecnie nowelizowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PoselGalazkaJan">Przedstawiony projekt ustawy przewiduje więc włączenie treści aktualnych przepisów ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych do projektowanej nowelizacji ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PoselGalazkaJan">Ustawa z dnia 28 maja 1957 r. przestaje obowiązywać, jej nieaktualne od kilku lat przepisy, które sprawiały w terenie pewne trudności, zostały zupełnie wyeliminowane, a ustawa o gospodarce terenami w miastach i osiedlach zyskuje na spoistości i reguluje tematycznie jednolite zagadnienia gospodarki zabudowanymi i nie zabudowanymi terenami państwowymi w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PoselGalazkaJan">W projektowanej ustawie przewidziano słusznie zmianę w art. 3 ust. 3 i poddanie spraw przekazania terenów na rzecz spółdzielni budownictwa mieszkaniowego przepisom rozdziału 3. Równocześnie stwierdza się, że sprawy przekazywania terenów spółdzielniom produkcyjnym normują przepisy Kodeksu cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PoselGalazkaJan">Poza włączeniem przepisów ustawy z dnia 28 maja 1957 r., dokonano w ustawie o gospodarce terenami w miastach i osiedlach niektórych zmian, które czynią zadość postulatom Komisji i zmierzają do dalszego usprawnienia i dostosowania do wymogów życia i praktyki oraz nowych sytuacji na odcinku uporządkowania gospodarki terenami.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PoselGalazkaJan">Przechodzę więc do omówienia niektórych tylko proponowanych zmian, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#PoselGalazkaJan">Dokonano przeniesienia dotychczasowych uprawnień prezydiów rad narodowych na organy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej prezydiów tych rad narodowych. W szczególności uprawnienia prezydiów wojewódzkich rad narodowych do wyrażania zgody na ustanowienie użytkowania wieczystego lub wydzierżawiania terenu na rzecz osoby prawnej nie będącej jednostką państwową lub organizacją społeczną — przeniesiono na organy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej prezydiów tych rad narodowych, a uprawnienia prezydiów powiatowych rad narodowych do rozwiązania umowy użytkowania wieczystego terenu z powodu korzystania z niego w sposób oczywiście sprzeczny z przeznaczeniem określonym w umowie, lub niewybudowania domu wbrew umowie — przeniesiono na organy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej tych prezydiów.</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#PoselGalazkaJan">Uregulowano sprawę obciążeń hipotecznych terenów państwowych oddawanych w użytkowanie wieczyste. W dotychczasowych przepisach sprawa ta nie była uregulowana i odsyłała do odrębnych przepisów, które jednak nie zostały wydane. Zagadnienie to uregulują przepisy projektu zawarte w art. 17d ust. 2. Wierzytelności hipoteczne, obciążające teren oddany w użytkowanie wieczyste stają się długami skarbu państwa, które spłaca organ gospodarki komunalnej i mieszkaniowej prezydium powiatowej rady narodowej miejsca położenia nieruchomości. Spłata następuje na zasadach przyjętych przy wywłaszczaniu nieruchomości i do wysokości odszkodowania, jakie przysługiwałoby przy wywłaszczeniu nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#PoselGalazkaJan">Zgłoszenie roszczenia według projektu rządowego mogło nastąpić w (terminie 6-miesięcznym — Komisja proponuje przedłużenie terminu do jednego roku, licząc od dnia ustanowienia użytkownika wieczystego terenu wolnego od obciążeń.</u>
+ <u xml:id="u-47.26" who="#PoselGalazkaJan">Art. 45d reguluje sprawę obciążeń hipotecznych, pochodzących sprzed 9 maja 1945 r. w ten sposób, że wierzytelności hipoteczne stają się długami skarbu państwa, realizowanymi przez organy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej prezydiów powiatowych rad narodowych z tym, że wprowadzono termin ich zgłaszania do 31 grudnia 1969 r. Wypłata tych wierzytelności będzie przewaloryzowana na podstawie dekretu z 27 lipca 1949 r. i ustawy z 28 października 1950 r.</u>
+ <u xml:id="u-47.27" who="#PoselGalazkaJan">Uzupełniono przepis art. 39 ust. 3 dotyczący osób, którym, wobec uzyskania przez nie stwierdzenia narodowości polskiej, pozostawiono własność nieruchomości, a które w związku z wyjazdem z kraju utraciły lub utracą obywatelstwo polskie. Projektowane uzupełnienie pozbawia osobę wymienioną w tym przepisie prawa rozporządzania nieruchomością od dnia otrzymania dokumentu wyja2du z kraju na stałe.</u>
+ <u xml:id="u-47.28" who="#PoselGalazkaJan">Przepis ten nie dotyczy naturalnie osób wyjeżdżających na podstawie paszportu turystycznego lub konsularnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.29" who="#PoselGalazkaJan">Przewidziano także fakultatywne upoważnienie w art. 39 dla Rady Ministrów, do określenia kategorii krewnych, którym mogą być przekazane nieruchomości pozostawione przez osoby, które w związku ze stałym wyjazdem z kraju utraciły obywatelstwo polskie, a ich mienie przeszło na własność państwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.30" who="#PoselGalazkaJan">Ważnym zagadnieniem dotychczas ustawowo nie uregulowanym jest zamiana na działki budowlane przeznaczone na budownictwo jednorodzinne gruntów stanowiących własność osób fizycznych, które jednak przeznaczone były na inne cele.</u>
+ <u xml:id="u-47.31" who="#PoselGalazkaJan">W art. 43 przewidziano możliwość zamiany takich gruntów na wniosek osób, będących ich właścicielami, a chcących przystąpić do budowy domów jednorodzinnych lub — wspólnie z innymi osobami — małych domów mieszkalnych. Przy zamianie działek następuje rozliczenie pomiędzy stronami na zasadach stosowanych przy obliczaniu odszkodowania przy wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-47.32" who="#PoselGalazkaJan">Omawiany więc dziś projekt ustawy kodyfikuje przepisy z zakresu gospodarki terenami w miastach i osiedlach, nie rozwiązuje jednak w pełni zagadnień związanych z zapewnieniem terenów dla budownictwa domów jednorodzinnych i w tym zakresie należy oczekiwać opracowania odpowiedniego aktu prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.33" who="#PoselGalazkaJan">Wysoki Sejmie! Kończąc, zwracam się z gorącym apelem do Rządu, aby te niezbędne dla prawidłowej realizacji nowelizowanej ustawy akty prawne oraz przewidziane delegacje ustawowe zostały opracowane i weszły w życie w jak najkrótszym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-47.34" who="#PoselGalazkaJan">W głębokim przekonaniu, że to niebawem nastąpi, w imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wnoszę:</u>
+ <u xml:id="u-47.35" who="#PoselGalazkaJan">Wysoki Sejm uchwalić raczy projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, przedstawiony w druku sejmowym nr 133 wraz z poprawkami Komisji przedstawionymi w druku nr 137.</u>
+ <u xml:id="u-47.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Handlu Wewnętrznego o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Handlowej (druki nr 130 i 135).</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Zofia Paryżak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselParyzakZofia">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego przedstawić projekt ustawy zmieniający ustawę o Państwowej Inspekcji Handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselParyzakZofia">Projektowana nowelizacja ustawy z dnia 25 lutego 1958 r. o Państwowej Inspekcji Handlowej oznacza dalszy etap w procesie rozwoju tej instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselParyzakZofia">Państwowa Inspekcja Handlowa powołana została dekretem z dnia 21 września 1950 r. na skutek likwidacji giełd zbożowo-towarowych oraz komisji specjalnych, przejmując zadania tych organów w dziedzinie handlu.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselParyzakZofia">W istniejących wówczas warunkach gospodarczych, według założeń dekretu z dnia 21 września 1950 r., Państwowa Inspekcja Handlowa została utworzona w celu usprawnienia zaopatrzenia towarowego mas pracujących, zabezpieczenia interesów konsumenta i sprawności jego obsługi oraz zwalczania spekulacji.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselParyzakZofia">Dlatego też działalność Państwowej Inspekcji Handlowej w okresie od 1950 r. do 1957 r. ograniczała się głównie do masowych kontroli stanu zaopatrzenia, prawidłowości dystrybucji oraz udzielania pomocy organom ścigania w ujawnianiu przestępczości w handlu.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselParyzakZofia">W latach 1957—1958, w warunkach dynamicznego rozwoju budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, powstała konieczność podjęcia niezbędnych środków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony mienia społecznego i interesów ludności. Na tę konieczność wskazało Biuro Polityczne KC PZPR w uchwale z maja 1957 r. w sprawie walki ze spekulacją i nadużyciami w handlu. W wyniku tej uchwały ukazało się szereg przepisów, mających na celu zaostrzenie walki z przestępczością spekulacyjną oraz innymi nadużyciami występującymi w obrocie towarowym.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselParyzakZofia">W wykonaniu zaleceń zawartych we wspomnianej uchwale Biura Politycznego KC PZPR uchwalona została również ustawa z dnia 25 lutego 1958 r. o Państwowej Inspekcji Handlowej oraz wprowadzone zostały zmiany w przepisach postępowania karnego, polegające na przyznaniu organom Państwowej Inspekcji Handlowej uprawnień w zakresie ścigania przestępstw.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselParyzakZofia">Ustawa z dnia 25 lutego 1958 r. o Państwowej Inspekcji Handlowej znacznie rozszerzyła zakres działania i uprawnień organów Państwowej Inspekcji Handlowej, zwłaszcza w kierunku ujawniania i zwalczania: spekulacji, zagarnięcia mienia społecznego, oszustwa na szkodę nabywców, nielegalnego handlu oraz innych przestępstw w obrocie towarowym. Należy podkreślić, że w sprawach związanych ze spekulacją i nadużyciami omawiana ustawa nadała organom Państwowej Inspekcji Handlowej uprawnienia do dokonywania inspekcji również w zakładach przemysłowych, produkujących towary na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselParyzakZofia">W zakresie ścigania przestępstw nadano organom Państwowej Inspekcji Handlowej uprawnienia do prowadzenia dochodzeń karnych, a w drobniejszych sprawach spekulacyjnych, zwłaszcza dotyczących oszustw oraz sprzedaży w przedsiębiorstwach uspołecznionych towarów obcych, prawo do występowania przed sądami w charakterze oskarżyciela publicznego. Uprawnienia organów Państwowej Inspekcji Handlowej do ścigania przestępstw w zakresie postępowania uproszczonego zostały określone ustawą z dnia 28 marca 1958 r. o zmianie przepisów postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselParyzakZofia">W okresie, który minął od 1958 r., po wejściu w życie wyżej wspomnianych ustaw, Państwowa Inspekcja Handlowa realizując swoje rozszerzone zadania, osiągnęła poważne wyniki zarówno w zakresie zwalczania nadużyć w obrocie towarowym, jak i w zakresie profilaktycznego oddziaływania i usprawnienia pracy handlu. Dzięki swej działalności zdobyła ona duże doświadczenie jako wyspecjalizowany organ kontroli w dziedzinie obrotu towarowego. To zdecydowało, że w 1934 r., kiedy organizację społecznych kontroli handlu, gastronomii i niektórych usług powierzono związkom zawodowym, organy Państwowej Inspekcji Handlowej otrzymały nowe, dodatkowe zadania, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselParyzakZofia">1.W myśl uchwały Rady Ministrów i CRZZ z dnia 7 października 1964 r. w sprawie społecznej kontroli handlu, gastronomii i niektórych usług oraz przepisów wykonawczych do tej uchwały, organy Państwowej Inspekcji Handlowej zostały zobowiązane do: wystawiania kontrolerom społecznym dokumentów upoważniających do przeprowadzania kontroli, udzielania fachowego instruktażu i pomocy w organizacji kontroli społecznych, organizowania i dokonywania wspólnych kontroli, wykorzystywania materiałów z kontroli przeprowadzanych przez kontrolerów społecznych oraz opracowywania wystąpień pokontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselParyzakZofia">2.W związku z powierzeniem organizacji kontroli społecznej związkom zawodowym uznano, że komisje do walki ze spekulacją i nadużyciami, tak zwane KWS, działające na podstawie uchwały nr 186 Rady Ministrów z dnia 23 maja 1957 spełniły już swoją rolę, a dalszą konsekwencją nałożonych na organy Państwowej Inspekcji Handlowej zobowiązań w zakresie współdziałania z kontrolą społeczną było objęcie przez PIH kontroli usług.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselParyzakZofia">Na podstawie uchwały nr 315 Rady Ministrów z dnia 7 października 1964 r. w sprawie rozszerzenia zakresu działania Państwowej Inspekcji Handlowej, Państwowa Inspekcja Handlowa została upoważniona do kontroli przedsiębiorstw i zakładów świadczących usługi dla ludności. Jednocześnie z mocy tej samej uchwały, komisje do walki ze spekulacją i nadużyciami uległy likwidacji.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselParyzakZofia">Życie potwierdziło słuszność decyzji o powierzeniu państwowej kontroli usług takiemu doświadczonemu organowi, jakim jest Państwowa Inspekcja Handlowa.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselParyzakZofia">Przekonywającym dowodem są osiągnięte dotychczas wyniki działalności Państwowej Inspekcji Handlowej w zakresie kontroli usług. Można podać tutaj następujące dane:</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselParyzakZofia">W 1966 r. organy Państwowej Inspekcji Handlowej przeprowadziły w zakładach usługowych różnych branż ogółem 2.449 inspekcji.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselParyzakZofia">Na podstawie ustaleń z kontroli skierowano do:</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselParyzakZofia">—prokuratur i MO — 506 spraw, —kolegiów karno-administracyjnych — 212 spraw, —organów finansowych — 254 sprawy, —wydziałów przemysłu — 559 spraw.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PoselParyzakZofia">Przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Handlową kontrole w 1966 r. stwierdziły między innymi pobieranie za świadczone usługi opłat wyższych od obowiązujących w wysokości około 3.340 tys. zł. Z sumy tej, na wniosek Państwowej Inspekcji Handlowej, zwrócono ludności 547 tys. zł, a do skarbu państwa przekazano 1.492 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PoselParyzakZofia">Ponadto w wyniku wniosków Państwowej Inspekcji Handlowej orzeczono kar i wyrównań podatkowych na sumę 2.500 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PoselParyzakZofia">Zorganizowano także 111 narad pokontrolnych. Na skutek działalności Państwowej Inspekcji Handlowej zostały wydane:</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PoselParyzakZofia">—uchwała Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 19 kwietnia 1966 r. zobowiązująca jednostki drobnej wytwórczości do prowadzenia stałej kontroli prawidłowości cen, jawności cenników oraz stosowania sankcji ekonomicznych wobec przedsiębiorstw uzyskujących nieprawidłowe zyski w wyniku zawyżania cen;</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PoselParyzakZofia">—wytyczne Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 30 czerwca 1966 r. w sprawie zabezpieczenia rzetelności cen pobieranych za usługi;</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PoselParyzakZofia">—uchwała Zarządu C.Z.S.P. z dnia 6.XII.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PoselParyzakZofia">1966r. w sprawie ścisłego przestrzegania cenników usług, kontroli prawidłowego obliczania należności za usługi świadczone na rzecz ludności oraz sposobu i terminu zapłaty za te usługi;</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#PoselParyzakZofia">W 1967 r. ogólne wyniki działalności Państwowej Inspekcji Handlowej w zakresie kontroli usług przedstawiają się następująco:</u>
+ <u xml:id="u-49.26" who="#PoselParyzakZofia">Ogółem w zakładach usługowych przeprowadzono 2.570 inspekcji. Ponadto zorganizowano 3.140 kontroli w usługach przez kontrolę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-49.27" who="#PoselParyzakZofia">Do organów ścigania skierowano 271 spraw, do kolegiów karno-administracyjnych 238 spraw, do organów finansowych 172 sprawy, do wydziałów handlu i przemysłu 598 informacji i wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-49.28" who="#PoselParyzakZofia">Ogólna wysokość ujawnionych przez Państwową Inspekcję Handlową w 1967 r. nadpłat z tytułu zawyżania cen, nieprzestrzegania kategorii zakładów oraz terminów wykonania usług — wyniosła 3.639.805 zł. Z sumy tej spowodowano zwrócenie ludności 447.819 zł, a kwota 2.803.243 zł została przekazana do skarbu państwa jako zysk niesłusznie osiągnięty.</u>
+ <u xml:id="u-49.29" who="#PoselParyzakZofia">Orzeczono kary i wyrównania podatkowe w wysokości 1.902.447 zł. Kwota orzeczonych grzywien przez kolegia karno-administracyjne wyniosła 121 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-49.30" who="#PoselParyzakZofia">Materiały z inspekcji przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Handlową w 1967r. zostały wykorzystane do wprowadzenia usprawnień organizacyjnych, na przykład:</u>
+ <u xml:id="u-49.31" who="#PoselParyzakZofia">— Przekazano Komitetowi Drobnej Wytwórczości wyczerpującą informację dotyczącą braków, nadużyć i niedociągnięć w usługach. Materiały te zostały wykorzystane na plenarnym posiedzeniu Komitetu Drobnej Wytwórczości. Podjęte uchwały między innymi dotyczyły opracowania kodeksu usług.</u>
+ <u xml:id="u-49.32" who="#PoselParyzakZofia">— Wystąpienie do Ministra Gospodarki Komunalnej w sprawie sytuacji w usługach hotelowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.33" who="#PoselParyzakZofia">— Wystąpienie do Państwowej Komisji Cen w sprawie określania minimum pozycji w cenniku usług zegarmistrzowskich oraz do Centrali — „Jubiler” o nowelizację instrukcji dotyczącej tych usług.</u>
+ <u xml:id="u-49.34" who="#PoselParyzakZofia">— Wystąpienie do Centralnego Zarządu Spółdzielczości Pracy, na skutek którego wydano uchwałę nr 174/67 w sprawie świadczenia usług pralniczo-farbiarskich dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-49.35" who="#PoselParyzakZofia">Licznymi innymi wnioskami Państwowa Inspekcja Handlowa spowodowała uregulowanie wielu problemów na szczeblu wojewódzkim. Między innymi spowodowano zmianę niektórych cenników wojewódzkich na usługi, uregulowano sprawy związane z prowadzeniem dokumentacji i przepisów wewnętrznych w zakładach usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.36" who="#PoselParyzakZofia">Poza tym, w zakresie oddziaływania profilaktycznego zorganizowano 144 narady pokontrolne, na których omawiano stwierdzone nieprawidłowości w zakładach usługowych oraz sposoby ich eliminowania.</u>
+ <u xml:id="u-49.37" who="#PoselParyzakZofia">Uchwała nr 315 Rady Ministrów z dnia 7 października 1964 r. w sprawie rozszerzenia zakresu działania Państwowej Inspekcji Handlowej, upoważniając Państwową Inspekcję Handlową do kontroli przedsiębiorstw i zakładów świadczących usługi dla ludności, nie określiła jednak ani przedmiotowego zakresu tej kontroli, ani z jakich uprawnień mogą korzystać organy Państwowej Inspekcji Handlowej dla wykonywania swoich zadań w zakresie kontroli usług. Na przykład w obecnym stanie prawnym brak wyraźnej podstawy do wydawania przez organy Państwowej Inspekcji Handlowej zarządzeń, zmierzających do usunięcia stwierdzonych w czasie inspekcji naruszeń przepisów o działalności usługowej, jak to organy Państwowej Inspekcji Handlowej mogą uczynić w odniesieniu do jednostek handlowych w razie stwierdzenia naruszenia przepisów albo zasad prawidłowego obrotu towarowego. Dlatego też przedmiotem uregulowania nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Handlowej są w zasadzie zagadnienia związane z rozszerzeniem jej zakresu działania na usługi.</u>
+ <u xml:id="u-49.38" who="#PoselParyzakZofia">Według założeń projektu ustawy, Państwowa Inspekcja Handlowa wykonywać będzie w zakresie kontroli usług zadania podobne do tych, które wykonuje w dziedzinie obrotu towarowego. Wobec tego w myśl zmiany, którą projekt wprowadza do art. 1 ustawy z dnia 25 lutego 1958 r., do podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Handlowej należy ochrona mienia społecznego i interesów ludności przez:</u>
+ <u xml:id="u-49.39" who="#PoselParyzakZofia">—zwalczanie spekulacji i nadużyć w obrocie towarowym oraz w działalności usługowej, —kontrolę jakości towarów w jednostkach handlu i przemysłu gastronomicznego oraz towarów przeznaczonych na zaopatrzenie tych jednostek, —czuwanie nad przestrzeganiem obowiązujących przepisów o obrocie handlowym i przy wykonywaniu usług.</u>
+ <u xml:id="u-49.40" who="#PoselParyzakZofia">Następnie, w projekcie ustawy określa się przedmiotowy zakres kontroli usług oraz przyznaje organom Państwowej Inspekcji Handlowej uprawnienia do dokonywania inspekcji w przedsiębiorstwach i zakładach świadczących usługi dla ludności oraz inne uprawnienia odpowiednie do tych, jakie przysługują im w dziedzinie obrotu towarowego. Projekt ustala szczegółowo zakres inspekcji uspołecznionych przedsiębiorstw i zakładów świadczących usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-49.41" who="#PoselParyzakZofia">Natomiast w odniesieniu do prywatnych jednostek usługowych projekt upoważnia Ministra Handlu Wewnętrznego do ustalenia w porozumieniu z właściwymi ministrami zakresu wykonywania kontroli usług. Zaznaczyć należy, że uregulowanie zagadnienia kontroli przedsiębiorstw i zakładów prywatnych w sposób określony w projekcie ustawy nastąpiło na wniosek zainteresowanych resortów. Poza tym, projekt wprowadza również niektóre inne zmiany, wynikające z obecnych potrzeb, a zmierzające do zapewnienia większej skuteczności działania organów Państwowej Inspekcji Handlowej w zakresie poprawy zaopatrzenia rynku, wzmożenia kontroli jakości towarów oraz usprawnienia pracy jednostek inspekcjonowanych.</u>
+ <u xml:id="u-49.42" who="#PoselParyzakZofia">W tym celu projekt ustawy przewiduje między innymi następujące zmiany:</u>
+ <u xml:id="u-49.43" who="#PoselParyzakZofia">— Oprócz zadań wyszczególnionych w art. 5 ustawy o Państwowej Inspekcji Handlowej do zakresu jej działania należeć będzie wykonywanie innych zadań zleconych przez Ministra Handlu Wewnętrznego. Chodzi tu przede wszystkim o zlecanie kontroli mających na celu wprowadzenie realizacji zarządzeń i wytycznych Ministra Handlu Wewnętrznego oraz informowanie resortu o sytuacji w handlu.</u>
+ <u xml:id="u-49.44" who="#PoselParyzakZofia">— Wprowadza obowiązek współpracy Państwowej Inspekcji Handlowej z organami jakości i miar w zakresie przestrzegania przepisów o miarach i narzędziach pomiarowych w obrocie gospodarczym i kontroli jakości wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-49.45" who="#PoselParyzakZofia">— Projekt ustawy stwarza możliwość rozszerzenia zakresu inspekcji zakładów produkcyjnych w kierunku objęcia kontrolą Państwowej Inspekcji Handlowej — poza sprawami związanymi ze spekulacją i nadużyciami — również spraw dotyczących zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz jakości artykułów wprowadzanych do obrotu. Jednocześnie projekt przewiduje wyłączenie z kontroli Państwowej Inspekcji Handlowej zakładów produkcyjnych, podlegających kontroli organów inspekcji zbożowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.46" who="#PoselParyzakZofia">— Przyznaje się wyraźnie organom Państwowej Inspekcji Handlowej prawo do zbierania i zabezpieczania dowodów w toku inspekcji oraz prawo do zabezpieczenia towarów kwestionowanych pod względem jakości.</u>
+ <u xml:id="u-49.47" who="#PoselParyzakZofia">— Wreszcie projekt rozszerza uprawnienia organów Państwowej Inspekcji Handlowej w zakresie uproszczonego postępowania karnego w związku z objęciem kontrolą usług oraz nałożeniem na Państwową Inspekcję Handlową obowiązków dotyczących wykorzystywania materiałów z kontroli przeprowadzanych przez organy kontroli społecznej w przypadku, gdy działają one z upoważnienia Państwowej Inspekcji Handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.48" who="#PoselParyzakZofia">W uchwale Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych w sprawie społecznej kontroli handlu, gastronomii i niektórych usług została określona organizacja i zakres działania społecznej kontroli placówek handlowych, gastronomicznych i usługowych, wykonywanej przez kontrolerów społecznych, powołanych przez komórki organizacyjne związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.49" who="#PoselParyzakZofia">Doceniając w pełni znaczenie polityczne i gospodarcze tej decyzji, otwierającej zwiększone możliwości bezpośredniego oddziaływania na usprawnienie rynku, instancje i organizacje związkowe w oparciu o doświadczenia zdobyte w latach ubiegłych, nadały właściwy kierunek rozwojowy temu nowemu procesowi aktywizacji sił społecznych celem ujawnienia poprzez masową kontrolę źródeł i przyczyn oraz rozmiarów niekorzystnych zjawisk, a także różnego rodzaju niedostatków w działalności handlu, gastronomii i usług, powodujących niezadowolenie i krytykę ludności.</u>
+ <u xml:id="u-49.50" who="#PoselParyzakZofia">Przy wszystkich powiatowych i wojewódzkich komisjach związków zawodowych powołano zespoły kontroli społecznej, w skład których wchodzą: pracownicy z zakładów pracy, przedstawiciele organów kontroli państwowej, prezydiów rad narodowych, prokuratorzy, Milicja Obywatelska, spółdzielczość i inni działacze społeczni w ogólnej liczbie około 4 tys. osób, stanowiących sztab organizacyjny kontroli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-49.51" who="#PoselParyzakZofia">W oparciu o zacieśniające się współdziałanie z Państwową Inspekcją Handlową i wydziałami prezydiów rad narodowych zespoły podejmują działalność kontrolną, kierując swą uwagę na zagadnienia będące przedmiotem krytyki ze strony załóg zakładów pracy i ludności danego terenu. Toteż art. 2 niniejszego projektu ustawy sankcjonuje uchwałę Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 7 października 1964 r. Stanowi on, że w sprawach rozpoznawanych w trybie uproszczonym oskarżycielami publicznymi mogą być: — „Organy Państwowej Inspekcji Handlowej w sprawach o przestępstwa ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania inspekcji lub przez kontrolerów społecznych, działających na podstawie imiennych upoważnień Państwowej Inspekcji Handlowej, a określone w art. 8, 10, 12 i 13 § 1 art. 15 ustawy z dnia 13 lipca 1957 r. o zwalczaniu spekulacji i ochronie interesów nabywców oraz producentów rolnych w obrocie handlowym”.</u>
+ <u xml:id="u-49.52" who="#PoselParyzakZofia">W związku z objęciem przez Państwową Inspekcję Handlową kontroli usług ustala się przedmiotowy zakres tej kontroli oraz przyznaje organom Państwowej Inspekcji Handlowej uprawnienia do dokonywania inspekcji w przedsiębiorstwach i zakładach świadczących usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-49.53" who="#PoselParyzakZofia">Projekt ustala zakres inspekcji uspołecznionych przedsiębiorstw i zakładów świadczących usługi dla ludności co do działalności usługowej i przepisów o ochronie mienia społecznego oraz zawiera uprawnienia dla Ministra Handlu Wewnętrznego do ustalania w porozumieniu z właściwymi ministrami zakresu wykonywania kontroli usług w przedsiębiorstwach i zakładach prywatnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.54" who="#PoselParyzakZofia">Doświadczenie z dotychczasowej praktyki Państwowej Inspekcji Handlowej wskazuje, że organy Państwowej Inspekcji Handlowej przy przeprowadzaniu inspekcji w zakładach produkcyjnych nie mogą ograniczać się tylko do spraw związanych ze spekulacją i nadużyciami z pominięciem spraw dotyczących zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz jakości artykułów wprowadzonych do obrotu. Projekt stwarza możliwości rozszerzenia zakresu kontroli w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-49.55" who="#PoselParyzakZofia">Zakres inspekcji w zakładach produkcyjnych, podległych lub nadzorowanych przez innych ministrów, niż Minister Handlu Wewnętrznego, będzie ustalony przez Ministra Handlu Wewnętrznego jak dotychczas, w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami.</u>
+ <u xml:id="u-49.56" who="#PoselParyzakZofia">Ministerstwo Handlu Wewnętrznego zamierza objąć kontrolą Państwowej Inspekcji Handlowej zakłady produkcyjne — w szczególności w sprawach dotyczących zaopatrzenia rynku wewnętrznego, jakości towarów oraz zwalczania spekulacji i nadużyć.</u>
+ <u xml:id="u-49.57" who="#PoselParyzakZofia">Nowelizacja ustawy z dnia 25 lutego 1958 r. o Państwowej Inspekcji Handlowej stała się konieczna w celu dostosowania zakresu działania Państwowej Inspekcji Handlowej do aktualnych potrzeb w dziedzinie ochrony interesów nabywców towarów rynkowych oraz osób korzystających z usług placówek usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.58" who="#PoselParyzakZofia">Biorąc powyższe pod uwagę, proszę w imieniu Komisji Handlu Wewnętrznego, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy zmieniający ustawę o Państwowej Inspekcji Handlowej (druk sejmowy nr 130) wraz z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję.</u>
+ <u xml:id="u-49.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Handlowej wraz z poprawką Komisji Handlu Wewnętrznego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#Marszalek">Na tym kończymy 22 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#Marszalek">Następne, 23 posiedzenie Sejmu, odbędzie się w dniu 29 kwietnia, we wtorek. Posiedzenie rozpocznie się o godzinie 10.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#Marszalek">W dniu dzisiejszym wpłynął do Sejmu poselski projekt ustawy o zmianie ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Przekazany on został przez Prezydium Sejmu do Komisji Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#Marszalek">Porządek dzienny 23 posiedzenia będzie następujący:</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#Marszalek">1.Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o poselskim projekcie ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#Marszalek">2.Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o podatku wyrównawczym.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#Marszalek">3.Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o poselskim projekcie ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#Marszalek">4.Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 50)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..2d580d9
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml
@@ -0,0 +1,88 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-196569-sjm-ppxxx-00023-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>23 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>23 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">4</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">23</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1969-04-29</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="JozefCyrankiewicz" role="speaker">
+ <persName>Józef Cyrankiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCieslakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cieślak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDanielAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Daniel Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGolinskaHenryka" role="speaker">
+ <persName>Poseł Golińska Henryka</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaniszewskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janiszewska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaczmarekRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaczmarek Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKnapikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Knapik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLogaSowinskiIgnacy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Loga-Sowiński Ignacy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNatorskaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Natorska Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozanskaWiktoria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Różańska Wiktoria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSpecjalMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Specjał Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselToczekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Toczek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrojanowskaEwa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trojanowska Ewa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWachowiczFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wachowicz Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelAndrzejZabinski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Andrzej Żabiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekZenonKliszko" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Zenon Kliszko</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..5541f87
--- /dev/null
+++ b/1965-1969/sejm/posiedzenia/pp/196569-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,636 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja IV - Sesja IX</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 23 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 29 kwietnia 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1 9 6 9</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Andrzeja Żabińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Protokół 22 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem zawiadamiam, że w dniu 26 Kwietnia bieżącego roku zmarł poseł na Sejm z okręgu wyborczego nr 36 w Chrzanowie — Franciszek Bies.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani w stają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Franciszek Bies urodził się w rodzinie chłopskiej 25 maja 1908 r. Aktywny działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz spółdzielczości rolniczej położył wielkie zasługi w budowie nowej wsi i nowoczesnego rolnictwa, wnosząc cenny wkład do rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W wyborach 1965 r. otrzymał mandat poselski w Sejmie IV kadencji. Był członkiem Komisji Spraw Wewnętrznych, w której koncentrował się na problematyce pracy rad narodowych. Śmierć wyrwała go w pełni sił z naszych szeregów. W jego osobie straciliśmy ofiarnego obywatela, aktywnego działacza rad narodowych oraz spółdzielczości wiejskiej. Uczcijmy Jego pamięć chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Franciszka Biesa z dniem 26 kwietnia 1969 r. wskutek śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Kady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów. W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie dzisiejszego porządku dziennego przez dodanie z kolei 4 punktu w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#WicemarszalekZenonKliszko">4. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o poselskim projekcie ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych (druki nr 150 i 156).</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Irena Janiszewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselJaniszewskaIrena">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych poselski projekt ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych. Projekt ten opracowany został zgodnie z ustaleniami uchwały V zjazdu PZPR oraz postulatami VI Kongresu Związków Zawodowych, w których, w sposób realistyczny i odpowiedzialny, zostały sformułowane wnioski odnoszące się do niektórych istotnych problemów, nurtujących ludzi pracy w Polsce. Zgłaszając dezyderaty ,w zakresie praw ludzi pracy, związki zawodowe zawsze reprezentowały pogląd, że zakres przysługujących pracownikom świadczeń powinien być uzależniony od ilości i jakości pracy. Jest to jedna z podstawowych zasad ustroju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselJaniszewskaIrena">Niemałą przeszkodą w realizowaniu tej zasady był wszakże odziedziczony w spadku po ustroju burżuazyjno-obszarniczym podział ludzi pracy na robotników i pracowników umysłowych, kształtujący w zasadniczo różny sposób uprawnienia tych obydwu grup. Między innymi tak dotychczas było w zakresie urlopów wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projekt nowej ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych jest zasadniczym krokiem na drodze do likwidowania anachronicznego już dziś zróżnicowania uprawnień robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowana ustawa ma charakter powszechnie obowiązujący, a więc obejmuje swym zasięgiem wszystkie zakłady pracy, jak również wszystkich pracowników bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy, a zatem zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, na podstawie mianowania, wyboru lub spółdzielczego stosunku pracy. Jest to pierwsza zasadnicza różnica w stosunku do obecnego stanu prawnego, w którym to uprawnienia pracowników do urlopów wypoczynkowych regulowane są w kilkunastu aktach prawnych, z których wymienię jedynie trzy, mające najszerszy zasięg, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)ustawę z 16 maja 1922 r. o urlopach dla pracowników zatrudnionych w przemyśle i handlu, zmienioną w sposób istotny w Polsce Ludowej nowelą z dnia 20 marca 1950 r.;</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselJaniszewskaIrena">2)ustawę z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej, zmienioną dekretem z 25 października 1948 r.;</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselJaniszewskaIrena">3)kodeks zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselJaniszewskaIrena">Z powyższych aktów wynika, że różnice w uprawnieniach urlopowych pracowników wynikają nie tylko z podziału pracowników na robotników i pracowników umysłowych, ale zależą ponadto od rodzaju zakładu pracy, w którym pracownik jest zatrudniony.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselJaniszewskaIrena">Po wejściu w życie projektowanej ustawy wszyscy pracownicy w Polsce będą objęci jednolitym systemem urlopów wypoczynkowych, a pewna dyferencja uprawnień będzie uzależniona wyłącznie od warunków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, wprowadzająca jednolite dla ogółu pracujących normy urlopowe, zwiększa wymiar urlopu dla robotników o stażu pracy nie przekraczającym 10 lat, to jest dla nie mających prawa do miesięcznego urlopu,.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselJaniszewskaIrena">W myśl projektu wymiar urlopu kształtuje się, jak następuje:</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)14 dni roboczych — po roku pracy, 2)17 dni roboczych — po trzech latach pracy, 3)20 dni roboczych — po sześciu latach pracy, 4)26 dni roboczych — po dziesięciu latach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselJaniszewskaIrena">Oznacza to zwiększenie wymiaru urlopu dla robotników o stażu pracy nie przekraczającym 10 lat. Równocześnie wprowadza się dalsze rozwiązania, prowadzące w konsekwencji do zwiększenia wymiaru urlopów. Są nimi: korzystniejszy niż dotąd sposób zaliczania stażu pracy oraz wliczania okresu nauki zawodu do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu. W ten sposób zostaje szybciej nabywane prawo do wyższego wymiaru urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselJaniszewskaIrena">W obecnym stanie prawnym robotnik korzysta z 12 dni roboczych urlopu wypoczynkowego po roku pracy, z 15 dni — po trzech latach pracy oraz z miesiąca kalendarzowego po 10 latach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselJaniszewskaIrena">Prawo do miesięcznego urlopu uzależnia się od przepracowania tego okresu w jednym zakładzie pracy, a przejście do innego zakładu pracy nie wpływa ograniczająco na uprawnienia urlopowe tylko wówczas, gdy pracownik zachowuje ciągłość pracy. W praktyce na przykład oznacza to, że robotnik, który sam wypowiedział umowę o pracę, nabywa prawo do urlopu w nowym zakładzie dopiero po przepracowaniu roku i w wymiarze 12 dni roboczych — bez względu na długość posiadanego stażu pracy; nawet wtedy, gdy przepracował ponad 10 lat w innym zakładzie i w związku z tym uzyskał już prawo do miesięcznego urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselJaniszewskaIrena">Nowa ustawa wychodzi natomiast z założenia, że przy ustalaniu stażu pracy, od którego zależy prawo do urlopu oraz jego wymiar, wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia, pod warunkiem, iż przerwa w pracy nie trwała dłużej niż 3 miesiące, a w przypadkach określonych w rozporządzeniu wykonawczym — o którym mowa w art. 8 projektu — nawet dłużej. Również i sposób rozwiązania stosunku pracy pozostaje bez wpływu na uprawnienia, wynikające ze stażu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselJaniszewskaIrena">W myśl proponowanych przepisów, rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w drodze wypowiedzenia nie pociąga za sobą utraty uprawnień wynikających z posiadanego stażu pracy, ani też zmniejszenia wymiaru urlopu. Po przepracowaniu roku w nowym zakładzie, pracownik nabędzie prawo do urlopu w wymiarze uzależnionym od posiadanego stażu pracy wraz z zaliczeniem okresu nauki zawodu. W wypadku natomiast zwolnienia pracownika przez zakład pracy bez wypowiedzenia, z winy pracownika lub samowolnego porzucenia pracy, pracownik nabywa prawo do urlopu po przepracowaniu roku, w wymiarze o jeden szczebel niższym od tego, który wynikał ze stażu pracy i okresu nauki.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselJaniszewskaIrena">Zasada jednolitości, na której opiera się projektowana ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, polega przede wszystkim na tym, że wprowadzamy jednolity wymiar urlopów wypoczynkowych dla wszystkich pracowników, przy czym, nabycie prawa do urlopu w wyższym wymiarze uzależnione jest wyłącznie od uzyskania przewidzianego w przepisach tejże ustawy stażu pracy (rok, trzy lata, sześć lat i dziesięć lat) jako podstawy do uprawnienia pracowniczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselJaniszewskaIrena">Całkowicie nowym rozwiązaniem zawartym w projektowanej ustawie jest wliczanie okresu nauki do stażu pracy, od którego zależy nabycie uprawnień do wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselJaniszewskaIrena">Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się:</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)pracownikowi, który ukończył zasadniczą lub inną równorzędną szkolę zawodową — przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, 2)pracownikowi, który ukończył średnią szkołę zawodową — przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, 3)pracownikowi, który ukończył średnią szkołę ogólnokształcącą — 4 lata, 4)pracownikowi, który ukończył szkołę pomaturalną — 6 lat, 5)pracownikowi, który ukończył szkołę wyższą — 8 lat, przy czym wyszczególnione okresy nie podlegają sumowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselJaniszewskaIrena">Pragnę zwrócić uwagę, że we wszystkich przypadkach wlicza się do okresu pracy — od którego zależy wymiar urlopu — przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, a nie okres, w którym pracownik faktycznie pobierał naukę. Wiadomo bowiem, że czas trwania nauki bywa czasem w praktyce dłuższy niż przewidziany programem z przyczyn subiektywnych, powodujących powtarzanie przez pracownika poszczególnych lat lub semestrów nauki.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dla wyjaśnienia chciałabym zaznaczyć, że wliczeniu do czasu pracy — od którego zależy wymiar urlopu — podlega ją wymienione okresy nauki, bez względu na system nauczania, na przykład: dzienny, wieczorowy lub zaoczny, a także eksternistyczny. Jeśli jednak pracownik uczył sie w czasie zatrudnienia, to do okresu pracy — od którego zależy wymiar urlopu — wlicza się bądź okres pracy, bądź okres nauki, zależnie od tego, który z nich jest dłuższy: brak byłoby bowiem uzasadnienia, aby w takich wypadkach zaliczać te okresy do stażu pracy podwójnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wliczając do stażu pracy okres nauki wychodzimy z założenia, że wysiłek pracownika związany ze zdobywaniem wiedzy, a zatem wyższych kwalifikacji, powinien być honorowany na równi z pracą zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wypada przy tym zaznaczyć, że okres nauki podlega wliczeniu do stażu pracy w każdym przypadku, a więc i wówczas, gdy pracownik na skutek zbyt długiej przerwy w zatrudnieniu utracił uprawnienia urlopowe, wynikające z posiadanego stażu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselJaniszewskaIrena">Poza tym do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się również niektóre inne okresy, jak na przykład okres zasadniczej, okresowej lub zawodowej służby wojskowej, okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownicy opiekującej się małym dzieckiem w wieku do 2 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przy określaniu stażu pracy, od którego w myśl przepisów projektowanej ustawy zależy prawo i wymiar urlopu, wlicza się okres zatrudnienia przed 1 stycznia 1969 r. Okres ten ustala się na zasadach obowiązujących w przepisach dotychczasowych, a więc na przykład: w dekrecie z dnia 18 stycznia 1956 r. o ograniczeniu dopuszczalności rozwiązywania umów o pracę bez wypowiedzenia oraz o zabezpieczeniu ciągłości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselJaniszewskaIrena">Również okres nauki pobieranej przed dniem 1 stycznia 1969 r. podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselJaniszewskaIrena">W sumie więc, nowe warunki nabywania prawa do urlopów wypoczynkowych stawiają nas w czołówce krajów socjalistycznych, nie wspominając już o krajach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselJaniszewskaIrena">Zasada zastosowania jednolitych i powszechnie obowiązujących, opartych na sprawiedliwych i słusznych kryteriach, przepisów urlopowych zostaje wzmocniona przez to, że pracownikom młodocianym (tj. osobom, które nie ukończyły 18 lat życia) przyznajemy szczególne uprawnienia urlopowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselJaniszewskaIrena">Troska, jaką otacza się w naszym kraju młodzież, a szczególnie młodych pracowników, to nie hasło, lecz czyny i konkretne fakty. Stwarzając młodocianym dogodniejsze warunki pracy, mamy na względzie przede wszystkim potrzeby rozwijającego się organizmu ludzkiego, a ponadto naturalne trudności związane z koniecznością adaptacji do nowych warunków, w związku z podjęciem pierwszy raz w życiu pracy zawodowej. Przepisy projektowanej ustawy stanowią, że młodociany pracownik nabywa po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy prawo do jednorazowego urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, a niezależnie od tego, po roku pracy — prawo do 26 dni roboczych urlopu, natomiast w roku, w którym kończy on 18 lat życia, 20 dni roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselJaniszewskaIrena">Ponadto przewiduje się, że na wniosek pracownika młodocianego, uczęszczającego do szkoły, należy mu udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przedłużając wymiar urlopu oraz kształtując korzystniej niż dotychczas warunki jego uzyskiwania, projektowana ustawa wprowadza wiele środków mających zabezpieczyć prawidłowe wykorzystywanie urlopów. Było to konieczne między innymi z tego powodu, że dotychczasowe przepisy w bardzo lakoniczny sposób traktowały zasady udzielania urlopów wypoczynkowych, stwarzając tym samym możliwości powstawania dużych nieraz nieporządków w tym zakresie. Znane są — niezbyt częste wprawdzie — wypadki nieudzielania pracownikom z różnych przyczyn, a często nawet i bez uzasadnionych powodów, urlopów wypoczynkowych w ciągu kilku kolejnych lat kalendarzowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselJaniszewskaIrena">Dążąc do wyjaśnienia zasadniczych wątpliwości w podstawowych kwestiach dotyczących zasad udzielania urlopów — przepisy projektowanej ustawy stanowią, że zakład pracy ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlop nie wykorzystany z powodu przesunięcia terminu w wypadkach, o których za chwilę powiem, powinien być udzielony pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselJaniszewskaIrena">Do rangi zasad ustawowych podniesiono obowiązek udzielania urlopów zgodnie z planem urlopów, ustalonym przez kierownika zakładu pracy w porozumieniu z radą zakładową, dając w ten sposób wyraz znaczeniu, jakie ma planowe działanie oraz prawidłowa współpraca kierowników zakładów pracy z przedstawicielstwem pracowniczym. Właściwe uregulowanie tych spraw ma znaczenie zarówno z punktu widzenia interesów pracowniczych, jak i zapewnienia normalnego toku pracy zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przepisy ustawy stanowią, że przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika, umotywowany ważnymi względami, natomiast zakład pracy może przesunąć termin urlopu jedynie z powodu szczególnie ważnych potrzeb tego zakładu, jeśli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia w toku pracy. Reguluje się również sposób i terminy korzystania przez pracowników z urlopów w przypadku przesunięcia terminu oraz w razie odwołania pracownika z urlopu, które może nastąpić tylko wówczas, gdy nieprzewidziane okoliczności wymagają obecności pracownika w zakładzie, a rada zakładowa wyrazi uprzednio zgodę na. odwołanie. Ustawa obciąża zakład pracy, który odwołuje pracownika z urlopu wypoczynkowego, kosztami poniesionymi bezpośrednio przez pracownika w związku z tym odwołaniem. Tu należy stwierdzić, że decyzja o stosunkowo szczegółowym uregulowaniu w ustawie sytuacji związanych z ustaleniem planu urlopów w zakładach pracy i podawaniem go do wiadomości ogółu pracowników, oraz z przesuwaniem terminów urlopów i z odwoływaniem z urlopów — podjęta została w oparciu o materiały świadczące, że te drobne pozornie sprawy, o charakterze głównie organizacyjnym, budziły w praktyce wiele nieraz wątpliwości, a brak ich jednoznacznego uregulowania w przepisach prawa, stwarzał niejasne sytuacje.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowana ustawa podkreśla, że zakład pracy obowiązany jest udzielić urlopu w naturze każdemu pracownikowi, który nabył prawo do urlopu i prawa tego nie utracił. Przewidziane sa jedynie dwie sytuacje, przy których zaistnieniu pracownik otrzymuje ekwiwalent pieniężny za urlop, a mianowicie: rozwiązanie lub wygaśniecie stosunku pracy oraz powołanie pracownika do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej. Ekwiwalent pieniężny za ten urlop przysługuje tylko wówczas, o ile pracownik nie utracił do niego prawa na mocy przepisu art. 17 ustawy, który wprowadza zasadę. że pracownik traci prawo do urlopu przysługującego w roku, w którym następuje rozwiązanie stosunku pracy w razie:</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselJaniszewskaIrena">1. rozwiązania stosunku pracy przez pracownika w drodze wypowiedzenia;</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselJaniszewskaIrena">2.rozwiązania stosunku pracy przez zakład pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika;</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselJaniszewskaIrena">3.samowolnego porzucenia pracy przez pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselJaniszewskaIrena">Oznacza to istotną zmianę w stosunku do aktualnie obowiązującego stanu prawnego. Dotychczas bowiem pracownik tracił prawo do urlopu w każdym przypadku rozwiązania z nim umowy o pracę przez zakład bez wypowiedzenia — nie tylko z winy pracownika, lecz także z powodu długotrwałej choroby bądź usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innej przyczyny, jeśli trwa ona dłużej niż miesiąc, a więc z przyczyn od pracownika niezależnych. W myśl przepisów nowej ustawy, pracownicy będą zachowywali w takich przypadkach prawo do ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselJaniszewskaIrena">Uchwała V Zjazdu naszej Partii przewiduję między innymi, że obok powszechnych, jednolitych dla wszystkich pracowników norm urlopowych zostaną zachowane odrębne normy związane ze szczególnym rodzajem pracy. W myśl ustawy dotyczyć to ma nauczycieli, wszystkich pracowników naukowo-dydaktycznych zatrudnionych na wyższych uczelniach oraz samodzielnych pracowników naukowo-badawczych i adiunktów — a więc osób trwale związanych z pracą naukową — zatrudnionych W instytucjach naukowo-badawczych oraz w Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselJaniszewskaIrena">Będą utrzymane w mocy wyższe normy urlopowe dla górników, marynarzy i rybaków morskich. Nastąpi to w drodze zawarcia odpowiedniej protokołów dodatkowych do układów zbiorowych pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselJaniszewskaIrena">Przewiduje się również, że Rada Ministrów w porozumieniu z CRZZ może w przypadkach uzasadnionych szczególnymi warunkami pracy zachować dotychczasowy wymiar urlopu dla pracowników zatrudnionych w dniu wejścia w życie ustawy, jeśli korzystali oni z urlopów w wyższym wymiarze, niż wynikający z art. 1 tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowana ustawa upoważnia również Rade Ministrów w porozumieniu z CRZZ do wprowadzenia — w drodze rozporządzenia — dla poszczególnych grup pracowników płatnych urlopów dodatkowych w przypadkach, gdy to jest uzasadnione z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy albo z uwagi na warunki szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia. Dotychczas takie urlopy, w wymiarze od 6 do 14 dni. w zależności od stopnia szkodliwości lub uciążliwości warunków pracy — zostały wprowadzone w niektórych działach między innymi w przemyśle chemicznym i drzewnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselJaniszewskaIrena">Projektowana ustawa uogólnia także wprowadzoną w układach zbiorowych pracy praktykę udzielania pracownikom sezonowym urlopu w wymiarze jednego dnia za przepracowany miesiąc.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselJaniszewskaIrena">Zmieniając w zasadniczy sposób dotychczasowy system urlopów wypoczynkowych, projektowana ustawa zastępuje z mocy samego prawa postanowienia układów zbiorowych pracy oraz indywidualnych umów o pracę w zakresie urlopów wypoczynkowych. Art. 32 ust. 4 stanowi, że obowiązujące postanowienia układów zbiorowych pracy oraz indywidualnych umów o pracę dotyczące urlopów wypoczynkowych zostają zastąpione z dniem wejścia w życie ustawy przez odpowiednie jej przepisy. Za przyjęciem takiego generalnego rozwiązania przemawiają względy natury praktycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselJaniszewskaIrena">Sytuacja wygląda bowiem tak, że układy zbiorowe pracy, w części regulującej uprawnienia urlopowe pracowników, opierają się na zasadach wynikających z przepisów dotychczasowych, a więc, w swoich konstrukcjach odbiegają w istotny sposób od ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselJaniszewskaIrena">Brak w ustawie urlopowej przepisu o zastąpieniu obowiązujących aktualnie postanowień układów zbiorowych pracy, dotyczących urlopów wypoczynkowych przez odpowiednie przepisy tej ustawy, oznaczałoby w praktyce, że we wszystkich zakładach pracy, objętych działaniem układów zbiorowych pracy, obowiązywałyby nadal po wejściu w życiu projektowanej ustawy dotychczasowe zasady urlopowe — do czasu ich zmiany w trybie przewidzianym dla zmiany układów zbiorowych pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselJaniszewskaIrena">Podobnie wygląda sprawa umów indywidualnych, zawartych przez zakłady pracy z pracownikami.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselJaniszewskaIrena">Realizacja ustawy przewidziana jest w okresie 2 lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselJaniszewskaIrena">Naświetlenia więc wymaga przejściowy przepis projektowanej ustawy stanowiący, że w okresie do 31 grudnia 1969 r. pracownikom korzystającym do dnia wejścia w życie ustawy z urlopów w wymiarze niższym niż określony w art. 1, przyzna je się urlopy w wymiarze:</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselJaniszewskaIrena">1)13 dni roboczych — po roku pracy, 2)16 dni roboczych — po trzech latach pracy, 3)17 dni roboczych — po sześciu latach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! Kierunek rozwiązań przyjętych w projekcie ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych i wprowadzenie jej w życie umożliwi opracowanie nowego kodeksu pracy, co jest przewidziane w uchwale V Zjazdu naszej partii i IX Plenum CRZZ.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselJaniszewskaIrena">Decyzje dotyczące opracowania kodeksu pracy już zostały podjęte, a związki zawodowe przyjęły na siebie ogromne, a zarazem zaszczytne zadanie opracowania tego kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselJaniszewskaIrena">Likwidując różnicę między pracownikami umysłowymi i robotnikami w zakresie uprawnień urlopowych, dokonamy pierwszego wyłomu w najpotężniejszej barierze, stojącej dotychczas na przeszkodzie stworzenia w Polsce Ludowej nowoczesnego kodeksu pracy, który zabezpieczałby w jednakowy sposób interesy wszystkich pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! Powyższa analiza podstawowych przepisów projektowanej ustawy pozwala na dokonanie oceny tego aktu z punktu widzenia jego znaczenia dla ludzi pracy w Polsce i na stwierdzenie, że nowa ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych będzie odpowiadała interesom szerokich mas robotniczych, bowiem opiera się ona na następujących zasadach:</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselJaniszewskaIrena">—ma zasięg powszechnie obowiązujący, a więc obejmuje wszystkie kategorie pracowników, podczas gdy dotychczas obowiązywało w tej materii kilkanaście różnych nie zsynchronizowanych ze sobą aktów prawnych, odnoszących się do poszczególnych grup pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselJaniszewskaIrena">—ma charakter kompleksowy, gdyż reguluje całokształt problematyki związanej z udzielaniem urlopów wypoczynkowych;</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselJaniszewskaIrena">—stanowi wyraz sprawiedliwej i postępowej polityki socjalnej państwa ludowego, które prawo do wypoczynku zapisało w Konstytucji jako jedno z podstawowych praw obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselJaniszewskaIrena">W wyniku wnikliwej analizy samego projektu, jak i wniosków zgłoszonych do Komisji przez zainteresowane środowiska, organizacje i osoby, Komisja Pracy i Spraw Socjalnych proponuje wprowadzenie poprawek do projektu ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, zawartych w druku nr 156 dostarczonym obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselJaniszewskaIrena">Proponowane przez Komisję poprawki uściślają i udoskonalają projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselJaniszewskaIrena">Wysoki Sejmie! W głębokim przekonaniu, że projektowana ustawa stanowić będzie dalsze poważne polepszenie sytuacji szerokich rzesz pracowników, a zwłaszcza robotników z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych (druk sejmowy nr 150) wraz z poprawkami Komisji, zawartymi w druku sejmowym nr 156.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Otwieram dyskusję. Jako pierwszy zabierze głos poseł Ignacy Loga-Sowiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoki Sejmie! Pod debatę obecnej sesji wniesiony został przez grupę posłów robotniczych i związkowych projekt aktu ustawodawczego o wielkiej doniosłości dla ogółu ludzi pracy. Idea przewodnia tego aktu zgodna jest z zasadą, że w naszym socjalistycznym ustroju najwyższym dobrem jest człowiek.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Dobru człowieka, jako nadrzędnemu celowi, była, jest i będzie zawsze podporządkowana działalność partii klasy robotniczej — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i związanych z nią sojuszem stronnictw politycznych, organizacji społecznych, związków zawodowych i organizacji młodzieżowych oraz wszystkich sił skupionych wokół realizacji programu budownictwa socjalistycznego we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Kierujemy wysiłek twórczy narodu na pomnażanie już osiągniętego dorobku gospodarczego i zdobyczy socjalnych, uzyskanych w pierwszym ćwierćwieczu Polski Ludowej, służących dobru wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Po podwyższeniu rent i emerytur na porządku dnia stanęła sprawa uregulowania niezmiernie doniosłego dla klasy robotniczej i ogółu ludzi pracy zagadnienia urlopów pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W ten sposób przystąpiliśmy do realizacji programu socjalnego o dużej doniosłości społecznej przedstawionego przez naszą partię, po konsultacji ze związkami zawodowymi, na V Zjeździe PZPR w referacie tow. Władysława Gomułki.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jest to program zawierający w sobie elementy zasadniczych przemian prawnych i moralno-obyczajowych, program, którego ideą naczelną jest stworzenie podstaw prawnych dla zrównania uprawnień ludzi pracy. W ustawodawstwie Polski burżuazyjnej istotne różnice utrwalane były przede wszystkim w uprawnieniach pracowników umysłowych i robotników, przy czym ci ostatni, to jest robotnicy byli dyskryminowani i pokrzywdzeni pod wieloma względami, a przede wszystkim w zakresie urlopów wypoczynkowych oraz zaopatrzenia materialnego w okresie choroby, świadczonego z ubezpieczenia społecznego. Poza tym występowały różnice pomiędzy pracownikami zatrudnionymi w przemyśle i rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jednym z podstawowych założeń polityki socjalnej naszego państwa ludowego było i jest zmniejszanie, a następnie całkowita unifikacja uprawnień robotników i pracowników umysłowych. Stosowana była przy tym zasada — „równania w górę” a wiec systematycznie rozszerzane były uprawnienia robotników.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W porównaniu z ustawodawstwem burżuazyjnym, Polska Ludowa wydatnie podwyższyła wymiary urlopów robotniczych, przy czym szczególnym osiągnięciem było wprowadzenie miesięcznego urlopu po 10 latach pracy. Dziś już prawie co trzeci robotnik korzysta z miesięcznego urlopu. W całej gospodarce narodowej z miesięcznego urlopu korzysta przeszło 50% ogółu pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przedstawiony przez posła Irenę Janiszewska z ramienia Komisji projekt ustawy o urlopach pracowniczych uzyskał już w czasie dyskusji wśród załóg robotniczych, ogniw i instancji związkowych, w tym także na plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych, pełną aprobatę i powszechne uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Zawarte w tym akcie prawnym nowe zasady nabywania uprawnień urlopowych uznane zostały za społecznie słuszne i sprawiedliwe. Przekreślają one ostatecznie nieuzasadnione różnice w tych uprawnieniach, jakie pozostawiło nam w spadku ustawodawstwo socjalne Polski burżuazyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Na mocy nowej ustawy podniesione zostają normy urlopu wypoczynkowego dla robotników ze stażem pracy poniżej 10 lat, przy jednoczesnym zaliczeniu do stażu również okresu nauki zawodu po szkole podstawowej. Spowoduje to wzrost odsetka ogółu zatrudnionych korzystających z maksymalnego, to jest 26-dniowego urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Ogółem ze zwiększonych urlopów skorzysta już w 1969 r. 3.200 tys. robotników, którzy dotychczas jeszcze nie posiadają 10-letniego stażu pracy. W rezultacie zaliczania do stażu pracy również czasu nauki zawodu, robotnicy uzyskiwać będą miesięczny urlop o 2—3 lata wcześniej niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Tak więc i robotnik, i pracownik umysłowy, którego i czas nauki po szkole podstawowej, i czas stażu pracy wyniesie łącznie 10 lat, otrzyma już w wieku 26, 27 lat — miesięczny urlop wypoczynkowy. Przeciętny urlop robotniczy w 1970 r., w porównaniu z 1968 r. wydłuży się z 18 do 22 dni roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W ten sposób nasze ustawodawstwo socjalne w dziedzinie urlopów wypoczynkowych będzie najkorzystniejsze wśród wszystkich państw socjalistycznych oraz stanie się ono jednym z najbardziej postępowych na świecie. Możemy się przy tym poszczycić, że Polska, jako pierwszy kraj na świecie, wlicza w swoim ustawodawstwie okres nauki zawodu do stażu pracy, zapewniającego wyższe uprawnienia urlopowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">W krajach Europy zachodniej, jak np. w NRF, Wielkiej Brytanii, Belgii, Danii, najwyższy wymiar urlopu robotników nie przekracza 18 dni. W USA w większości przypadków robotnicy przemysłowi otrzymują tylko 2-tygodniowy urlop wypoczynkowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nowa ustawa polepszy wydatnie możliwości wypoczynku pracowniczego. W wyniku realizacji ustawy liczba dniówek urlopu wypoczynkowego wzrasta w skali kraju o 20 mln. Oznacza to poważny wysiłek finansowy i organizacyjny dla naszej gospodarki. Poza tym zwiększony wymiar urlopu musi pociągnąć wzrost wydatków na urządzenia turystyczno-wypoczynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przedłużenie wymiaru urlopów dla robotników, jak również zapowiedziane w uchwale V Zjazdu naszej partii po 1970 r. skracanie czasu pracy, stawiają zadanie lepszego skoordynowania i wykorzystania środków państwowych i związkowych, różnych instytucji i zakładów pracy, przy czynnym i wiodącym udziale FWP i rad narodowych, w celu rozszerzenia bazy wczasowej, lepszego zagospodarowania wolnego czasu i zapewnienia coraz bardziej kulturalnego i racjonalnego wypoczynku ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Społeczna doniosłość rozpatrywanej na dzisiejszym posiedzeniu przez Wysoką Izbę ustawy polega nie tylko na tym, że wprowadza ona korzystniejszy niż dotąd oraz oparty na sprawiedliwych społecznie zasadach system urlopów wypoczynkowych. Stanie się ona bowiem także punktem wyjścia dla dokonania w ciągu najbliższych dwóch lat kodyfikacji prawa pracy, a więc stworzenia nowoczesnego prawa pracy, odpowiadającego aktualnym potrzebom społecznym i uwzględniającego perspektywy rozwoju społecznego i ekonomicznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Jednym z głównych założeń nowego kodeksu pracy będzie jednolite unormowanie podstawowych praw i obowiązków pracowników. Rozwiązanie takie dawać będzie wyraz wymogom sprawiedliwości w ustroju socjalistycznym, a więc zapewniać będzie wszystkim pracującym jednakowe podstawowe prawa i obowiązki, uwzględniając przy tym niezbędne odrębności tylko w zakresie wyznaczonym specyfiką warunków i charakteru pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Niezależnie od tych zasadniczych względów natury społecznej, procesowi niwelowania różnic między robotnikiem a pracownikiem umysłowym i zacieraniu różnic między pracą umysłową a fizyczną sprzyjają coraz wyższe kwalifikacje zawodowe i wykształcenie ogólne klasy robotniczej, jej rola i pozycja, jako głównej siły w budownictwie socjalizmu, co — zwłaszcza w warunkach szybko postępującej rewolucji naukowo-technicznej — nabiera szczególnego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wszystkie te względy mieliśmy na uwadze, dokonując częściowych korzystnych dla robotników kodyfikacji ustawodawstwa pracy. Jednakże możliwości przekreślenia tych różnic i stopniowego przystąpienia do realizacji słusznych postulatów klasy robotniczej były i są zależne od stworzenia niezbędnych warunków ekonomicznych. Bowiem problem unifikacji uprawnień robotników i pracowników umysłowych oraz w ogóle kodyfikacji prawa pracy, obok swego doniosłego społecznego znaczenia, w którym wyraża się głęboka humanistyczna treść socjalizmu, posiada też poważny aspekt ekonomiczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Rozwiązania prawne muszą odpowiadać określonym stosunkom społecznym i ekonomicznym oraz obiektywnym prawom rządzącym tymi stosunkami. Przystępując do rozwiązania tych problemów, trzeba nie tylko określić, w jakim zakresie nastąpi rozszerzenie uprawnień klasy robotniczej, ale również i jakie to przyniesie konsekwencje w zakresie zwiększenia obciążeń gospodarki z tego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Te właśnie ekonomiczne i społeczne przesłanki unifikacji uprawnień robotników i pracowników umysłowych legły u podstaw programu socjalnego partii i związków zawodowych, który został już podjęty w dziedzinie tworzenia nowego, korzystnego, socjalistycznego prawa pracy, Nowy kodeks pracy, nad którym już znacznie zaawansowane zostały prace w Centralnej Radzie Związków Zawodowych, przy współudziale Komitetu Pracy i Płac, będzie zawierał rozwiązania prawne, zabezpieczające realizację wielkiego programu całkowitego i pełnego zrównania w uprawnieniach wszystkich kategorii pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Prawo pracy swym zasięgiem obejmie wszystkich pracowników i wobec wszystkich wprowadzi nowe, jednakowe zasady. W szczególności wprowadzone zostaną jednolite świadczenia na wypadek choroby, wypłacane z funduszów ubezpieczenia społecznego. Uważamy przy tym, że również wysokość zasiłków chorobowych — podobnie jak to ma miejsce przy urlopach — powinna być uzależniona od stażu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Kształtując instytucje prawa pracy w sposób społecznie sprawiedliwy i postępowy, kodeks pracy uwzględni nasze realne możliwości gospodarcze, jak i potrzeby ludzi pracy. Uprawnienia pracownicze muszą być bowiem formułowane w sposób dojrzały i odpowiedzialny.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Mówiąc o założeniach nowego prawa pracy, nie można pominąć osiągnięć i rozwiązań dotychczasowych. Wprawdzie nasze prawo pracy nie zostało dotychczas skodyfikowane, jednakże zawiera ono szereg rozwiązań, którymi możemy się naprawdę poszczycić, a które trzeba będzie wcielić do nowego kodeksu pracy i nadal je doskonalić.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wszystkie te problemy muszą być brane pod uwagę m.in. przy pracach związanych ze skracaniem czasu pracy. Taki właśnie tryb i kierunek prac przewiduje uchwała V Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Partia, władza ludowa i związki zawodowe przywiązują do opracowania nowego kodeksu pracy dużą uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nasza partia i związki zawodowe nigdy nie godziły się ze społecznie nieuzasadnionymi różnicami w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych, które odziedziczyło państwo ludowe po ustroju kapitalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nasza partia miała zawsze u swych podstaw działania serdeczne, ludzkie dążenia do sprawiedliwości społecznej, o prawo do szczęścia dla tych, którzy w minionych czasach pracowali tylko dla szczęścia innych. Dzisiaj dążeniom tym nadaje partia konkretny kształt materialny.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Dorobek pierwszego ćwierćwiecza dowodzi, że ustrój nasz wyzwala niespożyte zasoby sił twórczych klasy robotniczej i całego narodu, dzięki którym wzrasta dochód narodowy, a równocześnie rośnie zamożność społeczeństwa, rozszerzają się uprawnienia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Osiągnięcia na tym odcinku w okresie pierwszego ćwierćwiecza Polski Ludowej są niemałe. Wystarczy tylko wspomnieć o nowym systemie przepisów dotyczących warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, o postępowaniu rozjemczym, o uprawnieniach związków zawodowych i o samorządzie robotniczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Podobnie Sejm PRL w obecnej kadencji może się wykazać dużymi osiągnięciami we wszystkich dziedzinach budownictwa socjalistycznego. Sejm w obecnej kadencji uchwalił wiele ustaw o dużym znaczeniu socjalnym dla klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy, m.in. ustawę o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, ustawę o utworzeniu funduszu emerytalnego, ustawę o odszkodowaniach za wypadki przy pracy i choroby zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Nowy system prawa pracy przejmie z obecnego ustawodawstwa wszystko to, co zdało egzamin życiowy. Będzie to na pewno najwłaściwsza droga doskonalenia tego ustawodawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Kodyfikacja prawa pracy stworzy harmonijny i spoisty system dostosowany do współczesnych warunków naszego kraju. Posiadać to będzie doniosłe znaczenie społeczno-polityczne dla kształtowania i umacniania socjalistycznych stosunków w zakładach pracy, służąc zarazem umacnianiu praworządności w stosunkach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Na szczególną uwagę zasługują zawarte w projektowanej ustawie rozwiązania mające zagwarantować faktyczne stosowanie nowych przepisów. Należy tutaj zwłaszcza podkreślić ustawowy obowiązek posiadania przez zakłady pracy planów urlopowych, zakaz przesuwania ustalonych terminów urlopów, zakaz odwoływania pracowników z urlopów.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Równocześnie zostały w istotny sposób rozszerzone uprawnienia i funkcje kontrolne instancji związkowych, a zwłaszcza rad zakładowych, nad przestrzeganiem stosowania nowych przepisów przez administrację zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Cechę charakterystyczną obecnej ustawy stanowi zaostrzenie odpowiedzialności prawnej za jej naruszanie, co sprzyjać będzie przestrzeganiu praworządności w tej ważnej dziedzinie życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Wysoka Izbo! Dyskusja przedzjazdowa na temat projektowanej reformy urlopów, a następnie dyskusja nad projektem ustawy, jaka miała miejsce w związkach zawodowych, wykazały niezbicie, że mowy system przyznawania urlopów spotkał się z powszechną aprobatą i uznaniem załóg robotniczych. Również te nieliczne grupy młodych pracowników, którzy przez krótki okres posiadać będą mniej korzystne warunki urlopowe, nie mogą odmówić społecznej słuszności postanowień nowej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Mając na uwadze powyższe względy, w przekonaniu o doniosłości j prawidłowości przeprowadzonej reformy urlopów, Klub Poselski PZPR, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za projektem ustawy, ponieważ:</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">—rozszerza ona uprawnienia ludzi pracy do odpoczynku;</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">—doskonali obowiązujące w naszym kraju ustawodawstwo pracy, przyspieszając w istotny sposób proces tworzenia prawa pracy w pełni nowoczesnego i odpowiadającego socjalistycznej treści naszego ustroju;</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">—stanowi podstawę do dalszych poczynań w zakresie pełnej już niwelacji różnic w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Przedłożony projekt ustawy jest więc poważnym osiągnięciem ludzi pracy w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselLogaSowinskiIgnacy">Ustawa ta odzwierciedla najgłębszą istotę naszego ludowego państwa, wyrażającą się w dążeniu do stałej poprawy warunków pracy i życia całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos zabierze poseł Barbara Natorska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o urlopach wypoczynkowych, który jest przedmiotem dzisiejszej debaty, dotyczy zagadnienia dużej wagi dla ogółu ludzi pracy i całego naszego społeczeństwa. Waga tego zagadnienia w naszym kraju znalazła wyraz w Konstytucji, gdzie prawo do wypoczynku zaliczono do rzędu podstawowych praw obywatelskich. Wiadomo też, że zasięgiem urlopów wypoczynkowych objęto powszechnie wszystkich pracowników zatrudnionych w gospodarce narodowej, a polityka socjalna naszego ludowego państwa zmierzała do rozszerzenia uprawnień i wprowadzania korzystnych dla ludzi pracy zmian w tej dziedzinie. Wprowadzono na przykład, dodatkowe urlopy dla pracowników zatrudnionych przy pracach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, płatne urlopy dla osób uczących się. różnego rodzaju urlopy okolicznościowe, jak na przykład urlopy dla matek wychowujących dzieci do lat trzech.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselNatorskaBarbara">Pomimo tych dążeń i wielu korzystnych zmian, podstawowy problem — znacznych różnic w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych, zapisany w starym przedwojennym ustawodawstwie pracy, nie został dotychczas w sposób radykalny rozwiązany.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselNatorskaBarbara">Potrzeba usunięcia tych różnic stopniowo narastała i dojrzewała, a została między innymi wyrażona w licznych i uzasadnionych postulatach załóg robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselNatorskaBarbara">Różnice te stają się bowiem coraz bardziej przeżytkiem w warunkach naszego życia społeczno-politycznego, zawodowego i kulturalnego na tle socjalistycznych przemian i postępu w kraju oraz w środowiskach pracy. Klasa robotnicza — główna siła społeczna w naszym kraju — wnosi też zarazem dominujący wkład w rozwój gospodarczy i wzrost dochodu narodowego oraz wywiera przemożny wpływ na dokonywające się przeobrażenia. Jej czynna i zaangażowana postawa we wszystkich dziedzinach życia społecznego, jej aktywny udział w różnych formach demokracji socjalistycznej, w samorządzie robotniczym — mają decydujący wpływ na realizację założeń naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselNatorskaBarbara">Podział pracowników na — „fizycznych” i — „umysłowych” i wiążące się z tym różnice w uprawnieniach społecznych zatracają coraz bardziej swój sens również w dziedzinie pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselNatorskaBarbara">Wprowadzanie nowoczesnych maszyn i urządzeń, różnych usprawnień oraz nowych metod w organizacji pracy stawia też nowe, wyższe i bardziej odpowiedzialne wymagania przed robotnikami. Te nowe wymagania polegają na tym, że robotnicy muszą w niemałym zakresie opanowywać także podstawy teoretyczne zawodu, poznawać budowę nowoczesnego wyposażenia technicznego fabryk, właściwości procesów technologicznych itp. Przemiany zachodzące w pracy produkcyjnej wymagają więc od robotnika zarówno znacznego zasobu wiedzy, jak i stałego napięcia uwagi oraz odpowiedniego wysiłku umysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselNatorskaBarbara">Wspomniane zjawiska występują także w coraz większym zakresie w zakładach przemysłu włókienniczego, odzieżowego i skórzanego, do których coraz szerzej wkracza postęp techniczny, wprowadza się nowe maszyny i technologie.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselNatorskaBarbara">Warto też wspomnieć, że w następstwie dążeń naszego państwa do podnoszenia ogólnego poziomu kulturalnego, szerokiego rozwoju systemu oświaty i szkolnictwa zawodowego, szkół przyzakładowych — także do zakładów przemysłu lekkiego napływa coraz więcej wykształconej młodzieży, która pracuje w charakterze robotników wykwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselNatorskaBarbara">W obecnym okresie co siódmy robotnik w naszych zakładach posiada zasadnicze bądź średnie wykształcenie, a wśród młodzieży pracującej, młodzi wykształceni robotnicy stanowią ponad 30%.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselNatorskaBarbara">Od szeregu lat obserwujemy w zakładach włókienniczych dobre rezultaty pracy młodych robotników — absolwentów szkół zawodowych, przy tym absolwenci tych szkół opanowują stosunkowo szybko obsługę maszyn i urządzeń oraz biorą aktywny udział w doskonaleniu procesów produkcji. Mówiąc o tym, zdajemy sobie sprawę z tego, że — wobec narastającej złożoności pracy zawodowej i rozwoju życia społecznego w środowiskach pracy — występować będzie u nas w dalszym ciągu duże zapotrzebowanie na kadrę robotniczą o należytym przygotowaniu fachowym i wykształceniu ogólnym.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselNatorskaBarbara">Z tego względu należy podkreślić słuszność założeń projektu ustawy, która uwzględnia fakt zacierania się różnic między pracą fizyczną i umysłową, eliminuje podział na pracowników fizycznych i umysłowych, a za podstawę wymiaru urlopu bierze staż pracy, do którego zalicza się także czas trwania nauki w różnych typach szkół. Projekt przyjmuje więc przede wszystkim osobisty wkład pracy człowieka zarówno w okresie zatrudnienia, jak i podczas nauki, jako jedyną podstawę do wzrostu uprawnień urlopowych. Jest to zasada ze wszech miar słuszna, odpowiadająca także w pełni naszemu poczuciu sprawiedliwości społecznej. Ogromne znaczenie indywidualne i społeczno-wychowawcze ma przy tym uwzględnienie lat nauki w szkole. Znajdujemy w tym wyraz uznania dla społecznej wagi i rangi kształcenia się ludzi, zdobywania przez nich wyższych kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselNatorskaBarbara">Znaczenie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych podkreślone w projekcie ustawy urlopowej stanowić będzie niewątpliwy bodziec dla młodzieży już pracującej, do kształcenia się, uzyskiwania wyższych kwalifikacji, zdobywania wiedzy tak potrzebnej dziś w pracy i życiu. W rezultacie przynosić to będzie wzrost kultury pracy, lepsze wykorzystanie maszyn i urządzeń, sprawniejszą realizację zadań produkcyjnych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselNatorskaBarbara">Dopływ nowych wykształconych kadr do przemysłu lekkiego odegra ważną rolę w jego dalszym rozwoju i unowocześnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselNatorskaBarbara">Projekt ustawy — wiążąc ściśle korzyści urlopowe ze stażem, a w pewnym stopniu ciągłością pracy — zmierza również w kierunku zwiększenia stabilizacji załóg pracowniczych. Chodzi tu więc o sprawę dość ważną. Stabilność załóg sprzyja bowiem rozwojowi życia społecznego w środowisku pracy i dobrej realizacji zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselNatorskaBarbara">Najbardziej czołowym, ważnym społecznie celem reformy urlopowej jest zapewnienie ludziom pracy dłuższego wypoczynku, szerszych możliwości regeneracji sił fizycznych i psychicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselNatorskaBarbara">Sprzyja temu — jak wiadomo — większy niż dotychczas wymiar czasu urlopów, możliwość szybszego uzyskania dłuższego urlopu po rozpoczęciu pracy. W związku z tym wytyczne do reformy urlopów, zawarte w tezach na V Zjazd PZPR spotkały się od początku z dużym i niesłabnącym po dziś dzień zainteresowaniem naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselNatorskaBarbara">Zjawisko bardzo żywego zainteresowania tą sprawa obserwujemy również bezpośrednio wśród załóg przemysłu lekkiego. Do tego zagadnienia powracano częstokroć w toku prowadzonej ostatnio kampanii sprawozdawczo-wyborczej w zakładowych ogniwach związkowych, a także na wielu spotkaniach poselskich. W licznych głosach robotnicy wyrażali pełne poparcie i aprobatę dla projektu reformy urlopowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselNatorskaBarbara">Zainteresowanie to wśród załóg przemysłu lekkiego jest szczególnie uzasadnione. Znaczną ich większość stanowią bowiem kobiety, a wśród nich ponad 60% to matki wychowujące dzieci. Praca zawodowa, w tym przeważnie na trzy zmiany, w zakładach włókienniczych, obowiązki związane z wychowywaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego — wszystko to sprawia, że potrzeba dłuższego wypoczynku urlopowego jest tu szczególnie żywo odczuwana.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselNatorskaBarbara">Dla pracowników przemysłu lekkiego — włókniarek pracujących jeszcze w dość trudnych warunkach, szczególnie w starych zakładach, a także wykonywających coraz bardziej złożone czynności zawodowe w warunkach coraz większej mechanizacji pracy, a w perspektywie i automatyzacji niektórych procesów produkcyjnych, wymagających przecież szczególnego skupienia uwagi i napięcia nerwów, każdy dodatkowy dzień wypoczynku i odprężenia jest bardzo pożądany.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselNatorskaBarbara">Uchwalenie ustawy, a następnie wprowadzenie jej w życie, przyniesie rzeczywiście przedłużony wymiar urlopów dla około 264 tys. robotników przemysłu lekkiego, z ogólnej liczby 472 tys. Obliczenia nasze wykazują, że jeśli obecnie średni wymiar urlopu przypadający na jednego robotnika wynosi 18,8 dnia, to według nowych zasad wyniesie on ponad 24 dni.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselNatorskaBarbara">Projekt ustawy w art. 10, 11 i 12 określa także zasady funkcjonowania urlopów w warunkach zakładu pracy. Uprawnienia urlopowe mają być realizowane w oparciu o plan urlopów przygotowany przez kierownictwo zakładu w porozumieniu z radą zakładową, przy uwzględnieniu wniosków pracowników i normalnego toku pracy. Warto jeszcze zwrócić uwagę na postanowienie, które głosi, że przesunięcie terminu urlopu może nastąpić jedynie z powodu szczególnie ważnych potrzeb zakładu i to w porozumieniu z pracownikiem i za zgodą rady zakładowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselNatorskaBarbara">Dominuje tu więc troska o sprawną realizację uprawnień urlopowych, o interesy pracownika, przy zachowaniu ładu w dziedzinie produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselNatorskaBarbara">Wspomniane przepisy ustawy sprzyjać będą ulepszaniu planowania i rozwiązywania spraw urlopowych w naszych zakładach pracy. Dotychczas występowało w tym zakresie sporo niedomagań, braków, niedoceniania praw urlopowych poszczególnych ludzi, nie zawsze dobra organizacja urlopów.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselNatorskaBarbara">Znajdowało to wyraz w zbyt częstym przesuwaniu terminów urlopów, dzieleniu ich, a u pracowników umysłowych w niewykorzystywaniu urlopów w roku, za który one przypadały. Usunięcie niedomagań i wypaczeń nie nastąpi jednak automatycznie. Z naszych obserwacji wynika, że urlopy pracownicze w zakładzie produkcyjnym to złożona dziedzina. Zaznaczają się tu wielorakie potrzeby pracowników, ich sytuacje rodzinne i zarazem potrzeba sprawnego toku działalności przedsiębiorstwa. Staje więc przed nami poważne zadanie udoskonalania metody planowania i rozwiązywania spraw urlopowych w środowiskach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselNatorskaBarbara">Warto przy tym wspomnieć, że występuje powszechne dążenie u pracowników do wykorzystywania urlopów w okresie letnim. Wydaje się między innymi, rzeczą słuszną, aby planować urlopy w dłuższym, paroletnim okresie, dbając przy tym o to, aby pracownicy, którzy w jednym roku mieli urlop w porze zimowej, w następnym roku mogli go wykorzystać w miesiącach letnich.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Zwiększenie wymiaru urlopów dla setek tysięcy pracowników naszego przemysłu, w tym dla większości kobiet tam zatrudnionych, wysuwa jednocześnie przed nami zadanie dalszego, wydatnego rozwoju urządzeń wypoczynkowych, tzw. bazy wczasowej. Dotychczas, dzięki wspólnym wysiłkom instancji naszego związku zawodowego oraz zakładów przemysłu lekkiego, powstało już wiele ośrodków wczasów rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselNatorskaBarbara">W 1968 r. korzystało z wczasów ponad 59 tys. osób. Zorganizowano także dla młodzieży pracującej i uczniów szkół przyzakładowych kilkadziesiąt obozów wypoczynkowych, w których wzięło udział ponad 5 tys. dziewcząt i chłopców.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselNatorskaBarbara">Te liczby, aczkolwiek pokaźne, tylko częściowo zaspokajają duże i ciągle wzrastające potrzeby, zwłaszcza kobiet pracujących. Zbyt duży odsetek pracujących kobiet spędza jeszcze urlopy w domu, w warunkach nie sprzyjających regeneracji sił psychicznych i fizycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselNatorskaBarbara">Zagadnienie stwarzania coraz szerszych i coraz lepszych warunków wypoczynku pracownikom przemysłu lekkiego zajmuje też jedno z czołowych miejsc w programie naszej działalności na najbliższe lata.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselNatorskaBarbara">Dążyć będziemy w szczególności do lepszego wykorzystania, dalszego doskonalenia i rozwijania zakładowych ośrodków wczasowych. Sprzyjać temu będą zwiększone środki na inwestycje dla naszego przemysłu, które zabezpieczają również zakładom modernizującym się i nowo budowanym towarzyszące urządzenia i obiekty socjalne. Pragnę przy tym podkreślić, że uwzględnienie potrzeb z tej dziedziny w planach inwestycyjnych jest zjawiskiem bardzo pozytywnym, świadczącym o trosce, z jaką państwo nasze odnosi się do tych tak żywotnych potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselNatorskaBarbara">Niepokoi nas jednakże fakt niesprawnej i niepełnej realizacji inwestycji socjalno-kulturalnych. Przykładowo podam, że plan tych inwestycji w przemyśle lekkim, wykazującym tak duże pod tym względem potrzeby, został w 1968 r. wykonany zaledwie w 50%.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselNatorskaBarbara">Na tym tle rysuje się konieczność otoczenia inwestycji socjalno-kulturalnych przez odpowiedzialne resorty większą troską, zwrócenia większej uwagi na realizację tych inwestycji oraz podjęcia bardziej skutecznych działań dla zabezpieczenia pełnego ich wykonawstwa. Środki przeznaczone na te cele powinny być racjonalnie i efektywnie wykorzystane. Problem ten podniosła i podkreśliła jego duże znaczenie w ostatnio uchwalonych dezyderatach sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselNatorskaBarbara">Również nasz związek zawodowy, jego ogniwa, samorządy robotnicze podejmują i kontynuować będą wzmożone wysiłki w kierunku społecznego oddziaływania na lepszą i sprawniejszą realizację planu inwestycji socjalnych, co będzie w efekcie przynosić między innymi stałą poprawę w zabezpieczaniu wypoczynku urlopowego naszym załogom i ich rodzinom.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselNatorskaBarbara">Wysoki Sejmie! Mając na uwadze ogromną wagę i społeczne znaczenie spraw ujętych w projekcie ustawy, w imieniu ponad półmilionowej rzeszy pracujących i członków Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Włókienniczego, Odzieżowego i Skórzanego, którzy wyrazili pełną i powszechną aprobatę dla reformy systemu urlopowego, będę głosowała za uchwaleniem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Toczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselToczekTadeusz">Wysoki Sejmie! Przepisy prawa urlopowego, obowiązującego obecnie w Polsce, pochodzą w znacznej mierze z okresu międzywojennego. Opierały się one głównie na ustawie z dnia 16.V.1922 r. o urlopach dla pracowników zatrudnionych w przemyśle i w handlu, znowelizowanej w 1933 r. na niekorzyść robotników.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselToczekTadeusz">Ustawa ta była w Polsce Ludowej kilka razy zmieniana. Już dekretem z dnia 29.XI. 1945 r. przywrócono jej pierwotny, korzystniejszy tekst z 1922 r., czyli anulowano nowelę z 1933 r. Dekretem z lipca 1948 r. zlikwidowano wiele braków przedwojennej ustawy. Następna zmiana dokonana została w 1950 r. W wyniku tej zmiany przedłużono pracownikom fizycznym urlop z 8 do 12 dni, utrzymując 15-dniowy urlop po trzech latach pracy oraz przyznano tej kategorii pracowników prawo do miesięcznego urlopu po 10 latach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselToczekTadeusz">Dalsze korzystne zmiany w prawie urlopowym wprowadził dekret z dnia 18.1.1956 r., regulując sprawę ciągłości pracy i przez to umożliwiając robotnikom nabywanie prawa do miesięcznego urlopu po 10 latach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselToczekTadeusz">Jak widzimy, przepisy ustawy ulegały poważnym zmianom. Nastąpiło przedłużenie urlopów dla robotników, złagodzono warunki nabywania prawa do urlopów itd. W ten sposób były realizowane zasady Konstytucji PRL, która prawo do wypoczynku uznaje jako jedno z podstawowych praw obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselToczekTadeusz">Rozpatrywany na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych odpowiada przeobrażeniom, jakie dokonały się w naszym kraju w okresie 25 lat władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselToczekTadeusz">Stanowi on urzeczywistnienie jednego z podstawowych postulatów zgłaszanego na wielu spotkaniach poselskich oraz na zebraniach związkowych, postulatu dotyczącego likwidacji różnic w uprawnieniach pracowniczych. Jest realizacją programu socjalnego przyjętego na V Zjeździe partii. Stwarza warunki do dalszych prac nad kodeksem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt ustawy jest ważnym aktem prawnym w dziedzinie porządkowania prawa pracy, regulującym sprawę pracowniczych urlopów wypoczynkowych w sposób odpowiadający aktualnym potrzebom i warunkom społeczno-politycznym. Zwiększenie wymiaru urlopów dla robotników i objęcie jednolitym systemem urlopowym ogółu pracujących w Polsce zlikwiduje dotychczasowe, z punktu widzenia społecznego, nieuzasadnione różnice w uprawnieniach pracowniczych w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselToczekTadeusz">Rozpatrując projekt nowej ustawy urlopowej wydaje się konieczne podkreślić jego podstawową cechę, to jest ustalenie powszechnych i jednolitych zasad, określających prawa pracowników do urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselToczekTadeusz">Przyjmując za jedynie słuszne, jednolite i powszechnie obowiązujące zasady ustalania urlopów dla pracowników, projekt ustawy nie stosuje ich mechanicznie, przeciwnie, uwzględnia to wszystko, co w określonym zawodzie, czy grupie zawodowej przemawia za innym rozwiązaniem. I to jest zgodne z całym ustawodawstwem socjalnym Polski Ludowej, które, zmierzając do ujednolicania uprawnień ogółu ludzi pracy, różnicuje je w zależności od warunków, w których przebiega proces pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselToczekTadeusz">Odziedziczone po rządach obszarniczo-kapitalistycznych prawodawstwo urlopowe pozbawione było cech powszechności. Bez żadnych obiektywnych uzasadnień uprzywilejowało niektóre grupy pracownicze, dzieliło pracowników na fizycznych i umysłowych, i co się z tym wiąże, różnicowało urlopy tych grup pracowniczych, podobnie jak różnicowało je w grupie pracowników zatrudnionych w przemyśle i rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt nowej ustawy generalnie odrzuca w uprawnieniach podział pracowników na fizycznych i umysłowych i w ślad za tym likwiduje wszystkie różnice, jakie istniały w wymiarze urlopów pracowników zatrudnionych w poszczególnych działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselToczekTadeusz">W myśl założeń projektu ustawy, wymiar urlopu pracowników będzie jednakowy bez względu na to, czy pracownik jest zatrudniony w przemyśle, rolnictwie, usługach czy administracji, bez względu na to, czy jego praca nosi znamiona fizycznej czy umysłowej. W miarę wzrostu kwalifikacji zawodowych ogółu pracowników podział taki w wielu zakładach pracy jest trudny do określenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselToczekTadeusz">Jedyne zróżnicowanie wymiaru urlopów, jakie przewiduje projekt ustawy, uzależnione jest warunkami wykonywanej pracy. I tak, dla przykładu warto podkreślić, ze mimo znacznego postępu, jaki osiągnęliśmy w zakresie poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, w zakresie postępu technicznego i technologicznego, to jednak wciąż są jeszcze zawody i stanowiska pracy charakteryzujące się dużą uciążliwością, np. w przemyśle chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselToczekTadeusz">Dla tych grup zawodowych projekt ustawy przewiduje możliwość udzielenia urlopu dodatkowego. Nastąpić to winno w układach zbiorowych pracy, w których można bardziej szczegółowo określić uciążliwość warunków pracy oraz wielkość i zasady udzielania dodatkowego urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselToczekTadeusz">Poza tym warunki pracy w górnictwie, żegludze morskiej i rybołówstwie morskim uzasadniają wyższe wymiary urlopów wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselToczekTadeusz">Innym kryterium przyznawania dłuższego urlopu będzie specyfika zawodu; odnosi się ona np. do pracowników nauki, dla których wymiar urlopu wynosi b tygodni. Uzasadnia się to specyfiką działalności naukowej, w której nie da się czasu pracy zmieścić w określonych godzinach, a, na pewno część urlopu jest wykorzystywana niejednokrotnie na prace badawcze i naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselToczekTadeusz">Bez zmian pozostaje wymiar urlopu dla nauczycieli i pracowników naukowo-dydaktycznych na wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselToczekTadeusz">Za utrzymaniem dotychczasowych zasad wymiaru urlopu dla nauczycieli oraz pracowników naukowo-dydaktycznych na wyższych uczelniach przemawia organizacja i charakter pracy. W szkolnictwie ferie szkolne są urlopem wypoczynkowym nauczycieli. Jednocześnie w okresie ferii szkolnych organizuje się dla nauczycieli kursy, kurso-konferencje i inne formy dokształcania i doskonalenia zawodowego. Poważna liczba nauczycieli prowadzi pracę wychowawczą na koloniach i obozach młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselToczekTadeusz">Na podkreślenie zasługuje w dyskutowanym projekcie ustawy bardzo korzystne rozwiązanie urlopów dla młodocianych.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselToczekTadeusz">Reasumując można stwierdzić, że projekt ustawy przyjmuje jednolite, powszechnie obowiązujące zasady wymiaru i przyznawania urlopu dla wszystkich pracujących oraz wprowadza dłuższe urlopy dla niektórych kategorii pracowników, biorąc pod uwagę takie kryteria, jak: uciążliwość warunków pracy, specyfikę zawodu, organizację pracy, wiek zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselToczekTadeusz">Szczególnym walorem projektu ustawy jest zaliczanie okresu nauki do stażu pracy określającego wymiar urlopu. Ma to duże znaczenie wychowawcze — podkreślam — wychowawcze. Podkreślamy przez to rangę nauki w naszym kraju, uznajemy wysiłek, jaki włożony został przez pracownika w czasie zdobywania kwalifikacji ogólnych i zawodowych. Wpłynie to również zachęcająco na młodzież do zdobywania takich kwalifikacji przed podjęciem pracy zawodowej, wpłynie chyba na nieprzerywanie nauki przez młodzież, jak to się często jeszcze zdarza.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselToczekTadeusz">Uwzględnienie tego przepisu w ustawie spowoduje, że około 300 tys. nowo zatrudnionych w gospodarce narodowej absolwentów zasadniczych szkół zawodowych rozpocznie pierwsze urlopy w wymiarze nie 14, lecz 17 dni; w stosunku do obecnie obowiązującego wymiaru, wzrost ten wynosi 3 dni urlopowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselToczekTadeusz">Cechą charakterystyczną projektu ustawy jest również uwzględnienie różnych sytuacji życiowych pracownika, zmuszających go do dzielenia lub przesuwania terminu należnego urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselToczekTadeusz">Z dobrodziejstwa ustawy skorzysta poważna liczba ludności zamieszkałej na wsi. Według danych z 1966 r. z ogólnej liczby 15.500 tys. ludności zamieszkałej na wsi, ponad 5.200 tys. utrzymywało się z pracy poza rolnictwem. Ta część ludności wiejskiej w zasadzie jest objęta ubezpieczeniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zwiększa się odsetek ludności wiejskiej pracującej jednocześnie w rolnictwie i poza rolnictwem. Na przestrzeni lat 1960—1966 liczba czynnej zawodowo poza rolnictwem ludności wiejskiej zwiększyła się o 31%, gdy w tym samym czasie liczba zatrudnionych tylko w rolnictwie o 3,7%. W tych samych latach nastąpił ponad 2-krotny wzrost liczby chłopo-robotników, pracujących jednocześnie w rolnictwie i w innych pozarolniczych działach gospodarki narodowej. Korzystają oni naturalnie ze świadczeń socjalnych. Ta kategoria pracujących ma tendencję wzrostu. Z dobrodziejstw ustawy będzie korzystać wzrastająca liczba stałych pracowników kółek rolniczych, organizacji i przedsiębiorstw spółdzielczych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselToczekTadeusz">Założenia projektu ustawy są wyrazem stopniowego likwidowania społecznie nieuzasadnionych rożnie w innych świadczeniach socjalnych między pracownikami umysłowymi i fizycznymi. W okresie 25 lat wiele już w tym zakresie zrobiono. Pozwolę sobie zwrócić uwagę na niektóre — moim zdaniem — istotne przedsięwzięcia. Mianowicie podwyższone zostały zasiłki chorobowe i objęto nimi pracowników zatrudnionych w rolnictwie; stworzony został nowy, jednolity system emerytalno-rentowy, obejmujący wszystkich pracowników, a więc umysłowych i fizycznych oraz pracowników zatrudnionych w przemyśle i rolnictwie; wprowadzono płatne zwolnienia na naukę, jednakowe dla pracowników fizycznych i umysłowych, przemysłowych i rolnych, co się wiąże z masową rozbudową szkolnictwa dla pracujących. Przypomnę tylko, że we wszystkich formach kształcenia pracujących pobiera naukę na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, technikum i liceum ponad 600 tys. osób, a na wszelkiego rodzaju studiach wyższych dla pracujących kształci się ponad 100 tys. obywateli naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselToczekTadeusz">Zwrócić należy uwagę, że państwo nasze na miarę swych możliwości zrobiło już wiele również w zakresie świadczeń socjalnych na rzecz ludności wiejskiej w skali niedostępnej dla chłopów i robotników rolnych w okresie międzywojennym. Obowiązkiem ubezpieczenia społecznego objęto wszystkich robotników rolnych, wprowadzając odpowiednie przepisy prawa pracy do układów zbiorowych. Ze świadczeń ubezpieczeniowych korzystają pracownicy najemni, zatrudnieni w kołkach rolniczych oraz u indywidualnych gospodarzy. Przez odpowiednie ukształtowanie postanowień układów zbiorowych pracy w uspołecznionym rolnictwie, pracownicy rolnictwa zostali objęci podstawowymi przepisami obowiązującymi w przemyśle i w ten sposób prawie w całości zlikwidowano różnice w uprawnieniach pracowników przemysłu i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselToczekTadeusz">Z bezpłatnej pomocy lekarskiej oraz z rent i emerytur korzystają również członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, chociaż nie są pracownikami w rozumieniu prawa pracy. Pewnym krokiem naprzód w rozwoju świadczeń socjalnych na rzecz ludności rolniczej jest uchwalona przez Sejm w ubiegłym roku ustawa o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących ziemię na własność państwa, rozwiązująca w wielu przypadkach trudne sprawy zabezpieczenia starości. Wspomnieć też należy o ochronie zdrowia i różnych formach pomocy i opieki społecznej, z której korzysta coraz szerzej ludność wiejska.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselToczekTadeusz">Są to konkretne osiągnięcia, pociągające za sobą poważne wydatki z funduszów socjalnych. Na przykład koszt wprowadzenia podwyżek rent i emerytur zamyka się kwotą ponad 14 mld zł, a wprowadzenie w życie dyskutowanej ustawy pociągnie za sobą też poważne wydatki finansowe z budżetu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselToczekTadeusz">Rozumiemy, że o tempie dalszego poszerzania uprawnień socjalnych ogółu pracowników zatrudnionych w przemyśle, rolnictwie czy instytucjach usługowych musi decydować tempo wzrostu dochodu narodowego. Dlatego też dalsze rozszerzanie i obejmowanie coraz szerszych kręgów społeczeństwa uprawnieniami socjalnymi uwarunkowane jest wzrostem dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselToczekTadeusz">V Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego udzielił pełnego poparcia programowi gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonemu przez V Zjazd partii, programowi dalszego harmonijnego wzrostu siły gospodarczej naszego ludowego państwa, rozwoju przemysłu i rolnictwa, systematycznej poprawy warunków życia mieszkańców miast i wsi. Pełna, pomyślna realizacja polityki rolnej, wspólnie opracowanej przez PZPR i ZSL, jest gwarancją, że będzie następował dalszy wzrost dochodu narodowego, że będziemy mogli z niego wydzielać coraz większe środki na świadczenia socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselToczekTadeusz">Projekt nowej ustawy jest odzwierciedleniem dynamiki rozwoju kraju, jest odbiciem procesu rozszerzania uprawnień pracowniczych na miarę naszych możliwości limitowanych tempem przyrostu dochodu narodowego, wypracowanego w codziennym trudzie przez cały naród. Dalsze podnoszenie poziomu życiowego obywateli naszego kraju, rozwój urządzeń i świadczeń socjalnych zależy od tego, na ile potrafimy przyspieszyć rozwój naszej gospodarki narodowej, tak aby kraj nasz był coraz bogatszy, by żyło się w nim coraz lepiej wszystkim ludziom pracy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselToczekTadeusz">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego przemawiam, będzie głosował za projektem ustawy przedstawionym przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Roman Kaczmarek:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKaczmarekRoman">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, z upoważnienia którego przemawiam, z największym zainteresowaniem włączył się do prac nad projektem ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, zgłoszonym przez 68 posłów naszego Sejmu, reprezentantów wszystkich klubów poselskich. Ustawa ta będzie dalszym krokiem naprzód nie tylko w zakresie polskiego prawa urlopowego, lecz także w całej szerokiej i niezwykle ważnej dziedzinie ustawodawstwa pracy. Będzie to ustawa o dalekosiężnym znaczeniu, jako pierwsza, która przyzna jednakowe prawa wynikające z umowy o pracę robotnikom i pracownikom umysłowym. Dlatego nową ustawę urlopową uważać należy za akt o podstawowym znaczeniu dla mającej nastąpić kodyfikacji prawa pracy. Warto również przypomnieć, że wreszcie zakończy się długi etap podjętej u progu naszego stulecia walki o prawa urlopowe dla ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKaczmarekRoman">Ujednolicenie sytuacji robotników i pracowników umysłowych pod względem uprawnień urlopowych zakończy także 47-letni okres obowiązywania w naszym kraju przepisów różnicujących te uprawnienia w sposób zasadniczy.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKaczmarekRoman">Zróżnicowanie uprawnień robotników i pracowników umysłowych w tym względzie wykorzystywane było nierzadko, aczkolwiek nieskutecznie, przez wrogów naszego ustroju, w celu przeciwstawienia robotników inteligencji pracującej, w celu sugerowania rzekomych rozdźwięków, oczywiście, dla realizowania własnych zamierzeń — rozsadzania od wewnątrz budującego się w naszym kraju socjalizmu. Polska klasa robotnicza zbyt była wyrobiona i doświadczona politycznie, aby poddać się działaniom takiej propagandy. Nadszedł jednak już właściwy czas, aby jednolite zasady tego ustawodawstwa, jednakowe uprawnienia, wynikające ze stosunku pracy, stanowiły jeszcze jeden element cementujący jedność Klasy robotniczej i inteligencji. Czas ten jest odpowiedni dlatego, że kończymy ćwierćwiecze budowania i umacniania w naszym państwie socjalizmu — ustroju sprawiedliwości społecznej, ustroju traktującego równo wszystkich swoich obywateli, których sytuacja w społeczeństwie ma być uzależniona jedynie od wkładu ich pracy w tworzenie wspólnego dobra.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKaczmarekRoman">W ciągu 25 lat podjęliśmy ogromny wysiłek w podnoszeniu intelektualnego i kulturalnego poziomu naszego społeczeństwa, szczególnie poziomu szerokich kręgów robotników. Nastąpił ogromny awans klasy robotniczej, niepomiernie wzrosła jej rola jako przodującej siły w budownictwie ustroju socjalistycznego w Polsce, podniósł się jej poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, często bardzo specjalistycznych, ale przede wszystkim ogromnie wzrosła jej świadomość polityczna. Postępuje zauważalny proces zacierania się różnic między pracą umysłową a kwalifikowaną pracą fizyczną, dzięki postępowi i rozwojowi techniki i produkcji w naszej narodowej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKaczmarekRoman">Polski robotnik jest dzisiaj pod względem procesu myślenia, poziomu konkretnej wiedzy, ogólnej i fachowej, zakresu potrzeb osobistych i kulturalnych i całego poziomu życia, bez porównania bliższy inteligencji, której coraz większy procent jest zresztą pochodzenia robotniczego, bliższy niż to miało miejsce jeszcze kilkanaście lat temu, żeby już nie czynić porównań z okresem przedwojennym, gdyż to ze względów ustrojowych trzeba rozpatrywać w innym wymiarze historycznym.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKaczmarekRoman">W takiej konkretnej sytuacji różnice w prawie do wypoczynku stały się przeżytkiem nie odpowiadającym zasadom naszego ustroju, a głównie roli klasy robotniczej w budowie tych nowych wartości narodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKaczmarekRoman">Wysoki Sejmie! Przepisy dyskutowanej ustawy stanowią najwyższy wyraz znaczenia, jakie władza ludowa przywiązuje do sprawy nauki, podnoszenia poziomu wiedzy i kwalifikacji przez obywateli naszego kraju. Doceniając wysiłek włożony w zdobycie wiedzy, okresy nauki potraktowano w projekcie ustawy urlopowej na równi z okresami pracy w zakresie uzależnionych od nich uprawnień do określonych wymiarów urlopu. Przyjęcie takiej zasady posiada dodatkowy, bardzo istotny aspekt. Wliczając okresy nauki do okresów pracy, od których uzależniony jest wymiar urlopu wypoczynkowego — skraca się faktycznie okres oczekiwania robotników na uzyskanie prawa do wyższego wymiaru urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKaczmarekRoman">Wliczanie okresu nauki do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, jest uprawnieniem mającym szerokie zastosowanie. I tak, w ostatnich latach roczna liczba absolwentów różnego rodzaju szkół wynosi ok. 450 tys. Liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych wyniesie w latach 1966—1970, a więc właśnie w czasie tej 5-latki — prawie 1,6 mln osób, a w najbliższej 5-latce — ponad 1,5 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKaczmarekRoman">Oznacza to, że przeszło 3 mln robotników skorzysta z przywileju wliczania okresu nauki do stażu pracy, a tym samym korzystać będzie już od pierwszych lat zatrudnienia z dłuższych urlopów oraz o 2 lub 3 lata wcześniej niż dotąd nabędzie prawo do maksymalnego, tj. 26-dniowego wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKaczmarekRoman">Jak więc z powyższego wynika, rozwiązania na odcinku urlopów są obliczone nie tylko na dzisiaj, ale także na przyszłość, uwzględniając ogólną tendencję do wzrostu poziomu wykształcenia ludzi pracy w naszym kraju. Jest to zresztą jedna z prawidłowości ustroju socjalistycznego, traktującego wzrost poziomu wykształcenia pracowników jako jeden z elementów stopy życiowej. Jakkolwiek urlopy spełniają przede wszystkim funkcje wypoczynkowe, jest jednakże rzeczą istotną, aby system urlopowy wpływał dodatnio na efekty pracy osób zatrudnionych, mobilizując ich do podnoszenia kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKaczmarekRoman">Przepis projektowanej ustawy o wliczaniu okresów nauki do okresów pracy, od których uzależniony jest wymiar urlopu, niweluje też właściwie ewentualne niekorzystne skutki, jakie mogłaby mieć nowa ustawa dla określonej zresztą grupy pracowników umysłowych, którzy dotychczas korzystali z miesięcznych urlopów wypoczynkowych. Są to mianowicie pracownicy o krótkich stażach pracy zawodowej oraz ci, którzy w ostatnich latach zmienili zatrudnienie nie zachowując przy tym ciągłości pracy. Przyjmując, że każdy pracownik umysłowy posiada co najmniej średnie wykształcenie, to nawet ci z niewielkim stażem pracy od 1 do 2 lat będą korzystali od razu z 19 dni urlopu wypoczynkowego. Natomiast pracownicy z wyższym wykształceniem, którzy przepracowali zaledwie 2 lata, zachowują swe dotychczasowe uprawnienia urlopowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKaczmarekRoman">Ponieważ jednak pozostaje pewna grupa pracowników umysłowych, którzy przez jakiś okres będą korzystali z urlopów wypoczynkowych w niższym wymiarze, niż to im przysługiwało, z mocy dotychczasowych przepisów, trzeba wyraźnie powiedzieć, skąd ten problem wynika. Należy wyjaśnić, że projektowana ustawa wprowadza zasady, których konsekwentne zastosowanie wywoła jednakowe skutki dla robotnika i dla pracownika umysłowego, odmiennie niż to miało miejsce ze stosowaniem zasady ciągłości pracy przy dotychczas obowiązujących, zróżnicowanych wymiarach urlopów dla robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKaczmarekRoman">Zasada ciągłości pracy, a dokładniej — pewne negatywne jej skutki, działały jedynie w odniesieniu do robotników, pozostając właściwie bez znaczenia dla pracowników umysłowych. Jeśli bowiem robotnik, który przepracował choćby 20 lat i przez 10 lat korzystał już z miesięcznego urlopu, wymówił pracę — tracił prawo do tego urlopu i po przepracowaniu roku zaczynał na nowo od 12 dni roboczych wypoczynku. Pracownik umysłowy natomiast, bez względu na posiadany staż pracy, mógł wypowiadać umowę o pracę praktycznie bez żadnych ujemnych dla siebie konsekwencji, bowiem po przepracowaniu roku znów korzystał z miesięcznego urlopu wypoczynkowego. Dlatego właśnie pracownicy umysłowi nie odczuwali bezpośrednio działania zasady ciągłości pracy, co nie znaczy bynajmniej, że zasada ta nie miała do nich zastosowania. Dało się to jednak odczuć praktycznie dopiero teraz, kiedy zaprojektowano ujednolicenie wymiaru urlopów dla robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKaczmarekRoman">Obywatele Posłowie! Pragnę podkreślić również, że w omawianym projekcie ustawy spotykamy się z zupełnie nowym uregulowaniem obowiązków zakładu pracy w zakresie urlopów pracowniczych. Obowiązki te sprecyzowane są mianowicie w sposób bardzo konkretny, uniemożliwiający zakładom pracy stosowanie w tej dziedzinie praktyk, które wpływałyby na ograniczenie uprawnień urlopowych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKaczmarekRoman">W aktualnym stanie prawnym znane są sytuacje, w niektórych gałęziach naszej gospodarki nawet szeroko rozpowszechnione, nieudzielania pracownikom, w szczególności umysłowym, na stanowiskach kierowniczych niższego szczebla, urlopów wypoczynkowych w ciągu kilku kolejnych lat pod pretekstem nawału prac, braku zastępstwa, konieczności wykonania zadań planowych itp. Wiemy, że wszystkie te uzasadnienia sprowadzają się w gruncie rzeczy do jednej prawdziwej przyczyny, a mianowicie do wadliwej organizacji pracy, której konsekwencje nie powinny w żadnym przypadku obciążać osobiście szeregowego pracownika. Niemożność skorzystania z dorocznego urlopu stanowi dla pracownika dużą dolegliwość ze względów osobistych i rodzinnych, a ponadto odbija się w konsekwencji negatywnie na jego zdrowiu, jakkolwiek efekty te mogą być nie od razu dostrzegalne. Możliwość nieudzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w ciągu kilku lat kalendarzowych prowadzi też w praktyce do przedawniania roszczeń pracowniczych z tego tytułu po upływie 3 lat.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKaczmarekRoman">Jeśli chodzi o robotników, to ich prawa urlopowe ograniczane były w dużym stopniu przez dzielenie urlopu na wiele części i udzielanie go w odcinkach nawet dwu-trzydniowych, która to praktyka nie stwarzała możliwości dobrego wypoczynku i regeneracji sił, a więc jest sprzeczna z podstawowym celem urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKaczmarekRoman">Według dyskutowanego projektu, obowiązek udzielenia urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo, zawiera się bezpośrednio w ustawie, a ponadto w tejże ustawie stwarza się szereg gwarancji, które sprawią, że urlopy będą udzielane w sposób właściwy i zgodny z celem tego tak istotnego dla pracowników świadczenia. Urlopy będą więc udzielane zgodnie z planem ustalonym przez kierownika zakładu w porozumieniu z radą zakładową. Przesuwanie terminu urlopu — zarówno z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, jak i pracownika — będzie mogło nastąpić tylko w szczególnych, wyraźnie przez ustawę przewidzianych przypadkach i w specjalnym trybie. Podobne ograniczenia będą dotyczyły możliwości odwołania pracownika z urlopu, natomiast dzielenia urlopu będzie można dokonać jedynie na wniosek pracownika i to w taki sposób, aby przynajmniej jedna część urlopu nie była krótsza niż 10 kolejnych dni kalendarzowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselKaczmarekRoman">Wszystkie te postanowienia zmierzają do zabezpieczenia realizacji praw pracowniczych w zakresie urlopów wypoczynkowych. Wykonanie ich zaś w praktyce gwarantują przepisy karne, które w przeciwieństwie do dotychczasowych, dość enigmatycznie sformułowanych, mają charakter bezwzględnie obowiązujący.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselKaczmarekRoman">W stworzeniu sprawiedliwego, jednolitego i powszechnie obowiązującego systemu urlopów znajduje odbicie konsekwentna realizacja naszej polityki socjalnej zgodnej z celami ustroju socjalistycznego, z interesami ludzi pracy, o których poziomie życia decydują nie tylko zarobki, ale także różnego rodzaju świadczenia, a między innymi urlopy wypoczynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselKaczmarekRoman">Biorąc pod uwagę skutki podejmowanego dziś aktu prawnego dla szerokich kręgów ludzi pracy, pragniemy jeszcze raz z tego miejsca zwrócić uwagę wszystkim zainteresowanym i odpowiedzialnym władzom, urzędom, instytucjom oraz organizacjom społecznym na konieczność zabezpieczenia pełnego wykorzystania uzyskanego dzięki ustawie dodatkowego wolnego czasu. Nie mogą to być tylko tradycyjne formy dotychczas stosowane, które nawet w warunkach do dziś obowiązującego ustawodawstwa nie gwarantowały wszystkim w pełni powrotu do zdrowia, sił i dobrego samopoczucia, tak niezbędnych do całorocznej wytężonej pracy zawodowej. Stąd też rozbudowa i najlepsza organizacja racjonalnych warunków wypoczynku, turystyki, krajoznawstwa, sportu wymagać będzie poważnego dodatkowego wysiłku ze strony organizatorów na rzecz świadczenia usług najdalej idących, tak w zakresie materialnym, jak i zaspokajania wszelkich potrzeb kulturalnych człowieka na urlopie.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselKaczmarekRoman">Wysoki Sejmie! Zgłaszam z upoważnienia Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego pełną aprobatę dla projektu ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych wraz z poprawkami i dezyderatem nr 28, wniesionymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych. Jednocześnie pragnę tym samym wyrazić całkowite nasze poparcie dla realizacji programu socjalnego państwa, wynikającego z uchwały V Zjazdu. Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz z uchwały IX Kongresu naszego Stronnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Michał Specjał.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselSpecjalMichal">Wysoki Sejmie! Przypada nam dziś w udziale oddanie głosu na rzecz ważnej i wdzięcznej sprawy. Dojrzały mianowicie warunki, by na konsekwentnie wytyczanej przez partię drodze przemian społecznych i socjalnych uczynić bardzo istotny krok przez przyjęcie ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych. Podwójne ma on znaczenie: po pierwsze — jest ukoronowaniem wieloletnich starań i przemian w tym zakresie, a po drugie — otwiera etap przygotowań do całkowitej likwidacji podziału grup pracowniczych. Dlatego traktujemy przedłożony projekt ustawy jako składową część wielkiego programu socjalnego przyjętego na V Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z myślą o zapewnieniu ludziom pracy w najbliższych latach coraz lepszych warunków wypoczynku, regeneracji sił i zdrowia oraz zrównywaniu wszelkich świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselSpecjalMichal">Obecna ustawa jest trzecim z kolei doniosłej wagi aktem ustawodawczym, który opracowany został przy wybitnym współudziale związków zawodowych. Ustawa o bezpieczeństwie pracy, o zaopatrzeniu emerytalnym i obecnie o urlopach — to kolejne, zgodne z uchwałami VI Kongresu Związków Zawodowych, etapy dokonujących się w ostatnich latach przeobrażeń warunków socjalnych i doskonalenia ustawodawstwa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselSpecjalMichal">Te akty ustawodawcze nie tylko wychodzą naprzeciw żywotnym interesom ludzi pracy, ale odpowiadają w pełni zasadom socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselSpecjalMichal">Oparcie nowego systemu urlopowego na jednolitych, społecznie sprawiedliwych normach usuwa jedną z podstawowych różnic w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselSpecjalMichal">Obecnie wysokość urlopu nie będzie już zależna od tego, do jakiej grupy dany pracownik został zaliczony, a jedynie od stażu pracy. Do stażu pracy zaliczone zostały lata nauki. Oznacza to, że jednakowe szanse nabycia prawa do miesięcznego urlopu mają zarówno pracownicy, którzy podjęli pracę po ukończeniu szkoły podstawowej, jak i ci, którzy kontynuują naukę. Dzięki temu praktycznie każdy pracownik w wieku 26—27 lat ma warunki uzyskania urlopu w pełnym wymiarze, tj. 26 dni roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselSpecjalMichal">Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt wliczania okresu nauki do uprawnień urlopowych. Jest to bowiem nie tylko pierwszy tego rodzaju przypadek w historii światowego ustawodawstwa, ale zarazem ważki bodziec podnoszenia poziomu wiedzy i kwalifikacji zawodowych, które leżą w interesie samych uczących się, jak i gospodarki narodowej, Powszechny i jednolity charakter tego systemu reguluje wszystkie podstawowe sprawy związane z uprawnieniami urlopowymi, takie jak wymiar urlopu i warunki jego nabywania, zasady wykorzystywania, sposób wynagradzania, skutki wynikające ze zmiany miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselSpecjalMichal">Z korzyścią dla pracowników określony został sposób obliczania stażu pracy i związanego z tym wymiaru urlopu oraz wynikająca z tego tytułu ciągłość pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselSpecjalMichal">Korzyści socjalne, jakie przynosi ludziom pracy reforma urlopowa, jej społeczny, humanitarny charakter, nabierają tym większych walorów, jeśli porównamy je do warunków istniejących w takich wysoko uprzemysłowionych krajach kapitalistycznych, jak Anglia, Belgia, Holandia, NRF i innych, gdzie ustawowy wymiar urlopu wynosi od 12—15 dni roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselSpecjalMichal">Zgodnie z art. 30 projektu, jak wynika z uzasadnienia do ustawy, zachowane zostają dotychczasowe przywileje urlopowe dla górników, którzy na podstawie uprawnień z — „Karty Górnika” oraz zbiorowych układów pracy korzystają ze zwiększonych norm urlopowych. Jest to dowód zrozumienia dla ciężkiego trudu górników.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselSpecjalMichal">Poza górnikami korzystającymi dotychczas ze zwiększonych norm urlopowych, w pozostałych branżach górniczych zatrudnionych jest ponad 320 tys. osób, tj. przeszło połowa członków Związku Zawodowego Górników, którzy skorzystają z nowego systemu urlopowego. Dzięki temu w roku 1970 z urlopu o wymiarze 26 dni roboczych korzystać będzie przeszło dwukrotnie więcej zatrudnionych w całym górnictwie, niż to ma miejsce obecnie. Sądzimy, że te korzystne zmiany, jakie przynosi nowy system urlopowy, przyczynią się do większej stabilizacji załóg górniczych i ciężka praca górnika będzie skwitowana dłuższym wypoczynkiem dla regeneracji jego sił.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselSpecjalMichal">Muszę bowiem podkreślić, że projekt nowej ustawy urlopowej, którego założenia zostały przed kilku miesiącami przedstawione na IX plenum CRZZ spotkał się z żywym zainteresowaniem załóg górniczych i całego aktywu społecznego. Jak wynika z przebiegu zakończonej obecnie kampanii sprawozdawczo-wyborczej w radach zakładowych i robotniczych, załogi nasze zapoznając się z zasadami nowego systemu urlopowego, wyraziły pełną aprobatę dla celów i założeń nowej ustawy urlopowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselSpecjalMichal">Wprowadzenie dłuższych urlopów zwiększy ilość czasu wolnego od pracy, jakim będą dysponować załogi górnicze. Z tego też tytułu wyłoniły się przed związkiem zawodowym, resortami, zjednoczeniami i zakładami pracy nowe odpowiedzialne zadania i obowiązki. Chodzi mianowicie o racjonalne zagospodarowanie czasu wolnego pod kątem regeneracji sił i zdrowia oraz zapewnienia kulturalnego wypoczynku. Do sprostania tym obowiązkom musimy już obecnie być odpowiednio przygotowani i to zarówno od strony organizacyjno-koncepcyjnej, jak i bazy materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselSpecjalMichal">Mając ten fakt na względzie, a także perspektywę skracania czasu pracy, Związek Zawodowy Górników na rozszerzonym plenarnym posiedzeniu Zarządu Głównego w lutym br. przedstawił konkretne zamierzenia i kierunki działania wynikające z szeroko pojętego wypoczynku po pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselSpecjalMichal">Trzeba tutaj stwierdzić, że to co dotychczas zostało w górnictwie dokonane w zakresie wypoczynku po pracy stanowi mocny punkt oparcia dla podjęcia dalszych przedsięwzięć, wynikających z przedłużenia urlopów i przewidywanego skracania czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselSpecjalMichal">Jedną z najbardziej trwałych i skutecznych dla regeneracji zdrowia form wypoczynku są wczasy pracownicze i urlopy lecznicze.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselSpecjalMichal">Z dotychczasowej ilości skierowań Funduszu Wczasów Pracowniczych średnio rocznie korzysta tylko niecałe 5% pracujących członków naszego związku. Główną bazę w tej sytuacji stanowią intensywnie organizowane i budowane w czynie społecznym, ze środków wypracowanych przez załogi, zakładowe ośrodki wczasowe. Z ośrodków tych w ub. roku skorzystało blisko 6-krotnie więcej pracowników i ich rodzin niż ze skierowań FWP.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselSpecjalMichal">Z przeprowadzonej na wspomnianym plenum Zarządu Głównego analizy wynika, że przy zespoleniu sił i środków administracji gospodarczej oraz związku i samorządu robotniczego istnieją dość realne możliwości, ażeby w ciągu najbliższych 2—3 lat podwoiła się ilość osób korzystających z zakładowych wczasów wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselSpecjalMichal">Opracowane zostały w tym zakresie już na rok bieżący konkretne kierunki działania na rzecz umasowienia różnych form wypoczynku urlopowego. W realizacji tych przedsięwzięć podjęta została współpraca z terenowymi radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselSpecjalMichal">Naszą uwagę kierujemy nie tylko na kopalnie i duże zakłady górnicze, które w zasadzie dysponują już własnymi ośrodkami wczasowymi, ale i na inne przedsiębiorstwa, w których jak wspomniałem, zatrudnionych jest ponad połowa członków związku. Załogi tych przedsiębiorstw mają ograniczone możliwości korzystania z wczasów wypoczynkowych. Dla tych przedsiębiorstw zarządy okręgowe Związku Zawodowego Górników i zjednoczenia, współdziałając z Wojewódzką Komisją Związków Zawodowych, koncentrują środki na organizację międzyzakładowych ośrodków wczasowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselSpecjalMichal">Istnieją również, naszym zdaniem, możliwości, ażeby szczególnie ludziom o dłuższym stażu pracy stworzyć w czasie urlopu warunki dla polepszenia stanu zdrowia. Można tego dokonać przez modernizację urządzeń wodoleczniczych i inhalacyjnych w istniejących ośrodkach kuracyjnych. W większym także stopniu w domach FWP, znajdujących się w tych miejscowościach, należałoby wprowadzić w związku ze zwiększonym wymiarem urlopów 3-tygodniowe wczasy profilaktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselSpecjalMichal">Zwróciłem uwagę tylko na niektóre podstawowe zamierzenia związku i resortu górnictwa, wynikające z ustawy o urlopach, którą uchwalimy na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu. Pragniemy bowiem i uważamy to za swój obowiązek, ażeby cele i zasady tej ustawy znalazły jak najpełniejsze zastosowanie w praktyce codziennego życia.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselSpecjalMichal">Będzie to dowód rzeczywistego poparcia, jakiego w pełni udzielają załogi górnicze i aktyw społeczny nowej ustawie o urlopach pracowniczych, oraz praktyczny wyraz realizacji programu socjalnego wytyczonego przez V Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Głos ma poseł Ewa Trojanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselTrojanowskaEwa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza sejmowa debata nad ustawą o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, dającą zrównanie praw urlopowych oraz zwiększającą wymiar urlopów dla robotników, ma ogromne znaczenie dla świata pracy — o czym z tej trybuny mówili wszyscy posłowie dyskutanci. Ustawa ta jest kolejną zdobyczą socjalną naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselTrojanowskaEwa">O jej wymowie i treści społeczno-politycznej za mało powiedzieć „ustawa”; jest to dalszy doniosły krok w reformowaniu i doskonaleniu naszego ustawodawstwa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselTrojanowskaEwa">Na wielu naradach i zebraniach związkowych, również na spotkaniach poselskich w zakładach pracy, niejednokrotnie wysuwany był postulat zniwelowania różnic w świadczeniach socjalnych pomiędzy pracownikami fizycznymi i umysłowymi. Głównie podnoszono przy tym uprawnienia urlopowe i zasiłki chorobowe.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wyrażona w tezach przedzjazdowych, a następnie w uchwale V Zjazdu PZPR zapowiedź ujednolicenia zasad przyznawania urlopu i zwiększenia jego wymiaru dla tych robotników, którzy nie posiadają jeszcze 10-letniego stażu pracy, spotkała się ze szczególną aprobatą załóg zakładów pracy, w tym również załóg chemii, którą reprezentuję. Niewielki okres czasu minął od V Zjazdu, a dziś już mamy do czynienia z aktem ustawodawczym.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselTrojanowskaEwa">Co ważne i godne podkreślenia — zanim ta ustawa weszła pod obrady Sejmu, była przedmiotem szerokiej społecznej dyskusji. Było to słuszne i potrzebne, by ten doniosły dokument w swoich konkretnych przepisach i postanowieniach jak najpełniej odpowiadał interesom ludzi pracy i stosunkom społecznym, uwzględniał sprawiedliwe, socjalistyczne kryteria.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselTrojanowskaEwa">Można więc powiedzieć, że ustawa o urlopach wypoczynkowych została wypracowana w trybie roboczym, że zawiera sumę postulatów związkowych w zakresie spraw urlopowych, a zatem ogromna to satysfakcja dla nas — posłów, działaczy związkowych, dołączenia swego akcesu w głosowaniu za ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselTrojanowskaEwa">Skutki społeczne ustawy idą w kierunku ze wszech miar prawidłowym. Ze zwiększonego wymiaru urlopu skorzysta 6,5 min robotników, w chemii dłużej wypoczywać będzie ok. 120 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wymiar urlopu zależeć będzie od stażu pracy i okresu nauki, a więc odchodzimy na odcinku urlopów od podziału na pracowników fizycznych i umysłowych. Co więcej — jak powiedział tow. Loga-Sowińśki — jest to kierunek na drodze do dalszego zrównania świadczeń socjalnych i kodyfikacji prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselTrojanowskaEwa">I rzeczywiście — w tej szerokiej dyskusji nad ustawą niejednokrotnie przytaczane były jako anachronizm przykłady, kiedy to pracownik fizyczny wysoko kwalifikowany, zatrudniony przy ciężkiej pracy fizycznej, musiał przepracować 10 lat, by uzyskać urlop 30-dniowy, podczas gdy młody absolwent szkoły średniej, a nawet niekiedy uczeń szkoły podstawowej, który w jakiś sposób włączył się do pracy umysłowej, 30-dniowy urlop uzyskiwał po roku pracy. Na wielu stanowiskach trudno dziś zresztą o pełną czystość podziału między pracą fizyczną a umysłową, o czym tu również mówiła posłanka Barbara Natorska. Ciągłe unowocześnianie metod produkcji wpływa na dalsze zacieranie się tych różnic. Dziś nad prawidłowym przebiegiem procesu produkcji — obok inżyniera czy technika — czuwa robotnik, który musi się legitymować wysokimi kwalifikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselTrojanowskaEwa">Ujednolicenie norm urlopowych ma jeszcze jeden aspekt: wpłynie na większą integrację zawodów, na podejmowanie pracy zgodnie z przygotowaniem zawodowym i kwalifikacjami. Problem ten dotyczy zwłaszcza młodzieży — absolwentów szkół. Dlaczego go eksponuję? Ponieważ nieraz mamy do czynienia z faktami porzucania wyuczonego zawodu przez młodych, podejmowania się innej pracy, co nie jest słuszne; np. maszynista parowozowy podejmuje się pracy biurowej, uciekając od trudnej pracy fizycznej, pracy bardziej odpowiedzialnej. Albo inny przykład — z mojej praktyki poselskiej: w terenie, zwłaszcza w mniejszych miastach, mamy często do czynienia z problemem zatrudniania absolwentów, głównie dziewcząt, po liceach ogólnokształcących. Nie wszędzie czy nie zawsze można w szkołach pomaturalnych, czy na odpowiednich kursach przygotować tych ludzi do konkretnego zawodu, ale główny problem tkwi w tym, że na propozycje wydziału zatrudnienia podjęcia pracy fizycznej, z reguły młodzi nie wyrażają zgody, wybierają pracę często gorzej płatną, nawet bez perspektyw awansu. Wpływają na to i tradycje rodzinne, i pewne uprzedzenia oraz dotychczasowy przywilej urlopowy. Oczywiście, sprawy nie uogólniam. Mamy i pozytywne postawy młodych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wraz z uchwaleniem niniejszej ustawy o urlopach wspomniane przywileje automatycznie przestają działać. Tak więc ustawa ma tu duży, ważny wydźwięk wychowawczy i społeczny. I to nie tylko w tym przedmiocie. Novum ustawy w postaci uzależnienia uprawnień urlopowych od ciągłości pracy, wprowadzenie pewnych środków dyscyplinujących, mających na celu zapobieganie nieuzasadnionej a szkodliwej gospodarczo płynności kadr, winno być przede wszystkim wykorzystane właśnie dla wychowania załóg i osiągnięcia przez to ich stabilności w zakładzie, dla kształtowania właściwych stosunków międzyludzkich, stwarzania w zakładzie pracy atmosfery, w której pracownik czuje się potrzebny, czuje się dobrze. Co więcej — potrzebne jest w tym zakresie ciągłe działanie administracji zakładów na rzecz poprawy warunków pracy, zwłaszcza w starych, mniej zmodernizowanych zakładach. W stosunku do młodych załóg, gdzie nieraz spotykamy się ze znaczną fluktuacją, niezmiernie ważne jest prowadzenie właściwej adaptacji nowo zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselTrojanowskaEwa">Intencją ustawy jest również troska o prawidłowe wykorzystanie urlopów przysługujących pracownikom. Projektowane przepisy w sposób nowy, słuszny i zarazem jednoznaczny regulują obowiązki zakładów pracy w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselTrojanowskaEwa">Ustawowy obowiązek udzielania urlopów zgodnie z planem, zakazy przesuwania ustalonych terminów i odwoływania pracowników z urlopu, winny zdecydowanie przeciwdziałać dotychczas występującym nieprawidłowościom w postaci cząstkowego, nawet jednodniowego dzielenia urlopu czy nieudzielania pracownikowi urlopu w danym roku, co oczywiście nie sprzyja właściwej regeneracji sił fizycznych i wypoczynkowi pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselTrojanowskaEwa">Są tu dwa elementy: konieczność zapewnienia normalnego toku produkcji i zagwarantowanie wypoczynku załóg. Administracje zakładów pracy wraz z radami zakładowymi winny zatem dopracować się tu jak najbardziej racjonalnych i słusznych rozwiązań. W niektórych branżach spotykaliśmy się np. z postulatem urlopowania całych zmian, a nawet oddziałów, co nie zakłócałoby toku pracy, dałoby lepsze zorganizowanie odpoczynku, umożliwiłoby sprawniejsze przeprowadzanie remontów, konserwacji maszyn, urządzeń itp. Oczywiście, to nie recepta. Zakłady pracy winny wybrać najlepsze, sprawdzone u siebie rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wydaje się, że warto uczulić na ten problem zakładowe konferencje samorządu robotniczego, jak również uczulić zakłady na sprawę rozwoju różnych form zorganizowanego odpoczynku po pracy dla załóg. Zwłaszcza, że w perspektywie mamy skracanie czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselTrojanowskaEwa">Wysoki Sejmie! Uchwalimy dziś ustawę o wielkim znaczeniu, w wyrazie i intencji odpowiadającą interesom ludzi pracy, realizującą postulaty załóg, w tym również licznej, bo 8-tysięcznej załogi Tomaszowskich Zakładów Włókien Sztucznych, którą tu dziś reprezentuję. Jak mówi uchwała V Zjazdu PZPR, w okresie najbliższych 5 lat dokonana zostanie praca nad kodyfikacją prawa pracy. Dokument ten, jak i ta ustawa, realizować będą postulaty pracownicze na podłożu socjalistycznych stosunków społecznych i zarazem możliwości gospodarczych kraju i spotkają się z pełną aprobatą naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zanim zarządzę przerwę, poproszę posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzposelAndrzejZabinski">Posiedzenie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości odbędzie się w sali nr 118, bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w obradach.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 do godz. 12 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKnapikJozef">Wysoki Sejmie! Obecną IV kadencję Sejmu zamykamy debatą nad ustawą o pracowniczych urlopach wypoczynkowych. Jest ona prawnym wyrazem realizacji uchwały V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zakładającej kompleksowe, sukcesywne skracanie czasu pracy równolegle w skali tygodniowej i rocznej, jak również likwidację podziału pracowników na fizycznych i umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKnapikJozef">Odpowiedni fragment uchwały V Zjazdu PZPR brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKnapikJozef">„Podstawowym zadaniem partii w dziedzinie polityki socjalnej jest doprowadzenie do zrównania uprawnień robotników i pracowników umysłowych w zakresie świadczeń socjalnych, a więc do zniesienia pod tym względem ustawowego podziału zatrudnionych na pracowników fizycznych i umysłowych, podziału, który stał się politycznym i społecznym anachronizmem”.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKnapikJozef">Dyskutowana ustawa, opierająca się na zasadzie powszechności i jednolitości — jest właśnie wyrazem konsekwentnej realizacji w naszej socjalistycznej polityce społecznej, tendencji stałego wyrównywania istniejących jeszcze dysproporcji i eliminowania zróżnicowań w świadczeniach socjalnych i uprawnieniach pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKnapikJozef">Ujednolicenie zasad określania wymiaru urlopów wypoczynkowych dla wszystkich pracowników usuwa właśnie jedną z istniejących jeszcze dotychczas różnic w traktowaniu przez niektóre przepisy pracowników umysłowych i fizycznych. Ustawa obejmuje wszystkie kategorie pracowników — bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy, jak też wszystkie zakłady pracy. Dotychczasowe przepisy różnicowały te sprawy. Nowa ustawa w większości zawiesza ich działanie, pozostawia natomiast w mocy przepisy dotyczące określania wymiaru urlopów zawarte w ustawach: o prawach i obowiązkach nauczycieli, o szkolnictwie wyższym, o Polskiej Akademii Nauk i instytutach naukowo-badawczych — w stosunku do samodzielnych pracowników naukowo-badawczych i adiunktów. Przepisy te słusznie preferują zawody o szczególnej użyteczności społecznej, wymagające wielkiego wysiłku i pełnego, nie mierzonego godzinami pracy, twórczego działania zarówno w procesach badawczych, jak i naukowo-dydaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKnapikJozef">Sprawa ta dotyczy zasadniczych problemów rysującego się rozwoju społeczno-gospodarczego naszego socjalistycznego państwa, w którym to rozwoju decydującą rolę odgrywa człowiek świadomy celów społeczno-politycznych socjalizmu i zdolny posługiwać się najnowszymi zdobyczami nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKnapikJozef">Wiemy doskonale, że współcześnie rozstrzygającym czynnikiem w rywalizacji ekonomicznej stają się kadry ludzkie, które muszą podejmować pracę coraz bardziej złożoną i skomplikowaną. Stwarza to zupełnie nowe zadanie dla kadry naukowej, prowadzącej działalność dydaktyczno-wychowawczą. Właściwie nie chodzi już tylko o to, aby przygotowywać ludzi do wykonywania pracy powszechnie uznanej, ale przede wszystkim o to, aby rozwijać ich twórcze właściwości, podnosić inicjatywę, kształcić ich talenty odkrywcze. Problem polega na tym, jak sprawić, ażeby w procesie dydaktyczno-wychowawczym wydobyć z kształcących się ludzi coraz więcej elementów inwencji, twórczości, wynalazczości, odkrywczości.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKnapikJozef">Oparcie pracy zawodowej na nauce oznacza również konieczność stałego dokształcania się, dzięki któremu pracujący może dotrzymać kroku postępom nauki i techniki. Stąd też w początkowym przygotowaniu zawodowym główny nacisk musi być położony na rozwijanie inteligencji, na kształcenie zdolności intelektualnych, na umiejętność szukania nowych rozwiązań i przyswajanie sobie nowych metod działania.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKnapikJozef">Dalszą dziedziną, w której wzrasta rola wychowania i w której rysują się wielkie zadania dla kadry naukowo-dydaktycznej jest działalność społeczna. Wraz z rozwojem demokracji socjalistycznej coraz więcej spraw zależy od decyzji coraz większej liczby obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKnapikJozef">Podejmowanie zaś racjonalnych i świadomych decyzji uwarunkowane jest w coraz to większym stopniu nie tylko przez naukowe przygotowanie, ale w pierwszym rzędzie przez właściwe i możliwie pełne zrozumienie rzeczywistej społecznej, ekonomicznej i ogólnej sytuacji politycznej. Każde działanie społeczne, nawet pozornie mało znaczące, może służyć rozwojowi socjalizmu albo ten rozwój hamować. Stąd też przygotowywanie obywateli do tej dziedziny życia, która zresztą nierozerwalnie jest związana z pracą zawodową, wymaga wielkiego wysiłku ze strony kadry naukowo-dydaktycznej. Nie można przygotowywać ludzi do ich przyszłych zadań, jeżeli nie operuje się analizą konkretnej rzeczywistości, w której żyją i którą powinni kontynuować, ulepszając i rozwijając dotychczasowy dorobek. Wychowawcy tylko wtedy spełnią swe zadanie, kiedy sami zaakceptują konkretny układ polityczny, społeczny i gospodarczy, a równocześnie krytycznie wartościując go i oceniając, będą zdolni ukazywać drogi kontynuacji i rozwoju poszczególnych dziedzin życia.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKnapikJozef">Wysoka Izbo! Proszę mi wybaczyć tę zresztą pozorną, moim zdaniem, dygresję, bo przecież problemy uprawnień pracowniczych, będące elementem polityki kadrowej, tkwią w sednie spraw rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKnapikJozef">Wagę tych zagadnień wyraźnie wybija program wyborczy Frontu Jedności Narodu w słowach: — „Im wyższe i bardziej złożone zadania stają przed naszą gospodarką, tym więcej potrzeba nam kadr fachowych, ludzi wykształconych, posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i moralne”.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKnapikJozef">Wyrazem dbałości o stwarzanie realnych bodźców do podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest przepis dyskutowanej ustawy o wliczaniu do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, okresu nauki zawodu, o czym bardzo szeroko mówili moi przedmówcy, a równocześnie bardzo korzystne traktowanie młodocianych już pracujących. Stwarza im to bowiem rzeczywiste możliwości dokształcania się.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKnapikJozef">Wypoczynek urlopowy powinien stanowić zasadniczy czynnik regeneracji sił i podnoszenia ogólnej kondycji dla wydajnej pracy. Stąd też dalszą cechą dyskutowanej ustawy jest dbałość o przeciwdziałanie wszelkim formom ograniczania urlopów i złego ich wykorzystywania. W nowej ustawie zmniejszono bardzo ilość wypadków, w których pracownik traci uprawnienie urlopowe, wynikające z posiadanego stażu pracy. Jedynie w wypadku rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika bądź samowolnego porzucenia pracy, pracownik nabywa prawo do urlopu po przepracowaniu roku w nowym zakładzie, ale w wymiarze obniżonym w stosunku do wynikającego z całego stażu pracy. To obniżenie obowiązuje jednak tylko jeden rok. Te postanowienia ustawy na pewno w jakimś stopniu zapobiegać będą nieuzasadnionemu porzucaniu pracy i wpłyną na polepszenie socjalistycznej dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKnapikJozef">Rygorystycznie traktuje się w projekcie ustawy dzielenie urlopów i sprawę odwoływania pracowników z urlopów. Ma to zapobiegać przeznaczeniu dni urlopu wypoczynkowego na różne dodatkowe zajęcia czy załatwianie spraw domowych, albo nawet pokrywanie nieusprawiedliwionej absencji.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKnapikJozef">Sprawa jest nader ważna, gdyż czas dorocznego, dłuższego wypoczynku — który, jak stwierdza się, stanowi dziś już psychofizjologiczną konieczność — ulega w praktyce częstemu rozproszeniu, zwłaszcza w środowiskach robotniczych. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne, skutki — zawsze na ogół te same. Dla ochrony zdrowia pracowniczego proponuje nowa ustawa wprowadzenie zasady niepodzielności części urlopu. Według przepisu art. 14 — „przynajmniej jedna część urlopu powinna obejmować nie mniej niż 10 kolejnych dni kalendarzowych”. Jest to przepis ze wszech miar potrzebny.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKnapikJozef">Urlopy pracownicze to również problem organizacyjno-materialnej bazy wypoczynkowej. Rysuje się tu potrzeba coraz skrupulatniejszego planowania w układzie rzeczowym i przestrzennym. Już dziś można powiedzieć, że trzeba zrewidować proporcje między zapleczem wypoczynków letnich a wypoczynków zimowych, których wzrost jest ogólnie stwierdzoną tendencją. Weryfikacji zdaje się również wymagać nadmierna rozbudowa ośrodków wypoczynkowych w renomowanych miejscowościach wczasowych górskich i nadmorskich, na rzecz tego rodzaju regionów turystycznych, jak na przykład woj. kieleckie. Dotyczy to również wypoczynku w dni wolne od pracy poza urlopami. Tu zaplecze jest bodaj najbardziej niewystarczające. Jak wynika z ostatnich wyliczeń, zagospodarowane ośrodki, tzw. wczasów niedzielnych, mogą przyjąć jednorazowo około 570 tys. osób, gdy tymczasem chętnych jest już co najmniej drugie tyle.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKnapikJozef">Jak informuje prasa, Centralna Rada Związków Zawodowych i Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki przystąpiły ostatnio do opracowania programu intensywnej rozbudowy podmiejskiej bazy wypoczynkowej. Rzecz to szczególnie paląca wobec stwierdzonych zalet, jakie zdaje się aktualnie prezentować ten wariant ograniczenia czasu pracy, który wygospodarowanie dodatkowego wolnego dnia w tygodniu przedkłada nad skrócenie dnia pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKnapikJozef">W dzisiejszej debacie trudno szczegółowo omawiać problemy organizacji wypoczynku. Wydaje się jednak, że istnieją wszelkie dane ku temu, by mogła być ona dopasowana do warunków życiowych nowego, socjalistycznego społeczeństwa i wychodziła naprzeciw jego najbardziej palącym potrzebom, zarazem zaś odpowiednio wpływała na charakter tych potrzeb, pobudzając je i organizując zgodnie z preferencjami wynikającymi z uznanych społecznie wartości.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKnapikJozef">Nasze socjalistyczne państwo w swej polityce gospodarczej i społecznej kieruje się jedynie słuszną zasadą, że inwestycje w wypoczynek człowieka, jego zdrowie, poziom kwalifikacji, w ogólną wiedzę, kulturę i orientację, w wychowywanie młodego pokolenia, w ostatecznym rachunku decydują również o dynamice postępu gospodarczego Wysoki Sejmie! Jak wynika ze wstępnych obliczeń, proponowany w projekcie dyskutowanej ustawy zwiększony wymiar urlopów Obejmuje około 3.200 tys. robotników o stażu niższym od lat 10, czyli około 54% ogółu robotników. Równocześnie przewiduje się podwyższenie norm urlopowych dla młodocianych w wieku 16—17 lat, odbywających naukę zawodu, tak aby w każdym roku nauki otrzymali nie mniej niż 30 dni urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselKnapikJozef">Już chociażby z tego względu trzeba dobitnie podkreślić, że nowe przepisy stanowią poważną zdobycz socjalną. Nie można przy tym zapominać, że jest to tylko jeden fragment szeroko zakrojonej w uchwale V Zjazdu PZPR socjalistycznej polityki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselKnapikJozef">W ciągu historycznego okresu 25-lecia Polski Ludowej państwo nasze pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podjęło zasadniczy wysiłek w kierunku wprowadzenia pełnych zasad socjalistycznych, a więc najbardziej humanistycznej sprawiedliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselKnapikJozef">Dyskutowana dzisiaj ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych jest godną kontynuacją tej słusznej polityki społecznej, co więcej — jest zapowiedzią dalszych poczynań w tej dziedzinie w perspektywie najbliższych lat, o czym poinformował nas w swoim wystąpieniu przewodniczący Centralnej Rady Związków Zawodowych, poseł Loga-Sowiński.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselKnapikJozef">Biorąc pod uwagę te zarówno społeczne, jak i głęboko ludzkie wartości ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, Koło Poselskie — „Pax”, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosowało za jej uchwaleniem wraz z poprawkami sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Henryka Golińska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoki Sejmie! Występując w imieniu sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, a jednocześnie jako poseł m. Łodzi i pracownik jednego z większych w kraju przedsiębiorstw przemysłowych — Łódzkich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju — pragnę obywateli posłów zapoznać z nastrojami i opiniami, które wytworzyły się wśród załogi i naszego przedsiębiorstwa po opublikowaniu tez zjazdowych, uchwały V Zjazdu PZPR oraz w wyniku różnych publikacji w prasie i interpretacji zmian w zakresie nowego wymiaru urlopów. Generalnie rzecz biorąc, robotnicy na różnych spotkaniach w przedsiębiorstwie wypowiadają się bardzo pozytywnie o korzystnych zmianach, jakie niesie ze sobą projekt ustawy o zmianie wymiaru urlopów.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselGolinskaHenryka">W przedsiębiorstwie naszym, według stanu z ubiegłego roku, zatrudnialiśmy prawie 9.800 robotników fizycznych z następującym stażem pracy, którzy nabyli prawo do wymiaru urlopu:</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselGolinskaHenryka">po jednym roku pracy — 1.546 pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselGolinskaHenryka">po trzech latach pracy — 1.323 pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselGolinskaHenryka">po sześciu latach pracy — 1.802 pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselGolinskaHenryka">po dziesięciu latach pracy — 5.086 pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselGolinskaHenryka">Według dotychczas obowiązującego ustawodawstwa przysługiwał wymiar urlopów:</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselGolinskaHenryka">po 1 roku pracy — 12 dni roboczych, po 3 latach pracy — 15 dni roboczych, po 6 latach pracy — 15 dni roboczych, po 10 latach pracy — 26 dni roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselGolinskaHenryka">W tym układzie nasi pracownicy fizyczni wykorzystywali na urlop wypoczynkowy ogółem około 198 tys. roboczodni w ciągu jednego roku kalendarzowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselGolinskaHenryka">Projekt ustawy przynosi korzystne zmiany dla tych, którzy w nie najlepszych jeszcze warunkach produkcyjnych decydują o rozwoju ekonomicznym naszego kraju, a więc dla pracowników zatrudnionych bądź bezpośrednio przy warsztatach produkcyjnych, bądź w zawodach pomocniczych pośrednio związanych z produkcją przędzy i tkanin, wyrobów niezbędnych dla naszych codziennych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselGolinskaHenryka">Zadowolenie robotników jest uzasadnione. Projektowana ustawa likwiduje w tym przedmiocie podział pracowników na fizycznych i umysłowych i ustala jednolity wymiar urlopów dla wszystkich pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselGolinskaHenryka">Z nowej ustawy urlopowej zadowolone są szczególnie kobiety, stanowiące około 70% naszej załogi, gdyż wiadome jest, że one właśnie potrzebują najbardziej zwiększonego wypoczynku, ponieważ oprócz pracy zawodowej spada na nie gros obowiązków domowych w rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselGolinskaHenryka">Szczególnie korzystne zmiany niesie ze sobą projekt ustawy dla podanych przeze mnie pierwszych trzech grup pracowników, którzy w naszym przedsiębiorstwie stanowić będą w 1969 r. 47,2%, a w 1970 r. nieco mniej, bo tylko 41%. Fakt ten wynika z przesunięć (w poszczególnych grupach) w stażu pracy i nie świadczy o zmniejszeniu się liczby utraconych robotniko-dni, założonych w planach naszego przedsiębiorstwa w latach 1969 i 1970.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselGolinskaHenryka">Liczba utraconych robotniko-dni po wprowadzeniu dwuetapowej reformy urlopowej wyniesie:</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselGolinskaHenryka">~w~ 1969 r.— 7.017 robotniko-dni, w 1970 r.— 12.260 robotniko-dni.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselGolinskaHenryka">Oznacza to, że będziemy mieli zabezpieczenie planów produkcyjnych liczbą robotniko-dni w 96,6% w 1969 r., a w 1970 r. tylko w 94,5%.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselGolinskaHenryka">Reforma urlopowa będzie musiała więc pociągnąć za sobą zmiany w rozmiarach produkcji bądź też zmiany w planach zatrudnienia, funduszu płac i kosztach własnych produkcji. W jednym i drugim wypadku, nastąpi poważne obciążenie budżetu państwa, dlatego też słusznie zakłada projekt ustawy — rozłożenie na etapy reformy urlopowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselGolinskaHenryka">Nasze załogi rozumieją, że po wejściu w życie ustawy nie może zmniejszyć się produkcja i że część strat powinna być pokryta dzięki lepszej organizacji pracy i wzrostowi wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselGolinskaHenryka">Słuszne jest również zaliczanie do stażu pracy czasu trwania nauki w szkołach, co powinno zachęcić młodzież do doszkalania się, które w konsekwencji przyczyni się do prawidłowego i lepszego wykonywania niezbędnych czynności na poszczególnych stanowiskach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselGolinskaHenryka">Nie mniej słuszny i ważny jest art. 25 projektu ustawy, mówiący o zaliczaniu do stażu pracy okresu urlopu bezpłatnego, udzielonego pracownicy opiekującej się małym dzieckiem. Przepis ten umożliwi niejednej matce opiekę nad chorym dzieckiem w domu.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselGolinskaHenryka">Wysoki Sejmie! Poruszyłam w zasadzie problemy, według mnie, najważniejsze dla środowiska włókniarzy. Pozostałe zagadnienia, ujęte w projekcie ustawy, znajdują również w tym środowisku pełną aprobatę i dlatego w imieniu wszystkich pracowników naszej załogi, jak również swoim własnym, będę głosowała za przyjęciem nowej ustawy urlopowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Przedmówcy moi i poseł Irena Janiszewska, jako przewodnicząca Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, a równocześnie poseł sprawozdawca, wyczerpali w swoich wnikliwych i rzeczowych wypowiedziach racje przemawiające za przyjęciem projektu ustawy. Wypowiedzi te dopełnione zostały treścią rozmowy przeprowadzonej przez posła Irenę Sroczyńską, sekretarza CRZZ z redakcją tygodnika — „Polityka”. W rozmowie tej wybite zostały istotne dla sprawy skutki społeczne i ekonomiczne reformy, której wyraz stanowi omawiana przez nas dzisiaj ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oświadczam przeto, że członkowie Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będą za udzieleniem aprobaty temu aktowi prawnemu, którego wagę społeczną i treść humanistyczną w pełni doceniamy. , Jeżeli jednak zabieram cenny czas Wysokiej Izbie — to czynię to dla przedstawienia argumentacji specjalnej, stanowiącej, moim zdaniem, konsekwencje i uwarunkowania decyzji, którą dziś podejmuje nasza Izba.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na wstępie kilka akcentów historycznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Od 1890 r. na sztandarach rzesz robotniczych, manifestujących w dniu Święta Pracy, za jakie uznano dzień 1 Maja — widniały hasła walki o podział doby na 3 ósemki godzin przeznaczonych na pracę, sen i odpoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Spełnienie tych żądań zapoczątkował Związek Radziecki dekretem z listopada 1917 r. W 1919 r. na międzynarodowej konferencji, odbytej w Waszyngtonie, podpisano umowę o ośmiogodzinnym dniu pracy. Realizacja tej umowy stanowi wysoce ciekawy rozdział historii. Odejścia od jej postanowień czynione były często, z zasady na niekorzyść człowieka pracy. Ten etap działań zakończyły lata II wojny światowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! W ostatnim ćwierćwieczu byliśmy i jesteśmy uczestnikami rewolucji naukowo-technicznej. Nauka stała się czynnikiem postępu, decydującym o rozwoju sił wytwórczych na skalę dotąd nie znaną w dziejach ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zmiany wynikające z tych przemian oddziałują w znacznej mierze na całokształt życia jednostki i zbiorowości. Wynalazki i ogólny postęp wiedzy zmieniły i nadal zmieniają sens i treść pracy. Zmieniają również warunki życia codziennego. Nasuwają perspektywy rozwoju człowieka, podnoszące rangę jego osobowości. Skraca się czas pracy. Wzrasta ilość czasu wolnego od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wielkim zadaniem społecznym staje się organizacja warunków prawidłowego i wartościowego wykorzystania czasu wolnego. Nabiera znaczenia problem nauczania, jak wykorzystywać czas wolny od pracy z pożytkiem dla społeczeństwa, ku zadowoleniu jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Skrócenie dnia pracy stwarza możliwość rozwoju człowieka. Miarą poziomu życia staje się nie czas pracy, lecz wielkość czasu wolnego, który sprzyja podnoszeniu wydajności pracy. Uruchamia potężną siłę wytwórczą, jaką stanowi praca człowieka wolnego. Ilustrację takiego pojmowania rzeczy może stanowić fragment wypowiedzi sekretarza generalnego KPZR, wygłoszonej 3 listopada 1967 r. z okazji 50 rocznicy Rewolucji, w którym to roku wprowadzono w ZSRR 5-dniowy tydzień pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Partia — czytamy w referacie — przywiązuje dużą wagę do stworzenia warunków jak najbardziej sprzyjających wszechstronnemu rozwojowi osobowości. W tej dziedzinie otwierają się wielkie możliwości dzięki przedłużeniu wolnego czasu ludzi pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozważmy teraz — Wysoki Sejmie — budżet czasu człowieka pracującego, którego miejscem pracy jest np. zakład przemysłowy. Tygodniowa norma czasu, wynosząca 168 godzin, dzielona jest zazwyczaj na pięć zasadniczych grup. Ich wielkość była i jest nadal przedmiotem rozlicznych badań socjologicznych, organizacyjnych i ekonomicznych i jest nadal dyskusyjna.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Treść tych grup jest następująca:</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1)czas pracy obowiązkowej i związane z nim godziny zużyte na dojazdy — szacowane są na 46 do 48 godzin na tydzień;</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2)czas na sen, posiłki, porządek, higienę osobistą — szacowany jest na 62—65 godzin na tydzień;</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3)czas zużywany na zaopatrzenie gospodarstwa domowego, czystość i konserwację mieszkania, sprzętów, odzieży, przygotowanie posiłków, a ponadto na opiekę nad dziećmi i starcami. Szacunek określa to na 30 do 32 godzin na tydzień;</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4)czas na odpoczynek bierny lub czynny, na kontakty towarzyskie, sport i turystykę, rozrywki — szacowany w istocie rzeczy na 16—17 godzin, oraz 5)czas poświęcony kształtowaniu osobowości jednostki, a więc podnoszeniu zasobów jego wiedzy i umiejętności oraz pracom obywatelskim i społeczno-politycznym — szacowany jest na 16—17 godzin na tydzień.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oczywiście, że wielkości przeze mnie podane jako przeciętne przeciętnych, dobrane z określonego środowiska, mogą stanowić jedynie ilustrację. Jest ona jednak wyrazem ścisłego związku między pracą a wypoczynkiem.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Można uznać za rzecz dowiedzioną, proszę Izby, że jednostka aktywna w pracy, poświęcająca jej swą wiedzę, myśli i dobrą wolę, ma również podobną postawę w pracy społecznej, w środowisku rodzinnym, a także chłonna jest w dążeniu do osiągania pogłębionej świadomości lepszego poznania i obserwacji wszystkiego, czym żyją mieszkańcy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Tu właśnie należy stwierdzić, że samo skrócenie czasu pracy nie może być uznane za cel sam w sobie. Jest to bowiem jedynie środek zmierzający do realizacji celów ekonomicznych, społecznych i humanistycznych ustroju socjalistycznego, działających w harmonijnym zestawie na rzecz człowieka pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyjrzyjmy się bliżej tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ograniczenie czasu pracy bezpośredniej wymaga równoczesnego zwiększenia wydajności pracy i z nią związanego tempa przyrostu produkcji. Jest to niezbędny czynnik przyrostu dochodu narodowego i jego pochodnych, jakie stanowią fundusze spożycia indywidualnego i zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Konieczny — przy skróceniu czasu pracy — pewien, zwłaszcza na etapie wstępnym, wzrost zatrudnienia wymaga poprawy nie tylko jakości produktu gotowego, ale również dobrej organizacji i prawidłowego rozmieszczenia placówek usługowych. Osiągnięte efekty ekonomiczne muszą zabezpieczyć, po ograniczeniu czasu pracy, utrzymanie i stopniowe zwiększenie zarobków zatrudnionego. Gdyby stało się inaczej, sens społeczny przeprowadzonej mocą rozważanej dzisiaj ustawy zasadniczej reformy — byłby zagubiony.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Muszą znaleźć pełniejsze niż dotychczas zrozumienie — organizacja pracy i dobrze pojmowana, konsekwentnie realizowana dyscyplina pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Rozszerzanie się czasu poza pracą — czyli tak zwanego czasu dyspozycyjnego jednostki — nasuwa ponadto szereg spraw do przemyślenia. Wiemy wszyscy z własnych obserwacji, że wartość czasu dyspozycyjnego jest zależna w zasadniczym stopniu od sieci i stanu placówek: handlowych i usługowych, taboru transportowego, opieki nad dzieckiem, a więc żłobków, przedszkoli, ogródków, świetlic, urządzeń elektrycznych, gazowych, lodówek, pralek i innych; rozmieszczenia placówek kulturalnych i szkół podstawowych i wreszcie, to jest oczywiste, od wysokości dochodu na głowę członka wspólnego gospodarstwa — dochodu, który warunkuje możliwość korzystania z usług obcych.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zakresy, treść i jakość pracy tych placówek nierzadko pochłaniają duży odsetek czasu dyspozycyjnego. Często jednak placówki te stają się lub stać się mogą czynnikami przekształcającymi czas jedynie dyspozycyjny na czas faktycznie wolny.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wyrażam przekonanie, że dobra analiza tych spraw i znalezienie rozwiązań ekonomicznie i społecznie właściwych — jest koniecznością. Rozważania takie powinny być opracowane wspólnie z placówkami naukowymi przez głównych gestorów tych zadań, a więc CRZZ i GKKFiT. Zadania te są bardzo duże, ale ich wielkość była i jest wymierna zarówno w ujęciu ilościowym, jak i w rozmieszczeniu sezonowym, jak i w układzie regionalnym.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W 1959 r. — na ogólnokrajowej naradzie Komisji Sportu i Turystyki KC PZPR, rozważano zagadnienia i sprawy podobne do dzisiejszych, ale występujące w nieporównanie mniejszej skali. Ruch turystyczny i wypoczynkowy w roku 1958 określano wtedy na 70 mln osobo-dni. Stwierdzano równocześnie, że zaspokojenie potrzeb w zakresie zorganizowanych usług — szacować można jedynie na 30%. Objęto więc organizowanym programem 20 min osobo-dni, pozostawiając 50 mln osobo-dni poza obsługą zorganizowaną.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szacunki przeprowadzone przez GKKFiT dla roku 1968, a więc prawie po ponad 10 latach, określają skalę potrzeb na 210 mln osobo-dni, a potencjał usługowy na 40%. Przedstawia to podaż usług dla około 100 mln osobo-dni, ale pozostawia równocześnie poza obsługą zorganizowaną 60% potrzeb, wyrażających się liczbą powyżej 110 min osobo-dni. Mimo więc 4-krotnego wzrostu potencjału usługowego w latach 1958—1968 nie przekraczamy 40% możliwości zaspokojenia potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prognozy dla 1980 r, a więc już w granicach najbliższych 12 lat, określają wielkość potrzeb na około 700 mln osobo-dni. Przy założeniu 40% skali zorganizowanego systemu usług, rozbudowa urządzeń i sieci organizacyjnej musi osiągnąć co najmniej 3-krotny wzrost w tym zakresie w stosunku do stanu 1958 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przy każdym jednak założeniu co do skali usług — nie wolno zapominać, że dążymy do tego, by czas wolny, by wszelkie imprezy turystyczne czy wypoczynkowe wypełniane były treścią wartości społecznych i wychowawczych. Podnosi to, rzecz jasna, wagę i zwiększa trudność realizacji zadań, zarówno gestorów głównych — o których mówiłem — jak organizacji społecznych i młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Konsekwencje rozwoju społecznego i gospodarczego naszego kraju, skutki osiągniętego poziomu oświaty i kultury dały nam określony wzrost potrzeb człowieka żyjącego w ustroju socjalistycznym. Dalszy wzrost tych potrzeb nie może nasuwać wątpliwości.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obecna ustawa jest aktem sprawiedliwości społecznej, dającym zrównanie uprawnień i zniesienie podziału na pracowników fizycznych i umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Skutki ustawy — stanowią równocześnie czynnik przyspieszający wzrost popytu na przeżycia turystyczne, na poznawanie i obserwację rozwoju kraju i życia jego mieszkańców, na wypoczynek w całej gamie jego różnorodności.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Realizacja tych zadań wymaga współpracy praktyków i naukowców, a przykładem takiej współpracy mogą być zorganizowane: w 1965 r. pierwsza zielonogórska konferencja naukowa Komitetu Kultury Fizycznej Polskiej Akademii Nauk na temat — — „Wypoczynek po pracy i nauce” oraz druga zielonogórska konferencja naukowa Komitetu Kultury Fizycznej Polskiej Akademii Nauk i Ogólnozwiązkowej Federacji Sportu, Wychowania Fizycznego i Turystyki CRZZ — na temat: — „Problemy realizacji wypoczynku po pracy i nauce” zorganizowana w dniach 7—9 marca 1969 r. Konferencja ta, która skupiła 350 uczestników, zarówno pracowników nauki jak i praktyków kierujących tym działem gospodarki narodowej, prezentowała dorobek i doświadczenia wzajemnie się uzupełniające.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Rozważania moje dobiegają końca. Postuluję, by powtórzyć wzór sejmowej sesji problemowej z roku 1967, poświęconej społecznej i ekonomicznej roli usług. Wnoszę, by Prezydium Sejmu rozważyć zechciało organizację problemowej sesji, poświęconej zagadnieniom: czas pracy, czas dyspozycyjny, czas wolny i model wypoczynku człowieka pracy w ustroju socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Postuluję, by Polska Akademia Nauk zechciała życzliwie ustosunkować się do wniosków drugiej zielonogórskiej konferencji naukowej. Wnioski zostały przez nas złożone. Dotyczą one utrzymania Komitetu Kultury Fizycznej Polskiej Akademii Nauki i jego Komisji Czasu Wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Postuluję, by Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego wprowadził do programu nauczania temat: jak wykorzystywać czas wolny od pracy i nauki.</u>
+ <u xml:id="u-24.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Postuluję, by fundusze spożycia zbiorowego wykorzystywane były głównie na tworzenie warunków rozwoju, przede wszystkim w zakresie zagospodarowania oraz na wczasy i turystykę socjalną, a zwłaszcza na turystykę młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-24.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zaspokojenie innych potrzeb powinno znaleźć swoje rozwiązanie droga tworzenia placówek ekonomicznie opłacalnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Ustawa, którą dziś rozważamy — jest koniecznym etapem naszego rozwoju. Niewątpliwie ja uchwalimy. Stanowi ona ważny krok w stwarzaniu warunków, zabezpieczających rozwój każdej jednostki, rozwój wzbogacający jej osobowość o nowe wartości.</u>
+ <u xml:id="u-24.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dokumenty realizacyjne ustawy wybija na pewno na czołowe miejsce troskę o kulturę i wartości wychowawcze wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-24.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dobrze się przeto stało, że IV kadencję naszego Sejmu zamykamy tym głęboko humanistycznym akcentem.</u>
+ <u xml:id="u-24.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Wiktoria Różańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wysoka Izbo! Każdy z posłów, zabierających głos na tej sali podczas kolejnych sesji sejmowych, poważnie przeżywa ten moment, zdając sobie sprawę z wagi swoich słów i odpowiedzialności za nie wobec społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselRozanskaWiktoria">Ale nie każdemu dane jest przeżyć równocześnie w tym momencie uczucia głębokiego wzruszenia, z jakim w tej chwili stoję przed Wysoką Izbą. Pragnę zaprezentować stanowisko członka Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wobec projektu ustawy o nowym wymiarze pracowniczych urlopów wypoczynkowych w naszym kraju. Podyktowane jest to faktem, że sama również jestem przedstawicielem klasy robotniczej i tym bardziej zrozumiałe było dla mnie stanowisko mojego środowiska, odczuwającego dotychczasowy podział praw urlopowych jako niewłaściwy społecznie w naszym ustroju anachronizm. Wiedzieliśmy, że podstawowe normy urlopowe w Polsce są już obecnie korzystniejsze niż w innych krajach — zarówno socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Znany nam również był fakt korzystniejszych u nas zależności wymiaru urlopów od posiadanego stażu, niż jest to stosowane gdzie indziej. Niemniej jednak, kiedy w tezach przed zjazdowych postawiono problem wprowadzenia nowych norm urlopowych, odczuliśmy to jako jeden jeszcze przejaw głęboko humanistycznej troski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o najsprawiedliwiej pojętą równość wszystkich członków pracującego społeczeństwa, o zlikwidowanie pokutujących jeszcze pozostałości z przedwojennego prawa pracy i o dalszą socjalizację stosunków międzyludzkich, stanowiącą jeden z istotniejszych elementów wewnętrznej konsolidacji społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselRozanskaWiktoria">Projekt ustawy — nad którym dziś dyskutujemy — stanowi bowiem konsekwentną realizację dotychczasowej praktyki zmierzającej do takiego doskonalenia prawa pracy, aby odpowiadało ono najbardziej poczuciu sprawiedliwości społecznej w państwie, w którym siłą przewodnią i motorem przemian społecznych, politycznych i gospodarczych jest klasa robotnicza jako awangardowa siła budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselRozanskaWiktoria">Reprezentując przed Wysoką Izbą również aktyw związkowy Związku Zawodowego Metalowców, muszę stwierdzić, że państwo ludowe zapewniło związkom szerokie możliwości zarówno w zakresie inicjatywy i polityki ustawodawczej, jak i współdziałania i koordynacji przy opracowywaniu przepisów prawnych. Oznacza to, że jakość nowo opracowywanych norm i zasad prawa pracy zależy w poważnym stopniu od postawy zaangażowanego aktywu praktyków związkowych, od rozeznania przez nich aktualnej sytuacji w danym przedmiocie działania oraz wnikliwej orientacji w zakresie potrzeb ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselRozanskaWiktoria">Dotychczasowa praca związkowców wykazała — że szeroko korzystaliśmy z tych uprawnień. Ustawy o samorządzie robotniczym, o bezpieczeństwie pracy, o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy oraz cały szereg innych aktów powstało przy żywej, zaangażowanej współpracy i współinicjatywie związków zawodowych w naszym kraju. Nie muszę dodawać, że wszystkie krótko tu zasygnalizowane normy prawne miały istotne znaczenie dla całego świata pracy w naszym państwie.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselRozanskaWiktoria">I w tej chwili, również opierając się na danych nam uprawnieniach, projekt ustawy o nowym wymiarze pracowniczych urlopów wypoczynkowych zgłoszony został do laski marszałkowskiej z inicjatywy posłów — działaczy robotniczych. Uważaliśmy, że ta droga jest drogą słuszną, gdyż pragnęliśmy, aby zrozumiały stał się fakt rangi zagadnienia unifikacji praw urlopowych, jego poważne znaczenie dla klasy robotniczej i jego zdecydowany wpływ na nadanie właściwego kształtu polskiemu ustawodawstwu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselRozanskaWiktoria">Muszę jednak z całym naciskiem podkreślić, że istniejące jeszcze dysproporcje w prawach pracowniczych, w uprawnieniach i świadczeniach na rzecz pracowników nie po raz pierwszy w tej chwili są przedmiotem rozważań przez Wysoką Izbę, przedmiotem prac partii, Rządu oraz związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselRozanskaWiktoria">Od początku istnienia naszego ludowego państwa prowadzona jest konsekwentna polityka socjalna, zmierzająca do niwelowania różnic między pracownikami fizycznymi i pracownikami umysłowymi, które to różnice odziedziczyliśmy w ramach systemu prawnego, stworzonego w przedwojennej Polsce. Oczywiście, likwidacja tych sprzeczności musiała siłą faktu odbywać się stopniowo i sukcesywnie, w miarę istniejących możliwości gospodarczych państwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselRozanskaWiktoria">W Polsce Ludowej — prawo obywatela do wypoczynku zapisane zostało w Konstytucji PRL jako jedno z podstawowych praw obywatelskich. Konsekwentna jego realizacja pozwoliła już na zwiększenie podstawowego wymiaru urlopu dla pracownika fizycznego, począwszy od 1950 r. — do 12 dni roboczych. Jednocześnie wprowadzony został po trzech latach pracy 15-dniowy urlop oraz urlop miesięczny — po dziesięciu latach pracy. Wydane zostały również nowe przepisy dotyczące ciągłości pracy, pozwalające na korzystniejsze zasady sumowania okresów pracy, a więc podwyższanie podstawy do wymiaru urlopu. Wreszcie wprowadzono dodatkowe urlopy dla pracowników zatrudnionych przy pracach szkodliwych czy uciążliwych dla zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselRozanskaWiktoria">Mówiąc o projekcie nowej ustawy, chciałabym na podstawie przeprowadzonej analizy dotyczącej pracowników zatrudnionych w resorcie ciężkim i maszynowym przedstawić parę liczb odzwierciedlających społeczną słuszność proponowanej nowelizacji przepisów urlopowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselRozanskaWiktoria">Na ogólną liczbę ok. miliona zatrudnionych w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego i w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego około 42% pracowników uzyskuje wyższy wymiar urlopu, 53% zachowuje posiadany dziś wymiar, a 5% zatrudnionych uzyska niższy niż dotychczas wymiar. Ci ostatni — są to wyłącznie pracownicy umysłowi, ze stażem poniżej dwóch lat (po wyższych studiach), lub poniżej pięciu lat — po studiach średnich. Oczywiście, w miarę upływu czasu, pracownicy ci uzyskają znów obecny wymiar. Zacytowana przeze mnie liczba, mówiąca o 42% zatrudnionych, korzystających z podwyższonego wymiaru normy urlopowej — moim zdaniem — mówi sama za siebie. Określenie projektu ustawy jako słusznej społecznie — jest jak najbardziej uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wysoka Izbo! Sprawy, które poruszyłam — to socjalne tło omawianego projektu ustawy, a raczej socjalny aspekt jej powstania i wprowadzenia w życie.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselRozanskaWiktoria">Musimy jednak zwrócić jeszcze uwagę i chwilę zatrzymać się nad technicznymi przesłankami, które staną się efektem proponowanych zmian. Zdawałoby się, że sprawa jest teoretycznie prosta: przestarzały i niesłuszny podział na pracowników fizycznych i umysłowych z chwilą jego likwidacji — usuwa wyłącznie międzyludzkie niesprawiedliwości i w aspekcie polepszenia stosunków społecznych staje się jeszcze jedną podwaliną do budowy nowego, socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselRozanskaWiktoria">Tymczasem — zniesienie tego podziału jest jednym z obiektywnych warunków umożliwiających dalszy postęp techniczny w naszym przemyśle, dalszy wzrost zabezpieczenia wykonawstwa Narodowego Planu Gospodarczego, dalszą, skuteczniejszą walką o jakość i niezawodność produkowanych dóbr materialnych. Zniesienie tego podziału i wprowadzenie ogólnie obowiązujących norm urlopowych, uzależnionych tylko od stażu pracy, przy zachowaniu wspomnianych przed chwilą warunków — to jeszcze jeden element zabezpieczenia dobrego imienia przemysłu polskiego na rynkach zagranicznych. Może twierdzenie to brzmi zbyt górnolotnie, ale poparte jest ono nie tylko moją długoletnią praktyką w jednej z najnowocześniejszych naszych gałęzi przemysłowych, jaką jest przemysł elektroniczny, ale również oparte jest na wielu kontaktach środowiskowych z ludźmi z przemysłu, z działaczami politycznymi, związkowymi i gospodarczymi.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselRozanskaWiktoria">Chodzi mi bowiem w tym wypadku o konieczność zabezpieczenia właściwej obsługi coraz to nowocześniejszych, zmodernizowanych środków wytwarzania, które przy nowoczesnej technologii warunkują poziom procesów produkcyjnych, chodzi o realne możliwości zabezpieczenia pracy zautomatyzowanych stanowisk i urządzeń, podnoszących wielkość i jakość realizowanych zadań produkcyjnych, technicznych i ekonomicznych. Dotychczas — pomimo obiektywnej konieczności zatrudnienia na wielu stanowiskach w charakterze pracownika fizycznego — techników różnych branż, pracownicy ci unikali podejmowania tych prac, ze względu na normy urlopowe, preferujące, jak dotychczas, pracowników umysłowych. Najczęściej bowiem w tych wypadkach nie chodziło o formę wynagrodzenia, nie o tradycyjną pensję miesięczną czy system dniówkowy, nie chodziło też o nazwę wykonywanej funkcji, ale prawie zawsze występowała tu sprawa wymiaru urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselRozanskaWiktoria">Mam uzasadnione przekonanie, że zmiana warunków, jakie proponuje dyskutowana ustawa, walnie przyczyni się do wzrostu liczby kadry technicznej bezpośrednio w produkcji, o co od wielu lat bezskutecznie walczymy. Jako przykład podam, że w tej chwili tylko 1,6% zatrudnionych pracowników fizycznych w przemyśle metalowym ma średnie wykształcenie. Na pewno zmiana ta pozwoli na bardziej ekonomiczne wykorzystanie parku maszynowego, szczególnie w odniesieniu do urządzeń o wysokim stopniu zautomatyzowania lub urządzeń pomiarowo-kontrolnych — za sprowadzenie których płaciliśmy poważne kwoty dewizowe, a które to maszyny nie były w pełni wykorzystane. Oczywiście, nie jest to zagadnienie, którego pozytywne rozwiązanie może nastąpić z dnia na dzień. Musi minąć tu pewien określony czas w granicach swoich zależny zarówno od czynników technicznych, jak i wielu innych czynników do regionalnego włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselRozanskaWiktoria">Wśród rzeszy pracowników, którym nowa ustawa przyznaje prawo do podwyższonego wymiaru urlopu wypoczynkowego, znajduje się również duża liczba zawodowo zatrudnionych kobiet. A dla nich przecież ta zmiana to nie tylko osobista korzyść. Taki jest bowiem układ sił, że większa jest rola kobiety jako wychowawczyni młodego pokolenia, niż rola, jaką spełniają mężczyźni. Dlatego też możliwość przedłużonego urlopu — to możliwość dłuższego, wspólnego z dziećmi spędzenia wolnego czasu, to możliwość wspólnego wyjazdu, a więc jeszcze dodatkowy aspekt wychowawczy i bezsprzeczna korzyść, jaką nam i na tym odcinku życia daje nowa ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Antoni Daniel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselDanielAntoni">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych przygotowany przez Centralną Radę Związków Zawodowych stanowi konsekwentną realizację uchwał V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w dziedzinie świadczeń społecznych i porządkowania praw socjalnych w naszym kraju. Likwiduje on istniejące pozostałości okresu międzywojennego, kiedy polityka klasowa rządów burżuazyjnych stawiała bariery podziału pomiędzy pozycją społeczną pracownika fizycznego a umysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselDanielAntoni">W Polsce Ludowej dokonano już szeregu różnych przedsięwzięć w celu zrównania uprawnień robotników do poziomu przysługującego pracownikom umysłowym.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselDanielAntoni">I tak: od stycznia 1956 r. obowiązują jednolite zasady rozwiązywania umów o pracę bez wypowiedzenia i zaliczania ciągłości pracy, jednolite świadczenia i uprawnienia przysługują pracownikom w czasie pełnienia służby wojskowej, a także do świadczeń emerytalnych i inwalidzkich.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselDanielAntoni">Podwyższono urlopy wypoczynkowe — o czym wspominali już obywatele posłowie. W rezultacie przeciętna długość urlopu pracownika fizycznego, zatrudnionego w hutnictwie, wynosi obecnie 20 dni roboczych, przy czym ponad 40% ogólnej liczby zatrudnionych korzysta już z miesięcznego urlopu. Pozostały jednak jeszcze istotne różnice w wymiarze urlopów przysługujących pracownikom umysłowym i robotnikom o krótszym stażu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselDanielAntoni">Jako przedstawiciel Związku Zawodowego Hutników, będąc w ciągłym kontakcie z załogami hut, stwierdzić mogę, że uchwalenie projektu ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych jest oczekiwane przez robotników z dużym zainteresowaniem i zyskuje powszechną aprobatę.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselDanielAntoni">W przemyśle hutniczym naszego kraju zachodzą ostatnio doniosłe przemiany, związane z przechodzeniem w coraz większej mierze z produkcji ilościowej na jakościową, uszlachetnioną i przetwórczą. Coraz bardziej doskonałe i precyzyjne agregaty produkcyjne, urządzenia pomocnicze oraz skomplikowane procesy technologiczne wymagają dziś od robotnika wysokich kwalifikacji zawodowych, zręczności, rzetelnej wiedzy teoretycznej, a przede wszystkim dużej praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselDanielAntoni">Systematyczny wzrost kwalifikacji robotników powoduje stopniowe zacieranie się różnic między pracą fizyczną a umysłową, a tym samym między robotnikiem a pracownikiem umysłowym. Dotyczy to poza tym nie tylko charakteru pracy i poziomu wykształcenia, ale również poziomu świadomości społeczno-politycznej i odczucia potrzeb kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselDanielAntoni">Do obsługi wielu stanowisk fizycznych, jak na przykład: stanowisko starszego konwertorowego, sternika walcarki rolkowej, operatora pomostu walcarki slabing, dyżurnego automatyki, konserwatora aparatury kontrolno-pomiarowej, defektoskopisty obsługującego aparaturę ultradźwiękową, elektromechanika automatyki przemysłowej i wielu innych — nie wystarcza już ukończenie szkoły zawodowej, istnieje potrzeba dalszego dokształcania tych pracowników lub też zatrudnienia absolwentów średnich szkół zawodowych i ogólnokształcących, którym łatwiej przychodzi opanowanie danego procesu technologicznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselDanielAntoni">Poruszam ten problem dlatego, że pracownicy ci, według obecnych przepisów urlopowych, musieli pracować 10 lat, aby mogli nabyć prawo do miesięcznego urlopu, podczas gdy młody, pomocniczy personel umysłowy otrzymywał urlop miesięczny już po roku pracy, co było rażącą niesprawiedliwością.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselDanielAntoni">Istotne również jest, że projekt ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych zlikwidował pojęcie ciągłości pracy, od której uzależniona była wielkość wymiaru urlopu. W praktyce bowiem spotykane były nierzadko wypadki, że niektórzy pracownicy fizyczni zmieniali pracę, w wyniku czego po 20, a nawet 30 latach zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, nie nabyli prawa do miesięcznego urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselDanielAntoni">Spotykane były również i takie sporadyczne wypadki, że pracownik przeszedł na emeryturę i nigdy w okresie pracy nie skorzystał z miesięcznego urlopu, gdyż nie nabył do niego prawa wobec nie zachowania wymaganej ciągłości pracy. Nie trzeba uzasadniać, że stan ten był wynikiem przestarzałego ustawodawstwa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselDanielAntoni">Nierzadko też świadomie omijano przepisy prawa pracy, a w szczególności dotychczasową ustawę o urlopach, i szukano ochrony w przepisie art. 6 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. w ten sposób, że rozwiązywano umowę o pracę na mocy wzajemnego porozumienia stron. W praktyce wyglądało to tak, że pracownik obznajomiony z przepisami prawa zachował ciągłość pracy wymaganą do urlopu, natomiast znaczna większość robotników uprawnienia te traciła każdorazowo przy wypowiedzeniu umowy o pracę oraz przy zmianie zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselDanielAntoni">Według nowego projektu ustawy pracownik nie traci prawa do urlopu bez względu na to, po której stronie nastąpiło wypowiedzenie umowy o pracę.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselDanielAntoni">Słuszne jest także, że projekt ustawy określił wymiar urlopu w dniach roboczych — odmiennie od obowiązujących obecnie zasad w tygodniach i miesiącach. Dotychczasowy bowiem stan stwarzał możliwość różnego sposobu dzielenia urlopu z pominięciem niedziel i świąt, co doprowadzało niekiedy do nieporozumień, a nawet do sporów między pracownikami a zakładem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselDanielAntoni">Na szczególne podkreślenie w projekcie ustawy zasługuje przyjęta zasada, że okres nauki włącza się do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu. W Polsce Ludowej każdy młody człowiek posiada możliwość kontynuowania nauki przy wydatnej pomocy państwa, a nierzadko i uspołecznionych zakładów pracy. Młodzież powinna więc doceniać i w pełni wykorzystać istniejące możliwości powszechnego nauczania, i dlatego należy ugruntowywać w niej przekonanie, że warto się uczyć nie tylko dla zdobycia kwalifikacji zawodowych oraz osiągnięcia w perspektywie awansu i większych zarobków, ale również zwiększonego wymiaru urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselDanielAntoni">Aktualnie w przemyśle hutniczym zatrudnionych jest 210 tys. pracowników fizycznych. Około 111 tys. robotników, to jest prawie 53% ogółu pracowników fizycznych, skorzysta ze zwiększonego od 2 do 5 dni wymiaru urlopu. W niektórych wypadkach, na przykład dla robotników o 6-letnim stażu pracy i z ukończoną średnią szkołą zawodową lub ogólnokształcącą, wzrost ten wyniesie o 11 dni urlopu, przy czym otrzymają oni 26 dni urlopu, zamiast dotychczasowych 15 dni. Dotychczas na 1 robotnika zatrudnionego w hutnictwie przypadało średnio 19—20 dni urlopowych rocznie. Po wejściu w życie wszystkich przepisów nowego projektu ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, to jest od 1970 r. — okres urlopowy jednego robotnika w hutnictwie przedłuży się średnio według szacunkowych obliczeń o 11% i będzie wynosił przeciętnie 22 dni.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselDanielAntoni">W nowych zakładach, względnie wydziałach hutniczych, posiadających młodą załogę, wzrost okresu urlopowego będzie znacznie większy. Na przykład w hucie — „„Warszawa” — przeciętny wymiar urlopu na 1 pracownika fizycznego zwiększy się z 18 do 21 dni, to jest o 18%. Wprowadzenie nowych przepisów urlopowych spowoduje zwiększenie wolnego czasu robotników. Troską hutniczej organizacji związkowej będzie, aby ten wolny od pracy czas został wykorzystany we właściwy sposób pod kątem regeneracji sił i zapewnienia kulturalnego wypoczynku. Przedłużenie urlopów, jak również przewidywane skracanie ustawowej normy czasu pracy, wymagać będzie dalszego rozwoju organizacji wypoczynku świątecznego, turystyki wycieczkowej, wypoczynku na wczasach, w domach profilaktycznych i sanatoriach, aby każdemu pracownikowi zapewnić możliwość wypoczywania według jego zamiłowań i zainteresowań.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselDanielAntoni">Organizacje związkowe będą musiały sprostać zwiększonemu zapotrzebowaniu na wczasy, co wiązać się będzie z koniecznością rozwoju ośrodków wczasowych, a przede wszystkim zwiększenia możliwości wypoczynku w istniejących ośrodkach, głównie w drodze lepszego ich wykorzystania poza sezonem.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselDanielAntoni">Wysoki Sejmie! Przedstawiony dziś do uchwalenia omawiany projekt ustawy jest doniosłym aktem w dziedzinie świadczeń społecznych i porządkowania spraw socjalnych. Zostanie przyjęty przez klasę robotniczą z dużym zadowoleniem jako wyraz troski państwa i Rządu o podniesienie poziomu życia jego obywateli, stawiając jednocześnie nasze ustawodawstwo socjalne na czołowym miejscu w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselDanielAntoni">Dlatego wypowiadam się za przyjęciem powyższej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o pracowniczych urlopach wypoczynkowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o pracowniczych urlopach wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o podatku wyrównawczym (druki nr 155 i 158).</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Cieślak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w imieniu której mam zaszczyt przemawiać, w dniu 11 kwietnia br. rozpatrzyła z udziałem przedstawicieli Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o podatku wyrównawczym, obowiązującą od 1957 r. Omawiany projekt przewiduje wprowadzenie progresywnego podatku wyrównawczego od osób prowadzących na dużą skalę warzywnictwo, sadownictwo i kwiaciarstwo zarówno gruntowe, jak i przyśpieszone, osiągających z tego tytułu wysokie dochody — powyżej 150 tys. zł rocznie — jak również wprowadzenie podatku wyrównawczego od niektórych przedstawicieli inicjatywy prywatnej w przemyśle, handlu, rzemiośle, w budownictwie oraz niektórych przedstawicieli tak zwanych wolnych zawodów, których dochody łączne w ciągu roku przekraczają 96 tys. zł, dla których przy przekroczeniu dochodu 180 tys. zł ustala się 90% stawkę podatkową.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselCieslakStanislaw">Jeżeli chodzi o pierwszą grupę podatników, podatek wyrównawczy od producentów warzyw i owoców pobierany będzie nie od całości upraw, lecz tylko od nadwyżki ponad obszar określony rozporządzeniem Rady Ministrów. Ponieważ ustalenie konkretnych stawek podatkowych projekt ustawy odsyła również do rozporządzenia Rady Ministrów, Komisja nasza rozpatrzyła także i odpowiedni projekt rozporządzenia Rady Ministrów przygotowany przez Rząd w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselCieslakStanislaw">Znaczenie sadownictwa i warzywnictwa jest duże w całokształcie naszej gospodarki narodowej. Mimo, że te uprawy zajmują tylko Około 3% powierzchni użytków rolnych, przychody pieniężne ze zbytu owoców, warzyw i kwiatów stanowią około 20% całości przychodów rolnictwa ze sprzedaży artykułów rolnych. Skąd taka poważna pozycja tego działu gospodarki w bilansie dochodów i wydatków rolnictwa?</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselCieslakStanislaw">Również, jeżeli chodzi o konsumpcję, pozycja ta jest poważna. W wydatkach konsumpcyjnych rodzin pracowniczych wydatki na zakup owoców i warzyw stanowią około 5% całości wydatków i około 12% wydatków na żywność. A trzeba wiedzieć, że pozycja ta i udział zakupu owoców i warzyw będzie w perspektywie wzrastał w związku z nowymi możliwościami przemysłu rolno-spożywczego, a zwłaszcza przemysłu mrożonek, który jest już dzisiaj w stanie dostarczyć konsumentowi pełnowartościowych owoców i warzyw w stanie mrożonym także w okresie wiosny i zimy.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselCieslakStanislaw">Warzywnictwo i sadownictwo zajmuje poważną pozycję także i w handlu zagranicznym naszego kraju. Eksport warzyw, owoców i kwiatów oraz przetworów owocowo-warzywnych przynosi w ostatnim okresie naszemu krajowi Około 100—120 mln zł dewizowych rocznie. Z tych wszystkich względów państwo otacza tę dziedzinę produkcji troskliwą opieką i pomocą, a działająca w tej dziedzinie spółdzielczość ogrodnicza potrafi się wykazać coraz poważniejszym dorobkiem w zakresie szkolenia, lepszej organizacji zbytu i zaopatrzenia w środki produkcji oraz rozbudową baz magazynowych, przetwórni i zakładów przemysłu przetwórczego.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselCieslakStanislaw">Coraz szersze upowszechnianie kontraktacji owoców i warzyw, która zapewnia producentom stabilne warunki zbytu i opłacalne ceny, rozbudowa poradnictwa zawodowego, udzielanego producentom przez powszechną i wyspecjalizowaną służbę agronomiczną, zaopatrzenie producenta w nasiona, rozsadę, materiał szkółkarski oraz inne środki produkcji, a przede wszystkim szeroka rozbudowa i modernizacja przemysłu owocarsko-warzywniczego ze środków ogólnopaństwowych — to wszystko stwarza pomyślne warunki do dalszego rozwoju sadownictwa i warzywnictwa, które jest przewidziane w narodowych planach gospodarczych oraz zabezpiecza rentowność tej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselCieslakStanislaw">Pragnąc zachęcić rolników do zwiększenia produkcji owoców i warzyw potrzebnych dla naszego kraju, państwo oddaje do dyspozycji producentów poważne kredyty obrotowe i inwestycyjne oraz przyznaje im ulgi podatkowe z tytułu dokonywanych w tej dziedzinie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselCieslakStanislaw">W produkcji warzyw i owoców decydującą rolę odgrywa drobna i średnia gospodarka chłopska. Udział uspołecznionych gospodarstw rolnych — PGR, spółdzielni produkcyjnych oraz innych gospodarstw państwowych wynosi w globalnej produkcji warzyw około 4%, w produkcji owoców — około 6%, w produkcji inspektowej warzyw już znacznie więcej — około 24%, w uprawach szklarniowych — około 33%.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselCieslakStanislaw">Dotychczas obowiązujące zasady opodatkowania produkcji ogrodniczej i sadowniczej mają na celu stworzenie warunków zachęcających do rozwijania tej produkcji w drobnych i średnich gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselCieslakStanislaw">Obowiązującym ten dział produkcji rolnej podatkiem — jest obecnie tylko podatek gruntowy, wynoszący średnio w kraju około 400 zł z 1 ha, co w wypadku gruntowej uprawy warzyw daje średnio obciążenie podatkowe na poziomie praktycznie od 1—3% w stosunku do osiąganych z tej uprawy przychodów pieniężnych. Dodatkowe opodatkowanie powierzchni pod warzywami gruntowymi w ramach podatku gruntowego obowiązuje tylko w miastach i na terenach podmiejskich (na poziomie 7— 10% w stosunku do średnio uzyskiwanych przychodów) oraz na obszarze 18 powiatów warzywniczych, (na poziomie od 4—6% w stosunku do średnich przychodów pieniężnych), ale tylko wtedy, gdy warzywa te nie są kontraktowane.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselCieslakStanislaw">Gruntowa uprawa kwiatów w miastach opodatkowana jest obecnie w wysokości 10—15% w stosunku do średnich przychodów z tych upraw; szklarnie opodatkowane są w skali 15—30% średnich dochodów z tym, że od zakontraktowanej powierzchni podatek ten jest o połowę niższy. Podatek gruntowy od sadów obowiązuje tylko sady o powierzchni powyżej 1/3 ha, na której rosną drzewa w wieku powyżej 10 lat i podatek wówczas, wymierzany w ramach podatku gruntowego, wynosi od 1 do 4% praktycznie rzeczywistych średnich przychodów, możliwych do osiągnięcia przy prowadzeniu takiego sadu.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselCieslakStanislaw">Te korzystne dla producentów zasady opodatkowania, zapewniające dużą rentowność produkcji owoców i warzyw, uzasadnione są społecznie i gospodarczo i zostają utrzymane w stosunku do podstawowej masy drobnych i średnich producentów. Podatek bowiem wyrównawczy pobierać się będzie tylko od nadwyżki powierzchni upraw ponad 600 arów przeliczeniowych. Zasady przeliczania fizycznej powierzchni upraw ogrodniczych i sadowniczych na obszar przeliczeniowy są takie, że podatek wyrównawczy płacić będą tylko osoby posiadające sady o powierzchni powyżej 6 ha, osoby prowadzące uprawy warzyw gruntowych na obszarach ponad 6 ha, lub uprawę róż gruntowych na obszarze ponad 1,5 ha, a innych kwiatów — na obszarze ponad 2 ha. W uprawie pod szkłem — podatek wyrównawczy pobierany będzie od powierzchni ponad 800 m^2^ szklarniowej uprawy warzyw i od ponad 400 m^2^ szklarniowej uprawy kwiatów w szklarniach ogrzewanych, albo od ponad 2 tys. m^2^ takich upraw w szklarniach nie ogrzewanych. Uprawy w inspektach ogrzewanych będą opodatkowane dopiero od powierzchni ponad 2 tys. m^2^, a w inspektach nie ogrzewanych od powierzchni ponad 3 tys. m^2^. Uprawy krzewów jagodowych przy opodatkowaniu podatkiem wyrównawczym będą traktowane na równi z uprawą gruntową warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselCieslakStanislaw">Podatek wyrównawczy będzie miał charakter progresywny. Przy obszarze powyżej 600 do 680 arów przeliczeniowych wynosi po 50 zł za jeden ar, od 680 do 760 arów przeliczeniowych po 150 zł za 1 ar; od 760 do 840 arów przeliczeniowych po 250 zł za 1 ar; przy obszarze zaś ponad 840 arów — po 150 zł za 1 ar przeliczeniowy.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselCieslakStanislaw">Przykładowo — przy uprawie gruntowej warzyw podatek z każdego hektara ponad nadwyżkę 6 ha, ustaloną w ustawie i w rozporządzeniu, wynosić będzie od 7 tys. zł do 15 tys. zł rocznie, a od 1 m^2^ szklarni ogrzewanych ponad ustaloną powierzchnię — od 37 zł do 112 zł rocznie, od 1 m^2^ nadwyżki powierzchni uprawy kwiatów szklarniowych — od 75 zł do 225 zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselCieslakStanislaw">Przy ustalonych w ustawie i w rozporządzeniu Rady Ministrów powierzchniach podlegających opodatkowaniu, ten podatek, o którym mowa, obowiązywać będzie tylko około 1.300 sadowników i ogrodników, prowadzących na dużą skalę produkcję warzywniczą, sadowniczą i kwiaciarską. Są to gospodarstwa już typu bardziej kapitalistycznego, pracujące z reguły w oparciu o duży najem siły roboczej, nie zawsze nawet w pełni ubezpieczonej, mimo że to przewidują przepisy.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysokie dochody tych właścicieli, nie pozostające w żadnym stosunku do osobistego wkładu pracy, uzyskiwane często przez śrubowanie cen na wolnym rynku, uchylanie się od kontraktacji, przerzuty owoców i warzyw dokonywane na własną rękę na rynki chwilowo deficytowe — już od dawna budziły słuszne oburzenie i zastrzeżenia szerokiej opinii publicznej, zwłaszcza w środowiskach robotniczych i chłopskich. Podobnie, wysokie dochody i luksusowy tryb życia niektórych przedstawicieli inicjatywy prywatnej w handlu, rzemiośle, usługach, przemyśle, budownictwie oraz niektórych przedstawicieli wolnych zawodów, osiągających ponad 96 tys. zł dochodów rocznie budziły podobne oburzenie i zastrzeżenia. Dlatego też należyte opodatkowanie tych wysokich dochodów staje się pilną potrzebą społeczną. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów ten pogląd w całej pełni jednomyślnie podziela.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselCieslakStanislaw">Z uwagi na to, że stan produkcji ogrodniczej i warzywniczej jest różny w poszczególnych regionach kraju i różna jest jej obecna opłacalność, projekt ustawy daje szerokie uprawnienia wojewódzkim radom narodowym, które w zależności od miejscowych warunków będą mogły zwalniać od tego podatku wszystkie lub niektóre uprawy w całym województwie, albo też w poszczególnych jego częściach.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselCieslakStanislaw">Projekt ustawy upoważnia władze finansowe do udzielania ulg podatkowych z tytułu kontraktacji do wysokości 30% oraz ulg inwestycyjnych do wysokości 100 tys. zł, a także do podwyższania wymiaru podatków (nie więcej jednak niż 2-krotnie) w stosunku do tych podatników, którzy nie kontraktują swojej produkcji, przetrzymują produkty w celu uzyskania wyższej ceny na wiosnę lub sprzedają je poza miejscowym rynkiem zbytu i osiągają przy tym wysokie dochody.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselCieslakStanislaw">Projekt ustawy upoważnia również wydziały finansowe prezydiów powiatowych rad narodowych od obniżania tego podatku poszczególnym podatnikom w wypadku słabej jakości gleby, gorszych warunków ekonomicznych istniejących w regionie, nieurodzaju lub innych klęsk losowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselCieslakStanislaw">Omawiany projekt ustawy jest pierwszym aktem prawnym z dziedziny spraw podatkowych, który przewiduje tak daleko idące, ale ze wszech miar słuszne i uzasadnione, uprawnienia dla rad narodowych. Pozwoli to bowiem radom narodowym stworzyć sprzyjające warunki rozwoju produkcji ogrodniczej i sadowniczej w terenach dotychczas pod tym względem deficytowych, a zwłaszcza w nowych okręgach przemysłowych, na obszarach o dużym nasileniu ruchu turystycznego oraz na zapleczu większych miast. Pobór tego podatku rozpocznie się w 1970 r. w odniesieniu do roku podatkowego 1969. W roku bieżącym producenci obowiązani będą do wpłacania zaliczek na poczet pierwszego wymiaru w wysokości ustalonej rozporządzeniem Ministra Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselCieslakStanislaw">Po przekazaniu do Sejmu tego rządowego projektu ustawy dały się słyszeć pytania, czy ciężar tego podatku (a jego szacunkowa wielkość wyniesie około 35—45 mln zł rocznie) nie może być przerzucony przez tych wielkich producentów na konsumentów w postaci zwyżki cen owoców i warzyw oraz wyrażano tu i ówdzie obawy, czy nie wywoła on ograniczenia produkcji ogrodniczej i sadowniczej. Obawy te zdaniem Komisji nie są uzasadnione. Podatek ma charakter wybitnie selektywny, dotyczy bardzo nielicznej grupy wielkich producentów, którzy reprezentują niewielki potencjał produkcyjny w skali całego kraju, posiadają bowiem tylko około 1% powierzchni sadów, około 2% powierzchni gruntowej upraw warzyw i ok. 20% powierzchni istniejących w kraju szklarni i inspektów. Dlatego też obawy, że podatek ten pociągnie za sobą jakieś ograniczenie produkcji, wydają się najzupełniej nieuzasadnione. Należy także przypuszczać, że ulgi z tytułu kontraktacji i inwestycji, zróżnicowanie stawek podatkowych przy uprawach warzyw i kwiatów, umocnienie regulacyjnej roli państwa na rynku, przewidziane w projekcie ustawy, spowoduje po pewnym czasie lepsze, a nie gorsze zaopatrzenie rynku, zwłaszcza w warzywa.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zaaprobowała podstawowe założenia społeczne i finansowe proponowanej ustawy zarówno jeżeli chodzi o większych producentów w dziedzinie produkcji warzywniczej i sadowniczej, jak również w odniesieniu do drugiej grupy objętej podatkiem wyrównawczym, a więc niektórych przedstawicieli inicjatywy prywatnej w przemyśle, handlu, rzemiośle, budownictwie oraz niektórych przedstawicieli wolnych zawodów, których roczne zarobki przekraczają poziom 96 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselCieslakStanislaw">Komisja wprowadziła istotną poprawkę do tekstu projektu rządowego, znanego obywatelom posłom z druku sejmowego nr 155. Komisja stanęła na stanowisku, że proponowane w art. 12 b projektu ustawy upoważnienie dla Rady Ministrów do objęcia w razie potrzeby podatkiem wyrównawczym także i innych specjalistycznych działów produkcji rolnej, dzisiaj opodatkowanych tylko podatkiem gruntowym — poza produkcją sadowniczą i ogrodniczą, o której mówi obecnie projekt ustawy — nie ma w obecnym okresie zdaniem Komisji dostatecznego uzasadnienia ani prawnego, ani merytorycznego i dlatego przyjęła inne sformułowanie art. 12b, którego treść podana jest do wiadomości obywateli posłów w druku sejmowym nr 158.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselCieslakStanislaw">Wysoki Sejmie! Przyjęcie omawianego projektu w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozwoli na stworzenie skutecznych barier przeciwdziałających wykształceniu się wśród producentów warzyw i owoców grupy producentów kapitalistycznych, traktujących swoje przedsiębiorstwo nie jako warsztat osobistej pracy, ale jako korzystną lokatę kapitału. Jednocześnie ustawa ta nie powinna stwarzać, i na pewno nie stworzy, hamulców dla dalszego rozwoju produkcji ogrodniczej i sadowniczej w drobnych i średnich gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselCieslakStanislaw">Zdaniem Komisji, za szerokimi i słusznymi uprawnieniami, jakie projekt przewiduje dla wojewódzkich rad narodowych, dla wydziałów finansowych w prezydiach powiatowych rad narodowych, odnoszących się do zastosowania w ogóle i do ustalenia konkretnych wymiarów dla poszczególnych podatników — iść musi ze strony Ministerstwa Finansów właściwe ukierunkowanie działalności tych organów oraz potrzebna jest szeroka, społeczna i administracyjna kontrola, czy ustawa ta jest wprowadzana w życie zgodnie z intencjami ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselCieslakStanislaw">Polityka gospodarcza naszego państwa oraz intensywna działalność szkoleniowa, organizatorska, handlowa i inwestycyjna spółdzielczości ogrodniczej stwarzają dla rozwoju produkcji warzywniczej i sadowniczej sprzyjający klimat oraz duże perspektywy rozwoju dla tych dwóch działów produkcji rolnej. Niemniej jednak, mamy jeszcze wiele takich terenów, gdzie ta produkcja nie rozwija się w sposób właściwy i w dostatecznym tempie.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselCieslakStanislaw">Szczególnie niepokojący — zdaniem Komisji — jest zbyt powolny rozwój zaplecza warzywniczo-sadowniczego w wielu nowo powstających okręgach przemysłowych oraz w rejonach o dużym nasileniu ruchu turystycznego i wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PoselCieslakStanislaw">Przerzuty warzyw i owoców dokonywane w Polsce dla zaopatrzenia różnych rynków konsumpcyjnych przekroczyły już w roku zeszłym sumę 500 tys. ton. Jest to zbyt poważne obciążenie naszego transportu, jak również przyczynia nam to wielkie straty, gdyż owoce i warzywa nie znoszą odległych transportów, powodujących duże straty ich wartości. Dlatego też jakaś bardziej równomierna rozbudowa ośrodków warzywniczo-sadowniczych jest, zdaniem Komisji, bardzo pożądana. Komisja postuluje o skierowanie w następnym planie 5-letnim dostatecznych środków — może nie na zaspokojenie wszystkich jeszcze potrzeb w tym zakresie, ale właśnie na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb dotyczących zaopatrzenia w warzywa nowych okręgów przemysłowych, wielkich miast, portów i ośrodków o dużym nasileniu ruchu turystycznego i wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PoselCieslakStanislaw">Zdaniem Komisji, w większym niż dotychczas stopniu w tę bardzo potrzebną produkcję ogrodniczą i sadowniczą powinny się angażować także i państwowe gospodarstwa rolne, zwłaszcza te, które są zlokalizowane na zapleczu dużych ośrodków konsumpcyjnych i wielkich miast. Wprawdzie rozumiemy, że na państwowych gospodarstwach rolnych ciążą bardzo poważne zadania. Są one mimo stałego wzrostu nakładów inwestycyjnych na te cele wciąż jeszcze nie w pełni doinwestowane. Ale wielkie zadania w zakresie produkcji zboża, mięsa, mleka, w zakresie dostarczania całemu rolnictwu wyborowych nasion i materiału zarodowego, nie powinny Ministerstwu Rolnictwa przesłaniać i tej potrzeby większego zaangażowania naszych PGR, leżących na zapleczu wielkich miast, wielkich okręgów przemysłowych, wielkich rejonów turystyczno-wypoczynkowych — właśnie w kierunku rozwijania produkcji ogrodniczej i warzywniczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#PoselCieslakStanislaw">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę więc o uchwalenie przez Wysoki Sejm projektu ustawy zmieniającej ustawę o podatku wyrównawczym w brzmieniu ustalonym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zgodnie z tekstem doręczonym obywatelom posłom w druku sejmowym nr 158.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o podatku wyrównawczym wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o podatku wyrównawczym.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o poselskim projekcie ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — druki nr 159 i 160.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Wachowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych mam zaszczyt przedstawić pod obrady Sejmu poselski projekt ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselWachowiczFranciszek">Obecnie obowiązująca Ordynacja wyborcza została uchwalona 24 października 1956 r., a więc przed trzynastu laty. W oparciu o jej przepisy trzykrotnie dokonywano wyboru posłów do Sejmu PRL. Kilkunastoletni okres obowiązywania tej Ordynacji wykazał słuszność jej podstawowych założeń. Była ona wprawdzie dwukrotnie nowelizowana, a mianowicie w 1960 r. i 1963 r.; wniesione wówczas zmiany dotyczyły niekiedy dość ważnych zagadnień, ale nie zmieniły zasadniczych założeń tej Ordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselWachowiczFranciszek">Również i przedstawiony dzisiaj Wysokiemu Sejmowi projekt zmiany art. 77 Ordynacji wyborczej do Sejmu nie dotyczy podstawowych zasad Ordynacji. Potrzeba proponowanej zmiany jest podyktowana w dużym stopniu względami praktycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselWachowiczFranciszek">Zgodnie z postanowieniami art. 76 Ordynacji wyborczej wygaśnięcie mandatu posła na Sejm PRL może nastąpić między innymi wskutek śmierci, zrzeczenia się mandatu lub utraty prawa wybieralności. W myśl obecnego dotychczasowego brzmienia art. 77 Ordynacji wyborczej obsadzanie wygasłych w toku kadencji mandatów opiera się na następujących zasadach:</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselWachowiczFranciszek">1)Konieczność obsadzenia wygasłego mandatu w okręgu wyborczym zachodzi wówczas, gdy wakuje co najmniej 1/3 mandatów w tym okręgu; jednak wygasłych mandatów nie obsadza się, jeżeli do końca kadencji Sejmu pozostaje mniej niż 1 rok.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselWachowiczFranciszek">2)Obsadzanie wygasłych mandatów następuje w drodze wyborów uzupełniających, zarządzanych przez Radę Państwa i odbywających się na tych samych zasadach, co wybory powszechne.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselWachowiczFranciszek">Te przepisy w praktyce okazały się zbyt rygorystyczne i niedogodne. Przewidują one wybory uzupełniające, z czym wiąże się potrzeba przeprowadzania szerokiej kampanii wyborczej w każdym przypadku, gdy w okręgu wyborczym wygaśnie 1/3 mandatów. Przy naszych wielomandatowych okręgach wyborczych oznacza to objęcie taką kampanią wyborczą nierzadko setek tysięcy obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselWachowiczFranciszek">Z drugiej strony, wybory uzupełniające są już z góry wykluczone, jeżeli ilość wygasłych mandatów jest mniejsza od 1/3 ogólnej ilości mandatów w okręgu. Oznacza to, że w wielomandatowym okręgu wyborczym nie można uzupełnić składu posłów nawet wtedy, gdy wygasło kilka mandatów.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselWachowiczFranciszek">Praktycznie wygląda sprawa w ten sposób, że — dla przykładu — w trzymandatowych okręgu wyborczym zachodzi ustawowa konieczność uzupełnienia jednego wygasłego mandatu, a w okręgu siedmiomandatowym nie można obsadzić ponownie dwóch wygasłych mandatów. Głównie z tych względów w obecnej kończącej się IV kadencji Sejmu 15 wygasłych mandatów poselskich nie zostało ponownie obsadzonych.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselWachowiczFranciszek">Brak pełnego składu posłów utrudnia codzienną pracę organów Sejmu, jakimi są komisje sejmowe. Ponadto powoduje trudności w pracy poselskiej w okręgu wyborczym, jeśli chodzi o utrzymywanie więzi posłów z wyborcami, do której przywiązujemy tak wielką wagę polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselWachowiczFranciszek">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt nowelizacji art. 77 Ordynacji wyborczej uwzględnia te doświadczenia. Proponowane w projekcie usunięcie trudności przedstawia się następująco: rezygnuje Się z wyborów uzupełniających do Sejmu PRL, a sprawę obsadzenia wygasłego mandatu opiera się na następujących zasadach:</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselWachowiczFranciszek">Wygasły mandat obsadza kandydat, który w powszechnym głosowaniu do Sejmu PRL uzyskał kolejną największą liczbę głosów, a nie utracił w międzyczasie prawa wybieralności; przy równej liczbie głosów decyduje kolejność zamieszczenia kandydata na liście. Jednak o tym, czy wygasły mandat powinien być obsadzony, decyduje wyłącznie Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselWachowiczFranciszek">Powyższe rozwiązanie Komisja Spraw Wewnętrznych uważa za trafne. Należy podkreślić, że podobne postanowienie zawiera Ordynacja wyborcza do rad narodowych, chociaż utrzymuje ona, jako alternatywę, również wybory uzupełniające. Doświadczenia rad narodowych wskazują, że instytucja wstępowania na opróżnione miejsce następnego z listy kandydata jest celowa.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselWachowiczFranciszek">Zaletą omawianego poselskiego projektu ustawy jest elastyczny sposób unormowania zagadnienia obsadzania wygasłych mandatów. Projekt postanawia, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, po stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu posła, może — ale nie musi — podjąć uchwałę o wstąpieniu na jego miejsce następnego kandydata. A więc obsadzenie wygasłego mandatu zależy wyłącznie od decyzji Sejmu. Nie ma tu automatyzmu. O stanowisku Sejmu mogą zdecydować potrzeby Sejmu i jego komisji, potrzeby pracy poselskiej w okręgu wyborczym i inne względy. Takie rozwiązanie sprawy obsadzania wygasłych mandatów pozwala na podejście do każdego wypadku obsadzenia wygasłego mandatu w sposób indywidualny.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselWachowiczFranciszek">Mając na uwadze powyższe względy, Komisja Spraw Wewnętrznych, po omówieniu projektu na posiedzeniu w dniu 24 kwietnia 1969 r., zwraca się do Wysokiego Sejmu o uchwalenie poselskiego projektu ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — bez poprawek (druki sejmowe nr 159 i 160).</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#Marszalek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Też nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Ordynacji wyborczej do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów — Obywatela Józefa Cyrankiewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#JozefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Jak wiadomo, stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego wakuje od czasu odwołania Ministra Trąmpczyńskiego i powołania go na stanowisko pierwszego zastępcy w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#JozefCyrankiewicz">Na to stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego proponujemy powołać dotychczasowego Ministra Żeglugi, Janusza Burakiewicza, z równoczesnym odwołaniem go ze stanowiska Ministra Żeglugi. Minister Burakiewicz przed objęciem w 1964 r. stanowiska Ministra Żeglugi pracował w handlu zagranicznym, od 1954 r. do 1958 r. był radcą handlowym w Berlinie, później — od 1958 r. był wiceministrem Handlu Zagranicznego, następnie przeszedł na stanowisko Ministra Żeglugi. Obecnie jest wniosek o powołanie go na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#JozefCyrankiewicz">Trzeba zresztą dodać, że praca w Ministerstwie Żeglugi w dużym stopniu zawiera w sobie także elementy dotyczące handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#JozefCyrankiewicz">Na stanowisko Ministra Żeglugi proponuje się powołać dotychczasowego wiceministra w tym resorcie — obywatela Jerzego Szopę, urodzonego w 1930 r., absolwenta Państwowej Szkoły Morskiej, absolwenta Politechniki Gdańskiej, magistra inżyniera budownictwa okrętowego i później długoletniego na różnych stanowiskach pracownika Polskich Linii Oceanicznych — do czasu objęcia stanowiska wiceministra Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#JozefCyrankiewicz">To są wnioski, o których przyjęcie proszę Wysoką Izbę.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonych przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#Marszalek">Stosownie do postanowień regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#Marszalek">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuję podjęcie następujących uchwał:</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#Marszalek">Proponuję, aby pierwsza uchwała brzmiała: — „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji odwołuje obywatela Janusza Burakiewicza ze stanowiska Ministra Żeglugi”.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#Marszalek">Następna z kolei uchwała miałaby następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji powołuje obywatela Janusza Burakiewicza na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego”.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#Marszalek">Projekt następnej uchwały brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji powołuje obywatela Jerzego Szopę na stanowisko Ministra Żeglugi”.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm odwołał obywatela Janusza Burakiewicza ze stanowiska Ministra Żeglugi oraz powołał obywateli: Janusza Burakiewicza na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Jerzego Szopę na stanowisko Ministra Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 161 w sprawie zamknięcia IX sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-35.26" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-35.27" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-35.28" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-35.29" who="#Marszalek">Stwierdzani, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia IX sesji Sejmu z dniem 29 kwietnia 1969 r.</u>
+ <u xml:id="u-35.30" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-35.31" who="#Marszalek">Protokół 23 posiedzenia został sporządzony i znajduje się u mnie.</u>
+ <u xml:id="u-35.32" who="#Marszalek">Jeśli do końca posiedzenia nikt nie zgłosi sprzeciwu, będę uważał, że Sejm ten protokół zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-35.33" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-35.34" who="#Marszalek">Przed chwilą podjęliśmy uchwałę o zamknięciu ostatniej w bieżącej kadencji sesji sejmowej. Z dniem 30 maja wygasną pełnomocnictwa Sejmu czwartej kadencji, a w dniu 1 czerwca naród polski wybierze nowych przedstawicieli do najwyższego organu władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.35" who="#Marszalek">Nie przesądzając ostatecznej oceny działalności Sejmu IV kadencji, która należy przede wszystkim do naszych wyborców i do całego społeczeństwa polskiego — pragnę stwierdzić, że w ostatnim czteroleciu Sejm jako najwyższy organ władzy państwowej aktywnie i twórczo uczestniczył w rozpatrywaniu wszystkich węzłowych problemów naszego życia państwowego, w rozpatrywaniu i podejmowaniu decyzji stanowiących realizację narodowych planów gospodarczych, jak również dokonywał kontroli wszelkich w tym zakresie poczynań Rządu, organów administracji państwowej oraz jednostek gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.36" who="#Marszalek">Odbyło się dziewięć sesji zwyczajnych i nadzwyczajnych Sejmu, które objęły dwadzieścia trzy posiedzenia i czterdzieści dni obrad. Sejm uchwalił sześćdziesiąt ustaw, zatwierdził jeden dekret i podjął kilkadziesiąt uchwał, a w tym ważne uchwały o narodowych planach gospodarczych, uchwałę w sprawie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego oraz uchwały dotyczące udzielenia Rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-35.37" who="#Marszalek">Komisje sejmowe odbyły ponad 800 posiedzeń i w wyniku rozpatrzenia spraw uchwaliły ponad 1.200 dezyderatów pod adresem Rządu i poszczególnych ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-35.38" who="#Marszalek">W dniu 11 listopada 1966 r. Sejm uchwalił Pięcioletni Plan Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966—1970. Ponadto Sejm czterokrotnie uchwalał roczne narodowe plany gospodarcze i budżety, a następnie czterokrotnie dokonywał oceny sprawozdania z ich wykonania, udzielając absolutorium Rządowi.</u>
+ <u xml:id="u-35.39" who="#Marszalek">Sejm uchwalił także ustawy stwarzające lepsze warunki prawne i strukturalne dla dalszego rozwoju rolnictwa. Były to ustawy o scalaniu i wymianie gruntów; o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących grunty na rzecz państwa; o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych; o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę; o obowiązku stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.40" who="#Marszalek">Sejm uchwalił ustawy, które stanowiły podstawę prawną dla dalszego podnoszenia i polepszania poziomu życia mas pracujących. A więc uchwalił kompleks ustaw emerytalnych, które lepiej odpowiadały potrzebom zainteresowanych inwalidów i rencistów. Poważnym osiągnięciem jest uchwalona na dzisiejszym posiedzeniu ustawa o urlopach.</u>
+ <u xml:id="u-35.41" who="#Marszalek">Warunki lepszej opieki nad zdrowiem obywateli stworzyły ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, o ochronie powietrza przed zanieczyszczaniem i niektóre inne.</u>
+ <u xml:id="u-35.42" who="#Marszalek">Ustawy uchwalone przez Sejm w tej kadencji służyły sprawie umocnienia naszego ludowego państwa, jego obronności, rozszerzania uprawnień jego organów przedstawicielskich oraz umacniania ludowej praworządności. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowiła najdonioślejszy akt w tej kategorii ustaw. Inne ustawy rozszerzały uprawnienia rad narodowych. Pod koniec obecnej kadencji uchwaliliśmy kompleks ustaw z dziedziny prawa karnego, których projekty opracowane zostały z wielkim nakładem pracy i z dużą ofiarnością przez zespół teoretyków i praktyków prawa skupionych w Komisji Kodyfikacyjnej. Ustawy te stać się powinny ważnym i skutecznym instrumentem walki z przestępczością, którą oprzeć chcemy teraz na lepiej przemyślanych i bardziej nowoczesnych metodach.</u>
+ <u xml:id="u-35.43" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-35.44" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej realizował swe konstytucyjne obowiązki także poprzez systematyczną kontrolę działalności innych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.45" who="#Marszalek">Na kilku plenarnych posiedzeniach Sejm wysłuchał informacji kierowników resortów i przeprowadzał nad tymi informacjami dyskusję. Były to tematy o poważnym ciężarze gatunkowym; jak sprawa stanu realizacji reformy oświaty, przebiegu wykonania planu pięcioletniego, wniosków i postulatów wyborców, rozwoju usług dla ludności i inne.</u>
+ <u xml:id="u-35.46" who="#Marszalek">Pogłębiły też swą działalność kontrolną komisje sejmowe. Uchwalone ostatnio w każdej komisji sprawozdania z działalności w okresie IV kadencji stanowią bogaty materiał, świadczący o szerokim zakresie działania każdej z nich. Wskazać trzeba na przykład niezmiernie ważną i cenną praktykę rozpatrywania w niektórych komisjach sprawozdań i informacji o wprowadzaniu w życie i realizacji nowych ustaw uchwalonych przez Sejm. Niektóre komisje podjęły problem współpracy z komisjami rad narodowych, problem, który powinien być w polu widzenia komisji sejmowych także i w przyszłej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-35.47" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-35.48" who="#Marszalek">W okresie działalności Sejmu IV kadencji odbyło się uroczyste posiedzenie Sejmu na zakończenie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego. Pamiętne przemówienie wygłoszone na tym posiedzeniu i z tej okazji przez I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posła Władysława Gomułkę zyskało pełną i gorącą aprobatę całej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-35.49" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-35.50" who="#Marszalek">Zgodnie z postanowieniami Konstytucji posłowie utrzymywali więź z wyborcami. W okresie tej kadencji więź posłów z wyborcami została pogłębiona i rozszerzona. Wojewódzkie zespoły poselskie, działając w charakterze organizatora i koordynatora całokształtu poselskiej pracy w terenie, mogą poszczycić się istotnymi osiągnięciami. Podstawowa forma terenowej pracy posłów — spotkania z wyborcami — wzrosła do liczby 42 tys., to jest o około 25% w porównaniu z poprzednią kadencją. Jednakże istotę sprawy upatrujemy nie w liczbowym wzroście spotkań, ale w ciągłym dialogu posła z wyborcami w formie wniosków, uwag, postulatów, skarg czy zażaleń. Praca Sejmu i jego organów, funkcjonowanie administracji państwowej, problemy wsi, miasta czy zakładu pracy, zagadnienia polityczne, społeczne i gospodarcze regionu i kraju — oto tematy dominujące na spotkaniach. Spotkania poselskie stają się coraz wyraźniej ważnym ogniwem naszej socjalistycznej demokracji. Dopiero na tym tle prawdziwej wymowy nabiera liczba niemal 6 mln obywateli, którzy w ubiegłej kadencji wzięli udział w spotkaniach z posłami. Działalność wojewódzkich zespołów poselskich, które zdobyły sobie ważne miejsce w życiu naszego kraju pogłębiła się, jeżeli chodzi o formy działania i stosowane metody pracy. Analizowały one stan gospodarczy poszczególnych województw, występowały z inicjatywą wobec rad narodowych i komisji sejmowych. W siedzibach wojewódzkich zespołów poselskich posłowie wzięli udział w 10.500 dyżurach poselskich, na które zgłosiło się niemal 80 tys. obywateli, a ogólna suma skarg i wniosków, którymi zajęli się posłowie, wynosiła ponad 120 tys. Liczby te świadczą o wzmożonej pracy terenowej posłów w okresie IV kadencji Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-35.51" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-35.52" who="#Marszalek">Okres IV kadencji Sejmu minął w atmosferze skomplikowanej i komplikującej się sytuacji międzynarodowej. Tym większego znaczenia nabierała na tym tle polityka pokoju i troski o bezpieczeństwo kraju, którą niezmiennie prowadziło kierownictwo państwowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Mieliśmy pełną prezentację zasad tej polityki w przemówieniu, które na tej sali wygłosił w dniu 11 września 1967 r. I Sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka, odpowiadając na wystąpienie w tej Izbie Prezydenta Francji — generała de Gaulle'a.</u>
+ <u xml:id="u-35.53" who="#Marszalek">Sejm współuczestniczył w kształtowaniu polityki zagranicznej państwa i udzielał jej pełnej aprobaty. Wielokrotnie mieliśmy okazję manifestować pełną w tej mierze jedność poglądów posłów nie tylko w toku obrad na tej sali i na salach komisji sejmowych, ale także w toku bezpośrednich kontaktów Sejmu, oficjalnych jego delegacji, delegacji Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej oraz poszczególnych posłów z parlamentami innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-35.54" who="#Marszalek">W okresie IV kadencji wyjechało za granicę 16 delegacji Sejmu, zaś w Polsce przyjęliśmy w tym czasie w sumie 22 delegacje. Szeroka wymiana parlamentarna dawała Sejmowi i jego organom możliwość prezentowania osiągnięć Polski Ludowej, omawiania interesującej nasz kraj problematyki, dawała nam jednocześnie okazję do przedstawienia obcym parlamentarzystom założeń polskiej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-35.55" who="#Marszalek">W okresie IV kadencji Sejm nasz otrzymał od szeregu parlamentów oświadczenia i orędzia w sprawach szczególnie ważnych, dotyczących bezpieczeństwa i pokoju i po przedyskutowaniu ich przez Komisję Spraw Zagranicznych, udzielił na nie odpowiedzi.</u>
+ <u xml:id="u-35.56" who="#Marszalek">Wreszcie podnieść należy znaczną rolę, jaką w dziedzinie stosunków międzynarodowych Sejmu odegrała Polska Grupa Unii Międzyparlamentarnej .</u>
+ <u xml:id="u-35.57" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-35.58" who="#Marszalek">Taki jest, w największym skrócie, obraz działalności Sejmu w okresie IV kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-35.59" who="#Marszalek">Pozwólcie, że zanim zamknę dzisiejsze ostatnie posiedzenie, zwrócę się jeszcze w imieniu Was wszystkich do Obywatela Przewodniczącego Rady Państwa i do Obywatela Prezesa Rady Ministrów, do członków Rady Państwa i Rządu oraz do kierownictwa Najwyższej Izby Kontroli z wyrazami podziękowania za rzeczową, rzetelną współpracę z Sejmem i wszystkimi jego komisjami.</u>
+ <u xml:id="u-35.60" who="#Marszalek">Pragnę także w imieniu Prezydium Sejmu pozdrowić Was wszystkich, Obywatele Posłowie, podziękować za trud wniesiony w naszą wspólną parlamentarną pracę i życzyć dalszego powodzenia na niwie pracy społecznej i politycznej oraz w życiu osobistym.</u>
+ <u xml:id="u-35.61" who="#Marszalek">Wszystkiego dobrego Koledzy Posłowie!</u>
+ <u xml:id="u-35.62" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-35.63" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
--
libgit2 0.22.2